Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 369

___जीवाभिगमसूत्रे तोऽसंख्येया लोकाः, इत्येतावत्प्रमाणमन्तरं तेजस्कायिकवायुकायिकमध्यगमनेनावसातव्यम् अन्यत्र गतावेतावत्प्रमाणस्यान्तरस्यासंभवादिति ॥ 'तसस्स णं भंते ! सस्य खलु भदन्त ! जीवस्य पुनस्त्रसभवग्रहणे 'केवइयं कालं अंतरं होई' कियन्तं कालमन्तरं भवतीति प्रश्नः, उत्तरयति-'जहन्नेणं अंतो मुहत्त' त्रसस्य जघन्येनान्तमुहूर्तमन्तरं भवति 'उक्कोसेणं वणस्सइकालो, उत्कर्षेण वनस्पति कालो वक्तव्यः, सचैवम्-'उक्कोसेणं अणंतमणंताओ उस्सप्पिणीओसप्पिणीओ कालो, खेत्तओ अणंता लोगा, असंखेज्जा पोग्गलपरियटा, ते णं पोग्गलपरियट्टा आवलियाए असंखेज्जइभागो।
(उत्कर्षेणानन्तानन्ता उत्सर्पिण्यवसर्पिण्यः कालतः, क्षेत्रतोऽनन्ता लोकाः असंख्येयाः पुगदलअसंख्यात लोकों में जितने प्रदेश होते हैं उन्हें एक २ समय में निकालने पर जितनी असंख्यात उत्सर्पिणियां और अवसर्पिणियां होता है उतने काल का अन्तर होती है इतना अधिक जो अन्तर यहां प्रकट किया गया है वह तेजस्कायिक और वायुकायिक के बीच में इनके जाने से कहा गया है ऐसा जानना चाहिये क्योंकि इनके दूसरी जगह जाने पर इतने अधिक प्रमाणवाला अन्तरकाल असंभवित है । "तसस्स णं भंते ! केवइयं कालं अंतरं होई" हे भदन्त ! सजीव का कितने काल का अन्तर होता है ? अर्थात् त्रसपर्याय को छोड़कर पुनः उस त्रस पर्याय की प्राप्ति में कितने काल का समय लगता है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं-"जहन्नेणं अंतो मुहत्तं उक्कोसेणं वणस्सइकालो" हे गौतम ! यहां जघन्य से अन्तर एक अन्तमुहूर्त का होता हैं और उत्कृष्ट से अन्तर वनस्पति काल प्रमाण होता है वह इस प्रकार से-"उक्कोसेणं अणंतमणताओ" इत्यादि । उत्कर्ष से अनन्तानन्त उत्सर्पिणी अवसर्पित णीयां काल की अपेक्षा हो जाती हैं, और क्षेत्र की अपेक्षा अनन्त लोक प्रमाण उनमें असं. ખ્યાત લોકોમાં જેટલા પ્રદેશ હોય છે, તેને એક એક સમયમાં બહાર કહાડવામાં જેટલી અસંખ્યાત ઉત્સપિણિ અને અવસર્પિણિયે થાય છે. એટલા કાળનું અંતર હોય છે. આટલું અધિક અંતર અહિયાં બતાવ્યું છે, તે તેજસ્કાયિક અને વાયુકાયિકની વચમાં તેઓના જવાથી કહેલ છે. તેમ સમજવું. કેમકે–તેઓ બીજે સ્થળે જાય તો આટલા અધિક પ્રમાણ पाणी मत मसलवित छ. "तसस्स णं भंते ! केवइयं काल अंतरं होइ” हे भगवन् ત્રસ જીવોને કેટલા કાળનું અંતર હોય છે ? અર્થાત્ ત્રસપર્યાયને છેડીને ફરીથી તે ત્રસપર્યાય પ્રાપ્ત કરવામાં કેટલા કાળને સમય લાગે છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે 3-जहण्णेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं वणस्सइकालो" है गौतम ! मडिया न्यथी એક અંતર્મુહૂર્તનું અંતર હોય છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી અંતર વનસ્પતિ કાળ પ્રમાણ हाय छे. ते या प्रमाणे समन्यु,-"उक्कोसेणं अणतमणंताओ" त्याहिमर्थात थी અન‘તાનંત ઉત્સર્પિણી અવસપિણિ કાળની અપેક્ષાથી થઈ જાય છે, અને ક્ષેત્રની અપેક્ષાથી અનંતક પ્રમાણ ક્ષેત્ર કે જેમાં અસંખ્યાત પુદ્ગલ પરાવર્ત થઈ જાય છે. તે
જીવાભિગમસૂત્ર