Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
८२
जीवाभिगमसूत्रे (१०) गतं नवमं समुद्धातद्वारम् । अथ दशमं संज्ञिद्वारमाह- 'तेणं इत्यादि ते णं भंते ! जीवा किं सन्नी असन्नी' ते सूक्ष्मपृथिवीकायिकाः जीवाः खलु भदन्त । किं संज्ञिनोऽसंज्ञिनो वा, तत्र संज्ञानं संज्ञा अतीतानागतवर्तमानभावस्य पर्यालोचनं सा विद्यते येषां ते संज्ञिनः विशिष्टस्मरणादिरूपमनोविज्ञानवन्त इत्यर्थः । यथोक्तमनोविज्ञानविकला असंजिन इति प्रश्नः, भगवानाह-गोयमा' इत्यादि, गोयमा ! हे गौतम ! 'नो सन्नी असन्नी' नो संज्ञिन इमे जीवाः किन्तु असज्ञिनः विलक्षणमनोलब्धेरभावात्-हेतुवादोपदेशेनापि न संज्ञिनः अभिसन्धारणपूर्विकायाः करणशक्तेरभावात् । नो संज्ञिनः एतावन्मात्र कथनेनैव असंज्ञित्वसिद्धौ असंज्ञिन इति-कथनं प्रतिषेधप्रधानो विधिरिति ज्ञापयितुम् , प्रति पाचस्य सूक्ष्मपृथिवीकायिकस्य स्वभावत एव सावद्यत्वादिति दशमं संज्ञिद्वारम् ,
(१०) संज्ञिद्धार-'ते णं भंते ! जीवा किं सन्नी असन्नी' हे भदन्त ! सूक्ष्मपृथिवीकायिक जीव क्या संज्ञी होते हैं या असंज्ञी होते हैं ? अतीत अनागत और वर्तमान भाव की जो पर्यालोचना है उसका नाम संज्ञा है, यह संज्ञा जिनको होती है वे संज्ञी है। विशिष्ट स्मरणादिरूप जो मनोविज्ञान है उस मनोविज्ञानवाले जो जीव हैं वे संज्ञी हैं। और जो इस मनोविज्ञान से विकल हैं वे असंज्ञो हैं। इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा नो सन्नी असन्नी' हे गौतम । ये संज्ञी नहीं होते हैं किन्तु असंज्ञी होते हैं। क्योंकि इनमें विलक्षण मनोलब्धि का अभाव रहता है । हेतुवाद के उपदेश से भी संज्ञावाले नहीं होते हैं क्योंकि अभिसन्धारण पूर्वक कारण शक्ति का इनमें अभाव रहता है । शंका-'नो संझिनः' इतमे मात्र कहने से ही इनमें असंज्ञित्व की सिद्धि हो जाती है फिर असंज्ञिनः ऐसा कथन क्यों किया ?
(१०) सज्ञाद्वा२-"तेणं भंते ! जीवा किं सन्नी असम्नी ?" હે ભગવદ્ ! સૂકમપૃથ્વીકાયિક છે સંજ્ઞી હોય છે, કે અસંજ્ઞી હોય છે?
અતીત, અનાગત અને વર્તમાન ભાવની જે પર્યાલચના છે, તેનું નામ સંજ્ઞા છે. આ સંજ્ઞાને જેમનામાં સદ્દભાવ હોય છે તેમને સંસી કહે છે.
વિશિષ્ટ સ્મરણદિરૂપ મને વિજ્ઞાનવાળા જે છે, તેમને સંજ્ઞી કહે છે, અને આ મનોવિજ્ઞાનથી રહિત જે જીવે છે, તેમને અસંસી કહે છે.
गौतभस्वामीना प्रश्न उत्तर भापता महावीर प्रभु -"गोयमा ! नो सन्नी असन्नी" गौतम ! सूक्ष्म पृथ्वीजय ७॥ सभी डाता नथी, पशु तसा मसी જ હોય છે, કારણ કે તેમનામાં વિશિષ્ટ મનોલબ્ધિને અભાવ હોય છે. હેતુવાદના ઉપદેશ અનુસાર પણ તેમને સંજ્ઞાવાળા કહી શકાતા નથી, કારણ કે અભિસંધારણ પૂર્વક કરણશક્તિને તેમનામાં અભાવ હોય છે.
A1-"नो संशिनः" “सशी डाता नथी' मा पाथी तमनामा सस शिव सिद्ध थाय छे, छतां ५। "असंक्षिनः" "मसी डाय छ”, म ४२नु थन ॥ भाटे युछे?
જીવાભિગમસૂત્ર
