Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्रति०१ त्रसकायिकजीवानां शरीरादिद्वारनिरूपणम् १७१ शरीरं येषां ते तेजस्कायाः तेजस्काया एव तेजस्कायिकाः, एवं वायुरेव शरीरं येषां ते वायुकायिकाः उदाराः-स्फाराः, उदारा एवं औदारिकाः प्रत्यक्षत एव स्पष्टत्रसत्वनिबन्धनाभिसन्धिपूर्वकगतिलिङ्गतया समुपलभ्यमानत्वात् , त्रसाः, सन्ति-उष्माघभितप्ताः सन्तो विवक्षितस्थानात् उद्विजन्ति गच्छन्ति च छायाद्यासेवनाथै स्थानान्तरं ये ते त्रसाः, प्राणाः द्वीन्द्रियादयो जीवाः कथ्यन्ते ते त्रसा द्वीन्द्रियादयः औदारिकत्रसाः कथ्यन्ते । त्रिविधत्रसेषु प्रथमतः तेजस्कायिकप्रतिपादनायाऽऽह-'से कि तं' इत्यादि, 'से किं तं तेउक्काइया' अथ के ते तेजस्कायिकाः, तेजस्कायिकानां किं लक्षणं कियन्तश्च भेदा इति प्रश्नः, उत्तरयति 'ते उक्काइया दुविहापन्नत्ता' तेजस्कायिका जीवा द्विविधाः--द्विप्रकारकाः प्रज्ञप्ताः-कथिताः । प्रकारद्वयमेव दर्शयति 'तं जहा' इत्यादि, 'तं जहा' तद्यथा-'मुहुमतेउक्काइया य बायरतेउक्काइया य' सूक्ष्मतेजस्कायिकाश्च बादरतेजस्कायिकाच, तत्र सूक्ष्मत्वं बादरत्वं च सूक्ष्मनामकर्मोदयात् का शरीर तैजस रूप होता है वे तैजस्कायिक हैं इसी प्रकार से वायुकायिकों के सम्बन्ध में भी जानना चाहिये ये त्रस नामकर्म के उदयवर्ती होते हैं औदारिक त्रस प्रत्यक्ष से ही स्पष्ट रूप से सत्व की कारणभूत जो अभिसंधि पूर्वक गति रूप लिङ्ग हैं उससे प्रतीति कोटि में आते हैं । जो उष्मा आदि से दुःखित होकर जो विवक्षित स्थान से छाया आदि के सेवन करने के लिये दूसरे स्थान पर जाते हैं वे त्रस हैं । ये औदारिक त्रस प्राण द्वीन्द्रियादि जीव कहे जाते हैं। द्वीन्द्रिय से लेकर पञ्चेन्द्रिय तक के समस्त जीव औदारिक त्रस प्राण कहे गये हैं। "से किं तं तेउक्काइया" हे भदन्त ! तैजस्कायिक का क्या लक्षण है और कितने इनके भेद हैं ? उत्तर में प्रभु कहते हैं-"तेउक्काइया दुविहा पन्नत्ता" हे भदन्त ! तैजस्कायिक दो प्रकार कहे गये हैं-"तं जहा" जैसे-'सुहुम तेउक्काइया य बायरतेउक्काइया य" सूक्ष्म तेजस्कायिक और बादर तेजस्कायिक, इनमें सूक्ष्मनामकर्म જે જીવના શરીર તૈજસ રૂપ હોય છે, તેઓને તૈજસ્કાયિક કહ્યા છે. આ છ વસનામ કર્મના ઉદયવતિ હોય છે. ઔદારિક ત્રસ પ્રત્યક્ષ થીજ-સ્પષ્ટ પણથી ત્રસત્વના કારણભૂત જે અભિસંધિ પૂર્વકની ગતિરૂપ લિંગ (ચિહ્ન) છે તેનાથી પ્રતીત થાય છે. જેઓ ઉષ્માગરમી વિગેરેથી દુઃખી થઈને વિવક્ષિત સ્થાનમાંથી છાયા વિગેરેનું સેવન કરવા માટે બીજા સ્થાન પર જાય છે. તે ત્રસજીવો કહેવાય છે. આ ઔદાંરિક ત્રસ પ્રાણ પ્રક્રિયાદિ જીવ કહેવાય છે. એટલે કે બે ઈન્દ્રિય વિગેરે જી ત્રસ પ્રાણ કહેવાય છે. બે ઈન્દ્રીય વાળા જીને ઔદારિક ત્રસ પ્રાણ કહ્યા છે.
“से किं तं तेउक्काइया” 8 सन् २४२४यि वानु शु सक्ष छ ? भने तना या लेहो ४ा छ १ मा प्रश्न उत्तरमा प्रभु गौतम स्वामीन ४३ छ-"तेउक्काइया दुविहा पन्नत्ता" है गौतम ! यि में प्रारना ह्या छ. "तं जहा" ते माप्रमाणे छ. "सुहुमते उक्काइया य बायरतेउक्काइया य" सूक्ष्म त य भने मा६२ ते યિક તેમાં સૂક્ષ્મ નામકર્મના ઉદયથી સૂફમપણું, અને બાદર નામકર્મને ઉદયથી બાદરપણું
જીવાભિગમસૂત્રા
