Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 82

प्रमेयद्योतिका टीका
प्र. १ संज्ञाद्वारनिरूपणम् ६९ परिणामविशेषः, मानो गर्वपरिणामः, माया परवञ्चनात्मिका, लोभो गाद्धर्यलक्षणः । इमे च क्रोधादयश्चत्वार एतेषां मन्दपरिणामतया अनुपदर्शितबाह्यशरीरविकारा एवानाभोगतस्तथा तथा वैचित्र्येण भवन्तो ज्ञातव्याः । गतं पञ्चमं कषायद्वारम् ।
(६) अथ षष्ठं सज्ञाद्वारमाह-'तेसि णं' इत्यादि, 'तेसि णं भंते ?' जीवाणं कइ सन्ना पन्नता' तेषां खलु भदन्त ! सूक्ष्मपृथिवीकायिकजीवानां कतिसंज्ञाः प्रज्ञप्ता:-कथिता इति प्रश्नः, भगवानाह-गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम । 'चत्तारि सन्नाओ पन्नत्ताओ' चतस्रः संज्ञाः प्रज्ञप्ताः-कथिताः, चातुर्विध्यमेव दर्शयति तं जहा' इत्यादि, 'तं जहा' तद्यथा - 'आहारसन्ना जाव परिग्गहसन्ना' आहारसंज्ञाः यावत् परिग्रहसंज्ञाः, यावत्पदेन भयमैथुनसज्ञयोः परिग्रहः । तत्र सज्ञानं सञ्ज्ञा सा च द्विविधा-ज्ञानरूपा अनुभवरूपा च, तत्र ज्ञानरूया सज्ञा इस सूत्र पाठ द्वारा समझाई गई है । अप्रीति परिणाम विशेष का नाम क्रोध हैं गर्व परिणामका नाम मान है । पर कों वञ्चन करने का जो परिणाम है—वह माया है । गृद्धता रूप जो परिणाम है वह लोभ है । ये कषायें इन जीवों में मन्द परिणामरूप में होती है अतः उनमें ये बाहर में शरीरादि विकार को प्रकट नहीं करती हैं। किन्तु अनाभोगरूप से ही ये वहां नानाकारी की विचित्रता रूप से होती रहती है । कषायद्वार समाप्त ।
(६) संज्ञाद्वार-"तेसि णं भंते ! जीवाणं कई सन्नाओ पन्नत्ताओ" हे भदन्त ! सूक्ष्मपृथिवीकायिकजीवों के कितनी संज्ञाएँ कही गई है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं-"गोयमा ! चत्तारि सन्नाओ पण्णत्ताओ। हे गौतम ! चार संज्ञाएँ कही गई हैं। "तं जहा" जो इस प्रकार से है-आहारसन्ना जाव परिग्गहसन्ना" आहारसंज्ञा यावत् परिग्रहसंज्ञा यहाँ यावत् पद से भयसंज्ञा और मैथुनसंज्ञा इन दो संज्ञाओं का ग्रहण हुआ है। संज्ञा दो प्रकार की होती है-एक ज्ञानरूप आर दूसरी अनुभव रूप, ज्ञानरूपसंज्ञा, मतिज्ञान श्रुतज्ञान, अव
વિશેષનું નામ ક્રોધ છે, ગર્વ પરિણામને માન કહે છે. અન્યને છેતરવા રૂપ જે પરિણામ છે તેનું નામ માયા છે અને લાલસા રૂપ જે પરિણામ છે તેનું નામ લેભ છે. સૂક્ષમપૃથ્વીકાયિક જીવમાં આ ચારે કષાયો મંદ પરિણામ રૂપે હોય છે, તેથી તેમના આ કષાય બાહા શરીરાદિ વિકારેને પ્રકટ કરતા નથી, પરંતુ અનાગ રૂપે જ તેઓ ત્યાં વિવિધ પ્રકારની વિચિત્રતા રૂપે વિદ્યમાન રહે છે. પણ
(E) सहाद्वा२-"तेसि णं भंते ! कइ सन्नाओ पन्नताओ ?, सगवन् ! सूक्षभપથ્વીકાયિક જીમાં કેટલા પ્રકારની સંજ્ઞાઓ હોય છે?
भावी प्रसुन उत्तर-"गोयमा !' है गौतम! "चत्तारि सन्नाओ पण्णत्ताओ" अनामयार ही छ. "तंजहा' ते नव्य प्रमाणे छे-"आहारसन्ना जाव परिग्गहसन्ना" (१) आर सज्ञा, (२) भय सा. (3) भैथुन सज्ञा अन (४) परियड सशा, (भहीं यावत' પદથી ભય સંજ્ઞા અને મૈથુન સંજ્ઞા ગ્રહણ કરવામાં આવેલ છે). સંજ્ઞા બે પ્રકારની હોય छ-(१) ज्ञान ३५ मन (२) मनुल ३५. ज्ञान ३५ सज्ञान पांच से छ-भतिज्ञान,
જીવાભિગમસૂત્ર