________________
પણ પ્રસ્તાવ-મુનિચંદ્રાચાર્યના શિષ્યોનો વિલાપ.
સાધુનિવાસ સમીપે જતા-આવતા જોઈને ગોશાળા સ્વામીને કહેવા લાગ્યું કે“હે ભગવન! તમારા તે વિરોધીઓને ઉપાશ્રય બળે છે.” સિદ્ધાર્થે કહ્યું- હે ભદ્ર! એવી આશંકા ન કર. તેમના આચાર્ય દેવલે કે ગયા જેથી દેવતાઓ મહિમા કરે છે. એટલે કૌતુહલથી શાળા તે પ્રદેશમાં ગયે. દેવે પણ પૂજા કરીને સ્વસ્થાન પ્રત્યે નિવૃત્ત થયા, છતાં ત્યાં ગાદક અને પુષ્પવૃષ્ટિ જોઈ, ભારે હર્ષ પામતે તે ઉપાશ્રયમાં જઈ, સ્વાધ્યાય-ધ્યાન, વિનયાદિથી પરિશાંત થઈ, નિશ્ચિતપણે સુતેલા તેમના શિષ્યને જગાડીને કહેવા લાગે કે–અરે દુષ્ટ શિષ્ય ! તમે શિર મુંડાવીને જ ચાલે અને યથેચ્છ ભિક્ષાભૂજન કરીને આખી રાત સુઈ રહે. તમે એટલું પણ જાણતા નથી કે મહાનુભાવ આચાર્ય પંચત્વ પામ્યા. અહો ! ગુરૂ પ્રત્યે તમારી ભક્તિ! ” એમ ગોશાળે કલકલાટ કરતાં સાધુઓ ઊડ્યા અને તેના વચનથી શંકા લાવીને તેઓ તરત સૂરિ પાસે ગયા અને ત્યાં આચાર્યને કાલધર્મ પામેલા જોઈ, ભારે અધતિ અને ખેદ કરવા લાગ્યા કે
અહો ! તમે અમને પાળ્યા, પઢાવ્યા અને તેવી રીતે ગુણેમાં સ્થાપન કર્યા તેમજ શિક્ષા પમાડ્યા; છતાં હા ! અમે તે અકૃતજ્ઞ જ રહ્યા. અમારા દુષ્કર તપ-ચરણ કે કુશળ-બોધથી પણ શું? અને વિફલ ગુરૂકુલવાસની સેવાથી પણ શું ? કે અસાધારણ સંયમ-રત્નના રેહણાચલ તથા સાક્ષાત્ ધર્મરાશિ સમાન એવા પિતાના ગુરૂને કાળ ધમ પામતાં, પ્રમાદથી અમે જાણ જ ન શક્યા.” એ પ્રમાણે વારંવાર પોતાના દુશ્ચરિત્રને નિદતા તે શ્રમણને અનેક વાર નિભ્રંછીને ગોશાળો સ્વામી પાસે ગયે.
પછી ભગવંત રાક સંનિવેશમાં ગયા. ત્યાં તે દિવસે પરચકને ભય આવ્યું. તેના ભયને લીધે કોટવાળાએ ત્રિક, ચતુષ્પથ, શૂન્ય મઠ, સભા, દેવળ, વન, ઉદ્યાન તેમજ તથાવિધ અન્ય સ્થાનમાં અજ્ઞાત પુરૂષને ચર–જાસુસની શંકાથી જોતાં, એક વનનિકુંજમાં નિર્દોષ સ્થાને ગોશાળા સહિત કાર્યોત્સર્ગે રહેલા ભગવંતને જોયા. તેમને જોતાં “ભયભીત લાયને જુએ એવી શંકાથી તેઓ ચિંતવવા લાગ્યા - કે-અહો ! આવા એકાંત સ્થાનમાં એમનું અવસ્થાન સુખરૂપ નથી, કારણ કે જે એઓ નિર્દોષ હોય તે ગામમાં પ્રગટ કેમ ન રહ્યા? તેથી અવશ્ય કંઈ બાતમી મેળવવા પરચકના ચર-પુરૂષે આવ્યા લાગે છે.” એમ નિશ્ચય કરી, તેમણે સ્વામી અને શાળાને પૂછયું કે-“અહો ! તમે કેણ છે? અને અહીં શા કારણે પડી રહ્યા છે?” એમ તેમના કહેતાં પણ ભગવંત તે મૌન જ
