________________
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
થયા, અતુલ પ્રમાદને ધારણ કરતા અચલ અને ત્રિપૃષ્ઠ સમકિત રત્ન ગ્રહણ કર્યું. પછી પિરસી વ્યતીત થતાં પ્રભુને વાંદીને તેઓ પિતાના આવાસે ગયા અને ભગવતે પણ અન્યત્ર વિહાર કર્યો.
એ રીતે દિવસે વ્યતીત થતાં અત્યંત સુખ સાગરમાં નિમગ્ન થયેલવાસુદેવની સભામાં એકદા કિન્નરેના કંઠને પરાસ્ત કરનાર એવા ગાયક આવ્યા. તેમણે પોતાનું ગીત-કૌશલ્ય બતાવતાં ત્રિપૃષનું હૃદય હરી લીધું, કારણ કે તેને મનો ગીતદગાર લેશ પણ જેના શ્રવણમાં દાખલ થતે, તે પિતાનાં અન્ય વ્યાપાર-કાર્યને તજી જાણે ચિત્રમાં આળેખાઈ ગયેલ હોય તેમ સ્તબ્ધ બનીને સાંભળતા અરે ! એ તે દૂર રહો, પરંતુ તિર્યો પણ તેમના ગીતને આધીન થઈ, આંખ મીંચીને ભેજનાદિકની પણ દરકાર કરતા ન હતા. આવા સુસ્વરના ગુણે તેઓ સદા વાસુદેવની પાસે રહેતા અને તેના પર પ્રસાદના પાત્ર થઈ પડયા, .
એક વખતે સુખ-શસ્યામાં બેઠેલા વાસુદેવ પાસે તેમણે રાત્રે સંગીત ચલાવ્યું, જેથી તેનું મન ભારે આકૃષ્ટ થયું. પછી નિદ્રાસમયે તેણે શય્યાપાલકની સામે જોઇને કહ્યું–“હે ભદ્ર! જ્યારે મને નિદ્રા આવી જાય ત્યારે આ ગવૈયાઓને તું વિસર્જન કરજે.” એટલે–દેવની આજ્ઞા પ્રમાણે હું કરીશ.” એમ શય્યાપાલકે તે વચન સ્વીકાર્યું. ક્ષણવાર પછી રાજાને નિદ્રા આવી, પરંતુ વિસર્યા વિના તેમણે પણ ગાવાનું ચાલુ રાખ્યું. એવામાં પાછલી રાતે રાજા જાગે, અને તેમને તે જ રીતે ગાતાં સાંભળીને તેણે શય્યાપાલકને પૂછ્યું“અરે! તેં એમને વિસર્જન કેમ ન કર્યા?” તે બોલ્યા “હે દેવ ! સંગીત શ્રવણને અતિ સુખકારી લાગવાથી મેં થેઈ વાર એમને અટકાવી રાખ્યા” એમ સાંભળતા ગાઢ કેપ ઉત્પન્ન થયા છતાં તે આકાર સંવરીને ત્રિપૃષ્ઠ મૌન રહ્યો. પછી કમળ-ખંડને વિકસિત કરનાર સૂર્ય ઉદય પામતાં શમ્યાં થકી ઉઠી, પ્રભાતિક કર્તવ્ય કરીને તે સભામંડપમાં બેઠે, એટલે સામંત, મંત્રી, સુભટપ્રમુખ બધા પિતપોતાના સ્થાને બેસી ગયા. એવામાં રાત્રિને વ્યતિકર રાજાને યાદ આવ્યા, જેથી તેણે શય્યાપાલકને બોલાવી પિતાના સેવક પુરૂષને આદેશ કર્યો“ અરે ! ગીત-સ્વરમાં રક્ત થતાં મારી આજ્ઞાને ભંગ કરનાર આ શય્યાપાલકના શ્રવણમાં તસ સીસા અને તાંબાને રસ નાખે.” એમ સાંભળી સેવકે તેને એકાંત સ્થાને લઈ ગયા અને ત્યાં તપાવેલ સીસા-તાંબાના રસથી તેના શ્રવણુ–કાન ભરી દીધા, જેથી મહાવેદના થતાં તરત જ તે મરણ પામ્યા. ત્રિપૃષ્ઠ પણ ગાઢ કેપથી દુઃખના વિપાકરૂપ નિબિડ વેદનીયકર્મ બાંધ્યું. વળી તે સિંહલેશ્વરની પુત્રી રથાને સ્થાને પિતાને પરાભવ જેતી, વાસુદેવના વચનમાત્રથી પણ માન ન પામતાં તે લાંબો વખત દુઃખી થઈને મરણ પામી અને તિર્યંચમાં ઉત્પન્ન થઈ. એને શેષ વૃતાંત આગળ કહેવામાં આવશે.
