________________
તૃતીય પ્રસ્તાવ-અતારને ભવ.
૮૩
સામાન વસ્ત્રયુગલવડે વડવાનલના જવાયાકલાપથી સમુદ્રની જેમ શરીરે સુજિત, કર્ણમાં નાખેલ કનકકુંડેલની કાંતિના પ્રસારવડે, તત્કાલ સંગમ કરવાને ઉત્સુક બનેલ રાજલક્ષમીના સરાગ કટાક્ષની જેમ મુખે દીપને તથા આગળ પ્રસ્થિત રત્ન-લષ્ટિમાં જડેલ કનકની કપિલ ભારે કાંતિના મિષથી જાણે કોપને બહાર કહાડતું હોય એવે ત્રિપૃષ્ણકુમાર સત્વર જઈને પ્રજાપતિ રાજાને મળે, અને કહેવા લાગ્યું “ હે તાત ! તમે નિવૃત્ત થાઓ અને મને આજ્ઞા કરે. એ અશ્વગ્રીવ શું માત્ર છે ? તમારા પ્રસાદથી એના ધૃષ્ટ શાર્યને પરાસ્ત કરી દઉં વળી એના બહુ સહાયકે છે એવી પણ તમારે શંકા ન કરવી કારણ કે તે બધા ભેજનમાત્રના સહાયકે છે, પરંતુ ખરીરીતે તે તે એકલો જ છે.” રાજાએ કહ્યું—“પુત્ર! ઉત્કટ કેશરિકિશોરને લીલામાત્રથી મારી નાખનાર અને લાખે શત્રુઓની અવગણના કરનાર એવા તારા પરાક્રમને શું અસાધ્ય છે ? અમે તે અહીં દૂર રહીને કેવલ કૌતુક જોયા કરીશું, કુમાર બે, ભલે એમ કરજે.”
હવે વિશિષ્ટ શુકને થતાં વધતા હર્ષે, નિરંતર પ્રયાણ કરતાં તે રથાવર્તા પર્વતની સમીપે તેઓ પહોંચ્યા, એટલે બંને સે એ પરસ્પર એક બીજાને નજીક જેવાથી કેલાહલ વધતાં, પાખરેલા અ અને કવચધારી હાથીઓ ઉઠયા, તથા પોતપોતાના ધ્વજચિન્હને ઉંચે કરતાં બંને સૈન્ય સામસામે આવ્યાં અને યુદ્ધ કરવા લાગ્યાં, જેમાં વાજીંત્રના સ્વરથી લેકે સંતુષ્ટ થતા, કાયર જને ભયથી થરહર કંપતા, ઉત્કટ બંદીજનેના પઢવાથી સુભટે ઉત્સાહમાં આવી જતા અને ધૂળ ઉડવાથી રથેના ધ્વજ-પટે મલિન થયેલા ભાસતા હતા. વળી તીકણ બાણથી ઘાયલ કરેલ અશ્વને લીધે પાખરેલ પિતાના અશ્વની શ્રેણિથી કુતધારીને જ્યાં પાછો વાળવામાં આવે છે, અસવારની તીક્ષણ તરવાર ચાલતાં સુભટેનાં શિર જ્યાં કપાઈ રહ્યાં છે, કવચધારી મોટા હાથીઓએ જ્યાં અશ્વઘટાને નાખેલ છે, અને અન્ય એકત્ર મળવાથી જ્યાં નિબિડ સંઘટ્ટસંધટો થઈ રહેલ છે, તેમજ સરલ શલ્ય-શસ્ત્રના પ્રહારથી ગંડસ્થળમાં વેદના પામી હસ્તીઓ જ્યાં પલાયન કરી રહ્યાં છે, પ્રચંડ અને પીન અ જ્યાં શૂન્ય થઈને ચાલતા, ત્રિશુળ, ભાલા, બરછી, શલ્ય પ્રમુખ શોથી ભેરાઈને સુભટે જ્યાં પી રહ્યા છે, છત્ર અને છત્રધર જ્યાં નીચે પડી ગયેલ છે, હસ્તીઓના પરસ્પર દંત-સંઘનથી અગ્નિકણો પ્રગટ થઈ રહ્યા છે, ઘણુ ધડ જયાં ઉંચા હાથ કરીને નાચી રહ્યા છે, ચળકતા કુંતાગ્ર-ભાલાની અણીથી ઘાયલ થતાં રથિકા-રથ ચલાવનારા જ્યાં ઘુમી રહ્યા છે અને રણાંગણના મધ્યભાગમાં યુદ્ધ કરતા એધાઓના ઘાતથી તે દુસહ્ય ભાસતું હતું. હાથીઓના કુંભસ્થળો વિદારાતાં જ્યાં રૂધિરને પ્રવાહ ઉછળતે, ભૂમિપર નિશ્રેષ્ટ થઈને પડેલા મેટા માતંગોથી જ્યાં માર્ગ રેકાઈ જતે, લોચન વિકાસીને આવેલા
