________________
તૃતીય પ્રસ્તાવ–અઢારમે ભવ.
- કેતુહળ પામતે ત્રિપૃષ્ઠ તે તરફ દેડ અને ઘણું વૃક્ષોથી વ્યાપ્ત એક વનમાં પહોંચે. ત્યાં જતાં પેલો કેલાહલ શાંત થઈ ગયે. એટલે-“આ શું બિભીષિકાભયચેષ્ટ છે કે મારે મતિવિભ્રમ છે? એમ જેટલામાં વિચારે છે, તેટલામાં કાનમાંથી કે દુઃખી પુરૂષને ગાઢ શબ્દ સંભળાયો, તેને અનુસરીને ત્રિપૃષ્ઠ પુનઃ આગળ ચાલ્યો અને વક્ષસ્થળમાં પુરાયમાન કૌસ્તુભ-મણિના કિરણથી અંધકારને ધ્વંસ થતાં થોડું આગળ ચાલવાથી હરિ–વાસુદેવે, વૃક્ષની સાથે વિવિધ બંધને બાંધેલ એક પુરૂષ દીઠે. તેણે ઉચિતાદરથી તેને પૂછયું--અરે ! તને આવી અવસ્થા કેણે પમાડી છે?” તે બે – હે મહાનુભાવ ! હું નિબિડ બંધને બાંધેલ હોવાથી કંઈ પણ કહી શકતો નથી, માટે મને બંધનમુક્ત કરે કે જેથી તમને બધી હકીકત સંભળાવું.” એમ તેના કહેવાથી ત્રિપૃષ્ઠ પિતાના ચક્રથી બંધ કાપી નાખ્યા, એટલે તે સ્વસ્થ થઈને બેલ્યો--“અહો! નિષ્કારણ પરમબંધ ! તમે મારે વૃત્તાંત સાંભળઃ–રત્નશેખર નામે વિદ્યાધર છું. રૂપ-લાવણ્ય, સૌંદર્યાદિ ગુણોની અવધિભૂત એવી સિંહલરાજાની વિજયવતી નામની પુત્રી, પૂર્વે અનેક પ્રકારની પ્રાર્થના કરતાં મને આપવામાં આવી, જેથી અત્યારે બધી સામગ્રી સહિત. તેને પરણવા નિમિત્તે ચાલે અને જેટલામાં આ પ્રદેશમાં આવ્યું, તેટલામાં વાયુવેગ નામના મારા શત્રુ વિદ્યારે બધું છીનવી લઈને--આ દુખે મરણ પામે” એમ ધારી મને આમ ગાઢ બંધને બાંધીને તે ચાલ્યો ગયે.” ત્રિપૃદ્ધે કહ્યું–તું વિદ્યાધર થઈને ભૂમિચારીની કન્યા શા માટે પરણવા ઈચ્છે છે?” તે બોલ્ય--“હે મહાભાગ ! તેણીનું રૂપ કંઈ અપૂર્વ જ છે, અને લાવણ્ય પણ અસાધારણ છે.” એટલે વાસુદેવે વિચાર કર્યો કે--જે ખરી રીતે તે આવા પ્રકારના ગુણયુક્ત હોય, તો મારે પરણવા ગ્ય છે.” એમ ચિંતવી તેણે વિદ્યાધરને કહ્યું- “ અહો ! તું પરણીશ, તે પણ તે 'વૈરી એને હરી જશે, તેથી નિરર્થક તેને પરણવાથી શું ?” વિદ્યાધર બોલ્યો
એ તે સત્ય છે, પરંતુ જે તમારી શક્તિ હોય, તે તમે એને પરણે. હું હવે તેની આશા મૂકી દઉં છું.” એટલે વાસુદેવે તે વાત સ્વીકારી. પછી પ્રણામ કરીને વિદ્યાધર પિતાના સ્થાને ચાલ્યા ગયે. - હવે સિંહલેશ્વરને અનેક પ્રકારે સમજાવીને ત્રિપૃષ્ઠ તેની વિજયવતી કન્યા સાથે પરણ્ય, અને તે પોતાના નગરમાં આવ્યું. ત્યાં તેને મહાં-રાજ્યાભિષેક કરવામાં આવ્યું અને તે બત્રીસ હજાર કન્યાઓ પરણ્યો. પછી નિરંતર પ્રવર્તેલા સંગીતના સ્વરમિશ્રિત જ્યાં મૃદંગ વાગી રહ્યાં છે, નટ, નેકર, ચાટુકાર, કિંકરજનેથી પરિપૂર્ણ અને વિવિધ પ્રકારની ચિત્ર–રચનાથી મનહર એવા આવાસ–ભુવનમાં રહેતા, સમસ્ત વૈરીઓને વિનાશ કરી ત્રિખંડ ભારતનું રક્ષણ કરતા, ભયને લીધે બધા સામંતે જેને નમતા રહે છે અને તરૂણીઓના મધ્યમાં
