________________
૨૬૬
શ્રી
મહાવીરચરિત્ર.
વહેતા અને જેમના વ્રણના મુખમાંથી રક્તધાર વહી રહી છે એવા તે બંને વૃષભ શેઠના જોવામાં આવ્યા. તેમને એવી હાલતમાં જોતાં શ્રેષ્ઠી રેષ લાવીને પૂછવા લાગે-“ અરે ! કયા દુરાચારે આ બિચારા વૃષને આવી દુર્દશા પમાડી?” એટલે પરિજને વીતક વાત કહી સંભળાવી, જે સાંભળતાં તેના મનમાં ભારે સંતાપ ઉત્પન્ન થયે. કંબલશંબલ પણ દઢ મારથી શરીરે જર્જરિત થતાં અનશન કરવાની અભિલાષાથી સાદર તેમની આગળ મૂકતાં પણ ચાર-પાણીને લેતા નહિ. જ્યારે વારંવાર આપતાં પણ ઘાસ ન લેતા ત્યારે શ્રેણીએ તેમને અભિપ્રાય જાણી, તેમને ચારા-પ્રાણીનું પ્રત્યાખ્યાન આપ્યું, જે તેમણે આદરપૂર્વક અંગીકાર કર્યું. પછી સમસ્ત ગૃહ--વ્યાપાર તજી, સ્નિગ્ધ બાંધની જેમ તેમની પાસે રહેતાં કરૂણાપૂર્ણ શેઠ તેમને કહેવા લાગ્યું કે
તે નિર્દયે તમને આવી દુષ્ટ અવસ્થાએ પહોંચાડ્યા તે કારણે તમે તેના પર લેશ માત્ર પણ રેષ કરશે નહિ. સંસારમાં પડેલા જીવોને એ શું માત્ર છે ? કારણ કે જગતમાં એકાંતસુખી કઈ જ નથી. દઢ પંજરમાં કે પર્વતના દુર્ગમાં લીન થયા છતાં પૂર્વકૃત અશુભ કર્મ, કુપિતની જેમ જીવને દબાવી દે છે, અને પછી પરવશપણે અતિવિરસ પકાર કરતાં, મારણ–યંત્રમાં પડેલ ચટક (પક્ષી વિશેષ) ની જેમ અનેક પ્રકારે તરફડતા જીવને તે ભારે સતાવે છે, માટે મહાનુભવ ! સમ્યકુ સહનશીલતાને ધારણ કરે, કારણ કે પૂર્વ પાપને ક્ષીણ કરવાને અન્ય કેઈ ઉપાય નથી. તમે તે પુણ્યશાળી છો અને તમારૂં જીવિત પણ સફળ થયું કે દુઃખમુક્ત કરવામાં સમર્થ એવી જિનધર્મની સામગ્રી તમે પામ્યા.” ઈત્યાદિ અમૃત તુલ્ય શ્રેષ્ઠ વચનેથી શ્રેષ્ઠીએ તે વૃષભેને બરાબર શુભ માર્ગમાં સ્થાપન કર્યા. એમ વિશુદ્ધ થતા અધ્યવસાયથી શરીર–વેદનાને સહન કરતા અને શ્રેષ્ઠીના કહેવા પ્રમાણે પંચ-નમસ્કારને સ્વીકારતા તે બંને મરણ પામીને નાગકુમાર દેવેમાં ઉત્પન્ન થયા. તે જ એ કંબલ-શંબલ હતા કે જેમણે ભગવંતને થતે ઉપસર્ગ દૂર કર્યો.
હવે નાવથી ઉતરતાં ભગવંત મહાવીર, નદી કિનારે ઈરિયાવહિયં પ્રતિકમી, ગંગાતીરે કિંચિત જલા સૂક્ષ્મ વાલુકા-વેળુ ઉપર મંદ મંદ પગલે ચાલતાં પૂણુગ સંનિવેશ પ્રત્યે જવા લાગ્યા. એવામાં નદીતીરે પ્રતિબિંબિત થયેલ ચક, કમળ, વજ, અંકુશ, કળશ, પ્રાસાદ પ્રમુખ પ્રધાન લક્ષણેથી લક્ષિત સ્વામીની પદપંક્તિ જોઈ, પૂષ નામે કુશળ સામુદ્રિક ચિંતવવા લાગે કે-“અહો ! આ જન્મથી પણ કદાપિ જેવામાં ન આવેલ અને અત્યંત આશ્ચર્યભૂત, છ ખંડ
