Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयद्योतिका टीका
प्र. १ इन्द्रियद्वारनिरूपणम् ७३ ज्ञातव्येति-एतेषां सूक्ष्मपृथिवीकायिकानामतिसंक्लिष्टपरिणामत्वाद् देवानां सूक्ष्मेषु अनुत्पादाच्चाद्या एव तिस्रो लेश्याः कृष्णनीलकापोताख्या भवन्तीति सप्तमं लेश्याद्वारम् ॥
गतं सप्तम लेश्याद्वारम् , अथाष्टममिन्द्रियद्वारमाह-'तेसि णं भंते' जीवाण, मित्यादि । __ 'तेसि णं भंते जीवाणं कइ इंदियाई पन्नत्ताई तेषां खलु भदन्त । सूक्ष्मपृथिवीकायिकजीवानां कतीन्द्रियाणि प्रज्ञप्तानि-कथितानीति, तत्रेन्द्रियं नाम इन्दनादिन्द्रः आत्मा सर्वोपलब्धिरूपपरमैश्वर्ययोगात् तस्य आत्मनो लिङ्गं चिन्हं बोधकमिति इन्द्रियम् , तदिन्द्रियं पञ्चप्रकारकम्
जावे । ४, पाँचवां कहने लगा-गुच्छे ही क्यों काटे जावे- उसमें जो पके हुए जामुन लगे हैं वे ही गिराकर खा लिये जावें ५, छठा कहने लगा पके हुए जामुनों को गिरानेसे तो कच्चे जामुन भी गिर जायेंगे अतः जो ये पके २ जामुन नीचे पड़े हुए हैं उन्हें ही उठाकर खा लेना चाहिये ६, इस दृष्टान्त से परिणामों का ज्ञान हो जाता है और इसी से लेश्याओं के स्वरूप (भाव) भी ज्ञात हो जाते हैं । ये सूक्ष्मपृथिवीकायिक जीव अतिसंक्लिष्ट परिणामवाले होते हैं । देवों की इनमें उत्पत्ति नहीं होती है। इसलिये यहाँ आदि की ये तीन-कृष्ण, नौल, कापोत-लेश्याए होती हैं । लेश्याद्वार समाप्त ।
(८) इन्द्रियद्वार-"तेसि णं भंते ! जीवाणं कइ इंदियाई पन्नताई" हे भदन्त ! इन सूक्ष्मपृथिवीकायिक जीवों के कितनी इन्द्रियां होती हैं। इन्द्र नाम आत्मा का है-क्योंकि सर्वोपलब्धिरूप ऐश्वर्य का इसके योग है । इसलिये 'इन्दनात् इन्द्रः' ऐसी व्युत्पत्ति इसमें घटित होजाती है । उस आत्मा का जो लिङ्ग-चिह्न-है वह इन्द्रिय हैं यह इन्द्रिय पांच
પાંચમાં પુરુષે કહ્યું–જાંબુના ગુચ્છાઓ કાપવાની શી જરૂર છે? ગુચ્છાઓમાંથી માત્ર પાકાં જાંબુને જ તેડી લેવા જોઈએ.” - છઠ્ઠા પુરુષે કહ્યું “પાકાં જાંબુને નીચે પાડવા જઈશું, તે કાચાં જાબું પણ નીચે તૂટી પડશે, તે કરતાં જમીન પર પડેલા પાકાં જાંબું જ આપણે વીણીને ખાવાં જોઈએ.”
આ દષ્ટાંત દ્વારા પરિણામેનું જ્ઞાન થઈ જાય છે અને તેના દ્વારા વેશ્યાઓનું સ્વરૂપ (भाव) ५५ णी शय छे.
આ સૂકમ પૃથ્વીકાયિક જીવે અતિ સંકિલષ્ટ પરિણામવાળા હોય છે. દેવલોકમાંથી એવેલા જીવોની તેમાં ઉત્પત્તિ થતી નથી. તેથી આ જેમાં પહેલી ત્રણ-કૃણ, નીલ અને કાપિત–લેશ્યાઓને જ સદૂભાવ હોય છે. લેહ્યા દ્વાર સમાપ્ત થાય
(८) छन्द्रियद्वार-तेसि णं भंते ! जीवाणं कइ इंदियाई पन्नत्ताई?" भगवान् ! આ સૂકમપૃથ્વીકાયિક જીને કેટલી ઇન્દ્રિયો હોય છે? ઈન્દ્ર એટલે આત્મા, કારણ કે सvिelo३५ वय थी त सपन्न छ. तेथी 'इन्दनात् इन्द्रः" । प्रा२नी तनी व्युत्पत्ति થાય છે. તે આત્માનું જે લિંગ (ચિહ્ન) છે, તેનું નામ ઇન્દ્રિય છે. તે ઇન્દ્રિયના નીચે
१०
જીવાભિગમસૂત્રા
