Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्रति० २ . स्त्रीणां स्त्रोत्वेनावस्थानकालनिरूपणम् ४१३ द्वेति । उत्कर्षतस्त्रीणि पल्योपमानि पूर्वकोटिपृथक्त्वाधिकानीत्थम्-अत्र खेचराणां तिर्यगूयोनिकानाञ्चोत्कर्षतोऽष्टौ भवा भवन्ति नाधिकाः 'नरतिरियाणं सत्तभवा' इति वचनात् , तत्र सप्तभवाः संख्येयवर्षायुष्काः, अष्टमस्तु असंख्ये यवर्षायुष्क एव, तथाहि-पर्याप्त मनुष्याः पर्याप्तसंज्ञिपञ्चेन्द्रियतिर्यञ्चो वा निरन्तरं यथासंख्यं सप्तपर्याप्तमनुष्यभवान् सप्तपर्याप्तसंज्ञिपञ्चेन्द्रियतिर्यगू भवान् वासमनुभूय यद्यष्टमे भवे पुनरपि मनुष्यः पर्याप्तसंज्ञिपञ्चेन्द्रियतिर्यञ्चो वा समुत्पद्यन्ते ततो नियमात् असंख्येयवर्षायुष एव न संख्येयवर्षायुषो भवन्ति, असंख्येयवर्षायुषश्च मृत्वा नियमतो देवलोकेषु समुत्पद्यन्ते, ततो नवमोऽपि मनुष्यभवः संज्ञिपञ्चेन्द्रियतिर्यग्भवो वा निन्तरं न लभ्यते । कम एक अन्तर्मुहूर्त काल तक रहकर बाद में मर कर वेदान्तर के उदय से विलक्षण मनुष्य भवान्तर की वह प्राप्ति कर लेता है इसलिये जघन्य से अन्तर्मुहूर्त काल कहा है उत्कृष्ट से पूर्वकोटिपृथकत्व अधिक जो तीन पल्योपम का काल कहा है वह इस प्रकार से है-यहां तिर्यग्योनिक खेचरों के उत्कृष्ट से आठ भव से अधिक भव नहीं होते हैं क्योंकि "नरतिरियाणं सत्तभवा" ऐसा शास्त्र का कथन है, इन में सात भव तो संख्यात वर्ष की आयु वाले होते हैं और आठवां भव असंख्यात वर्ष की आयुवाला होता है । इसका स्पष्टीकरण इस प्रकार से से है-पर्याप्त मनुष्य अथवा पर्याप्त संज्ञिपञ्चेन्द्रियतिर्यश्च निरन्तर रूपसे यथासंख्य सात पर्याप्तमनुष्यों के भवों को अथवा सात पर्याप्तसंज्ञि पञ्चेन्द्रियतिर्यश्च के भवों को भोगकर यदि आठवें भव में पुनः पर्याप्त मनुष्य रूप से या पर्याप्त संज्ञि पञ्चेन्द्रियतिर्यश्च रूप से उत्पन्न होते हैं तो वे नियम से असंख्यात वर्ष की आयुवाले ही उत्पन्न होते हैं संख्यात वर्ष आयुवाले होकर उत्पन्न नहीं होते हैं और जब ये असंख्यात वर्षकी आयु वाले आठवें भवमें मरते हैं, तो नियमसे देवलो कमें उत्पन्न होते हैं,तब नौवां भी मनुष्यજઘન્યથી અન્તમુહૂતકાળ કહેલ છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી પૂર્વકેટિ પૃથકત્વ અધિક ત્રણ પત્યે
મકાળ જે કહેલ છે, તે આ પ્રમાણે છે.અહિયાં તિયંગ્યાનિક ખેચરોને ઉત્કૃષ્ટથી આઠ मथी पधारे हाता नथी. भ.-"नरतिरियाणं सत्तभवा" मनुष्य भने तिय"याने સાત આઠ ભ હોય છે. આ પ્રમાણેનું શાસ્ત્રવચન છે. તેમાં સાત ભવત સંખ્યાત વર્ષની આયુષ્યવાળાને હોય છે. અને આઠમે ભવ અસંખ્યાત વર્ષની આયુષ્યવાળાને હોય છે. તેનું સ્પષ્ટીકરણ આ પ્રમાણે છે.-પર્યાપ્ત મનુષ્ય અથવા પર્યાપ્ત સંરિપંચેન્દ્રિય તિર્યંચ નિરંતરપણાથી યથા સંખ્ય-કમથી સાતપર્યાપ્ત મનુષ્યના ભને અથવા સાત સંજ્ઞી પંચે. દ્રિય તિર્યંચના ભાવોને ભેગવીને જે આઠમા ભાવમાં ફરીથી તે પર્યાપ્ત મનુષ્યપણાથી અથવા પર્યાપ્ત સંજ્ઞિપંચેન્દ્રિય તિર્યચપણથી ઉત્પન્ન થઈ જાય તે તેઓ નિયમથી અસંખ્યાત વર્ષની આયુષ્યવાળાઓમાંજ ઉત્પન્ન થાય છે. સંખ્યાતવર્ષની આયુષ્યવાળાઓમાં ઉત્પન્ન થતા નથી. અને જ્યારે આ અસંખ્યાત વર્ષની આયુષ્યવાળા આઠમા ભાવમાં મરે છે, તે નિયમથી દેવલેકમાં ઉત્પન્ન થાય છે, ત્યારે નવમે મનુષ્યભવ અથવા સંપિચેંદ્રિય
જીવાભિગમસૂત્રા
