________________
શ્રી મહાવીર ચરિત્ર.
સેનાએ તરતજ જય જય શબ્દથી મિશ્રિત કોલાહલ કરી મૂકો, તેમજ વિવિધ આયુધો ઉગામતા શત્રુના સુભટ જેટલામાં માગળ ધસ્યા નહિ, તેટલામાં તે તરતજ મૂર્છારહિત થયેલ અને ‘ અરે! ઘાટકગ્રીવ ! હવે હમણાં જ તું મુ સમજજે' એમ કહેતા ત્રિપૃષ્ઠ કુમારે ચળકતુ ચક્ર તેની સામે છેડયું, એટલે તીક્ષ્ણ ધારથી તાલ-ફળની જેમ અશ્વગ્રીવનું તરત મસ્તક છેદીને તે પાછું ત્રિપૃષ્ઠના હાથમાં ઉપસ્થિત થયું.
८८
એ પ્રમાણે અશ્વથીવ હણાતાં હ` પામી, રામાંચથી પ્રવ્રુદ્ઘિત થયેલા અને તત્કાળ જય જયારવ કરતા સુરાસુર દેવ-અસુરે એ, પારિજાતની મંજરીથી ગુંથેલ, ભારે સુગ ંધને લીધે લુબ્ધ થઇ એકઠા થતા ભ્રમરાના શબ્દો યુક્ત, નિ૨તર નીકળતા અમદ મકરંદના બિંદુ સમુહથી સમસ્ત દિશાઓને સુગ ધમય બનાવનાર એવા કમળ, કુવલય, માલતીપ્રમુખ પંચવ` પુષ્પાની વૃષ્ટિ કરી અને ઉંચા ધ્વનિથી ઉદ્દેાષણા કરી કે—“ અરે ! પાર્થિવા હવે તમે કોપકંડુ–ખરજના ત્યાગ કરી, દુર્વાહ દુનિયને મૂકી દ્યો, અશ્વગીવના પક્ષપાત તો, અસાધ્ય ઉદ્યમ મૂકે અને અત્યંત આદરપૂર્વક ત્રિપૃષ્ઠને પ્રણામ કરો, કારણ કે એ આ ભરતક્ષેત્રમાં બધા મલવત પુરૂષામાં શ્રેષ્ઠ, અને પૂર્વભવે ઉપાર્જન કરેલા સુકૃતનાં સમૂહથી પ્રગટ થતા મહાકલ્યાણના નિધાનરૂપ એવા પ્રથમ વાસુદેવ ઉત્પન્ન થયા છે.” એમ સાંભળતાં 'સંભ્રાંત-ભયયુક્ત લેાચનવાળા, આયુધાને જેમણે દૂર મૂકી દીધાં છે, અહમહમિકા (હું પહેલે જાઉં ) એવી અત્યુત્ક્રઠાથી સ્ખલના પામતા મણિમુગટના અગ્રભાગથી ચરણ—નખાને ઉત્તેજિત કરનાર અને લલાટે અજિલ જોડી આવનાર એવા હજારા રાજાઓએ પંચાંગપ્રણિપાતપૂર્ણાંક ત્રિપુષ્ઠને પ્રણામ કર્યાં અને વિનંતી કરી—“ હે દેવ ! પરાધીન તાથી યુક્તાયુક્તને ન જાણતા અમે તમારા જે અપરાધ કર્યાં, તે અંધે અત્યારે ક્ષમા કરી, અને પ્રસાદ કરીને તમારા ચરણ-કમળની સેવાથી અમને આભારી મનાવા. એક તમને મૂકીને અમારા ખીજો નાથ-સ્વામી નથી. ” એમ સાંભળી ત્રિપૃષ્ઠ ખેલ્યા કે અરે! રાજા ! તમે આમ શુ' મેલા છે ? એમાં તમારી શા દોષ છે ? પરાધીન જનાની એવી જ ગતિ હોય છે, માટે પ્રતિભય–મારી તરફ્ના ભય મૂકી દ્યો. ભય કે વિપ્લવની પ્રશાંતિ સાથે તમે પાતપાતાનું રાજ્ય ભાગવા. મારી છત્રછાયા તળે રહેતાં તમને પુરંદર-દેવેદ્ર પણ પરાભવ પમાડનાર નથી. ”
એવામાં ત્રિપૃષ્ઠની સેવામાં હાજર થયેલા રાજાઆને જોતાં, અશ્વગ્રીવના નાશના નિશ્ચય કરી રાજરમણીએ તે સ્થાને આવી. ત્યાં છેદાયેલ ગળાની નસમાંથી નીકળતા રૂધિરના પકથી અંગે વિલિસ થયેલ તે જાણે શરીરે રક્તચંદનને લેપ કર્યાં હોય તેવા ભાસતા, ઉપર માંસલુબ્ધ પક્ષીએ ભમવાથી સૂર્ય કિરણને અટકાવ
