________________
२२०
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
માર્ગમાં અપૂર્વ અપૂર્વ સનિવેશ-ગામડાં જોતાં, અન્ય અન્ય કરીયાણા ખરીહતાં અને વેચતાં, દેશાંતરના સમાચાર પૂછતાં, વિચિત્ર ભાષાઓને જાણુતાં અને દીન કે દુઃસ્થિતને દાન આપતા તે બહુ જ લાંબે પથે નીકળી ગયા. એમ અનુક્રમે વૃષભેાના કંઠે લટકતી અને રણઝણાટ કરતી ઘંટડીઓના અવાજથી ઈતર શબ્દ–વ્યવહાર નિાધ પામતાં અને અનેક સ્હાયક જનાએ ગાડીએ ચલાવતાં તે વધમાનક ગામની સમીપે પહેોંચ્યા. ત્યાં વચમાં સમ, નીચા, ઉંચા, ઉંડા ખાડાને લીધે પ્રવેશ કરવા વિષમ હાવાથી સૂક્ષ્મ વેળુથી ભરેલા અને ઉંચા ઢગવાળા વિશાળ કાંઠા તથા પાણી અલ્પ છતાં ભારે કાદવથી પૂર્ણ એવી વેગવતી નામે નદી આવી. તેમાં ગાડી ચાલી અને તેમની અને ખાજી પવનરાધી સુશ્રમણની જેમ વ્રુષને સુખમાં પકડીને ચલાવતા તથા કાદાળી પ્રમુખવડે પૈડાંને હડસેલી મહાકષ્ટ આગળ ધકેલતાં બહુ મહેનતે તે ગાડીઓને સારથિ લેાકેાએ અર્ધમાગે પહાંચાડી, એટલે આગળ નદી બહુ વિષમ હાવાથી, દૂર પથથી આવતાં ખળો થાકી જવાથી તથા ગાડીએ અતિભારથી ભરેલ હાવાથી સારથી થાકી ગયા, ચાબુકના ઘાતને ન ગણકારતા વૃષભા જમીન પર પડ્યા, ધનદેવ ભારે ખેદ પામ્યા અને પરિજના બધા આકુળ-વ્યાકુળ થવા લાગ્યા. હવે તે સાર્થીમાં એક વૃષભ કે જે બધા વૃષભામાં મુખ્ય, સત્પુરુષની જેમ લીલામાત્રથી મહાભારને ઉપાડનાર તથા વિષમ પ્રદેશથકી પાર ઉતારવાને સમર્થ હતા એટલે તેને તથાપ્રકારની વિષમ અવસ્થામાં આવી પડેલ ધનદેવે યાદ કર્યાં અને પુષ્પના પૂજનપૂર્વક સત્કારીને તેને ગાડીમાં જોતર્યાં, કે તત્કાળ કઇપણ સ્ખલના પામ્યા વિના નિષ્કપટ સામર્થ્ય થી તે ભારથી ભરેલ ગાડીને લીલામાત્રથી ખેંચીને નદીના પર કાંઠે પાંચ્યા. એમ તેણે પાંચસો ગાડીએ વિષમ પ્રદેશમાંથી ઉતારી પાર કરી કારણુ કે એક તરફ તે વૃષભ અને બીજી ખાનુ બધાં બળદો થયા એટલે ગાડીએ બધી પાર ઉતરી. સદ્ભાવને શુ અસાધ્ય હાઈ શકે ? પરંતુ અતિદુર્ધર ભાર ખેંચવાથી તે અળદનુ હૃદય તડતડાટ કરતુ તૂટી પડયું તથા મુખમાંથી રૂધિર વસતા તે ધમાક થઇને ધરણી પર પડી ગયા. એમ તેને તેવી વિષમ દશાને પામેલ જોઇ ખીજા બધાં કામ તજી, ભારે શોક કરતા ધનદેવે વૈદ્યોને ખેલાવ્યા, તેની ચિકિત્સા કરાવી અને પોતે પાસે રહેતાં એક ખંધુ અને મિત્રની જેમ જાગવા લાગ્યા. એવામાં એક દિવસે તેને પરિજને કહ્યું કે- હું સાથૅવાહ ! એક બળદની ખાતર અન્ય કાર્યાંની શા માટે ઉપેક્ષા કરા છે ? શું તું જાણતા નથી કે વણિક પુત્રા સીદાય છે કરિયાણાંના નાશ થાય છે, ઘણા દિવસે નકામાં જાય છે. ? અને હવે તે વર્ષાકાલ પણુ બહુ નજીક છે. ધનદેવ ખેલ્યા- તમે કહેા છે. તે
