________________
•
પંચમ પ્રસ્તાવ-દ્રવ્ય ઉપાર્જનાર્થ ગભદ્રનો પ્રવાસ,
૨૩૫
પડશે, તે તમે કાંઈ પ્રયત્ન કેમ કરતા નથી? અથવા તે દ્રવ્ય મેળવવાને કોઈ ઉપાય કેમ ચિંતવતા નથી? અનાગત અર્થની ચિંતા વિનાના પુરૂષ શ્લાઘા પામતા નથી.' એમ સાંભળતાં તત્કાલ પૂર્વનો વિવેક વિસ્મૃત થતાં, મેઘના ઉદયવડે મહાસાગરની જેમ કુવિકલ્પરૂપ કèલની શ્રેણિયુક્ત બનતાં વિચારવા લાગ્યું કે હવે કે વ્યવસાય કરું? અથવા કયા જનને અનુસરૂં? આ કામમાં મને હાય કોણ કરશે? કયાં જતાં એ સિદ્ધ થશે? એમાં હેતુ છે?” એમ કિંકર્તવ્યની વ્યાકુળતા રૂપ સમુદ્રમાં તે ડુબી ગયો. એટલે શિવભદ્રાએ તેને જણાવ્યું કે-“તમે વ્યાકુળ કેમ થાઓ છો ? તમને નિર્મળ કલાવંતને આ શું માત્ર છે? જે કઈ ધનવંત પાસે જઈ યાચના કરશે, તે તે પણ અવશ્ય તમારું આ કામ સાધી આપશે, કારણ કે તમારા જે અતિથિ મળવો દુર્લભ છે.” ત્યારે ગોભદ્ર બેઃ “હે પ્રિયે ! પરપ્રાર્થનાને મૂકી અન્ય ઉપાય બતાવ. પ્રાર્થના કરવી એ પુરૂષને માટે મરણ કરતાં કાંઈ ન્યૂન નથી, કારણ કે યાચના કરવા તત્પર થયેલા મનુષ્યની વાણી, સન્નિપાતના રેગીની જેમ
ખલના પામે છે, તેની ચક્ષુઓ નિસ્તેજ થઈને ગળે છે, તેના મુખકમળની શોભા હણાઈ જાય છે, તેનાં અંગ કંપે છે, લાંબા લાંબા નિસાસા પ્રવર્તે છે અને હૃદય ક્ષોભ પામે છે. વળી કુમુદ અને મૃગાંક સમાન નિર્મળ ગુણે ત્યાં સુધીજ પુરાયમાન રહે છે કે જ્યાં સુધી પુરૂષને પર–પાર્થનારૂપ મલિન પંક લાગતું નથી. પરમભક્તિ અને ગુરૂત્વ બુદ્ધિથી પુરૂષ ત્યાં સુધી જ પૂજાય છે કે જ્યાં સુધી તે શત્રુત્વ સમાન અર્થિત્વચાચકત્વને પ્રગટ કરતો નથી. વળી લેકે ત્યાં સુધી જ સુખી કે સ્વજનતાને ગુણ બતાવે છે કે જ્યાં સુધી “દિ” એટલે આપો-દુષ્ટ અક્ષર યુગલ તે બોલતો નથી. “”િ એમ બોલનાર, માન વિનય અને ધર્મહીન એવા તે પુરૂષના જન્મથી પણ શું વિશેષતા છે? માટે હે પ્રિયે! અન્ય ગમે તે મને દુષ્કર ઉપાય ભલે બતાવ, પરંતુ હું મરણ પામતાં પણ પ્રાથના તે કદિ કરનાર નથી, એમ તેને નિશ્ચય જાણી, ક્ષણભર વિચાર કરીને તે કહેવા લાગી કે “હે આર્યપુત્ર ! જો એમ હોય તો બીજો ઉપાય છે, પરંતુ તે શરીરને બહુ પરિશ્રમ આપવાથી અને અલ્પ કાળમાં સધાય તેમ છે. જે તમે કહેતા હો, તે નિવેદન કરૂં.” ગભટ્ટે જણાવ્યું. “પ્રિયે ! તેમાં શી હરકત છે? ભલે, કહી સંભળાવ,” તે બેલી “સાંભળો. પૂર્વ દેશમાં અસંખ્ય દેવાલયોની શ્રેણિયુક્ત એવી વાણુરસી નામે નગરી છે. તેની સમીપે ભારે તરંગવ્યાસ વિશુદ્ધ સલિલયુક્ત, હંસ અને ચકલાકના મિથુનથી વિરાજિત અને સતત વહેતા મહા પ્રવાહડે રત્ના
