________________
૨૭૮
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
સ્વામી તે પ્રતિમાસ્થિત રહેવાથી મિન રહ્યા, પરંતુ ગોશાળે કપટથી કંઈ જવાબ ન આપે. એટલે સામે પ્રતિવચન ન મળવાથી નિઃશંકપણે થોડી વાર સુરવિનેદ કરી બહાર નીકળ્યા. ત્યાં દ્વાર આગળ બેઠેલા ગોશાળાએ જતી વિન્મતિને સ્પર્શ કર્યો, જેથી તે બેલી ઉઠી કે-“હે આર્યપુત્ર ! કેઈએ મારે સ્પર્શ કર્યો.” એમ સાંભળતાં સિંહ પાછો આવી, ગોશાળાને હાથ પકડીને કહેવા લાગે કે- અનાચાર આચરતાં અમને કપટથી જુએ છે, અને પૂછતાં કાંઈ બોલતે પણ નથી કે હું અહીં બેઠો છું.” એમ નિબંછી લાકડી વતી ખૂબ તેને માર્યો અને પછી પોતાના સ્થાને ગયે. ત્યાં ગોશાળાએ પ્રભુને કહ્યું કે-“હે ભગવન ! તમે સમક્ષ છતાં મને એકલાને વિના કારણે તેણે આમ સખ્ત માર માર્યો, પરંતુ તમે તે પાપીને જરા પણ અટકાલે નહિ. એવી રીતે હું કૂટાયા છતાં તમારા જેવા મહાત્માઓને ઉપેક્ષા કરવી તે શું યુક્ત છે?' એવામાં પ્રભુના શરીરમાં સંલીન થઈ રહેલ સિદ્ધાર્થે ગે શાળાને કહ્યું કે-“અરે દુરાચારી! જે તું ખરેખર સદાચારી જ હોય, તે હે પાપી! વિના કારણે બહાર નીકળતી તે મહિલાને સ્પર્શ શા માટે કર્યો ? જેમ અમે મન રહ્યા છીએ તેમ તું ઘરના મધ્યભાગમાં કેમ બેસી રહેતું નથી ? તારે પક્ષ કરીને શું અમે પણ તારી જેમ કૂટાઈએ દુષ્ટને પક્ષ કરતાં નિર્દોષ પણ સદોષ થાય છે. એવામાં સ્વામી ત્યાંથી પવાલક ગામમાં ગયા અને પૂર્વ પ્રમાણે શૂન્ય ઘરમાં પ્રતિમાને રહ્યા. ત્યાં પણ તે જ રાત્રે ગામમુખીને નંદક નામે પુત્ર, પિતાની ભાર્યાની લજજાને લીધે દંતલિકા નામે દાસી સાથે આવી ચડ્યું. તેણે પણ પૂર્વની જેમ અવાજ કર્યો, પરંતુ ગોશાલે ભયથી તે ઘરના એક ભાગમાં છુપાઈ રહ્યો, જેથી ત્યાં શૂન્યતા સમજી, દાસી સાથે ઈરછા પ્રમાણે ભેગ ભેગવી તે બહાર નીકળવા લાગ્યું. તેમના પરસ્પર કથા, આલાપ સાંભળતાં ભારે સંતોષ વધતાં, પિશાચની જેમ ગોશાળ ખડખડાટ હસી પડશે. એટલે હાસ્ય-શબ્દ સાંભળી નંદકે કોપાયમાન થઈ, તેને લાકડી અને મુષ્ટિથી ખૂબ મારીને છોડી મૂક્યું. પછી તે જિનેશ્વર પાસે આવીને સોપાલંભ કહેવા લાગ્યું કે, “શું આ નાયકધર્મ છે કે તમારા દેખતાં મેં આમ માર ખાધ ? રક્ષાની ખાતર જ ખાસ પ્રયત્નપૂર્વક મેં સદાને માટે તમારો આશ્રય લીધો છે. જે તે પણ ન થાય તે ખરેખર સેવા નિરથક છે. હજી તે સ્વામીએ પિતાના સદેષ સેવકેનું પણ બહુ આદરપૂર્વક રક્ષણ કરે છે, તો નીતિયુક્તનું કહેવું જ શું?” ત્યારે સિદ્ધાર્થ બોલ્ય“અરે! આ તે મારે શું માત્ર છે? હજી મુખના ષથી તારા કેવા હાલ થશે
