Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
जीवाभिगमसूत्रे (५) सम्प्रति-पञ्चमं कषायद्वारमाह-'तेसि णं भंते' इत्यादि । 'तेसि णं भंते ! जीवाणं कइ कसाया पन्नत्ता' तेषां खलु भदन्त । सूक्ष्मपृथिवीकायिकजीवानां कति कषायाः प्रज्ञप्ताः-कथिताः, तत्र कषाया नाम कष्यन्ते-हिंस्यन्ते परस्परमस्मिन् जीवा इति कषः संसारः तादृशसंसारमयन्ते-गच्छन्ति एभिः प्राणिन इति कषायाः क्रोधादयो जीवानां परिणामविशेषास्तेषां कति भवन्तीतिप्रश्नः, 'भगवानाह-गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम । 'चत्तारि कसाया पन्नत्ता' चत्वारः-चतुःसंख्यकाः कषायाः प्रज्ञप्ता:-कथिताः । चातुर्विध्यमेव कषायाणां दर्शयति-तं जहा' इत्यादि 'तं जहा' तद्यथा-'कोहकसाए माणकसाए माया कसाए लोभ कसाए' ४, क्रोधकषायो मानकषायो मायाकषायो लोभकषायः ४ । तत्र क्रोधः अप्रतीति
कोई खास नियत लक्षण नहीं है, अतः इनके शरीर का संस्थान मसूर चन्द्राकार जैसा हुंडसंस्थान होता है, हुण्डसंस्थान का कहीं भी कोई खास नियत लक्षण नहीं होता है, अनियत लक्षण होता है । उन जीवों के सेवार्तसंस्थान को छोडकर दूसरा संस्थान नहीं होता है ।
संस्थानद्वार समाप्त ॥४॥ (५) कषायद्वार-"तेसिणं भंते ! जीवाणं कइ कसाया पन्नता" हे भदन्त इन सूक्ष्म पृथिवीकायिक जीवों के कितनी कषाये होती कही गई है ! जो आत्मा के स्वभावका घात करती है वे कषायें हैं। अथवा जिसमें जीव आपसमें एक दूसरे की हिंसा करते हैं वह कष है, ऐसा कष संसार है, ऐसे संसार में जिनके द्वारा जीव प्राप्त होते हैं वे कषाय हैं । ये कषायें जीवों के क्रोधादिरूप परिणाम विशेष है । ये कषायें इन जीवों के चार होती है-जैसे-क्रोध कषाय, मानकषाय, मायाकषाय, और लोभकषाय यही बात-" गोयमा ! चत्तारि कसाया पन्नत्ता तं जहा-कोहकसाए, माणकसाए, मायाकसाए, लोहकसाए" પૃથ્વીકાયિક જીના શરીરના આકાર (સંસ્થાન) મસૂર ચંદ્રાકાર જેવું હુંડસંસ્થાની હોય છે. હુંડ સંસ્થાનનું કયાંય પણ કેઈ નિયત લક્ષણ હાતું નથી- અનિયત લક્ષણ હોય છે. તે જીવોને સેવા સંસ્થાન સિવાયનું કોઈ સંસ્થાને હોતું નથી. સંસ્થાન દ્વારા સમાપ્ત કા
(५)पाया२-"तेसिंणभंते! जीवाणं कइ कसाया पन्नत्ता' है लान् ! म सक्षम પૃથ્વીકાયિક જીવનમાં કેટલા કષાય છે ? કષાયનો અર્થ–જેઓ આત્માના સ્વભાવને ઘાત કરે છે, તેમનું નામ કષાય છે. અથવા-જેમાં જી અંદર એક બીજાની હિંસા કરે છે, તેન’ નામ કષ” છે. એ કષ આ સંસાર છે. એવા સંસારમાં જેના દ્વારા જીવનું ભ્રમણ થાય છે, તે વસ્તુનું નામ કષાય છે. જેના ક્રોધાદિ પરિણામ વિશેષ રૂપ આ કષાય છે. આ માં ક્રોધકષાય, માનકષાય, માયાકષાય અને લેભકષાય, આચારે કષાયા હોય છે. એજ वात सूत्ररे नीयना सूत्र द्वारा समन्नवी छे-"गोयमा ! चत्तारि कसाया पन्नतातंजहा-कोहकसाए, माणकसाए, मायाकसाए, लोहकसाए" मप्रीति ३५ परिणाम
જીવાભિગમસૂત્ર
