Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्रति० २
पुरुषाणामल्पबहुत्व निरूपणम् ५१३
थम् ? अत्रोच्यते - तथा वस्तुस्वाभाव्यात्, एतच्चावसीयते प्रज्ञापनादौ सर्वत्र तथा भणनात् । सौधर्मकल्पवासिदेवपुरुषाऽपेक्षया भवनवासिदेवपुरुषाः असंख्येयगुणा अधिका भवन्ति, अङ्गुलमात्रक्षेत्र प्रदेशराशिसंबन्धि प्रथमवर्गमूलं द्वितीयेन वर्गमूलेन गुण्यते, गुणिते च तस्मिन् यावान् प्रदेशराशिरुपजायते तावत्संख्याकासु धनीकृतलोकस्य एकप्रादेशिकीषु श्रेणिषु यावन्त आकाशप्रदेशा भवन्ति तेषां यावत्परिमितो द्वात्रिंशत्तमो भागो भवति तावत्प्रमाणत्वात्तेषामिति ।
भवनवासिदेवपुरुषापेक्षया व्यन्तरदेवपुरुषा असंख्येयगुणाः, एकस्मिन् प्रतरे संख्येययोजनकोटीकोटीप्रमाणैकप्रादेशिक श्रेणिमात्राणि यावन्ति खण्डानि भवन्ति तेषां यावान् द्वात्रिंश तमो भागो भवति तावत्प्रमाणत्वा तेषामिति । व्यन्तरदेवपुरुषेभ्यो ज्योतिष्कदेवपुरुषाः संख्येय
देवपुरुष असंख्यातगुणे अधिक कहे हैं और यहां आकर संख्यातगुणे अधिक कहते हैं इसमें क्या कारण है ? उत्तर में कहते हैं कि तथाविध स्वभाव से ऐसा कहा है, तथा प्रज्ञापना आदि सूत्रों में सर्वत्र ऐसा ही कहा जाने से यह जाना गया है ।
सौधर्मकल्पवासी देवपुरुषों की अपेक्षा भवनवासी देवपुरुष असंख्यातगुणे अधिक होते हैं, क्योंकि यहां अङ्गुलमात्र क्षेत्र की प्रदेशराशि संबंधी प्रथम वर्गमूल दूसरे वर्गमूल से गुणा किया जावे, गुणाकरने पर उसमें जितनी प्रदेशराशि होती है उतनी संख्या की धनीकृतलोक की एक प्रादेशिकी श्रेणियों में जितने आकाशप्रदेश होते हैं उनका जितना बत्तीसवा भाग हो उतने प्रमाण वाले ये भवनवासी देवपुरुष होते हैं इसलिये सौधर्मकल्प की अपेक्षा भवनवासी देवपुरुष असंख्यागुणे अधिक कहे हैं ।
भवनवासी देवपुरुषों की अपेक्षा व्यन्तर देवपुरुष असंख्यातगुणे अधिक होते हैं, क्योंकि एकतर में संख्या करोडाकरोड योजनप्रमाणवाली एकप्रादेशिकी श्रेणिमात्र जितने खण्ड होते हैं उनका जितने प्रमाण का बत्तीसवां भाग होता है उतने प्रमाण के ये व्यन्तर देवपुरुष होते हैं । કલ્પમાં રહેવા વાળા દેવપુરુષો અસખ્યાત ગણા વધારે કહ્યા છે. અને અહિયાં સંખ્યાતગણા વધારે કહે છે. તેમાં શુ કારણ છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં કહે છે કે—તથાવિધ સ્વભાવથી આ જાણી શકાય છે.
સૌધ કલ્પના દેવા કરતાં ભવનવાસી દેવપુરુષા અસંખ્યાત ગણા વધારે ડાય છે. કેમકે- અહિયાં આંગળમાત્ર ક્ષેત્રની પ્રદેશરાશિ સાઁબંધી પહેલુ વર્ગમૂળ ખીજા વર્ગ મૂળથી ગુણવામાં આવે અને તેવી રીતે ગુણતા તેમાં જેટલી પ્રદેશરાશી હાય છે. એટલી સ ંખ્યાની ઘનીકૃત લેાકની એક પ્રાદેશિકી શ્રેણિયામાં જેટલા આકાશ પ્રદેશે હાય છે. તેના ખત્રીસમા ભાગ જેટલા હાય, એટલા પ્રમાણ વાળા આ ભવનવાસી દેવપુરુષો હાય છે. તેથી સૌધમ કલ્પ કરતાં ભવનવાસી દેવ પુરુષા અસંખ્યાત ગણા વધારે કહેલા છે.
ભવનવાસી દેવપુરૂષો કરતાં વ્યંતર દેવ પુરુષ અસંખ્યાત ગણા એક પ્રતરમાં સંખ્યાત કરોડાકરોડ ચેોજન પ્રમાણવાલી એક પ્રાદેશિક
६५
જીવાભિગમસૂત્ર
વધારે હોય છે. કેમકે શ્રેણિમાત્રના જેટલા
