________________
૨૨
(
શ્રી મહાવીરચરિત્ર,
એવામાં તે બળદ ક્ષણભર ભગવંતની સમીપે ચરી, ભારે ક્ષુધાતુર હાવા ઘાસ ચરતા હળવે હળવે અટવીમાં ચાલ્યા ગયા. ત્યાં ગોવાળ પ્રભુ પાસે આવ્યું અને પિતાના બળદ જેવામાં ન આવતાં તેણે ભગવંતને પૂછયું કે હે દેવાચક! જે પૂર્વે મેં તમને બળદ ભળાવ્યા હતા, કહો, તે ક્યાં ગયા ?” એટલે જાણે સાંભળ્યું ન હોય તેમ સવામી પણ મૌન જ રહ્યા, જેથી તેણે પણ જાયું કે- આ તે કઈ મહાત્મા છે, તેથી કંઈ જાણતા નથી ! પછી તે ગિરિગુફાઓમાં, નદીઓમાં, નિઝરણા કે મોટાં વૃક્ષોની ઘટામાં, ગામમાં તેમજ અન્ય વિવિધ પ્રદેશમાં વૃષભ-સ્વામીથી ભય પામી, ભારે આકુળ-વ્યાકુળ થઈને તે શોધવા લાગ્યો. એવામાં લાંબો વખત સ્વચ્છેદે ચરતાં, ક્ષુધા-વેદના શાંત થવાથી તે વૃષભે ફરીને પણ તે જ પ્રદેશમાં આવ્યા અને ભગવંતને જોઈ ત્યાં વાગોળતા બેઠા. હવે તે ગોવાળ કે જે બળને પત્તે ન મેળવી શકયે, ચાર પ્રહર રાત્રિ-જાગરણ થવાથી જેનાં લોચન ગ્લાન થઈ ગયાં છે, જેનું શરીર ધૂળથી ખરડાયેલ છે, સ્થાણુ અને કંટકાદિકથી પરભવ પામતાં લાંબો વખત ભમી ભમીને તે તે જ માગે પાછો વળ્યો. ત્યાં સ્વામી પાસે સુખે બેઠેલા પિતાના બળદ તેણે જોયા, જેથી લાલ લેશન કરી ભારે કર્કશ વચનથી પ્રભુની તર્જના કરતાં તેણે કહ્યું કે- હે દેવાર્ય ! દુર્જનની જેમ બહારથી તો તું પ્રશાંત વેશ બતાવે છે, પણ અંતરમાં તે તારા મનની આવી કુટિલતા દેખાઈ આવી કે મારા વૃષભે હરણ કરવા માટે તે છુપાવી રાખ્યા અને જે હું અત્યારે આવી પહોંચે ન હેત તે અવશ્ય તું તે લઈને ચાલ્ય જાત. હે વયસ્ય ! અહા ! તારા વ્રતની આ ચંગિમા ! અહો ! તારા વિવેકની ભદ્રતા અને તારા દાક્ષિણ્ય ભાવની કંઈ જુદા જ પ્રકારની ખૂબી ! મને તે એમ લાગે છે કે-અધા બાહા વ્યાપાર બંધ કરી, ભુજાઓ લાંબી મૂકી જે તું બગધ્યાન ધરે છે તે લોકોને છેતરવા નિમિત્તે માત્ર ઉપાયજ ચિંતવને લાગે છે.” એમ દુર્વચનેથી તર્જના કરી, વેતાલની જેમ તે શેવાળ દામણ લઈને હણવા માટે ભગવંત પ્રત્યે દેડ્યો. એવામાં સધર્મા-સભામાં સિંહાસન પર બેઠેલ ઇદ્ર સ્વામીને સુખ-વિહાર જાણવા નિમિત્તે અવધિજ્ઞાન ચેર્યું, તે પ્રભુ પ્રત્યે દેડતા તે વાળને દીઠે. એટલે ત્યાં રહેતાં જ તેને થંભીને શક દિવ્ય ગતિથી જિન સમીપે ઉતર્યો અને તે ગપાળને તજેવા લાગે કે“અરે! દુરાચારી ! અરે પુરૂષાધમ ! અરે પશુ સમાન ! આ વૃષભના પુણ્યથી જ તું તૃણાદિ ખાતે નથી, જે હસ્તી, અશ્વ, સુભટને તજી અત્યારે જ પ્રવજ્યા લેનાર, પિતાના ધર્મ-કાર્યમાં તત્પર અને તૃણુ-મણિને સમાન ગણ-.. નાર સિદ્ધાર્થ રાજાના નંદન એવા વર્ધમાનસ્વામીને પણ તું જાણતો નથી?”
