Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
४९०
जीवाभिगमसूत्रे
स्सपुरिसाणं भंते' मनुष्यपुरुषाणां भदन्त ! 'केवइयं कालं अंतरं होई' कियन्तं कालमन्तरं भवति मनुष्यपुरुषो मनुष्यपुरुषत्वात् परिभ्रष्टः सन् पुनः कियता कालेन मनुष्यपुरुषत्वमवाप्नोतीति प्रश्नः, भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, गोयमा' हे गौतम ! 'खेत्तं पडुच्च' क्षेत्रं प्रतीत्य-क्षेत्राश्रयणेन जघन्यतोऽन्तर्मुहूर्तमन्तरं भवति 'उक्कोसेणं वणस्सइकालो' उत्कर्षेण वनस्पतिकालपर्यन्तं क्षेत्राश्रयणेनोत्कर्षनो मनुष्यपुरुषत्वस्यान्तरं भवतीत्यर्थः । 'धम्मचरणं पडुच्च' धर्मचरणं चरणधर्म प्रतीत्य-चरणधर्माश्रयणेन 'जहन्नेणं एक्कं समय' जघन्येनैक समयम् जधन्यतः समयैकमात्रस्यान्तरं भवतीत्यर्थः, यदा कश्चिन्मनुष्यपुरुष उपशमश्रेणि गत उपशान्ते पुरुषवेदे समयमेकं जीवित्वा तदनन्तरं म्रियते तदाऽसौ नियमतो देवपुरुषेषु समुत्पद्यते इति भवति समयमेकमन्तरं मनुष्यपुरुषत्वस्येति भावः । 'उक्कोसेणं अणंतं कालं' उत्कर्षेणानन्तं कालम्. तदेवाह-'अणताओ उस्सप्पिणीओसप्पिणीओ' अनन्ता उत्सर्पिण्यवसर्पिण्यः भदन्त । मनुष्य पुरुषों को मनुष्य पुरुषत्व से परित्यक्त हो जाने पर पुनः उसकी प्राप्तिकरने में कितने काल का अन्तर होता है । इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं--"गोयमा ! खेत्तं पडुच्च जहण्णेणं अतोमुहुत्तमंतरं" क्षेत्र की अपेक्षा करके इन्हें मनुष्य पुरुषत्व प्राप्त करने में कम से कम एक अन्तर्मुहूर्त का अन्तर पड़ता है और ज्यादा से ज्यादा वनस्पति काल प्रमाण अनन्त काल का अन्तर पड़ता है "धम्मचरणं पडुच्च जहन्नेणं एक्कं समयं उक्कोसेणं अणंतं कालं" चारित्र धर्म की अपेक्षा करके इन्हें पुनः मनुष्य पुरुषत्वप्राप्त करने में कम से कम एक समय का और अधिक से अधिक अनन्तकालका अनन्तर पड़ता है । कोई मनुष्य पुरुष जब उपशम श्रेणि को प्राप्त होकर पुरुष वेद के उपशान्त होने से कम से कम एक समय तक वहां जीवित रहता है, और उसके बाद मरकर वह नियम से देव पुरुषों में उत्पन्न हो जाता है। तो इस अपेक्षा यहां जधन्य से अन्तर एक समय का आता है और उत्कृष्ट હે ભદન્ત ! મનુષ્ય પુરૂષને મનુષ્ય પુરૂષ પણાથી છૂટિ જવા પછી ફરીથી તે મનુષ્ય પુરૂષ પણાની પ્રાપ્તિ કરવાનાં કેટલા કાળનું અંતર હોય છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ ગૌતમ स्वामीन छ है-"गोयमा खेतं पडुच्च जहण्णेणं अंतोमुत्तमंतरं" क्षेत्रना अपेक्षाथी તેને મનુષ્ય પણાને પ્રાપ્ત કરવામાં ઓછામાં ઓછા એક અંતર્મુહૂર્ત નું અંતર હોય છે અને
थारेमा धारे पनपति र प्रमाणु अनतानु भत२ ५३ छे. "धम्मचरणं पडुच्च जहण्णेणं एक्कं समयं उक्कोसेणं अणंतं कालं" यास्त्रि भनी अपेक्षाथी भने शथी મનુષ્ય પુરૂષ પણું પ્રાપ્ત કરવામાં ઓછામાં ઓછું એક સમયનું અને વધારેમાં વધારે અનંત કાળનું અંતર પડે છે કે મનુષ્ય પુરુષ જ્યારે ઉપશમ શ્રેણીને પ્રાપ્ત કરીને પુરૂષવેદના ઉપશાંત થયા પછી ઓછામાં ઓછા એક સમય સુધી ત્યાં જીવતા રહે છે અને તે પછી મારીને તે નિયમથી દેવ પુરૂષોમાં ઉત્પન્ન થઈ જાય છે. તે આ અપેક્ષાએ અહિયાં જઘન્ય થી એક સમયનું અંતર આવે છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી અનંતકાળનું
જીવાભિગમસૂત્ર
