________________
પંચમ પ્રસ્તાવ-કનકખલ આશ્રમે ગમન.
૨૩૩
AAAAAAAAAAAA
ત્રિભુવનના એક નાથ ભગવંત, કેઈવાર પ્રગટ અટ્ટહાસ્યથી ત્રાસ ઉપજાવે તેવાં ભૂતગૃહમાં ગોહિક-આસને રહી, નાસાગ્ર દૃષ્ટિ સ્થાપી, મેરૂની જેમ સ્થિર થઈને ધ્યાન કરે છે; કઈવાર વિકરાલ વેતાળથી વ્યાસ, પ્રચંડ નરસુંડ જ્યાં શ્રેણિબંધ પડેલાં છે એવી સ્મશાન–ભૂમિમાં વીરાસને રહી, શ્વાસ-સમીર-વાયુ રેકી, સૂર્યબિંબ સામે દૃષ્ટિ સ્થાપીને મધ્યાન્હ આતાપના લે છે; કઈવાર ભારે ભારથી આક્રાંત થયેલ પુરૂષની જેમ સ્ટેજ શરીરને નમાવી, ભુજાઓને લાંબી કરીને ગામની બહાર કાસગે રહે છે; કઈવાર અકારણે કે પાયમાન થયેલા પિશાચે કરેલ તીવ્ર ઉપસર્ગને સુખપરંપરાની જેમ સમ્યક્ પ્રકારે સહન કરી લે છે કે ઈવાર છડું, અઠ્ઠમ, અમાસ પ્રમુખ તપ કરતાં, શરીરને શેષાવતાં, પ્રાંતકુળમાં પરિભ્રમણ કરી તુચ્છ આહાર લઈ જીવન-નિર્વાહ ચલાવે છે; કેઈવાર તે દુરાચાર, હીન અને એક કીટક જેવા પ્રાકૃત પુરૂષએ કરેલ તીવ્ર ઉપસર્ગને પણ પ્રભુ સહન કરી લે છે. વળી તેવી કેઈ આપદા પણ દુર્નિવાર દયિતાની જેમ ભગવંતની સમીપે આવતી નથી, એમ સંભળાય છે. એ રીતે મહાપ્રતાપી પ્રભુ પર આવનાર ભીમ આપત્તિ પણ વિઘટી જાય છે, તેમજ કેઈવાર દેવતાઓ તેમની પૂજા કરતાં મહિમા ગાય છે. એમ હે નરનાથ ! તેમનું ચરિત્ર મારા જેવાથી કિચિંતું પણ કહી ન શકાય. તેવા જનેનું ચરિત્ર તે તેમના જેવા પુરૂષ જ જાણી શકે.” ' એ પ્રમાણે સાંભળતાં રાજા પોતાના પરિજન તથા પર્ષદ સહિત દીર્ઘ નિઃશ્વાસ નાખતાં, અસ્મલિત અશ્રુપ્રવાહથી વદન-કમળને પ્લાન બનાવી, તે શેક કરવા લાગે. એવામાં પેલે બ્રાહ્મણ પણ પિતાના સ્થાને ગયે અને તેમાંથી અર્થ મૂલ્ય તેણે વણકરને આપ્યું. શેષ દ્રવ્યથી વિવિધ વિલાસ કરતાં તે દિવસો નિર્ગમન કરવા લાગ્યો.
હવે વર્ધમાનસ્વામી ઉત્તરવાચાલ સંનિવેશ પ્રત્યે જવાની ઈચ્છાથી કુટિલ પથને તજી, સીધા માર્ગે કનકખલ નામના આશ્રમ આગળથી જવાતું, તે રસ્તે જતાં ભગવંતને ગોવાળોએ અટકાવતાં કહ્યું કેઃ “હે ભગવન્ ! એ આશ્રમ આગળ દષ્ટિવિષ સર્પ ભારે પરાભવ પમાડે છે, માટે એ માર્ગે ન જાઓ.” એટલે સ્વામી પણ જાણતા હતા કે –“તે ભવ્યાત્મા પ્રતિબંધ પામશે.” એમ ધારી, ગોવાળેએ નિવાર્યા છતાં પરકાર્ય કરવામાં રસિક એવા પ્રભુ કનકખલ નામના આશ્રમ પ્રત્યે ગયા કે જે આશ્રમ કર્પર, તમાલ,
૩૦