Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्रति० १ वनस्पतिकायिकानां शरीरादिद्वारनिरूपणम् १४९
अथ के ते बादरवनस्पतिकायिकाः ? बादरवनस्पतिकायिकाः द्विविधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा प्रत्येक शरीरबादरवनस्पतिकायिकाश्च साधारणशरीरबादरवनस्पतिकायिकाश्च । अथ के ते प्रत्येकशरीरबादरवनस्पतिकायिकाः ? प्रत्येकशरीरबादरवनस्पतिकायिकाः द्वादशविधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा--- ___ वृक्षा गुच्छा गुल्मा लताश्च वल्ल्यश्च, पर्वगाश्चैव । तृणवलयहरितौषधिजल रुहकुहणाश्च बोद्धव्याः ॥ अथ के ते वृक्षाः ? वृक्षाः द्विविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-एकास्थिकारच बहुबीजाश्च । अथ के ते एकास्थिकाः, एकास्थिका अनेका अनेकविधा: प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-निम्बानजम्बु यावत् पुन्नागनागवृक्षाः श्रीपर्णी तथाऽशोकश्च, ये चान्ये तथाप्रकाराः एतेषां मलान्यपि असंख्येयजीवकानि, एवं कन्दाः स्कन्धा: त्वचः शाखाः प्रबालाः पत्राणि प्रत्येकजीवाः, पुष्पाण्यनेकजीवानि, फलानि एकास्थिकानि, ते एते एकास्थिकाः । अथ के ते बहुबीजार, बहुबीजा अनेकविधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथाआस्थिकतेन्दुक-उदुम्बरकपित्थामलकफनसदाडिमन्यग्रोधकाकोदुम्बरीतिलकलकुच लोध्रा धवः, ये चान्ये तथाप्रकाराः, एतेषां खलु मूलान्यपि असंख्येयजोवकानि यावत् फलानि बहुबोजकानि, ते एते बहुबीजकाः ते एते वृक्षाः । एवं यथा प्रज्ञापनायां तथा भणितव्यम् , यावत् ये चान्ये तथाप्रकाराः। ते एते कुहणा नानाविधसंस्थाना वृक्षाणा मेकजीवकानि पत्राणि । स्कन्धोऽपि एकजीव स्ताल सरलनारिकेलानाम् ।।१॥ यथा सकलसर्षपाणां प्रत्येकशरीरकाणां गाथा ॥२॥ यथा वा तिलशष्कुलिका० गाथा ॥३॥ ते एते प्रत्येकशरोरवादरवनस्पतिकायिकाः ॥ सू० १४ ॥
टीका-से किं तं वणस्सइकाइया' अथ के ते वनस्पतिकायिकाः, वनस्पतिःहरितकायः-तृणवृक्षगुच्छगुल्मलतादिः स एव कायः-शरीरं येषां ते वनस्पतिकाया स्ते एव वनस्पतिकायिका स्ते कीदृशाः कियद्भेदप्रभेदवन्तः ? इति प्रश्नः उत्तरमाह-'वणस्सइकाइया दुविहा'
अप्कायिकों का कथन कर अब सूत्रकार वनस्पतिकायिकों का कथन करते हैं'से किं तं वणस्सहाक्काइया' इत्यादि । ॥सूत्र-१४॥
टोकार्थ---हरितकाय तृण, वृक्ष, गुच्छ, गुल्म, लता आदि का नाम वनस्पति है। यह वनस्पति ही जिन जीवों का शरीर होता है वे वनस्पतिकाय हैं। ये वनस्पति काय ही वनस्पतिकायिक हैं। ये वनस्पतिकायजीव कितने भेद प्रभेद बाले होते हैं ? ऐसा यह प्रश्न है। ___२५५४यिनु ४थन ४शन वे सूत्रा२ वनस्पतियोनु थन ४२ छ-"से किं तं वणस्सइकाइया" त्याहि.
दीर्थ--रिताय तृ९, वृक्ष, शु२७, शुभ, सता, विगेरे नाम वनस्पति छ. । વનસ્પતીજ જે જી ના શરીર રૂપે હોય છે, તેનું નામ વનસ્પતિકાય છે. આ વનસ્પતિકાય જ વનસ્પતિકાયિક કહેવાય છે. આ વનસ્પતિકા યિક જી કેટલા પ્રકારના ભેદ -પ્રભેદ વાળા હોય છે ? આ પ્રમાણેને પ્રશ્ન ગૌતમ સ્વામીએ ભગવાન મહાવીર પ્રભુને પૂછવાથી તેના
જીવાભિગમસૂત્ર
