________________
૨૧૮
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
અપવાદ તે જરા પણ ખ્યાલમાં ન લાવતે. એમ દિવસો જતાં દ્રવ્યથી પરિપૂર્ણ નિધાને ક્ષીણ થતાં અને કેકાગાર શૂન્ય થઈ જતાં ધનશ્રેણી વિચારવા લાગે કે-“અહો ! આજ પર્યત પૂર્વ-પુરૂષની પરંપરાએ પ્રાપ્ત થએલ અને તે અસંખ્ય છતાં હવે મારૂં ધન લગભગ ખલાસ થવા આવ્યું છે, માટે પુત્રની ઉપેક્ષા કરવી તે યુક્ત નથી એમ નિશ્ચય કરીને તેણે ધનદેવને એકાંતમાં કહ્યું કે
હે પુત્ર! તારા જેવાના ભેગોપભેગાદિના નિમિત્તે જ અમારે અર્થોપાર્જન કરવાનું છે, એ કરતાં અન્ય વિશિષ્ટ સ્થાન નથી, છતાં અત્યારે હું જરાથી જર્જરિત થયેલ હોવાથી ચાલવામાત્રમાં પણ અસમર્થ થયો છું, અધિક બોલવામાં અશકત અને કળા-કૌશલમાં કાયર બન્યો છું; માટે હે વત્સ ! આ બધે કુટુંબભાર અને ધર્મવ્યવહાર તારે ચલાવવાનું છે અને તે અર્થ- , દ્રવ્ય વિના એક મુહર્ત પણ ચલાવી ન શકાય. અર્થ એ પ્રવર પુરૂષાર્થ છે, કારણ કે-ગુણ મુનિજનરૂપ ક્ષેત્રમાં નાખેલ અર્થવડે વિના પ્રયાસે શુભ ફળવડે લચી રહેલ સદ્ધર્મરૂપ શસ્ય-ધાન્ય નિષ્પન્ન થાય છે. હે વત્સ! શું તે નથી સાંભળ્યું કે જેમણે જિનેશ્વરને પ્રથમ ભિક્ષા આપી, તેમાં કેટલાક લાવ્યાત્માએ તે તે જ ભવમાં શિવપદને પામ્યા, કેટલાક ધીરજને દેવતાનાં દિવ્ય સુખો ભેગવી શુભ સ્થાને વાપરેલ તથા વિધ અર્થના સામર્થ્યથી ત્રીજે ભવે સિદ્ધ થયા. વળી અર્થ વડે કૌમુદી અને મૃગાંક સમાન મુખવાળી માનિનીઓ સત્વર અંજલિ જોડીને આધીન રહે છે. નિંદનીય કુળમાં ઉત્પન્ન થયા છતાં અને બધી કળાથી વર્જિત છતાં ધનવડે પુરૂષ, ગુરૂ અને દેવતાની જેમ લેકમાં સલાહ લેવા લાયક બને છે. તેમજ જે શૂરવીરે સમરાંગણમાં તત્પર હોય છે, માનવડે જેઓ મેરૂ સરખા, ભવ્ય કાવ્ય-બંધથી જેઓ લેકમાં પરમ યશ પામે છે અને રૂપમદથી જેઓ કામદેવને હસી કહાડે છે તેવા પુરૂષે પણ ધનવંત જનની સેવા સ્વીકારે છે. હે પુત્ર! અન્ય તે દૂર રહે પરંતુ પોતાની ગૃહિણી પણ ધનહીન ધણીને આદર કરતી નથી, કે જેથી સકલ-કલાવાન પણ શરમાય છે. ચિરકાલ જેમને વખા
પ્યા છતાં સાથે લાંબો વખત રમ્યા છતાં, તથા સદા ઉપકાર કર્યા છતાં મિત્રો પણ ગૌહત્યા કરનારની જેમ ધન રહિત જનને તજી દે છે. હે પુત્ર! વધારે શું કહું? ભારે દારિદ્રથી દીન બનેલ મનુષ્યને વિનાશ કરતાં સર્વ શક્તિમાન કૃતાંતને પણું આલસ્ય થાય છે. એ પ્રમાણે સર્વ ગુણના આધાન-આધારરૂપ સધનત્વ
અને નિર્ધનત્વ-દીગત્યને સ્વબુદ્ધિથી જાણી યોગ્ય લાગે તેમ કર. હે ભદ્ર! જે. દ્રપાર્જન કરવા વ્યવસાય કરવું હોય, તે અદ્યાપિ હજી અવસર છે, કારણ
