Book Title: Updeshpad Granth Part 02
Author(s): Rajshekharsuri
Publisher: Arihant Aradhak Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022108/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAtaHsmaraNIya zrI haribhadrasUri mahArAja viracita zrutahemanikaSa zrI municaMdrasUri mahArAja viracita TIkA sahita upadezapada graMtha gujarAtI bhAvAnuvAda bhAga-2 bhAvAnuvAdakAra pU. A. zrI rAjazekharasUrIzvarajI mahArAja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sja dharaNendra padmAvatI saMpUjitAya hrIM zrIM zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH | zrI dAna-prema-rAmacaMdra-hIrasUrIzvarebhyo namaH huM nama: prAtaHsmaraNIya zrI haribhadrasUri mahArAja viracita zrutamanikaSa zrI municaMdrasUri mahArAja viracita TIkA sahita upadezapada graMthano gujarAtI bhAvAnuvAda (bhAga-2) : bhAvAnuvAdakAra : parama pUjya AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra parama pUjya AcAryadeva zrImad vijaya hIrasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTapradyotaka parama pUjya AcAryadeva zrImad vijaya lalitazekharasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna AcAryadeva zrI rAjazekharasUri mahArAja : bRhatkathAnuvAdakAra : parama pUjya AcAryadeva zrImad vijaya vIrazekharasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pa.pU. munirAja zrI sumatizekharavijayajI : saMpAdaka : pa.pU. munirAja zrI dharmazekharavijayajI : sahayoga : zrI divyazekharavirUjI |H prakAzaka : zrI arihaMta ArAdhaka TrasTa C/o. hindustAna mila sTorsa, 481, ganI epArTamenTa, ratana TokIjha sAme, AgrA roDa, bhivaMDI-421305 | mUlya : rU. 400 (bhAga - 1+1) | vIra saMvat H 2532 vikrama saMvat : 2062 4 - Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parizuddha jinAjJAno prabhAva pAtharatA upadezapadoyukta upadezapada graMtha'nuM sukRta prAtaHsmaraNIya yAkinI mahattarAdharmasunu 1444 graMthanA praNetA sugRhita nAmadheya pUjyapAda haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe racelA ane prakAMDa vidvadvareNya sahasAvadhAnI pUjyapAda municaMdrasUrIzvarajI mahArAjA viracita TIkAsahitano upadezapada' graMtha bhAvAnuvAdakArakulazRMgAra jinAjJAmarmajJa pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijayarAjazekharasUrIzvarajI mahArAjA dvArA bhAvAnuvAda pAmelA A graMthanuM nijajJAnanidhi dvArA prakAzana karIne rAjakoTa (sau.) sthita zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha TrasTa-rAjakoTa vardhamAnanagara saMghe vikramanA ATha-ATha dAyakA sudhI nirbheLa jina siddhAMtanI nirbhikapaNe prarUpaNA karI janArA ane amAro zrI saMgha paNa jeozrInA siddhAMtone varelo che evA vyAkhyAnavAcaspati pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI, mahArAjAnA bhAvopakAra tathA pUjyapAdazrInA AjIvana aMtevAsI banI sUrirAma' samudAyanA vartamAna gacchAdhipatipade adhiSThita pU.A.zrI hemabhUSaNa sU. ma. nA zubha AziSathI tathA vardhamAnataponidhi pU. mu. zrI nayabhadra vi. ma. nI preraNAthI mahAna sukRta karyuM che. pUjyapAda zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA jevA mArgasthaprajJAsaMpanna mahApuruSonA racAyelA graMthomAM avagAhana karavuM alpamati sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe kaparuM che. Aja sudhImAM moTA 17 graMthonA viziSTa bhAvAnuvAda karanArA pUjyazrI caturvidha zrI saMgha upara anahada upakAra karI rahyA che. saheja paNa rasakhaMDita na thAya te rIte anvaya goThavIne ane kyAMka graMthakAra paramarthInA aMtaHsthalamAM ramatA bhAvane pragaTa karIne padArthanI garimA vadhAravI e pUjyazrInI viziSTatA che. A saMpUrNa graMtha kadAca koI puNyAtmA adhyayana na karI zake to tenA mATe paNa graMtha vAMcavA AkarSaNa ubhuM kare te rItanA mahattvanA padArthone "saMkSipta sAra rUpe saMgrahita karIne karelo upakAra e paropakAritAnA prakarSane sUcavanAro che. prastuta graMthamAM parizuddha jinAjJAnuM mahattva batAvatAM gAthA 327 mAM jaNAvyuM che ke parizuddha AjJA ane azubha karma e banneno pANI ane agninI jema virodha che. AthI parizuddha AjJA jyAM hoya tyAM azubha karmo na rahe. AthI parizuddha AjJAthI azubha karmono kSaya thAya che ane pariNAme bhAva ArogyanI prApti thAya che. caturvidha zrI saMgha parizuddha AjJAnA bahumAnavALo thaze to graMthakArazrI, TIkAkAra maharSI tathA bhAvAnuvAdakArazrIno bhAvopakAra kharekhara sArthaka thaze. pUjyazrInA sAhityane caturvidha zrI saMghanA karakamalomAM sthApita karavAnuM sadbhAgya zrI arihaMta ArAdhaka TrasTane prApta thAya che. pUjyazrInI navI navI kRtio aneka bhavyAtmAonA Arthika sahakArathI, aneka zrI saMghonI jJAnanidhi dvArA prakAzita karIne jinazAsanano zrutavAraso vistRta rahe evA prayatnamAM ame rata rahIe evI abhyarthanA. li. zrI arihaMta ArAdhaka TrasTa Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada bhAga-2 nI anukramaNikA viSaya pRSTha pRSTha :: 78 tAva ........... 1 ... 83 ......... . viSaya zuddhAjJAyoganuM mAhAtma ..... vaidyazAstranItithI auSadhano kALa .. vimala ane prabhAkara citrakAranI kathA ...4 naiveyakAdinuM sukha paNa pAramArthika nathI............. adhyAtmarahita anuSThAna tuccha malasamAna .............. | mithyAdRSTi zA kAraNe sukha pAmato nathI ...... zuddhAzAyogathI adhyAtmanI prApti ........................8 mithyAdRSTinuM jJAna ajJAna kema ?........ graMthibheda vinA zuddhAjJAyogano abhAva. ................9 | mithyAdRSTinuM jJAna saMsAranuM kAraNa che .... ...... viSaya pratibhAsa jevuM dravyazruta ajJAna che.......... 11]mithyAtvarUpI graha mahAanartha kare che................ bhinnagraMthi jIvanuM jJAna asatyavRttithI | kSetra-kALane jANIne abhigraho levA................. yukta hovA chatAM samyagU kema che ?............. 13 | abhigraho levA mAtrathI phaLa na Ape.. .............. azubha anubaMdha saMsAranuM mULa che ........ 14 | abhigrahano viSaya prApta na thavA chatAM azubha anubaMdhanA vicchedamAM AMgirasa ghaNI nirjarA thAya .. ane gAlavanuM dRSTAMta | karmanI nirjarA abhigraha pUrNa karavAnA sAdhu-zrAvakoe niMdA-goMthI pariNAmathI thAya... azubhAnubaMdhano tyAga karavo joIe................... 18 jIrNazeThana dRSTAMta.... cauda pUrvadharo paNa anaMta saMsArI thayA tenuM abhigrahanA cAra prakAra........ kAraNa azubhAnubaMdha che.... abhigrahanA prabhAvamAM yamuna rAjAnuM dRSTAMta ......... zuddhAjJAyogathI azubhabhAnubaMdhano uccheda pratikAra karAyelo doSa phaLato nathI .................... kema na thayo ? zaMkA-samAdhAna............................. 22 dravyaviSa-bhAvaviSano pratikAra ... apramAda azubhAnubaMdhano vicchedaka ..... | bhAvarUpa agnine uttejita karanAra alanA pAmelAono pharI AjJAyogathI AjJArUpa pavana che............... uddhAra thAya... janmAMdha, aMdha, sajjAkSa ................................... 95 ndrakSullakanuM dRSTAMta... sajjAkSa samAna samyagdaSTi je kare tenuM varNana... 96 devadravyabhakSaNamAM saMkAza zrAvakanuM dRSTAMta zuddha dIkSAnA manoratha viSe devadravyano upayoga anartha phaLavALo che.. be baMdhuonuM dRSTAMta .............. . .... 98 devadravyanI vRddhithI, tIrthaMkara pada maLe ............... saMkliSTa dharmAnuSThAnamAM Adara na karavo ..... 101 zItalavihArI deva nAmanA sAdhunuM daSTAMta............. 49 kSapakanuM dRSTAMta .. ...... 102 auSadha paNa akALe levAthI rogavRddhi ................... AgamikanuM daSTAMta ................. 103 jinavacanarUpa auSadhano akALa ane kALa......... vinayarata(ratna)nuM dRSTAMta ........... 104 apunabaMdhaka-mArgAbhimukha-mArgapatita..... kuMtalArANInuM dRSTAMta ................... ... 105 graMthabheda kALa... ..................... ..................... prastuta upadeza kone saphala bane? .............. graMthI bhedanAranI parimita saMsAra. sUtrArtha porisInuM nitya vidhAna zA mATe ?........... 110 pudgala parAvarta.. maMdabuddhivALA sAdhuo banne parisImAM mithyAdRSTinI mAnyatA .. samyagdaSTinI mAnyatA.......... sUtra bhaNe .......... ................. 110 ' 32. 37 392Ata = = 55 .. 108 *..... Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha ...... .............. 230 ............ 231 viSaya pRSTha viSaya aNuvratone AzrayIne dRSTAMto 2. dharmaruci aNagAranuM udAharaNa .... ..... 203 pahelA vrata upara manoguptinuM udAharaNa .... 220 zrAvakaputra jinadharmanuM udAharaNa... 113 vacanaguptinuM udAharaNa .. ............ 220 bIjA vrata upara satyavaNikanuM dRSTAMta............ 118 | | kAyaguptinuM udAharaNa ............ ............. 222 trIjA vrata upara zrAvakaputranuM dRSTAMta ............ 119 zubhabhAvavALA cAritrIne dravyAdi prAyaH cothA vrata upara vighna na kare..... ........ 225 pahelA sudarzana zeThanuM dRSTAMta ...................... 121 pratikULa dravya saMbaMdhi dRSTAMta. .......................... cothA vrata upara pratikULa kSetra saMbaMdhi dRSTAMta. ....... 228 bIjA sudarzana zeThanuM dRSTAMta .............. 125) pratikULa kALa saMbaMdhi dRSTAMta............................ .. 229 pAMcamA vrata upara be naMdavaNikanuM dRSTAMta..... 135 cAritrIne zubha sAmAcArI atyaMta roga-aroga upara brAhmaNazrAvakanuM dRSTAMta ..... 137 [priya hoya che.. vratapariNAmanI hAjarImAM ghaNI nirjarA thAya... 139 nirasa bhojana karanArano pakSapAta svAdu ArtadhyAna na thAya to rogane sahana kare bhojanamAM hoya che............... anyathA vidhithI cikitsA karAve ....................14ra drivyAdinI pratikULatAmAM paNa cAritrIno ajJAna lokonA vacananI avagaNanA karanAra pakSapAta svAdhyAya-dhyAna-vinayAdimAM ja dharma karI zake e viSe hoya che .231 zrImatI ane somA zrAvikAnuM dRSTAMta.. 152| pAMcamAM ArAmAM paNa cAritranI sattA che....... 232 jhuMTaNa vaNikanuM kathAnaka .... svAdhyAyAdimAM yathAzakti prayatna gobara vaNikanuM kathAnaka.. .. 155 | cAritryanI vizuddhi mATe che.. 234 paheluM vrata-sthAvara ane saMpadAnI kathA ............ 159 | pizAcanI vArtA ..................... ********* * 235 bIjuM vrata-sodAgara(vahANavaTI)nI kathA .......... 161/kulavadhUmAM saMrakSaNano prasaMga ...... .... trIjuM vrata-talacoranI kathA............ ........... 162 asagrahanuM phaLa ............... ................ 237 cothuM vrata-patimArikAnI kathA .............................. 163] gurukulavAsanA tyAgathI ghaNI hAni thAya........ 238 pAMcamuM vrata-lobhAsakta manuSyanI kathA ............. 164 | gurunAM lakSaNo..... .................. 239 rAtribhojana-rAtribhojana prathamanA traNa bhAMgAthI AhAranuM grahaNa .......... 241 karatA mANasanI kathA .. . 164 | morapiccha mATe zaivasAdhuno ghAta karanAra pAMca samitio ane tenuM svarUpa................ 180 | zabara (bhilla)nuM dRSTAMta ..... 242 traNa guptio ane tenuM svarUpa ........... jinAjJA mahAna guNane utpanna kare che ............. 243 IryAsamiti upara varadatta sAdhunI kathA . .... 188 | jinAjJA dharmanuM mULa che..................................... 244 bhASA samiti upara-saMgata sAdhunI kathA ..........19) gurukulavAsa dharmanuM prathama aMga che ..................245 eSaNAsamiti upara-naMdiSeNa muninI kathA ...... 191| gurukulavAsa sAdhudharmamAM mukhya upakAraka che ....... 246 AdAnabhaMDamattanikSepaNA samiti upara ekAsaNuM nitya che, upavAsa naimittika che......... 248 somila muninuM udAharaNa..... ......... AhAra vAparavAnAM cha kAraNo.................... 248 pAriSThApanikA samiti upara guru-lAghavanI vicAraNApUrvaka karelI sAvadha 1. dharmaruci kSullakanuM udAharaNa . ............. 202 |paNa pravRtti guNa karanArI thAya...... .... 250 je Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * .. 264 ........... 272 354 281 ' viSaya pRSTha |. viSaya pRSTha ajJAta guNavALA ratna karatA jJAtaguNavALA utsarga-apavAdanI saMkhyA tulya che .................... 340 ratnamAM anaMtaguNI zraddhA hoya ........................ 252 | utsarga-apavAdanuM lakSaNa .... 341 svAdhyAyAdithI thatA lAbho ......................2 4 puSTa AlaMbana vinA doSonuM sevana nikAcita azubha karmavALAne durgatimAM cAritrano vinAza kare ... 347 javuM paDe........ ................ 255 puSTa AlaMbanathI thatuM doSonuM sevana anya tIrthikoe viziSTa karmayopazamane paramArthathI asevana jANavuM 347 pApa-akaraNaniyama' kahyo che ........ ............ 256 | bhogo jhAMjhavAnA jaLa samAna . . 348 dvAdazAMgI sarvadarzananuM mULa che 258 zuddhabhAva(=pazcAttApa) pApakSayanuM kAraNaarthathI tulya paradarzananA vAkyone na mAnavA coranuM dRSTAMta - * 349 e mUDhatA che .............................................. 259 sAdhAraNa kriyAthI paNa jIvo mokSa sAdhI akaraNa niyamanuM lakSaNa ................... ......... 260 zake che. .............. 351 pApa-akaraNa niyamamAM dRSTAMto.... 261 cAritra pAMcamA ArAnA aMta sudhI raheze.....351 ratisuMdarInuM dRSTAMta.......... ........ AjJAbAhyane jinasamayamAM paNa cAritra buddhisuMdarInuM dRSTAMta .... na hoya....... ............... 351 RddhisuMdarInuM daSTAMta... .............. 275 AcaraNAnuM lakSaNa ............ .... guNasuMdarInuM daSTAMta........ ............ pAMcamA ArAnA phaLasvarUpa hAthI Adi ratisuMdarI Adi cAreyanA pachInA bhAvo 288 ATha svapnananA phaLAdeza 355 sarvaviratimAM akaraNa niyamanI mahattA ............. 295 hAthInA svapnano phaLAdeza............. 3pa7 kSapakazreNimAM badhAMya karmomAM vAnara svapnano phaLAdeza......... ... 3pa7 akaraNaniyama hoya......... . 296 kSIravRkSa svapnano phaLAdeza 358 akaraNa niyamathI ja vItarAga hiMsAdi | kAgasvapnano phaLAdeza.. 358 pApa karatA nathI . .......... 297 |siMha svapnano phaLAdeza... 359 sukhanI paraMparA paNa akaraNa niyamane padmAkara svapnano phaLAdeza.. 3pa9 ... 298 AdhIna .............. bIja svapnano phaLAdeza .................. 360 bhAvasAdhuonuM kALane anurUpa bAhya anuSThAna mokSa phaLavALuM jANavuM | kaLaza svapnano phaLAdeza.. ............ 360 zaMkha-kalAvatInuM dRSTAMta..................................... 303 kaliyugane AzrayIne laukika daSTAMto.......... yatanA dharmanI jananI che . 328 pAMca pAMDavo ane kaliyuga... .... yatanAnuM lakSaNa ... .............. | AjJAthI zuddha hoya tevA sa dhuo ane * dravyAdinI ApattimAM karavAmAM AvatI zrAvako upara bahumAna karavuM...... 365 yatanA samyagdarzanAdinI siddhi karanArI che ..... 331 | jinavacanathI viruddha vartanArAo upara gItArtha yatanAne jANI zake che ...................... 333 333 dviSa na karavo ......... 366 azaTha(=saraLa) banavuM evI jinAjJA .......... 337 vidhipUrvaka temano sadA tyAga karavo. bhAvathI rahita bAhyakriyA nirarthaka che .............. 338 |anuvartanAthI rahevuM........... jenAthI doSono nirodha thAya te mokSano anuvartanAnuM svarUpa ....... upAya che. ...... 339 |anuvartanA vinA rahevAmAM thatA doSo ................ - 300 ....... 361 364 330 jha mmmmm 66 m ja Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ..384|satatAbhyAsa viSaya pRSTha viSaya pRSTha kuvRSTi-jaLa rAjA ane buddhi maMtrInuM dRSTAMta... 373 pramAda tyAga upara tailapAtra dhArakanuM dRSTAMta ....429 parizuddha AjJAyoganA upAyo..... 375| pAtrane anusAra jinopadezanI vividhatA.......433 gurunuM svarUpa ane lakSaNa ............. 376 apramAdathI kAryanI siddhi..... 435 hetuvAdamAM hetuthI AgamavAdamAM AgamathI | rAdhAvedhanuM dRSTAMta.. 436 prarUpaNA ... * 377 vadhato apramAdano abhyAsa ja muktino gurunA AzrayathI maLatuM phaLa........... .................. 379 [upAya che. - 437 sUtrathI arthamAM adhika prayatna karavo joIe ..... 379 | kALa paNa kaMIka pratibaMdhaka che ...438 vAcanAvidhi........... .................. 380 kaliyuganA avataraNa upara brAhmaNa-vaNikapadArtha-vAkyArtha-mahAvAkyArtha-aidaMparyArtha......... rAjAnuM dRSTAMta ... ...440 padArtha vagerenI siddhi mATe mArgabhraSTa satatAbhyAsa-viSayAbhyAsa-bhAvAbhyAsa ................. 441 musApharanuM dRSTAMta............ | satatAbhyAsa upara kucaMdra rAjAnuM dRSTAMta ..........445 padArtha 386 viSayAbhyAsa upara menA-popaTanuM udAharaNa.... 450 vAkyartha. 387 cauda ratno tathA navanidhio. ............ 473 mahAvAkyartha..... ..................................... 387 bhAvAbhyAsa upara naMdasuMdara rAjAnuM udAharaNa.478 aidaMpathArtha ................... 388 tathAbhavyatvanI vistArathI carcA.......................................482 sAdhune dAna karavAno vidhi ane dAnanuM phaLa. 396 nAno paNa aticAra ghaNA aniSTa phaLavALo 492 zrutajJAna-ciMtAjJAna-bhAvanAjJAnanuM lakSaNa ...404 niMdA-gartAthI anubaMdharahita karAyela saMhitA-pada-padArtha-padavigraha-cAlanA aticAra aniSTa phaLavALo na thAya................ 492 pratyavasthAna... ... .... 406 | sUrateja rAjAnuM dRSTAMta jJAnI Icchita kAryane avazya sAdhe............... ....493 jJAnI yogya jIvomAM bIjAdhAna kare. zuddha AcAramAM tatpara banavuM............................494 bIjAdhAna upara rAjA-rANInuM dRSTAMta............. puSpapUjAnI mAtra bhAvanAthI paNa arihaMtanuM dhyAna............ ................ durgatanArIne devalokanI prApti ............... 414 496 siddhanuM dhyAna......... vizuddhayogathI mokSanI prApti......................... 415 bIjAdhAna upara-rAjAnuM bIjuM dRSTAMta....... 417 ratnazikhanuM udAharaNa............................. 499 cArisaMjIvanI cAranuM deta . 418 AkSepaNI AdicAra kathA .......................... 499 mokSanA abhilASI jIvo ghaNA hotA nathI....... 420, virAMgada ane sumitranuM udAharaNa .... 501 ratnanA lenAra-vecanAra alpa hoya che............ 421 / ratisenA gaNikA ..... 504 vaibhavarahita jIvane ratna levAnI IcchA kuTTaNInI kapaTajALa ... ................ 504 svapnamAM paNa na thAya tema guNarahita jIvane ratisenAne UMTaDI karI. ... 511 dharmanI spRhA svapnamAM paNa na thAya ............... 421 pharI mULa svarUpavALI karI ... ............. 512 dhArmika jIvano guNa vaibhava.......... ........... 4ra4|vizuddhayogamAM prayatna karavAnA upAyo ............ pa21 AcArya rAjAne ratnapAranAM sthAno TIkAkAranI prazasti ............... 528 batAvIne dharmamAM sthira karyo. bhAvAnuvAdakAranI prazasti............. pa29 mokSanI tIvra sprahAvALAne apramAda pudagala parAvatanuM svarUpa .............................. pa30 duSkara nathI ... ...................... 427 4/9 489 .......... ......... ........ 426 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dharaNendra padmAvatI saMpUjitAya OM hrIM zrIM zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH | || zrI dAna-prema-rAmacaMdra-hIrasUrIzvarebhyo namaH || || zuM nama: | prAtaHsmaraNIya zrI haribhadrasUri mahArAja viracita zrutahemanikaSa zrI municaMdrasUri mahArAja viracita TIkAsahita upadezapadagranthano gujarAtI bhAvAnuvAda bhAga-2 zuddhAjJAyoga atha zuddhAjJAyogasyaiva mAhAtmyamupacinvannAhaetto diTThisuddhI, gaMbhIrA jogasaMgahesuMti / bhaNiyA loiyadiTuMtao tahA puvvasUrIhiM // 360 // itastvita eva zuddhAjJAyogapUrvakAnuSThAnasya sAnubandhatvAddhetodRSTizuddhiH samyagdarzananirmalatA gaMbhIrAnudghATamahAnidhAnamiva madhyAvirbhUtAdbhutavizeSA yogasaMgraheSu yogasya sAdhujanAnuSThAnasya saMgrahAH saMgrAhakAH siddhAntAlApakAsteSu dvAtriMzatsaMkhyeSu "AloyaNA niravalAve AvaIsu daDhadhammayA" ityAdilokapaJcakokteSu, itiH padaparisamAptau, bhaNitA laukikadRSTAntataH, tatheti tatprakArAt 'pUrvasUribhiH' sudharmasvAmiprabhRtibhiH // 360 // have zuddhAzAyoganA ja mAhAsyanI vRddhi (kapuSTi) karatA graMthakAra kahe che gAthArtha-AthI ja pUrvasUrioe tevA prakAranA laukika dAMtathI gaMbhIra evI samyagdarzananI nirmalatAno yogasaMgrahamAM ullekha karyo che. TIkArtha-AthI ja= zuddhAjJApAlana pUrvakanuM anuSThAna anubaMdhavALuM hovAthI ja. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 pUrvasUrioe-sudharmAsvAmI vageree. gaMbhIra-DhaMkAyelA mahAnidhAnanI jema aMdaranA bhAgamAM pragaTelI vizeSatAvALI. (DhaMkAyelA mahAnidhAnanI bahArathI koI vizeSatA dekhAtI nathI. paNa aMdara ghaNI vizeSatAo hoya che tema samyagdarzananI nirmalatA aMdara ghaNI vizeSatAothI bharelI che.) yogasaMgraho= sAdhulokanA anuSThAnano saMgraha karanArA siddhAMtanA AlAvA. A AlAvA batrIza che. sAdhupratikramaNa sUtramAM "valA no saMdedi' e padanI vyAkhyAmAM mAnoya niravatAve mAtra trathama' ityAdi pAMca zlokomAM A batrIsa AlAvA kahyA che. temAM bAramA AlAvAmAM (samyatvanI zuddhinuM rakSaNa karavuM ema kahIne) samyagdarzananI nirmalatAno ullekha karyo che. (360). tameva dRSTAntaM saMgRhNannAhasAeyammi mahabalo, vimala pahA ceva cittaparikamme / Nipphatti chaTTamAse, bhUmIkammassa karaNaM ca // 361 // sAkete nagare 'mahabala'tti mahAbalo nAma rAjA'jani / 'vimala'tti vimalanAmA 'pahA ceva'tti prabhAkarazcaiva citrakarAvabhUtAm / tAbhyAM ca citraparikarmaNi prArabdhe niSpattirekena SaSThamAse darzitA dvitIyena tu bhUmIkarmaNaH karaNaM ceti // 361 // te ja dRSTAMtano saMgraha karatA graMthakAra kahe che sAketa nagaramAM mahAbala nAmano rAjA thayo ane vimala ane prabhAkara nAmanA citrakAro thayA ane te baMnee citrakarma AvyuM ane temAMnA eke cha mahinAmAM kArya pUrNa karyuM ane bIjAe mAtra bhUmizuddhi karI che ema jaNAvyuM. (361) A ja gAthAne kahIne graMthakAra e pramANe pAMca gAthAthI kathAnA vistArane batAvatA kahe cheimaamev gAthAM vyAcakSANo dUyetyAdigAthApaJcakaM kiJcidadhikamAhadUyApucchaNa raNNo, kiM majjhaM Natthi deva! cittasabhA / Adeso nimmavaNA, pahANacittagarabahumANo // 362 // 1. AthI ja abhavya vagere ane samyagdaSTi vagere jIvonI bAhya kriyA dekhAvamAM eka sarakhI hovA chatAM AMtarika vizuddhimAM ghaNo taphAvata hoya che. nirmala samyagdaSTi jIva saMsAranAM kAmo kare chatAM karmanirjarA kare evuM paNa bane. AvI aneka vizeSatAo samyagdarzananI nirmalatAmAM hoya che. 2. graMthanA aMza vizeSane AlAvo kahevAmAM Ave che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapa: : bhAga-2 aNNoNNabhittijavaNigakiriyA chammAsao u egeNa / NimmavaNaM anneNaM, bhUmIkammaM suparisuddhaM // 363 // rAyApucchaNamego, NimmaviyaM bIya bhUmikaraNammi / AhussugaNivadaMsaNa, citte toso uciyapUjA // 364 // javaNIvikkheveNaM, tassaMkama ramma rAyapAsaNayA / kiM veyArasi Na hu deva ! saMkamo javaNigA No u // 365 // raNo vimhaya toso, pucchA evaM tu cittavihi sammaM / bhAvaNa vaNNagasuddhI, thira vUDDi vivajjao iharA // 366 // atholliGgitagAthAkSarArthaH - 3 'dUyApucchaNa 'tti dUtasya pRcchA samabhUd 'rAjJo' mahAbalasya, yathA kiM vastu mama nAsti ? sa Aha- deva citrasabhA nAsti / tadanantarameva dvayozcitrakarayorAdezo dattaH 'NimmavaNa 'tti nirmApanAviSayaH / tadanveva pradhAnacitrakarabahumAnaH pravRttaH // 362 // 'annonnabhittijavaNigakiriyA' iti anyo'nyaM parasparabhittyozcitrayitumArabdhayorjavanikAkriyA vihitA madhye kANDapaTasthApanenAdarzanaM kRtamityarthaH / tataH SaNmAsatastu' SaNNAM mAsAnAM paryante evaikena vimalanAmnA citrakAreNa nirmApaNaM citrasya kRtam / 'anyena' prabhAkaranAmnA 'bhUmIkarma' citrabhUmikAniSpattirUpaM suparizuddhamiti // 363 // rAjapracchanamabhUt / eko vimalanAmA nirmApitaM citramiti, dvitIyastu bhUmikarmeti 'Aha' brUte / tata utsukasya nRpasya darzanaM samajani / citre bhittigate toSo rAjJaH / ucitapUjA kRtA vimalasyeti // 364 // tato ' 'javanikAvikSepeNa' kANDapaTApasAreNa 'tatsaMkrameNa' dvitIyabhittigatacitrasaMkrameNa ramyasyAtizAyinazcitrasya rAjJo darzanamakAri / jAtavailakSyazca nRpatirAhakimasmAn vipratArayasi vaJcayasi ? prabhAkaraH 'na hu' naiva deva ! vipratArayAmi / yataH 'saMkramo' dvitIyabhittigata eSaH / tato javanikA dattA / 'no tu' naiva saMkramo vRttaH // 365 // rAjJo vismayatoSau sampannau / tathA, pRcchA kRtA, kimevaM bhavatA bhUmikAzuddhirArabdheti / bhaNitaM ca tenaivaM tvanenaiva 'vidhinA' bhUmikAzuddhilakSaNena Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 trividha: sakhya samparatA hataH ? yata, 'bhAvanA' saMgIvartanakSaTI, 'varNakazuddhiH' kRSNanIlAdivarNakAnAM svarUpotkarSarUpA tathA 'thiravuDDi'tti sthiratvaM vRddhizca sphArIbhavanarUpA sampadyata iti / 'viparyayo' vyatyAso bhAvanAdInAM 'itarathA' bhUmikAmAlinye sati sampadyata iti / tataH sAdhuriti kRtvA mahApUjA kRtA bhaNitaM cAstAM bhittiriyamitthameva bhavati // 366 // vimala ane prabhAkara citrakAranI kathA viSAda-mAyA-mada AdithI mukta thayelA loka jemAM vase che evuM sAketa nAmanuM nagara che. temAM caturaMgabaLathI yukta mahAbala nAmano rAjA che. maMthana karAtA sumadranA pANImAM utpanna thayelA phINa jevI nirmaLa ane vistRta, snehIjanane nirmaLa phaLano lAbha karAvAyo che evI kIrtithI jagatane ujjavalita karyuM. rAjya kArya samApta thaI gayA pachI sabhAmAM beThelA rAjAe koIka vakhata dUtane pUchyuM: je bIjA rAjAonI pAse che te mArI pAse nathI evuM zuM che? dUte kahyuM: he deva tamArI pAse sarvathI kaMIka adhika rAjyacihno che paraMtu bIjA rAjAone jevI citrasabhA che tevI tamAre nathI. moTA jussAne dhAraNa karatA rAjAe citrakAronI zreNi(samUha)mAM mukhya vimala ane prabhAkara nAmanA be citrakArone bolAvyA. ane kahyuM: A sabhAmAM citra jaladIthI sArI rIte nirmANa thAya tema karo, jethI tamo sarva AdaranA sAravALA arthAt sarvasthAne Adarane pAmatA lokonA manane haranArA thAo. "ema ja thAo' e pramANe mAnya kare chate moTA rAjasanmAnanA bhAjana thayA. tatkALa ja upasthita karI che sarva citro doravA yogya uttamasAmagrI jemAM evI te sabhAne be bhAgamAM vaheMcI ane vacce jADo paDado rAkhyo. kemake ekabIjAnI kuzaLatA joIne anukaraNa na kare. jeoe pratijJA karI che, arthAt citra doravAno nizcaya karyo che evA te baMne parivAra sahita te sabhAne citaravA lAgyA. vimale cha mahine sabhA vicitra citravALI banAvI. pachI kautukane pAmelA rAjAe baMnene paNa ekI sAthe pUchyuM: are! tamArA citronuM kArya kayAM sudhI thayuM? vimale kahyuM. mAruM citra saMpUrNa taiyAra thaI gayuM che. potAnI dRSTinA pradAnathI kSaNa mAtra anugraha karo, arthAt Apa citra juo. paNa bIjA prabhAkare kahyuM: he rAjana! meM eka lITI paNa dorI nathI. phakta citra parikarmane yogya bhUmi ja taiyAra karI che. rAjAe vimale citarelA sabhAvibhAganuM nirIkSaNa karyuM. citra joIne rAjAne saMtoSa thayo. tenI samucita pUjA karI. paDadAne dUra karIne prabhAkaranI sabhAnA bhAgane rAjA jeTalAmAM jue che teTalAmAM vimale citrarelI divAlanA vibhAganuM saMkramaNa thavAthI rAjAe tarata te bhIMtane ramya svarUpavALI joI. citrakAranA vacananI asatyatAnI 1. rAjyacito-rAjyanI pratiSThAne sUcavanArI vastuo. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 zaMkA karato rAjA jaladI vilakho thayo. rAjAe kahyuM: teM amane AvI rIte kema ThagyA? prabhAkare kahyuM: he deva! meM jUThuM nathI kahyuM. sAmenI divAla paranA citranA saMkramaNathI A thayuM che. zaMkAthI cakaDoLe caDhelA manavALo rAjA paNa te paDadAne karIne jeTalAmAM divAlane jue che teTalAmAM caMdra jevI nirmaLa divAlane jue che. vispharita ane vismita thayuM che mukha jenuM evo rAjA pUche che ke te citra kema na doryuM ane ATalo badho kALa mAtra bhUmi sApha karavA kema pasAra karyo? prabhAkara kahe che ke- he deva! bhUminI vizuddhi vinA doreluM paNa citra ramaNIyatAne pAmatuM nathI ane varNo (raMgo) sthiratA ane zuddhatAne pAmatA nathI. aho! A AvA prakArano citrakAra citrakAromAM ziromaNi che. bIjo citrakAra(=prabhAkara) kahevAyo ke A sabhA Ama ja rahevA de. A citra paNa saMkramaNanA vazathI adhika jovA yogya che, kAraNa ke kurUpavALuM paNa mukha arIsAnA taLamAM adhika zobhAne pAme che. rAjAe teno te pramANe ghaNo satkAra karyo ke jethI te vAvajIvasudhI potAnA baMdhuvarganI sAthe parama sukhane pAmyo. have kahelI gAthAno akSarArtha kahe che mahAbala rAjAe dUtane pRcchA karI ke mArI sabhAmAM kaI vastu nathI? te kahe che- he devI! citrasabhA nathI. tyArapachI baMne citrakArone citrasabhA nirmANa karavAnI AjJA karI. tyArapachI turata ja mukhya citrakAronuM bahumAna karavAmAM AvyuM. (362)/1 pachI te baMne potapotAnA vibhAganI divAlane citaravA lAgyA. te benI vacce paDado rAkhIne parasparanA vibhAganA nirIkSaNane aTakAvyuM. pachI cha mahinAnA aMte vimala citrakAre citranuM nirmANa pUrNa karyuM. bIjA prabhAkara nAmanA citrakAre citra AlekhavAnI bhUminI ja sArI rIte zuddhi karI. (363) rAjAe pRcchA karI. eka vimalacitrakAre citrapUrNa karyuM bIjAe mAtra bhUmikarma karyuM. pachI utsuka thayelA rAjAe nirIkSaNa karyuM. bhIMtamAM AlekhAyela citra saMbaMdhI rAjAne saMtoSa thayo ane vimalanI ucita pUjA karI. (364) pachI paDado haTAvIne temAM sAmenI bhIMtanA saMkramaNa thayelA atizaya suMdara citranuM rAjAe darzana karyuM ane vilakho thayo. rAjAe kyuM: tuM amane kema Thage che? prabhAkare kahyuM. he deva! nA, huM chetarato nathI. kAraNa ke A citra sAmenI divAlamAMthI saMkramita thayeluM che. pharI paDado karavAmAM Avyo. saMkramaNa thatuM baMdha thayuM. (365) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 rAjAne vismaya ane saMtoSa thayo tathA pRcchA karI ke teM A pramANe bhUminI zuddhi kema karI? teNe kahyuM: bhUmikAnI zuddhi svarUpa ja vidhithI citravidhi sArI rIte thAya che. kAraNa ke bhAvanA sacetanatA svarUpa che, kRSNa-nIlAdi varNanonuM svarUpa jemAM atyaMta upase te varNakazuddhi che. tathA citranI sthiratA ane vRddhi vistRta thAya che. jo bhUmi malina hoya to arthAt bhUminI zuddhatA na ka2vAmAM Ave to bhAvanAdinI hAni thAya che. pachI tuM uttama che ema kahI tenI pUjA karI ane kahyuM: A bhIMtane Ama ja rahevA de. (366) itthaM dRSTAntamabhidhAya dASTantikayojanAmAha - 6 ( tunnAr jiriyALu, amava-tUmamAnIvALuM | dhammaTThALavisuddhI, meva vepha pheMkunA 675) 'tulyAyAmeva kriyAyAM' caityavandanAsvAdhyAyasAdhUpAsanAdirUpAyAmabhavyadUrabhavyAsannabhavyAdibhedabhAjAM jIvAnAM dharmasthAnavizuddhirvidhIyamAnadharmavizeSanirmalatA 'evameva' citrakarmavat, bhUmikAzuddhau zuddhabodhilAbhalakSaNAyAM satyAmityarthaH, 'bhavatISTaphalA' niSkalaGkakalyANalAbhaprayojanA, anyathA tadviparyaya eveti // 367 // A pramANe dRSTAMtane kahIne dRSTAMtanI yojanAne kahe che- gAthArtha-abhavya-dUrabhavya Adi jIvonI samAna kriyAmAM dharmasthAnanI vizuddhi citrakarmanI jema iSTaphaLavALI thAya che. TIkArtha--abhavya, dUrabhavya, Asannabhavya (apunarbaMdhaka ane samyagdaSTi) vagere jIvo caityavaMdana, svAdhyAya ane sAdhusevA vagere kriyA eka sarakhI kare che. (paNa badhA jIvonI kriyA iSTalavALI thatI nathI,) karAtA dharmAnuSThAnomAM rahelI nirmalatA citrakarmanI jema iSTaphalavALI thAya che, arthAt zuddhabodhilAbharUpa bhUmikA zuddha hoya to dharmakriyA iSTaphalavALI thAya. jenAthI niSkalaMka kalyANano lAbha thAya te dharmakriyA iSTaphalavALI kahevAya. (abhavya Adi jIvonI dharmakriyAthI mithyAtvanA kAraNe niSkalaMka kalyANano lAbha thato nathI. kAraNa ke pApAnubaMdhI puNyano baMdha thavAnA kAraNe temanA sukhanI pAchaLa duHkha raheluM hoya che. sukha pUrNa thatAM ja duHkha AvIne UbhuM rahe che.) (367) etadeva paramatasaMvAdenAha ajjhappamUlabaddhaM, ittomo sayaM baMti / tucchamalatullamaeNaM, aNNevajjhappa satthaNNU // 368 // 1. iyaM mUlagAthA'smatsamIpasthe caturSvapyAdarzapustakeSu nAsti, TIkAgranthAnusAreNa tu padAni vivicyAtra gAthArUpeNAnumAya saMdRbdheyaM gAthA, ata eva koSTake dattA / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 44 ihAdhyAtmalakSaNamitthamavaseyaM - " aucityAd vRttayuktasya vacanAt tattvacintanam / maitryAdibhAvasaMyuktamadhyAtmaM tadvido viduH // 1 // " iti tato'dhyAtmameva mUlaM tena baddhamAyattIkRtamadhyAtmamUlabaddham, ato bhUmikAzuddhAvevAnuSThAnasyeSTaphalatvAddhetoryadanuSThAnaM paramArthatastadanuSThAnaM bruvate tucchamalatulyamasArazarIralagnamalasadRzamanyadadhyAtmamUlabandhavikalamanye'pi tIrthAntarIyA adhyAtmazAstrajJA bruvantIti yadevAdhyAtmabandhapradhAnamanuSThAnaM tadeva bhavavyAdhikSayakaraNatayA tattvato'nuSThAnam / tadvilakSaNaM ca zarIrarUDharajorAzivad mAlinyakAritayA'tyantatucchamanye'pi yogazAstravido viduriti // 368 // A ja viSayane paramatanA saMvAdathI jaNAve che-- gAthArtha-AthI ja adhyAtma zAstranA jJAtA bIjAo paNa adhyAtmamUlathI baddha anuSThAnane anuSThAna kahe che, anya anuSThAnane tuccha mala samAna jAte ja kahe che. TIkArtha-AthI=bhUmikA zuddha hoya to ja anuSThAna iSTaphalavALuM banatuM hovAthI. adhyAtmanuM lakSaNa A pramANe che--"ucitapravRttipUrvaka vratathI yukta jIvanA maitrI Adi bhAvanAthI atizaya garbhita hRdayathI zAstranA AdhAre jIvAdi padArthonA ciMtanane adhyAtmane jANanArAo adhyAtma jANe che=kahe che." (yogabiMdu-358) bIjAo=anyadarzanIo. anuSThAnanA adhyAtmamUlathI baddha=adhyAtmarUpa mULathI AdhIna karAyeluM, arthAt mULamAM (=pAyAmAM) adhyAtma raheluM hoya te anuSThAna adhyAtma mUlathI baddha che. anya=adhyAtmamUlanA baMdhanathI rahita. tucchamala samAna=asAra zarIre lAgelA mela samAna. yogazAstranA jANakAra anyadarzanIo paNa je anuSThAna adhyAtmanA baMdhanavALuM hoya, ethI ja mukhya hoya, te ja anuSThAna bhavarUpa vyAdhino kSaya karanAruM hovAthI tattvathI anuSThAna che, enAthI viruddha lakSaNavALuM anuSThAna zarIre lAgelA dhULasamUhanI jema malinatA karanAruM hovAthI atyaMta tuccha che, ema jANe che=kahe che. (368) idaM cAdhyAtmaM yato bhavati, yaccAtaH pravarttate, tad darzayatisuddhANAjogAo, ajjhappaM sati io samAloco / haMdi aNuTThANagao, tato ya taM niyamato hoti // 369 // zuddhAjJAyogAdadhyAtmamuktarUpaM 'sadA' sarvvakAlaM saJjAyate na punaranyathApi, 1. jAte ja kahe che eno artha e che ke bIjAonA kahevAthI kahetA nathI kiMtu temane potAne AvuM jaNAya che tethI kahe che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 8 tasya tadekakAraNatvAt / tadanu 'ito''dhyAtmAt 'samAloco' vimarzazcikIrSAsAro 'haMdi' ityupapradarzane, anuSThAnagatastaccitrakriyAkANDaviSayaH pravarttate / 'tatazca' tasmAdevAlocAt tadanuSThAnaM niyamato bhavati, tasya tadavandhyahetutvAditi // 369 // A adhyAtma jenAthI thAya che ane adhyAtmathI je pravarte che=thAya che tene jaNAve che-- gAthArtha- sadA zuddhAjJAyogathI A adhyAtma thAya che. e adhyAtmathI anuSThAnasaMbaMdhI vicAra thAya che. e vicArathI te anuSThAna niyamA thAya che. TIkArtha--sarvakALe adhyAtma zuddhAjJAyogathI ja thAya che, bIjA koipaNa prakArathI thatuM nathI. kAraNa ke adhyAtmanuM eka zuddhAzAyoga ja kAraNa che. e adhyAtmathI vividha prakAranA kriyAsamUha aMgeno vicAra thAya che, te vicAramAM karavAnI icchAnI pradhAnatA hoya che, arthAt amuka amuka anuSThAna huM karuM ema anuSThAna karavAnI je icchA te icchAnI pradhAnatA hoya che. e vicArathI te anuSThAna niyamA thAya che. kAraNa ke jemAM ka2vAnI icchA pradhAna che tevo vicAra anuSThAnanuM avaMdhya (=niSphaLa na jAya tevuM) kAraNa che. adhyAtmanuM svarUpa pUrvanI gAthAmAM jaNAvI dIdhuM che. (369) ayaM ca zuddhAjJAyogo yathA bhavati, tad darzayati eso u tahAbhavvattayAe saMjogato niogeNa / jAyati bhanne gaThimmi annahA No jato bhaNiyaM // 370 // 'eSa' zuddhAjJAyogaH punastathAbhavyatayA uktarUpatayA 'saMyogAt' sampRktabhAvAd 'niyogena' niyamena jAyate jIvAnAm / kIdRze kasminnityAha- 'bhinne''pUrvakaraNavajrasUcyA sampannacchidre kRte 'granthau' ghanarAgadveSapariNAmarUpe / anyathA granthibhedAbhAve sati 'no' zaiva, mahAmohasannipAtoSahatatvAn / yato maLatamAme rU705 A zuddhAzAyoga je rIte thAya che te vigatane jaNAve che- gAthArtha--tathAbhavyatvanA saMyogathI graMthibheda thatAM niyamA zuddhAzAyoga thAya che. graMthibheda vinA zuddhAzAyoga thato nathI. kAraNa ke AgamamAM A (=have pachInI gAthAmAM kahevAze te) kahyuM che. TIkArtha--tathAbhavyatvanuM svarUpa pUrve (163mI gAthAmAM) kahyuM che. tathAbhavyatvanA saMyogathI apUrvakaraNarUpa vajranI soyathI ghanarAga-dveSanA pariNAma rUpa graMthimAM chidra karAye chate jIvone niyamA zuddhAzAyoganI prApti thAya che. graMthino bheda thayA vinA zuddhAjJAyoganI prApti thatI nathI. kAraNa ke mahAmoharUpa sannipAtathI zuddhAjJAyoga haNAyelo che. A viSe AgamamAM nIcenI gAthAmAM je kahevAze te kahyuM che. (370) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6pahezapa : bhAga-2 vehapariNAmarahite, Na guNAhANamiha hoti rayaNammi / jaha taha suttAhANaM, na bhAvato'bhinnagaMThimmi // 371 // 'vedhapariNAmarahite''pAtitamadhyacchidretathAvidhaprayogAd'na'naiva guNAdhAnaM sUtratantupravezaiha bhavati ratne'padmarAgAdau, yatheti dRSTAntArthaH, tathAsUtrAdhAnaM'pAragatagaditAgamanyAsaH 'na' naiva bhAvatastattvavRttyA'bhinnagranthau jIve, tatrAdyApi sUtrAdhAnasya sadbodhasampAdakasAmarthyAbhAvAt, tatsampAdanenacatasyAvikalasvarUpalAbhasambhavAditi // 371 // (bhAgamamAM muhyu cha ta che-) gAthArtha-jevI rIte madhyamAM pADelA chidrathI rahita ratnamAM sUtaranA taMtuno praveza thaI zakato nathI, tevI rIte abhinnagraMthi jIvamAM jainAgamano vinyAsa (=sthApanA) paramArthathI thaI zakato nathI. TIkArya-tevA prakAranA prayogathI padharAga vagere ratnanI madhyamAM chidra na pADyuM hoya to e ratnamAM sUtaranA taMtuno praveza thaI zakato nathI. te ja rIte je jIvamAM graMthino bheda thayo nathI te jIvamAM jinezvare kahelA AgamonI sthApanA (=jainAgamano abhyAsa) tAttvika thaI zakatI nathI. kAraNa ke te jIvamAM hajI (tevI yogyatA pragaTI na hovAthI) jainAgamano abhyAsa tene sabodhanI prApti karAvavA samartha nathI. jainAgamono abhyAsa sabodhanI prApti karAvavA dvArA ja potAnA saMpUrNa svarUpano lAbha pAmI zake che. Ano artha e thayo ke je jainAgamano abhyAsa sambodhanI prApti na karAvI zake tene paramArthathI jainAgamono abhyAsa ja na kahevAya. nizcaya nayanA abhiprAye je vastu potAnuM kAma na kare te avastu che=vastu ja nathI.) (371) amumevArtha bhAvayatijaha tammi teNa jogA, bajjhA saMtovi tattao jee / taha davvasuttajogA, pAyaM jIvANa viNNeyA // 372 // yathA tasminneva vedhapariNAmarahite 'tena' guNena 'yogAH' sambandhAH 'bAhyAH' madhyapravezavirahAd bahIrUpAstatprayojanArthabhiH puMbhiH sampadyamAnAH santo'pi 'tattvataH' paramArtharUpatayA 'na' naiva 'ete' sUtrayogA vartante, jatuprabhRtinA zleSadravyeNa guNasaMyojane ratnasya chAyAvinAzAt, tadantareNa ca tasya ttraavsthaansthairyaabhaavaaditi| tathA dravyasUtrayogAH prAyo bAhulyena jIvAnAM vijJeyAH / iha dravyazabdaH kAraNaparyAyo'pradhAnaparyAyazca zAstreSu prayujyate / tatra yo'sannihitagranthibhedAnAM dUrabhavyAdInAmapradhAnaH sUtrayogaH sa ekAntata eva sadbodhAnAdhAyakatayA tattvaparyAlocane na kiJcideva / yastvapunarbandhakamAgrgAbhimukhamArgapatitAnAm , sa zuddhabodhalAbhAvandhyahetutvAd vyavahAreNa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 tAttvikaH / yathoktaM yogabindau - " apunarbandhakasyAyaM vyavahAreNa tAttvikaH" ityAdi / iti hRdi samAdhAya sUtrakAreNoktaM prAya iti / tato ye pradhAnAH sUtrayogA aviratAdInAM te nizcayato vyavahAratazca tattvarUpA eva / ye tu sadbodhahetubhUtAste vyavahAreNa tAttvikA kRttiArU72|| 10 A ja arthane vicAre che- gAthArtha-jevI rIte chidrarahita ratnamAM sUtaranI sAthe bAhyasaMbaMdho hovA chatAM tattvathI saMbaMdho nathI, te rIte jIvonA dravya sUtrasaMbaMdho paNa prAyaH tevA jANavA. TIkArtha--jevI rIte ratnamAM chidra na hoya tyAre tevA koi khAsa puruSo mATe lAkha vagere coMTADavAnA dravyathI dorAne bahArathI ratnamAM coTADI de. A vakhate sUtarano ratnanI aMdara praveza thayo na hovAthI sUtarano ratnanI sAthe thayelo saMbaMdha bAhya saMbaMdha che. A rIte thayelo bAhya saMbaMdha hovA chatAM paramArthathI nathI. kAraNa ke te saMbaMdha ratnanI zobhAno vinAza kare che. tathA aMdara praveza karyA vinA doro ratnamAM sthira rahI zake nahi. te pramANe jIvono dravyathI sUtrasaMbaMdha paNa prAyaH tenA jevo jANavo, arthAt sUtra saMbaMdha hovA chatAM paramArthathI nathI. ahIM zAstromAM dravyazabdano prayoga pradhAnadravya ane apradhAnadravya e be arthamAM karavAmAM Ave che. je dravyavastu bhaviSyamAM bhAvarUpa bane te pradhAna dravya kahevAya. ane je dravyavastu bhaviSyamAM bhAvarUpa na bane te apradhAnadravya kahevAya. (A ja vigata TIMkAmAM rUda dravyazandra: jAraLaparyAyo'pradhAnaparyAyazca zAstrapu pravute e vAkyathI kahevAmAM AvI che.) temAM jeo najIkanA kALamAM graMthibheda karavAnA nathI tevA dUrabhavya vagerene apradhAna dravyasUtrayoga hoya che. kAraNa ke te sUtrayoga ekAMte ja sadbodhanI sthApanA (=sadbodhano prAdurbhAva) ka2nA2 na hovAthI tattvavicAraNAmAM jarAya upayogI nathI. apunarbaMdhaka, mArgAbhimukha ane mArgapatita jIvono sUtrayoga vyavahArathI tAttvika che. (eTale ke pradhAnadravya che). kAraNa ke te sUtrayoga zuddhabodhanA lAbhanuM avaMdhya kAraNa che. (te jIvo bhaviSyamAM avazya zuddhabodhane pAmaze. AthI temano dravyasUtrayoga pradhAnadravya sUtrayoga che). yogabiMdu granthamAM kahyuM che ke "apunarbaMdhakane adhyAtma ane bhAvanA e be yoga vyavahArathI tAttvika hoya che. (vyavahA2thI eTale kAraNamAM kAryanA upacArathI. kAraNa paNa kathaMcit kAryasvarUpa hovAthI upacArathI paNa vastu tAttvika gaNAya.) A pramANe hRdayamAM dhAraNa karIne graMthakAre 'jIvonA dravyasUtra saMbaMdho paNa 'prAyaH' tevA jANavA" ema 'prAyaH' kahyuM che. (apunarbaMdhaka AdinA dravyasUtra saMbaMdho tevA nathI.) 1. dravyazabdanA pradhAnadravya ane apradhAnadravya e be arthanI vizeSa spaSTatA mATe A ja graMthamAM 253thI 258 gAthAono anuvAda juo. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 upadezapada : bhAga-2 - tethI avirata samyagdaSTi vagerenA je pradhAne (=bhAva) sUtrayogo che te nizcayathI ane vyavahArathI paNa tAttvika ja che. paNa je sUtrayogo saddhodhanuM kAraNa bane che te sUtrayogo vyavahArathI ja tAtvika che. (372) kuta etadevamiti ceducyatevisayapaDihAsamittaM, bAlassevakkharayaNavisayaMti / vayaNA imesu NANaM, savvatthaNNANamo NeyaM // 373 // 'viSayapratibhAsamAtram'-iha sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrANIndriyANi, sparzarasagandharUpazabdAsteSAmarthAH, tato viSayasyendriyagocarasya pratibhAso'vabodhaH sa eva kevalastadgataguNadoSavimarzavikalo viSayapratibhAsamAtraM 'bAlasyeva' zizoriva / 'akSaratnaviSayaM' akSazcandanako ratnaM padmarAgAdi, akSaratne, te viSayo yasya tattathAvidhajJAnamityuttareNa yogH| itiH pUraNArthaH / vacanAda' dravyazrutayogarUpAt / eSvabhinnagranthiSu janeSu jJAnamavabodhaH zabdArthamAtragocarameva tadgatohApohazUnyaM 'sarvatra' jIvAdI viSaye; kimityAha- ajJAnameva jJAnaphalasya heyopAdeyavibhAgasya taattviksyaamAvAyAmati rU7rUA A A pramANe kema che ema tame pUchatA ho to teno uttara kahevAmAM Ave che- gAthArtha-abhinnagraMthi jIvomAM dravyazratayogathI jIvAdi sarva padArtho viSe thatuM jJAna bALakane akSa ane ratnanA viSayamAM thatA jJAnanI jema mAtra viSayapratibhAsa che (AthI ja) te jJAna ajJAna jANavuM. 1 TIkArtha-mAtra viSayapratibhAsa- sparzana, jIbha, nAka, AMkha ane kAna e (pAMca) iMdriyo che. temanA viSayo anukrame sparza, rasa, gaMdha, rUpa ane zabda che. pratibhAsa eTale bodha. IdriyonA viSayono bodha te viSayapratibhAsa. viSayomAM rahela guNa-doSanA vicAra vinA kevaLa viSayono bodha te mAtra viSayapratibhAsa. A viSe bALakanuM dRSTAMta che. bALakane thato akSa ane ratnano bodha mAtra viSaya pratibhAsa hoya che. bALaka akSa ane ratnane samAnarUpe jue che. akSanuM vizeSa mUlya nathI, ratna mUlyavAna che, evA bhedanuM tene jJAna hotuM nathI. bALaka te te vastune jue che ethI tene te te vastuno bodha thAya che. paNa A vastu hitakara che ane A vastu ahitakara che evo bodha hoto nathI. AthI te sarpane jue to sarpathI dUra bhAgavAnA badale saMbhava che ke sarpane pakaDavA doDe.) 1. ahIM pradhAna zabdano bhAva artha che. avirata samyagdaSTi vagerene bhAvathI sUtrayogo hoya che. 2. akSa samudramAM utpanna thatA hIndriya jIvanuM klevara che. vartamAnamAM temAMthI sthApanAcArya banAvavAmAM Ave che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 upadezapada : bhAga-2 te ja pramANe je jIvono graMthibheda thayo nathI te jIvomAM dravyazrutayogathI thato jIvAdi padArthono bodha mAtraviSayapratibhAsa rUpa hoya che--tarka-vitarkathI rahati mAtra zabdArthano bodha hoya che. AthI te jJAna paramArthathI ajJAna ja che. kAraNa ke heyopAdeyano vibhAga karavo e jJAnanuM tAttvika phala che. dravyazrutayogathI thatA bodhathI A phala maLatuM nathI. (373) atraiva vyatirekamAhabhinne tu ito NANaM, jakkharayaNesu taggayaM ceva / paDibaMdhammivi saddhAdibhAvato sammarUvaM tu // 374 // mitte tu' vite tupuna to jIimelIvanantaravajJAna' vizavimafvshoplbdhvishuddhtttvtyaa zuddhabodharUpaM vijRmbhate / dRSTAntamAha- yathAkSaratnayorviSaye tasyaiva zizorazizubhAvaprAptau 'tadgataM' caivAkSaratnavibhAgagocarameva / nanu bhinnagranthInAM keSAMcid mASatuSAdisadRzAnAM na kiJcid jJAnavijRmbhaNamupalabhyata ityAzakyAha'pratibandhe'pi' tathAvidhajJAnAvaraNodayAd vighAte'pi 'zraddhAdibhAvataH' "tameva saccaM nIsaMkaM jaM jiNehiM paveiyaM" ityAdeH zraddhAnasya, AdizabdAd gItArthaprajJApanIyatvasya ca bhAvAt tucchamapi jJAnaM samyagrUpameva, paripUrNalAbhahetutvAt / tathA hi zuklapakSakSapApateratituccho'pi pratipattithAvujvalatAlAbhaH samyageva, paripUrNatadujvalabhAvalAbhasyAcirAdeva sampattinimittatvAt , tathA prakRtajJAnamapi krameNa kevalajJAnAvikalakAraNabhAvApannameva varttata iti // 374 // A ja viSayane UlaTI rIte kahe che gAthArtha-jevI rIte bALakanI bAlyAvasthA dUra thatAM akSa ane ratnamAM akSa-ratnanA vibhAga saMbaMdhI bodha thAya che te rIte graMthino bheda thatAM turata ja jJAna pragaTe che. pratibaMdha hovA chatAM zraddhA vagere bhAvathI jJAna samyarUpa ja che. TIkArtha- bALakanI bAlyAvasthA dUra thatAM akSanuM vizeSa mUlya nathI ratna ja mUlyavAna che e pramANe akSa ane ratnanA vibhAganuM jJAna thAya che. te pramANe graMthino bheda thatAM turata ja nirmala vicAraNAthI vizuddhatattvanI prApti thavAnA kAraNe jJAna pragaTe che. graMthibheda thavA chatAM mApatuSa muni jevA keTalAka jIvomAM jJAnano jarApaNa ughADa (=vikAsa) jovAmAM Avato nathI. AvI AzaMkA karIne graMthakAra gAthAnA uttarArdhamAM tenuM spaSTIkaraNa karatAM kahe che ke, tevA prakAranA jJAnAvaraNIyakarmanA udayathI vizeSajJAnanI prAptimAM pratibaMdha(=rukAvaTa) hovA chatAM te ja niHzaMkapaNe sAcuM che ke je jinezvaroe kahyuM che AvI zraddhA vagere hovAnA kAraNe alpa paNa jJAna samyarUpa ja (=samyajJAna ja) che. kAraNa ke e alpajJAna paripUrNa jJAnanA lAbhanuM kAraNa che. zuklapakSamAM ekamanA caMdrano Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 upadezapada : bhAga-2 prakAzalAbha (=prakAzanI prApti) atialpa hovA chatAM samyagU ja che. kAraNa ke te prakAzalAbha jaladI ja caMdranA paripUrNa prakAzalAbhanuM kAraNa che. te rIte mApatuSa vagerenuM jJAna paNa krama karIne kevalajJAnanuM avazya paripUrNa kAraNa che. "zraddhA vagere' e sthaLe vagere zabdathI gItArtha prajJApanIyatva guNa samajavo. (gItArtha prajJApanIyatva eTale gItArtha samajAvI zake tevI yogyatA. A guNa jenAmAM hoya te anAbhoga AdinA kAraNe viparIta pravRtti kare tyAre gItArtha tenI bhUla samajAve to samajI jAya, turata potAnI bhUlano svIkAra karI le, ane viparIta pravRttino tyAga kare.) (374) athAsya samyagrUpatAmeva bhAvayatijamiNaM asappavittIe davvao saMgayaMpi niyameNa / hoti phalaMgaM asuhANubaMdhavoccheyabhAvAo // 375 // yasmAdidaM samyagjJAnamasatpravRttyA prabalAvazyavedyacAritramohodayAdindriyAnukUlAcaraNarUpayA 'dravyato' manorucivikalatvenApradhAnabhAvAt 'saGgatamapi' saMyogabhAgapi niyamenaikAntata eva bhavati 'phalAGgaM' mokSalakSaNaphalanimittam / kuta ityAhaazubhAnAM jJAnAvaraNAdipApaprakRtInAmanubandha uttarottaravRddhirUpastasya vyvcchedstruttittAtha mAvAn rU7pa have bhinnagraMthi jIvanuM jJAna samyarUpa che e viSayane ja vicAre che gAthArtha-kAraNa ke samyajJAna dravyathI asavRttithI yukta hoya to paNa niyamo (mokSarU5) phalanuM kAraNa bane che. kAraNa ke azubha anubaMdhano viccheda thAya che. TIkArtha-bhinnagraMthi koI jIva avazya bhogavavuM paDe tevA prabaLa cAritramohanA udayathI iMdriyone anukULa hoya tevuM AcaraNa (=viSayopabhoga vagere) kare. ethI enuM jJAna asa-vRttithI yukta bane. asa-vRttithI yukta paNa enuM jJAna samyaga che=samyajJAna che. kAraNake te jJAna niyamA mokSarUpa phaLanuM kAraNa bane che. te jJAna mokSanuM kAraNa bane che enuM kAraNa e che ke te jJAnathI jJAnAvaraNIya vagere pApakarmonA anubaMdhano viccheda thAya che.=pApakarmo anubaMdhavALAM baMdhAtA nathI. te jJAnathI jJAnAvaraNIya vagere pApakarmonA anubaMdhano viccheda thAya che tenuM kAraNa e che ke samyajJAnathI yukta (=samyagdaSTi) jIva asa-vRtti mAnasikaruci vinA (=bhAva vinA) dravyathI kare che. (bhAvathI karAtI ja asatyavRtti pApakarmanA anubaMdhanuM kAraNa bane che. dravyathI karAtI asatyavRtti pApakarmanA anubaMdhanuM kAraNa banatI nathI. anubaMdha eTale uttarottara vRddhi thavI. (375) azubhAnubandhamevAzrityAhaeso ya ettha pAvo, mUlaM bhavapAyavassa vinneo / eyammi ya vocchinne, vocchinno ceva eso tti // 376 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 upadezapada : bhAga-2 ___eSa cAzubhAnubandhaH punaratra samyagrUpajJAnAdazubhAnubandhavyavacchede prastute pApo'tyantAdhamo mUlamAdikAraNaM 'bhavapAdapasya' saMsAraviSavRkSasya narakAdiduHkhaphalAkulasya vijJeyaH / etasmiMzcAzubhAnubandhe vyavacchinne samyagjJAnato vyavacchinnazcaivoparata evaiSa bhavapAdapa iti / viparyAsajalasicyamAnamUlA eva hi klezapAdapA duHkhalakSaNAya phalAya klpnte| samyagjJAnadahanadahyamAnamUlAstu truTitasakalaphaladAnazaktayo vandhyabhAvApanA asatkalpA eva jAyanta iti // 376 // azubha anubaMdhane ja AzrayIne kahe che- gAthArtha--ahIM azubha anubaMdhane atizaya adhama ane bhavarUpa vRkSanuM mULa jANavo. azubha anubaMdhano viccheda thatAM bhavarUpa vRkSano viccheda thaI ja gayo. TIkArya-ahIM ahIM eTale samyajJAnathI azubhAnubaMdhano viccheda thAya e prastuta viSayamAM. bhUkha 129(=bhuNya. 129). azubhAnubaMdha narakAdinA duHkharUpa phalathI bharapUra saMsArarUpa viSavRkSanuM mukhya kAraNa che. ethI samyajJAnathI azubha anubaMdhano viccheda thatAM bhavarUpa vRkSa chedAI gayelo ja jANavo. kliSTa karmarUpa vRkSo mithyAjJAna rUpa jalathI siMcAI rahyA hoya to ja duHkha rUpa phala ApavA samartha thAya che. samyajJAna rUpa agnithI emanA mULiyAM baLI rahyAM hoya to temanAmAM rahela phala ApavAnI badhI zaktio naSTa thaI jAya che. ethI niSphaLa bhAvane pAmelA kliSTakarmarUpa vRkSo nathI jevAM ja thaI jAya che. (376) evaM sati yatsiddhaM tad darzayati- . etto cciya eyammI, jatto'tisaeNa sesagANaM pi / ettha duve sajjhilagA, vANappatthA udAharaNaM // 377 // ita evAzubhAnubandhasya bhavapAdapamUlatvAd etadvyavacchede ca bhavasya vyavacchinnatvAd hetoH, etasminnazubhAnubandhavyavacchede 'yatno' nindAgarhAdinA prayatno'tizayena zeSAnuSThAnamapekSya 'zeSakANAmapi' tIrthAntarIyANAM vartate, kiMpunarasmAkaM jainAnAmityapizabdArthaH / atrAnubandhavyavacchede dvau sajjhilako bhrAtarau vAnaprasthau "brahmacArI gRhasthazca vAnaprasthastato yatiH / " ityAzramakramApekSayA tRtIyAzramavartinau vAnaprasthApanavantAvudAharaNam // 377 // AnAthI je siddha thayuM te jaNAve che gAthArtha-AthI ja anyadarzanIono paNa azubhAnubaMdhano viccheda karavAmAM atizaya prayatna hoya che. azubhAnubaMdhanA vicchedamAM vAnaprastha AzramamAM rahelA be baMdhuonuM dRSTAMta che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadvezapaE : bhAga-2 15 TIkArtha--bhavarUpa vRkSanuM mULa azubhAnubaMdha che, ane azubhAnubaMdhano viccheda thatAM bhavano nAza thai gayo hovAthI anyadarzanIo paNa niMdA-garha Adi dvArA azubhAnubaMdhano viccheda karavAmAM anya anuSThAnanI apekSAe adhika prayatna kare che, arthAt anya anuSThAnamAM jeTalo pratna kare che tenA karatAM azubhAnubaMdhano viccheda karavAmAM adhika prayatna kare che. jo anyadarzanIo paNa azubhAnubaMdhano viccheda karavAmAM adhika prayatna kare che to ApaNe jainoe adhika prayatna karavo joie temAM to kahevuM ja zuM ? azubhAnubaMdhanA viccheda viSe vAnaprastha AzramamAM rahelA be baMdhuonuM dRSTAMta che. pahelAM brahmacArI rahe, pachI gRhastha thAya, pachI vAnaprastha thAya, pachI sAdhu thAya. AzramanA A kramanI apekSAe vAnaprastha AzramamAM rahelA eTale trIjA AzramamAM rahelA. (377) aMgirasagAlavA vANapattha lahugassa jeTThavaNagamaNaM / niggama kusAdiheuM, tassiyarapaDicchaNaM ceva // 378 // kAlAtikkama bhukkhA, dADimagaha Agamo u itarassa / vaMdaNa pAsaNa pucchA, etto pacchitti No vaMde // 379 // deha imaM gaccha nivaM maggAhi sa dUra pAdalevo ti / gamaNaM nivamaggaNa dhammasatthi ccheo u hatthANaM // 380 // tatto Agama ciNNavvatosi vaMdaNa NatIe NhANaM tu / hatthullubbhaNa sAhaNa pANAyAme tahA bhAvo // 381 // pucchA kiM No paDhamaM asuddhito taM vatitti gurudoso / kiriyApatthAharaNA Na annA'veti aNubaMdho // 382 // iha kvacid mAgadhAdau maNDale AGgirasagAlavau brAhmaNasutau paripAlitAdyAzramadvayau santau vAnaprasthAvabhUtAm / anyadA laghukasya bhrAturgAlavanAmnaH kuto'pi prayojanAt svavanaSaNDAjyeSThavanagamanamAGgirasavanAvataraNaM samajAyata / tasmiMzca samaye nirgamaH svakIyavanAt 'kuzAdihetu' kuzAdayo darbhakandamUlaphalajalendhanAdayastApasajanayogyasamAharaNIyatvena hetavo yatra tattathA kriyAvizeSaNametat / tasya jyeSThabhrAtuH itarapratIkSaNamevetareNa tatrasthenaiva vilambanamakArIti // 378 // 'kAlAikkama 'tti AgamanakAlAtivAhane sampanne sati bubhukSA gAlavasya samajAyata / tatastena jyeSThavanAd dADimagrahaH kRtaH bhuktAni ca tAni / muhUrttAntarAdAgamastu pratyAvRttya svavane jyeSThasya itarasya laghostaM prati vandanA babhUva / 'pAsaNa 'tti dRSTaM ca luptadADimaphalaM svavanam / pRcchA ca kRtA tena kenedamitthaM vihitamiti / kathitaM cAnena yathA mayeti / tataH AGgirasenoce / itaH svayameva dADimagrahaNA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 Gpahezapa : bhAga-2 dattAdAnAd , yadyapi "pAvaM chiMdai jamhA pAyacchittaM tu bhaNNaI tmhaa| pAeNa vAvi cittaM visohae teNa pacchittaM" // 1 // iti vacanAd aparAdhazuddhupAyabhUtamanuSThAnaM prAyazcittamucyate, tathApyupacArAt prAyazcittazodhyo'parAdho'pi prAyazcittazabdavAcyaH, tataH prAyazcittamasyAstIti prAyazcittI bhavAniti kRtvA 'no' naiva 'vande' prativande prativandanaM karomi te / nizIthe'pyuktam-"mUlaguNauttaraguNe saMtharamANAvi je visIyaMti / te nahu huMta vaMdaNijA / " iti // 379 // gAlava uvAca-datta yUyamevedaM me prAyazcittam / AGgirasaH-gaccha etanmaNDalAdhipatinagare nRpaM rAjAnaM 'maggAhitti yAcasva zuddhim , duSTanigrahaziSTaparipAlanayostasyaiva sarvAzramagurutvenAdhikAritvAt / gAlavaH-sa rAjA dUre mahatA vyavadhAnena vartata iti na zakyate tasya samIpe gantum / tata AGgirasena pAdalepaH samarpito yatsAmarthyAd rAjAntike gantuM zakyata ityasmAt pAdalepAd gamanamabhUt / 'nRpamArgaNaM' rAjJaH samIpAt prAyazcittasya yAJcA kRtaa| tato rAjAdiSTaiH 'dhammasatthi 'tti dharmazAstribhirmanuprabhRtimunipraNItadharmazAstrapAThakaiH chedastu cheda eva hastayoH prAyazcittamAdiSTam, na punrupvaasaadi| laukikazAstreSu hi yenAGgena yo'parAdho vihitastacchuddhau tadevAGgaM nigRhyata iti // 380 // tato hastacchedAnantaramAgamaH pratyAvRttirAGgirasasamIpe / tenoktam-cIrNavrato'si samAcaritaprAyazcittastvamiti vihitA vandanA, bhaNitazca nadyAM snAnamAcareti / tuH pAdapUraNArthaH / tatra ca snAtasya 'hatthullujjhaNa'tti hastayorudrohaNaM-punarudgamaH sampanaH / tena ca 'sAhaNa'tti jyeSThAya sAdhitaM niveditaM, yathA hastau mama punarudbhUtau / tenApyuktaM prANAvucchAsaniHzvAsau tayorAyAmaH sAmastyena nirodhaH prANayAmazcittavRttinirodha ityarthaH, tasmin mayA kRte sati tathAbhAvo hastayoste sampannaH // 381 // 'pacchatti pRcchA katA tena kiM na prathamaM nadIsnAnAt tathAbhAvo vihitaH? sa prAha-azuddhito'dyApi tavAzuddhitvAt / yatastvaM vratI ityasmAt stokaskhalanAyAmapi gurudoSo varttate, "kriyApathyAharaNAt' cikitsApravRttAvapathyAsevanadRSTAntAt , na naivAnyathA hastakarttanamapi (? nenApi) nadIsnAnamantareNApaiti truTyatyanubandho'parAdhalava iti tvaM mayA tadanuSThApita iti // 382 // AMgirasa ane gAlava gAthArtha-magadha vagere koIka dezamAM AMgirasa ane gAlava nAmanA be brAhmaNaputro hatA. prAraMbhanA be AzramonuM pAlana karyA pachI te baMne vAnaprastha thayA. ekavAra koIka 1. ka. 'yadyapItyAha pAvaM chiMdatti pAvaM chiMdai' kha. ga. gha. 'yadItyAha pAvaM chiMdatti pAvaM chiMdai' / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 17 kAraNathI gAlava nAmanA nAnAbaMdhune potAnA vanakhaMDathI moTA bhAI AMgirasanA vanamAM javAnuM thayuM. te vakhate moTo bhAI kuze vagere lAvavA mATe potAnA vanathI bahAra gayo hato. AthI gAlave tyAM rahIne ja AMgirasanA AgamananI rAha joI. AvavAno kALa thaI javA chatAM AMgirasa na Avyo. have gAlavane bhUkha lAgI. tethI teNe moTAbhAInA vanamAMthI dADama lIdhAM ane khAdhAM. eka muhUrtamAM moTobhAI potAnA vanamAM Avyo. nAnAbhAIe tene vaMdana karyuM. moTAbhAIe potAnA vanane dADamanA phala vinAnuM joyuM. teNe nAnAbhAIne pUchyuM. A A pramANe koNe karyuM che? teNe kahyuM: dADamanAM phaLo meM khAdhAM che. pachI AMgirase tene kahyuM. te ahIMthI jAte ja dADama lIdhAM, tethI adattAdAnanA kAraNe tuM prAyazcittI (=aparAdhI) thayo che. jo ke "pApane chede che tethI prAyazcitta kahevAya che, athavA prAyaH cittane=manane nirmala kare che tethI prAyazcitta kahevAya che." A vacanathI aparAdhazuddhinA upAyabhUta anuSThAnane prAyazcitta kahevAya, (aparAdhane prAyazcitta na kahevAya) to paNa upacArathI prAyazcittathI zuddha karavA yogya aparAdhane paNa prAyazcitta kahevAya. tethI prAyazcitta jene AvyuM hoya te prAyazcittI (=aparAdhI) kahevAya. tuM prAyazcittI (=aparAdhI) thayo hovAthI huM tane prativaMdana (=sAmu vaMdana) nahi karuM. nizIthamAM paNa kahyuM che ke-"doSonuM sevana karyA vinA saMyamano nirvAha thaI zakato hovA chatAM jeo mUlaguNa-uttaraguNamAM sIdAya che. (=doSo lagADe che) te viMdana karavA yogya nathI." (gAthA-4366). gAlave kahyuM: tame ja mane prAyazcitta Apo. AMgirase kahyuM: A adhipatinA nagaramAM jA ane rAjAnI pAse zuddhinI mAgaNI kara. kAraNa ke rAjA sarva Azramono guru hovAthI duSTano nigraha karavAmAM ane ziSTanuM pAlana karavAmAM te ja adhikArI che. gAlave kahyuM. te rAjA dUra ghaNAM aMtarathI rahe che. tethI tenI pAse javAnuM zakya nathI. tethI AMgirase jenA samarthyathI rAjAnI pAse jaI zakAya tevo pAralepa tene Apyo. pAdalepathI gAlava rAjAnI pAse gayo. rAjAnI pAse prAyazcittanI mAgaNI karI. tethI rAjAnA AdezathI manu vagere munioe racelA dharmazAstronA pAThakoe be hAthone chedavAnuM ja prAyazcitta kahyuM, paNa upavAsa vagere prAyazcitta na kahyuM. laukika zAstromAM je aMgathI je aparAdha karyo hoya te aparAdhanI zuddhi mATe te ja aMga kApavAmAM Ave che. 1. kuza eTale DAbha nAmanuM ghAsa. vagere zabdathI kaMdamULa, phaLa, pANI ane kASTha vagere tApasa lokane yogya vastuo samajavI. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 hAtho chedAyA pachI gAlava AMgirasanI pAse pAcho Avyo. AMgirase kahyuM te prAyazcitta karyuM che. Ama kahIne tene vaMdana karyuM. pachI kahyuM. te nadImAM snAna kara. nadImAM snAna karyA pachI tenA be hAtha pharI thaI gayA. teNe moTAbhAIne A hakIkata kahI. moTAbhAie kahyuM. meM prANAyAma (=cittavRttino nirodha) karyo tethI tane pharI be hAtha thayA che. gAlave pUchyuM: meM nadImAM snAna karyuM e pahelAM prANAyamathI be hAtha kema na karyA? AMgirase kahyuM hajI paNa tArAmAM azuddhi rahelI hovAthI meM tema na karyuM. kAraNa ke tuM vratI che. tuM vratI hovAthI alpa alanAthI paNa moTo doSa lAge. A aMge kriyApathyanuM dRSTAMta che. te A pramANe- koI rogI cikitsA karAve, paNa temAM thoDuM paNa apathyanuM sevana kare to moTo doSa thAya. tema tuM vratI hovAthI tane alpaalanAthI paNa moTo doSa thAya. hAtha kApavA chatAM nadImAM snAna karyA vinA alpa paNa aparAdhano anubaMdha tUTe nahi. AthI meM tArI pAse A pramANe karAvyuM. (378thI382) anubandhamevAzrityAharuddo ya imo etthaM, caiyavvo dhammamaggajuttehiM / eyammi aparicatte, dhammovi hu sabalao hoti // 383 // 'raudrazca' dAruNa evAyamazubhAnubandho 'tra' jagati 'tyaktavyaH' pariharaNIyo nindAgardIdinopAyena / kairityAha-'dharmamArgayuktaiH' dharmamArgA dhArAdhanopAyAH sAdhuzrAvakasamAcArAstatsamanvitaiH / etasminnanubandhe'parihate dharmaH, prAgukto'dharmastAvatattvato bhavatyevetyapizabdArthaH, huryasmAt 'zabalako''ticArapaGkamAlinyakalmaSarUpatAmApanno bhavati / ayamabhiprAyo-mahati doSAnubandhe mUlaguNAdibhaGgarUpe vidhIyamAno'pi dharmo na svarUpaM labhate, alpAticArAnubandhe ca bhavannapi dharmaH zabalasvarUpa ev| ata eva paThyate-'pAyaDiyasavvasallo' ityAdi // 383 // anubaMdhane Azrayane kahe che gAthArtha-saMsAramAM dharmamArgothI yukta jIvoe bhayaMkara A azubhAnubaMdhano tyAga karavo joie. eno tyAga na karavAmAM Ave to dharma paNa sabala thAya. TIkArtha-dharmamArgothI yukta-dharmamArgo eTale dharmanI ArAdhanAnA upAya evA sAdhuzrAvakanA AcAro. sAdhu-zrAvakanA AcArothI yukta jIvoe niMdA-gartA-Adi upAyathI azubhAnubaMdhano tyAga karavo joIe. jo azubhAnubaMdhano tyAga na karavAmAM Ave to dharma sabala thAya. sabala eTale aticAra rUpa kAdavanI malinatAthI malina. - ahIM abhiprAya A pramANe che-mUlaguNa AdinA bhaMgarUpa mahAna doSAnubaMdhamAM karAto paNa dharma svarUpane pAmato nathI, arthAt doSano anubaMdha prabaLa hoya to mUlaguNa Adino Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 upadezapada : bhAga-2 bhaMga thAya che, ane ethI dharmano nAza thAya che. mUlaguNa AdinA bhaMgamAM bAhya kriyAo dvArA dharma karAto hoya to paNa paramArthathI e dharma ja nathI. aticAra rUpa alpa anubaMdhamAM dharma hovA chatAM malina ja hoya che, arthAt doSano anubaMdha maMda hoya to dharmano sarvathA nAza na thAya, dharma hoya, paNa aticArothI malina thayelo dharma hoya. AthI ja "pragaTa karyA che sarvazalyo jeNe evo" ItyAdi" kahevAya che. dharma paNa sabala thAya e sthaLe "paNa" no artha A pramANe che-tenAthI paramArthathI adharma to thAya ja che, kiMtu dharma paNa sabala thAya che. dharmano artha pUrve (322mI gAthAmAM) kahyo che. (383) itthaM laukikamudAharaNamabhidhAya lokottaramabhidhitsurAhalouttaraMpi etthaM, nidarisaNaM pattadaMsaNAIvi / asuhANubaMdhato khalu, aNaMtasaMsAriyA bahave // 384 // 'lokottaramapi' na kevalaM laukikamityapizabdArthaH, atrAzubhAnubandhe nidarzanamudAharaNam / ka ityAha-'prAptadarzanAdayo'pi' labdhavizuddhasamyaktvajJAnacAritrasampado'pi, kiM punastavikalajIvA ityapizabdArthaH, azubhAnubandhata uktarUpAt, khaluravadhAraNe, 'anantasaMsArikA' anantotsarpiNyavasarpiNIpramANaH saMsAro yeSAmastIti te tathA vadavo' mUyAM rati rU84 A pramANe laukika dRSTatane kahIne lokottara dakhaMtane kahevAnI icchAvALA graMthakAra kahe che- gAthArtha ahIM lokottara paNa dagaMta che. samyagdarzana vagerene pAmelA paNa ghaNA jIvo azubhAnubaMdhathI ja anaMtasaMsArI thayA che. TIkArtha--ahIM azubhAnubaMdhamAM. samyagdarzana vagerene pAmelA paNa=vizuddha samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa saMpattine pAmelA paNa. anaMtasaMsArI=anaMta utsarpiNI-avasarpiNI pramANa saMsAramAM paribhramaNa karanArA. lokottara paNa"e sthaLe paNa zabdano artha A pramANe che-kevaLa laukika dRSyata che ema nahi, kiMtu lokottara paNa daSTAMta che. ' "samyagdarzana vagerene pAmelA paNa" e sthaLe paNa zabdano artha A pramANe che-samyagdarzana vagerene pAmelA paNa ghaNA jIvo azubhAnubaMdhathI anaMtasaMsArI thayA to, samyagdarzana vagerene nahi pAmelA jIvo azubhAnubaMdhathI anaMtasaMsArI thAya temAM to zuM kahevuM? (384) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 etadeva bhAvayaticaudasapuvvadharANaM, apamattANaM vi aMtaraM samae / bhaNiyamaNaMto kAlo, so puNa uvavajae evaM // 385 // 'caturdazapUrvadharANAM' samastazrutajaladhiparapAraprAptAnAm RSivizeSANAm , 'apramattAnAmapi ca pulAkabakuzapratisevanAkuzIlasAdhuyogyapramAdasthAnaparihAravatAmapi, kiMpunaH samyagdarzanAdizeSaguNabhAjAmityapizabdArthaH, 'antaraM' pratipatitaprastutaguNAnAM punarlAbhavyavadhAnaM 'samaye' jinAgame 'bhaNitaM' niruupitm| kIdRzamityAha-anantakAlaH, yathoktaM-"kAlamaNaMtaM ca sue, addhA pariyaTTao ya desuunno| AsAyaNabahulANaM ukkosaM aMtaraM hoI // 1 // " sa punaranantakAla upapadyate, evamazubhAnubandhasya raudratAyAM styaamiti| nAvazyavedyamazubhAnubandhamantareNa prakRtaguNabhaGge punarlabdhyA kiyatkAlavyavadhAne zcico heturatIti rUTakA A ja viSayane vicAre che- gAthArtha -apramatta paNa caudapUrvadharono aMtarakALa anaMta kahyo che, te anaMtakALa A pramANe ghaTe che. TIkArya-apramatta paNa=pulAka, bakuza ane pratisevanA kuzIla sAdhuone yogya je pramAdasthAno che, te pramAdasthAnono tyAga karanArA paNa. jo AvA paNa jIvono aMtarakALa anaMta thAya to samyagdarzana vagere bIjAguNone nahi pAmelA jIvono aMtarakALa anaMta thAya temAM zuM kahevuM? caudapUrvadharo sarvazrata rUpa samadranA pArane pAmelA viziSTa munio. aMtara=paDelA guNo pharI prApta thAya te vacceno kALa, arthAt guNonuM patana ane punaH prApti e be vacceno je kALa tene aMtara kahevAmAM Ave che. A pramANe ghaTe che-azubhAnubaMdha raudra hoya to ja ghaTe che. prastuta guNono bhaMga thAya ane pharI prApta thavAmAM keTaloka kALa je aMtara paDe che temAM avazya bhogavavA lAyaka azubha anubaMdha vinA bIjo koI hetu nathI. guNono bhaMga thayA pachI guNonI pharI prAptimAM anaMtakALa jeTaluM aMtara paDe e viSe kahyuM che ke "ghaNI AzAtanA karanArA jIvone utkRSTathI dezona ardha pudgalaparAvartana jeTalA anaMta kALanuM aMtara hoya che ema zAstramAM kahyuM che." (A.ni.853) tAtparyArthapramAdasthAnono tyAga karanArA paNa caudapUrvadharo azubhAnubaMdhanA kAraNe anaMtakALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa kare che. AthI ja jJAnasAra aSTakamAM kahyuM che ke"upazamazreNimAM agiyAramAM guNasthAnaka sudhI pahoMcelAone ane caudapUrvadharone paNa duSTa karma anaMtakALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa karAve che." (21/5) (385) Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 21 etadeva bhAvayati gaMThIo Araovi hu, asaI baMdho Na aNNahA hoi / tA eso vi hu evaM, Neo asuhANubaMdhoti // 386 // grantheruktarUpAdArato'pi tasminnabhinne'pi sati, kiM punarbhinnagranthau, azubhAnubandhato'nantasaMsAra ityapizabdArthaH, 'asakRd' anantavArAn 'bandho' jJAnAvaraNAdInAM karmaNAM svIkAraH, 'na' naivAnyathA'zubhAnubandhaM vinA bhavati, anurUpakAraNaprabhavatvAt srvkaaryaannaam| 'tat' tasmAdeSo'pyasakRdbandho, na kevalaM yato'sau pravRtta ityapizabdArthaH, huH sphuTam, evamazubhAnubandhamUlatvena jJeyo'zubhAnubandha iti, kAryakAraNayormRdghaTayoriva kathaJcidabhedAt / tasmAt kAraNakRtasya kAryabhUtasya cAzubhAnubandhasya troTane yatno vidheya kRti 86 // A ja viSayane vicAre che- gAthArtha--graMthibheda pUrve paNa thayelo anaMtavAra karmano baMdha azubhAnubaMdha vinA thayo nathI. A anaMtavAra karmabaMdha paNa azubhAnubaMdha mUlaka hovAthI azubhAnubaMdha jANavo. TIkArtha-granthibheda pUrve paNa'" e sthaLe 'paNa' zabdano artha A pramANe che--graMthibheda thayA pachI to azubhAnubaMdhathI anaMtasaMsAra thAya che, kiMtu graMthi bheda thayA pahelAM paNa jJAnAvaraNa vagere karmono je anaMtavAra baMdha thayo che te paNa azubhAnubaMdhathI thayo che. azubhAnubaMdha vinA thayo nathI. kAraNa ke sarvakAryo anurUpa kAraNothI thAya che, arthAt jevuM kAraNa hoya tevuM kArya thAya che. (prastutamAM karmabaMdha rUpa kArya azubha che to enuM kAraNa paNa azubha ja hovuM joie. azubhakarmanA udayathI azubha karmabaMdha, pharI te azubhakarmanA udayathI azubhakarmabaMdha, pharI te azubhakarmanA udayathI azubhakarmabaMdha, Ama azubhAnubaMdhathI anaMtavAra karmabaMdha thayo che.) graMthibheda pUrve thayela anaMtavAra karmabaMdhanuM mULa azubhAnubaMdha che. AthI graMthibheda pUrve thayela anaMtavA2 karmabaMdhane paNa azubhAnubaMdha svarUpa jANavo. kAraNa ke mATI ane ghaTanI jema kArya ane kAraNa kathaMcit abhinna(=samAna) hoya che. (prastutamAM azubhAnubaMdha kAraNa che ane anaMtavAra thayela azubhakarmabaMdha kArya che. tethI anaMtavA2 thayela azubhakarmabaMdha paNa azubhAnubaMdha svarUpa che.) AthI kAraNathI karAyelaane kAryarUpa thayela azubhAnubaMdhane toDavAmAM prayatna karavo joie. 1. ahIM TIkAmAM jAraLatasya prayoganA sthAne vALarUpasya evo prayoga vadhAre saMgata bane che. raLarUpasya prayoga hoya to artha A pramANe thAya--"AthI kAraNarUpa ane kAryarUpa azubhAnubaMdhane toDavAmAM prayatna karavo joie. (azubhAnubaMdhathI azubhAnubaMdha thato hovAthI azubhAnubaMdha kAraNa rUpa paNa che ane kAryarUpa paNa che.) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 upadezapada : bhAga-2 A anaMtavAra karmabaMdha paNa" e sthaLe paNa zabdano artha A pramANe che-jyAMthI A karmabaMdha zarU thayo che kevala te ja karmabaMdha azubhAnubaMdha svarUpa che ema nahi, anaMtavAra thayela karmabaMdha paNa azubhAnubaMdha svarUpa che. (386) atha paramatamAzaGkamAnamAhanaNu suddhANAjogo, Asi ciya pattadaMsaNAINaM / tesimasuhANubaMdho, NAvagao kaha Nu etto u // 387 // nanviti parapakSAkSamAyAM, 'zaddhAjJAyogo' niravakarapAragatavacanArAdhanArUpa AsIdeva vRtta eva / keSAmityAha-prAptadarzanAdInAmupalabdhasamyagdarzanAdInAmidAnIM tatpratipAtavatAmapi / tataH kimityAha-'teSAM' prAptadarzanAnAmazubhAnubandho 'nApagato' na truTitaH, kathaM nuH pariprazne, 'itastu' zuddhAjJAyogAdapi azubhAnubandhavyavacchedakatvena bhavadbhiH parikalpitAdapi // 387 // have paramatanI AzaMkA karatA graMthakAra kahe che gAthArtha-samyagdarzanAdine pAmelA jIvomAM zuddhAzAyoga hato ja. to pachI zuddhAjJAyogathI temanA azubhAnubaMdhano viccheda kema na thayo? TIkArtha-zuddhAzAyoga-arihaMta vacananI niraticAra ArAdhanA. hamaNAM samyagdarzana vagere guNothI patita banelA paNa jIvone pUrve samyagdarzana Adi guNonI prApti thaI na hatI. ethI temane zuddhAjJAyoga prApta thayo ja hato. tamoe jene azubhAnubaMdhano viccheda karanAra tarIke kalpelo che te zuddhAjJAyogathI paNa temanA azubhAnubaMdhIno viccheda kema na thayo? (387) evaM ca satieyApagamaNimittaM, kahaM va eso u haMta kesiMci / eyaM miho viruddhaM, paDihAsai jujae kaha nnu?||388|| etadapagamananimittamazubhAnubandhavyavacchedakAraNaM, kathaM vetyathavA, eSa tveSa eva zuddhAjJAyogaH, hanteti komalAmantraNe, keSAJcijjIvAnAm / tata etacchuddhAjJAyogAdazubhAnubandhavyavacchedabhaNanaM mithaH parasparaM viruddhaM pratibhAsate / na hi ye yatkAryakAriNo bhAvAste tadakAriNo'pi bhavanti, vRkSa iva cchAyAyAH / anyathA kaarykaarnnvyvsthaavilopprsnggH| tato yujyate ghaTate kathaM kena prakAreNa bhavaduktaM, nuriti vitlyaami| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 upadezapada : bhAga-2 A pramANe thaye chate gAthArtha--athavA A ja zuddhAjJAyoga keTalAka jIvonA azubhAnubaMdhanA vicchedanuM kAraNa kema thAya che? tethI zuddhAjJAyogathI azubhAnubaMdhano viccheda thAya che ema kahevuM te paraspara viruddha jaNAya che. tethI tamAruM kaheluM kevI rIte ghaTe ema huM vicAruM chuM. TIkArya-A ja zuddhAzAyoga keTalAka jIvonA azubhAnubaMdhanA vicchedanuM kAraNa kema thAya che? (badhA jIvonA azubhAnubaMdhanA vicchedanuM kAraNa kema thatuM nathI?) badhA jIvonA azubhAnubaMdhanA vicchedanuM kAraNa banatuM na hovAthI zuddhAjJAyogathI azubhAnubaMdhano viccheda thAya che ema kahevuM te paraspara viruddha jaNAya che. kAraNa ke je vastuo je kArya karanArI hoya te vastuo te kAryane na paNa kare evuM banatuM nathI. jemake vRkSa chAyA rUpa kAryane kare che to vRkSa chAyAne na paNa kare evuM banatuM nathI. jo evuM bane to kArya-kAraNanI je vyavasthA thayelI che te vyavasthAnA vilopano prasaMga Ave. (388). atra samAdhimAhabhaNNai jahosahaM khalu, jatteNa sayA vihANao juttaM / taha vocchiMdai vAhiM, Na aNNahA evamesovi // 389 // . bhaNyate uttaramatra yathauSadhaM triphalAdi, khaluravadhAraNe, yatnenAdareNa 'sadA' sarvAvasthAsu 'vidhAnataH' taducitAnnapAnAdisevanarUpAd 'yuktaM' hInAdhikamAtrAparihAreNa samucitaM, tatheti vizeSasamuccaye, tato yatnena sadA vidhAnato yuktaM ca samupajIvyamAnaM sad rogiNA vyavacchinatti 'vyAdhiM' kaNDUprabhRtikam, 'na' naivaanythoktkrmvytikrme| evamauSadhavad eSo'zuddhAjJAyogo'zubhAnubandhavyAdhimiti // 389 // ahIM samAdhAnane kahe che gAthArtha-ahIM uttara kahevAmAM Ave che-jevI rIte triphaLA vagere auSadha sadA, AdarathI, vidhipUrvaka ane yukta levAmAM Ave to ja kaMDuM vagere rogano nAza kare che, anyathA rogano nAza na kare. tevI rIte zuddha AjJAyoga paNa (sadA, AdarathI, vidhipUrvaka ane yukta hoya to) azubhAnubaMdha rUpa rogano nAza kare che. TIkArtha-sadA eTale sarva avasthAmAM. AdarathI eTale hArdika premathI. (=zraddhAthI). 1. jemAM sadA zarIre khaNavAnI icchA rahyA kare tevo roga. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 vidhipUrvaka eTale vaidhe je rIte auSadha levAnuM kahyuM hoya te rIte auSadha levuM, apathya AhArano tyAga, pathya AhAranuM sevana, je samaye levAnuM hoya te samaye levuM, jeTalI vakhata levAnuM kahyuM hoya teTalI vakhata auSadha levuM vagere vidhipUrvaka. 24 yukta eTale yogya. yogya eTale vadhAre-ochuM na levuM. zuddha AjJAyogamAM AnI ghaTanA A pramANe che sadA eTale sarva avasthAmAM, arthAt te te dravya kSetra, kALa, Adi sarva avasthAmAM. AdarathI eTale hArdika zraddhAthI, arthAt A AjJAyogathI mArA AtmAnuM avazya hita thaze evI hArdika zraddhAthI. vidhipUrvaka eTale je kriyA jyAre ane je rIte karavAnI kahI hoya, te kriyA tyAre ane te rIte karavI vigere vidhipUrvaka. yukta eTale yogya. jene je kriyA yogya hoya teNe te kriyA karavI e yukta kahevAya. jemake--sAdhu hoya te sAdhune yogya kriyA kare. sAdhuomAM paNa sthavira kalpika ane jinakalpika vagere aneka bhedo che. temAM jene je kriyA karavAnI AjJA hoya teNe te kriyA karavI joie. zrAvakomAM paNa dezavirati zrAvaka ane samyagdaSTi zrAvaka vagere bhedo che. temAM jene je kriyA ka2vAnuM vidhAna hoya teNe te kriyA karavI joie. (389) etto u appamAo, bhaNio savvattha bhayavayA evaM / iharA Na sammajogo, tassAhaya sovi lUhotti // 390 // 'itaH' zuddhAjJAyogasyauSadhajJAtenAzubhAnubandhavyavacchedakatvAdeva hetorapramAdda upayuktabhAvarUpo ' bhaNitaH sarvatra' sAdhu zrAvakaprayoge caityavandanAdAvanuSThAne 'bhagavatA' tIrthakRtA evamazubhAnubandhavyavacchedakatvena / 'itarathA' 'zubhAnubandhavyavacchedAbhAve 'na' naiva 'samyag yogaH' zuddhAjJAlAbhalakSaNo'pramAda eva na bhavatIti bhAvaH / nahi kAraNaM svakAryamanutpAdayat sat kAraNabhAvaM labhate, ityazubhAnubandhe'vyavacchidyamAne tatsAdhakatvena zuddhAjJAlAbhalakSaNo'pramAdo nirUpyamANaH svaM svabhAvaM na labdhumalam / evaM tarhi bahavaH zuddhAjJAyogavanto'zubhAnubandhAvyavacchede'pi vyAvarNyamAnA upalabhyante, tatkathaM na doSa? ityAha-' tassAhaya'tti vibhaktilopAt tatsAdhakaH pAramparyeNAzubhAnubandhavyavacchedahetuzuddhAjJAyogasAdhakaH san so'pyAnantaryeNAzubhAnubandhAvyavacchedaheturAjJAyogo labdho'bhimata iti / yadA hi adyApyatinibiDo'zubhAnubandho'tIvrazcAjJAyogaH, tadA'sau taM sarvathA vyavacchedyamapArayannapi sarvathA taducchedakatIvrAjJAyogakAraNabhAvApannatayA sundara eveti // 1. A ghaTanA TIkAmAM nathI. svayaM vicArIne lakhI che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 upadezapada : bhAga-2 gAthArtha -AthI ja bhagavAne sarvatra apramAdane azubhAnubaMdhano viccheda karanAra kahyo che. jo azubhAnubaMdhano viccheda na thayo hoya to samyagyoga thayo nathI ja. (apramAdapUrvaka zuddhAjJAyoganI prApti thaI nathI.) teno (=azubhAnubaMdhanA vicchedano) sAdhaka te AjJAyoga paNa ISTa che. TIkArya-AthI ja=zuddhAjJAyoga auSadhanA dRSTAMtathI azubhAnubaMdhano viccheda karanAra hovAthI ja. sarvatra-sAdhu-zrAvakane yogya caityavaMdana vagere anuSThAnomAM. apramAdaHupayoga. zuddhAjJAyoga auSadhanA dRSTAMtathI azubhAnubaMdhano viccheda karato hovAthI ja bhagavAne sAdhu-zrAvakane yogya caityavaMdana vagere anuSThAnomAM apramAdane azubhAnubaMdhano viccheda karanAra kahyo che, arthAt apramAdapUrvaka ja AzA yoga azubhAnubaMdhano viccheda kare che ema kahyuM che. ahIM tAtparya e che ke jema auSadha levA mAtrathI rogano nAza thaI jato nathI, kiMtu pUrve kahyuM te pramANe levAthI rogano nAza thAya che. ema kevala AjJAyogathI azubhAnubaMdhano viccheda thato nathI, kiMtu apramAda sahita ja AjJAyoga azubhAnubaMdhano viccheda kare che. ethI ja (harA ja sampanonat=) jo azubhAnubaMdhano viccheda na thayo hoya to samajavuM joie ke zuddhAjJAlAbha rUpa apramAda ja nathI, arthAt zuddhAjJAyogano lAbha thayo che, paNa apramAda sahita zuddhAjJAyogano lAbha thayo nathI ema samajavuM joie. kAraNa ke (nizcayanayanI dRSTie) je kAraNa potAnA kAryane utpanna na kare te kAraNa kAraNabhAvane pAmatuM nathI, arthAt te kAraNa kAraNa ja na kahevAya. AthI azubhAnubaMdhano viccheda na thayo hoya to azubhAnubaMdhano viccheda karanAra tarIke jenuM nirUpaNa karAI rahyuM che te zuddhAnnAlAlarUpa apramAda potAnA svarUpane pAmavA samartha banato nathI, arthAt zuddhAzAlArUpa apramAdano abhAva che, ema samajavuM joie. pUrvapakSa= (tasadiya sovi nUhari ) jo ema che to azubhAnubaMdhano viccheda na thavAM chatAM ghaNA zuddhAjJAyogavALA varNavatA jovAmAM Ave che. tethI doSa kema na thAya? ahIM tAtparyArtha A che- zAstramAM evA ghaNA jIvonuM varNana Ave che ke te jIvonA azubhAnubaMdhano viccheda thayo na hato. chatAM temane zuddhAzAyoganI prApti thaI hatI. tethI ahIM virodha rUpa doSa kema na Ave? 1.je padArtha je kAryanA kAraNarUpe mAnavAmAM Avyo hoya tenAthI jo te kArya pragaTa na thAya to te tenuM kAraNa ja nathI. nizcayanayanI dRSTie to kAraNa te ja che ke je kAryotpatti mATe sakriya hoya. [upa. raha. 63] Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m upadezapada : bhAga-2 uttarapakSa-je zuddhAjJAyoga anaMtarapaNe azubhAnubaMdhanA vicchedano hetu na bane te zuddhAjJAyoga paNa paraMparAe azubhAnubaMdhanA vicchedano hetu bane tevA zuddhAjJAyogano sAdhaka hovAthI ISTa che. jyAre hajI paNa azubhAnubaMdha atigADha hoya ane AjJAyoga maMda hoya tyAre AjJAyoga azubhAnubaMdhano sarvathA viccheda karavA mATe samartha banato nathI. Ama chatAM te AjJAyoga azubhAnubaMdhano sarvathA viccheda kare tevA tIvra AjJAyoganuM kAraNa bane che. AthI te AjJAyoga paNa suMdara ja che. ahIM tAtparya A pramANe che- jo apramAdasahita AjJAyoga ja azubhAnubaMdhano viccheda kare che to prAthamika pramAdasahita AjJAyogane niSphaLa ja mAnavo rahyo. AvA pUrvapakSanuM samAdhAna karavA mATe ahIM uttara pakSamAM kahyuM ke-prAthamika pramAda sahita AjJAyoga niSphaLa jato nathI. kAraNa ke te AjJAyoga azubhAnubaMdhano sarvathA viccheda kare tevA tIvra AjJAyoganuM kAraNa bane che. (390) atra hetumAhaavayAra viyArammI, aNubhUe jaM puNo tadabbhAso / hoi ahilasiyaheU, sadosahaM jaha tahesovi // 391 // 'apacAre' karmavyAdhicikitsArUpasya prAgAdeyatayA paripAlitasya samyagdarzanAdergaNasya sAdhupradveSAdinA pazcAd vinAzane sati, yo vikAro durgatipAtarUpastatrAnubhUte tattadviDambanAsahanena yad yasmAt kAraNAt punarjanmAntare tadabhyAsastasya pUrvabhavArAdhitasya samyagdarzanAdeH, tasya "khAovasamigabhAve, daDhajattakayaM subhaM aNuTThANaM / parivaDiyaM pihu jAyai, puNovi tabbhAvavuDDikaraM ||1||"iti vacanaprAmANyAt kathaJcid labdhasya punaranuzIlanamabhyAso bhavatyabhilaSitaheturazubhAnubandhavyavacchedakAraNam / dRSTAntaM tadupanayaM cAha-sat prastutavyAdhinigrAhakatvenAskhalitasAmarthyamauSadhamuktarUpaM yathA tathA eSo'pi' tadabhyAsaH / tathAhi-yathA''turasya kuto'pi pramAdAt kriyApacAre saJjAte, anubhUte ca tatphale, punastakriyAbhyAsa eva vyAdhivyavacchedAya jAyate, tathA prastutakriyApi tathAvidhapramAdAsevanAdapacAramAnItA satyapacAravipAkAnubhavAnantaramabhyasyamAnAzubhAnubandhavyavacchedaphalA jAyata iti // 391 // ahIM hetune kahe che- gAthArtha-kAraNa ke guNano vinAza thatAM vikArano anubhava karyA pachI te guNano abhyAsa thAya che. te abhyAsa abhilaSitano hetu bane che. jevI rIte saauSadha rogano nAza kare che tevI rIte guNono abhyAsa azubhAnubaMdhano nAza kare che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 upadezapada : bhAga-2 TIkArtha-pahelAM karmarUpa vyAdhinI cikitsA karavA mATe samyagdarzanAdi guNano svIkAra karavo joIe ema mAnIne samyagdarzanAdi guNanuM pAlana karyuM. paNa pachI sAdhu,dveSa Adi kAraNathI samyagdarzanAdi guNano nAza thayo. ethI durgatipAta rUpa vikAra thayo. durgatimAM te te viDaMbanAne sahana karavA paDe te vikArano anubhava karyo. pachI janmAMtaramAM pUrvabhave ArAdhelA samyagdarzanAdi guNanI koIpaNa rIte prApti thaI. AthI pharI samyagdarzanAdi guNano abhyAsa thAya che. A abhyAsa abhilaSita azubhAnubaMdhanA vicchedanuM kAraNa bane che. koIpaNa rIte pharI prApta thayela guNanuM pAlana karavuM tene abhyAsa kahevAmAM Ave che. prazna- nAza pAmelA samyagdarzanAdi guNonI pharI prApti thAya e viSe koI pramANabhUta vacana che? uttara-vAgomAbhAve Dhagaye suN anukULa | pariDaryApi Tu nAyaDu puNovi talmAvavuTTi (pacAzaka 3/24) e pramANabhUta vacana che. teno artha A che "kSAyopathamika bhAvamAM daDha AdarapUrvaka karAyeluM zubha anuSThAna azubhakarmanA udayathI mUkAI jAyachUTI jAya to paNa bhaviSyamAM pharI zubha adhyavasAyanI vRddhine karanAruM bane che." prastutamAM dRSTAMta ane teno upanaya A pramANe che-koI rogI saauSadhanuM sevana kare. je auSadha prastuta vyAdhino nigraha karanAruM hovAthI ammalita sAmarthyavALuM hoya te auSadha sad che. sad auSadhanuM sevana zarU karyA pachI koIpaNa pramAdathI auSadha jeTalA pramANamAM levuM joIe tenAthI atizaya alpapramANamAM auSadha levAya, apathyanuM sevana thAya ityAdi rIte kriyAno apacAra (=vinAza) thAya. AthI tenA asahyavedanA vagere kaTu phalano anubhava thAya. AthI rogI pUrNa sAvadhAnI rAkhIne pharI te ja auSadhanuM sevana kare. pharI te ja auSadhanuM sevana vyAdhino nAza kare. te rIte prastutamAM paNa tevA prakAranA pramAdanA AsevanathI dharmakriyAno vinAza thAya. pachI durgatimAM kaTu vipAkono anubhava kare (=asahya duHkhone sahana kare). pachI janmAMtaramAM pharI dharmakriyAnI prApti thAya. pharI dharmakriyAno abhyAsa azubhAnubaMdhanA vicchedarUpa phalavALo thAya che. (391) ayaM cArthaH kathaJcit prAgeva ukta evAste, iti taM prastute yojayannAhapaDibandhavicArammi ya, nidaMsio ceva esa atthotti / osahaNAeNa puNo, eso cciya hoi vinnnneo||392|| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 upadezapada : bhAga-2 ___ pratibandhavicAre ca "paDibandhovi ya etthaM sohaNapaMthammi saMpayaTTassa" ityAdigranthena prAgabhihite punarnidarzitazcaiva prakAzita eva eSo'rtho yo "avayAraviyArammI" ityAdinA granthenoktaH / iti vAkyaparisamAptau / yadyevaM, punarbhaNanamapArthakamApadyata ityAzaGkyAha-auSadhajJAtena meghakumArAdidRSTAntebhyo dRSTAntAntarabhUtena punardvitIyavArameSa evAnyUnAdhiko bhavatIti jJeyam / na caivaM kazcid doSaH, upadezyatvAdasya / yathoktam"sajjhAyajhANatavaosahesu uvaesathuipayANesu / saMtaguNakittaNesu ya na huMti puNaruttadosA u // 1 // iti" // 392 // A artha pUrve ja koIka rIte kahyo ja che. AthI te arthane prastutamAM joDatA graMthakAra kahe che- gAthArtha-pratibaMdhanI vicAraNamAM A artha batAvyo ja che. pharI auSadhanA dRSTAMtathI A ja artha jANavo. Artha-paDibaMdho viya etthaM sohaNapaMthammi saMpayaTTassa (01-261) tyA graMthathI pUrve kahelI pratibaMdhanI vicAraNAmAM A artha batAvyo ja che. pUrvapakSa-jo A artha pUrve kahyo che to punaH kathana nirarthaka bane che. uttarapakSa-pUrve A artha meghakumAra vagere dRSTAMtathI kahyo che. ahI bIjIvAra e datothI anya auSadhanA dRSyatathI nyUnatA-adhikatAthI rahita A ja artha kahyo che. A pramANe kahevAmAM koI doSa nathI. kAraNa ke A artha upadeza karavA yogya che. upadezamAM punarutino ghoSaunto nathI. cha -"svAdhyAya, dhyAna, tapa, auSadha, upaheza, stuti, dAna ane sadbhUta guNonuM kIrtana karavAmAM punarukti doSo thatA nathI. (392) etadeva samarthayannAhaetto u io vIrA, kahiMci khalievi avagame tassa / taha eyajogau cciya, haMdi sakajje payaTTisu // 393 // ata eva tadabhyAsasyAbhilaSitahetutvAdhetorito'zubhAnubandhAd'vIrAH'zivazarmaspRhAvanto rudrakSullakAdayaH, 'kathaJcit tathAvidhabhavyatvaparipAkAbhAvAt 'skhalite'pi' nirvANapuraprApakasamAcArasya khaNDane'pi jAte, 'apagame' vyavacchede tasya' skhalitasya sati, tathA prAgiva etadyogAdeva' zuddhAjJAyogarUpAt, 'haMdI ti pUrvavat , 'svakArye' nirvANapurapathapravRttirUpe 'prAvartiSata' pravRttavanta iti // 393 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 A ja viSayanuM samarthana karatA graMthakAra kahe che- gAthArtha-AthI ja vIra puruSo koipaNa rIte azubhAnubaMdhanA kAraNe alanA thavA chatAM alanA dUra thatAM pUrvanI jema zuddhAjJAyogathI ja svakAryamAM pravRtta banyA hatA. TIkArtha-AthI ja=zuddhAzAyogano abhyAsa abhilaSita azubhAnubaMdhanA vicchedanuM kAraNa hovAthI ja. vIra=mokSasukhanI spRhAvALA drazullaka vagere vIrapuruSo. koIpaNa rIte tevA prakAranA bhavyatvano paripAka na thayo hovAthI. alanA thavA chatAM=mokSanagarane prApta karAvanAra AcAranuM khaMDana thavA chatAM. svakArya=mokSanagaranA mArgamAM pravRtti karavI e svIkArya che. tevA prakAranA bhavyatvano paripAka na thavAnA kAraNe mokSasukhanI spRhAvALA rudrakSullaka vagere vIrapuruSonA mokSanagarane prApta karAvanAra AcArano sarvathA bhaMga thayo. samaya jatAM pharI tevA AcAranI prApti thaI. zuddhAjJAyogathI ja pharI pUrvanI jema mokSanagaranA mArge cAlanArA thayA. zuddhAjJAyogano abhyAsa abhilaSita azubhAnubaMdhanA vicchedanuM kAraNa hovAthI ja A ghaTI zake che. (393) tAneva darzayatisAhupadosI khuddo, cetiyadavvovaogi saMkAso / sIyalavihAridevo, emAI etyudAharaNA // 394 // sAdhupradveSI 'kSullako' laghusAdhurUpaH caityadravyopayogI saMkAzaH zItalavihArI devaH / evamAdInyatra prastute udAharaNAni jJAtavyAni / AdizabdAd marIci-kRSNabrahmadattAdijIvA AjJAvighaTanAnantaraghaTitaghaTiSyamANazuddhAjJAyogA gRhyante // 394 // pUrvanI jema svIkAryamAM pravRtta thayelA vIrapuruSone ja jaNAve che TIkArtha-prastutamAM sAdhuo upara pradveSa karanAra zullaka, devadravyano upayoga karanAra saMkAza, zItala vihArI deva(=sAdhunA AcAromAM zithila deva nAmanA sAdhu) vagere dRSTAMto che. TIkArtha-zullaka eTale bALa sAdhu Adi zabdathI marIci, kRSNa, brahmadara vagere jIvo samajavA. A jIvomAM koIka jIvane AjJAyogano abhAva thayA pachI pharI zuddha AjJAyoga thayo che, to koIka jIvane bhaviSyamAM zuddhAjJAyoga thaze. (394). Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upahezapa : bhAga-2 udAharaNAnyevAnukrameNa bhAvayan rudrodAharaNamevAzritya gAthASTakenAharuddo sikkhavaNAe, sAhupaosI visammi sAdevvaM / Alugahatthe sAhaNa, devayakahaNAe nicchUDho // 395 // unnikkhamaNaM vAhI, maraNaM naragesu sattasuvavAto / kucchiyatiriehito, tahA tahA dukkhapaurehiM // 396 // egidiesu pAyaM, kAyaThitI taha tato u uvvaTTe / savvassa ceva peso, ThANesu imesu uvavanno // 397 // babbarapuliMdacaMDAla-cammagararayagadAsabhiyagesu / cunnaure seTThisuo, etto takkammaniTThavaNaM // 398 // titthayara jogapRcchA, kahaNe saMbohi kimiha pacchittaM / tabbahumANo paMcasayavaMdaNAbhiggaho viNae // 399 // kahavi asaMpattIe, abhuMja chammAsa kAla baMbhasuro / titthayarabhatti cavaNaM, caMpAe caMdarAyasuo // 400 // bAlassa sAhudaMsaNa, pItI saraNamadhitI ya tavvirahe / piyasAhu nAma vaddhaNa, pavajAbhiggahaggahaNaM // 401 // (parivAlaNa ArAhaNa, sukkAI jahakkameNa uvavAo / savvatthAgama pavvajasevaNA siddhigamaNaM ti // 402 // ) iha kvacid gacche svasthasalilojvalAtucchasAdhusamAcAre, ata eva samucchinnasvapakSaparapakSagatasarvakleze nabhastala iva sphuritavimalamaGgale mahImaNDalamadhyopalabdhazuddhaprasiddhibudhe devamAnavamAnyagurau prapaJcitakAvye pUrvavizuddhAnuSThAno'pi paryAyeNa rAhuriva svabhAvAdeva malinaprakRtireko rudranAmA kSullakaH samabhUt / sa ca teSu teSu sAdhusamAcAreSu pramAdyan smAraNavAraNanodanapratinodanAdibhiranavaratamaparasAdhubhiH zikSApaNAyAM kriyamANAyAM sAdhupradveSI' zikSApakasAdhuviSaye tIvramatsaraH samajAyata / anyadA ca tena sarvamapi taM gacchamupahantumicchatA pApena pAnabhojane viSaM nikssiptm| tasmiMzca nikSipte sati saha devena hitAhitacintakena varttate yo gacchaH sa sahadevastadbhAvastattvaM tat samabhUt / katham ? 'AlukA haste' AlukAyAM bhAjanavizeSa sAdhubhirjalAdAnArthaM haste prasArite sati 'sAdhanA' nivedanA kRtA AkAzAnvitayA vAcA, yathA mA 1. iyamapi gAthA sarveSvasmatsamIpastheSvAdarzapustakeSu nAsti, TIkAvyAkhyAnAnurodhena tu saMdRbhyAtra likhitA / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 Gpaheza56 : (bhAga-2 gRhNItaitajjalaM, viSadoSadUSitatvAdasya kenedamasamaJjasamAcaritamiti vimarzavyAkuleSu sAdhuSu devatAkathanA ca saMjAtA, yathA, rudrkssullkenaitdnusstthitmiti| tato 'nicchUDho 'tti gacchAnniSkAzitaH sthUlAparAdhatvAt tasya / taduktam-"taMbolapattanAeNa mA hu sesAvi U viNAsejjA / nijUhaMtI taM tU, mA annovI tahA kujjA" iti // 395 // gacchAnniSkAzitasya ca tasyonniSkramaNaM dIkSAtyAgaH / tato vyAdhirjalodarAdirUpaH, 'maraNaM' prANatyAgalakSaNaM sampannam / mRtasya ca narakeSu saptasu ratnaprabhApRthivIprabhRtiSu upapAtojanmacababhUva |kutsittirygbhyH "assaNNI paDhamaM"ityAdigranthoktebhyaHsakAzAt , kIdRzebhyaH? tathA tathAdAhavAhabandhanotkartanAdibhiHprakArairduHkhapracurebhyaH // 396 // 'ekendriyeSu' pRthivIkAyikAdiSu 'prAyo' bahUn vArAn kAyasthitirasaGkhyotsarpiNyavasarpiNyAdirUpA tasya samabhUt // 397 // barbarA barbarakulavAsino mlecchAH, pulindA nAhalAH parvatAzrayavAsinaH tarupatraprAvaraNA mlecchA eva, caNDAlacarmakArarajakadAsabhRtakAstu pratItarUpA eva, ttstessu| tadanantaraM cUrNapure zreSThisutaH smutpnnH| tarupatraprAvaraNamlecchAdijanmasu tatkarmaniSThApanaM sAdhupradveSapratyayopArjitaM lAbhAntarAyadaurbhAgyAdikAnubandhavyavacchedaH saMjAta iti|398 ___ tatra ca janmani tIrthakarasya bhagavataH kasyacid yoge pRcchA pUrvajanmavRttAntaviSayA tena kRtA / tadanu kathane bhagavatA, 'sambodhiH' punarbodhilAbharUpaH samudghaTitaH / jAtavairAgyazca papraccha-kimiha sAdhupradveSAparAdhe prAyazcittamuktarUpaM vidheyam / bhagavAnAhatabahumAnasteSAM sAdhUnAmatmApekSayA bahutvena mananaM prAyazcittamiti / tataH 'paJcazatavandanAbhigrahaH' paJcAnAM sAdhuzatAnAM pratidivasaM vandanArtho'bhigraho gRhIto vinayena sAdhuviSaye karttavya iti // 399 // kathamapyasamprAptAvabhigrahasya 'abhuMja tti tahine'nnapAnaparityAgastasya jAyate / evaM cAsau sthirapratijJaH prAyeNAnupajIvitabhojanaH 'chammAsa'tti bodhilAbhakAlAt SaNmAsAn yAvajIvitvA 'kAla 'tti kAlaM kRtvA brahmasuro brahmaloke devatayA utpanna iti| tatrApi tIrthakarabhaktirmahAvidehAdiSu nandIzvarAdicaityeSu ca satatameva bhagavatAmahatAM sarvajagajjIvavatsalAnAmapArakaruNArasakSIranIradhInAM smaraNamAtropanItapraNatajanamanovAcchitAnAM bhakti-vandanapUjanadharmazravaNAdirUpA samAsIt / kAlena tatazcyavanam / campAyAM puri candrarAja-sutaH samutpanna iti // 400 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 upadezapadaH bhAga-2 samutpannasya ca tasya bAlasya sataH sAdhudarzanamabhUt / dRSTeSu ca teSu bhavAntarasaMskArAt prItiH pratibandhaH, smaraNaM pUrvabhavasya, adhRtizcaraNarakSaNarUpA tadvirahe sAdhudarzanAbhAve samajani / tataH pitRbhyAM priyasAdhureSa iti nAma kRtm| varddhane bAlabhAvaparityAgarUpe pravrajyA dIkSA sAdhupravrajyA tasyAM sampannAyAM satyAmabhigrahagrahaNaM yathA sarvAGgairmayA sAdhuvinayaH karttavya iti // 401 // . ___ paripAlanamabhigrahasyArAdhanA paryante / 'sukkAi' iti zukrAdiSu devalokeSu yathAkrameNa paripATyAdhikAdhikasaMyamazuddhivazAdupapAto'bhUt / paryantabhave sarvArthAgamapravrajyAsevanA caiva vijJeyA sarvArthAd vimAnAt sarvavimAnamAlAmaulimANikyakalpAd ihAgamanam / tatra ca pravrajyA, tasyAmapi ca samupalabdhakevalAlokasyAsya siddhigamanamabhUditi / vyAkhyAtaM sAdhupradveSI kSullaka iti // 402 // rudrakSullakanuM dRSTAMtakramazaH udAharaNone ja vicAratA graMthakAra ATha gAthAothI rudranAmanA kSullakane AzrayIne kahe che ahIM koIka gaccha hato. te gacchamAM svaccha pANInA jevA nirmala ane uttama AcAronuM pAlana thatuM hatuM. AthI ja te gacchamAM svapakSa parapakSa saMbaMdhI sarvaklezono nAza thayo hato. te gaccha jemAM nirmala maMgale graha zobhI rahyo che tevA AkAzatala jevo hato. te gacchamAM jemaNe pRthvI maMDalamAM zuddha prasiddhine prApta karI che tevA vidvAna sAdhuo hatA. te gacchanA guru devo ane mAnavone mAnya hatA. te gacchamAM kAvyono vistAra thayo hato, arthAt te gacchamAM aneka sAdhuoe vividha kAvyonI racanA karI hatI. te gacchamAM jevI rIte rAhu paribhramaNa karavA dvArA svabhAvathI ja malina svabhAvavALo che, tevI rIte svabhAvathI ja malina svabhAvavALo eka rudra nAmano bALa sAdhu hato. te pUrve vizuddha anuSThAnavALo hato. paNa pachI kramazaH malina anuSThAnavALo thayo. sAdhuonA te te AcAromAM pramAda karatA tene bIjA sAdhuo sAraNA-vAraNAcoyaNA-paDicoyaNA vagere dvArA satata zikhAmaNa ApatA hatA. sAdhuo pratye dveSavALo thayelo te zikhAmaNa ApanArA sAdhuo upara tIvra dveSavALo thayo. ekavAra saghaLAya te gacchane mArI nAkhavAne icchatA te pApIe pANInA bhAjanamAM viSa nAkhyuM. sAdhuoe pANI levA mATe hAthane pANInA bhAjana tarapha pasAryo tyAre te gacchanA hitAhitanI ciMtA karanArA koI deve AkAzamAM rahIne vANIthI jaNAvyuM ke, A 1. jyotiSa zAstra pramANe dazamA bhAvamAM rahelo maMgaLa parAkrama rUpa zubha phaLa Ape che. AthI ahIM gacchamAM rahelA sAdhuo mokSane meLavavA mATe parAkrama karI rahyA hatA ema sUcana karyuM che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 33 pANIne tame na lo. kAraNa ke A pANI viSanA doSathI dUSita thayeluM che. koNe A ayogya karyuM? evA vicArathI sAdhuo vyAkula thayA tyAre deve kahyuM ke rudrakSullake A karyuM che. tethI tene gacchamAMthI bahAra kADhI mUkyo. kAraNa ke te mahAna aparAdhavALo che. A viSe kahyuM che ke-"tAMbUla pAnanAM dRSyatathI bIjAono paNa vinAza na kare e mATe tathA bIjo sAdhu paNa tevo aparAdha na kare e mATe moTA aparAdhIne gacchamAMthI bahAra kADhe che." (395) gacchamAMthI bahAra kADhI mUkAyelA teNe dIkSA choDI dIdhI. pachI jalodara vagere rogo thayA. pachI tenuM mRtyu thayuM. dAha, bhAravahana baMdhana ane kApavuM vagere prakArothI ghaNA duHkhavALA kutsita tiryaMconA bhavo karIne ratnaprabhA vagere sAta narakomAM te utpanna thayo. kyA jIvo narakamAM kyAM sudhI utpanna thAya e viSe "marUnI vastu paN" ityAdi graMthamAM kahela che. (396) pRthvIkAya vagere ekendriyomAM prAyaH ghaNIvAra asaMkhya utsarpiNI-avasarpiNI rUpa kAyasthiti tenI thaI. (397) barbara bhila, caMDAla, camAra, rajaka, dAsa ane nokaranA bhavomAM utpanna thayo. tyAM te badhAno nokara thayo. pachI cUrNapura nagaramAM zreSThiputra rUpe utpanna thayo. sAdhuo pratye dveSa karavAnA kAraNe upArjita karelA lAbhAMtarAya ane daurbhAgya vagere karmonA anubaMdhano vRkSapatrone paheranArA pleccho AdinA bhavomAM viccheda thayo. (398) te bhavamAM tene koIka tIrthakarano yoga thayo. teNe tIrthakarane potAnA pUrvajanmono vRttAnta pUkyo. bhagavAne tene tenA pUrvabhavono vRttAMta kahyo. (A sAMbhaLIne) tenAmAM pharI samyagdarzana pragaTa thayuM. saMsAra pratye vairAgya thayo. teNe tIrthaMkarane pUchyuM: sAdhuo pratye prasveSa rUpa aparAdhanuM prAyazcitta zuM karavuM? bhagavAne kahyuMH sAdhuonuM bahumAna karavuM=sAdhuone potAnAthI mahAna mAnavA e prAyazcitta che. pachI teNe "dararoja vinayapUrvaka pAMcaso sAdhuone vaMdana karavuM evo abhigraha lIdho. (399) 1. bagaDI gayelA ekapAnane kADhI nAkhavAmAM na Ave to bagaDeluM e pAna bIjA ghaNAM pAnane bagADI nAkhe. 2. asaMjJI paMceMdriya pahelI naraka sudhI ja jAya. gho vagere bhuja parisarpa bIjI, pakSIo trIjI, siMha vagere catuSpada cothI, sarpa vagere uraparisarpa pAMcamI, strIo chaThThI, matsya ane manuSyo sAtamI naraka sudhI jAya che. (prava. sAro. gA-1093) 3. barbara eTale barjaradezamAM rahenArA pleccho. bhilo paNa parvatanA Azraye rahenArA ane vRkSapatrone zarIra upara paheranArA pleccho ja che. rajaka eTale raMgAro ke dhobI. 4. prAyazcitta zabdano artha 379mI gAthAnI TIkAmAM kahyo che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 upadezapada : bhAga-2 je divase pAMcaso sAdhuone vaMdana na thAya te divase te AhAra-pANIno tyAga kare che. A pramANe sthira pratijJAvALA tene prAyaH bhojanano AdhAra maLato nathI, arthAt lagabhaga upavAso thAya che. AthI samyakatvanI prapti thayA pachI te cha mAsa sudhI jIvyo. cha mAsa pachI kALa karIne brahmalokamAM devapaNe utpanna thayo. tyAM paNa teNe mahAvideha AdimAM ane naMdIzvara AdimAM jagatanA sarvajIvo pratye vatsala, apAra karuNA rasanA sAgara, smaraNa mAtrathI namelA lokonA manovAMchitone samIpamAM mUkanArA evA tIrthakaronI vaMdana-pUjA-dharmazravaNAdi rUpa bhakti satata ja karI. AyuSya pUrNa thatAM tyAMthI tenuM avana thayuM. caMpApurImAM caMdrarAjAno putra thayo. (400) tyAM tene bAlyAvasthAmAM sAdhuonAM darzana thayAM. sAdhuonA darzana thatAM bhavAMtaranA saMskArathI sAdhuo pratye prema thayo. pUrvabhavanuM smaraNa thayuM. sAdhudarzananA abhAvamAM cAritranuM rakSaNa kevI rIte thAya? evI adhIratA thaI. tethI mAtA-pitAe tenuM priya sAdhu" evuM nAma karyuM. bAlyAvasthA pUrNa thatAM teNe dIkSA lIdhI. dIkSA thayA pachI "mAre sarva upAyothI sAdhuono vinaya karavo" evo abhigraha lIdho. (401) abhigrahanuM pAlana karyuM, aMtasamaye ArAdhanA karI. adhika-adhika saMyamavizuddhithI kramazaH zukra vagere devalokamAM utpatti thaI. chellA bhavamAM sarvavimAnazreNinA mugaTamaNi samAna sarvArthasiddha vimAnathI manuSyabhavamAM Agamana thayuM. te bhavamAM dIkSA lIdhI. tyAM kevalajJAnane pAmelA tenuM siddhimAM gamana thayuM. A pramANe sAdhuo upara veSa dhAraNa karanAra drazullakanuM vyAkhyAna karyuM. (402) atha caityadravyopayogI saMkAza iti vyAkhyAyate / tatrasaMkAsu gaMdhilAvai, sakkavayArammi cetie kahavi / cetiyadavvuvaogI, pamAyao maraNa saMsAro // 403 // taNhAchuhAbhibhUo, saMkheje hiMDiUNa bhavagahaNe / ghAyaNa-vahaNa-cunnaga-viyaNAo pAviDaM bahuso // 404 // dArihakuluppattiM, daridabhAvaM ca pAviuM bahuso / bahujaNadhikkAraM taha, maNuesuvi garahaNijaM tu // 405 // tagarAe ibbhasuo jAo takkammasesayAe u / dArihamasaMpattI, puNo puNo cittanivveo // 406 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6pahezapaha: bhAga-2 35 kevalijoge pucchA, kahaNe bohI taheva saMvego / kiM etthamuciyamithiMha, ceiyadavvassa vuDDitti // 407 // gAsacchAdaNamettaM, mottaM jaM kiMci majjha taM savvaM / cetiyadavvaM NeyaM, abhiggaho jAvajIvaMti // 408 // suhabhAvapavittIo, saMpattIbhiggahammi niccalayA / cetIharakArAvaNa, tattha sayA bhogaparisuddhI // 409 // niTThIvaNAikaraNaM, asakkahA aNuciyAsaNAdI ya / AyataNammi abhogo, etthaM devA uyAharaNaM // 410 // devaharayammi devA, visayavisavimohiyAvi na kayAi / accharasAhipi samaM, hAsakkheDAivi kareMti // 411 // iya so mahANubhAvo, savvatthavi avihibhAvacAgeNa / cariyaM visuddhadhammaM, akkhaliyArAhago jAo // 412 // iha saMkAzo nAma zrAvakaH svabhAvAdeva bhavavairAgyavAn yathoditazrAvakasamAcArasAravyavahAraH 'gaMdhilAvai 'tti gandhilAvatyAM puri samasti sma / sa ca zakrAvatAre caitye prazastacittaH saMzcintAM cakAra / anyadA ca kathamapi gRhavyAkSepAdikAraNaizcaityadravyopayogI devadravyopajIvakaH pramAdato'jJAnasaMzayaviparyAsAdirUpAt saMjAtaH sannanAlocitApratikrAnto maraNamApa tataH saMsAre // 403 // ... tRSNAkSudhAbhibhUtaH san saGkhyAtAni hiNDitvA bhavagrahaNAni / teSu ca 'ghAtanena' zastrAdibhiH, 'vAhanena' pRSThakaNThabhArAropaNapUrvakadezAntarasaJcAraNasvarUpeNa,cUrNanena ca yA vedanAstAH prApya bahuzo'nekazaH // 404 // tathA, 'dAridakuluppattiM' iti daridrakulotpattiM yAvajanma daridrabhAvaM ca tatra prApya, bahuzo bahujanadhikkAraM yataH kuto'pi nimittAd animittAcca bahorjanAd dhikkAramavarNavAdaM, tatheti samuccaye, manuSyeSvapi samutpannaH, garhaNIyamanyadapi putrakalatrAdikaM nindyameva prApya // 405 // pazcAttagarAyAM puri ibhyasutaH saJjAtaH / kasyAM satyAmityAha-'tatkarmazeSatAyAM tu' tasya caityadravyopayogakAlopArjitasya karmaNo lAbhAntarAyAdeH zeSo'vaziSToM'zaH, tasya bhAvastattA, tasyAM satyAmeva, paraM tatrApi dAridryaM nirddhanatvam, asmpraaptirvaanychitsy| punaH punaranekaza ityarthaH / cittanivedo hRdayodvegarUpaH samabhUt / / 406 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 Gpahezapa : bhAga-2 ___anyadA ca kevaliyoge jAte sati pRcchA tena kRtaa| yathA bhagavan! mayA bhavAntare kiM karma kRtaM, yenetthamasampadyamAnamanoratho'haM sambhUtaH? 'kathane' saMkAzAdibhavagrahaNavRttAntasya kevalinA kRte, bodhiruktarUpastathaiva kSullakajIvavat saMvegastasya smpdyt| prapaccha ca kimityatra caityadravyopayogAparAdhe mama kartumucitamidAnIM sAmpratam? bhaNitaM ca kevalinA, yathA-caityadravyasya jinabhavanabimbayAtrAsnAnAdipravRttihetohiraNyAdirUpasya vRddhirupacayarUpocitA kartumiti // 407 // tato'sya grAsAcchAdanamAtraM pratItarUpameva muktvA yat kiMcid mama vyavaharataH sampatsyate, tat sarvaM caityadravyaM jJeyamiti ityabhigraho yAvajIvamabhUditi // 408 // tataH 'zubhabhAvapravRttito' lAbhAntarAyApAyahetoH zubhasya pUrvoktAbhigrahalakSaNasya bhAvasya pravRtterudbhavAt prakSIyamANakliSTakarmaNaH samprAptirdhanadhAnyAdilAbharUpA jjnye| tyaktamUrchasya cAbhigrahe prAgukte 'nizcalatA' sthairyalakSaNA sampannA / kAlena ca bhUyaso dravyasyopacaye sampanne sati paradravyasAhAyyanirapekSatvena 'ceIharakArAvaNa'tti tasyAmeva tagarAyAM caityagRhakArApaNaM vihitaM / tatra caityagRhe sadA sarvakAlaM bhogaparizuddhiH caityagRhAsevananirmalatA kRtA abhogaparihAreNa // 409 // ___ abhogameva darzayati-niSThIvanAdikaraNamiha. niSThIvanaM mukhazleSmaparityAgaH, AdizabdAd mUtrapurISatAmbUlakarNanAsikAdimalaprojjhanagrahaH / 'asatkathA' 'strIbhaktacorajanapadAdivRttAntanivedanalakSaNA / 'anucitAsanAdi' cAnucitamAsanaM gurujanAsanApekSayoccaM samaM vA, AdizabdAt prystikaadibndhgrhH| etatsarvaM, kimityAha-Ayatane jinagRhe'bhogo varttate / iha naJ kutsArthaH, yathA'tra-"jaha duvvayaNamavayaNaM, kucchiyasIlaM asIlamasaIe / bhaNNai taha NANaMpi hu, micchaddihissa aNNANaM // 1 // " iti / tataH kutsito bhogazcaityagRhopajIvanabhogaH, caityAzAtanAphalatvena tasya durgatihetutvAt / atra bhogaparizuddhau 'devA' bhavanapatyAdaya udAharaNam // 410 // etadeva bhAvayati-devetyAdi / devagRhake nandIzvarAdigatacaityabhavanarUpe devA jinajanmamahimAdiSu santaH 'viSayaviSamohitA api'duSTacAritramohodayAd'na' naiva kadAcit kasyAmapi velAyAmapsarobhirapi svaprANAdhikapremapadaprAptAbhiH 'samaM' sahAsakhelAdyapi, iha hAsaH pratIta eva, 'khelA' krIDA, AdizabdAccitrasUcIvacanagrahaH, apizabdAcca saMbhogAdisthUlazeSAparAdhAvarodho dRzyaH, kurvanti vidadhati / yadatrApsarograhaNaM tat tAsAM hAsakrIDAdisthAnatvena tAbhiH saha teSAM hAsAdiparihArasya duSkaratvakhyApanArthamiti // 411 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 ityevamuktanItyA saMkAzajIvo 'mahAnubhAva: ' samudghaTitaprazastasAmarthyaH sarvatrApIhalokaphaleSu paralokaphaleSu ca kRtyeSvavidhibhAvaparityAgenAnucitapravRttinirodharUpeNa caritvA niSevya 'vizuddhadharmma' zrutacAritralakSaNamaskhalitArAdhako nirvANasya saJjAtaH / yadatra sAdhupradveSiNaH kSullakajIvasya narakapravezenaikendriyeSu kAyasthitivAsavazena cAnantabhavabhramaNarUpaH saMsAra uktaH, saMkAza zrAvakajIvasya tu "saMkhejje hiMDiUNa bhavagahaNe" itivacanAt saGkhyAtabhavagrahaNarUpa eva / tatrAyamabhiprAyaH - pramAdadoSAdeva caityadravyopayogaH saMkAzasya saMvRttaH, iti nAsau narakapravezena taddoSavazodbhavaM karmmAnubhUtavAn, kintu kumAnuSatvatiryaktvabhaveSu tRSNAbubhukSAghAtanavAhanAdyadhisahanadvAreNa / itarastvAkuTTikayA sarvamapi hantumupasthita ityatyantadAruNapariNAmAd narakAdipravezaphalamanantasaMsArAvahaM karma samupArjitavAn / ityanayorayaM saMsArabhramaNavizeSaH // 412 // // samAptaM saMkAzazrAvakajJAtam // 37 saMkAza zrAvakanuM dRSTAMta have devadravyano upayoga karanAra saMkAza zrAvakanuM vyAkhyAna karavAmAM Ave che. gaMdhilAvatI nagarImAM svabhAvathI ja saMsAra pratye vairAgyavALo ane zAstramAM je pramANe kahyA che te pramANe zrAvakAcAronA pAlanathI yogya vyavahAravALo saMkAza nAmano zrAvaka hato. te prazasta cittavALo thaine zakrAvatAra jinamaMdiranI ciMtA (sAra-saMbhALa) karato hato. koivAra gRhavyAkSepa Adi kAraNothI pramAda thavAthI te devadravyano upayoga karanAro thayo. te doSanI AlocanA ane pratikramaNa karyA vinA te mRtyu pAmyo. (403) pachI teNe tiryaMcagatimAM saMkhyAtA bhavo sudhI saMsAramAM paribhramaNa karyuM. tyAM te bhUkha-tarasathI herAna thayo. zastra AdithI ghAtanI vedanA sahana karI. pITha ane gaLAmAM bhAra rAkhIne anyadezamAM javAnuM thatuM hatuM. A rIte bhAravahanathI vedanA thaI. kyAreka te pIsAyo-daLAyo. A rIte te anekavAra vedanAne pAmyo. (404) manuSyomAM paNa utpanna thayelo te daridrakulamAM janmIne ane dadritAne pAmIne je te nimittathI ke nimitta vinA paNa ghaNA lokathI anekavAra dhikkArane pAmyo. anya paNa putra-patnI vagere niMdyaneja pAmIne ghaNA lokathI anekavAra dhikkArane pAmyo. (405) pachI devadravyano upayoga karatI vakhate upArjita karelA lAbhAntarAya vagere karmano aMza bAkI rahyo tyAre te tagarAnagarImAM zreSThiputra thayo. tyAM paNa daridratAne pAmyo. vAMchitanI prApti na thai. anekavAra hRdayamAM udvega thayo. (406) 1. ajJAna-saMzaya-viparyAsAdirUpa pramAdanA ATha bhedo 322mI gAthAmAM jaNAvyA che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 upadezapada : bhAga-2 ekavAra kevaLI bhagavaMtano yoga thatAM teNe pUchyuM: he bhagavan! bhavAMtaramAM meM kayuM karma karyuM ke jethI A pramANe mArA manoratho pUrNa thatA nathI. kevaLI bhagavaMte saMkAza vagere bhavono vRttAMta kahyo. sullaka sAdhunI jema tene bodhinI prApti thaI. have tene saMvega thayo. teNe kevaLI bhagavaMtane pUchyuM: devadravyano upayoga karavA rUpa aparAdhamAM hamaNAM mAre zuM karavA yogya che? kevaLIe kahyuM: jinamaMdira, jinabiMba, yAtrA(=aSTAhnikA mahotsava ane rathayAtrA vagere) ane snAtra vagere pravRttinuM kAraNa evA suvarNa vagere devadravyanI vRddhi karavI e tamArA mATe ucita che. (407) pachI teNe "vepAra vagere dhaMdho karatAM je kaMI dhana maLe temAMthI mAtra AhAra-pANI mATe ane paheravA-oDhavA mATe jarUrI dhanane choDIne bAkInuM badhuMya dhana devadravya jANavuM." evo abhigraha yAvajIva sudhI lIdho. (408). pachI lAMbhAtarAya karmanA kSayanuM kAraNa evA pUrvokta abhigraha rUpa zubha bhAva pragaTavAthI tenuM kliSTa karma kSaya pAmavA lAgyuM ane tene dhana-dhAnyAdino lAbha thayo. mUchano tyAga karIne te pUrvokta abhigrahamAM nizcala banyo. kALe karIne dhananI vRddhi thatAM te ja tagarAnagarImAM paradhananI sahAya vinA jinamaMdira karAvyuM. jinamaMdiramAM sadA bhogaparizuddhi karI. bhogaparizuddhi eTale abhogano(=AzAtanAno) tyAga karavA vaDe jinamaMdiranA AsevananI (=jinamaMdirano ja upayoga karyo tenI) nirmalatA karI, arthAt AzAtanAno tyAga karavA vaDe, jinamaMdirane pavitra rAkhyuM. (409). graMthakAra abhogane'(=AzAtanAne) ja jaNAve che-jinamaMdiramAM ghUMkavuM vagere, asatkathA, anucita Asana vagere abhoga(=azAtanA) che. ghUMkavuM vagere e sthaLe vagere zabdathI malamUtranuM visarjana karavuM, tAbUlanuM pAna cAvavuM, kAna ane nAka vagerenI azucino tyAga karavo vagere samajavuM. asatkathA eTale strI, bhojana, cora ane deza Adino vRttAMta jaNAvavo. anucita Asana eTale gurujananI apekSAe samAna ke UMcA Asane besavuM. vagere zabdathI palAThI vALavI vagere samajavuM. ahIM abhogano artha bhogano abhAva evo 1. ahIM abhogamAM je "a" che te nakArane jaNAvanAro che. teno prayoga judIjudI cha rIte thAya che. (1) sAdRzya eTale samAnatA. jemake abrAhmaNa eTale brAhmaNa sivAya anyavarNano brAhmaNa jevo janoIvALo mANasa. (2) abhAva : jemake aphala eTale phaLathI rahita. (3) anyatva eTale bhinnatA. jemake aghaTa eTale ghaTathI bhinna paTa vagere. (4) alpatA eTale ochapa. dA.ta.- anudarI kanyA= kRzodarI kanyA. (5) aprAzasya eTale niMditapaNuM. dA.ta- adhana= kharAba dhana. (6) virodha arthamAM, jemake adharma eTale dharmathI viruddha AcaraNa. ahIM abhogamAM "a" aprAzasya arthamAM che. (bhagavad gomaMDala zabdakoSa) Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 39 artha nathI, kiMtu kutsita (=kharAba) bhoga evo artha che. jemake eka sthaLe kahyuM che ke"jema avacana eTale durvacana ane asatInuM azIla eTale kutsita (=kharAba) zIla ema kahevAya che tema mithyAdRSTi jIvanuM jJAna paNa ajJAna kahevAya che." (vizeSApara0) tethI ahIM jinamaMdirano kutsita (FkharAba) bhoga (=upayoga karavo.) te abhoga che. abhogathI jinamaMdiranI AzAtanA thatI hovAthI abhoga durgatinuM kAraNa che. ahIM bhoganI parizuddhimAM (AzAtanAnA tyAgamAM) bhavanapati vagere devo dRSTAMta rUpa che. (410) devo AzAtanano tyAga kare che e viSayane ja graMthakAra vicAre che-devo duSTa cAritramohanA udayanA kAraNe viSayarUpa viSathI mohita thayelA hovA chatAM naMdIzvara Adi sthaLe rahelA jinamaMdiramAM potAnA prANathI paNa adhika premasthAnane pAmelI apsarAonI sAthe koIpaNa samaye hAsya sahita krIDA vagere paNa karatA nathI. ahIM krIDA vagere e sthaLe rahelA vagere zabdathI vividha prakAranA vikArI vacano samajavAM. "vagere paNa" e sthaLe rahelA paNa zabdathI anya saMbhoga vagere moTA aparAdhano abhAva jANavo. ahIM apsarAono je ullekha karyo te apsarAo sahAsya krIDA AdinuM sthAna hovAthI temanI sAthe hAsyAdino tyAga karavo e devA mATe duSkara che e jaNAvavA mATe che. (411). A pramANe jenuM prazasta sAmarthya pragaTa thayuM che evo te saMkAza zrAvaka A lokanA phaLavALAM ane paralokanAM phaLavALAM kAryomAM anucittapravRttino tyAga karavA pUrvaka zruta-cAritrarUpa vizuddha dharmane sevIne mokSano ArAdhaka thayo. - ahIM sAdhupraSI kSullaka jIvano narakomAM pravezathI ane ekendriyomAM kAyasthiti jeTalo vAsa karavAthI anaMta bhavabhramaNa rUpa saMsAra kahyo, ane saMkAza zrAvaka jIvano saMvene feDijhA mavA (=saMkhyAtA bhavo sudhI bhamIne) evA vacanathI saMkhyAta bhavanA svIkAra rUpa ja saMsAra kahyo, temAM A abhiprAya che- saMkAze devadravyano upayoga pramAda doSathI ja karyo hato. AthI teNe te doSanA kAraNe utpanna thayelA karmane narakamAM praveza karIne na anubhavyuM, kiMtu kumanuSyapaNAnA ane kutiyaMcapaNAnA bhavomAM tRSA, sudhA, ghAtana ane vAhana vagerene sahana karavA dvArA anubhavyuM. bIjo to IrAdApUrvaka badhAya sAdhuone mArI nAkhavA taiyAra thayo hato. AthI teNe atizaya dAruNa pariNAmathI narakAzimAM pravezarUpa phalavALA ane anaMtasaMsArane lAvanArA karmanuM upArjana karyuM. A pramANe A benA saMsAra paribhramaNamAM A bheda che. (412) saMkAza zrAvakanuM daSTAMta pUrNa thayuM. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 upadezapada : bhAga-2 etacciya bhaNiyamiNaM, puvvAyariehiM ettha vatthummi / annayavatiregagayaM, parisuddhaM suddhabhAvehiM // 413 // 'yata eva' caityadravyopayogo'narthaphalota eva hetorbhaNitamidaM vakSyamANaM pUrvAcAryairatra caityadravyopayogAnarthacintAlakSaNavastuni cintayitumadhikRte'nvayavyatirekagatamanvayenAsmin vihite idaM syAdevaMlakSaNena vyatirekeNa caitadviparItena yutaM parizuddhaM sphuTarUpameva zuddhabhAvairajJAnAdidoSopaghAtarahitamanobhiH // 413 // gAthArtha--AthI ja zuddhabhAvavALA pUrvAcAryoe A viSayamAM anvayavyatirekathI parizuddha A kahyuM che. TIkArtha--AthI ja devadravyano upayoga anartha phaLavALo hovAthI ja. zubhabhAvavALA=ajJAnAdidoSonA upadravathI rahita manavALA, arthAt jemanuM citta ajJAnatA vagere doSothI haNAyuM nathI tevA. A viSayamAM devadravyanA upayogathI anartha thAya che evuM vicAravA mATe zarU karelA viSayamAM. anvaya-vyatirekathI=A karavAthI A thAya e anvaya che. tenAthI viparIta vyatireka che. (jemake jyAM jyAM dhUmADo hoya tyAM tyAM agni hoya A anvaya che. jyAM jyAM agni na hoya tyAM tyAM dhUmADo na hoya e vyatireka che. prastutamAM devadravyanuM rakSaNa karavAthI lAbha thAya ema jaNAvavuM te anvaya che. devadravyanuM rakSaNa na karavAthI (=bhakSaNa karavAthI) anartha thAya ema jaNAvavuM te vyatireka che. ahIM anvaya ane vyatireka e ubhayathI jaNAvavAmAM Avaze.) parizuddha=spaSTa. A=have pachInI gAthAomAM kahevAmAM Avaze te. devadravyano upayoga anarthaphalavALo hovAthI ja jemanuM citta ajJAnatA vagere doSothI haNAyuM nathI tevA pUrvAcAryoe devadravyanA upayogathI anartha thAya e viSayamAM anvaya vyatirekathI spaSTa ja have pachInI gAthAomAM je kahevAze te kahyuM che. (413) bhaNitameva darzayati ceiyadavvaM sAhAraNaM ca jo duhati mohiyamatIo / dhammaM va sona yANati, ahavA baddhAuo puvviM // 414 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapadaH bhAga-2 'caityadravyaM caityabhavanopayogi dhanadhAnyAdi kASThapASANAdi ca, tathA 'sAdhAraNaM ca dravyaM', tathAvidhavyasanaprAptau zeSadravyAntarAbhAve jinabhavanajinabimbacaturvidhazramaNasaMghajinAgamalekhanAdiSu dharmakRtyeSu sIdatsu satsu yadupaSTambhakatvamAnIyate, tatra yo 'druhyati' vinAzayati / kIdRzaH sannityAha-'mohitamatiko lobhAtirekeNa mohamAnItA mohitA matirasyeti samAsaH / dharma vA jinapraNItaM sa na jAnAti / anena ca tasya mithyAdRSTitvamuktam / athavA, jAnannapi kiJcid dharma baddhAyuSko narakAdidurgatau pUrvaM caityadravyAdicintAkAlAt prAg iti // 414 // pUvAcAryoe je kahyuM che tene ja batAve che- gAthArtha-mohitamati je jIva devadravyano ane sAdhAraNa dravyano vinAza kare che te dharmane jANato nathI, athavA teNe pUrve (narakAdi durgatinuM) AyuSya bAMdhI dIdhuM che. TIkArtha-mohita mati-atizaya lobhavaDe jenI mati moha pamADAyelI che te mohita mati che. devadravya-jinamaMdiramAM upayogI tevA dhana-dhAnyAdi ane kASTha-paththara vagere devadravya che. sAdhAraNa dravya-tevA prakAranuM saMkaTa upasthita thAya tyAre bIjuM dravya na rahyuM hoya to jinamaMdira jinapratimA, zramaNanI pradhAnatAvALo caturvidha saMgha ane jinAgamanuM lekhana vagere dharma kAryo sIdAtA hoya tyAre je dravyanI madadathI sIdAtA dharmakRtyo karI zakAya te sAdhAraNa dravya. dharmane jANato nathI-jinapraNIta dharmane jANato nathI. AnAthI tenuM mizrAdaSTipaNe kahyuM, arthAt te mithyAdRSTi che. - pUrve AyuSya bAMdhI dIdhuM che-athavA te jIva dharmane kaMIka jANato hovA chatAM devadravya vagerenI sAra-saMbhALa rAkhavAnA kALa pahelAM teNe naraka vagere durgatinuM AyuSya bAMdhI dIdhuM che. (jevI gati evI mati e niyamanA anusAre teNe durgatinuM AyuSya bAMdhI dIdhuM hovAthI tene AvI mati sujhe che.) (414) tathA- ceiyadavvaviNAse, tahavvaviNAsaNe duvihabhee / sAhU uvekkhamANo, aNaMtasaMsArio bhaNio // 415 // - iha caityadravyaM kSetrahiraNyagrAmavanavAstvAdirUpaM tattatsamayavazena caityopayogitayA sampannaM tasya vinAze cintAniyuktaiH puruSaH samyagapratijAgaryamANasya svata eva paribhraMze sampadyamAne, tathA 'tadravyavinAzane' caityadravyaviluNTane paraiH kriyamANe / kIdRze ityAha Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 upadezapada : bhAga-2 'dvividhabhede' vakSyamANavinAzanIyadvividhavastuviSayatvena dviprakAre / 'sAdhuH' sarvasAvadyavyApAraparAGmukho'pi yatirupekSamANo mAdhyasthamavalambamAno'nantasaMsAriko'pariNAmabhavabhramaNo bhavati, sarvajJAjJollaGghanAt / uktaM ca paJcakalpabhASye, yathA-"coei ceiyANaM, khettahiraNNAiM gAmagAvAiM / maggaMtassa hu jaiNo, tigaraNasuddhI kahaM nu bhave? ||1||bhnnnni ettha vibhAsA, jo eyAI sayaM vimaggejA / na hu tassa hoi suddhI, aha koI hareja eyAiM ||2||svvtthaamenn tahiM, saMgheNaM hoi laggiyavvaM tu |scrittaacrittiinnN parva ahiM sAmarja rU" rUti 42 tathA gAthArtha-devadravya vinAza pAmI rahyuM hoya ke bIjAo dvArA vinAza pamADAI rahyuM hoya tyAre be prakAranA vinAzamAM upekSA karanAra sAdhune anaMtasaMsArI kahyo che. TIkArtha-devadravya=jinamaMdiramAM upayoga karavA mATe te te samaye prApta thayeluM khetara, suvarNa, gAma, udyAna, ghara vagere devadravya che. vinAza pAmI rahyuM hoya sAra saMbhALa karavA mATe nImelA puruSo barobara sArasaMbhALa na kare ethI potAnI meLe ja vinAza pAmI rahyuM hoya. bIjAo dvArA vinAza pamADAI rahyuM hoya=bIjAo lUMTIne vinAza karI rahyA hoya. be prakAranA vinAzamAM-vinAza pAmavA yogya vastuo be prakAranI hovAthI ahIM vinAzanA be prakAra kahyA che. A be prakAra 416mI gAthAmAM kaheze. upekSA karanAra mAdhyathyanuM AlaMbana lenAra. anaMta saMsArI=aparimANabhavomAM bhramaNa karanAra. sAdhu sarva sAvadha vyApArothI parAbhukha sAdhu. devadravya vinAza pAmI rahyuM hoya ke bIjAo dvArA vinAza pamADAI rahyuM hoya tyAre sAdhu sarva sAvadya vyApArothI parAbhukha hovA chatAM jo upekSA kare to tene anaMtasaMsArI kahyo che. kAraNa ke teNe sarvajJanI AjJAnuM ullaMghana karyuM che. A aMge paMcakalpabhASyamAM nIce pramANe kahyuM che pUrvapakSa-"jinamaMdiranAM khetara, suvarNa vagere, gAma ane pahADa vagerenI sAra-saMbhALa rAkhanArA sAdhune mana-vacana-kAyAnI zuddhi kevI rIte hoya?" uttarapakSa-ziSya karelA A praznano uttara kahevAya che-jinamaMdiranA khetara vagerenI sAra-saMbhALa rAkhanArA sAdhune mana-vacana-kAyAnI zuddhi hoya paNa kharI ane na paNa hoya. jo sAdhu svayaM jinamaMdira mATe navA khetara vagerenI zodha kare ke mAgaNI kare to sAdhune Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 43 mana-vacana-kAyAnI zuddhi na hoya, paNa jo jinamaMdiranA khetara vagerene koi paDAvI le =potAnuM karI le to sarvazaktithI saMghe tenI zodha-rakSA karavI joie. jinamaMdiranA khetara vagerene koi paDAvI le tyAre tenI rakSA karavI e sacAritrI ane acAritrI e badhAnuM kartavya che. (zrA.dha.vi. gA.27nI TIkA.) (415). atha yad dravyadvaividhyAd dvividhaM vinAzanamuktaM, tadeva darzayatijoggaM atIyabhAvaM, mUluttarabhAvao ahava kahU~ / jANAhi duvihabheyaM, sapakkhaparapakkhamAiM ca // 416 // 'yogya' caityagRhaniSpattau samucitamekaM, dvitIyaM tu atItabhAvaM' caityagRhaniSpattimapekSya samuttIrNayogyatAparyAyaM lagnotpATitamityarthaH / mUlottarabhAvato vA kASThamupalakSaNatvAd upaleSTakAdi vA grAhyaM jAnIhi dvividhabhedaM vinAzanIyam / iha mUlabhAvApannaM stambhakumbhikApaTTAdiyogyaM kASThadalam, uttarabhAvApannaM tu pIThaprabhRtyuparyAcchAdakatayA prvRttm| itthaM vinAzanIyadvaividhyAd vinAzanaM dvividhamuktam / samprati vinAzakabhedAttadAha-'svapakSaparapakSAdi vaa'| svapakSaH sAdhuzrAvakAdirUpaH, parapakSastu mithyAdRSTilakSaNo yazcaityadravyavinAzakaH, AdizabdAda mithyASTibhedA eva gRhasthAH pAkhaNDinazca caityadravyavinAzakA gRhynte| tato'yamabhiprAyaH-yogyAtItabhedAt mUlottarabhedAt svapakSaparapakSagatayorgRhasthapAkhaNDirUpayorvA vinAzakayorbhedAt prAguktaM tad dravyavinAzanaM dvividhabhedamiti // 416 // vinAza pAmavA yogya vastuo be prakAranI hovAthI vinAza be prakArano che ema je kahyuM, tene ja batAve che- gAthArtha -yogya ane atItabhAva athavA mUlabhAva ane uttarabhAva ema vinAza be prakArano che. athavA svapakSa ane parapakSa AdithI vinAza be prakAre che. TIkArtha-yogya=jinamaMdiranA nirmANa karavA mATe je vastu yogya hoya te yogya devadravya che. atIta-bhAva-jinamaMdiranA nirmANamAM je vastuno upayoga karyo hoya, paNa pachI jIrNa thaI gaI hoya ityAdi kAraNathI kADhI lIdhI hoya, arthAt jinamaMdiramAM lagADIne pachI jinamaMdiramAMthI kADhI nAkhI hoya te kASTha vagere atItabhAva devadravya che. gAthAmAM karelo kASTha zabdano ullekha upalakSaNa rUpa hovAthI paththara-ITo vagere paNa samajavuM. mUlabhAva-staMbha, kuMbhikA ane paTTa Adine yogya kASThadala mUlabhAva devadravya che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 uttarabhAva-upara DhAMkavA mATe upayogamAM AvatuM pITha vagere uttarabhAva devadravya che. A pramANe nAza pAmavA yogya vastunA bhedathI vinAzanA be prakAra kahyA. have vinAza karanAranA bhedathI vinAzanA be bhedone kahe che. svapakSa ane parapakSa Adi vinAzanA be bheda che. 44 ahIM svapakSa eTale devadravyano vinAza karanAra sAdhu-zrAvaka vagere. parapakSa eTale devadravyano vinAza karanAra mithyAdRSTi. parapakSa Adi' e sthaLe rahelA Adi zabdathI devadravyano vinAza karanArA mithyAsRSTinA gRhastho ane pAkhaMDI e (be) bheda samajavA. svapakSa devadravyano vinAza kare te svapakSa devadravya vinAza. parapakSa devadravyano vinAza kare te parapakSadevadravya vinAza. ahIM abhiprAya A che--devadravya vinAzanA yogya-atItabhAvathI ke mUla-uttarabhedathI be bheda che. athavA svapakSa saMbaMdhI ane parapakSa saMbaMdhI evA vinAzakanA bhedathI athavA gRhastha-pAkhaMDirUpa vinAzakanA bhedathI devadravya vinAzanA be bheda che. (416) atha caityadravyarakSAphalamabhidhAtumAha jiNapavayaNavuDDikaraM, pabhAvagaM NANadaMsaNaguNANaM / rakkhaMto jiNadavvaM, parittasaMsArio hoI // 417 // 'binapravacanavRddhina' bhAvavadhruvuM zAsanonnatilambAm, ata va (pramAva) vibhAvanaM vistArahetuH / keSAmityAha - 'jJAnadarzanaguNAnAm' / tatra jJAnaguNA vAcanApracchanA-parAvarttanA- anuprekSA-dharmakathAlakSaNAH, darzanaguNAzca samyaktvahetavo jinayAtrAdimahAmaharUpAH rakSaMstrAyamANo 'jinadravyaM' nirUpitarUpaM, sAdhuH zrAvako vA 'parittasaMsArikaH' parimitabhavabhramaNabhAg bhavatIti / tathA hi-jinadravye rakSite sati tadviniyogena caityakAryeSu prasabhamutsarpatsu bhavino bhavyAH samudgatodagraharSA nirvANAvandhyakAraNabodhibIjAdiguNabhAjo bhavantIti / tathA, caityAzrayeNa saMvignagItArtha - sAdhubhiranavarataM siddhAntavyAkhyAnAdibhistathA tathA prapaJcyamAnaiH samyagjJAnaguNavRddhiH samyagdarzanaguNavRddhizca sampadyate / iti caityadravyarakSAkAriNo mokSamArgAnukUlasya pratikSaNaM mithyAtvAdidoSocchedasya yujyata eva parIttasaMsArikatvamiti // 417 // have devadravyanI rakSAnA phalane kahevA mATe kahe che-- gAthArtha--jinapravacananI vRddhi karanAra ane jJAna-darzanaguNonA prabhAvaka evA devadravyanuM rakSaNa karanAra sAdhu ke zrAvaka parittasaMsArI thAya che. TIkArthajinapravacananI vRddhi karanAra eTale arihaMta bhagavAne kahelA zAstranI unnati karanAra. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 jJAna-darzanaguNonA prabhAvaka-vAcanA-pRcchanA-parAvartanA-anuprekSA-dharmakathA e jJAnaguNo che. samyakatvanuM kAraNa evA jinayAtrA vagere mahotsavo darzanaguNo che. prabhAvaka eTale vistAranuM kAraNa. parittasaMsArI-parimita bhavo sudhI saMsAramAM paribhramaNa karanAra. devadravyanuM rakSaNa karyuM hoya to tenA upayogathI jinamaMdiranAM kAryo ullAsapUrvaka vRddhi pAme che. AthI bhavya saMsArIjIvo atizaya harSa pAme che, ane ethI mokSanuM avaMdhya kAraNa evA bodhibIja vagere guNone pAme che. tathA (jinamaMdira hoya to sAdhuonuM Agamana thAya.) jinamaMdiranA (=jinamaMdiranI najIkamAM rahelA nivAsasthAnanA) AzrayathI saMvigna gItArtha sAdhuo satata zAstronuM vyAkhyAna vagere te te rIte vistArathI kare ethI samyajJAnaguNanI ane samyagdarzanaguNanI vRddhi thAya. A pramANe devadravyanI rakSA karanAra, mokSamArgane anukULa thayela ane jenA mithyAtvAdi doSono pratikSaNa nAza thaI rahyo che te jIvanuM parIrasaMsArIpaNuM ghaTe ja che. (417) atha caityadravyavRddhikarasya phalamAhajiNapavayaNavuDDikara, pabhAvagaM NANadaMsaNaguNANaM / vaDato jiNadavvaM, titthagarattaM lahai jIvo // 18 // pUrvArddhavyAkhyA pUrvavat / 'varddhayan' apUrvApUrvadravyaprakSepeNa vRddhiM nayan jinadravyaM, 'tIrthakaratvaM' caturvarNazrIzramaNasaMghakartRtvalakSaNaM labhate jIvaH // 418 // have devadravyanI vRddhi karanArane zuM phaLa maLe te kahe che gAthArtha-jinapravacananI vRddhi karanArA ane jJAna-darzana guNonA prabhAvaka evA devadravyanI vRddhi karato jIva tIrthaMkarapaNAne pAme che. TIkAI-vRddhi karato navuM navuM dravya nAkhIne(=umerIne) vRddhi karato. tIrthakarapaNuM-zramaNonI pradhAnatAvALAcAra prakAranAsaMghane sthApavotatIrthaMkarapaNuM che. (418) ceiyakulagaNasaMghe, uvayAraM kuNai jo aNAsaMsI / patteyabuddha gaNahara, titthayaro vA tao hoi // 19 // caityaM ca kulaM ca gaNazceti dvandvaikatvavadbhAvazcaityakulagaNasaMghaM tatra viSaye upakAramupaSTambhaM karoti 'yaH' prANI, anAzaMsI aihikapAralaukikaphalAbhilASavikalaH san / kimityAha- 'patteyabuddha'tti pratyekabuddho bAhyavRSabhAdidarzanasApekSa Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 upadezapada : bhAga-2 dIkSAlAbhaH, 'gaNahara'tti gaNadharastIrthakaraziSyo mAtRkApadatrayopalambhAnantaraM samudghATitasamastazrutopayogaH, 'tIrthakaro' jinapatiH, vA zabdo vikalpArthaH, takazcaityAdhupakArako jIvo bhavati / iha caityaM pratItarUpameva, kulaM cAndranAgendrAdi, gaNastrayANAM kulAnAM samAnasAmAcArIkANAmata eva parasparasApekSANAM samavAyaH, saMghastu sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAsamudAya iti // 419 // gAthArtha-AzaMsAthI rahita je jIva jinamaMdira, kula, gaNa ane saMghane madada kare che te jIva pratyekabuddha, gaNadhara ke tIrthaMkara thAya che. TIkArtha-AzaMsArahita A loka ane paraloka saMbaMdhI phalanI abhilASAthI rahita. pratyeka buddha-jene bAhya vRSabha AdinA darzanathI sApekSa dIkSAno lAbha thAya, arthAt je bAhya vRSabha Adine joine vairAgya pAmIne dIkSA le, te pratyeka buddha kahevAya. gaNadhara-traNa mAtRkApadanA lAbha pachI turata jemanA samastazrutano upayoga khullI gayo che te tIrthaMkaranA ziSyane gaNadhara kahevAmAM Ave che. kuLa=(aneka gacchono samudAya te kula.) cAMdrakula ane nAgendrakuLa vagere kuLo che. gaNa=samAna sAmAcArIvALA ane ethI ja paraspara sApekSa evA traNa kuLono samudAya te gaNa kahevAya che. saMgha sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAno samudAya te saMgha kahevAya che. (419) nanu caityadravyarakSAdipariNAmasyaikAkAratvAt kathamayaM pratyekabuddhAdiphalabhedaH syAdityAhapariNAmaviseseNaM, etto annayarabhAvamahigamma / suramaNuyAsuramahio, sijjhati jIvo dhuyakileso 420 // 1. vRSabha AdinA darzananI apekSA rahetI hovAthI ahIM dIkSAnuM sApekSa evuM vizeSaNa che. 2. 3paDu vA, vipAmeru vA, dhuve vA e traNa padone mAtRkA pada kahevAmAM Ave che. tIrthakaro tIrthanI sthApanA karavAnI hoya tyAre potAnA ziSyone A tripadI kahe che. teno artha A che samasta vizvanA padArtho utpanna thAya che, nAza pAme che, ane sthira paNa rahe che. tIrthaMkaranA mukhathI uccarAyelA A padonuM zravaNa gaNadharonA zrutajJAnAvaraNa karmono jabaradasta kSayopazama karAvavAmAM nimitta bane che. mATe ja ahIM "samasta zrutano upayoga khullI gayo che." ema kahyuM. ethI gaNadharo tyAM ne tyAM dvAdazAMgInI racanA kare che ane tenA yathArthapaNA upara tIrthakara bhagavAna mahora chApa mArI ApavA mATe kahe che ke dravya-guNaparyAyathI huM tIrthanI anujJA ApuM chuM, arthAt A Agamo tame bIjAne Apajo. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 upadezapada : bhAga-2 ___'pariNAmavizeSeNa' mRdumadhyAdhimAtrarUpatayA pariNAmAnAM bhedena, ita eSu pratyekabuddhAdiSu madhye'nyatarabhAvaM pratyekabuddhAdilakSaNamadhigamya prApya 'suramanujAsuramahito' devamAnavadAnavAbhyarcitaH 'sidhyati' niSThitArtho bhavati jIvo dhutaklezaH san // 420 // devadravya rakSA Adino pariNAma ekasvarUpa hovAthI A pratyekabuddhAdi rUpa phalabheda kevI rIte thAya? (badhAno devadravyanI rakSA karavA rUpa pariNAma eka svarUpa hovA chatAM eka pratyekabuddha thAya, eka gaNadhara thAya ane eka tIrthaMkara thAya evA bhedanuM zuM kAraNa?) AvA praznanA uttaramAM graMthakAra kahe che gAthArtha-pariNAmavizeSathI pratyekabuddhAdimAMthI koI eka bhavane pAmIne deva-manuSyadAnavothI pUjAyelo te klezono tyAga karIne siddha thAya che. TIkArtha-pariNAmavizeSathI=pariNAmonA mRdupramANa, madhyapramANa ane adhika pramANa evA bhedathI. tAtparyArtha-pariNAmanA svarUpamAM bheda nathI, kiMtu pariNAmanA pramANamAM bheda che. devadravyanI rakSAno pariNAma koine mRdu(trajaghanya) hoya che, koIne madhyama hoya che ane koIne adhika(=utkRSTa) hoya che. AthI koI pratyekabuddhane yogya pariNAmathI pratyekabuddha thAya che, koI gaNadharane yogya pariNAmathI gaNadhara thAya che, ane koI tIrthakarane yogya pariNAmathI tIrthaMkara thAya che. siddha thAya che=jene have kazuM karavAnuM rahetuM nathI tevo thAya che. (420) atha zItalavihArI deva ityetad gAthASTakena vyAkhyAtumAhadevo nAmaNagAro, kammagurU sIyalo vihAreNa / niddhaMdhaso tti mariuM, bhamio saMsArakaMtAre 421 // sIyalavihArao khalu, bhagavaMtAsAyaNANiogeNa / tatto bhavo aNaMto, kilesabahulo jao bhaNiyaM / / 422 // titthayarapavayaNasuyaM, AyariyaM gaNaharaM mahiDDIyaM / AsAyaMto bahuso, aNaMtasaMsArio hoti // 423 // so tammi tavivAgA, hINo duhio ya pesaNayakArI / vihalakiriyAibhAvo, pAyaM hottUNa maMdamatI // 424 // khaviUNa tayaM kammaM, jAo kosaMbimAhaNasuo tti / vijAmaMto'gurugo, ciMtA osaraNa nikkhamaNaM // 425 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 64hezapa : bhAga-2 loyAvannApucchA, nimittakahaNammi paramasaMvegA / savvatthujjayajogo, sakkathutI devahatthiriyA // 426 // mUiMgaliyArakkhaNa-gayacitto hatthiNA samukkhitto / micchAdukkaDasaMvegavuDDio gatidugakkhavaNaM // 427 // vemANiyasuhamANusa-suddhAcAraparipAlaNANirao / sattaTThajammamajhe, cakkI hoUNa saMsiddho // 428 // devo nAmAnagAraH sAdhureka AsIt / kIdRza ityAha-'karmaguruH' prabalacAritramohaH 'zItalaH'zithilo vihAreNa'sAdhusAmAcArIrUpeNa |tto niddhaMdhaso'mUlaguNottaraguNAticArAbhIruH san, ityato'parAdhAd mRtvA bhrAntaH' paryaTitaH saMsArakAntAre iti // 421 // etadeva bhAvayitumAha-zItalavihArata uktarUpAt , khalukyAlaGkAre, 'bhagavadAzAtanA' tIrthakaralAghavAnayanarUpA 'niyogena' nizcayena sampadyate / zItalavihAreNa hi teSu teSu pramAdasthAneSu samApadyamAnaM sAdhumAlokya tathAvidhalokainUnamayamasamaJjasarUpo vyavahAra etacchAstrakAraireva nirUpita iti manasi sampradhArya paribhAvayan bhagavati jine bhRzamavajJAkArakastAni tAnyAzAtanApadAni samAcarati, ityataH zItalavihAriNaH sAdhoH svayamevAjJollaMghanahetubhAvAd niyatameva bhagavadAzAtanA jAyate / tato' bhagavadAzAtanAto 'bhavaH' saMsAro' 'nanto''parimANaH 'klezabahulaH' zArIramAnasabAdhAbhibhUto bhavati yato bhaNitamAgame // 422 // tadeva darzayati-tIrthakarapravacanazrutaM' tatra tIrthakarazcaturvarNazrIzramaNasaMghaprasUtihetuH puruSavizeSovRSabhAdiH, pravaktivastutattvamitipravacanaM saMghaH, zrutaMdvAdazAGgam, 'AcArya' 'yugapradhAnaM', 'gaNadharaM' tIrthakaraziSyapradhAnaziSyarUpaM, 'maharddhikaM' vaikriyavAdAdilabdhimantamAzAtayaMstadutprekSitadoSodghoSaNenAnucitAcaraNena vA'vajJAsthAnamAnayan 'bahuzo''nekadhAanantasaMsArikobhavati, samyaktvAdiguNaghAtakamithyAtvAdikarmopArjanena dUraM sanmArgaparAGmukhasya tatrayopasthApanAcAraNAditi // 423 // ___ atha prastutaM sambandhayannAha-'sa' devanAmA sAdhustasmin saMsAre tadvipAkAcchItalavihAropAttakarmodayAd 'hIno' jAtikulAdibhiH, "duHkhitazca' zArIraduHkhopanipAtaiH, 'preSaNakakArI' paragRhakarmakaraH san, tathA 'viphalo' niSphalatAmAgataH 'kriyAdiH' kAyakriyAvacanacintArUpo 'bhAvo' vyApAro yasya sa tathA, 'prAyo bhUtvA mandamati hitAhitavivekazUnyamatiH // 424 // . 1. ka. kha. ga. 'tattvayopasthApanA-' 2 gha.-nAcaraNAditi / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 upadezapada : bhAga-2 'kSapayitvA' samucchedya 'takaM' kukarma zItalavihAropAttaM jAtaH 'kauzAmbImAhanasutaH' kauzAmbyAM puri brAhmaNasUnuriti / 'vidyAvAn' caturdazavidyAsthAnaparapAragAmI, paraM 'aguruko' rAjabhavanAdiSu kvacidapyaprAptagauravaH samabhUt / tatazcAsya cintA samajani nijaviSayapravRttijanAgauravagocarA kathamahamanaparAdho'pi janairitthamevAvajJAtaH kRtaH / ' osaraNa 'tti 'tasmiMzca samaye kasyacidarhato bhagavatastatra samavasaraNaM samajani / zrutadharmasya cAsya niSkramaNaM vratamabhUttadante // 425 // tatra ca lokAvajJApRcchA, yathA bhagavan! kuto nimittAdahamavajJAto jAtaH / nimittakathane ca zItalavihArarUpasya hetoH punarnivedane kRte paramasaMvegaH samudapAdi / tataH 'sarvatra' sAdhusamAcAre udyatayogaH 'sopayogapravRttiH ' sa babhUva / anyadA zakrastutirudyatayogaviSayA jAtA / tataH 'devahatthiriya 'tti ekena devena zakravacanamazraddadhatA hastIbhUya IryApathaprathamasamitirUpA parIkSitumArabdhA // 426 // kathamityAha-mArgapravRttasaJcaraNAnAM 'muiMgalikAnAM' kITikAnAmityarthaH, yad rakSaNaM tatra gataM cittaM yasya sa tathA hastinA samutkSipto'sau / tato bhUmau nipatitasya kITikArakSaNaikapariNaterazakyarakSaM tadupadravaM svakAyena pazyataH svajIvitavyanirapekSasya yat punaH punarmithyAduSkRtaM tena yA saMvegavRddhistasyAH sakAzAd 'gatidvikasya' nArakatiryaggatilakSaNasya kSapaNaM nirlepanamasyAbhUt tadgatisampAdakakarmmAnubandhavyavaccheda ityarthaH // 427 // 'vaimAnikeSu' saudharmmAdisvagrgodbhavadeveSu zubhamanuSyeSu ca yaH 'zuddhAcAro' nirmala. svAvasthocitAnuSThAnarUpastasya paripAlanAyAM nirataH samAhitaH san 'saptASTajanmamadhye', tatra sapta devabhavAH kauzAmbIbrAhmaNasutajanmaprabhRtayazcASTau manuSyabhavAsteSAM madhye'STame manuSyabhave ityarthaH, 'cakrI' cakravartI bhUtvA 'saMsaddhio' nirvRta iti // 428 // have ATha gAthAothI zItala vihArI devanuM vyAkhyAna karavA mATe kahe che deva nAmano eka sAdhu hato. teno cAritramoha prabaLa hato. AthI te sAdhunA AcAromAM zithila hato, mUlaguNa-uttaraguNonA aticAronA bhayathI rahita banyo. A aparAdhanA kAraNe te marIne saMsArarUpa jaMgalamAM bhamyo. (421) Ane ja vicAravA mATe graMthakAra kahe che-zithila AcAronA kAraNe nizcayathI bhagavAnanI laghutA karavA rUpa AzAtanA thAya che. zithila AcAranA kAraNe sAdhune te te pramAdasthAnomAM paDatA joine tevA prakAranA loko manamAM nizcaya kare ke A anucita vyavahAra emanA zAstrakAroe ja jaNAvyo che. A pramANe vicArIne ghaNI avajJA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5O upadezapada : bhAga-2 karanAro loka te te AzAtanA padone Acare che. AthI zithila AcAravALA sAdhune nakkI ja bhagavAnanI AzAtanAnuM pApa lAge che. kAraNa ke teNe jAte ja AjJAnuM ullaMghana karyuM che. bhagavAnanI AzAtanAnA kAraNe ghaNA phlezavALo anaMta (=aparimANa) saMsAra thAya che. kAraNa ke AgamamAM nIce pramANe kahyuM che. (422) AgamamAM je kahyuM che tene ja jaNAve che- tIrthaMkara, pravacana, zruta, AcArya, gaNadhara ane maharvikanI anekavAra AzAtanA karato jIva anaMtasaMsArI thAya che. TIkArtha- tIrthaMkara-zramaNa pradhAna caturvidha saMghanI utpattinuM kAraNa evA puruSavizeSa RSabha deva vagere tIrthakara che. pravacana-vastutattvane (=vastunA svarUpane) prakRSTapaNe kahe te pravacana. pravacana eTale saMgha. zrata dvAdazAMgI(=bAra aMgo). AcArya yugapradhAna AcArya. gaNadhara=tIrthaMkaranA ziSyomAM je pradhAna ziSyo hoya te gaNadhara kahevAya che. mahardhika vaikriyalabdhi ane vAdalabdhi vagere labdhine pAmelA sAdhuo. AzAtanA karato temanA kalpita doSonI udghoSaNA dvArA ke anucita AcaraNa dvArA avajJAsthAnane pamADato. tIrthakara vagerenI AzAtanA karanAro anaMtasaMsArI thAya che tenuM kAraNa e che ke te samyakatvAdi guNono ghAta karanAra mithyAtvAdikarmanuM upArjana kare che. AnA kAraNe sanmArgathI parA mukha banelA tene ghaNA kALa sudhI sanmArganI prApti thatI nathI. (423). have saMbaMdhane joDatA graMthakAra prastuta viSayane kahe che te sAdhu zithila AcAranA kAraNe upArjita karmonA udayathI saMsAramAM jAti-kula AdithI hIna thayo, zArIrika duHkho AvavAthI duHkhI thayo, ane paragharanA kAma karanAro thayo. te zarIrathI je koI pravRtti kare che, je kaMI bole che, je kaMI vicAre che e badhuM niSphaLa thAya che. tathA te hitAhitanA vivekathI rahita mativALo thayo. (424). 1. ahIM mudritapratamAM tatrayo sthApanAvaraNAt e pATha azuddha jaNAya che. AthI saMbaMdhane anusarIne aTakaLathI artha lakhyo che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 upadezapada : bhAga-2 pachI zithila AcAranA kAraNe upArjita kukarmano nAza karIne kauzAMbI nagarImAM brAhmaNaputra thayo. tyAM te cauda vidyAsthAnono pAragAmI hovA chatAM rAjabhavana vagere mahAjana sthAnomAM kayAMya paNa tene gaurava na maLyuM. tethI teNe vicAryuM ke huM niraparAdhI hovA chatAM loko vaDe A pramANe ja tiraskRta kema karAyo? A samaya daramiyAna koI tIrthakara bhagavaMtanuM tyAM samavasaraNa racAyuM. teNe dharma sAMbhaLyo. pachI dIkSA lIdhI. (425) dIkSA lIdhA pachI teNe tIrthaMkarane pUchyuM : he bhagavan! kayA kAraNe huM tiraskRta thayo? bhagavAne zithilAcAra rUpa kAraNa jaNAvyuM. tene paramasaMvega thayo. tethI te sAdhunA badhA AcAromAM upayoga pUrvaka pravRtti karanAro thayo. ekavAra che tenI upayoga pUrvaka pravRttinI prazaMsA karI. tethI iMdravacananI zraddhA na karatA eka deve hAthInuM rUpa karIne tenI IryAsamitinI parIkSA karavAnuM zarU karyuM. (426). deve kevI rIte parIkSA karI te kahe che dave muninA javAnA mArgamAM kIDIo vikurtI) mArgamAM pharI rahelI kIDIonuM rakSaNa karavAmAM cittavALA munine hAthIe UMce uchALIne nIce pheMkyA. tethI muni bhUmi upara paDyA. kIDIonuM rakSaNa karavAnA ja pariNAmavALA munie joyuM ke svakAyAthI kIDIono nAza thaI rahyo che. kIDIonI rakSA karavI azakya che. AthI svajIvanathI nirapekSa banelA te muni pharI pharI micchA mi dukkaDa ApavA lAgyA. AnA kAraNe temanAmAM saMveganI vRddhi thaI. saMveganA kAraNe temanI naraka-tiryaMcagati rUpa be gatino nAza thayo, arthAt naraka-tiryaMcagatinI prApti karAvanArA karmanA anubaMdhano viccheda thayo. (427) saudharma devaloka vageremAM utpanna thayelA devomAM ane sArA manuSyomAM je zuddha AcAro hoya te zuddha AcAronuM (svAvasthAne ucita nirmala anuSThAnonuM) pAlana karavAmAM tatpara banelo te sAta-ATha bhavomAM cakravartI thaine mokSane pAmyo. temAM sAta bhavo devanA bhavo gaNavA. kauzAMbI nagarImAM brAhmaNaputra vagere ATha manuSyabhavo samajavA. temAM AThamA bhave cakravartI thaIne mokSane pAmyo. (428) atha prasaGgAdevedamAhaannevi mahAsattA, atiyArajuyAvi tapphalaM bhottuM / saMsuddhamagganirayA, kAleNamaNaMtagA siddhA // 429 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para upadezapada : bhAga-2 ___'anye'pi' pUrvoktakSullakAdijIvavyatiriktA mahAsattvAH' prazastapariNatayo'tIcArayutA api pIThamahApIThAdivat tatphalamaticArakAryaM strItvAdi bhuktvAnubhUya, kimityAha-saMzuddhamArganiratAHsantaHkAlenabhUyasA'tItenAnantakAjIvAHsiddhAH // 429 // have prasaMgathI ja A pramANe kahe che gAthArtha-bIjA paNa mahAsattva jIvo aticArathI yukta hovAM chatAM aticAranuM phala bhogavyA pachI vizuddhamArgamAM tatpara banIne anaMtA bhUtakALamAM siddha thayA che. TIkArtha-bIjApaNa=pUrvokta zullaka vagere jIvothI anya paNa. mahAsattva=prazasta pariNAmavALA. aticAranuM phaLa bhogavIne=pITha-mahApITha vagerenI jema aticAranuM phala strIpaNuM vagere bhogavIne. bhAvArtha-pUrvokta zullaka vagere jIvothI anya paNa prazastapariNAmavALA jIvo aticArathI yukta hovA chatAM pITha-mahApITha vagerenI jema aticAranuM phala strIno avatAra vagerene bhogavIne vizuddha mArgamAM tatpara banIne bhUtakALamAM anaMtA jIvo siddha thayA che. (429) upasaMharannAha(evaM osahaNAyaM, bhAveavvaM niuNabuddhIe / asamayasamayapaogA, vihisaiparivAlaNAo ya 430 // ) evamuktavadauSadhajJAtaM "bhannai jahosaha khalu jatteNa sayA vihANao juttaM" ityAdi-granthoktaM 'bhAvayitavyaM' paribhAvanIyamiti nipuNabuddhyA, uuhaapohsaarmityrthH| kathamityAha- 'asamayasamayaprayogAd' asamayaprayogaM samayaprayogaM cAzritya 'vidheH sadA paripattinata' viNi (? vize ) satA paripAnane vApeDhetyartha jarU0 upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che gAthArtha-A pramANe asamayaprayoga ane samayaprayogane AzrayIne tathA sadA vidhinA paripAlananI apekSAe auSadhanuM daSTAMta nipuNabuddhithI vicAravuM joie. TIkArthaA pramANe pUrve kahyuM te pramANe. auSadhanuM dRSNata=bhanna nahora rAju nA thA vihAmo gutta (gAthA-389) ItyAdi graMthamAM kaheluM auSadhanuM dRSTAMta. 1. iyamapi mUlagAthA kutrApyAdarzapustake nopalabhyate / TIkAkSarANyupajIvya tvatra likhitA / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 nipuNabuddhithI vicAravuM--tarka-virtaka karIne sArI rIte vicAravuM. (430) etadeva bhAvayati hoMti akAlapayogo, niratthago tahavagAraparao ya / haMdi hu sadosahassavi, niyamA logevi siddhamiNaM // 431 // 53 bhavatyakAlaprayogo'bhinavajvarAdAvauSadhapradAnalakSaNo 'nirarthako' vivakSitavyAdhyupazamaM pratyakiJcitkaraH / tatheti samuccayAkSepe ' apakAraparaka H ' rogotkopakAritayA samadhikabAdhAvidhAyakaH / ca samuccaye / haMdIti pUrvavat / huryasmAt 'sadauSadhasyApi ' vyAdhinivRttiM pratyavandhyazaktitayA sataH sundarasyApyauSadhasya 'niyamAd' nizcayena loke'pi na kevalamAyurvedazAstreSu prasiddhaM pratItamidamanantaroktamiti // 431 // A ja viSayane vicAre che- gAthArtha- sad auSadhano paNa akALe prayoga niyamA nirarthaka che tathA apakAra kare che. lokamAM paNa A prasiddha che. TIkArtha--auSadhano prayoga eTale auSadha ApavuM. navA tAva vageremAM auSadha ApavuM e akALa prayoga che. sad eTale suMdara. je auSadha vyAdhino nAza ka2vA mATe avaMdhya zaktivALuM hoya te suMdara auSadha che. suMdara paNa auSadha akALe ApavAmAM Ave to e auSadha vivakSita vyAdhinI zAMti karavA mATe asamartha bane che, eTaluM ja nahi, rogano prakopa karavAnA kAraNe adhika pIDA kare che, ethI upakAra karavAnA badale apakAra kare che. A bAbata kevaLa AyurvedamAM ja prasiddha che evuM nathI, kiMtu lokamAM paNa prasiddha che. atha dAntikatayopanyastasya saMsArarogiSu vacanauSadhaprayogasyAkAlaM ca nirddizan ghaNetyAdigAthAdvayamAha - ghaNamicchatto kAlo, ettha akAlo u hoti nAyavvo / kAlo ya apuNabaMdhagapabhitI dhIrehiM niddiTTho // 432 // 1. gAthAmAM rahelA haiM avyayano TIkAmAM casmAt artha karyo che. teno anvaya A pramANe che-- auSadhanuM dRSTAMta asamaya prayoga ane samayaprayogane AzrayIne vicAravuM joie. kAraNa ke saauSadhano paNa akALe prayoga niyamA nirarthaka ane apakAraka bane che. eTale jo akALa prayogano ane kALa prayogano vicAra karyA vinA auSadha ApavAmAM Ave to lAbhanA badale nukazAna thAya. mATe auSadhanA kALa prayogano ane akALa prayogano vicAra karavo joie. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 upadezapada : bhAga-2 ___'ghanaM' mahAmeghAvaluptasakalanakSatrAdiprabhAprasarabhAdrapadAmAvAsyAzyAmAmadhyabhAgasamudbhUtAndhakAravannibiDaM 'mithyAtvaM' tattvaviparyAsalakSaNaM yatra sa tathA; kAlazcaramapudgalaparAvarttavyatiriktazeSapudgalaparAvarttalakSaNaH / atra' ca vacanauSadhaprayoge'kAlastvakAla eva bhavati jJAtavyaH / caramapudgalaparAvarttalakSaNastu tathAbhavyatvaparipAkato bIjAdhAnodbhedapoSaNAdiSu pravarttamAneSu syAdapi kAla iti / ata evAha-kAlastvavasaraH punarapunarbandhakaprabhRtistatrApunarbandhakaH "pAvaM na tivvabhAvA kuNai" ityAdilakSaNaH, AdizabdAd mArgAbhimukha-mArgapatitau gRhyate / tatra mArgo lalitavistarAyAmanenaiva zAstrakRtetthaMlakSaNo nirUpito 'maggadayANaM' ityAdyAlApakavyAkhyAyAm, yathA "iha mArgazcetaso'vakragamanaM bhujaGgagamananalikAyAmatulyo viziSTaguNasthAnAvAptipravaNaH svarasavAhI kSayopazamavizeSo hetusvarUpaphalazuddhA sukhetyarthaH" / tatra patitaH praviSTo bhavyavizeSo mArgapatita ityucyate, tadAdibhAvApannazca mArgAbhimukha iti / etau ca caramayathApravRttakaraNabhAgabhAjAveva vijJeyau / apunarbandhakakAlaH prabhRtiryasya sa tathA dhIraistIrthakarAdibhirnirdiSTo vyavahArata iti // 432 // have dArzanika tarIke mUkelA saMsAra rUpa rogavALA jIvomAM (jina) vacanarUpa auSadhanA akALano ane kALano nirdeza karatA graMthakAra ityAdi be gAthAone kahe che gAthArtha-(jina) vacanarUpa auSadhanA prayogamAM ghanamithyAtvakALa akALa (=ayogya kALa) ja jANavo. tIrthaMkara vagere dhIrapuruSoe apunabaMdhaka vagere avasthAnA samayane kALa ( yogya kALo kahyo che. TIkArthaghana eTale gADha. mithyAtva eTale tattvomAM viparyAsa. je avasthAmAM mithyAtva gADha hoya te ghanamithyAtva avasthA che. jema bhAdaravA mAsanI amAsanI madhyarAtrie AkAzamAM mahAna vAdaLAM chavAyelAM hoya, ane ethI sarva nakSatra vagerenI prajAno phelAvo aTakI gayo hoya tyAre gADha aMdhakAra chavAI jAya che. AvA aMdhakAranI jema je kALamAM mithyAtva gADha hoya te kALa ghanamithyAtva che. caramapugalaparAvarta sivAyanA badhA ja pudgalaparAvartono kALa ghanamithyAtva kALa che. kAraNa ke tyAM mithyAtva gADha hoya che. AthI 1. jene daSTAnta lAgu paDe te dArzattika kahevAya. prastuta auSadhanuM dRSTAMta jinavacana rUpa auSadhane lAgu paDe che. mATe jinavacana rUpa auSadha dArdAntika che. mATe ja ahIM dRSTAMta tarIke mUkelA e padono anvaya (jina) vacanarUpa auSadhanA e pada sAthe samajavo. 2. yathArtha vastunA svarUpathI viruddha hoya tevuM jJAna te viparyAsa. jemake doraDAmAM A sarpa che evuM jJAna viparyAsa rUpa che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 55 acaramapudgalaparAvartono (=caramapudgalaparAvarta sivAyanA badhA ja pudgalaparAvartono) kALa vacanarUpa auSadhanA upayogamAM akALa che. bhAvArtha--acaramAvartakALamAM jIvane jinavacananI koi asara na thAya. acaramAvartakALamAM rahelo jIva game teTalI vAra jinavacana sAMbhaLe to paNa tenA haiyAmAM tenI asara na thAya--jinavacanane na mAne. AthI acaramAvarta kALa AjJAyoga mATe ayogya kALa che. caramAvarta(=caramapudgalaparAvarta) kALa jinavacana rUpa auSadhanA upayoga mATe kALa (=yogya kALa) thAya ja evo niyama nahi, thAya paNa kharo. ca2mAvartamAM jyAre tathAbhavyatvanA paripAkathI bIjAdhAna, aMkurano udbhava, aMkurAdinuM poSaNa vagere thai rahyuM hoya tyAre kALa thAya, arthAt tyAre yogya kALa che. (jevI rIte vRSTi sArI thavA chatAM bIja vAvyA vinA dhAnyanI utpatti thatI nathI, tevI rIte AtmAmAM dharmabIja vAvyA vinA sArA kALamAM paNa dharmarUpa dhAnyanI utpatti thatI nathI, ema A ja graMthamAM 244mI gAthAmAM jaNAvyuM che. dharmabIja vAvyA pachI temAMthI aMkurano udbhava vagere thAya che. dharmabIjonuM varNana yogadRSTi samuccaya gAthA-23 vageremAM karyuM che. aMkura vagerenuM varNana adhyAtmasAra (gAthA-21 vagere) ane viMzati viMzikA vagere graMthomAM jaNAvyuM che. bIjAdhAna vage2e tathAbhavyatvanA paripAka vinA thatuM nathI. mATe ahIM tathAbhavyatvanA paripAkathI ema kahyuM che. bhavyatva eTale mokSa pAmavAnI lAyaMkAta. dareka jIvanI bhinna-bhinna rIte mokSa pAmavAnI lAyakAta te tathAbhavyatva. tathAbhavyatva lonmukha bane eTale ke kAryasiddhimAM tatpara bane e avasthAne tathAbhavyatvano paripAka kahevAmAM Ave che. tathAbhavyatvano paripAka caramAvartamAM ja thAya. tathAbhavyatvano paripAka karavAnAM sAdhano cAra zaraNa svIkAra vagere che. A sAdhano paMcasUtramAM pahelA sUtramAM jaNAvyAM che.) apunarbaMdhaka-mArgAbhimukha-mArgapatitanI vyAkhyA caramAvartamAM jyAre tathAbhavyatvanA paripAkathI bIjAdhAna, aMkurano udbhava, aMkura vagerenuM poSaNa thai rahyuM hoya tyAre jinavacana rUpa auSadhanA pradAna mATe yogya kALa che. mATe ahIM kahe che ke--apunarbaMdhaka vagere avasthAnA samayane yogya kALa kahyo che. ahIM vagere zabdathI mArgAbhimukha ane mArgapatitane grahaNa karavA. apunarbaMdhakanAM lakSaNo A pramANe che--je jIva tIvra bhAvathI (=gADha saMkliSTa pariNAmathI) pApa na kare, saMsAranuM bahumAna na kare, ane sarva sthaLe ucita sthitinuM pAlana kare te apunabaMdhaka che. apunarbaMdhaka jIva graMthi deze Avelo hoya che ane jyAM sudhI saMsAramAM hoya tyAM sudhI AyuSya sivAya sAta Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 pada karmonI utkRSTasthitino baMdha na kare. pharI bAMdhe te punarbaMdhaka. pharI na bAMdhe te apunarbaMdhaka. pharI zuM na bAMdhe? AyuSya sivAya sAtakarmonI utkRSTasthitine pharI na bAMdhe. mArgapatita ane mArgAbhimukha--lalitavistarA graMthamAM A ja zAstrakAre mAyALa ityAdi AlAvAnI vyAkhyAmAM mArga A pramANe jaNAvyo che--ahIM mArga eTale cittanI saraLa gati, ane e sarpane pezavAnI naLInI laMbAi tulya, viziSTa guNasthAnanI prApti karAvavAmAM tatpara ane svarasathI (svataH icchAthI) pravartato kSayopazama vizeSa che, tathA hetu, svarUpa ane phaLathI zuddha evuM sukha che. (ahIM mArga eTale AdhyAtmika mArga. sAmAnyathI ApaNe AgaLa javA mATenA rastAne mArga kahIe chIe. paNa ahIM to gatine ja mArga kahyo che. cittanI saraLa gati e mArga che. koi iSTasthAne jaladI pahoMcavuM hoya to sIdhA cAlavuM joie. jeTaluM ADuMavaLuM calAya teTaluM moDuM pahoMcAya. be mANasa eka ja iSTasthAne jatA hoya, temAM eka je mArga hoya te mArge sIdho cAle, ane bIjo e ja mArge ghaDIkamAM A tarapha cAle, ghaDIkamAM bIjI tarapha cAle ema ADo-avaLo thayA kare, to A bemAM sIdho cAlanAra jaladI ISTa sthAne pahoMce. tema ahIM adhyAtmamArgamAM sIdhIgatie cAlanAra jaladI AgaLa vadhI zake che. mATe ahIM kahyuM ke--"mArga eTale cittanI saraLa gati. have A cittanI saraLagatithI zuM samajavuM? enA javAbamAM kahyuM ke cittanI A saraLagati kSayopazamavizeSa che. kono kSayopazamavizeSa? mithyAtvamohanIyano kSayopazamavizeSa. saraLagatine dRSTAMtathI samajAvavA kahyuM ke A kSayopazama sarpane pezavAnI naLInI laMbAi tulya che. arthAt sarpane pezavAnI naLInI laMbAi saraLa hoya che, kyAMya vAMkI cUkI nathI hotI, jethI sarpano vakragati karavAno svabhAva hovA chatAM sarpane saraLa ja gati karavI paDe che. je rIte sarpa saraLagatithI bilamAM praveze che te rIte prastutamAM saraLa gati karanAra jIva aneka guNone pAme che. mATe ahIM kSayopazavizeSanuM 'viziSTaguNasthAnanI prApti karAvavAmAM tatpara" evuM vizeSaNa mUkyuM che. A guNasthAnanI prApti tyAre ja thAya ke jo e kSayopazama koinA dabANathI ke dAkSiNyatA AdithI nahi, kiMtu jIvane potAne ja tevo rasa hoya, tenA kAraNe thayo hoya. mATe ahIM 'svarasathI (=svataH icchAthI) prarvatato" ema kahyuM. jIva ukta prakAranA mArgamAM Ave tyAre tene upazamasukhano anubhava thAya che. sukha bhautikasukha ane upazamasukha ema be prakAranuM che. temAM bhautikasukha ketu, svarUpa ane phaLathI azuddha che. jyAre upazamasukha hetu, svarUpa ane phaLathI zuddha che. te A pramANe (1) bhautikasukha sAtAvedanIyAdi karmodayathI prApta thAya che. karmodaya azuddha bhAva che. mATe Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 57 hetu azuddha hovAthI bhautika sukha hetuthI azuddha thAya che. upazamasukha mohanIyakarmanA kSayopazamAdithI prApta thAya che. kSAyopathamika vagere bhAvo zuddha che. mATe hetu zuddha hovAthI upazamasukha hetuthI zuddha che. (2) bhautikasukha ciMtA-saMtApa vagerethI yukta hoya che. mATe bhautika sukha svarUpathI azuddha che. upazamasukha ciMtA-saMtApa AdithI rahita hovAthI svarUpathI zuddha che. bhautika sukhanuM phaLa duHkha hovAthI bhautikasukha phaLathI azuddha che. upazamasukhanuM phaLa mukti hovAthI upazamasukha phaLathI zuddha che. mATe ahIM kahyuM ke "hetu, svarUpa ane phaLathI zuddha evuM sukha che."). AvA mArgamAM Avelo bhavyavizeSa mArgapatita kahevAya che. je AvA mArganI dizAmAM Avelo hoya ke mArganI sanmukha thayelo hoya te mArgAbhimukha kahevAya che. A baMne aMtima yathApravRttikaraNa bhAvamAM rahelA ja jANavA. apunabaMdhaka vagere avasthAnA samayane vacanarUpa auSadhanA prayoga mATe yogyakALa kahyo che e kathana vyavahAranayathI che. (432) nicchayao puNa eso, vinneo gaMThibheyakAlo u / eyammI vihisativAlaNAi AroggameyAo // 433 // "nizcayato' nizcayanayamatena 'punareSa' vacanauSadhaprayogakAlo vijJeyaH / ka ityAhagranthibhedakAlastu granthibhedakAla eva, yasmin kAle'pUrvakaraNAnivRttikaraNAbhyAM granthibhinno bhavati tasminnevetyarthaH / kuto yata etasmin 'granthibhede' sati vidhinAvasthocitakRtyakaraNalakSaNena 'sadA' sarvakAlaM yA pAlanA vacanauSadhasya tayA kRtvA 'ArogyaM' saMsAravyAdhinirodhalakSaNametasmAd vacanauSadhaprayogAd bhavati / apunarbandhakaprabhRtiSu vacanaprayogaH kriyamANo'pi na tathA sUkSmabodhavidhAyakaH, anAbhogabahulatvAttatkAlasya / bhinnagranthyAdayastu vyAvRttamohatvenAtinipuNabuddhitayA teSu teSu kRtyeSu pravarttamAnAstattatkarmavyAdhisamucchedakA jAyanta iti // 433 // gAthArtha-nizcayanayanA mate graMthibheda kALane ja vacana rUpa auSadhanA prayogano kALa jANavo. graMthibheda thaye chate sadA vidhithI vacana rU5 auSadhanuM pAlana thavAnA kAraNe vacanarUpa auSadhathI Arogya thAya. TIkArya-graMthibhedakALa- je kALe apUrvakaraNa-anivRttikaraNathI graMthi bhedANI hoya te graMthibheda kALa che, arthAt je kALe samyagdarzana vidyamAna hoya te graMthibhedakALa che. graMthibhedakALa jinavacana rUpa auSadhane ApavAno yogya kALa che. kAraNa ke samyagdarzana hoya tyAre jIva sarvakALe avasthAne ucita kArya karavA rUpa vidhithI vacanarUpa auSadhanuM pAlana kare che. enA kAraNe vacanarUpa auSadhanA prayogathI saMsAravyAdhinA nAza rUpa ArogyanI prApti thAya che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTa upadezapada : bhAga-2 (koIpaNa auSadha to ja lAbha kare ke jo vidhipUrvaka ane satata enuM sevana karavAmAM Ave. vidhipUrvaka auSadhanuM sevana kare, paNa satata na kare to auSadhathI yathArtha lAbha na thAya. auSadhanuM satata sevana kare, paNa vidhipUrvaka na kare to paNa yathArthalAbha na thAya. tema prastutamAM jinavacananuM vidhipUrvaka ane satata pAlana kare to ja yathArthalAbha thAya. samyagdaSTijIva jinavacananuM vidhipUrvaka ane satata pAlana kare che. AthI ja ahIM kahyuM ke nizcayanayanA mate graMthibheda kALane ja vacanarUpa auSadhanA prayogano kALa jANavo.) nizcayanayanA mate apunabaMdhaka vagere jIvomAM vacanaprayogano avasara nathI. tenuM kAraNa e che ke te jIvamAM vacanaprayoga karavAmAM Ave to paNa te vacanaprayoga temane sUkSmabodha karanAro thato nathI. kAraNa ke te kALamAM anAbhoga (=yathArtha bodhane anukUla layopazamano abhAva) ghaNo hoya che. bhinnagraMthi vagere jIvo to moha dUra thavAnA kAraNe atinipuNa buddhivALA hoya che, ane ethI te te kAryamAM pravRtti karatA te jIvo te te karmarUpavyAdhino nAza karanArA thAya che. (433). granthibhedameva puraskurkhannAhaiharAvi haMdi eyammi esa AroggasAhago ceva / poggalapariyaTTaddhaM, jamUNameyammi saMsAro // 434 // 'itarathApi' vidhisadApAlanAmantareNApi / haMdIti pUrvavat / 'etasmin' ganthibhede kRte satyeSa vacanauSadhaprayogaH 'ArogyasAdhakazcaiva' bhAvArogyaniSpAdaka eva smpdyte| tathA ca paThyate-"labvA muhUrtamapi ye parivarjayante, samyaktvaralamanavadyapadapradAyi / bhrAmyanti te'pi na ciraM bhavavArirAzau, tadvibhratAM cirataraM kimihAsti vAcyam ? // 1 // " atra hetumAha-pudgalAnAmaudArika-vaikriya-taijasa-bhASA-AnaprANa-mana:karmavargaNApariNAmapariNatAnAM vivakSitakAlamAdau kRtvA yAvatA sAmastyenaikajIvasya grahanisag! sampadyete sa kAlaH pudgalaparAvarta ityucyate, pudgalA graha- nisargAbhyAM parivartante parAparapariNatiM labhante'sminniti vyutpatteH, tasyA? yAvat, 'yad' yasmAdUnaM kiJcid hInametasmin granthibhede sati saMsAro jIvAnAM tiirthkraadyaashaatnaabhulaanaampi| atra ca dRSTAntAH kUlavAlagozAlakAdayo vAcyAH // 434 // graMthibhedane ja AgaLa karatA graMthakAra kahe che gAthArtha-graMthi bheda thaye chate vacanarUpa auSadhanuM vidhipUrvaka sadA pAlana na thAya to paNa te vacanarUpa auSadhano prayoga avazya bhAva Arogyane sAdhanAro thAya che. kAraNa ke graMthibheda thaye chate saMsAra kaMIka nyUna ardha pudgalaparAvarta jeTalo ja rahe che. 2. ti, 2. patta, rU. vAsthati | sarAhacasvottavRttI | Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 59 TIkArtha--graMthibheda thaye chate vacanarUpa auSadhanuM vidhipUrvaka sadA pAlana na thAya to paNa te vacanarUpa auSadhano prayoga avazya bhAva Arogyane sAdhanAro thAya che. kahevAya paNa che ke--je jIvo nirdoSa pada (=mokSapada) ApanAra sabhyaratnane aMtarmuhUrta kALa sudhI paNa meLavIne gumAvI de che te jIvo paNa saMsArasamudramAM dIrghakALa sudhI bhaTakatA nathI, to pachI je jIvo dIrghakALa sudhI samyaktvaratnane dhAraNa kare che teonI to vAta ja zI karavI?" je jIvoe tIrthaMkara vagerenI AzAtanA ghaNI karI hoya te jIvono paNa graMthibheda thayA pachI saMsArakALa kaMika nyUna ardhapudgalaparAvarta jeTalo ja thAya che. enAthI vadhAre thato nathI. A viSe skUlavAlaka muni ane gozALo vagere dRSTAMto kahevAM. ahIM bhAvArtha A pramANe che--samyaktva pAmyA pachI koi jIvane bhUtakALamAM baMdhAyela azubhakarmano udaya thAya, ane ethI te jIva vacana rUpa auSadhane mUkI de, to paNa ekavAra kareluM vacanarUpa auSadha bhaviSyamAM saabhyAsanuM kAraNa bane che, arthAt bhaviSyamAM tene mokSa mArganI prApti thAya che. kAraNa ke zAstramAM pratibaMdhane paNa paramArthathI mokSarUpa phaLa ApanArA kALanI najIka lai janAro kahyo che. [upa. raha. gA. 65nI TIkA] pudgalaparAvartazabdano artha--eka jIva jagatamAM rahelA sarva pudgalone jeTalA kALamAM audArika, vaikriya, taijasa, bhASA, zvAsocchvAsa, mana ane kArpaNa e sAta vargaNArUpe grahaNa karIne mUke teTalA kALane pudgalaparAvarta kahevAmAM Ave che. jemAM pudgalo levA-mUkavA vaDe parAvartana pAme che (=bIjA bIjA pariNAmane pAme che) te 'pudgalaparAvarta' evI pudgalaparAvarta zabdanI vyutpatti che. (434) eyammi eyajoge, Na vivajjayameti pAyaso jIvo / samuvatthiyakallANo, Nahu tavvivarIyago hoti // 435 // 'etasmin ' granthibhede sati 'etadyoge' vacanauSadhaprayoge sampanne sati 'na' naiva 'viparyayaM' devagurudharmatattvagocaraM viparyAsameti pratipadyate 'prAyazo' bAhulyena jIvaH / prAyograhaNamavazyavedyamithyAtvAdikliSTakarmmaNAM keSAJcid viparyayasambhavena vyabhicAraparihArArthamiti / etadeva bhAvayati-'samupasthitakalyANaH 'samAsannIbhUtAdbhutaprabhUtakuzalo 'na' naiva huryasmAt 'tadviparItakaH' samupasthitakalyANaviruddhAcAraparAyaNo bhavati / yathA hi samupasthitakalyANo na tadviparItako bhavati, tathA granthibhede upayuktajinavacanauSadhaH san na viparyastamatirjanturjAyate // 435 // 1. pudgalaparAvarta zabdanA vistRta arthane samajavA mATe A pustakamAM pAchaLanA bhAgamAM ApelA pariziSTane vAMco. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 upadezapada : bhAga-2 gAthArtha-graMthibheda thaye chate vacanarUpa auSadhano prayoga prApta thatAM jIva prAyaH deva, guru ane dharma e traNa tattvasaMbaMdhI viparItapaNAne pAmato nathI. jenuM adbhuta ghaNuM kalyANa najIkamAM raheluM che te jIva najIkamAM rahelA kalyANathI viruddha AcAromAM tatpara banatA nathI. TIkArya-jevI rIte jenuM kalyANa najIkamAM raheluM che te jIva najIkamAM rahelA kalyANathI viruddha AcaraNa karato nathI. tevI rIte graMthibheda thaye chate jeNe jina vacanarUpa auSadhano upayoga karyo hoya te jIva prAyaH viparIta mativALo thato nathI. prazna- prAya: 206no 5 ma. jyo? uttara-avazya bhogavavA yogya mithyAtvAdi kliSTakarmanA udayavALA keTalAka jIvomAM viparIta bhAva thavAno saMbhava hovAthI niyamano (graMthibheda thaye chate jeNe jinavacana rUpa auSadhano upayoga karyo hoya te jIva viparIta mativALo thato nathI evA niyamano) bhaMga na thAya e mATe prAyaH zabdano ullekha karyo che. (435) etadeva bhAvayatino paraloo na jiNA, Na dhamma mo gaMDapIla sIlaM tu / natthaTThamiyA ya tahA, emAdi na mannaI eso // 436 // 'no' naiva 'paraloko' vartamAnabhavApekSayA bhavAntararUpaH samasti / tasmAd Agacchato gacchatazca tatra kasyacit kadAcit kenacidanavalokanAt, kintu bhUtapaJcakasamudAyarUpakaDevaramevedamudbhUtacaitanyaM tAsu tAsu kriyAsu pravarttamAnaM jIvatIti vyapadezaM pratipadyate, taduparAmaM ca mRtamiti / tathA, na 'jinA' bhagavanto'rhantaH sarvathA nivRttarAgadveSamohamAlinyA mAnavavizeSAH santi, tAdRzasya kasyacidadhunA'nupalambhAt, dRSTAnusAreNa cAdRSTakalpanAyAH sAdhIyastvAt / na dharmo durgatipatajantujAtadhArakaH, eteSAmeva ca sugatau dhArako jIvapariNAmavizeSaH, pratyakSeNa sAkSAdanirIkSaNAt / 'mo' iti pUrvavat / 'gaNDasya' tathAvidhavraNasya yA 'pIDA' tadupazamaM 'zIlaM tu' bastinirodharUpaM punaH / yathA hi gaNDapIDAyAM sahyamAnAyAM na kazcid guNaH, kintu tannipIDanameva, evaM bastinirodhapakSe'pi bhAvanA kAryA / 'nAsti' na vidyate'STamikA, ca tathA, ratnaprabhAdibhyo narakapRthivIbhyaH saptabhyaH purato'dhastAd aSTamI pRthivI upArjitapracuratamasAmiti / ayamabhiprAyaH-saptasu tAvad gatA gacchanti gamiSyanti ca jIvAH, kiM tAbhyo bhayamasti? aSTamI ca narakapRthivI bhavadbhirna pratipAdyate, itIndriyaprItireva sampAdayituM yuktA, na punaH pApabhayAt tatparihAra iti / evamAdyanyadapi vacanApauruSeyatvajagadIzvarakartRtvAdi nAstikamImAMsakanaiyAyikAdiparikalpitaM na manyate, Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 Gpahezapa : bhAga-2 eSa bhinnagranthiH, samyagbodhapradIpaprabhAprahataprauDhamithyAtvAndhakArabhAvatvAttasya / manyate punaritthaM-yat kAryaM tadanurUpakAraNaprabhavaM, yathA zAligodhUmAdidhAnyavizeSaH, kArya cehabhavikA harSaviSAdAdayaH, yaccaiteSAmanurUpaM kAraNaM tatprAgbhavacaitanyamiti paralokasiddhiH / tathA santi ca jinAH, tatsAdhakapramANasyAbAdhitaviSayasya sattvAt / tathA hi-ye yato hetordezataH kSIyamANA vIkSyante te tataH prakarSaprAptAt sambhavatsarvakSayA api, yathA cikitsAsamIraNAdibhyo rogajaladharAdayo, dRzyante ca pratipakSabhAvanAtaH kvacit prANini dezataH kSIyamANA rAgAdayaH, tataH prastutabhAvanAprakarSAt sambhavatyeva teSAM kadAcit sarvapralaya iti, ye ca sarvaprakSINadoSAsta eva jinAH / na cAdarzanamAtreNa teSAmasattvamudbhAvanIyamAgdarzibhiradRzyamAnAnAmapi pAtAlatalagatAnAM mUlakIlAdInAM bahUnAM bhAvAnAM sadbhAvAt / dharmo'pi samasti, sUtre dharmasyopalakSaNatvAt pApamapi gRhyate / tataH puNyaM pApaM samastItyarthaH / kathamanyathA tulyavyavasAyayorapi dvayoH phalasiddhau sarvajanapratIto bheda upalabhyate? yathoktam-"tulyapratApodyamasAhasAnAM, kecillabhante nijakAryasiddhim / pare na tAmatra nigadyatAM me, karmAsti hitvA yadi ko'pi hetuH? // 1 // vicitradehAkRtivarNagandhaprabhAvajAtiprabhavasvabhAvAH / kena kriyante bhavane'GgivargAzcirantanaM karma nirasya citrAH? // 2 // vivarya mAsAn nava garbhamadhye, bahuprakAraiH kalalAdibhAvaiH / udvartya niSkAsayate savitryAH ko garbhataH karma vihAya pUrvam? // 3 // " yacca gaNDapIDAdhisahanatulyaM zIlamuktaM tadapi na cAru, gaNDapIDApratIkArasya tathAvidharAgadveSayorabhAvena pravRttatvAt / bastinirodhapIDApratIkArasya ca saMsAramUlatIvrakAmarAgamUlatvenAtyantadurvRttatvAd na kiJcit tatpratIkArayoH saamymsti| tathA cArSam- "mUlameyamahammassa, mhaadossmussyN| tamhA mehuNasaMsaggiM, niggaMthA vajayaMti NaM // 1 // " yaccoktaM nAstyaSTamI pRthivIti, sApi zaThoktireva, saMsAramasAramamanyamAna evetthaM vakti / nahi saMsArabhIravo'nyataranarakapRthvIduHkhamapyanumanyante, kiM punaH sarvapRthvIprabhavamiti / yacca mImAMsakairvacanApauruSeyatvamu Syate, tadapi sudhIbhirneSyata eva / tathA hi-ucyata iti vacanaM puruSavyApArAnugataM rUpamasya, kathaM takriyAyA abhAve tad bhavitumarhati? / na caitat kevalaM kvacid dhvnduplbhyte| upalabdhAvapi kvacidadRSTavaktrAzaGkA na nivarttate / yaccezvarakAraNikairIzvarakartRkaM jagaditi procyate / tadapyuccAvacameva / Izvaro hi parairutpattivikalaH kalpyate / na ca tAdRzAt kiJcit kAryamupapadyate / yathoktam-"nezvaro janminAM heturutpttivikltvtH| gaganAmbhojavat sarvamanyathA yugapad bhavet // 1 // " iti // 436 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 upadezapada : bhAga-2 A ja viSayane vicAre che gAthArtha-paraloka nathI, jino nathI, dharma nathI, zIla vraNanI pIDA samAna che, AThamI pRthvI nathI, ItyAdi bhinnagraMthi jIva na mAne. mithyASTinI mAnyatA TIkArtha-(1) vartamAna bhavanI apekSAe anyabhava rUpa paraloka nathI. kAraNa ke paralokamAMthI AvatA ane paralokamAM jatA koI jIvane koIe kyAreya joyo nathI. pAMca bhUtanA samudAyarUpa ane jemAM caitanya utpanna thayuM che evuM A zarIra ja te te kriyAomAM pravRtti kare che tyAre jIve che evA vyavahArane pAme che ane te te kriyAo karatuM aTakI jAya che tyAre mRtyu pAmyuM che evA vyavahArane pAme che. (2) tathA jemanuM rAga-dveSa-moharUpa mAlinya sarvathA nAza pAmyuM hoya tevA viziSTa prakAranA manuSyo rUpa arihaMta bhagavaMto nathI. kAraNa ke hamaNAM tevA prakArano koI manuSya jovAmAM Avato nathI. jovAyelA pramANe nahi joyelAnI kalpanA karavI e yogya che, arthAt koI eka vastu pratyakSa jovAmAM AvI hoya to tenA AdhAra nahi jovAyelI tenA jevI bIjI vastunI kalpanA karavAmAM Ave to te yogya gaNAya. paNa koI vastu joI ja na hoya to bIjI tevI vastunI kalpanA na karI zakAya. (3) durgatimAM paDatA jIvasamUhane dhArI rAkhe ane sugatimAM sthApe te dharma. Avo dharma jIvano pariNAma vizeSa che. Avo dharma A jagatamAM nathI. kAraNa ke pratyakSa jovAmAM Avato nathI. (4) bastinirodha rU5 zIla tevA prakAranA vraNanI pIDA samAna che. jevI rIte vaNanI pIDA sahana karavAmAM koI lAbha nathI, balka pIDA sahana karavI paDe che, tevI rIte bastinirodhamAM paNa koI lAbha nathI, kevaLa pIDA ja sahana karavI paDe che. (5) AThamI naraka pRthvI nathI, arthAt jemaNe ghaNAM pAponuM upArjana karyuM che tevA jIvo mATe ratnaprabhA vagere sAta narakapRthvIonI nIce AThamI narakapRthvI nathI. ahIM abhiprAya A che- jIvo (nIce vadhAremAM vadhAre) sAta narakapRthvIomAM gayA che, jAya che ane jaze. AthI narakothI zuM bhaya che? arthAt narakothI DaravAnuM koI kAraNa nathI. tame AThamI narakapRthvI to kahetA nathI. AthI Idriyone (managamatuM ApIne) khuza karavI e ja yogya che, paNa pApabhayathI iMdriyone khuza karavAnuM choDI na devuM joie. AvA prakAranuM bIjuM paNa vacanApauruSeyatva, jagadIzvarakatRtva vagere ke jene nAstika, mImAMsaka ane naiyAyika vageree kalpeluM che, tene A bhinnagraMthi jIva na mAne. kema ke tenA aMtaramAM samyagbodha rUpa dIpakanI prabhAthI gADhamithyAtvarUpa aMdhakAranI sattA naSTa thaI gaI che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 samyagdaSTinI mAnyatA samyagdaSTi jIva A pramANe mAne che- (1) je kArya hoya te kArya anurUpa kAraNathI utpanna thAya. jemake taMdula, ghauM vagere dhAnyavizeSa. prastutamAM A lokamAM thanArAM harSa-viSAda vagere kAryo che. e kAryone anurUpa je kAraNa che te pUrvabhavanuM caitanya che. A pramANe paralokanI siddhi thAya che. (2) tathA jino che. kAraNa ke jinone siddha karanAra pramANa che, ane e pramANa bAdhadoSathI rahita che. te A pramANe-je padArtho je kAraNathI dezathI (=alpAMzathI) kSaya pAmatA jovAmAM Ave che, te padArtho prakarSane pAmelAM (=prabaLa banelAM) te kAraNothI saMpUrNa kSaya pAmelA paNa jovAmAM Ave che. jema ke cikitsAthI dezathI rogano kSaya thAya che to dIrghakALa sudhI karelI cikitsAthI saMpUrNa rogano kSaya thAya che. pavanathI vAdaLAM thoDA haTe che to prabaLa pavanathI vAdaLAM sarvathA haTI jAya che. prastutamAM koika jIvamAM pratipakSa bhAvanAthI rAgAdidoSo dezathI kSaya pAmatA jovAmAM Ave che. AthI prakRSTa pratipakSabhAvanAthI te doSono kayAreka saMpUrNa kSaya saMbhave ja che. jemanA sarvadoSo saMpUrNapaNe kSINa thaI gayA che te ja jino che. kevaLa vartamAna kALanuM ja jovAnI zaktivALA puruSoe jino dekhAtA nathI eTalA mAtrathI temanA abhAvanI kalpanA na karavI joIe. kemake na dekhAvA chatAM pAtALamAM (=pRthvInA peTALamAM rahelA mULiyuM ane khIlo vagere ghaNA padArthono sadbhAva che. (3) dharma paNa che. gAthAmAM rahelo dharmazabda upalakSaNa hovAthI pApanuM paNa grahaNa karavuM. ethI puNya-pApa che evo artha thAya. jo puNya-pApa na hoya to samAna prayatna karanArA be puruSonI phalasiddhimAM sarvaloka prasiddha bheda kevI rIte dekhAya? arthAt na dekhAya. kahyuM che ke-tulya pratApa-udyama-sAhasavALA manuSyomAM keTalAka potAnA kAryanI siddhine pAme che ane bIjAo potAnA kAryanI siddhine pAmatA nathI. ahIM karmane choDIne bIjo koIpaNa hetu hoya to mane kaho." (1) jIvonA zarIrano AkAra-varNa-gaMdha ane teja bhinna bhinna hoya che. jIvo bhinna-bhinna jAtimAM utpanna thAya che. Ama vizvamAM jIvo vividha prakAranA hoya che. pUrvanA karmane choDIne bIjo koNa jIvone vividha prakAranA kare che? garbhamAM kalala bhAva vagere ghaNA prakAre vikAsa karIne ane nava mahinA sudhI moTo karIne jIvane pUrvanA karma choDIne bIjo koNa mAtAnA garbhamAMthI bahAra kADhe che? (4) zIla vaNapIDAne sahana karavA samAna che ema je kahyuM te paNa barobara nathI. kAraNa ke jIva vraNapIDAno pratikAra karavAmAM tevA prakAranA rAga-dveSa vinA pravarte che ane Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 bastinirodhanA pratIkAranuM mukhya kAraNa saMsAranuM mUla evo tIvra kAmarAga che. AthI bastinirodhano pratikAra atyaMta durAcAra hovAthI te benA pratikAramAM jarA paNa samAnatA nathI. RSioe kahyuM che ke-"abrahmacarya pApanuM mULa che, (ethI paralokamAM vividha kaSTonuM kAraNa che, ane A lokamAM hiMsA asatya corI vagere) moTA doSono bhaMDAra che. AthI ninya munio maithunanA saMsargano (strIono paricaya karavo vagere saMbaMdhano paNa) tyAga kare che." [daza. vai.6-17] (5) vaLI AThamI narakapRthvI nathI ema je kahyuM te paNa zaThatA bhareluM vacana ja che. saMsArane asAra na mAnanAra ja A pramANe kahe. saMsArabhIru jIvo koipaNa eka narakapRthvInA duHkhanI paNa anumati ApatA nathI, to pachI sarva pRthvIomAM thanArA duHkhanI anumati kema Ape? (6) vaLI-mImAMsako je vacanApauruSeyatvanI udghoSaNA kare che te paNa buddhizALIone ISTa nathI ja. te A pramANe-je kahevAya te vacana. AthI vacana puruSanA vyApArane anusaranAruM che, arthAt kahenAra koI puruSa hoya to ja vacana hoya. AthI kahenAra puruSanI kriyAnA abhAvamAM vacananI utpatti kevI rIte thAya? arthAt na thAya. ekaluM ( kahenAra puruSanI kriyA vinA) vacana kyAMya sAMbhaLavAmAM AvatuM nathI. kadAca kayAMka ekaluM vacana sAMbhaLavAmAM Ave to paNa adaSTa vaktAnI zaMkA dUra thatI nathI, arthAt ahIM koI vaktA hovo joIe evI zaMkA rahe che. (7) jagatanuM kAraNa Izvara che ema mAnanArAo jagatanA kartA izvara che ema je kahe che te paNa anucita ja che. bIjAo Izvarane janmathI rahita kahyuM che. janmarahita puruSathI koI kArya utpanna na thAya. kahyuM che ke-"izvara janmathI rahita hovAthI jIvonI utpattinuM kAraNa nathI. jo janmathI rahita paNa Izvara utpattinuM kAraNa hoya to AkAzakamaLanI jema badhuMya ekI sAthe utpanna thAya." (436) itthamakAlaM kAlaM ca vacanauSadhaprayogasya pratipAdya dRSTAntatayopanyastaM sadauSadhamadhikRtya kAlamupadizannAha dosAvekkhA cevaM, samma kAlo sadosahagaovi / kusalehiM muNeyavyo, sai vejagasatthanIIe // 437 // 1. vacano (=veda rUpa vacano) koI puruSa racya nathI, nitya che, ema mImAMsako mAne che. temanuM kahevuM che ke-"arakriyAmAM sAkSAt kaSTA vidyate | nityego vevANo yathArthaviniyaH || "atIndriya padArthono koI sAkSAt daNa nathI. AthI ja nitya vedavAkyothI ja atIndriya padArthonI yathArthatAno nizcaya thAya che." Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 upadezapada : bhAga-2 'doSApekSayA' iha doSA vAtapittazleSmaprakopaprabhavA jvarAtIsArAdayo rogA mRdumadhyAdhimAtrarUpAsteSAmapekSA ca tAnapekSyetyarthaH, evaM vacanauSadhaprayogavat samyak kAlaH prayogayogyaH 'sadauSadhagataH' snigdhoSNAdisundarauSadhopajIvanArUpaH, kiM punaH prAgukto vacanauSadhaprayogakAla ityapizabdArthaH, kuzalairbuddhimadbhirmuNitavyo jJeyaH 'sadA' sarvakAlam / kathamityAha-vaidyakazAstranItyA' AtreyacarakasuzrutAdicikitsAgranthAnusAreNa / tatrAdhimAtre roge sadauSadhasyAprayogAvasara eva, auSadhasyAdyApi svasAmarthyamalabhamAnasya rogasvarUpaM tvanuvartamAnasya tatpuSTikArakatvameva, yato madhyamAvasthAyAM tu syAdapi kazcid guNastatprayogAt, mRdubhUtAvasthAyAM tu tathA tathA kuzalairupacaryamANo rogaH sarvathoparamaM pratipadyate eva / sadauSadhAni caivaM zAstre paThyante"tittakaDuehiM siMbhaM, jiNAhi pittaM kasAyamahurehiM / niddhaNNehi ya vAyaM, sesA vAhI sAsaNa ? " jarUchA A pramANe vacanarUpa auSadhanA prayogano akALa ane kALa jaNAvIne dRSTAMta tarIke mUkelA saauSadhane AzrayIne kALano upadeza karatA graMthakAra kahe che gAthArtha-kuzaLapuruSoe A pramANe saauSadhano paNa kALa sadA vaidyazAstranItithI doSonI apekSAe (=doSonA anusAre) samyak jANavo. TIkArya-A pramANe=vacanarUpa auSadhanA prayoganI jema. saauSadhano=snigdha-uSNa vagere suMdara auSadhanA upayogano, arthAt dardIne suMdara auSadha ApavAno kALa. kALa=prayogane yogya kALa, arthAt auSadha ApavA mATeno yogya kALa. vaidyazAstranItithI= Atreya, caraka ane suzruta vagere cikitsAnA graMthonA anusAre. temAM roga adhika pramANamAM hoya tyAre saauSadhanA prayogano avasaraja nathI. kAraNa ke roganI tIvra avasthAmAM auSadhanA sAmarthyanI roga upara asara thatI nathI, balka auSadha roga svarUpane anusare che, ane ethI roganI puSTine ja kare che, arthAt roga vadhAre che. roganI madhya avasthAmAM to saddaauSadhanA prayogathI koIka lAbha thAya paNa kharo. roganI mRdu (=aMda) avasthA thAya tyAre to te te rIte kuzaLapuruSothI upacAra karAto roga avazya sarvathA dUra thAya che. zAstramAM saauSadho A pramANe vAMcavAmAM Ave che-"tIkhAM-kaDavAM auSadhothI kaphane jIta, tUrAM-madhura dravyothI pittane jIta. snigdha-uSNa dravyothI vAyune jIta, bIjA rogone anazanathI (AhArano tyAga karavAthI) jIta. (437) Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 upadezapada : bhAga-2 para: prakh Nu akAlapaoge, etto gevejagAisuhasiddhI / / NaNu sAhigaosahajogasokkhatullA muNeyavvA // 438 // kathaM nu prazne, pRcchAmyakAlaprayoge tathAbhavyatvAparipAkalakSaNe'kAle vacanauSadhaprayoge jAte sati dUrabhavyAnAmabhavyAnAM ca keSAJcid 'ito' vacanauSadhaprayogAd graiveyakAdisukhasiddhiH zAstre zrUyate / uktaM ca-"titthaMkarAipUyaM, daTThaNanneNa vAvi kheDA | suyasAmAnjamo, rojhAimabrasa kimi zo' tata-"ne saMsavaavnnaa, liMgaggahaNaM kareMti saamnne| tesiM ciya uvavAo, ukkoso jAva gevejjA // 2 // " atra pratividhIyate, nanviti parapakSAkSamAyAM, sA graiveyakAdisukhasiddhiradhikRtauSadhayogasaukhyatulyA muNitavyA / yathA hi sadauSadhaM samayaprayogAt kSaNamAtraM svasambandhasAmarthyAda asAdhye vyAdhau saukhyamupanayati, tadanu ca samadhikavyAdhiprakopAya sampadyate / evamadhikRtavacanauSadhaprayogo'pyapakvabhavyatvAnAM sattvAnAM graiveyakAdiSu sukhasiddhimAtramAdhAya pazcAt paryAyeNa narakAdidurgatipravezaphalaH sampadyate // 438 // ahIM bIjo koI kahe che- gAthArtha-prazna-akAlaprayogamAM vacanauSadha prayogathI raiveyakAdi sukhanI siddhi kema saMbhaLAya che? uttara-zaiveyakAdi sukhanI siddhi adhikRta auSadhanA yogathI thanArA sukha tulya jANavI. TIkArtha-prazna-(jo acaramAvarta vacana rUpa auSadhanA prayoga mATe akALa che to) tathAbhavyatvanA aparipAka rUpa akALamAM vacanarUpa auSadhanA prayoga thaye chate keTalAka dUrabhavyone ane abhavyone vacanarUpa auSadhathI raiveyaka vagere devalokanA sukhanI prApti thaI ema zAstramAM kema saMbhaLAya che? kahyuM che ke-"tIrthakara vagerenI pUjAne joIne (dharmathI Avo satkAra maLe che evI buddhi thavAthI) athavA (devapaNuM, rAjya, saubhAgya vagere) anya nimittathI graMthi deze AvelA abhavyane paNa zrutasAmAyikano lAbha saMbhave che." [vizeSA.1219] "je nihava vagere vyApannadarzanajIvo ane anAdi mithyASTijIvo paNa pratidina rajoharaNa vagere rAkhe che, rajoharaNa vagere ramata mATe nathI rAkhatA, kiMtu tenAthI svabuddhi pramANe saMyamanAM anuSThAna kare che. temanI paNa utkRSTa utpatti nava raiveyaka sudhI kahI che." (paMcava. 1039) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 upadezapada : bhAga-2 uttara-zaiveyaka vagerenA sukhanI prApti prastuta auSadhanA yogathI thanArA sukha tulya jANavI. jevI rIte asAdhya vyAdhimAM vaidyazAstramAM kahyA pramANe saauSadhano prayoga karavAthI te saauSadha potAnA saMbaMdhanA sAmarthyathI kSaNamAtra sukhane laI Ave che, paNa pachI adhika vyAdhinA prakopa mATe thAya che, tevI rIte prastuta vacanarUpa auSadhano prayoga paNa jemanA bhavyatvano paripAka thayo nathI tevA jIvone raiveyaka vageremAM mAtra sukhanI prApti karAvIne pachI krame karIne narakAdi durgatimAM praveza rUpa phaLavALo thAya che. (438) etat svayamapi bhAvayatikuNai jaha saNNivAe, sadosahaM jogasokkhamettaM tu / / taha evaM viNNeyaM, aNorapArammi saMsAre // 439 // karoti yathA sannipAte vAtAdidoSatrayayugapatprakoparUpe sadauSadhaM kriyAtiktakvAthAdirUpaM yogasaukhyamAtrameva, na punastaducchedamapi / tathaitad graiveyakAdisukhaM samayavacanauSadhaprayogAd utpannaM vijJeyamanarvAkpAre saMsAre // 439 // - A viSayane graMthakAra svayaM paNa vicAre che gAthArtha-jevI rIte sannipAtamAM saauSadha yogathI mAtra sukhane kare che, tevI rIte ativizALa saMsAramAM raiveyakAdinuM sukha paNa jANavuM. TIkArtha-sannipAta=vAyu vagere traNe doSono ekI sAthe prakopa thAya te sannipAta. jevI rIte sannipAta rogamAM cikitsA mATe taiyAra karelA kaDavo-tikho ukALo vagere saauSadha ApavAmAM Ave to te auSadha potAnA yogathI=saMbaMdhathI mAtra (kSaNavAra) sukhane kare che, paNa rogano sarvathA nAza karatuM nathI, tevI rIte zAstravacanarUpa auSadhathI apAra saMsAramAM abhavya-dUrabhavyajIvone alpa samaya mATe raiveyakAdinuM sukha maLI jAya che, paNa duHkhano sarvathA uccheda thato nathI. (439). Naya tattao tayaMpi hu, sokkhaM micchattamohiyamaissa / jaha rohavAhigahiyassa osahAovi tabbhAve // 440 // 'na' naiva, cakAro vaktavyAntarasUcakaH, tattvato'nizcayavRttyA tadapi' graiveyakAdigataM, 1. mAtra sukhanI prApti karAvIne e vAkyano bhAva e che ke mAtra bhautika sukhanI prApti karAve che, te paNa alpakALa sudhI ja karAve che. mokSasukhanI prApti karAvato nathI. 2. kriyAtivatavavAthaSi e sthaLe kriyA eTale rogane dUra karavAnA upAyo, arthAt cikitsA. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 upadezapada : bhAga-2 haH sphuTaM, saukhyaM vartate |ksyetyaah-'mithyaatvmohitmteH 'dRDhaviparyAsapizAcAbhibhUtacetaso jIvasya / dRSTAntamAha-yathA raudravyAdhigRhItasya'duHsAdhavyAdhibAdhAvidhurazarIrasya kasyacid auSadhAdapi tadbhAve' saukhyabhAve na tattvataH sukham / tathA hi svabhAvatastAvat tasya na saukhyamasti, yadi paramauSadhAt / paraM tatrApyatyantadAruNarogeNAnavarataM tudyamAnamarmaNo bAhya eva sukhalAbhaH / yathA hi zaratkAle kaThoratarataraNikiraNanikaraNa tApiteSvapi mahAdeSu bahirevoSNAni jalAni, madhye punaratyantazItalabhAvabhAJji bhavanti, evaM sakriyAyogAd bAhyasaukhyayoge'pyatyantamithyAtvopaplutatvAd duHkhameva // 440 // gAthArtha-jevI rIte raudravyAdhithI grahaNa karAyelA jIvane auSadhathI paNa sukha thavA chatAM paramArthathI sukha nathI, tema mithyAtvathI mohitamativALA jIvanuM raiveyakAdinuM sukha paNa paramArthathI sukha nathI. TIkArtha-mithyAtvathI mohitamati eTale daDha viparyAsarUpa pizAcathI jenuM citta parAbhava pAmeluM che tevo jIva. kaSTa sAdhya vyAdhinI pIDAthI jenuM zarIra viThThala banI rahyuM che te jIvane koIka auSadhathI paNa sukha thAya evuM bane. paNa tevuM sukha tattvathI sukha nathI. e sukha svabhAvathI (=svAbhAvika rIte) thayeluM nathI, kiMtu auSadhathI thayeluM che. (roga dUra thAya ane je sukha thAya te svAbhAvika sukha che.) AvA sukhamAM paNa tenuM aMtara atyaMta bhayaMkara roganA kAraNe sadA pIDAI rahyuM hoya che. AthI tene thayelo sukhalAbha bAhya ja che. jevI rIte zaradaRtunA kALamAM sUryanA atizaya pracaMDa kiraNo moTA sarovarone tapAvI de che. Ama chatAM te sarovaromAM pANI bahArathI ja uSNa hoya che, paNa aMdaramAM to atyaMta zItala hoya che. tevI rIte prastutamAM sakriyAnA yogathI sukhano bAhya saMbaMdha thavA chatAM te jIva gADha mithyAtva rUpa upadravathI yukta hovAthI tene duHkha ja hoya che. (440) punarapi dRSTAntopanyAsenAmumevArtha bhAvayatijaha cevovahayaNayaNo, samma evaM Na pAsaI puriso / taha ceva micchadiTThI, viulaM sokkhaM na pAvei // 441 // yathAcaiveti dRSTAntArthaH / upahatanayanaH'kAcakAmalAdidoSopaplutalocanaH samyag' yathAvad rUpaM strIpuruSAdilakSaNaM na pazyati' na vIkSate 'puruSaH' pramatto jIvaH / tathA caiveti daassttaantiko'rthH| mithyAdRSTirupahatasamyagbodho "vipulaM' bahu samupasthitamapi saukhyaM na prApnoti // 441 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 69 pharI paNa dRSTAMta mUkavA dvArA A ja arthane vicAre che- gAthArtha-jevI rIte vyAdhithI jenI AMkho dUSita thayelI che tevo puruSa barobara joI zakto nathI, te ja pramANe mithyAdaSTi jIva ghaNA sukhane pAmato nathI. TIkArtha-motIyo ane kamaLo vagerethI jenI AMkho dUSita thayelI che tevo puruSa strI-puruSa AdinA rUpane barobara joI zakato nathI. tevI ja rIte samyagbodhathI rahita mithyAdaSTi jIva upasthita thayelA paNa ghaNA sukhane pAmato nathI. [AMdhaLo mANasa sarvazreSTha rAjamahelamAM raheto hoya, makhamalanI pathArI, gAlIcA, rezamI vastro ane strI vagereno upabhoga kare to paNa netranA abhAvamAM te badhAnA rUpanA darzananA abhAvamAM saMpUrNa IcchApUrti na thatI hovAthI (eTale ke rUpa jovAnI tIvra IcchA pUrNa na thavAnA kAraNe manamAM AkuLatA rahetI hovAthI) upabhogajanitasukhano yathArtha anubhava karI zakato nathI. upabhoga paNa enA mATe anupabhoga tulya thaI jAya che. e ja rIte rAjya vagerenA sukhano upabhoga thavA chatAM paNa mithyASTijIvane mithyAtvadoSa rUpa aMdhApAnA kAraNe icchApUrti na thatI hovAthI te badhuM ja bhogavavA chatAM paNa na bhogavyA jevuM thaI jAya che.] (paMnyAsa zrI jayasuMdaragaNikRta upadeza rahasyanA bhASAMtaramAMthI sAbhAra uddata). (441) kuta iti cedutyateasadabhiNivesavaM so, Niogao tA Na tattao bhogo / savvattha taduvaghAyA, visaghAriyabhogatullo tti / / 442 // 'asadabhinivezavAn vitathAbhiniviSTaH 'sa'mithyAdRSTirniyogato niyamena, tattasmAd na tattvato 'bhogaH' stryAdiviSayavastugocaraH, 'sarvatra' heye upAdeye ca vastuni tadupaghAtAdasadabhinivezopadravAt |'vissghaaritbhogtulyH' yAzo hi viSavikAravihvalIbhUtacetasaH srakcandanAGganAdibhogastattvato'bhoga eva, evaM mithyAdRSTezcakravartyAdipadavIprAptAvapi viparyAsavazAd na kazcid bhogaH / itirvAkyaparisamAptau // 442 // mithyASTi zA kAraNathI sukhane pAmato nathI evuM koI pUche to ame kahIe chIe gAthArtha-te niyama asad AgrahavALo hoya che. tethI tene paramArthathI bhoga na hoya. sarvatra asa AgrahanA upadravanA kAraNe teno bhoga viSavikArathI vidvala banelA puruSanA jevo che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 upadezapada : bhAga-2 TIkArtha-mithyAdRSTi jIva avazya asat AgrahavALo hoya che. tethI teno viSayonuM sAdhana evI strI vagere vastuno bhoga paramArthathI bhoga nathI. heya ane upAdeya sarva vastumAM asad AgraharUpa upadravanA kAraNe teno bhoga viSavikArathI vihvala banelA puruSanA jevo che. viSavikArathI jenuM citta vidvala baneluM che evo puruSa mALA, caMdana ane strI Adino bhoga kare to teno e bhoga paramArthathI abhoga ja che. e pramANe mithyAdaSTi jIvane cakravartI AdinuM pada prApta thavA chatAM viparyAsanA kAraNe koI bhoga na hoya, arthAt sukha sukharUpe vedAtuM nathI. (442)= etadeva bhAvayatikatthai Na NANameyassa bhAvao tammi asai bhogovi / aMdhalayatullabhogo, puvvAyariyA tahA cAhu // 443 // 'citnIvAtI vastuni "ra" naiva jJAnanevavotha 'ta' mithyAdazo 'mAvata' samyagrUpatayA varttate / tatastasmin jJAne'sati bhogo'pi stryAdivastuviSayo'ndhalakabhogatulyo yAdRzo'ndhapuruSasya prAsAdazayyAsanavanitAdibhogo'nupalabdharUpatattvasya na paramArthato bhogatAM bibharti, mithyAdRzo'pi tathA prastutabhoga iti / etadeva dRDhayannAha-pUrvAcAryA jinabhadragaNikSamAzramaNapAdAstathA ca tathaiva yathaitadvastu sidhyati tatharsgvantaH 4jarUA A ja viSayane vicAre che- gAthArtha-mithyASTine jIvAdi koIpaNa vastuno samyagbodha hoto ja nathI. te na hovAnA kAraNe tenA bhogo paNa aMdha puruSanA bhogatulya che. pUrvAcAyoe paNa te pramANe kahyuM che. TIkArtha-jeNe mahela, zavyA, Asana ane strI vagerenuM rUpa joyuM nathI tevo aMdha puruSa mahela Adino bhoga kare to paNa paramArthathI tenA e bhogo bhogapaNAne dhAraNa karatA nathI. te pramANe mithyAdRSTinA paNa prastuta mahela AdinA bhogo paramArthathI bhogapaNAne dhAraNa karatA nathI. pUrvAcArya pUjya zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe paNa A viSaya je rIte siddha thAya te rIte ja kahyuM che. (443) uktameva darzayatisadasadavisesaNAo, bhavaheujahicchiovalaMbhAo / NANaphalAbhAvAo, micchaddiTThissa annANaM // 444 // sadasatoravizeSaNAd mithyAdRSTerajJAnamityuttareNa yogaH / mithyAdRSTirhi yadasti tat Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 upadezapada : bhAga-2 sarvathA'styeveti nirvizeSaNaM vadati / evaM nAstItyapi vAcyam / na caivaM vastusvarUpamasti, sarvabhAvAnAM svarUpeNa sattvAt / asattvamapi vivakSitaparyAyApekSayaiva, na punaH sarvAnapi paryAyAnapekSya, pryaayvishessaapekssyaa'sttvvivkssaakaale'pighttaadeHsttvaabhyupgmaat|tthaa, 'bhavaheu'tti bhAvapradhAnatvena nirdezasya, bhavahetutvAt saMsArakAraNatvAt , mithyAtvAdInAM karmabandhahetUnAM viparItajJAnarUpatvena pravRtteH / tathA, yadRcchayA svecchArUpayopalambhAt sarvabhAvAnAmavabodhAt, na punaH samyagdRSTeriva sarvavidvacanapAratantryAt / tathA, jJAnaphalAbhAvAt / jJAnasya hi phalaM virtiH|saa ca jJAnA'bhyupagamayatanAsu satISu sampadyate / mithyAdRSTestu viparyastabodhopahatatvena jJAnasyaiva tAvadasambhavAt kuto'bhyupagamayatanA sambhavaH?na casvakAryamakurvat kAraNaM kAraNatayA vipazcito nizcinvanti / paThanti cAtra"yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthasat" iti| tatastAdRzasya jJAnaphalasyAbhAvAd mithyAdRSTerudIrNamithyAtvamohasya jJAnamapi zAstrAbhyAsAdijanyamajJAnaM barttate // 444 // pUjya jinabhadragaNi kSamAzramaNe je kahyuM che tene ja jaNAve che gAthArtha-satpadArtha ane asatpadArthanI vizeSatA na samajI zakavAthI, bhavano hetu hovAthI, potAnI mati pramANe artha karavAthI, jJAnanA phalano abhAva hovAthI mithyAdaSTinuM jJAna paNa ajJAna che. TIkArtha-satpadArtha-asatpadArthanI vizeSatA na samajI zakavAthI-mithyAdaSTijIva je vastu che tene koI vizeSatA(=koI apekSA) vinA sarvathA "satuM ja che" ema kahe che. e pramANe je vastu nathI tene paNa koI vizeSatA vinA sarvathA "asat ja che ema kahe che. paNa vastunuM svarUpa e pramANe nathI. kAraNa ke sarvapadArtho svarUpathI sat che. vastunuM asatpaNuM (=abhAva) paNa vivakSita paryAyanI apekSAe ja che, nahi ke badhA paryAyonI apekSAe. kAraNake paryAyavizeSanI apekSAe jyAre ghaTAdinA asattvanI vivakSA karavAmAM Ave tyAre paNa ghaTAdinuM sattva svIkAravAmAM Ave che. | (jema gAMDo mANasa bhAIne bhAbhI kahe, bhAbhIne bhAI kahe, bhAine bahena kahe, bahenane bhAI kahe, tema mithyAdaSTi sane asat kahe ane asat sat kahe. koNa sat che? koNa asat che? vagere vizeSatAo samajI zakato nathI. sarvajJa bhagavaMto kahe che ke dareka vastu sat paNa che ane asat paNa che. pratyeka vastu svarUpe sat che, pararUpe asat che. ghaTa e ghaTa che, paTa nathI. AthI ghaTa ghaTarUpe=svarUpe sat che, paTa rUpe=pararUpe asat che. arthAt ghaTa ghaTanI apekSAe sat che ane paTa Adi para vastunI apekSAe asat che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 dareka vastu sva dravya-kSetra-kALa-bhAvanI apekSAe sat--vidyamAna che. para dravya-kSetrakALa-bhAvanI apekSAe asa=avidyamAna che. ghaDAnA daSTAMtathI A viSayane vicArIe. dravya-kRtikArUpa svadravyanI apekSAe sata, sUtararUpa paradravyanI apekSAe asat. kSetra-amadAvAda rUpa svakSetranI apekSAe sat. (amadAvAdamAM banyo che athavA vidyamAna che e dRSTie) kSetra-muMbaI rUpa parakSetranI apekSAe asat . kALa-ziyALArUpa svakAlanI apekSAe sat. (ziyALAmAM banyo che athavA vidyamAna che e dRSTie) unALA rUpa parakAlanI apekSAe asat .. bhAva-lAlaraMga rUpa svabhAvanI-svaparyAyanI apekSAe sat. (lAla ghaDo che mATe) kRSNaraMga rUpa parabhAvanI-paraparyAyanI apekSAe asat, e pramANe dareka vastumAM satva-asattva, nityatva-anityatva, sAmAnya-vizeSa vagere dharmo hovA chatAM mithyASTi amuka vastu sat ja che, amuka vastu asat ja che, amuka vastu nitya ja che, amuka vastu anitya ja che, amuka vastu sAmAnya ja che, amuka vastu vizeSa ja che, ema ekAMta rUpe eka dharmano svIkAra karI anya dharmono asvIkAra kare che. AthI tenuM jJAna ajJAnasvarUpa che.) bhavano hetu hovAthI-mithyASTinuM jJAna saMsAranuM kAraNa bane che. kAraNa ke tenAmAM mithyAtva vagere karmabaMdha hetuo viparItajJAna rUpe pravarte che. (ahIM tAtparyArtha A pramANe che- viparIta jJAna eTale mithyAjJAna. karmabaMdha thAya tevI pravRtti thAya tyAre jo viparIta jJAna hoya to e pravRtti saMsAranuM kAraNa bane, ane jo samyajJAna hoya to e pravRtti saMsAranuM kAraNa na bane. A bheda batAvavA ahIM kahyuM ke tenAmAM mithyAjJAna vagere karmabaMdha hetuo viparIta jJAnarUpe pravarte che.) potAnI mati pramANe artha karavAthI-mithyASTi sarvapadArthono artha potAnI mati pramANe kare che. te samyagdaSTinI jema sarvajJavacanane AdhIna banato nathI, arthAt sarvajJa vacana pramANe padArthono artha karato nathI. jJAnasalano abhAva hovAthI-jJAnanuM phala virati che. virati jJAna-svIkAra-catanA hoya to prApta thAya che. mithyAdRSTinuM jJAna viparIta bodhathI dUSita thayeluM hovAthI pahelAM to mithyASTine jJAna ja hotu nathI. jo jJAna ja na hoya to svIkAra ane yatanA kevI rIte hoya? je kAraNa potAnuM kArya na kare te kAraNa paramArthathI kAraNa ja nathI ema vidvAnono nizcaya che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 64heza56 : mAga-2 A viSe vidvAno kahe che ke-"je kAryane kare te ja paramArthathI sat che." tethI ukta prakAranuM jJAna phaLa na maLavAthI mithyAdRSTinuM zAstrAbhyAsa AdithI thayeluM jJAna paNa ajJAna che. (444) enAmeva gAthAcatuSTayena vyAcaSTeegaMtaNiccavAe, aNiccavAe sadasadaviseso / piMDo ghaDotti purisAdanno devotti NAtAto // 445 // 'ekAntanityavAde' ekAntena syAdvAdaviparItarUpeNa nityasyApracyutAnutpannasthiraikasvabhAvasyAtmAderabhyupagame kriyamANe paraiH sAGkhyAdibhiH, sadasadavizeSaH prApnoti, vivakSitAvasthAyAH sattvakAle ca dravyasyAvizeSo'nAnAtvamApadyate / tato ya eva piNDo mRdaH sambandhI sa eva ghaTaH, ityAyAtaM mRdravyasyobhayAvasthAnuyAyitvam, tilatuSatribhAgamAtramapi svarUpabhedAbhAvAt / na ca vaktavyamekAkAre'pi dravye piNDo ghaTazcetyavasthAbhedAzrayo'sau vyavahAro loke na pravartyata iti, avasthAturabhede tannibandhanAnAmapyabhedaprApteH, kAraNabhedapUrvakatvAt kAryabhedasya / yathoktam-"ayameva bhedo bhedaheturvA yad viruddhadharmAdhyAsaH kAraNabhedazca" iti / 'anityavAde' caikAntakSaNakSayitvalakSaNe puruSAd vihitadevabhavaprAptiprAyogyapuNyakarmaNaH sakAzAt maraNAnantaraM devabhavaprAptAvanya ekAntenaiva vilakSaNo deva ityApadyate / ayamabhiprAya:yathA samupArjitasukRtAd manuSyAd nArakatayotpanno jIvaH sarvathA'nya eva, tathA tadmaraNAnantaraM devatayotpattAvapi, niranvayotpAdasyobhayatrApi samAnatvAt, na caitad yujyate, akRtAbhyAgamakRtanAzadoSaprasaGgAt / evaM ca nityavAde ya eva piNDaH sa eva ghaTo, ya eva ca ghaTaH sa eva piNDa iti nyAyAt sdstorvsthyorvishessH| anityavAde'pi puruSAdanyo devo devAcca puruSa iti| tato yathA puruSasya vidyamAnatAkAle kazciddevatayotpanna ekAntenaivAnyastathA tanmaraNAnantaramutpanno'pi devo'nya eva / tataH puruSasattvakAle'sattvakAle ca devatayotpanno janturaviziSTa eveti yo nyAyastasmAt sadasatoravizeSa iti / / 445 // A ja gAthAne (=444mI gAthAmAM kahelA viSayane) cAra gAthAothI kahe che gAthArtha_ekAMta nityavAdamAM ane ekAMta anityavAdamAM piMDa e ja ghaTa ja che. deva puruSathI anya che e dRSTAMtathI sat-asano abheda thAya che. TIkArtha-(A gAthAnAM arthane samajavA sAMkhya Adi darzananI mAnyatAne samajavI jarUrI che. sAMkhyo abhedavAdI hovAthI kAraNa ane kArya abhinna che ema mAne che. bauddha, Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 upadezapada : bhAga-2 ane vaizeSika darzana bhedavAdI che. AthI kAraNa ane kArya bhinna-bhinna che ema mAne che. have TIkAnA arthane vicArIe.) ekAMtanityavAda-nAza na pAme ane utpanna na thAya, kiMtu eka rUpe sthira rahe evA AtmA vagereno svIkAra te nityavAda che. ekAMta nityavAda syAdvAdathI viparIta che. sAMkhyo vagere nityavAdane svIkAre che. nityavAdamAM sat vastu ane asat vastumAM abheda prApta thAya che. arthAt vivakSita avasthAnA sattvakALe ane asattvakALe dravyano abheda prApta thAya che. tethI mATIno je piMDa che te ja ghaTa che ane je ghaTa che e ja piMDa che e baMne avasthAmAM mRdravya raheluM che. e baMnenA svarUpamAM talanA photarAnA trIjA bhAga jeTalo paNa bheda nathI. (sAMkhya darzana abhedavAdI hovAthI tenA mate piMDa kAraNa ane ghaTa kArya e baMne abhinna che. AthI tenA mate je piMDa che te ja ghaTa che ane je ghaTa che. te ja piMDa che. kharekhara to piMDa ane ghaTa baMne bhinna che. AthI piMDanA sattvakALe ghaTanuM asattva che ane ghaTanA sarvakALe piMDanuM asattva che. sattva-asattvano A bheda sAMkhya mate siddha thato nathI.) pUrvapakSa-ekAkAravALA (eka svarUpavALA) paNa dravyamAM A piMDa che ane A ghaTa che ema avasthAbheravALo vyavahAra lokamAM pravarte che. uttarapakSa-(lokamAM avasthAbheravALo vyavahAra pravartato hovA chatAM) kAryanA abhedamAM tenA kAraNonA paNa abhedanI prApti thaI jAya che. (tame kArya ghaTane kAraNa piMDathI abhinna mAno cho. ethI tamArA mate kArya ghaTa ane kAraNa piMDa abhinna che.) kAryabheda kAraNabheda pUrvaka ja hoya che, arthAt kAraNa bhinna hoya to ja kArya bhinna hoya. kahyuM che ke-"viruddha dharmonuM rahevuM ane bhinna kAraNonuM hovuM e ja bheda che. e ja bhedane kAraNe che. (tAtyayArtha-ahIM lakSaNa ane kAraNanA bhedathI bheda be prakArano che. jema ke ghaTa pANI lAvavAmAM ane paTa ThaMDIthI rakSaNa karavAmAM kAmamAM Ave che. A ja ghaTa ane paTamAM lakSaNabheda che. tathA ghaTa mATInA piMDathI ane paTa taMtuothI utpanna thAya che. A ja ghaTa-paTamAM kAraNabheda che. prastutamAM kAraNa evA piMDane ghaTa kAryathI bhinna mAnavAmAM Ave to ja piMDa ane ghaTamAM bheda siddha thAya. sAMkhyamatamAM kArya-kAraNa abhinna che. AthI tenA mate je piMDa che e ja ghaTa che, je ghaTa che e ja piMDa che.) ekAMta anityavAda-ekAMte pratikSaNa nAza pAme tevA AtmA vagereno svIkAra te ekAMte anityavAda che. (ekAMta anityavAdamAM kArya-kAraNamAM abheda ghaTato nathI.) ekAMta anityavAdamAM jeNe devabhavanI prAptine yogya puNyakarma bAMdhyuM che tevA puruSathI mRtyubAda devabhavanI prApti thaye chate ekAMtathI ja bhinna anya deva che ema siddha thAya che. 1. svAduvAdamaMjarI pAMcamI gAthAnI TIkA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 75 - ahIM abhiprAya A che-jevI rIte devabhavanI prAptine yogya puNyanuM upArjana karanAra manuSyathI nArakapaNe utpanna thayelo jIva sarvathA anya ja che, tevI rIte te manuSyanA mRtyu pachI devapaNe utpanna thayelo jIva ane te manuSya sarvathA anya ja che. kAraNa ke niranvaya utpatti baMne sthaLe samAna che. A ghaTatuM nathI. kemake ema sarvathA bhinna mAnavAmAM akRtAgama ane kRtanAza e be doSono prasaMga Ave che. (te A pramANe-vastune ekAMte anitya mAnanAranA mate prathamakSaNe vidyamAna evI ghaTa banAvavA lAyaka mATI bIjI ja kSaNe sarvathA nAza pAme che. mATI nAza pAmavAthI sthAza-kozakuzUla vagere AkAro banI zake nahi. mATImAMthI taiyAra thayelA sthAza-koza-kuzUla vagere ApaNe pratyakSa joIe chIe. to e kyAMthI AvyA ? karyA vinA ja TapakI paDyA ema ja mAnavuM paDe ne ? manuSyabhavamAM puNyopArjana karanAra jIva marIne devagatimAM gayo. puNyopArjana karanAra jIva ane deva e baMne sarvathA bhinna che. deva banelA jIve puNyopArjana karyuM nathI. AthI tene puNyopArjana karyA vinA ja devabhavanI prApti thaI. Ama akRtAgama ( na karelAnuM AvavuM) doSa thAya che. vastune pratikSaNa vinAzazIla mAnanAra ekAMta anityavAdamAM prathamakSaNe vidyamAna ghaTa bIjI kSaNe nAza pAme che. eTale kuMbhAre karelA ghaDAno nAza thAya che. Ama kRtano (karelAno) nAza kRtanAza doSa Ave che. evI ja rIte koI manuSyabhavamAM puNyopArjana karIne devapaNe utpanna thAya tyAre puNyopArjana karanAra ane deva baMne bhinna che. eTale jeNe manuSyabhavamAM puNyopArjana karyuM tene karelA puNyanuM phaLa na maLavAthI kRtanAza doSa Ave che.). A pramANe nityavAda pakSamAM je piMDa che te ja ghaTa che, je ghaTa che te ja piMDa che e dAMtathI piMDanI ane ghaTanI avasthA ane asad avasthAmAM koI bheda thato nathI. kAraNa ke piMDa ane ghaTa eka ja che. anityavAda pakSamAM paNa puruSathI deva anya che, ane devathI puruSa anya che. tethI je rIte (devabhavanuM puNyopArjana karanAra) puruSanI vidyamAnatAnA kALe devapaNe utpanna thayelo koI jIva ekAMtathI ja anya che. tema te puruSanA maraNa pachI turata utpanna thayelo paNa anya ja che. tethI "puruSanA sattvakAle ane asattvakALe devapaNe utpanna thayelo jIva aviziSya(=vizeSatAthI rahita) ja che" evuM je dRSTAMta, te dRSTAMtathI sat-asamAM koI vizeSa(=bheda) nathI. (445) bhavaheu NANameyassa pAyaso'sappavittibhAveNa / taha tadaNubaMdhao cciya, tattetaraNiMdaNAdIto // 446 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 upadezapada : bhAga-2 bhvetyaadi| 'bhavahetuH' saMsAranibandhanaM 'jJAnaM' zAstrAbhyAsAdijanyo bodha 'etasya' mithyAdRSTeH / kathamityAha-'prAyazo' bAhulyenAsatpravRttibhAvena viparyastaceSTAkAraNatvAt tasya / yadiha prAyazograhaNaM tadyathApravRttakaraNacaramabhAgabhAjAM saMnihitagranthibhedAnAmatyantajIrNamithyAtvajvarANAM keSAJcid duHkhitadayAguNavadadveSasamucitAcArarUpapravRttisArANAM sundarapravRttibhAvena vyabhicAraparihArArtham / tatheti hetvantarasamuccaye / tadanubandhata evAsatpravRttyanubandhAdeva / etadapi kuta ityAha- 'tattvetaranindanAditaH' sa hi mithyAtvopaghAtAt samupAttaviparItarucistattvaM sadbhUtadevata.dikamarhadAdilakSaNaM nindti| itaraccAtattvaM tattatkuyuktisamupanyAsena puraskaroti tatastattvetaranindanAdidoSAd bhavAntare'pyasatpravRttiranubandhayuktaiva syAditi // 446 // gAthArthamithyAdRSTinuM jJAna prAyaH asat pravRttinuM kAraNa hovAthI ane tattvatara niMdA AdithI asapravRttinA anubaMdhanuM kAraNa hovAthI bhavanuM kAraNa che. TIkArya-prazna-prAyaH asa-vRttinuM kAraNa hovAthI ema "prAyaH' kema kahyuM? uttara-yathApravRttikaraNanA chellA bhAge rahelA, jemano graMthi bheda najIkanA kALamAM thavAno che tevA, jemano mithyAtvarUpa jvara atyaMta jIrNa banI gayo che tevA, duHkhI jIvo pratye dayA, guNavAna jIvo upara dveSano abhAva ane ucita AcaraNa rUpa pravRtti karanArA keTalAka uttama mithyAdaSTi jIvo paNa suMdara pravRtti karanArA hoya che. AthI niyamano mithyASTinuM jJAna asa-vRttinuM kAraNa che evA niyamano) bhaMga na thAya e mATe ahIM prAyaH ema kahyuM che. tatvetaraniMdA AdithI-tattva eTale sadbhUta arihaMta deva vagere. tenAthI itara atattva. mithyAtvanA upaghAtathI viparIta rucivALo banelo mithyAdaSTi sadbhUta arihaMta deva vagere tattvanI niMdA kare che ane atattvano te te kuyuktio mUkIne svIkAra kare che. Ama tattvataraniMdA Adi doSathI bhavAMtaramAM paNa asatyavRtti anubaMdhayukta ja thAya. (ahIM mithyAdRSTinuM jJAna ajJAna che emAM asa-vRtti ane asavRttino anubaMdha ema be kAraNa che. asatyavRttinA anubaMdhanuM kAraNa tattvataraniMdA vagere doSa che.) (446) ummattassava Neto, tassuvalaMbho jahittharUvotti / micchodayato to cciya, bhaNiyamiNaM bhAvagaharUvaM // 447 // 'unmattasyeva' madyapAnaparAdhInamanaso manujasyeva vijJeyastasya mithyAdRSTarupalambho vastubodharUpo 'yadRcchArUpaH' svavikalpamAtrasaMghaTita iti / kuta ityAha-'mithyAtvo Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 dayAd' mithyAtvamohanIyakarmavipAkAt / tathA hi-pItamadyo madAvezAt kiGkaramapi rAjIyati, rAjAnamapi kiGkarIyati, tathodIrNamithyAtvo jIvaH sadbhUtamapi vastu atattvarUpatayA vyavaharati, asadbhUtamapi tattvatayeti / ata eva yadRcchopalambhAd bhaNitamidaM mithyAtvaM bhAvagraharUpaM pAramArthikagrahasvabhAvam, itaragrahebhyaH pizAcAdirUpebhyo'sya mahAnarthaprasAdhakatvAt / / 447 // gAthArtha-mithyAtvamohanIya karmanA vipAkathI mithyAdRSTinuM jJAna unmattanI jema mAtra svavikalpothI yukta jANavuM. AthI ja mithyAtvane pAramArthika praharUpa kahyuM che. TIkArya-unmatta=dArU pIvAnA kAraNe jenuM mana parAdhIna che tevo manuSya. jevI rIte jeNe dArU pIdhuM che tevo manuSya nazAnA AvezathI nokarane paNa rAjA jevo mAne che ane rAjAne paNa nokara jevo mAne che, tema mithyAtvanA udayavALo jIva sadbhUta paNa vastu pratye atattvanA jevo vyavahAra kare che ane asadbhUta paNa vastu pratye tattvanA jevo vyavahAra kare che. - mithyAdRSTinuM jJAna mAtra svavikalpothI yukta hovAthI ja mithyAtvane pAramArthika praharUpa kahyuM che. kAraNa ke pizAca vagere anya grahathI A mithyAtvarUpa graha mahAna anarthane kare che. (447) NANassa phalaM viratI' pAve punnammi taha pavittIo / jogattAdiaNugayA' bhAveNa Na sA ao'NNANaM // 448 // 'jJAnasya' vastubodhasya 'phalaM' kArya viratiruparamaH / kvetyAha-'pApe' prANAtipAtAdirUpe kukRtye, 'puNye' pavitre svAdhyAyadhyAnatapazcaraNAdau kRtyavizeSe, tatheti samuccaye, pravRttistu pravarttanameva yA sampadyate sApi jnyaanphlm| kIdRzItyAha-yogyatvAdyanugatA' yogyatvena yogyatArUpeNa, AdizabdAd dravyakSetrakAlabhAvatvAnukUlyena cAnugatA smbddhaa| tato 'bhAvena' bhAvArtharUpeNa 'na' naiva 'sA' mithyAdRSTeH pApe viratiH, puNye ca pravRttiryogyatAdyanugatA sampadyate yataH karaNAt, ato jJAnamapyajJAnaM tasyAzuddhAlAbupAtranikSiptadugdhazarkarAdimadhuradravyANAmiva jJAnasyApi tatra mithyAtvodayAd vipriitbhaavaapnntvaat||448|| gAthArtha-jJAnanuM phaLa pApathI virati ane puNyamAM yogyatAdithI yukta pravRtti che. mithyAdaSTine paramArthathI te prApta thatI nathI. AthI tenuM jJAna ajJAna che. TIkArtha-jJAnanuM phaLa pApathI=prANAtipAta vagere kukRtyathI virati ane puNyamAM= svAdhyAya-dhyAna-tapazcaryA vagere viziSTa kRtyamAM yogyatAdithI yukta pravRtti karavI e ja che. puNyamAM pravRtti paNa jJAnanuM phaLa che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 (yogyatAthI yukta eTale viratinA svIkAra mATe zAstramAM jevI yogyatA jaNAvI che tevI yogyatAthI yukta. tathA puNyakAryamAM pravRtti dravya-kSetra-kALa-bhAvanI jevI anukULatA hoya te pramANe kare.) mizrAdaSTine paramArthathI pApathI virati ane puNyamAM yogyatAdithI yukta pravRtti prApta thatI nathI. AthI tenuM jJAna paNa ajJAna che. jevI rIte azuddha tuMbaDAnA pAtramAM nAkhelAM dUdha ane sAkara vagere madhura dravyo kharAba thaI jAya tema mithyAdaSTi jIvamAM jJAna paNa mithyAtvanA udayanA kAraNe viparIta bhAvane pAme che. (448) upasaMharannAhaevamatiNiuNabuddhIe bhAviuM appaNo hiyaTThAe / sammaM payaTTiyavvaM, ANAjogeNa savvattha // 449 // etat pUrvoktamatinipuNabuddhyA bhAvayitvA pariNamayyAtmanaH svasya 'hitArthaM kalyANanimittaM 'samyag' yathAvat pravartitavyamAjJAyogena 'sarvatra' dharmArthAdikArye // 449 // upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che gAthArtha-ukta viSayane atizayasUkSmabuddhithI AtmAmAM pariNamAvIne AtmAnA kalyANa mATe dharma-dhana vagere sarvakAryomAM AjJAyogathI samyagdavRtti karavI joIe. TIkArtha-samyag eTale yathAvat, arthAt je pramANe pravRtti karavI joie te pramANe pravRtti 42vI te sabhya pravRtti cha. (448) tatazca NAUNa attadosaM, vIriyajogaM ca khetta kAlo ya / / tappaccaNIyabhUe, giNhejjAbhiggahavisese // 450 // 'jJAtvA' samyagadhigamyAtmadoSaM tIvrakopavedodayAdikaM, 'vIryayogaM ca' tannigrahasamarthasAmarthya lakSaNaM, 'kSetrakAlau ca' pratipitsitAbhigrahaparipAlanAnukUlaM kSetraM kAlaM cetyrthH| kimityAha-'tatpratyanIkabhUtAn' svayameva saMveditasvadoSapratipakSabhAvagatAn 'gRhNIyAt' samAdadyAd arhatsiddhAdipratyakSamevAbhigrahavizeSAn kSamAzarIrApratikarmatvAdIn, mumukSUNAM kSaNamapi nirabhigrahANAmavasthAnasyAkSamatvAditi // 450 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 tethI- 79 gAthArtha--AtmadoSane, vIryayogane, kSetra-kALane jANIne doSanA virodhI hoya tevA vizeSaprakAranA abhigrahone svIkAravA. TIkArtha--AtmadoSane=potAnA tIvrakrodha ane tIvravedodaya vagere doSone. vIryayogane=doSano nigraha karavA mATe samartha sAmarthyane. kSetra-kALanesvIkAravA mATe icchelA abhigrahonuM paripAlana karavAmAM anukULa hoya tevA kSetrane ane kALane. doSanA virodhI hoya tevA=potAne je doSonuM saMvedana thatuM hoya te doSonA virodhI hoya tevA. jemake--kSamA rAkhavI (=bIjAo game teTalI pratikULatA utpanna kare to paNa krodha na karavo.) zarIranuM pratikarma na karavuM (=hAtha-paga dhovA vagerethI zarIrane saMskArita na karavuM.) bhAvArtha-potAnA tIvra krodha, tIvra vedodaya vagere doSone tathA abhigrahane pALavAnuM sAmarthya vagere jANIne jenAthI potAnA doSo dUra thAya tevA "mAre kSamA rAkhavI, zarIranuM pratikarma na karavuM" vagere prakAranA abhigrahone arihaMta ane siddha AdinI sAkSIe ja svIkAravA kAraNa ke mumukSuone eka kSaNavAra paNa abhigrahathI rahita rahevuM e yogya nathI. (450) na cAbhigrahA grahaNamAtrata eva phaladAyino bhavanti, kintu paripAlanAditi tadgatopadezamAhapAlayecca ya parisuddhe, ANAe ceva sati payatteNa / bajjhAsaMpattIya vi, ettha tahA nijjarA viulA // 451 // 'pAlaye--' rakSet puna: 'parizuddhAn' sarvAtiAparihArAt, 'JajJayA caiva' pravacanoktai-staistairupAyairityarthaH / 'sadA' sarvakAlaM prayatnenAdareNa mahatA / kutaH / yato 'bAhyAsamprAptAvapi' bAhyasyAbhigrahaviSayasya kSamaNIyAderarthasyAprAptAvapi, atrAbhigrahe gRhIte sati tathA tatprakArasya nigrahItumiSTasya krodhAdeH karmmaNo 'nirjarA' kSapaNA 'vipulA' pravruttA sampathata kRti||42|| abhigraho levA mAtrathI phala ApanArA thatA nathI, kiMtu sArI rIte pALavAthI ja phala ApanArA bane che. mATe abhigrahone sArI rIte pALavAno upadeza kahe che-- gAthArtha--sarvakALe AjJAthI ja abhigrahone prayatnapUrvaka parizuddha pALavA. abhigraha lIdhA pachI abhigrahano viSaya prApta na thAya to paNa tevA prakAranA karmanI ghaNI nirjarA thAya. TIkArtha--AjJAthI=zAstramAM kahelA te te upAyothI ja. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 prayatnapUrvaka-ghaNA AdarathI. parizuddha=sarva aticArono tyAga karIne parizuddha pALe. abhigrahano viSaya prApta na thAya to paNa kSamA karavA yogya manuSya vagere prApta na thAya to paNa. ahIM bhAvArtha A che-koI game teTaluM pratikULa vartana kare to paNa kSamA rAkhavI-gusso na karavo Avo abhigraha lIdhA pachI koIpaNa mANasa pratikULa vartana na kare to kSamA karavA yogya manuSya vagerenI prApti na thaI. jenA upara kSamA rAkhavAnI hoya te abhigrahano viSaya che. pratikULa vartana karanAra upara kSamA rAkhavAnI hoya che. AthI pratikULa vartana karanAra abhigrahano viSaya che. tevA prakAranA karmanI=nigraha karavAne mATe ISTa krodha vagere karmanI. abhigrahano viSaya prApta na thAya to paNa nigraha karavAne mATe ISTa krodha vagere karmanI ghaNI nirjarA thAya. (A zlokamAM be mudA kahyA che. zlokanA pUrvArdhamAM abhigrahanuM sArI rIte pAlana karavuM e mudo kahyo che. uttarArdhamAM abhigrahano viSaya prApta na thAya to paNa ghaNI nirjarA thAya e mudo kahyo che.) (451). etadapi kuta ityAhatassaMpAyaNabhAvo, avvochinno jao havati evaM / tatto ya nijarA iha, kiriyAivi haMdi vinneyA // 452 // 'tatsampAdanaMbhAvo''bhigrahaviSayasyArthasya niSpAdanapiraNAmo' 'vyavacchinno''truTito yato bhavati evamabhigrahapratipattau evamapi kimityAha-tasmAdevAvyavacchinnAt tatsampAdanapariNAmAd / nirjareha pravacane jaine kriyAyAmapyabhigrahagocarArthaniSpAdane'pi bhavati, haMdIti pUrvavat, vijnyeyaa'vboddhvyaa| na hi kriyAmAtrAd bhAvazUnyAt kiJcit phalamasti, kiMtu bhAvAt / yathoktam-"kriyAzUnyazca yo bhAvo, bhAvazUnyA ca yA kriyA / tayorantaramunneyaM, bhAnukhadyotayoriva // 1 // khadyotakasya yattejastadalpaM ca vinAzi 4 . vipattinirva mAnavamagra vibhAvyatA sArA" 45ra / abhigrahano viSaya prApta na thavA chatAM ghaNI nirjarA zA kAraNathI thAya te kahe che gAthArtha-kAraNa ke abhigrahanA svIkAramAM abhigrahane siddha ( pUrNa) karavAno pariNAma tUTyo nathI. abhigrahano viSaya siddha (=prApta) thAya to paNa jaina zAsanamAM abhigrahane siddha (=pUrNa) karavAnA pariNAmathI nirjarA thAya.. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 upadezapadaH bhAga-2 TIkArya-karmanI nirjarA abhigrahane siddha (pUrNa) karavAnA pariNAmathI thAya che. AthI abhigrahano viSaya prApta na thAya to paNa abhigrahane siddha (=pUrNa karavAnA pariNAmathI nirjarA thAya che. e rIte abhigrahano viSaya siddha (=prApta) thAya tyAre paNa abhigrahane siddha (=pUrNa) karavAnA je pariNAma rahelA che, tenAthI karmanI nirjarA thAya che. tAtparyArtha-abhigrahano viSaya prApta thAya ke na thAya to paNa nirjarA to abhigrahane siddha (pUrNa) karavAnA pariNAmathI thAya che. kAraNa ke bhAvazUnya mAtra kriyAthI jarA paNa phala prApta thatuM nathI, kiMtu bhAvathI phala prApta thAya che. kahyuM che ke-"kriyAthI rahita bhAva ane bhAvarahita kriyA e baMnemAM sUrya ane khajUA jeTaluM moTuM aMtara jANavuM. khajUAnuM je teja che te alpa ane vinAzI che. sUryanuM teja AnAthI viparIta che, eTale ke ghaNuM che ane avinAzI che. e pramANe prastutamAM paNa vicAravuM." (yo. da. sa. gA. 223-224) (452). amumevArthaM dRSTAntataH sAdhayannAhaAharaNaM seTThidurga, jiNiMdapAraNagadANadANesu / vihibhattibhAvabhAvA, mokkhaMgaM tattha vihibhattI // 453 // 'AharaNaM' dRSTAntaH 'zreSThidvikaM' jIrNAbhinavalakSaNaM jinendrapAraNakadAnAdAnayojinendrasya bhagavato mahAvIrasya cchadmasthakAle viharataH pAraNake pravRtte dAne'dAne ca 'vidhibhaktibhAvAbhAvAda' vidhibhaktyorbhAvamabhAvaM cApekSyAharaNaM mokSAkaM mokSakAraNaM tatra pAraNakadAne'pi vidhibhaktI saMvRtte // 453 // A ja viSayane dajhaMtathI siddha karatA kahe che gAthArtha-TIkArya-A viSayamAM jIrNa zeTha ane abhinava zeTha e benuM dAMta che. chadmastha kALe vicaratA bhagavAna mahAvIra svAmInA pAraNAmAM jIrNa zeThe dAna na karyuM ane abhinava zeThe dAna karyuM. paNa jIrNazeThamAM vidhi ane bhakti hatI. abhinava zeThamAM te baMneno abhAva hato. pAraNAnA dAnamAM paNa vidhi ane bhakti mokSanuM kAraNa thayA. (453) enAmeva gAthAM gAthAtrayeNa vyAcaSTevesAli vAsaThAmaM, samare jiNapaDimaseTThipAsaNayA / atibhatti pAraNadiNe, maNoraho annehiM pavise // 454 // jAticchidANadhArA, loe kayapunnagotti ya pasaMsA / kevaliAgama pucchaNa, ko punne junnaseTThitti // 455 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 iha kilaikadA bhagavAn zrImanmahAvIraH chadmasthakAle viharan vezAlyAM puri varSAsu sthAnamakarot / tataH 'samare' iti kAmadevAyatane 'jiNapaDimasiTTi pAsaNayA' iti taM jinaM pratimAsthitaM jIrNazreSThI nityamAgatya pazyati sma / 'aibhatti ti bhaktizcAtIva tadviSayA tasya samajani / anyadA caturmAsakakSapaNasya vikRSTatapasaH pAraNakadine pravRtte manoratho vakSyamANarUpo jajJe / gRhadvArAvalokanAdivinayaparo yAvadasAvAste tAvat sa jino'nyatrAbhinavazreSThigahe praviSTaH // 454 // dApitA ca tena svamAhAtmyaucityena tasmai bhikSA / kRtA ca taddezavicAribhirjumbhakadevairahatpAraNakasantuSTairyAdRcchikadAnadhArA vasudhArAvRSTilakSaNA / sA caivaM vijJeyA-"addhatterasakoDI, ukkosA hoi tattha vasudhArA / addhatterasalakkhA, jahanniyA hoi vasudhArA // 1 // " tato loke kRtapuNyako'sAviti tasyaivaM ca prazaMsA vijRmbhitA'bhinavazreSThinaH / 'kevali Agama ti kAlena ca pArthApatyIyasya kevalinaH kasyacid Agame tatra bahalakutUhalAkulacetasA lokena pRcchA'kAri bhagavan ! ko'tra paripUrNaH puNyavAn? bhagavatA coce jIrNazreSThIti 455 // A ja gAthAne (34pa3mI gAthAmAM kahelA viSayane) traNa gAthAo dvArA vizeSathI kahe che gAthArtha-TIkArca-chadmasthakALe vihAra karatA zrI mahAvIra bhagavAne ekavAra comAsAmAM vaizAlI nagarImAM sthiratA karI. tyAM kAmadevanAM maMdiramAM kAyotsargamAM rahyA. jIrNazreSThI tyAM dararoja AvIne zrI mahAvIra prabhunA darzana karato hato. tene zrImahAvIraprabhu pratye atizaya bhakti(=AMtarika bahumAna) thaI. ekavAra vikRSTa cAramAsI tapanA pAraNAnA divase jIrNa zreSThIne have kahevAze tevo manoratha thayo. te gharanA bAraNA AgaLa UbhA rahIne zrI mahAvIra svAmInA AgamananuM nirIkSaNa vagere vinaya karavAmAM tatpara banelo che teTalAmAM zrI mahAvIra bhagavAne abhinava zreSThInA gharamAM praveza karyo. (4pa4). teNe potAnI moTAIne ucita hoya te rIte zrI mahAvIra svAmIne bhikSA apAvI. arihaMtanA pAraNAthI khuza thayelA te sthAnamAM vicaratA jaMbhaka devoe vasudhArAnI vRSTi karI. vasudhArAnI vRSTi A pramANe jANavI-"tIrthakaranA pAraNA prasaMge utkRSTathI sADA bAra koDa suvarNanI ane jaghanyathI sADA bAra lAkha suvarNanI vasudhArA thAya." (A. ni. gA-332) tethI lokamAM A puNyazALI che e pramANe abhinava zreSThInI prazaMsA prasarI. samaya jatAM te nagarImAM pArzvanAtha bhagavAnanI paraMparAmAM thayelA koI kevaLI bhagavaMta padhAryA. ghaNA kutUhalathI vyAkuLa cittavALA lokoe kevaLIne pUchyuM: he bhagavan! A nagarImAM paripUrNa puNyazALI koNa che? bhagavAne kahyuM: jIrNa zreSThI paripUrNa puNyazALI che. (455) Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 nanu jIrNazreSThinaH pAraNakaviSayo manoratha evAsInna kazcidabhigraha iti kathamasau dRSTAntatayopanyasta ityAzaGkyAha ettha hu maNoraho cciya, abhiggaho hoti navara vinneo / jadi pavisati to bhikkhaM, demi ahaM assa ciMtaNao // 456 // 83 'atra' pAraNakaviSaye 'huH' yasmAd manoratha evAbhigrahaH pAtradAnaviSayo navaraM kevalaM na punaranyat kiJcid bhavati vijJeyaH / kathamityAha - yadi pravizati kathaJcid mama gRhe bhagavAneSaH, tato bhikSAM dadAmyahamasmai cintanAdevaMrUpAt / ayamatrAbhiprAyaHsarvo'pyabhigraha icchA-pravRtti- sthairya-siddhibhedAccaturdhA parigItaH / tatrAsyecchArUpa eva parizuddho'bhigraho bhavan sa eva pAraNakabherIzabdazravaNakAlaM yAvat pravRddhaH san pAramparyeNa mokSaphalatayA saMvRttaH / itarasya ca mAhAtmyaucityena dattadAnasyApyabhyutthAnAderbhaktezca guNavadbahumAnarUpAyA abhAvAd yAdRcchikavasudhArAdiphala eva saMvRttaH pariNAmo, na punarnirvANaphala iti // 456 // jIrNa zreSThIne pAraNAno mAtra manoratha ja hato, koi abhigraha na hato, tethI prastutamAM teno dRSTAMta tarIke ullekha kema karyo evI AzaMkA karIne kahe che-- gAthArtha-- -pAraNAnA viSayamAM manoratha ja abhigraha svarUpa jANavo. kAraNa ke jIrNa zreSThIe 'koi paNa rIte prabhu jo mArA ghare padhA2e to huM temane bhikSA vahorAvuM.'" evuM ciMtana karyuM hatuM. TIkArtha--ahIM abhiprAya A che--saghaLA ya abhigraho icchA, pravRtti, svairya ane siddhi ema cAra prakAranA kahyA che. (abhigraha levAnI icchA thavI te icchA abhigraha. abhigrahanuM sArI rIte pAlana karavuM te pravRtti abhigraha. abhigrahano ghaNo abhyAsa thai javAthI abhigrahanA pAlanamAM aticAro lAgavAno bhaya na rahe tevI sthiti te svairya abhigraha. abhigraha saMpUrNa siddha thaI jAya ane ethI abhigrahanI siddhithI bIjAone paNa lAbha thAya tevI avasthA e 'siddhi abhigraha che.) temAM jIrNazreSThIne pAraNuM karAvavAnI icchA rUpa ja parizuddha abhigraha hato. te ja abhigraha pAraNuM thayAnI udghoSaNA karatI bherInA zabdo sAMbhaLyA tyAM sudhI vadhato rahyo ane paraMparAe mokSa phalavALo thayo. abhinava zreSThIe moTAine ucita hoya te pramANe dAna ApyuM hovA chatAM tenAmAM abhyutthAna vagereno ane guNavAna pratye bahumAna rUpa bhaktino abhAva hato. AthI tenuM te dAna pariNAme bhAgyayogathI prApta thayela vasudhArA vagere phaLavALuM ja thayuM, mokSa phaLavALuM na thayuM. (456) 1. yoga. da. sa. graMtha gAthA-21, 214 vagere. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 6pahezapa : mArA-2 athAnyadapyabhigrahamAhAtmyamabhidhAtumAhapaccaggakayaMpi tahA, pAvaM khayamei'bhiggahA sammaM / aNubaMdho ya suho khalu, jAyai jauNo ihaM nAyaM // 457 // pratyagramAkuTTikAdidoSAt sadyorUpaM 'kRtaM' nivartitaM pratyagrakRtaM, kiM punazcirakAlakRtatvena jIrNabhUtamityapizabdArthaH, tatheti vaktavyAntarasamuccaye, 'pApaM' RSighAtAdijanyamazubhaM karma kSayamapagamameti pratipadyate / kuta ityAha-abhigrahAt 'samma 'tti samyagrUpatayA paripAlitAt / anubandhazcAnugamaH punaH zubhaH puNyakAnuvRttirUpaH, khalukyAlakAre, jAyate / yamuno rAjA ihArthe jJAtaM dRSTAntaH // 457 // have abhigrahanA bIjA paNa prabhAvane kahevA mATe graMthakAra kahe che gAthArtha-tathA sArI rIte pALelA abhigrahathI turata kareluM paNa pApa kSaya pAme che ane zubhAnubaMdha thAya che. A viSe yamuna rAjAnuM dRSTAMta che. TIkArtha- turata kareluM paNa e sthaLe paNa zabdano artha A pramANe che-jo sArI rIte pALelA abhigrahathI turata kareluM paNa pApa nAza pAme che to lAMbA kALe kareluM hovAthI junuM thaI gayeluM pApa nAza pAme temAM to zuM kahevuM? pApa eTale RSighAta AdithI utpanna thanAra azubha karma. AkuTTikAdidoSAt vigaire ghoSathI. maust, pa, prabhA bhane 385. bha. yA2 prakAre pApa thAya. temAM AkuTTikA eTale irAdApUrvaka doSa sevavAno utsAha. darpa eTale doDavuM, kUdavuM, oLaMgavuM vagere, athavA hAsyajanaka vacana vagere. pramAda eTale anupayoga. gItArtha puSTa kAraNathI upayoga pUrvaka yAtanAthI doSane seve te kalpa. (yati jItakalpa gA. ra50, jItavyavahAra 5. . 74) zubhano anubaMdha eTale puNyakarmanI paraMparA. (457) tadeva gAthASTakena saMgRhNannAhamahurAe jauNarAyA, jauNAvaMke ya DaMDamaNagAro / vahaNaM ca kAlakaraNaM, sakkAgamaNaM ca pavvajjA // 458 // jauNAvaMke jauNAe koppare tattha paramaguNajutto / AyAveNNa mahappA, daMDo nAmeNa sAhutti // 459 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 kAleNa rAyaNiggama, pAsaNayA akusalodayA kovo / khaggeNa sIsachiMdaNa, aNNeu phaleNa tADaNayA // 460 // sesANa lelukheve, rAsI ahiyAsaNAe NANatti / aMtagaDakevalittaM, iMdAgama pUyaNA ceva 461 // daTThaNa rAyalajjA, saMvegA appavahaparINAmo / iMdanivAraNa sammaM, kuNa pAyacchitta mo ettha // 462 // sAhusamIvagamaNaM, savaNaM taha ceva pAyachittANaM / kiM ettha pAyacchittaM, suddhaM caraNaMti pavvajjA // 463 // pacchAyAvAisayA, abhiggaho sumariyammi no bhuMje / darabhutte cevaM ciya, divasammi na teNa kila bhuttaM // 464 // ArAhaNa kAlagao, suresu vemANiesu uvavaNNo / . evaM abhiggaho iha, kallANaNibandhaNaM Neo // 45 // . iha madhyamapratiSThitagaganatalollekhiziraratnamayadevatAvinirmitajinastUpaprabhAvopalabdhasarvadiGamaNDalavyAptizlAghAyAM mathurAyAM puri yamuno raajaa'bhuut| tatra ca yamunAvakre daNDo nAmAnagAra AtApanAM cakAra / 'vahaNaM ca 'tti hananaM ca yamunena rAjJA tasya kRtam / kAlakaraNaM ca saJjAtaM zakrAgamanaM cendrAvatArarUpam / tataH pravrajyA yamunasya samajanIti // 458 // etAmeva gAthAM gAthAsaptakena vyAcaSTe-'jauNA' ityAdi yamunAvakre, etaduktaM bhavati yamunAyA nadyAH kUpare, kUrparo nAma samAkuJcitAgrabhAgasya bAhoryAdRza AkArastadAkAraM yat kSetraM tatra, paramaguNayukta AtApayati zItAdyadhisahanenAtmAnamAyAsayati mahAtmA prazastapariNAmo daNDo nAmnA sAdhuriti // 459 // evaM ca tasminnAtApayati, kAlena kenacid gatena, rAjJo yamunasya 'niggama'tti nagarAd bahirnirgame jAte 'pAsaNaya tti daNDAnagAradarzanamabhUt / tato nirnimittamevAkuzalodayAt kliSTakarmavipAkAt tasya tatra daNDAnagAre kopo babhUva / tata aihikamAmuSmikaM ca pApaphalamanAlocyaiva tena tasya sAdhoH khaDgena zIrSacchedanamakAri / anye tvAcAryAH phalena bIjapUrAdinA tena tADanA kRteti bruvate // 460 // ___ tadanu zeSANAM sevakalokAnAM sambandhini leSThalepe rAzirleSThUnAmasau jAtaH / adhisahanAyAM 'svakRtakarmaphalapAko'yaM me samupasthito na kazcit kasyacid aparAdhaH' evaMrUpAyAM jAtAyAM samullasitazukladhyAnasya jJAnaM kevalAkhyamajAyata / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapaE : bhAga-2 86 tato'ntaH karmaNAM sarveSAmeva tatkAlaM kRto yenAsAvantakRtaH, sa cAsau kevalI ca tasya bhAvastattvaM sampannamasya, tatkSaNameva siddho'sAvityarthaH / tata indrAgamaH zakrAvatAraH pUjanA caiva puSpadhUpAdibhistaccharIrasya kRtA zakreNeti // 461 // dRSTvendrAgamanaM pUjanaM ca rAjJo yamunasya lajjA tena mahatA svasyAnucitaceSTanena trapA saMvRttA / saMvegAd 'dhig mAmevamasamaJjasakAriNam' evaMrUpAdAtmavadhapariNAmaH samajani / labdhAbhiprAyeNa cendreNa nivAraNAmakAri / abhANi ca samyag yathAvat kuru prAyazcittametadaparAdhazuddhirUpaM, 'mo' iti pUrvavat, atrAparAdhaprAptAviti // 462 // sAdhusamIpe gamanaM kRtaM, zravaNamAkarNanaM, tathA caiveti samuccaye, prAyazcittAnAmAlocanAdInAM pArAJcikaparyavasAnAnAm / tataH kimatrAparAdhe prAyazcittamiti papraccha / kathitaM ca sAdhubhiH zuddhaM caraNaM prAyazcittamityevaM pratipAdyate / pravrajyA sarvasAvadyayogavirahalakSaNA tena pratipannA // 463 // pratipannAyAM ca tasyAM pazcAttApAtizayAt tenAbhigraho gRhIto yathA bhojanakAlAd arvAk smRte'parAdhe no naiva taddine bhuJje, darabhukte'pyarddhabhukte'pi sati yadi smarAmi tadA evameva na bhuJje ityarthaH / evaM gRhItAbhigraheNa tena bhagavatA divasamapyekamapi ca divasamityarthaH, kiletyAptapravAdasUcanArthaH, na bhuktam, abhigrahasya nityamevAnusmaraNAt // 464 // ArAdhanA AlocanA vratoccArAdikA paNDitamaraNarUpA jAtA / kAlagataH san sureSu vaimAnikeSUtpannaH / upasaMharannAha - evamamunA prakrameNAbhigraho yamunarAjarSi - gRhItAbhigrahavad iha pravacane kalyANanibandhanaM jJeya iti // 465 // ATha gAthAothI yamuna rAjAnA dRSTAMtano ja saMgraha karatA graMthakAra kahe che-- yamunarAjAnuM dRSTAMta gAthArtha--TIkArtha--mathurA nAmanI nagarI hatI. te nagarInA madhyabhAgamAM 'jinastUpa pratiSThita hato. tenuM zikhara AkAzataLane sparze teTaluM UMcuM hatuM. te stUpa ratnamaya hato ane devanirmita hato. A jinastUpanA prabhAvathI mathurA nagarIe sarvadizAmaMDala vyApI prazaMsA prApta karI hatI. AvI mathurAnagarImAM yamuna nAmano rAjA hato. tyAM yamunA nadInA vaLAMkamAM daMDanAmanA muni AtapanA karatA hatA. yamuna rAjAe te munine haNyA. munie kALa karyo. zakrendranuM Agamana thayuM. pachI rAjAnI dIkSA thai. (458) A ja gAthAne sAta gAthAo dvArA vizeSathI kahe che--yamunA nadInA kUrtarabhAgamAM parama 1. jemAM tIrthaMkaranA pagalAM hoya tevo smRtistaMbha. 2. hAthanA AgaLanA bhAgane saMkocavAthI hAthano jevo AkAra thAya tevA kSetrane kUrpara kahevAmAM Ave che. (sUrya2= DoezI) Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 upadezapada : bhAga-2 guNa yukta ane prazasta pariNAmavALA daMDa nAmanA sAdhu AtApanA letA hatA, arthAt ThaMDI Adi sahana karIne potAne kaSTa ApatA hatA. (459) koI vakhate yamuna rAjA nagarImAMthI bahAra nIkaLyo. AtApanA letA munine teNe joyA. pachI nimitta vinA paNa muninA kliSTa karmanA udayathI rAjAne daMDa muni upara gusso Avyo. tethI A lokanA ane paralokanA phaLano vicAra karyA vinA ja teNe muninuM mastaka talavArathI chedI nAkhyuM. ahIM bIjA AcAryo kahe che ke bIjo vagere phaLothI rAjAe munine mAryA. (460) tyAra bAda bAkInA sevaka lokoe muni upara mATInA DhephA pheMkyA. AthI muni jANe DhephAno Dhagalo hoya tevA thayA. A pote karelA karmanA phalano vipAka upasthita thayo che, AmAM koino koI aparAdha nathI, Ama vicArIne munie sahana karyuM. zukuladhyAna pragaTavAthI kevalajJAna thayuM. aMtakRta kevaLI thaIne te ja kSaNe siddha thayA. pachI zakrendra tyAM AvIne puSpa-dhUpa AdithI muninA zarIranI pUjA karI. (461) zakrendranuM Agamana ane zakrendra karelI pUjAne joIne yamuna rAjAne pote karelI mahAna anucita ceSTA badala zarama AvI. A pramANe anucita karanArA mane dhikkAra thAo evA saMvegathI rAjAne AtmahatyA karavAno pariNAma thayo. Idra AtmahatyAnA abhiprAyane jANIne rAjAne AtmahatyA karato rokyo ane kahyuM ke teM je aparAdha karyo che te aparAdhanI zuddhi mATe prAyazcitta kara. prAyazcitta aparAdhanI zuddhi rUpa che. (462) pachI rAjA sAdhuonI pAse gayo. AlocanAthI prAraMbhI pArAMcita sudhInA prAyazcittanuM zravaNa karyuM. pachI A aparAdhamAM zuM prAyazcitta che te pUchyuM. sAdhuoe kahyuM: A aparAdhamAM zuddha cAritranuM pAlana karavuM e prAyazcitta che. rAjAe sarvasAvadya yogonA abhAva rUpa dIkSA lIdhI. (463) - dIkSA lIdhA pachI atizaya pazcAttApa thavAthI munie abhigraha lIdho ke, jo bhojananI pahelAM aparAdhanuM smaraNa thAya to te divase mAre bhojana na karavuM, ardha bhojana karyuM hoya ane aparAdhanuM smaraNa thAya to paNa mAre bhojana na karavuM. Avo abhigraha lenArA te munie eka divasa paNa bhojana na karyuM. kAraNa ke abhigrahane sadAya yAda karatA hatA. (464) aMtasamaye AlocanA karavI, vrato uccaravA vagere paMDita maraNa rUpa ArAdhanA karIne kAladharmane pAmelA te muni vaimAnika devomAM utpanna thayA. upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che-A rIte yamunarAjarSie lIdhelA abhigrahanI jema abhigrahane jainazAsanamAM kalyANanuM kAraNa jANavo. (465) 1. aMtakRta zabdano zabdArtha A pramANe che-sarvakarmono tatkALa jeNe kSaya karyo che te aMtakRta. 2. abhigrahane yAda kare eTale aparAdhanuM smaraNa thayA vinA na rahe. 3. amunA praznameLa e padono zabdArtha "A avasarathI" evo thAya. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 6paheza5: bhAga-2 atha paramatamAzaGkatejai evaM risighAevi haMta ArAhaNA imassesA / kaha khuDDayAiyANaM, dosalavANaMtasaMsAro? // 466 // yadi cedevamAkuTTikayA 'RSighAte'pi' daNDanAmAnagAramAraNe'pi bodhilAbhamUlAgnIkRte sti| 'haMta' iti komalAmantraNe / ArAdhanA' parizuddhapravrajyAlAbhalakSaNA 'asya' yamunArAjasyaiSA sugatilAbhaphalA jAtA / kathaM tarhi kSullakAdInAM "sAhupaosI khuDo" ityAdigranthoktAnAM 'doSalavAt' sAdhupradveSAdimAtralakSaNAdanantasaMsAraH, upalakSaNatvAt saGkhyAto'saGkhyAtazca keSAJciditi? // 466 // have paramatanI AzaMkA kare che gAthArtha-jo A pramANe RSighAtamAM paNa yamuna rAjAne A ArAdhanA thaI to kSullaka vagerene alpadoSathI anaMtasaMsAra kema thayo? TIkArtha-jo A pramANe AkuTTikAthI(=IrAdApUrvaka doSane sevavAnA utsAhathI) daMDa nAmanA munino bodhilAbhanA mULamAM agni mUkavA samAna ghAta karavA chatAM yamuna rAjAne parizuddha pravajyAnA lAbha rUpa ArAdhanA sugati lAbha rUpa phaLavALI thaI to sAhu paosI khuDDo (DuthA-384) tyA graMthama da kSuda vagairenI mAtra sAdhu praSa vagere alpa doSathI anaMtasaMsAra kema thayo? keTalAkone saMkhyAta saMsAra ane keTalAkane asaMkhyAta saMsAra kema thayo? bhaNNai appaDiyAro, dosalavo tesi Na puNa iyarassa / kayapaDiyAro ya imo, Na phalai visametthamAharaNaM // 467 // bhaNyate samAdhiratra / apratikAro'kRtaprAyazcittarUpapratividhAno doSalavasteSAM kSullakAdInAmiti sa tathA vikAramApannaH, na punaritarasya yamunarAjarSastatkSaNameva pratipannodagraprAyazcittasya / yadi nAmaivaM tataH kimityAha-kRtapratIkArazcAyaM doSalavo na phalati na vipacyate / viSaM sthAvarAdibhedabhinnamatrArthe AharaNaM dRssttaantH||467|| gAthArtha--ahIM samAdhAna kahevAya che-phullaka vagereno alpa doSa pratikArathI rahita hato. yamuna rAjarSino doSa pratIkAra sahita hato. jeno pratikAra karavAmAM Avyo hoya tevo alpa doSa phaLato nathI. A viSayamAM viSa dRSTAMta che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 upadezapada : bhAga-2 TIkArtha-ahIM samAdhAna kahevAya che-kSullaka vagereno alpa doSa prAyazcittarUpa pratikArathI rahita hovAthI tevA prakAranA vikArane pAmyo. yamuna rAjarSino doSa pratIkAra sahita hato. kAraNa ke temaNe te ja vakhate ugra prAyazcittano svIkAra karyo hato. jeno pratikAra karavAmAM Avyo hoya tevo alpa doSa (ke mahAdoSa) phaLato nathI. A viSayamAM sthAvara vagere bhedothI bhinna evuM viSa dRSTAMtarUpa che. (467). tadeva bhAvayatimArai visalesovi hu, akayapaDIyAra mo Nau bahuMpi / kayapaDiyAraM taM ciya, siddhamiNaM haMta loevi // 468 // 'mArayati' cyutajIvitaM karoti viSalezo'pi hu, kiM punaH prabhUtaM tadityapihuzabdArthaH, 'akayapaDiyAra'tti akRtapratIkAro'vihitamantratantrapratividhAno 'mo' iti pUrvavat / na tu' na punarbahvapi kRtapratIkAraM tadeva viSaM mArayati / siddhaM pratItamidaM hanta loke'pi pRthagjane, kiM punaH zAstre, ityapizabdArthaH // 468 // te ja viSayane vicAre che- gAthArtha-jeno pratikAra na karavAmAM Avyo hoya tevuM alpa paNa viSa mAre che, jeno (maMtra-taMtra AdithI) pratikAra karavAmAM Avyo hoya tevuM ghaNuM paNa viSa mAratuM nathI. A lokamAM paNa prasiddha che. TIkArtha-mAre che-prANarahita kare che. "alpa paNa' e sthaLe "paNa" zabdano artha A pramANe che-alpa paNa viSa mAre che to ghaNuM viSa mAre temAM to zuM kahevuM? lokamAM paNa e sthaLe "paNa" zabdano artha A pramANe che-lokamAM paNa prasiddha che to pachI zAstramAM prasiddha hoya emAM to zuM kahevuM? lokamAM eTale abudha lokamAM. (468) pratIkArameva bhAvayatimaMtAgayarayaNANaM, sammapaogo visammi paDiyArA / ANesaNijjabhiggaharUvA ete u dosavise // 469 // "mannA' mAruDazAstra prasiddha, "mati' pathAni, yathA-"jiM niSNavInAni, saindhavaM madhunA saha / ghRtapIto'gado hanti, viSaM sthAvarajaGgamam" // 1 // ratnAni sarpazikhAmaNiprabhRtIni / tatasteSAM mantrAgadaralAnAM 'samyak prayogo' yathAvad viniyojana Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 viSe prtiikaaraaH| tathA, AjJA sarvvavidvacanopayogarUpA, eSaNIyamAdhAkAdidoSavikalamannapAnavastrapAtrAdi, abhigrahA dravyakSetrakAlarUpAH, tataste rUpaM yeSAM ta AjJaiSaNIyAbhigraharUpA ete tu pratIkArAH samyak prayuktA doSaviSe vijJeyAH / yathA hi mantrAdibhirnigRhyamANaM viSaM niSphalIbhavati tathAjhaiSaNAbhigrahaimantrAgadaratnasamAnairdoSaviSaM pratividhIyamAnaM niSphalIbhAvamApnotIti // 469 // pratikArane ja vicAre che- gAthArtha-viSamAM maMtra, auSadha ane ratnono samyak prayoga pratikAro che. doSa rUpa viSamAM AjJA, eSaNIya ane abhigraho pratikAro che. TIkArtha-maMtro gAruDa zAstramAM prasiddha che. auSadha viSane haNe che. jemake "madhanI sAthe marI, lImaDAnAM bIja ane siMdhAluNa khAvAmAM Ave ane ghI pIvAmAM Ave to A auSadha sthAvara-jaMgama viSane haNe che." rano-sarpanI zikhAmAM rahelo maNi vagere ratno che. samyak prayoga yathAvat yojavuM. AjJA=sarvajJa vacanamAM upayoga rAkhavo. eSaNIya AdhAkarma Adi doSathI rahita anna-pAna ane vastra-pAtra vagere. (arthAt koIpaNa saMyogomAM mAre AhAra-pANI vagere eSaNIya ja grahaNa karavA, aSaNIya grahaNa na karavA evA nizcayathI pUrvabaddha ghaNAM pApo khapI jAya che.) | abhigraho-dravyathI, kSetrathI ane kALathI abhigraho dhAraNa karavA. jevI rIte maMtra vagerethI nigraha karAtuM viSa niSphala thAya che. te rIte maMtra-auSadha-ratna samAna AjJAeSaNA-abhigrahothI pratikAra karAtuM doSa rUpa viSa niSphala thAya che. (469) ee pauMjiUNaM, sammaM nijarai aibahUyaMpi / dosavisamappamatto, sAhU iyarovva buddhijuo // 470 // etAnAjJaiSaNIyAbhigrahAnprayujya' samyag'aviparItarUpatayA nirjarayati parizATayati atiprabhUtamapyasaGkhyAtabhavopAttatayApracuramapi doSaviSamapramattaH sarvAticAraparihAravAn saadhurytiH| dRSTAntamAha-'itara iva' sthAvarAdiviSavegavyAkulakalevara iva naro buddhiyuto viSapariNAmadAruNabhAvadarzI mantrAdisamyagaprayogavAn itaraviSamiti // 470 // 1. vatsanAbha (=vachanAga) vagere sthAvara viSa che. sarpa vagerenuM jhera jaMgama viSa che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 upadezapada : bhAga-2 gAthArtha-apramatta sAdhu AjJA-eSaNIya-abhigrahono samyak prayoga karIne atizaya ghaNA paNa doSaviSano nAza kare che, buddhiyukta bIjAnI jema. TIkArtha-samyak eTale aviparItapaNe. ghaNA paNa-asaMkhyAta bhavomAM lIdheluM (=ekaThuM kareluM) hovAthI doSaviSa atizaya ghaNuM che. apramatta-aticArono tyAga karanAra. buddhiyukta-viSanI pariNAme bhayaMkaratAne jonAra. bIjAnI jema-sthAvara vagere viSanA vegathI jenuM zarIra vyAkula che tevA manuSyanI jema. bhAvArtha-jevI rIte pariNAme viSa bhayaMkara che evuM jANanAra buddhizALI manuSya tenuM zarIra viSanA vegathI vyAkula banI jAya tyAre maMtra vagereno samyak prayoga karIne sthAvara vagere viSano nAza kare che, tema apramatta sAdhu AjJA-eSaNIya-abhigrahono samyakraprayoga karIne atizaya ghaNA paNa doSa rUpa viSano nAza kare che. (470) . etadeva vistarato bhAvayatikammaM joganimittaM, bajjhai baMdhaTThitI kasAyavasA / suhajoyammI akasAyabhAvao'vei taM khippaM // 471 // karma jJAnAvaraNAdi yoganimittam , iha yogo manovAkakAyavyApAraH / yathoktam"maNasA vAyA kAeNa vAvi juttassa viriyapariNAmo / jIvassa appaNijo, sa jogasanno jiNakkhAo // 1 // " tato yogo nimittaM yasya tat tathA 'badhyate' sNgRhyte| tasya ca bandhasya bandhasthitibandhAvasthAnakAlo jaghanyamadhyamotkRSTabhedabhinnaH kaSAyavazAt' tathArUpakaSAyapAratantryAt / yadi nAmaivaM, tataH kimityAha-'zubhayoge' pratyupekSaNAdirUpe sAdhujanayogye kriyamANe'kaSAyabhAvataH kaSAyapAratantryavaikalyAdapaiti nazyati 'tat' karma kSipraM jhagiti tailavarttikSayAt pradIpa iveti // 471 // A ja viSayane vistArathI vicAre che- gAthArtha-karma yogarUpa nimittathI baMdhAya che. baMdhasthiti tevA prakAranA kaSAyonAM parataMtratAthI thAya che. zubhayogamAM akaSAya bhAvathI te karma jaladI nAza pAme che. TIkArtha-jJAnAvaraNIya vagere karma yogarUpa nimittathI baMdhAya che. ahIM yoga eTale mana-vacana-kAyAno vyApAra. kahyuM che ke-"manathI vacanathI ke kAyAthI yukta jIvano potAno je vIryapariNAma tene jinoe yoga kahyo che." Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 02 upadezapada : bhAga-2 baMdhAya che=saMgraha karAya che. baMdhasthiti-eTale baMdha rUpe rahevAno kALa, arthAt baMdhAyelA karmano AtmAnI sAthe joDAI rahevAno kALa. tenA jaghanya-madhyama-utkRSTa ema traNa bheda che. jo A pramANe che to tenAthI zuM? enA uttaramAM kahe che ke-sAdhulokane yogya pratyupekSaNA vagere karAtuM hoya tyAre zubhayogamAM kaSAyonI parataMtratA na hovAthI te (=yogathI baMdhAyeluM) karma telanI vATanA kSayathI pradIpa bujhAI jAya tema nAza pAme che. (471) atropapattimAhagaruo ya ihaM bhAvo, Neo sahagArigaruyabhAveNa / titthagarANA NiyamA, etthaM sahagAriNI jeNa // 472 // 'gurukazca' garIyAneva 'iha' zubhayoge pravRtteH tattakriyopayogarUpo jJeyaH / kena hetunetyaah-shkaarigurukbhaaven|etdevdrshyti-tiirthkraajnyaa'bhgvdaadeshruupaaniymaadvshyNbhaavaadtr zubhayoge 'sahakAriNI' sahAyabhUtA yena kAraNena varttata iti // 472 // ahIM yuktine kahe che- gAthArtha-zubhayogamAM sahakArI mahAna hovAnA kAraNe bhAva mahAna ja jANavo. kAraNa ke zubhayogamAM niyamA jinAjJA sahAyabhUta thAya che. TIkArthabhAva=te te kriyAmAM upayoga. zubhayogamAM pravRtti karavAthI thayela che te kriyAmAM upayoga rUpa bhAvane mahAna ja jANavo. kAraNa ke mahAna sahakArI vidyamAna che. zubhayogamAM mahAna sahakArI vidyamAna che tenuM kAraNa e che ke zubhayogamAM niyamA jinAjJA sahAyabhUta thAya che. (jinAjJA mahAna che ane e jinAjJA zubhayogamAM sahAya kare che mATe zubhayogamAM mahAna sahakArI vidyamAna che.) (472). doso u kammajo cciya, tA tuccho so imaM tu ahigicca / leso vi aggiNo Dahai haMdi payaraMpi hu taNANaM // 473 // 'doSastu' RSighAtAdiH punaH 'karmaja eva' jIvasvarUpavilakSaNakaSAyAdikarmodbhava parva, "tatatu9:' bhupa: "sa" koSa:, punAtuzakUica punaHzanArtha yojanA, imAM sarvajJAjJAmadhikRtyApekSya / atra prativastUpamAlakSaNaM dRSTAntamAha-lezopyagneH, kiM punarbahurasAvityapizabdArthaH, 'dahati' bhasmabhAvamAnayati vrAtamapi hu tRNAnAM, kiM punaH stokAni tAnItyapihuzabdArthaH // 473 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 93 gAthArtha-doSa to karmathI ja thayelo hovAthI jinAjJAnI apekSAe tuccha che. agnino kaNa paNa tRNanA samUhane paNa bALe che. TIkArtha-munighAta vagere doSa to jIvanA svarUpathI vilakSaNa evA kaSAyAdi karmathI ja thayelo che, ane ethI te doSa jinAjJAnI apekSAe tuccha che-asAra che. ahIM samAna vastunI upamA rUpa dRSTAMtane kahe che-agnino kaNa paNa tRNanA samUhane paNa bALe che. agnino kaNa paNa" e sthaLe "paNa" zabdano artha A pramANe che-jo agnino kaNa paNa tRNanA samUhane bALe che to ghaNo agni tRNanA samUhane paNa bALe emAM zI navAi? "samUhane paNa" bALe che e sthaLe "paNa" zabdano artha A pramANe che-jo samUhane paNa bALe che to thoDA tRNane bALe emAM to zuM kahevuM? (473) kathamityAhaaNukUlapavaNajogA, Na tu tavvirahammi siddhameyaM tu / bhAvo u ihaM aggI, ANA pavaNo jahA bhaNio // 474 // 'anukUlapavanayogAd' dAhyatRNAbhimukhapravRttapavanasambandhAt, na punastavirahe, siddhaM pratItametat tvidaM punaH / atha dRSTAntayojanAmAha-bhAvaH prAyazcittapratipattyAdipariNAmarUpaH, tuH pAdapUraNArthaH, iha doSatRNadahane'gniranalaH, AjJA pavano yathA bhaNito bhAvAgnisAhAyyakArI // 474 // kevI rIte bALe che? te kahe che gAthArtha-agni anukULa pavananA yogathI tRNane bALe che, tenA abhAvamAM na bALe. A vigata prasiddha ja che. doSa rUpa tRNane bALavAmAM prAyazcitta svIkArano pariNAma rUpa bhAva agni che. AjJA pavana che. A AjJArUpa pavana bhAva rUpa agnine sahAya karanAro che ema pUrve (47ramI gAthAmAM) kahyuM che. TIkArya-anukULa pavananA yogathI=bALavA yogya tRNanI sanmukha pravartelA pavananA saMbaMdhathI. (474). nanvAjJApavanayobRMhadantaratvAt kathaM dRSTAntadAAntikabhAva ityAzaGkyAhasA puNa mahANubhAvA, tahavi ya pavaNAirUpa mo bhaNiyA / . vivarIesA samaodiyA ya taha baMdhavuDkirA // 475 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 Gpaza56 : bhAga-2 'sA' punarAjJA 'mahAnubhAvA' pavanamapekSya prauDhasAmarthyA'zeSadAhakA, dAhyakarmakacavarabhasmabhAvasampAdanAt , tathApi ca lokapratItazeSopamAnAbhAvAdiha tAvat pvnruupaa| anyatra tu "ANA hi mohavisaparamamaMto, jalaM rAgAijalaNassa, kammavAhivigicchAsatthaM, kappapAyavo sivaphalassa" ityAdisUtreSu paramamantrAdirUpA bhaNitA / 'mo' puurvvt| tathA 'viparItA' dravyakSetrAdyanaucityasevanena viparyastA 'eSA' AjJA, kiM viziSTApi satItyAha-samayoditApi sAmAnyataH siddhAntanirUpitApi, tatheti samuccaye, 'bandhavRddhikarI' karmopacayakAriNI / / 475 // AzA ane pavana e be vacce ghaNuM aMtara hovAthI e bemAM dRSTAMta- dattika bhAva kevI rIte saMbhave evI AzaMkA karIne kahe che- gAthArtha-jinAjJA mahAsAmarthyavALI hovA chatAM pavanAdi rUpa kahI che. tathA viparIta jinAjJA zAstrokta hovA chatAM baMdhanI vRddhi kare che. TIkArtha-jinAjJA pavananI apekSAe mahAsAmarthyavALI che (=badhuM bALanArI che.) kAraNa ke bALavA yogya karma rUpa kacarAne bhasmIbhUta karI nAkhe che. to paNa loka prasiddha anya upamA na hovAthI ahIM pavana rUpa kahI che. anya sthaLe to jinAjJAne parama maMtrAdi rUpa kahI che. jemake-"jinAjJA moharUpa viSano nAza karavA mATe parama maMtra che, jinAjJA rAgAdi rUpa agnine bujhAvavA mATe ja che, jinAjJA karmarUpa vyAdhinuM cikitsAzAstra che, jinAjJA mokSarUpa phaLanuM kalpavRkSa che." jinAjJA sAmAnyathI zAstramAM kahI hovA chatAM jo viparIta hoya, eTale ke dravyakSetrAdinA-anusAre pAlana karavAnA badale enAthI viparIta rIte pAlana karavAmAM Ave to dhanI vRddhi . (475) upasaMhartumAhaAlociyavvameyaM, sammaM suddhAe jogibuddhIe / iyarIe u Na gammai, rUvaM va sadaMdhasaNNAe // 476 // 'AlocanIyaM' mImAMsanIyametad yatheheyamAjJA samyak prayuktA bhAvAgne: pavanatulyA, viparItA tu bandhavRddhikarI, samyak zuddhayA yogibuddhyA sajJAnaguNapAtrajanayogyaprajJayA, 'itarayA' tvayogibuddhyA 'na gamyate' na buddhayate / dRSTAntamAharUpavad nIlapItAdilakSaNaM rUpamiva 'sadAndhasaMjJayA' jAtyandhavihitahastasparzAdilakSaNabuddhyA // 476 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 upasaMhAra karavA mATe kahe che gAthArtha-A vigata zuddha yogibuddhithI samyak vicAravI. ayogibuddhithI A vigata barobara na jANI zakAya. sadAMdhanI buddhithI rUpa na jANI zakAya tema. TIkArya-A vigata=samyak yojelI (=pALelI) jinAjJA bhAvarUpa agninI vRddhi mATe pavanatulya che, ane viparIta jinAjJA karmabaMdhanI vRddhi kare che e vigata. yogibuddhithI=jJAnayukta ane guNonuM bhAjana evA lokane yogya hoya tevI buddhithI. sadAMdhanI buddhithI=janmAMdhanI buddhithI. jema janmAMdha jIva hAthathI sparza karIne lIlo-pILo vagere rUpane na jANI zake tema ayogibuddhithI "samyaka yojelI (pALelI) jinAjJA bhAva rUpa agninI vRddhi mATe pavana tulya che ane viparIta jinAjJA karmabaMdhanI vRddhi kare che" e vigatane na jANI zakAya. (476) atha bhAvato'ndhAnandhavibhAgaM darzayatijaccaMdho iha Neo, abhiNNagaMThI tahaMdhalayatullo / micchahiTThI sajjakkhao ya sai sammadiTThI o // 477 // 'jAtyandho' janmakAlaprabhUtyeva nayanavyApAravikala 'iha' sadbhatabhAvarUpopalabdhau jJeyo'bhinnagranthiH kadAcanApyavyAvRttamithyAtvatimirapaTalo jIvaH // 1 // 'tathAndhakatulyaH' pazcAnnaSTadRSTijanasamAno 'mithyAdRSTiH', avazyavedyamithyAtvamohodayAd granthibhede'pi samyaktvabhraMzAnantaraM mithyAtvagato jIvaH // 2 // 'sajjAkSazca' praguNalocana eva 'sadA' sarvakAlaM samyagdRSTistvavicalitasamyagbodhaH punarjantuH // 3 // yathaiko jAtyandho, dvitIyo-'ndhaH, tRtIyaH sajjAkSa iti trayo loke rUpopalambhayogyA narA vartante / tathA dharmatattvarUpopalambhaviSaye'pyabhinnagranthirbhinnagranthizca mithyAdRSTiH samyagdRSTizca tRtIyo yogyarUpatayA vAcya iti / / 477 // have paramArthathI aMdha jIva ane dekhatA jIvana vibhAgane jaNAve che gAthArtha--ahIM abhinnagraMthine janmAMdha jANavo, mithyAdaSTine aMdhatulya jANavo, samyagdaSTine sadA sajjAkSa jANavo. TIkArca-ahIM-sadbhUta padArthanA svarUpane jANavAmAM. abhinnagraMthi=jeno mithyAtvarUpa aMdhakArano samUha kyAreya dUra thayo nathI tevo jIva, arthAt je Aja sudhI kyAreya samyakatva pAmyo nathI tevo jIva. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 upadvezapaE : bhAga-2 janmAMdha=eTale janmathI ja AMdhaLo. mithyArdaSTi-pahelAM graMthibheda thayo hato, paNa pachI avazya vedavA yogya mithyAtva mohanIyanA udayathI samyaktvano nAza thayA pachI mithyAtvane pAmelo jIva. aMdha--ahIM aMdha eTale pahelAM dekhato hato, paNa pAchaLathI jenI dRSTi jatI rahI che tevo jIva. samyagdaSTi--jenA samyag bodhano nAza thayo nathI tevo jIva. sajjAkSa-jenI AMkho sArI che=barobara joi zake che tevo jIva. jevI rIte lokamAM rUpane jANavAnI apekSAe eka janmAMdha, bIjo aMdha, ane trIjo sajjAkSa ema traNa prakAranA mANaso hoya che, tema dharmatattvanA svarUpane jANavAnI apekSAe paNa eka abhinnagraMthi bIjo bhinna graMthi mithyAdRSTi ane trIjo samyagdaSTi ema traNa prakAranA jIvo hoya che. temAM trIjo samyagdaSTi dharmatattvanuM svarUpa jANavAne mATe yogya che. (477) yazcaiteSu sajjAkSatulyaH samyagdRSTiH, sa yat karoti tadAha eso muNei ANaM, visayaM ca jahaTThiyaM NiogeNaM / eIe karaNammi u, paDibaMdhagabhAvao bhayaNA // 478 // 'eSa' samyagdRSTirmuNati jAnIte AjJAM viSayaM cotsargApavAdarUpaM 'yathAvasthitaM' dravyakSetrakAlabhAvAdi zuddhaM 'niyogena' niyamena, 'etasyA' AjJAyAH karaNe punaH pratibandhakabhAvAd dRDhacAritramohodayAt tIvravIryAntarAyabhAvAcca parinizcitAjJAsvarUsyApi jantorbhajanA kadAcid AjJAkaraNaM na syAdapItyarthaH / tathA hi kRSNazreNikAdInAM karatalakalitamuktAphalanyAyena nizcitAjJAsvarUpANAmata eva bhavaniSkramaNAbhimukhamAnasajanajanitAdbhutasAhAyyAnAm, tathA, "jainaM munivratamazeSabhavAttakarmasantAnatAnavakaraM svayamabhyupetaH / kuryAt 'taduttarataraM ca tapaH kadAhaM, bhogeSu niHspRhatayA parimuktasaGgaH ! // 1 // " ityevaM pravarddhamAnAdhikamanorathAnAmapi pUrvabhavanikAcitakliSTakarmavipAkAd na cAritralAbho'bhUt / ata eva paThyate"kammAI puNa ghaNacikkaNAiM kaThiNAraM vajjasArAI / nANaDDhayaMpi purisaM paMthAo uppahaM Niti // 1 // " iti // 478 // A traNamAM je sajjAkSa samAna samyagdaSTi che te je kare che tene kahe che-- gAthArtha-samyagdaSTi AjJAne ane yathAvasthita viSayane avazya jANe che, paNa AjJAnA pAlanamAM pratibaMdhaka hovAnA kAraNe bhajanA che. TIDArtha-yathAvasthita-dravya-kSetra-DANa-bhAva vagerethI zuddha. - 1. taduttarataraM pahano artha A pramANe che tasmin ( = jainamunivrate ) uttarataraM taduttarataram saMyama vinA paae| zreSTha che. kAraNa ke saMyamathI sahita che. tapa thAya. paNa saMyamamAM tapa adhika Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 viSaya-upasarga-apavAda. 97 samyagdaSTijIva AjJAne ane (AjJAnA viSaya evA) utsarga-apavAdane jANe che. samyagdaSTi utsarga-apavAdane yathAvasthita jANe che, eTale ke dravyAdithI zuddha jANe che, ahIM tAtparya e che ke kevA dravyAdimAM utsarga mArge cAlavuM joie ane kevA dravyAdimAM apavAda mArge cAlavuM joie ema samyagdaSTi barobara jANe che. pratibaMdhaka hovAnA kAraNe--pratibaMdhaka eTale aTakAvanAra. prastutamAM pratibaMdhaka eTale AjJAnuM pAlana na karavA denAra. dRDha cAritramohano udaya ane tIvra vIryaMtarAya pratibaMdhaka che. jeNe AjJAnuM svarUpa nizcita karyuM che, arthAt je jIva jinAjJAne barobara jANe che, tevA jIvane paNa pratibaMdhaka hoya to AjJAnA pAlanamAM bhajanA che, eTale ke AjJAnuM pAlana na paNa thAya. te A pramANe hAthanI hatheLImAM grahaNa karelA motInA dRSTAMtathI jemaNe AjJAnuM svarUpa nizcita karyuM che, ethI ja saMsAramAMthI nIkaLI javA tarapha jemanuM mana che tevA lokone jemaNe adbhuta sahAya karI che, ane jemanA adhika manoratho vadhI rahyA hatA, tevA kRSNa ane zreNika vagerene pUrvabhavamAM bAMdhelA nikAcita kliSTa karmanA udayathI cAritranI prApti na thai. prazna--kRSNa ane zreNika vagerenA adhika manoratho kevI rIte vadhI rahyA hatA? uttara- 'kyAre huM bhogomAM niHspRha banIne (sarva) saMgano tyAga karIne sarvabhavomAM upArjita karelAM karmonI paraMparAne ghaTADanArI jaina dIkSA svayaM laine saMyamamAM adhika zreSTha evo tapa karuM' A rIte temanA adhika manoratho vadhI rahyA hatA. AvA paNa kRSNa ane zreNika vagerene pUrvabhavamAM bAMdhelA nikAcita kliSTa karmanA udayathI cAritranI prApti na thai. AthI ja kahevAya che. ke--"atizaya cikaNAM, kaThora ane vajra jevA atyaMta dRDha karmo jJAnathI paripUrNa paNa puruSane mArgamAMthI unmArgamAM lai jAya che." (478) upasaMharannAha kayamettha pasaMgeNaM, samAsao jeNa esa AraMbho / disimattadaMsaNaphalo, pagayaM ciya saMpayaM vocchaM // 479 // 'kRtaM' paryAptamatrAjJAmAhAtmyakhyApane prasaGgena vistareNa' / 'samAsataH' saMkSepena 'cena' vALeneSa upavezapatapranyarUpa 'Ama:' prayatnaH / jIdaza tyAha-vimAtradrshnphlH kasyacid upadezasya paripUrNatayA bhaNitumanupakrAntatvAt / tataH prakRtamevAbhigrahamAhAtmyakhyApanarUpaM vastu sAmprataM vakSye // 479 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 upadezapada : bhAga-2 - upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che- gAthArtha-ahIM prasaMgathI saryuM. kAraNa ke A AraMbha saMkSepathI che, mAtra digdarzana phalavALo che. tethI have prastuta ja kahIza. TIkArtha-AjJAno prabhAva jaNAvavAmAM prAsaMgika vistArathI sayuM. kAraNa ke A prayatna saMkSepathI upadezapada graMthanI racanA karavA mATe che, mAtra dizAnuM sUcana karavA mATe che. kAraNa ke A upadezano prAraMbha upadezane paripUrNa paNa kahevA mATe karyo nathI. tethI have abhigrahanA prabhAvane jaNAvavA rUpa prastuta viSayane kahIza. (479) etadeva darzayatiaNNaMpi ihAharaNaM, vaNiyasuyA sajjhilA u bohIe / pavvaja sIyala maNoraho ya suddhAe phalabheo // 480 // 'anyadapi'pUrvodAharaNavilakSaNamihAbhigrahamAhAtmyaprastAvane vaNiksutau vANijakanandanau 'sajjhilAu'tti sajjhilakau saudarau / tuH prAgvat / kathamudAharaNamityAhabodhau prAptAyAmekasya 'pavvajjasIyala 'tti pravrajyA zItalA mandA samudagrAcAragurugacchAdisahakArikAraNavaikalyAjAtA |dvitiiysy tu manorathastvabhilASaH punaH'zuddhAyAM' pravrajyAyAmeva samutpAdi, natu pravrajyA |mRtyoshc samakameva phalabheda' ArAdhakavirAdhakajanyadevatvalAbharUpa iti // 480 // prastuta viSayane ja jaNAve che gAthArtha-ahIM bIjuM paNa vaNika putra evA be baMdhuonuM dRSTAMta che. bodhi prApta thaye chate eke dikSA lIdhI. dIkSA zithila thaI. bIjAe zuddha dIkSAno manoratha karyo. baMnenA phalamAM bheda thayo. TakArya-ahIM abhigrahano prabhAva jaNAvavA mATe je zarU karyuM che temAM bIjuM paNa vaNikaputra evA be baMdhuonuM dAMta che. te A pramANe-baMnene bodhinI prApti thaI. temAMthI eke dIkSA lIdhI. tenI dIkSA zithila thaI, arthAt zreSTha AcAravALA guru ane gaccha vagere sahakAra kAraNonI khAmIthI te AcarapAlanamAM zithila thaI gayo. bIjA baMdhune zuddha dIkSA ja pALavAno manoratha thayo hato, paNa dIkSA prApta thaI na hatI. baMne ekI sAthe mRtyu pAmyA. ArAdhaka bhAva ane virAdhaka bhAvathI thayela devabhavanI prApti rUpa phala bheda thayo. (480) 2. . "samudayAvAna' ! Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 upadezapada : bhAga-2 imAmeva gAthAM gAthAdvayena prapaJcayati- (granthAna. 8000) tagarAe vasusuyA seNa-siddha dhammagurubohi egassa / NikkhamaNamakiriya maNoraho u aNNassa suddhammi // 481 // kAleNa milaNamasaNIghAo uvavAya vaMtaravimANe / kevaliAgama pucchA kahaNaM bhAvammi bahumANo // 482 // tagarAyAM puri 'vasusatau' vasunAmakazreSThisutau putrau senasiddhanAmAnAvabhUtAm / tayozca kadAcid 'dhammagurubohi 'tti dharmAbhidhAnagurupArzvagatayorbodhiH dharmaprAptirajAyata / tatazcaikasya niSkramaNaM pravrajyApratipattirUpaM saMvRttaM, paramakriyA kuto'pi pramAdAt pratyupekSaNA-pramArjanAdikriyAhAnirUpA saMvRttA / 'manorathastu' manoratha evAnyasya dvitIyasya 'zuddhe' niSkramaNe pravRttaH, na punaH kathaJcit tajjAtamiti // 481 // kAlena kiyatApi gatena milanamekatrAvasthAnalakSaNaM tayorjAtam / sukhAsInayozca samucitasvavRttAntakathanazravaNapravRttayorazanighAto'kasmAdeva nabhastalAd vidyunnipAtAd vinAzo jaatH| tadanUpapAtastayorajani / kvetyAha-'vyantaravimAne' prathamasya vyantare, dvitIyasya tu vimAne saudharmAdyamarAvAsalakSaNe iti / anyadA kevalinaH kasyacidAgame pRcchA lokena kRtA, yathA-tayoH kaH kutrotpannaH? kathanaM yathAvRttAntasya tena kRtm| tato lokasya bhAve' zuddhadharmamanorathalakSaNe bahumAno'jani, na tvazuddhAnuSThAne iti // 482 // A ja gAthAne be gAthAothI vistAre che gAthArtha-TIkArya-tagarA nagarImAM vasunAmanA zeThanA senA ane siddha nAmanA be putro hatA. kayAreka dharma nAmanA gurunI pAse gayelA te bene samyagdarzananI prApti thaI. pachI eke dIkSA lIdhI. paNa koI paNa pramAdathI pratyupekSaNA-pramArjanA vagere kriyAmAM zithilatA AvI gaI. bIjAne zuddha dIkSAno manoratha thayo hato, arthAt huM dIkSA laine niraticArapaNe pALIza evI utkaTabhAvanA thaI hatI. paNa koIpaNa rIte tenI dIkSA na thai. (481) keTaloka kALa gayA pachI baMne eka sthaLe maLyA. te baMne sukhapUrvaka besIne paraspara ucita svavRttAMta kahevAmAM ane sAMbhaLavAmAM pravRtta thayA hatA tyAre akasmAt ja te baMne upara AkAzamAMthI vijaLI paDI. AthI te baMne mRtyu pAmyA. mRtyu pAmIne pahelo baMdhu vyaMtaradevomAM ane bIjo baMdhu vaimAnika devalokamAM utpanna thayo. ekavAra koI kevaLI bhagavaMtanuM Agamana thayuM tyAre lokoe temane pUchyuM ke te bemAMthI koNa kayAM utpanna thayo? kevaLI bhagavaMte je banyuM hatuM te kahyuM. tethI lokone zuddha dharmanA manoratha upara bamAna. mA. thayo, azuddha anuSThAna: 52 bahumAna. mA. na. yo. (482) 1. 2. 'vaNisuyA' / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 upahezapa : bhAga-2 atha prakRtayojanAmAhaetthavi maNorahocciya, abhiggaho suddhaNikkhamaNagammi / bahumANao vi avirAhaNAe etthaM phalamudAraM // 483 // 'atrApi' na kevalaM prAcye jIrNazreSThidRSTAnte manoratha evAbhigrahaH zuddhaniSkramaNake zuddhAyAmeva pravrajyAyAmityarthaH / tato bahumAnato'pi puraskArapariNAmAdapyavirAdhanAyAM pratipannasya kasyacid abhigrahasyAbhaJjanalakSaNAyAM satyAmatra zuddhaniSkramaNabahumAne ca sati phalamudAramavirAdhitadevabhavalakSaNaM sampannamiti // 483 // have prastutamAM yojanAne kahe che gAthArtha--ahIM paNa zuddha ja dIkSAmAM manoratha e ja abhigraha hato. bahumAnathI paNa virAdhanA na thatAM ahIM udAra phala maLyuM. TIkArtha-kevaLa pUrve kahelA jIrNa zreSThInA dRSTAMtamAM ja (manoratha ja abhigraha hato ema) nahi, kiMtu A dRSTAMtamAM paNa zuddha ja dIkSA saMbaMdhI je manoratha thayo te ja abhigraha hato. zuddha ja dIkSAmAM bahumAna thavAthI ane svIkArelA koIka abhigrahano bhaMga na thavA rUpa virAdhanAnA abhAvathI avirAdhidevabhavanI prAptirUpa uttama phaLa maLyuM, eTale ke dIkSAnI virAdhanA na karavAthI je devabhavanI prApti thAya te devabhavanI prApti 35 uttama. 3 maNyu. (483) evaM sthite sati yatkarttavyaM tadupadizannAhaavirAhaNAe suddhe, dhammaTThANammi buhajaNeNa tao / / jatto khalu kAyavvo, Na aNNahA saMkiliTThammi // 484 // 'avirAdhanayA' tilatuSatribhAgamAtramapi bhAvataH pratipannAbhraMzarUpayopalakSite 'zuddha' nirmalImase dharmasthAne' caityavandanAdau tattadguNasthAnocite 'budhajanena' matimatA lokena tataH sumanorathasyApyudagraphalatvAddhetoryatna AdaraH, khalu zabdaH pUrvavat, 'kartavyo' vidheyaH, 'na' naivAnyathA zuddhamanorathollaGghanena 'saGkliSTe' krodhAdisaGklezabahule dharmAnuSThAne // 484 // A pramANe nizcita thaye chate je karavuM joIe teno upadeza ApatA graMthakAra kahe che gAthArthatethI matimAna loke virAdhanA rahita zuddha dharmasthAnamAM Adara karavo joIe, zuddha manorathanuM ullaMghana karIne saMkliSTa dharmAnuSThAnamAM Adara na ja karavo joie. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 101 TIkArtha-tethI sumanoratha paNa ucca phaLavALo hovAthI. virAdhanA rahita zuddha dharmasthAnamAM-virAdhanA eTale svIkArelA vratAdino bhaMga. bhAvathI svIkArelA vratAdino talanA photarAnA trIjA bhAga jeTalo paNa bhaMga na thAya tevA zuddha, te te guNasthAnane yogya, caityavaMdana vagere dharmasthAnamAM Adara karavo joie. zuddha manorathanuM ullaMghana karIne jemAM krodhAdi rUpa saMkleza ghaNo hoya tevA dharmAnuSThAnamAM Adara na ja karavo joie. (484) ta? yata - tavasuttaviNayapUyA, Na saMkiliTThassa hoMti tANaMti / khamagAgami viNayarao, kuMtaladevI udAharaNA // 485 // tapaHsUtravinayapUjAH pratItarUpA eva 'na' naiva sakliSTasya jantorbhavanti trANaM saMsAragarte ptitsyaalmbnm| iti praagvt| atra 'kSapako' mAsopavAsAdikSapaNakArI, 'AgamI' pAragatAgamasUtrArthobhayakuzala AcAryaH, vibhaktilopazcobhayatrApi prAkRtatvAt, 'vinayarata' udAyinRpamArakaH, 'kuntaladevI' kuntaladezAdhipanaranAthapatnI, udAharaNAni dRSTAntAH // 485 // saMkliSTa dharmAnuSThAnamAM Adara na karavo joIe. kAraNa ke gAthArtha-saMklezavALA jIvane tapa, sUtra, vinaya ane pUjA AlaMbana thatA nathI. ahIM lapaka, Agamika, vinayarata ane kutaMladevI e dRSTAMta che. TIkArya-tapa, sUtra (zrutajJAna), vinaya ane pUjA saMsArarUpa khADAmAM paDelA saMklezavALA jIvane AlaMbana thatA ja nathI. kSapaka=mAsakhamaNa vagere tapazcaryA karanAra muni. Agamika sarvajJanA AgamomAM sUtra ane artha e ubhayathI kuzaLa AcArya. vinayarata=udAyI rAjAne mAranAra kusAdhu. kuMtaladevI-kuMtala dezanA rAjAnI rANI. (485) athodAharaNacatuSTayamapi pratyekaM gAthAtrayeNa bhAvayan gAthAdvAdazakamAhakusumapure aggisiho, khamao liMgaddhao ya aruNotti / vAsaTThANavihAre, aharuttarakoTThage vAso // 486 // paDhamassa saMkileso, pAvo esotti pAyaso NiccaM / biiyassa u saMvego, sAhuvari vasAmadhaNNohaM // 487 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 upadezapada : bhAga-2 bhavavuDDhi tapparittIkaraNaM vAsaMtagamaNamosaNNe / vAse NijjarapucchA, kahaNaM puvvoiyatthassa // 488 // Agamiya kiriyaNANaM, khuDDaga bahumANa tappadUsaNayA / aNubaMdha kAla sappe, ujANe sAhuThANammi // 489 // sajjhAyabhUmi khuDugagamaNe aNimitta guruNivAraNayA / pehaNa sappe paDiNIyaNANamoheNamaha guruNo // 490 // kevaliAgama pucchA, visesakahaNAe sAhusaMvego / tavvayaNao ya khAmaNa, saraNaM ArAhaNA ceva // 491 // viNayarao u udAI, rAyA ANAo ciMta sAmaMte / / egassa kahaNamahaM, Na koi jo taM viNAsei // 492 // ucchiNNa kumArolaggaNAe ahayaM tu dehi AesaM / paDisuNaNa gama appavesa sAhU ayaM ti NikkhamaNaM // 493 // kiriyA viNae bArasa, varisA vIsaMbha posahe guruNA / pavisaNa sutte kaMkaM, guruNAvi havo sudIhotti // 494 // samme kuMtaladevI, tadaNNadevINa maccharasameyA / pUyaM kuNai jiNANaM, aisayamo vaccaI kAlo // 495 // gelaNNa maraNavatthA, paDarayaNAvaNayaNaM avajjhANaM / maraNaM sANuppattI, kevali tajjammapucchaNayA // 496 // kahaNA devIsaMvegavAsaNA neha pUjakaraNaM ca / saraNaM bohI khAmaNa, pasamo ArAhaNA ceva // 497 // have traNa-traNa gAthAothI eka-eka ema cAreya dRSTAMtone vicAratA graMthakAra bAra gAthAone he cha pakanuM daSTAMta gAthArtha-TIkArtha-jenuM bIjuM nAma pATaliputra che te kusumapura nagaramAM agnizikha nAmano tapasvI hato. teNe chaTa-aTTama vagere kaThora tapa karIne zarIrane tapAvI dIdhuM hatuM. te liMga mAtra upajIvI hato, arthAt sAdhu veSanI viDaMbanA karanAro hato. bIjo aruNa nAmano sAdhu hato. comAsuM AvyuM tyAre vasubhUti zeThanA makAnanI pAse maLelA nIcenA makAnamAM tapasvI rahyo. barobara tenI uparanA makAnamAM aruNa muni rahyA. (486). Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 upadezapada : bhAga-2 temAM agnizikha tapasvI tapanA madathI matta hato, ane ethI potAne mahAna mAnato hato. tene aruNa sAdhu pratye krodha rUpa saMkleza thayo. te A pramANe-aruNa nAmano A pApI A pramANe mAro parAbhava karIne mArI upara rahyo che. durgati phalavALo A saMkleza tene prAyaH sarva divasomAM thayo. aruNa sAdhune to prAyaH sarva divasomAM pazcAttApa rUpa pariNAma thayo. te A pramANe- ujjavala zIlasamUhane dhAraNa karanAra, jagatanA sarvajIvo pratye vAtsalyavALA, parama karuNA rUpa amRtanA nidhi, darzanamAtrathI lokonA nayanone pavitra karanArA A sAdhunI upara huM rahuM chuM, huM adhanya chuM. eka to huM sAdhunA AcAromAM zithila chuM, ane bIjuM A uttama sAdhunI upara rahuM chuM. AthI huM adhanya chuM. (487). A rIte rahelA te bemAM agnizikhanA saMsAranI vRddhi thaI. aruNano saMsAra parimita thayo. comAsAnA aMte baMnee vihAra karyo. koivAra koI kevalI bhagavaMtanuM samavasaraNa racAyuM. lokoe kevalI bhagavaMtane pUchyuM : he bhagavan! ahIM be tapasvIo cAturmAsa rahyA hatA. temAM kone keTalI nirjarA thaI? kevalIe kahyuM: agnizikhanA saMsAranI vRddhi thaI ane aruNano saMsAra parimita thayo. (488) kSapakanuM dRSTAMta pUrNa thayuM. AgamikanuM daSTAMta have AgamikanA dAMtane kahe che-koIka AcArya svAbhAvika rIte ja buddhi Adi guNanA bhAjana hatA, sugurucaraNanI kRpAthI samasta Agamono abhyAsa karyo hato ane potAnA gacchanA nAyaka banyA hatA. paNa RddhigArava-rasagArava-sAtAgAravane AdhIna banyA hatA. te AcAryanA gacchamAM nAnI vayanA eka sAdhu hatA. te sAdhumAM pratyupekSaNA-pramArjanA vagere AcAro uttama manuSyonA manane saMtoSa pamADanArA hatA. te sAdhuno vyAkaraNa, tarkazAstra, gaNitazAstra, jyotiSazAstra, svadarzanazAstra ane paradarzanazAstrano bodha te kALe vidyamAna vidvAna lokanA ziromaNi bhAvane sUcavato hato. tevA prakAranI karmalaghutAthI tenAmAM jJAna ane kriyA e baMne sAthe ja vRddhi pAmyA hatA. ethI tenA asAdhAraNa guNathI AkarSAyelo loka gurupUjAnI upekSA karIne vaMdana-pUjana-guNaprazaMsA-vastrapAtradAna Adi karavA dvArA tenA upara bahumAnavALo thayo. A viSe kahevAya che ke-"nAnA hoya to paNa zuddha jIvo prasiddhine pAme che, azuddha jIvo prasiddhine pAmatA nathI. 1. pApI eTale duSTa AcAravALo. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 upadezapada : bhAga-2 aMdhakAramAM hAthInA dAMta dekhAya che, hAthI dekhAto nathI." AvI sthitimAM ziSya pratye atizaya matsararUpa kSArathI lepAyelA gurune (=AcAryane) ziSya pratye ghaNo kaluSita bhAva thayo. ziSya pratye dveSano anubaMdha thayo. marIne jemAM sAdhu rahelA che te ja udyAnamAM aMjanasamUha jevI kALI kAyAvALo sarpa thayo. tenA kopano vega jaNAto na hato, arthAt bahArathI teno gusso jaNAto ja na hato. (489). koivAra vAcanA-pRcchanA Adi kRtadharmane yogya evI svAdhyAya bhUmimAM kSullaka muni jaI rahyA hatA tyAre akasmAt ja apazakuna thayA. tethI vidyAguru evA nUtana AcArya kSullaka munine tyAM javAno niSedha karyo, ane kahyuM ke kRtrima nimittamAM (akasmAt thayelA apazukanamAM) kaMIka kAraNa che. te sarpa zullaka tarapha vegathI jato jovAmAM Avyo. sarpa joyA pachI nUtana AcArye A koI teno zatru hovo joIe ema sAmAnyathI jANuM, paNa A koNa che ema vizeSathI jANyuM nahi. (490) avasare kevalI bhagavaMtanuM Agamana thatAM sAdhuoe pUchyuM: he bhagavan! udyAnamAM rahelo sarpa koNa che? kevaLI bhagavaMte vizeSathI kahyuMH A sarpa ja tamAro pUrvano AcArya che. A ja kSullaka pratye teno gusso vadhI gayo. AvI sthitimAM marIne te sarparUpe utpanna thayo che. kevaLI bhagavaMte A rIte vizeSathI kahyuM eTale sAdhuone saMvega thayo. te A pramANe-aho! kaSAyo kevA duranta (=azubha pariNAmavALA) che ke jethI sarva vidvAna samUhanA cittane Azcarya kare tevI ane vartamAna yugamAM advitIya evI Agama saMbaMdhI kuzaLatAne pAmIne amArA A guru dhArmika lokane uga pamADanAra sarpa bhavane pAmyA. kevaLInA vacanathI badhAya sAdhuoe sAthe ja aMjali joDIne amArA aparAdhanI kSamA Apo e pramANe tenI pAse kSamApanA karI. tethI sarpane jAtismaraNa jJAna thayuM. pachI teNe anazana karyuM. aMta samaye paMDita maraNa thAya tevI ArAdhanA karI. mRtyu thatAM devalokanI prApti thaI. (491) AgamikanuM daSTAMta pUrNa thayuM. vinayaratanuM dRSTAMta vinayarata je pramANe udAharaNa rUpa thayo te pramANe kahevAya che- ahIM pATaliputramAM udAyI nAmano rAjA hato. teno vRttAMta pUrve ja kalpakamaMtrInA dRSTAMtamAM kahyo che. te te nimittomAM sadAya sAmaMtone AjJA karatA teNe ghaNo kALa pasAra karyo. ekavAra tenI AjJAthI eka sAmaMtane ciMtA thaI ke aMkuzathI hAthInI jema mastakathI kayAreka nahi utarelI A AjJAthI ame kaSTathI kema jIvIe chIe! arthAt Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 105 amAre zA mATe enA baMdhanamAM rahevuM joie? teNe potAnI parimita rAjasabhAmAM potAno abhiprAya pragaTa karyo. te A pramANe-ApaNI pAse evo koI jIva nathI ke je ugrazAsanavALA udAyI rAjAne mArI nAkhe. (492) pUrve udAyI rAjAe koIka aparAdhathI eka rAjAnuM rAjya jhuMTavI lIdhuM hatuM. te rAjAno kumAra A rAjAnI sevAmAM rahyo hato. te kumAre kahyuM: huM ja teno vinAza karuM. mane Adeza Apo. rAjAe tenI vAtano svIkAra karyo. pachI te pATalIputra nagaramAM gayo. ghaNA upAyo karavA chatAM teno rAjakuLamAM praveza thato nathI. teNe sAdhuone koI jAtanA pratibaMdha vinA rAjakuLamAM praveza karatA joyA. tethI teNe vicAryuM ke rAjakuLamAM praveza karavAno A ja upAya che. AthI teNe dIkSA lIdhI. (493) cakravAla sAmAcArInuM pAlana karavA lAgyo. sarva sAdhuono vinaya karavAmAM te ghaNo prayatna karato hato. AthI sarva sAdhuoe tenuM vinayarata (kavinayamAM tatpara te vinayarata) evuM nAma pADyuM. A rIte tenA bAra varSo pasAra thayA. guru tenA upara vizvAsavALA thayA. ekavAra AThama-caudaza e be parva divasomAMthI koI eka parva divase rAjAe pauSadha lIdho. AthI gurunI sAthe vinayaratano rAjakulamAM praveza thayo. pachI rAte udAyI rAjA ane AcArya e baMne sUI gayA tyAre rAjAnuM gaLuM kApavA mATe vinayarate rAjAnA gaLAmAM kaMkaloha charI ( nAnI charI) pheravI dIdhI. pachI te tyAMthI nIkaLI gayo. (rAjAnA gaLAmAMthI vahetuM lohI AcAryanA saMthArA pAse AvyuM. AthI AcArya jAgI gayA. AcArya turata samajI gayA ke A kArya vinayaratanuM che.) AcArya bhagavaMte paNa A vRttAnta jANIne vicAryuM ke jainazAsananI apabhrAjanAthI cokkasa mAro saMsAra ghaNo dIrgha thaze. Ama vicArIne te kALe ucita (cAra zaraNa svIkAra vagere) kartavyo karIne te ja kaMkalaha charI potAnA gaLAmAM pheravI dIdhI. baMneya devalokane pAmyA. jeNe bAra varSa sudhI vrata pALyuM che te vinayarata atizaya saMklezanA kAraNe anaMtabhavone pAmyo. (494) | vinayaratanuM dRSTAMta pUrNa thayuM. have kuMtaladevInuM udAharaNa kahevAmAM Ave che- kuMtalarANInuM dRSTAMta samyagdarzananA AcAramAM jinabhavana, jinabiMba, jinayAtrA vagere kartavyono prAraMbha thayo tyAre kuMtala rANIe vicAryuM. badhI rANIono rAjA eka ja pati che, chatAM rAjA bIjI rANIone vadhAre dhana Ape che, huM paTTarANI hovA chatAM mane ochuM dhana Ape Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 upadezapada : bhAga-2 che. bIjI rANIothI vadhAre dhana meLavavAnI icchAmAMthI kuMtala rANIne bIjI rANIo pratye IrSA thaI. IrSyA doSarUpa viSanA vikAravALI kuMtala rANI dararoja puSpa-dhUpa AdithI jinapUjA bIjI rANIothI karAtI jinapUjAthI vizeSa kare che. A pramANe teno kALa pasAra thaI rahyo che. (495) ekavAra te tevA prakAranA roganA kAraNe bimAra paDI. maraNAvasthA thaI. pUrve kuMtala rANI kaMbalaratna vagere uttama vastrono upayoga karatI hatI. tevA prakAranA koI kAraNathI rAjAe atyAre tenI pAsethI te uttamavastrone laI lIdhA. AthI tene ArtadhyAna thayuM. tyAra pachI te mRtyu pAmIne kUtarI tarIke utpanna thaI. samaya jatAM koI kevaLI bhagavaMta tyAM padhAryA. lokoe temane kutarANI kyAM janmI che? ema pUchyuM. (496). kevaLI bhagavaMte kahyuM. te kUtarI thaI che. A sAMbhaLIne bIjI rANIonA aMtaramAM saMvega pragaTyo. te A pramANe-aho! IrSyA duraMta(=pariNAme azubha phaLavALI) che. jethI AvA prakAranA dharma kAryo karavAmAM tatpara paNa kuMtalarANI kUtarI tarIke utpanna thaI. pachI bIjI rANIoe dhUpa-puSpa AdithI tenI pUjA karI. kUtarIne (A joine) jAtismaraNa jJAna thayuM, ane samyagdarzananI prApti thaI. bIjI rANIoe tenI pAse kSamApanA karI. kUtarInA aMtaramAM prazamabhAva pragaTyo. teNe ArAdhanA karI. (497) kuMtalarANInuM dRSTAMta pUrNa thayuM. (ahIM A dAMta bahu ja saMkSipta che. AthI vizeSa spaSTatA thAya e mATe zrAddhavidhi graMthanA gujarAtI bhASAMtaramAMthI te dRSTAMta akSarazaH ahIM ApavAmAM Ave che- avanipuramAM jitazatru rAjAne ghaNI dharmaniSTha evI kuMtalA nAme paTarANI hatI. te bIjAne dharmane viSe pravartAvanArI hatI, mATe tenA vacanathI tenI sarva zokyo dharmaniSTha thaI, ane kuMtalA rANIne ghaNuM mAnavA lAgI. eka vakhata sarva rANIoe navAM jinamaMdira taiyAra karAvyAM. AthI kuMtalArANInA manamAM ghaNI adekhAI AvI. te potAnA maMdiramAM ja sArI pUjA, gIta, nATaka vagere karAve ane bIjI rANIonI pUjA Adino dveSa karavA lAgI. kharekhara khedanI vAta e che ke, matsara kevo dustara che! kahyuM che ke--matsara rUpa sAgaramAM samaju puruSa rUpa vahANa paNa DUbI jAya che. to pachI patthara sarakhA bIjA jIva DUbI jAya emAM zI navAI? vidyA, vyApAra, kaLAkauzalya, vRddhi, Rddhi, guNa, jAti, khyAti, unnati vageremAM mANasa adekhAI kare te vAta judI, paNa dharmamAM e matsara kare che! teone dhikkAra thAo! dhikkAra thAo!' zokayo saraLa svabhAvanI hovAthI teo haMmezAM kuMtalArANInA pUjA Adi zubhakRtyane anumodana ApatI hatI. adekhAithI bharelI kuMtalArANI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 107 ekadA durdevathI asAdhya roge pIDANI. rAjAe AbharaNa Adi kiMmatI vastuo tenI pAse je hatI te sarva laI lIdhI. pachI te kuMtalA ghaNI azAtA vedanAthI maraNa pAmI zokyanI pUjAno dveSa karavAthI marIne kUtarI thaI. te pUrvabhavanA abhyAsathI potAnA caityanA bAraNAmAM besatI hatI. eka vakhata tyAM kevaLI bhagavaMta samavasaryA. rANIoe kevaLIne pUchyuM ke, kuMtalArANI maraNa pAmIne kaI gatie gaI? kevaLIe yathArtha vAta hatI te sarva kahI. tethI rANIonA manamAM ghaNo vairAgya utpanna thayo. teo haMmezA te kUtarIne khAvA pIvA ApatI, ane snehathI kahetI ke "hA! hA! dharmiSThA evI te kema phogaTa Avo dveSa karyo ke, jethI tArI AvI avasthA thaI? A vacana sAMbhaLI tathA potAnuM caitya vagere joI tene (kUtarIne) jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. tyAra pachI saMvega pAmI teNe siddhAdikanI sAkSIe pote karelA TheSa vagere azubha karma AlocyAM, ane anazana karI maraNa pAmI vaimAnika devatA thaI. dveSa-adekhAInAM AvA kaDavAM phaLa che mATe vaiSa karavo joie nahI.") athopasaMharannAhaeyamiha dukkharUvo, dukkhaphalo ceva saMkileso tti / ANAsammapaogeNa vajjiyavvo sayAvesa // 498 // "evaM' kSapakAdyudAharaNAnusAreNeha prANivarge duHkharUpo'marSasvabhAvo 'duHkhaphalazcaiva' zArIramAnasAdivyasanaparamparArUpottarottarakAryaH 'saGklezaH' kaSAyakAluSyalakSaNaH ityasmAt kAraNAdAjJAsamyakprayogeNAvitathajinAdezavyApAraNena varjayitavyaH sadApyeSa sarvajoza rUti 428 have upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che gAthArtha-A pramANe saMkleza ahIM duHkharUpa ane duHkhaphalaka che. AthI AjJAnA samyak prayogathI saMklezano sadAya tyAga karavo joie. TIkArya-A pramANe=kSapaka AdinA dRSTAMto pramANe, ahIM=jIvomAM, arthAt jIvone AzrayIne. (saMklezanuM phaLa jIvone maLe che ethI jIvomAM ema jaNAvyuM che.) duHkharUpa krodha svarUpa, saMkleza thAya eTale krodha thAya. krodha duHkharUpa che. Ano artha e thayo ke saMklezathI krodha rUpa duHkha thAya che. duHkhaphalaka zArIrika-mAnasika duHkhonI paraMparA rUpa je uttarottara kArya te kAryasvarUpa che. duHkharUpa ane duHkhaphalaka e beno tAtparya e che ke-saMkleza jyAre thAya tyAre krodharUpa duHkha thAya che ane pachI zArIrika-mAnasika duHkhonI paraMparA cAle che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 upadezapada : bhAga- AjJAnA samyaka prayogathI=jinAjJA je pramANe hoya te pramANe jinAjJAnuM pAlana karavAthI. saMkleza-=kaSAyanI malinatA. (498) yeSu jIveSveSa upadezo dIyamAnaH saphalaH syAt, tAn sapratipakSAn Ahasaphalo esuvaeso, guNaThANAraMbhagANa bhavvANaM / parivaDamANANa tahA, pAyaM na u taTThiyANaMpi // 499 // 'saphalaH' saprayojana 'eSa' saMklezaparihArarUpa upadezo guNasthAnArambhakANAM samyagdRSTyAdiguNasthAnakasyAtmani pravartakAnAM bhavyAnAM, vivakSitaguNasthAnakaM prati sampannAvikalayogyabhAvAnAM paripatatAM jIvAnAM tathAvidhakliSTakarmodayAd vivakSitaguNasthAnakasaudhazikharAdadhaHprArabdhapAtAnAM, tatheti samuccaye, 'prAyo' baahulyen| evamuktaM bhavati ye nikAcitakarmodayAt prArabdhapAtAsteSAmaphala eva, ye tu sopakramakarmANasteSu syAdeva phalavAnupadeza iti / vyavacchedyamAha-'na tu' na punastatsthitAnAmapi sarvAtmanA samadhiSThitaguNasthAnakAnAmapIti // 499 // je jIvomAM apAto A upadeza saphala thAya te jIvone ane tenAthI viruddha jIvone kahe che gAthArtha-A upadeza guNasthAnano AraMbha karanArA ane patana pAmI rahyA hoya te bhavyajIvone prAyaH saphala che, paNa guNasthAnamAM rahelAone saphaLa nathI. TIkArya-saMklezano tyAga karavA rUpa A upadeza be prakAranA bhavyajIvone saphaLa che. te A pramANe-(1) je jIvo vivakSita (cothuM vagere) guNasthAnane pAmavAnI pUrNa lAyakAtathI yukta hoya tevA jIvone e guNasthAnane pAmavA mATe A upadeza saphaLa bane che. (2) je jIvo tevA prakAranA kliSTa karmodayathI vivakSita(-cothuM vagere) guNasthAna rUpa mahelanA zikhara uparathI paDavAnI taiyArIvALA hoya tevA jIvone patanathI bacavA mATe A upadeza prAyaH saphala che. prazna-patanathI bacavA mATe A upadeza prAyaH saphala che ema prAyaH kema kahyuM? uttara-patananuM kAraNa je kliSTa karmodaya te nikAcita ane anikAcita ema be prakAre che. temAM je jIvo nikAcita kliSTa karmodayathI paDI rahyA hoya temane A upadeza saphaLa na bane=patanathI bacAvI na zake. je jIvo anikAcita kliSTa karmodayathI eTale ke sopakrama karmanA udayathI patana pAmavAnI taiyArIvALA hoya temane A upadeza saphaLa bane=patanathI bacAvI zake, mATe ahIM "prAyaH' ema kahyuM che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 109 je jIvo saMpUrNapaNe vivakSita guNasthAnamAM sthira hoya temane A upadeza saphaLa na bane. (499) amumevopadezamAzrityAhasahakArikAraNaM khalu, eso daMDovva cakkabhamaNassa / tammi taha saMpayaTTe, niratthago so jaha taheso // 500 // sahakArikAraNaM, khalurevakArArthaH, 'eSa' upadezaH svayogyatayaiva guNasthAnakArambhakANAM pratipAte ca sthairyayogyAnAM jIvAnAm / dRSTAntamAha-daNDavat kulAladaNDa iva cakrabhramaNasya / tathA hi-anArabdhabhramaNaM cakraM daNDena bhrAmyate, prArabdhabhramaNamapi mandIbhUte tatra punastena bhramaNatIvratAM nIyate, evamatrApi bhAvanA kAryA / tasmin bhramaNe tathA sarvabhAvamandatAparihAravatA prakAreNa sampravRtte 'nirarthako' bhramaNakAryavikalaH sa daNDo yathA, tathaiSa upadezaH prArabdhasvaguNasthAnasamucitakriyANAmiti // 500 // A ja upadezane AzrayIne kahe che gAthArtha-cakrabhramaNamAM daMDanI jema upadeza sahakArI kAraNa che. cakrabhramaNa cAlu hoya to daMDa jema nirarthaka che, tema upadeza aMge paNa samajavuM. TIkArthaghaTanI utpattimAM daMDa be rIte upayogI bane che. (1) cakra jyAre sthira hoya tyAre sarvaprathama tIvra bhramaNa kriyA utpanna karavA mATe. (2) cakramAM bhramaNa maMda thaI gayuM hoya tyAre punaH tIvra banAvavA mATe. jyAre cakra svayaM vegathI bhramI rahyuM hoya tyAre daMDanI koI jarUra nathI. A ja vigata upadezamAM paNa ghaTe che. (1) koI jIvo jyAre svayogyatAthI ja vivakSita guNasthAnano AraMbha karI rahyA hoya, eTale ke guNasthAne caDhavAnI taiyArI karI rahyA hoya, tyAre guNasthAne caDhavA mATe upadeza sahAyaka bane che. (2) koI jIvo jyAre paDavAnI taiyArIvALA hoya, paNa sthira karavAne mATe yogya hoya, te jIvone sthira karIne paDatA bacAvavA mATe upadeza sahAyaka bane che. je jIvoe svayameva svaguNasthAnane yogya kriyAono prAraMbha karI dIdho hoya, eTale ke svaguNasthAnamAM atyaMta sthira che, te jIvone upadezanA sahAyanI jarUra nathI. (500) athAtraiva paramatamAzaGkya pariharannAhajai evaM kiM bhaNiyA, niccaM suttatthaporisIe u / taTThANaMtaravisayA, tattoti na teNa doso'yaM // 501 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 upadezapada : bhAga-2 yadi cedevametat 'saphalo esuvaeso' ityAdi prAguktaM varttate, tataH kiM kasmAd gadite nirUpite 'nityaM' pratidivasaM sUtrArthapauruSyau? tuH pAdapUraNArthaH / iha dvividhAH zrutagrAhiNaH kaThoraprajJAstaditare ca / tatra ye kaThoraprajJAste prathamapauruSyAM yat sUtramadhIyate, dvitIyAyAM 'suttattho khalu paDhamo' ityAdinAnuyogakrameNa tsyaarthmaakrnnynti| ye tu na tathArUpAste pauruSIdvaye'pi sUtrameva paThanti, pazcAt kAlAntareNa sampannaprajJAprakarSAH pauruSIdvaye'pyadhItasUtrArthagrahaNAya yatnamAdriyanta iti / atra samAdhiH-tayoH sUtrArthayoH sthAnAntaramapUrvApUrvarUpa uttarottaravizeSaH sa viSayo yayoste tathArUpe sUtrArthapauruSyau, rUti "ra' naiva tena' rona 'topa'maltha sUtrArthavaruSNuzarrAkSa: 102 ahIM ja paramatanI AzaMkA karIne teno parihAra karatA graMthakAra kahe che gAthArtha-jo upadeza niSphaLa hoya to zA mATe sUtrArtha porisI nitya karavAnuM kahyuM? apUrva apUrvarUpa je uttarottara vizeSa te uttarottara vizeSa (guNa)nI prApti mATe kahyuM hovAthI koI doSa nathI. TIkArtha-pUrve sasto suvAso ityAdi kahyuM che. temAM je jIvo avasthita pariNAmavALA che, ane ethI te te guNasthAnamAM sthira thaI gayA che temanA mATe A upadeza nirarthaka che ema kahyuM che, to pachI zA mATe dararoja sUtrArtha porisI karavAnuM kahyuM? zrutane bhaNanArA sAdhuo tIvrabuddhivALA ane maMdabuddhivALA ema be prakAranA hoya che. temAM tIvra buddhivALA sAdhuo pahelI porisImAM sUtra bhaNe, ane bIjI porisImAM vyAkhyAnA kramathI sUtranA arthane sAMbhaLe. vyAkhyA karavAno krama A pramANe che- (1) "pahelIvAra sAmAnya sUtrArtha kahe, (2) bIjIvAra niryuktinA arthathI garbhita sUtrArtha kahe, (3) trIjIvAra ukta-anukta sarva sUtrArtha kahe." (Ava. ni. gA. 24) maMdabuddhivALA sAdhuo baMne parisImAM sUtra ja bhaNe. pachI kAlAMtare buddhinA vikAsane pAmelA te sAdhuo baMne poriTImAM bhaNelA sUtronA arthone grahaNa karavA prayatna zarU kare. ahIM samAdhAna A pramANe che-te sUtra-arthanuM je anya sthAna te anya sthAnanI prApti mATe sUtra porisI-artha porisI che. mATe AmAM koI doSa nathI. prazna-anya sthAna zuM che? uttara-apUrva apUrvarUpa je uttarottara vizeSa te avasthAna che. (ahIM vizeSa eTale 2. . .-"nakSa: kSa:' 2. parihAra eTale nirAkaraNa, arthAt doSane dUra karavo. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 111 guNa. Ano artha e thayo ke guNasthAnamAM sthira rahelA jIvone uttarottara guNanI prApti thAya e mATe sUtrArtha porisInuM vidhAna che.) (501) etadeva bhAvayati appuvvaNANagahaNe, niccabbhAseNa kevaluppattI / bhaNiyA summi tamhA, evaM ciya eyamavaseyaM // 502 // 'apUrvajJAnagrahaNe ''pUrvasya jJAnasya zrutarUpasya sUtrArthabhedabhinnasya 'grahaNe' kriyamANe, kathamityAha-'nityAbhyAsena' pratidivasamabhyasanena, 'kevalotpattiH '- nikhilajJeyAvalokanakuzalajJAnalAbharUpA bhaNitA zrute 'appuvvanANagahaNe' ityAdilakSaNe / tasmAdevamevaitat sUtrArthapauruSyupadezanamavaseyam / ayamabhiprAyaH - naitad guNasthAnArambhiNAM, nApi tataH paricyavamAnAnAM, kintu prArabdhasvaguNasthAnakocitakRtyAnAM kevalajJAnalAbhAvandhyabIjayoH 'sUtrArthameva tatpauruSyupadezaH kRtaH // 502 // A ja viSayane vicAre che- gAthArtha-zAstramAM pratidina abhyAsathI apUrvajJAnane grahaNa karavAmAM kevalajJAnanI utpatti kahI che. mATe sUtrArtha porisIno upadeza jANavo. TIkArtha-da22oja (sUtrArthano) abhyAsa karavA dvArA sUtra ane artha ema be prakAranuM zrutajJAna navuM navuM grahaNa karavAthI kevaLajJAnanI utpatti thAya ema aSubdhanALAho (Ava.ni.gA.181) ityAdi zAstramAM kahyuM che. mATe da22oja sUtrArtha porisIno upadeza Apyo che ema jANavuM. ahIM abhiprAya A che-je jIvo guNasthAnano AraMbha karI rahyA hoya temanA mATe A sUtrArtha porisIno upadeza nathI, je jIvo guNasthAnathI paDI rahyA hoya temanA mATe paNa A sUtrArtha porisIno upadeza nathI, kiMtu je jIvoe svaguNasthAnane yogya kriyAono prAraMbha karI dIdho che, eTale ke svaguNasthAnamAM atyaMta sthira che temanA mATe sUtrArtha porisI kevalajJAnanI prAptinuM avaMdhya bIja che. mATe te jIvo mATe sUtrArtha porisIno zAstramAM upadeza karyo che. (502) vizva guNaThANagapariNAme, saMte uvaesa maMtareNAvi / no tavvAghAyaparo, niyameNaM hoti jIvotti // 503 // 1. ahIM vaLajJAnatAmAnandhyavInasUtrArthameva ema hovuM joIe, arthAt yoH e vadhAre jaNAya che. athavA ahIM vintu padathI AraMbhI saMpUrNa pATha A pramANe hovo joIe- jintu sUtrArthayo: prArabdhasvgunnsthaankocitkRtyaanaaN kevalajJAnalAbhAvandhyabIjatvAdeva tatpauruSyupadezaH kRtaH / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 upadezapada : bhAga-2 ___'guNasthAnakapariNAme' samyagdarzanAdiguNavizeSapariNatilakSaNe sati, upadezaM tIrthakaragaNadharAdiprajJApanArUpamantareNApi 'no' naiva 'tadvyAghAtaparaH' svayameva svagataguNasthAnakapariNativyAhatipradhAno niyamena bhavati jIva iti, prastutaguNasthAnakAtyantArAdhanAvazena tadbAdhakasaGklezAnAM hAnibhAvAditi // 503 // vaLI gAthArtha-guNasthAnakano pariNAma vidyamAna hoya tyAre jIva upadeza vinA paNa niyamA potAnAmAM rahela guNasthAnaka pariNAmano nAza karavAmAM tatpara banato nathI. TIkArca-guNasthAnakano pariNAma= samyagdarzanAdiguNa vizeSano pariNAma. upadeza=tIrthakara ane gaNadhara AdinI prarUpaNA. guNasthAnakano pariNAma vidyamAna hoya tyAre jIva upadeza vinA paNa niyamo potAnAmAM rahela guNasthAna pariNAmano jAte ja nAza karavAmAM tatpara banato nathI. kAraNa ke prastuta guNasthAnakanI atizaya ArAdhanAnA kAraNe guNasthAnakanA bAdhaka saMklezonI hAni thaI jAya che. (503) etthavi AharaNAI, NeyAiM'Nuvvaevi ahigicca / iThThatthasAhagAI, imAiM samayammi siddhAiM // 504 // mannara'pUrvArtha mAdarani daSTAnnakSapani vidyAni' voni, "savrtaani' sthUlaprANAtipAtaviramaNAdIni rAtribhojanaviratiM ca, na kevalaM prAgukteSvatheSvityapizabdArthaH, adhikRtyAzritya / kIdRzAnItyAha-'iSTArthasAdhakAni' vaktumiSTArthasaMsiddhikAraNAni / 'imAni' vakSyamANAni 'samaye' jinapravacane 'siddhAni' pratiSThitAni // 504 // gAthArtha--ahIM aNuvratone AzrayIne paNa zAstramAM rahelAM iSTArthasAdhaka A dRSTAMto jANavAM. TIkArya-ahIM=pUrve je artha kahyo che te arthamAM (guNasthAnakano pariNAma hoya tyAre jIva potAnAmAM rahelA guNasthAnaka pariNAmano nAza karavAmAM tatpara banato nathI e arthamAM). aNuvrato-sthUla prANAtipAta viramaNa vagere pAMca ane chaThuM rAtri bhojana viramaNa vrata. "aNuvratone AzrayIne paNa" e sthaLe paNa zabdano artha A pramANe che-kevaLa pUrvokta arthomAM ja dRSTAMto jANavA ema nahi, kiMtu aNuvratone AzrayIne paNa daSTAMto jANavAM. ISTArthasAdhaka kahevAne mATe icchelA arthanI siddhi karanArAM. A=have pachInI gAthAomAM kahevAze te. (504) Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gpahezapa : bhAga-2 113 tAnyevAha- . jiNadhammo saccoviya, goTThIsaDDo sudaMsaNo maimaM / taha ceva dhammaNaMdo, Aroggadio ya kayapuNNo // 505 // jinadharmaH zrAvakasutaH prathamaH / dvitIyaH satyaH satyanAmA / apiceti samuccaye / tRtIyo goSThIzrAddhaH / caturthaH sudarzano nAma matimAn prshstprjnyH| tathA caiva paJcamo dharmanandaH / SaSThazca dRSTAnta Arogyadvijakazca kRtapuNya iti // 505 // te udAharaNone ja kahe che thArtha-zrAvaputra nidharma prathama GELS29 // cha. satyanuM GS245 jITu cha, api ane zabda samuccaya arthamAM che. goSThI zrAvaka trIjuM dRSNata che, matimAna sudarzana cothuM dRSyata che. te ja pramANe pAMcamuM dRSThata dharmanaMdanuM che ane cha jeNe puNya karyuM che bhevA Arogyavinu dRSTAMta cha. (505) 'yathoddezaM nirdezaH' iti nyAyAjinadharmadRSTAntameva bhAvayan gAthApaJcakamAhabharuyacche jiNadhammo, sAvagaputto aNuvvayadharo tti / avahario parakUle, vikkIo sUvahatthammi 506 // lAvesUsAsANA, moyaNa ruTeNa tADio dhaNiyaM / evaM puNovi navaraM, kahaNA eesu paDiseho // 507 // dAso me ANattiM, kuNa saccamiNaM karemi uciyaMti / majhaM tu ettha doso, atattamiNamagginAeMNa // 508 // piTTaNa bole rAyAyannaNa pariosavimhayAhavaNaM / bhAvaparikkhaNa mAyAkovo vAvatti hatthANA // 509 // lolaNa pucchA bhAvA, paDisehaNa moyaNA sammaM / sakkAraviulabhogA, khaggadharanirUvaNA ceva // 510 // je pramANe udeza karyo hoya te pramANe nirdeza karavo joIe evA nyAyathI jinadharmanA darzane ja vicAratA graMthakAra pAMca gAthAne kahe che zrAvakaputra jinadharmanuM udAharaNa dakSiNApathanA mukhanI zobhAbhUta bhRgukaccha nAmanA nagaramAM aNuvratane dhAraNa karanAro jinadharma nAmano zrAvaka putra hato. ane koIka vakhata mleccho vaDe tenuM nagara bhaMgAye Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 upadezapada : bhAga-2 chate haraNa karAine kuMkaNAdi parakUlamAM rasoiyAnA hAthamAM veMcAyo eTale ke kuMkaNa dezanA rAjAnA rasoiyAnA hAthamAM veMcAyo. rasoiyAe jinadharmane lAvaka pakSIone mAravA saMbaMdhI AjJA karI. jemake tuM A pAMjarAmAM rahelA lAvaka pakSIone mArI nAkha. atyaMta dayAvALA jinadharme ucchavAsa eTale choDI mukavuM ema samajIne choDI mukyA pachI gusse thayelA rasoiyAe jinadharmane ghaNo mAra mAryo. A pramANe pharIthI bIjI vakhata mAravAnI AjJA karAyelA jinadharme phakta eTaluM nivedana karyuM ke mAre A pakSIono vadha nahIM karavo evuM paccakakhANa (niyama) che. pharIthI rasoiyAe jinadharmane kahyuM: mUlyathI kharIdAyelo hovAthI tuM mAro dAsa che. meM je AjJA karI che tene tuM kara. jinadharme kahyuM: huM tAro dAsa chuM e vAta sAcI che tethI huM tArI ucita AjJAne karIza, paraMtu lAvakane mArI nAkhavA rUpa atyaMta sAvadya svarUpavALI AjJAne nahIM karuM ane rasoiyAe pUrvanI jema kahyuM lAvakanA vadhamAM je kaMI pApa lAgaze te mane ja lAgaze tane nahIM. jinadharma kahe che ke A tArI vAta tattvathI viruddha che. kAraNa ke ghAtaka vaDe prANIo haNAye chate ghAtaka sivAya bIjAne pApa lAgatuM nathI paNa ghAtakane ja lAge che. ahIM agninuM udAharaNa che. agni potAnA saMbaMdhamAM AvelI vastu sivAya anya vastune bALatI nathI. A pramANe jinadharme uttara Apyo tyAre rasoiyAe lAkaDI ane muDhi vagerethI tene mAryo. pachI teNe dIna pralApa karyo tyAre rAjAe AnA vRttAMtane sAMbhaLyo. pachI jIvanI ahiMsAnA pAlanathI ane vismayathI saMtoSa pAmyo. aho! potAnA prANarakSAnI paravA karyA vinA bIjAnA prANa rakSAnA pariNAma rUpa AnuM paropakArapaNuM kevuM che! rAjAe tene bolAvyo. tenA pariNAma(bhAva)nI parIkSA karI. rAjAe tenA upara mAyAthI gusso karyo ane hAthIthI tene mAravA mATe AjJA karI. jemake Ane hAthIvaDe kacaDAvI nAkho. hAthIe tene pRthvI upara ALoTAvyo pachI rAjAe pRcchA karIH tuM abhigraha mUke che ke nahIM? pachI rAjAe tenA nizcalabhAvavALA abhigrahanI khAtarIthI rasoiyAne vAryo jemake tAre Ane tenI icchA viruddha koIpaNa kArya na batAvavuM ane hAthI pAsethI tene samyagU rIte choDAvyo. A kharekhara potAnA svIkArelA niyamapUrvaka rakSA karavAnA bhAvanI yogyatAmAM varte che. potAnA prANano nAza thAya to paNa paranA prANa rakSAmAM kuzaLa cittavALo che. e pramANe vicAraNA karIne satkAra karavA pUrvaka vipula rAjabhogono adhikArI banAvyo ane khagadhara tarIke nimaNuMka karI, tuM ja mAro haMmezano aMga rakSaka thA ema nimaNuMka karI. (50-510) 1. khaga=talavAra pheravavAmAM (calAvavAmAM) kuzaLa. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 upadezapada : bhAga-2 prastutameva vratapariNAmamadhikRtyAhaevaM vayapariNAmo, dhIrodAragaruo muNeyavvo / saNNANasadahANAhi tassaM jaM bhAvao bhAvo // 511 // "evaM' jinadharmodAhaNanyAyena vratapariNAmo nirUpitarUpo 'dhIrodAraguruko'-dhIraH paraiH kSobhyamANasyApyakSobhAt , udAro'tyuttamamokSalakSaNaphaladAyakatvAt , gurukazcintAmaNiprabhRtipadArthebhyo'pi dUramatizAyitvAd muNitavyaH / atra hetumAha'sajjJAnazraddhAnAt' sajjJAnAdaviparyastAd vratagatahetusvarUpaphalaparijJAnAt zraddhAnAccedamitthameveti pratItirUpAt / tasya' vratapariNAmasya yadyasmAd bhAvatastattvavRttyA 'bhAvaH' smutpaadH| idamuktaM bhavati-avratapariNAmastattvaviSayAdajJAnAdazraddhAnAcca jIvAnAmasvabhAvabhUtaH pravarttate, iti nAsau dhIrodAraguruka iti cAlayitumapi zakyate / vratapariNAmastvetadviparIta iti na cAlayituM zakyaH // 511 // prastuta ja vrata pariNAmane AzrayIne kahe che A pramANe jinadharmanA udAharaNanA nyAyathI kahelA svarUpavALo dhIra-udAra ane mahAna che. zatruo vaDe kSobha karAye chate paNa kSobha nahIM pAmavAthI dhIra kahevAya che. vrata pariNAma ati uttama mokSa svarUpa phaLane ApanAro hovAthI udAra kahevAya che. ciMtAmaNi vagere padArthothI ghaNo uttama hovAthI mahAna jANavo. ahIM hetune jaNAve che. vratapariNAmanA be hetuo che. (1) saltAna ane (2) zraddhA. saltAna eTale vratasaMbaMdhI hetu-svarUpa ane phaLanuM aviparIta jJAna. zraddhA eTale A vastu AvA svarUpavALI ja che evo dRDha nizcaya. saltAna ane zraddhAnA kAraNe bhAvathI vrata pariNAma utpanna thAya che. kahevAno bhAva e che ke tattvasaMbaMdhI ajJAna ane azraddhAthI avatapariNAma thAya che je jIvonA asvabhAvabhUta che. tethI tevo jIva dhIraudAra ane mahAna nathI ane tevo jIva vratathI sahelAIthI calAyamAna (bhraSTa) karI zakAya che. vrata pariNAma AnAthI viparIta che eTale vratamAMthI calAyamAna karI zakAto nathI. (511). etadeva bhAvayatijANai uppaNNaruI, jai tA dosA niyattaI sammaM / iharA apavittIyavi, aNiyatto ceva bhAveNa // 512 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 upadezapada : bhAga-2 ___jAnAti hetutaH svarUpataH phalatazca doSaM jIvahiMsAdirUpaM, tata 'utpannaruciH' samunmIlitazraddhAnaH pumAn mithyAtvamohodayavigamAd yadi cet, 'tato' doSAd nivarttate samyag manaHzuddhipUrvakam / 'itarathA' jJAnazraddhanAbhAve kuto'pi lAbhAdikAraNAdapravRttAvapi doSe'nivRttazcaivAnuparata eva 'bhAvena' paramArthena / yathA dAhakazaktivyAghAtAbhAve kuto'pi vaiguNyAdadahannapi dahanastattvato dAhaka eva, evaM jJAnazraddhAnAbhAve doSanivRttAvapi jIvo doSeSvanivRtta eva dRzyaH, doSazakteH kasyAzcidanupaghAtAditi // 512 // AnI ja bhAvanA karatA kahe che puruSa hetuthI, svarUpathI ane phaLathI jIvahiMsAdi svarUpa doSane jANe, pachI jo mithyAtvamohanA udayanA nAzathI zraddhAvALo bane to manazuddhipUrvaka doSathI nivRtta thAya che. nahIMtara eTale ke jJAna ane zraddhAnA abhAvamAM koIpaNa lAbhAdi kAraNathI doSamAM pravRtta na thayo hovA chatAM paramArthathI doSathI nivRtta nathI thayo. jemake dAhakazaktinA vyAghAtano abhAva hoya to koi paNa vaiguNyathI agni bALato na hovA chatAM tattvathI agni bALanAro ja kahevAya che. A pramANe jJAna ane zraddhAnA abhAvamAM jIva doSothI nivRtta thayo hoya to paNa doSazaktino upaghAta na thayo hovAthI nivRtta nathI thayo ema jANavuM. (512) punarapyetadeva samarthanAhajANaMto vayabhaMge, dosaM taha ceva saddahaMto ya / evaM guNaM abhaMge, kaha dhIro aNNahA kuNaI? // 513 // jAnannavabudhyamAno 'vratabhaGge' pratipannavratavinAze 'doSaM' narakapAtAdilakSaNaM, caiveti samuccaye, 'zraddadhAnazca' zraddadhAna eva, evaM jAnAnaH zraddadhAnazca guNaM svargAdilAbharUpam abhaGge vratasya kathaM dhIraH sAttviko'nyathA kurute? pratipadya vrataM tasya bhaGgaM na kuruta rUti mA che parU I pharI paNa A ja vAtanuM samarthana karatA kahe che je dhIrapuruSa svIkArelA vratanA vinAzamAM narakapAtAdi svarUpa doSane jANe che ane zraddhA kare che tathA vratanA abhaMgamAM svargAdi lAbha rUpa guNane jANe che, zraddhA kare che te dhIra=sAttvika puruSa kevI rIte vratabhaMga kare? arthAt te svIkArelA vratano bhaMga karato nathI ema kahevAno bhAva che. (513) Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117. upadezapada : bhAga-2 kutaH ? yataHtucchaM kajaM bhaMge, garuyamabhaMgammiNiyamao ceva / paramaguruNo ya vayaNaM, imaMti maimaM Na laMghei // 514 // tucchamalpamindriyaprItyAdirUpaM kArya bhaGge vratasya gurukaM mahad vratabhaGgakAryApekSayA nirvANAdilakSaNamabhar3e niyamatazcaivAvazyameveti manyamAnaH paramagurozca bhagavato'rhato vacanamAjJA idaM vrataparipAlanamityasmAcca hetormatimAn bhUriprajJo na layayati naatikraamti||514|| zAthI ? (uthI vrata | to nathI ? te 4uqdi 3 cha 4) 129 // 3nizcayathI ja vratabhaMganuM kArya indriyonI prIti ApavA rUpa tuccha che, jyAre vratanA abhaMganuM nirvANAdi svarUpa kArya avazya mahAna che ema mAne che. A vratanuM paripAlana karavuM evI arihaMta bhagavAnanI AjJA che, A hetuthI gatimAna vratanuM ullaMghana nathI 42to. (514) tathAsAhAvio ya vayapariNAmo jIvassa aNNahA iyaro / evaM esa sarUveNa tattao ciMtiyavvotti // 515 // 'svAbhAvikazca' svabhAvabhUta eva 'vratapariNAmo' jIvasya sakriyA'nivRttirUpatvAd vratapariNAmasya / asyAzca karmasAmarthyanigrahodbhUtatvAd na bAhyarUpatA / vyatirekamAhaanyathA karmodayajanyatvena jIvA'svabhAvabhUta 'itaro''vratapariNAmo vrttte| evamuktanItyA 'eSa' vratapariNAmaH svarUpeNa jIvasvAbhAvyena tattvatazcintayitavyo miimaaNsniiyH| tataH "antaraGgabahiraGgayorantaraGgo vidhirbalavAn" iti nyAyAd balIyAneva vratapariNAmaH iti parisamAptau // 515 // tathA jIvano vrata pariNAma svabhAvarUpa che. kAraNa ke vrata pariNAma sankriyAthI anivRttirUpa che. sakriyAthI anivRtti karmanA sAmarthyano nigraha karIne pragaTa thaI hovAthI bAhya nathI. have vyatirekane kahe che-anyathA jIvano avratano pariNAma karmodayathI utpanna thato hovAthI asvabhAvarUpa (vibhAvarUpa) che. A pramANe kahevAyelI nItithI A vrata pariNAma svarUpathI jIvanA svabhAvarUpa che ema paramArthathI vicAravuM joIe. "aMtaraMga ane bahiraMga e bemAMthI aMtaraMga vidhi baLavAna che' e nyAyathI vratapariNAma baLavAna ja che. (vratapariNAma karmanA kSayopazamathI pragaTa thAya che ane avratapariNAma karmanA udayathI pragaTa thAya che. karmano kSayopazama aMtaraMgakAraNa che. karmano udaya bahiraMgakAraNa che.) Iti zabda parisamAptimAM che. (515) Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 upadezapada : bhAga-2 atha satyodAharaNamAhavaDavadde sacco khalu, vaNiyasuo sAvagotti vikkhAo / bhAisamaM pArasakulaM, gaMtuM AgacchamANANaM // 516 // aNNehiM samaM pAsaNa, timigilassA jalovariTThiyassa / te macchotimahallo, bhaNaMti bhAyAudIvotti // 517 // savvasseNaM jUyaM, paDiseha balAu tassa karaNaMti / NijjAmagaggijAlaNa, buDDu taha kUla uppattI // 518 // maggaNa vippaDivattI, rAulavavahAra sakkhibhAsaNayA / miliyatti nivaparicchA, pUjA seTThimmi jANaNayA // 519 // pUjA mahaMtaseTTimmi joggayA iccha Avakahiyatti / vImaMsAe muyaNaM, vANiyageNaMpi ritthassa // 520 // have satyanA udAharaNane kahe che satyanuM udAharaNa vaTapadraka nAmanA gAmamAM vaNikano satya nAmano putra vikhyAta zrAvaka hato. je aNuvratAdine dharanAra tarIke prasiddha thayo hato. koIka vakhata bhAInI sAthe pArasakula nAmanA dviIpamAM jaIne pAcho Avato hato tyAre te benI je hakIkata banI tene kahe che bIjA khalAsIonI sAthe teoe pANInI sapATI upara timiMgala nAmanA mahAmasyane joyo. e pachI te badhA khalAsIo A mAchalo ghaNo moTo che ema kahe che. satyanA bhAie te mAchaluM nathI paNa dviIpa che ema kahyuM. teNe sarvadhanapUrvakanI zarata lagAvI. satya teno virodha karyo. zarata lagAvavI ucita nathI. to paNa tenA bhAie haThathI zarata karI. pachI A mAchaluM che ke dvIpa che tenI parIkSA karavA mATe khalAsIe pRSTha pradezamAM agni saLagAvyo tyAre tapI gayelI pIThavALA mAchalAe pANImAM DUbakI mArI. have kALakrame teo kinAre pahoMcyA. khalAsIoe sarvadhanapUrvakanI zaratanI mAgaNI karI. satyanA bhAIe zaratanI rakama cUkavavAno inkAra karyo. tethI rAjakuLamAM pharIyAda pahoMcI. rAjAe pUchyuM: A zarata vakhate koNa sAkSImAM hatuM. prativAdIe kahyuM: Ano satya nAmano bhAI A zaratamAM sAkSI che. bhAI-bhAIne maLI gayelo hoya. tethI bhAIne bhAinA vivAdamAM sAkSI rAkhavo yogya nathI. A kAraNathI rAjAe parIkSA karI. kevI rIte parIkSA karI? nagaranA 1. sarvadhanapUrvakanI eTale je hArI jAya te potAnuM sarvadhana jItanArane ApI de. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 119 zreSTha zreSThIno satkAra karI ane kahyuM: satyane pUcho ke ahIM (A vivAdamAM) sAcI hakIkata zuM che? zreSThIe satya pAsethI paramArtha jANyo ane teNe (zreSThie) paNa rAjAne yathArtha jaNAvyuM. prativAdIne zarata mujaba sarvasva arpaNa karyuM. satyanI pUjA karI. kevI rIte? tene rAjAe mahAzreSThI banAvyo. eTale sarva zreSThi vargamAM mukhya zreSThipada ApavAmAM AvyuM. te mahAzreSThI thaye chate tene nagara kAryanI sarva ciMtArUpa yogyatA prApta thaI. arthAt te nagarazeTha thayo. potAnI IcchA anusAra mAvajIva sudhI tenI AjIvikA karAI. lokamAM evI lAgaNI thaI ke aho! satye duSkara karyuM. jeNe bhAinA snehanI upekSA karI sadbhUta vyavahArano Azaro lIdho, arthAt bhAInA dhanane javA dIdhuM paNa sadbhuta vyavahArane na toDyo. AvuM thaye chate saMtoSa pAmelA vaNike paNa nidhana thayelA tenA bhAInuM sarva dhana pAchuM ApI dIdhuM. (516-220) atha tRtIyodAharaNamAhadakkhiNamahurA goTThI, ego saDDhotti vaccae kAlo / tatthannayAu pairikka therigehammi musaNA ya // 521 // No saDDhe theripAyavaDaNalaMchaNA moravittarasaeNa / sAvagabhAgAgahaNaM, goTThIparivajjaNAbhAvo // 522 // therIe rAyakahaNaM, goTThAhavaNamagamo u saDDassa / ettiya visesakahaNe, AhavaNamaciMdhago nvrN||523||| pucchaNa ciMtA goTThI, kaiA ajjeva kimiti emeva / coriyapasiNe khuddhA, savve Na u sAvago navaraM // 524 // ranno bhAvaparinnA, visesapucchAe bhUyasAhaNayA / niggahapUjA u tahA, doNhavi guNadosabhAveNaM // 525 // have trIjA udAharaNane kahe che- zrAvakaputranuM udAharaNa A bharatakSetramAM kAMcI e pramANe sarvatra prakhyAta pAmelI dakSiNamathurAmAM eka duSTa ToLakI UbhI thaI. (racAI.) te ToLakImAM eka sadAcArI zrAvaka putra hato. A pramANe kALa pasAra thAya che. ekavAra dakSiNamathurAmAM kAlAMtare vijana thayuM, arthAt mathurAnA loko bIje cAlyA gayA. te ToLakIe eka sthavirAnA ghare sarvasvanI corI karI. paraMtu zrAvakaputre lUMTavAmAM sAtha na Apyo. DozIe hakIkata jANI ke duSTa ToLakI mArA gharane lUMTavA lAgI che. pachI mArA gharane na lUTo ema bolatI DozI page paDavAnA bAnAthI durlalita ToLakInA darekanA pagane sparza karIne hAthanA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 upadezapada : bhAga-2 taLiyAmAM arthAt hatheLImAM copaDelA moranA pittanA rasathI durlalita ToLakInA darekanA pagone sparza karatI hatheLInuM cihna karyuM. ane jyAre sthavirAnA gharanA dravyano bhAga vaheMcavAmAM Ave che tyAre sthavirAnA gharanI corImAMthI zrAvake bhAga na lIdho tathA tene te duSTa ToLakI choDI devAno pariNAma thayo ke A ToLakI sArI nathI tethI choDI devI te ja hitAvaha che. sthavirAe prabhAte rAjAne pharIyAda karI. rAjAe durlalita ToLakIne bolAvI. rAjakuLamAM ToLakI hAjara thaI paNa zrAvakaputra na Avyo. rAjAe pUchyuM ke tamArI ToLakI ATalI ja che ke vadhAre che? ToLakIe kahyuM: AnAthI vadhAre che eTale ke A ToLakImAM zrAvakaputra paNa che. zrAvakaputra hAjara thayo. badhAmAMthI zrAvakaputra moranA pittanA rasanA cihna vinAno hato. rAjAe tene ekAMtamAM pUchyuM : tane AvuM cihna kema nathI? huM sAcI hakIkata kahuM ke nahIM evI vimAsaNA thai ane A pramANe mauna rahyo. tyAre rAjAe pUchyuM: tuM A ToLakImAM kayArathI sAmela thayo che? zrAvakaputra kahe cheAje ja huM sAmela thayo chuM. rAjAe puchyuMH tuM A ToLakImAM kema bhaLyo? zrAvakaputra kahe che- huM ema ja anAbhogathI dAkhala thayo chuM. zuM teM paNa sthavirAnA ghare rAtre corI karI che? evA svarUpano rAjAe prazna karyo tyAre durlalita goSThinA sarva sabhyo kSobha pAmyA. paNa phakta zrAvaka putra kSobha na pAmyo. kemake te aparAdha vinAno hato. pachI kSobha ane akSobha evA be prakAranA pariNAma vizeSathI ToLakInA bhAvane jANyo. vizeSa pRcchAmAM rAjAe pUchyuM ke tamArAmAMthI koNa cora che? koNa cora nathI? pachI teoe yathAsthita hakIkata jaNAvI. potapotAnA AcArane ucita rAjAe corono nigraha karyo ane zrAvakaputranI pUjA karI. zrAvakaputramAM guNano sadbhAva hato tethI pUjA karI ane coromAM doSano sadbhAva hato tethI zikSA karI. (521-525) atha caturthodAharaNam - kosaMbIe saDDho, sudaMsaNo nAma seTThiputtoti / devIsaMvavahAre, daMsaNao tIe aNurAgo // 526 // ceDIpesaNa pItI, tumammi jai saccayaM tato dhammaM / kuNasu visuddhaM evaM, esA jaM hoi saphalatti // 527 // rAyaniveyaNa doso, eso saparANa nirayaheutti / emAidhammadesaNa, paDimAe Agamuvasaggo // 528 // tatto paosa ranno, mAiTThANa kahaNAe geNhaNayA / paDikUla kayatthaNapatthaNAhiM khuhio na so dhIro // 529 // devIe sappabhakkhaNa, jIvAvaNa desaNAe saMbohI / cetIharakArAvaNa, viramaNamo ceva pAvAo // 530 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 1 upadezapada : bhAga- have cothA udAharaNane kahe che- pahelA sudarzananuM kathAnaka prAcIna devakulikAo ane sarovarathI yukta, nabhAMgaNamAM pharakato che ghaNI dhvajAono bhabhako jemAM evI kauzAMbI nAmanI nagarI hatI. bAkInA badhA alaMkArono anAdara karIne jeTalAmAM caMdramaMDala jevI mukhavALI kulavadhUo saubhAgyane ja alaMkAra mAne che ane ati uttama sattvanA utkarSathI anAdara karAyo che viSAda jeo vaDe evA puruSo parAkramane choDIne bIjA koIne bhUSaNa mAnatA nathI. kAvyomAM baMdha hato paraMtu lokomAM baMdha na hato. chatromAM daMDa hato paNa rAjadaMDa na hato, padma nALamAM kAMTA hatA paNa durjanarUpI kAMTA na hatA, kharekhara cakravAkone rAtrIe virahanuM duHkha hatuM lokamAM virahanuM duHkha na hatuM, jyAM vRkSo ane kulIno saMtApane haranArA, UMcA, ghaNAM phaLavALA, sarvathI ja namelA, rasavALA, chAyAvALA hatA. (kulInanA pakSamAM kulonA saMtApane haranArA, UMcA=khAnadAna, bahalaphalA=chokarAM haiyAvALA, sarvaprakAre namra, umadA ane tejasvI hatA) jema durjananA apavAdo haMmezA sadAcArI manuSyane sparzatA nathI tema duSTa grahanA naDataro bhAgyazALI manuSyone sparzatA nathI. jema dIpakanI prabhAthI pUrAyela (sthAnamAM) cArebAjuthI aMdhakAra praveza pAmato nathI tema dharmaguNa rUpI prajAnA prakAzavALI te nagarImAM zudronA saMtApo praveza pAmatA nathI. pracaMDa puruSArthano karaMDiyo, nItimaya vyavahArathI samajavalita karAyo che kSIra samudranA pANI jevo yazano samUha jenA vaDe evo jitazatru nAmano rAjA tyAM raheto hato. tene hRdayavallabhA, devInI jema suMdara avayavavALI, lAvaNyano samudra evI nAmathI kamalasenA devI (patnI) hatI. te jagatane viDaMbanA karavAmAM rata evA kAmadevanA nAyakanI senA che. teNe unnata tAruNyanA prabhAvathI zeSa saubhAgyavatI strIono parAbhava karyo che. atUTa manorathavALA, viraha vinAnA, pAMca prakAranA viSayonA upabhogamAM vilAsI evA teonA divaso pasAra thAya che. ane A bAju te nagaramAM moTI pratiSThAvALo sudarzana nAme zreSThiputra hato. te samyagdarzanAdi guNarUpI ratnonI RddhithI yukta zrAvaka hato. te zIlarUpI gaMgA nadInA udgama mATe himAcala parvata samAna hato, pratijJAmAM nizcala hato, jainAgamomAM kahevAyelI zrAvakajanane yogya karaNI karavAmAM rata hato. tenI sAthe kamalasenA devIno ghaNAM sugaMdhI padArtho grahaNa karavA Adino sarva vyavahAra thavA lAgyo. sudarzana vaDe yathAupakAraka vyavahArocita kAryo karAve chate ane tenI ati cokakhAIthI AkarSita thayelo dAsIvarga Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 22 upadezapada : bhAga-2 zreSThijanane ucita tenA vizALa ghara viSe saMbaMdhita thayo arthAt dAsIvarganI avara javara tenA ghare thavA lAgI. dAsIvarga tenA viSe devIno bahumAna sAdhanAro banyo, arthAt dAsIvarga sudarzananI upara devIne bahumAna che ema puravAra karI ApyuM. ' have devIe kyAreka tene svayaM ja joyo. tatpaNa rAgathI paravaza thayelI vicAre che ke- te strIone dhanya che ke jeo AnA darzanarUpI amRtathI potAne siMce che ane utpanna thayelA harSathI pulakita zarIravALI je strIo AnA vaDe premapUrvaka bolAvAya te strIo kamalanA daLa jevI AMkhovALI strIonI madhyamAM dhanyatara che. jeo zaradaRtunA caMdranA kiraNothI ujvaLa rAtriomAM sarvAliMganathI tenI sAthe ramaNa kare che teo dhanyatamA che. paNa mArI adhanyatA ane adhamatA kevI che ke potAnA rUpanI suMdaratAthI jeNe kAmadevane jItI lIdho che evA AnuM darzanamAtra paNa na thayuM. pachI aMtaramAM saLagelA kAmarUpI agnithI dAjhatI te caMdranI cAMdanImAM ziziraRtumAM pANInA jevI zItala potAnI zaiyAmAM zAMti pAmatI nathI. eka tarapha himAlayanA zikharanI jema kulalajjA oLaMgI zakAya tema nathI. bIjI bAju pralayakALanA agni samAna kAmAgni bALe che. tethI A lokokti thaI che ke eka bAju kaThora paganA nakhathI vikarALa vALe che ane bIjI bAju be kAMThe vahetI vikaTa nadI che. tethI zuM karavAthI kalyANa thAya ema vicAratI te atigADha AsaktinA vazathI tenI pAse dAsIne mokale che. dAsIe kahyuM tAruM darzana thavAnA divasathI mArI devIne subhaga samUhamAM cUDAmaNi evA tArA viSe parama prIti thaI che. tenA abhiprAyane jANIne atidaDha zreSTha zIlarUpI kavacathI yukta sudarzane kahyuM jo teno mArA upara sAco sneha che to jinezvare kahelA dharmanI ArAdhanA kare. ema karavAthI A neha saphaLa karAyelo thaze. ane je kAmarAga che, te svaparane mATe narakanuM kAraNa che. manuSyajanmane hArI gayelA, kukarmanA bhArathI bharAyelA rAgAMdha jIvo AMdhaLAnI jema duHkharUpI UMDA khADAmAM paDe che. tathA tArA kuLanI pratiSThAno bhraza thAya che. paMDitAInA brazathI aniSTa mArga prApta thAya che. ane indriyone vaza paDelA jIvo raNamukhanA=yuddhanA duHkho samAna duHkhone anubhave che. agni jvALAothI bhaDabhaDatI agnimAM praveza karavo sAro paNa malina cittathI zIlano nAza karavo sAro nathI. potAnA zuddha caritro jIvone jevuM phaLa Ape che tevuM phaLa kalpavRkSa, ciMtAmaNi, kAmadhenu paNa ApatA nathI. sadAcaraNa mAtrathI guNo siddha thaye chata koNa buddhimAna pApa rUpa zAhIthI AtmAne malina kare? A pramANe nipuNa dharmavacanothI ghaNI samajAvAI chatAM aMtaramAM rahelo rAgarUpI viSano moTo uddhAra (oDakAra) zAMta na thayo. 1. himAlayanuM UMcuM zikhara koI rIte oLaMgI zakAya nahIM tema kulalajjA oLaMgI zakAya tema nathI. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 123 have koika vakhata te mahAtmA parvadivase upavAsa karIne rAtrinI aMdara cAra rastA upara pratimA dharIne rahyo. devIe dAsIvRMdanA mukhathI jANyuM. bIjA sAmAnya puruSone ati duSNaha evo upasarga karyo. upasargathI kSobha nahIM pAme chate te tenA upara ghaNI gusse thai. pachI A pramANe kahe che- are! are! jo tuM mAruM sAMbhaLato nathI to tuM potAne bhagnabhAgyavALo jo. vyaMtaranI pratimA pUjavAnA bAnAthI dAsInA vRMdavaDe chupAvAyelo rAtrie ja devI vaDe potAnA ghare lavAyo. vratano pariNAma jene pariNata thayo che, kSIrasamudra samAna gaMbhIra evo sudarzana anukULa tathA pratikULa upasargothI kSobha na pAmyo. eTale pachI ghaNAM vikAro karIne potAnA nakhothI AkhA zarIra upara ujharaLA pADIne devI bUmarANa karavA lAgI ke- A zreSThiputre potAnuM ciMtita nahIM purAye chate atyaMta nahIM icchatI evI mAro A pramANe parAbhava karyo. mUDha manavALI evI huM ahIM zuM karuM? eTale mAyAvI evI teNIe kapaTa racyo. rAjAe A vyatikarane jANyo. sudarzanane pakaDyo ane dRDha kArAgRhamAM nAkhyo. pUrve upArjita karAyela zaradaRtunA caMdra jevA nirmaLa satyaritra guNathI zreSTha evI kIrtithI AkarSita thayelo rAjA vicAre che kekharekhara A mahAbhAga AvuM aNachAjatuM kArya na kare. AnA surUpane joine A devInuM caritra (kAvataruM) lAge che. kAraNa ke kahevAya che ke--buddhimaMto gaMgAnI retInuM pramANa, samudramAM pANInuM pramANa, himAlayanuM pramANa jANe che paNa strIonA hRdayane jANatA nathI.' rAjAe devInA parivAra pAsethI viSama vyatikara jANyo ane vicAre che ke ahIM kopa karavo ucita nathI. zAstramAM kahyuM che ke he rAjendra! rAMdhelA anAjanI jema strIo sarvasadhAraNa hoya che, tethI teo upara gusso na karavo, rAga na karavo ane vilAsa na ka2vo. pachI tenA guNathI khuza thayelA rAjAe tene pUjIne rajA ApI. arthAt kArAgRhamAMthI bahAra kADhyo. eTalAmAM ugnaviSavALA sApe devIne DaMkha mAryo. ane tethI te atipIDAthI paravaza thai. karuNA rUpI amRtanA sAgara sudarzane tenA upacAra karavA zarU karyA. vividha prakAranA maMtro ane taMtronA te te prayogathI tene sAjI karI, viSanI asarathI mukta thaI. AnuM kaLAmAM kauzalya apUrva che. ethI rAjA tenA para ghaNo khuza thayo. teNe rAjA pAse devInA abhayanI prArthanA karI. ane avasara joine teNe ati suMdara pariNAmathI zrAvakajanane yogya, svarga ane mokSasukhane ApanAro dharma rAjAne kahyo. jemake- 1. bhukhyo thayelo sarvaloka rAMdhelA anAjano abhilASuka thAya che tema bhogathI bhukhyo thayelo loka sarva strIono abhilASaka bane che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapa: : bhAga-2 sauthI prathama to potAnuM dravya kharacIne jinabhavana karAvavuM joie kAraNa ke jinabhavanathI ja zubhakriyAo pravarte che. jinabiMbanI pratiSThA, susAdhuo pAsethI jinadharmanuM zravaNa, kalyANakAdi prasaMge aThThAi mahotsavo tathA haMmezA jinapUjAo rUpa anuSThAno sulabha bane che. A jinamaMdira saMsArarUpI samudramAM DUbatA jIvone taravA mATe naukA samAna che, kAraNa ke jinamaMdira vinA darzana zuddhi saMbhavatI nathI. manohara UMcA zikharonA samUhathI pUrAyo che AkAzano agrabhAga jenA vaDe, devonA vimAna samAna, lakSmInuM ghara evuM jinamaMdira rAjAvaDe banAvAyuM. te ane bIjA jIvo prANavadhanA pApathI virAma pAmyA ane te nagara pApathI parizuddha thayuM. atha saMgrahagAthAkSarArtha: kauzAmbyAM puri zrAddho jinavacanazraddhAluH sudarzano nAma zreSThiputraH samabhUt / tasya ca jitazatrurAjJo devyA kamalasenAbhidhAnayA saMvyavahAre krayavikrayalakSaNe sampravRtte yatkathaJciddarzanaM saMjAtam / tasmAttasyAH sudarzane'nurAgaH kAmalakSaNaH saMpannaH // 526 // 1 // taM ca pralayajvalanatulyadAhakAriNamasahamAnayA ceTIpreSaNamakAri, bhaNitA ca yathA - devI brUte prItistvayi mama sampannA / bhaNitaM ca sudarzanena, yadi satyakaM nirmAyametat, tato dharme jinaprajJaptaM parapuruSanivRttilakSaNaM kuruSva vizuddhaM cittarucisAram / evaM dharmakaraNe eSA mayi prItiryad yasmAd bhavati saphalA maccittAvarjanarUpaphalavatI / itiH prAgvat // 527 // 2 // rAganivedanA tathA kRtA, yathA- rAge nivarttamAne zakyate dharmaH kartuM tataH kuru maduktamiti tenoktaM doSo'parAdha eSa pararAmAbhigamarUpaH svaparayornarakaheturiti / evamAdidharmadezanayA pratiSiddhayA tayA parvadivase pratimAsthitasya svayamAgamyopasargaH prastutavratabhaGgaphalaH kartumArabdhaH // 528 // 3 // tato vrata calanAt sA rAjJI taM prati pradveSaM gatA / tato rAjJo mAtRsthAnena mAyApradhAnatayA kathanAyAM kRtAyAM yathA'yaM madgRhapravezena mAmabhibhavitumicchati, iti rAjJA tasya grahaNaM nirodhlkssnnmkaari| labdhavRttAntena ca mutkalIkRtaH / evaM ca pratikUlakadarthanaprArthanAbhI rAjapatnIkRtAbhiH kSubhitazcalito na dhIraH // 529 // 4 // muktamAtre ca tatra devyAH kamalasenAbhidhAnAyAH sarppabhakSaNaM vRttam / tena ca tasyA mantratantraprayogeNa jIvApanaM jIvanamAhitaM, dezanayA sambodhirjinadharmaprAptilakSaNA / tatazcaityabhavana - kAraNaM rAjJA vihitaM viramaNaM caiva pApAditi // 530 // 5 // 124 have saMgrahagAthAno zabdArtha kahevAya che-- kauzAMbI nagarImAM jinavacanamAM zraddhALu zreSThiputra sudarzana nAmano zrAvaka hato. teno Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 125 ane jitazatrurAjAnI kamalasenA nAmanI devIno kharIda vecANa svarUpa vyavahAra pravarto ane koIka rIte sudarzananuM darzana thayuM. pachI teno sudarzananI upara kAmarAga thayo. (para6) ane te kAmarAga pralayakALanA agni samAna dAha karanAro thayo. nahIM sahana karI zakatI devIe dAsIne mokalAvI ane kahevaDAvyuM ke-devI kahevaDAve che ke tArI upara mane prIti (rAga) thaI che. sudarzane kahyuM ke mArI upara kharekhara prIti thaI hoya to jinazvare batAvelA parapuruSanA tyAga rU5 cittaprasannatAnA sAravALA, vizuddha dharmane kara. A pramANe te dharma karaze to mArA cittane AkarSavArUpa phaLavALI mArA upara karela prIti saphaLa thaze. (pa27) rANIe rAganuM nivedana karyuM. jemake-rAga dUra thAya to ja dharma ArAdhavo zakaya che tethI mAruM kahyuM tame karo. teNe kahyuM. parastrIgamanarUpa A doSa e aparAdha che, ane te sva-paranA narakanuM kAraNa che. A pramANenI dharmadezanAthI vAraNa karAyelI te parva divase pratimA svIkArIne rahelA sudarzananI pAse svayaM AvIne prastuta vratanA bhaMga svarUpa upasarga karavA lAgI. (pa28) pachI vratathI calAyamAna nahIM thavAthI te rANI tenA upara praSine pAmI. pachI rANIe mAyA karIne rAjAne vRttAMta jaNAvyo ke A mArA gharamAM pravezIne mane abhibhava (parAbhava) karavA icche che. eTale rAjAe tene pakaDAvyo ane satya hakIkata jANyA pachI kArAgRhamAMthI chUTo karyo. ane A pramANe rAjapatnI vaDe karAyelA pratikUla kadarthanA ane prArthanAthI dhIra evo te calAyamAna na thayo. (pa29) kArAgRhamAMthI choDatAnI sAthe ja tyAM kamalasenA nAmanI devIne sarpa karaDyo ane sudarzane maMtra-taMtranA prayogathI tene jIvADI. dezanA ApIne jinadharmanA svIkAra rUpa saMbodhi prApta karAvI. tethI rAjAe caityabhavana karAvyuM ane pApathI virAma pAmyo. (30) bIjA sudarzananuM kathAnaka zIlapAlana vratamAM caMpAnagarInA bIjA paNa sudarzananuM dRSTAMta bIjA zAstromAM saMbhaLAya che, AthI huM tene paNa kahIza. zrI IndrovaDe pUjAyelA che caraNa kamala jemanA evA vAsupUjya svAmInA bhavanathI suzobhita caMpAnagarImAM zrI airAvaNa vAhana che jenuM evA iMdranI samAna vibhavathI yukta dadhivAhana nAmano rAjA hato. je caMdanAryA (sAdhvI)nA pitA tarIke prasiddha hato. te caMdanA zrI vIrajinezvaranI ziSyA hatI. teNe gurujananI AjJAne mAthe caDAvI hatI. teNe potAnA zIlathI IMdra vagerenA haiyAone harSita karyA hatA. chatrIzahajAra sAdhvIono samUha tenA caraNanI sevA karI rahyo hato. te nirmaLa kevaLajJAnane pAmIne zivagatimAM gayA che. te dadhivAhana rAjA bhujadaMDa vaDe Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 upadezapadaH bhAga-2 nathI khaMDana karAyuM chAtI rUpI vajU jenuM arthAt atiparAkramI, puNyanA vazathI jene bALapaNamAM paNa rAjya prApta thayuM che evA karakaMDu rAjAno paNa pitA hato. tene zaradaRtunA caMdranA biMbasamAna mukhavALI, nIlakamaLa samAna kAMtivALI, sarva aMtaHpuramAM zreSTha guNavALI abhayA nAme rANI hatI. tenA ciMtata sarvakAryo karavAmAM vicakSaNa evI paMDitA nAmanI tenI dhAvamAtA hatI. (8) tathA te nagaramAM RSabhadAsa nAmano zreSThI hato, je kSIrasamudranA pANI samAna ati nirmaLa kAMtivALI zobhAthI viziSTa prakAranA zreSThiomAM pratiSThita hato. teNe suguruonI pAse jinazAstrono abhyAsa karIne sadbhAvane (sArA bhAvane) prApta karyo hato ane potAnI avasthAne ucita dharmakAryonI ArAdhanA karato divaso pasAra kare che. tene sarvAgathI suMdara zarIravALI, lajjA ane maryAdAnuM ghara, anavadya kAryone karanArI ahadAsI nAme patnI hatI. tenA gharamAM bheMsone saMbhALanAro eka subhaga nAme cAkara hato. te prastuta kAryamAM bheMso saMbhALavAmAM samartha ane bhadrakaprakRtivALo hato. (12) koika vakhata te nadInA taTa para duHkhe karIne sahana karI zakAya evI ati ThaMDI paDatI hatI tyAre te vikAleHsaMdhyA samaye bheMso laIne ghara sanmukha Avato hato te vakhate cAraNasAdhune AkAzamAMthI utarelA ane be bhujAne laTakatI rAkhIne ughADA zarIrathI kAussagnamAM rahelA jue che. pachI tenA viSe bahumAna jAgyuM. tenA guNo saMbhArIne teNe te rAtri kaThinAIthI pasAra karI. prabhAta thaye chate utsuka thayelo jeTalAmAM nadI kinAre jAya che teTalAmAM rAtrinA aMdhakArane bhedanAro sUryodaya thayo. be hAthane UMcA laIne namo arihaMtANaM' pada bolIne tatkSaNa ja te sAdhu AkAzamAM UDyA. UDI jatA te sAdhune teNe joyA. teNe namaskAra pada sAMbhaLyo. pachI temAM tene zraddhA thaI. haMmezA tenuM ja raTaNa kare che. have zreSThIe kyAreka jyAM tyAM bolAtA padane sAMbhaLIne niSedha karyo ane kahyuM ke A rIte bolavAmAM niyamA doSa lAge. subhage kahyuM: A padane bolyA vinA huM eka kSaNa paNa rahI zakato nathI. A pramANe kahyuM chate zreSThI vicAre che ke- A koI AsannabhavyajIva che. jene A padamAM AvI bhakti che, tethI tene saMpUrNa navakAra Apavo joie. jinezvara bhagavAnanI pratimA samakSa zubhamuhUrte saMpUrNa navakAra ApavAmAM Avyo ane kahyuM: he somya ! tAre zuddha samaye AnI satata paribhAvanA karavI. (22) have koika vakhate varSAkALamAM bheMso laine nadI pAse carAvavA gayo. bheMso nadInA sAme kAMThe jaI anya kheDUtanI kSetrabhUmi caravA lAgI tyAre nadImAM pUra AvyuM. te khetarano mAlika mane Thapako Apaze evA bhayathI te bheMsone vALavA nadImAM kUdako mAryo Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 127 ane peTamAM khIlAthI viMdhAyo. je navakAranA smaraNathI A lokamAM Arogya, icchita padArthonI prApti, arthakAmanI siddhi ane paralokamAM svarga ane sukulamAM utpatti AvA prakAranA guNo vistare che jenAthI evA te paMcanamaskAranuM bhAvathI smaraNa karato maraNa pAmyo. jemAM samudranI chIpalImAM motI utpanna thAya tema te te ja zreSThinI patnInI kukSimAM ati abhUta svarUpa putrarUpe utpanna thayo. garbhanA prabhAvathI tenuM zarIra nirmaLa thayuM, mukha kamaLa jevuM sapheda thayuM ane je gati svabhAvathI ja maMda hatI te garbhanA bhArathI vadhAre maMda thaI. tenuM nIlamukha caMdramaMDaLane viDaMbanA kare tevuM ati zvetakAMtivALuM thayuM. bhamarAo vaDe bhogavAto che zubha deza jeno evuM zobhAyamAna kamaLa yugala vizeSa zobhAne pAme tema garbhanA prabhAvathI tenuM stanayugala vizeSa zobhAne pAmyuM. sakhIonI jema be jaMghAo atIva rUpavALI thaI. mitranI jema ALasa teno paDakho choDatI nathI, udaranI sAthe lajajA vRddhi pAmI. udyama naSTa thayo. udararekhA(karacalIo)nI sAthe nayana yugala sapheda thayuM. atiprauDha puNyavALA garbhanA prabhAvathI te kamaLamukhIne trIjA mAse AvA prakArano dohalo thayo. jemake-jinamaMdiramAM pUjA racAya, jIvone viSe dayA paLAya. sarva paNa loka sukhI thAya tevI mati thaI. dohalo pUrNa nahIM thavAthI te glAnamukhavALI nistejakAMtivALA zarIravALI, dUdha jevA sapheda gAlavALI tathA pahoLI AMkhavALI jaladIthI thaI. zreSThie AgrahapUrvaka pUchyuM tyAre kahyuM ke mane AvA prakArano manoratha thayo che te manoratha nahIM pUrAvAthI AvI avasthA thaI che. moTA vibhavano vyaya karIne tathA kRpaNatAno sadaMtara tyAga karI khuza thayelA zreSThIe sarva dohalAne paripUrNa karyo. vizALa sukha zaThAthI ane bhojanothI te mahAsamAdhisAravALA garbhane vahana kare che. sAdhika navamAsa paripUrNa thaye chate zubhayoga-lagnasamaye pavitra tithie zuklapakSamAM uttama nakSatramAM, graho uccasthAnamAM AvyuM chate, dizAmaMDaLa nirmaLa thaye chate pUrvadizA sUryamaMDaLane janma Ape tema putrane janma Apyo. vAjiMtranA avAjathI saMpUrNadizA maMDaLa pUrI denAruM, sakala nagaranA lokanA cakSane manohara, lokone apAyuM che bahumAna jemAM evuM varyApanaka karAyuM. bAramo divasa Avyo tyAre zucisamayanA kAryo pUrNa thaye chate, baMdhu varganuM sanmAna karIne pitRvarga A pramANe nAma pADe che- A putra garbhamAM hato tyAre mAtAne darzana zuddhi thai tethI pavitra guNavALA putranuM nAma sudarzana thAo, nIrogI, niHzoka, viyoga vinAno te bALaka zuklapakSamAM caMdramaMDalanI kaLA vadhe tema vadhavA lAgyo. yogya samaye sarvakaLAo bhaNAvI ane tAruNyane pAmyo tyAre guNajJa lokane saMtoSa pamADato manojJa thayo. tene dAnanuM parama vyasana hatuM. munione namato hato. sugurune vize vinayavALo hato. zIlamAM rati hatI. svapnamAM paNa akAryamAM rati na hatI. mAtA-pitAe tene sukulamAM utpanna thayelI, Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 upadezapada : bhAga-2 guNagaNathI sakaLa strIomAM ziromaNi evI manoramA kanyAnI sAthe paraNAvyo. sthAne sthAne guNIjanathI gavAto che guNa gaurava jeno, matinA vibhavathI jItAyA che devonA guru bRhaspati jenA vaDe evo sudarzana divaso pasAra kare che. (49) ane A bAju dadhivAhana rAjAno kapila nAme purohita hato ane tene kapilA nAme priyA hatI. koIka vakhata sudarzana zeTha upara bahumAna dharAvato kapila kapilAnI AgaLa sudarzana zeThanuM caritra vakhANavA lAgyo. ke- A nagaramAM hAlamAM guNothI AnI samAna koI nathI. "lokamAM bIjAne vizvAsa karAvanAra be jaNA che. (1) iSTane icchanArI strIo potAnuM kArya sAdhavA bIjAne tarata ja vizvAsa karAvanArI thAya che (2) pUjAyelAnI pUjA karanAro loka bIjAne vizvAsa karAvanAro thAya che. (strIo adhamatAnA mArgathI bIjAne vizvAsu kare che, jyAre bIjo uttamatAnA mArgathI bIjAne vizvAsa kare che.) A vacanane yAda karatI te ghaNI kAmane paravaza thaI. tenA saMgama mATe ghaNAM upAyone zodhe che. (53) have kyAreka potAnI dAsIne zikhavADIne mokalAvI ke purohita rogathI pIDita thayA che, kaMIka asvastha zarIravALA tamArA darzanane jhaMkhe che." pachI te atisaraLa AzayavALo potAnA caritranI jema bIjAnA caritrane sAcuM mAnato, bIjA vikalpa karyA vinA ja tenI vAtane sAcI mAne che. te A pramANe-sarvathA sarvaloka potAnA anumAnathI paranA AzayanI kalpanA kare che, nIca puruSonI dRSTie koI mahAna nathI, mahApuruSonI dRSTimAM koI adhama nathI. parimita parivArathI parivarelo sudarzana purohitane ghare pahoMcyo. purohitane nahIM joto pUche che ke te purohita kayAM che? pachI potAnA Azayane pragaTa karatI kapilA bolavA lAgI ke bhaTTajI to rAjagRhe gayA che. ghaNAM divasathI parokSa rAgane dhAraNa karatI huM kSINa thaI chuM. tArA viyoganA duHkhane sahana karavA huM koipaNa rIte samartha nathI. tethI mAruM vAMchita kara. sudarzana katalakhAne gayelA bokaDAnI jema bhayathI viThThala thayo. daivapariNatine dhikkAra thAo. A durghaTa thayuM. jo huM sAvadhAna nahIM rahuM to sakala icchitane prApta karAvI ApanAra, lAMbA samayathI pAlana karela zIlano nakkI AnAthI(kapilAthI) bhaMga thaze. anyathA A ghaNA matsarane pAmelI asad doSathI mArA nirmaLa cAritrane lAMchana lagADaze tethI koIka nipuNa buddhinA yogathI A duHkha rUpI samudramAMthI mAre koIpaNa rIte pAra utaravuM joIe, pachI teNe uttara Apyo. he bhadra! puruSanA vezamAM napuMsaka evo huM nagaramAM paribhramaNa karuM chuM, tethI zuM karI zakuM? tAre 1. parokSa= najara samakSa nahIM paNa gerahAjarImAM. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 129 praNayabhaMgano vicAra na karavo. pachI zIlano nAza paNa na thayo ane jUThI ALa paNa na AvI tethI potAne kRtArtha mAnato jaladIthI tyAMthI nIkaLI gayo. A nagaramAM vasatA lokane budhapuruSa (paMDita) tarata ja pArakhI le che, lokamAM harSane utpanna karanArA guNothI rahita loko arthAt bIjA mUDha loko mahinAo vite chatAM na oLakhI zake. vasaMtaRtunuM varNana- koIka vakhata lokamAM kAmanA unmAdane utpanna karanArI vasaMtaRtu zarU thaI. jAtivaMta navApuSpomAMthI sugaMdha prasaravA lAgI. saMpUrNa vanavistAra koyalanA madhura kalakala svarothI bahekI UThyo. bhogamAM tatpara lokoe bhogo mATe dhanano ghaNo vyaya karyo. madhura guMjArava karatA bhamarAo jemAMthI puSparasanuM pAna karI rahyA che evA kamaLothI sarovara zobhAyamAna thayuM. ghaNAM vikasita kisalayothI zAlivRkSono samUha zobhe che. sthAne sthAne surabhI(=sugaMdhI) phUlothI yukta A vasaMtaRtu sakaLabhuvanamAM "surabhi' nAmathI prasiddha thaI. caMdanavRkSonI DALIo hAlavAthI saMpUrNa sugaMdhita thayelo pavana malayAcalamAMthI nIkaLelo samagra pRthvItaLane zItaLa kare che. udyAnapAlakoe dadhivAhana rAjAne praNAma karIne kahyuM ke he svAmipRthvI para vasaMtaRtu zarU thaI che. kautUhalane pAmelo rAjA moTI samRddhithI yukta banI zreSThI vagere nagaranA lokonI sAthe nagaramAMthI nIkaLyo. abhayA devI, purohita patnI kapilA, tathA zreSThI sudarzananI patnI manoramA zibikAmAM besIne nIkaLI. potAnA zarIranI kAMtithI dizAnA mukhane pUratI caMdranI kaLAnI jema zobhatI, suMdara putrothI cAre tarapha vIMTaLAyelI, lakSmI devI samAna vezane gharanArI manoramA abhayAvaDe jovAI. devIe kapilAne pUchyuM: A kayA puNyazALInI patnI che? tatkSaNa kapilA hasI aho! AnuM A ati-adbhUta che! pati napuMsaka hote chate lajAne choDIne AvA putrone janma Apyo. abhayA kahe che te kevI rIte jANyuM ke Ano pati napuMsaka che? tenA abhiprAyane khulluM karIne pUrvanuM caritra prakAze che. pharI paNa devIe kahyuM: kAmazAstramAM batAvelA viSayomAM ekAMte Asakta thayelA tArA jevA jIvo mATe napuMsaka che paNa jinazAsanamAM anurakta thayela manoramA viSe napuMsaka nathI, sajjanapuruSanuM AcaraNa karanAra sudarzana vidyamAna hote jIte "manoramAe ATalA putrone janma Apyo che tathA lokApavAdathI paNa bacI gaI che" ema te kayA AdhAre kahyuM? tethI kapilA vicAre che ke A pUrve mane ThagI che. A pramANe kArya vItI gayA pachI have koI upAya jaDato nathI. tethI devIne kahyuM. jo ke A mArA mATe napuMsaka thayo to zuM sukuzaLa evI tuM Ane puruSa karavA samartha che? abhayA kahe che ke huM Ane ramADavA zaktimAna na thAuM to jAvajIva sudhI atiadhama cAritravALI strIrUpe jIvavuM evo niyama karuM chuM. (84) Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 upadezapada : bhAga-2 A pramANe pratijJA karIne samaya thaye nagaramAM pravezIne paMDitA nAmanI dhAtrIne kahyuM ke sudarzananI sAthe mAro saMga jaladIthI thAya tema kara. jo mAro A saMga nahIM. thAya to mAruM jIvita nathI. paMDitA dhAtrIe devIne kahyuM A sAruM na vicAryuM. te ekAMte parastrIo viSe sahodara che to pachI tArA jevI rAjarANIo viSe zuM vAta karavI? pachI abhayA kahe che ke- he ammA! tAre AnI sAthe koipaNa rIte mAro saMga karAvI Apavo, kAraNa ke kapilAnI AgaLa meM AvI pratijJA karI che. dhAtrIe ghaNuM vicAryuM paraMtu ahIM eka upAya che ke te parva divase zUnyagharamAM caturaMga pauSadha le che athavA jIvanathI nirapekSa thaI rAtrIe koIthI paNa na jANI zakAya tema smazAnamAM kAussagna pratimAthI rahe che. tethI dvArapALone ThagIne kAmadevanI pratimAnA bAne ahIM lAvI zakAya. tethI tame jema kahezo tema huM karIza. devIe paNa kahyuM: A ja rIte saMyoga thaze. pachI dhAtrI aSTamI parvanA divase zUnyagharamAM pratimAmAM rahelA sudarzanane joIne niSphara haiyAthI tene UMcakavAnuM zarU kare che, te vakhate dAsIo dvArA upaDAvIne abhayAdevIne arpaNa karyo. pachI potAnI saMpUrNa lajjA choDIne kAmazAstramAM batAvelA vividha prakAranA upAyothI kSobha karavA lAgI. te sudarzana vizeSathI potAnA manane paccakakhANa sthAnomAM rUMdhIne (joDIne) zaradaRtunA caMdra jevI, kamaLa jevI, zaMkha jevI ujjavaLa kAMtivALI siddhazilA upara potAnA AtmAne sthApIne te pradezamAM rahelA sarvakarmonA phlezathI mukta thayelA siddhonu nipuNa buddhithI ciMtana karavA lAgyo. pachI kASTha jevI durdhara zarIranI ceSTAne dhAraNa karatA sudarzananI rAtri pasAra thaI paNa tene koIpaNa jAtano vikAra na thayo. prabhAta samaya thayo tyAre ghaNI vilakhI paDelI devIe potAnA tIkSNa nakhothI zarIrane ujharaDIne bUmarANa karI ke- pativratA evI meM Ano svIkAra na karyo eTale gusse thayelo A mAro nigraha karavA A pramANe AcaraNa kare che. kharekhara ahIM A strIo amRtanuM sthAna che, tema viSanuM paNa sthAna che. rAgI strIo amRta jevI che ane dveSI strIo viSa jevI che. hAhArava thaye chate rAjA paNa tyAM AvIne AvI avasthAne pamADAyelI devIne joine durdhara roSavALo thayo. kAraNa ke mAnathI unnata banelA jIvone potAnI strIno parAbhava atidusaha hoya che, jethI bIjA koIpaNa nimittathI strIno parAbhava sahana karatA nathI. pachI vadhanI AjJA apAi. sarvatra paNa nagaramAM ghoSaNApUrvaka, lAlagethI lIMpIne, mastaka upara chettara dharIne, gadheDA upara besADIne, AgaLa udaMDa virasa DiDima pITAvIne, kAjaLathI mukha piMDane lIMpIne, laTakatI 1. caturaMga pauSadha-1.AhAra 2. zarIrasatkAra 3. brahmacarya ane 4. avyApAra svarUpe cAra prakAre. 2. chettara = sUpaDA vagere phATelA tUTelA gharanA upakaraNo. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 upadezapada : bhAga-2 koDiyAnI mALA gaLAmAM paherAvIne vadha sthAne laI javAyo. rAjAe paNa udghoSaNA karAvI ke bIjo koI Avo aparAdha karaze te potAnA duzcaritranuM AvuM phaLa prApta karaze. manoramAe kAnane duHkhadAyaka Avo vRttAMta sAMbhaLyo ane vicAryuM ke svapnamAM paNa A mahAtmA AvA prakAranuM akArya na kare. jo meM ane temaNe pALelA zIlanuM koipaNa phaLa hoya to A saMkaTathI akSata jaladIthI pAra utare. A pramANe vicArIne manoramAe zAsana devatAno kAussagna karyo. zAsana devIe vadhyasthAna pAse pahoMcelA sudarzananuM sAnidhya karyuM. paNa sudarzana potAnA karmanuM A phaLa che bIjA koIno doSa nathI ema ciMtave che. bIjAne jUThI ALa ApavAnuM bhavAMtaramAM AvuM phaLa maLe che. jyAre tene zULI upara laTakAvavAmAM Avyo tyAre tatkSaNa te zULI maNikhaMDathI zobhita, skurAyamAna tejanA samUhavALuM siMhAsana thayuM. pachI tenA skaMdha upara talavArano ghA karavAmAM Avyo te paNa tenA gaLAmAM ati-ghaNI sugaMdhita mAlatInA puSpanI mALA rUpe thaI. jhADa upara laTakAvavA mATe gaLAmAM phAMso ApavAmAM Avyo te jaladIthI moTA AmaLA jevA motIthI guMthAyela hAra thayo. rAjAthI Adeza apAyelA vadhyabhUminA puruSo je je vadhya pravRtti kare che te te vadhya pravRtti sarve anukULa bhAvane pAme che. pachI bhaya pAmelA vadhyabhUminA puruSo adaSTapUrva, azrutapUrva sarva vyatikara rAjAne kahe che. te deva! A puruSa A zULIne yogya nathI. Avo tiraskAra thavAthI nakkI A koI apUrva daivI puruSa jaNAya che. jo A krodhe bharAze to sarvapralaya karaze. kharekhara mArI devInuM A duSTa caritra che. A khoTuM kalaMka ApavAmAM AvyuM che tethI te khamAvavA yogya che ema vicArIne caturaMgasainyathI yukta, nagaranA lokovaDe anusArato che mArga jeno, vinayapUrvaka namAvyuM che mastaka jeNe evo dadhivAhana rAjA tyAM tenI pAse Avyo. potAnA jayakuMjara hAthI upara besADIne nagaranI aMdara jeTalAmAM lAve che teTalAmAM A pramANe janaprazaMsA thaI. maMthana karAyela kSIra samudranA phINa jevA nirmaLa zIlathI zobhita evA tamane A kalaMka svapnamAM paNa lAge? Aje paNa AvA prakAranA saMkaTamAM zIlanuM AvuM phaLa jaNAya che ke je savAMgathI DUbelA paNa mahAsattvazALI jIvone pAra utAre che. potAnA kULane ajavALyuM, kIrti dezAMtaramAM phelAI. A pramANe tArA vaDe sajjanano mArga ughADAyo. A pramANe sajjana loka vaDe bolAtA vacanone sAMbhaLato, phUlothI vadhAvAtuM che mastaka jenuM evo sudarzana rAjabhavana pahoMcyo. rAjAne vinaMti karI ke he svAmin! mane dIkSA levAnI anumati Apo jethI huM A janmane saphaLa karuM. davivAhana rAjAvaDe, sarvabhAIo vaDe tathA nagaranA lokavaDe A vAta svIkArAI ane Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 pachI avasarane meLavI dIkSA svIkArI. ane te abhayAdevI paNa ati niSThura haiyAnI ceSTAnA vazathI ati tIvra lajjAne pAmelI bIjI gatine (upAyane) nahIM jotI koivaDe nahIM jovAtI gaLe phAMso khAine prANa tyAga karI kusumanagaranI parisaranI smazAnamAM vyaMtarI thai. te paMDitA dhAtrI paNa tyAMthI nIkaLIne ahIM AvIne devadattA gaNikAnA ghare dAsI thaI. have kapilA potAno ane sudarzanano vRttAMta da22oja gaNikAne kahe che keAdara karIne paNa abhayA rANI sudarzanane kSobhita na karI zakI. (128) 132 te paNa mahAtmA kyAreka vihAra karatA te nagaramAM padhAryA. teNe dhIme dhIme gocarI mATe pharatA te mahAtmAne joyA. teNe gaNikAne kahyuM: A te ja sudarzana zeTha che jenAthI mArI svAminIe maraNa sudhInA kaSTane prApta karyuM. ahIM potAnA saubhAgya AgaLa koipaNa vastu asAdhya che ema nahIM mAnatI arthAt potAnA saubhAgyathI bhalabhalAne vaza karI zakuM chuM ema mAnatI gaNikA kutUhalathI vyAkula thayelI, tene kSobha karavAnI icchAvALI dAsIne kahe che ke he hale! te te rIte vizvAsa pamADIne tuM tevuM kara jethI A mArA gharamAM praveze. pachI je yogya haze te huM karIza. pachI pramANa pUrvaka dAsIe munine kahyuMH potAnA caraNanA sparzathI AnA vizALa gharane pavitra karo ane munivargane yogya AhAra-pANI grahaNa karo. atisaraLa manavALA muni kuTila manavALI strIonA Azayane nahIM jANatA tenA gharamAM pravezyA. gaNikA gharano daravAjo baMdha karIne citrazALAmAM lai jaine kahe che ke he subhaga! teM kema dIkSA lIdhI che? manohara viSayono bhogavaTo kara. kRpA karI A gharamAM 2he. tAruM ane mAruM yauvana manohara che. mArA praNayanuM khaMDana na kara. pracura (atyaMta) rati sukhane choDIne manuSya janmanuM bIjuM koi sArabhUta phaLa nathI. mAro tArA viSe gADha prema che tethI tuM surAMganA samAna mane kema svIkArato nathI? sAkSAt maLelA sukhane choDIne kema kheda pAme che? A bhogothI bIjuM zuM uttama che? athavA sarvavAMchita padArthone ApanArI, manohara vilAsa karatI mane choDIne tuM lajjA kema pAmato nathI? ane vaLI duSkara vratanuM sevana kare chate ahIM A ja phala prApta thavAnuM che. paralokamAM maLatA sukhonI prArthanAne karato koNa potAnI kadarthanA kare? viSayonA sevanamAM mAruM ciMtaveluM thaze. pachI vRddhavayamAM ApaNe baMne durgatinuM nivAraNa karanArA ugnatapa ane cAritranuM pAlana karanArA thaIzuM. A pramANe prArthanA karAyelA paNa sudarzanamuni meruparvata jevI dhIratArUpa pratijJAne choDatA nathI, tyAre kAmukalokanA zAstramAM vistArathI kahelA vividha AliMgana AdithI tene calAyamAna karavA lAgI to paNa muni jarApaNa kSobha na pAmyA. have divasanA aMte munine khamAvIne ane potAnI niMdA karIne sarva iMdriyanA saMvarathI mRtaka jevA thayelA sudarzana munine upADIne Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 upadezapada : bhAga-2 dAsIoe smazAnamAM mUkI dIdho. smazAnamAM paNa kAussaggamAM rahelA sudarzana munine abhayArANIno jIva vyataMra devI upasarga karavA lAgI. samabhAvathI upasargone sahana karatA sAta divasa pasAra karyA teTalAmAM AThamA divase sUryodaya vakhate lokAlokane prakAza karanAra kevaLajJAna prApta karyuM. satyAritrathI AkarSAyelA cAre prakAranA` devo tyAM AvyA ane ati zveta vizALa pAMdaDIvALA suvarNa kamaLAsananI racanA karI. tenA upara kevaLI beThA ane devoe kevaLajJAnano mahimA karyo. pachI saMsArasamudramAMthI uddhAranAro uttama vahANa samAna dharma kahyo. jemake- koika puNyodayathI A uttama manuSyabhava meLavIne temAM paNa vizeSa puNyathI jinezvarano dharma prApta thAya che. tene paNa tame meLavIne hima ane caMdra jevA nirmaLa manathI jagatamAM devapUjA karavI joie. moTA AdarathI pUjApUrvaka jinezvaranuM sanmAna karavuM joIe. pratikSaNa pApasthAnakonuM paccakkhANa karavuM joie. svarga tathA mokSane prApta karAvI ApanArA tathA kAma-krodharUpI dAvAnaLane zAMta karavA meghadhArA samAna svAdhyAya karavo joie. pUrNa niyamo svIkArIne arthAt sarvavirati svIkArIne haMmezA jinezvaroe batAvela vidhithI udyama karavo joie. dInAdidAnamAM paNa nyAyAzrayapUrvakanI ratidhAraNa karavI joie. ane himasamUha jevA ujvala yazasaMgrahanI lolatA rAkhavI joIe. vizALa dAkSiNya buddhi rAkhavI joIe. ane haMmezA mRtyuno jhaDapI pravAha trAsa pamADI rahyo che tene rokavAmAM je sahAyaka zrutadharma rUpa mArga che tenuM sunipuNa nirUpaNa karavuM joIe. aMtakALe ucita kriyA karavI joIe. sAdharmikanuM parama vAtsalya karavuM joIe. jIvonI dRDharakSA karavI joIe. durgatipurInA mArgasvarUpa caMcaLa viSayomAM vairAgya dhAraNa karavo joIe. ane ahIM jinezvaranA zAsanamAM supavitra saMpattine ApanArA bIjA brahmacaryAdi kartavyo batAvAyA che te sadA sevavA joie. kalpita phaLa ApanAra kalpavRkSa, ciMtita phaLa ApanAra ciMtAmaNi, manokAmanA pUrI karanAra kAmadhenu, kiMmatI nidhAna, divya auSadhIo paNa pUrve (anaMtIvAra) meLavI che. paraMtu sajJAnanA sAgara, zuddha AcaraNavALA, amRta jevI zuddha dezanA ApanArA, sadA Akroza ane roSa vinAnA dharmaguruo sukhapUrvaka prApta thatA nathI. jeo zIlathI gozIrSa caMdana samAna 1. cAre prakAranA devo=bhavanapati, vyaMtara, jyotiSa ane vaimAnika. 2. nAyana parAyaLattararUM / nAya eTale nIti. naha eTale 7ma Azraya. pArayaLattaLa parAyaNatA, utsukatA. arthAt nyAyapUrvaka upArjana karelA dhanathI svaparanuM kalyANa thAya tevI dInAdine dAna ApavAnI pravRttimAM rati rAkhavI joie. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 134 sugaMdhanA samUhathI yukta lIlAnA ghara che, jeo ati bhayAnaka kAmadeva rUpI zatrunA prasara vinAnA che, jeo zuddha AgamanA bodhavALA che evA sAdhuo ane sAdharmikono saMgama choDazo nahIM. doSa rUpa viSane mATe auSadha samAna guruono mahimA mANekaratna samAna che. rAjapadanI prAptimAM mana eTaluM khuza na thAya, roganA nAzamAM mana eTaluM khuza na thAya, svarganI prAptimAM mana eTaluM khuza na thAya, ciMtAmaNinI prAptimAM mana eTaluM khuza na thAya, kalpavRkSanI prAptimAM mana eTaluM khuza na thAya jeTaluM mana saMsArasAgarathI nirveda pAmelA, atyaMta nirvANapadanA icchuka, adbhuta guNavALA dharmaguruone svapnamAM dekhIne khuza thAya. (154) jeNe saMvigna mArgane anusAranArA gurukuLamAM rahIne samyag Agamo bhaNyA nathI, svabhAva vazathI kaSAyAdino upazama karyo nathI ane jeone pUrve prazama utpanna thayo nathI tevA mUDhamanavALA, dezanAguNane ayogya jIvone dAvAgnithI baLelA mahAraNyanI jema dUrathI ja dezanAno tyAga karavo arthAt tevA jIvone dezanA na ApavI. kAraNa ke jagatamAM mithyAgrahathI kumati lokavaDe anyathA upadezAto jinabhASita siddhAMta jeTaluM nukazAna kare che teTaluM nukasAna zastra karatuM nathI, viSa karatuM nathI, zAkinIne vaza thayelo karato nathI. bhUtapretano graha karato nathI, atiAkaro duSkALa karato nathI. bhayaMkara jvALAvALo agni karato nathI. A dharmopadeza nibiDa ajJAnarUpI aMdhakAranA samUhane dUra karavA mATe uttamapradIpa che. A dharmopadeza nibiDa ajJAnarUpI mahAvyAdhine nAza karanAra auSadhI che ane A dharmopadeza mokSasukhanA bhavana upara ArohaNa karavA sopAna zreNi che. tethI he bhavyaloko! A dharmopadezane manamAMthI jarA paNa dUra na karavo. (A pramANe kevalI bhaMgavate dezanA ApI eTale) vyaMtaradevI, devadattA tathA paMDitA dhAtrI ane bIjA ghaNA jIvo bodha pAmyA. A pramANe kalyANa karIne te kevalIe vihAra karyo ane te zeSakarmono nAza karIne ziva, acala, aruja, abhaya mokSa nAmanA sthAnane pAmyA. A pramANe pariNAma pAmyo che vratano sAra jeone, utpanna karAyela che hAra jevo ujjvaLa yazano samUha jeo vaDe evA bhavyajIvo svaparanuM kalyANa karanArA thAya che. atha paJcamodAharaNam - NAsekke NaMdadugaM, ego saDDho'varo u micchatto / rAya talAga NihANagasovaNNakusANa pAsaNayA // 531 // 1.30lRAmara=ati bhayAnaka. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 upadezapada : bhAga-2 taha kiTTa lohamayagA, ajatta kammakara gahaNa vikaNaNaM / saDDapariNANaggaha, icchAparimANabhaMgabhayA // 532 // iyaragaha paidiNamihaM, ANijjeha gahaNamahigeNaM / bahu gamaNa nimaMtaNAo, taha puttanirUvaNA gamaNaM // 533 // Agama ahigAdANaM, vAvaDamaggaNa ya rosa khivaNammi / malagama suvaNNadaMsaNa, kharadaMDiya puccha sesesu // 534 // sohaNagadiTThapuvvA, aNNeNegeNa diTThagahaNaM ca / pucchA sAvagapUyA, daMDo iyarassa airoddo // 535 // have pAMcamuM udAharaNa kahevAya che be naMdavaNikanI kathA nAsikya (nAsika) nagaramAM naMda nAmanA be vaNiko hatA. temAno eka jinavacanano zraddhALu zrAvaka hato. teNe zrAvakajanane ucita AcAra svarUpa aNuvratono svIkAra karyo hato. te haMmeza arihaMta bhagavaMtanA vacanane ja sarva Icchita siddhino hetu mAnato hato. saMtoSarUpI amRtanA pAnanA prabhAvathI viSayalobha rUpI viSanA vegane nAthyo hato. prazama sukhanI khANamAM DUbelA teNe kALane pasAra karyo. paNa bIjo naMda yukta ayukta vastunA vicArano tiraskAra karanAro, jIvano pariNAmavizeSa evA mithyAtvathI pIDAyelo hato. athavA jema daMDanA yogathI jIva daMDavALo kahevAya che tema mithyAtvanA yogathI mithyAtvI kahevAya che. atitIvralobhI mithyAtvI te vAraMvAra sarvakriyAomAM guNadoSanA pariNAmane gaNakAryA vinA pravRtti karato hato. have koika vakhata rAjAe auDo pAse (=UDIyA dezanA majUro pAse) taLAva khodAvavAnuM zarU karyuM ane tyAM khodatA UDIyAone atilAMbAkALathI nidhAna rUpe daTAyelI suvarNa kozonuM darzana thayuM. tevA prakAranA tAmramaya AdhArane maLa coMTI javAthI te kaTAI gaI hatI. pachI suvarNano caTakATa DhaMkAI javAthI te koso lokhaMDanI che ema mAnIne teoe tenA upara lakSa na ApyuM. taLAva khodAvanArA kAryakaroe tene grahaNa karI. ane khANiyAone tenuM dAna karyuM. teo bajAramAM jaIne tene veMcavA lAgyA ane bajAramAM naMda zrAvake kaTAyelI hovA chatAM paNa AkAra vizeSathI, vajana vizeSathI A kozo sonAnI che ema jANyuM ane teNe kharIda na karI. zAthI kharIda na karI? tene kahe che-icchAparimANa vratanA bhaMganA bhayathI teNe kharIda na karI. 2. -5, sAITTiputrA | 2. AdhAra= jemAM kozo mUkavAmAM AvI hatI te bhAjana. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 upadezapada : bhAga-2 jo ke tevA prakAranI rAjanI sAmagrI kharIdelI jANavAmAM Ave to rAjaloka vaDe sarvasva apahArano nizcita daMDa karavAmAM Ave che evI samajaNa tenA manamAM beThelI hatI, to paNa tenI avagaNanA karIne te suvarNakozonA kharIda ane saMgrahathI pote lIdhelA icchA parimANa vratanuM ullaMghana thatuM hovAthI "prANa bhaMgathI paNa vratabhaMga dArUNa che" e abhiprAyathI teNe suvarNa kozo na kharIdI. (pa31-532) bhayaMkara lobharUpI sApanA viSathI viThThala thayelA mithyAdRSTI naMde tenuM tevA prakAranuM svarUpa jANato hovA chatAM te kozone kharIdI lIdhI ane kahyuM: tamAre A kozo mArI pAse dararoja laI AvavI kAraNa ke amAre AnuM moTuM kAma che. AvelI kozonI kharIdI enA jevI bIjI lokhaMDanI kozonA mUlyathI adhika dravya ApIne karavA lAgyo. A pramANe pratidina ghaNI kozo kharIdavAthI tenI pAse ghaNI saMkhyA thaI. have koika vakhata jenuM vacana ullaMghI na zakAya tevA koIka svajananA ghare utsava thayo. teNe bIjA naMda pAse AvIne nimaMtraNa karyuM. tenA nimaMtraNa pachI-jevI rIte meM taLAvanA khANiyAo pAsethI kozone kharIdI tevI rIte tAre paNa kharIda karavI ema putrane bhalAmaNa karIne pachI svajanane tyAM gayo. pachI tenI dukAne khANiyAo hAthamAM kozo laIne AvyA ane khANiyAo kozonI adhika kiMmata mAgavA lAgyA. putre kozonI adhika kiMmata na ApI ane sodo aTakI gayo. putra pharI dukAna para Avyo tyAre jaladIthI adhIrAivALA thayelA khANiyAoe putra pAsethI pharI paNa jyAre adhika mUlyanI yAcanA karI tyAre putre roSathI kozone dukAnamAMthI bahAra pheMkI, tyAre kozo upara lAgelo kATa UkhaDI gayo tethI sonAnuM darzana thayuM. teoe daMDapAzika mANasone hakIkata jaNAvI. pachI rAjAe koza saMbaMdhI pRcchA karI ke bAkInI kozo tame kyAM vaheMcI che? teoe jaNAvyuM ke pUrve eka naMde A kozone joI hatI paNa teNe kharIdI nahIM. A naMde ghaNI kharIda karI che. rAjAe naMdanI pRcchA karI ke tArI pAse veMcAvA AvavA chatAM te kema na kharIdI. teNe kahyuM: he deva! icchAparimANavratanA bhaMganA bhayathI meM na kharIdI? pachI naMdazrAvakanA zuddha vyavahArane kAraNe rAjAe tenI mahAgaurava pUjA karI. mithyAdaSTI naMdane sarvadhanarUpa prANane haravA svarUpa daMDa karyo. pachI mithyAdaSTI naMde mitranA gharethI pAchA pharatA A pramANe vRttAMta sAMbhaLIne vicAryuM, aho! huM potAnA jaMghAbaLathI ja dukAna uparathI UThIne anyatra gayo tethI kharekhara A be jaMghAno aparAdha che tethI teno cheda 1. aparAdha : lobhAMdha banelA bIjA naMdanA manano doSa hato chatAM teNe doSano Topalo be jaMghA upara nAkhyo, tema karIne lupta vivekI naMde potAnA AtmAne Aloka ane paralokanA duHkhanuM bhAjana banAvyo. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 137 karavo joIe. pachI tIkSNadhAravALI kuhADIthI potAnI be jaMghAne chedI nAkhI. A vRttAMtane jANyA pachI paNa rAjAe tevI avasthAne anubhavatA tenI pAse daMDa vasUla karyo. (533pa35). atha SaSThamudAharaNaM gAthApaJcakenAhaujjeNIe rogo, NAmaM dhijjAio mahAsaDDho / rogahiyAsaNa deviMdapasaMsA asadahaNa devA // 536 // kAUNa vejjarUvaM, bhaNaMti taM paNNavemo amhetti / rayaNIe paribhogo, mahumAINaM cauNhaM tu // 527 // tassANicchaNa kahaNA, ranno sayaNassa ceva tesiM tu / laggaNa satthakahAhiM, tANaM iyarassa saMvego // 538 // dehatthapIDANAyA, paDibohaNa mo tu NavarametesiM / AyA tu dehatullo, deho puNa atthatullotti // 539 // devuvaoge toso, niyarUvaM rogaharaNa nAmaMti / Arogo se jAyaM, vayapariNAmotti daTThavvo // 540 // have chaThuM udAharaNa kahevAya che roga-aroga brAhmaNa zrAvakanuM daSTAMta ujjainI nagarImAM bALakAlathI ja ghaNo bimAra raheto hovAthI roga e nAmathI prasiddha brAhmaNa raheto hato. te mahAlobhathI parAbhava pAmelo hato. bIjAnI pAse prArthanA karavAmAM catura hovAthI dhik eTale ke niMdanIya jAtimAM janma thayo hovAthI dhikkAti= brAhmaNa kahevAya che. te kevo hato? aNuvratAdi zrAvakanA zuddha AcArane pALato hovAthI te mahAzrAvaka hato. bhavAMtaramAM upArjana karelA asAtavedanIya karmanA vipAkodayathI nakkI na karI zakAya tevo roga thayo. roganI cikitsAnI sAmagrI prApta thatI hovA chatAM paNa teNe rogane samabhAve sahana karavAnuM mAnyuM. jemake-kalevara zarIranA khedanI ciMtA karyA vinA sahana kara. kAraNa ke tAre svavazatA atidurlabha che. he jIva ! paravazapaNe ghaNAM karmone sahana kare chate paNa temAM tAre koI lAbha nathI. karelA zubhAzubha karmane avazya ja bhogavavAnuM che, nahIM bhogaveluM karma abajo kelpa sudhI paNa kSaya pAmatuM nathI. ane A pramANe te rogane zamabhAvathI sahana karatA, AthI 1. kalpa eTale brahmAno eka divasa, athavA kRta, tretA, dvApara ane kali ema cArayuganI eka cokaDI evI 994 cokaDI athavA 4,32,00,00,000 varSono samaya. evA eka abaja kalpa. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 upadezapadaH bhAga-2 ja roganA upAyamAM parAkSukha tenA divaso pasAra thaye chate Idra devalokamAM prazaMsA karI. jemake-eho! ujjainI nagarImAM roga nAmano brAhmaNa mahAsattvazALI che jenI cikitsA karavAmAM AvatI hovA chatAM tenI apekSA vinA samyagU rogane sahana kare che ane tethI ja koIka be devane azraddhA thaI. vaidyanuM rUpa laIne kahe che ke-ame tamane nIrogI karavAnI vinaMti karIe chIe. paraMtu tamAre rAtrinA madha, madha, mAMsa ane mAkhaNa ema cAreya azanano paribhoga karavo paDaze. pachI bRhaspati karatA paNa adhika pratiSThita roga brAhmaNe aneSaNIya bhojanano svIkAra na karyo. kemake teNe ciMtavyuM ke-moTA parvatanA UMcA zikhara uparathI koIka viSama sthAnamAM paDIne A kAyAne kaThaNa paththaranI aMdara cUrI nAkhavI sArI, tIkSNa dAMtavALA phaNIdharanA mukhamAM hAtha nAkhavo sAro athavA agnimAM kUdI paDavuM sAruM, paNa zIlano (sadAcArano) nAza thavA devo sAro nahIM. pachI te be devoe cikitsAne nahIM icchatA brAhmaNanI vAta rAjAne ane svajana evA tenA bhAIone karI. jema ke- ame AnI cikitsA karIe chIe chatAM te nA pADe che, Ato sAruM na kahevAya. kAraNa ke uttama puruSo kahe che kebedarakArIthI bhaNAyelI vidyA jhera che, roganI upekSA jhera che, daridranI maitrI jhera che, vRddhane taruNIno saMga jhera che. pachI teo tenI cikitsA karavAmAM AdaravALA thayA. kevI rIte? teo=rAjA ane svajanone zAstrakathA karIne tene cikitsA karavAmAM preraNA karavA lAgyA. jemake- dharmathI yukta evA zarIranuM prayatnathI rakSaNa karavuM joIe. jema parvata uparathI pANI jhare che tema zarIramAMthI dharma jhare che. dehanA vinAzamAM koinI koipaNa AzA saphaLa thatI nathI eTale sarvathA zarIranuM rakSaNa karavuM joIe. teo rAjA vagerene A kathAo karatA hatA tyAre roga brAhmaNane dehAdimamatvanA tyAgathI mokSAbhilASa rUpa saMvega pragaTyo. yathArtha kahyuM che keAje saMsAra saMbaMdhI (paudgalika) sukha maLe che te AvatI kAle smRti ja bane che. arthAt nAza pAme che, tethI paMDita puruSo upasarga-vinAnA mokSa sukhane icche che. pachI teNe Apattine mATe dhananuM rakSaNa karavuM. dhana karatAM paNa strIonuM rakSaNa karavuM, strIo karatAM ane dhana karatAM paNa AtmAnuM rakSaNa satata karavuM joIe' AvA prakAranA zarIra ane dhananI pIDAnA dRSTAMtathI rAjA vagerene pratibodha karyA. paraMtu cikitsAno svIkAra na karyo. ahIM roga brAhmaNa vaDe je dRSTAMta ane dArdAntika bhAvanA kalpAe tene kahe che ahIM AtmA zarIranA sthAne che ane zarIra dhananA sthAne che. jema lokanItithI zarIra ane dhana baMneno eka sAthe nAza thato hoya tyAre dhanano tyAga karI zarIranuM rakSaNa karAya che. tema dharmI AtmAoe dehapIDAne gauNa karIne AtmAnuM rakSaNa karavuM joie, A utsarga mArga che. zAsananI avyasthiti AdinuM prayojana hoya ane sahana na thaI zake tema hoya to dehanI kALajI levI ucita che. nizIthabhASyamAM kahyuM che ke Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 upadezapada : bhAga-2 zAsananI avicchitti karIza, arthAt zAsanane TakAvI rAkhIza. athavA zrutano abhyAsa karIza ane tapa tathA upadhAnAdimAM udyama karIza tathA gaNa ane siddhAMtamAM kahelA AcAronuM rakSaNa karIza evA AlaMbanane laIne apavAdane sevato sAdhu mokSane pAme che." pachI devatAoe avadhijJAnano upayoga mukyo. potAnI pratijJAmAM nizcala che ema jANI devo harSa pAmyA. aho! A sAcI prazaMsAvALo che arthAt sAce ja prazaMsA karavA yogya che. tyAra pachI devoe potAnA divyarUpane prakaTa karI jvara-atisArAdi sarva rogone dUra karyA. pachI "Arogya' e pramANe tenuM nAma prasiddha thayuM. kemake te brAhmaNa parizuddha ArogyaguNamaya thayo. te A pramANe roga ane rogavALo kathaMcit abhinna hovAthI tenuM "roga' e pramANe nAma rUDha thayuM hatuM. tathA hamaNAM devanI kRpAthI te ArogyavALo thayo hovAthI tenuM nAma Arogya' rUDha thayuM. kemake Arogya ane ArogyavAna kathaMcit abhinna che. upasaMhAra karatA kahe che-A pramANe te kaSTa dAyaka dazAmAM paNa nizcila rahyo, teno prANAtipAtaviratinI pariNatirUpa vratano pariNAma nAza na thayo. (536-540) atra ca sati yat syAttad darzayatisai eyammi vicArati, appabahuttaM jahaTThiyaM ceva / sammaM payaTTati tahA, jaha pAvati nijjaraM viulaM // 541 // satyetasmin vratapariNAme 'vicArayati' mImAMsate / kimityAha-'alpabahutvaM' guNadoSayoH sarvapravRttiSu yathAvasthitamevAviparyastarUpaM na tvarthitvAtirekAt / ArUDhaviparyayaH sadapi doSabAhulyaM nAvabudhyata iti / tathA, samyak parizuddhopAyapUrvakatayA pravarttate sarvakAryeSu tapo'nuSThAnAdiSu tathA, yathA 'prApnoti' labhate 'nirjarAM' karmaparizATarUpAM vipulAmakSINAnubandhatvena vizAlAmiti / asampannavratapariNAmA hi bahavo lokottarapathAvatAriNo'pi gurulAghavAlocanavikalA ata evAvyAvRttaviparyAsAstathA pravarttante yathA svapareSAM diGmUDhaniryAmakA ivAkalyANahetavo bhavanti // 541 // vratapariNAma vidyamAna hoya tyAre je thAya te kahe che gAthArtha-vratapariNAma vidyamAna hoya tyAre yathAvasthita ja alpabadutvane vicAre che ane te rIte samyak pravarte ke jethI ghaNI nirjarAne pAme. TIkArya-alpabadutvane sarva pravRttimAM guNa-doSanA alpa-bahutvane. kaI pravRttimAM guNa vadhAre che ane doSa alpa che, kaI pravRttimAM guNa alpa che ane doSa vadhAre che Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 upadezapadaH bhAga-2 ema vicAre. Ama vicArIne jemAM guNa vadhAre hoya tevI pravRtti kare, athavA doSa ocho hoya tevI pravRtti kare. yathAvasthita ja-je pramANe vastusthiti hoya te pramANe ja vicAre. arthIpaNAnA atirekathI viparyAsabhAvane pAmIne vidyamAnapaNa doSanI adhikatAne na jANe evuM na bane. samyak pravarte-tapazcaryA vagere sarvakAryomAM parizuddha upAyapUrvaka pravarte. ghaNI=anubaMdhano kSaya na thavAnA kAraNe ghaNI, arthAt te ja vakhate ghaNI nirjarA thAya ema nahi, kiMtu karmanirjarAno anubaMdha cAle. tAtparyArtha-bRtapariNAma vidyamAna hoya tyAre tapazcaryA vagere sarvakAryomAM pravRtti karatAM pahelAM guNa-doSanA alpabadutvano barobara vicAra kare. evo vicAra karyA pachI jemAM guNa vadhAre thAya tevI pravRtti kare ane te te kAryano je parizuddha upAya hoya te upAya karavA pUrvaka kare. A rIte pravRtti karavAthI vartamAnamAM to ghaNI nirjarA thAya ja, kiMtu bhaviSyamAM paNa tenI paraMparA cAle. vrata pariNAma na thayA hoya tevA ghaNA jIvo lokottaramArgamAM pravezelA hovA chatAM guru-lAghavanI ( lAbha-hAninI) vicAraNAthI rahita hoya che ane ethI ja viparyAsa dUra na thayo hovAnA kAraNe te rIte pravarte che ke jethI di mUDha banelA niryAmakanI jema svaparanA akalyANanuM kAraNa bane che. jevI rIte vahANa kaI dizA tarapha jaI rahyuM che evuM jene bhAna nathI evo nAvika potAnuM ane nAvamAM beThelAonuM ahita kare tema lAbha-hAninI vicAraNAthI rahita jaina hoya to paNa potAnuM ane potAnI nizrAmAM rahelAonuM ahita kare. (541) etadeva bhAvayatipuvviM duccinnANaM, kammANaM akkhaeNa No mokkho / paDiyArapavittIvi hu, seyA iha vayaNasAratti // 542 // 'pUrvaM'bhavAntare 'duzcIrNAnAM' tatastato nibiDAdhyavasAyAd nikAcanAvasthAnItAnAM 'karmaNAM' jJAnAvaraNAdInAmakSayeNAnirjaraNena 'no' naiva mokSaH' paramapuruSArthalAbhasvarUpo yataH samapadyate, kintu kSayAdeva / tataH karmakSayArthinA upasargAzcaidupasthitAH samyak soDhavyAH |ydaa kathaJcit soDhuM na zakyate, tadA pratIkArapravRttirapi' pratividhAnaceSTArUpA 'zreyasI', 'iha' duzcIrNakarmaNAM kSaye, vacanasArA' kalpAdigranthoktA glAnacikitsAsUtrAnu Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 141 sAriNI, yathA-"phAsuyaesaNiehiM, phAsuyaohAsiehiM kIehiM |puuiie missaehi, AhAkammeNa jayaNAe ||1||"ntu gurulAghavAlocanavikalA svavikalpamAtrapravRttA // 542 // A ja viSayane vicAre che- gAthArtha-pUrve durNa karelAM karmonA kSaya vinA mokSa nathI. vacanAnusArI pratikAra pravRtti paNa zreyaskarI che. TIkArtha-pUrve duzmIrNa karelA=bhavAMtaramAM te te dRDha adhyavasAyathI nikAcita avasthAne pamADelAM, arthAt nikAcita rUpe bAMdhelAM. mokSa=mokSa paramapuruSArthanA lAbha svarUpa che. parama(zreSTha) puruSArthathI mokSano lAbha thAya che, mATe mokSa parama puruSArthanA lAbha svarUpa che. vacanAnusArI-kalpa vagere graMthomAM kahelI "glAna cikitsA' sUtrane anusaranArI. jemake -"prAsuka eSaNIya, prAsuka ogha audezika, krata, pUti, mizra, AdhAkarma A kramathI yatanApUrvaka rogano pratikAra kare." ahIM bhAvArtha e che ke sarva prathama prAsuka (=nirjIva) ane eSaNIya (nirdoSa) AhAranI zodha kare. tevo AhAra na maLe to prAsuka ogha audezika AhAranI zodha kare. tevo paNa AhAra na maLe to kramazaH krIta vagere prakAranA AhAranI zodha kare. oghaaudezika-gRhastha potAnA mATe bhAta vagere pakAvavAnI zarUAta kare tyAre temAM bhikSA mATe je koI Ave tene bhikSA ApavA mATe "ATaluM potAnA mATe ane ATaluM bhikSA ApavA mATe" evo vibhAga karyA vinA bhAta vagere adhika banAve te ogha audezika che. kriIta sAdhu mATe mUlya ApIne lIdheluM. pUti zuddha AhAramAM azuddha AhAra bhaLavAthI thato doSa. mizragRhastha ane sAdhu e baMnenA saMkalparUpa mizrabhAvathI banelo AhAra. AdhAkarmasAdhune ApavAnA saMkalpathI AhArane rAMdha, athavA sacittane acitta kare. pratikAra pravRtti roga Adine dUra karavAnI pravRtti. bhavAMtaramAM nikAcita rUpe bAMdhelAM karmonA kSaya vinA mokSa thato nathI, kiMtu kSayathI ja thAya che. AthI karmakSayanA arthI jIve upasargo upasthita thAya to samyaka=Arta2. moDulirdi | Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 upahezapa : bhAga-2 raudradhyAna karyA vinA) sahana karavA joie. jo koI paNa kAraNathI upasargo sahana na thaI zake to strAnusAre pratikAra karavAnI pravRtti paNa hitakara che. guru-lAghavano vicAra karyA vinA mAtra potAnI kalpanAthI karelI pratikArapravRtti ti:2 nathI. (542.) etadevAdhikRtyAhaaTTajjhANAbhAve, samma ahiyAsiyavvato vAhI / tabbhAvammivi vihiNA, paDiyArapavattaNaM NeyaM // 543 // 'ArtadhyAnAbhAve-"taha sUlasIsarogAiveyaNAe viogapaNihANaM / tadasaMpaogaciMtA, tappaDiyArAulamaNassa // " ityevaMlakSaNasya dhyAnazatakoktasyArttadhyAnasyAbhAve sati samyak prAgbhavopArjitakarmanirjaraNAbhilASayuktatvenAdhyAsitavyo'dhisoDhavyo mumukSuNA jIvena 'vyAdhiH' kuSThAtisArAdiH sanatkumArarAjarSivat / tathA ca paThyate"kaMDUabhattakhaddhA, tivvA viyaNA ya acchikucchIsu / sAsaM khAsaM ca jaraM, ahiyAse satta vAsasae // 1 // " yataH, "puvviM kaDANaM kammANaM puvviM duccinnANaM duppaDikaMtANaM veyaittA mokkho, natthi aveyaittA tavasA vA jhosaitta" tti| atha durbalasattvatayA vyAdhibAdhAmasahamAnasya kasyacid yadArtadhyAnamutpadyate saMyamayogA vA'vasIdeyuH, tadA kiM karttavyamityAzaGkyAha-tadbhAve'pyAtadhyAnabhAve, apizabdAt saMyamayogApagame ca vidhinA nipuNavaidyagaveSaNAdilakSaNena pratIkArapravarttanaM cikitsArambhaNaM jJeyam, anyathA cikitsApravRttAvapi na kasyacid vyAdherupazamaH syAt, kintu tavRddhireveti // 543 // A ja viSayane AzrayIne kahe che gAthArtha- ArtadhyAna na thAya to rogane samyakrasahana karavo joie. ArtadhyAna thAya ke saMyamayogo vinAza pAme(=sIdAya) to vidhithI cikitsAno prAraMbha karavo joie. TIkArtha- ArtadhyAna- dhyAna zatakamAM ArtadhyAnanuM svarUpa kahyuM che. te A pramANe- "zULa ane mastaka roga AdinI vedanA thatI hoya tyAre teno pratikAra karavAmAM vyagramanavALA jIvano vedanAnA viyogamAM (-vedanAne dUra karavAno) dRDha adhyavasAya tathA bhaviSyamAM roga na Ave enI ciMtA ArtadhyAna che. (dhyAna zataka gAthA-7) mumukSu pUrvabhavomAM upArjita karmonI nirjarAno abhilASI hovAthI jo AvuM ArtadhyAna na thAya Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 upadezapada : bhAga-2 to mumukSu jIve sanaskumAra rAjarSinI jema koDha ane atisAra vagere rogone samyaka sahana karavA joie. kahevAya che ke- "sanakumAra rAjarSie khaMjavALa, sudhA, AMkha ane udaramAM tIvra vedanA, zvAsa, khAMsI, tAva A rogo sAtaso varSa sudhI sahana karyA." kAraNake- "he jIva! pUrvajanmomAM mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAya e cAra hetuothI hiMsA ane asatya Adi je pApa karmo karyA hoya, karAvyAM hoya ane anumodyAM hoya ane ethI jJAnAvaraNIya ane asatAvedanIya vagere je azubha karmo bAMdhyA hoya te karmono bhogavyA vinA ke tapathI khapAvyA vinA kSaya thato nathI." (da. vai. pahelI cUlikA) have jo koI sAdhu durbala hovAthI vyAdhine sahana na karI zake ethI ArtadhyAna thAya, athavA saMyamanA yogo sadAya to kuzaLa vaidyanI zodha karavI vagere vidhithI cikitsA zarU kare. vidhi vinA cikitsA zarU kare to paNa koI vyAdhi zame nahi, balka vadhe ja. (543) nanu kazcit sAdhvAdiH puSTAlambanamuddizya pratikAraM kuryAttataH kiM nirjarA syAd navetyatrAhasavvattha mAiThANaM, na payaTTati bhAvato tu dhammammi / jANato appANaM, na jAu dhIro ihaM duhai // 544 // 'sarvatra' gRhasthasambandhini yatisambandhini vA'nuSThAne 'mAtRsthAnaM' mAyAlakSaNaM 'na' naiva pravarttate / kvetyAha-bhAvatastu' paramArthata eva 'dharme' vratapariNAma sampanne sati / yata:, @? "gAnana' nathavidha mAtmAnaM sarvoparapriyatAthadhara' naiva gAtu' ripithI vRddhimAna gati kuti' drohaviSayaM veti mAtRsthAnavidhaaneneti // 544 // koI sAdhu vagere puSTa AlaMbanathI rogano pratikAra kare to tenAthI nirjarA thAya ke nahi e aMge kahe che gAthArtha-TIkArtha- jene paramArthathI vratapariNAma thayo che, te jIva zrAvaka saMbaMdhI ke sAdhu saMbaMdhI anuSThAnamAM mAyA karato nathI. kAraNa ke te samyagbodhavALo che. samagbodhavALo ane ethI ja buddhimAna evo te jagatamAM anyasarvapadArthothI adhika priya evA AtmAno mAyA karIne kyAreya droha karato nathI. (544) etadeva kuta ityAhakoDiccAgA kAgiNigahaNaM pAvANa Na uNa dhanANaM / dhanno ya caraNajuttotti dhammasAro sayA hoti // 545 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 upadezapada : bhAga-2 'koTityAgAt' koTisaGkhyAdInAraparihArAt 'kAkiNIgrahaNaM' kAkiNI 'paJcAhataizcaturbhirvarATakaiH kAkiNI caikA' iti vacanAt kapardakaviMzatirUpA, tasyAH kAkiNyA upAdAnaM pApAnAmudIrNalAbhAntarAyAdipracurAzubhakarmaNAM 'na punardhanyAnAM' dharmadhanalabdhRNAm / evamapi prastute kimityAha-'dhanyazca' dhanya eva 'caraNayukto' niSpannaniSkalaGkavratapariNAmaH pumAn varttate, ityasmAt kAraNAd dharmasAra: 'sadA' sarvakAlaM bhavati, na tu mAtRsthAnapradhAnaH / iti kathamasau koTitulyanirjarAlAbhatyAgAd mAtRsthAnapradhAnavRttakAritayA kAkiNItulyapUjAkhyAtyAdispRhAparaH syAditi bhAvaH // 545 // A paNa zAthI che te kahe che gAthArtha- kroDano tyAga karIne kAkiNInuM grahaNa pApI jIvo kare che, dhanya jIvo nahi. cAritrathI yukta jIva dhanya ja che, ethI te sadA dharmanI pradhAnatAvALo hoya che. TIArtha-auDano oDa sonAmaDorano. silien= 20 au3. pApI= lAbhAMtarAya vagere ghaNA azubha karmonA udayavALA. dhanya= jemaNe dharmarUpa dhana prApta karI lIdhuM che tevA. cAritrathI yukta= jenAmAM niSkalaMka vratapariNAma utpanna thayo che tevo puruSa. jenAmAM nirmaLa vratapariNAma utpanna thayo che tevo puruSa sadAya dharmanI pradhAnatAvALo hoya che, nahi ke mAyAnI pradhAnatAvALo. AthI te puruSa kroDa sonAmahoratulya nirjarA lAbhane choDIne mAyAnI pradhAnatAvALuM AcaraNa karIne kAkiNI tulya pUjA-khyAti vagere spRDAmA tat52 vI zata. thAya ? (545) atraivAbhyuccayamAhaguNaThANagapariNAme, saMte taha buddhimapi pAeNa / jAyai jIvo tapphalamavekkhamanneu niyamatti // 546 // 'guNasthAnakapariNAme' guNavizeSasya jIvadayAdirUpasyAtmani pariNAme sati, tatheti samuccaye, 'buddhimAnapi' yuktAyuktavivecanacaturazemuSIparigato'pi na kevalaM dharmasAraH sadA bhavati, 'prAyeNa' bAhulyena jAyate jIvaH, mahatAmapyanAbhogasambhavena kadAcit kRtyeSvabuddhimattvamapi kasyacit syAditi prAyograhaNam / atraiva matAntaramAha-'tatphalaM' Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 upadezapada : bhAga-2 buddhimattvaphalaM svargApavargAdiprAptilakSaNamapekSya samAzrityAnye punarAcAryA niyamo'vazyaMbhAvo buddhimattvasyAnAbhoge'pi guNasthAnakapariNatau satyAmiti bruvate, ayamabhiprAyaH-sampannanirvaNavratapariNAmAH prANino 'jinabhaNitamidam' iti zraddadhAnAH kvacidarthe'nAbhogabahulatayA prajJApakadoSAdvitathazraddhAnavanto'pi samyaktvAdiguNabhaGgabhAjo na jAyante, yathoktam "sammaTThiI jIvo, uvaiSTuM pavayaNaM tu saddahai / saddahai asabbhAvaM, ajANamANo guruniogA // 1 // " iti buddhimattve sati vratapariNAmaphalamavikalamupalabhanta eveti // 546 // ahIM ja vizeSa kahe che gAthArtha- guNasthAnakano pariNAma vidyamAna hoya tyAre jIva prAyaH buddhimAna paNa thAya che. bIjAo to buddhinA phalanI apekSAe niyama buddhimAna hoya ema kahe che. TIkArtha- guNasthAnakano pariNAma- AtmAmAM jIvadayA vagere guNavizeSano pariNAma buddhimAna- yukta ayuktano viveka karavAmaM kuzaLa prajJAthI yukta. buddhimAna paNa thAya che e sthaLe rahelA "paNa" zabdano artha A pramANe che kevaLa dharmanI pradhAnatAvALo ja thAya che ema nahi, dharmanI pradhAnatAvALo thavA sAthe buddhimAna paNa thAya che. prazna- "prAyaH' zabda zA mATe kahyo ? uttara- moTA puruSomAM paNa anAbhoga thavAno saMbhava che. AthI kyAreka koine kartavyamAM buddhino abhAva paNa hoya. AthI ahIM prAyaH kahyuM che. ahIM ja matAMtara kahe che- anya AcAryo kahe che ke guNasthAnakano pariNAma hoya tyAre anAbhoga hoya to paNa buddhinuM svarga-mokSanI prApti rUpa je phala te phalanI apekSAe jIva niyamA buddhimAna hoya che. ahIM abhiprAya A che- akhaMDavrata pariNAmavALA jIvo (je viSayane pote na samajI zake te viSayamAM paNa) "A jinezvare kahyuM che" ema mAnIne zraddhA kare che. have evuM paNa bane ke koIka viSayamAM anAbhoganI bahulatAthI ke prajJApakanA doSathI viparIta zraddhAvALA paNa bane. Ama chatAM te jIvonA samyatvAdiguNano bhaMga thato nathI. kahyuM che ke"samyagdaSTi jIva jinezvare upadezelA pravacanamAM (zAstramAM) zraddhA kare che. Ama chatAM koIka viSayamAM anAbhogathI ke guruparataMtratAthI asatyane paNa satyapaNe mAne. (Ama chatAM tenuM samyakatva na jAya.)" (uttarA. ni. 163) Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 upadezapada : bhAga-2 A rIte buddhinI vidyamAnatAmAM jIvo vratapariNAmanA phaLane saMpUrNapaNe pAme ja che. (AthI anAbhogamAM paNa buddhinA phalanI apekSAe niyamA buddhimAna hoya e siddha thayuM.) (546) atraiva hetumAhacaraNA duggatidukkhaM, na jAu jaM teNa maggagAmI so / aMdhovvasAyarahio, niruvaddavamaggagAmitti // 547 // caraNAccAritrAddezataH sarvato vA paripAlitAd 'durgatiduHkhaM' nArakatiryakkumAnuSakudevatvaparyAyalakSaNamazarma naiva 'jAtu' kadAcijIvAnAM sampadyate 'yad' yasmAt, "tena' kAraNena 'mArgagAmI' nirvANapathAnukUlapravRttiH sa vratapariNAmavAn jIvaH / dRSTAntamAha-andhavaccakSurvyApAravikalapuruSa iv| asAtarahito''savaidyakarmodayavimukto 'nirupadravamArgagAmI' malimlucAdikRtaviplavavihInapATaliputrAdipravarapurapathapravRttimAn bhavatIti / yathA asAtarahito'ndho nirupadravamArgagAmI sampadyate, tathA cAritrI vyAvRttaviparyAsatayA durgatipAtalakSaNopadravavikalo nirvRtipathapravRttimAn syAditi pa47 ahIM ja hetune kahe che gAthArtha- jevI rIte asAtAthI rahita aMdhapuruSa upadravarahita mArge jAya tema zrata pariNAmavALo jIva mArgagAmI hoya. kAraNa ke cAritrathI kyAreya durgatinuM duHkha na thAya. - TIkArtha- asAtAthI rahita- asatAvedanIya karmanA udayathI mukta. Avo jIva upadrarahita mArge jAya. cora vagerethI karAyelA upadravathI rahita hoya tevA pATaliputra vagere zreSTha nagaranA mArge pravRtti karanAro thAya. mArgagAmI hoya- mokSamArgane anukULa pravRtti karanAro hoya. cAritrathI- dezathI ke sarvathI pALelA cAritrathI. durgatinuM duHkha- naraka gati, tiryaMca gati, kumanuSyabhava, kudevabhava rUpa durgatinuM duHkha. jevI rIte asAtAthI rahita aMdha puruSa (sAtAvedanIya rUpa prabaLa puNyodayanA prabhAvathI) upadravathI rahita mArge janAro thAya, tema cAritrI (cAritrAvaraNIya karmanA kSayopazamanA prabhAvathI) viparyAsa(=mithyAjJAna) dUra thavAthI durgatipAtarUpa upadravathI rahita banIne mokSamArgane anukUla pravRtti karanAro hoya. (547) Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 147 amumevArthamadhikRtya jJAtAni prastAvayannAhasuvvaMti ya guNaThANagajuttANaM eyavaiyarammi tahA / dANAtisu gaMbhIrA, AharaNA haMta samayammi // 548 // 'zrUyante' cAkarNyante eva 'guNasthAnakayuktAnAM' pariNataguNavizeSANAM jIvAnAmetadvyatikare vrataprastAve, tatheti samuccaye, 'dANAisutti vratAnAM dAne AdizabdAdadAne ca, 'gambhIrANi' kuzAgrIyamatigamyAni AharaNAni' dRSTAntAH, hanteti komalAmantraNe, "sama' siddhAnta nirUpitAni pa48 A ja arthano adhikAra karIne dekhaMtone zarU karatA graMthakAra kahe che gAthArtha- vratanA prasaMgamAM vratonA dAnamAM ane adAnamAM guNasthAnaka yukta jIvonA gaMbhIra dRSTAMto zAstramAM saMbhaLAya ja che. TIkArtha- guNasthAnaka yukta- vizeSa prakAranA guNo jemanAmAM pariNamyA hoya tevA. gaMbhIra- sUkSmamativALA puruSothI jANI zakAya tevA. (548) AharaNasaMgrahameva tAvadAhasiriura sirimaisomA'NuvvayaparipAlaNAe NayaNiuNaM / kusalANubaMdhajuttA, NihiTThA puvvasUrIhiM // 549 // zrIpure nagare zrImatIsome zreSThipurohitaputryau aNuvrataparipAlanAyAM prakRtAyAM nayanipuNaM nipuNanItiparigataM yathA bhavati kuzalAnubandhayukte uttarottarakalyANAnugamasamanvite nirdiSTe prarUpite pUrvasUribhiriti // 549 // dRSTAMtonA saMgrahane ja kahe che gAthArtha-TIkArtha- pUrvasUrioe aNuvratonA pAlananA prakaraNamAM zrIpuranagaramAM rahenArI zreSThiputrI zrImatI ane purohita putrI somA e be dRSTAMto jaNAvyA che. A be daSTAMto kuzalAnubaMdhathI (=uttarottara-kalyANanA anusaraNathI) yukta che. tathA kuzaLa vyavahArathI yukta thAya te rIte jaNAvyAM che. (549) 1. TIkAmAM aMte nirUpitAni pada che. AthI zAstramAM jaNAvelAM saMbhaLAya che evo artha thAya. zAstramAM jaNAvelAM saMbhaLAya che eno bhAva e che ke zAstramAM na jaNAvelAM dRSTAMto saMbhaLAtA nathI, kiMtu zAstramAM je dRSTAMto jaNAvelAM che te dRSTAMto saMbhaLAya che. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 enAmeva gAthAmekonapaJcAzatA gAthAbhirvyAcaSTesiriuraNagare NaMdaNadhUyA NAmeNa sirimaI saDDhI / somAya tIe sahiyA, purohiyasuyatti saMjAyA // 550 // kAleNa pIivuDDI, dhammavicArammi tIe saMbohI / vayagahaNeccha paricchA jhuMTaNavaNieNa diTThato // 551 // aMgatiyA dhaNaseTThI, sAmiure saMkhaseTTi daDhapII / tI vuDDhaNimittaM, ajAyavaccANa taha dANaM // 552 // dhaNaputta saMkhadhUyA, vivAha bhogA kahiMci dAriddaM / pattIbhaNaNaM gacchasu, sasuragihaM magga jhuMTaNagaM // 553 // sANAgiI tao khalu, kaMbalarayaNaM ca tassa romehiM / jAyai chammAsAo, kattAmi ahaM mahAmollaM // 554 // so puNa ussaMghaTTo, Na melliyavvo sayAvi maraiti / hasihi mokkho logo, Na kajjao so gaNeyavvo // 555 // paDivaNNamiNaM teNaM, gao ya laddho ya so tao navaraM / appAhio ya bahuso, tehiMvi taha logahasaNammi // 556 // AgacchaMto ya tao, hasijjamANo kahiMci saMpatto / NiyapurabAhiM mukko, ArAme taha paviTTho u // 557 // bhaNio tI kahiM so, mukko bAhimmi haMta bhavvosi / mayago so thevaphalaM Naya lAbho taha u eyassa // 558 // jhuMTaNatullo dhammo, suddho eyammi joiyavvamiNaM / savvaM NiyabuddhIe, asuhasuhaphalattamAIhiM // 559 // riyANaM eso, dAyavvo tesimeva u hiyaTThA / gADhagilANAINaM, NehAijuo va AhAro // 560 // 1. ga. payaTTo u. upadezapaE : bhAga-2 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 upadezapada : bhAga-2 somAha Nerisacciya, savve pANI havaMti NiyameNa / buddhijuyAvi hu aNNe, govvaravaNieNa diTuMto // 561 // vIsaurIe payaDo, datto Naittago aha kahaMci / kAleNaM dAridaM, appAhiyasaraNamabbhije // 562 // taMbagakaraMDipaTTaga, goyamadIvammi kajabujhaNayA / rayaNataNacArigo dasaNaM tao govvare rayaNA // 563 // NAUNamiNaM pacchA, nagarIe evamAha savvattha / buddhatthiNatthi vihavo, gahovi raNNA suyaM eyaM // 564 // saddAviUNa bhaNio, geNhaha vihavatti lakkhagahaNaM tu / taddIvaNNUNijjAmaga vahaNabharaNaM kayavarassa // 565 // evaM ca hasai logo, gamaNaM taha kajavujhaNaM ceva / gAvIdesaNa gomayabharaNaM vahaNANa accatthaM // 566 // AgamaNa rAyadaMsaNamANIyaM kiMti govvaro dev!| ussukkaM tuha bhaMDaM, pasAya hasaNaM pavesaNayA // 567 // aggIjAlaNa rayaNA, vikkaya paribhoga logapUjattaM / tahaNicchayao pattaM, eeNaM bhavvasatteNaM // 568 // paTTagasarisI ANA, imAi ihapi joiyavvaM tu / NIsesaM NiyabuddhIe jANaeNaM jahAvisayaM // 569 // erisayANaM dhammo, dAyavvo parahiujjaeNeha / appaMbharittamiharA, tamaNuciyaM IsarANaMva // 570 // NIyA vaiNisamIvaM, paDissayaM sAhiUNa vuttaMtaM / tatthavi pavittiNIe, jahAvihiM ceva diTThatti // 571 // dANAibheyabhiNNo, kahio dhammo cauvviho tIe / kammovasameNa tahA, somANa pariNao ceva // 572 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 vihiNANuvvayagahaNaM, pAlaNamappattiyaM gurujaNassa / chaDDeha imaM dhammaM, gurumUle tesiM tahiM NayaNaM // 573 // kusalAe ciMtiyamiNaM, saMmuhavayaNaM gurUNa na ha juttaM / tatthavi pavittiNIdaMsaNeNameyANAvi ya bohI // 574 // gacchaMtehi yadi, vaNiyagihe vaisasaM mahAghoraM / hiMsAaNivittIe, viyaMbhiyaM kulaviNAsakaraM // 575 // dussIlagAri bhiyage, laggA suyaghAyaNaMti saMgAro / pesaNa suraNa tagghAyaNaM tao kevalAgamaNaM // 576 // tIevi tassa vahaNaM, silAe vahuyAe tIe asieNaM / dhUyAe Nivveo, hA kiM eyaMti bolo ya // 577 // logamilammi vayaNaM, taevi kiNNesa ghAiyA sAha / hiMsAe niyattA haM, eya'NivittI aho pAvA // 578 // tIe bhaNiyA ya gurU, maevi egaM vayaM imaM gahiyaM / tA kiM mottavvamiNaM, te Ahu Na acchau iti // 579 // evaM viNaTThavahaNo, maMdo bhiyageNa paDiyario / su dhUyAdAyA vaNio, jIvagabhiNNehiM viNNeo // 580 // mahilAivasa viloTTo, raNNo siTThotti pakkhisakkhije / gaMtU te ANi, viyi viralaMti pucchAe // 581 // kattha chagaNammi kimidaMsaNeNa kaha erisehiM kammehiM / dhADiya dhikkArahao, diTTho biieviya Niseho // 582 // evaM ciyatilateNo, hAullo kahavi haTTasaMvaTTo | gopilliya tilapaDio, tehiM samaM taha gao gehaM // 583 // jaNI pakkhoDa, loiya paDidiNNakhaddhamoraMDo / tatto tamma valaggo, tahA puNo hariyatilaNiyaro // 584 // upadvezapa : bhAga-2 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 151 evaM ciya sesammivi, gahio jaNaNIe khaddhathaNakhaMDo / palichiNNagotti diTTho, NivAraNA Navara taievi // 585 // evaM ghoDagagaliyA, dussIlA mohao mahApAvA / viNivAiyabhattArA, pariTThaviMtI tayaM ghorA // 586 // devayajoiyapiDiyA, galaMtavasaruhirabhariyathaNavaTTA / aMdhA palAyamANI, NiyattamANI ya sajjakkhA // 587 // DibhagavaMdaparigayA, khiMsijaMtI jaNeNa rovaMtI / diTThA dhijjAigiNI, evaM ca cautthapaDiseho // 588 // evamasaMtosAo, vivaNNavahaNo kahiMci uttiNNo / macchAhArAjogo, accaMtaM vAhiparibhUo // 589 // AyaNNiya Nihi suyabalidANAo tapphalo pauttavihI / aphalo tadaNNagahio, viNNAo NayararAIhiM // 590 // tatto ucchubbhaMto, bahujaNadhikkArio vasaNahINo / diTTho koi darido, paDiseho paMcamammi tahA // 591 // pattAI tao evaM, saMviggAiM paDissayasamIvaM / tatthavi ya vaisasamiNaM, diTuM eehiM sahasatti // 592 // rAIe bhuMjaMto, maMDagamAiMgaNehiM koi Naro / vicchaM choDhUNa muhe, adiTThagaM viddhao teNa // 593 // viMtarajAivisAo, ussUNamuho mahAvasaNapatto / tegicchagapariyario, pauttacittosahavihANo // 594 // uvvelaMto bahuso, sagaggayaM virasamArasaMto ya / hA duTThamiNaM pAvaM, jAo chammi paDiseho // 595 // eso ya mae gahio, pAyaM dhammo tao ya te Ahu / pAlejasi jatteNaM, pecchAmo taha ya taM vaiNiM // 596 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 upadezapada : bhAga-2 gamaNaM ciivaMdaNa gaNiNisAhaNaM tIe uciyapaDivattI / daMsaNa toso dhammakaha pucchaNA kahaNamevaM ca // 597 // zrImatI ane sonAnuM dRSTAMta UMcA zveta-killAnA zikharothI paricuMbita karAyo che AkAzano agrabhAga jemAM evuM, trika ane coka sArI rIte vibhAga karAyelA che jemAM, vikhyAta thayelA goLa cokanA samUho AvelA che jemAM, bajArano mArga suvistRta che jemAM, vANijyanI pravRtti suvistRta che. jemAM, jANe bhuvananI lakSmInuM nagara na hoya evuM zrIpura nAmanuM nagara hatuM. te nagarano puruSa varga atithine AvakAra ApavuM, paropakAra, dAkSiNya vagere sadAcaraNamAM rahelo hato, arthAt sadAcAronuM pAlana karato hato. tathA sukRtajJatAne pAmelo, sadharmakAryamAM rata hato. te nagaranI strIo rUpathI surasuMdarIne jItanArI hatI. manohara suvezathI zobhAyamAna hatI. saubhAgyavatI hatI. suzIlavaMtI hatI. te nagaramAM ramya strIone abhirAma che sarvAga jenuM evo priyaMkara nAmano rAjA hato. jeNe prazasta AcaraNanA vazathI lokamAM prazaMsA meLavI hatI. suMdara kamaLanA jevI mukhavALI, suMdara haraNanA jevI AMkhavALI, punamanA caMdra jevI nirmaLa zIlavALI, navA navA guNone meLavavAmAM udyamavALI, sarva aMtaHpuramAM mukhyatve devIonA rUpano tiraskAra karanArI, jema brahmAne sAvitrI patI che tema te rAjAne suMdarI nAme priyA hatI.(7) te nagaramAM sajjanalokanA manamAM AnaMda utpanna karanAra naMdana nAmano zreSThI hato. te kuberanA dhanabhaMDArano tiraskAra kare tevA atiprauDha vibhavano svAmI hato. tene uttamakulamAM janmelI, lajjAnuM maMdira, AnaMda vibhora thayelA sajjana lokathI prazaMsA karAtuM che zIla jenuM evI rati nAme patI hatI. teone uttamalakSaNothI yukta zarIravALI zrImatI nAmanI putrI hatI. te bAlyakALathI ja jinamatamAM ekAgra manavALI hatI. navA sUtro bhaNe che. haMmezA bhaNelA sUtronuM ciMtana kare che. bhavabhramaNathI uvigna thayelI yathAzakti ciMtita tattvanI AcaraNA kare che. guNilokanI saMgatithI khuza thAya che. paraniMdA karanArAo viSe roSita thAya che. haMmezA zIlarUpI alaMkArathI potAnA kuLane zobhAve che. tene somA nAmanI purohita putrI priya sakhI hatI. kALa jatA toDI na zakAya evI prIti vRddhi pAmI. teomAM je te kAraNathI dharmatattvanI vicAraNA cAle che. zrImatInA rAgathI somAe potAnA mithyAtvano upazama karyo ane sarvakuzaLa phaLanA kAraNabhUta evA bodhilAbhane prApta karyo ane bALajanane ucita dhULanA ghara samAna saMsArane joyo. AtmAnI zaktinI vicAraNA karatI tene aNuvratamAM mati thai, arthAt zrAvakanA aNuvrata svIkAravAno abhilASa thayo. zrImatIne hyuM: he sakhi ! tArI jema Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 mane paNa aNuvratanI ArAdhanA thAya tema kara. Ama kare chate samAna AcaraNavALA ApaNe baMnene dharmanA paripAlanathI samAnagati thaze. zrImatIe kahyuMH je potAnA prANone ghAsa samAna mAne che tevA dhIra puruSone A vratonI ArAdhanA thAya che paNa bIjA kAyone thatI nathI. tAro baMdhuvarga ati khoTo ane baLavAna che te tAro upahAsa karaze tyAre tuM jema jhUMTaNavaNike jhuMTaNa` pazuno tyAga karyo hato tema dharmano kSaNavAramAM tyAga kare to dharmano te tyAga ghaNuM duHkha ApanAro thAya, tethI he bhadra ! tAre vratonI mAtra icchA ja karavI sArI che. somAe zrImatIne kahyuM: mane ghaNuM kautuka thayuM che ke te jhuMTaNa vaNika koNa che ? ane teNe kevI rIte jhuMTaNano tyAga karyo ? tuM mArA upara anugraha karIne khAsa kahe, tAre anyathA ka2vuM ucita nathI, arthAt tuM nahIM kahe to anucita thaze. prasanna mukhavALI zrImatI tene kahevA lAgI kehe saumyuM ! zAMta svarUpavALI ekAgra cittavALI thaine sAMbhaLa. 153 jhuMTaNa vaNikanuM kathAnaka aMgikakA nAmanI nagarI hatI. temAM dhana zreSThI raheto hato. tathA svAmIpura nagaramAM zaMkha jevA ujjvaLa guNavALo zaMkha zreSThI raheto hato. te kyAreka vyApAra mATe aMgakikA nagarImAM gayo. dhananI sAthe teNe jemAM ghaNAM padArthanI levaDa-devaDa thAya tevo vyApAra karyo. sarva zubhaprasaMgomAM tene sahAyaka thaine tyAM ghaNAM divasa rahyo. haMmezA parasparanA darzanathI, manane anusaravAthI ane dAna pratidAnathI (=Apa-le karavAthI) ja teonI gADha prIti thai. putranidhi, mitranidhi, dharmanidhi, dhananidhi ane zilpanidhi A pAMca prakAranI nidhimAM teo mitranidhinI ja pradhAnatA gaNe che. teo maitrI dRDha ane uttama thAya e mATe vicAre che ke- putra-putrInA saMbaMdha vinA prIti dRDhatara thatI nathI, tethI jyAre ApaNane bALakono yoga thAya tyAre yathAyogya paraNAvavAnI vidhi karavI, A pramANe sagapaNa nakkI karIne potAnA sthAnamAM baMdhAyelA bemAMthI dhana zreSThIne kAlAMtare putra thayo. ane zaMkhane zaradaRtunA punamanA caMdra samAna mukhavALI putrI thai. te baMne yauvanane pAmyA tyAre vivAha karyo. ucita samaye zaMkhanI putrI sasarAne ghare gai. jJAtijanane lagnanI jANa thAya e hetuthI tenI avasthAne ucita lagna mahotsava karyo. paraspara mananI prItivALA viSaya bhogamAM tatpara evA teonA 1. jhuMTaNa- eka jAtanu pazuM che. te manuSyanA zarIranI garamIthI jIve che. ane tenA vALamAMthI bahumUlya ratnakaMbala taiyAra thAya che. 2. nidhi eTale AdhAra, Azraya. saMkaTa samaye putra jeno AdhAra thAya te putranadhi. tema ahIM saMkaTa samaye mitra AdhAra thAya te mitranidhi, tema darekamAM jANavuM. 3. vandvavAsALa potAnA sthAnamAM baMdhAyelA eTale ekane putra thAya ane bIjAne putrI thAya to arasaparasa paraNAvavA baMdhAyelA. paNa baMnene putra ke putrI thAya to nahIM. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 upadezapada : bhAga-2 keTalAka divaso pasAra thayA tyAre gharamAM dAritrya UtaryuM. aMdhakArathI jema kamalavana karamAya che. ziziraRtuthI jema tArAnI jyotsanA ThaMDI paDe che tema dhana vinA gRhakriyAo jaladIthI nisteja thaI. bhAryA vicAre cheH aho A dAriyanuM mAhabhya apUrva che jenA vazathI loka ghaNo pariNita paNa, girivaranA zikhara jevo mahAna dekhAto hovA chatAM paNa tRNatulya bane che. lakSmInA saMgathI subhaga banelA puruSone daridra puruSa jANe pUrve kyAreya na joyo hoya tevo lAge che, tenA jAti, rUpa ane vidyA traNeya paNa pRthvInI UMDI guphAmAM praveze che. tethI dhana prApta thAo jethI guNo prakaTa thAya. A pramANe cittanI ciMtAmAM paravaza thayelA haiyAvALI teNIe patine kahyuM: A daurgatyarUpI jheranA nAzamAM dhana kAraNa che. bIjo koI upAya jaNAto nathI ane pratidina mAhabhya kSINa thAya che. kSINa vaibhavIone bhojanamAtra paNa prApta thatuM nathI tethI tamo sasarAne ghare jaIne eka jhuMTaNakane mAgo ane A jhuMTaNaka kUtarA jevo AkAravALo che. gheTAnI jAtino cArapagavALo che. tenA vALa kAMtIne huM cha mahinAnI aMdara kaMbalarata banAvIza, jenuM mUlya eka lAkha dInAra upaje che. ane te paNa haMmezA paNa mANasanA zarIranI garamIthI jIve che tethI tamAre eka kSaNa paNa zarIrathI dUra na karavo tathA alIka ane baLavAna paNa mUrkha lokano saMgama thaye chate harSapUrvaka hAthatALI vagADavApUrvaka tamArA upara hasaze to paNa potAnA kArya sAdhavAmAM nizcala cittavALA tamAre zarIrathI chuTo na mUkavo. koNa buddhimAna jUnA bhayathI vastrane choDe ? pati A vAta lakSamAM rAkhIne zrI svAmIpura nagaramAM zvasuranA ghare gayo ane tyAM zvasuravarge tenuM gauravapUrvaka svAgata karyuM. avasare puchyuM ke tamAre ahIM ekalA padhAravAnuM zuM kAraNa che? vistArapUrvaka potAnA gharano vRttAMta zvasuravargane jaNAvyo. teNe akSayanidhi samAna, samartha zarIravALA jhuMTaNapazune zvasura pAsethI meLavyuM. zvasuravarge paNa tene ghaNI zikhAmaNa ApI ke mUrkhaloka hasaze to paNa tamAre koIpaNa rIte zarIrathI chUTo na karavo. have te potAnA ghare AvavA lAgyo. potAnA nagaranI sanmukha aMtarAlamAM lokavaDe hasAvA lAgyo. potAnA nagaranI bahAra pahoMcyo tyAre atilajjAne kAraNe ane hinapuNyapaNAthI gUMTaNakane bagIcAmAM choDI dIdho. ghara AMgaNamAM utsukatAthI paga mUkatA patine bhAryAe joyo. teNe jANyuM ke kharekhara nirlakSaNathI ANe kAryano vinAza karyo. teNe puchyuM: zuM tamane jhuMTaNaka maLyuM ? hA. kyAM mukyuM ? bahAra. ANe kahyuM: tuM abhAgya ziromaNi che. tatkSaNa ja teNe patnIne chaMTakaNa levA mokalI. anya vAtAvaraNathI sparzAvelo kharekhara hamaNAM maraNa 1. jUno bhaya-je aniSTa kAryanuM kAraNa hoya teno tyAga karavo ucita che. paraMtu je aniSTa kAryanuM kAraNa na banatuM hoya ane ISTa kAryanuM kAraNa banatuM hoya to teno tyAga karavo te mUDhapaNuM che. prastutamAM jUne mAthAmAM utpanna thavAnuM kAraNa vastra nathI mATe vastrano tyAga ucita nathI. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 155 pAmyo haze. utAvaLI jeTalAmAM tyAM jaI joyuM to nisteja kezavALo A jovAyo. tenA keza kApI lIdhA ane temAMthI alpa mUlyavALuM kaMbala thayuM. zvasurapAsethI bIjo mAgavA chatAM na maLyo. he somA ! zuddha dharma jhuMTaNaka samAna che. tuM A zuddha dharmano svIkAra karIza tyAre tAro svajanavarga tAro upahAsa karaze ane dharmanA tyAgamAM tane tuccha phaLa maLaze ane A bhava ane parabhavamAM dharmanI prApti nahIM thAya. tethI AvA prakAranA jIvone teonA ja hita mATe dharma na Apavo joIe. nahIMtara jema atigADha rogathI pIDAyelA jIvone akALe auSadha ApavAthI anartha phaLanuM kAraNa thAya tema akALe dharmanuM dAna karavAthI anarthaphaLa thAya. A pramANe zrImatIe kahyuM tyAre caMdranI cAMdanI jevI mukhanI zobhAvALI somA kahe che ke badhA prANIo niyamathI AvA prakAranA hotA nathI. samudranA pANI jevA gaMbhIra buddhivALA keTalAka jIvo kAryamAM sunizcala hoya che. meruparvatanI jema aDola, bAliza jananA madhura AlApone avagaNanAra, mUrkhaloko vaDe vividha prakAranA AkhyAnako kahevAya chate tenI avagaNanA karanAra gobaravaNikane kuzaLa evI teM zuM nathI sAMbhaLyo ? zrImatIe kahyuM: jeNe potAnuM kArya sAdhavAmAM bAlizajananuM vacana avagaNyuM te A vANiyo koNa che te tuM kahe, somA kahe che. (61) gobara vaNikanuM kathAnaka vizvapurI nAmanI nagarI che je dhanavAna lokathI yukta hatI. temAM ghaNuM dhana kamAyelo datta nAmano vaNika hato. puNyanI parihANInA doSathI kALathI te daridra avasthAne pAmyo. tenA manoratho satata pUrNa thatA nathI tyAre vicAre che ke evo kayo upAya karuM jethI pharI paNa huM vibhavano svAmI thAuM. teNe pitAnA vacanane yAda karyuM. "he putra ! jo koIpaNa rIte tane vibhava na maLe to sajjaDa baMdha karAyela che madhyabhAga jeno evI lAkaDAnI peTImAM tAMbAmaya karaMDiyAmAM mArA vaDe eka paTTaka mukAyelo che tenuM tAre nirIkSaNa karavuM, koIne tAre vAta na karavI. phakta temAM je lakheluM che te tAre ati nipuNa buddhithI AcaravuM. A pramANe tuM karIza to tane sarva saMpattinI prApti thaze." A pramANe pitAnA vacanane yAda karIne koIthI paNa na jovAya tema ekAMtamAM peTIne ughADIne dAbaDAne kADhe che ane temAMthI paTTane bahAra kADhI vAMce che. te gautama nAmanA dvIpamAM ratnatRNa caNanAro gAyono varga sarvatra che ane ghAsane care che. A dezamAMthI ukaraDAmAMthI khAtarane laI jaI te te pradezamAM pAtharavuM. khAtaranA uSNa sparzanA lobhathI rAtrinA samaye tyAM AvelI gAyo chANa karaze ane te sukAyelA chANane Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 upadezapada : bhAga-2 ati ubhaTa agnithI bALe chate kiMmati pAMcavarNavALA rato utpanna thaze. A pramANe paTTamAM lakhelA arthane jANIne A pramANe vicAre che "hitakArI bIjA paNa buddhimAna vaDe bolAyela vacana aphaLa thatuM nathI to pachI zuM mArA upara ekAMta bhaktivALA pitAvaDe kahevAyela vacana niSphaLa thAya ?" kAryanA paramArthano A pramANe nizcaya karIne nagaranI aMdara ghoSaNA karAve che ke "mArI pAse buddhi ghaNI che paNa vibhava nathI tethI zuM karuM? A pramANe rastA upara tathA trika ane coka pradezamAM huM kSaNavibhavavALo chuM ema bolato ane bhamato rahe che. lokoe mAnyuM ke A gAMDo thayo che. te nagarano rAjA A vAta sAMbhaLI kautuka pAmyo. tene bolAvyo, vibhava prApta karavAnA upAyamAM joDyo. aMte ekalAkha dInAra rAjA pAsethI meLavyA ane kaMIka gAMDapaNano tyAga karyo. pachI gautamadvIpanA mArgane jANanAra eka niryAmakane sAdhyo. grAma-Akara-nagaranA kacarAthI vAhaNo bharyA. pachI loka kahe che ke, A bemAM koNa grahila che, rAjA ke A? je Ane AvA kArya mATe dhana Ape che ane je samudrapAra vyApAra karavA kacarAne bhare che. praNAma karI ItaralokanA upahAsane gaNakAryA vinA kSemapUrvaka te dvIpamAM pahoMcyo. paTTamAM lakhyA mujabanuM sarva anuSThAna karyuM. tyAM ghaNI gAyo joi. ratnatRNa caranArI gAyonuM ghaNuM chANa lIdhuM ane tene vahANamAM bharIne jaladIthI potAnA dezamAM Avyo. teNe samudranA kAMThA upara sarva vahANo utAryA. rAjAne maLyo. praNayapUrvaka rAjAe khabara pukyA. are ! potAnA prANane hoDamAM mUkIne, dvIpAMtaramAM jaine ahIM kayuM kariyANuM laI Avyo ? teNe kahyuM che deva! huM gobara (chANa) bharI lAvyo chuM. zuM A sAce ja grahila che ? athavA zuM A paNa kAryane sAdhIne AvuM gAMDapaNa kare? tethI A jevo hoya tevo bhale rahe athavA mAre AnI pAsethI zulkanuM kaMI kAma nathI. A pramANe vicArIne teNe bhAMDa uparano kara mApha karyo. A tamArI kRpA thaI ema kahyuM. rAjA hasyo, dhik dhik AnA gAMDapaNane jenA prabhAvathI AvA prakAranA apUrva lAbho meLavyA ema loka bolavA lAgyo. gAMDo nahIM hovA chatAM gAMDapaNathI paNa lokane gaNakAryA vinA teNe chANanA DhagalA potAnA gharamAM khAlI karAvyA. sarve chANa AvI gayA pachI agnine saLagAvI ratno banAvyA. pahelA rAjA pAsethI eka lAkha dInAra lIdhA hatA tenA bamaNA karI tenA bhaMDAramAM jamA karAvyA. rAjanA adhikAra(hukama)thI pratidina ratnone veMcIne tenA prabhAvathI bhojana-vastrAdi vastuo saMbaMdhI bhogo meLavyA ane te bAMdhava-mitra ane te nagaramAM rahetA lokone icchita vastunI prApti karAvI ApavAthI pUjanIya thayo. ane haiyAmAM saMtoSI thayo. jevI rIte te pitAe darzAvela paTTakamAM lakhela arthamAM nizcala thaye chate ciMtita padArtho karatA adhikatAno bhAjana Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 157 thayo tevI rIte paTTaka samAna jinezvaranI AjJAmAM nizcala thaye chate dharmanI adhikatAno bhAjana thAya che. jo ke koikane bAliza lokano koika upahAsa thAya tethI zuM te prastuta jaina dharma ArAdhavA ayogya thaI jAya ? te tuM ja mane kahe. dhanavAna manuSyone potAnuM peTa bharavApaNuM anacita che. zrImatI tenA vacananI nipuNatAthI saMtoSa pAmI. tuM dharma dAnane yogya che nahIMtara koNa dharmanI prazaMsA kare? paraMtu mAre tane dharma kahevo joie paNa Apavo na joie, ApavAno adhikAra guruone che. pachI A zrImatI somAne sAdhvI pAse upAzraya laI gaI. gaMgAnA pravAha jevA potAnA nirmaLa zIlathI jagatanuM prakSAlana karyuM che evI pravartinInA upAzrayamAM darzana thayA. jANe lajjA-maryAdA Adi guNono pratyakSa teja puMja na hoya! vihita anuSThAnomAM sArI rIte kendrita karyuM che mana jemaNe, rAjakuLamAM janmelI izvarakuLamAM janmelI ane bIjI sukulamAM janmelI ghaNI sAdhvIonA gurupaNAne pAmI, rUpathI, zarIranI sukumALatAthI, varNathI, dehanA prabhAvathI, suMdarakAMtithI, parivardhita dRDha saMnirodhathI (vyaktitvathI) asura, manuSya ane vidyAdhara strIoe prApta karelA mAMgalyane eka ja sapATe nirbharjanA karatI koyalanA vRMdathI bolAtA svarathI paNa atikomaLa svare pAMca prakAranA svAdhyAyane karatI pravartana jovAI. saMbhramanA vazathI bhUmitaLa para mastaka sparzIne gaNinIne vaMdana karyuM ane pAse rahelI sAdhvIone vaMdana karyuM. pravartinIe madhura dRSTithI joI ane tatkALa ucita vacanothI lAMbA samaya sudhI vAta karI. dAnAdi svarUpa cAra prakArano jinezvarano dharma kahyo te A pramANe dAna, zIla, tapa ane bhAvanA bhedathI A dharma cAra prakArano che. jJAna, abhaya, dharmopagraha ane anukaMpAnA pradAnathI dAnadharma cAra prakArano che. temAM mohanI baddhatAvALA tattvaciMtAthI rahita jIvone bodha utpanna karavA je kahevAya che te jJAnapradAna che. sva-para zAstromAM kuzala guru bhavyajIvone atibhadrika vacanothI ahIM dharmano upadeza Ape che. priya che prANo jene evA jIvone je ahIM prANadAna apAya che tene abhayapradAna kahe che ane te deza ane sarvanA bhedathI be prakAre che. dharmamAM tatpara sAdhuone ane zrAvakone tathA dharmamAM citta che jenuM evA avirata samyagdaSTione puSTi karanAra annAdinuM je dAna kuzaLa cittathI apAya che tene dharmopagraha dAna kahe che. duHkhI ane nirdhana puruSone je ucita 1. prasthayajammasA=prastutadharma yAt nuM prAkRtarUpa che. 2. svAdhyAya pAMca prakAre che. (1) vAcanAH guru pAsethI sUtro ane artha bhaNavA. (2) pRcchanAH sUtra ane arthamAM zaMkA thAya to gurune pUchavuM. (3) parAvartanAH vAraMvAra gokhavuM. (4) anuprekSAH sUtramAM arthanuM ciMtavana karavuM. (5) dharmakathA : yogya jIvone dharmano upadeza Apavo. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 158 sahAya karavI tene anukaMpA dAna kahyuM che. pAMceya indriyo ane manano nigraha karavo, kaSAyano jaya karavo ane mananI samAdhi thavI tene zIladharma kahe che. jIvita-dhana-yauvana vagerenuM kSaNabhaMgurapaNuM hRdayamAM bhAvavuM tene bhAvadharma kahelo che. A cAra prakArano dharma sarvasukhonI khANa samAna che. A dharma apAra saMsArarUpI khArA samudrane taravA mATe uttama naukA samAna che. A dharma vikaTa duHkharUpI aTavIne bALavA mATe pracaMDa dAvAnaLa samAna che. A dharma samasta traNa bhuvananA lokanI lakSmI rUpI velaDI mATe maMDapa samAna che. sakala icchita phaLone meLavI Apato hovAthI nizcayathI (paramArthathI) kalpataru che. vadhAre zuM kahevuM? jagatamAM AnAthI vizeSa koi suMdarata vastu nathI. vastromAM jema raMgano saMskAra thAya tema dharma sAMbhaLyA pachI tatkSaNa somAnA sarvAMgamAM dharma pariNata thayo. somAe traNa bhuvananA AbhUSaNa bhaktipUrNa sarva indro jenA caraNamAM namelA che evA arihaMta bhagavaMtane devabuddhithI svIkAryA. samatRNa-maNi, sarva suguNothI jitAyA che jagatanA mahApuruSo jeo vaDe evA je munio che te mArA guruo che. saMpUrNa karmarUpI parvatane bhedavA mATe vajrasamAna jinezvarono dharma che te mAro dharma che. A pramANe somAe samyaktva tattvano svIkAra karyo ane pachI karmamaLa vadhAre naSTa thaye chate khuza thayelI pAMca aNuvrata ane chaThThuM rAtribhojana viramaNavratano svIkAra karyo. jANe amRtarasanuM pAna karyuM hoya tema te jaladIthI parama AnaMdane pAmI. ghare AvIne mAtA-pitAne vRttAMta kahyo. potAnA vaMzamAM kyAreya paNa koie paNa je dharmanuM AcaraNa nathI karyuM tevA dharmano amArI putrIe svIkAra karyo che ema sAMbhaLavA mAtrathI ananya samAna krodhano vega utpanna thayo. pachI mAtA-pitA varga kahe che ke he putrI ! teM je dharmanuM anuSThAna svIkAryuM che te dharma duSTa che, je ApaNA vaMzanA vazathI tyAga karAyo che. ApaNA vaMzamAM thayelA sarvee vaMza paraMparAthI Avela dharmanuM ArAdhana karyuM che. A dharmane ArAdhanArAoe tane bAlizapaNAmAM nAkhI che. jethI he putrI! tuM A dharmane choDa ane potAnA vaMzamAM AvelA dharmanuM sevana kara. pUrvapuruSonuM ullaMghana karavuM sAruM nathI kAraNa ke te amaMgalonuM mULa che. deva samAna mAtA-pitAne mAre kevo pratyuttara Apavo ? jethI mAtA-pitAne saMtoSa thAya tevo koI upAya karavo joie. (125) A pramANe vicAratI teNe kahyuM ke meM A dharma gaNinI pAse svIkAryo che tethI tenI pAse ja mAre tyAga karavo joie. pachI gaNinInI pAse mAtA-pitAne evI rIte lai gai ke jethI koipaNa rIte upazAMta thAya. A pramANe vicArIne te jeTalAmAM mAtApitAne pravartinI pAse lai jAya che teTalAmAM rAjamArga upara ghora mAri pragaTa thayelI joi. te mAri je rIte utpanna thai tene huM kaMika TUMkANathI kahIza. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 159 sthAvara ane saMpadAnI kathA te ja nagaramAM sakala vaNika lokane bahumata, ghaNAM vaibhavanuM bhAjana, evo sAgaradatta nAmano zreSThI sarvatra suprasiddha hato. tene saMpadA nAme patnI ane municaMdra nAme putra hato. teone baMdhumatI nAmanI putrI hatI. sthAvara nAmano dAsano putra hato. te nagaranI najIkamAM potAnA vaTapadra nAmanA gokuLamAM jaIne zreSThI potAnA gAyanA samUhanI ciMtA (saMbhALa) kare che ane dara mahine ghI-dUdhathI bharelA gADAo lAve che ane bhAI-mitrone tathA dInaduHkhIone Ape che. baMdhumatI paNa jinezvaronA dharmane sAMbhaLIne zrAvikA thaI, prANivadha vagere pApasthAnothI virata ane upazAMta thaI. have jIvanuM jIvana iMdradhanuSa jevuM caMcaLa hovAthI koIka vakhata kayAreka kramathI sAgaradatta zreSThI maraNa pAmyo. nagaranA svajanalokoe tenA sthAne municaMdranI nimaNuMka karI, sarva paNa sva-para kAryomAM pUrvanI sthitinI jema varte che. pUrvanI paraMparAthI sthAvara paNa tenuM bahumAna kare che ane mitranI jema, putranI jema ane bhAInI jema tenA gharakAryonI saMbhALa kare che. paraMtu strIsvabhAvathI, vivekanI vikalatAthI, kAmabANathI pIDAyelI, kharAba zIlavALI saMpadA tene joIne vicAre che ke kyA upAyathI AnI (sthAvaranI) sAthe rokaToka vagara, vidhvarahita viSayasukhane ekAMta otaprota thaI bhogavuM? athavA kevI rIte A municaMdrane mArIne dhanakaNathI samRddha potAnA bhavanane AnA vinA saMbhALIza? A pramANe vicAratI snAna-bhojanAdithI savizeSa sthAvaranI sevA kare che. ahoho! pApI strIonI duSTatA kevI che! tenA abhiprAyane nahIM jANIne tevuM vartana karatI saMpadAne joIne sthAvara vicAre che ke A mArA viSe mAtApaNAno vyavahAra kare che. (140) have lajjAne atyaMta choDIne ane potAnA kuLanI maryAdAne choDIne teNIe tene ekAMtamAM sarvAdarathI potAnA AtmAne arpaNa karyo, arthAt tenI sAthe nitAMta bhogo bhogavavA lAgI ane kahyuM: he bhadra ! municaMdrane mArIne svAmInI jema vizvastha thaI mArI sAthe A gharamAM bhogo bhogava. teNe pUchyuM: A municaMdrane kevI rIte mAravo? teNe kahyuM. gokuLanI saMbhALane mATe tane ane tene huM sAthe mokalIza. pachI tAre talavArathI mArgamAM teno vadha karavo. teNe AvuM karavuM svIkAryuM "lajjAhInane akArya zuM che?" baMdhumatIe A vAta sAMbhaLI ane susnehathI tatkSaNa ja ghare AvelA bhAIne kahI. bahenane mauna rAkhI municaMdra gharamAM pravezyo. mAtA paNa kapaTathI atyaMta rovA lAgI. teNe pUchyuM: he mAtA tuM kema raDe che ? teNIe kahyuM: he vatsa! potAnA kAryo sIdAtA joIne huM raDuM chuM. tArA pitA jyAre jIvatA hatA tyAre kharekhara mahinAnA aMte gokuLamAM jaIne ghI-dUdha lAvI ApatA hatA. paNa hamaNAM he putra ! tuM atyaMta pramAdI Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 upadezapada : bhAga-2 banyo che. gokuLanI koI saMbhALa leto nathI tethI tuM kahe A vAta huM kone kahuM? municaMdre kahyuM. he mAtA! huM svayaM savAre sthAvaranI sAthe gokuLamAM jaiza tuM zokane choDa. A pramANe sAMbhaLIne te khuza thaI ane mauna rahI. have bIje divase ghoDA upara besIne te sthAvaranI sAthe gokuLa javA nIkaLyo ane jatA sthAvara vicAre che ke jo koipaNa rIte municaMdra AgaLa cAle to khagayaSTithI Ane jaladI haNuM ! (153) have municaMdra paNa bahene kahelA vyatikarane ciMtavato sthAvaranI sAthe apramattapaNe javA pravRtta thayo. have jyAre municaMdrano ghoDA viSama khADAnA dezamAM pahoMcyo tyAre sthAvara vaDe cAbUkathI prahAra karAyelo potAno ghoDo AgaLa javA pravRtta thayo ane zaMkA sahita municaMdra jeTalAmAM AgaLa jAya che teTalAmAM pAchaLa rahelA sthAvare tenA vadhanimitte myAnamAMthI talavAra kheMcI ane municaMdra tenA paDachAyAne joyo. pachI teNe ghoDAne vegathI doDAvyo ane khaganA prahArathI chaTakIne potAne bacAvyo. kramathI gokuLamAM pahoMcyo. govALe teno ucita satkAra karyo. paraspara vAto karatA rahyA teTalAmAM divasa pUrNa thayo. sthAvara tene mAravA mATeno upAya zodhe che ane vicAre che ke Ane jarUrathI rAtrie mArIza. have rAtrie gharanI aMdara pathArI pAtharavAmAM AvI tyAre municaMdre kahyuM: huM ahIM lAMbo samaya thayA Avyo chuM tethI gopATamAM mArI pathArIne pAthara jethI tyAM rahelo huM sarva gAya bheMsonI saMkhyAne vyaktigata jouM. parijane te pramANe ja karyuM pachI tyAM rahelA municaMdra vicAre che ke Aje huM cAkaranA (sthAvara)nA vilAsane jouM. Aje vadhya sukhapUrvaka nAza karavA yogya che ema mAnIne ekAMtamAM rahelA municaMdrane joIne sthAvara manamAM khuza gayo. (163) - have loko sUI gayA tyAre municaMdra tIkSNa talavAra laIne ane paTathI AcchAdita bAvalA(putaLA)ne potAnI zayyAmAM mUkIne tenA vilAsane jovA mATe ati apramatta thaIne ekAMtamAM chupAIne cupakIdIthI rahyo. have eka kSaNa pachI vizvastha sthAvara AvIne jeTalAmAM tyAM prahAra kare che teTalAmAM municaMdra tene talavArathI haNyo ane maraNa pAmyo ane A aparAdhane chupAvavA mATe municaMdra samagra gAyonA vRMdane vADAmAMthI choDIne pokAravA lAgyo. are! doDo doDo core gAyonuM haraNa karyuM ane sthAvarane mArI nAkhyo che. puruSo coro tarapha doDyA. gAyone pAchI lAvyA. coro nAsI gayA ema teoe mAnyuM. pachI sthAvaranuM saMpUrNa mRtyukArya karyuM. 1. gopATa-- gAyo ane bheMsone bAMdhavAnuM sthAna arthAt gamANa. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 161 thayuM haze? ema ciMtAthI yukta mAtA jeTalAmAM tenA AvavAnI rAha jue che teTalAmAM municaMdra ekalo ghare Avyo. tenI patnIe Asana ApyuM ane talavArane gharanI khIlImAM TAMgIne jeTalAmAM tenA paga dhovA lAgI teTalAmAM zoka sahita mAtAe pUchyuM: he vatsa! sthAvara kyAM che? teNe kahyuM: he mAtA! dhImo dhImo cAlato pAchaLa Ave che. pachI saMkSobha pAmelI saMpadA talavAra tarapha jeTalAmAM jue che teTalAmAM lohInA gaMdhathI AvatI kIDAone jue che. bArIkAithI jotI teNe lohIthI kharaDAyelI talavArane joI. pachI prabaLa krodharUpI agnithI saLagelI pApINIe java ane ghauMne pIsavA mATe najIkamAM rahelI zilAno putranA (municaMdranA) mAthA upara ghA karyo. ekAeka putra maraNa pAmyo. pachI patine mAravAthI utpanna thayelA tIvra krodhathI tenI patnIe baMdhumatInA dekhatA saMpadAne talavArathI mArI nAkhI. rAjAe gharavakharI japta karI. putravadhUne kedamAM nAkhI. ane baMdhumatI gurujanathI pujAI. ane te sarva joine sarvaloke kahyuM: aho! pApI hiMsAthI jIvonuM caritra kevuM bane che! tethI A bhavamAM ane parabhavamAM duHkhonuM nidhAna prApta thAya che ja. pachI avasarane meLavIne somAe mAtApitAne kahyuM. meM hiMsAnA viramaNa svarUpa dharma svIkAryo che. to te dharmanuM mAre pAlana karavuM ke choDI devo ? mAtA-pitAe kahyuM: he putrI! tAre hamaNAM teno tyAga na karavo. eTalAmAM kaMIka AgaLa jAya che teTalAmAM jenuM vahANa nAza pAmI gayuM che, alIkavAdI, lokonA niSphara vacanothI tiraskAra karAto evo saudAgara jovAyo ane A vRttAMta je rIte banyo tene kahevAya che. (181) sodAgaranI kathA vasaMtapura nAmanA nagaramAM dariyAi mArge vyApAra karanAra subhaMkara nAmano sodAgara hato. sakala gRhakAryamAM tatpara maMdodarI nAme tenI strI hatI. teone sukumALa zarIravALI, praDha saubhAgyavALI, nirogI, kamaLa jevA mukhavALI zaMkhiNI nAme putrI thai. koikavAra te A dezamAM utpanna thatI zreSTha vastuonA vahANo bharIne samudranA pele pAra pahoMcyo. AdarathI vyApAra karyo ane tene ghaNo dhanalAbha thayo. pAchA pharatA bhAgyapratikULa thaye chate mahAsamudranI madhyamAM koika samudramAM parvatanA zRMganI sAthe vahANa aphaLAvAthI bhAMgyuM. mauktika-zaMkhapravAlAdi dravyo DUbI gayA. te eka pATiyAnA TUkaDAne meLavIne cAkaranI sAthe grAma-nagarAdithI yukta eka kAMThA upara Avyo. tyAM paNa atiniSphara, chidro zodhavAmAM tatpara vidhie sutIvra vyAdhinA vikArane utpanna karIne atyaMta hatAza karyo. eka bhaktivaMta sevake auSadhAdithI tenI evI rIte sevA karI jethI te pUrvanI jema sAjo thayo. khuza thayelA zubhaMkare tene potAnI putrI ApI. zeThe paNa kahyuM: ahIM sAkSI vinAno vyavahAra jUTho thAya che tethI A 1. sodAgara - jahAja dvArA vepAra karanAra vepArI. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 162 vyavahAramAM koNa sAkSI thAya? sevake kahyuM: jIvaka nAmanA pakSIo je ahIM vidyamAna che te ApaNA vyavahAramAM sAkSI thAya, kemake teo svabhAvathI ja jJAnI che. vyavahAramAM (nyAyAlayamAM) visaMvAda thAya to te tA2A sAkSI thaze. te baMnee kanyAdAna-grahaNano sarvavRttAMta jIvaka pakSIone jaNAvyo. kALe baMne paNa potAnA deza pahoMcyA. svajana mahilAdi lokanA vazathI te zubhaMkara prastuta kanyAdAnanA viSayamAM palaTI gayo. uttamakulamAM utpanna thayelI, uttamarUpa saMpadAne pAmelI, potAnI putrI tArA jevA sevakane (sevaka evA tane) ApavA kevI rIte mAruM mana utsAhita thAya? tethI he sevaka! tuM A vyatikarane choDa. mArA upara A pramANe khIjAiza nahIM. A rIte pratiSedha karAyelA sevake rAjA pAse phariyAda karI ane vRttAMta jaNAvyo ke mArA vaDe nirogI karAyelA A zeThe potAnI putrI ApavAnuM kahyuM che. rAjA- A kAryamAM tAre koNa sAkSI che? sevaka he deva! ahIM koi paNa sAkSI che ane te jIvaka nAmanA pakSIo che. rAjA- pakSIo hAlamAM kyAM che? sevaka- he deva! te pakSIo samudra kAMThe che, rAjA- te pakSIo ahIM lAvavAmAM Ave to tAro dAvo chedAya. pachI sevaka tyAM gayo ane pAMjarAmAM pakSIo lai Avyo. pAMjarAmAMthI chUTA karyA pachI rAjAe teone pUchyuM: tamo ahIM sAkSI tarIke kahevAyA cho to ahIM paramArtha zuM che? kRminuM bhojana karanArA te pakSIonI AgaLa vAsI chANa rAkhavAmAM AvyuM tyAre temAM je kRmio bahAra AvyA tene potAnI cAMcathI batAvIne koika saMketa jaNAvyo. te saMketa A pramANe che- jUThuM bolanArA manuSyo bhavAMtaramAM AvA prakAranA kRmio thAya che. je jIva vacanathI baMdhAine pachI vacanane phoka kare che te jIva vAsI chANanuM bhakSaNa karanAro AvA prakArano kRmi thAya che. sevake kanyAne meLavI te vaNika paNa lokathI dhikkArane pAmyo. somAnA mAtA-pitAe paNa tevA ja prakArano pratiSedha karyo, arthAt somAe svIkArelA dharmane phoka na karavA anumati ApI. A pramANe thoDAka AgaLa gayA tyAre A rakSakoe jenA hAtha, paga kApI nAkhyA che evA eka 'talacora' puruSane joyo. (204) te A rIte thayo. talacoranI kathA te nagaramAM ativallabha putravALI eka strI che. teno pati maraNa pAmyo. teno putra taruNa thayo tyAre eka vakhata mAtAe tene snAna karAvyuM. bhInA zarIre ja te dukAnanI bhIDamAM gayo. koipaNa rIte samartha baLade tene dhako mAryo ane talanA DhagalA upara paDyo. tala coMTelA zarIravALo Ubho thaine ghare gayo. pachI mAtAe talane khaMkherIne talasAMkaLInA lADu banAvIne khAvA ApyA. talasAMkaLImAM Asakta thayelo te divase-divase temaja karavA lAgyo. talasAMkaLI khAvAmAM lubdha thayelo te tevI rItathI dararoja talanI corI kare che. talasamUhanI ane bIjI vastuonI pratidivasa corI karavA lAgyo. ArakSakoe pakaDyo. teNe vicAryuM: A doSa mAtAno Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 163 che kemake talanI corImAM huM prathamathI ja mAtAvaDe vAraNa na karAyo. A pramANe krodha karatA teNe mAtAnA stananuM bhakSaNa karyuM, arthAt mAtAno stanane kApyuM ane talAra (rakSaka) lokathI hAthapagane kapAvanAro thayo, arthAt rakSakoe tenA hAthapaga kApI nAkhyA. tevA prakAranA corane joyA pachI teone vicAra Avyo ke aho ! corI kevI bhayaMkara che ! mAtA-pitAe somAne paNa adattAdAna viramaNa vrata na choDavuM ema kahyuM tyAMthI thoDAka AgaLa gayA tyAre patinI hatyA karanArI, nagaralokavaDe dhikkArAtI eka strIne joI. (213) patimArikAnI kathA koI eka pradezamAM moTA kULamAM koI eka navayauvanA strI hatI jeNe kAmukatAthI kula ane zIlanI maryAdAno lopa karyo hato. potAnA ghare haMmezA paNa jovAtA ane vArtAlApa karAtA azvarakSakanI sAthe tevA prakArano saMbaMdha bAMdhyo ke jethI potAnA patinI avagaNanA karIne kula ane zIlanI maryAdA toDI ane A bhava parabhavamAM thanArA duHkho mATe potAnA AtmAne sajja karyo. jema agni lAkaDAthI vRddhi pAmato nathI, samudra hajAro nadIothI tRpti pAmato nathI tema vyabhicArI strI puruSothI vRddhi pAmatI nathI. strIone koI priya ke apriya nathI. jema gAyo araNyamAM navA navA ghAsane Icche che tema strIo navA navA puruSone icche che. pachI azvarakSakamAM Asakta thayelI strIe potAno pati vijJakAraka che ema jANIne sutelA ke pramAdamAM paDelA patine ekAMtamAM mArI nAkhyo ane TUkaDA karIne karaMDiyo bharyo. eTalAmAM TopalAne mAthA upara UpADIne paraThavavA (pheMkavA) gharamAMthI nIkaLe che teTalAmAM kuLa rakSAmAM ekAgra citta karyuM che evI kuladevatAe tene joI. gusse thayelI kuladevatAe tenA mAthAmAM TopalAne coMTADI dIdho. satata jharatA carabI ane lohIthI sarvIge kharaDAI. udvigna manavALI potAnA karmathI lajjita jeTalAmAM jaMgalamAM jAya che teTalAmAM jANe be AMkho kheMcI lIdhI hoya tema mULathI AMdhaLI thAya che. pUrve A vyatikarane nahIM jovAthI, kautuka sahita huriyo bolAvAtI bALakonA ToLAvaDe anusarAtI, A patimArikA che ema kahIne gamagIna manavALA, prakaTa roSavALA lokavaDe phiTakAra varSAvAtI, atyaMta niMdA karAtI, cha raste, zerIomAM tathA cAra raste bhaTakatI bhikSA mAgavA chatAM paNa bhikSAmAtra nahIM meLavatI, dIna mukhavALI, pagale-pagale aneka prakAranA pralApo karatI tenA pitApakSanA lokavaDe jovAI ane hakIkatane jANIne kahyuM: re! re! zIlanuM vilaMghana alaMghanIya lAkho dukhonI khANa che jethI A A bhavamAM ja moTI Apattine pAmI. pachI somAe mAtAne kahyuM he mAtA! meM A durAcAranI virati svIkArI che. mAtAe kahyuM: he putrI! tuM kRtArtha che, maraNamAM paNa A virati na choDavI. (229) Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 upadezapada : bhAga-2 lobhAsakta manuSyanI kathA tyArapachI thoDuMka cAlyA tyAre jenuM vahANa bhAMgI gayuM che evo eka atyaMta asaMtuSTa manuSya dRSTipathamAM paDyo. je koika rIte samudranA madhyabhAgamAMthI kAMThA upara Avyo che, je matsyanA AhArathI rogI thayelo ane lokavaDe parAbhava karAyo che. ane lobharUpI sApanA jherathI vyAkula thayela bhamatA teNe kyAreka bIjAne ThagavAmAM tatpara dhUrto pAsethI sAMbhaLyuM ke amuka sthAnamAM je nidhi rahelo che te putranA balidAnathI pragaTa thAya che je dAritryanI viTaMbanAnA duHkhane nAza kare che. kRSNa catudarzInA divase rAtrie potAnA putranuM balidAna karIne nidhAnanI rakSA karanAra devIne dharyo. te nidhAna pragaTa thayo chatAM paNa atyaMta pApanA vazathI tene phaLyo nahIM. teno vAMchita nidhi naSTa thayo che ema bIjA lokoe jANyuM. lokoe nirbhatsanA karI ke A adhAmadhama mukha jovA yogya nathI ane nAma levA yogya nathI. A ja moTA ahaMkArathI pakaDAyo che. nagaranA ArakSako tene nagna karI kArAgRha tarapha lai javA lAgyA. somAnA mAtA-pitAe kArAgRhanA adhikA2Io vaDe lai javAto joyo ane prAyaH asaMtoSanuM phaLa anubhavato jANyo ane kahyuMH aho! kevo du:khI che! lobhathI parAbhava pAmelA, guNa-doSanA jJAnathI rahita jIvo ahoho! AvA prakAranA duraMta duHkhone pAme che. pachI somAe kahyuM: sApanI jema ghaNo vilAsa pAmato (vadhato) lobha mArA vaDe cArebAjuthI ruMdhAyo che. mAtApitAe kahyuM: he putrI! saMtoSa dhAraNa karAyo te tArAvaDe ati suMdara karAyuM. A saMtoSa tAre ardhIkSaNa paNa koi rIte na choDavo. pAMceya Azrava dhAronA phaLone anukrame joine utpanna thayelA moTA saMvegathI bhAvita thayelA mAtA-pitA najIkamAM gaNinInI vasatimAM pahoMcyA ane tyAM romAMcakArI pApakRtya joyuM. (242) te A pramANe-- rAtribhojana karatA mANasanI kathA tyAM paNa teoe rAtri samaye gADha aMdhakAramAM rIMgaNAnI sAthe khAkharAnuM bhojana karatA koi eka mANasane joyo. teNe koika rIte na joi zakAya tevA sUkSma vIMchInI sAthe koLiyAne . moDhAmAM nAkhyo ane vIMchInA tIkSNa AMkaDAthI viMdhAyo. te vIMchI vyaMtara jAtino che. tenuM jhera dAruNa svabhAvanuM che. pachI tenuM mukha ghaNuM sUjI gayuM ane ghaNAM moTA duHkhane pAmyo. judA judA vaidyo pAse gayo. hajAro vicitra prakAranA auSadhono prayoga karavAmAM Avyo. pIDAnA AvezathI be hAtha UMcA karI kUdavA lAgyo. gadgANIthI ati virasa raDato somAnA mAtA-pitAvaDe jovAyo. teoe vicAryuM ke Ane rAtribhojananuM phaLa maLyuM che. somAe kahyuM: meM A rAtribhojanano tyAga karyo che. mAtA-pitAe kahyuM: he putrI! tuM jagatamAM kRtArtha thai cho. cAlo, saMpUrNa doSone mathanArI tArI gaNinI guruNInA darzana karIe. pachI teo vinayapUrvaka tenI pAse gayA ane prathama namaskAra karyo. vasatinI bAjumAM zayyAtaranA gRhacaityo (upAzraya) AvelA che. tyAM ati 1. vyaMtarajAtino vIMchI= eka prakArano jherI vIMchI. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 upadezapada : bhAga- sAvadhAnIthI, ati ujajavaLa zIlathI zobhatI, tArAnI vacce caMdranI jema ghaNI sAdhvIonI vacce rahelI, ghaNI zobhatI parivAra sahita gaNinI AnaMdita hRdayavALA somAnA mAtA-pitAvaDe jovAi. harSapUrvaka vaMdana karyuM. somA kahe che- A mAro pitRvarga che. ucita rItithI gaNinIe paNa satkAra karyo. pachI gaNinIe teone pUchavA anusAra dharma kahyo. te prazno ane uttaro A pramANe jANavA somAno svajanaloka- lokamAM aneka prakAranA dharmo rUDha thayA che temAMthI kayo dharma sAco che? gaNinI-trasa ane sthAvara be prakAranA jIvonI vidhipUrvaka rakSA karavI te satya dharma che. somAno svajanaloka- traNalokamAM priyanA saMgamAdi svarUpa sukhonuM saukhya zuM che? gaNinI- zarIramAM jvara-koDhAdi rogo utpanna thAya tyAre priyanA saMgamAdi svarUpa sukhano asaMbhava che. nirogIpaNuM jIvanuM sukha che. somAno svajanaloka- vArtAlApa, bhojana, saMkaTa, dAnAdimAM utpanna thayelo sneha che. te zuM che? gaNinI- sarvakAryomAM paraspara sUkSma buddhithI na chetaravA te paramArthathI sneha che. arthAt sadbhAva e sneha che. somAno svajanaloka- zuM lokamAM ghaNAM zAstronA abhyAsAdimAM pAMDitya kahevAya che? gaNinI- alpazrutavALA paNa puruSone AtmahitanA kartavyano je nizcaya che te pAMDitya che. somAno svajanaloka graha-rAjA-strI AdinA caritromAM zuM jANavuM duSkara che? gaNinI- ativiSama prakAranA bhAgyanA kAraNe na dhArelI kAryagati siddha thAya che ane dhArelI kAryagati niSphaLa bane che te daivanuM caritra jANavuM duSkara che. somAno svajanaloka saubhAgya-vibhava-bhUSaNa-zreSThabhojana vagere vastuomAM uttama zuM che? gaNiI- tArAonA puMjanA udyota jevA guNono je ughADa che te, lokamAM zreSTha che. somAno svajanaloka- karAyuM che priya jeo vaDe evA bAMdhavAdi lokone sukhagrAhya (sukhethI samajAvI zakAya tevo) koNa che? gaNinI- sadAcAra che dhana jeonuM evo sujana loka sukhagrAhya che. somAno svajanaloka- AlokamAM maMtra, hAthI, krodhita sApa vageremAM koNa durNAhya che ? 1. ahIM vida zabdane badale vidi zabda samajIne artha karela che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 upadezapada : bhAga-2 gaNinI- maMtra, hAthI, krodhita sApanuM vAraMvAra priya karavAmAM Ave chatAM paNa samajAvI zakAtA nathI. A ja durjanaloka durNAhya che. somAno svajanaloka- sajjanalokavaDe avidyA kone kahevAya che. arthAt sajjano kone avidyA kahe che te che AryA! tame kaho. gaNinI- sarvaguNorUpI vanane bALavA mATe dAvAgni samAna je ahaMkAra manuSyonA manamAM che te avidyA che. somAno svajanaloka- kArya karavA udyata thayelA puruSonuM zuM sAdhya kahevAya te kaho. gaNinI- vinItonA suprazasta zAstromAM sUtronA je artho batAvyA che te sAdhya che. somAno svajanaloka- ubhaya bhavomAM bhavyonI kaI lakSmI bhavya (suMdara) pariNAmI thAya che. gaNinI- vibhava hoya ke na hoya chatAM saMtoSa dhAraNa karavuM te ubhayalokamAM zreSTha saMpatti che. somAno svajanaloka- ahIM sthAvara ane jaMgama vagere viSanA bhedathI bhedAyelA jIvone kayuM viSa asarakAraka che? gaNinI- anAcArathI bhogaveluM viSayonuM sukha ahIM asarakAraka jhera che. A pramANe teoe ghaNAM prazno pUchyA tathA tenA uttaro paNa meLavyA che mugdhajanane samajavA kaThIna che. pachI somAnA mAtA-pitA jinadharmamAM tevA bhadraka thayA jethI svapnamAM paNa somAnA vacanano virodha karatA nathI, paraMtu tenI ArAdhanamAM tatpara thAya che. te zrImatI tathA te somA zrIjinadharmanI ArAdhanA karIne sugatimAM gaI. kALe karIne karmone khapAvIne zivagatimAM jaze. e pramANe zrImatI ane somAnuM kathAnaka samApta thayuM. sAtha sahakakSArtha - zrIpuranagare nandanaduhitA nAmnA zrImatI 'zrAddhA' jinazAsanazraddhAnavatI samAsIt / somA ca tasyAH sakhikA maitryasthAnaM purohitasutA, iti prAgvat, saMjAteti // 550 // kAlena tayoH prItivRddhirabhUt / dharmavicAre pratidinaM pravarttamAne 'tasyAH' somAyAH 'saMbodhiH 'samyaktvarUpAsamapadyata |tthaa, vratagrahaNecchA zrAvakajanayogyavratAGgIkAravAJchA samajaniSTa |shriimtyaac parIkSA prstutaa|tsyaaNcjhunnttnnvnnigdRssttaanto vihitaH // 551 // sa cAyam -aGgadikA nAma nagarI / tasyAM ca dhanazreSThI samabhUt / anyadA ca svAmipurAt zaGkhazreSThI tatrAjagAma / tayozca vyavaharato1DhA prItirabhUt / tasyAH Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 upadezapada : bhAga-2 prItervRddhinimittamajAtApatyayoranutpannApatyayoH, tatheti samuccaye, 'dAnaM' vrnnkrnnruupmjaayt|| 552 // samaye ca dhanasya putraH zaGkhasya duhitA jAtA / prAptavayasozca tayovivAhaH kRtH| bhogAzca pravRttAH / kathaJcid bhAgyaparihANI dAridyaM samutpannam / patnIbhaNanaM patyurabhUt, yathA-gaccha zvazurakulaM madIyaM pitRgRhamityarthaH 'mArgaya' yAcasva 'jhuNTaNakaM' pazuvizeSam // 553 // 'sANAgii 'tti zvAkRtiH zvAkAraH, 'tako' jhuNTaNakaH, khalukyAlaGkAre, kambalaratnaM ca tasya pazo romabhirjAyate SaDbhirmAsairityarthaH, karttayAmyahaM mahAmUlyaM dInAralakSamUlyamityarthaH // 554 // sa punaH pazurutsaMghaTTaH zarIrasaMghaTTavikalo na moktvyH| 'sadApi' rAtrau divA cetyrthH| niyata iti kRtvA, hasiSyati ca mUrkhalokaH kAryaparamArthamajAnAno 'na' naiva 'kAryataH' kAryamapekSya sa gaNayitavya iti // 555 // pratipannamidaM 'tena' tatpatinA / gatazca labdhazca sa jhuNTaNakaH, tataH zvazurakulAt, navaraM kevalaM 'appAhiu'tti zikSitazca bahuzo bahUn vArAn tairapi zvazurakulamAnuSaiH, tathA tatprakAraM yallokahasanaM tatra viSayabhUte // 556 // ____ AgacchaMzca tataH zvazurakulAd hasyamAno mArgajanena kathaJcid mahato lajAbharAt tucchIbhUtAnayanotsAhaH samprApto nijapurabahiraGgadikAnagarabahiHpradeze muktaH ArAme, tathApraviSTastu ArAmamuktapazureva ca gRhe praviSTa iti // 557 // bhaNitazca 'tayA' palyA kva sa jhuNTaNakaH? sa prAha mukto bahiriti sA prAha-hanta bhavyo'si tvam, yato mRtako'sAvetAvatA kAlena, stokaphalaM kambalaratnaM bhaviSyati / na ca lAbho yathA pUrvaM tathA tu tathA punaretasya pazoriti // 558 // ___prastute yojayannAha- 'jhuNTaNatulyaH' prastutapazusadRzo'dharmaH'zuddhaH paarmaarthikH| 'etasmin' dharme yojayitavyamidaM jhuNTaNagatamudAharaNaM sarvamazeSaM nijabuddhyA |kthmityaahashubhshubhphltvaaditiashubhshubhphltven, aadishbdaatpunrdurlbhtvaa-durlbhtvaabhyaamiti| idamuktaM bhavati-yAdRzo dhanaputrastAdRzo'yaM guNadaridraH saMsArI jiivH| yathA ca patnI Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapaEUR : bhAga-2 vacanotsAhAjjhuNTaNalAbhArthe zvazurakulamasau jagAma, labdhavAMzca taM tatra, evaM mohanIyakSayopazamAt zvazurakulatulyaM gurukulaM jhuNTaNatulyaM dharmyaM labdhuM kazcid gacchati, labhate ca taM tatra / yathA'sau tathAzikSito'pimandabhAgyatayA lokopahAsabhayAdantarAla eva svazarIrAd utsaMdhaTTIkRtya mumoca tathAyamapi dIrghasaMsAritayA labdhamapi dharmaM tathAvidhalokAvijJAtabhAvabhayAdakRtakAryameva samujjhati / yathA'sau jhuNTaNaparityAge bahuduHkhito babhUva tathA'sau prastutadharmatyAge / yathA tasya punaH sa durlabho babhUva, tathA tasya muktaH prastuto dharmaH / etadeva ca lokopahAsabhayAdantarAla eva svazarIrAdutsaMghaTTIkRtya mocanaM sarvaM yojanIyamiti // 559 // 168 itthaM jhuNTaNadRSTAntaM sopanayamabhidhAya prastute yojayati, na naivedRzAnAM jhuNTaNavaNikasadRzAnAmeSa dharmo dAtavyaH / kimarthamityAha - ' teSAmeva tu ' dharmagrahItumupasthitAnAmeva hitArtham, dRSTAntamAha-'gADhaglAnAdInAM' prabalajvarAdirogopahatAnAM 'snehAdiyuta iva' ghRtaguDAdisammizrita ivAhAraH sUpodanAdi // 560 // somAha bravIti nedRzA eva jhuNTaNavaNikkalpAH sarve prANino bhavanti niyamena / kutaH yato buddhiyutA api, huryasmAdarthe, 'anye' kecana bhavanti / atra ca gobaravaNijA dRSTAntaH // 561 // tameva darzayati- vizvapUryAM nagaryAM prakaTaM prasiddho datto nAma nauvittako babhUva / atha kathaJcit kAlena gacchatA dAridya mutpannaM tasya / tataH 'appAhiyasaraNaM tti paralokaprayANaprasthitena pitrA yA zikSA dattA tasyAH smaraNamabhUt / appAhiyameva darzayati- abhedye maJjUSAdau sthAne // 562 // yA tAmrakakaraNDI tasyAM paTTakaH samasti / tatra ca gautamadvIpavizeSa eva 'kajjavojjhanA' utkuruTikAkacavaraprakSepaH kAryaH / tatra kRte ratnatRNacArigodarzanaM bhaviSyati / tato gobare tAsAM gavAM chagaNe ratnAni bhaviSyantIti likhitamAste // 563 // tato jJAtvedaM paTTakalikhitaM vastu pazcAnnagaryAmevamAha - sarvatra trikacatuSkAdau / yadAha tadeva darzayati-buddhirasti, nAsti vibhavaH / graho'sya ca varttate itikRtvA'vadhIrito lokena / rAjJA zrutametadasya vyAharaNam // 564 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 169 zabdayitvA bhaNito gRhNIta vibhavamiti / lakSagrahaNaM tu tatastena dInAralakSagrahaNaM ca kRtam tataH 'taddIvannUnijAmaga'tti gautamadvIpajJaniryAmako gRhItaH / vahanabharaNaM kacavarasya vihitam // 565 // evaM ca vihite hasati loka aho ! grahagRhItavyavahAraH / gamanaM tatra dvIpe / tathA kacavarojjhanaM caiva / tatra vihite godarzanaM gomayabharaNaM vahanAnAmatyarthamiti // 566 // AgamanaM nijanagare / tato rAjadarzanam / AnItam tvayA dvIpAntarAt kimiti rAjaprazne gobaro deva ! AnIta ityuttaraM dattam / rAjA prAha-ucchulkaM tava bhANDam / prasAda iti tena bhaNite hasanaM lokasya / pravezanA tataH svagRhe bhANDasya // 567 // samaye cAgnijvAlanaM gomayapiNDAnAm / tato ratnAni vyaktIbhUtAni / atazca vikrayeNa ratnAnAM paribhogo'nnAdigocaraH samajani / evaM ca lokapUjyatvaM tathA lokopahAsAvadhIraNena yo nizcayaH kAryagatastasmAtprAptametena bhavyasattvena' kalyANayogyajIveneti // 568 // paTTakasadRzI AjJA, evamAdIhApi dharmaviSaye yojanIyameva niHzeSaM nijabuddhyA jJAyakena satA 'yathAviSayaM' yathAyogamiti / tathAhi-paTTakasadRzI AjJA, pitRsthAnIyo guruH upahAsasthAnIyA anyajanavAdAH, grahitvasthAnIyaM svAbhiprAyasya jJAnaM loke prakAzanaM ratnasthAnIyo dharma iti // 569 // 'IdRzAnAM' gobaravaNiksadRzAnAM dharmo dAtavyaH 'parahitodyatena' guruNA / iha jagatyAtmambharitvamitarathA idRzAnAmapyadAne / yadi nAmaivaM tataH kimityAhatadAtmambharitvamanucitamIzvarANAmiva // 570 // evaM labdhatadabhiprAyayA zrImatyA nItA vatinIsamIpaM sAdhvIsakAzam / kamityAhapratizrayaM vasatim / kamityAha-sAdhayitvA vRttAntaM na kalpate mama vratadAnaM kartuM, kintu pravarttinyA evetirUpam / tatrApi pratizraye gatA 'pravarttinyA' mahattarayA 'yathAvidhi' ucitasambhASaNAdinA vidhinetyarthaH dRSTA sA / iti prAgvat // 571 // ___ dAnAdibhedabhinnaH kathito dharmazcaturvidhastasyAH, karmopazamena tathA somAyAH pariNatazcaiva // 572 // tato vidhinA'NuvratagrahaNaM pAlanamanuvarttanaM tasya / tato'prItikaM gurujanasya / bhaNitaM ca tena chardaya muJca imaM dharmam / tayoktaM-gurumUle moktavyaH / tatasteSAM tatra gurumUle nayanamArabdham // 573 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 upadezapada : bhAga-2 kuzalayA somayA cintitamidaM, yathA-'saMmukhavacanaM' pratyuttaradAnarUpaM 'gurUNAM' mAtA-pitrAdInAM 'no' naiva yuktam / tathA ca tatra pravartinIdarzanenaiteSAmapi gurUNAM bodhirbhaviSyati // 574 // gacchadbhizca taidRSTaM vaNiggRhe vaizasamasamaJjasaM mahAghoram / kiM tadityAha-hiMsA'nivRttervijRmbhitaM kulavinAzakaram // 575 // duHzIlA'gArI gRhasthA / sA ca bhRtake lagnA / tayA ca sutaghAtanaM tvayA vidheyamiti tena saha 'saMgAraH' saMketaH kRtaH / tataH preSaNaM grAme tayorugapadyena kRtam / sutena tadghAtanam / tataH kevalAgamanaM kevalasyaiva sutasya gRhAgamanamajanIti // 576 // tayApyagAryA tasya vadhanaM ghAtaH kRtaH zilayA pratItarUpayA, vadhvA tasyA asiken| cullIputrakeNa duhiturnirvedanamityarthaH |haa kimetaditi bola: kolAhalo jAtaH // 577 // ___ lokamilane vacanaM pravRttaM tvayApi kiM na eSA vadhUrmAtRghAtikA ghAtitA? sA''hahiMsAyAnivRttA'ham bhaNitaMcajanena etadanivRttihiMsAyA aviramaNamahopApeti // 578 // tayA somayA bhaNitau ca gurU mayApyekaM tAvad vratamidaM hiMsAnivRttirUpaM gRhItaM varttate, tatkiM moktavyamidamiti pRSTe tAvAhatuH-na naiva moktavyam-AstAmidaM vratamiti // 579 // evaM yathA pathi gacchadbhyAM gurubhyAM kuTumbamArI dRSTA tathA, vinaSTavahanaH kazcinnauvittako dvIpAntare mandaH san bhRtakena karmakareNa suSThu sAdaraM pratijAgaritaH, tuSTazcAsau taM prati duhitRdAtA vaNik sampannaH, sa ca bhRtakenoktaH-vivAde kathaJcit pravRtte jIvakAH pakSivizeSAH, te cAbhijJAzca sAkSiNaH, tebhyo vijJeyo bhavAn mithyAbhASI vyavahAre iti // 580 // gRhAgatazca mahelAdivazAd viloTTo duhitRdAnaM prati saH / tato vivAdo jAtaH / bhRtakena rAjJaH ziSTo nivedito duhitRdAnavyavahAraH / iti prAgvat / tathA, deva ! pakSiNaH sAkSiNo varttante, iti pakSisAkSye pratipAdite nRpAnujJAtena tena gatvA te aaniitaaH| vismayazca rAjJaH saMvRttaH / tataH 'viralaM 'tti saMnihitajanApasAraNe kRte / tataH pRcchA ca pravRttA, yathA- // 581 // kutra sAkSyameSAm / tatazchagaNe gomaye kRmidarzanena-caJcaprAntabhAgena kRmINAM kITakAnAM bhojanArthaM nikSiptAnAM darzanamanyeSAM paripArzvato'vasthitAnAM svata eva kriyamANaM pazyatAM prayojanaM tena taiH sAkSyaM kRtam / kathamityAha-IdRzaiH karmabhiralIkabhASaNarUpairevaM Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheza56 : (bhAga-2 171 rUpagomayabhakSakairbhUyata iti / tato dhATitazcAsau dhikkArahatazceti dhATitadhikkArahato dRSTaH somAjanakalokena / tato dvitIye'pi ca vrate mucyamAne niSedhaH kRtaH // 582 // evameva tilastenaH snAnAH kathamapi httttsNvto gopreritaH saMstilapatitaHtilarAzimadhye nimagnaH taistilaiH samaM tathAI eva gato gehamiti // 583 // jananyA pracchAdya tilAn locayitvA nistuSIkRtya pratidattakhAdito mayUrANDaH kRtH| tato mayUrANDakabhakSaNAt tasmiMstilastainye pralagno bahvAdaro vRttaH, tathA snAnAprakAreNa punariti punaHpunarhatatilanikaraH // 584 // evameva tilavaccheSe'pi vastrAdau pralagnaH / gRhIto rAjapuruSaiH / tato jananyAH khAditaH stanakhaNDaH / paricchinnakaH kRttahastapAdAvayava ityevaMrUpo dRSTaH / nivAraNA navaraM kevalaM tRtIye'pi vrate mucyamAne kRtA // 585 // ___ evaM ghoTakaghaTitA ghoTakarakSAniyuktapuruSavizeSaprasaktA duHzIlA kAcinmahilA mohAt kAmonmAdAda mahApApA / kIdRzI vinipAtitabhartRkA pariSThApayantI takaM bhartAraM ghorA raudraprakRtiH // 586 // devatAyojitapiTikA mastakenaiva saha saMyojitahatabhartanikSiptapiTikA galadvasArudhirabhRtastanapRSThA andhA satI palAyamAnA vanaM prati, nivartamAnA ca puraM prati sajAkSA bhavantI // 587 // DimbhakavRndaparigatA khiMsyamAnA jAtyodghaTTanato janena rudatI karuNasvarairdRSTA dhigjAtIyA somAjanakalokena / evaM caivameva caturthapratiSedho vRttaH // 588 // evamasantoSAllobhodrekalakSaNAd 'vipannavahano' vinaSThayAnapAtraH samudrAt kathaJciduttIrNo matsyAhArasyAyogo'samyakprayogastasmAdatyantaM vyAdhiparibhUtaH kuSThAbhidhAniSTavyAdhividhuritaH saJjAtaH // 589 // tatastenAkarNitaM yannidhiH sutabalidAnaM tasmAt, tatphalo nidhilAbhaphalaH 'pautte'tti prayukto vidhiH putrabalidAnalakSaNaH param, aphalo vRttaH / kuta iti cet, yatastadanyagRhItastasmAt putrabalidAyakAdanyena kenacid gRhItaH prAgeva nidhiriti / vijJAtazcAsau nagararAjairnagarArakSakairyathA'yaM nidhAnArthe dattaputrabaliH // 590 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 Gpahezapa : bhAga-2 tata 'utkSubhyamANo' nindyamAno 'bahujanadhikkArito' dhikkAramAnIto 'vasanahIno' vastravikalo dRSTaH kazcidaridraH / tato janakalokena pratiSedhaH paJcame'pi vrate parityajyamAne kRtastathA yathA prAcyeSviti // 591 // prAptAni tataH somAjanakamAnuSANi, evaM pUrvavat saMvignAni pratizrayasamIpaM gaNinIsaMnidhAnam / tatrApi ca vaizasamidaM dRSTametaiH somAjanakamAnuSaiH sahaseti // 592 // vaizasameva darzayati-rAtrau bhuJjAno bhojanaM kurvan / kairityAha-maNDakavRntAkaiH kazcid naraH pumAn / kiM kRtvetyAha-'viJcati vRzcikaM 'choDhUNa' kSiptvA mukhe'dRSTakamajJAtameva / tato viddhakastADitastena vRzcikena // 593 // vyantarajAtiviSAd-bhAvapradhAnatvAnnirdezasya vyantarajAtiviSatvAd vRzcikasya, ucchUnamukhaH sampannaH zvayathuvadano'ta eva mahAvyasanaprAptazcaikitsikaparikarito vaidyasaMghAtasamanvitaH prayuktacitrauSadhanidhAnaH // 594 // _ 'udvellamAnaH kRtAGgabhaGgo bahuzaH sagadgadaM virasamAraTaMzca / dRSTa iti sambadhyate / tato hA duSTamidaM pApaM rAtribhojanamiti manyamAnAnAM teSAM jAtaH SaSThe vrate parityAgasya pratiSedhaH // 595 // atrAntare somayAbhihitameSa tveSa evamayA gRhItaH, 'prAyo' bAhulyena, dharmaH, anyeSAmapi niyamavizeSANAM keSAJcidgrahaNAdevamuktamiti / tatazca te somAjanakalokA AhurbavatepAlayestvaM yatnena, prekSAmahe, tathAceti samuccaye, tAM tava gurutvAbhimatAM vatinImiti // 596 // ___gamanaM pratizraye caityavandanaM sannihitazayyAtaragRhe caityapratimAnAm / tataH somayA gaNinIsAdhanaM yathaiSa mama guruloka iti / tayA gaNinyA 'ucipaDivattI' iti ucitapratipattyA pUrvAbhASaNAdikayA dezanamakAri / toSasteSAM saMvRttaH / dharmakathA sAmAnyena jAtA / pracchanaM vizeSeNa keSAJcidarthAnAM taiH kRtam / kathanaM gaNinyA evaM ca vakSyamANanItyA // 597 // have saMgraha gAthAno zabdArtha zrIpura nagaramAM zrImatI nAmanI vaNika putrI zrI jinazAsanamAM zraddhAvALI zrAvikA hatI. purohita putrI somA tenI bahenapaNI hatI. (550) kALe karIne te baMnenI prIti Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 173 vRddhi pAmI. pratidina dharma kathAmAM rata somAne samyaktvanI prApti thai. tathA somAne zrAvakajanane yogya vrata grahaNa karavAnI icchA thai. zrImatIe tenI parIkSA karI. parIkSAmAM jhuMTaNavaNikanuM dRSTAMta ApyuM. (551) ane te dRSTAMta A pramANe che-- aMgadikA nAmanI nagarI che ane temAM dhana nAmano zreSThI hato ane koika vakhata svAmIpurathI zaMkhazreSThI tyAM Avyo. vyApArathI dhana ane zaMkhanI prIti dRDha thai. te prItinI vRddhi nimitta saMtAnano janma na thayo hovA chatAM varaNa karaNa rUpa putra-putrIno letI-detIno nizcaya thayo. (552) samaye dhanane putra ane zaMkhane putrI thai. uMmaralAyaka thayA tyAre baMneno vivAha karavAmAM Avyo ane bhogo bhogavavA lAgyA. koika rIte bhAgyahAnIthI dAritrya utpanna thayuM. patnIe patine kahyuM. jemake- zvasurakuLamAM mArA pitAne ghare tame jAo ane eka jhuMTaNaka pazuvizeSane lai Avo. (553) te jhuMTaNaka pazu kUtarAnA jevo AkAravALo che. khalu zabda vAkyAlaMkAramAM che. cha mahInA sudhImAM te pazunA vALamAMthI ratnakaMbala taiyAra thAya che. ane eka lAkha dInAra mUlyavALI ratnakaMbala huM kAMtIne taiyAra karIza. (554) te pazune zarIranA saMghaTTAthI rAtre ke divase (kyAreka) chUTo na mUkavo. kemake zarIrathI chUTo pADavAthI maraNa pAme che tethI kAryanA paramArthane nahIM jANato mUrkhaloka hAMsI karaze. to paNa kAryane lakSamAM rAkhIne hAMsIne na gaNakAravuM. (555) tenA patie tenI vAtano svIkAra karyo. te zvasurakuLamAM gayo ane jhuMTaNaka meLavyuM. zvasurakuLamAMthI pAchA nIkaLatA zvasurakuLanA lokoe tene phakta A ja zikhAmaNa ApI ke A viSayamAM loko tArA upara vAraMvAra hasaze. (556) ane te zvasurakuLathI pAcho pharato mArgamAM lokovaDe hAMsI karAto koika moTI lajjAthI tene lAvavAno utsAha maMda thayo. ane jyAre potAnA nagara aMgadikanI bahAranA pradezamAM udyAnamAM choDI dIdho ane khAlI hAthe (pazu vinA) potAnA ghare gayo. (557) tyAre tenI patnIe tene pUchyuM: jhuMTaNaka kyAM che? teNe kahyuMH nagaranI bahAra mUkyo che. te bolI- kharekhara tuM bahAdura (mUrkha) che. ATalIvAramAM te marI gayo haze. eTalI 1. danta ahIM bhavyanI AgaLa hanta avyayano prayoga karavAmAM Avyo che te kheda sUcaka che. arthAt tuM bhavya (uttama) nathI paNa mUrkha che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 174 vAramAM paNa chUTo pADavAthI je kaMbalaratna taiyAra thaze te alpamUlyavALI thaze. pUrve jevo lAbha thavAno hato tevo nahIM thAya. tathA A pazuthI jevo lAbha thavo joito hato tevo nahIM thAya tema tuM paNa svIkArelA dharmane lokahAMsIthI tyAga kare to Avo lAbha thAya ema zrImatIe somAne kahyuM. (558) have A hakIkatane prastutamAM ghaTAvatA kahe che. jhuMTaNa samAna zuddha dharma che. A dharmanI aMdara potAnI buddhithI jhuMTaNanA udAharaNanI jema ghaTAvavuM. kevI rIte? zubha Azaya pUrvakano dharma zubhaphaLa Ape che, azubha AzayapUrvakano dharma azubha phaLa Ape che ane AdizabdathI dharmanI durlabhatA ane sulabhatA batAve che. duSTa AzayapUrvakano dharma bhavAMtaramAM durlabha che, zubha AzayapUrvakano dharma bhavAMtaramAM sulabha che. kemake Azaya e anubaMdha che. kahevAno bhAva e che ke- jevA prakAre dhanaputra garIba hato tema A saMsArI jIva guNothI daridra che. ane jevI rIte dhanaputra patnInA vacanathI jhuMTaNa levA javA utsAhita thayo ane zvasurakuLa gayo. ane tyAM teNe jhuMTaNane meLavyuM. A pramANe mohanIyakarmanA kSayopazamathI koIka jIva zvasurakuLa samAna gurukuLa ane jhuMTaNa samAna dharmane meLavavA jAya che. ane te dharmane meLave paNa che. jema dhanaputra te pramANe zikSA apAyo hovA chatAM maMdabhAgyathI lokanA upahAsanA bhayathI vacce ja potAnA zarIrathI jhuMTaNane utArIne udyAnamAM choDI dIdho. jema dhanaputra tevA prakAranA lokanA bhAvane nahIM jANavAthI utpanna thayela bhayathI adhUrA kAryano tyAga kare che tema A saMsArIjIva paNa dIrgha saMsArI hovAthI meLavelA paNa dharmano adhavacce tyAga kare che. tathA jhuMTaNanA tyAgathI ghaNo du:khI thayo tema A saMsArIjIva paNa dharmanA tyAgathI ghaNo du:khI thAya che. jema dhanaputrane bIjo jhuMTaNa zvasurakuLamAMthI meLavavo durlabha thayo tema saMsArIjIvane tyAga karAyela dharma pharI meLavavo durlabha che. ane AthI ja lokopahAsanA bhayathI vacce ja potAnA zarIrathI dUra karIne choDI dIdhuM te sarva ahIM ghaTAvavuM. (559) A pramANe upanaya sahita jhuMTaNanuM dRSTAMta kahIne prastutanI ghaTanA kare che. jhuMTaNavaNika samAna puruSone dharma na Apavo. zA mATe na Apavo? te kahe che, dharmane grahaNa karavA upasthita thayelA lokonA hita mATe teone dharma na Apavo. tenuM dRSTAMta kahe che. jema gADha mAMdagI AdimAM prabaLa jvara Adi rogothI pIDAyelA jIvone ghIgoLathI mizrita dALa, bhAtAdi AhAra vadhAre nukasAna kare che tema moharUpI jvaravALA jIvone dharmarUpI uttama AhAra vadhAre nukazAna kare che. (560) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 175 somA kahe che ke ekAMta jhuMTaNavaNika jevA badhA jIvo hotA nathI. zAthI? koIka jIva buddhizALI paNa hoya che. bahu kAraNa arthamAM vaparAyo che. arthAt bIjA keTalAka buddhizALI paNa hoya che. ane A vize gobara vaNikanuM dRSTAMta che. (pa61) tene ja batAve che. vizvapurI nagarImAM prasiddha datta nAmano vahANavaTI hato. have keTaloka kALa gayA pachI te garIba thayo. pachI paraloka jatI vakhate (maraNa vakhate) pitAe tene je zikhAmaNa ApI hatI tenuM smaraNa thayuM. te upadezane ja batAve che. abhedya maMjUSAdi sthAnamAM (pa62) je tAMbAnI karaMDI che temAM paTTaka che ane te gautamIpavizeSamAM ja ukaraDAnA kacaro ThAlavavo. tyAM tema kare chate ratnaghAsa caranArI gAyanuM darzana thaze. pachI te gAyonA chANamAthI ratno thaze e pramANe paTTakamAM lakheluM che. (pa63) A paTTakalikhita hakIkatane jANIne pachI nagarImAM ja traNa-cAra raste je thayuM tene batAve che- mArI pAse buddhi che paNa dhana nathI. A grahila thayo che ema mAnIne lokoe tenI upekSA karI. rAjAe AnA kathAnakane sAMbhaLyuM. (pa64) tene bolAvIne kahyuMH tuM mArI pAsethI dhana laI jA. pachI teNe eka lAkha dInAra grahaNa karyA. pachI teNe gautamadvIpane jANanArA khalAsIne zodhyo. kacarAthI vahANa bharyuM. (pa65) ane A pramANe teNe karyuM tyAre loka hasyo, aho! grahathI grahaNa karAyelanI pravRtti juo! te dvIpamAM gayo. ane tyAM kacaro ThAlavyo. tema karAya chate gAyanuM darzana thayuM ane vahANone chANathI bharyA. (566) potAnA nagare pAcho Avyo. pachI rAjAne maLyo. zuM dvIpAMtarathI tArA vaDe kaMI lavAyuM che ? ema rAjaprazna thayo tyAre datte kahyuM: he deva! gobara lai Avyo chuM. rAjAe kahyuM: tArA karane mApha karyuM che. ApanI kRpA thaI ema kahyA pachI loka tenA upara hasyo. pachI bhAMDa sAmAna potAnA ghare laI gayo. (567) samaye chANanA piMDane bALyo tyAre ratno pragaTa thayA. pachI ratnone veMcIne annAdi saMbaMdhI paribhoganI prApti thaI. A pramANe lokapUjatva prApta karyuM. lokanA upahAsanI avagaNanA karIne kAryamAM je nizcaya (zraddhA) hato tenAthI teNe kalyANa prApta karyuM. (pa68) paTTaka samAna AjJA che ema ahIM paNa dharmaviSayamAM potAnI buddhithI sata udAharaNathI yathAviSaya yathAyogya ghaTAvavo. te A pramANe-paTTakasamAna AjJA che, pitAnA sthAne guru che, upahAsanA sthAne anyalokanA vAdo che, grahilapaNAnA sthAne lokamAM svaprakAzaka jJAna che. ratnasthAne dharma che. (569) Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 upadezapadaH bhAga-2 paralokahitamAM udyata thayelA gurue gobaravaNika samAna jIvone dharma Apavo joIe. A jagatamAM AvA prakAranA lAyaka jIvone dharma ApavAmAM na Ave to te svArthI (ekala peTo) kahevAya che. jo A pramANe che to zuM thAya? tene kahe che. dhanADhyonI jema mAtra potAnuM peTa bharavuM e moTA mANasone anucita che. (570) A pramANe somAnA abhiprAyane jANIne zrImatI sAdhvInI pAse laI gaI. kyAM laI gaI? upAzraya laI gaI. zA mATe laI gaI? mAre vatadAna kalpatuM nathI pravartinIne vratadAna kahyuM che ema kahIne laI gaI. tyAM paNa upAzrayamAM pravartinIe yathAvidhi ucita saMbhASaNAdi vidhithI somAne joi. (571) dAnAdi bhedathI bhinna cAra prakArano dharma kahyo. tathA karmanA upazamathI somAne dharma pariNata thayo. (572) pachI teNe vidhithI aNuvratanuM grahaNa ane pAlana karyuM. pachI vaDIlavargane aprIti thaI. vaDIloe tene kahyuM tuM A dharmane choDa. teNe kahyuM. meM guru pAse dharma svIkAryo che tethI tenI pAse ja tyAga karIza. pachI te vaDIlone guru pAse lai gai. (573) kuzaLa somAe AvuM vicAryuM ke-mAtA-pitAnI viruddha uttaro ApavA yogya nathI ane upAzrayamAM pravartinInA darzanathI mAtA-pitAne dharmanI prApti thaze. (574) jatAM teoe vaNikanA ghare mahAghora aNaghaTato banAva joyo. te banAva zuM che? hiMsAnI pravRttithI tenA kuLano vinAza karanAro prasaMga banyo. (575) eka duHzIla gRhiNI hatI ane te nokara upara Asakta thaI. ane teNe "tAre putrane mArI nAkhavo' evo nokaranI sAthe saMketa karyo. pachI teNIe baMnene ekIsAthe gAmamAM mokalyA. putre cAkarano ghAta karyo. pachI ekalo putra ghare Avyo. (576) teNIe paNa zilAnA ghAtathI putrane mArI nAkhyo. tenI putravadhUe chUrIthI sAsune haNI. putrIne nirveda thayo. arara! A zuM thayuM? ema kolAhala thayo. (577) loka bhego thayo tyAre pUchyuM ke te kema mAtAno ghAta karanAra strIne na mArI? teNe kahyuM. meM hiMsAnI nivRtti lIdhI che. ane loke kahyuM aho! A hiMsAnA aviramaNanuM phaLa che. aho! kevuM pApa ! (578) somAe mAtA-pitAne kahyuM. meM paNa eka hiMsA viramaNa vratano svIkAra karyo che. "to zuM mAre tene choDI devo" ema mAta-pitAne jaNAvyuM tyAre teoe kahyuM: nA tAre vratano tyAga na karavo. hamaNAM vratanuM pAlana kara. (579). A pramANe jema mArgamAM jatA somAnA mAtA-pitA kuTuMbamAM mAri joI tema bhAMgI gayelA vahANavALo koIka saudAgara dvIpAMtaramAM duHkhI thaye chate cAkare AdarapUrvaka sArI rIte sevA karI ane saudAgara tenA upara khuza thayo ane potAnI putrI ApI. ane te cAkare kahyuM: have koIka kAraNathI A vAtamAM tame khoTuM bolo to A jIvaka nAmanA pakSIo sAkSI thaze. (580) Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 177 ane ghare AvIne strI AdinA vazathI putrIdAnanA vacanamAM palaTI gayo eTale vivAda thayo. cAkare rAjAne putrIdAnano vyavahAra jaNAvyo. tathA he deva! pakSIo sAkSI che, e pramANe pakSI sAkSI jaNAvyuM chate rAjAvaDe anujJA apAyela cAkara pakSIone laI Avyo ane rAjAne vismaya thayuM. pachI ekAMtamAM pakSIone pRcchA karI. jemake- (581) tame kyAM sAkSI cho ? arthAta kevI rIte sAkSI cho ? tethI teoe Aju-bAju rahelA ane svayaM ja prayojanane jotA lokonI samakSa bhojana mATe chANamAM nAkhelA kRmIone cAMcanA agrabhAgathI upADIne batAvavA dvArA sAkSI karI. kevI rIte sAkSI karI? khoTuM bolavA rUpa AvA prakAranA karmothI AvA prakAranA kIDArUpe utpanna thavAnuM thAya che. arthAt kIDArUpe utpanna thavuM paDe che. pachI A rIte dhikkArapUrvaka tIraskAra karAyelo saudAgara somAnA svajana lokavaDe jovAyo. tethI somAne bIjA vratanA tyAgano niSedha karyo. (582). A pramANe ja snAnathI bhInA zarIravALo talacora koika rIte dukAna pAse gayo. baLadathI marAyelo talanA DhagalAmAM paDyo. coTelA talanI sAthe ja te ghare gayo. (583) mAtAe coMTelA talane khaMkherIne, photarA kADhIne, lADu banAvIne tene khAvA ApyA. talalADunA bhakSaNamAM Asakta thayelo putra ghaNA AdarapUrvaka te ja rIte talanI corI karavA lAgyo. Ama vAraMvAra corI-corIne talano Dhagalo karyo. (584) A ja pramANe talanI jema ja AdarapUrvaka-vastrAdikanI corI karavA lAgyo. rAjapuruSoe pakaDyo. pachI mAtAnA stananuM bhakSaNa karyuM. pachI jenA hAtha-paga kApavAmAM AvyA che evA talacorane joIne somAnA mAtA-pitAe trIjAvratane choDavAno niSedha karyo. (585) A pramANe koika duHzIla pApI strI kAmanA unmAdathI azvarakSA mATe nimaNuMka karAyelA puruSa upara Asakta thaI. kevI thaine ? patine mArIne ghora raudra svabhAvavALI marelA patine paraThavavA gaI. (586) devatAe marAyelA patinA phlevarathI bharelI TopalI tenA mastaka sAthe jaDI dIdhI. TopalImAMthI gaLatA carabI ane lohIthI stana para kharaDAyelI ane AMdhaLI thaI chatAM vana tarapha javA lAgI. nagara tarapha pAchI phare che tyAre dekhatI thAya che. (587) bALakonA ToLAthI vIMTAyelI, jAti pragaTa karavA dvArA lokovaDe halanA karAtI, karuNa svarathI raDatI, evI te brAhmaNI somAnA svajana loka vaDe jovAI. A pramANe cothA vratanA tyAgano niSedha karAyo. (588) A pramANe lobhanA uddekarUpa asaMtoSathI jenuM vahANa bhAMgI gayuM che evo eka vaNika samudramAMthI koIka rIte nIkaLelo mAchalAnA AhArathI koDha nAmanA rogathI atyaMta pIDAyo. (589) Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 upadezapada : bhAga-2 pachI teNe sAMbhaLyuM ke putranA balithI nidhinI prApti thAya che. eTale teNe nidhi meLavavA tevo prayoga karyo, arthAt putranuM balidAna karyuM. paraMtu te niSphaLa gayuM. zAthI niSphaLa thayuM? putrano bali Apyo e pahelAM ja te nidhine koie grahaNa karyo hato. nagaranA rakSakoe jANyuM ke nidhi meLavavA mATe ANe putranuM bali karyuM che. (590) pachI ghaNA lokavaDe dhikkArAto ane niMdAto nagna daridrI koIka puruSa jovAyo. pachI somAnA mAtA-pitAe pUrvanI jema pAMcamA vratanA tyAgano niSedha karyo. (591) pachI somAno svajana loka saMvigna thayo ane upAzraye gaNinI pAse Avyo. tyAM paNa svajanaloke aNaghaTatuM joyuM jene have batAve che. (592) khAkharA ane rIMgaNAnA zAkathI bhojana karatA koIka puruSe ajANatA vIMchIne mukhamAM nAkhyo. vIMchIe tALavAmAM Dasa mAryo. (593) vyaMtara jAtino nirdeza bhAvanI pradhAnatA batAvavA karyo che, arthAt te vIMchI ugra viSavALo hato. sojI gayelA mukhavALo mahAvyathAne pAmyo. vaidya samUha vaDe vicitra prakAranA auSadhothI cikitsA karAyo. (594) ulaTI karato, aMgabhaMga karAyelo, ghaNuM virasa raDato somAnA mAtA-pitA vaDe jovAyo. pachI ahoho! A rAtribhojananuM pApa duSTa che ema mAnatA mAtA-pitAe somAne chaThThA rAtribhojanavratanA tyAgano niSedha karyo. (595) eTalAmAM somAe kahyuM: ghaNuM karIne meM A dharmano svIkAra karyo che. bIjA paNa keTalAka niyamavizeSono svIkAra karyo hovAthI prAyaH zabdano prayoga karyo che. ane pachI somAnA mAtA-pitAe kahyuM tuM prayatnapUrvaka vrata pALaje. tathA caM zabda samuccayamAM che. tane gururUpe mAnya pravartinIne maLIe. (596) pachI upAzraye gayA ane najIka rahela zayyAtaranA gharanI caityapratimA (=caityamAM rahelI pratimA) samakSa caityavaMdana karyuM. pachI somAe gaNinIne kahyuM ke A mArA mAtApitA che. te gaNinIe emanA bolAvyA pahelA bolAvavuM AdirUpe ucita pratipatti karI. teone saMtoSa thayo. sAmAnyathI dharmakathA karI. vizeSathI keTalA arthone pUchyA. gaNinIe praznonA uttaro ApyA je nIcenA traNa zlokathI kahevAya che. (597) ko dhammo jIvadayA, kiM sokkhamaroggayA u jIvassa / ko ho sabbhAvo, kiM paMDiccaM pariccheo // 598 // kiM visamaM kajjagatI, kiM laddhaM jaM jaNo guNaggAhI / kiM suhagejhaM suyaNo, kiM duggejhaM khalo loo // 599 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 179 emAdipucchavAgaraNato tahA bhaddayANi jAyANi / jai tIe dhammavigdhaM, pAyaM suviNe'vi Na kareMti // 600 // idaM ca mahatA prabandhena vyAkhyAtatvAt sugamatvAcca na vyAkhyAyate / evamAdIni prAggAthAgranthoktAni yAni pRcchAvyAkaraNAni, tebhyastathA bhadrakANi jAtAni, yathA tasyA dharmavijaM prAyaH svapne'pi na kuntIti // 598-600 // pUrve vistArathI vyAkhyAna karyuM hovAthI ane sugama hovAthI (598-599-600) gAthAonuM ahIM pharIthI vyAkhyAna karAtuM nathI. pUrve kahevAyelI gAthAomAM apAyelA uttarothI somAnA mAtA-pitA tevA bhadraka thayA jethI svapnamAM paNa somAne dharma-aMtarAya 52tA nathI. (588-588-500) itthaM zrImatIsomodAharaNamabhidhAya prastute yojanAmAhaguNaThANagapariNAme, saMte jIvANa sayalakallANA / iya maggagAmibhAvA, pariNAmasuhAvahA hoti // 601 // guNasthAnakapariNAme uktalakSaNe sati jIvAnAM sakalakalyANAni, ityevaM 'mArgAnugAmibhAvAt' zuddhanItipathAnusaraNalakSaNAt , 'pariNAmasukhAvahAni' paramparayA sukhAnubandhapradhAnAni bhavanti / guNasthAnakapariNAmavanto hi jIvA niyamAd mArgamevAnusaranti, unmAgrgAnusaraNakAriNo mithyAtvAdeH karmakSayeNaiva guNasthAnakapariNAmasaMbhavAt / tataH sakalakalyANalAbhaH sampadyata iti // 601 // A pramANe zrImatI-somAnuM dRSTAMta kahIne prastutamAM tenI yojanAne kahe che gAthArtha- guNasthAnakano pariNAma thaye chate jIvonAM saghaLAM kalyANo A pramANe mArgAnugAmIbhAvathI paraMparAe sukhAnubaMdhanI pradhAnatAvALAM thAya che. TIkArtha- guNasthAnakano pariNAma =Ano artha pUrve (gAthA 546mAM) kahyo che. mArgAnugAmIbhAvathI zuddha nItimArgane anusaravAthI. guNasthAnakanA pariNAmavALA jIvo niyamA mArgane ja anusare che. kAraNa ke unmArganuM anusaraNa karAvanAra mithyAtvamohanIya vagere karmanA kSayathI ja guNasthAnakano parima. pragaTe che. tethI (=bhArga anus29||thii) sarvasyAno da. thAya che. (501) Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 upadezapada : bhAga-2 atha mahAvratAnyadhikRtyAhaguNaThANagapariNAme, mahavvae tu ahigicca NAyAiM / samiIguttigayAiM, eyAiM havaMti NetAI // 602 // guNasthAnakapariNAme uktalakSaNe sati mahAvratAni, tuH punararthe, adhikRtyAzritya jJAtAnyudAharaNAni samitiguptigatAni samitiguptipratibaddhAnyetAni bhavanti jnyeyaani| samitiguptInAM mahAvratarUpatvenetthamupanyAsaH kRtaH // 602 // have mahAvratone AzrayIne kahe che gAthArtha guNasthAnakano pariNAma thaye chate mahAvratone AzrayIne samiti-gupti saMbaMdhI A (have pachI kahevAze te) daSTAMto jANavA. TIkArtha- prazna- mahAvrato saMbaMdhI dAMto kahevA joIe, tenA badale samiti-guptisaMbaMdhI dRSTAMto kahevAnuM zuM kAraNa? uttara- samiti-gupti mahAvratarUpa hovAthI samiti-gumisaMbaMdhI daSTAMto kahevAmAM bhAvaza. (502.) atha samitisaGkhyAM svarUpaM cAhairiyAsamiyAiyAo samitio paMca hoti nAyavvA / paviyAregasarAo, guttIo'to paraM vocchaM // 603 // IryAsamiti SAsamitireSaNAsamitirAdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitiruccAraprastravaNakhelasiMghANajallapariSThApanikAsamitiritinAmikAH samitayaH paJca bhavanti jJAtavyAH / kiMlakSaNA ityAha- pravIcAraikasarAH pravIcArAH kAyavacasozceSTAvizeSAH, tamevaikaM sarantyanuvarttante yAstAstathA, samiti saMgatavRttyA, itiH pravRttirityarthayogAt / guptIrataH paraM vakSya iti // 603 // have samitinI saMkhyA ane svarUpane kahe che gAthArtha- iryAsamiti vagere pAMca samitio jANavI. samitio kevaLa pravicArane ja anusare che. have pachI guNione kahIza. TIkArtha- iryAsamiti, bhASAsamiti. eSaNAsamiti, AdAnabhAMDamAtranikSepaNA samiti ane uccAra-prazravaNa-khela-siMghANa-jalapAriSThApanikAsamiti e nAmavALI pAMcasamitio jANavI. samitio kevaLa pravicArane ja anusare che. pravicAra eTale kAyA ane vacananuM vizeSa prakAranuM AcaraNa. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 upadezapada : bhAga-2 prazna-samitio kevaLa pravicArane ja anusAre che e kevI rIte samajI zakAya? uttara-samiti zabdanA arthathI A samajI zakAya che. samiti zabdano artha A pramANe che samiti zabdamAM sama ane ti ema be zabdo che. temAM sam eTale ucita adhyavasAyathI ti eTale pravRtti. ucita adhyavasAyapUrvaka pravRtti karavI te samiti. Ama samiti zabdanA arthathI ja pravRtti (=AcaraNa) samajI zakAya che. kAyA ane vacananuM vizeSa 52- mAya29. (=pravRtti.) praviyA cha. (503) maNaguttimAiyAo, guttIo tinni samayakeUhiM / paviyAretararUvA, nihiTThAo jao bhaNiyaM // 604 // manoguptirvacanaguptiH kAyaguptirityevaMlakSaNA 'guptayo' rAgadveSAdibhirdoSairvikSobhyamANasyAtmano gopanAni tistraH 'samayaketubhiH' siddhAntadhavalagRhadhvajakalpairAcAryaiH, kIdRzya ityAha-pravIcAretararUpAH pravIcAra uktarUpaH, itarazabdAt tatpratiSedharUpo'pravIcArastau rUpaM yAsAM tAstathA 'nirdiSTA' nirUpitA vartante / 'yataH' kAraNAd bhaNitaM samayaketubhireva // 604 // gAthArtha- zAstrarUpa mahelanI dhajA samAna AcAryoe managupti Adi traNagunio kahI che. guNio pravicArarUpa ane apravicArarUpa che. kAraNa ke AcAryoe (have kahevAze te) kahyuM che. TIkArtha- manogupti-vacanagupti ane kAyamuni ema traNa gutio che. rAga-dveSa vagere doSothI kSubdha banatA AtmAnuM rakSaNa kare te gupti. pravicAra zabdano artha 603mI gAthAmAM kahyo che. pravicArano abhAva te apravicAra. (604) bhaNitameva darzayatisamio niyamA gutto, gutto samiyattaNammi bhaiyavyo / kusalavaimudIraMto, jaM vaiguttovi samiovi // 605 // 'samitaH' samyag yogapradhAnatayA gamanabhASaNAdAvarthe itaH pravRttaH san munirniyamAd avazyaMbhAvena guptaH svaparayo rakSAkaro vrtte| guptaH samitatve bhajanIyo vikalpanIyaH / atra hetumAha-'kuzalavAcaM' kuzalamadhuratvAdiguNavizeSaNAM vAcaM giramudIrayannugiran san yad yasmAt 'vaitti vAcA gupto'pi samito'pi syAt / anena ca samito niyamAd gupta ityetad bhAvitaM, guptastu mAnasadhyAnAdyavasthAsu pravIcArarUpakAyaceSTAvirahe'pi guptaH syAdeva // 605 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 upadezapada : bhAga-2 AcAryoe je kahyuM che tene ja kahe che gAthArtha- samita muni niyamA gupta che. gupta jIva samita hoya ke na paNa hoya. kAraNa ke kuzaLavacanane bolato sAdhu gupta paNa hoya ane samita paNa hoya. TIkArtha- samita- san eTale mAnasika ekAgratAnI pradhAnatAthI, rUta eTale gamanabhASaNa Adi kAryamAM pravRtta thayela. mAnasika ekAgratAnI pradhAnatApUrvaka gamana-bhASaNa Adi kAryamAM pravRtta thayela muni samita che. (ahIM mAnasika ekAgratAnI pradhAnatApUrvaka ema kahevAnuM kAraNa e che ke gamana-bhASaNAdimAM pravRtta thAya, paNa mAnasika ekAgratA na hoya to te samita na kahevAya.) gupta= svaparanI rakSA karanAra kuzaLavacana= madhuratAdi guNothI viziSTa vacana. kuzaLa vacanane bolato sAdhu gupta paNa hoya ane samita paNa hoya ema kahevA dvArA samita niyamA gupta hoya e vicAryuM. gupta to mAnasa dhyAna vagere avasthAmAM pravicAra rUpa kAyika pravRttinA abhAvamAM paNa gupta hoya ja. (gupta sAdhu mAnasa dhyAna vagere avasthAmAM pravicAra rUpa kAyika ke vAcika pravRtti na hovAthI gupta ja hoya, samita na hoya.) (605) etAzca yathA zuddhAH syustathA cAhapuTviM sarUva pacchA, vAghAyavivajayAo eyAo / kajje uvauttassANaMtarajoge ya suddhAu // 606 // 'pUrva' guptisamitiprayogakAlAt 'sarUvatti padaikadeze'pi padasamudAyopacArAt svarUpAvagame satyAsAM pazcAt prayogakAle 'vyAghAtAdivivarjitA' dharmakathAdivyApArAntaravikalA 'etA' guptisamitayaH zuddhA bhavantItyuttareNa yogaH / kIdRzasya sAdhorityAha-kArye' jJAnAdAvupasthite evopayuktasya sarvAtmanA, sAmIpyenAtmano''nantarayoge'pi' tato'pi kAryAdavyavahita eva kAryavizeSe, upayuktasyeti yojyate, zuddhA nirmalA bhavanti / idamuktaM bhavati-prathamata AsAM svarUpe pravIcArAdilakSaNe jJAte, tataH prayogakAle vyApArAntaraparihAreNa vyAghAtavarjane sati, sarvAtmanopayuktasyAnantarayoge ca tathArUpa eva cikIrSite, etAH zuddhi pratipadyante, hetusvarUpAnubandhAnAM vizuddhibhAvAt / atra svarUpAvagamo hetuH / vyAghAtavarjitA kArye pravRttiH svarUpam / anantarayogazcAnubandha iti // 606 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 upadezapada : bhAga-2 samitio ane gunio je rIte zuddha thAya te pramANe kahe che gAthArtha- sAdhune pUrve gupti-samitinA svarUpano bodha hoya. kArya upasthita thAya tyAre ja prayogakALe upayukta sAdhunI samiti-guptio vyAghAtathI rahita hoya ane anaMtarayogamAM upayukta evA sAdhunI samiti guptio zuddha che. TIkArtha- ahIM samiti-guNinA prayoganI pahelAM, prayoga vakhate ane prayoga karyA pachI ema traNa mudA jaNAvyA che. (1) sAdhu samiti-guptino prayoga kare e pahelAM tene samiti guptinA svarUpanuM jJAna hovuM joIe. (2) jJAnAdinuM koI kArya upasthita thAya tyAre ja te te samiti-guptinA prayoga karavAno che, te sivAya nahi, jJAnAdinuM koI kArya upasthita thAya tyAre samiti-guptino prayoga karatI vakhate vyAghAtano=dharmakathA vagere anya vyApArano tyAga karavo joie, tathA saMpUrNapaNe temAM ja upayogavALA rahevuM joie. (3) vivalita kArya pachI je kArya karavAnuM hoya temAM paNa upayoga hovo joie, arthAt te kArya paNa samiti-guptinA pAlana pUrvaka karavuM joie. ahIM tAtparya e che ke-vivalita koI kArya karatI vakhate ja samiti-guminuM pAlana karavAnuM che evuM nathI, kiMtu vivalita koI kArya karyA pachI bIjuM je kArya karavAnuM hoya temAM paNa samiti-guptinuM pAlana karavAnuM che. AnAthI samiti-guptino anubaMdha cAle. A ja vigatane TIkAmAM muOM mavati ityAdithI kahI che. te A pramANe-(1) pahelAM samiti-guptinuM pravicAra vagere svarUpa jaNAye chate, (2) pachI prayoga kALe anya vyApArano tyAga karavA dvArA vyAghAtano tyAga karyo chate, (3) anaMtarayoga paNa tevA prakArano (=upayogavALo) karavAno icchelo hoya, tyAre upayogavALA sAdhunI samiti-guNio zuddhine pAme che. kemake temAM hetu, svarUpa ane anubaMdha e traNanI vizuddhi rahelI che. ahIM svarUpanuM jJAna e hetu che. kAryamAM vyAghAtathI rahita pravRtti svarUpa che. anaMtarayoga anubaMdha che. (606) atha tAsAmAharaNAni vibhaNiSurAhaeyAsiM AharaNA, niddiTThA ettha puvvasUrIhiM / varadattasAhumAdI, samAsato te pavakkhAmi // 607 // etAsAM samitiguptInAmAharaNAni dRSTAntA nirdiSTA 'atra' jaine mate puurvsuuribhiH| kIdRzAnItyAha-varadattasAdhvAdInyaSTau samAsatastAni pravakSyAmIti // 607 // have samiti-gumionAM dRSTAMtone kahevAnI icchAvALA graMthakAra kahe che Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 upadezapada : bhAga-2 gAthArtha-TIkArtha- jaina matamAM pUrvAcAryoe samiti-guNionAM varadatta sAdhu vagere ATha dRSTAMto kahyAM che. te dRSTAMtone huM saMkSepathI kahIza. (607) etAnyevaikonapaJcAzad( SaTpaJcAzad )gAthAbhirvyAcaSTevaradattasAha iriyAsamito sakkassa kahavi uvaogo / devasabhAe pasaMsA, micchadiTThissa'sadahaNaM // 608 // Agama viyArapaMthe, macchiyamaMDukkiyANa purautti / pacchA ya gayaviuvvaNa, bolo sigyo avehitti // 609 // akkhobhiriyAloyaNagamaNamasaMbhaMtagaM tahacceva / / gayagahaNukkhivaNaM pADaNaM ca kAyassa sayarAiM // 610 // Na u bhAvassIsiMpi hu, micchA dukkaDa jiyANa piiddtti| avi uTThANaM evaM, Abhoge devatoso u // 611 // saMharaNa rUvadaMsaNa, varadANamaNiccha cattasaMgotti / gamaNAloyaNavimhaya, jogaMtarasaMpavittI ya // 612 // saMgayasAha kAraNiya rohage bhikkhaNiggamaNa pucchA / katto tubbhe NagarAo ko abhippAo Navi jANe // 613 // tattha vasaMtANa kahaM, avvAvArA u kimiha jaMpaMti / etthavi avvAvAro, kiM sAhaNamANametthaMpi // 614 // sammai dIsai kiMcI, savvaM sAhijae na sAvajaM / kiM vasahettha gilANo, kimihADaha apaDibaMdhAo // 615 // cAraga tubbhe samaNA, ko jANai appasakkhio dhammo / Na ha etthaM chuTTijjai, jaM jANaha taM karejAhi // 616 // kaha satti miya Nu sattimayasAsaNa ko Nu esa savvaNNU / emAi aNuciyaM sai, bhAsAsamio Na bhAsei // 617 // vasudeva puvvajamme, AharaNaM esaNAe samiIe / magahA NaMdiggAme, goyama dhijjAI cakkayaro // 618 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 upadezapada : bhAga-2 tassa ya dhAriNi bhajjA, gabbhattAe kuo u AhUo / dhijjAI mao chammAsagabbha dhijjAiNI jAe // 619 // mAulake saMvaDDaNa, kammakaraNa viyAraNA ya loeNaM / Natthi tuha ettha kiMcI, to beI mAulo tamiha // 620 // mA suNa logassa tumaM, dhUyAo tiNNi tAsiM jeTTayaraM / dehAmi kare kammaM, pakao patto ya vIvAho // 621 // sA Nicchae visaNNo, mAulao bei bIya dAhAmi / sAvi ya taheva Nicchai, taiyattI Necchai sAvi // 622 // NivviNNa NaMdivaddhaNaAyariyANaM sagAsi NikkhaMto / jAo chaTThakkhamao, geNhai yamabhiggahamimaMtu // 623 // bAlagilANAINaM, veyAvaccaM mae u kAyavvaM / taM kuNai tivvasaDDo, khAyajaso sakkaguNakittI // 624 // assaddahaNA devassa Agamo kuNai do samaNarUve / ego gilANo aDavIe ciTThaI aigao biio // 625 // bei gilANo paDio, veyAvaccaM tu saddahe jo u / so udveja khippaM, suyaM ca taM NaMdiseNeNa // 626 // chaTThovavAsapAraNamANIyaM kavala ghettukAmeNaM / taM suyamettaM rahasuTThio ya bhaNa keNa kajaMti // 27 // pANagadavvaMti tahiM, jaM NatthI bei teNa kajaMti / Niggaya hiMDaMte kuNayaNesaNaM Navi ya pellei // 628 // iya ekkavAra bIyaM, ca hiMDio laddha taiyavArammi / aNukaMpA tUraMto, gao ya so tassagAsaM tu // 629 // kharapharusaNiTTharehiM, akkosai se gilANao ruTTho / he maMdabhagga ! phukkiya !, tUsasi taM NAmametteNa // 30 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 upadezapada : bhAga-2 sAhuvagAritti ahaM, NAmaDlo taha samuddisiumAo / eyAe avatthAe, taM acchasi bhattalohillo // 631 // amayamiva maNNamANo, taM pharusagiraM tu so sasaMbhaMto / caraNagao khAmeI, dhuvai ya taM samalalittaM // 632 // uTeha vayaMmottI, taha kAhAmI jahA hu acireNa / hohiha NiruyA tubbhe, beI Na tarAmi gaMtuM je // 633 // Aruha me piTThIe, ArUDho to tahiM pahAraM ca / paramAsuiduggaMdhaM, muyaI paTTIe kesayaraM // 634 // bei giraM dhiya muMDiya!, vegavihAo kautti dukkhavio / iya bahuvihamakkosai, pae pae sovi bhagavaM tu // 635 // Na gaNai taM pharusagiraM, Na ya taM garahai durahigaMdhaM tu / caMdaNamiva maNNaMto, micchA mi dukkaDaM bhaNai // 636 // ciMtei kiM karemI, kaha Nu samAhI bhaveja sAhussa / iya bahuvihappagAraM, Navi tiNNo jAva khobheuM // 637 // tAhe abhitthuNittA, gao tao Agao ya iyaro u / Aloie gurUhiM, dhaNNotti tahA samaNusiTTho // 638 // jaha teNamesaNA No, bhiNNA iya esaNAe jaiyavvaM / savveNa sayA addINabhAvao suttajoeNa // 639 // dhijjAisomilajjo, AdANAisamiIe uvautto / gurugamaNatthaM uggAhaNA u gamaNe NiyattaNayA // 640 // taha muyaNa samma coyaNa, kimettha sappo tti eva paDibhaNio / saMviggo hA'juttaM, bhaNiyaMti surAe'Nuggahio // 641 // taha sappadaMsaNeNaM, suTuyaraM tivvasaddhasaMpaNNo / daMDaggahaNikkheve, abhiggahI savvagacchammi // 642 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 Gpahezapa : (bhAga-2 aNNoNNAgama NiccaM, abbhuTTANAijogaparituTTho / jatteNaM heTavari, pamajaNAe samujjutto // 643 // jAvajIvaM evaM, gelaNNammivi aparivaDiyabhAvo / ArAhago imIe, tigaraNasuddheNa bhAveNa // 644 // dhammaruI NAmeNaM, khuDDo carimasamiIe saMpaNNo / kahavi Na pehiyathaMDila, Na kAiyaM vosire rAI // 645 // jAyA ya dehapIDA, aNukaMpA devayAe uppaNNA / tIe akAlapahAyaM, tahA kahaM jaha samujoo // 646 // vosiraNA aMdhAraM, haMta kimeyaMti devauvaogo / jANaNa micchAukkaDa, aho pamattomhi saMvego // 647 // aNNovi ya dhammaruI, khamago pAraNaga kaDuyatuMbammi / guruvAraNa nAyAloyaNAe bhaNio pariTThavasu // 648 // AvAgathaMDila pipIliyANa maraNamuvalabbha taddesA / karuNAe siddhaviyaDaNa, bhottUNamao mahAsatto // 649 // maNaguttIe koI, sAhU jhANammi NiccalamaIo / sakkapasaMsA asadahANa devAgamo tattha // 650 // diTTho ussaggaTThio, viuvviyaM jaNaNijaNagarUvaM tu / karuNaM ca saMpalatto, aNegahA tattha so tesiM // 651 // pacchA bhajjArUvaM, aNNapasattaM samattasiMgAraM / bhUo ya ahilasaMtaM, UsugamaccaMtaNehajuyaM // 652 // tahavi Na maNaguttIe, calaNaM NiyarUvadevavaMdaNayA / thuNaNa logapasaMsA, evaMpi Na cittabheo u // 653 // vayaguttIe sAhU, saNNAyagaThANa gacchae daTuM / coraggaha seNAvaI, vimoiuM bhaNai mA sAha // 654 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 G4:za56 : bhAga-2 caliyA ya jaNNayattA, saNNAyagamilaNamaMttarA ceva / mAyapiyabhAyamAI, so vi Niyatto samaM tehiM // 655 // teNehiM gahiyamusiyA, mukkA te biMti so imo sAhU / amhehiM gahiya mukko, to beI ammagA tassa // 656 // tubbhehiM gahiyamukko, Ama ANeha ber3a to chariyaM / jA chiMdemi thaNaM NaNu, kiM te seNAvaI bhaNai // 657 // dujammajAyameso, diTThA tubbhe vahA vi navi siTuM / kaha putto tti aha mamaM, kiha Navi siTuMti dhammakahA // 658 // AuTTo uvasaMto, mukko majhaMpi taM si mAitti / savvaM samappiyaM se, vaiguttI eva kAyavvA // 659 // kAiyaguttAharaNaM, addhANapavaNNago mahAsAhU / AvAsiyammi sattheNa lahai tahiM thaMDilaM kiMci // 660 // laddhaM ca NeNa kahavI, ego pAo jahiM paiTThAi / tahiM ThiegapAo, savvaM rAiM tahiM thaddho // 661 // Na ya atthaMDilabhogo, teNa kao tattha dhIrapuriseNaM / sakkapasaMsA devAgamo ya taha bhesaNamakhoho // 662 // sItaggahasaMpADaNamacalamaMgANa dukkaDaM sammaM / suravaMdaNA pasaMsaNa, aIva logeNamukkariso // 663 // A ATha dRSTAMtone ogaNapaccAsa (chappana) gAthAothI kahe che IryAsamiti upara varadatta sAdhunuM udAharaNa koIka sannivezamAM varadatta nAmanA muni svabhAvathI ja iryAsamitimAM ati upayogavaMta rahetA hatA. svabhAvathI ja jeoe guNo upArjana karyA che evA guNIo upara dRDha anurAgavALA, koika rIte vipula avadhijJAnanA upayogathI manuSyakSetrane jotA saudharma devalokanA adhipati zakrendrane varadatta sAdhu saMbaMdhI jJAna thayuM ane IryAsamitimAM tenuM atyaMta nizcalapaNuM joine saudharma nAmanI devasabhAmAM teNe prazaMsA karI ke-aho! A Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 189 varadatta sAdhu deva-manuSya ane asurathI sahita paNa saMpUrNa jagatavaDe iryAsamitimAMthI calAyamAna karavA zakya nathI. ane temAM (devasabhAmAM) eka mithyAdaSTi devane indravaDe prazaMsA karAyelA varadatta sAdhunA guNo vize zaMkA thaI. jemake koIka vaDe sAruM kahevAyuM che ke-"svAmI je icche che te kare che, je manamAM Ave te bole che, sAmAnyalokamAM svAmI saMbaMdhI zaMkA jAgatI nathI tethI svAmIpaNuM ramaNIya che." (608) pachI te devanuM ticchalokamAM avataravA svarUpa Agamana thayuM. caMDilabhUmi javAnA mArgamAM mAkhI jevaDI deDakIone niraMtara vikurtI ane pAchaLa girizikhara jevA UMcA, pavananA vega jevA jhaDapI, atyaMta UMcI karelI sUMDhavALA hAthIne viku. pachI mahAvate kalarava karyo. jemake-"tuM mArgamAMthI jaladI khasI jA nahIMtara jIvato nahIM rahe." kSobha nahIM pAmelA, sarva prakAre trAsa ApavAnuM choDyuM che jeNe evA IryAsamiti pUrvaka jatA muninuM gamana hAthInI vikuNA pUrve jevuM hatuM tevuM ja avihvaLa rahyuM. hAthIe sUMDhathI munine pakaDIne AkAzataLamAM ghaNAM uchALyA ane sAthe ja muni bhUmitaLa para paTakAyA. pheMkavAno ane paTakavAno gALo (aMtara) ati alpa hovAthI ahIM samaka zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. vyavacchedya (nAza pAmavA yogya)ne kahe che-paraMtu IryAsamitinI pariNatirUpa Atmika bhAvano leza mAtra nAza na thayo. zAthI? kAraNa ke "mAruM A pApa mithyA thAo" ema haiyApUrvaka prAyazcitta karyuM, kemake mArA nimitte mAkhI jevaDI deDakIone pIDA thAya che. ane bIju kAraNa- saMvRtta karAyelA zarIrathI, iryAsamitinI pradhAnatAthI teNe utthAna karyuM. pachI deve varadatta sAdhunA manano bhAva jANavA jevo upayoga mukyo tyAre khuza thayo, paraMtu upekSAdi bIjo bhAva na thayo. pachI deve mAkhI jevI deDakIonuM ane hAthInuM saMharaNa karyuM. cAlatA che kuMDalo jenA, chAtI upara vistRta pharakato che hAra jeno, gADha kiraNonA samUhathI nAza karAyo che aMdhakArano samUha jenAvaDe evA uttama mukuTane dhAraNa karatA deve potAnA rUpanuM darzana karAvyuM. pachI varadAna mAgo ema Adara karyo (stutistavanA karI). niSparigrahI varadatta sAdhunI niHspRhatA jANIne bhaktibhAvavALo deva tenA caraNakamaLane vaMdIne saMtoSa pAmelo potAnA sthAne gayo. pachI varadatta sAdhu paNa tyAMthI gayA ane pUrve cAlelA spaMDila bhUminA mArga para jIvonuM avalokana karyuM. "mArA vaDe sAkSAt deva jovAyo' evo garva paNa na karyo ane aMDilabhUmi javA sivAyanA svAdhyAya vagere svarUpa bIjA yogomAM samyak pravRtta thayA. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 upadezapada : bhAga-2 bhASAsamiti upara saMgata sAdhunuM udAharaNa koIka eka nagaramAM saMpUrNa sAdhu samAcArI pALavAmAM tatpara saMgata nAmanA sAdhu hatA. tathA-"je satya bhASA hoya paNa bolavA yogya na hoya, tathA satyAmRSA ane mRSAbhASA je paMDita puruSo vaDe AcarAyelI nathI tene prajJAvAne na bolavI joIe." te saMgatamuni AvA prakAranI vacanazuddhimAM svabhAvathI ja upayogavALA rahetA hatA. have koIka vakhate te saMgata sAdhu glAna sAdhunI sevA karavAmAM rokAyelA hatA tyAre zatruoe nagarane ghero ghAlyo. nagaranI aMdara puSkaLa bhikSA maLatI hovA chatAM paNa Asakti ghaTADavA mATe bahAra zatrurAjAnA sainyamAM bhikSA levA mATe gayA. pachI sainyapuruSoe tenI pUchaparacha karI. jemake- sainyalokanRtame ahIM kyAMthI AvyA? muni-huM ahIM nagaramAMthI Avyo chuM. sainyaloka-A nagaranA svAmIno abhiprAya kevo che? zuM amArI sAthe yuddha karaze ke nahIM? muni-koNa kevA abhiprAyamAM varte che te huM jANato nathI. sainya-te nagaramAM vasatA tamAre abhiprAyanuM jJAna kema na thayuM? muni-sAdhuo lokavyApArathI para hoya che tethI bIjAnA abhiprAyane jANatA nathI. sainya-tame jo rAjAnA abhiprAyane jANatA nathI to nagaramAM loko saMdhi ane vigrahanA viSayamAM zuM bole che te kaho. | muni-ahIM paNa huM lokonI vAto jANavAmAM vyApAra vinAno chuM, arthAt lokonI vAto jANavI e mAro viSaya nathI. sainya-rAjAne hAthI-ghoDA Adi laDAInI sAmagrI keTalA pramANamAM che? muni-ahIM paNa huM laDAinI sAmagrI jANavAmAM vyApAra vinAno chuM. muni ja kahe che. koIka zabda ane rUpavALI vastu be kAnathI saMbhaLAya che, be AMkhothI dekhAya che kemake kAna ane AMkhano svabhAva zabda ane rUpane grahaNa karavAno che. sarva sAvadya kahevAtuM nathI paraMtu prasaMga Ave chate niravadya ja bolAya che. ane tamArA vaDe sarva sAvadha pUchAya che. AthI ja paMDito kahe che-sAdhu be kAnothI ghaNuM sAMbhaLe che, be AMkhothI ghaNuM jue che, paraMtu jovAyeluM ane saMbhaLAyeluM sAdhune kahevuM ucita nathI. sainya-jo tame A pramANe lokavyApArathI rahita cho to pachI ahIM zA mATe vaso cho? Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 191 muni-A nagaramAM amArA eka glAna sAdhu che tethI ahIM rahIe chIe. sainya-to pachI ahIM amArA sainyamAM kema pharo cho? muni-ame A nagaramAM pratibaMdha mamatva) vinA vasIe chIe. sainya-tame jAsUsa cho. muni-ame jAsUsa nathI paNa sAdhu chIe. sainya tame kevA cho ema koNa jANe che? muni-ame kevA chIe emAM amAro AtmA sAkSI che, paNa bIjA koInI ahIM sAkSI nathI arthAt amArA AtmAmAM rahelo sAdhutva dharma ahIM sAkSI che. tethI AtmasAkSIe kahyuM che. sainya-tame AvA bAnA kADhIne amArAthI chUTI zakazo nahIM. muni-to tame je jANo (tamane je ucita lAge) te karo. sainya-amane ahIM manamAM eka vicAra thAya che ke zuM tamane evI koI zakti utpanna thaI che ke jethI tamo AvuM bolo cho ! ame tamane je pIDA karazuM te tame sahana karazo? munisakala tailokyamAM adhika sAmarthyavALA puruSavizeSanA zikSaNathI amo sahiSNu banyA chIe. sainya-A zaktimAna puruSa koNa che? muni-atIta-anAgata-vartamAna traNeya kALamAM rahelI sarva vastune hatheLImAM rahelA moTA motInI jema satata jANe che, sakala-sura-asura ane manuSyonA samUhathI vaMdAnuM che caraNarUpI kamaLa jenuM evA sarvajJa bhagavAna arihaMta zaktimAna puruSavizeSa che. pachI saMtoSapUrvaka sainya vaDe visarjana karAyelA muni svasthAnamAM gayA. A pramANe bhASAsamita puruSane nagarAdinA abhiprAyane pragaTa karavuM anucita che paraMtu saMgata sAdhu je bhASAsamitipUrvaka bolyA tema bolavuM joie. eSaNAsamiti viSe naMdiSeNa muninuM udAharaNa potAne saubhAgI mAnI beThelA manuSyonA abhimAnano potAnA sahaja saubhAgyathI jemaNe cUro karyo che, dazamA dazAha, aMdhakavRSNi mahArAjAnA putra, tatkALa harivaMzanI Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 upadezapada : bhAga-2 utpattimAM pitAmaha thayelA, kRSNavAsudevanA pitA evA vasudeva pUrvajanmamAM eSaNAsamitimAM udAharaNa che. tene ja batAve che- magadhadezamAM naMdIgrAmamAM vim jAtimAM gautama nAme brAhmaNa hato je bhikSAno arthI thaine prAmAdimAM kuMbhAranA cakranI jema bhikSA mATe phare che tethI te bhikSAcara kahevAyo. te gautama bhikSAcaranI dhAraNI nAme strI hatI. A pramANe kuTuMbadharma pravRtta thaye chate, keTaloka kALa gayA pachI te dhAraNIne koIpaNa gatimAMthI AvelA jIvathI garbha rahyo. te jIva svabhAvathI ja icchita siddhimAM kAraNabhUta puNya samUhathI rahita hato, arthAt te garbha pApanA udayavALo hato. AthI ja gautamanAmano brAhmaNa maraNa pAmyo. kyAre? tenA garbhamAM AvavA pachI cheke mAse gautamanuM maraNa thayuM. ane janma thayo tyAre dhAraNI mAtA maraNa pAmI. pachI mAmAe tene pALI poSIne moTo karyo ane tenuM naMdiSeNa nAma rAkhyuM. tyAM ja mAmAnA ghare khetIpazupAlana Adi kArya karavA lAgyo. teno mAmo kAryathI nizcita thayo. (13) A pramANe kALa pasAra thAya che tyAre bIjAnA duHkhamAM magna thayelo loka tene bharamAvavA lAgyo. kevI rIte bharamAve che? A gharamAM dhanAdinI ghaNI vRddhi thaye chate tArI mAlikInuM kaMIpaNa nathI. naMdiSaNa gRhakAryamAM maMda AdaravALo thayo tyAre vRttAMtane jANelA mAmAe kahyuM: svabhAvathI ja A gAma paragRhane saMtApa karanAruM, uddhatamukhavALuM che. tethI tuM lokonA vacana na sAMbhaLa. kemake loka bIjAnA ghara bhAMgavAmAM rAjI che. mAre ghare traNa putrIo che temAMthI je sauthI moTI che te yauvana pAmelI che tene huM ApIza. A pramANe mAmAe kahyuM tyAre te kAma karavA pravRtta thayo. kALathI vivAhano samaya Avyo tyAre pitAvaDe vivAha najIkamAM nakkI karAye chate tUTelA oSTapuTavALA mukhane kAraNe jenA dAMto dekhAya che, cipiTa nAkavALo, ati UMDI UtarelI AMkhavALo, ghogharA svaravALo, moTI phAMdavALo, TUMkI chAtIvALo, vAMkAcUMkA pagavALo, bhamarA-gAya-sApa jevI kALI kAyAvALo, jANe sAkSAt pApano ja na hoya! evA maMdireNane joIne te moTI putrI tene paraNavA icchatI nathI, ane bolI jo tame mane AnI sAthe paraNAvazo to huM nakkIthI prANatyAga karIza. pachI naMdiSeNa khinna thayo ane gRhakAryamAM maMda AdaravALo thayo. mAmo kahe che-jo ke moTI putrIe tane na ikyo to paNa huM tane bIjI putrI paraNAvIza. te bIjI putrI paNa pUrvanI jema tene paraNavA icchatI nathI. pachI mAmAe trIjI putrI paraNAvavA kabulyuM. A pramANe prathama putrInI jema trIjI paNa paraNavA icchatI nathI. (15) Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 193 pachI naMdiSeNa gRhavAsathI nirveda pAmyo ane naMdivardhana AcAryanI pAse dIkSA lIdhI. pachI pUrvabhavamAM karAyelA pApono nAza ugra tapa vinA thavAno nathI ema mAnato naMdiSeNa chaThThanA tapane karanAro thayo. chaThTha eTale chaThThabhakta samajavuM ane te chaThThabhakta tapa pAMca bhojananA tyAgapUrvaka karAya che ane chaThuM bhojana svIkArAya che. je tapamAM pAMca bhojananA tyAganI mukhyatAthI be upavAsanI sudhAne je sahana kare che te chaThThabhakta tapa kahevAya che. tathA potAnA sAmarthyano vicAra karIne naMdiSeNa have kahevAze e abhigrahane grahaNa kare che. tene kahe che- bALa glAnAdi eTale ke bALa-rogI-vRddhaprAthUrNaka-AcArya-upAdhyAya-tapasvI-zaikSaka Adi bheTavALA sAdhuone annapAnAdi vagere lAvI ApavA svarUpa veyAvacca mAre ekalAe ja karavI paNa bIjA koInA IcchAkArano viSaya na banavuM, arthAt mAre koInI paNa pAse veyAvacca na karAvavI. e pramANe abhigrahane laIne nidhinA lAbhathI paNa adhika saMtoSane dhAraNa kare che. ane tIvra zraddhA rAkhI tenuM pAlana kare che. ane cAre prakAranA zrIzramaNa saMghamAM prakhyAta thayo tyAre zakrendra tenA veyAvaccAdi guNonI prazaMsA karI. pachI zakendra karelA guNonI prazaMsAnI zraddhA nahIM karato koI eka deva ahIM Avyo ane teNe sAdhunA be rUpa karyA. temAMno eka glAna banI aTavImAM rahe che ane bIjA rUpe jyAM naMdipeNa sAdhu che tyAM upAzrayamAM gayo ane kahe che ke aTavImAM eka glAna sAdhu rahelA che. glAnanI veyAvaccamAM jene zraddhA che tathA jene veyAvacca karavAmAM rasa che tevo koI sAdhu ahIM hoya to te veyAvacca karavA hamaNAM ja taiyAra thAya. chaThThano tapa karIne pAraNuM karavAnI taiyArI karatA koLiyo bharavA gayo teTalAmAM naMdiSeNe tenuM vacana sAMbhaLyuM ane ekAeka Ubho thaI gayo ane pUche che tamAre kaI vastunI khAsa jarUra che? te sannivezamAM drAkSapAnAdinI upalabdhi nathI to tenI khAsa jarUra che ema devasAdhue kahyuM. pachI naMdiSeNa pANI levA mATe upAzrayamAMthI nIkaLyo ane bhUkha tarasathI kRzazarIrI nagaramAM gaveSaNA kare che tyAre te deva pANInI azuddhirUpa aneSaNA kare che ane te sAdhu tenuM vAraNa karato nathI. A pramANe ekavAra, bevAra pANI mATe phare che chatAM eSaNIya pANI na meLavyuM. trIjI vakhate meLavyuM. (21) pachI anukaMpA(dayA)thI utAvaLa karato naMdiSeNa te sAdhu pAse gayo tyAre te glAna sAdhue naMdiSaNane niSphara vAkyothI bharsanA karI. anukaMpanIyatAne pAmelo te glAna ja gusse bharAyo. teNe bhrakuTinA bhaMgAdithI kopa vikArane batAvyo. kevI rIte? he maMdabhAgya! he pAtaLA paDelA puNya samUhavALA! he atyaMta asAratAthI photarAnI jema phUMka mAravA 1. chaThThanA AgalA divase eka bhaktano tyAga, chaThThanA ( be divasanA) cAra bhaktano tyAga, Ama pAMca bhakta bhojanano tyAga karavApUrvaka chaThTha karAya che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 194 yogya! huM veyAvacca karanAro chuM ema nAma mAtrathI ja huM saMtoSa pAme che. huM upakArI sAdhu chuM evA nAma mAtrathI phulAya che tathA bhojana karIne ahIM Avyo che. mArI AvI avasthA jue che chatAM tuM bhojana ka2vAno lobhI thayo ? je durjananI gALo Akroza, vadha, AronA mAra, tarjanAo bhaya-bhairava zabdo, aTTahAsa ane sukha-duHkhone samabhAve sahana kare che te bhikSu kahevAya che." A sUtranA vacanathI bhAvita thayela aMtaHkaraNavALo naMdiSaNa kaThora paNa vANIne amRta jevI mAnato vyAkuLa (duHkhI) thayo ane saMbhrAta thayelo tenA pagamAM paDI khamAve che ke mArA eka aparAdhane kSamA karo, pharI AvuM nahIM karuM. pachI potAnI viSThA ane mUtrathI lepAyelA sAdhune dhove che. ane kahe che- tame ahIMthI UTho, bIje sthAne jaie. vasatinI aMdara pahoMcIne huM tamane jaladIthI nirogI karIza. pachI te kahe che--huM glAna A sthAnathI DagaluM cAlavA samartha nathI. naMdiSaNa kahe che-mArI pITha upara tame ArUDha thAo. pachI te ArUDha thayA ane tenI pITha upara marelA ane kohavAi gayelA ziyALa-bilADI AdinA kalevara karatA vadhAre pratikULa gaMdhavALo atyaMta azucimaya maLa-mUtrano relo choDyo. atyaMta asAdhAraNa sparzavALo hovAthI pIThapradeza potAne pIDA kare che. AthI vANIthI bole che ke he muMDiyA! tane dhikkAra thAo. teM mArA maLa-mUtranA vegano nirodha karyo, jethI huM tArAvaDe duHkhI karAyo, ema pagale pagale vividha prakAre Akroza kare che. chatAM paNa bhagavAna (naMdiSaNamuni) je kare che tene kahe che. te kaThoravANIne manamAM leto nathI. kaThoravacana bolanAra sAdhunI ke durgaMdhi azucinI niMdA karato nathI. to pachI zuM kare che? tene kahe che. tenA maLa-mUtrAdine amRtanI jema pavitra mAne che, meM anucita AcaraNa karyuM te mAruM pApa mithyA thAo ema bole che. tathA vicAre che--anna-pAna dAnAdi rUpa kayuM kArya AnuM karuM? A sAdhune kevI rIte samAdhi thAya? te deve bhojanano aMtarAya, eSaNAno vidyAta, niSThura AkrozAdi vividha prakAre naMdiSeNa munine kSobhAyamAna karavA ghaNo prayatna karyo to paNa te zaktimAna (saphaLa) na thayo tyAre aho! tAruM jIvitavya saphaLa che, ema vANIthI tenI prazaMsA karIne deva gayo. naMdiSaNa potAnA upAzraye Avyo. gurune yathAhakIkata jaNAvI tyAre gurue prazaMsA karI ke tuM dhanya che. have prastutanI yojanA karatA kahe che. jevI rIte te naMdiSeNa sAdhue pAnazuddhi rUpa eSaNAne milana na karI. tema sarve paNa sAdhuoe sadA eSaNAzuddhimAM adInabhAvathI sUtrAnusAra upayogavALA banavuM joie. 639 (32) Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 195 pachI akhaMDa abhigrahI, jeNe sAdhanA karI che evA naMdiSeNa nAmanA sAdhue mRtyakALa upasthita thaye chate anazanane karyuM ane uttama bhAvanAo bhAvI. avazya bhogavavA yogya duSkarmanA vipAkathI vicAryuM ke- huM evuM mAnuM chuM ke mArA jevuM durbhAgya koIne prApta thayuM nathI. ane mUDha thayelA eNe niyANuM karyuM ke "mArA tapanuM jo koI phaLa hoya to AgaLanA bhavamAM samasta subhaga ziromaNiomAM ziromaNi thAuM" A rIte saMklezathI pAra nahIM pAmelo te marIne vaimAnika deva thayo ane ghaNA kALa sudhI devabhavamAM rahyo. pachI AyuSya pUrNa thayuM tyAre AvIne A bharatakSetramAM uttama khyAtine pAmelA, samRddhalokonA vasavATathI suMdara, merusamAna zreSTha AkAravALA aneka kulakoTivALA devavimAnothI sthAne-sthAne zobhita evA zauryapura nagaramAM, ugravairarUpI viSavALA zatrurUpI sApone mATe noLIyA samAna saMkulamAM vasatA harivaMza ziromaNi aMdhakavRSNi rAjAnI zreSTha patnI viSe garbhapaNe utpanna thayo. AnaMdadAyaka dohalA pachI navamAsane aMte te devIe zuddha tithie janma Apyo. te devatAI rUpane dharanAra samudravijaya vagere dazaputromAM saubhAgyarUpI maNi mATe rohaNAcala parvata samAna aMtima putra thayo ane yAdavone AnaMdadAyaka atizreSTha janmotsava karAyo. rAjAe yogya samaye tenuM nAma vasudeva rAkhyuM. kalAnA samUhathI baMdhAyelA (kaLAne bhaNelo) te uttama yauvanane pAmyo. (12) A arasAmAM pitA aMdhakavRSNi prathamaputra samudravijayane rAjya soMpIne dIkSA laI mokSamAM gayA. baMdhuvargathI AnaMdita svargamAM zakranI jema samudravijaye paNa yathAsthiti rAjaya karyuM. jayAre jayAre A vasudevakumAra gharanI bahAra bhame che tyAre tenA saubhAgyaguNathI vihvaLa thayelI anivArya kautukathI potAnA gharanI uparanA bhAgamAM rahelI tathA gharane AMgaNe rahelI nagaranI strIo kulamaryAdAne oLaMgIne ekI Tase tene jovA lAgI, bAjumAM vaDIlo UbhA hoya to paNa maryAdAne sAcavatI nathI. tenI pAchaLa AkhuM nagara gheluM thayuM. pachI nagaranA pradhAno bhegA thaIne rAjAne A hakIkata jaNAvI. A vasudeva zIlano samudra che, kumAra chatAM prauDha ceSTAthI prANa cAlyA jAya to paNa malina ceSTA karato nathI. AnA saubhAgyanA atizayathI bIjI yuvatio AnA darzanamAM lajjA choDIne vikArapUrvakanI ceSTAo kare che tethI AnI sthiti rAjamahelamAM ja thAya tevo koI upAya deva vicAre. rAjAe kumArane tema jaNAvyuM. te ghare rahyo. tuM sukumAra che tethI tAre sarva kriyAo ghare karavI paNa bahAra nahIM. pachI vinIta hovAthI teNe rAjAnA vacanane harSapUrvaka mAnyuM. pAMjarAmAM purAyelA popaTanI jema ghare rahevA kabUla karyuM ane kyAreka teNe zivAdevInI ghaNA suMgadhI dravyathI bharelA bhAjanavALI gaMdhapisanArI dAsIne joi. A potAnA moTAbhAInI dAsI che eTale teNe majAkathI gaMdhanI eka muSTi Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 upadezapada: bhAga-2 baLAtkAre laI lIdhI. gussAnA atirekathI dAsIe kahyuM: tuM apalakSaNo che tethI gharamAM pUrI rakhAya che. tenA kaDavA vacana sAMbhaLIne dhImethI tene pUchyuM: he bhadra! A zuM hakIkata che te mane jaNAva. teNe paNa kahyuM: tArA taraphathI nagaranI strIonI aNachAjatI pravRtti thaI eTale svAmIe tane gharamAM goMdhyo che. pachI kheda pAmelA lAMbA samaya sudhI teNe cittamAM A pramANe ciMtavyuM. mArI pravRtti niSkalaMka hovA chatAM nagaraloko taraphathI mAro asahvAda kema thayo ? tethI huM koI eka dizAmAM jAuM jethI tyAM gayelA mane nagarano loka joI na zake. jagatabaMdhu sUrya asta pAmyo tyAre aMdhakArano samUha vyApyo ane ghuvaDono samUha sajja AMkhavALo thayo. kamaLono samUha saMkoca bhAvane pAmyo, arthAt plAna thayo. sAMjanA samaye nagarano daravAjo baMdha thayo. mArgo nirjana thayA tyAre koIthI nahIM jovAto nagaramAMthI nIkaLI gayo. nagaranA daravAje mRtakane bALIne vastrakhaMDamAM teNe A pramANe lakhyuM. jenuM parAkrama prasiddha che evA samudravijaya vagere rAjAnA nAnA bhAIe kolasA jevA kALA, zalyathI paNa moTA janApavAdanA duHkhathI pIDAyelA ahIM saLagatA agnimAM jhaMpApAta karyo che. nagaranI zerInA daravAje vaMzakhaMDamAM laTakIne jvALAmAM pRpApAta karyo che. tyAMthI pAchalA page utAvaLathI nIkaLI gayo. pUrve ghare rahelA teNe zarIra-varNa-bhASA (avAja) Adino bheda karanArA auSadhonI guTikA banAvIne rAkhI hatI tenA prabhAvathI vasudeva na oLakhI zakAya evo thayo. chupAvAyuM che potAnuM rUpa jenA vaDe evo vasudeva kayAreka, koithI kyAMya paNa oLakhAyo nahIM. sAcA mArgane nahIM jANato javAnI IcchAthI cAlavA lAgyo. lAMbA samaya pachI mArga meLavyo. pitA evA rAjA vaDe patinA gharethI potAnA ghare laI javAtI strIvaDe suMdara tAruNyavALo vasudeva koIka rIte jovAyo ane teNe kahyuM che tAta! Ane rathamAM besADI lo. rAjAe tema karyo chate teonI sAthe ja AgaLanA gAmamAM pahoMcyo pachI saMdhyAkALa thayo tyAre vasudevane bhojana karAvyuM. pachI vasudeva gAmanA madhyabhAgamAM AvelA yakSanA maMdire gayo ane te divase gAmamAM carcAyelI vArtAne teNe loka pAsethI sAMbhaLI ke sauryapuramAM aMdhakavRSNinA putromAMthI sauthI nAnA putre Aje agnimAM praveza karyo che. pachI aMtaHpura sahita yAdavo vatsa nimitte mahAkranda karavA lAgyA. tuM AvA mUDhajanane ucita karavA kema pravRtta thayo? he vatsa! svapnamAM paNa tAruM kaMI kharAba karyuM nathI. pratidina zreSTha-zreSTha batAvAI che priya ceSTA jenAvaDe evo A sarva paNa loka tArA guNano vatsala hato. A pramANe lAMbA kALa sudhI AkraMda karIne pretakriyA karI zoka sahita cittathI, malina mukhathI loka nagaramAM pAcho gayo. (47) Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 upadezapada : bhAga-2 pachI vasudeve vicAryuM ke kharekhara sauryapuranA lokoe mArA saMbaMdhI spRhA (mamatva)no tyAga karyo che ane A pramANe ceSTA vinAno thayo che. AthI have mAre vicaravuM ucita che. pachI te saubhAgyano samudra tema karavA pravRtta thayo. pachI vijayasainya nAmanA nagaranI bahAra rahyo. tyAMnA rahevAsI loke joyuM ane pUchyuM: tame koNa cho? athavA tame akasmAtu ahIM kevI rIte AvyA. pUchAyelA vasudeve A pramANe kahyuM huM brAhmaNa putra chuM. vidyA bhaNavA ahIM Avyo chuM. khuza thayelA lokoe kahyuM A vAvaDImAM snAna kara ane zarIranA thAkane utAra. teNe te mujaba karyuM. pachI nagarajanonI sAthe azokavRkSanI gADha zItaLa chAyAmAM beTho. pachI nagaranA lokoe tene kahyuM: sAMbhaLa, hamaNAM A nagaramAM vijaya nAmano rAjA che je durvAra vairI rUpI hAthInuM mardana karavA siMha samAna che. rAjAne sujayA nAme devI che. tenA garbhathI be putrIo janmI che. temAMnI ekanuM nAma zyAmA che, bIjInuM nAma parA che. teoe gAMdharva nRtyamAM zreSTha pravINatA meLavI che. khuza thayelA pitAe te beno svayaMvara vidhi karyo che. jo tAruM gIta ane nRtyamAM kauzalya che to tuM tyAM jA. kAraNa ke te bee sarvalokanI samakSa pratijJA karI che ke gIta ane nRtyamAM je pAraMgata che te amAro pati thaze. ame rAjAvaDe Adeza karAyA chIe ke rUpALo, taruNa puruSa pachI te brAhmaNa hoya ke kSatriya je gIta-nRtyamAM vizArada hoya tene tamAre jaladI ahIM lAvavo. vasudeve teone kahyuM: mArI pAse prastuta vidyAmAM tevI koIka zikSA che. pachI teoe rAjAne vasudeva batAvyo, arthAt rAjA pAse laI gayA. snehabhInI dRSTithI rAjAe tene joyo ane satkAra karyo. te ja rAjabhavanamAM rahyo. teNe gaMdharva ane nRtyanA abhyAsanA divase te be suMdara kanyAone joI. vikasita cakSu rUpI kamaLavALI, hAthInA kuMbha jevI stanavALI, gaMgAnA kinArA jevI vistRta zroNimaMDaLavALI, unmatta koyalanA jevI svaravALI, komaLa svaravALI (bolanArI) evI te be gaMdharva ane nRtyazAstramAM nipuNa hovA chatAM vasudevavaDe kaMika vizeSa bodha karAi. saMtuSTa cittavALA rAjAe prazasta divase te beno tenI sAthe pANigrahaNa karAvyo ane aDadhuM rAjya ApyuM. teonA saMgamAM parAyaNa vidhyaparvatanA hAthInI jema jeTalAmAM svacchedathI vicare che teTalAmAM te be patnIoe pUchyuM: tame sarva kaLAo kevI rIte bhaNyA. praNaya prarUDha thayo tyAre teNe sAcI hakIkata kahI. zyAmA garbhavatI thaI ane putrane janma Apyo. tyAM vasatA teNe putranuM nAma akrUra karyuM. A vasudeva che ema lokone khabara paDI gaI eTale te nagaramAMthI nIkaLI gayo ane bahuvismayakAraka pRthvI para bhamato pracaMDa parAkramI yauvanathI unnata zarIravALI vijayasenA vagere kanyAone paraNyo. kALakrame A kauzala nAmanA dezamAM Avyo. tyAM AkAzamAM rahelI 1. mASitA ahIM DUta pratyaya vALA arthamAM lAgela che. jemake-tarita nama: tArAvALuM AkAza. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 upadezapada : bhAga-2 somA devIe kahyuM ke rohiNI nAmanI kanyA mArA vaDe tane svayaMvaramAM apAI che tuM tyAM triviSNu Dhola vagADaje. pachI vasudeve devInI sarva vAta mAnya karI ane rohiNI kanyAne meLavavA talasato te bahAra dezamAM karAyo che AvAsa jeo vaDe, karAyA che UMcA maMDapa jeo mATe evA jarAsaMdha vagere sarve rAjAo vaDe cArebAjuthI zobhAvAtA riSTa nAmanA nagaramAM pahoMcyo. vasudeva DholIonI sAthe maMDapanA eka bhAgamAM rahyo. saMdhyA samaye rAjAvaDe jAhera karAyelI ghoSaNAne sAMbhaLe che. rudhira rAjAnI mitrAdevI rANIthI janmelI rohiNI kanyAno svayaMvara AvatI kAle racAze. tethI vivAhanI taiyArI karIne AvelA sarve rAjAoe taiyAra thaI vivAha maMDapa zobhAvavo. bIjA divase sUrya pUrva dizAmAM udaya pAmyo tyAre tAMbA jevA lAla kiraNonA lepathI AkAzane kukumanI jema raMgyuM. pachI kalpavRkSa jevA zRMgAra sajIne, tAlasiMhAdi rAjacihnothI zobhatA, ullasita karAyelA Atogha (vAjiMtro)nA avAjathI saMpUrNa bharAyo che AkAzano madhyabhAga jeo vaDe, taDakAnuM nivAraNa karavA dharAyuM che udaMDa dhavala chatra jenI upara, hAthI-ghoDA-ratha yathAyogya sthAne choDavAmAM AvyA che jeo vaDe, lazkara ane vAhano vaDe potAnI saMpUrNa zobhAne dhAraNa karatA evA rAjAo svayaMvara sthAne pahoMcyA ane yathAsthAne beThA. cAmara vIMjhAvAtA jarAsaMdha vagere rAjAo himAlayanA zikhara jevA UMcA Asano upara beThA tyAre dAsIonA samUhathI cAre tarapha vIMTaLAyelI, aMtaHpuranA vRddha manuSyo vaDe chatrathI DhaMkAyuM che mastakano bhAga jeno, sapheda cAmarothI vIMjhAtI, sugaMdhI saurabhanA samUhane phelAvatI mALAne hAthamAM dhAraNa karI che jeNe, ati uttama zaNagAra sajyo che jeNe, jANe sAkSAt lakSmI na hoya! evI rohiNI svayaMvara bhUmimAM AvI. (86) pachI lekhikA nAmanI dhAvamAtAe Indra jevA rUpavALA, sAme beThelA rAjAone batAvyA. jemake he vatsa! A sarva rAjAonA mastaka para rahelA puSpothI pUjAyA che be caraNa jenA evo siMdha prAMtano rAjA jarAsaMdha che. he putrI! A zUrasena dezano nAyaka, pratApathI sUrya jevo ugrasenano putra ahIM beTho che ane nyAyanA samudro A aMdhakavRSNinA putro samudravijayane AgaLa karIne beThA che. kurudezano adhipa pADu rAjA ahIM putro sAthe beTho che ane A cedidezanA damaghoSa rAjAne nIrakhIne jo. pAMcAla dezano svAmI A drupada rAjA che. A pramANe teNe bIjA paNa rAjAone kramasara batAvyA. A badhA rAjAo pasaMdagIno viSaya na banyA tyAre teo uparanI dRSTi pUrNa thayA pachI rAtrimAM dIpaka vinAnA rAjamArgo upara ghora aMdhakAra chavAye chate paNava (Dhola) zabdathI saMbodhana karAyelI rohiNIe savAre sAkSAt paMkajakAMtinI jema vasudevane Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 199 joyA. pachI tenA kaMThadezamAM vikasita pArijAtAdi kasumothI guMthelI mALA AropI ane sarvAgomAM AMkhane parovI. rohiNIe jyAre tenA mastakane akSatothI vadhAvyA tyAre pralayakALanA aMte uchaLelA mojAonI jema sarve paNa rAjAo krodhathI uchaLyA, bhayaMkara kolAhalane macAvatA parasparane prazno karyA ke A kanyA kone varI? keTalAkoe kahyuM. A rAjAonuM ullaMghana karIne jeno jAtyAdi guNasamUha oLakhAyo nathI evA beDoLa DholavAdakane varI. daMtavalka rAjAe rudhira rAjAne UMce sAde kahyuM: jo tAre kuLavAnanuM prayojana na hatuM to pachI A kuLavAna rAjAone bhegA karavAnI zuM jarUra hatI? rudhire javAba Apyo ke Ano svayaMvara karAyo che ane potAnI ruci anusAra varI che tethI A varano zuM doSa che? ane hamaNAM parastrI viSe kuLavAnavaDe koIpaNa vyavahAra karavo icchAvo na joIe. damadoSa rAjAe kahyuM: AnA kuLanI paristhiti ajJAta che tethI A ayogya che. sArA kSatriya kuLamAM janmelAne kanyA ApavI joIe. vidure kahyuM. A koIka kulIna hoya tevuM saMbhave che tethI AdarathI Ano vaMza pragaTa thAya tevuM karo ane pachI vasudeve kahyuM: mArA kuLane pragaTa karavAno ahIM kyo prastAva che? A vAda upasthita thaye chate huM bAhubaLathI ja mAruM kuLa pragaTa karIza. garvapUrvakanA tenA vacana sAMbhaLI jarAsaMdhe A pramANe kahyuM: re ! re ! ratnanAbha sahita rudhirane jaladIthI pakaDo jenA vaDe A cAMDAla AvA prakAranA padane prApta karAvAyo che. jarAsaMdhanA AdezanA vazathI sarve paNa eTalAmAM kSobhane pAmyA teTalAmAM rohiNI-vasudeva sahita rudhirarAjA paNa ratnanAbhanI sAthe riSTa nAmanA potAnA nagaramAM pravezyo ane laDAI yogya bakhatara paherI sajja thayo. tatkaNe pUrve vasudeva vaDe vaza karAyela vidyAdhara svAmI teno sArathi thayo ane tenI pAsethI prauDha sainya meLavyuM. nagaramAMthI ekalo nikaLyo ane paraspara yuddha jAmyuM. tIkSNa, ugra bANonA samUhanA pAtathI AkAzamaMDaLa bhedAyuM. tene anusarato ratnanAbha sahita rudhirarAjA nagaramAM pAcho pravezyo. sArathipaNuM bajAvatA vidyAdharasvAmI sAthe phakta vasudeva yuvAna siMha samAna kSobharahita yuddhanA medAnamAM sAme rahyo. tene joIne rAjAo vismayathI vyAkuLa manavALA thayA. pachI ujvaLa kIrtivALA pAMDue vicArIne kahyuM. ApaNe ghaNAM chIe A ekalo che tethI A ucita rAjadharma nathI. have jarAsaMdhe kahyuM. koI eka rAjA AnI sAthe yuddha kare, je Ane jItaze te rohiNIne paraNaze. pachI bANa samUhane varasAvato zatruMjaya rAjA raNAMgaNamAM Avyo. vasudeva kSaNathI yamarAjanI jillA samAna atitIvra vALane sparza karatA (arthAt mAthAnA vALa sudhI kheMcelA) bANathI tenA ratha ane dhvajane chedI nAkhyA. A pramANe vasudeve kALamukha rAjAne haNyo. A pramANe bIjA paNa rAjAone hataviprahata Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 upadezapadaH bhAga-2 karyA tyAre laDAInA jozathI krodhe bharAyelo samudravijaya UThyo. potAnA prANanI paravA karyA vinA tIkSNa bANo varasAvavA lAgyo. bhAIne jANIne vasudeva samudravijayane sarvathA haNato nathI paraMtu zastro ane dhvajone chede che. zastro vinAnA vilakhA thayelA te rAjAne joIne pUrve ja jemAM potAnuM nAma lakhAyeluM che evuM potAnA nAmathI aMkita, pAdavaMdanane sUcavavAmAM tatpara evuM bANa tenI AgaLa mukyuM. samudravijaya te bANa laIne ane vAMcIne bhAI vasudeve bANa choDyuM che ema kahevAnA bhAvane jANyuM eTale tarata prasanna thayelA hRdayavALA teNe bANane nIce mUkyuM. vasudeva rathane choDIne jeTalAmAM sanmukha Ave che teTalAmAM mukhamAMthI kUdI paDI che AMkha jenI, arthAt maLavA atyaMta utsuka samudravijaye rathamAMthI UtarIne be caraNamAM paDatA vasudevane sarvAgathI AliMgana karyuM. pachI moTI poka mUkIne baMne rovA lAgyA. akSobhya, timita ane bIjA paNa bhAio ane svajano jeoe prastuta vRttAMtane jANyo teo harSathI moTAbhAIne bheTyA. rohiNIvaDe yathAyogya patinI pasaMdagI karAI tethI jarAsaMdha vagere rAjAo saMtoSa pAmyA. ane rudhira rAjAne abhinaMdana ApyA ke tuM kRtArtha che jenI putrI harivaMzamAM ziromaNine varI. utkaMThita thayelA keTalAka rAjAoe yathocita dhana ane vidhipUrvaka vasudevanI pUjA karI. zubha divasa Avyo tyAre pANi- grahaNa vidhi karI ane moTA vaibhavanA vyayathI rudhira rAjAe bIjA rAjAonI pUjA karI ane prItinA samUhathI poSAyelA potapotAne sthAne gayA. rAjAe jamAine batrIzakroDa sonaiyA ApyA ane madathI utkaTa caturaMga sainya ApyuM. (130) samudravijaye rudhira rAjAne kahyuM. ame kumArane potAnA nagaramAM laI javA icchIe chIe. kAraNa ke bhAio utkaMThita thayA che. rudhire kahyuM: mArI khuzI mATe keTaloka kALa A ahIM ja bhale rahe. prasthAna samaye samudravijaye kumArane kahyuM tAre bhamavAthI saryuM. jo koIka vaDe (vairIvaDe) jovAyo cho to nAza pAmIza, arthAt koI vairI tane joze to mArI nAkhaze. caraNamAM mastaka namAvIne vasudeve sarve maLelA bhAIone kahyuM: meM je tamone pahelA uga karyo te mAro aparAdha kSamA karavo kAraNa ke lAgaNIzIla evA tamone svapnamAM paNa zoka utpanna kare tevuM naThAruM kArya mArA vaDe ja karAyuM che. samudravijaya vagere yAdavo bhAIonI sAthe potAnA sthAne gayA ane vasudeva tyAM ja rahyo. (136) have kyAreka teNe rohiNIne pUchyuM: sarva rAjAone choDIne nIca evo huM tArA vaDe zAthI varAyo? rohiNIe kahyuM: rohiNI nAmanI devatA mArA upara prasanna thaI che teNe 1. akSobhya ane timita e nAmavizeSa che. 1. nanakuma-Anaka eTale utsAha ane duMdubhi eTale nagAruM arthAt kRSNanA pitA vasudeva. kemake jyAre vasudeva janmyA tyAre devatAoe utsAhamAM nagArA vagADyAnuM kahevAya che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 201 mane jaNAvyuM he bhadra! svayavaMra maMDapamAM je Dholane vagADe tenI tAre patnI thavuM. tenI vANI sAMbhaLavAthI khuza thayelI meM tamone varamALA AropI (pati karyA). rohiNInI sAthe uttamabhogo bhogavato rahe che tyAre kyAreka ardha rAtrie rohiNIe hAthI vagere cauda svapnomAMthI cAra svapno joyo. kALakrame uttama putrane janma Apyo. A AnaMdadAyaka che eTale paramotsavapUrvaka tenuM nAma "rAma" karAyuM. pachI kALakrame vasudeva vaitAdyaparvata upara apsarA samAna ghaNAM lAvaNyavALI ghaNI kanyAone paraNyo. kyAreka yAdavo saMbaMdhI nagaramAM Avyo ane mRttikAvalI nagarImAM devakaputrI devakInI kAnane AnaMdakArI ceSTAne sAMbhaLI. tene meLavavA spRhAvALo thaI taiyAra rahe che teTalAmAM tyAM nArada Avyo, tenI pUjA karI devakInuM rUpa pUchyuM ane khuza thayelA teNe vistArapUrvaka tenI prazaMsA karI. pachI kutUhala priya nArada te nagarImAM devakI pAse jaIne vasudevanA ghaNAM guNo tenI pAse evI rIte varNavyA jethI devakIno kAmadeva zubhita thayo. pachI putrInA cittane jANatA devakarAjAe vasudevane bolAvyo. vasudeva kesanI sAthe gayo ane zubhadivase devakIne paraNAvI ane eka bhArathI adhika sonuM, vicitra prakAranA maNiono Dhagalo ane naMdagovALa vaDe rakSaNa karAyelI kroDa gAyo ApI. tene zrIvatsathI aMdhakRta chAtIvALo, tamAlapatra jevI zyAma kAMtivALo, sAta svapnothI sUcita kRSNa nAme putra thayo. te putra parama yuvAna thayo tyAre teNe kaMsano ghAta karyo. A vRttAMta ghaNAM vistAravALo hovAthI ahIM kahyo nathI. kaMsano sasaro jarAsaMdha adhika krodhe bharAyo tyAre bhaya pAmelA yAdavo sauryapurIne choDIne pazcima kAMThe gayA. aneka kroDa kuLonI sAthe harie tyAM upavAsa karyo ane lavaNasumadranA adhiSThAyaka deva pAse vasavATa bhUminI mAgaNI karI. tyAM idranI AjJAthI dhanade suvarNamaya nagarI banAvI ApI. putra-pautrAdithI vasudevano vaMza koI tevI vRddhine pAmyo jethI teNe vaMzanA pitAmaha padane prApta karyuM. je pUrvabhavamAM ArAdhelA vizuddha abhigrahanuM phaLa che. te phaLa subhagalokanA samUhamAM ziromaNi samAna vasudevane prApta thayuM. mArA vaDe vasudevanA cAritrano aMza je kahevAyo che te naMdiSaNano bhavAMtara che ane te ahIM prasaMgathI prApta thayela che. naMdiSaNanuM caritra samApta thayuM. have cothA udAharaNane kahe che cothI samiti upara somilamuninuM udAharaNa eka brAhmaNa jAtino somila nAmano muni koIka gurukulavAsamAM vasato hato ane te svabhAvathI ja AdAna bhAMDa mAtra nikSepaNA samitimAM upayogavALo hato. A pramANe kALa pasAra thAya che tyAre kyAreka sAMje gurue kahyuM ke he bhadra! savAre bIje gAma vihAra karavAno prasaMga Avyo che. teNe gurunI sAthe bIje gAma vihAra karavAnA nimitte pAtra Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 upadezapada : bhAga-2 vastra Adi jhoLI taiyAra karavA rUpa taiyArI karI. arthAt vihAra saMbaMdhI bIjI je kAMI taiyArI karavAnI hoya te sarva ahIM grahaNa karavuM. pachI javAnI veLA thaI tyAre koIka nimitta doSathI gurunuM upAzrayamAM pAchuM AvavuM thayuM. gurue madhura vANIthI kahyuM ke samyagU joI pramAjIne yathAsthAne upakaraNane mUka. teNe ekAeka utpanna thayelA keTalAka krodhanA pariNAmathI zuM ahIM upakaraNa mUkavAnA sthAne koI sopa che? ema gurune sAmuM pUchyuM. muhUrta pachI tIvra pazcAttApane pAmelA saMvigna manamAM bhAvanA kare che. kevI rIte bhAvanA kare che ahoho! meM gurune anucita uttara Apyo. kemake vikalpa vinA guruno Adeza pALavo joIe. A pramANe saMvigna thayA pachI gurunI adhiSThAyikA devIe anugraha karyo. kevI rIte? AdAna bhAMDa mAtra nikSepa sthAnamAM rahela sarpanA dRSTAMtathI saMvega thayo pachI sArI rIte dekhavAthI tIvra zraddhAthI yukta vicArabhUmithI AvelAnA hAthamAMthI dAMDo levo ane mUkavo evo abhigraha mAre levo joIe ema sarvagacchamAM pratijJAvALo thayo. pachI svagacchanA bIjA paNa sAdhuonuM Agamana te gacchamAM nitya thayuM. abhutthAna, pAdapramArjana, dAMDAnuM grahaNa, tene sthAne mUkavuM, Asana pradAna, Adi sAdhu samAcArInuM pAlana karatA amRta pAnanI jema atyaMta prIti pAme chate AdarathI upara nIce ane daMDa mUkavAnA sthAnanI pramArjanamAM samukta thayo. ahIM nIcethI upara ema A baMne padonuM vyatyaya batAvyuM che te chaMda bhaMganA bhaye karavAmAM AvyuM che. paraMtu uparathI nIce ema jANavuM. bIje paNa kahyuM che-"upara ane nIce pramArjIne dAMDAne svasthAne mUkavuM." pachI ANe mAvajIva sudhI abhigrahanuM A pramANe pAlana karyuM. ekavAra glAna avasthAmAM paNa tenA bhAva na paDyA. trikaraNa zuddha bhAvathI koika vakhate kriyAnA abhAvamAM paNa A samitino ArAdhaka bhAva atUTa rahyo. A ArAdhaka banyuM chate zeSa sAdhuonA ArAdhaka bhAvamAM nimitta banyo. kAraNa ke bhAvamAMthI bIjAbhAvanI utpatti nakkIthI thAya che. pAMcamI samitimAM dharmaruci kSullakanuM udAharaNa koI eka gacchamAM aMDila-mAtra-kapha-nAkanuM plekha-cAmaDIno mela Adi paraThavavA svarUpa pAMcamI samitithI yukta dharmaruci nAmano zullaka hato ane teNe koIka rIte anAbhogAdi kAraNathI saMdhyA samaye caMDila bhUmi na joI ane pramArjana paNa na karyuM. pachI te rAtre mAgu karavAnI icchA karato nathI kAraNa ke te spaMDilabhUmimAM jIva rakSAnA atyaMta AgrahavALo hato, mAtrunA rodhathI zarIramAM pIDA thaI. pachI devatAne anukaMpA thaI ke "A mahAnubhAva A ja zarIranI pIDAthI maraNa na pAme evA pariNAmathI te 1. te zabda samuccaya tathA bhinnakramamAM che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 203 devatAe akALe prabhAta vikuvyuM jethI sUryano udaya thayo che evo samudyota thayo. pachI aMDilabhUmine joI pramArjIne mAtra pAThavyuM. pachI udyotano saMhAra thatA turata ja aMdhakAra thayo. ahoho! A zuM? ema upayoga pradhAna banatA devamAM upayoga gayo ane deva saMbaMdhI nizciya thayo. pachI teNe mithyAduSkRta ApyuM ke mane svAbhAvika ke kRtrima prabhAtanA bhedanuM jJAna na thayuM. 40 A ja samitimAM bIjA daSTAMtane kahe che pUrve kahelA dharmaruci kSullakanI apekSAe mAsakhamaNano tapasvI dharmaruci zramaNa dAMta che. ane te kyAreka pAraNAmAM gocarIe gayo tyAre kaDavI tuMbaDInuM zAka meLavyuM. gurue tenuM bhojana karavA nA pADI. bhojana kevuM hatuM ? jethI nA pADI. te kaDavI tuMbaDI bhojana mATe ayogya hatI. sAdhue tuMbaDInuM bhojana gurune batAvyuM tyAre gurue kahyuM ke tuM Ane paraThavI de. 41 pachI iTa bhaTTe tene paraThavavA gayela sAdhue tuMbaDInA gaMdhathI AkarSAyelI kIDIonA maraNane joIne te pradezamAM ja karuNAthI kIDIonA rakSaNa saMbaMdhI atitIvra dayAno pariNAma thayo eTale siddha samakSa AlocanA karIne tuMbaDInuM bhojana karIne mArIne mahAsattvazALI sugatimAM gayo e pramANe gAthAno zabdArtha che. vistArArtha kathAnakathI jANavo ane te A pramANe che- dharmaruci aNagAranuM kathAnaka A jaMbUdvIpamAM dakSiNa bhAratanA madhyakhaMDamAM AkAzane aDatA mahelovALI caMpAnAmanI zreSThanagarI che. dhavala-UMcA devabhavano jevA hajAro bhavanothI zobhato che madhyabhAga jeno evI te nagarImAM paraspara atyaMta gADha prItivALA soma, somadatta tathA trIjo somabhUti nAmathI traNa prakhyAta sagA brAhmaNa bhAIo rahetA hatA. paraspara sarve bhAIo ghaNAM vaibhavavALA hatA. teono nirmaLa vistRta yaza jagatamAM prasaryo hato. sarve vizALa bhavanavALA hatA. badhA koithI parAbhava na pAme tevA hatA. teone hRdayapriya, cittane anusaravAmAM tatpara, mita-madhurabhASI, potAnA kula ane karmanI maryAdAno vicAra karanArI, sukumAla hAtha-pagavALI, savagathI paripUrNa manohara strIo hatI. teo temanI sAthe viSayasukho bhogavatA divaso pasAra kare che. 6. have eka vakhata teo bhegA thayA tyAre teone AvA prakAranI vicAraNA thaI ke ApaNI pAse bhojana mATe, ApavA mATe, paribhoga mATe sAtamI peDhI sudhI cAle teTalI vizALa uttama lakSmI che. tethI traNeya paNa gharomAM kramathI pratidina bhegA thaIne bhojana Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 upadezapada : bhAga-2 karavuM yogya che nahIMtara bhAIpaNAnuM phaLa niSphaLa thAya. zAstronI aMdara maharSio A pramANe jaNAve che. sAthe bhojana, sAthe vArtAlApa, sAthe prazno ane samAgama A jJAtionA kAryo che tene kyAreya ruMdhavA na joIe. teoe A vAtano paraspara svIkArI karyo, e pramANe pravRtti karavA lAgyA. te ja pramANe bhojana karIne haMmezA ja vizvAsapUrvaka vartavA lAgyA. (11) kayAreka sarva bhavyajIvo rUpI kamaLane vikasavA mATe sUrya samAna, navA vAdaLanA avAja jevA gaMbhIra svaravALA, ghaNA parivAravALA, bahuzrutavALA, duSkara cAritrane pALatA, kramathI vihAra karatA dharmaghoSa nAmanA AcArya tyAM caMpAnagarImAM padhAryA. udyAnanA izAna khUNAmAM ramya bhUmibhAgamAM zAstramAM kahelI vidhithI utaryA. yubhita samudranA mojA samAna nagarano loka dharmanA anurAgathI temane vaMdana karavA mATe harSapUrvaka nIkaLyo. svazAstra ane para zAstranA marmane jANatA guruvaDe kAnane mATe amRtanA pUra samAna manohara dhvanithI kahevAto dharma lokoe sAMbhaLyo. jemake- he bhavyo! eka kSaNa manane samAdhimAM sthApIne kahevAtA nirmaLa upadezanA lezane sAMbhaLo. prathama to manuSya bhava ati durlabha che. te maLI gayA pachI AryakSetra vadhAre durlabha che, tyAra pachI zuddha kuLa, jAti, saMpUrNa Arogya, paMcAMga paripUrNatAnI sAmagrI maLavI vadhAre durlabha che. temAM paNa mahAdrahamAM rahelA kAcabAne caMdramaMDaLanA darzana durlabha che tema jIvone puNya vinA jinadharmanI prApti thavI durlabha che. jinadharma prApta thayA pachI paNa pAtratA vinAnA pramAdI jIvo samudramAM gumAvelA ciMtAmaNi ratnonI jema manuSya bhava gumAvI de che. tethI jinadharmane pAmIne paNa kuzaLa puruSoe sthiratA mATe A (have kahevAtA) anuSThAnone sevavA joIe. (1) jinazAsanano anurAga (2) nitya susAdhuonA saMgano atyAga (3) samyakatva ane (4) zrutano abhyAsa tathA (5) saMsAranA bhAvano anullAsa arthAt nirveda. marupathano musAphara jema kalpavRkSane meLave, samudramAM DUbato jema vahANane meLave, dAritryanA upadravathI pIDAyelo jema ciMtAmaNi ratnane meLave tema he jIva! kevalIonA nAtha tIrthakaro vaDe kahevAyela dharmanI tane hamaNAM koIka rIte prApti thaI che. tethI tuM kharekhara mahApuNyazALI che. re jIva! jagatamAM idrapaNuM vagere sarva paNa bhAvo maLavA sulabha che paraMtu mokSasukhane sAdhI ApanAra zuddha jinadharmanI prApti thavI durlabha che. tethI A zuddha dharmane ja AgaLa karIne pApapravRttine ochI karIne tAre vartavuM ucita che, kemake A kSaNa durlabha che. e pramANe bhavathI virakta thayelAe haMmezA paNa AtmAne anuzikSA ApavI joIe jethI tene jinamatano viraha kayAreya ya Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 205 na paDe. kamaLa jevA nirmaLa zIlanI zobhAthI sugaMdhavALA ane jagatanA baMdhu evA guNI sAdhu bhagavaMto haMmezA prayatnathI sevavA yogya che. atyaMta sthira thayelA guNavALo paNa jIva ahIM sAdhunA saMgathI hIna guNono nAza kare che. tethI sAdhuonA saMga mATe prayatnazIla banavuM. siddhAMtane dharanArA, vizuddha zIlAMga saMgathI subhAgyazALI evA susAdhuo dUra rahelA hoya to paNa manamAM temanuM smaraNa karavuM. maMtrathI rahita pramArjananI (zuddhIkaraNanI) kriyA tathA nirjIvazarIranI zaNagAranI kriyA jema phaLa zUnya che, tema zruta upara bahumAna vinAnuM anuSThAna phaLa zUnya che. temAM prathama sUtra bhaNavuM joie pachI tenA arthane sAMbhaLavo joIe. sUtra vinAnuM zruta kAcA phaLanA AsvAda samAna che. kadAca sUtra ghaNuM bhaNI paNa lIdhuM hoya chatAM teno artha na jANyo hoya to sukAI gayelI zeraDInA bhakSaNa samAna potAnA kAryane sAdhavA samartha nathI ema kaheluM che. bhaNyA pachI AcaraNa karavAmAM na Ave to zAstrakAro kahe che ke tenuM jJAna paNa durbhaga mahilAnA AbharaNanI jema ghaNAM paNa bhArane karanAruM che. tethI bhavarUpI vyAdhinuM cikitsA zAstra susthita-prazasta ane paramArthavALuM jinavacana dararoja bhaNavuM joIe, sAMbhaLavuM joIe ane AcaravuM joIe. bhavasvarUpanI vicAraNA karavI. jemake ahIM jIvana-yauvana-priyano saMgamAdi zaradaRtunA vAdaLanI jema kSaNabhaMgura kSaNadRSTanaSTa samAna che. pracaMDa pavanathI prerAyela ghaNAM phelAtA agninI jvALAvALA gharanI jema saMsAramAM vAsa kSaNa paNa ucita nathI. jema durjanano saMga vinAzanA phaLavALo che ane duHkhanA aMtavALo che tema saMsAramAM devapaNAdinA sukhono pariNAma durjananA saMga jevo che. samasta prazasta vastunA vistArathI skurAyamAna thayuM che mAhabhya jenuM evo eka jinadharma samartha sArabhUta anuSThAna che. tethI tamAre maLyo na hoya to meLavavo. maLI gayo hoya to paripAlana karavuM. paripAlana karelo hoya to parama vRddhie pahoMcADavA prayatnazIla banavuM. asaMkhyalAkha pramANa tIkSNa saMsAranA duHkhone nAza karavAmAM auSadha samAna jinopadezane je koI pAme che te dhanya che. tyAM rahelA keTalAya prANIo pratibodha pAmyA ane loka potAnA ghare gayo. A pramANe loko bodha karAya che tyAre ucita samaye nAma pramANe guNovALA mAsakhamaNanA pAraNe prathama porisImAM svAdhyAyamAM manano vyApAra kSINa nathI thayo jeno, bIjI porisImAM dhyAnayoga kSINa nathI thayo jeno evA dharmaruci aNagAra pAtrAnuM paDilehaNa karIne IryAsamitithI yukta caMpAnagarImAM gocarI levA pravezyA. (44) 1. susthita-eTale bIjA koI darzanothI ukheDI (khaMDita) na zakAya tevuM. prazasta-kalyANakArI, avazya hita kare tevuM. paramArtha-vAstavika, yathArtha phaLane ApanAruM. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 upadezapada : bhAga-2 te divase bhojana banAvavAno vAro nAgazrIno hato. koIka pramAdathI teNe kaDavI tuMbaDInuM zAka banAvyuM tathA ghaNA sneha(ghI)vALuM, ghaNA tikta, madhura rasavALA dravyothI saMskArita koIpaNa kuyoganA doSathI jherarUpe pariNamyuM. tenI gaMdhathI nAgazrIe A zAka jherI che ema jANyuM. pachI vilakhI thayelI manamAM vicAre che ke kuTuMbamAM meM je moTAI prApta karI che tene dhikkAra thAo. bAkInI derANIo koIka rIte jo Ane jANaze to mArI niMdA cugalI karatA kyAreya aTakaze nahIM. tethI atyaMta chUpAvIne gharamAM koI jagyAe mUkI dauM. A pramANe vicArIne, mUkIne tathA jaladIthI bIjI tuMbaDI lAvIne moTA AdarathI svAdiSTa zAka taiyAra karyuM. pachI snAna karI uttama vastro paherIne teNe badhA brAhmaNone jamADyA. ane pote paNa bhojana karyuM ane pachI brAhmaNIone paNa kramathI bhojana karAvyuM. bhojana karIne te sarvaloka potAnA kAryamAM parAyaNa thayo. (51) eTalIvAramAM ucca-nIca ane madhyama gharomAM pharatA dharmaci aNagAra nAgazrIne ghare AvyA. dUrathI sAdhune joine, gharamAM pravezI ghaNI harSa pAmI, Asana uparathI jaladIthI UbhI thaI sasaMbhrama tuMbaDInA zAkano nikAla karavA rasoDAmAM praveze che ane te kaDavI tuMbaDInA saMpUrNa zAkane dharmaci sAdhunA pAtramAM ThAlave che. mane pUratuM maLI gayuM che ema jANIne te gharamAMthI nIkaLI jyAM udyAnamAM AcArya bhagavaMta che tyAM Ave che. te sUrinI pAse rahIne iryAvahI pratikramIne Aloce che ane pAtrane hAthamAM laI AcAryane batAve che. tethI ugra gaMdhathI paravaza (vyAkula) thaI che prANendriya jenI evA AcArya vicAre che ke kharekhara A jherI bhojana che, nahIMtara AvI gaMdha na Ave. eTalAmAM eka TIpuM mAtra hatheDImAM laIne jue che teTalAmAM bhojanane viSasvarUpa jANyuM jethI dharmaruci sAdhune A pramANe kahyuM: jo tuM A bhojana karIza to akALe maraNa pAmIza. tethI zuddha sthaDila bhUmie jaI Ane paraThavI Ava ane bIjA prAsuka ane eSaNIya vizuddha AhArane laI Ava. A pramANe gurue kahyuM eTale dharmaruci aNagAra paraThavavA gayA. dazadoSathI rahita spaMDilabhUmimAM jaIne sarva dizAnuM nirIkSaNa karIne pratikSaNa ullasita thato che pariNAma jeno evA kheda vinAnA manavALA dharmaruci aNagAra jeTalAmAM viSa bhojanane pAThave che. teTalAmAM tenI gaMdhathI kheMcAyelI kIDIo vanAMtaramAMthI AvI ane kSaNathI maravA lAgI. mArA pramAdathI A kIDIonuM maraNa na thAya te mATe mAre svayaM ja AnuM bhojana karavuM samucita che. siddhabhagavaMtonI sAkSI karIne aparAdhanI AlocanA kare che, vratane uccare che. parizuddha bhAvanAvALA te munie tenuM bhojana karyuM. tenI vedanAthI vyAkuLa thayelA paMcanamaskAramaya thayo che pariNAma jeno evA te muni kALa karIne sarvArthasiddha nAmanA uttama vimAnamAM utpanna thayA. (65) Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 207 gurue paNa lAMbA samayathI dharmaruci muni pAchA na AvyA tyAre sAdhuone kahyuM: cAre tarapha dharmaci sAdhunI tapAsa karo. tapAsa karatA caMDila bhUmi upara tenuM mRta kalevara maLyuM. AvIne sUrinI pAse nivedana karyuM ke te kALadharma pAmyo che. tatkSaNa AcArya pUrvamAM upayoga mUke che ane nAgazrIno kaDavI tuMbaDI vahorAvavAno vRttAMta jANyo. pratikAra karavAmAM samartha AtmAoe AvA prakAranA caitya ane yatinA vinAzanI upekSA karavI ucita nathI, kemake AvA prakAranA doSonI paraMparA cAle. A pramANe manamAM vicArIne sarva zramaNa saMghane bolAvyo ane jaNAvyuM ke A dharmaci sAdhu Aje kALadharma pAmyo che. AvA prakAranA (kaDavI tuMbaDInuM zAka vahorAvavAnA) kAryathI nAgazrIe sAruM na karyuM. kAraNa ke eNe bhAvasAdhuno vinAza karyo che. nAgazrI nirbhAgya, durbhAgya lokanA ziromaNipaNAne pAmI ane narakAdi duHkhonI khANabhAvane pAmI. tethI ahIM nAgazrInA A aparAdhane gupta na rAkhavo joie ema kahIne munione kahyuM ke nagarInI aMdara traNa-cAra raste ghaNAM lokonI samakSa udghoSaNA karo ke nAgazrIe AvuM kRtya karyuM che. are! are! koIe paNa Ane jovI ke AnI sAthe vAta karavI ucita nathI. tene jonAro paNa tenI samAna ja jANavo. pachI te munio gurunA vacanane A pramANe jANIne nagaramAM sthAne-sthAne udghoSaNA karIne prakaTa kare che. pachI niMdAtI, tiraskAra karAtI, hilanA pAmatI koipaNa sthAne koLiyAne nahIM meLavatI kALane pasAra kare che. jIvatA soLaprakAranA vyAdhinA duHkho bhogavyA ane marIne chaThThI naraka pRthvImAM utkRSTa AyuSyavALo nAraka thaI. tyAMthI udvartana pAmIne mAchalo thaI. baLatA agnithI tathA tIkSNa zastrathI sarvAMgamAM pIDA bhogavIne sarva janmomAM bhame che. sarva paNa naraka pRthvIomAM anekavAra janma meLavIne tathA anya paNa atiniMdanIya sthAnomAM utpanna thAya che. vadhAre zuM kahevuM? jevI rIte bhagavatI sUtramAM gozALAnA badhA saMsAranA duHkhonuM varNana karyuM che tevI rIte A paNa saMsAranA badhA duHkhonuM bhAjana thaze ema kahevuM (jANavuM). (82). anaMtakALa pachI A jaMbUdvIpamAM caMpAnagarImAM sAgaradatta sArthavAhane ghare bhadrAbhAryAnI kukSimAM putrIpaNe utpanna thaI. navamAsane aMte teno janma thayo. tenA hAtha, paga mAkhaNa jevA sukamALa hovAthI tenuM nAma sukumAlikA pALavAmAM AvyuM. krame karI kAmadevanA moTA bhAlAnuM ekamAtra bhavana evA ati lAvaNyamaya yauvanane pAmI. 1. khANabhAva - khANamAMthI jema dhAtuone kADhavAmAM Ave to paNa aMta nathI Avato tema duHkharUpI khANamAMthI duHkho bhogavavAmAM Ave to paNa duHkhano aMta na Ave evA bhAvane pAmI. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 upadezapada : bhAga-2 have koIka vakhata dAsIonA samUhathI vIMTaLAyelI snAna ane zRMgAra karIne potAnA gharanI agAzI upara krIDA karatI jinadatta sArthavAha vaDe jovAI. tenA rUpamAM ane yauvananA utkarSamAM aMjAI gayelo jinadatta manamAM vicAre che ke kharekhara Ane choDIne bIjI koI yuvatI bhadrAnA aMgathI utpanna thayelA mArA putra sAgaranI strI thavA yogya nathI. pAse rahelA lokane pUche che ke A uttama putrI konI che? je sarva strIonA zarIranI zobhAne jhAMkhI pADe che. loke kahyuM: A sAgaradatta sArthavAhanI putrI che. pachI ghare jaine snAna karIne, zaNagAra karIne potAnA parivArathI vIMTaLAyelo jyAM sAgaradattanuM ghara che tyAM javA taiyAra thayo. tene ghare Avato joIne sAgaradatta ekAeka Ubho thAya che ane sukhAsana para besavA vinaMti kare che ane AgamananuM prayojana pUche che. pachI te kahe che ke sukumAlikA nAmanI tArI je putrI che te samAnarUpavALA mArA putra sAgarane vare te mATe amo ahIM AvyA chIe. ahIM baMne samAna lAvaNyAdi guNonA bhaMDAra che, tethI jo tane yogya pAtra jaNAya to A pramANe kara. prastAvamAM UDAvI devAyelA kAryanI pharI koI gati nathI. arthAt yogya prastAva Avyo hoya to tene vadhAvI levo joie. jo te samaye prastAvane UDAvI devAmAM Ave to pharI te kAryanI siddhi thatI nathI. jinadatte Ama kahyuM tyAre sAgaradatta Ane kahe che ke amAre gharAMgaNe AvelAone adeya zuM che? paraMtu mAre eka ja putrI che. udbaranA puSpanI jema mAre durlabha che. kSaNa paNa manonayana putrIno viraha sahana karavA zaktimAna nathI. tethI jo tAro sAgaraputra mAro gharajamAI thAya to huM sukumAlikAne ApuM anyathA nahIM. (97) ghare jaIne pitAe sAgarane pUchyuM: he vatsa! jo tuM gharajamAI thaiza to sukumAlikA putrIne meLavIza. teNI uparanA daDha anurAgathI sAgara sarvane sarvathA svIkAre che. pachI jinadatta sarva AdarathI parama utsavane kare che. ekahajAra puruSo UMcakI zake tevI zibikAmAM sAgara ArUDha thayo ane harSollAsapUrvaka sAgaradattanA ghare Avyo. teNe paNa gauravasahita mahAvibhUtithI teno satkAra karI svIkAra karyo. pachI putrInI sAthe teno vivAha karyo. je samaye teno kaMIka kara sparza thayo tyArathI dAhakavara sahita mastaka zULa upaDyuM. jema dArUNa sarpathI athavA vIMchIthI DasAyo hoya ane jema aMgArAthI siMcAyo hoya tyAre jevo dAhajvara thAya tevo dAhajavara thayo. maryAdAnuM ullaMghana nahIM karato tatpaNa koIpaNa rIte mauna rahyo. zayana samaya thayo tyAre zaidhyAmAM rahelA sAgara pAse jeno rAgarUpI samudra kSobha pAmyo che, sarvAgathI zRMgAra sajelI te dhIme dhIme tenI pAse beThI. jANe svargamAMthI apsarA na utarI hoya! have pharI paNa tenA aMganA sparzathI pUrvanI vedanA anubhavI ane viSAdane pAmelo sAgara vicAre che ke AnAthI mAro 1. udaMbaranuM vRkSa thAya che tene kayAreya puSpa thatA nathI. uduMbaranuM phaLa thaDamAM thAya che je abhakSya che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 upadezapada : bhAga-2 chUTakAro thAya tevo avasara mane kayAre maLaze? pachI sukhe sUtelI tene choDIne, zapyAmAMthI UThIne maraNathI mukAyelA kAgaDAnI jema tenA gharamAMthI nAzI chuTyo. te paNa nidrAmAMthI jAgelI sAgarane nahIM jotI UbhI thaI cAre tarapha jue che, tyAre vAsagharanA daravAjAne khullA jue che. zokAturamanavALI mukha para hatheLI sthApIne nisteja thayelI vicAre che. mArA vaDe koI avinaya karAyo nathI. AnA bhAivarganI sAthe mAro koI avinaya thayo nathI. to mArA kayA durbhAgya doSathI viyoga thayo? A pramANe saMbhAratI, visvarathI raDatI aMgArAmAM paDelInI jema koIka rIte zeSa rAtrine pasAra kare che. rAtrinI prabhAta thaI tyAre dAsIne bolAvIne mAtA kahe che. tuM jaladIthI jA, vadhUvaranI mukha zuddhi mATe sAmagrI laI jA. te jeTalAmAM sukumAlikAnI pAse vAsagharamAM jAya che teTalAmAM manamAM kaMIka vicAratI tene vilakhI jue che. pachI pUchyuM: tuM hamaNAM A pramANe konuM smaraNa kare che? te kahe che ke, he bhadra! te sAgara mane mUkIne kyAMya cAlyo gayo che. teNe hakIkata jANIne mAtA-pitAne yathAvRttAMta jaNAvyo. pachI sAgara upara atyaMta gusse thayelo sukumAlikono pitA jinadattanA ghare jAya che ane kahe che ke, are! jeNe nirdoSa sukumAlikAno ekAeka tyAga karyo evA tArA putrane AvuM karavuM ucita che? sAgare Aje je karyuM tevuM karavuM sukulIna janane ucita nathI, sukuLane anurUpa nathI tathA avasarocita nathI. A pramANe atiniSphara haiyAthI ghaNAM upAlaMbho ApIne jeTalAmAM rahe che teTalAmAM jinadatta sAgarane ekAMtamAM kahe che- "he putra! gharajamAI thaIne teM duSTa karyuM ke tuM sAgaradattanA gharane choDIne ahIM AvI gayo." pachI sAgara pitAne kahe che-huM parvata uparathI paDavAnuM ke pANImAM jhaMpalAvavAnuM ke viSanuM bhakSaNa karavAnuM kArya karIza paNa sAgaradattanA ghare A bhavamAM nahIM jAuM. he tAta! te sukumAlikA mAtra nAmathI vikhyAta che. kemake tenA hAthanA sparzamAM mane dArUNa dAhajvara thayo. divAlanI othamAM chUpAIne teNe sarva sAgaranuM kathana sAMbhaLyuM. pachI potAnI putrInI AvI durbhAgyA"lA sAMbhaLIne sAgaradatta svayaM paNa ghaNo lajjita thayo ane jinadattanA gharethI nIkaLIne potAne ghare jaIne potAnA khoLAmAM sukumAlikAne besADIne A pramANe kahe che- "avinayI evA sAgara varanI sAthe tAre zuM prayojana che? jene tuM manapriya thAya tevA varanI sAthe huM tane paraNAvIza." karNAmRta samAna vacano vaDe kSaNa pUratuM AzvAsana ApIne svasthAnamAM visarjana kare che. (126). koIka vakhata sAgaradatta gharanI agAzI upara caDIne dizAonuM avalokana karato rAjamArgamAM jIrNavastravALA ane moTA ThakarAvALA eka dramukane jue che. tene potAne ghare 1. maraNa thAya tevuM saMkaTa AvI paDyuM hoya ane te samaye kAgaDo te maraNasaMkaTathI nAzI chuTe tema. 2. durbhAgyanI argalA = durbhAgyanI zreNI-paraMparA. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 upadezapada : bhAga-2 bolAvIne pUche che-A tArA hAthamAM zuM che? tuM ahIM azanAdinuM bhojana kara ane suMdara vastrone pahera. pachI teo teno jUno veSa ane ThIkarAne laI ekAMtamAM rAkhe che ane tene kiMmatI vastro ane alaMkAro paherAvyA. te dramukane gauravapUrvaka A sukumAlikA bhAyaMpaNe ApavAmAM AvI. rAtrie zuzruSA karI tene vAsagharamAM mokalavAmAM Avyo. jeTalAmAM cakora dRSTivALo zayyAmAM sukumAlikAnI pAse beTho teTalAmAM tenA zarIranA sparzanA doSathI tenA sarvAMgamAM dAhajavara utpanna thayo. pachI te vicAre che ke mane mAravA mATe kAraNa vagaranA A vairIvaDe A strI apAI che. bhaDabhaDa baLatA agnisamAna daurbhAgyathI bharelI evI AnA aMganA sparzathI jeTalAmAM mAruM maraNa na AvI jAya teTalAmAM mAre ahIMthI jaladIthI palAyana thaI javuM joIe. pachI potAnA vezane choDIne ane ThIkarAne choDIne tathA tene sUtelI mUkIne dUra bhAgI gayo. jAgIne sukumAlikA jeTalAmAM tene paNa jotI nathI teTalAmAM te A pramANe vicAre che. (135) mArA durbhAgyathI zarIramAM rahelA doSanA kAraNe A paNa choDI gayo. prabhAte pitAe AnA vyatikarane jANIne kahyuM: he putrI! ahIM koIno doSa nathI paNa potAnA karmono doSa che. tethI je rIte A karmono kSaya thAya tema zramaNone, brAhmaNone ane dIna-anAthone dAna Apa. (137) pachI pitAvaDe anujJA apAyelI, niraMkuza (icchA mujaba dAna ApavAmAM svataMtra) thayelI sUryodayathI mAMDIne sUryAsta sudhI niraMtara dAna Ape che. A pramANe dAna ApatA keTaloka kALa gayo tyAre jinadIkSA pALanArI, bahuzrata. ati nirmaLa zIlarUpI hAthINIone bAMdhavA mATe sudaDha AlAna staMbha samAna gopAlita gacchanI sAdhvIo vihAra karatI tyAM AvI. samaye vihAra karatI sAdhvIomAMthI eka saMghATaka tenA ghare pravezyo. bahumAnapUrvaka sArI rIte paDilAbhIne teonA pagamAM paDI ane aMjali joDI vinaMti karavA lAgI ke sAgarane paraNe chate huM amAnItI thaI, tyAra pachI bIjA dramukane apAyelI paNa tevI ja thaI. tethI mArA upara kRpA karIne mane auSadha ke bIjA maMtrAdi batAvo jethI tenA prabhAvathI huM potAnA pati viSe subhaga thAuM. tenuM vacana sAMbhaLIne teo be kAnane DhAMkIne kahe che-he bhadrA ame AnA vize ajANa chIe tathA amAre A anucita che. dharmazAstromAM amAruM kauzalya che tethI jo tuM kahe to tane jinabhASita dharma kahIe. savistArathI dharma kahevAyo tyAre te samagbodha pAmI. suzrAvikA thaI. pachI pitAnI anujJAthI dIkSA lIdhI. iryAsamiti vagere pAMca samitio ane managumi vagere. traNa guktio ema mAtAnI jema pAlana karanArI ATha pravacana mAtAono svIkAra karyo. pachI brahmacaryanuM atyaMta jatana karanArI, zAMta, dAnta tathA upazAMta, durdhara aDhAra hajAra 1. saMghATaka--be sAdhu athavA traNa sAdhvInA gRpane saMghATaka kahevAya che. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 upadezapada : bhAga-2 zIlAMgane dhAraNa kare che.. najIkamAM rahelI gopAlikA sAdhvIone vaMdana karIne pUche che- tamArA vaDe anujJA apAyelI udyAnanA najIkanA subhUmibhAgamAM haMmezA chaThThane pAraNe chaThTha tapane AcaratI sUrya sanmukha AtApanA levA icchuM chuM. pachI AryAo kahe che ke Arye! ApaNe sAdhvIone grAmAdinI bahAra Avo kAussagga karavo kalpato nathI. paganA taLiyA sudhI jeonuM zarIra vastrothI DhaMkAyeluM hoya evI ApaNe sAdhvIone cAre tarapha pharatI divAlavALA upAzrayanI aMdara AtApanA levI ucita che. tenA vacanane avagaNIne icchA mujaba AtApanA levA lAgI. (153) have kyAreka udyAnamAM subhUmibhAgamAM AtApanA letI sukumAlikA sAdhvI, pAMca sevaka puruSothI sevAtI, atyaMta svarUpavAna devadattA nAmanI vezyAne jue che. te pAMcamAMthI eka mAthAno aMboDo race che, eka paganI caMpI kare che, eka mastaka upara kSatra dhare che, eka cAmara DhALe che, eka khoLAmAM laine bese che. saubhAgyanA prakarSane pAmelI tene joine vicAre che ke durbhAga evI mAre eka sAgara AdaravALo na thayo, jyAre Ano to pAMca puruSo Adara karanArA thayA. tethI ANe janma ane jIvita saphaLa banAvyuM che ane potAnA saubhAgyanI sarasAithI icchA mujaba jIvI zake che. tethI jo mArA A tapaniyamanuM phaLa hoya to huM potAnA saubhAgyathI sarva mahilA vargamAM zreSTha thAuM. A pramANe niyANuM karIne A bhavamAM kaMipaNa saubhAgyane nahIM anubhavatI zarI2 vastrAdinI prakSAlana pravRttimAM paDI. gaNinIe kahyuMH tAre sarvathA AvI pravRtti karavI ucita nathI. A pramANe tArA tathA bIjAnA paNa cAritrano bhaMga thAya che ane bIjuM, A cAritrabhaMga bhavAMtaramAM tane dArUNa phaLa ApanAro thaze. tethI dharmamaya sadAcArI sukuLamAM janmelI tAre A bhaMga karavo ucita nathI. A pramANe anekavAra kahevAyelI preraNAne nahIM sahana karatI potAnI upadhithI sahita judA upAzrayamAM rahI. pAsasthAdi pramatta sAdhuonA jeTalAM sthAno che tene sevavA lAgI, paNa yathAskaMda sthAnone sevatI nathI. tevA prakAranI vidhithI ghaNAM varaso sudhI vica2Ine (cAritra AcarIne) paMdara divasanuM anazana karIne carama kALamAM izAna devalokamAM nava palyopamanA utkRSTa AyuSyavALI gaNikA devI thaI. (167) 1. pramattasthAno-- sAdhunA avaMdanIya pramatta sthAno pAMca che. (1) pAsasthA (2) avasatra (3) kuzIla (4) saMsakta ane (5) yathAcchaMda. temAM prathamanA cAra sthAno pAMcamA yathAskaMdanI apekSAe alpadoSavALA che jyAre yathAskaMda moTA doSavALo che. kemake temAM svacchaMdIpaNuM che. ahIM sukumAlikA sAdhvI yathAcchaMdane sevatI nathI. vizeSa guruvaMdanabhASyamAMthI jANavuM. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra12 upadezapada : bhAga-2 kALe karI tyAMthI cyavIne A ja jaMbUdvIpamAM bharatakSetramAM pAMcAladezamAM uttama kAMpIlyapuramAM drupada rAjAnI calaNI nAmanI devInI kukSimAM putrIpaNe utpanna thaI. je dhRSTadyumna yuvarAjanI sodarA nAnI bahena thaI. drupada rAjAnI A putrI che tethI prazasta samaye tenuM nAma draupadI rAkhavAmAM AvyuM. te zuklapakSamAM caMdranI kaLAnI jema pratikSaNa vRddhi pAmatI ananyatulya tAruNyane pAmI. tene joine pitA vicAre che ke rUpa ane yauvananA rUpathI suravadhUnA rUpanI samAna puravAra kare tevI koI bIjI strI ahIM nathI. tethI Ano ucita svayaMvara karavAmAM Ave to sukhI thAya. pachI potAnA khoLAmAM besADIne te draupadIne kahe che-he vatsa! svayaMvara vidhithI tane je vara game tene vara. (172) pachI dvArikA nagarInA kRSNa mahArAjAne nimaMtraNa mATe potAnA parijanathI yukta dUtane prathama mokale che ane dUta ucita samaye tenA (kRSNanA) samudravijaya vagere daza dazAryo, muzalapANi vagere pAMca mahAvIro, ugrasena vagere soLahajAra rAjAo, pradyumna vagere sADA AikroDa kumAro. sarvatra anivArita gativALA zAMba vagere sAIThahajAra kumAro, vIrasena vagere ekavIza hajAra vIro tathA mahasena vagere chappanahajAra baLavAna kumAro ane bIjA talavAra-izvara-mAMDalika vagere anekagaNA lokonI pAse jaIne aMjali joDIne praNAma karIne A pramANe kahe che ke, kAMpIlyapuranA drupadarAjAnI draupadI nAmanI putrIno svayaMvara tenA pitA vaDe racAyo che to tenI prArthanA che ke vilaMba vinA kApIlyapura nagaranI bahAranA dezamAM potapotAnI samRddhi sAthe parivAra sahita padhAro. A pramANe hastinApuranA pAMDu rAjAne putro sahita nimaMtraNa ApavA bIjA duijjata dUtane mokalyo. ane aMgadezanI caMpAnA karNarAjAnI pAse trIjo dUta mokalyo. cotho dUta zauktimatI nagarInA zizupAla rAjAne ane tenA pAMcazo sagAbhAIonI pAse mokalyo. hastizIrSa nagaramAM damadaMta rAjAnI pAse pAMcamA dUtane mokalyo. mathurA nagarImAM dhara rAjAnI pAse chaThTho dUta mokalyo. rAjagRhanA sahadeva rAjAnI pAse sAtamo dUta mokalyo. kauDinyapuramAM bheSaka rAjAnI pAse AThamo dUta mokalyo. navamo dUta virATa dezamAM sobhAIovALA kITaka rAjAnI pAse mokalyo. bAkInA nagaromAM rahelA rAjAonI pAse dazamo dUta mokalyo. tenA gauravapUrvakanA nimaMtraNathI teo mananI jhaDape vizALa gaMgAtIra upara kAMpItyapuramAM AvyA ane pralobhita samudranA mojAM samAna sattvazIla evA sarva rAjAoe drupadarAjAe batAvela nivAsasthAnomAM karAyelI chAvaNImAM AvAsa karyo. rAjAe seMkaDo uttama dhvajAothI sahita UMcA staMbha samUhathI zobhato, ghaNA ratnamaya toraNothI bhUSita, unmatta hAthIonA hAthIdAMtomAMthI banAvelI ramya putaLIothI yukta evo svayaMvara maMDapa karAvyo. (189) Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 213 - have prazasta divase draupadI kanyAne sarvathI IcchatA sarve rAjAo paraMparAgata kramathI siMhAsana upara beThA ane te draupadI paNa snAna karI gRhacaityone vaMdana karIne pUrvokta rohiNI kanyAnI jema tyAM svayaMvara maMDapamAM AvI. sAkSAt koIpaNa rAjAnA mukhakamaLane nahIM jotI darpaNamAM saMkrAMta thayelA mukhakamaLane jovA lAgI. je je rAjAne jue che te te rAjA pasaMda paDato nathI. pachI jeTalAmAM beThelA pAMca pAMDavonI AgaLa gaI ane teone joyA eTale svabhAvathI te eka pagaluM AgaLa ke pAchaLa javA icchatI nathI. pUrvanA niyANAnA vazathI jaladIthI teonA gaLAmAM varamALA Arope che. pachI AnaMdano samUha ubharAyo che evA vasudeva vagere sarva rAjAo jaya jaya nAda bolIne kahe cheaho! tenuM suvaraNa thayuM. drupadane dhanya che, culanIne dhanya che, jeonI putrI narazreSTha pAMca patione sAthe varI. pANigrahaNa karAvyuM tyAre kupada rAjA draupadI putrIne AThakroDa suvarNa ane AikroDa rUpuM Ape che. pachI uttama satkAra karI bIjA rAjAone rajA ApI. vismita hRdayavALA sarve potapotAnA sthAne pahoMcyA. pAMca putro ane draupadI vahunI sAthe ghaNo zobhato pAMDu rAjA drupada vaDe potAnA nagaramAM visarjana karAyo. te pAMca pAMDavo vArA pramANe draupadInI sAthe udAra bhogone bhogavatA divaso pasAra kare che. (200) kyAreka paNa pAMDurAjA yudhiSThira vagere pAMca putro, kuMtI ane draupadIne sAthe aMtaHpuranI aMdara beThelo rahe che tyAre raNakaMDupriye, darzanathI atiprasanna, haiyAthI atikaluza, bahArathI zreSTha mAdhyathyane batAvatA, kALA mRganA carmanA vastravALA, hAthamAM uttamadaMDa ane kamaMDalune dhAraNa karatA, yajJopavIta akSamAlAthI yukta, navI muMja mekhalAthI yukta, vINA ane gaMdharva vAjiMtra vagADavAmAM lIna, dakSiNApUrvakanA kajiyAne icchatA nAradamuni kayAMyathI paNa AvI caDyA. tene AvatA joIne putro ane kuMtAdevI sahita pAMDurAjAe abhutthAna karyuM, pradakSiNA pUrvaka vaMde che, namaskAra kare che. pANInA biMduothI sparzAine komaLa karAyela darbhavAsa upara pAtharela bRSI (RSinuM Asana) apAye chate nAradamuni tenA upara beThA. tyAre aMtaHpura parivAra sahita pAMDurAjA jeTalAmAM kuzaLa samAcAra pUche che teTalAmAM potAnA AgatAsvAgatamAM parAmukha draupadIne joI. A nAradamuni mithyAdaSTi athavA asaMyata che tethI mAre Ane praNAma karavA ucita nathI tethI te upekSA bhAvathI rahI. pachI te draupadIne tevI 1. raNakaMDupriya- raNa eTale laDAI, kajiyo. kaMDa eTale khaNaja, utsuktA. kajiyo karAvavAnI utsuktA jene priya che evA nAradamuni. 2. navA muMjamekhalA-muMjaganAmanA vRkSamAMthI banela kaMdorAthI sahita. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 upadezapada : bhAga-2 joine roSAtura thayelA nAradaRSi vicAre che. pAMca pAMDavonA lAbhathI garviSTa thayelI pApINIne ghaNI zokyonI vacce evI rIte nAkhu jethI moTA irSAnA zalyathI tevA duHkhane anubhave. (210) pachI UDIne dhAtakIkhaMDanA bharatakSetramAM amarakaMkA nAmanI nagarInA padmanAbha rAjAnI pAse gayA. teNe tene praNAma karyo eTale nArade tenI pAsethI artha grahaNa karyuM. pachI aMtaHpuranI aMdara rahelA teNe nAradamunine pUchyuM ke mAre jevuM aMtaHpura che tevuM aMtaHpura bIjA koIne che? kaMika hasatA nAradamuni kahe che ke janmathI paNa kUvAmAM rahelo deDako jeNe kSIrasamudra joyo nathI te mAne che ke AnAthI moTuM bIjuM koI nagara nathI. e pramANe tuM paNa bIjA rAjAonA aMtaHpurane nahIM joto potAnA aMtaHpura samAna koI nathI ema mAne che. (215) jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM hastinApura nagaramAM pAMDu rAjAnA pAMca pAMDavone draupadI nAme patnI che tenA paganA aMguThA barAbara tAruM aMtaHpuranuM rUpa nathI, deva-asura-khecaronI suMdara strIo paNa tenI aMguThAne tole nathI. je durlabha hoya ane je dUra hoya ane je je parane AdhIna hoya tenA vize loka prAyaH rAgavALo thAya che, paNa bIjA rUpamAM nahIM. A pramANe tenA vacana sAMbhaLIne pracaMDa pavanathI prerAyelI AganI jema teno kAma nirbhara unmAdane karato sutIvra uchaLyo. pachI te pUrvabhavanA mitra devane sAdhavA amano tapa kare che. amane aMte te deva svaMya ja padmanAbhane kahe che ke tAre je sAdhavuM ucita chete kahe. padmanAbha A pramANe kahe che- jaMbUdvIpanA bharatakSetranA hastinApurathI pAMca pAMDavonI patnI, drupadarAjAnI putrI, bhuvanAMgaNamAM zreSTha draupadI devIne huM icchuM chuM. tene tuM ahIM laI Ava. pachI A deva kahe che ke AvuM kayAreya banI zakaze nahIM. kemake te pAMca pAMDavone choDIne te koine icchatI nathI. paraMtu tAruM priya karavA mATe tene huM ahIM lAvI ApuM chuM. yudhiSThiranI sAthe sUtelI dropadInuM rAtre apaharaNa kare che, ane padmanAbhanA ghare lAve che, ane azokavanikAmAM sthApe che. tathA yathAvRttAMtane jaNAvIne potAnA sthAne pAcho phare che. tatkSaNa jAgelI te jeTalAmAM jue che teTalAmAM te bhavana ane upavanane jotI nathI ane vicAre che. ahoho! A zuM? koI deva ke dAnava vaDe huM koi rAjAnA ghare lavAI chuM. nahIMtara kSaNathI AvuM kema bane? snAna karIne, zRMgAra sajIne padmanAbha paNa aMtaHpuranI sAthe jyAM draupadI che tyAM jAya che teTalAmAM curAI gayo che manano saMkalpa evI draupadIne jue che. teNe draupadIne pUchyuM: tuM Ama kema virasa raDe che? pUrvanA mitradeve mArA mATe tame ahIM lAvI che. tethI te bhadra! tuM mArI sAthe ramaNa kara. A sarva paNa tAro parivAra che. pachI draupadI kahe che-dvArikA nagarImAM Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 215 kRSNa mAro priya bhAI che, te jo cha mahInA sudhImAM mArI zodha karato ahIM nahIM Ave to tuM je kahIza tema karIza. padmanAbha paNa tenI vAta svIkAre che ane kanyAnA aMtaHpuramAM sthApe che. pachI te dhIra draupadI amuka tapakarmano svIkAra karIne chaThThane pAraNe AyaMbila karavA lAgI ane tyAM ArAdhanA karatI rahevA lAgI. (233) A bAju muhUrta mAtra pachI jyAre yudhiSThira jAgyo teTalAmAM zayyAtaLamAM draupadIne joto nathI. te vakhate vyAkuLa thayelo cArekora tapAsa karavA lAgyo. bhALa nahIM maLatA prabhAte rAtrino sarva vyatikara jaNAvyo. ane potAnA cAkaronI mAraphata teNe sarva nagaramAM AghoSaNApUrvaka jaNAvyuM ke je draupadIne zodhI lAvaze tenA upara huM akAle moTI kRpA karIza. jeTalAmAM nagaromAM ke gAmamAM kyAMya paNa na maLI eTale pAMDurAjAe kuMtIne kahyuM: tuM tArikAmAM kRSNanI pAse jA ane kRSNane A hakIkta jaNAva. pachI hAthI upara besIne kuMtI jaladIthI kRSNanI pAse gaI. dvArikA nagarImAM pahoMcI ane bahu gauravathI svAgata karAyuM. kRSNa pUchyuM: ahIM AvavAnuM zuM prayojana che ? te kahe. "he putra! rAtrie yudhiSThiranI pAse zayAmAM sukhapUrvaka sUtelI draupadIne koIpaNa haraNa karIne kyAMka laI gayo che. tethI tenI khabara maLe tema jaladIthI kara. te mATe te yogya che. tArA sivAya bIjo koNa A kArya karavA samartha thAya?' kuMtIe Ama kahyuM tyAre tatkSaNa kRSNane parAkramano utkarSa thayo. "huM tevo prayatna karIza jethI tene pAtALamAMthI ke devalokamAMthI ke samudramAMthI zodhIne lAvI ApIza" ema tenI AgaLa pratijJA kare che. he mAtA ! tame vizvastha thaIne raho. satkAra ane sanmAna karIne tene gajapuramAM pAchI mokale che. cAre taraphe tapAsa karAvI paNa jeTalAmAM kyAMya khabara maLatI nathI teTalAmAM kyAreka paNa nArada vAsudevanA bhavanamAM Avyo. artha ApavApUrvaka kRSNa ghaNA gauravathI potAnA gharanA kuzaLa samAcAra pUchavAmAM tatpara, sukhAsana upara beThelA nAradane pUchyuM: he bhagavan! rAtre yudhiSThira rAjAnI sAthe sukhethI sUtelI drupadarAjAnI putrI draupadI devIne koI adazya rIte (na jANe tema) apaharaNa karIne laI gayuM che, tame kyAMya draupadIne joI? pachI kaMIka hasatA mukhathI nArade kahyuM: AvA prakAranA kAryomAM mAro adhikAra nathI paraMtu tamArA uparodhathI kahuM chuM ke te hoya ke bIjI koI hoya ema mane cokkasa khabara nathI paNa amarakaMkA nagarImAM padmanAbha rAjAnA ghare vivarNamukhavALI, bhUmi upara mUkelI che dRSTi jeNe, pAse paNa gayelAne nahIM jotI evI tenI samAna eka strIne joI hatI. pachI kRSNa kahyuM: A kajiyAne Ubho karanAra tuM ja che. AkAzagAminI vidyAnuM smaraNa karIne nArada tyAMthI palAyana thaI gayo. (251) Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 upadezapada : bhAga- pachI gajapuramAM pAMDurAjAnI pAse dUta mokalIne jaNAvyuM ke akSata zarIravALI draupadInI khabara mane maLI che tethI caturaMgabalathI yukta potAnA pAMceya paNa putro pUrva samudranA kAMThe jaladIthI pahoMce tema jaladIthI karo. paTaha ane daMdubhinA avAjathI pUrAyo che dizAMtarano Abhoga (vistAra) jenA vaDe evo kRSNa paNa potAnA parivArathI yukta nagarImAMthI ekAeka nIkaLato pUrva samudranA kAMThA upara jyAM pAMceya pAMDavo che tyAM AvIne chAvaNI nAkhe che. tyAM te pauSadhazALAmAM tapa kare che. teTalAmAM akramanA aMte lavaNAdhipati deve vAsudevane pratyakSa darzana ApyuM ane kahe che- tuM je kaheze tene huM karI ApIza. kRSNe kahyuMH padmanAbha rAjAe draupadI devInuM haraNa karI amarakaMkAmAM potAnA gharamAM rAkhI che. tene pAchI lAvavA pAMca pAMDavo ane chaThTho huM ema cha jaNAnA ratho tyAM je rIte pahoMce te rIte lavaNasamudramAM jaladIthI mArga Ape. teNe kahyuM: tamAre ATalo badho parizrama karavAnI zI jarUra che? ahIM rahelA tamane draupadI hAthohAtha maLI jAya tema karIza. jo tame mane rajA ApatA ho to nagara sahita, parijana sahita ane lazkara sahita te padmanAbha rAjAne lavaNasamudramAM jaLasamAdhi karAvI dauM. te narAdhama pazunI keTalI mAtra zakti che? kRSNa kahyuMH draupadInI parIkSA karavI mAre ucita che tethI huM svayaM ja lAvIza. A pramANe kRSNanA vacanane svIkAratA deve pANInA be bhAga karIne cha rathone javAno mArga karI Apyo. pachI lavaNasamudranA madhya-madhyabhAgathI jatA amarakaMkA nagarImAM pahoMcyA ane udyAnanA AgaLanA bhAgamAM rathone choDIne udyAnanA aMdaranA bhAgamAM gayA. pachI dArUka nAmanA sArathine bolAvIne kRSNa kahe che- tuM nagaranI aMdara jA, padma rAjAne pagathI pRthvItaLa upara pachADIne, bhAlAnA agrabhAga para lekhane laI jaIne kahe ke kupagrAhe pAMca pAMDavo ane chaThTho kRSNa draupadIne pAchI levA AvyA che mATe tuM svayaM arpaNa kara nahIMtara laDAI karavA sajja thA, bIjo koI chUTako nathI. zuM teM jANyuM nathI ke drupadaputrI draupadIno kRSNa bhAI thAya che ? je laDAI karavAno pipAsu che, bhuvanamAM koI tenI samAna nathI. A pramANe kRSNavarDa zikSA apAyelo sArathi AjJAne ziromAnya karI amarakaMkA nagarI tarapha cAlyo ane rAjabhavanamAM pahoMcyo. dUtajanane ucita vinaya karyo. dUte kahyuM: mAro A vinaya che. paNa mArA svAmInI A AjJA che ema jaNAvIne dUta pagathI tenA Asanane haNe che ane bhAlAnI aNI upara lekha Ape che. padmanAbha rAjA tenuM apamAna karIne pAchale daravAje laI jAya che ane kahe che ke pAchI ApavAnA hetuthI meM Ane nathI maMgAvI, tethI jo yuddhanI khaNaja hoya to kRSNa sajja thAya, huM AvuM chuM. ema tuM kRSNane kaheje. te paradezathI Avelo che, huM ahIM svadezamAM rahelo baLavAna chuM. A alpa parivAravALo che, huM ahIM ghaNA parivAravALo chuM. (273). 1. kUpagrAha- jenI vastu corAI gaI hoya ane pAchI levA jAya te. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 217 A pramANe vicArIne raNakSama kRSNa caturaMga enAthI yukta, hAthI upara beThelo, krodhathI lAlacoLa thayelo nagaramAMthI nIkaLe che. kRSNa pAMce paNa pAMDuputrone kahyuM: ahIM zuM karavuM? teo kahe che ke Aje ame nathI ke te nathI. vividha prakAranA seMkaDo AyudhothI rathanA aMdaranA bhAgane bharIne pAMDavo laDAimAM UtaryA. padmanAbhanA ghaNAM sainyoe zastra samUhano mAro calAvIne pAMDavonA dhvaja-chatra-sattva ane mukuTone kSaNathI chedyA. bANothI pAMDavonuM zarIra jarjarita karyuM eTale pAMDavoe laDAimAMthI pIchehaTha karI. kRSNa pAse AvIne kahe che ke aho! A mahAbaLavAna che. kRSNa kahe che ke "ame Aje jItIne AvIzuM, A padha Aje jIvato nahIM rahe' evuM vizvAsapUrvaka bolIne yuddha karavA jAta to durjaya zatru pakSane jItIne zvetakIrti padane prApta karata. have juo, Aje A padma jIvato nahIM rahe huM ja jItIne AvIza ema bolIne mukhanA pavanathI paMcajanya mahAzaMkhane pUre che. pachI tenA avAjathI haNAyeluM trIjA bhAganuM sainya mUrzitanI jema tatkaNa sUI gayuM. pachI kRSNa dhanuSyadaMDane grahaNa kare che. tenI dorInA TaMkAra zabdathI sainyano bIjo paNa bhAga bahero thayo teTalAmAM potAne asvastha joto padma tyAMthI nAzI nagarImAM pesI jaI sajjaDa daravAjAne baMdha karyo. ratha para ArUDha thayelA kRSNa nagarIne ghero ghAlyo. killAnA parisaramAM jaIne tarata ja narasiMhanuM rUpa vikuvane daravAjAne tevI lAta mAre che ke jethI kaDaDabhUsa thatA devAlayanA zikharonA bhArathI pRthvIpITha jemAM bhedAvA lAgyuM che, tathA UMcA mahelono samUha jemAM khaLabhaLavA lAgyo che evI te nagarI thaI. potAnA prANanI zaMkA karato kaMipaNa bIjA upAyane nahIM joto, draupadInI pAse jaIne dInamukhavALo padmanAbha kahe che ke tAruM apaharaNa karavAthI mane AvuM phaLa maLyuM to ahIM mAre have zuM karavuM? draupadI kahe che- mane laIne kRSNane pharI arpaNa kara. kemake sajjanano gusso praNAmanA aMta sudhI hoya che. ema karAya chate tuM jIvIza ane rAjyanuM rakSaNa karIza. snAna karI be uttama vastrone paherIne draupadIne AgaLa karIne pagamAM paDIne A pramANe khamAve che ke, meM tamAruM ati adbhuta parAkrama joyuM, have pharIthI AvuM kyAreya nahIM karuM, mArA A aparAdhanI kSamA karo. kRSNa padmanAbharAjAnA garvane sarvathA ogALIne potAnI nagarImAM pAcho mokale che. svayaM rathamAM ArUDha thayelo drupadaputrIne laIne jyAM pAMDuputro hatA tyAM Ave che. pAMca pAMDavo ane chaThTho pote ema cha rathothI potAnI nagarI tarapha cAlyA. (292) je samaye kRSNa vAsudeve mukhathI zaMkha pUryo hato te vakhate tyAM caMpAnagarImAM kapila nAmano vAsudeva hato tathA munisuvrata nAmanA tIrthakara te nagarInI bahAra samosaryA hatA, ane temanI pAse dharma sAMbhaLatA zaMkhano avAja paNa sAMbhaLe che. tyAre te vilakho thayo ane vicAre che ke zuM ahIM bIjo vAsudeva utpanna thayo che? bIjA 1. raNakSama- yuddhakaLAmAM samartha Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 218 koinI pAse Avo paMcajanya zaMkha hoto nathI. jinezvara tene kahe che, AvuM thayuM nathI, thaze nahIM ane thatuM nathI ke eka kSetramAM be jinezvaro, be cakravartIo ane be vAsudeva thAya. pUrve sadhAyelA devavaDe jaMbudrIpanA bharatakSetramAMthI hastinApura nagaramAMthI pAMDunA pAMca putronI patnI haraNa karIne padmanAbha mATe lavAi che. pachI dvArikA nagarImAMthI pAMca pAMDuputronI sAthe kRSNa tene zodhavA mATe ahIM amarakaMkA nagarImAM jaladIthI Avyo che. padmanAbhanI sAthe ahIM yuddhano prAraMbha thayo tyAre teNe paMcajanya nAmano mahAzaMkha pUryo che. tIrthaMkaranA vacano sAMbhaLIne tenA darzana mATe kapila vAsudeva Ubho thayo. have munisuvratasvAmIe kahyuMH be jinezvaro, be cakrIo, be vAsudevo, be baLadevo eka kSetramAM bhegA thAya evuM kada banatuM nathI to paNa te vAsudevanA chatra ane dhvajanA tane darzana thaze. tatkSaNa ja hAthI upara besIne samudra kAMThe Avelo, lavaNasamudranA madhyabhAgamAM pahoMcelA kRSNavAsudevane joine atiharSa pAmelo vicAre che ke aho! svatulyapradhAna puruSonuM A darzana thayuM. pachI mukhathI paMcajanya zaMkha phUMke che ane kRSNavAsudeva paNa zaMkhathI pratyuttara Ape che. A pramANe zabda saMbhALavA pUrvaka te baMne maLyA. padmanAbha mahAparAdhI che ema jANIne kapile dezapAra karyo ane rAjya upara tenA putrane besADyo. (305) pachI teo be lAkha yojana vistAravALA lavaNasamudrane oLaMgIne mahAnadI gaMgAnA praveza mArga para AvyA. kRSNe pAMDuputrone kahyuMH tame gaMgAnadI pAra karo jeTalAmAM huM lavaNAdhipati susthitadevane eka kSaNa maLe. nAvaDInI zodha karI AdarapUrvaka temAM ArUDha thayelA jeTalAmAM gaMgAnadIne pAra kare che teTalAmAM teoe paraspara vArtAlApa karyo. A kRSNa mahAbaLavAna che te gaMgA nadI taravA samartha che ke nahIM tenI parIkSA nAvaDIne ahIM rAkhIne karIe. gaMgAnA kAMThe pahoMcelA pAMDavo jeTalAmAM kautuka jovA UbhA rahe che teTalAmAM kRSNa sArathi sahita eka bAhumAM rathane laine hAthathI durdhara gaMgA nadI taravA lAgyo. gaMgAnA madhyabhAgamAM pahoMcyo tyAre ghaNo thAkyo. gaMgAdevI nadImAM visAmAnuM sthAnaka banAve che. vizrAMti lIdhA pachI pharI cAle che. kAMThe pahoMcIne pAMDavone joine kahyuMH are! tame mahAbaLavAna cho jethI sukhapUrvaka nadI tarI gayA. huM atyaMta klezathI A nadI taryo. he svAmin! ame nAvaDImAM besIne gaMgA nadI UtaryA. paraMtu tamArA baLanI parIkSA mATe kautukathI nAvaDIne ahIM ja rokI rAkhI. jvALA samAna bhayaMkara kopa karatA kRSNe kahyuM: hamaNAM mArI parIkSA karAya che! tamArA A caritrane dhikkAra thAo. jyAre yuddhamAM agrahAramAM rahelA padmanAbhane zaktihIna karyo ane amarakaMkA bhAMgI tyAre mArI parIkSA na karI? gussAthI ati ugra lohadaMDathI kRSNe teonA rathono evo cUro karyo jethI Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 219 paramANu samAna thayA. pachI kRSNa teone sainya sahita dezapAra karyA. teo gajapuramAM jaIne pAMDurAjAne sarva vRttAMta jaNAvyo. teNe paNa kuMtine tatkALa kRSNa pAse mokalI ane zikhAmaNa ApI ke kRSNa prasanna thAya tema karavuM. premapUrvaka te te prakAre vinaMti karI. chatAM paNa jyAre kRSNa gussAne choDato nathI tyAre kuMtie kahyuM aDadhuM bharata tane svAdhIna che tethI te pote ja kahe hamaNAM teo kayAM jAya? komaLa haiyAthI teNe kahyuM. teo hamaNAM dakSiNa samudranA kAMThA upara jAya. pachI parivAra sahita pAMDavo hastinApurathI nIkaLI ane tyAM jaIne pAMDumathurA nagarI vasAve che. te nagarI kAMcI" e nAmathI vikhyAta thaI. ahIM paNa teo vipula bhoganA bhAjana evA samRddha rAjyavALA thayA. (333) have kyAreka draupadI uttama garbhane dhAraNa karanArI thaI. nava mAsa pUrNa thayA pachI zreSTharUpane dharanAra, sukumAla hAtha, pagavALA, nirogI zarIravALA putrane janma Apyo. janma pachI bAra divasa pUrA thayA tyAre tenuM nAma A pramANe rAkhyuM. je pAMca pAMDavano putra hovAthI tenuM nAma paNa pADavAmAM AvyuM. kALe sunirmaLa boMtera kaLAone bhaNyo. jyAre bhoga bhogavavAne samartha thayo tyAre yuvarAja pade abhiSeka karAyo. (334) have kyAreka paNa pAMDumathurAmAM samudranA peTALa jevA gaMbhIra manavALA, bhavyajIvo rUpI kamaLane mATe sUrya samAna, azaThapariNAmavALA sthavira samosaryA. nagaramAMthI loka tathA pAMca pAMDavo temane vaMdana karavA AvyA. dharmadezanA karavAmAM AvI. pAMceya paNa pAMDavo pratibodha pAmyA. bhAla tala upara mUkAyA che be kara rUpI kamaLo jeo vaDe evA teo arthAt karajoDIne teo kahe che ke draupadI devIne pUchIne, draupadInA putrane rAjya upara sthApIne tamArI pAse amo dIkSA levA icchIe chIe. pachI putrane rAjya para sthApIne draupadInI sAthe dIkSA lIdhI ane guNonA rAjAnI rAjadhAnI samAna samartha kSamAvAne sAdhuo thayA. draupadI suvratA AryAnI ziSyA thaI. mokSanA upAyabhUta bAra aMgone kramathI bhaNyA. cha8-addamAdi kaSTadAyaka tapane ArAdhavA lAgyA. te sthavira bhagavaMtoe bIjA nagaramAM vihAra karyo. (333). have kayAreka bhagavAna ariSTanemie saurASTra dezamAM vihAra karyo. pAMceya paNa pAMDavamunio paribhAvanA kare che ke koIpaNa rIte neminAthane vaMdana karIe to kRtArtha thaIe ane A manuSyabhavane saphaLa karIe. eTalAmAM ekAgra manavALA thaI saurASTra deza tarapha cAlyA ane hastikalpa nagaramAM pahoMcyA ane sahasAmra udyAnamAM rahyA. teTalAmAM mAsakhamaNane pAraNe trIjI porisImAM nagaranI aMdara bhamatA cAre ya nAnAM pAMDavone 1. kSamA guNomAM rAjA che. sAdhuo guNone rahevA mATe rAjadhAnI samAna che. rAjA barAbara hoya to duSTo mAthuM UMcakatA nathI. tema sAdhumAM kSamA guNa barAbara hoya to bIjA durguNo nukasAna karI zakatA nathI. 2. nAnA eTale yudhiSThirane choDIne bAkInA cAra pAMDavo. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 220 kyAMkathI sAMbhaLavA maLyuM ke Aja rAtre ujjvatagiri upara nemanAtha bhagavAna nirvANa pAmyA che. tatkSaNa ja pAchA pharIne jyAM yudhiSThira muni che tyAM AvyA. yathAhakIkata jaNAve che, bhaktapAnano tyAga kare che ane bhAvanA bhAve che ke aho! karmavaDe karAyelI ceSTAo kevI viSama che! ghaNuM parAkrama AdaravA chatAM vAMchita artha siddha na thayo. have jinezvaranA viraharUpa dAvAnaLathI saLagelA jIvitathI zuM ? AthI zatruMjaya jaine anazana karIe. tyAM jaine be mahinAnI saMlekhanA karI. kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thayuM ane nirvANa pAmyA. AryA draupadI paNa sAmAyika vagere agIyAra aMgo bhaNIne aMte mAsakhamaNathI anazana karI kALadharma pAmI. ane pAMcamAM devalokamAM dasa sAgaropamanA AyuSyavALo deva thai. tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM siddha thaze. nAgazrInuM janmAMtaranuM caritra kahyuM che te ahIM prasaMgathI AveluM che. ahIM dharmaruci aNagAra prastuta (viSaya) che. zrI dharmaruci kathAnaka saprasaMga samApta thayuM. have manoguptinA udAharaNane kahe che- manoguptinA udAharaNamAM koika sAdhu dharmadhyAna ke zukladhyAnamAM lIna thayelA hatA ane kyAreka iMdre tenI prazaMsA karI ane tenI zraddhA nahIM karato eka deva Avyo. tyAM AvyA pachI te deve te sAdhune kAussagga dhyAnamAM rahelA joyA ane teNe tenA karuNAmaya mAtA-pitAnuM rUpa vikuryuM. duHkhI mAtA-pitAvaDe kAussaggamAM rahelo putra sAdhu aneka prakAre bolAvAyo ane jaNAvAyo ke ame tArA vinA jIvI zakIye tema nathI mATe vacana bolavA mAtrathI paNa amane AzvAsana Apa. jyAre kAussaggamAM rahelA sAdhu kaMipaNa kSobha na pAmyA tyAre te deve tenI patnInuM rUpa viSuvyuM. te patnInuM rUpa kevuM che? samasta zRMgArathI paripUrNa, zarIre saMpUrNa AbhUSaNa paherelI, parapuruSamAM Asakta thayelI, pharIthI paNa te sAdhunI atizaya abhilASA karatI, atyaMta utAvaLathI mIThuM bolatI. potAnI strI vikurthIne batAvI to paNa tenuM mana manoguptimAMthI jarApaNa calita na thayuM. tyAre deve potAnuM rUpa batAvyuM ane munine vaMdanA karI tathA stavanA karI. jemake--tamAro janma saphaLa che. tame guNothI jagaprasiddha cho, tame samyag AcAravAna cho, tamArA manano nigraha atyaMta dRDha che. tamArA sivAya bIjo koNa A loka ane paralokamAM nispRha hoya? ane pachI sAdhulokamAM prazaMsA thai. jemakeA mahAtmAnA cittano bheda na thayo. (652) have vacana guptinA udAharaNane kahe che. jemake- Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 221 koIka sAdhu "huM svajanone maLavA temanA grAma ke nagara jAuM" evA adhyavasAyavALA thayA. mA jatA sAdhune coroe pakaDyA. pachI tene choDI detA senApati kahe che-tuM koIne kaheto nahIM ke ame ahIM rahela chIe. eTalAmAM sAdhu mArgamAM kaMIka AgaLa jAya che teTalAmAM jAna sAmI maLI. te jAnamAM sAdhunA svajano sAmela hatA. teo javAnA gAmane aDadhe raste maLyA. AmAM koI svajana che ? evI zaMkA sAdhune thaI. pachI tene khAtarI thaI ke A jAnamAM mAtA-pitA-bhAI vagere AvelA che. to have mAre temanA gAma zA mATe javuM? ahIM ja svajanonA darzana thayA tethI pAchuM pharavuM e ja ucita che ema samajIne sAdhu pAchA vaLI gayA ane te svajanonI sAthe pAchA pharyA. pAchA pharatA rastAmAM coroe svajanone pakaDyA ane lUMTIne temane choDI mUkyA. pachI te coro aMdaroaMdara vAta kare che ke A te ja sAdhu che jene ApaNe pakaDIne choDI mUkyA. pachI coranuM vacana sAMbhaLIne sAdhunI mAtA pUche che ke A sAdhune tame pakaDIne choDI mUkyA e vAta zuM sAcI che? coroe kahyuM: hA, A vAta sAcI che. mAtA bolIH charIne laI Avo jethI mArA stanane chedI nAkhuM. kemake A stane mArA sAdhu putrane dUdha pAIne aparAdha karyo che. senApatie puchayuM A sAdhu tamAro zuM thAya? mAtA bolIH A sAdhu che te mAro duSTa putra che. kemake teNe tamane joyA chatAM amane na kahyuM ke AgaLa corono senApati che. A rIte amAruM hita na karato hoya to kyA prakArathI A amAro putra gaNAya? tene putra ja na kahevAya jeNe saMkaTamAM paDelA mAtA-pitAnI upekSA karI. paraMtu putra to avazya yathAzakti duHkhanuM nivAraNa kare. pachI senApatie vismaya cittathI pUchyuM: he sAdhu! A mArgamAM coro che ema tame mAtA-pitAne kema na kahyuM? A pramANe senApatie kahyuM tyAre sAdhue dharma dezanA ApI. jemake A anAdi saMsAramAM paribhramaNa karatA jIvone koNa bhAipaNAthI nathI maLyuM? tathA koNa zatru rUpe nathI maLyuM? athAt A saMsAramAM sarve jIvo anaMtIvAra zatru thayA che ane anaMtIvAra baMdha thayA che. AthI ja vivekI sAdhuo kayAMya paNa rAga karatA nathI temaja kaSAyarUpI viSanA nigrahathI dveSa karatA nathI. tathA sAdhu be kAnathI ghaNuM sAMbhaLe che ane be AMkhathI ghaNuM jue che paraMtu joyeluM ane sAMbhaLeluM sarva kahevuM sAdhune anucita che. ema senApatie amRtanI vRSTi samAna sAMbhaLelA vacanothI duHkhane nAza karanArI bodhi meLavI ane duSTa adhyavasAyathI nivRtta thayo. AthI upazAMta thayelA senApatie sAdhunI mAtAne 1. saMjJApaka sthAna-sArI rIte oLakhe te saMjJApaka arthAt svajana ane tene rahevA mATenuM sthAna grAma ke nagara. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 222 choDI dIdhI. tuM paNa mArI mAtA che ema mAnIne tenI vivAhocita sAmagrI lUMTI lIdhI hatI te sarva pAchI ApI dIdhI. upasaMhAra karatA kahe che ke--prastuta sAdhunI jema sarva sAdhuoe vacana guptinuM pAlana karavuM joie. have kAyaguptinuM udAharaNa kahevAya che- koi ekavAra mArga para pahoMcI gayelA koi eka mahAsAdhu mahATavInA mArgamAM pravezyA. AvAsa laine sAthe paDAva nAkhyo. tyAre sArthathI adhiSThita bhUmi upara kaMipaNa sthaMDilabhUmi sAdhue na meLavI ke jyAM jIvone pIDA karyA vinA sAdhusamAcArI pALI zakAya. ane jyAM eka paga mUkI zakAya teTalI mAtra sthaMDilabhUmi upara eka paga mUkIne AkhI rAtri pasAra karI teTalAmAM paga sojIne thAMbhalo thai gayo chatAM sAdhue asthaMDila bhUmi upara paga na mUkyo. kevA thaine teNe paga na mUkyo? sattvazALI banIne paga na mUkyo. pachI zakendre prazaMsA karI ke aho! A sAdhu duSkarakAraka varte che. je ahIM asthaMDila bhUmino tyAga karIne rahyA che. tevA prakAranI indranI prazaMsAne sahana nahIM karato eka deva sAdhu pAse Avyo. hAthI Adi pazuone vikurthIne bIvaDAvavA lAgyo to paNa te mahApuruSane jarA paNa kSobha na thayo. kemake adhyavasAyanI akhaMDatAthI maratA evA mAre koipaNa kAryanI kSati thatI nathI. jyAre A bIvaDAvavA chatAM paNa sAdhu kSobha na pAmyA tyAre deve tene parAdhIna kare evI ThaMDI utpana karI. ThaMDIthI pIDAyelA aMgo cAlI zakyA nahIM. tethI pUrvabhavamAM upArjana karAyela A duSkRtano udaya thayo che ema samyak sthira thavA pravRtta thayA. pachI kAyAne praNAma karavA svarUpa deve vaMdanA karI ane prazaMsA karI ke aho ! tuM dhanya che, tathA khuza thatA loke tenI atizaya prazaMsA karI. (608-662) upasaMharannAha-- evaMviho u bhAvo, guNaThANe haMdi caraNarUvammi / hoti visikhauvasamajogao bhavvasattANaM // 663 // evaMvidhastvevaMvidha eva vyasanaprAptAvapi guptisamityanullaGghanarUpo 'bhAva: ' pariNAmo bhavatItyuttareNa yogaH / kva satItyAha - guNasthAne, haMdIti pUrvavat, 'caraNarUpe' cAritralakSaNe bhavati 'viziSTakSayopazamayogato' viziSTo vajrAzmavadatyantanibiDo yazcAritramohasya kSayopazamaH kSayavizeSastadyogAt, 'bhavyasattvAnAM' samAsannIbhUtanirvRtigamanAnAm / ye hi nivRttacAritramohAtmAno mahAsattvA munayaH syusta eva prANaprahANe'pi na samitiguptibhaGgabhAjo bhavantIti // 663 // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapa: bhAga-2 223 upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che-- gAthArtha- cAritra rUpa guNasthAna prApta thaye chate viziSTa kSayopazamanA yogathI bhavyajIvone AvA prakArano ja bhAva thAya che. TIkArtha--viziSTa kSayopazamanA yogathI--cAritramohano vajapaththaranI jevo je atyaMta gADha kSayopazama, te gADha kSayopazamanA yogathI. bhavyajIvone=jemanuM mokSagamana najIkamAM che tevA jIvone. AvA prakA2no ja bhAva=kaSTanI prApti thavA chatAM gupti-samitionuM ullaMghana na thAya tevo pariNAma. je munio nivRttacAritramohavALA ane mahAsattvavaMta hoya te ja munio prANanAzamAM paNa samiti-guptino bhaMga karatA nathI. (663) kuta etaditi ceducyate dehA'sAmatthammivi, AsayasuddhI Na oghao annA / caraNammi supuriso Na hi, tucchovi akajjamAyarati // 664 // 'dehAsAmarthye'pi' duSkAlarogavArddhakAdikAraNairdehasya vihitakRtyeSvasamarthatAyAmapi, kiM punaritaratretyapizabdArthaH, 'AzayazuddhiH' pariNAmanairmalyarUpA 'na' naivaughataH sAmAyenAnyA hIyamAnA viparItarUpA vA sampadyate / kva satItyAha - 'caraNe' sarvasAvadyaparihAralakSaNe / yaccaughata ityuktaM, tat tathAvidhotkarSavazAd meghakumArAdInAmiva manAg mAlinyamapi kadAcit saMbhAvyata iti vyabhicAraparihArArtham / etadeva samarthamAna Aha--'supuruSaH' zAntadAntasvabhAvaH, sa ca vizeSataH "asatsaGgAd dainyAt prakhalacaritairvA bahuvidhairasadbhUtairbhUtairyadi bhavati bhUterabhavani: / sahiSNoH sadbuddheH parahitaratasyonnatamateH, parA bhUSA puMsaH svavidhivihitaM valkalamapi // 1 // " ityadhyavasAyapradhAnaH puruSavizeSa:, 'na' naiva hiryasmAt 'tuccho'pi zarIravibhavasahAyAdibalavikalatayA kRzIbhUto'pi kiM punaritaraH, 'akAryaM' kulakalaGkAdikAraNaM kRtyavizeSamaihikaM pAratrikaM ca samAcaratyAsevate / tathA ca paThanti - " nindantu nItinipuNA yadi vA stuvantu, lakSmIH samAvizatu gacchatu vA yatheSTam / adyaiva vA maraNamastu yugAntare vA, nyAyyAtpathaH pravicalanti padaM na dhIrAH // 1 // " supuruSaziroratnabhUtazca cAritrI, kathamasyAnyathA bhAvazuddhiH sampatsyate ? iti // 664 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 upadezapada : bhAga-2 A paNa zAthI che ema pUchatA ho to kahevAya che gAthArtha- cAritra vidyamAna hoya tyAre zarIranuM sAmarthya na hoya to paNa pariNAmanirmalatA sAmAnyathI anya na thAya. (=pariNAma maMda ke malina na bane.) supuruSa durbala hoya to paNa akArya na Acare. TIkArtha-cAritra sarva sAvadhano tyAga. zarIranuM sAmarthya na hoya dukALa, roga, vRddhAvasthA vagere kAraNothI zarIra vihita kAryo karavA mATe asamartha banI gayuM hoya. zarIranuM sAmarthya na hoya to paNa e sthaLe "paNa" zabdano artha A pramANe chezarIranuM sAmarthya na hoya to paNa pariNAmanirmalatA anyathA na thAya to pachI zarIranuM sAmarthya hoya tyAre to pariNAmanirmalatA anyathA na thAya temAM zuM kahevuM? prazna-pariNAmanirmalatA sAmAnyathI anyathA na thAya ema "sAmAnyathI kema kahyuM? uttara-tevA prakAranA atizaya kaSTanA kAraNe meghakumAra vagerenI jema koikane kayAreka malinatA thavAnI saMbhAvanA che. AthI niyamano (=jyAM jyAM cAritra hoya tyAM tyAM pariNAmanirmalatA anyathA na thAya evA niyamano) bhaMga na thAya e mATe "sAmAnyathI' ema kahyuM che. anya na thAya=pariNAmanI maMdatA ke malinatA na thAya. supuruSatrazAnta-dAnta puruSa. zAnta-dAnta puruSa supuruSa che ema sAmAnyathI samajavuM. vizeSathI to nIcenA zlokamAM kahevAze tevA adhyavasAyanI pradhAnatAvALo puruSa supuruSa jANavo. asatsaGgAd dainyAt prakhalacaritairvA bahuvidhairasadbhUtairbhUtairyadi bhavati bhUterabhavaniH / sahiSNoH sadbuddheH parahitaratasyonnatamateH, parA bhUSA puMsaH svavidhivihitaM valkalamapi // duSTonA saMgathI, pratikULa paristhitithI athavA atizaya luccA puruSonA sAcA ke khoTA aneka prakAranA AcaraNathI saMpattino vinAza thAya, to paNa sahiSNu, sabuddhivALA, parahitamAM tatpara ane ucca mativALA puruSane potAnA bhAgyathI karAyela vRkSanI chAla paNa zreSTha zobhA che, arthAt tevo puruSa vRkSanI chAlathI paNa bahu zobhe che." jenA aMtaramAM Avo adhyavasAya mukhya che evo puruSa supuruSa che. durbala hoya to paNa zarIra, vaibhava, sahAyatA vagerenA baLathI rahita banI javAnA kAraNe durbala banI gayo hoya to paNa. jo durbala banI gayo hoya to paNa akAryane na Acare to pachI baLavAna hoya to akAryane na Acare emAM to zuM kahevuM? Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 upadezapada : bhAga-2 akAryane na Acare kulakalaMka AdinuM kAraNa hoya tevuM A loka saMbaMdhI ke paraloka saMbaMdhI azubha kArya na kare. A viSe kahe che ke-"nItimAM nipuNa puruSo niMdA karo ke prazaMsA karo, potAnI IcchA pramANe saMpatti Ave ke jAya, maraNa hamaNAM ja thAo ke anyayugamAM thAo, dhIrapuruSo nyAyayukta mArgathI eka pagaluM paNa calita thatA nathI." cAritrI supuruSomAM ziromaNi(=mukhya) che. anyathA(=supuruSomAM ziromaNi na hoya to) yAtriIne mAvazuddhi vI rIte. thAya? (664) davvAdiyA na pAyaM, sohaNabhAvassa hoti vigghakarA / bajjhakiriyAo tahA, havaMti logevi siddhamiNaM // 665 // 'dravyAdayo' dravyakSetrakAlabhAvAH kuto'pi vaiguNyAd bADhamananukUlabhAvApannA 'na' naiva 'prAyo' bAhulyena zobhana: zAntodAttapariNatirUpo bhAvo manaHpariNatiryasya cAritriNaH sa tathA tasya, athavA, zobhanazcAsau bhAvazcoktarUpa eva tasya, bhavanti 'vighnakarA' vyAghAtahetavaH / prAyograhaNaM ca mandamohAdikliSTakarmakSayopazamavataH zobhanabhAvavighnasaMbhavena mA bhUt sarvatra vyabhicAra iti / paThyate ca "nimittamAsAdya yadeva kiJcit, svadharmamArga visRjanti bAlizAH / tapaHzrutajJAnadhanA hi sAdhavo, na. yAnti kRcchre parame'pi vikriyAm // 1 // " iti| vyavacchedyamAha-'bAhyakriyAstu' bahirvyApArarUpAH kAyikyAdayaH punastathA yAdRzA dravyAdayo varttante tAdRzA eva bhavanti / nahi dravyAdiSu pratikUlabhAvamAgateSu sAmAnyAt ziSTAnAM dAnAdayo, yatInAM caiSaNAzuddhayAdayo'dhyayanAdayazca pravarttante / ata evoktam-"kAlassa ya parihANI, saMjamajoggAiM natthi khettAiM / jayaNAe vaTTiyavvaM, na hu jayaNA bhaMjae aMgaM // 1 // " athaitadevopacinoti-loke'pi ziSTajanalakSaNe, na kevalamasmAbhirucyata ityapizabdArthaH, siddhamidaM yathA na dravyAdayaH zuddhabhAvavighnakarAH sampadyante // 665 // gAthArtha- zubhabhAvavALA cAritrIne dravyAdi zubhabhAvamAM prAyaH vidhdha karanArA thatA nathI. bAhya kriyAo to dravyAdi pramANe thAya. A lokamAM paNa prasiddha che. TIkArya-zubhabhAvavALA=zAnta-udAtta mAnasika pariNAmavALA. dravyAdi Adi zabdathI kSetra, kAla ane bhAva samajavA. koI paNa doSanA kAraNe dravyakSetra-kALa-bhAva pratikULa hoya to paNa prAyaH vidhdha karanArA thatA nathI=viSmanuM kAraNa banatA nathI. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 upadezapada : bhAga-2 - A viSe kahyuM che ke-"ajJAna manuSyo jevA kevA (=najIvA) koIka nimittane pAmIne potAnA dharmamArgano tyAga kare che. tapa-zruta-jJAna e ja jemanuM dhana che tevA sAdhuo ghaNA paNa kaSTamAM vikriyAne pAmatA nathI calita banatA nathI." prazna-prAyaH vighna karanArA thatA nathI' ema prAyaH kema kahyuM? uttara-koIka sAdhune kliSTa mohanIyakarmano kSayopazama maMda hoya ethI zubhabhAvamAM vinano saMbhava che. AthI badhA sthaLe niyamano (kadravyAdi vighna karanArA banatA nathI e niyamano) bhaMga na thAya e mATe prAyaH ema kahyuM che. cAritrIne pratikULa dravyAdi zubhabhAvamAM vidana karanArA thatA nathI. paNa zArIrika vagere (=atilekhanA-pratikramaNa vagere) bAhya kriyAo jevA dravyAdi hoya te pramANe ja thAya che. dravyAdi jyAre pratikUla hoya tyAre sAmAnyathI ziSTajanonI dAnAdi kriyA ane sAdhuonI eSaNAzuddhi vagere ane adhyayana vagere bAhya kriyAo pravartatI nathI. (dukALa vagere prasaMge ziSTajano dAna ApI zakatA nathI. paNa temanA dAnanA pariNAma akabaMdha rahe che. sAdhuoe nirdoSa AhAra levo joIe. paNa je sthaLe zuddha AhAra maLI zakato na hoya te sthaLe azuddha AhAra levo paDe ethI eSaNA zuddhi na sacavAya, sAdhue dararoja adhyayana karavAnuM hoya che. paNa jyAre lAMbA-lAMbA vihAro karavA paDe tyAre adhyayana na thaI zake. Ama dravyAdinI pratikULatAmAM bAhya kriyAo tadana na thAya agara jevI rIte karavI joie tevI rIte na thAya evuM bane. Ama chatAM tevA saMyogomAM paNa yatanAnA pariNAma, nirdoSa bhikSAnA pariNAma, svAdhyAyanA pariNAma vagere zubha bhAvomAM hAni thatI nathI.) AthI ja kahyuM che ke-"divase divase kALanI hAni thatI jAya che, ane saMyamane yogya kSetro paNa hAlamAM rahyAM nathI, tethI zuM karavuM? AvA ziSyanA praznano uttara Ape che ke-yatanApUrvaka vartavuM. yatanA pALavAthI cAritra rUpa aMga bhAMgatuM nathI." (upadezamAlA gA.294) pratikULa dravyAdi prAyaH zubhabhAvamAM vighna karanArA thatA nathI e vigata mAtra ame ja kahIe chIe evuM nathI, kiMtu ziSyalokamAM paNa prasiddha che. Ama pratikULa dravyAdi zubhabhAvamAM vighna karanArA thatA nathI e siddha thayuM. (665) etadeva gAthAtritayena bhAvayatidaiyAkaNNuppalatADaNaMva suhaDassa NivvuI kuNai / pahuANAe saMpatthiyassa kaMDaMpi laggaMtaM // 666 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 227 ___ 'dayitAkarNotpalatADanavad'-ratikelikAlakupitAbhISTakAminIsAkSepakaramuktakarNasthAnAvataMsitAmandamakarandAmoditamadhukarakulAvakampisahasrapatraprahatiriva subhaTasya'raNasaMghaTTasamudghaTitazauryaprakarSasya puMso 'nivRti'-samIhitasamarasammaIlAbhalakSaNaM kroti'| kIdRzasyetyAha-'prabhvAjJayA'- tattatprasAdapradAnapramodasampAdakanAyakanirUpitAdezalakSaNayA 'samprasthitasya' parabalavilolanAya calitasya kANDamapi', kiM punarujvalapuSpamAlAdi, lagaccharIrasaMsparzamAgacchat sat / samIhitasiddhireva sarvatra nirvRtihetuH syaat| samIhitazca subhaTena svasvAmyAdezAt samarasaMghaTTe pravarttamAnena kANDAdiprahAra iti kathamasau na tallAbhe vRttimAn syAditi // 666 // A ja viSayane traNa gAthAothI vicAre che- gAthArtha-svAmInI AjJAthI cAlelA subhaTane (yuddhamAM) lAgatuM bANa paNa patnIe kAna upara karelA kamaLanA prahAranI jema sukha upajAve che. TIkArtha-svAmInI AjJAthI cAlelA te te kRpAnA dAnathI pramoda pamADanAra nAyake karelI AjJAthI zatrunA sainyane parAsta karavA mATe cAlelA. subhaTane = yuddhanI taka maLavAthI jene atizaya zUrAtana pragaTa thayuM che tevA subhaTane. patnIe kAna upara karelA kamaLanA prahAranI jema=kAmakrIDAnA samaye kupita thayelI priyapatnIe tiraskAra sahita kAna upara karelA kamaLanA prahAranI jema. lAgatuM=zarIrane sparzatuM. bANa paNa" e sthaLe paNa zabdano artha A pramANe che- bANa paNa sukha upajAve che to pachI ujjavaLa puSpamALA vagere sukhane upajAve emAM zI navAi? sukha upajAve che=Icchela yuddhasaMgharSanA lAbha rUpa sukhane upajAve che. icchalanI siddhi ja sarvasthaLe sukhanuM kAraNa thAya. potAnA svAmInA AdezathI yuddhasaMgharSamAM pravartatA subhaTathI bANa vagereno prahAra icchAyelo ja che. ethI bANa vagerenA prahArano lAbha thatAM bANa vagereno prahAra sukhavALo sukha ApanAro kema na thAya? arthAt thAya ja. (666) 1. ahIM titti. ityAdi pAThano zabdArtha A pramANe che-kAmakrIDA kALe kupita thayelI priyapatnI vaDe tiraskAra sahita hAthathI karAyelA karNasthAnane zobhAvanAra ane atizaya puSyarasathI harSa pAmelA bramasimUhathI DolatA (=kaMpatA) evA kamaLanA prahAranI jema. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 upadezapada : bhAga-2 jaha ceva sadesammI, taha paradesevi haMdi dhIrANaM / sattaM na calai samuvatthiyammi kajammi purisANaM // 667 // yathA caiveti dRSTAntArthaH / 'svadeze' saurASTrAdau varttamAnAnAM 'tathA paradeze'pi' magadhAdau kuto'pi nimittAd gatAnAM, haMdItyupapradarzane, 'dhIrANAM' dhairyavratabhAjAm / kimityAha-sattvamavaiklavyakaramadhyavasAnakaraM ca jIvapariNativizeSalakSaNam , 'na' naiva 'calati' kSubhyati, samupasthite tathAvidhaviruddhajanAdhyAropitavividhabAdhe'pi kArye vyavahArarAjasevAdau 'puruSANAM' puMsAm / ayamabhiprAyaH-yathA svadeze pUrvapuruSaparaMparAsamAvarjitajanavihitasAhAyyabhAji na kArye kvacinnipuNanItibhAjAM maraNAvasAne'pi sattvahAnirbhavati, tathA videze'pi kenApyavijJAtapUrvAparasamAcArANAM nayaniSThurapravRttInAM tathAvidhavyasanaprAptAvapi na sattvabhraMzaH sampadyata iti // 667 // . (pratikULa dravyasaMbaMdhI dRSTAMta kahyuM. have pratikULa kSetra saMbaMdhI daSTAMta kahe che...) gAthArtha- potAnA dezanI jema paradezamAM paNa kArya upasthita thatAM dhIrapuruSonuM sattva calita thatuM nathI. TIkArtha- kArya upasthita thatAM=je kAryamAM tevA prakAranA virodhI lokoe vividha muzkelIo UbhI karI hoya tevuM paNa koI vyAvahArika ke rAjya saMbaMdhI kArya upasthita thatAM. sattva=vyAkuLa na banAve ane utsAhita kare tevo jIvano vizeSa prakAranA pariNAma. ahIM abhiprAya A che-jevI rIte svadezamAM pUrvapuruSonI paraMparAthI prasanna karAyelA (=AkarSAyelA) lokonI sahAya jemAM maLI che tevA koI kAryamAM kuzaLa nItine AcaranArA dhIrapuruSonA sattvanI maraNAMte paNa hAni thatI nathI, tevI rIte paradezamAM paNa koinA dvArA AgaLa-pAchaLanA AcAro (=vyavahAro) jemane jaNAyA nathI tevA ane nyAyayukta kaThora pravRtti karanArA dhIrapuruSonuM satva tevA prakAranuM saMkaTa prApta thavA chata yAlita thatuM nathI. (667) kAlovi ya dubbhikkhAilakkhaNo Na khalu dANasUrANa / bhedai AsayarayaNaM, avi ahigayaraM visohei // 668 // kAlo'pi ca durbhikSAdilakSaNaH / iha duHzabda ISadarthaH / tato bhikSukalokasya bhikSANAmISallAbho yatra thurbhikssm| AdizabdAd raajkraakraantyaadishessdauHsthygrhH| tato durbhikSAdayo lakSaNaM yasya sa tathA, naiva dAnazUrANAm , iha tridhA zUraH-dAnazUraH, Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upahezapa : bhAga-2 229 saGgrAmazUraH tapaHzUrazca / tatra dAnazUra uttarAzAdhipatiH kuberaadiH| saGgrAmazUro vAsudevAdiH / tapaHzUro dRddhprhaaraadiH| tata itaradvayaparihAreNa daanshuuraannaam| bhinatti cAlayatyAzayaratnamaudAryAtirekalakSaNam / api ceti smuccye| adhikataraM' savizeSa 'zodhayati' smutkrssyti|ythaa kasyacit samutkaTamanmathasya bhogArhadivyakAminIsamprAptau tadvikArAH sudUramanivArAH samujjRmbhante, tathA dAnazUrANAM samantataH samupasthitayAcakalokaM kAlamavalokya savizeSadAnaparAyaNatA jAyata iti // 668 // (3the pratikUNa saMdhI dRSTAMta 4 cha-) gAthArtha-durbhikSa ( dukALa) Adi kALa paNa dAnazUra puruSonA Azayaratnane calita karato nathI, 4 vizeSa dhAre che. TIkArtha-durbhikSAdi-jemAM bhikSuka lokane bhikSA alpa maLe te durbhikSa. Adi zabdathI rAjakara, rAjAkramaNa vagere bIjI muzkelIo samajavI. dAnazUra-zUra traNa prakAre che. dAnazUra, yuddhazUra ane tapazUra. temAM uttaradizAno adhipati kubera vagere dAnazUra che. kRSNa vagere yuddhazUra che. daDhaprahArI vagere tapazUra che. prastutamAM yuddhazUra ane tapazUranuM prayojana nathI, dAnazUranuM prayojana che. Azayara=atizaya udAratAno pariNAma. jevI rIte jeno kAma (=vAsanA) atizaya prabaLa che tevA puruSane bhogane yogya divya kAminInI prApti thatAM kAmanA vikAro jarA paNa rokI na zakAya tevA pragaTe che, tevI rIte dAnazUra puruSo jemAM cArebAjuthI yAcakaloka upasthita thayo che tevA kALane joine adhika ghAnatat52 jane che. (668) itthaM dravyAdayo loke'pi zobhanabhAvavighnakarA na bhavantIti prasAdhya prastute yojayannAhaevaM ciya bhavvassavi, carittiNo Nahi mahANubhAvassa / suhasAmAyArigao, bhAvo pariyattai kayAi // 669 // 'evameva' kANDalaganAdAviva subhaTAnAM bhavyasyoktaniruktasya, kiM punaH subhaTAdInAM svakAryasiddhyarthamupasthitAnAmityapizabdArthaH, 'cAritriNaH' sampannacAritramohadRDhakSayopazamasya 'na hi' naiva 'mahAnubhAvasya' prazastasAmarthyasya 'zubhasAmAcArIgataH' pratyuprekSaNApramArjanAdiviSayo 'bhAva' utsAhalakSaNaH 'parivarttate' vipariNamate 'kadAcid' durbhikSAdAvapi, tasyAtyantazubhasAmAcArIpriyatvenAnyatra pratibandhAbhAvAt // 669 // Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 upadezapada : bhAga-2 A pramANe (pratikULa) dravya vagere lokamAM zubhabhAvamAM vina karanArA thatA nathI e siddha karIne prastutamAM tenI yojanA karatA graMthakAra kahe che gAthArtha- e ja pramANe mahAnubhAva ane cAritrI evA bhavyano paNa zubha sAmAcArI saMbaMdhI bhAva kyAreya viparItabhAvane pAmato nathI. TIkArtha e ja pramANe subhaTone bANa lAgavo vagere prasaMganI jema. mahAnubhAva=prazasta sAmarthyavALA. cAritrI-cAritramohano daDha kSayopazama jemane prApta thayo che tevA. bhavya-bhavyazabdanI vyutpattithI thato artha pUrve (63mI gAthAmAM) kahyo che. "bhavyano paNa e sthaLe paNa zabdano artha A pramANe che-bhavyano paNa bhAva viparItabhAvane pAmato nathI, to pachI potAnA kAryasiddhi mATe upasthita thayelA subhaTo vagereno bhAva viparItabhAvane na pAme temAM zuM kahevuM? zubha sAmAcArI saMbaMdhI pratyupekSaNA-pramArjanA vagere zubha sAmAcArI saMbaMdhI. bhAva=utsAha. kayAreya dukALa vageremAM paNa. cAritrIne zubha sAmAcArI atyaMta priya hoya che. ethI tene zubha sAmAcArI sivAya kyAMya pakSapAta hoto nathI. AthI dukALa vageremAM paNa pratyupekSaNA vagere karavAno teno utsAha bhAMgI jato nathI. (669) tathA bhoyaNarasaNNuNo'Nuvahayassa No'sAubhoiNovi tahA / sAummi pakkhavAo, kiriyAvi Na jAyai kayAi // 670 // 'bhojanarasajJasya' zarkarAsaMmizrahaviHpUrNAdibhojanAsvAdavidaH puruSasyAnupahatasya dhAtukSobhavikalasya 'no' naiva 'asvAdubhojino'pi' tathAvidhakaSTapraghaTTakavazAcciraparyuSitavallacaNakAdibhojanavato'pi, tathetidRSTAntAntarasamuccayArthaH, 'svAduni' uktarUpe eva bhojane 'pakSapAto' laulyAtirekAd nirantaraM bahumAnaH kriyA vA kathaJcit punarapi tatprAptihetuzceSTA na jAyate kadAcit, kintu jAyata eva // 670 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 231 tathA gAthArtha dhAtukSobhathI rahita ane bhojana rasano jANakAra puruSa nirasa bhojana karato hoya to paNa teno pakSapAta svAdu bhojanamAM ja hoya che ane kyAreka prayatna paNa thAya ja che. TIkArya-bhojana rasano jANakAra sAkaravALA ghebara Adi bhojananA svAdano jANakAra. nirasa bhojana karato hoya-tevA prakAranI kaSTakAraka paristhitinuM sarjana thavAthI lAMbA kALa sudhI vAsI vAla-caNA vagere besvAda bhojana karato hoya. pakSapAta atizaya lolupatAnA kAraNe niraMtara bahumAna. prayatna =pharI paNa koIpaNa rIte svAdu bhojananI prApti jenAthI thAya tevo prayatna. ahIM bhAvArtha A pramANe che-bhojanarasano jANakAra tevI ApattimAM nirasabhojana karato hoya to paNa tenuM mana to sadAya kyAre mane svAdiSTa bhojana maLe evI bhAvanAmAM ramatuM hoya che ane kayAreka tevI anukULatA maLI jAya tyAre svAdiSTa bhojanane meLavavAno prayatna paNa kare che, e rIte bhAvasAdhu tevA saMyogomAM pratyupekSaNA Adi na thaI zake ke barobara na thaI zake to paNa tenuM mana to kayAre huM pratyupekSaNAdi kriyAo pUrNapaNe karanAro bane evI bhAvanAmAM ramatuM hoya che ane avasare e mATe zakya prayatna paNa kare ja che. A ja vigata graMthakAra have pachInI gAthAmAM kahe che. (670) evaM sajjhAyAisa, tesimajoge vi kahavi caraNavao / No pakkhavAyakiriyA, u aNNahA saMpayaTThiti // 671 // 'evaM' svAdubhojane iva tadrasavidaH 'svAdhyAyAdiSu' svAdhyAye vAcanAdirUpe, AdizabdAd dhyAnavinayamaunAdiSu ca sAdhusamAcAreSu, teSAM svAdhyAyAdInAmayoge'pi aghaTane'pi 'kathamapi' dravyAdivyasanopanipAtalakSaNena kenApi prakAreNa 'caraNavato' jIvasya 'no' naiva 'pakSapAtakriye tu', pakSapAtazca bahumAnaH kriyA ca ythaashktynusstthaanama, 'cathA' viparItarUpatA sapravartate 672I gAthArtha- e pramANe svAdhyAya AdimAM paNa jANavuM. koipaNa rIte svAdhyAya vagere na thaI zake to paNa cAritrIjIvanA pakSapAta ane kriyA viparItapaNe pravartatA nathI. TIkArtha- e pramANe=bhojanarasanA jANakArane svAdurbhojanamAM pakSapAta ane kriyA hoya tema 1. dhAtukSobha eTale vAta-pitta-kaphano prakopa. vAtAdino kSobha hoya to svAdiSTa bhojanamAM paNa svAda na Ave. mATe ahIM dhAtukSobhathI rahita ema kahyuM. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapaE : bhAga-2 svAdhyAya AdimAM=vAcanA vagere svAdhyAyamAM. Adi zabdathI dhyAna, vinaya ane mauna vagere sAdhunA AcAromAM. koipaNa rItedravyAdinuM saMkaTa AvI paDavA rUpa koipaNa prakArathI. 232 pakSapAta=bahumAna. kriyAyathAzakti AcaraNa karavuM. tAtparyArtha-dravyAdinI pratikULatAmAM svAdhyAyAdi na thai zake to paNa svAdhyAyAdi pratye bahumAnabhAva akhaMDa rahe che ane yathAzakti svAdhyAyAdi kare che. (671) atha prasaGgata eva prastutakAlamadhikRtyAha-- tamhA u dussamAevi carittiNo'saggahAiparihINA / paNNavaNijjA saddhA, khaMtAijuyA ya viNNeyA // 672 // - yatazcAritriNo dravyAdyApadyapi na bhAvaH parivarttate tasmAdeva duHSamAyAmapi prastutakAlalakSaNAyAM sarvataH pravRttaniraGkuzAsamaJjasasamAcArAyAmapi kiM punaH suSamaduHSamA - duHSamasuSamAlakSaNayorityapizabdArthaH, 'cAritriNo' yathAyogyaM sAmAyikacchedopasthApanIyacAritravantaH sAdhavo vijJeyA ityuttareNa yogaH / kIdRzAH santa ityAha- asadgrahAdiparihINA - asan asundaro grahaH svavikalpAt tathAvidhAgItArthaprajJApakopadezAdvA viparyastarUpatayA kasyacicchAstrArthasyAvadhAraNamasadgrahaH, AdizabdAt tatpUrvakayoH prajJApanAnuSThAnayorgrahaH, taiH parihINA vipramuktAH, ata eva prajJApanIyAH kuto'pyanAbhogAdasadgrahAdiyoge'pi saMvignairgItArthaizca prajJApayatuM zakyAH / tathA, 'zrAddhA' uttarottarAnuSThAnacirkIrSApariNAmavantaH 'kSAntyAdiyutAH ' kSamAmArddavAdisAdhudharmmasamanvitAH / caH samuccaye / 'vijJeyA' boddhavyA iti // 672 // have prasaMgathI ja prastuta kALane AzrayIne kahe che gAthArtha--tethI ja asagraha AdithI rahita, prajJApanIya, zraddhALu ane kSamAdithI yukta yaritrIyo duHSabhAmAM pe| (vidyamAna ) bhagavA TIkArtha--tethI ja=cAritrIno dravyAdinI ApattimAM paNa bhAva viparItapaNAne pAmato nathI tethI ja. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 upadezapada : bhAga-2 asa graha AdithI rahita-(asat eTale mithyA-khoTI. graha eTale pakaDa. asagneha eTale khoTI pakaDa.) svakalpanAthI ke tevA prakAranA agItArtha upadezakanA upadezathI zAstranA koI arthanuM viparItapaNe avadhAraNa karavuM te asagraha che. AvA asadgahathI tathA asadgahapUrvakanA upadeza ane AcaraNathI rahita. prajJApanIya=asagraha AdithI rahita hovAthI ja prajJApanIya hoya. prajJApanIya eTale anAbhogathI koIka asagraha Adino yoga thavA chatAM saMvigna gItArthothI samajAvI zakAya tevA. zraddhALu=pote je anuSThAna karatA hoya tenAthI uttarottara caDhiyAtA anuSThAna karavAnI icchAnA pariNAmavALA. kSamAdithI yukta=kSamA-mAdava vagere sAdhudharmathI yukta. cAritrIo yathAyogya sAmAyikacAritravALA ke chaMdopasthApanIyacaritravALA sAdhuo. duSamAmAM paNa jemAM niraMkuzapaNe anucita AcAro pravartelA che tevA hamaNAMnA kALamAM paNa. (sAdhuo kevA hoya evuM je varNana pUrve karyuM tenA AdhAre koIne zaMkA thAya ke A pAMcamA ArAnA paDatA kALamAM AvA sAdhuo kyAMthI hoya? A zaMkAnuM nirAkaraNa A gAthAmAM karavAmAM AvyuM che.) (672) athAsadgrahaparihANAveva cAritriNo bhavantIti samarthayannAhaNANammi daMsaNammi ya, sai caraNaM jaM tao Na eyammi / NiyamA NasaggahAi, havaMti bhavavaddhaNA ghorA // 673 // 'jJAne' matijJAnAdilakSaNe, 'darzane' ca jinoktatattvazraddhAnalakSaNe samyaktve sati' vidyamAne, 'caraNaM' cAritraM yad' yasmAt sampadyate, tataH kAraNAd 'na' naivaM tasmin caraNe sati niyamAdasadgrahAdaya uktalakSaNA bhavanti bhavavarddhanAH' sNsaarvRddhihetvH| ata eva 'ghorA' narakaga dipAtaphalAH, tanmUlabIjamithyAtvahAsenaiva cAritraprApteriti // 673 // have asadgahanA abhAvamAM ja cAritrIo hoya che e viSayanuM samarthana karatA graMthakAra kahe che gAthArtha- jJAna-darzananI vidyamAnatAmAM ja cAritra hoya, tethI cAritrAnI vidyamAnatAmAM bhavavardhaka ane ghora evA asagneha vagere niyama na hoya. TIkArtha-jJAna=matijJAna vagere. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 upadezapada : bhAga-2 darzana-jinokta tattvonI zraddhA rUpa samyakatva. bhavavardhaka-saMsAravRddhinuM kAraNa. ghora-bhavavardhaka hovAthI ja ghora che. ghora eTale narakarUpa khAI AdimAM patanarUpa phalavALA. asaggaha AdithI narakarUpa khAI AdimAM patana thAya che. cAritranI vidyamAnatAmAM asadgaha vagere doSo niyamA na hoya enuM kAraNa e che ke asa grahanuM mULabIja ( mukhya kAraNa) evA mithyAtvanA hrAsathI ja cAritranI prApti thAya che. (673) Aha-mA bhUvan cAritriNo'sadgrahAdayazcAritraghAtakAH pariNAmAH, paraM "mokSaH sarvoparamaH kriyAsu" iti vacanAt sarvakriyAnirodhe sAdhayitumArabdhe kimarthaM svAdhyAyAdiSu kriyAvizeSeSu yatnaH karttavyatayopadiSTa ityAzaGkyAha sajjhAyAisu jatto, caraNavisuddhatthameva eyANaM / sattIe saMpayaTTai, Na u loiyavatthuvisao u // 674 // svAdhyAyAdiSUktalakSaNeSu yatna AdarazcaraNavizuddhyarthameva cAritrasaMzuddhinimittamevaiteSAM cAritriNAM zaktyA sAmarthyAnurUpaM sampravartate / yathoktam-"paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThai savvasaMjae / annANI kiM kAhI, kiMvA NAhI cheyapAvayaM" 'na tu' naiva laukikAni sAmAnyalokopayogIni yAni vastUni hastizikSAdhanurvedanRttagItAdIni viSayo yasya sa tathA, tuH punararthaH, yatnaH sampravarttata iti / idamuktaM bhavati-yaH svAdhyAyAdiSu cAritriNAM catuSkAlAdhArAdhanayA yatnaH pravarttate pApazrutAvajJAtIkaraNena sa mokSAkSepaikahetozcAritrasya saMzaddhinimittameva / ata evoktam-"paizAcikamAkhyAnaM, zrutvA gopAyanaM ca kulavadhvAH / saMyamayogairAtmA, nirantaraM vyApRtaH kAryaH // 1 // " iti // 674 // cAritrIne cAritrano ghAta karanArA asaggaha vagere pariNAmo bhale na hoya, paNa "sarvakriyAonA virAmathI (=nirodhathI) mokSa thAya" evA vacanathI sAdhue sarvakriyAono nirodha sAdhavAno prAraMbha karyo chate (sarvakriyAono tyAga karavAno upadeza ApavAnA badale) svAdhyAya vagere viziSTa kriyAomAM prayatna karavo joIe evo upadeza kema Apyo evI AzaMkA karIne graMthakAra kahe che- gAthArtha-cAritrIono svAdhyAyAdimAM yathAzakti prayatna cAritravizuddhi mATe ja pravarte che. e prayatna laukika vastuo saMbaMdhI nathI. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 235 TIkArtha-cAritrI jIvono jenuM lakSaNa pUrve (671mI gAthAmAM) kahyuM che te svAdhyAyAdimAM yathAzakti prayatna cAritra vizuddha bane e mATe ja pravarte che. A viSe kahyuM che ke "pahelAM jIvonuM svarUpa, jIvonA saMrakSaNAno upAya, jIvonA saMrakSaNanuM phaLa vagere saMbaMdhI jJAna ane pachI dayA, ema dIkSita badhA jJAnapUrvaka kriyA karanArA hoya che. jIvonuM svarUpa zuM che? ityAdithI ajJAna jIva zuM karaze? ane hita-ahitane kevI rIte jANaze? (daza.vai. 4-10) e prayatna laukika vastuo saMbaMdhI nathI--jenAthI cAritranI zuddhi thAya tevuM jJAna meLavavA mATe sAdhuo svAdhyAya kare che, paNa sAmAnya lokone upayogI bane tevI hastizikSA, dhanurveda, nRtya ane gIta vagere vastuone jANavA mATe svAdhyAya karatA nathI. 1 ahIM bhAvArtha A che--cAritrIono cAra kALe zruta bhaNavA rUpa ArAdhanAthI svAdhyAyAdimAM je prayatna thAya che te prayatna pApazrutanI avajJA karavA vaDe mokSane kheMcI lAvavAmAM mukhya hetu evA cAritranI vizuddhi mATe ja che. AthI ja kahyuM che ke- pizAcanI vArtA ane phUlavadhUnA saMrakSaNano prasaMga sAMbhaLIne sAdhue saMyamanI sAdhanAmAM satata lIna rahevuM joie. (prazamarati gA.120) pizAca vArtA--koi vaNike maMtranA prabhAve eka pizAcane (rAkSasane) vaza karI lIdho. pizAce vaNikane kahyuM: huM tAro sevaka chuM, paNa tAre mane kaMi ne kaMi kAma ApavuM paDaze. nahi to huM tane svAhA karI jaiza. vaNike mahela, bAga, bagIcA Adi taiyAra karAvI lIdhA bAda gharanI bAjumAM eka vAMsa Ubho karAvIne pizAcane AjJA karI, jyAM sudhI huM bIjuM kAma na soMpuM tyAM sudhI tAre A vAMsa upara caDa utara karyA karavuM. AthI vANiyAnA prANa levAno avasara Avyo ja nahi. tema rAta-divasa saMyamanA AcAromAM lIna rahenArA sAdhune pramAda Adi anAcAro jarApaNa herAna karI zakatA nathI. phUlavadhU prasaMga-paradeza gayelo pati varSo thavA chatAM na AvavAthI akaLAyelI eka yuvatie koi raMgIlA yuvAnanA premamAM paDavAno nirNaya karyo. tenA sasarAne khabara paDatAM sasarAe potAnI strI sAthe khoTo dekhAvano aNabanAva karIne gharano kArabhAra pUtravadhUne soMpI dIdho. vahelI savArathI moDI rAta sudhI satata gharanAM kAmo karIne lothapotha banI 1. divasano ane rAtrino pahelo ane chello eka eka prahara ema cAra kALe sUtrano svAdhyAya karavAno che. catutigharAdhanayA e sthaLe Avi zabdano artha vAcakoe svayaM samajI levo. vAcakliSTa bane e hetuthI mAdri zabdano artha lakhyo nathI. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 upadezapada : bhAga-2 javAthI rAtre ghasaghasATa UMdhI jatI. savAranA vahelA UThIne gharanA kAme lAgI jatI. AthI viSayecchA zamI gaI. have tene yuvAna yAda paNa Avato na hato. Ama, je sAdhu potAnA AcAromAM satata mazagula rahe che tene viSaya Adi doSo satAvI zakatA nathI. (674) asyAM ca satyAM yatsyAttad darzayatitatto u paidiNaM ciya, saNNANavivaddhaNAe eesiM / kallANaparaMparao, gurulAghavabhAvaNANAo // 675 // tatazcaraNazuddheH svAdhyAyAdisaMyogApAditAyAH sakAzAt pratidinameva 'saMjJAnavivarddhanayA' saMjJAnasya mAgrgAnusAriNo rAgAdivadhyapaTahabhUtasya suralokasaudhAdhyArohasopAnasamasya zrutajJAnalakSaNasya yA vivarddhanA viziSTA vRddhistayA, "eteSAM' caritravatAM kimityAha-'kalyANaparaMparako' bhadrabhAvaparamparArUpa: sampadyate / kuta ityAha'gurulAghavabhAvajJAnAd' gururbhUyAn laghuzca tadviparIto gurulaghU tayorbhAvo gurulAghavaM tena guNadoSAvapekSya bhAvAnAmutsagrgApavAdapravRttirUpANAM yajjJAnamavabodhastasmAt / idamuktaM bhavati-te hi zuddhacAritratayA pratidinaM saMjJAnavRddhau satyAM sarvapravRttiSu guNAnAM doSANAM yathAsaMbhavaM gurutvaM laghutvaM cAvalokamAnA guNagauravapakSAzrayeNaiva pravarttante / tato'skhalitaprasarAM kalyANaparamparAmavApya paramapadabhAjo jAyanta iti // 675 // saMyamanI vizuddhi thaye chate je thAya te jaNAve che- gAthArtha- tenAthI pratidina ja saMjJAnanI viziSTa vRddhi dvArA guru-lAghava bhAvonA jJAnathI kalyANanI paraMparA sarjAya che. TIkArya-tenAthI svAdhyAyAdi rUpa samyakyogathI prApta karelI cAritravizuddhithI. saMjJAnanI=mArgAnusArI, rAgAdinA vadha mATe paTaha svarUpa, devaloka rUpa mahela upara caDavA mATe pagathiyA samAna evA zrutajJAnanI. guru-lAghava bhAvonA jJAnathI=guru-lAghava eTale vRddhi-hAni. prastutamAM guNa ane doSanI apekSAe vRddhinahAni vivakSita che. bhAva eTale utsarga-apavAdanI pravRtti. guNadoSanI apekSAe guru-lAghavathI utsarga-apavAdanI pravRtti te guru-lAghava bhAva. AvA guru-lAghava bhAvonA jJAnathI. ahIM bhAvArtha A che-vartamAnamAM utsarga mArge cAlavAthI guNonI vRddhi thaze ke 1. samAsano vigraha A pramANe che-guru-ttAdhavena mAvAnAM jJAna- sattAvamAvajJAnam tamman puruttAdhavapArvajJAnanuM Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 237 doSonI vRddhi thaze ? vartamAnamAM apavAda mArge cAlavAthI guNonI vRddhi thaze ke doSonI vRddhi thaze? utsarga mArge cAlavAmAM lAbha vadhAre che ke doSa vadhAre che? apavAda mArge cAlavAthI lAbha vadhAre che ke doSa vadhAre che? A pramANe guNa ane doSanI apekSAe vRddhi-hAnino vicAra karIne utsarga mArge ke apavAda mArge cAlavAnuM je jJAna te gurulAghava bhAvonuM jJAna che. AvuM jJAna svAdhyAyAdithI ja thAya. zuddhacAritranA kAraNe pratidina zrutajJAnanI vRddhi thAya che. zrutajJAnanI vRddhi thatAM sarva pravRttiomAM guNadoSonI yathAsaMbhava vRddhi-hAninuM nirIkSaNa karatA sAdhuo guNavRddhinA pakSano Azraya laine pravRtti kare che. tethI aTake nahi tevI kalyANanI paraMparAne pAmIne mokSanA bhAgI thAya che. | (saMkSepamAM bhAva A che-svAdhyAyAdithI cAritranI zuddhi thAya. cAritranI zuddhithI pratidina zrutajJAnanI vRddhi thAya. zrutajJAnanI vRddhithI guru-lAghava bhAvonuM jJAna thAya. gurulAghava bhAvonA jJAnathI kalyANanI paraMparA sarjAya.) (675) athAsadgrahaphalaM bibhaNiSurAhaeyamiha ayANaMtA, asaggahA tucchabajjhajogammi / NirayA pahANajogaM, cayaMti gurukammadoseNa // 676 // 'etad' gurulAghavamiha dharmapravRttiSvajAnanto'navabuddhayamAnA 'asadgrahA' mithyAbhinivezavantaH kecit svabuddhikalpanayA dharmamAcaranto'pi tucchabAhyayoge-tuccho'tyalpakarmanirjaro bAhyo yathAvatparamaguruvacanopayogazUnyatayA zarIravyapAramAtrarUpo yo yogo'nuSThAnaM tatra, 'niratA' atyantabaddhAdarAH 'pradhAnayoga' gurukulavAsAdirUpaM tyajanti' muJcanti / kenetyAha-'gurukarmadoSeNa' guromithyAtvamohAdeH karmaNo vipAkaprAptasya vo koSartana d76 have asadgahanA phaLane kahevAnI icchAvALA graMthakAra kahe che gAthArtha- ahIM A nahi jANatA ane asagrahavALA keTalAka jIvo gurukarmadoSathI tucchA-bAhyayogamAM nirata bane che ane pradhAnayogano tyAga kare che. TIkArya-ahIM=dhArmika pravRttiomAM. A-guru-lAghavane. asaggahavALA-mithyA AgrahavALA. gurukarmadoSathI-guru karma eTale bhAre karma. mithyAtvamoha vagere bhAre karma che. udayamAM AvelA mithyAtva moha vagere karmanA doSathI. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 upadezapada : bhAga-2 tucchayoga--jemAM atizaya alpa karmanirjarA hoya tevo yoga. bAhyayoga--jinAjJAnA yogya upayogathI rahita hovAnA kAraNe (bhAvathI zUnya) mAtra zArIrika anuSThAna. (ahIM upayoga zabdano kriyA vageremAM upayoga evo artha nathI, kiMtu vastuno yogya rIte upayoga karavo joie evo artha che. AthI jinAjJAnA yogya upayogathI rahita hovAnA kAraNe e vAkyano jinAjJA pramANe na hovAnA kAraNe evo bhAvArtha thAya. je anuSThAna jinAjJA pramANe na hoya te anuSThAna bhAvathI zUnya mAtra zArIrika anuSThAna che.) nirata=atizaya AdaravALA. pradhAnayoga-gurukulavAsa vagere. ahIM tAtparya A che--keTalAka jIvo svabuddhinI kalpanAthI dharmanuM AcaraNa karatA hovA chatAM mithyAtvamohanA udayathI mithyA AgrahavALA hoya che ane ethI ja gurulAghavane jANI zakatA nathI. AthI te jIvo jemAM atizaya alpa karma nirjarA thAya tevA jinAjJAthI rahita mAtra bAhya anuSThAna karatA rahe che, ane jemAM ghaNI karma nirjarA thAya tevA gurukulavAsa Adi pradhAnayogano tyAga kare che. AthI temane lAbha atizaya alpa thAya che ane hAni ghaNI thAya che. (676) atra ca tyakte bAhye yoge yAdRzaH syAttad darzayatisuddhaMchAisu jatto, gurukulacAgAiNeha viNaNeo / sabarasarakkhapicchatthaghAyapAyAchivaNatullo // 677 // zuddha dvicatvAriMzaddoSavikalaH sa cAsAvuJchazca bhikSAvRttirUpaH, AdizabdAccitradravyAdyabhigrahAsevanAgrahaH / tataH zuddhoJchAdiSu sAdhusamAcAreSu 'yatna' AdaraH kriyamANaH keSAJcidalabdhasiddhAntahRdayAnAM 'gurukulatyAgAdinA' guroH "paDirUvo teyassI" ityAdigAthAdvayoktalakSaNasya kulaM parivAro gurukulaM tasya tyAga: projjhanam, AdizabdAtsUtrArthapauruSIyathAjyeSThAdivinayavaiyAvRttyAdiparihAragrahaH, tenopalakSita 'iha' dharmavicAre vijJeyaH / kIdRza ityAha- 'zabarasya' mleccharUpasya kasyacit 'saranAmAM' zaivAnAM piArtha mayUrapicchanimitte yo 'dhAto' mArAM taMtra 'yatpAvAcchupnN' caraNasaMsparzaparihArarUpaM tattulya iti / ayamabhiprAyaH - kazciddharmArthI samyagapariNatajinavacano gurukulavAse tathAvidhAM bhikSAzuddhimapazyan " AyannayA mahAgaNo, Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 239 kAlo visamo sapakkhio doso| AimatigabhaMgeNavi, gahaNaM bhaNiyaM pakppammi // 1 // " iti paJcakalpabhASyamazraddadhAnaH zuddhoJchArthI gurukulavAsaparityAgena vihAramavalambate / sa ca vihAraH prastutazabarapAdAcchupanatulyo bahadoSo'lpaguNaH saMbhAvanIya iti / atra cAditrikabhaGgako yatidharmAdibhUtodgamotpAdanaiSaNAzuddhivinAzaH prakalpastvapavAdaH / prastutadRSTAntavistArArthazcaivaM jJAtavyaH-kila kasyacicchabarasya kuto'pi prastAvAt 'tapodhanAnAM pAdena sparzanaM mahate'narthAya sampadyate' iti zrutadharmazAstrasya kadAcinmayUrapicchaiH prayojanamajAyata / yadA'sau nipuNamanyatrAnveSamANo'pi taM na lebhe tadA zrutamanena, yathA-bhautasAdhusamIpe tAni santi, yayAcire ca tAni tena tebhyaH, paraM na kinycillebhe| tato'sau zastravyApArapUrvaM tAnigRhya jagrAha tAni, pAdena sparza ca parihatavAMsteSAm / yathAsya pAdasparzaparihAro guNo'pi zastravyApAreNApahatatvAnna guNaH, kintu doSa eva, evaM gurukulavAsadveSiNAM zuddhoJchAdi yojniiymiti||677|| gurukulavAsa vagereno tyAga thaye chate bAhya yogamAM jevuM thAya tene jaNAve che gAthArtha- ahIM gurukula Adino tyAga karIne zuddhabhikSAvRtti AdimAM karAto prayatna zabare pIchA mATe zaiva sAdhuone haNIne karelA caraNasparzanA tyAga samAna che. TIkArtha-ahIM-dharmavicAramAM. gurukula Adino tyAga karIne-kula eTale parivAra. gurukula eTale guruno parivAra. ahIM Adi zabdathI sUtraporisI, arthaporisI, yeSTha vagere sAdhuono vinaya, veyAvacca vagereno tyAga samajavo. upadezamALAmAM Diphavo teyasI ityAdi be gAthAomAM jaNAvelAM gurunAM lakSaNo A pramANe che(1) pratirUpa-jemanI mudrA dekhIne gautama pramukha mahA munionuM smaraNa thaI Ave tevA. (2) tejasvI-jemanA teja pAse pAkhaMDI loko aMjAI jAya evA pratApI. (3) yugapradhAnAgama-vartamAna kALe vidyamAnasarvazAstranA pAragAmI. athavA jemanI tulanAmAM vartamAna samayamAM koI Ave nahi evA jJAnI. (4) madhuravAkya-jemanI vANI dUdha-sAkarathI ke madhathI paNa adhika mIThI hoya tevA. (5) gaMbhIra-game tevI marmanI vAtane jIravI zake tevA guNaratnothI bharelA sAgara jevA. (6) dhRtimA-dhIrajavALA athavA saMtoSavALA. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 upadezapada : bhAga-2 (7) upadezapara-bhavyajIvone sadupadeza vaDe zuddha ane saraLa evo mokSamArga batAvavAmAM tatpara. (8) aparizrAvI-AlocanA lenAre pote prakAzelAM akRtyane koInI pAse pragaTa na kare evA. (9) saumya-caMdranI jevA zItaLa svabhAvI, zAnta prakRtivALA (10) saMgrahazIla-gacchanA hitane mATe joitAM upakaraNono saMgraha karI mUccha rahita teno sadupayoga karanArA. (11) abhigrahamati-vividha prakAranA dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI abhigraha dhAraNa karanArA. (12) avikalthana-svaprazaMsA ke paraniMdA vagere na karanArA, dharmavyApAramAM ja sAvadhAna rahenArA. (13) acapala-mana-vacana-kAyAnI capaLatAthI rahita. (14) prazAntahRdaya-jemanuM hRdaya krodhAdi kaSAyothI vizeSathI mukta thayuM che evA. zuddha bhikSAvRtti Adi-zuddha eTale beMtALIza doSothI rahita. zuddha bhikSAthI nirvAha karavo te zuddha bhikSAvRtti. Adi zabdathI dravyAdithI vividha abhigrahonuM Asevana samajavuM. siddhAMtonA hArdane na pAmelA keTalAko gurukula Adino tyAga karIne zuddha bhikSAvRtti Adi sAdhunA AcAromAM je prayatna karI rahyA che te prayatna bhIle pIMchA levA mATe zaiva sAdhuone haNIne karelA caraNasparzanA tyAga tulya che. ahIM abhiprAya A che-jene jinavacana barobara pariNata thayuM nathI tevo koI dharmArthI gurukulavAsamAM tevA prakAranI bhikSAzuddhine joto nathI, (arthAt bhikSA azuddha Ave che, ema jue che.) tathA te paMcakalpa bhASyanI gAthAnI zraddhA karato nathI. paMcakalpabhASyanI te gAthA ane teno artha A pramANe che. "upAzraya sAdhuothI AkIrNa (=vyAsa) hoya. sAdhuono mahAgaNa eka sthaLe rahelo hoya. durbhikSa (dukALa) vagere viSama kALa hoya. svapakSanA asaMvignothI doSo thAya. AvA saMyogomAM yatidharmamAM mukhya evA udgama, utpAdana ane eSaNA e traNanI zuddhinA bhaMgathI (=vinAzathI) paNa apavAde AhAra vagere grahaNa karavAnuM kahyuM che." (paMcakalpa bhASya. 1616) yatilakSaNa samuccayaprakaraNamAM A ja viSayamAM gAthA A pramANe cheaayttyaa mahAguNo, kAlo visamo sapakkhayA dosA / AimatigabhaMgeNa vi, gahaNaM bhaNiaM pakappaMmi // 142 // AyattatA mahAguNaH, kAlo viSamaH svapakSajA doSAH / AdimatrikabhaGgenApi, grahaNaM bhaNitaM prakalpe // 142 // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 upadezapada : bhAga-2 A gAthAno artha A pramANe che gAthArtha- parAdhInatA mahAguNa che. kAla viSama che. svapakSathI doSo utpanna thAya che. (AthI) nizIthamAM prathamanAM traNa bhAMgAthI paNa AhArane grahaNa karavAnuM kahyuM che. TIkArtha-parAdhInatA mahAguNa che- ahIM parAdhInatA eTale gurune AdhIna rahevuM. gurune AdhIna rahevAthI ghaNA guNo pragaTe che ane ghaNA doSo dUra thAya che. kAla viSama che-kAla viSama che eno artha e che ke, kALa saMyamane dUSita kare tevA aneka nabaLA AlaMbanathI bharelo che. eTale gurune AdhIna na rahenAra nabaLA AlaMbanone pAmIne cAritrathI bhraSTa bane enI ghaNI saMbhAvanA rahe che. svapakSathI doSo utpanna thAya che-ahIM svapakSa eTale avasagna vagere sAdhuo. guruthI chUTA paDanArAo asavanna vagere sAdhuonA paricaya karIne zithila banI jAya, yAvat mithyAtvane paNa pAme. Ama gurune AdhIna na rahevAthI ghaNA doSo utpanna thAya. jyAre gurukulamAM rahevAthI A doSothI bacI javAya che. AthI ja samudAyamAM AhAra saMbaMdhI thoDA doSo lAge to paNa samudAyamAM ja rahevuM evI AjJA che. prathamanA traNa bhAMgAthI paNa AhArane grahaNa karavAnuM kahyuM che-ahIM cAra bhAMgA A pramANe che. (1) kAraNe yatanAthI doSa seve. (2) kAraNe yatanA vinA doSa seve. (3) niSkAraNa yatanAthI doSa seve. (4) niSkAraNa ayatanAthI doSa seve. A cAra bhAMgAomAM prathamanA traNa bhAMgAthI paNa AhArane grahaNa karavAnuM kahyuM che. ahIM pahelA bhAgamAM saMyamanI vRddhi mATe doSa seve che. bIjA bhAgomAM paNa saMyamanI vRddhi mATe doSa seve che. paNa pramAdanA kAraNe yatanA vinA doSa seve che. trIjA bhAgamAM kAraNa vinA doSa sevato hovA chatAM yatanA hovAthI teTalA aMze zuddha che. A vize vyavahArasUtra (vyavahArasUtra pIThikA bhASya gA.22)mAM kahyuM che ke-"kAraNa vinA paNa doSanuM sevana karyA pachI "zuddhi karIza" evuM AlaMbana je kare che te akRtya sevato hovA chatAM aMtaHkaraNanI vizuddhipUrvaka yAtanAthI pravRtti karato hovAthI bhAvathI vyavahartavya che=enI sAthe vyavahAra karavo, ene prAyazcitta ApIne zuddha karavo." gurukulamAM rahe to ja zuddhi thaI zake. mATe ahIM prathamanA traNa bhAMgAthI paNa AhAragrahaNa karavAnuM kahyuM che ema kahIne gurukulavAsanuM mahattva jaNAvyuM che. (142)]. paMcakalyabhASyanI A gAthAnI zraddhA nahi karato ane zuddha bhikSAno arthI te gurukula Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 upadezapada : bhAga-2 vAsano sarvathA tyAga karIne alaga vihAra kare che. ane te vihAra prastuta bhilanA caraNa sparzanA tyAga tulya che. te vihAramAM doSa ghaNo che ane guNa alpa che. prastuta dRSTAMtano vistArathI artha A pramANe jANavo- zabaranuM dRSTAMta koIka prasaMge eka bhilane dharmazAstra zravaNa karatAM ema jANavAmAM AvyuM ke zaiva-sAdhuone pagathI sparza thaI jAya to mahA anartha thAya (=mahApApa baMdhAya). tene koI vakhata moranA picchAnI jarUra paDI. bahAra tenI ghaNI tapAsa karAvI, paraMtu kyAMyathI paNa tenI prApti na thaI. A daramiyAna tenA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke zivasAdhu pAse morapicchA hoya che. teNe zaivasAdhuonI pAse morapicchAnI mAMgaNI karI. paNa teoe na ApyA. AthI teNe zastrono upayoga karIne zaivasAdhuone ghAyala karIne morapiccha laI lIdhAM. (jo hAthathI morapiccha levAmAM Ave to saMbhava che ke teo levA na de ethI bAthaMbAtha karIne levA paDe. tema karatAM saMbhava che ke pagathI sparza thaI jAya.) Ama bhile zaivasAdhuone pagathI sparza na thaI jAya tenI pUrepUrI sAvacetI rAkhI. jema ahIM teno pagathI sparza na karavA rUpa guNa hovA chatAM zastrano prayoga karI tene ghAyala karyo te guNa nathI, paraMtu doSa ja che. e pramANe gurukulavAsanA dveSIonA zuddha bhikSAvRtti Adi anuSThAna viSe paNa yojanA karavI. (A pramANe gurukulavAsanA tyAgathI zuddha bhikSA vagere paNa hitakara banatA nathI. gurvAjJAmAM rahelAne AdhAkarma vagere doSo paNa zuddha banI jAya che. kAraNa ke gacchamAM doSonuM sevana kAraNika ane yatanApUrvaka thAya. gItArtha yAtanAthI doSo seve to temAM prAyazcitta nathI. A viSe oghaniryuktimAM kahyuM che ke jA jayamANassa bhave, virAhaNA suttavihisamaggassa / sA roDa nijharaNA, nAsthavirohiytta I760 | (o.ni.). vizuddhabhAvavALA ane yatanAmAM tatpara evA gItArthane je virAdhanA thAya te nirjarArUpa phalavALI thAya." (eka samaye bAMdheluM karma bIjA samaye khapAvI nAkhe.) tathA gurukulavAsamAM bIjA je ghaNA lAbho thAya che e apekSAe A doSo tadana alpa gaNAya. lAbha-hAninI vicAraNA karatAM gurukulavAsamAM ja lAbha che.) (677) Aha-yadi zuddhoJchAdayaH kriyamANA api na kaJcid guNamAvahanti kintu doSameva, tatkimucyate-"piMDaM avisohito, acarittI ettha saMsao natthi / cArittammi asaMte, savvA dikkhA niratthiyA" ityAzaGkyAha Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 upadezapada : bhAga-2 Nahi eyammivi na guNo, asthi vihANeNa kIramANammi / taM puNa gurutaraguNabhAvasaMgaya hoi savvattha // 678 // nadi naivaimina zocchava, vi punaH mSyanuSyapazAI, " . upakAraH kintu guNa evAsti 'vidhAnena' sarvajJAjJApAratantryalakSaNena 'kriyamANe' / tatpunarvidhAnaM 'gurutaraguNabhAvasaGgataM' gurutarAH zuddhoJchAdisakAzAdatimahAnto navanavatarazrutajJAnalAbhAdayaH pratidinapravarddhamAnAtitIvrasaMveganirvedaphalAsteSAM bhAvaH samudbhavastena saGgataM bhavati sarvatra' sarveSvapi kRtyeSu / yatra hi nAdhikaH kazcid guNalAbha: kintu labdhAnAmapi guNAnAM hAnirutpadyate, tadanuSThAnamavidhipradhAnameva budhairbuddhayata iti // 678 // jo karAtA paNa zuddhabhikSAvRtti vagere anuSThAno koIpaNa guNane pamADatA nathI, balka doSane ja pamADe che, to "je AhAranI zuddhi karato nathI (=doSita AhArane le che) te cAritrathI rahita che. AmAM koI saMzaya nathI. jo cAritra na hoya to saMpUrNa dIkSA nirarthaka che" AvuM kema kahevAya che? AvI AzaMkA karIne graMthakAra kahe che gAthArtha- jinAjJAne AdhIna banIne karatA zuddhabhikSAvRtti vageremAM paNa lAbha thAya. jinAjJA sarvatra atimahAnaguNonI utpattithI yukta che. TIkArtha- "zuddha bhikSAvRtti vageremAM paNa e sthaLe paNa zabdano artha A pramANe chejo zuddhibhikSAvRtti vageremAM paNa lAbha thAya to anya anuSThAnomAM lAbha thAya temAM to zuM kahevuM? sarvatra=badhAya kAryomAM. atimahAnaguNonI utpattithI yukta cheHahIM zuddha bhikSAvRtti vagerenI apekSAe atimahAna guNo samajavA. A guNo che navA navA zrutajJAnanI prApti vagere. navA navA zrutajJAnanI prApti vagerethI atitIvra saMvega ane nirveda pratidina vadhatA rahe che. je anuSThAnamAM adhika koI guNano lAbha na thAya, balka meLavelA paNa guNonI hAni thAya, te anuSThAnane budha puruSo avidhinI pradhAnatAvALuM ja samaje che. (ahIM tAtparya A che-gurukulano tyAga karavAthI mAnI laIe ke kadAca zuddha bhikSAvRtti vagereno lAbha thAya, paNa zuddha bhikSAvRtti vagerethI paNa atimahAna navA navA zrutajJAnanI prApti vagere guNonI hAni thAya che. saMyama jIvanamAM atitIvra saMvega ane nirveda pratidina vadhavA joie. A gurukulamAM rahIne navuM navuM zrutajJAna meLavAthI ja zakya bane. gurukulavAsa na hoya to navA navA zrutajJAnanI prApti vagere na thAya. navA navA zrutajJAnanI prApti na thAya to pratidina saMvega-nirvedanI vRddhi na thAya, eTaluM ja nahi balka saMvega-nirvedanI hAni thAya. mATe ja TIkAkAra maharSie kahyuM ke "je anuSThAnamAM adhika koI guNano lAbha na Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 upadezapada : bhAga-2 thAya, balka meLavelA paNa guNonI hAni thAya, te anuSThAnane budha puruSo avidhinI pradhAnatAvALuM ja samaje che." gurukulavAsane choDI devAthI koI guNano lAbha thato nathI ane vadhArAmAM meLavelA paNa saMvega-nirveda vagere guNonI hAni thAya che.) (678) etadeva samarthayamAna AhatitthagarANA mUlaM, NiyamA dhammassa tIe vAghAe / kiM dhammo kimadhammo, NevaM mUDhA viyAraMti // 679 // 'tIrthakarAjJA' bhagavadarhadupadezo 'mUlaM' kAraNaM niyamAdavazyaMbhAvena 'dharmasya' yatigRhasthasamAcArabhedabhinnasya |atiindriyo hyasau / na cAnyasyAsarvadarzinaH pramAturupadeza etatpravRttau matimatAM hetubhAvaM pratipattuM kSamate, ekAntenaiva tasya tatrAnadhikAritvAt, jAtyandhasyeva bhittyAdiSu narakarituragAdirUpAlekhane iti / tasyAstIrthakarAjJAyA vyAghAte' vilope / kimanuSThAnaM dharmaH, athavA kimadharmo varttatte? anyatrApyuktam-"ANAe cciya caraNaM, tabbhaMge jANa kiM na bhaggaMti / ANaM ca aikvaMto, kassAesA kuNai sesaM? // 1 // " iti niyAmakAbhAvAnna vivecayituM zakyate yadutaitadanuSThAnaM dharmaH, idaM cAdharma iti| na naivaivamanena prakAreNa mUDhA' hitAhitavimarzavikalA 'vicArayanti' mImAMsante // 679 // A ja viSayanuM samarthana karatA graMthakAra kahe che gAthArtha- dharmanuM mULa niyama tIrthakaronI AjJA che. tIrthakaronI AjJAno vinAza thatAM karyuM anuSThAna dharma che ane karyuM anuSThAna adharma che eno nirNaya karI zakAto nathI. mUDha jIvo A pramANe vicAratA nathI. TIkArya-dharmanuM mULa sAdhunA AcAro ane gRhasthanA AcAro ema be prakAranA dharmanuM kAraNa. tIrthakaronI AjJA=bhagavAna arihaMtano upadeza. dharma atIndriya che=IdriyothI jANI zakAto nathI. ethI dhArmika pravRttimAM sarvajJa sivAya bIjA koI jJAnano upadeza matimAna puruSonA hRdayamAM kAraNabhAvane svIkAravA samartha nathI, arthAt matimAna puruSo sarvajJa sivAya bIjA koI jJAnInA upadezane dhArmika pravRttinA kAraNa tarIke svIkAratA nathI. kAraNa ke asarvajJa ekAMte ja dhArmikapravRtti karAvavAmAM adhikArI nathI. jevI rIte janmAMdha puruSa bhIMta vageremAM manuSya, hAthI, azva vagerenA citranuM Alekhana karavAmAM adhikArI nathI, tema asarvajJa dhArmika pravRtti karAvavAmAM adhikArI nathI. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 245 AthI dharmanuM kAraNa niyama tIrthakaronI AjJA che. tIrthakaronI AjJAno vinAza thatAM dharma-adharmano nizcaya karanAra koI na hovAthI A anuSThAna dharma che, athavA A anuSThAna adharma che ema viveka karavAnuM zakya nathI. A aMge bIjA sthaLe paNa kahyuM che ke-"jinAjJAnA pAlanamAM ja cAritra che. AthI jinAjJAno bhaMga thatAM badhAno ja bhaMga thAya che. jinAjJAnuM Geodhana 42nA2 onI mAthI zeSa anuSThAna re?" [3.bha.505] mUDha jIvo A rIte (upara kahyuM tema) vicAratA ja nathI. mUDha eTale hita-ahitanA viyArathI rahita. (678) atha gurukulavAsaH prathamaM dharmAGgamiti prapaJcataH puraskurvannAhaAyArapaDhamasutte, suyaM me iccAilakkhaNe bhnnio| gurukulavAso sakkhA, aiNiuNaM mUlaguNabhUo // 680 // Acaryate mumukSubhirAsevyate ityAcAro jJAnAdhArAdhanArUpaH paJcaprakArArAdhanArUpaH paJcaprakArastatpratipAdakatvAd dvAdazAGgapravacanapuruSasya prathamamaGgamAcArastasya prathamasUtre / "suyaM me iccAilakkhaNe" iti zrutamityAdilakSaNe-"suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM" ityevaMrUpe bhaNito gurukulavAso dharmAcAryapAdAntevAsitvalakSaNaH sAkSAt sUtrAkSarAbhidheya evAtinipuNamatisUkSmaM yathA bhavati aidamparyaparyAlocanenetyarthaH, mUlaguNabhUto yatidharmapradhAnopakAraka iti / tatra hi sUtre zrutaM mayA AjuSamANena bhagavatpAdAravindaM niSevamANena bhagavatA siddhArthapArthivakulAmbarazaracchazadharAkAreNa varddhamAnanAmnA jinenAkhyAtamityAdibhiranekairathairvyAkhyAyamAne'vagamyate, yathA bhagavAn sudharmasvAmI jambUnAmne svaziSyAya nivedayati, yathA gurupAdasevAvazopalabdho'yamAcAragrantho mayA te pratipAdyata iti / ato'nyenApi tadarthinA gurukulavAse vasitavyamiti khyApitaM bhavatIti // 680 // have gurukulavAsa dharmanuM prathama aMga che ema vistArathI pragaTa karatA graMthakAra kahe che gAthArtha mUlaguNabhUta evo gurukulavAsa AcArAMganA "surya me' ityAdi sUtramAM bhAvArthanI vicAraNA pUrvaka sAkSAt ja kahevAmAM Avyo che. TIkArtha-mUlaguNabhUta-sAdhudharmamAM mukhya upakAraka. gurukulavAsa=dharmAcAryanA caraNonI pAse rahevuM. AcArAMga=mumukSuo vaDe je AcarAya te AcAra. jJAnAdi pAMcanI ArAdhanA rUpa A AcAra jJAnAcAra vagere pAMca prakAre che. jJAnAcAra vagere pAMca AcArone jaNAvanAra HMIRTICHRISTITTERTAINMENT Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 upadezapada : bhAga-2 graMthane AcAra kahevAmAM Ave che. bAra aMgavALA pravacana rUpa puruSanuM paheluM aMga AcAra che. te AcArAMga graMthanA suye me mAsAMte mavayA vamavizvAya e pahelA sUtramAM gurukulavAsa sAkSAt kahevAmAM Avyo che. te sUtranuM aneka arthothI vyAkhyAna karavAmAM Ave che. temAM eka artha A pramANe che-"bhagavAnanA caraNa kamaLanI sevA karatA mArA vaDe saMbhaLAyuM che ke siddhArtha rAjAnA kuLarUpa AkAzamAM caMdrasamAna vardhamAna nAmanA tIrthakara bhagavAne A pramANe kahyuM che." Ano bhAvArtha e che ke bhagavAna sudharmAsvAmI potAnA jaMbUnAmanA ziSyane kahe che ke-gurucaraNanI sevAthI prApta karAyela A AcAra graMtha huM tane jaNAvuM chuM. A pAThathI dharmanA arthI bIjAe paNa gurukulavAsamAM rahevuM joie ema jaNAvyuM che. sAkSA-sUtranA akSarothI kahevA yogya. (680) mUlaguNabhUtatvameva darzayatiNANassa hoi bhAgI, thiratarato daMsaNe caritte ya / dhaNNA AvakahAe, gurukulavAsaM Na muMcaMti // 681 // 'jJAnasya' zrutajJAnalakSaNasyAGgapraviSTAdibhedabhAjo bhavati 'bhAgI' pAtraM gurukulavAse vasan san / yathoktam- "gurvAyattA yasmAcchAstrArambhA bhavanti sarve'pi / tasmAd gurvArAdhanapareNa hitakAkSiNA bhAvyam // 1 // " iti / tathA, sthirataro'tyantasthiro 'darzane' tattvazraddhAnarUpe caritre ca vihitetaravastupravRttinivRttirUpe bhavati / na hi vizuddhagurukulavAsamantareNa sarvatomukhIbhiragItAthai : paratIrthikaizca pravarttitAbhiH prajJApanAbhiH samyagbodhe nirantaraM vikSobhyamANe cAritre ca citrAbhiH svacittavizrotasikAbhirasamaJjasAcAralokasaMsargabhASaNAdibhizca mandIbhAvamAnIyamAne sthiratarabhAvasiddhiH sampadyata iti / tato 'dhanyA' dharmadhanalabdhAro yAvatI cAsau kathA ca jIvitalakSaNA yAvatkathA tayopalakSitA yAvajIvamityarthaH, gurukulavAsamuktarUpaM na muJcanti // 681 // gurukulavAsa sAdhu dharmamAM mukhya upakAraka che e viSayane jaNAve che gAthArtha- gurukulavAsamAM raheto sAdhu jJAnanuM bhAna bane che, darzana ane cAritramAM atizaya sthira bane che. tethI dhanya sAdhuo mAvajIva gurukulavAsane choDatA nathI. TIkArtha-jJAnanuM bhAjana bane che-aMgapraviSTa vagere bhedavALA zrutajJAnanuM bhAna bane che. kahyuM che ke-"zAstronuM adhyayana gurune adhIna banIne ja thaI zake che. mATe mokSAbhilASI ziSya AjJApAlana AdithI gurunI upAsanAmAM tatpara banavuM joIe." (pra.2.69) Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 247 darzana tattvomAM zraddhA. cAritra=vihita anuSThAnamAM pravRtti ane niSiddhamAM nivRtti. dhanya dharmarUpa dhanane meLavanAra. pUrNa zAstrabodha na hovA chatAM badhA ja viSayomAM DahApaNa DoLe tevA agItArthothI ane paratIrthikothI pravartAyelI prarUpaNAothI samyagbodha niraMtara khaLabhaLI rahyo hoya, potAnA cittamAM pravartatA vividha azubhadhyAnothI, anucita AcAravALA lokonA saMsargathI ane temanI sAthe thatA saMbhASaNa vagerethI cAritra maMdabhAvane pamADAI rahyuM hoya, tyAre vizuddha gurukulavAsa vinA zraddhAmAM ane cAritramAM atizaya sthiratAnI siddhi na thAya. (681) tA tassa pariccAyA, suddhaMchAi sayameva buddhimayA / AloeyavvamiNaM, kIraMtaM kaM guNaM kuNai // 682 // yata evaM mahAguNo gurukulavAsastasmAttasya gurukulavAsasya parityAge zuddhoJchAdi prAguktamanuSThIyamAnaM svayamevAtmanaiva paropadezanirapekSamityarthaH, buddhimatA'tizAyiprajJena AlocayitavyaM mImAMsanIyamidaM, yathA-kriyamANaM kaM guNamupakAraM karoti, kulaTopavAsavad na kiJcidityarthaH // 682 // gAthArtha-tethI gurukulavAsano tyAga karIne paropadeza vinA jAte ja karAtA zuddhabhikSAvRtti vagere anuSThAno kayA lAbhane kare che te buddhizALI puruSe vicAravuM. . * TIkArtha-tethI-pUrve kahyuM tema gurukulavAsa mahAnaguNavALo hovAthI. gurukulavAsa mahAnaguNavALo hovAthI gurukulavAsane tajIne paropadeza vinA jAte ja karAtA zuddhabhikSAvRtti vagere anuSThAno kulaTA strInA upavAsanI jema jarAya lAbhane karatA nathI evo tAtparyArtha che. (682) tathA-- uvavAsovi hu ekkAsaNassa cAyA Na suMdaro pAyaM / NiccamiNaM uvavAso, Nemittiga mo jao bhaNio // 683 // upavAso'pi pratItarUpaH, kiM punargurukulavAsatyAgena zuddhoJchAdiyano na sundara ityapizabdArthaH, huralaGkAre, ekAzanasya pratidinamekavArabhojanarUpasya tyAgAd na naiva sundaraH zreyAn prAyo bAhulyena / atra hetuH-nityaM sArvadikamidamekAzanakam, upavAso naimittikaH tathAvidhanimittahetuko yato bhaNitaH sUtreSu // 683 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 tathA upadezaya : bhAga-2 gAthArtha-ekAsaNuM nitya hovAthI ane upavAsa naimittika hovAthI ekAsaNAno tyAga karIne upavAsa paNa prAyaH hitakara nathI. kAraNake sUtromAM (nIce kahevAze te) kahyuM che. TIkArtha-ekAsaNuM-ekavAra bhojana. nitya=da22oja karAya te nitya. naimittika tevA prakAranA nimittathI karAya te naimittika. upavAsa paNa e sthaLe paNa zabdano artha A pramANe che-jo ekAsaNAne tajIne upavAsa paNa hitakara nathI to pachI gurukulavAsane tajIne zuddhabhikSAvRttimAM prayatna hitakara na hoya temAM to zuM kahevuM? (683) etadeva darzayati aho niccaM tavo kammAdisuttao haMdi evameyaMti / paDivajjeyavvaM khalu, pavvAdisu tavvihANAo // 684 // ahoniccetyAdi / 'aho niccaM tavo kammAisuttao' iti - " aho niccaM tavo kammaM, savvabuddhehiM vanniyaM / jA ya lajjAsamA vittI, egabhattaM ca bhoyaNaM" ityAdisUtrato, haMdIti pUrvavat, evamevoktaprakAravadeva etatprAguktaM pratipattavyamabhyupagamanIyam / khlurvaakyaalngkaare| parvvAdiSu tadvidhAnAdupavAsavidhAnAt / tatra parvANi caturddazyAdIni, yathoktaM vyavahArabhASye - " cauchaTThaTThamakaraNe aTThamipakkhacaumAsavarisesu / lahuo gurugo lahugA gurugA ya kameNa bodhavvA" 'pakkhaM 'tti pAkSikaM parva, tacca kila caturddazI, tasyaiva vyavahArabhASye - 'cAuddasigA hoi koI' ityAdiSu sUtreSu caturddazItvena bhaNanopalambhAt / AdizabdAdAtaGkAdizeSakAraNagrahaH / yathoktam - " AyaMke uvasagge titikkhayA baMbhaceraguttIsu / pANidayA tavaheDaM 5 sarIravoccheyaNaTThAe 6 // 1 // " ayamatrAbhiprAyaH -- uktakAraNaviraheNaikabhaktamapekSyopavAse kriyamANe sUtrapauruSyAdayaH zeSasAdhusamAcArA bahutaranirjarAphalAH sIdantIti paribhAvyoktaM naimittika upavAso nityaM tvekabhaktamiti // 684 // sUtromAM je kahyuM che te ja jaNAve che gAthArtha-aho nicvaM tavo kammaM tyAhi sUtranA AdhAre pUrve ke ahyuM chetene 4 pramANe kahyuM che te pramANe ja svIkAravuM joie. upavAsanuM vidhAna parva AdimAM che. aho niccaM hatyAhi sUtrano artha AA pramANe che - " aho ! savvabuddhehiM = sarva Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 249 tIrthakaroe tavo khaMtapa anuSThAnane nityaM nitya (=apratipAtI) kahyuM che. te tapa anuSThAna kevuM che te kahe che-gA=je nagAramAM saMyamatulya (saMyamane anusaratI saMyamamAM virodhI na hoya tevI) vittI dehanI rakSA ane mitta moyaUAM ekavAra bhojana karavuM, arthAt saMyamamAM virodha na Ave te rIte dehanI rakSA karavI ane dararoja ekavAra bhojana karavuM e sAdhuno apratipAti tapa che." (daza. vai. 6-23) upavAsanuM vidhAna parva AdimAM che-upavAsa dararoja karavo evuM vidhAna nathI, kiMtu parvadina vagere nimittane pAmIne upavAsa karavo evuM vidhAna che. caudaza vagere parva che. vyavahArabhASyamAM kahyuM che ke-"aSTamI-pakSa-comAsI ane saMvatsarImAM anukrame upavAsa chaThTha ane aTTama na kare to anukrame mAsalaghu vagere prAyazcitto jANavA." (vya.bhA.gA.134) ahIM pakSa zabdathI pAkSika parva samajavuM. pAkSika parva caudaza che. kAraNa ke vyavahArabhASyamAM "Disa' ityAdi sUtromAM pAkSika parvane ja caudaza kahI che evuM jovAmAM Ave che. "parva AdimAM' e sthaLe rahelA Adi zabdathI tIvra roga vagere vizeSa kAraNo samajavAM. kahyuM che ke-"tIvraroga, upasarga sahana karavAno abhyAsa, brahmacarya gutinI rakSA, jIvadayA, karmanirjarA ane dehatyAga ATalAM kAraNothI upavAsa vagere tapa karavAnuM vidhAna che. (prava.sA.738) ahIM abhiprAya A che-ukta kAraNa vinA ekAsaNAne badale upavAsa karavAmAM Ave to jemAM upavAsathI paNa vadhAre nirjarA thAya tevA sUtra-porisI vagere bIjA zramaNAcAro sIdAya, Ama vicArIne upavAsa naimittika che ane ekAsaNuM nitya che ema kahyuM che. (684) bhUyo'pi gurulAghavAlocanAyAM kiMcitsAvadyApi pravRttirmatimatAM guNAvahaiveti darzayannAhaAuttAiesuvi, AukkAyAijogasujjhavaNaM / / pavayaNakhiMsA eyassa vajjaNaM ceva ciMtamiyaM // 685 // AyuktAdiSvapi / Ayukta samayaparibhASayA kalpatrayalakSaNe kartavye, AdizabdAt kathaJcid tathAvidhamAtaGgAdyaspRzyasparzanAdau ca sampanne sati, AgADhazaucavAdidhigvarNAdyatyantasaMkIrNasthAnavAsasya kathaJcid daivaduryogAt prAptau kaJjikAdinA vA zauce viplAvyamAne'pkAyAdiyogazodhanam-apkAyena sacittenAmbhasA, AdizabdAdaneSaNIyenoSNodakalakSaNena yogasya kAyalakSaNasya purISotsagrgAdau malinIbhUtasya zodhanamapAnAdiprakSAlanena zuddhIkaraNaM kasyacit sAdhorgItArthasya tAvat pravacanakhiMsArakSaNArthaM kvacit kAle sampadyate evaM ca kadAcidagItArthena Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 upadezapada : bhAga-2 sAdhunA pravacanakhiMsAyAmazaucamidaM darzanamiti viplavarUpAyAM dhigajAtIyAdinA janena kriyamANAyAmetasyApkAyAdiyogazodhanasya varjanaM pariharaNaM kaJjikAdinA prAsukaiSaNIyena yogazodhanaM kriyamANamityarthaH, 'ceva' iti samuccaye, yathA gurukulavAsatyAgena zuddhoJchAdi tathA cintyaM cintanIyamidaM prastutaM gurulAghavAlocanaparAyaNairbahuzrutairyathA kaM guNaM karoti / caritriNo hi jIvAH pravacanakhiMsAmupasthitAM svaprANavyayenApi nivArayanti / yathA, udAyinRpakathAyAM durvineyaprayuktakaGkalohakarttikAkaNThakarttanadvAreNodAyinRpamRtyau sampanne sUriNA upAyAntareNa pravacanamAlinyamApannaM prajvAlayitumazaknuvatA vihitatatkAlocitakRtyena cAritryaparasAdhusadRza Atmaiva vyApAdita iti // 685 // pharI paNa guru-lAghavanI vicAraNAmAM kaMIka sAvadya paNa pravRtti buddhizALI (=gItArtha) puruSone guNa pamADanArI ja thAya ema jaNAvatA graMthakAra kahe che gAthArtha-Ayukta(==Na kalpa) AdimAM paNa aplAya AdithI zarIra zuddhi karavAno prasaMga Ave. pravacananI apabhrAjanA karAI rahI hoya tyAre aplAyAdithI zarIrazuddhi na karavI e kayA guNane (lAbhane) kare che te vicAravuM. TIkArya-Ayukta-sthaDilabhUmimAM jaIne matavisarjana karyA pachI traNavAra pANIthI apAna Adine dhovA dvArA karAtI zarIrazuddhine zAstranI bhASAmAM Ayukta ke traNa kalpa kahevAmAM Ave che. koIpaNa rIte bhAgyanA duryogathI atizaya zaucavAdI brAhmaNo AdithI atyaMta bharacaka sthAnamAM rahevAno prasaMga Ave, AvA prasaMge maLavisarjana karyA pachI kAMjI (chAzanI Aza) vagerethI zarIrazuddhi karavAmAM Ave to zAsananI apabhrAjanA thAya. AthI gItArtha sAdhu AvA avasare nirdoSa ukALeluM pANI na maLe toM doSita paNa ukALelA pANIthI zarIrazuddhi kare. AvA prasaMge brAhmaNo vagere lokadhArA jainadarzana azauca (zarIra zuddhithI rahita) che ema pravacananI avahIlanA karAI rahI hovA chatAM doSita ukALelA pANIthI zarIrazuddhi karavAnA badale kAMjI AdinA nirdoSa pANIthI karAtI zarIrazuddhi kayA lAbhane kare? guru-lAghavanI vicAraNAmAM tatpara bahuzrutoe gurukulavAsano tyAga karIne karAtI zuddha bhikSAvRttinI jema prastuta viSayane paNa vicAravo. 1. prastuta anuvAdane agItArtha sAdhuo ane zrAvako paNa vAMce e saMbhavita che. AthI ma na sakleinAmI e padono anuvAda karyo nathI. 2. TIkAmAM pravacananI avahIlanAnuM vivarUpAyAM evuM vizeSaNa che. viplava eTale upadrava ke Aphata. zAsananI apAjanA upadrava rUpa ke Aphata rUpa che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 251 cAritrI jIvo upasthita thayelI pravacananI apabhrAjanAne svaprANano tyAga karIne paNa roke che. jema ke- duSTa ziSya udAyI rAjAnA gaLAmAM kaMkalaha charI pheravIne gaLuM kApI nAkhyuM. AthI rAjAnuM mRtyu thayuM. AcArya bhagavaMte vicAryuM ke thayelI zAsananI malinatAne svaprANano bhoga ApavA sivAya bIjA koI upAyathI dUra karI zakAya tema nathI. AthI temaNe te kALane ucita (cAra zaraNano svIkAra vagere) kartavyo karyA pachI cAritramAM tatpara sAdhu samAna AtmAno vinAza karyo. Ayukta AdimAM paNa" e sthaLe rahelA Adi zabdathI tevA prakAranA mAtaMga Adi aspRzyano sparza thaI jAya vagere samajavuM. (685) athaitadupasaMharannAhaiccAisu gurulAghavaNANe jAyammi tattao ceva / bhavaNivveyA jIvo, sajjhAyAI samAyarai // 686 // gurukulavAsatyAgapurassarazuddhoJchAdiSu gurulAghavajJAne guNadoSayorgurulaghutvaparyAloce jAte sati tattvatazcaiva tattvavRttyaiva bhavanirvedAt saMsAranairguNyAvadhAraNAjIvaH svAdhyAyAdIn sAdhusamAcArAn samAcarati samyagAsevate // 686 // have upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che gAthArtha-ityAdimAM guru-lAghavanuM paryAlocana thaye chate tAttvika vRttithI ja bhavanirveda thavAnA kAraNe jIva svAdhyAya vagere zramaNAcArone sArI rIte Acare che. TIkArtha-ityAdimAM-gurukulavAsane tajIne zuddha bhikSAvRtti AdimAM. guru-lAghavanuM paryAlocana-guNadoSa saMbaMdhI vRddhinahAninI sArI rIte vicAraNA. bhavanirveda-saMsAranI asAratAnuM avadhAraNa. (686) svAdhyAyAdisamAcAraphalamAha- . gaMbhIrabhAvaNANA, saddhAisao tao ya sakkiriyA / esA jiNehiM bhaNiA, saMjamakiriyA caraNarUvA // 687 // gambhIrANAM bhAvAnAM jIvAnAM jIvAstitvAdInAM samyaktvAbhivyaktibhUtAnAM yajjJAnamavabodhastasmAt / kimityAha-zraddhAtizayastattvarucilakSaNaH samujjRmbhate / tatazca punastasmAt zraddhAtizayAt 'satkriyA' nirvANaphalasamAcArarUpA pravartate / Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2para upadezapada : bhAga-2 satkriyAmeva vyAcaSTe-eSA satkriyA punarjinairbhagavadbhirbhaNitA 'saMyamakriyA' abhinavakarmopAdAnanirodhaphalA pUrvopAttanirjaraNaphalA ca caraNarUpA // 687 // svAdhyAya vagere zramaNAcAronA phalane kahe che gAthArtha-(svAdhyAyAdithI gaMbhIra bhAvonuM jJAna thAya.) gaMbhIra bhAvonA jJAnathI tIvrazraddhA thAya. tenAthI sakriyA thAya. A sakriyA jinoe kahelI cAritra svarUpa saMyama kriyA che. TIkArca-gaMbhIra bhAvonuM jJAna-samyakatvanI vidyamAnatAmAM spaSTa thayelA "jIva che' ityAdi gaMbhIra padArthono bodha. (samyakatva na thAya tyAM sudhI jIvAdi padArthono yathArtha bodha thato nathI. mATe ahIM sacavatvAmavibhUtAnAM ema kahyuM che.) salkiyA-jenuM phaLa mokSa che tevA suMdara AcAro. saMyamakriyA-saMyamanI kriyA te saMyamakriyA. saMyamakriyAthI navAM karmo baMdhAtA nathI ane pUrve baMdhAyelAM karmono kSaya thAya che. (687) etadeva dRSTAntadASrTAntikabhAvanayA gAthAcatuSTayena bhAvayatisamma aNNAyaguNe, suMdararayaNammi hoi jA saddhA / tatto'NaMtaguNA khalu, viNNAyaguNammi boddhavvA // 688 // samyag yathAvadajJAtaguNe'parinizcitadAridryopazamAdimAhAtmye 'sundararatne' jAtyapadmarAgAdirUpe bhavati yA 'zraddhA' ruciH svabhAvata eva kalyANabhAjo jIvasya, tataH zraddhAyA anantaguNA, khalurevakArArthaH, 'vijJAtaguNe' svaprajJAprakarSAt zikSAgurUpadezAdvA avagatamAhAtmye tatraiva ratne boddhavyA // 688 // A ja viSayane dRSTAMta-dASTrattika bhAvanAthI cAra gAthAothI vicAre che- gAthArtha-yathAvat ajJAtaguNa suMdararatnamAM je zraddhA hoya tenAthI anaMtaguNI zraddhA vijJAtaguNaratnamAM jANavI. TIkArya-yathAvat ajJAtaguNa-jenA dAriyano nAza vagere prabhAvano nirNaya thayo nathI tevA. suMdararatna-padharAga vagere zreSTharatna. zraddhA-svAbhAvika ruci. 1. sUkSmabuddhi vinA jANI zakAtA na hovAthI ahIM padArthonuM gaMbhIra evuM vizeSaNa che. gaMbhIra eTale sUkSmabuddhithI jANI zakAya tevA. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 253 vijJAtaguNa-potAnI tIvrabuddhithI ke zikSaNa ApanAra gurunA upadezathI jenA prabhAvanuM jJAna thayuM che tevA. tAtparya-kalyANayukta koI jIva padharAga vagere suMdara ratnane jue tyAre svAbhAvika rIte ja tene ratna upara zraddhA thaI jAya, paNa tene A ratnanI vidhipUrvaka ArAdhanA karavAmAM Ave to jIvanaparyata daridratAno nAza thAya vagere ratnanA prabhAvanuM paripUrNa jJAna nathI. pachI jyAre tene potAnI tIvrabuddhithI ke anyanA upadezathI ratnanA prabhAvanuM paripUrNa jJAna thAya che tyAre e ja ratna upara pUrve je zraddhA hatI tenA karatAM anaMtaguNI zraddhA thAya che. (688). tIevi tammi jatto, jAyai paripAlaNAivisaotti / / accaMtabhAvasAro, aisayao bhAvaNIyamiNaM // 689 // tasyA apyatizayavatyAH zraddhAyAH sakAzAt 'tasmin' rale yalo jAyate / kIdRza ityAha-paripAlanAdiviSaya itIti paripAlanapUjanastavanAdirUpo'tyantabhAvasAro'tigADhapratibandhapradhAnaH / atraiva vizeSopadezamAha-'atizayata' atyAdareNa bhAvanIyamidamasmaduktam, aparibhAvite ukte'pyarthe samyag bodhAbhAvAt // 689 // gAthArtha--ane tIvrazraddhAthI te ratnamAM paripAlanAdi saMbaMdhI prayatna atizaya gADha rAga pUrvaka thAya che. atizaya AdarathI A vicAravuM. TIkArtha-paripAlana Adi saMbaMdhI prayatna-ratnanuM rakSaNa karavuM, tenI pUjA-stuti karavA vagere prayatna. tAtparya-suMdararatna upara tIvrazraddhA na thaI hoya tyAre tenuM rakSaNa karavAmAM ane tenI pUjA-stuti karavAmAM je rAga (=Adara) hoya tenA karatAM tIvrazraddhA thayA pachI tenuM rakSaNa-pUjana-stavana karavAmAM atizaya gADha rAga (=Adara) hoya. amAruM kaheluM A atizaya AdarathI vicAravuM. kAraNa ke kahelA paNa arthano vicAryA vinA samyam bodha thato nathI. (689). evaM sajjhAyAisa, NiccaM taha pakkhavAyakiriyAhiM / sai suhabhAvA jAyai, visiTukammakkhao NiyamA // 690 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 upadezapada : bhAga-2 evaM sundararatnavatsvAdhyAyAdiSUktalakSaNeSu 'nityaM' pratidinaM catuSkAlAdhArAdhanayA kriyamANeSu tathA pakSapAtakriyAbhyAM tatprakArAt tattvagocarAt pakSapAtAcchaktyanurUpaM kriyAtazca sadA 'zubhabhAvAt' parizuddhapariNAmAjjAyate 'viziSTakarmakSayo' viziSTaH sAnubandho jJAnAvaraNAdikarmakSayopazamo 'niyamAd' nizcayena samyacikitsAprayogAdiva tathAvidharoganigraha iti // 690 // gAthArtha-e pramANe nitya svAdhyAyAdi karavAmAM Ave to tevA prakAranA pakSapAtathI ane kriyAthI sadA zubhabhAva thAya che, zubhabhAvathI niyamA viziSTa karmakSaya thAya che. TIkArca-e pramANe-suMdararatnanI jema. " nitya svAdhyAyAdi karavAmAM Ave to=pratidine cArakALe mRta bhaNavA rUpa ArAdhanAthI svAdhyAya vagere karavAmAM Ave to. tevA prakAranA pakSapAtathI-tAttvika pakSapAtathI (=AMtarika rAgathI). kriyAthI-zakti pramANe kriyA karavAthI. zubhabhAva zuddha pariNAma. viziSTa karmakSaya-anubaMdhavALo jJAnAvaraNIyAdi karmano kSayopazama. tAtparya-svAdhyAya AdithI anuSThAnonuM mahattva samajAya che. ethI anuSThAno pratye tAttvika pakSapAta thAya che ane yathAzakti anuSThAna paNa thAya che, arthAt zakti chupAvyA vinA anuSThAna thAya. A pakSapAtathI ane yathAzakti anuSThAnathI zubhabhAva utpanna thAya che ane e zubhabhAvathI cikitsAnA prayogathI tevA prakAranA roganA nigrahanI jema avazya jJAnAvaraNIya Adi karmano paraMparAvALo kSayopazama thAya. (690) taha jaha Na puNo baMdhai, pAyANAyArakAraNaM tamiha / tatto visujjhamANo, sujjhai jIvo dhuvakileso // 691 // tathA viziSTakarmakSayo jAyate yathA na punardvitIyavAraM bajAti samAdatte 'prAyo' bAhulyenAnAcArakAraNaM narakAdipAtanimittaM tatkarma iha prastutazubhabhAvalAbhe sati / prAyograhaNaM ca zubhabhAvalAbhe'pi nikAcitAzubhakarmaNAM keSAJcit skandakAcAryAdInAmivAnAcArakAraNAzubhakarmabandhe'pi mA bhUd vyabhicAra iti / tato'nAcArakAraNakarmabandhAbhAvAdvizuddhayamAnaH pratidinamavadAtAyamAnamanAH 'siddhyati' niSThitArthoM bhavatIti jIvo dhutaklezaH kSINasarvakarmA // 691 // 1. divasano pahelo chello prahara ane rAtrino pahelo-chello prahara ema cAra kALe. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 255 gAthArtha-prastuta zubhabhAvano lAbha thaye chate te rIte viziSTa karmano kSaya thAya ke jethI durgatimAM javuM paDe tevuM karma prAyaH bIjIvAra na bAMdhe. tethI pratidina vizuddha thato jIva sarvakarmono kSaya karIne siddha thAya che. TIkArtha--zubhabhAvano lAbha thavA chatAM nikAcita azubha karmavALA skaMdakasUri vagere keTalAka jIvone durgatimAM javuM paDe tevo karma baMdha thavA chatAM niyamano (=zubhabhAvano lAbha thaye chate durgatimAM javuM paDe tevuM karma na bAMdhe e niyamano) bhaMga na thAya e mATe ahIM prAyaH kahyuM che. tethI durgatimAM javuM paDe tevo karmabaMdha na thavAthI. siddha thAya che--kRtakRtya thAya che. 687 vagere pAMca gAthAno sAra- (1) svAdhyAyathI anuSThAnanA mahattvano bodha. (2) anuSThAnanA mahattvanA bodhathI anuSThAna pratye tIvra zraddhA. (3) tIvrazraddhAthI anuSThAna pratye pakSapAta ane zaktipramANe kriyA. (4) pakSapAta ane zakti pramANe kriyAthI zubhabhAvanI utpatti. (5) zubhabhAvathI karmono sAnubaMdha kSayopazama. (6) sAnubaMdha kSayopazamathI durgatimAM javuM paDe tevA karmabaMdhano abhAva. (7) durgatimAM javuM paDe tevA karmabaMdhanA abhAvathI pratidina vizuddhi. (8) pratidina vizuddhithI sarvakarmono kSaya. (691) amumeva kSayopazamaM paramatenApi saMbhAvayannAha-- itto akaraNaniyamo, annehivi vaNNio sasatthammi / suhabhAvavisesAo, na cevameso na juttoti // 692 // 'ito'smAdeva kAraNAdakaraNaniyama ekAntata eva pApe'pravRttirUpaH, 'anyairapi' tIrthAntarIyairvarNito nirUpitaH svazAstre pAtaJjalAdau / kuto hetorakaraNaniyama ityAha- 'zubhabhAvavizeSAd' vajravadabhedyAt prazastapariNAmabhedAdeH zAstrAbhyAsabhasmaparAmarzavazavizadIbhUtahRdayAdarzAnAM bhAvasAdhUnAM bandhakSayopazama eva parairakaraNaniyamanAmatayokta iti tAtparyam / varNyatAM nAmAsAvanyaiH svazAstre, paraM na saundaryabhAg bhaviSyatItyAha -- 'na' caivaM tIrthAntarIyoktatvena hetunA eSo'karaNaniyamo 'na yuktaH ', kintu yukta eva // 692 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 upadezapada : bhAga-2 A ja kSayopazamanI paramatathI paNa saMbhAvanA karatA (=ghaTAvatA) graMthakAra kahe che- gAthArtha-AthI ja anyatIrthikoe paNa svazAstramAM zubhabhAva vizeSathI akaraNaniyama kahyo che. A yukta ja che. TIkArtha-AthI ja-A ja kAraNathI. ( zubhabhAvathI viziSTa kSayopazama vagere thAya che e kAraNathI ja.). svazAstramAM=pataMjali munie racelA yogagraMthomAM. zubhabhAva vizeSathI-vajanI jema bhedI na zakAya tevA viziSTa prazasta pariNAmatha. akaraNaniyama ekAMte ja (bhaviSyamAM kyAreya) pApamAM pravRtti na thAya tene akaraNa niyama kahevAmAM Ave che. zAstrAbhyAsa rU5 rAkhanAM parAmarzathI jemanuM hRdaya rUpa darpaNa nirmaLa thayuM che tevA bhAvasAdhuonA baMdhAyopazamane (karmayopazamane) ja bIjAoe "akaraNaniyama" evA nAmathI kahyo che evuM ahIM tAtparya che. bIjAo svazAstramAM akaraNaniyamane bhale kahe, paNa te suMdara nahi hoya tevI AzaMkA karIne graMthakAra kahe che-A akaraNaniyama anya tIrthikoe kahyo che mATe yukta nathI evuM nathI, kiMtu yukta ja che. (692) kuta etadevamityAzaGkyAhajaM atthao abhiNNaM, aNNatthA saiovi taha ceva / tammi paoso moho, visesao jiNamayaThiyANaM // 693 // yadvAkyamarthato vacanabhede'pyarthApekSyAbhinnamekAbhiprAyam / tathA'nvAdanugatArthAcchabdato'pi zabdasandarbhamapekSya tathA caivAbhinnameva / iha parasamaye dvidhA vAkyAnyupalabhyante-kAnicidarthata evAbhinnAni "appA gaI veyaraNI, appA me kUDasAmalI / appA kAmaduhA gheNU, appA me gaMdaNaM vaNaM // 1 // " ityAdibhirvAkyairyathA bhAratoktAni "indriyANyeva tatsarvaM yatsvarganarakAvubhau / nigRhItavisaSTAni svargAya narakAya ca // 1 // ApadAM kathitaH panthAH, indriyANAmasaMyamaH / tajjayaH sampadAM mArgo, yeneSTaM tena gamyatAm // 2 // " ityAdInIti / kAnicicchabdato'rthatazca 'jIvadayA saccavayaNaM' ityAdibhiH prasiddhaireva vAkyaiH saha yathA-"paJcaitAni 1. mevAH e sthaLe mAri zabdathI viziSTa prazasta pariNAmanA ja avAMtara bhedo samajavA. 2. rAkhanAM pakSamAM parAmarza eTale ghasavuM, ane zAstrAbhyAsanA pakSamAM parAmarSa eTale vicAravuM-ciMtana karavuM. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 upadezapada : bhAga-2 pavitrANi, sarveSAM dharmacAriNAm / ahiMsA satyamasteyaM, tyAgo maithunvrjnm||1||" ityAdIni / evaM sthite tasminnabhinnArthe'karaNaniyamAdau vAkye viziSTakSayopazamAdivAkyena saha 'pradveSaH' parasamayaprajJApaneyamitIArUpo 'moho' mUDhabhAvalakSaNo varttate bauddhAdisAmAnyadhArmikajanasyApi, vizeSato 'jinamatasthitAnAM' sarvanayavAdasaMgrahAnmadhyasthabhAvAnItahRdayANAM sAdhuzrAvakANAm / ata evAnyatrApyanenoktam-"guNatastattve tulye, saMjJAbhedAgamAnyathAdRSTiH / bhavati yato'sAvadhamo, doSaH khalu dRssttisaMmohada " rUti ddazarUA. anyatIrthikoe kahelo akaraNaniyama zA kAraNathI yukta che evI AzaMkA karIne kahe che gAthArtha-je arthathI abhinna hoya tema ja antarthane AzrayIne zabdathI paNa abhinna hoya temAM prasveSa karavo te mUDhatA che, jinamatamAM rahelAone vizeSathI mUDhatA che. TIkArtha-je arthathI abhinna hoya-je vAkya zabdabheda hovA chatAM arthanI apekSAe abhinna hoya=eka abhiprAyavALuM hoya. antarthane AzrayIne zabdathI paNa abhina hoya- arthane anusaranAra vyutpattivALA zabdaracanAnI apekSAe zabdathI paNa eka abhiprAyavALuM hoya. ahIM paradarzanamAM be prakAranA vAkyo upalabdha thAya che. (1) keTalAka vAkyo arthathI ja abhinna hoya. (2) keTalAka vAkyo zabda ane artha e baMnethI abhinna hoya. te A pramANe-uttarAdhyayanasUtra (gAthA-734)mAM kahyuM che ke-AtmA ja vaitaraNI nadI che. AtmA ja kUTazAlmalI vRkSa che. AtmA ja kAmadhenu gAya che. AtmA ja naMdanavana che. mahAbhAratamAM kahyuM che ke-"je kAMI svarga-naraka che te badhuM ja iMdriyo ja che. nigraha karAyelI Idriyo svarga che, ane ucchaMkhala Idriyo naraka che. (1) IdriyonA asaMyamane Apattino mArga kahyo che ane iMdriyonA jayane saMpattino mArga kahyo che. je mArge javAnuM ISTa (pasaMda) hoya te mArge javuM." (2) ahIM uttarAdhyayanA vAkayonI sAthe mahAbhAratanA vAkyo arthathI abhinna che. jainadarzanamAM jIvadayA pALavI joIe, satyavacana bolavuM joIe ItyAdi vAkyo prasiddha ja che. 1. narakamAM vaitaraNI jAtinA paramAdhAmIo vaitaraNI nadI vikuvane temAM nArakone calAve che. A nadImAM ukaLatA lAphA rasano dhodhamAra pravAha vaheto hoya che. temAM carabI, paru, lohI, vALa ane hADakAM taNAtAM hoya che. kharasvara jAtinA paramAdhAmIo vikarALa ane vajanA tIkSNa kAMTAothI bharapUra moTAM zAlmalivRkSo upara caDAvIne duHkha Ape che. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 upadezapada : bhAga-2 anyadarzanamAM kahyuM che ke-"ahiMsA, satya, acaurya, parigrahano tyAga ane maithunano tyAga A pAMca badhA ja dharmacArIo mATe pavitra che. ahIM jainadarzananAM vAkyonI sAthe anyadarzananAM vAkyo zabda ane artha e baMnethI abhinna che. A pramANe nizcita thaye chate abhinna arthavALA "akaraNaniyama' Adi vacana upara viziSTa kSayopazama Adi vAkayanI sAthe praSi karavo e bauddha vagere sAmAnya lokanI paNa mUDhatA che, temAM paNa sarva nayavAdano saMgraha karavAnA kAraNe jemanuM hRdaya madhyastha bhAvavALuM che tevA sAdhu-zrAvakonI vizeSathI (=khAsa) mUDhatA che. AthI ja bIjA sthaLe paNa A graMthakAra mahAtmAe kahyuM che ke-"arthathI tulya evA hiMsAdinA svarUpamAM mAtra nAmabhedanA kAraNe potAnuM kaheluM ja sAcuM ane bIjAnuM kaheluM khoTuM evo adhama doSa jenAthI thAya tene vidvAno dRSTisaMmoha kahe che." [SoDazaka 4-11] pradveSa eTale "A anyadarzananI prarUpaNA che" evI IrSyA. (693) etatsarvaM samarthayannAhasavvappavAyamUlaM, duvAlasaMgaM jao samakkhAyaM / rayaNAgaratullaM khalu, to savvaM suMdaraM tammi // 694 // 'sarvapravAdamUlaM' bhikssuknnbhkssaaksspaadaaditiirthaantriiydrshnprjnyaapnaanaamaadikaarnnm| kiM tadityAha-'dvAdazAGga' dvAdazAnAmAcArAdInAmaGgAnAM pravacanapuruSAvayavabhUtAnAM samAhAraH, 'yataH' kAraNAt 'samAkhyAtaM' samyak prajJaptaM siddhasenadivAkarAdibhiH / yataH paThyate-"udadhAviva sarvasindhavaH, samudIrNAstvayi nAtha! dRSTayaH / na ca tAsu bhavAn pradRzyate, pravibhaktAsu saritsvivodadhiH // 1 // " ata eva 'ratnAkaratulyaM' kSIrodadhiprabhRtijalanidhinibhaM, 'khalu' nizcayena, 'tat' tasmAt sarvamaparizeSaM sundaraM yat kiJcit pravAdAntareSu samupalabhyate tat tatra samavatAraNIyam / ityakaraNaniyamAdInyapi vAkyAni teSu teSu yogazAstreSu vyAsakapilakAlAtItapataJjalyAdipraNItAni jinavacanamahodadhimadhyalabdhodayAnyeva dRzyAnIti / teSAmavajJAkaraNe sakaladuHkhamUlabhUtAyAH bhagavadavajJAyAH prasaGgAd na kAcitkalyANasiddhiriti // 694 // A badhAnuM samarthana karatA graMthakAra kahe che- gAthArthadvAdazAMgIne sarvadarzanonuM mULa kahyuM che, AthI dvAdazAMgI samudratulya che, AthI suMdara badhuM temAM utAravuM. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 259 TIkArya-dvAdazAMgI=AcAra vagere bAra sUtro. A bAra sUtro pravacana rUpa puruSanA avayavarUpa hovAthI aMga kahevAya che. (jemake-AcArAMga sUtrakRtAMga....) sarvadarzanonuM mULa kaNAdamuni ane gautama muni vagere anyatIrthikonA darzananI prarUpaNAnuM Adya kAraNa. siddhasena divAkara vageree dvAdazAMgIne sarvapravAdonuM mULa kahyuM che. kAraNa ke A pramANe pATha che-"he nAtha! jevI rIte badhI nadIo samudramAM jaIne maLe che tevI rIte sarvadarzanono ApanAmAM (=ApanA pravacanamAM) samAveza thAya che. jevI rIte bhinna-bhinna nadIomAM samudra dekhAto nathI tevI rIte bhinna-bhinna darzanamAM Apa dekhAtA nathI (=ApanuM pravacana nathI.)" (siddhasena tAntrizat dvArniMzikA 4-15) dvAdazAMgI sarvadarzanonuM mULa hovAthI ja niyama kSIrasamudra vagere samudra samAna che. tethI anyadarzanomAM je kAMI sAruM upalabdha thAya te badhuM dvAdazAMgImAM utAravuM, arthAt dvAdazAMgImAM raheluM che ema jANavuM. A pramANe te te yogazAstromAM vyAsa, kapila, kAlAtIta ane pataMjali Adie racelA "akaraNaniyama" vagere vacano jina vacanarUpa mahAsamudramAM rahelAM ja jANavA. temanI avajJA karavAmAM sarvaduHkhonuM mULa evI jinAvajJAno prasaMga Avato hovAthI koI kalyANanI siddhi na thAya, arthAt akaraNaniyama vagerenI avajJA e kharekhara to bhagavAnanI avajJA che ane bhagavAnanI avajJA karavAthI koI prakAranuM kalyANa na thAya. (694) athAkaraNaniyamalakSaNamAhapAve akaraNaniyamo, pAyaM paratannivittikaraNAo / neo ya gaMThibhee, bhujjo tadakaraNarUvo u // 695 // pApe'brahmasevAdau zIlabhaGgAdirUpe'karaNaniyama uktarUpaH, 'prAyo' bAhulyena, 'paratannivRttikaraNAt' pareSAM vivakSitapApaM prati kRtAtyantotsAhAnAM keSAMcid bhavyavizeSANAM yA tannivRttiH pApanivRttistasyAH karaNAt, 'jJeyazca' jJAtavyaH punargranthibhede uktalakSaNamohagranthividAraNe 'bhUyaH' punarapi tadakaraNarUpastu' vyAvartitapApAkaraNarUpa eva / iha yathA kasyacinnIrogasyApi durbhikSAdiSu tathAvidhabhojanAbhAvAt shriirkaayemutpdyte, anyasya tu pUryamANabhojanasaMbhave'pi rAjayakSmanAmno rogvishessaat| 1. kaNAdamuni vaizeSika darzananA kartA che. gautama nyAyasUtranA kartA che. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 260 tatra prathamasya samucitabhojanalAbhe'vikalastadupacayaH syAdeva / dvitIyasya tu taistairupacayakAraNairupacaryamANasyApi pratidinaM hAnireva / evaM sAmAnyakSayopazamena nivRttimantyapi kRtAni pApAni sAmagrIlAbhAt punarapi samujjRmbhante / viziSTakSayopazamavatastu, sampannarAjayakSmaNa iva zarIraM, tAvat pApaM pratibhavaM hIyate yAvatsarvaklezavikalo muktilAbha iti / pareSAM cAsau svAcAranizcalatAbalAttaistairupAyaiH pApe nivRttiheturjAyata iti // 695 // have akaraNaniyamanuM lakSaNa kahe che-- gAthArtha-prAyaH bIjAonI pApanivRtti karavAthI pApa akaraNaniyama jANI zakAya che. pharI pApa na karavA rUpa akaraNaniyama graMthibheda thaye chate hoya che. TIkArtha--ahIM amuka jIvamAM pApa akaraNaniyama che ke nahi te kevI rIte jANI zakAya ane akaraNaniyama kyAre hoya e be muddA jaNAvyA che. bIjAo vivakSita (zIlabhaMga rUpa abrahma sevana vagere) pApa karavA atizaya utsAhita thayA hoya. pApa karavA utsAhita thayelA temane e pApathI nivRtta karavAthI jANI zakAya che ke emAM pApa akaraNaniyama che. jIva akaraNaniyamathI jema pote saMkaTamAM paNa pApa kare nahi, tema e akaraNaniyama svAcAramAM nizcalatAnA baLathI te te upAyothI bIjAonI pApa nivRttinuM paNa prAyaH kAraNa bane che. (pratijJApUrvaka) tajelA pApa pharI na karavA rUpa akaraNaniyama mohanI graMthi bhedAye chate hoya che. koika nirogIne paNa dukALa AdimAM tevA prakAranuM bhojana na maLavAthI zarIramAM kRzatA utpanna thAya che. bIjA koi puruSane to bhojana pUratuM maLavA chatAM kSayarogathI zarIramAM kRzatA utpanna thAya che. temAM pahelA puruSane suyogya bhojana maLe tyAre tenuM zarIra pUrNapaNe puSTa thAya ja. bIjA puruSane te te puSTinA upAyothI puSTa karavA chatAM pratidina zarIra kSINa ja thAya. e pramANe sAmAnya kSayopazamathI tajelA paNa pApo sAmagrI maLatAM pharI paNa udbhave che. viziSTa kSayopazamavALAne to kSayarogInA zarIranI jema dareka bhave pApa tyAM sudhI hIna thatuM jAya ke jyAM sudhI sarvaklezothI rahita muktino lAbha thAya. (695) athAtra jJAtAni vaktumicchurAha 1. yogabiMdu gAthA-418 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 upadezapada : bhAga-2 NivamaMtiseTThipamuhANa NAyametthaM suyAu cattAri / raibuddhiriddhiguNasuMdarIu parisuddhabhAvAo // 696 // nRpamantripreSThipramukhAnAM rAjasacivazreSThipurohitAnAmityarthaH, jJAtamudAharaNamatra pApAkaraNaniyame sutA duhitarazcatastraH / tAzca nAmato ratibuddhiRddhiguNasundaryaH, sundarIzabdasya pratyekaM yojanAt ratisundarI buddhisundarI RddhisundarI guNasundarI ceti / kIdRzya ityAha-parizuddhabhAvAH zaradindusundarazIlapariNataya iti // 696 // have ahIM daSTAMto kahevAnI icchAvALA graMthakAra kahe che gAthArtha-pApa akaraNaniyama viSe rAjA, pradhAna, zeTha ane purohitanI ratisuMdarI, buddhisuMdarI, RddhisuMdarI ane guNasuMdarI e nAmavALI tathA parizuddha bhAvavALI cAra putrIonuM dRSTAMta che. TIkArya-parizuddhabhAvavALI zaradaRtunA jevA suMdara zIlanA pariNAmavALI. (696) athAsAM kathAnakAni saMgRhNan sAketetyAdikAM gAthAdvAtriMzatamAhasAkee rAyasuyA, saDDI ratisuMdaritti rUvavaI / / naMdaNagasAmiNoDhA, suyAe rAgo u kuruvatiNo // 697 // jAyaNadANA viggaha, gaha rAganiveyaNammi saMviggA / tanivvattaNa ciMtaNa, cAummAsammi vayakahaNA // 698 // paDivAlaNaM tu raNNo, tIe taha desaNA asakkAro / punammi ya nibbaMdhe, phalavamaNaM tahavi na virAgo // 699 // kiM ettha rAgajaNaNaM, acchINa payAvito na molNti| saMvegA taddANaM, vimhiyaranno virAgo ya // 700 // gaMbhIradesaNA u ubhayahiyamiNaMti pAvarakkhA ya / ranno bohI toso, karemi kiM cayasu paradAraM // 701 // vayaNaM tosA akaraNaNiyamo tIe ettha vatthummi / ranno sogA ussagga devayA acchi NivathejaM // 702 // ettheva maMti dhUyA, erisiyA buddhisundarI nAma / pAsAyale ya diTThA, ranA ajjhovavanno ya // 703 // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 upaheza56 : bhAga-2 ceDIpesa aNicche, maMtiggaha maMtabheyakavaDeNa / pattiyaNa mokkha tabbaMdidharaNa kahaNammi saMvego // 704 // tannivvattaNaciMtA, desaNa nibbaMdha takkahA ceva / niyaviddharUvamayaNAsucibhariyasamappaNe sA haM // 705 // nivatosa erisacciya, chaDDihisi na jAtu bhaMgakhivaNAu / sAhukayaM niva hiriyA, pAvayarA haMta saMvego // 706 // desaNa nivasaMbohI, tuTTho paradAracAgaharisAo / pasaMsa akaraNaNiyamo, moyaNA taha ya sakkAro // 707 // ettheva seTThidhUyA, erisiyA riddhisuMdarI navaraM / pariNIyA saDDeNaM, dhammeNaM tAmalittIe // 708 // paratIravahaNabhaMge, aNNAgama diTTha rAga dhammassa / khevo bhaMge jIvaNa, milaNA kahaNammi saMvego // 709 // annattha gamaNaThANaM, iyarassavi macchabhattao vAhI / devA tatthAgamaNaM, daMsaNa patikahaNamANayaNaM // 710 // AsAsaNa vejjANa ya, pucchaNA kiriya samma paDiyaraNaM / iyarassa hiriya desaNa, saMvegAto tato bohI // 11 // pannavaNa kiM karemI, paradAraccAyameva paramadhitI / etto akaraNaNiyamo, eyaM sivaNAgamAgamaNaM // 712 // ettheva erisicciya guNasuMdarisanniyA purohasuyA / tappurabaDurAgoDhA, sAvatthipurohiyasueNa // 713 // baDu sabarAsaya taggayaniveyaNA dhADi gahiya kahaNAo / saMvegabohaNicchA, nibbaMdhe vayakahakkhevo // 714 // bhAvaviyaNA Na kittimarogakaraNa desaNA ya appagayA / baDu nivveyA parAyaNa abhayaddANANaM parioso // 715 // Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 upaheza56 : mAga-2 ahidaMse jIvAvaNa, kahaNA saMvega kiM karemitti / caya paradAraM cattaM, haMta katyatho si paNihANA // 716 // etthaM akaraNaNiyamo, jAo saMsArabIyaDahaNo tti / uvaripi tappabhAvA, tappAlaNadhammavuDDIe // 717 // eeNa pagAreNaM, parapurisAsevaNammi kAUNa / akaraNaNiyamaM eyA, NiyameNa gayA ya suraloyaM // 718 // tatto cuyAu caMpApurIe jAyAo seTThidhUyAo / rUvavatI u tArA siri viNayadevinAmAo // 719 // pariNIyA jammaMtarajiNapAraNadANadevacuyaeNaM / viNayaMdharanAmeNaM, rUvavayA ibbhaputteNa // 720 // gayasIse veyAlI, dANarao dinabhoyaNe niyamA / biMdujANe jiNadasaNAo saddhA ya dANaM ca // 721 // ghuTuM ca ahodANaM, divvANi ya AhayANi tUrANi / devA ya sannivatiyA, vasuhA ceva vuTThA ya // 722 // saddhAtisayA daMsaNa, viNiogo tIe sAvagattaM ca / suralogagamaNa bhogA, cavaNaM jAo ya seTThisuo // 723 // teNoDhA jaNavAo, rUvavatI dhammabuddhi nivarAgo / nivakaDagapItikAraNagAhAe lihAvaNaM ceva // 724 // pasayacchi rativiyakkhaNi, ajjama bhavvassa tuha vioyammi / sA rAI caujAmA, jAmasahassaM va volINA // 725 // bhujaggaha tatto devi ceDivAsapuDayammi kila diTThA / kaiyavakovo paurammi pesaNA liviparikkhaNayA // 726 // bahuso vimarisiyAloyaNA ya miliyatti taha niveyaNayA / iya dosagAri eso, NAyaM tubbhehiM eyaMti // 727 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 upadezapada : bhAga-2 gihamuddA pattiggaha, kurUvasaMkA jiNAgame pucchA / kahaNaM saMvegaM mo, caraNaM savvesiM pavvajjA // 728 // have AonA kathAnakono saMgraha karatA sAketa vagere batrIza gAthAone jaNAvatA kahe che ratisuMdarI mayUranA samUhathI samRddha, vAMdarAothI zobhatuM che gADha zAlanuM vana jemAM, girikAnananI jema svairavihArI uttama popaTono vAsa che jemAM evuM sAketapura nAmanuM nagara che. temAM hAthI-ghoDAno svAmI, namAvAyA che zatruo jenA vaDe, atibhayaMkara, skurAyamAna thatuM che parAkrama jenuM evo kesarIsiMhanI jema narapauruSI rAjA hato. lakSmIdevInI jema kamala jevA komaLa hAthavALI kamalasuMdarI nAme tenI priyA hatI ane rUpathI ratinI jema suprasiddha ratisuMdarI putrI hatI. 3 have buddhirUpI saMpadAthI jeNe mAhabhya meLavyuM che te zrIdAmaMtrI, samRddhithI jeNe mAhabhya meLavyuM che evo sumitra nAmano zreSThI, ane zrutarUpI saMpadAthI jeNe mAhabhya meLavyuM che te sughoSa nAmano purohita te nagaramAM rahe che. jeo rAjAne bahumAnya che ane samudranI jema potAnI maryAdAnuM ullaMghana karatA nathI. teone kramathI lakSaNA, lakSmI ane lalitA patnIo hatI. teonI kukSirUpI khANamAM traNa kanyArUpI ratno pAkyA, jeo kramathI buddhisuMdarI, riddhisuMdarI ane guNasuMdarI nAmathI prasiddha thaI. traNeye paNa lAvaNya-rUpathI devIono tiraskAra karyo che. ekaja lekhazALAmAM kaLAone bhaNatI traNeyane ratisuMdarInI sAthe prIti thaI. vidvAnone, kulInone, dhanIone, dharmIone ane AnAthI viparItone eTale ke mUrkhAone, akulInone, draridrone ane adharmIone paraspara prIti thAya che. kemake samAna guNavALA jIvone prAyaH mitratA thAya che. niraMtara snehavALI, lokanA cakSune AnaMda ApanArI teo cAreya prAyaH eka jagyAe bhojana kare che, sUve che, rame che. zuM koI kAryane sAdhavA kAmadevanI priyA ratie cAra prakAranA rUpane dhAraNa karyA che? zuM teo devIo che? athavA aho ! zuM teo sAkSAt sarasvatI che? jeo AvA svarUpathI jagatamAM rahI che. teonuM rUpa ane jJAnaguNa ananyasamAna hatuM. sArI rIte nirIkSaNa karanAro vismita manavALo thayelo nagarano loka AvA vikalpathI vyAkuLa thayo. (11) have riddhisuMdarIne ghare ramatI teoe kyAreka guNazrI nAmanI pravartinIne joI. te pravartinI kevI che? te pravartinI garvadoSathI mukta che, doSonA udayane haTAvyo che, sthira 1. kesarIsiMha- hAthI ghoDAno svAmI, UMcI kezarAvALo, ati bhayaMkara, skurAyamAna thatuM che parAkrama jenuM (arthAt trADa nAkhato) evo kesarIsiMha jaMgalano rAjA hato. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 265 svabhAvavALI che, haMmezA akhaMDa AcAranuM pAlana kare che, jANe sAkSAt apUrva grahanAtha(sUrya)nI mUrti che, IdranI jema nirmaLa buddhivALI che, doSo tarapha dRSTi paNa karanArI nathI. nirmaLa brahmacArI che, caMdranA kiraNa jevA ujvaLa vastra jevA svaccha manavALI che. zaradaRtunA sauMdarya jevI che. zreSTha gauravatAne pAmelI che. hima jema kamaLone plAna kare tema potAnA rUpathI kamaLonI zobhAne jhAMkhI karI che, sarvadoSone nAza kya che, ziziraRtunI jema suzItala che, koyala jevA madhura AlApothI jANe bhuvanane AnaMda ApanArI sAkSAt vasaMtaRtu che. grISmaRtu jema jIvone parasevAthI rebajheba kare tema te dharmanA upadezathI lokone bhInA kare che tathA ugratapanI svAminI che. (16) A pramANe sarvakALa vizuddha zIlavatI, pavitra cittavALI pravartinIne joIne vikAsa pAmatA mukharUpI kamaLavALI rAjaputrIe kahyuM: tArA sahita caMdrakaLAnI jevA ujjavaLa (pavitra)vezavALI, haMsIonI sAthe zobhatI rAjahaMsInI jema sAdhvIothI zobhatI A sAdhvI koNa che? vaNikaputrIe javAba Apyo ke ugratAthI kRza thayuM che zarIra jenuM, upazAMta thayA che pApo jenA evI A zramaNI amArA mAtA-pitAnuM paNa gaurava sthAna che, arthAt vaMdanIya che. te svAminI! A eka ati addabhUta vAta che ke nirmaLa dayAthI yukta AnA vizALa cittamAM rAjahaMsa paNa sthAna pAmato nathI. bhaktinA rAgathI AnA (sAdhvInA) darzana kare che te dhanya che, vaMdana kare che te dhanya che, AnA vacana sAMbhaLe che te dhanya che ane vacana sAMbhaLIne sadA paNa svIkAre che te dhanya che. A pramANe sAMbhaLIne sarva (cAreya) paNa tyAM jaIne guruNIne vAMde che. pravartinIe paNa Agama anusAra dharmadezanA kahevA zarUAta karI. te A pramANe rAMkaDo jema ratnamaya rohaNAcala parvatane prApta karIne ratno grahaNa kare tema, buddhimAne durlabha manuSya janma pAmIne dharmarUpI ratnane grahaNa karavuM joIe. mahAvidyA siddha thaI gaI hoya chatAM paNa jo tenuM smaraNa karavAmAM na Ave to te niSphaLa thAya che tema, dharma prApta thaI gayo hoya chatAM paNa temAM pramAdI bane to prApta thayela manuSya bhava gumAve che. jema ciMtAmaNi ratna maLI gayuM hoya chatAM tenI pAse yAcanA karavAmAM na Ave to, ciMtAmaNi ratna paNa dhana saMpattine ApatuM nathI. tevI rIte dharma prApta thaI. gayo hoya chatAM dharmArAdhanAmAM pramAdI jIva manuSyabhavane paNa gumAvI de che. jema durlabha evA kalpavRkSane meLavIne je mUDha varATikA mAge che tema mokSaphaLa ApanAra manuSyabhavanI prApti thate chate mUDha jIva viSayone mAge che. tethI samyakatvane svIkAro ane pApano nAza karanAra saMyama svIkAro, jo janma maraNano aMta icchatA ho to moTA tapane tapo. 1. varATikA nAnA chokarAone ramavAnI koDI arthAt atituccha vastu. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 upadezapada : bhAga-2 jIvarUpI suvarNane saMyamarUpI bhaThThImAM nAkhIne tArUpI agnithI atyaMta tapAvAto karmarUpI melathI avazya mukAya che temAM koI saMdeha nathI. zarIra avazya vinAzI che, tapasaMyamanI sAdhanA zarIranuM phaLa che. jIvana jhaDapathI pasAra thaI rahyuM che tethI dharmamAM pramAda na karavo joie. A pramANe gaNinInA mukharUpI caMdramAMthI jharatA vacanAmRtane pItI evI teonuM mithyAtvarUpI jhera kSaNArdhamAM nAza pAmyuM. pachI teoe harSapUrvaka kahyuM: he bhagavati! A anyathA nathI, arthAt tame jema kahyuM tema ja che. paraMtu ame maMdasattvavALI chIe. tapacAritrano bhAra helAthI AkaDAnA rUnI jema Ape upADyo che te amane meruparvata jevo bhAre lAge che tethI moharUpI naTathI nacAvAyelI nIcA(UMDA) pramAdarUpI kaMdarA(guphA ke kUvA)mAM paDelI evI amane bahAra kADhavA mATe hAthanA TekA samAna gRhasthocita dharma Apo, teonI yogyatAne jANIne sAdhvIomAM mukhya ane nispRha evI pravartinIe vizuddha samyakatvanuM pradAna karyuM ane kahyuM: jo sarva aNuvrato ane guNavratone na laI zako to paNa parapuruSanA saMgano atyaMta tyAga karajo. tattvajJAnamAM nipuNa vivekIo akaraNa niyamanuM svarUpa A pramANe prakAze che ke pote svayaM pApa na kare ane bIjAne paNa pApathI choDAve te akaraNaniyama che. AnAthI jagatamAM yAvacaMdradivAkarau sudhI nirmaLa kIrti vistare che. AnAthI kalyANanI paraMparApUrvaka mukti meLavAya che, devo paNa vazamAM varte che, jIvonA ciMtitamAtra sarva kAryo siddha thAya che. AthI kulAMganAoe A bhavamAM ane parabhavamAM avazya sukha Ape tevA zIladharmanuM pAlana karavuM ucita che. aho! tame madhura ane moTA rogane nAza kare tevA auSadhano upadeza Apyo. A pramANe bolatI harSathI ullasita zarIravALI te sarve moTA bahumAnanuM mukhya kAraNa evA A zreSTha niyamano svIkAra karyo. jina-gurunA satkAra (bhakti)mAM nirata jinamata (jinavANI) sAMbhaLavAmAM rasika niyamanuM pAlana karatI evI teono keTaloka kALa sukhapUrvaka gayo. (41). - have naMdanapuramAM caMdrarAjAe potAnA dUta pAsethI hRdayane manohArI evuM ratisuMdarInuM rUpa sAMbhaLyuM. tenA uparanA anurAganA atizayathI tenI mAgaNI mATe maMtrIne mokalyo. kAryamAM kuzaLamati maMtrIe yAcanA karIne rAjA mATe ratisuMdarI meLavI. pachI narapauruSI rAjAe moTA mahotsavathI zubhamuhUrte tene naMdanapura mokalAvI. lakSmInI jema svayaMvaza puNyazALI caMdrarAjAnI pAse pahoMcI. pachI prazasta divase ramya vivAha mAMgalika pravaryo. naMdanapuramAM vardhApanakano AnaMda ullasyo. zuM A svargavadhU (devI) che? athavA zuM A vidyAdharI che? athavA zuM A madanapriyA rati che? te nagaramAM dareka bhavane, dareka dukAne, dareka mArga, dareka sabhAmAM ane dareka kuTuMbomAM strIpuruSonA samUhamAM A pramANe bolAtA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 267 ullApo saMbhaLAya che. jema zuklapakSamAM caMdra jyotsAthI jagatamAM prasiddhi pAme che tema mAtA-pitAnA vizuddhakuLamAM janmelI jyotnA jevI ratisuMdarIthI niSkalaMka caMdrarAjA caMdranI jema prasiddhi pAmyo. (48) koIka divase kurudezanA mahendrasiMha rAjAno dUta caMdrarAjAnI pAse Avyo ane kahevA lAgyo ke mArA svAmIe mArI mAraphata A pramANe saMdezo kahevaDAvyo che ke amArA ane tamArA pUrva puruSono sAmAnyajanamAM asAdhAraNa evo dRDha sneharAga hato. jevI rIte potAnA vAMsanA agrabhAgamAM rahelo, durvAtathI paNa haNAyelo dhvaja pUrvanA vAMsanI sAthenA saMbaMdhane choDato nathI, tevI rIte te ja sukuLamAM (vaMzamAM) utpanna thayelA putro jANavA ke jeo saMkaTamAM paNa pUrvanA saMbaMdhono tyAga karatA nathI. sAgara ane caMdra, megha ane mayUra, sUrya ane kamaLa dUra paNa rahelA hovA chatAM saMbaMdhane toDatA nathI. ADI avaLI vAta karavAthI zuM? agaNya saujanyane vahana karatA evA mane tAre sarvathA sarva prayojana kahevuM. ane bIjuM ratisuMdarI priyAdevI je navoDhA saMbhaLAya che te amane atithi rUpe mokalI ApavI jethI ame tenuM sanmAna karIe. je potAnA svajana tarIke svIkArAya che tene patnI paNa arpaNa karavI gauravanuM sthAna gaNAya che. kemake jo putra priya hoya to putrane paheravAnA vastro paNa priya bane che. dUtanA vacano sAMbhaLIne, kaMIka hasIne caMdrarAjAe kahyuM: tuM kahe, AnaMda ApanArA svajano kone vhAlA na thAya? bhakti, paropakAra, suzIlatA, Arjava, priyAlApana, dAkSiNya ane vinayapUrvakanI vANI A sajjanonA svAbhAvika guNo che. tethI te dUta! tArA svAmIe amane sAro upadeza Apyo ke uttama AzayavALA sujano potAnA kULanI maryAdAnuM ullaMghana karatA nathI. amAruM je sarva ucita prayojana hoya te tAre svAmIne kahevuM, paraMtu te devIne mokalAvavAno Aje paNa koI avasara Avyo nathI. vANInA vyApArathI mahendrasiMhano sneha amArA upara kevo che te ame jANyuM, to pachI bAhya ThAThathI zuM? kharekhara paMDito kahe che ke sneha vagaranA bAhya dAnathI mUrkha pakSIo baMdhAya che jyAre uttama puruSonuM baMdhana satya vacanathI thAya che, bIjI rIte nahIM. arthAt zikArI vagere annanA dANAnuM pralobhana ApIne mUrkha pakSIone jALamAM phasAve che, jyAre uttamapuruSo pralobhanamAM phasAtA nathI paNa sadbhAvapUrvakanA vacanathI baMdhAya che. eTale pote ApelA vacanane vaphAdAra rahe che, phoka karatA nathI. tathA sajajana manuSyanI vANI hajAra mUlyavALI hoya che ane snehapUrvakanI dRSTi lAkha mUlyavALI hoya che tathA sajjana manuSyano sadbhAva kroDathI adhika mUlyavALo hoya che. (62) Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 have pharI dUta kahe che-rAjA devInA darzanano utsuka che tethI tamAre devanI (rAjAnI) AjJAne utthApavI ucita nathI. cittamAM maryAdAne dhAraNa karI rAkhe tyAM sudhI gajendra sAro che, vipharyA pachI kone bhayaMkara thato nathI? ame tAruM ja hita icchIe chIe, sAmathI tenA Adezano svIkAra kara, nahIMtara he saumya ! baLAtkArathI ekalIne AMcakI leze. 268 teTalAmAM bhrUkuTi kADhIne caMdra kahe che-aho! parastrIo mAgato te rAjA kuLAcArane pALavA icche che? athavA tyAre tenI mAtAe yauvananA madathI gupta AcaryuM te zIlano tyAga karatA putro vaDe prakaTa karAya che. koi jIvato potAnI priyAne choDe evuM he dUta zuM zakya bane? jIvato sApa zuM potAnA mastakanA maNine Ape? caMdra ane sUryanA kiraNothI potAnI strIo sparzAya to je rAjAo dubhAya che te rAjAo zuM potAnI strIne para ghara mokale? pharI paNa dUta rAjAne kahe che-he rAjan! zAstranA paramArthane sAMbhaLa ke kharekhara sarva prayatnathI AtmAnuM rakSaNa karavuM joie. te mATe kyuM che ke--sevaka ane dhana bemAMthI eka bacAvI zakAya tema hoya tyAre sevaka karatAM dhananuM prathama rakSaNa karavuM, dhana, sevaka ane strInA nAzamAM strInuM rakSaNa karavuM, dhana strI ane sevaka ane AtmAnA nAza vakhate AtmAnuM prathama rakSaNa karavuM. A pramANe ullApa karatA dUtane rAjAnA caMDasiMha sevake nirbhatsarnA karIne, hAthathI gaLacI pakaDIne bahAra kADhyo. jaine teNe rAjAne sarva kahyuM: mahendrasiMha ghaNo gusse thayo. prabaLa pavanathI jema samudra maryAdA mUke tema maryAdA choDIne cAlyo. (73) hAthI jevA moTA mojAo jemAM uchaLe che, sphurAyamAna thato che ghaNAM kamaLa jevA sapheda phINono samUha jemAM, prasaratI che moTI bharatI jemAM, ati bhayaMkara evA kSubhita thayela samudranI jema mahendrasiMha rAjAne najIkamAM Avato sAMbhaLIne caMdrarAjA krodhe bharAyo. ullasita thayo che raNano utsAha jeno evo te jaladI sanmukha Avyo. potapotAnA svAmInA kAryamAM udyata thayelA, yazanA lAlasAvALA evA baMne rAjAnA sainyonuM bhayaMkara yuddha pravartye. subhaTonI sAthe subhaTo tathA ghoDesvAranI sAthe ghoDesvAra, 2thIonI sAthe mahArathIo tathA mahAvatonI sAthe mahAvato laDavA lAgyA. samudranuM pANI jema nadInA pANIne haDasele tema caMdrarAjAnA alpa sainyane zatru sainye kSaNathI haDaselyuM. have pavana jevA vegavALA uttama ghoDAthI joDAyelA ratha upara ArUDha thayelo, roSarUpI agnithI duSprakSya evo caMdrarAjA svayaM ja Ubho thayo. bhAlAthI haNAyela hAthInI cIsathI bhaMgAi che bAkInA hAthIonI zreNI jemAM, mudgaranA prahArathI haNAyela ghoDAono samUha rathamAMthI chUTIne palAyana thayo che jemAM, satata bANonA ghora varasAdathI vIMdhAine bhAgatuM che sainya jemAM evA duzmananA sainyane siMha jema haraNAone bhagADe tema bhagADyuM. pachI sArI rIte krodhe bharAyela, jIvitathI nirapekSa, mahendrasiMharAjA laDavA UThyo ane vananA Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 hAthIonI jema te benuM paNa lAMbo samaya yuddha thayuM. koika rIte gadAnA prahArathI mUrchita thayela caMdrarAjAne bhavitavyatAnA niyogathI chaLa karIne mahendrarAjAe bAMdhyo. are! zAbAza zAbAza he supuruSa! Aje tAro subhaTavAda siddha thayo ema bolatA mahendrasiMhe jIvarakSAne mATe maMtrIne arpaNa karyo. pachI jaladI doDIne caMdrarAjAnI senA palAyana thAya che tyAre teNe hAhArava karatI ratisuMdarIne pakaDI. tisuMdarInA lAbhathI AnaMdita thayela mahendrasiMha caMdrarAjAne choDIne potAnA nagaramAM pahoMcyo ane ratisuMdarIne kahevA lAgyo ke he suMdarI! tArA rUpane sAMbhaLavA mAtrathI mane tArA upara anurAga thayo, rAganA vazathI meM ATalo samAraMbha karyo tethI A prayAsa rUpI vRkSanuM phaLa tArA prasAdathI thAya. he suMdarI! hamaNAM kurujanapada dezanA svAmInA svAminI padano svIkAra kara. (88) 269 pachI caMdrarAjAnI priyA vicAre che-saMsAramAM vilAsa karatA pApane dhikkAra thAo. kemake mAruM rUpa paNa A pramANe anarthadAyaka thayuM ane kharekhara A rUpa patinA prANanA saMzayanuM nimitta banyuM. kAmagrahathI mohita thayelo A rAjA mArA cittane nahIM jANIne lajjAhIna thayelo A pramANe naraka pAtane icche che. aho! ghaNAM jIvono vinAza nirarthaka kema karAyo? vadhAre zuM? je uttama evA muktipadane pAmyA che te dhanya che. kemake teo duHkhanA lavanuM (aMzanuM) kAraNa banatA nathI. A pApIthI mAre kevI rIte zIlanuM rakSaNa karavuM? athavA nItizAstramAM azubha kAryano kALakSepa karavo kahyo che. tethI sAmapUrvaka ja ahIM kAla vilaMbane karuM. A lubdha sAma vinA rokI zakAya tema nathI. A pramANe bhAvanA karIne kahe che ke tamArI mArA uparanI gADha anurAgatA jANI. AthI jo tame mArI prArthanAno bhaMga na karo to kaMika prArthanAne karuM chuM. rAjA kahe che-- he suMdarI! tuM mArA jIvitanuM paNa kAraNa che to paNa tuM AvuM kema bole che? he suMdarI! je mastaka ApavA taiyAra che te zuM kaMika yAcanA karavA yogya che? athavA traNalokamAM rahelI durlabha paNa vastunI mAMgaNI karIza to paNa prANane tRNanI jema tolIne (prANa pAtharIne) lAvI ApIza. ratisuMdarIe kahyuM: bIjAthI saryuM paNa ATaluM kahuM chuM ke cAra mAsa sudhI mArA brahmacaryavratano bhaMga na karo. pachI rAjA kahe che--A to vajaprahArathI paNa dArUNa che, chatAM paNa tArI AjJAno bhaMga nahIM karuM ema kabulyuM. pachI moTA saMkaTarUpI sAgaramAM paDelI ratisuMdarIe jANe ekAeka dvIpa na meLavyuM hoya eTalAmAtra thoDAka kALa pUratI ja te kaMika zvAsa letI thai. snAna ane aMgarAgane nahIM karatI tathA sakaLa zarIranA parikarmano tyAga karIne haMmezA ja AyaMbilAdi tapothI zarIrane zoSavatI saMkocAI gayelA gAlavALI, atyaMta zoSAI gayelA mAMsa ane lohIvALI, sukAI gayelA kaTitaTa ane stanavALI, zarIranI nazo jenI dekhAI rahI che evI, Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 upadezapada : bhAga-2 kharabacaDA-kaThora vALavALI thaI. anya divase rAjAe dAvAnaLathI baLelI kamalinInI jema malathI lepAyelI kALI kAyAvALI paripUrNa prAyaH vratavALI sAdhvI jevI tene joI ane kahyuM: he sutanuM tArI AvI avasthA kema thaI? zuM tane koI roga thayo che? athavA zuM koI tIvra mAnasika duHkha AvyuM che. (104) pachI ratisuMdarI kahe che-he naravara! mane mahAghora vairAgya thayo che, A vrata svIkAryuM che tethI AvI durbaLa thai chuM to paNa mAre A atiduSkara vratanuM pAlana karavuM joIe. kAraNa ke vratabhaMgane nizcayathI narakanuM kAraNa kahyuM che. pachI rAjA pUche che-tArA vairAgyanuM zuM kAraNa che? jethI he mugdhA! AvuM ugra ghora tapa AdaryuM che? te kahe chehe pRthvIpati! pragaTa rIte dekhAtA che seMkaDo doSa jemAM evuM A mahApApI mAruM zarIra ja mArA vairAgyanuM kAraNa che. ane bIjuM A zarIra carabI, mAMsa, zuka, lohI, maLa-mUtra, azuci, nAkano mela ane pittathI paripUrNa che. satata azucinuM jharaNuM nava dvArothI vahe che. dhoraNa-dhUpana tathA vilapanAdithI vAraMvAra zuzruSA karavAmAM Ave chatAM A zarIra durgadha bhAvane choDatuM nathI. A zarIranI aMdara ke bahAra je je manohara sugaMdhi bhogAMga dharavAmAM Ave chatAM A zarIranA saMgathI ekAeka azucibhAvamAM parivartana pAme che. A luccA zarIranI gaMdha atyaMta duHkhe karIne sahana karI zakAya che. AvuM zarIra kayA sajjane vairAgyanuM kAraNa na bane ? ane A pApI zarIrano bIjo doSa e che ke guNavAna puruSa paNa A nirguNa zarIra upara moha pAme che. A pramANe vairAgyane utpanna karanArI tenI dezanA sAMbhaLIne rAjA muzaLadhAra varasAdathI magazeliyA paththaranI jema jarApaNa bhAvita na thayo ane vicAre che ke zarIramAM parikarma (zuzruSA) na karavAne lIdhe A vairAgyane pAmI che. niyama pUrNa thayA pachI A nakkIthI pharI paNa svastha thaze. he sutanu ! tuM kheda na kara. tAro A niyama sukhapUrvaka pUrNa thavA de. A pramANe kahIne hasato rAjA pAcho gayo. (115) cAramAsano avadhi pUrNa thayA pachI bhojana karyA pachI rAjAe kahyuM: he suMdarI! Aje huM tArA saMgamAM utkaMThita thayo chuM. pachI devIe kahyuM: A kahevata sArthaka thai ke karajadArane maravAno samaya thayo che ane leNadAra pAMcasonI UgharANI karavA nIkaLyo che. ghaNAM kALa pachI meM Aje snigdha bhojana karyuM che tethI zarIramAM atula vyAkulatA UpaDI che. mAthuM vedanAthI tUTe che. peTamAM atizaya zULavedanA upaDI che. sarva sAMdhAo eka sAthe jANe tUTe 1. nava- puruSanA zarIramAMthI nava dvArothI ane strInA zarIramAMthI bAra kArothI satata azuci vahe che. bekAna, beAMkha, benAka, mukha, mUtradvAra-maLadvAra tathA strIne be stana ane yoni vadhArAnA. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 271 che. A pramANe bolatI te rAjAne khabara na paDe tema moDhAmAM madanaphaLa(-mIMDhaLa) nAkhyuM ane tatpaNa bhojana kareluM sarva anna vadhyuM ane kahyuM: he narapati! A zarIranA azuci svarUpane juo ke tevA prakAranA manojJa ane kSaNathI azuciya karyuM. ane bIjuM he subhaga! tame ja kaho tamArA jevA bAlizane choDIne bIjo koipaNa atizaya bhUkhyo paNa thayelo puruSa A vamananuM bhojana icche? pRthvIpati kahe che-he suMdarI! huM bAliza kevI rIte gaNAuM? athavA te mRgAli! AvA prakAranA annanuM kevI rIte bhojana karuM? ratisuMdarI kahe che-te vicakSaNa! lokamAM A prasiddha ja che tene tuM jANato nathI? parastrIno paribhoga AnAthI paNa adhama che. he suMdarI ! parastrI paribhoga paraloka mATe atyaMta viruddha cheA vAta tArI sAcI che. to paNa rAgAdinA atirekathI huM tArA saMgamAM lubdha chuM. A pramANe bolatA rAjAne nisAso nAkhIne teNIe paNa kahyuM : A duSTa dehamAM tamAre rAganuM zuM kAraNa che? tyAre rAjAe kahyuM: he suMdarI! tapathI zoSAI gayelA paNa tArA zarIramAM cakSurUpI kamaLanuM mUlya pRthvI upara paNa kyAMya na thaI zake teTaluM che. (128) tenA nizcayane jANIne bIjA upAyane nahIM jotI potAnA zIlanA rakSaNa mATe zarIranA vinAzane nahIM gaNakAratI ratisuMdarI devIe mahA-AzcaryakArI sAhasa karIne be AMkho ukheDIne rAjAne arpaNa karI ane kahyuM supuruSa! haiyAne ativallabha AMkhonuM grahaNa kara. kugatimAM laI javA catura bAkInA zarIranA saMgathI saryuM. cakSuvagaranI tene joine rAjAno kAmarAga pIgaLyo. hA sutanu! teM mane ane potAne atiduHkhadAyaka evuM dArUNa karma kema karyuM? teNe kahyuM: he naravara ! AgADha rogInA dAruNa auSadhane zamAvavAmAM dakSa evA kaDavA auSadhanI jema A karma mArA ane tArA sukhanuM kAraNa che. he naravara! parastrInA saMgathI vaMza malina karAya che, haMmezA bhuvanamAM apayazano paTa7 vAge che ane narakagatimAM javuM paDe che. parastrInA saMgathI jIvo anaMtIvAra dAriya, durbhAgya, napuMsakapaNuM. bhagaMdara tathA koDha jevA bhayaMkara rogone pAme che. parastrInA saMgathI narakamAM tIvradu:kho tathA tiryaMcagatimAM nilaMchana karmanA duHkho bhogave che. have pachI AvA duHkhomAMthI tame ane huM baMne mukta thayA. A pramANe A kArya jo ke duSkara che to paNa ubhayanA hita mATe karAyuM che. vaLI bIjuM- he mahAyaza! mArA doSathI tuM paNa pApAbhimukha thayo tethI maMdabhAgyA evI huM tane mAruM mukha kevI rIte batAvuM? jo cakSanA bhogathI tamArA durgatigamananuM nivAraNa thatuM hoya to mArA vaDe zuM nathI meLavAyuM? kemake prANo paropakAranA sAravALA thayA. e pramANe yuktisAra gaMbhIra dezanAne sAMbhaLato pratibodha pAmalo rAjA paritoSanA vazathI devIne kahe che ke, he suMdarI ! hitAhitanA bhedane tuM sArI rIte jANe che, tethI maMdapuNyavALA mane je yogya hoya teno upadeza Apa. te rAjAne kahe che- Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 upadezapada : bhAga-2 suMdara! parastrInA saMgano tyAga kara, jethI saMsAramAM utpanna thatA duHkhonuM bhAjana na thavAya. prazcAttApa rUpI tIvra dAvAgnithI baLatuM che mana rUpI vana jenuM evo rAjA tene dharmaguru mAnato tenA Adezane svIkAre che. hA! anArya evA meM mahAsatIne kevo anartha karyo. A pramANe zokathI azakta thayuM che zarIra jenuM evo rAjA pravRtti vinAno thayo. (145) have ratisuMdarI devI zAsanadevIne manamAM karIne jinanA namaskAra mahAmaMtranuM dhyAna karatI kAussagnamAM rahI. Asana calAyamAna thayuM eTale najIkamAM rahelI devatA tyAM AvI. tenI AMkho vizeSa manohara zobhAvALI karI. tenA darzana rUpI zItala jaLathI rAjAno sarva zokasaMtApa dUra thayo. rAjA sthiracittavALo thayo ane zrAvakanA vratono svIkAra karyo. ghaNA prakAre khamAvIne vizvAsu pradhAna puruSonI sAthe ghaNo prasAda karIne naMdananagaramAM mokale che. caMdrane paNa A prakAre saMdezo mokalyo ke A mArI sagI bahena che, dharmaguru che, paramAtmA che, mahAsatI che, devathI rakSAyelI che tethI AnI upara tAre koI azubha zaMkA na karavI. pApiSThamAM ziromaNi evA mArA paNa aparAdhanI kSamA karavI. tuM dhanya che, jenA ghare traNabhuvananI lakSmInI jema kamaladalAkSI nizcita kalyANavALI, devavaDe rakSaNa karAyelI evI A sAkSAt vase che. tene kRzAMgI joine, mahendrasiMha vaDe jaNAvAyela tenA pavitra vRttAMtane sAMbhaLIne caMdrarAjA atyaMta tuSTa thayo. skurAyamAna thayo che yaza ane kIrtino vistAra jeno evo caMdrarAjA ratisuMdarInI sAthe jainadharmanI vRddhinA phaLavALuM manorama rAjya pALavA lAgyo. A pramANe pravartinInA vacanane niraMtara yAda karatI rAjaputrIe akaraNaniyama sArI rIte ArAdhyo. (155) buddhisuMdarInuM kathAnaka have pitAe vAraMvAra prArthanA karanAra sukIrti rAjamaMtrIne susImAnagaramAM buddhisuMdarIne paraNAvI. jema jagatamAM rAtrinI prasiddhi pUrNimAnA caMdrathI thAya che tema uttama kalAkalApathI pUrNa sukIrti patine pAmIne te subhagA jagatamAM suprasiddha thaI. anyadivase rayavADI upara nIkaLatA rAjAe prAsAdataLa upara skurAyamAna kAMtivALI devInI jema tene joI. tenuM asAdhAraNa lAvaNya joine tenuM mana rALamAM coMTI gayAnI jema anyatra jaI zakatuM nathI. kAmAgnithI tapelA zarIravALA rAjAe bIjA upAyane ja nahIM jotA bIjA divase potAnI dAsI evI dUtIne tenI pAse mokalAvI. dUtIe pradhAnapatnIne vicitra manohara yuktiothI lobhAvI. pachI dUtIne dhamakAvIne hAtha pakaDIne buddhisuMdarIe bahAra kADhI to paNa ugra kAmagrahathI pakaDAyelo, mohAMdha, lajjA vinAno, anArya evo rAjA buddhisuMdarIne meLavavA tatpara thayo. "maMtrIe rAjamaMtraNAno bheda karyo che' evA gunAne Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 273 kapaTathI jAheramAM bolatA rAjAe putra-patnI sahita maMtrIne baMdhAvIne kArAgRhamAM nAkhyo. nagaranA lokoe vinaMti karI- he prabhu! A maMtrI vinayane kare che e pramANe lokavRMdathI koIka rIte maMtrI choDAvAyo to paNa rAjA buddhisuMdarIne choDato nathI. ane UMcA sAde kahe che-are! are! tame mane khAtarI karAvo to Ane choDuM nahIMtara nahIM choDuM. jaladIthI paNa jaNAyo che rAjAnA manano bhAva jeo vaDe evA nagaranA loko vilakhA thaI pAchA gayA. (10) aMtaHpuramAM suMdarIne praveza karAvIne rAjAe kahyuM: mArA kahevAthI dUtI vaDe vinaMti karAyelI tuM kema mAnatI nathI? he mugdhA! zuM saubhAgyanI upara maMjarIne mAge che? jo pUrve te mAro svIkAra karI lIdho hota to ATalo AraMbha koNa karata? sAmathI sAdhya kAryamAM koNa pracaMDa daMDane Adare? mArI AvA prakAranI kAkaludIthI jo teM mArA upara snehano sadbhAva jAmyo che, arthAt tuM mane snehanI dRSTithI jue che to mArI avajJA na kara, jethI A sadbhAva akhaMDita rahe. (14) rAjAnA vacanane sAMbhaLIne tene pratibodha karavAnI bhAvanAvALI parama saMvegarasane anubhavatI maMtrIpriyA tene kahevA lAgI-je hinajAtinA hoya te AvA akAryamAM ramaNa kare. he naraprabhu! tamArA jevAne AvuM pApa karavuM chAjatuM nathI. tIvra duHkhothI tapAvAto paNa sujana maryAdAne choDato nathI. pracaMDa pavanathI kSobha pamADAyelo samadra zuM mayAdAnuM ullaMghana kare che? ane tame rAjarSio anyAyano nAza karavA nimitte nirdeza karAyelA cho tethI jo svayaM ja durnayamAM rAgI thazo to bIjA lokonuM nivAraNa kevI rIte karI zakazo? ane bIjuM, rAjAone potAnA dezamAM rahetI prajA saMtAna barAbara che. nyAyayukta rAjAone teo viSe kAmarAga karavo jarAya ucita nathI. tamAre uttamakuLamAM janmelI ghaNI strIo che. tuM mahAna che chatAM amArA jevI hIna strIonA samUhathI kema lajjAto nathI? parastrIono saMga pauruSa ane pratApa rUpI vRkSane bALavA mATe dAvAnaLa samAna che. tethI caMdra jevA nirmaLa yazamAM apayazano kUcaLo na pherava. A pramANe buddhisuMdarIe yuktipUrvaka tene samajAvyo paNa bharelA ghaDAnI jema tenA be kAnamAM kyAMya upadeza sthira na thayo. pachI te hasIne kahe che ke-he suMdarI ! nizcayathI A sarva jANuM chuM. paraMtu rAgAMdha jIvone AvA prakAranI vicAraNA hotI nathI. kahyuM che ke-je tolI tolIne dhanano vyaya kare che, alpa paNa prANapIDAnuM rakSaNa kare che, je ayukta yuktanI vicAraNA kare che teone viSe snehanI jalAMjali ApavI joie. tenA nizcayane jANIne ahIM buddhipUrvaka kAlakSepa karavAno avasara che ema jANIne AdarapUrvaka tene kahe che-jo ke tamAro AvA prakArano 1. arthAt lobhI, dayALu (sAdhu) ane paMDitanI sAthe mitrAcArI na karavI joie. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 upadezapadaH bhAga-2 nizcaya che to paNa mArI A prArthanAno svIkAra karo ke tamAre mArI niyamanI samApti niyamA thAya tema karavuM. kemake je niyama bhaMga kare che ane je koI durbuddhi niyama bhaMga karAve che te baMne paNa A bhayaMkara saMsAra aTavImAM lAkho duHkhonA bhAjana bane che. icchA nahIM hovA chatAM paNa A bhAminIne bhaya na thAo ema vicAratA rAjAe A vacanano svIkAra karyo. buddhisuMdarI paNa kaMIka chUTakAro anubhavatI rAjAnA bodhano upAya zodhatI ja vividha prakAranA vinodothI kALa pasAra kare che. - have koIka divase teNe uttama prakAranuM mINa maMgAvyuM pachI lepyAdi karmamAM niSNAta kArIgara pAsethI potAnI pratikRti banAvarAvI. tenI aMdara kANAmAM durgadhi viSThA bharI ane bahArathI suMdara sugaMdhI vilepanano lepa karAvyo. pachI goSTi mATe AvelA rAjAnI sAthe kaMIka hasatI potAnI pratikRti (bAvaluM) batAvatI bolIH "huM AnA jevI lAguM chuM ke nahIM? vismita manathI rAjAe kahyuM: he sutanu jenAvaDe te potAnuM rUpa savizeSa satyApita karyuM che (satyapaNAnI khAtarI karAvI che) te tAruM kauzalya suMdara che. he suMdarI! tArI pratikRti jonArane sAkSAt anubhava thAya che ke tuM jenA haiyAmAM vaselI che te nipuNa puruSonA manane niHzaMsaya sukha Ape che. jo e pramANe che to te supuruSa! Ane haMmezA potAnA ghare dhAraNa karo ane kuLanA kalaMkanuM kAraNa evI mane hamaNAM rajA Apo, A pramANe teNe kahyuM tyAre rAjAe kahyuM: kharekhara! pavanathI jema vAdaLo vikherAya tema A vacanathI mArA prANI jaladIthI cAlyA jaze. je prANo tArA saMganA sukhanI AzArUpI doraDIthI baMdhAyelA che te mArA vaDe duHkhapUrvaka dhAraNa karAyA che. ghADeruya nAmanA sasalAnI jema nahIM baMdhAyelA te prANo cAlyA jaze. buddhisuMdarI bolIH he subhaga! huM mAnuM chuM ke mArA saMga karatA Ano saMga sukha ApanAra thaze kAraNa ke huM madana (kAma) rahita chuM jyAre A madana (mINa)maya che. ema vicArIne mINanI strIne rAjAnI pAse laI gaI. rAjA jANe asUyAthI prerAyelo na hoya tema teNe pratikRtine bhAMgI nAkhI. azucinA samUhane joI rAjA kahe che-he mugdhA! bALakone ucita, atyaMta durgacchanIya AvA prakAranI ceSTA teM kema karI? te kahe che-he deva! meM A mArI pratikRti banAvI che. huM AnA jevI ja chuM athavA AnAthI paNa halakI chuM. kemake saLagatA agninA prayogathI A azuci dUra karI zakAya che ane A mAruM zarIra koIpaNa rIte zuddha karI zakAtuM nathI. mAruM zarIra azucimAM utpanna thayuM che. azucirasathI vRddhi pAmyuM che, aMdarathI azucithI bhareluM che, cAre bAjuthI azucine jharAve che. AnA aMdarano bhAga bahAra karavAmAM Ave to zuM sudakSa paNa kAgaDA-kUtarAthI AnuM rakSaNa karI zake? kuLakalaMkane nahIM gaNIne saDelA hADapIMjarane kAraNe tuM naraka ane tiryaMcanA dukhone Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 275 AmaMtraNa Ape che? he dhIra! talanA photarAnA trIjA bhAga jeTalA sukhane mATe mAMsapezImAM lubdha thayelA mAchalAnI jema potAne ghora narakAlayamAM na pADa. paradArAne bhogavato jIva narakagatinA ghora kArAgRhane prApta kare che ane apAra duHkhonA pArane pAmato nathI. he subhaga! tamArA jevA sanmono saMga kone sukha Apato nathI? paraMtu narakanI vrajAgnijvALAo sahana karI zakAtI nathI. manuSyone bhogasukha parimita divaso sudhI maLe che jyAre narakanA dAruNa duHkho sAgaropama ane palyopama sudhI cAle che. ane bIjuM, he rAjanU! potAnI aMtaHpurIothI mArAmAM zuM adhika jue che? jethI bALakanI jema paramArthane nahIM jANato asadugrahane pakaDI rAkhe che. vaLI bIjuM, jema kutUhalI bALako jaLa jaLe eka caMdrane jue che tema mUDho bIjI bIjI strIone viSe durlabha bhogasukhane jue che. (51). A pramANe sAMbhaLato rAjA ekAeka saMveganA sArabhUta vacana bole che ke he suMdarI! teM suMdara kahyuM. mArA vaDe hamaNAM tattva jaNAyuM. mohathI AMdhaLA thayelA mane teM nirmaLa viveka cakSu ApyA. narakakUpamAM paDatA mane te jaladIthI dhArI rAkhyo. he sutanuM! tuM kahe hamaNAM tAruM zuM priya karuM? huM maMdabhAgya chuM. teNe kahyuM. parastrIgamanathI virAma pAma. pachI sUryane Ugelo joine cakravAka jema harSa pAme tema rAjA pulakita aMgavALo thayo. rAjA dharmAnurAgI banI paradArAthI virata thayo. he supuruSa! sAruM sAruM teM tattvane jANyuM ane sattvane svIkAryuM. potAnA vaMzane malina na karyo. A pramANe buddhisuMdarIe prazaMsA karI. pharI pharI tene khamAvIne pUje che, satkAra karIne rajA Ape che. pUrvanI jema ja maMtrI upara rAjA kRpAdRSTivALo thayo. A pramANe jinazAsana rUpI zeSane mastaka upara dhAraNa karatI buddhisuMdarIe paNa nirmaLa akaraNaniyamanuM pAlana karyuM. RddhisuMdarInuM kathAnaka have tAmralipi nagarImAM uttama citrAMgada vaNikano putra jeNe jinadharmane jANyo che evo dharma vANijya mATe sAketapuramAM Avyo ane teNe kyAreka dukAnamAM beThelA rAjamArgathI sakhIonI sAthe jatI riddhisuMdarIne joI ane te vakhate teNe vicAryuM aho! A asAra saMsAramAM A mRgAkSI jANe sArabhUta hoya tema lAge che. jo viSayasukhanA lezavALA A saMsAramAM tRSNAnA baMdhavALo jo gRhavAsa icchAya che to AnI sAthe gRhavAsa karavo ucita che nahIMtara viDaMbanA ja che. pahelavetarI gAyanI dRSTi jema javAsAmAM jAya tema A pramANe vicAratA ane pharI pharI vAravA chatAM paNa tenI dRSTi 1. pahela vetarI gAya-prathamavAra viyAyelI gAya. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 upadezapada : bhAga-2 tenI upara jAya che. eTalAmAM bhAgyanA vazathI kutUhalathI jovAmAM vyAkuLa che mana jenuM evI riddhisuMdarInI dRSTi ekAeka tenA upara paDI. tene jovAnI icchAthI sakhIne saMbodhIne kahyuM: he sakhI! A koIpaNa navo Avelo vaNika dekhAya che. tenA manogata bhAva jANIne eka sakhIe hasIne kahyuM: he sakhI ! A koNa navo talano vyApArI dekhAya che. bIjIe kahyuM: he sakhI! A koI nipuNa kheDUta che ke nahIM kheDAyelI nirjaLa bhUmi upara vipula talane ugADe che. bIjI paNa kahe che-he mugdhA ! kharekhara ! A pazyanohara cora che jeNe sakhInuM cittarUpI dhana corI lIdhuM che, je sarvane pratyakSa che. tethI te mugdhA ! A rAjA pAse jaladIthI laI javAya jethI svAminInuM cittarUpI sarva dhana pAchuM Ape. bIjI kahe che-he. sakhI! A svAminIvaDe anurAgathI svayaM ja grahaNa karAyo che, aho ! potAnA jIvitakAryamAM svAminInA zaraNane icche che. vilakhI thayelI riddhisuMdarI teone kahe che-he sakhIo! have jaladIthI cAlo, asaMbaddha pralApathI saryuM. (13) e ArasAmAM potAnA nimittathI dharma ekAeka chIMka khAdhI. ane chIMka pachI tarata dharma jinezvarone namaskAra thAo namaskAra thAo ema bolyo. te vacana sAMbhaLIne adhikatara ullasita thayelI riddhisuMdarIe paNa kahyuM: jinezvarano A bhaktaloka ciMrajIvo. sumitradhanika A sarvavRttAMta sAMbhaLIne bhavyajIvanI jema tadabhinnane dharmanuM svarUpa pUche che. sumitrazreSThI parijanane laIne tenI pAse svayaM ja jaine caitya-gurunI pUjAmAM eka mAtra rasavALA dharmane zubhamuhUrta potAnI putrI Ape che. kula-rUpa-vibhava-kauzalya-kIrtithI yukta paraMtu jinamatathI bAhya evA ghaNAM yuvAnoe pUrve riddhisuMdarInI mAMgaNI karI hatI chatAM sumitra pitAe na ApI ane hamaNAM mAgaNI na karavA chatAM jinamatamAM rAgI dharma riddhisuMdarIne meLavI. athavA jinamatamAM rahelA jIvo mAgyA vagara ja sukhane meLave che. lagna prasaMga pUrNa thayA pachI pUrNa thayo che manoratha jeno evo dharma karavA yogya kAryo ATopIne priyAnI sAthe tApralipti nagarImAM gayo. teono haiyAnA sadbhAvapUrvakano prema evo dRDha thayo ke AMkhanA palakArA jeTalA kALa mATe paNa viyogane sahana karatA nathI. (21) have koika vakhata patnI sAthe dharma kiMmatI kariyANuM bharelA vahANa vaDe dhana upArjana karavA mATe siMhaladvIpa gayo. tyAMthI ghaNuM dhana kamAIne pramudita cittavALo jaladIthI pAcho pharyo. saMsAra jevA bhayaMkara svarUpavALA samudranI madhyamAM pahoMcyo tyAre bhavitavyatAnA vazathI 1. pazyanohara-saunA dekhatA ja AMkha AMjIne corI karanAra mANasa arthAt sonI. 2. tafbanne-tam eTale dharma ane mana eTale tAdAtmaya. arthAt dharma nAmanA vaNikanI sAthe tAdAbhya saMbaMdhathI dharma jemAM rahelo che evo. nAma pramANe guNavALo dharmavaNika. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 277 atarkita (ociMtu) ghora aMdhakAra thayo, mojA uchaLyA, kAlikavAta uchaLyo. pralayakALanA pavanathI jANe na haNAyo hoya evA mahAbhayaMkara mahodadhine joIne khalAsIovaDe kSaIddhathI lAMgaro naMkhAyA. saDhane utArI levAmAM Avyo. vaNikadaMpatI vaDe devatAone vinaMti karAI ane tyAM ja sAgArika paccakakhANano svIkAra karyo. cakrathI prerAyela vahANa jeTalAmAM eka kSaNa bhamIne strInA haiyAmAM rahelI chUpIvAtanI jema tatsaNa phUTyuM. jIvitanI AzA mUkIne pANImAM DUbADUba chatA koIka rIte suMdarI ane dharma baMnee ekeka pATiyuM meLavyuM. cArapAMca divasa pachI baMne paNa eka hIpAMtaramA harSa ane viSAdane vahana karatA kyAreka bhegA thayA. samudra jevA ghora apAra saMsAramAM vipattio sulabha che, jyAre suvizuddha dharma saMpatti durlabha che. asAra saMsAranuM svarUpa jANIne tathA jinakathita tattvone jANIne jIvoe saMpattimAM harSa karavo ucita nathI ane ApattimAM kheda karavo ucita nathI. dhIre ke kAyare avazya ja sukha-duHkha sahana karavuM paDe che. to pachI dhIra banIne sukha-duHkhane sahana karavuM sAruM che. jeo ApattimAM paDelA hoya to paNa dharmakarmamAM pramAda karatA nathI teo dhIra, sAhasika, uttamasattvazALI, mahAyazasvI puruSo che. (33) A pramANe ApattimAM paDelA teo paraspara dezanA karIne sattvane daDha karIne sArI rIte zrAvaka dharmane ArAdhe che ane teoe vahANa bhedAI gayuM che evA saMketane jaNAvatuM cihna pharakAvyuM. te joine nAvamAM beThelA mANaso tyAM AvyA. ane teoe dharmane kahyuM: ame ahIM locanavaNika vaDe mokalAyA chIe. jo tamAre jaMbudvIpa AvavuM hoya to A nAvamAM besI jAo. tyAre priyA sahita dharma te nAvamAM beTho. pachI teo locanavaNikanuM vahANa jyAM hatuM tyAM laI gayA ane locanavaNike teone gauravapUrvaka vahANamAM besADyAM. saMbaMdhita kathAothI khuza thayelAM baMne paNa bhArata sanmukha jAya che. eTalAmAM be divasa rAtri pachI pahoMcI zakAya teTalo samudra kinAro dUra che tyAre(38) locanavaNika hRdayane haranArI dharmanI patnIne jue che. kAmAgninI krIDAthI koLiyo karAI che kAyA jenI evo locanavaNika vicAre che- ahoho! cirakALa pachI vidhivaDe potAnA vijJAnano sakaLa prakarSa A uttama ramaNIne nirmANa karIne hamaNAM pragaTa karAyo che. athavA satata AkramaNanI kriyAthI atyaMta thAkI gayelA kAmadevanA jaya ane vijaya mATe hAthanI barachI evI A banAvAI che ema huM mAnuM chuM. jo A svayaM utkaMThita mArA gaLAmAM na vaLage to yauvanathI zuM? athavA dhanathI zuM? jIvita ane rUpathI zuM? kharekhara A potAnA patine choDIne anya puruSane icchatI nathI. koNa paripakva AmraphaLane 1. kAlikavAta-pracaMDa athavA pratikULa pavana. 2. cakra eTale samudramAM utpanna thatI ghUmarI athavA vamaLa. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 upadezapada : bhAga-2 choDIne liMboDIne khAya? A pramANe dUrbhavyanI jema ghaNAM kuvikalparUpI sA~thI prasAyelo che AtmA jeno evo pApakarmI locanavaNika dharmane haNavA taiyAra thayo. madhyarAtri thaI. vyAkSipta parijana sUI gayo tyAre locanavaNike pramattacittamAM rahelA (UMghatA) dharmane samudramAM nAkhI dIdho. jyAre prabhAta thayuM tyAre patine nahIM jotI riddhisuMdarI kiMkartavya vimUDha thaI karuNa zabdathI rovA lAgI. locanavaNike AzvAsana ApatA kahyuM: huM tAruM dAsapaNuM paNa svIkArIne tArA mananI zAMtine karIza. tuM kahe hamaNAM amArA jevAo ahIM zuM karI zake ? A pramANe tenA vacano sAMbhaLIne vicakSaNa riddhisuMdarIe mananI murAdane jANIne saMvegathI bhAvita manavALI haiyAthI potAnA rUpane niMde che ane vicAre che-kharekhara ANe ja AvuM mahApApa kareluM che. kemake rAga rUpI grahathI pakaDAyelA jIvo kAryakAryane jANatA nathI. mAre paNa rAtrie samudramAM jhaMpalAvI devuM ucita che. kemake pati vinAnI kuLavadhUone maraNa e ja zaraNa che. athavA jinamatamAM bAlamaraNa bhAvapUrvaka niSedha karAyela che. jIvatA jIvane kayAreka saddharma ane cAritranI prAptino saMbhava thAya che. tethI jIvavuM yukta che. paraMtu huM jANatI nathI ke kevI rIte zIlaguNavALI rahIne A Apattine tathA samudrane pAra pAmIza? athavA ahIM sAmathI upAya karavo joIe, kALakSepa karavo ahIM ucita che. AzAvAdI puruSo seMkaDo paNa varSo duHkhone sahana kare che. A pramANe vicArIne suMdarIe locanavaNikane kahyuM have hamaNAM mArI bIjI kaI gati hoya? samudra pAra pAmyA pachI ucitane vicArazuM. jene AzA baMdhAI che evA mohAMdha locanavaNike tenI vAta svIkArIne roTalAnA TUkaDAmAM Asakta thayelA kUtarAnI jema tenI sAra saMbhALa rAkhavA lAgyo. (55) have anAcAra bharyuM vartana joine gusse thayelI devatAe pracaMDa vinAzaka pavana vikuvane ekAeka vahANane toDI nAkhyuM ane te DUbI gayuM. puNyanA yogathI prApta thayela samyakatvathI jema saMsArarUpI bhayaMkara samudrane tarI jAya tema sukhadAyaka phalakane meLavIne suMdarI samudrane tarI gaI ane puNyanA yogathI te pUrve bhAMgelA vahANanA pATiyAthI kAMThA upara pahoMcI gayelA dharmane sthAnezvara nAmanA sthAnamAM maLI. ane saMtoSarUpI amRtarasathI sarvazarIre siMcAyA. ane locanavaNikanA caritrathI lakSita potApotAnI vitaka pUchI ane sAMbhaLI. locanavaNikane paDelI Apattine sAMbhaLIne dhana atyaMta viSAda pAmyo. kAraNa ke apakAra karanArAo upara paNa sajajano karuNAvALA hoya che. suMdarIe kahyuM- he priya! te mahAbhAga jinezvaro ane gaNodharone dhanya che, je onI najIkamAM rahelA jIvo azubhabhAvane choDe che. paNa ApaNA saMnidhAnamAM to zuddhadharmano pratibodha dUra che. aho! juo ApaNAthI tene adhikatara ja azubha pariNAma thayo. jeNe ApaNane kAMThe pahoMcADavAnI atinispRhatAthI sahAya karI che te paNa ahIM kevA jIvitanA saMzayane tathA dhanahAnine pAmyo? (67). Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 279 A pramANe zoka karatA teone gAmanA mukhIe joyA. teonA apUrvarUpane joIne A pramANe vicAryuM ke priyA sahita kAmadevanI jema A koipaNa kharekhara uttama puruSa che. koIka vidhinA vilAsathI ahIMyA ekalo Avyo che tethI deva jevA svarUpavALA AnuM ucita gaurava tathA abhyatyAna potAnA vibhava anusAra karuM. kAdavamAM khUMcelA hAthIo mahA hAthIothI jema bahAra kaDhAya che tema ApattimAM paDelA sujano sujano vaDe uddhArAya che. A pramANe vicArIne teNe vaNikane AdarapUrvaka bolAvyo ane kRpA karI, kheda dUra karAvIne uttama AvAsamAM Azraya Apyo. kAlocita pravRttithI anAkula manavALA dharmanA zubha pariNAmo vadhe che tyAM dhanya evA dharmanA divaso sukhathI pasAra thAya che. (69). paNa kaMTha pAse AvI gayelA prANavALo te paNa locanavaNika purANA (junA) kAthI kaSTapUrvaka bezuddha avasthAmAM samudranA kAMThe pahoMcyo. koIka rIte bhAnamAM AvIne kAMThAnI najIkanA palligAmamAM rahyo ane tyAM gIdhanI jema matsAhAramAM Asakta thayelo mohAMdha thayo. rasAMsanA doSathI thoDA divasomAM tenuM zarIra kathaLyuM (bagaDyuM). A pramANe duSTa koDha ane nidrAnA kAraNe tenI sarva pravRtti baMdha paDI ane kaSTapUrvaka jIve che. vaLI bIjuM, cAlI gayuM che buddhirUpI netra jenuM evo manuSya priyasukho bhogavavA Icchato hovA chatAM locanavaNikanI jema duHkhanuM bhAjana bane che. kyAreka bhamato duHkhothI pIDAto locanavaNika sthANezvara Avyo tyAre pANI bharavA nIkaLelI dharmanI bhAryAe (riddhisuMdarIe) joyo. teNe paNa saMvegavALA ghaNA karuNArasanA vazathI locanavaNikanI paristhiti patine jaNAvI. karuNAnA bharathI te paNa potAne ghare laI Avyo ane pUchyuM: mArganA saMgama sthAne rahelA sAla vRkSanI jema ghaNAM lokone sukhakArI, suMdara AcaraNavALA evA tArI A atidAruNa avasthA kevI rIte vRddhi pAmI? athavA bhuvanamAM mahApuruSone ja ApadA Ave che paraMtu adhamone nahIM. rAhunuM grahaNa caMdra ane sUryane thAya che paNa tArAone nahIM. tethI tuM dhIra manavALo thA. svapnamAM paNa leza paNa viSAdane karIza nahIM. ghaNAM paNa dhananA vyayathI mitrane nirogI karIza. A pramANe madhuravANIthI bodha ApIne samyagU auSadhothI upacAra karyo ane sumitranI sAmagrInA sukRtyothI locanavaNika nirogI thayo. teonA asAdhAraNa saujanyane joine atyaMta lajjAthI mIMcAI gaI che AMkho jenI evo locanavaNika satata nirAnaMda ciMtavana kare che- sajjana ane caMdanano saMga sarvAgathI suMdara ane kalyANakArI che, kemake pote baLe chatAM paNa teno gaMdha bhuvanane sukhadAyaka che. seMkaDo apakArone paNa bhUlI jAya che, paNa nAnakaDA upakArane kadI bhUlatA nathI. sajjano zUnyahRdayavALA hoya ke sahRdayavALA hoya te pArakhI 1. zUnyahRdayavALA-bIjAe seMkaDo apakAra karyA hoya tyAre sajajano zUnya hRdayavALA thaIne sahana karI le che paNa haiyAmAM krodhAdi kaSAyano Aveza thavA detA nathI. 2. saddhayavALA-bIjAe nAnakaDo upakAra karyo hoya to bhava paryata bhUlatA nathI, paNa badalo vALI ApavA tatpara rahe che. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 upadezapada : bhAga-2 zakAtA nathI. meM pApIe AvA sajjano upara nivRNa vartana AcaryuM. jyAre pApI paNa mArA upara teono kevo haiyAno apUrva sneha thayo? tyAre ja samudranA jaLamAM huM marI gayo hota to sAruM thAta, kemake huM pApI jIvato AonI dRSTimAM na paData. A pramANe vicAratA locanavaNikane puNyazALI dharme kahyuM: he mitra! tuM A pramANe ciMtAthI plAna mukhavALo thaine kema rahe che? zuM tane dhananI hAnithI utpanna thayeluM duHkha che. ahIM je paramArtha hoya te jaNAva. jIvatAne pharIthI paNa vibhava ane svajana maLaze. mitra evA mArA vaDe dhAraNa karAya chate tAro vyAdhi paNa lAMbo samaya nahIM rahe. unALAnA tApathI sukAI gayelI nadI ane sarovaranI zobhA pharI prApta thAya che. kSINa thayelo paNa caMdra thoDA divasomAM pharI pUrNatAne pAme che. pAnakharamAM pAMdaDAone kheravIne vRkSo pharI paNa jaladIthI navapallava thAya che. dhIrapuruSone dhana, samRddhi cAlI gaI hoya to paNa pharI maLavI durlabha nathI. ane bIju jIvone sarva ja sukha-duHkho pUrvopArjita sukRta ane duSkRtanA vipAkothI thAya che. tethI potAe karelA karmonA bhogavaTAmAM kheda zAno? tattva samajelA jIvane avazya sukRtopArjana karavuM ucita che, jethI bhavAMtaramAM dusaha duHkhonI prApti na thAya. (91). tenA upadezane sAMbhaLIne locanavaNika paNa niHsAso mUkIne kahe che-potAnA duzcaritrane choDIne mAre bIjuM koI duHkhanuM kAraNa nathI, paNa jyAre meM tamane UMDA samudramAM pheMkI dIdhA hatA te mAruM tIkSNa pApa UMDe pezI gayela zalyanI jema mArA hRdayane atyaMta pIDe che. kUracaritrI evA mArA vaDe je A mahAsatI abhilASa karAI te DaMkha mAratuM pApa jANe mArA hRdayamAM rahelA AnaMda(utsAha)ne satata bALe che. A pApanuM phaLa meM. A janmamAM ahIM ja jaladIthI meLavyuM ane A (locanavaNika) atipApI che ema samajIne yamarAja paNa na laI gayo. athavA bakarInI lIMDInI jema dhIme dhIme lAMbA samaya sudhI bhale saLagyA kare e hetuthI mane pApIne paNa vidhie dhAraNa karI rAkhyo che. he maitra (sUrya)! tuM jeTalA aMze mArA zarIramAM tvarAthI saMcare che teTalA aMze mane adhika tApa jvALAmAM nAkhe che. A pramANe vividha pralApa karato locanavaNika riddhisuMdarI vaDe saMbodhAyo. are! tane dhanya che je A rIte AcarelA pApano pazcAttApa kare che. kemake pApIo pApane karIne paNa parama AnaMdane pAme che. jyAre dhIra puruSo pApa karatA ja nathI, 1. dharmanA pakSamAM-he maitraka (dharma)! tuM jeTalA aMze mArA hRdayamAM (manamAM) tvarAthI saMcare che teTalA aMze mane adhika pazcAttAparUpI agnimAM nAkhe che. 2. RT=zarIra, kAyastha arthAt mana, hRdaya. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 281 kadAca kare to paNa pazcAttApanA duHkhane pAme che. athavA ahIM tAro zuM doSa che? kharekhara A sarva ajJAnano vilAsa che. AMdhaLo kUvAmAM paDe to kayo DAhyo tene Thapako Ape? tethI ajJAnane choDa, zuddha prajJAvALAnA mArgane anusara, AtmahitamAM buddhine joDa, haMmezA manamAM vizuddhine dhAraNa kara, pAMceya indriyo rUpI corothI lUMTAtA sukRtarUpI dhananuM rakSaNa kara. kuyonimAM gayelo dAriyanA du:khathI lepAI na jA. dekhatA chatAM paNa jhAMjhavAnA jaLamAM mohita thayelA haraNiyAonI jema mohavaDe alImasukhanI AzAmAM nacAvAyelA jIvo yamarAjanA mukhamAM paDe che. A janmamAM viSanuM bhojana karavuM sAruM che, bhaDabhaDa baLatA agnimAM praveza karavo sAro che, paNa indriyone vaza thayelA jIvoe jyAM tyAM mana na doDavavuM joIe. hAthI-mAchaluM-sApa-pataMgIyuM ane haraNa vagere mUDha jIvonA samUho idriyanA vazathI vadha-baMdha-maraNa vagerenA duHkho meLave che. juo, manuSyo paNa indriyonA viSayonA vistArane zodhatA haMmezA duHkhI che ane rAjAdinI prArthanAdithI kharekhara klezane pAme che. mUDha jIvo viSayane mATe jAtajAtanA pApo kare che ane manoratha pUrNa nahIM thaye chate mahApApI narakamAM paDe che. ane je jIvo viSayathI parAzamukha manavALA thaine sarvajJazAsanamAM lIna thayelA che teone deva-manuSya ane mokSanA sukho hAtharUpI pallavamAM rahelA che. e pramANe hitopadeza sAMbhaLatA samyaka pratibodha pAmelo locanavaNika kahe che-he suMdarI! sAruM sAruM puNyazALI evI tArA vaDe mArga sArI rIte batAvAyo. he suMdarI! tuM mArI guru che, tethI have pachI mAre zuM karavuM te kahe. teNe kahyuMH jAvajIva sudhI parastrIgamanano tyAga kara. tAro Adeza mAthe caDAvuM chuM ema kahI aNuvratono svIkAra karyo. riddhisuMdarI vaDe prazaMsA karAyelo, harSane pAmelo, nirogI zarIravALo khamAvIne potAnA nagaramAM gayo. priyAsahita dharma paNa sukhe sukhe Icchita dhanane kamAvIne tAmralikhi pahoMcIne potAnA kuLAcAranuM pAlana karyuM. A pramANe gurujananuM bahumAna ane pUjA jene prApta thayA che, arthAt gurujananA bahumAna ane pUjAnuM phaLa jene maLyuM che evI riddhisuMdarIe akaraNaniyamanuM zuddhabhAvathI pAlana karyuM. guNasuMdarInuM kathAnaka vikAsa pAmatuM che sArabhUta sauMdarya jenuM evI guNasuMdarI paNa surasuMdarIdavI)nI jema lokanA sauMdaryane jhAMkhuM pADanAra evA uttama tAruNyane pAmI. yauvananA utkarSa ane rUpathI unmatta banelA vedazarmA brAhmaNanA putra vedaci baTukavaDe sakhIonI sahita guNasuMdarI kyAreka jovAI, teNe vicAryuM. aho! Aje huM dhanya banyo ke suravadhUnI jema animeSa AMkhavALI, kamaLanA nALa jevI hAthavALI, lakSmI jevI Arya kanyA jovAI. ane bIjuM Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 upadezapada : bhAga-2 prajApatie lIlAvatInA hAthanI suMdaratA evI banAvI jethI kamaLa kAdavamAM cAlyuM gayuM, AMkho evI banAvI jethI kuvalaya (nIlakamaLa) sarovaramAM jaI vikAsa pAmyuM. adhara (hoTha) evA banAvyA jethI lAla TIMDoruM vADamAM jaI bharAI gayuM, mukha evuM banAvyuM jethI caMdra AkAzamAM chupAI gayo. Ama brahmAe lIlAvatInA ekeka manohara aMga racIne potAnI khyAti prasiddha karI. dezanI gauravavaMtI strI samAna A mRgAkSI mArA ghare na hoya to huM mAnuM chuM ke mAro janma ane jIvita kAsa ghAsanA phUlanI jema sunirarthaka che. A pramANe tenI abhUtatAne vicArato kAmarUpI agnithI tapelo rahe che teTalAmAM te mugdhA tenA nayananA gocarathI anyatra thaI, arthAt adazya thaI. | vedasacinI lAgaNI (abhiprAya)ne jANIne mitro tene mAtra khoLiyAthI(=zarIrathI) ghare laI gayA paraMtu teno manarUpI bhamaro teNInA mukharUpI kamaLa upara coMTyo hato. kAmanA vazathI bhojana-snAna Adi Avazyaka kriyAno tyAga karyo. vedazarmAe koipaNa rIte mitro pAsethI tenI paristhiti jANI. putranA snehanA atizayathI vedazarmAe svayaM ja purohitanI pAse potAnA putra mATe kanyAnI mAgaNI karI. purohite vedazarmAno ghaNA prakAre satkAra karyo. zrAvastI nagarInA purohitaputrane guNasuMdarI apAI gaI hovAthI tene na ApI. kharekhara uttamapuruSonuM vacana kyAreya pharatuM nathI. rAgarUpI grahathI pIDAyelo, zaramiMdo, viSamaduHkhamAM paDelo vedaci kAmarAgathI mukta na thayo. e vAta satya che ke adhama kAmI je je atidurlabha ane parAdhIna che temAM pravRtti kare che tathA temAM anurAga kare che, paraMtu je je svAdhIna che temAM Adara karato nathI. kAma-krodharUpI agnithI saLagato guNasuMdarI viSe Asakta thayuM che citta jenuM evo vedarUci maMtro zIkhe che, seMkaDo mAnatAo mAne che, paraMtu upara bhUmimAM vAvelA bIjanI jema sarva upAyo tene phaLadAyaka thatA nathI. puNyahIna jIvone AraMbho kayAMthI phaLa Ape? kayAreka puNyAdhika evo puNyazarmA zrAvastI nagarIthI AvIne zubha muhUrta vidhipUrvaka te bALAne paraNyo. purohita putra puNyazarmA te mRgAkSIne laIne potAnA nagaramAM pAcho pharyo tyAre vedarUci viSAdathI pIDita jugArInI jema kSobhita thayo. calAyamAna thayuM che kuLanuM abhimAna jenuM, maMda thayuM che deva ane brAhmaNa uparanuM bahumAna jenuM evo vedarUci ArtadhyAnamAM DUbelo rahe che tyAre jANe madyapAna na karyuM hoya ! jANe dhatUrAnuM pAna na karyuM hoya ! jANe viSa na vyApyuM hoya tevo gAMDA jevo thayo. pachI te varAkaDo kAryAkAryanI matithI vimukha thayo. (18) Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 283 a divase teNe vicAryuM ke guNasuMdarI vinAnA jIvanathI zuM? sarvano tyAga karIne sAta nagarImAMthI nIkaLIne tenA lAbhanA upAyane zodhavAmAM satRSNa zrAvastI nagarI tarapha cAlyo ane vizALa parvatonI madhyamAM AvelI bhillonI pallimAM pahoMcyo. atyaMta vinayapUrvaka tenA adhipatinI sevA karavA lAgyo. kramathI te zabarapatinA vizvAsapAtra sthAnane pAmyo. have kayAreka vizvasta zabarapati zrAvastI nagarImAM purohitanA ghare dhADa pADavAnA irAdAvALA baTukavaDe prArthanA karAyo. senApatie paNa tenI vAtano svIkAra karyo. takane jonArA carapuruSo vaDe te sthAna lakSita karAyuM pachI jaladIthI puNyamAMnA ghare dhADa pADI. asvApinI vidyAthI sarvaparijana sUI gayA pachI ekAeka zabara sainya tenI sarva gharavakharI lUMTI lIdhI. harakha paduDA baTuke paNa vilApa karatI guNasuMdarIne pakaDI ane madhuravANIthI AzvAsana Apato pallimAM laI gayo. bhojana, vastra, AbhUSaNo vagere puSkaLa pramANamAM lAvI ApIne tathA madhura vArtAlApathI keTalAka divaso sudhI khuza rAkhI. (26) koI divase baTuke guNasuMdarIne kahyuM: he sutanu vividha prakAranA guNonA kaNothI tyAre te mAruM hRdaya rUpI dhana corI lIdhuM che te pAchuM Apa. kAraNa ke dayarUpI dhana vinA marelAnI jema zunamUna thaIne jIvuM chuM. tethI te dharmiNI! tuM dayA kara. tuM ghaNI niSphara thaIne kema rahe che? vaLI bIjuM-jo ke tuM vidhivaDe dUra karAI che to paNa tuM mArA hRdayamAM vase che, mane svapnamAM dekhAya che, mArI sAme dizAnA mukhomAM cakrAkAre ghUme che, mArI jIbhanA agrabhAga upara spaSTa rame che. A pramANe vedarUci bole chate guNasuMdarIe savitarka ja kahyuM: he suMdara! tArA A kahelA vacananA paramArthane huM jANatI nathI. meM kyAre tAruM hRdayarUpI dhana coryuM che? tuM koNa che? teomAM huM pUrve kyAM hatI? A pramANe guNasuMdarI vaDe prazno pUchAyelA baTuke potAno saMpUrNa vRttAMta jaNAvyo. te vRttAMtane sAMbhaLIne susaMvigna thayelI guNasuMdarI vicAre che ke A mUDhane mArA upara moTo anurAga dekhAya che. anAryo mlecchonI vacce huM ekalI azaraNa chuM. huM jANatI nathI ke A rAgAMdhathI kevI rIte chuTIza? athavA merunuM zikhara calAyamAna thAya e saMbhave, sUrya paNa pazcima dizAmAM Uge e saMbhave, paraMtu jIvatI evI huM potAnA kuLa ane zIlane kyAreya paNa malina nahIM karuM. A varAkaDo ekAMte nirguNa nathI, nIti kuzaLatAne varelo che. kemake baLAtkAre paNa mArA zIlanuM khaMDana karato nathI. tethI Ane pratibodha karavo 1. giridurga eTale killo ke koTa ane te cha prakAranA che. (1) dhanudurga eTale jenI cAretarapha pANI vinAno pradeza hoya te. (2) mahIdurga eTale jenI cAre tarapha UMcI nIcI jamIna hoya che. (3) jaladurga-jenI cAre tarapha pANI hoya tevo killo. (4) vRkSadurga-jenI cAre tarapha vRkSanuM ghATuM vana hoya tevo durga. (5) navadurga-jenI cAre tarapha senA hoya tevo durga. (6) giridurga eTale parvato uparano durga athavA jenI cAre tarapha pahADa hoya tevo durga. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 284 paNa potAnuM ziyaLa na bhAMgavuM. Ama karavAthI pravattinIno Adeza pAlana karAyelo thaze. nizcayathI AvA kAryamAM mAyA paNa karavI joie. kemake nItizAstromAM pApIjanonI AgaLa zaThatA karavAno upadeza Apyo che. (37) A pramANe vicArIne guNasuMdarIe baTukane kahyuM: jo e pramANe tuM utsuka che to to pachI teM mane tyAre ja kema na jaNAvyuM? tyAre tuM subhaga najIkamAM hato to mAre ATaluM dUra javAnI zI jarUra hatI? phalita AMbAnA vRkSane meLavIne koNa dUra rahelI AMbalInI icchA kare? kumAra ane kumArInA yogamAM baMne nirmaLa kuLane lAMchana na lAgata ane lokaviruddha kAryapaNa na thAta ane sarva ja suMdara thAta. paraMtu hamaNAM ApaNA saMyogathI A lokamAM niMdA, kuLanuM mAlinya thAya, durgatinI prApti ane paralokamAM ghaNIvAra dAruNa duHkhonI prApti thAya. tethI he mahAsattva! hamaNAM kAlocita kAryanI samyak vicAraNA kara. kemake vicAraNAnuM phaLa(sAra) pariNAme suMdara hoya che. kAraNa ke kharekhara vidvAnavaDe nItithI je kArya siddha karI zakAyuM nathI te kAryamAM anyarItathI (anItithI) koNa saphaLa thAya? aphaDAvAyela goLo uchaLato adhikatara uchALA (pachaDATa)ne pAme che eTale ke viSayomAM aphaDAvAto jIva adhikatara duHkhone pAme che. A prakAranA vacana rUpI ratnothI raMjita thayuM che citta jenuM evA baTuke vicAryuM ke kharekhara A guNasuMdarI vijJAna ane vibuddhimAM nipuNa che. ane ativAtsalyathI mane sarva snehanA sArano upadeza Ape che ane kAryano yathArtha upAya mArA vaDe na jaNAyo paraMtu AnA nimitte meM ATalo parizrama karyo tethI bhukhyAne prApta thayelA bhojananI jema hAthamAM AvelI Ane kevI rIte choDuM? A pramANe vicArIne teNe tene kahyuMH he suMdarI! tuM sarva paNa yathArtha kahe che paraMtu tArA viyogamAM eka kSaNa paNa huM prANa dhArI zakato nathI. ane he suMdarI! kharekhara ATalo kALa paNa huM tArA viyogamAM jIvyo chuM tenuM kAraNa saMgamanI AzA rUpI divya auSadhIno prayoga che. A lokamAM bhale kuLo milana thAya, paralokamAM bhale duraMta duHkhonI prApti thAya. paraMtu he suMdarI! tArA viraharUpI agnithI tapela zarIrane bujhAva. tenA nizcayane jANIne guNasuMdarIe kahyuM: jo ema che to he suMdara! mArAvaDe paNa tAru hita ja karAvuM joie. jo mArA saMyogathI he subhaga! tane uttamasukhanI prApti thatI hoya to A palli paNa mane spaSTa svarga jevI lAge che. paraMtu mArAvaDe durlabha mahAmaMtra siddha karavA anuSThAna prAraMbhAyuM che ane tenI siddhi mATe meM cAramAsa mATe brahmacarya svIkAryuM che ane teno ardhobhAga eTale be mAsa pUrNa thAya che ane be mAsa bAkI che tame ghaNuM sahana karyuM che tethI have thoDuM vadhAre paNa sahana karo. teno vidhi A pramANe che ke sarva paNa puruSane nizcayathI bhAi ane pitA samAna jANavA. vaLI koipaNa jAtanA bhogAMzano vicAra na karavo. teNe kahyuM: he suMdarI! te maMtrathI zuM siddha thAya che? Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 upadezapada : bhAga-2 guNasuMdarIe kahyuM: mahAmaMtranI siddhithI vaibhava, putrotpatti ane avaidhavya prApta thAya che. A mAruM ekAMte hita ja che ema khuza thatA teNe tenI vAta mAnI. guNasuMdarI paNa baMne prakAranA paNa duHkhathI chuTakArane icchatI tyAM rahI. pachI tene vizvAsa upaje e hetuthI sarvAdarathI gRhakAryane karatI rahe che ane mAyAthI zayana, bhojana, sabhA vage2e kAryomAM prIti batAve che. bhAta-bhAtanA zAka-pakavAnna suMdara banAve che ane prAyaH piMDa gorasAdi pracura pramANamAM viprajana ane patine pIrase che. ane bIjuM paNa-(59) te tenI uttama bhojanothI kALajI rAkhe che paNa rAganI dRSTithI nahIM. satata svaccha manathI sevA kare che paNa jaDatAthI nahIM. kRtrima sneha batAvIne teNe tene evo vizvAsa pamADyo ke huM (baTuka) ja AnA (guNasuMdarInA) haiyAmAM vasuM chuM ema baTuka mAnato thayo. AyaMbila ane uNodarI pUrvakanA bhojanothI potAnA AtmAne zoSavI nAkhyo. snAna urtana tathA zarIranA parikarmano tyAga karyo. niyama lagabhaga pUrNa thavA Avyo tyAre anya samaye rAtrinA chellA pahoramAM ekAeka AkraMdana karavA lAgI. baTuke pUchyuM: he suMdarI! tArA zarIramAM kai pIDA thAya che? teNe paNa duHkha sahita ja kahyuM: mane avarNanIya zULa UpaDayuM che. tene joine vedaruci kheda pAmyo ane zULane zAMta karavAnA upAyo kare che. maNi-maMtra-auSadhinA seMkaDo uttama upAyo yathAjJAna karAvyA, arthAt jenI pAse je upAyanuM jJAna hatuM te mujaba tenI pAse upacAra karAvyA. savAre kaMika upazAMta thai che vedanA evI guNasuMdarI paNa AkraMda karatI atharapathara (jematema) gharanA kAryo kare che ane kahe che-he subhaga! huM tArA gharavAsa mATe ayogya chuM, aho! huM nirbhAgya chuM, jene AvuM dAruNa du:kha upasthita thayuM che. mastakamAM tIvra vedanA UpaDI che. agnithI siMcAyelAnI jema zarIra baLe che, AMtaraDA chedAya che, sarva aMganA sAMdhAo tUTe che. A pramANe duHkharUpI dAvAnaLathI saLagelI huM mAnuM chuM ke lAMbA samaya sudhI potAnA prANone dhAraNa nahIM karI zakuM. mArAvaDe tamArI mahAzA pUrAi nathI te duHkha mane paNa adhika tapAve che. mArA pApiNInA kAje tame potAnA AtmAne ghaNAM samaya sudhI kheda pamADyo ane mRgajaLanI pAchaLa doDatA haraNonI jema tame koi phaLane prApta na karyuM. ane bIjuM- pUrve bIjAne pIDA upajAvIne pote je sukha bhogavyuM hatuM tenA atidAruNa vipAkane bhogavuM chuM ema mAnuM chuM. bIjAne ApIne pachI haraNa karyuM haze. caMdranA kalaMkanI jema koikane kalaMka lagADyuM haze. pUrve vrata laine bhAMgyuM haze athavA koinA paNa patinuM apaharaNa karyuM haze. te duSkRtathI tapelI evI tamArI AMkha sAme bachuM chuM. jaladIthI mane kASTo lAvI Apo, bIjI koi rIte mAro dAha zAMta nahIM thAya. A pramANe vividha vilApa karatI, AhAra karyA vinAnI ane potAnI niMdAmAM tatpara joine pazcAttApane Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 upadezapada : bhAga-2 pAmelo baTuka nirveda sahita bole che ke he suMdarI! prANI paNa pAtharIne huM tAruM nizcayathI priya karIza. vidhinA vazathI tane AvA prakAranuM duHkha prApta thayuM che. jo tuM kahetI ho to huM tane zrAvastI nagarImAM laI jAuM. kemake tyAM vidyA-AdinA upayogathI tane ArogyanI prApti thavAno saMbhava che. guNasuMdarIe kahyuM: he suMdara! durjano tyAM kevuM kevuM bolaze te ApaNe jANatA nathI. atizaya IrSALu pati tyAM vase che te mAro vizvAsa kevI rIte karaze? eka to A duHkhathI huM pIDAu chuM ane bIjuM durjananA ullAponuM duHkha vadhaze. kSata upara kSAranA kSepanI jema kayo samartha ane sahana karavA samartha thAya? tethI sArI rIte vicAraNA karo athavA A pramANe bIjA vicArothI zuM? AvI duHkhanI pIDAthI to hamaNAM maraNa ja zaraNa che. vedarUcie paNa kahyu tAruM A paNa duHkha jovA samartha nathI to pachI te mugdhA! udagra agninI jvALAmAM koLiyA banavA svarUpa maravAnuM du:kha kevI rIte joI zakuM? tethI tuM zaMkA vinA potAnA ghare jA, huM tAruM sAkSIpaNuM karIza. kAraNa ke jIvato jIva ghaNA kalyANo pAme che. A pramANe ghaNAM prakAre bolato brAhmaNa guNasuMdarI vaDe kahevAya ke he sujana! jo tamane koI duHkha na thatuM hoya to te pramANe karo. vadhAre zuM kahevuM? vAhanamAM besADIne zrAvatI nagarI bahAra laI jaIne teNe kahyuM. ahIM vasatA lokane kevI rIte mAruM moTuM batAvuM? jo tuM have ahIMthI potAne ghare ekalI javA samartha ho to huM ahIMthI ja pAcho pharuM. suMdarIe vicAryuM ahoho! Ane pratibodha pamADyA vinA kevI rIte rajA ApuM? pachI tene kahyuM: hamaNAM ADI avaLI vAtothI saryuM. tuM mAro snehALa bhAI che tethI lajjAne choDIne ghare jaIe. potAnI bahenane pAchI lAvavAmAM lajjA kevI ? paraMtu bahenane pAchI lAvavI te lajjA nahIM paNa utsava che. ahIMthI pAchA pharatA tane zAMti kyAMthI thaze? A pramANe guNadoSanI vicAraNA karI baMne paNa ghare pahoMcyA. svajanomAM AnaMda prasaryo. puNyazarmA paNa parituSTa thayo. (86) ane suMdarIe kahyuM: he priyatama! A bhAivaDe huM adhika prayatnathI krUra bhillothI choDAvAI ane bacAvAI. tethI A mahAsattvazALI pallivAsI paNa ApaNo upakArI che enuM je ucita karavA yogya che te priyatama ja jANe che. puNyazarmAe kahyuM: he bhadra! kAgaDAnA saMvAsamAM haMsanA vasavATanI jema tamArA jevA sajjane pallimAM vAsa karavo ucita nathI tethI tuM ahIM ja rahe, huM tane khUTe nahIM teTaluM dhana ApIza. A pramANe tenA vacanarUpI amRtathI siMcAyelo te paNa lajjAthI namelA mukhavALo thaIne vicAre che ke aho! AnA vaDe ratnAkara jevI gaMbhIratA prApta karAI che, meruparvata jevI UMcAI (udAratA) prApta karAI che, koyala jevI madhuravANI prApta karAI che ane kAmadeva jevuM rUpa Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 287 prApta karAyuM che. A pramANe anyamAM na saMbhave tevuM enuM saujanya mArA jevA duSTaziromaNi viSe AvA prakAranA madhura AlApo zAthI karAya che te huM jANato nathI. athavA mahApuruSo potAnI udAratAthI zudronA vilAsone jANatA nathI. ghAsathI AcchAdita karAyelA kUvAomAM UMcA paNa hAthIo paDe che. aho! nirarthaka meM A sajjanano kevo anartha karyo! lolupatAthI bilADo sArabhUta utareDane phoDe che. AvA prakAranA guNavAna puNyazarmAne choDIne zuM suMdarI abhavya evA mArA upara rAga kare? kamaLavanamAM rahetI lakSmI zuM AkaDAnA vanamAM rAga kare? AnI buddhi nipuNa che jeNe A pramANe potAnuM zIla pALyuM. huM paNa pAparUpI agnimAM paDato AnA vaDe vidhipUrvaka vAraNa karAyo. moTAM aparAdhamAM sapaDAyelo huM jo koI rIte ahIMthI jIvato nIkaLuM to AvA prakAranA anAcAromAM kyAreya pravRtta nahIM thAuM. (97) have snAnaveLA thaI eTale cAkaravarga baTukane snAnanuM AmaMtraNa ApI vinaMti karI. puNyazarmA paNa tyAMthI Ubho thayo. baTukane prathama abhaMgana, udvartana ane snAna karAvAyuM pachI purohitanaMdane pote snAna karyuM. pachI be zuddha vastro ApIne vidhithI bhojanAdi kartavyo karyA. divasa pasAra karIne rAtrie ucita zayyA upara sUtA. huM aparAdhI chuM evI zaMkAne dharato vedaruci nidrAne pAmato nathI, arthAt aMtaranA pazcAttApathI koI rIte UMgha AvatI nathI. to paNa ati caMcaLa-tIkSNa AMkhovALo bhAgI chUTavAnA upAyane zodhe che. calasvabhAvI pApIo saraLa sajjanono paNa vizvAsa karatA nathI. potAnA aparAdhothI bhayabhIta thayelA jIvo azakanIyamAM paNa zaMkA lAve che. (12) Ama bhAgI chUTavAnI icchAvALo te madhyarAtrie cUpakIdIthI Ubho thayo ane bhAgyanA yogathI tyAM AvelA sarpavaDe sAyo. tenA pokArane sAMbhaLIne dIvo maMgAvIne parivAra sahita puNyazarmAe ghora kRSNa sarpane joyo. te vakhate tarata ja nagaramAMthI prasiddha gADiko bolAvAyA. maMtra taMtrothI potAnI zaktithI cikitsA karavA pravRtta thayA. ane teonA dekhatAM ja tenI vANI saMdhAI ane aMga halana-calana vinAnuM thayuM. paraMtu mana-kAna ane AMkho 1. utareDa-moTA vAsaNa upara nAnuM vAsaNa tenA upara bIjuM nAnuM vAsaNa ema Urdhva zreNi goThavelI hoya tene utareDa kahe che AmAM sArabhUta vastuo rAkhelI hoya tyAre bilADo tene UMdhuM vALI DhoLI nAkhe che pote khAvA pAmato nathI tema nirarthaka jamIna upara DhoLI nAkhe che. 2. kRSNa sarpa-ahIM sarpanI AgaLa kRSNa vizeSaNa mUkyuM che tenuM kAraNa e che ke kALA sarpo ekAMte bhayaMkara jherI ja hoya che. bIjA varNavALA sarpo jherI hoya evo ekAMta niyama nathI. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 upadezapada : bhAga-2 sacetana che. te vakhate A kharekhara kALadaSTi sarpathI DaMsAyelo che tethI vaidyoe hAtha heThA mUkyA. pachI vedaruci nirAza thayo ane puNyazarmA paNa nirAza thayo. eTalIvAramAM jaLakaLazathI vyagra che hAtha jenA evI guNasuMdarIe ekAeka A pramANenA vacanane bolI pANI chAMTyuM, "haju sudhI paNa zarIramAM zIlasaMpatti niSkalaMka varte che to A mAro bhAI hamaNAM jaladIthI nirviSa thAya." A pramANe bolIne traNavAra siMcana karyuM. tyAre te kSaNAddhamAM nirviSa thayo. Azcaryacakita loka bolI UThyo jagatamAM zIyaLa jayavaMtu che. mahAsatI jaya pAmo ema bolato nagarano loka bhego thayo. loka kusumAMjali ane akSatAdithI tenI pUjA karavA lAgyo. vedarUcie kahyuM: are! are! mane atyaMta vismaya thAya che. A zuM vRttAMta che? mane vRttAMtanI samaja pALo. loke kahyuM: he brAhmaNa! gADikono paNa aviSaya evo tuM jANe be prahara sudhI janmAMtarane pAmyo hato. A tArI bahene camatkAra sarjI potAnA zIlanA prabhAvathI tane jIvADyo che tethI A mahAsatInI ame pUjA karIe chIe. A pramANe kahIne nagaraloka gayA pachI vedaruci namIne tene kahe che ke tuM pahelA mArI bahena hatI paNa hamaNAM jIvitanA dAnathI mAtA thaI cho, pApamatithI vAranAra hovAthI nizcayathI tuM mArI guru cho. mArA vaDe tAruM mAhabhya jaNAyuM che, tArAvaDe mArI pApaceSTA jaNAI che tethI tuM mane kahe, pApI evo huM tane zuM upakAra karuM? teNe kahyuM: he suMdara! parastrIgamana durgatinuM mULa che, apayazanuM kAraNa che, kuLanA kalaMka ane kSayanuM kAraNa che, sahaja kleza ane mahAvirodhane utpanna karanAra che. tethI tuM jo paramArthabuddhithI parastrIgamananuM viramaNa kare, to tArA vaDe mArI sarva ja sevA karAI che ema tuM jANa. athavA tArAvaDe svayaM ja paradArA viramaNano prabhAva jovAyo che tethI te brAta! tuM bodha pAma, Atmahita kara, vadhAre kahevAthI zuM? baTuka A vratane svIkArIne, purohitanI AgaLa snehanI lAgaNI vyakta karIne ane tene ghaNA prakAre khamAvIne potAne sthAne pAcho gayo. patinA gharanuM ane pitAnA gharanuM gaurava vadhArIne dhIra guNasuMdarIe A pramANe akaraNano niyama lAMbA samaya sudhI aNIzuddha pALyo. (122) ratisuMdarI vagere cAreyanA pachInA bhAvo A prakAre ratisuMdarI vagere cAreya paNa parapuruSasaMganA pApamAM akaraNaniyamanuM lAMbA samaya sudhI pAlana karIne devalokamAM ratisuMdara nAmanA zreSTha vimAnamAM vistRta-vikasita zarIranI tejakAMtithI udyotita karAI che dizAo jeo vaDe evI devIo thaI. divyasukhane lAMbo samaya sudhI anubhavIne puNyazeSathI AyukSaya thayethI cyavIne Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 caMpAnagarImAM kaMcanazreSThInI priyA vasudhArA, kuberanI priyA padminI, dharaNanI priyA mahAlakSmI ane puNyasAranI priyA vasuMdharAnI vizALa kukSi rUpI chIpomAM muktAmaNinI jema nirmaLa sucaritravALI putrIo thai. teonA anukrame tArA, zrI, vinayA ane devI e pramANe nAmo pADavAmAM AvyA. teo potAnA kuLamAM gauravabhUta thai. vikasita kamaLa jevI AMkhovALI kamaLanI jema zobhAvALI thai. sukhe sukhe kaLAone bhaNI. lAvaNyathI caMdranI kaLAne jhAMkhI pADI. kramathI lokane mohaka evI taruNIo thai. pUrvanA bhavanI jema pavitra zIlavALI thaI. A bhavamAM paraspara ghaNAM snehathI pUrNa thai. pUrvanI jema paraspara amaMda snehathI pUrNa, zrAvakakuLamAM janmelI, prApta karAyo che zreSThavirati dharma jeo vaDe jinezvarane dAna ApavAthI pUrNa thaI che guNanI zRMkhalAo jeonI evI te putrIo AkarSita karIne vinayaMdhara nAmanA vaNika putravaDe paraNAi. (9) paNa A vinayaMdhara vaNikaputra koNa che? tene kahe che- 289 A bharatakSetramAM vikhyAta gajazIrza nagaramAM rAjyadhurAne vahana karavAmAM samartha evo vicAradhavala nAmano rAjA hato. A rAjAne udAracittavALo, dayAdi guNathI yukta, satata paropakArI, atyaMta pApano tyAgI evo eka zreSTha stuti pAThaka hato. paNa udAratAnA guNathI te haMmezA niyamapUrvaka manojJa paNa ucita azanAdinuM dAna ApIne pachI bhojana karato hato. have koika divase teNe biMdu nAmanA udyAnamAM pratimAmAM rahelA meruparvata jevI sthiramUrti utsarpiNInA navamA jinezvarane joyA. tenA rUpa, saumyalakSmI ane suMdara tapa cAritrane joine atyaMta harSanA vazathI A pramANe stuti karavA lAgyo-aho!' tenuM zarIra kevuM apratima che! aho! teno aMga. vinyAsa kevo utkaTa che! aho! tenI teja lakSmI kevI anupama che! aho! tenA lAvaNya rUpI udyAnanI suMdaratA kevI adbhuta che! aho! tenA be AMkhonI saumyatA kevI adbhuta che! aho! peTa upara trivali kevI adbhuta che! aho! tArA dharma cAritranuM baLa kevuM che! aho! tArI AMkhonuM teja kevuM adbhuta che! he prabhu! ApanA be kAna kevA manohara che! A A Arya vAraMvAra sevavA yogya che. he paramAtmA! mane AzcaryakArI bodha Apo. (14) 1. vadhu...reDa tyAM sudhInA zloko mane barAbara samajAyA nathI chatAM sthAna zUnya na rahe te mATe ahIM kAMika prayAsa karyo che. suzo bhUlo sudhArI le evI vinaMti che. -munizrI sumatizekharavijayajI. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 A pramANe jinezvara viSe ullasaMta thai che zraddhA jenI, asImAMta bhaktirAgathI stavanA karIne, jinezvara upara bahumAnane vahana karato te ghare pahoMcyo. pachI tenA kuzala anubaMdhI karmonA udayathI bhojana avasare traNa lokanA nAtha tenA gharanA daravAje bhikSA mATe padhAryA. tene joine AnaMdollAsathI pAlana karAyo che niyama jenAvaDe evo baMdI= stuti pAThaka jinezvarane pratilAbhe che. pratilAlyA pachI anumodanA karato vicAre che ke huM dhanya chuM, mAruM jIvita saphaLa che, kemake bhagavAne pANipuTathI mAruM dAna grahaNa karyuM. eTalAmAM AkAzamAM devaduMdubhino nAda UchaLyo ane devo A pramANe ghoSaNA kare che ke 'aho! dAnaM aho mahAdAnaM' lokamAM mahAAzcaryane utpanna karatI sugaMdhijaLa ane puSpanI vRSTi thai ane gRhAMgaNamAM utkRSTa sonaiyAnI vRSTi thai. vaLI bIjuM-manuSya, rAjA, deva ane asuro te baMdInuM paNa baMdupaNuM pAmyA, arthAt baMdInI stuti karavA lAgyA. zuM jagatamAM supAtradAnathI ati adbhUta Azcarya nathI thatuM? A pramANe vizuddha dAna dharmanA sAkSAt mAhatmyane joto baMdI karmagAMThane bhedIne samyagdaSTi zrAvaka thayo. pavitra pAtromAM dhanane ati vyApaka pramANamAM viniyojIne azuci (audArika) zarIrano tyAga karIne pahelA devalokamAM gayo. surasuMdarInA samUhothI vIMTaLAyelo lAMbA samaya sudhI amogha bhogone bhogavIne devAlayathI avIne A ja munaSyalokamAM vinayaMdhara thayo. AnA janamavAthI ratnasAra vaNika yathArtha nAmavALo thayo, arthAt aDhaLaka ratnano mAlika thayo. ane pUrNayazA mAtA paNa yathArtha nAmavALI pUrNayazA thaI. rUpa, kalAkalApa, lakSmI, niSkalaMka kIrti, suramya aMtaHpura sarva A supAtradAnanuM phaLa che. ane bIjuM- 290 dAna e puNyarUpI vRkSanuM anatha (nAza na pAme tevuM) mULa che, pAparUpI sApanA jherane utAravA maMtrAkSara che, dAridrarUpI vRkSanA mULane bALavA mATe dAvAnaLa che, durbhAgya rUpI roganuM auSadha che. dAna UMcA svargarUpI parvata upara caDhavA mATe sopAna (nisaraNI) che, mokSano zreSTha mArga che, tethI jinokta vidhithI A dAna haMmezA pAtra ane supAtramAM ApavuM joie. kramathI te saMpUrNa kAmI varganA caritrane udyota karatA yauvanane pAmyo, arthAt tenuM yauvana sauthI mohaka banyuM. jinane dAna ApavAnA prabhAvathI cAreya kanyAo Ane paraNI. (27) te samaye te nagaramAM jeno nirmaLa yaza vistaryo che evo dharmabuddhi nAme rAjA hato. je kharekhara ja dharmabuddhi hato, arthAt nAma pramANe guNavALo hato. lAvaNyarUpI nIranI nadI, guNarUpI maNiothI bharapUra, niSkalaMka kulAcaraNavALI, atyaMta dAMta (jitendriya) zreSTha kAMtIvALI evI vijayaMtI nAme tenI (rAjAnI) rANI hatI. sArI rIte pAlana karAyelI che maryAdAo jenA vaDe, indriyonA samUhathI haMmezA ja upazobhita te Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 291 zreSTha strIne pRthvInI jema bhogave che tyAre nagaravAsIomAM carcA thaI ke A nagaramAM koNa sauthI zreSTha sukhI ane taMdurasta che? kayAreka A pramANe vArtA tenI sabhAmAM pravRtta thaI. eTale koIka brAhmaNe kahyuM. A nagaramAM sukhIomAM ziromaNi atyaMta dhImAna, vinayaMdhara nAmano zreSTha vaNikaputra che jenI pAse dhanadanI jema dhana che, jenI pAse kAmadevanI jema lokane moha pamADe tevuM rUpa che, devagurunI jema jenuM vijJAna vidvAnajanane AnaMdadAyaka che. tathA tene deva-khecaranI strIonA sauMdaryane hasI kADhanArI cAra uttama strIo che. jenI AjJAnuM pAlana karavA tatpara evuM mukha kamala paNa pulakti thAya che, arthAt loka A vinayaMdhara koIka kArya pharamAve evI apekSA rAkhe che. rAjAe kahyuM che anArya! vaNiyAnI strIonA varNavAda karIne deva-khecara ane rAjAonI strIonI halanA na kara. pahelAe kahyuM: aho! vANiyAnI strIonI prazaMsA karavAthI ahIM devIAdinI hIlanA kevI rIte thAya? athavA sarvanagarImAM suprasiddha teonuM A svarUpa ja jaNAvyuM che paNa atizayokti nathI karI. deva ane dAnavonI strIo tevA prakAranA rUpane mATe mAnatAo mAne che ane tevA prakAranI strIonA arthI banelA yuvAno paNa mAnatAo mAne che. potAnA rUpano mada ogaLI gayo che evI sarva kAminIo teonA caMkramaNa, lAlitya, vacanavinyAsanI harSapUrvaka prazaMsA kare che. A pramANe teonI ghaNA prakAre thatI prazaMsAne sAMbhaLIne bhavitavyatAnA vazathI rAjA rAgAtura thayo. bIjAnA mukhathI prazaMsA karAyela nirguNIo vize paNa jIvo jevA rAgavALA thAya che tevA rAgavALA sadbhUta guNasamRddha paNa lokane jovA chatAM nathI thatA, A jagatanI sthiti che. jo ke rAjA dharmabuddhivALo che to paNa te kSaNathI adharmabuddhi thayo. garvathI mUDha thayelA kone viparItapaNuM nathI thatuM? eka bAju nirmaLa kuLa niMdAvAya che ane bIjI bAju kAmadeva cittane bALe che tethI duptaTI ane vAghanI vacce rahelAnI jema duHkhI thayo. kuvikalparUpI laharIomAM taNAto ane ciMtArUpI mahAsAgaranA khoLAmAM 1. pRthvInA pakSamAM-sArI rIte pratiSThita thaI che sImAo jemAM, deza, nagara, grAmothI upazobhita evI pRthvIne bhogavato rAjA. 2. tevA prakAranA eTale vinayaMdharanI cAreya strIone jevuM rUpa che tevuM. 3. duHTI-vyAdhra nyAya-eka bAju be kAMThe pUra AvelI nadI hoya ane bIjI bAju vAgha hoya tyAre koipaNa bAju jatA muzkelI ubhI che. nadImAM paDe to pUramAM taNAya jAya. vAgha bAju cAle to vAgha bhakSaNa karI jAya baMne bAju maraNa nizcita che. te vakhate jevuM duHkha thAya tevuM duHkha rAjA anubhave che. kAraNa ke tenI vAtano svIkAra kare to potAnuM aMtaHpura halakuM siddha thAya ane svIkAra na kare to kAma saMtApa zAMta na thAya. eTale ubhayapakSe saMkaTa che. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 poDhelA rAjAe AzvAsa rUpI dvIpa samAna teone meLavavA mATe AvA prakArano upAya zodhI kADhyo. nagaravAsIone vizvAsamAM laine ane vaNikano doSa utpanna karIne baLAtkArathI teone grahaNa karuM jethI huM lokamAM niMdanIya na thAuM. (44) 292 e pramANe nirNaya karIne khAnagImAM purohitane kahyuM ke tuM kapaTa snehathI vinayaMdharanI sAthe maitrI kara ane pachI bhUrjapatra para A gAthA tenA potAnA hAthe jaladI lakhAvIne te na jANe tema mane gupta rIte arpaNa karaje. te gAthA A pramANe che- he mRgAkSI! he rativicakSaNI! Aje abhAgI evA mane tAro viyoga thayo che, te cAra yAmavALI rAtri mane hajA2 yAma (pahoravALI) thai che. baTuke te pramANe ja karyuM. rAjAe nagaravAsIone jaNAvyuM ke devInI gaMdhapuTikAmAM vinayaMdhare A bhUrjapatra mokalyo che tethI he nagaravAsIo! lipinI parIkSA karIne, nizcaya karIne mane kaho ke A bhUrjapatra konA vaDe lakhAyelo che. pAchaLathI tame evuM na bolazo ke rAjAe anyAya karyo che. teoe paNa mAnyuM te 'dUdhamAM porA na hoya' to paNa svAmIno Adeza mAthe caDAvavo joie ema kahIne lipinI parIkSA karI. hastAkSara joine lipino saMvAda karyo, eTale ke A bhUrjapatra vinayaMdhara vaDe svahaste lakhAyelo che evo nirNaya karyo. ane loka ghaNo viSAda pAmyo. jo ke lipi saMvAda che chatAM te mujabanuM AcaraNa AmAM koi rIte ghaTatuM nathI. vaLI bIjuM- je bhayarahita sukhapUrvaka suMdara aMguranA bagIcAmAM cAro care che te hAthI zarIramAM kAMTA bhoMkAya tevA keraDAnA vanamAM ramato nathI. vaLI bIjuM paNa--sApa jema AsopAlava vRkSanA saMgathI jherane okI de che tema te pApI puruSa te dhanyanI (vinayaMdharanI) maMDaLImAM muhUrta mAtra vase to paNa pApane choDI de che. tethI A viSayamAM deva paramArthapUrvaka samyag vicAre koipaNa duSTa asaMbhavanIya vastune saMbhavita karI che. nirmaLa paNa sphaTika ratna upAdhinA vazathI kRSNavarNavALuM thAya che. durjananA saMgathI sajjana paNa niMdAya che. (55) nagaravAsIoe A pramANe kahyuM tyAre nagaravAsIonA bacAvane nahIM gaNakArato hAthInI jema maryAdArUpI AlAna staMbhane ukheDIne asamaMjasa karavA pravRtta thayo ane sevakone kahe che--are! are! tenI strIone baLAtkArathI ahIM pakaDI lAvo, parivArane atyaMta bahAra kADhIne gharane sIla (mudrA) mAro. vaLI ke nagaravAsIo! tame viruddhakAryamAM pakSapAtavALA thayA cho, tene mArI pAse zuddhi karAvo to ja choDIza. A pramANe kRpaNavaDe dhamakAvAyelA yAcako nirAza thai gharamAMthI cAlyA jAya tema rAjAvaDe ghaNAM kaThoravANIthI dhamakAvAyelA nagaravAsIo kSaNathI atyaMta khinna thayA. (59) Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 293 e arasAmAM vinayaMdharanI cAreya paNa strIo sparzanA bhayathI dAsIbhAvane pAmelI svayaM ja hAjara thaI. teonA apratima rUpane joine rAjAe kahyuM: aho! amarAlayamAM (devalokamAM) AvA prakAranI devIo svarUpavAna hotI nathI te vAta sAcI che. kharekhara mAruM bhAgya anukULa che. kemake meM pahelA teonuM rUpa sAMbhaLyuM hatuM te hamaNAM sAkSAt joyuM ane amRtakUpIo mAre ghare AvI che. paraMtu pulakita aMgavALI, utkaMThita manavALI Ao svayaM navI sneharasIlI mArA gaLAmAM kevI rIte lAgaze? strIo ja puruSone madanarasanuM kAraNa bane che ane jo madanarasanuM kAraNa na thatI hoya to mRtastrI sAthenA ramaNanI jema ahIM zuM sukha thAya? athavA huM kALane sahana karuM pariNAme A sarva mane siddha thaze. bhUkha lAge ke turata uMbaranA phaLo kyAreya paNa pAkatA nathI. A pramANe vicAratA rAjAe teone turaMta ja aMtaHpuramAM mUkI. uttamabhoganuM aMga zayana-azana vagere sarva apAvyuM. paraMtu satkAranI sAmagrIne viSanI jema mAnIne ghaNI duHkharUpI tapAgnithI tapelI vizuddhazIlavALI teo zuddhabhUmitaLa upara beThI. rAjAvaDe niyukta karAyelI dAsIo be hAtha joDIne bolI-he devIo! A ugane choDo. pUrve upArjita puNyanA prabhAvathI Aje A dakSa tamane sAkSAt phaLyo che ke je amAro A svAmI atyaMta anukULa varte che. ane A jenA upara prasanna thAya che tene ciMtAmaNInI jema sukhanuM kAraNa thAya che ane puSTa thayelo yamanI jema nizcayathI prANa lenAro thAya che. tethI AnI kRpAthI viSAdane choDIne bhoga bhogavo. mananA saMtApane choDo, anukULa banIne potAne kRtArtha karo. vinayaMdharanI strIoe A pramANe bolatI dAsIone dhamakAvI-are! udvegane utpanna karanAra Avo kolAhala karyo che to khabaradAra che! jo A dhUrta maraNa nIpajAve to sAruM thAya. kAraNa ke akhaMDa zIlavAnane maraNa paNa zubha ja che. bhilla paNa baLAtkArathI parastrIone bhogavatA nathI. kuLamaryAdAnuM ullaMghana karIne A teothI paNa adhama thayo. A pramANe niSphara vacanothI tarjanA karAyelI dAsIoe rAjAne kahyuM: he deva! sphaTika jevI nirmaLa zilA upara cakra koI rIte asara karI zakatuM nathI. arthAt sphaTika jevI nirmaLa zIlavALI upara tuM cakra jevo rAjA koI rIte bhoga mATe calAyamAna nahIM karI zake. temAMthI koipaNa zIla bhraSTa nahIM thAya evA nizcayane jANIne rAjA paNa atyaMta ciMtAtura thayo. tapelA pulinamAM mAchaluM jema ratine pAmatuM nathI tema te rAjA zadhyAmAM ratine pAmato nathI. ciMtArUpI agnithI saLagato rAjA rAtrine varasa jema pasAra karIne, zRMgAra sajIne sUryodaya vakhate teonI pAse gayo. teoe jarApaNa 1. pulina-nadInA pravAhanI vacce tarI Avelo retIno beTa ke retALa paTa athavA pANInI bahAra nIkaLelo nadInI rela(pUra)thI banelo retALa beTa te pulina kahevAya che. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 upadezapada : bhAga-2 abhyatthAna na karyuM, ane jarA paNa ikyo nahIM, zrImaMtanI strIvaDe jema rAMkaDo prArthanA karAto nathI tema teo vaDe te rAjA prArthanA na karAyo. have rAjA teonA rUpane jue che to badhI agninI javALAthI piMgarA karAyelI vALavALI dekhAI. pachI ati cipaTAnAkavALI, ciMtharehAla malina vastravALI, bilADInA AMkho jevI mAMjarI AMkhovALI, vAMkAcUkA dAMtavALI, lAMbA hoThavALI, vAMkAmukhavALI, kSaNiyauvanavALI, tuccha, rasI jharatA pagavALI, atibibhatsa, rAgIonA paNa rAga haravAmAM dakSa evI teone joine atyaMta nirAnaMda thayelo rAjA vicAre che ke zuM A idrajALa che? zuM A matimoha che? athavA zuM huM svapnane jouM chuM? athavA zuM A devAyA che? athavA zuM mArA pApano prabhAva (udaya) che? ahoho! moTuM Azcarya che je meM kayAreya paNa joyuM ke sAMbhaLyuM nathI ke AonuM tevA prakAranuM rUpa kSaNathI kayAM gayuM? (84) - have A vRttAMtane jANIne tyAM ekAeka mahAdevI' AvI. prakaTita karAyo che sneharUpI kUvo jenAvaDe evI mahAdevI A pramANe bolavA lAgI-he anArya! pAtra vizeSane oLakhyA vinA tuM rAjaputrIonI avagaNanA karIne AvA prakAranI niMdanIya adhama strIo viSe rAga kare che te Azcarya che. te kuLanA kalaMkane vicArato nathI. parastrImAM Asakta thato guNane oLakhato nathI. A pramANe nirmaryAda banI mane choDIne parastrI pAchaLa kema doDe che? Ama ghaNA prakAre rANIe rAjAne Thapako Apyo. lajjAthI zaramiMdo thayelo turata ja vinayaMdharanI priyAone chUTI kare che. rajA ApyA pachI teonuM svAbhAvika rUpa joyuM. AvuM AzcaryakArI kAryanuM kAraNa jANavAnI jisAjJAthI haMmezAM ciMtAtura rahe che. (89) have koIka divase teNe sAMbhaLyuM ke samyajJAnanI saMpadAnuM ghara evA zUrasena nAmanA AcArya bhagavaMta nagaranA ramya udyAnamAM samovasaryA che. pachI pramodane dharato nagaravAsIo ane sevakajanathI yukta rAjA vaMdana mATe cAlyo ane atiharSita thayelo vaMdana karIne temanI AgaLa beTho. bhagavAne moharUpI kaMdane daLanArI dharmakathA kahevI zarU karI. pachI avasarane meLavIne rAjAe pUchyuM: he bhagavan! A vinayaMdhare pUrvabhavamAM kayuM asAdhAraNa sukRta karyuM che jene lIdhe devIonA rUpane jItI lenArI kanyAone meLavI che? A pramANe rAjAvaDe prazna pUchAye chate nagaravAsIo, priyAo sakti vinayadhara sarve kautuka sahita guruvacana sAMbhaLavA ekAgra thayA. pachI devaduMdubhi jevo svara che jeno, parSadAmAM utpanna karAyo che ghaNo paritoSa jenAvaDe, parahitakArI kevalI maharSi yathAsthita bhAvone batAve che. vinayaMdharano pUrvabhava kahyA pachI tenI strIono pUrvabhava batAvyo. 1. mahAdevI paTarANI. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 upadezapada : bhAga-2 tathA virUpabhAvanuM kAraNa devatAno prabhAva che ema jaNAvyuM. prakaTita thayelA tIvra saMveganI bhAvanAthI bhAvita rAjA vagere lokone jaladIthI viSaya virAga thayo. lokone atyaMta AnaMdadAyaka moTA mahotsavathI badhAe dIkSA lIdhI ane kramathI siddhigatine pAmyA. A pramANe akaraNano niyama svayaM anAcAranA tyAganuM kAraNa che ane bIjA ghaNAMone paNa kAraNa bane che ema A udAharaNathI jANavuM. A kathAnakanI saMgraha gAthAonA zabdArthano vistAra kathAnakathI ja jaNAi jato hovAthI ativistAranA bhayathI ahIM karyo nathI. (697-728) rati-buddhi-riddhi-guNasuMdarIonAM kathAnako pUrNa thayAM. itthaM dezaviratimapekSyAkaraNaniyamajJAtAnyabhidhAya sarvaviratau tadvaiziSTyamabhidhitsurAha-- desaviraiguNaThANe, akaraNaNiyamassa eva sabbhAvo / savvaviraiguNaThANe, visiTThatarao imo hoi // 729 // 'dezaviratiguNasthAne' yAvajjIvaM parapuruSaparihAralakSaNe'karaNaniyamasyoktalakSaNasyaivaM ratisundaryAdizIlapAlananyAyena 'sadbhAvaH' sambhava uktaH / dezaviratiguNasthAnake'pi pApAkaraNaniyamaH sambhavatItyarthaH / 'sarvaviratiguNasthAnake' yAvajjIvaM samastapApoparamalakSaNo 'viziSTatarako' dezaviratyakaraNaniyamApekSayAkaraNaniyamo mati 721 // A pramANe dezaviratinI apekSAe akaraNaniyamanAM dRSTAMto kahIne have sarvaviratimAM tenI vizeSatAne kahevAnI icchAvALA graMthakAra kahe che- gAthArtha--A pramANe dezaviratiguNasthAnamAM akaraNaniyamano saMbhava kahyo. sarvavirati guNasthAnamAM akaraNaniyama vadhAre caDhiyAto hoya che. TIkArtha--A pramANe--ratisuMdarI AdinA zIlapAlananA dRSTAMtathI. dezaviratiguNasthAnamAM=jIvanaparyaMta parapuruSanA tyAgarUpa dezavirati guNasthAnamAM. akaraNaniyamanuM lakSaNa pUrve (gAthA-692) kahyuM che. Ama dezaviratiguNasthAnamAM paNa pApa akaraNaniyama saMbhave che. sarvaviratiguNasthAnamAM=jIvanaparyaMta sarvapApothI virAma pAmavA rUpa sarvavirati guNasthAnamAM. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 upadezapada : bhAga-2 caDhiyAto dezaviratimAM rahelA akaraNaniyamanI apekSAe caDhiyAto. (729) atra hetumAhajaM so pahANatarao, Asayabheo ao ya esotti / etto cciya seDhIe, neo savvatthavi eso // 730 // 'yad' yasmAtkAraNAt 'sa' sarvaviratilakSaNaH 'pradhAnatarakaH' atiprazasta 'AzayabhedaH' pariNAmavizeSaH / atazcAsmAdeva pariNAmavizeSAdeSo'karaNaniyamaH pradhAnatara iti prakRtena sambandhaH / iti prAgvat / ata evAzayabhedAt 'zreNyAM' kSapakazreNinAmikAyAM "aNamicchamIsasammaM" ityAdikarmaprakRtikSapaNasiddhAyAM jJeyaH, 'sarvatrApi' sarvakarmasvapi tatra tatra guNasthAnake kSayamupagateSveSo'karaNaniyamaH, yatkSINaM tat punarna kriyata ityarthaH / karmaprakRtikSayakramazcAyaM karmastavazAstraprasiddho yathA"aNamicchamIsasammaM, avirayasamAi appamattaMttA / suranaratirinirayAuM, niyayabhave savvajIvANaM // 1 // solasaaTekkeka, chakkekkakkakkakhINamaniyaTTI / evaM suhamasarAge, khINakasAe ya solasagaM // 2 // bAvattari ducarime, terasacarime ajogiNo khiinno| DayAnna paDiyuM, viya ni nebyurtha vaMje ArU ' I7rU | ahIM hetune kahe che gAthArtha-sarvavirati rUpa pariNAma vadhAre caDhiyAto hoya che. sarvavirati rUpa pariNAma vadhAre caDhiyAto hovAthI ja akaraNaniyama caDhiyAto hoya che. viziSTa pariNAmathI ja kSapaka zreNimAM badhAMya karmomAM akaraNaniyama hoya che. TIkAryakSapakazreNimAM badhAMya karmomAM akaraNaniyama hoya che-te te guNasthAnamAM kSaya pAmelAM karmomAM akaraNaniyama hoya che, arthAt je karmano kSaya thayo te karma pharI baMdhAtuM nathI. karmastarazAstramAM prasiddha karmaprakRtionA kSayano krama A che-anaMtAnubaMdhI 4 kaSAya, mithyAtva, mizra ane samyakatvamohanIya ema sAta prakRtiono cothA guNasthAnathI AraMbhI sAtamA guNasthAna sudhImAM kSaya kare che. kSapakazreNI mAMDanArA sarvajIvo devAyuSya, narakAyuSya, tiryagAyuSya ema traNa AyuSyano potAnA pUrvanA) bhavamAM kSaya kare che. (kSapaka zreNI mAMDanAre chello devabhava karyo tyAre tenA devAyuSyano kSaya thayo, chello narakabhava karyo tyAre narakAyuSyano kSaya karyo, chello tiryaMcano bhava karyo tyAre tiryaMcAyuSyano kSaya karyo. kAraNa ke pharI tene te bhavanI prApti thatI nathI.) (1) navamA guNasthAnanA bIjA bhAge 16, trIjA bhAge 1, Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 upadezapada : bhAga-2 cothA bhAge 1, pAMcamA bhAge 6, chaTTAbhAge 1, sAtamA bhAge 1, AThamA bhAge 1, navamAbhAge 1 karmaprakRtino kSaya kare che. dazamA guNasthAne eka karmaprakRtino kSaya kare che. bAramA guNasthAne dvicaramasamaye 2 ane caramasamaye 14 ema 16 karmaprakRtiono kSaya kare che. teramAM guNasthAne dvicarama samaye 72 ane caramasamaye 13 prakRtiono kSaya kare che. A pramANe 148 prakRtiono kSaya karIne jina nirvANa pAmyA. AvA jinane huM vaMdana karuM chuM. (3) (prAcIna bIjo karmagraMtha gA.6-7-8) | [pariNAmanA utkarSathI (=vRddhithI) akaraNaniyamamAM utkarSa Ave che evo A gAthAno tAtparyArtha che.] (730) etto u vIyarAgo, Na kiMcivi karei garahaNijaM tu / tA tattaggaikhavaNAikappa mo esa viNNeo // 731 // itastvita eva akaraNaniyamAt prakRtarUpAt, 'vItarAgaH' kSINamohAdiguNasthAnakavartI munirna naiva kiJcidapi karoti jIvahiMsAdi 'garhaNIyaM' tvavadyarUpaM dezonapUrvakoTIkAlaM jIvannapi / 'tat' tasmAt tattadgatestasyA gate rakatiryaggatirUpAyAH kSapaNAdivikalpaH, tatra kSapaNaM nirmUlamucchedaH, sa cAnayoranivRttibAdaraguNasthAne trayodazanAmaprakRtikSapaNakAle sampadyate / AdizabdAt punaranudayarUpo'nubandhavyacchedaH / sa ca nivRttaprakRtigatadvayapravezAnAmadyApyaprAptakSapakazreNInAM zAlibhadrAdInAM vaacyH| (grantha. 11000) eSo'karaNaniyamo vijnyeyH| ayamatra bhAvaHyathA narakagatyAdikarmakSayAdibhiranudayayogyatAnItaM sanna kadAcidudayamAsAdayati, tathA'karaNaniyame saMjAte na kadAcit pApe pravRttiH prANinAmupajAyata iti // 731 // gAthArthaakaraNaniyamathI ja vItarAga jarA paNa jIvahiMsAdi pApa karatA nathI. tethI A akaraNaniyama te te gatinA kSayAdi vikalpa(bheda)vALo jANavo. TIkArya-vItarAga kSINamoha vagere guNasthAne rahela muni. vItarAga kaMIka nyUna kroDapUrva varSa sudhI jIve to paNa jarA paNa jIvahiMsAdi pApa na kare. te te gati-narakagati ane tiryaMcagati. kSaya-mULathI uccheda. narakagati ane tiryaMcagati e be gationo kSaya anivRtti bAdara guNasthAne tera nAmaprakRtionA kSaya kALe thAya che. 1. eka pUrva=70560 abaja varSa. AvA kroDapUrva varSa sudhI. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 'kSaya Adi" e sthaLe Adi zabdathI pharI udaya na thavA rUpa anubaMdhaviccheda samajavo. A anubaMdha viccheda jemano narakagati-tiryaMcagatino baMdha nivRtta thai gayo che, paNa hajI sudhI kSapakazreNi prApta karI nathI tevA zAlibhadra vagerene hoya che. 298 ahIM bhAva A che--jevI rIte kSaya AdithI udayane ayogya banAveluM narakagati Adi karma kyAreya udayamAM AvatuM nathI, tevI rIte akaraNaniyama thaye chate kyAreya jIvonI pApamAM pravRtti thatI nathI. (731) taha bhAvasaMjayANaM, suvvai iha suhaparaMparAsiddhI / sAvi hu jujjai evaM, Na aNNA ciMtaNIyamiNaM // 732 // tatheti dRSTAntAntarasamuccaye / 'bhAvasaMyatAnAM' nirvyAjayatInAM 'zrUyate' samAkarNyate 'iha' jinapravacane sukhaparaMparAsiddhiH - pratibhavaM viziSTasukhalAbhAt paryante nirvRtiriti / sApi sukhaparaMparAsiddhirna kevalaM tattadgatyAdikSapaNam, huryasmAd, yujyate evaM pApAkaraNaniyamalakSaNAt prakArAt, 'na' naivAnyathA etatprakAraviraheNa / cintanIyaM vimarzanIyamidamasmadIyamuktam // 732 // gAthArtha--tathA jinapravacanamAM bhAvasAdhuonI je sukha paraMparAnI prApti saMbhaLAya che te paNa pApa akaraNaniyamathI ghaTe che, pApa akaraNaniyama vinA na ghaTe. amAruM kaheluM A vicAravuM. TIkArtha--bhAvasAdhuo--saraLa sAdhuo. sukha paraMparAnI prApti-dareka bhavamAM viziSTa sukhano lAbha ane aMte mokSa. "te paNa" e sthaLe rahelA paNa zabdano artha A pramANe che--kevala narakati ane tiryaMcagatino kSaya ja nahi, kiMtu sukha paraMparAnI prApti paNa pApa akaraNaniyamathI ja ghaTe che, pApa akaraNaniyama vinA na ghaTe. (732) etadeva bhAvayati sai garahaNNijjavAvArabIyabhUyammi haMdi kammammi / khavie puNo ya tassAkaraNammI suhaparaMparao // 733 // 'sadA' sarvakAlaM 'garhaNIyavyApArabIjabhUte' zIlabhaGgAdikutsitaceSTAviSavRkSaprarohaheta, haMdIti pUrvavat, 'karmaNi' mithyAtvamohAdau kSapite, punazca punarapi tasyAkaraNe svapnAvasthAyAmapyavidhAne sukhaparaMparaka uktarUpaH sampadyate // 733 // Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapaE : bhAga-2 A ja viSayane vicAre che- gAthArtha--sadA garhaNIya vyApAranuM bIja evA karmano kSaya thaye chate pharI te pApa na karavAthI sukhanI paraMparA prApta thAya che. TIartha-sahA=sarvANe. 299 garhaNIya vyApAranuM bIja evA karmano=zIlabhaMga vagere kukriyA rUpa viSavRkSane ugavAnuM kAraNa evA mithyAtvamoha vagere karmano. pharI te pApa na karavAthI=svapna avasthAmAM paNa pharI te pApa na karavAthI. sukha paraMparAnuM svarUpa 732mI gAthAmAM jaNAvyuM che. (733) AharaNA puNa etthaM, bahave usabhAiyA pasiddhatti / kAlovaogao puNa, etto ekko pavakkhAmi // 734 // 'AharaNAni' jJAtAni punaratra prakRte'rthe 'bahavo' bhUyAMsa 'RSabhAdikA' RSabhabharatAdayaH 'prasiddhAH' sarvazAstreSu vikhyAtAH, iti nAtra tadvaktavyatAprapaJcanamAdriyate / 'kAlopayogataH' pravarttamAnaduSSamAlakSaNaH kAlopayogamAzritya punarita UrdhvamekamAharaNaM pravakSyAmi // 734 // gAthArtha--TIkArtha-prastuta viSayamAM RSabhadeva ane bharata cakravartI vagere ghaNAM dRSTAMto sarvazAstromAM prasiddha che. AthI te dRSTAMtone vistArathI kahevAno prAraMbha karavAmAM Avato nathI. Ama chatAM duHSamA rUpa vartamAnakAlamAM upayogI hovAthI eka dRSTAMta have pachI uhIza. (734) etadeva prastAvayati - eyammivi kAlammI, siddhiphalaM bhAvasaMjayANaM tu / tArisapi huNiyamA, bajjhANuTThANa mo NeyaM // 735 // 'etasminnapi kAle' prAyaH kalahaDamarakarA'samAdhikArakaiH svapakSagataiH parapakSagataizca janaiH sarvataH saMkIrNe duSSamAlakSaNe siddhiphalaM bAhyAnuSThAnaM jJeyamityuttareNa yogaH / keSAmityAha-' bhAvasaMyatAnAM tu' AjIvikAdidoSaparihAreNa prArabdhasadbhUtavratAnAmeva sAdhUnAm / tAdRzakamapi saMhananAdyabhAvena kAlAnurUpamapi / huravadhAraNe bhinnakramazca / tato niyamAdeva bAhyAnuSThAnam, AlayavihArAdikam icchAmicchA Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 upadezapada : bhAga-2 kArAdikaM ca jJeyam / tathAhi yAdRzImIzvarastathAvidhadevatApUjanAdikAle koTivyayenAzayazuddhimAsAdayati, tAdRzIM daridraH kAkiNImapi vyayamAna iti laukikadRSTAntasAmarthyAd ihAzaThaprakRtayo vartamAnAnurUpaM dharmacaraNamanutiSThantaH sAmpratamunayastIrthakarakAlabhAvisAdhusAdhava iva mokSaphalacAritrabhAjo jAyanta iti // 735 // A ja viSayane zarU kare che- gAthArtha-A kALamAM paNa bhAvasAdhuonuM tevuM paNa bAhya anuSThAna avazya siddhi phalavALuM jANavuM. TIkArya-A kALamAM paNa prAyaH kalaha-upadrava karanArA ane asamAdhine karAve tevA svapakSanA ane parapakSanA lokothI cArebAjuthI bharacaka duHSamA kALamAM paNa. bhAvasAdhuonuM-jIvananirvAha mATe ja dIkSA levI vagere doSono tyAga karIne satyavratonI sAdhanA jemaNe zarU karI che tevA sAdhuonuM. tevuM paNa-majabUta saMghayaNa vagereno abhAva hovAthI kALane anurUpa paNa. bAhya anuSThAna-Alaya-vihAra vagere ane icchAkAra-mithyAkAra vagere. A kALamAM paNa bhAvasAdhuonuM kALane anurUpa bAhya anuSThAna (paraMparAe) mokSa phalavALuM jANavuM. te A pramANe-jevI rIte dhanavAna tevA prakAranA devapUjanAdinA samaye kroDa rUpiyA kharcIne jevI pariNAmavizuddhine pAme tevI pariNAmavizuddhi daridra puruSa kAkiNI jeTalA paNa dhananA vyayathI pAme evA laukikadaSTAMtanA baLe jinapravacanamAM saraLa prakRtivALA ane vartamAnakALane anurUpa dharmAcaraNa karanArA vartamAnakALanA sAdhuo tIrthaMkaranA kALe thanArA susAdhuonI jema jenAthI (paraMparAe) mokSa phaLa maLe evA cAritranA bhAgI thAya che. (735) athaitadvaktavyatAyAM 'saMkho' ityAdigAthAsamUhamAhasaMkho kalAvaI taha, AharaNaM ettha mihuNayaM NeyaM / caramaddhAya'vitahacaraNajogao sati suhaM siTuM // 736 // saMkho nAmeNa nivo, kalAvatI tassa bhAriyA iTThA / tIe bhAtiNiyaMgayapesaNamaccaMgamiti ranno // 737 // guvviNivisajjagANaM hatthe devaMgamA iyANaM ca / paDhamaM ca devidaMsaNa, sAhaNa taha tassa eetti // 738 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapaE : bhAga-2 tannehA sayagahaNaM, ee ahameva tassa appisaM / parihaNatosA sahisaMnihANa taha bhAsaNaM cittaM // 739 // eehiM diTThehiM, so cciya diTThotti parihiehiM tu / so cciya osatto sahi!, emAdi atIvanehajuyaM // 740 // vIsattha bhAsiyANaM, savaNatthaM AgaeNa rannA o / sayameva suyaM eyaM, kovo aviyAraNA ceva // 741 // ettha ya imaM nimittaM, annamiNaM maggiyaMpi no dinaM / atreNa niyapiyANehaotti gayaseTThiputtreNa // 742 // paTThavaNamAgayANaM, caMDAlINaM ca dANamANAe / rannammi bAhucheyaM, kuNahatti imIe pAvAe // 743 // karaNaM vAhANayaNaM, taha dukkhA pasavaNaM NaItIre / DiMbhapaloTTaNa ipaimuhadharaNaM kahavi kiccheNa // 744 // devayakaMdaNa saccAhiThANa taha bAhubhAvao caraNaM / tAvasakumAradaMsaNa, gurukahaNa tavovaNANayaNaM // 745 // raNo aMgayadarisaNa, NAme saMkA ya seTThipucchaNayA / ciTTheti daMsaNe NANa sogamaraNatthaNiggamaNaM // 746 // afe cehara abhi amiyateya sunimitta jogao dharaNaM / kahaNA Na imovAo, eyammI patthue NAyaM // 747 // gaMgAtIre sottiya, caMDAlAiracchAijaracIre / dhaNe vicchittaguddhayaparaMparAe mahAdoso // 748 // tassa parivajjaNatthaM, NijjAmagapuccha ucchudIvammi / kahie NeyAvaNamacchaNA ya taha ucchuvittIe // 749 // kAleNa bhiNNavAhaNa, vANiyagamaNamucchurasa saNNA / piMDAgArA bahuso, jAyANegesu ThANesu // 750 // 301 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 upadvezapa: : bhAga-2 ikkhAhArA sottiyamuhadukkhaNayammi sannapAsaNayA / ikkhuphalati ya bhakkhaNa, gavesaNA ceva jatteNa // 751 // evaM niyasannAyavi, bhakkhaNa kAleNa daMsaNaM tassa / pucchaNa sAhaNa pItI, tato ya AhAra bollaMti // 752 // bhakkhAmi NiccamucchraM, kiM Na labhasi tapphale Na hoMtitti / daMsemi ahaM bhaddatti daMsaNe haMta saNNesA // 753 // kassa mamaM ciya kiM No, acchA kAleNa kaDhiNabhAvAo / saccaM Na aNNaheyaM, viNNAsaNao tahA NANaM // 754 // pacchAyAvo bohaNamesA logaTTiI Na tattamiNaM / ANAyAro seyaM tatto suddhI u jIvassa // 755 // NiyasAgama kahaNaM, pAyacchittakaraNaM ca jatteNa / savaNaM ca tattanANaM, AsevaNamuciyajogassa // 756 // tA jaha so asuibhayA, mohAo asuibhakkhaNaM patto / taha dukkhabhayA taMpi hu, mA dukkhohaM samAdiyasu // 757 // sattha bhaNieNa vihiNA, kuNasu tumaM ettha dukkhapaDiyAraM / appavaho puNa sAvaga !, paDisiddho savvasatthe // 758 // appaparobhayabheyA, tiviho khalu vaNNio vaho samae / jaMteNAkAlammI, iovi dosotti esANA // 759 // dosA u ya NarANaM, viNNeyaM savvameva vasati / jaM pAvaphalaM dukkhaM, tA alameeNa pAveNa // 760 // aNNaM ca nimittAo, muNemi NegaMtiyaM tuhaM vasaNaM / avi abbhudayaphalamiNaM, tA ciTThaha jAva anaMti // 761 // evaMti abbhuvagayaM, Thio ya NayarAo bAhire rAyA / dhammaka hasavaNa toso, sUvaNaM tattheva vihipuvvaM // 762 // Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 sumiNo ya caramajAme, kappalayA phalavaI tahA chiNNA / laggA visiTTha phalayA, rUveNa'higA ya jAyati // 763 // maMgalapAhAuyasadda bohaNaM sahariso tao rAyA / vihipuvvaM gurumUlaM, gao tahA sAhiyamiNaM tu // 764 // guruNo jahattha vINaNa, raNNo toso gavesaNuvaladdhI / savvassa jahA vattassa harisalajjAu to raNNo // 765 // milaNaM gurubahumANo, dhammakahA bohi sAvagattaM ca / baMbhavaya jAvajIvaM, ubhayANugayaM duvehaMpi // 766 // ahiyaM ca dhammacaraNaM, ceIharakAraNaM tahA vihiNA / puttavivaddhaNa ThAvaNa, NikkhamaNaM dANa vihipuvvaM // 767 // 303 caramaddhAdosAo, saMghayaNAivirahevi bhAveNa / saMpuNNadhammapAlaNamaNudiyahaM ceva jayaNAe // 768 // have azaTha vaktavyatA saMbaMdhI 'saMo' e pramANe 33 gAthAothI kathAnakane jaNAve che-- zaMkha-kalAvatInuM kathAnaka A jaMbudrIpamAM dakSiNArdha bharatanA madhyakhaMDamAM vyApakapaNe lokone karAyo che saMtoSa jenAvaDe evo zrImaMgala nAmano deza che, arthAt dezanI kudaratI samRddhi evI che jethI loko sukhI ane saMtoSI thai rahe che. jemAM paracakra ane corono saMcAra aTakI gayo che tathA jemAM icchAmujaba caranArA pazuo che te dezamAM zaMkhapura nAmanI zreSTha nagarI che. te nagarI taruNInA mukha jevI che. jema taruNInuM mukha sudIrgha AMkhovALuM che tema te nagarI sudIrgha zerIo vALI che. jema taruNInuM mukha ujjvaLa daMtapaMktithI zobhe che tema te nagarI uttama brAhmaNa samUha(paMkti)thI zobhe che. divase AkAza jema saMcaratA sUryathI haMmezA zobhe che te nagara saMcaratA zUravIrothI zobhe che ane rAtre AkAza jema tArAo rUpI AbharaNothI zobhe che tema te nagara rAtre suMdara AbhUSaNone dhAraNa karatA lokothI zobhe che. vaLI jema udyAna vicitra prakAranA vRkSothI zobhe che tema te nagara citrazALAthI zobhe che. vaLI jema udyAna aneka AmravRkSono AdhAra che tema te nagara anekono AdhAra che. jema udyAna sujAti Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 upadezapada : bhAga-2 (mAlatI)nA puSpothI ramaNIya che tema te nagara jAtivaMta (uttama) puruSothI ramaNIya che. jema udyAna punnAga-nAgavRkSothI zobhe che tema te nagara sapheda hAthIothI ramya che. jinAlayonA dhvajonA bAnAthI UMcI karAI che AMgaLI jenA vaDe evuM zaMkhapura nagara vAjiMtranA gaMbhIra nAdathI jANe kahI rahyuM che ke te loko! tame kaho, manuSyalokamAM AnA jevuM bIjuM koI nagara che? zaMkhanI jema ujvaLa varNa jevo, potAnA kaMThanI madhuratAthI utpanna karAyo che lokomAM saMtoSa jenA vaDe, zuddha kuLarUpI samudramAM utpanna thayelo evo zaMkha nAmano rAjA te nagaramAM che. avadyathI (pApathI) rahita evo te rAjA rAjyanuM pAlana kare che. caMdra jema potAnA zItaLa kiraNothI lokone zItaLatA Ape che tema te rAjA loko pAse alpa kara laIne prIti upajAve che. (6) anya divase rAjA jyAre sabhAmAM beTho hoya che tyAre pratihArathI nivedana karAyela vinayathI yukta gajazreSThIno putra datta rAjasabhAmAM dAkhalo thayo. rAjAnI pAse rAjayogya bheTamuM dharIne, premapUrvaka praNAma karIne, Asana upara beTho tyAre rAjAe pUchyuM: he gajanaMdana! ATalA badhA divase kema dekhAyo? tAru zarIra nirAbAdha varte che ne? gajanaMdane kahyuM. devanA mukhanA darzana thaye chate sarvakuzala ja varte che. gajavaMdana kahe che-he mahAprabhu! dizAonI yAtrA karIne jemAM dhana upArjana karAya che evo vaNika lokono kuLadharma ahIM lAMbA samaya pachI AvavAnuM kAraNa che. ane bIjuM-du:khe karIne choDI zakAya evA strI ane gharane choDIne je manuSya pRthvItalane joto nathI te kUvAnA deDakAnI jema sArAsArane jANato nathI. dezATana karavAthI vicitra bhASAo tathA vicitra dezanItionuM jJAna thAya che. pRthvItalanI upara bhamatA ati adbhUta Azcaryo dekhAya che. tethI he deva! dhanano artha evo huM jagatamAM prasiddha nagaromAM jAuM chuM ane devasAla nAmanA nagaramAM huM sukhapUrvaka vepAra mATe gayo hato. rAjAe kahyuM jatA AvatA rastAmAM ke te nagaramAM gayelA te vidvAnanA manane haranAra evuM kaMI apUrva Azcarya joyuM? datte kahyuM: seMkaDo AzcaryothI bharapura, sphaTikamaya killAthI vIMTaLAyeluM evuM devasAla nAmanuM vizAla nagara che tyAM apratima jinAlayo che. tyAM kara vinAno sukhano arthI loka vase che. tyAM koIpaNa mAyAvI nathI. sarvaloka pIDA vinAno che. strIonI paNa rakSA IcchAtI nathI, arthAt strIo paNa nirbhayapaNe rahI zake che. koi vezyAvargane mAnatuM nathI, arthAt te nagaramAM koi vezyAo nathI. sarvathA lokomAM klezabuddhino abhAva che. ane bIjuM paNa, mAMsAhArIo ane dhIvaro(mAcchImAro) mAnya karavAmAM AvatA nathI. he deva! jyAM patnIthI sahita evA gRhastho paNa pradhAnamunio jevA dekhAya che. he deva! tamArI pAse Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 305 keTaluM varNavIe? ane anya paNa bIjuM je AzcaryakAraka jovAyuM che te kahI zakAya tevuM nathI. nIlakamala cakSuvALA deva svayaM ja nirIkSaNa kare. (20) A pramANe kahIne prayatnathI chupAvI rAkhela citraphalakane kADhIne batAve che. rAjA tene hAthamAM laI jue che. citraphalakamAM devIonA rUpane hasI kADhanArI, mananI aMdara camatkAra utpanna karanArI tathA lAvaNyarUpI pANIne bharavA mATe kaLaza samAna stanavALI eka kanyAne joI. teNe pratikRtine namaskAra karyA. zuM kharekhara A raMbhA che ke tilottamA che? A devI che ema teNe manamAM vicAryuM. rAjAe hasatA hasatA dattane pUchyuM: aho! saralasvabhAvI tAre (tArAvaDe) A mukhAkRti kuTila kema AlekhAI? lAMbA samaya sudhI pratikRtine joIne rAjAe kahyuM: A koI vijJAnano prakarSa apUrva che jenA vaDe A AvI AlekhAI che. paNa A kaI devI che? ema rAjAvaDe pUchAyelA datte kahyuM: joine anyU Alekhana karavuM emAM Alekhana karanArano ahIM kyo prakarSa gaNAya? vijJAnano prakarSa to eka prajApatino che jenA vaDe pratikRti vinA paNa AvI nirmANa karAI che. AmAM nyUnatA zuM che? ema rAjAe pUchyuM. enuM mukha caMdranA kiraNa jevuM nirmaLa che. be AMkho kamaLadaLa jevI che. Ano aMgano vinyAse koIka adbhata ramaNIya che. lAvaNya samudranA jaLa karatA adhika che. Ano dRSTibhaMga raMgabhUmimAM rahelA kAmadevarUpI naTanA dRSTibhaMga jevo che. tenA AMkhano khUNo kAna sudhI laMbAyelo che. hasatA hasatA rAjAe kahyuM: citramAM AlekhAyelI paNa A devI mArA cittane spaSTapaNe hare che. datte kahyuM: devavaDe A mAnuSI paNa devI karAyelI che. athavA devanA prabhAvathI manuSya strIo ja devIo thAya che. are! datta! AvA prakAranI manuSya strIo kayAMya hoya che? hasatA mukhathI datte kahyuM: deva hakIkata sAMbhaLe. te lIlA anya ja che. te aMganI suMdaratA koIpaNa anya ja che. ane je mAnuSInuM Alekhana karAyuM che te to mAtra smaraNa mATe che. kharekhara rUpa to koI anya ja che. vismaya pAmelA rAjAe puchyuM: to he bhadra! tuM kahe A koNa che? pachI datta javAba Ape che ke, he deva! A mArI bahena che. rAjA kahe che ke-he datta! jo A tArI bahena che to meM tene nathI joI ema tuM kema bole che? datte kahyuM: ahIM paramArtha zuM che te devane jaNAvuM chuM. pitAjInA atyaMta AgrahathI ghaNAM kiMmati karIyANA bharIne dezadarzana mATe akhaMDa prayAsothI huM cAlyo. aneka dezone oLaMgIne devasAla nagaranA sImADe trADa pADatA vAghovALA zUnya araNyamAM pahoMcyo. eTalAmAM huM daDha bakhtara paherIne subhaTanI sAthe ghoDA upara besIne 1. anyUna-jevuM che tevuM, kaMIpaNa khAmIvALuM nahIM. 2. vinyAsa-aMgaracanA. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 upadezapada : bhAga-2 bhilla-puliMdAdinI zaMkAthI te bhayaMkara vanamAM AgaLanA mArganI cokasAI karuM chuM teTalAmAM eka sthAne mArganI najIkamAM jeno ghoDo tarata ja maraNa pAmyo hato tevA avikalAMga puruSane ekAeka joyo. sarvAge suMdara evo A kAmadeva zuM ratinA virahamAM maraNa pAmyo che? A pramANe vicAra karIne tenI pAse pahoMcIne meM tenuM nirIkSaNa karyuM. tene kaMThe prANa AvI gayelA jANIne meM zItaLa jaLa chAMDyuM. jene pharIthI navI cetanA vaLI che evA te pathikane meM pharIthI pANI pAyuM. A bhUkhathI durbaLa thayo che ema jANIne meM tene lADu khavaDAvIne tRpta karyo ane pUchyuM: he supuruSa! kyAMthI athavA kevI rIte tuM A gahana vanamAM Avyo che? teNe kahyuM: je manohara deza nathI, jyAM svacchaMdIvaDe pahoMcI zakAtuM nathI tyAM karmarUpI pavanavaDe jIva UpADIne laI javAya che. tethI devanaMdi dezamAMthI ghoDAvaDe haraNa karAyelo huM ahIM Avyo chuM. he supuruSa! tuM paNa kahe kyAMthI Avyo? meM paNa tene kahyuM: te dezanA vibhUSaNa samAna zrIdevasAla nagaramAM ame jaIe chIe. tame ghoDAnI savArIthI ghaNAM thAkelA cho tethI mArA sukhAsana upara beso. hA ema svIkArIne te jaladIthI sukhAsana upara beTho. pachI ghaNA hAsyavinoda karatA karatA jatA araNyano keTaloka bhAga pasAra karyo tyAre rAtri zarU thatA teoe tyAM vizrAma (mukAma) karyo. (47) bIjA divase ame ekAeka sainyane joyuM je vegavaMta ghoDAonA samUhathI vyApta hatuM. te sainya bhayaMkara hAkoTAnA kolAhalathI dizAnA samUhane bharI dIdhuM hatuM. te sainyamAM vAgatA DhakkA, DakkA, Duka, kaMsAla ane kAhalanA avAjoe bhuvanane ekAeka bharI dIdhuM hatuM. yubhita thayelA sArthanA subhaTo bakhtara paheravA lAgyA. tamo bhaya na pAmo ema bolato ghoDesvAra mArI AgaLa Avyo ane kahevA lAgyo ke are! are! tamArA vaDe kayAMya puruSa jovAyo? ATaluM bolatA ghoDesvAre hAtha pakaDI turata ja batAvyo ke ApaNe jenI zodha karIe chIe te A svayaM ja che. baMne paNa harSita thayA. A vRttAMtane jANIne vijayarAjA svayaM ja Avyo. baMdI lokoe nAro bolAvyo ke jayasenakumAra jaya pAmo. jayasenakumAra paNa page cAlIne potAnA pitA rAjAnuM abhutthAna karyuM. snehapUrvaka romAMcita thayelo pagamAM paDyo. pitAe pUchyuM: he vatsa! tuM A araNyamAM kevI rIte Avyo? teNe paNa kahyuM he deva! te duSTa ghoDo mane A nirjana aTavImAM laI Avyo. pachI kheda pAmelA meM lagAma choDI dIdhI ke tarata ja ghoDo Ubho rahyo ane huM nIce Utaryo. A ghoDo akAryakArI che ema jANIne prANo tene (ghoDAne) choDIne tatkALa cAlyA gayA ema huM mAnuM chuM. pachI huM unALAne lIdhe utpanna thayela tRSNAthI vyagra thayelo dAruNa zramane pAmyo. cAreya bAjuthI A jagatane aMdhakAramaya jovA Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 307 lAgyo. AnA pachI zuM thayuM te huM kaMIpaNa jANato nathI. kAraNa vinAnA bhAI A sArthavAha puruSasiMha vaDe huM jIvALAyo chuM ema bolatA teNe rAjAne batAvyo. pachI rAjAe mane sAkSAt joyo. meM rAjAne praNAma karIne kahyuM. prANadAnamAM mArI koI zakti nathI. A kumAra jIvI gayo temAM daivano prabhAva che. khuza thayelA rAjAe mane daDha AliMgana karIne kahyuM: he bhadra! tuM mAro prathama putra che, udvigna vinAno thaIne besa. pachI sArtha mATe rakSakonI nimaNuka karIne huM devasAla nagaramAM laI javAyo ane amArA baMneno samAna ja satkAra karAyo. pachI he deva! te rAjakumAro vaDe mAruM hadaya evI rIte haraNa karAyuM ke huM mAtA-pitA, nagara ane dezanA vasavATane bhUlI gayo. paraMtu te rAjAne zrIdevInI kukSimAM utpanna thayelI, lakSaNavaMtI, surUpALI jayasenakumArathI nAnI, rUpathI tilottamAnI tulanA kare tevI, kaLA-kalApamAM pAraMgata, sucaritrathI janamanane haranArI, sArthakanAmavALI kalAvatI putrI che. tenA mATe anurUpa varanI cAre tarapha tapAsa karI paNa kyAMya anurUpa vara prApta thayo nathI. tenA mAtA-pitA ane bhAI ciMtArUpI agnithI baLe che. kahyuM che ke-"putrIo janmatAM ja mAtA-pitAne dInatA utpanna kare che, yauvanane prApta thaye chate ciMtArUpI sAgaramAM pheMke che, sAsare jAya tyAre saMtApa utpanna kare che, pati tyAga kare athavA putra na thAya to manotApane utpanna kare che. Ama janma divasathI ja putrIonI saMpatti nakkIthI niMdAya che." teoe mane kahyuM ke bahena mATe ucita varanI tapAsa kara. kemake pRthvI bahuratnA vasuMdharA che ane tuM ghaNAM sthAnomAM pharanAro che. hA, huM tema karIza ema kahIne meM paNa tenuM pratichaMda AlekhyuM. temanI anujJAthI kramathI tapAsa karato huM ghare pahoMcyo. paraMtu mArA haiyAmAM e rAyamAna thAya che ke A devane ja ucita che, potAnA svAmIne choDIne strIratna bIjA kone zobhe? kulAcala parvatamAM udaya pAmelA sUryanuM sthAna ratnAkara che. zuM jyotnA caMdrane choDIne bIje kyAMya ghaTe? tene sAMbhaLIne te vakhate rAjA ghaNo ciMtAtura thayo. mAre AnI sAthe jaladIthI samAgama kevI rIte thaze? (72) eTalIvAramAM maMdiromAM madhyAhnano samaya sUcavanAra zaMkhanAda thayo, tyAre kAlanivedake nivedana karyuM ullasita thayo che tejano samUha jeno evo sUrya AkAzanA madhyabhAgamAM cAlI rahyo che. atyaMta pratApI jIvone jIvalokamAM zuM asAdhya che? devanI pUjAthI sauMdaryanI vRddhi karavAmAM mAtA samAna, manorama, ghaNA mahotsavathI sahita lakSmI ane kamalAkSI strI prApta thAya che. pachI rAjA AsthAna maMDapamAMthI Ubho thaIne, snAnAdi kartavya karIne devAdipUjana karIne kaMIka AhAra karyo. madhurAdi rasamAMthI koI rasano Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 upadezapada : bhAga- AsvAda na thayo ane manamAM haMmezA ja kalAvatInuM smaraNa thayA kare che. pachI koipaNa vastumAM rati nahIM pAmato potAnI zayAmAM sUto. pachI unmatta thayelo A pramANe vicAravA lAgyoH he deva! tAruM kalyANa thAo, jenA vaDe devInA rUpane jItanArI te mRgAkSI nirmANa karAI che. AkAzamAM gamana karavA sahAyaka evI pAMkho manuSyone paNa nathI maLI te ja tenI khAmI che. tethI he prabhu! tuM hamaNAM suMdara piMchAno bhAra Apa jethI vallabhAnuM durlabha mukharUpI kamaLa ladIthI jouM. zuM amRtathI nirmANa thayelo evo koI divasa ke koI rAtri Avaze je divase huM tenA vakSa:sthaLa rUpI sarovaramAM haMsanI jema kriIDA karIza. athavA kyAre madhura-obdarUpI daLathI yukta, pracura sugaMdhathI yukta, evA tenA mukharUpI kamaLanI AgaLa madhukara lIlAne avitRSNa thaIne karIza? A pramANe cittanI ciMtAmAM taNAto kaMika kSaNa vitAvIne (pasAra karIne) pharI paNa sabhAmAM gayelo tenI kathAmAM divasa pasAra kare che. (82). have bIje divase sevAtA che caraNarUpI be kamaLa yugala jenA evA rAjAne ekAeka UMcA vyAsathI ruMdhAI gayo che kaMTha jeno evA koika carapuruSe kahyuM: he deva! moTuM sainya kyAMyathI paNa tArA dezamAM praveze che. rathanA cakronA vAdaLa jevA avAja tathA hAthIonA heSArava tathA ghoDAonA khUranA avAjathI unmizrita evo kolAhala vanya pazuone saMtApato dizAone pUre che. ane bIjuM paNa te sainya UMcA daMDa upara dhAraNa karAyelA sapheda kamaLa ane samudranA phINanA samUha jevI saphedAine tathA unmArge lAgelA kSIrasamudranA pANInI zaMkAne karAve che. devanA sarva paNa prAMtasAmaMto vinayathI namelA varte che. to he deva! A anArya AcaraNa karanAra kyAMthI UgI nIkaLyo? Ane sAMbhaLIne raNakrIDAno utsuka, bhRkuTinA bhaMgathI bhayaMkara zarIravALo, krIDA sthAne nirdayapaNe haNAyuM che pRthvItaLa jenA vaDe evo rAjA kahe che ke, are! are! jaladI prayANa DhakA vagaDAvo are! sAmaMto taiyArI karo. A koIka ramakaDuM AvyuM che. Adezane jhIlIne bhaTo senA taiyAra karavA lAgyA. tathA ratha-hAthI-ghoDA-vAhana ane bakhatara tathA zastrasamUhane taiyAra kare che. zuM thayuM? zuM thayuM? ema bolato nagara loka cArebAju bhame che. sthAne sthAne moTo kolArava saMbhaLAya che. eTalIvAramAM hasato datta rAjAnI pAse Avyo ane kahyuM he deva! akaDe A AraMbha mAMDyo che? kharekhara! je citramAM raheluM paNa jovAyuM ane je devanA cittamAM ja raheluM che te A svayaMvara ratna AvI rahyuM che. daze dizAmAM vistAra pAmyo che kIrtino samUha jeno, rUpathI jItAyo che kAmadeva jenAvaDe, kalArUpI samudrane pAra pAmelo te A Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 309 jayakumAra ahIM Avelo che. tenuM vacana sAMbhaLIne rAjA ekAeka jANe amRtakuMDamAM DULyo! cittano dAha zamI gayo. rAjA ghaNo harSa pAmyo. dattane suvarNanI jIbha ane aMga upara paherelA AbhUSaNo ApIne kahe che ke, he suMdara! A durghaTa bInA kema banI? hasato datta kahe che ke devanA aciMtya mAhabhyathI durghaTa paNa vastunI siddhi saMbhave che. amArAvaDe ahIM bIjuM zuM kahevAya? pachI matisAgara maMtrIe kahyuMhe deva! sajjana vaDe upArjana karAyela vibhava sarjananuM hita karanAra thAya che tema A datta A nAyakanuM sadAkALa hita karanAra thAya che. ane vaLI-puSpo vinAnuM paNa vaDanuM vRkSa madhura phaLothI svajanone AnaMda Ape che. atyaMta suMdara phUlovALo palAzavRkSa paNa virasa phaLone nathI Apato. ghaNAM jaLathI bharelA vAdaLo pramANopeta gAje che ane madhura varase che, jyAre pANI vinAnA vAdaLo ghaNo garjArava kare che ane varasatA nathI tenuM tame tucchapaNuM juo. sarvaloka moDhA AgaLa mIThuM bole che. parokSamAM guNanI prazaMsA e aMtaranA bahumAnanuM lakSaNa che. vinayathI namelo kusevaka paNa vividha vacanothI mukha AgaLa stuti kare che. susevakonI svAmI uparanI bhakti avasare parakhAya che. tethI A zreSThIputra deva viSe akRtrima snehavALo che paNa teNe A vAta gaMbhIratAthI jaNAvI nathI. tamArI upara bhaktinA anurAgathI datte te balikAnI AgaLa tamAruM guNakIrtana kareluM che tethI tene ApanA upara rAga thayo che. A datta zreSThI mAtA-pitA vaDe ahIM bAlikAnI sAthe ja mokalAyo che. paraMtu vadhAre jhaDapathI mArga kApIne A devane jaNAvavA nimitte ahIM sAthe Avyo che. datte kahyuM: A atisAra maMtrI yathArtha nAmavALo che, arthAt nAma pramANe guNavALo che. jo ema na hota to parokSapaNe dezAMtaramAM banelI hakIktane pratyakSanI jema A pramANe vizvAsapUrvaka kevI rIte kahI zake? athavA bhUminI aMdara UMDe daTAyelA nidhine upara ugelI velaDI ghAsa AdinA lakSaNothI AMkhovaDe nahIM jovA chatAM kuzalapuruSo buddhithI joI zake che. (108) pachI rAjAe laDAinI taiyArI karatA sainyanuM nivAraNa karIne dhIdhana maMtrIne poNImAM (satkAra pravRttimAM) niyojyo. te paccINImAM nagararakSaka loka kahevAyo ke yathAAdaravALA thaI atyaMtara ane bahAra mahotsava karavA pUrvaka nagarane pravartAvo. tathA kArAgRhanI zuddhi karo, arthAt kedIone choDI mUko, maMdirone dhoLAvo, zulka zALAne baMdha 1. nanIhyA-je jIbhathI zubha samAcAra apAya che te vyaktine suvarNanI jIbha ApavAmAM Ave che. 2. paccINI-atithi ke vizeSa vyakti Avela hoya tyAre tene levA sAme javuM tene paccorI kahevAya che. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 upadezapada : bhAga-2 karo ane kara levAnuM mulatavI rAkho. ane hamaNAM mALI-taMbolI vageree potapotAnA vyApAramAM sarva prakAre pravRtta thavuM. yajJAvAsamAM toraNo baMdhAvo ane baLada vagerethI haLathI khetaro kheDAvAnuM baMdha karo tathA hAthI-ghoDA-baLada-UMTAdine ghAsacAro nIro. A pramANe mALI-taMboli vageree rAjAnI yathokta AjJA mAthe caDAvI. rAjA paNa apUrva pramodabharane anubhavavA lAgyo. (114) - have buddhimAna maMtrIe jayasena vagere sainyalokanuM evuM sanmAna karyuM ke jethI samasta paNa jayasenavageree atyaMta mastaka dhuNAvyuM, arthAt ghaNAM harSa pAmyA. yathocita sthAne AvAsa apAyo. nagarI saMtoSavALI thaI. pRthvItala upara mastaka jhUkAvIne kumAre rAjAne praNAma karyA. harSapUrvaka AliMgana karyuM. zaMkha rAjAe pRthvIpatinuM svAgata karyuM. rAjAe parijana sahita uttama Asana upara beThelA jayasenanuM gaurava karyuM. jayasena kumAre paNa maMtrI vagere parivAranuM ucita nItithI sanmAna karyuM. pachI teo siMhAsana upara bIrAjamAna thayA tyAre prazAMta-mukha kAMtivALo kumArano viraMga nAmano maMtrI kahe che ke amArA svAmInuM hRdaya tamArA guNothI ghaNuM harAyuM che. dattavaNike tamArAM nirmaLa svarUpanuM evuM varNana karyuM ke amArA rAjAnI cittarUpI dIvAlamAM TaMkotkIrNanI jema kotarAI gayuM. tAta tamone prema nirbhara A pramANe saMdezo kahevaDAvyo che ke, he dhIra! dUra beThelA ame guNanA bhaMDAra evA tamAruM gaurava kaI rIte karIe? je suISTa prazasta vastu guNIone Apato nathI to tenI nipuNatA kevI? tenI udAratA paNa kevI? teno guNo viSe anurAga paNa kevo? tethI tamArA udAraguNanA anurAgathI lAvaNyakaLAkalApaguNathI yukta, ativallabha A bALA tamane mokalI che. A bALAne bIjA rAjakumAro upara anurAga thayo nathI. zuM lakSmI viSNune choDIne koI upara rAga kare? tethI he supuruSa! he praNayIjanano praNaya pALavAmAM pravaNa! AnuM pANigrahaNa karIne amArA manane AnaMda Apa. pUrve mArAthI paNa AnuM koI vipriya jovAyuM nathI. tethI jema hAthiNI viMdhya parvatanuM smaraNa na kare tema tame tevuM karo jethI mArI putrI mAruM smaraNa na kare. athavA sukulamAM janmelAonI AgaLa vadhAre kahevAthI zuM? kAraNa ke sukulIno svabhAvathI zaraNe AvelA mATe vAtsalyavALA hoya che. (127) A pramANe nivedana karIne maMtrI virAma pAme chate zaMkha jevA madhura dhvanivALA zaMkharAjA kahe che ke, maMtrIe bahu sAruM kahyuM. aho! vijayarAjAnuM saujanya koIka apUrva che. amArA paNa guNothI tenuM hRdaya toSa pAme che. jo ke bALapaNamAM paNa pitAnA viyogathI ame rAjApaNuM pAmyA tethI zuM ame hIna mativALA paNa guNavAna thaI gayA? puruSanA kAryo paripakvatA Ave tyAre ghaNA guNonA rasathI pUrNa thAya che, kAcA nirguNa phaLo Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 311 pakSIonA manane AnaMda ApatA nathI. athavA uttama loko bIjAnA doSomAM paNa guNo ja jue che. kemake caMdra potAnI kAMti haranAra paNa laMchanane choDato nathI. amRtanI mUrti evA uttama puruSo priya ja bolavuM jANe che. kharekhara caMdra amRta sivAya bIjuM kaMI jharAvavA jANe che? tethI niSkAraNa vAtsalyavALA, guNanidhi, pitAtulya te rAjAnuM vacana huM zA mATe na mAnuM? have te vakhate AvelA dattane vizeSathI vizvAsa thayo. kAraNa ke A deva (rAjA)mAM AvuM anuddhatapaNuM che, e nyAyathI suMdara che, vacana vaibhavavALA che, temanuM dAkSiNya, vinaya ucitajJatA apUrva che. to paNa potAnA guNo viSe abhimAna nathI ane paraguNa stutimAM anurAga che. athavA mahAnubhAvo AvA ja prakAranA hoya che. kahyuM che ke macakuMda jevA ujvaLa potAnA guNothI bhuvanAMtara bharAyuM hovA chatAM dhIra puruSo tevo AnaMda pAmatA nathI jevo AnaMda bIjAnA guNanA lezane bolavAthI pAme. uttama nidhinI jema devanuM caritra ati adbhUta guNaratnothI bhareluM che, je ahIM varNavAtuM konA pramodanuM kAraNa na bane? caMdra jevA zItaLa cakSuthI jotA rAjAe kumArane A pramANe kahyuM: he suMdara! tuM atyaMta sajjana che je mane guNovaDe grahaNa kare che. athavA svabhAvathI nirmaLa sajjananA haiyAo sukhapUrvaka grahaNa karAya che. darpaNanI sapATImAM konA vaDe potAnuM pratibiMba nathI paDAtuM? tuM vijayarAjAno putra che tethI tArAmAM AvA prakAranA guNo ja ghaTe. AmravRkSa kyAreya paNa liMboLIne ApatuM nathI. (142) eTalIvAramAM avasara pAThake jaNAvyuM te sAkaranA cUrNanI madhyamAM bharelA dhRtapAtrane UMdhuM vALe che. khAMDathI mizrita loTanA kuMDamAM ghIthI bharelA hAtha masaLe che. te zeraDI jevuM madhura saMskArita kareluM (kaDheluM) dUdha hAthamAM paDeluM meLave che. kAraNa ke bhAgye paNa AvA prakAranuM sarjana kuTuMbanuM nirmANa karyuM che. guNonA sAgara zaMkharAjA kyAM ? ane vijayarAjA kyAM ? to paNa dvIpAMtaramAM raheluM ratna bhAgyanA yogathI yogyamAM joDAya che. avasarane ucita pravRtti karanAra pAThakanI upara sarve kRpAvaMta thayA. pulakita zarIravALA sarve ati moTA satkAra kare che. vidvAnanI sabhAne samucita saMkathA karatA keTalIka paNa kSaNa pasAra karIne pachI prasanna haiyAvALA potapotAnA ghare gayA. haMmezA dAna ane grahaNamAM udyata thayelA, vadhatI che madhura vicAronI Apa le jeonI, paraspara cittanuM anuvartana karanArA evA teonA divaso pasAra thAya che. keTalAka divaso pachI nirmaLa AkAzataLamAM graho uccasthAnamAM rahe chate zubhadivase vivAha pravaryo. vAgatA che vicitra prakAranA vAjiMtro jemAM, vAjiMtronA tAlanI sAthe AraMbhAyu che saghana nRtya jemAM, nRtyanA AvartamAM taNAyo che 1. vAraMgAraMvAra eTale zeraDI. gAya eTale thayeluM banAveluM. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 312 loka jemAM, lokonA mana ane AMkhone upajAvAyo che AnaMda jemAM, harSabhara bhegI thayelI kAminIonA mukharUpI kamaLathI zobhita thayo che AMgaNAno vistAra jemAM, bhojananI vizeSa bhaktithI bhAvita karAyela nagaranA strI puruSo vaDe karAi che prazaMsA jemAM, varNana karAtA che cAritro jeo vaDe evA bhATacAraNonA manoratha karatA adhika apAtA dAnanI ramaNIyatA che jemAM, strIvargathI gavAtA suMda2 madhura-zreSTha-dhavaLa maMgaLagItonI samRddhi che jemAM, maMgaLa (mAMgalika) sAmagrIthI karAyuM che vividha kautuka jemAM, utpanna karAyo che svajanone paritoSa jemAM, ghaNAM harSathI uttamavadhUnuM karAtuM che karakamaLano meLApa jemAM, dAnanI maryAdA nathI jemAM evo kuLanI paraMparA mujabano pANigrahaNa vidhi pravarto. jayasenakumAre paNa pitAe TharAvelA ghoDA-hAthI-dhana-suvarNaAbhUSaNAdika karatA adhika ApyuM. (152) have zaMkha mahArAjA jANe traNabhuvanano vijaya meLavyo hoya tema ekAeka kalAvatInA lAbhamAM adhika cittamAM AnaMda pAmyo. jo ke jayasenanA paNa hRdayamAM zaMkharAjA upara bahenanA snehathI adhika prIti hatI. paraMtu satkAra ane gauravathI guNanidhi upara prIti adhika vadhI. krIDA-AnaMdane upajAve tevI paMDita kathAothI sukhapUrvaka ghaNAM divaso pasAra karIne abhiSita sukhanA bhaMganA duHkhano bhiru hovA chatAM javA mATe utsuka thayo. ane teNe rAjAne kahyuM: he deva! tamAruM sAnidhya amane dustyAjya che to paNa mAtA-pitA manamAM ghaNI adhRti karaze tethI ame svasthAne jaizuM. tame rajA Apo. rAjAe kahyuM: priya darzana, dhana, jIvitamAM koNa tRpti pAme? tethI he kumAra! vadhAre zuM kahIe? to paNa pharIthI jema bane tema jaladI amRtanI pRSTi samAna meLApa thAya tema prayatna karavo. svapnamAM paNa kalAvatI devI saMbaMdhI ciMtA na karavI. kAraNa ke ratna koinA paNa ciMtAno viSaya banato nathI. jayasenakumAre paNa kahyuM: tamArI vAta satya che, anyathA nathI. pitAe pUrve paNa je kahyuM hatuM te huM pharIthI kahuM chuM, te A kalAvatI tamane thApaNa rUpe arpaNa karelI che tethI tamAre enI saMkaTa ane utsava baMnemAM kALajI karavI. A pramANe vAtacIta karato, viharUpI agnithI bhayaMkara dAjhelI raDatI kalAvatIne mUkIne rAjAvaDe anusarAto jayasena kumAra cAlyo ane kramathI devasAla nagaramAM pahoMcyo. mAtA-pitAne maLyo ane harSathI sarva vyatikara jaNAvyo. (163) saMpUrNa manorathavALo pRthvIpati zaMkha paNa te priyAnI sAthe akhaMDa bhogone bhogavavA lAgyo. tenA viyogamAM kSaNa paNa haiyAmAM sukha pAmato nathI. potAnA prANArpaNa karavA 1. pIhiyaya-pra++ta+7=pIhiyaya abhilaSita sukhanA bhaMganA duHkhathI bhIruM. madhyamapadalopI samAsa. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 313 taiyAra rahe che, haMmezA tenI kathA karato rahe che. vadhAre zuM? zarIra anya kAryo kare che paNa citta kalAvatImAM rahe che. aMtaHpura paNa sarva kalAvatImaya thayuM. tathA te tanvIe rAjAnA vizALa paNa hRdayane evI rIte rUMdhyuM ke jethI bIjI zokyo tenA hRdayamAM thoDA paNa avakAzane pAmatI nathI. paNa te kalAvatI kyAreya jUThuM bolavAnuM zIkhI nathI. paizUnya karavAnuM zIkhI nathI, irSyAne adhIna thatI nathI, potAnA saubhAgyano garva nathI. priya bolavAnuM zIkhI che, sarvanI ucita pratipatti kare che. duHkhIone viSe dayA pALe che. zIla paripAlanamAM rAgI che. rAjA tenA premamAM baMdhAyelo rahe che. parijana paNa tenA vaDe khuza karAya che. zokcavarga paNa tenI vividha prakAre guNa stavanA karavA lAgyo. tRNasamAna manAyA che svarganA sukho jenA vaDe evI sukhasAgaramAM DUbelI kalAvatI ziyALAnA divasonI jema jhaDapathI pasAra thatA divasone jANatI nathI. (171) have anyadA sukhe sUtelI rAtrinA madhyabhAgamAM sUracaMdananA kardamathI carcita suvarNa kaLazane jue che. te kaLaza kSIrodhinA nIrathI pUrNa che. vidyutanA puMja samAna ujjvaLa che. kamaLathI mukha DhaMkAyeluM che. potAnA khoLAmAM rahelo che. viziSTa prakAranA maNionA samUhathI cita che. tatkSaNa ja jAgelI rAjAne UThADIne kahe che ke meM hamaNAM AvA prakAranuM svapna joyuM. rAjA kahe che ke, he devI! tane kuLarUpI AkAzamAM caMdra samAna, kuLamATe kalpavRkSa samAna, kuLadIpaka tathA kuLarUpI maMdira mATe dhvaja samAna evo uttama putra thaze. bhale te pramANe thAo ema mAnIne te dhI2 garbhane vahana kare che. vaLI bIjuM--bahu garama bhojanane karatI nathI, bahu zItaLa bhojanane karatI nathI, ati tRSAne sahana karatI nathI, garbhane pIDA thaze evA bhayathI utAvaLI cAlatI nathI ane haMmezA ja garbhaSoSaka vividha auSadhonuM pAna kare che. auSadhIo bAMdhe che. aneka devatAone ArAdhe che. lagabhaga navamAsa pUrNa thavA AvyA tyAre kalAvatInA pitAe sevakone zaMkhapura mokalAvyA ane kahevaDAvyuM ke strI prathama prasUti karavA pitAne ghare Ave che. jayasenakumAre paNa kalAvatI mATe A be bAjubaMdha ati ucita che ema jANIne mokalyA ane rAjA mATe savizeSa bheTa mokalI. kramathI teo zaMkhapura AvyA ane teo dattavaNikanA paricayane kAraNe gajazreSThInA ghare sanmAnapUrvaka utAro apAyA. bhavitavyatAnA yogathI teo prathama kalAvatIne maLyA ane pitAnA kuzaLa samAcAra ApyA ane AgamananuM prayojana jaNAvyuM. (182) 1. auSadhIo traNa prakAranI che. (1) daiva vyapAzraya (2) yukti vyapAzraya ane (3) satttAjaya. (1) daivavyapAzraya-maMtra, maMgalAcaraNa, niyama, prAyazcita, upavAsa praNAma tIrthagamana vagere che. (2) yuktivyapAzraya-yuktipUrvaka khorAka, davA vagerenA sevanane yuktivyapAzraya kahe che. ane (3) hAnikAraka kAryo tema ja vicAromAMthI manane rokavAnA kAryane satttAjaya auSadha kahe che. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 upadezapada : bhAga-2 have lAMbA samaya pachI pitAnA samAcAra maLavAthI devI kalAvatI tatpaNa romAMca kaMcukitakAyAvALI prasannamukhI thaI. suMdara daMtapaMktivALI kalAvatInuM AnaMdodayathI pUrNa, ghaNuM vikasita thayuM che locana yugala jemAM evuM hasatuM paNa mukha hAsyathI vyagra thayuM. ahIM tamone svAgata che, pitAne kuzaLa che ne? mAtA nirogI che ne? mAro bhAI majAmAM che ne? A pramANe pahelA ghaNAM prakAre vArtAlApa karyo. A pramANe snehapUrvaka ucita AvakArathI khuza karAyelA teo kahe che ke A badhAne kuzaLa che. tArA upara badhA utkaMThita manavALA thayelA che, ane rAjAe tArA upabhoga mATe A be devadUSya vastro mokalyA che ane jayasenakumAre snehathI rAjA mATe be bAjubaMdha mokalyA che. kumArane A be bAjubaMdha atipriya che, kemake gajazeThanA putre potAnI priyAnA AbhUSaNa mATe ghaNI mAgaNI karI hatI to paNa tene ApyA nahIM. pachI bhAInA snehathI bhInI thayelI kalAvatI devI svayaM ja grahaNa karIne kahe che ke huM ja temane ApI daiza. adhika sanmAna karIne teone potAnA AvAse mokalyA. devI sakhI samakSa be bAjubaMdha bhUjAmAM paherIne harSanirbhara nizcila dRSTithI jue che. (191). eTalIvAramAM rAjA devInA mahelanA daravAjA pAse Avyo. kalAvatInA harSAravane sAMbhaLIne A ahIM zuM bole che te huM jANuM evo zaMkAspada thayelo rAjA jeTalAmAM DokuM kare che teTalAmAM gavAkSanA gaganataLamAM rahelI devInI bhUjAmAM paherelA be aMgadane jue che ane AvA prakAranA vArtAlApane sAMbhaLe che. kalAvatI bolI ke "AnA darzanathI mArI be AMkho jANe amRtarasathI na siMcAI hoya! athavA A bAjubaMdhane jovAthI mArI vaDe te ja jovAyo che. A aMgada bhUjAmAM paherelA jovAthI rAjAno kalAvatI uparano umaLako ogaLI gayo. tenuM nAma levAthI mAruM jIvatuM hRdaya maravA taiyAra thayuM che. ane bIjuM paNa Azcarya juo ke jayasenane te ja zreSThIputra prANapriya hovA chatAM, bAjubaMdhane mAgavA chatAM na ApyA. sakhIoe kahyuM: he svAminI! teno (tArA bhAIno) tArA para jevo sneha che tevo bIjA koI viSe saMbhave che? ahIMyA Azcarya zuM che? A pramANe nAma ThAma vinAnA ghaNAM ullApo sAMbhaLIne irSAne vazathI rAjA kuvikalparUpI sarpothI DasAyo. AnA haiyAne AnaMda ApanAro bIjo koI vara priya che, huM kaTisnehathI vinodamAtrathI vaza karAyo chuM. zuM huM Ane haNuM? athavA zuM huM AnA jArane haNuM? ahIM A saMbaMdhamAM koNa dUtI che? jenA vaDe Avo saMyoga Ubho karAyo che. A pramANe ghaNA roSarUpI agninI jvALAthI koLiyo karAyuM che zarIra jenuM evo rAjA A kArya bIjAne kahevA yogya nathI (akathanIya che) eTale bIjAne kaMipaNa pUchavA jarApaNa samartha na thayo. moTA sanmAna sthAnane pAmelI ativallabha strIonI upara kayo vibudha puruSa Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 315 vizvAsa mUke? kemake nirmaLakuLamAM utpanna thayelI paNa A kalAvatI AvA prakAranA asaMbaMdha pralApo bole che. to kharekhara te bhraSTazIlA che. A pramANe zaMkA nahIM karavA yogyanI zaMkA karato rAjA tatkSaNa ja pAcho pharyo. moTA duHkhathI saMtapta thayelo duHkhathI divasane pasAra kare che. (204) sUryamaMDaLa asta thayA pachI gADha aMdhakAra patharAyo tyAre cAMDAla strIone guptapaNe bolAvIne svamatikalpita vastune kahI. pachI te kArya karavAnuM svIkArIne teo gaI. rAjAe paNa potAnA niSkarUNa nAmanA bhaTane bolAvyo ane kahyuM: he bhadra! tuM guptapaNe ja mArI kAlavatI devIne savAre laI jaIne amuka araNyamAM choDI deje. have te prabhAta samaye vegavaMtA ghoDAne rathamAM joDIne devIne kahe che ke A rathamAM jaladIthI beso. kusuma udyAnamAM prabhune namIne hAthI upara ArUDha thayelA rAjAe prayANa karyuM che. te svAminI tamane teDI lAvavA mATe mane Adeza karyo che. sarala svabhAvI kalAvatI utAvaLathI ratha upara caDI. niSkarNe paNa tatkSaNa ja pavanavegI ghoDAone haMkAryA. kalAvatIe pUchyuM: rAjA keTale dUra che? niSkaruNa kahe che-he suMdarI! te A rAjA AgaLa jAya che. A pramANe bolatA bolatA araNyamAM pahoMcyA. teTalAmAM rAtri pUrNa thaI. dizA rUpI vadhUonA mukho nirmaLa thayA. rAjAne nahIM jotI devI ghaNI vyAkuLa thaI. te niSkaruNa! A zuM che? rAjA ahIM kema kyAMya dekhAtA nathI? udyAna paNa dekhAtuM nathI. te mane zA mATe phasAvI che? kyAMya paNa vAjiMtrano avAja saMbhaLAto nathI, manuSyano avAja saMbhaLAto nathI. A to mAtra araNya che. zuM A svapna che? matimoha che? zuM IdrajALa che? satya kahe. A pramANe gabharATa bharyA pralApo bolatI, vyAkuLa thayelI devIne joIne niSkaruNa paNa sakaruNa thaI pratyuttara ApavA mATe samartha na thayo. pachI rathamAMthI utarI AgaLa be hAtha joDIne, zokanA samUhathI ruMdhAI gayo che kaMTha jeno evo raDato niSkaruNa bolavA lAgyo. hA, pApI evA mane dhikkAra thAo! he devI! huM sAce ja niSkaruNa , jethI haNAI gayuM che daiva (puNya) jenuM evo huM A kAryamAM niyojAyo chuM. he devI! je purUSa jIvavAne mATe AvA prakAranA pApa kAryane kare che te pApane karanAra pApanI ceSTAvALo duSTa na janme te ja sAruM che. pApI pitAnI sAthe yuddha kare che, snehALa paNa bhAino ghAta kare che sevakarUpI kUtaro sAro, kemake prabhunA (mAlikanA) vacanathI te agnimAM praveze che. rathavaramAMthI utarIne A sAlavRkSanI chAyAmAM beso A rAjAno Adeza che. bIjuM kaMI kahevA huM samartha nathI. vidyutanA nipAtathI abhyadhika bALanAruM tenuM vacana sAMbhaLIne, tenA paramArthane jANIne nIce utaratA mUrchAnA vazathI devI pRthvI upara DhaLI paDI. niSkarNa paNa raDato ja rathane hAMkIne pAcho nagaramAM gayo. (222) Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 have devI krame karIne koika rIte pharI cetanAne pAmI. jeTalAmAM atikaruNa kulagharane yAda karIne raDatI rahe che teTalAmAM pUrve niyukta karAyelI cAMDAlanI strIo AvI pahoMcI ane hAthamAM dhAraNa karAi che bhayaMkara kAtaro jeo vaDe, niSkAraNa kopa vaDe karAyuM che udbaTa bhrUkuTithI bhayaMkara kapALa jeo vaDe evI sAkSAt rAkSasIo vaDe kalAvatI kahevAI. hA duSTA! hA du:kha ceSTA! tuM rAjalakSmI mANavI jANatI nathI jethI snehAkula rAjAnI viruddhamAM varte che? tethI hamaNAM duSkRtanA phaLo bhogava- ema kaThora vacano bolIne ekAeka tenI baMne bhUjAo kApI lIdhI. suvarNanA AbhUSaNathI zobhita keyUra pRthvItaLa upara paDyuM. koika rIte cetanA pAmelI AvA prakAranA vilApane ka2vA lAgI. he daiva! tuM Avo nivRNa thaine mArA u52 kema kopyo che? jethI atarpita ja AvA dAruNa daMDane Ape che? he pApI! zuM tArA gharamAM mArA jevI koi bAlikA nathI? jethI he hatabhavya daiva! aniSTa duHkhane ApatA mAruM paNa aniSTa thaze ema tuM jANato nathI? hA, Aryaputra! tamAre A asamIkSita (vagara vicAryuM) kArya karavuM ucita nathI. he dhIra! anutApa buddhimAna evA tamArA hRdayane adhika bALaze. he nAtha! meM jANatA tamAruM leza paNa vipriya nathI karyuM. he priyatama! jo ajANatA thayuM hoya to tene Avo Akaro daMDa na apAya. koipaNa cADiyAe tamArA kAnamAM zuM bhabharAvyuM che te huM jANatI nathI. svapnamAM paNa mArA zIlanI milanatAnI vicAraNA karazo nahIM. he nighRNa! te sneha, te praNaya, te pratipatti tathA te zubhAlApane teM hamaNAM eka ja sapATe kema raheMzI nAkhyA? strI to kSaNathI rAgI thAya che ane kSaNathI virAgI thAya che paNa puruSo evA hotA nathI, te to svIkArelA vacananuM pAlana karanArA hoya che, AvI paNa lokavAyakA che. paraMtu Aje AnAthI viparIta jovAmAM AvyuM. he tAta! he mAta! he bhrAta! huM tamane prANavallabha hatI. vedanA-maraNathI maratI mAruM rakSaNa kema karatA nathI? pIDAnA vazathI tatkSaNa ja tenuM nirlaja peTa vyAkulita thayuM tene cittamAM vahana karatI prasavanA samayane jANIne te najIkanA vanagulaya(jhADI)mAM gai ane udarazULa vedanA thai. vedanAne aMte kaSTathI prasUti thai. pachI be paganI madhyamAM devakumAra jevA putrane jue che tyAre atiharSavaMtI thai. tatkSaNa moTA viSAdathI vicAravA lAgI. jemake--lokamAM saMtAnano janma duHkhIne paNa sukha Ape che, ghaNAM zokathI gherAyelA jIvane zAMti Ape che. ane maratA paNa jIvane jIvADe che. kalAvatI bole che ke, he putraka! tuM janmyo te sAruM thayuM. dIrghAyuSyavALo thA ane haMmezA sukhI rahe. he putra! abhAgaNI evI huM AnA sivAya bIjuM kayuM varSApanaka karuM? (240) 316 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 317 eTalIvAramAM taDaphaDato putra nadItaTanA kAMThA tarapha sarakavA lAgyo. tene pagathI rokIne kalAvatI bolavA lAgI ke, hA hA kRtAMta! nivRNa! he pApI! tuM ATalAthI paNa saMtoSa nathI pAmyo, je putrane ApIne paNa haraNa karavA lAgyo? he bhagavatI ! he nadI devI! danumakhI huM tamArA pagamAM paDelI chuM. he zaraNe AvelAnuM priyakaranArI! karuNA kara, tuM AnuM haraNa na kara. jo jagatamAM zIla jayavaMtu hoya to ane jo mAruM zIla akhaMDita hoya, arthAt kalaMkita na thayuM hoya to te divyajJAnanayanA! bALakanA pAlanano upAya kara. A pramANe dIna AkraMda karatI kalAvatI devI kSaNathI ja siMdhudevI vaDe suMdara hAtha-bhUjAnI latikAthI zobhatI karAI. amRtarasathI jANe siMcAI na hoya tema putranA sukhane ghaNuM anubhavyuM ane be hAthathI bALakane teDIne khoLAmAM mukyo. he devI! tuM jagatamAM AnaMda pAma. niSkaraNa vAtsalyavALI tAruM kalyANa thAo, jenA vaDe ghaNI duHkhI evI huM jIvADAI chuM. AvA prakAranA parAbhavarUpI agnithI zekAyela evI mAre have jIvavAthI zuM? paraMtu viSNunI AMkha jevI moTI AMkhavALA A anAtha putrane choDavA samartha nathI. kharekhara jo nagaramAM putrano janma thayo hota to tenA pitA moTo mahotsava karata. paraMtu A bhAgyapariNAma atidAruNa thayo che. jeo svArtha sadhAya tyAM sudhI rAga kare che svArtha sadhAya gayA pachI durjananI jema TveSa kare che. hA! hA! te kRtrima snehavALA nivRNa puruSone dhikkAra thAo. priyapAtra viSe rAgarUpI pizAca jeonA manamaMdiramAM AMkhanA palakArA jeTalA kALa sudhI paNa vasyo nathI te bALa sAdhvIone vAraMvAra namaskAra thAo. bALapaNamAM paNa huM jo brahmacAriNI sAdhvI thaI hota to AvA prakAranA saMkaTane svapnamAM paNa na jota. (2para) A pramANe vividha vilApa karatI, vanadevatAne raDAvatI ane pote raDatI evI kalAvatIne puNyanA yogathI koipaNa tApasamunie joI. zuM A koI devI avatarI che? athavA zuM A koI vidyAdharI che? ema vikalpa karato tApasa tatpaNa AzramamAM jaIne kulapatine kahe che. dayALu evA teNe paNa thApadAdithI Ane koI upadrava na thAo ema samajIne jaladI jaladI AzramamAM lAvI dIdhI. te paNa vicAre che ke hamaNAM mAre bIjI koI gati nathI ema samajIne AzramamAM AvI. kula svAmIne praNAma karyo. kulasvAmIe nehapUrvaka vitaka pUchI. zokathI DUsakA bharatI te avyakta paNa bolavA samartha thatI nathI. nipuNa kulapatie madhuravacanothI AzvAsana ApyuM ane kahyuM: he vatsa! tuM uttamakuLamAM janmelI che, kAraNa ke tAruM zarIra vividha lakSaNothI yukta kalyANamaya jaNAya che. A saMsAramAM nitya sukhI koNa che? A saMsAramAM kone akhaMDa svarUpI lakSmI che? nitya premasukha kone hoya? kono samAgama alita nathI thato? tethI dhIratAne dhAraNa karIne, Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 upadezapada : bhAga-2 sAdhvIonI madhyamAM rahIne, gurudevatAnI upAsanAmAM lIna thaI devakumAra jevA A putranuM tyAM sudhI pAlana kara jeTalAmAM tArAvaDe pUrva janmamAM upArjita karAyela puNyarUpI vRkSa phaLane Ape. A pramANe kulapativaDe AzvAsita karAyelI, jIvitanI AzA baMdhAI che jene evI kalAvatI te AzramamAM rahI. (261) A bAju cAMDAla strIoe keyUrathI yukta be bAhu rAjAne batAvyA te paNa jeTalAmAM nirIkSaNa kare che teTalAmAM jayasenakumAranA nAmathI aMkita be bAjubaMdhane joyA ane moTA udvegane pAmyo ane ekAeka jANe aMgArAthI aMtaHkaraNa bharAyuM na hoya tevo thayo. to paNa nizcaya mATe gajazreSThIne bolAvIne pUchyuM: devasAla nagaramAMthI hamaNAM koI AvyuM che? teNe kahyuM: hA AvyA che. he deva! mArA ghare devInI moNAvaNI nimitte vijayarAjAnA vizvAsu mANaso AvelA che. teone vakhata na maLyo tethI teo tamane maLI zakyA nahIM. rAjAe kahyuM: to jaladI bolAvo. ane bolAvAyelA teo paNa AvI gayA. rAjAe pUchyuM: A be aMgada zuM che? teoe kahyuM: he deva! aMgado amUlya maNiothI suMdara ghATanA ghaDavAmAM AvyA che. A pramANe bhAvapUrvaka jayasenakumAre prANapriya devamATe mokalAvyA che ane ame devInI pAse ghare ApyA che. A pramANe teo bole chate kSaNathI mUrchAthI miMcAI gayelI AMkhovALo rAjA kSaNathI siMhAsana upara DhaLI paDyo. zItala pavananA prayogathI evI rIte vIMjhAyo jethI koika rIte cenatavaMto thayo ane vicAravA lAgyo ke, vagara vicAryuM karanAra mane dhikkAra thAo. aho! mArI sukRtanatA kevI che! aho! mAro ajJAnano prakarSa kevo vizALa che! aho! mAruM nirbhAgya ziromaNipaNuM kevuM che! aho! mAro duSTa nirdayabhAva kevo che! A pramANe vicArato pharI paNa mUrchAvaza paDyo. pharI paNa svastha thayo tyAre sAmaMtoe kahyuM che deva! A akALe ati viSama vyAkuLatA kema thaI? A pramANe vAraMvAra pUchAyelo rAjA kahevA lAgyo are! are! cora jevA kuTila potAnA cAritrathI huM mUDha thayo chuM. jethI meM vijayarAjAnI vAtsalyatA na gaNI. jayasenakumAranI maitrI upara kUcaDo pheravyo. kalAvatInA snehane bahu na mAnyo ane potAnA kuLanA kalaMkane na vicAryuM. asaMbhavatA doSonuM AropaNa karIne vijayarAjAnI putrIne doSavALI citarIne yamanA ghare mokalI ApI, jeno prasUtikALa paNa najIkamAM hato. tethI azucinA ukaraDAnI koipaNa rIte zuddhi na thAya tema mArI paNa koIpaNa rIte zuddhi nahIM thAya. cAMDAlabhAvane pAmelo evo huM koI ziSyalokane jovA lAyaka nathI rahyo. tame jaladIthI kASTha laI Avo jethI agnimAM pravezIne mArI jaladIthI zuddhi karuM ane saMtApathI tapelA zarIrane zAMta karuM. (278) 1. moLAva eTale prathama prasUtinA prasaMge pitA taraphathI karavAmAM AvatuM utsavapUrvakanuM nimaMtraNa. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 319 rAjAnA A vacanane sAMbhaLIne akALe vidyutanA pAtanI jema sakala paNa parijana ekabIjAnA mukhane jovA lAgyo. hA hA! rAjA A pramANe kema bole che? parivAra vilakho thaI ekI sAthe bheMka tANI poka mUkI vilApa karavA lAgyA. strIo kahe che ke Aryaputra! tuM atinidhRNa che, tamArA vaDe AvuM kema AcarAyuM? amArA mukhanI zobhA evI kalAvatI kyAM che? hA! tenA vinA A rAjaAMgaNuM sUnuM che. tenA vinA badhe mugdhatA che. tame roSa na karo. parijana rAjAne kahe che ke tame rasa na karo khuza thAo ane tene laI Avo. hA! A zuM? are! A zuM? AvA prakAranA bhAgyanA kAryone vidhika ema bolato strI-puruSano samUha nagaramAM cAre tarapha raDe che. niSkaruNone paNa kAruNya utpanna karanAra evA bhayaMkara AkraMdanA avAjane karatA nagarane joIne utsuka cittavALo rAjA pharI kahe che ke, are! maMtrI! tuM ATalo samaya kema rAha jue che! mArA zarIramAM vedanA thAya che te tame jANatA nathI? hA! have maMtrIo-patnIo tathA svajano raDatA rAjAne jaladIthI kahe che ke, te vicakSaNa! amArA kSata upara kSAranuM lepa na karo. jo koIka bhAgyayogathI koIka rIte buddhihIna kArya thaI gayuM hoya to rasoLI upara phoDalA thavA samAna bIjuM buddhihIna kArya na Adaro. parvata jevA dhairyavALA dhIra puruSo bhayathI kaMpatA jIvone zaraNa thAya che, jo dhIrapuruSo paNa dhairyane choDI de che to koNa zaraNa thAya? ane bIjuM-tamoe A rAjyane zatrunA saMtApa vinAnuM niSkaTaMka lAMbo samayathI pALyuM che ane tame jo hamaNAM tyAga karazo to kSaNathI hataviprahata thaI jAze. kuLano cheda karIne zatruonA manorathone na pUro, kayo matimAna bhuvanane bALIne prakAza kare? A pramANe vinayapUrvakanA, premapUrvakanA, guNa-doSanI vicAraNApUrvakanA kahevAyelA vacanane avagaNIne pazcAttApathI tapta zarIravALo rAjA cAlyo. sUrya tevo saMtApa nathI Apato, agnino bhaThTho tevo saMtApa nathI Apato, vidyutano nirdhAta tevo saMtApa nathI Apato jevo saMtApa avicArita ane apramANita kArya Ape che. tyAMthI nIkaLIne jato, maMtrI-aMtapura-uttama sevako vaDe anusarAto rAjA nahIM icchato hovA chatAM paNa koIka rIte ghoDA upara besADAyo. sevakajanane duHkha Apato, dharmamAM udyata thayelAone vairAgya utpanna karato, zokarUpI pANIthI dhovAyA che mukho jeonA evI taruNIothI jovAto, gItavAjiMtro jemAM baMdha karavAmAM AvyA che, dhvaja-chatra-cAmara-vagereno samUhano jemAM tyAga karavAmAM Avyo che evo rAjA gharethI nIkaLIne najIkanA naMdanavanamAM pahoMcyo. rAjAne rokavAnA bIjA koI upAyane nahIM meLavatA gaja zreSThIe kahyuM ke ahIM udyAnamAM sakaLa jagatanA mukuTanA maNisamAna atyaMta suMdara AkAravALuM devAdhidevanuM maMdira che. tethI Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 he deva! tyAM kSaNavAra pUjA vaMdana vagere karo. nirmaLajJAnI, gaMbhIratA guNathI jItAyo che samudra jenA vaDe tathA sarvadoSane jeNe dUra karyA che evA amitateja nAmanA AcArya ahIM bIrAjamAna che. tethI kSaNathI tenA darzana karo ane tenA upadezathI ghaNuM kalyANa thaze. hA te pramANe thAo, ema mAnIne ThAThathI jinapUjA karI tathA harSathI vyAkulita manathI, yathokta vidhithI caityavaMdana karyuM. pachI gurunI pAse gayo vinayapUrvaka praNAma karI ucita Asana upara beTho. (301) 320 guru kahe che ke A saMsArarUpI samudra iSTanA viyogarUpI vaDavAnalathI bharakhAyo che. he rAjan! janma-jarA-maraNarUpI jaLathI paripUrNa A saMsAra pApa svarUpavALo che. nArakatiryaMca-manuSya ane devagatimAM vAraMvAra bhamatA jIvovaDe sarvatra duHkho anaMtIvAra prApta karAyA che. A duHkhonA hetuo krodhAdi cAra ghora viSadharo che. je krodhAdi cAravaDe DaMsAyo che te potAnA hitamArgamAM ajANa bane che. ane tevo mUDha kArya-akArya, yuktaayukta, hita-ahita, vaktavya-avaktavya ane sArAsArane jANato nathI. vadhAre zuM kahevuM? krodhAdinA vazathI te te pApa kAryone Acare che. buddhimAna paNa kaSAyothI raMgAyelo moTA duHkhanI paraMparAne pAme che. tane paNa atyaMta hRdayane bALanAro narakanA du:khathI paNa adhikatara AvA prakArano anartha A krodhAdinA vazathI thayo. ahIM maravuM ucita nathI, pApa ane duHkhone haranAra evA dharmano svIkAra kara. dharma sivAya bIjuM kaMipaNa jIvane zaraNa thatuM nathI. mAnAdhIna jIvone bhava zaraNa thato nathI. Ane sAMbhaLIne rAjAe kahyuM: dharma jIvane sukha Ape che te vAta sAcI che, paraMtu atyaMta duHkhI evo huM kSaNa paNa jIvavA samartha nathI. tethI prastuta dharmane AcarIza, paraMtu parabhavane je yogya kAlocita pAtheya che te mane hamaNAM kRpA karIne Apo. gurue kahyuM: duHkhanI ja vRddhi thAya tevuM kArya teM AraMbhyuM che. he rAjana! eka dRSTAMtane kahuM chuM tene tuM sAMbhaLa. jemake (311) gaMgA kinAre kapila nAmano brAhmaNa raheto hato. te zauca pizAcathI vaza karAyelo zrotrikapaNAne pAmelo hato. kyAreka zauca ciMtAnA saMkaTamAM paDelo vicAre che ke uttama AhAra karavA chatAM ahIM zaucatA pALI zakAtI nathI. kemake ahIM sarvatra cAlatA cAMDAlothI zerIo kharaDAyelI che tathA zerIomAM cIMthare hAla jUnA cAmaDA ane vastro patharAyelA hoya che. manuSya-kUtarA-ziyALa tathA bilADA vagerenA maLamUtro varasAdanA pANImAM taNAine nadIomAM ThalavAya che. tethI jo koika manuSya ane pazuothI rahita samudranI aMdara dvIpamAM vAsa karAya to zaucano saMbhava thAya anyathA na thAya ema huM mAnuM chuM. da22oja pUchaparacha karatA koipaNa niryAmake kahyuM ke sapheda zeraDInI vADIothI bharapura suMdara evA dvIpane huM joi Avyo chuM. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 321 tenA vacanane mahAnidhAnanI jema sAMbhaLIne jovA utsuka thayo ane kahe che ke, he bhadra! tuM mane sarvathA tyAM laI jA. paMDito vaDe samajAvAto ane svajano vaDe vAto kUTa abhimAnathI nacAvAyelo niryAmakanI sAthe te dvIpamAM javA UpaDyo. aNorapAra saMsArasAgaramAM jema prApta thayela manuSyajanma AzvAsana ApanAra bane che tema apAra samudranI aMdara AzvAsana ApanAra dvIpane teNe prApta karyo. saMsArarUpI sAgarathI tAranAra uttama dharmane meLavIne mUDha jIva dharmane choDIne viSayarasamAM rAgI thAya che tema te madhura rasavALI zeraDIne joIne vahANane choDIne te zeraDImAM rAgI thayo. kAMThA upara khodela vIraDAnA pANIthI traNa saMdhyA zaucano vyavahAra pALavA lAgyo ane zeraDInA sAThA khAine kALa pasAra karavA lAgyo. paraMtu zeraDInA sAThAnA satata bhakSaNathI tenA be hoTha cholAI gayA ane pachI zeraDI khAvAnI kriyA karavA zaktimAna na thayo. pachI evI vicAraNA kare che ke jagatanuM nirmANa karatI vakhate brahmAe jo zeraDInA phaLa banAvyA hota to ghaNuM sAruM thAta. paraMtu brahmAe sajjanone nirdhana, kulabAlikAone vidhavA ane zeraDIne phaLa vinAnI banAvIne mUrkhAmI karI che. brahmAnI buddhine dhikkAra thAo athavA to amArA ja dezamAM zeraDInA phaLa nathI e vAta sAcI che paraMtu ahIMnI bhUminI phaLadrupatAne kAraNe kadAca zeraDInA phaLa ahIM maLI jAya e asaMbhAvanIya nathI. tethI mAre samyaggaveSaNA karavI yogya che. pachI tenI samyaggaveSaNA kare che. - have banyuM evuM ke pUrve ahIM eka manuSyonuM vahANa AveluM hatuM ane te bhAMgI gayuM hatuM ane eka jagyAe manuSyonuM maLa sUryanA tApathI sukAIne pILI goLInA AkArarUpe thaI gayuM hatuM tene jue che ane vicAre che ke kharekhara A pILI goLIo zeraDInuM phaLa hovuM joie ane temAM AdaravALo thaI roja zodhIne haMmezA khAvA lAgyo. hA dhik ajJAnanA vazathI te AvA prakAranI maLanI goLI khAnAro thayo. vadhAre zuM kahIe? he rAjanuM! te atyaMta mUDhAtmA sUryanA kiraNothI tevA svarUpe karAyelA potAnA maLanuM bhojana kare che. (329) kALe karIne kyAreka pharI paNa te ja vANiyo maLyo ane baMneno paraspara vArtAlApa thayo ane eka ja dezanA rahevAsI hovAthI baMne paNa parama harSane pAmyA. vANiyAne pUchyuM: zuM tuM zeraDInA phaLone meLavato nathI? teNe sadbhAva kahyo, arthAt yathAhakIkata jaNAvI. vANiyAe pUchyuM: tuM ja kahe tenA phaLo kevA svAdavALA che? kapila kahe che-teno svAda 1. vIraDo- nadI ke taLAvanA sUkA bhAgamAM pANI mATe khodelo khADo. temAMthI jema jema pANI ulecavAmAM Ave tema tema navuM pANI AvatuM jAya che ane bharAI jAya che. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 upadezapada : bhAga-2 atimadhura che. vaNika kahe che-to mane te phaLo batAva. pachI kapile jeTalAmAM te phaLo batAvyA teTalAmAM khaDakhaDATa hasato vaNika bolyoH are! A to puruSanA maLanA piMDa che. sUryanA kiraNothI sukAIne AvA piMDa thayA che. AvA phaLo hotA nathI. vaNike kahyuM: he bhadra! kharekhara tuM baLadanA mArge cAlyo paNa ziSTonA mArge na cAlyo. AnuM bhojana karatA tArA keTalA divaso pasAra thayA? te kahe che- mane eka mahIno thayo. vaNike kahyuM. A ajJAnanuM phaLa che. pagane viSTAthI bacAvavA jatA teM mAthAne viSTAthI kharaDyuM. alpa azucinA saMgamAM bhaya pAmelo tuM azucine ArogavAmAM rAgI thayo. sarvalokamAM prasiddha che ke zeraDIne phaLa hotA nathI chatAM tenI zraddhA nahIM karatA te potAne viSTAthI vaTalAvyo. kapila pUche che ke AvA prakAranuM maLa kone hoya? vaNika kahe che-mArA tArA jevA manuSyanuM A maLa che. kapila kahe che-te to atizaya DhIluM hoya che. vaNika kahe che-bahu divasa pachI sUryanA tApathI sukAIne Avo piMDa bane che. pachI ati moTA viSAdane pAmelo kapila poka mUkIne raDavA lAgyo. he anArya! he nivRNa! he bhAgya! tuM mAro niSkAraNa vairI thayo. kAraNa ke dharmakArya karanAro paNa huM tArAvaDe vaTalAvAyo. kharekhara huM zuddha zaucanA yogathI mukti AcAranI sAdhanA karIza ema mAnIne svajana-dhananA-sukhane choDIne ahIM ekalo Avyo hato. paraMtu pApI evA tArA jevA yamarAjanA vazathI mAre kevuM thayuM te tuM jo. bhAgya parAr3amukha thAya tyAre jIvano puruSArtha zuM kAma kare? A huM kone kahuM? athavA AnI zuddhi mATe kyAM jAuM? A pramANe pazcAttApa karato kapila pharI vaNika vaDe kahevAyo ke potAnA hAthe karelA aparAdhamAM bhAgyane doSa na Apa. prAjJapuruSoe je zaucanI ArAdhanA karelI che te mArgane choDIne tuM phUTabuddhithI bhoLavAyo che. te mUDha! ati pavanathI jema jhADa ukhaDI jAya tema tuM phUTabuddhithI pheMkAI gayo che. A paNa eka mahAmoha che ke pANIthI pApa dhovAya che, svarga ane mokSanuM kAraNa evo dharma snAnathI thAya che. pANIthI zarIrano mela dhovAya che, AtmAno nahIM, jIvane lAgelA sUkSma karmo pANIthI kevI rIte dhovAya? zarIranuM prakSAlana karavAmAM Ave tyAre zarIra upara lAgelo bAhya mela dhovAya che paNa puNya ane pAparUpI jIvane lAgelo karmamaLa pariNAmanI vizuddhithI dhovAya che. kapoLakalpita puruSovaDe azucimaya zarIranA doSo DhAMkavA ane kaMIka vibhUSA nimitte A vidhi pravartAvAyo che. devapUjA vakhate zarIranuM zauca avazya karavuM joIe ema upadezeluM hovAthI snAna dharmane mATe thAya che ema prasiddha thayuM che. satata AhAra karanArA tiryaMconI jema manuSyo maryAdA vinAnA na banI jAya te mATe bhojanane aMte zauca vidhAna batAveluM che. tathA hanajAtiomAM janmelAmAM A aspRzya che ema jANIne je tyAga karAya che tenuM kAraNa e che ke teo pApanA dhaMdhA Acare che. ane kulavAno paNa pApano dhaMdho karatA na thaI jAya te mATe che. A pramANe zaucAcAramAM kAraNanA bhedathI aneka prakAranA Acaro Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 323 rUDha thayelA che. dharmanA arthIe paNa zakya hoya tyAre zaucAcAra pALavo joIe paNa azakya hoya tyAre nahIM e zaucAcArano paramArtha che. te dvijavara! tamArI zrutimAM paNa A pramANe kaheluM che ke-vastunA avayavo, pANInA biMduo, strInuM mukha, bALa ane vRddho kayAreya paNa mAkhIonI saMtatithI doSa pAmatA nathI. devayAtrA, vivAha, vyAkulatA, rAjadarzana, laDAI, dukAnano mArga spaSTa ke aspaSTa doSavALuM gaNAtuM nathI. bhUmimAM raheluM pANI pavitra che vagere kahevAyuM che teno te kema vicAra na karyo? laukikamArgano tyAga karIne alaukika mArgamAM kema paDyo? A pramANe potAnI karelI bhUlamAM bhAgyane doSa kema Ape che? AnI vizuddhine mATe samyak prAyazcittano svIkAra kara. A pramANe vaNika vaDe tene kahevAyuM tyAre kapile sarva ja vAtane mAnI ane koIka vahANavaTI vaDe bane paNa svasthAnamAM laI javAyA. tethI he rAjan! jema te mohathI azucinA bhayathI azucinuM bhojana karavA lAgyo tema tuM paNa duHkhanA bhayathI ati bhayaMkara duHkhanA samUhamAM na jhaMpalAva. pApathI duHkha maLe che, ane prANIonA ghAtathI pApa lAge che. bIjAno ghAta karanAro potAnA prANono ghAta karanAra karatA paNa vadhAre pApI kahevAyo che. A pramANe tAro agnimAM baLI maravAno vyavasAya atiduHkhanuM kAraNa che. he rAjana! vivekapUrvaka sArI rIte vicAra kara, sarva kAryomAM muMjhA nahIM. pApanA udbhavathI utpanna thatA duHkhono pratikAra dharmathI utpanna thatuM puNya che. tethI he duHkhabhIru! jinezvaranA dharmanI ArAdhanA kara. jJAnathI jenAvaDe bhUta ane bhaviSya jovAyuM che evo huM jANuM chuM ke akSata dehavALI kalAvatIno saMyoga tane jaladIthI ja thaze. sudIrghakALa pachI abhUta puNyodayavALA manuSya janmane meLavIne rAjyane choDIne anavadya pravrajyAno svIkAra kara. tethI he rAjan! mArA vacanathI eka divasa vizvastha thaIne rahe. vizvAsa thayA pachI tene je ucita lAge te karaje. (364) ane A pramANe zItaLa ane madhura jaLathI bharelA meghanI jema sUrinA vacanathI manamAM kaMIka zAMti pAmelo rAjA nagaranI bahAra ja rahyo. suprazasta manavALo sUtelo rAjA rAtrinA pAchalA pahoramAM ghaNAM puNyathI prApta thAya tevA prakAranA svapnane jue che. te A pramANe-"sArI rIte phaLelI kalpavRkSanI koika latA koipaNavaDe chedAI ane pRthvI upara paDI ane koIka kAraNathI tyAM ja UgI ane tenA phaLanA vazathI zobhAnA atizayane pAmI jethI sarvalokanI AMkhane saMtoSa ApanArI thaI." pachI rAjA prabhAtika madhura svapnanI vicAraNA kare che ane A svapna ati adbhUta jaNAya che. gurunA vacanane yAda karato svayaM ja huM gurune pUchIza ema vicAraNA karIne prabhAtanA kRtyo karIne jaladIthI gurunI pAse gayo. gurune vaMdana karIne svapnane kahe che. gurue paNa samyagU vicArIne jaNAvyuM ke, he rAjana! tuM kalpataruM che. ane chinnatA te viyoga pAmelI devI che ane jene putrano Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 upadezapada : bhAga-2 janma thayo che evI te devI Aje tane maLaze ema huM mAnuM chuM. zaMkha kahe che ke mane daDha zraddhA che ke ApanAM caraNa prasAdathI temaja thaze. gurunI AjJA karanArane zuM kalyANa na thAya? arthAt avazya thAya. (373). A pramANe haiyAmAM gurunA bahumAnane dharato zaMkha gurune vaMdana karIne potAnA ghare gayo ane dattane bolAvyo ane lajjAthI nIcA namIne kahyuM: he mitra! meM AvuM akArya karyuM che. mUDha evA meM punamanA caMdra jevA nirmaLa potAnA kuLa upara masIno kUcaDo pheravyo che. kalAvatInA darzana na thAya to mAre sarvathA ja maraNa zaraNa che evo mAro niyama che. to paNa tuM mAro ekAMta hitecchu che to vanamAM jaIne tapAsa karIne devIne jIvatI laI Ava athavA tenA maraNanA cokkasa samAcAra laI Ava. e pramANe kahevAyelo datta tyAMthI jaladIthI nIkaLIne utkaMThApUrvaka te vanamAM bhame che. bhAgyayogathI eka tApasakumArane jue che. datte pUchyuM : are! are! teM ke bIjA koI tApase A araNyamAM pravezatI suravadhUnA jevI koI taruNa ramaNIne joI? tApase pUchyuM tuM ahIM kyAMthI Ave che? datta kahyuM huM zaMkhapurathI AvuM chuM. tApase pUchyuM: zuM hajupaNa rAjA tenA upara vairabhAvane nathI choDato? jethI huM tene zodhavA mATe ahIM Avyo che. jarUra A tApasa tenI hakIkatane jANe che eTale datta parama harSane pAmelo kahe che ke, he tApasa muni! AnI kathA bahu moTI che, thoDIvAramAM kahI zakAya tema nathI. chatAM paramArtha to eTalo ja che ke zaMkharAjA tene jIvatI nahIM jue to saLagatI citAmAM niyamathI praveza karaze. tethI huM tenI khabara Apa ane zaMkha rAjAne jIvADa. A pramANe daravaDe kahevAyelo tApasa manuSya upara dayAne dharato kulapati pAse laI gayo ane vRttAMta jaNAvyo. pachI tApasIonI madhyamAM rahelI kalAvatIne bolAvI ane teNe dattane joyo ane ekAeka DUmo bharAyelI nizvAsA nAkhatI raDavA lAgI. dhIrapaNAthI hRdayamAM bharAyelA ati moTA duHkhane dhAraNa karavA chatAM paNa raDatI evI kalAvatIe jaladIthI dattanI AgaLa te duHkhane pragaTa karyuM. raDatA datta paNa kSaNathI dhIme dhIme tene AzvAsana ApyuM. te svAminI! tuM kheda na kara, A kharekhara karmono khela che. A saMsAramAM prANIo vicitra prakAranA zubhAzubha karmothI vicitra pariNAmavALA dAruNa sukha ane duHkhone paNa anubhave che. karma pratikULa hote chate mAtA, bhAi, pati, pitA ane svajano vairInI jema varte che ane karmo anukULa hote chate zatruo paNa anukULa varte che. bhavitavyatAnA vazathI tAre A adbhUta thayuM ke tevA prakAranA snehathI pUrNa rAjAe tane bolAvI che. he sutanu! teM sarvapaNa atyaMta dAruNa duHkhane anubhavyuM ane A ja nimittathI hamaNAM rAjA paNa AnAthI anaMtaguNa duHkha Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 325 anubhave che ane pazcAttApane pAmelo te kharekhara jIvatI evI tAruM Aje ja jo mukha nahIM jue to te kharekhara agninuM bhakSaNa karaze, arthAt prANatyAga karaze. tethI tuM krodhano hamaNAM upazama kara. kAlakSepa paNa ahIM kAma AvI zake tema nathI. tuM A rathamAM ArUDha thA e ja ucita che. rAjAnA nizcayane jANIne kalAvatI javA utsuka thaI. kemake kuLavadhUnA manamAM pratikULa paNa pati vize hita ja vaseluM hoya che. pachI kulapatinI rajA laIne ane namIne rathamAM beThI ane saMdhyA samaye nagaranI bahAra rAjAnA AvAse pahoMcyA. akSata zarIravALI patnIne meLavIne AnaMdane dharato paNa lajjAthI nIcuM mukha karato rAjA kalAvatIne jovA samartha na banyo. (396) eTalIvAramAM Arati vagere kArya mATe rAjAnI pAse AveluM suMdara vadhAmaNI karatuM vAjiMtra vAgyuM. AnaMdarUpI amRtathI siMcAyela che zarIra jeonuM evA sAmaMta-maMtrInA samUha vaDe prazaMsA karAto rAjA arthIone ucita dAna ApIne. avasarane pAmI paritoSane vahana karato utkaMThA sahita Ubho thayo ane caMdra jema potAnI priyA rohiNI pAse jAya tema zaMkharAjA kalAvatInI pAse gayo ane krodhanA bharathI jJAna thayelA mukhavALI kalAvatIne joI. pachI rAjAe tenA mukhane UMcuM karIne vAta karavA lAgyo. he devI! mahAnidhAnanI jema tane A dIptimAna ratna prApta thayuM che. he devI! samudranA jaLanI jema vidrumamaNinI kAMtine dharanAruM mohaka lAvaNyamaya evuM tAruM mukha udvegarUpI rogathI pIDAyelAne saMjIvanI auSadha samAna che. A pramANe bolato rAjA AMsuthI bhInI AMkhavALI kalAvatI vaDe kahevAyoH he deva! nirbhAgyane yogya AcaraNavALI evI mArI prazaMsA karavAthI saryuM. rAjA kahe che ke he devI! huM atyaMta pApI anArya chuM jeNe tane AvA prakAranuM dAruNa duHkha ApyuM. potAnA duzcaritrathI huM tArI AgaLa lajjA pAmuM chuM. he devI! tuM ati abhUta svarUpavALA puNyanuM bhAna cho. ane huM atyaMta ayogya chuM jeNe ekAeka AvuM naThAruM AcaraNa karyuM. devIe kahyuM ahIMyA tamAro doSa nathI mArI ja A pApapariNati che jethI AvuM thayuM. sarvaloka pUrve karelA karmonA phaLane meLave che ane aparAdha ke upakAramAM bIjA nimitta mAtra thAya che. he deva! huM pUchuM chuM ke kayA doSanA vazathI A thayuM? pachI malina thaI che mukhanI kAMti jenI evo rAjA kahe che ke, he devI! jema azokavRkSane phaLa hotuM nathI athavA vaDa ane udaMbarane puSya hotuM nathI tema atyaMta sulakSaNa zarIravALI tAro koI doSa nathI. ajJAnathI AMdhaLA banelA evA meM tAro asad doSa vicAryo. kamaLAnA rogathI pIDAyelo puruSa dIpakamAM asa(=avidyamAna) paNa maMDaLane jue che. ajJAnanA vilAsathI thayeluM mahApApa kahI zakAya tevuM nathI. to paNa te hariNAkSI! tuM sAMbhaLa. tArI Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 upadezapada : bhAga-2 pAse kaMIpaNa akathanIya nathI. meM potAnI buddhithI vibhramanA kAraNabhUta potAnuM caritra jaNAvyuM. kalAvatIe potAnI buddhithI bhramanuM kAraNa evuM potAnuM caritra jaNAvyuM. tene sAMbhaLIne vismaya pAmelo rAjA kahevA lAgyo. jagatamAM mArA apayazano paDaha caMdra sUrya sudhI vAgaze, jyAre tArI deva-sAthyipUrvakanI zIlapatAkA jagatamAM laherAze. visarI na zakAya evA tArA duHkhanA samUhane yAda karatA mArA manamAM pazcAttApa rUpI je agni saLagyo che te bujhAze nahIM ane tArA meLApanI je AzA thaI te A pravara gurunA vacanathI thaI. he suMdarI! tArA du:khamAM gabharAyelo huM na maryo temAM guruno upakAra che. pachI devIe kahyuM huM mAnuM chuM ke A bALakanA puNyothI ApaNI viSama svarUpavALI paNa dazA samApta thaI. kalAvatI bolIH te mahAnubhAva munIndranA mane savAre darzana karAvo. hA ema ja thAo ema prasanna thayelA rAjAe svIkAra karyo. A pramANe parasparanA saujanyapUrvakanA vArtAlApothI suprasanna vacanone bolatA navIna baMdhAyelA snehavALA evA teonI rAtri kSaNathI pUrI thaI. sUryodaya thaye chate baMnee paNa amitateja AcArya bhagavaMtane namaskAra karyo. teNe paNa zIlastavanAne utpanna karanArI gaMbhIra dezanA karI. jemake-(420) zIla kulanI unnati karanAruM che, zIla jIvanuM paramabhUSaNa che, zIla jIvanuM parama zauca che, zIla sarva ApattionuM nAzaka che. A pramANe zIlanuM phaLa varNavavAthI ane devatattvane kahevAthI ane guruguNane nivedana karavAthI ane jIvAdi nava tattvonuM prakAzana karavAthI teonI rAga-dveSanI gAMTha bhedAI ane zuddha dharmanI prApti thaI. baMne paNa mastaka namAvIne A pramANe kahe che ke, he bhagavan! A jainadharma satyasvarUpI che ane saMtAnano tyAga duSkara che. tethI jyAM sudhI bALakanuM pAlana karavuM paDe tyAM sudhI amane gRhastha dharma Apo. pachI sUrie samyakatva sahita pAMca aNuvratonuM jAvajIva pradAna karyuM, tathA jAvajIva brahmacaryanuM pradAna karyuM. tyAra pachI sarvatra utpanna karAyo che atyaMta pramoda jemAM evA nagaramAM jayasiMdhura nAmanA hAthInA aMdha upara beThelo rAjA kalAvatI devInI sAthe praveze che, kramathI potAnA AvAse pahoMcyo. te vakhate putrajanmane ucita dasa divasanuM varyApanaka karAve che, jeTalAmAM rAjA maraNathI pAcho pharyo, devI maLI ane prathama putrano janma thayo teTalAmAM te divasomAM bhavana jANe amRtamaya thayuM. A pramANe AnaMda pramodamAM bAra divaso pasAra thayA tyAre mitro-svajano ane bhAIo vaDe bALakanuM nAma sthApana karavAmAM AvyuM. mAtA-pitAne jIvanano upakAra karyo hovAthI A bALaka puNyapUrNa che. kaLazanA svapnapUrvaka A prApta thayo hovAthI AnuM nAma puNyakaLaza rAkhavAmAM AvyuM. zAstramAM batAvelI vidhithI karAvAyuM che jinamaMdira jenA vaDe Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 327 devagurubhaktinA sAravALA dharmanuM zravaNa karatA, zrAvaka janane ucita AcAra pAlanamAM tatpara evA rAjAnA kalAvatI devInI sAthe ghaNAM divaso pasAra thayA. (432) have koikavAra rAjyadhurAne dhAraNa karavAmAM samartha putrane joIne baMne paNa pravrajyA svIkAramAM taiyAra thayA. tenA puNyaprabhAvathI A samaye ghaNAM sAdhu samUhathI parivarelA amitatejaguru udyAnamAM AvyA. have suMdara bhaktithI yukta, sakala sainyathI paripUrNa, lokathI rUMdhAto che mArga jeno, cAritra levAmAM sajja, muktigAmI, sugatinI sanmukha thayelo, patnI sahita rAjA sUrinI pAse Avyo. teNe vidhithI abhivaMdana karIne AcAryane A pramANe vinaMti karI ke, he bhagavan! A raudra bhavasumadramAM DUbatAM mAruM rakSaNa karo. he surivara! daDha che phalaka (pATiyA) jemAM, sukAnI sahita, lokhaMDa vinAnI, bhaya vinAnI, sapheda paTathI samadhiSThita ane chidra vagaranI dIkSA rUpI nAvaDI mane jaladIthI Apo. dIkSAnA pakSamAM sadgati ane mokSa svarUpa be uttama phaLo che jemAM, sAraNA, vAraNA ane paDicoyaNA karI zake evA gurubhagavaMta rUpa sukAnI sahita, lobhakaSAya vinAnI, sAta bhaya vinAnI, saMyamajIvanamAM upayogI, mAtra saphedavastro jemAM dhAraNA karavAnA che ane aticAra vinAnI ArAdhanA jemAM che evI dIkSA mane Apo. gurue paNa kahyuM saMsAranuM svarUpa jeoe jANyuM che evA jIvone A ucita che. koNa evo che je baLatA gharamAM potAne baLato goMdhI rAkhe? ane te rAja! A manuSya janmanuM atula phaLa teM meLavyuM che. ane te je cAritrano pariNAma prApta karyo che te atyaMta durlabha che. hamaNA niHzeSa saMganA tyAgathI tuM tyAgIomAM prathama che, duSkara sAhasanA rasathI tuM zUravIromAM paNa sUra che. A pramANe upabRhaNA karAyelo zaMkharAjA pUrNakaLaza putrane potAnA sthAne sthApIne atimoTA mahotsavapUrvaka gurunI pAse dIkSA lIdhI. samudramAM DUbato mANasa jema doraDAnA AlaMbanathI AnaMda pAme tema dIkSA rUpI doraDAnA AlaMbanathI te zreSTha pramodarUpI sukhasAgarane pAmyo. zaMkharAjarSi yatikRtyomAM nitya rakta thayA. kAlocita sUtra-artha bhaNavAmAM, kAlocita caraNakaraNa ArAdhavAmAM, kAlocita tapakarma karavAmAM tathA kAlocita udyatavihAra karavAmAM lIna thayA. jo ke duSamo Aro saMyamajIvana mATe ghaNAM doSovALo che. jemake saMghayaNa tuccha maLe che. zarIra nirbaLa maLe che. saMyamayogya kSetro durlabha ane vicitra hoya che. kAladoSathI vIrya paNa duSkara kriyAomAM skurAyamAna thatuM nathI. saMyama jIvananA sahAyako paNa atidurlabha che. nizcita utsAho durlabha che to paNa akArya viSayamAM akaraNano niyama spaSTapaNe pAlana karI zakAya che. jayaNAvRtti pradhAna evo akaraNaniyama cAritraratnane nAza karI zakato nathI. kSetra ane vihAranA abhAve vasati ane saMthArAnuM parivartana karato, pratimA vahana karavAmAM asamartha dravyAdi abhigrahonuM pAlana karIne saMyama jIvana ArAdhe che ane eSaNA viSayamAM Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 upadezapada : bhAga-2 sUkSmabuddhithI Agama anusAra guru lAghava doSano vicAra karIne, duSkALa tathA glAnAdi avasthAmAM zarIra sthiti TakI rahe te mATe sUtravidhithI vartato sAdhu cAritrano nAza karato nathI. jinezvarovaDe A apavAda cAritranA pAlana mATe ja batAvAyo che. ane A mahAsattva, zaMkharAnA kAraNe seveluM paNa karma gurunI pAse AlocanA niMdA gaha karIne ane prAyazcittane vahana karIne khapAve che. A pramANe prazamatAnA atizayane vahana karatI kalAvatI sAdhvIpaNa ananyamanathI tatkALa yogya zramaNyane pALe che. (451) zaMkha-kalAvatInuM dAMta pUrNa thayuM. A kathanAkamAM batrIza gAthAo che ane te sugama che. paraMtu tINa paniyAyapesnnmccNtgmii ranno'tti / te kalAvatIno jayasenakumAra bhAI hato. potAnA be aMgada atisuMdara che ema samajIne teNe zaMkharAjAne bheTaNAmAM mokalyA. briLi visanAM phiyAmAM rAtti garbhavatI putrIne zvasuragharethI teDI lAve te gurviNI visarjaka kahevAya che ane teonA hAthe devadUSya mokalAvyuM. sAdAM ti devIe svayaM ja rAjAnA aMgadono svIkAra karyo. gImAM ti ane bIjuM nimitta A che. varSa pUrve kahelA abhiprAyathI rAjAe tene jaMgalamAM mokalI ApI. mAthAti sevAsAdiku tti pachI kalAvatIe te nadImAM devatAne AzrayIne zIlavratanI pratiSThA karavA mATe kAussagna karyo. 'mAyAro seyaMti AsapraNItavacananuM anuSThAna kalyANakArI hoya che. (736-768) etena ca duSSamAkAle'pyAjJAnusAriNI yatanA samAseviteti tAmeva phaloddezena stuvannAhajayaNA u dhammajaNaNI, jayaNA dhammassa pAlaNI cev| tabbuDDikarI jayaNA, egaMtasuhAvahA jayaNA // 769 // yatanA punarvakSyamANalakSaNA 'dharmajananI' prathamata eva dharmaprasavahetuH / yatanA'dharmasya' zrutacAritrAtmakasya 'pAlanI' upadravanivAraNakAriNyeva / tavRddhikarI dharmapuSTiheturyatanA, kiM bahunA, "ekAntasukho' mokSastadAvahA tatprApikA yataneti // 769 // zaMkha rAjarSie duSamA kALamAM paNa AjJAnusArI yatanAnuM samyaka Asevana karyuM, AthI yatanAnA phaLane lakSyamAM rAkhIne yetanAnI ja prazaMsA karatA graMthakAra kahe che- gAthArtha-yatanA dharmanI jananI che, yatanA dharmanuM rakSaNa karanArI che, yatanA dharmanI vRddhi karanArI che, yatanA mokSasukhane pamADanArI che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 329 dharmanI jananI-prathamathI ja dharmanI utpattinuM kAraNa che, arthAt yatanA vinA dharmanI utpatti na thAya. dharmanuM rakSaNa karanArI zruta-cAritrarUpa dharmamAM AvatA ninonuM avazya nivAraNa kare che. dharmanI vRddhi karanAra=dharmanI puSTinuM kAraNa che. vadhAre zuM kahevuM? yatanA mokSasukhane pamADanArI che. yatanAnuM lakSaNa 771mI gAthAmAM kahevAze. (769) etadapi kuta ityAhajayaNAe vaTTamANo, jIvo sammattaNANacaraNANa / saddhAbohAsevaNabhAveNArAhao bhaNio // 770 // yatanAyAM vartamAno jIvaH samyaktvajJAnacaraNAnAM pratItarUpANAM zraddhAbodhAsevanabhAvena, bhAvazabdasya pratyekamapi sambandhAt, sanmArgazraddhAbhAvAt, jIvAditattvAvagamabhAvAt , samyakriyAsevanabhAvAcca, kathaJcit paripUrNarUpANAmArAdhako bhaNito jIvo jinairiti // 770 // jayaNA mokSasukha ApanArI che te paNa zAthI che? te jaNAve che gAthArtha-yatanAmAM vartamAna jIvane zraddhA-bodha AsevanabhAvathI samyakatva-jJAnacAritrano ArAdhaka kahyo che. TIkArya-jayaNAmAM vartamAna(=yatanA karanAra) jIvamAM sanmArganI zraddhA hovAthI jinoe tene samyakatvano ArAdhaka kahyo che, jIvAdi tattvono bodha hovAthI jJAnano ArAdhaka kahyo che, ane samyakrakriyAnuM Asevana (=pAlana) hovAthI cAritrano ArAdhaka kahyo che. Ama jinoe yatanAmAM vartamAnane koIka rIte paripUrNa samyakatva-jJAna-cAritrano maa2|5 uyo che. (770) etadapi kuta ityAhajIe bahuyatarAsappavittiviNivittilakkhaNaM vatthu / sijjhati ceTTAi jao, sA jayaNANAi vivaimmi // 771 // 'yayA' kayAcit tattadrvyakSetrakAlabhAvAn apekSya citrarUpatvena pravRttayA 'bahukatarAsatpravRttinivRttilakSaNaM' bahukatarAyAH subahoryatanAkAlabhAvinyA asatpravRtteH zAstraniSiddhAcaraNarUpAyAstathAvidhaglAnadurbhikSakAntArAdyavasthAbalasamAyAtAyAH Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 upadezapada : bhAga-2 sakAzAd yA vi nivRttirAtmano nirodhastallakSaNaM svarUpaM yasya tat tathA 'vastu' samyagdarzanAdyArAdhanArUpaM 'siddhyati' niSpadyate 'ceSTayA' parimitAzuddhabhaktapAnAdyAsevanArUpayA / yato' yasmAt kAraNAt 'sA' ceSTA yatanA, 'AjJayA' nizIthAdigranthoktApavAdalakSaNayA 'vipadi' dravyakSetrakAlabhAvavaidhuryalakSaNAyAmApadi, na punargurulAghavAlocanazUnyA paramapuruSalAghavakAriNI saMsArAbhinandijanAsevitA pravRttiryataneti II772 jayaNAmAM vartamAna jIva samyakta-jJAna-cAritranI ArAdhaka zAthI che? te kahe che gAthArtha-ApattimAM AjJApUrvakanI je pravRttithI bahutara asa-vRttinA nivAraNa svarUpa samyagdarzanAdinI ArAdhanA siddha thAya te pravRtti jayaNA che. TIkArtha-ApattimAM dravya-kSetra-kAla-bhAvanI khAmImAM, arthAt pratikULa dravya-kSetra-kALabhAvanI upasthiti rUpa ApattimAM. (AnAthI e sUcita karyuM ke sukhazIlatAne poSavA mATe tathA doSasevanamAM yatanA na ja hoya.) AjJApUrvakanI nizItha vagere graMthomAM kahela apavAdarUpa AjJApUrvakanI. (AnAthI e jaNAvyuM ke svamatikalpanAthI thatA doSasevanamAM yatanA nathI.) je pravRttithI te te dravya-kSetra-kALa-bhAvanI apekSAe pravRtti vividha che. e vividha pravRttimAMthI je koI pravRttithI. bahutara asatyavRttinA nivAraNa svarUpa tevA prakAranI bimArI, dukALa ane jaMgalano mArga vagere avasthAmAM (apavAdathI) zAstraniSiddha AcAraNa karavuM paDe che. zAstraniSiddha AcaraNa asa-vRtti che. A vakhate tevI pravRtti karavI joIe ke jethI ghaNI asa-vRttinuM nivAraNa thAya. AvA saMyogomAM apavAdathI zAstraniSiddha AcaraNa rUpa asa-vRtti anivArya banI jAya tyAre jema bane tema ochI asa-vRtti karavI paDe tenI sAvadhAnI rAkhavI joIe. sAvadhAnI rAkhIne tevI pravRtti karavI joIe ke jethI ghaNI asatyavRttinuM nivAraNa thaI jAya ane samyagdarzanAdinI ArAdhanA thAya. mATe ahIM kahyuM ke "je pravRttithI bahutara asa-vRttinA nivAraNa svarUpa samyagdarzanAdinI ArAdhanA siddha thAya te pravRtti jayaNA che." TUMkamAM, apavAdanA prasaMge jema bane tema ocho doSa sevavo paDe tevI sAvadhAnIthI je pravRtti thAya te yatanA che. AvI pravRttithI parimita azuddha AhAra-pANI AdinuM sevana karavA dvArA aparimita azuddha AhAra-pANI AdinA sevanarUpa ghaNI asa-vRttinuM nivAraNa thaI jAya, ane samyagdarzanAdinI ArAdhanA aTakI na paDe. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 upadezapada : bhAga-2 (AnAthI e jaNAvyuM ke adhika doSathI bacavAnI sAvadhAnI vinA thatA apavAda sevanamAM yatanA na hoya.) apavAdane sevavAno prasaMga Ave tyAre pahelAM to e vicAravuM joie ke atyAre kharekhara apavAdane sevavo ja paDe ema che ke apavAdanuM sevana karyA vinA paNa samyagdarzanAdinI ArAdhanA thaI zake ema che? Avo vicAra karatAM kharekhara apavAdane sevavo ja paDaze ema jaNAya to pachI apavAda sevanamAM kevI pravRtti karavI ke jethI doSa ocho lAge ema guru-lAghavano vicAra karavo joIe. guru-lAghavano vicAra karIne je pravRttithI ocho doSa lAge te pravRtti karavI joIe. AvI pravRtti te yatanA che. paNa guru-lAghavano vicAra karyA vinA bhavAbhinaMdI jIvoe karelI pravRtti, ke je pravRtti parama puruSanI(=tIrthaMkaranI) laghutA karAvanArI che, te pravRtti yatanA nathI. (771) Aha-dravyAdyApadi yatanA samyagdarzanAdisAdhiketyuktA / na ca cchadmasthena yatanAviSayA dravyAdayo jJAtuM zakyAH / kuta iti ceducyate jaM sANubaMdhamevaM, evaM khalu hoti niraNubaMdhaMti / evamaiMdiyamevaM, nAsavvaNNU viyANAti // 772 // 'yad' yasmAt sAnubandhamavyavacchinnapravAhaM samyagdarzanAdi, evaM' gurulAghavAlocanayA viruddheSvapi dravyAdiSu sevyamAneSu satsu, evaM gurulAghavAlocanAmantareNa no (?) sevyamAneSu dravyAdiSu, khalurvAkyAlaGkAre, bhavati 'niranubandhaM' samucchinnottarottarapravAhaM smygdrshnaayev| ityetat pUrvoktaM vastvatIndriyaM viSayabhAvAtItam, evamuktaprakAravAn, naivAsarvajJaH prathamato vijAnAti nizcinotIti / atIndriyo hyayamoM yaditthaM vyavahriyamANe samyagdarzanAdi sAnubandhamitthaM ca niranubandhaM sampadyate, iti kathamasarvajJo nirNetuM pArayatIti I772 dravyAdinI ApattimAM karavAmAM AvatI yAtanA samyagdarzanAdinI siddhi karanArI che ema kahyuM. paNa chaghasthajIvathI yatanAnA viSaya evA dravyAdi jANI zakAya tema nathI, arthAt amuka prakAranA dravyAdimAM amuka rIte vartavuM joIe ane amuka prakAranA dravyAdimAM amuka rIte vartavuM joIe ema jANavAnuM chaghastha jIva mATe zakya nathI. zAthI zakya nathI ema pUchatA ho to ame kahIe chIe gAthArtha-A pramANe sAnubaMdha thAya, A pramANe niranubaMdha thAya, A atIMdriya che tethI Ane asarvajJa na jANI zake. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 upadezapada : bhAga-2 TIkArtha-sAnubaMdha -jenA pravAhano viccheda na thAya, jeno pravAha uttarottara cAlyA 43, te sAnubaMdha ThevAya. niranubaMdha-jeno uttarottara pravAha aTakI jAya te niranubaMdha. atIndriya-iMdriyo dvArA na jANI zakAya te atIndriya kahevAya. guru-lAghavano vicAra karIne viruddha paNa dravyAdinuM sevana karavAmAM Ave to samyagdarzanAdi sAnubaMdha thAya, guru-lAghavano vicAra karyA vinA dravyAdinuM sevana karavAmAM Ave to samyagdarzanAdi niranubaMdha thAya, A hakIkata iMdriyo dvArA jANI zakAya tema nathI. tethI asarvajJa jIva Ano (=amuka rIte vartavAthI samyagdarzanAdi sAnubaMdha thAya ane amuka rIte vartavAthI samyagdarzanAdi niranubaMdha thAya eno) pahelethI nirNaya karI zake nahi. A rIte vyavahAra karavAmAM Ave to samyagdarzanAdi sAnubaMdha bane, ane A rIte vyavahAra karavAmAM Ave to samyagdarzanAdi niranubaMdha bane, e hakIkata iMdriyothI jANI zakAya tevI nathI. AthI asarvajJa teno nirNaya karavA kevI rIte samartha thAya? (772) itthamAkSiptaH sUrirAhatavvayaNA gIo'vi hu, dhUmeNaggiMva suhumaciMdhehiM / maNamAiehiM jANati, sati uvautto mahApanno // 773 // 'tadvacanAt' sarvajJazAsanAd 'gIta' iti gItArtho yathAvadavagatotsagrgApavAdazuddhasarvajJavacanagarbhaH sAdhuvizeSaH, kiM punaH sarvajJa ityapihuzabdArthaH, dRSTAntamAhadhUmenAgnimiva 'sUkSmacihnaH' sUkSmaiH sthUlamatInAmagamyaizcidvairAsevakAsevanIyadravyAdyavasthAvizeSalakSaNaiH karaNabhUtairjAnAtIti, sambandhaH / kIdRzaH sannityAha-manaAdibhirmanovAkkAyairityarthaH, sadA sarvakAlamupayuktaH pravRttAvadhAno 'mahAprajJaH' prazastotpattikyAdibuddhidhano muniH / yathA hi kazcideva mahAprAjJo ratnavANijyakArI tadgatavizeSAn ratnaparIkSAzAstrAnusAriNyA prajJayA samyagupalabhya tathaiva ca mUlyaM vyasthApayati, evaM gItArtho'pi vacanAnusAreNa vyavaharan viSamAvasthAM prApto'pi dravyAdivizeSAnAsevanIyAn samyagdarzanAdivRddhikarAn gardabhillarAjApahRtazramaNIrUpanijabhaginIkAlikAcAryavajAnIte / na hi samyakprayuktAyAH prajJAyAH kiJcidagamyamasti / tathA ca paThyate-"dUranihittaMpi nihiM, taNavallisamotthayAe bhUmIe / nayaNehiM apecchaMtA, kusalA buddhIe pecchaMti // 1 // " // 773 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 333 A rIte AkSepa karAyelA AcArya kahe che-- gAthArtha--jevI rIte dhUmathI agni jANI zakAya che tema sadA mana-vacana-kAyAthI upayukta (=upayogavALA) ane mahAprajJa evA gItArtha paNa sarvajJazAsanathI sUkSmacihno vaDeyatanAnA viSaya evA dravyAdine jANI zake che. TIkArtha-mahAprajJa-prazasta autpAtikI Adi buddhi e ja jemanuM dhana che evA muni. gItArtha--utsarga-apavAdathI zuddha evA sarvajJa vacananA sArane yathArtha jANanArA. sUkSmacihno vaDe-apavAdane sevanAra koNa che? sevavA yogya dravyAdinI avasthA kevI che? ityAdi vizeSa lakSaNo vaDe. AvA lakSaNone sthUla buddhivALA jIvo na jANI zake, sUkSmabuddhivALA jIvo ja jANI zake. mATe te sUkSmacihno che. gItArtha paNa' e sthaLe rahelA paNa zabdano artha A pramANe che--sarvajJa to jANI ja zake che, kiMtu gItArtha paNa jANI zake che. jevI rIte ratnano vepAra karanAra mahAbuddhizALI koika ja ratnanI parIkSA kevI rIte karI zakAya evuM jaNAvanArA zAstrane anusaranArI buddhithI ratnamAM rahelI vizeSatAone (=taphAvatane) sArI rIte jANI le che, ane pachI te ja pramANe tenuM mUlya nakkI kare che tevI rIte, sarvajJa vacananA anusAre vyavahAra karatA gItArtha paNa viSama avasthAne pAmelA hoya to paNa samyagdarzanAdinI vRddhi kare tevA sevavA yogya dravyAdi vizeSone (dravyAdinI vizeSatAone) jANI zake che. jemake kAlikAcArya. potAnI bahena sAdhvIjInuM gardabhila rAjAe apaharaNa karyuM tyAre zrIkAlikAcArye AvA saMyogamAM zuM karavA jevuM che te jANI lIdhuM. sArI rIte yojelI buddhithI na jANI zakAya tevuM kaMi ja nathI. te pramANe kahevAya che ke--'tRNa-velaDIothI AcchAdita (=DhaMkAyelI) bhUmimAM dUra (=khUba UMDANamAM) paNa sthApelA nidhine AMkhothI nahi jotA kuzaLa puruSo buddhithI jue che." (773) atraiva dRSTAntAntaramAha jaha joisio kAlaM, sammaM vAhivigamaM ca vejjoti / jAti satthAo tahA, eso jayaNAivisayaM tu // 774 // yathA 'jyotiSiko' jyotizcAravizAradaH samyagaviparItarUpatayA 'kAlaM' subhikSAdilakSaNaM, 'vyAdhivigamaM' ca jalodarAdimahAvyAdhivinAzaM punarvaidyaH suzrutAdicikitsAzAstrANAM samyagadhyetA pumAn, itiH prAgvat, jAnAtyavabudhyate 'zAstrAd' varAhamihirasaMhitAdeH suzrutAdezca / ' tathaiSa' gItArtho yatanAdiviSayamannapAnAdipratiSedhalakSaNam / tuzabda evakArArthaH sa ca jAnAtyevetyatra saMyojanIya iti // 774 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 . upadezapada : bhAga-2 ahIM ja bIjuM dRSTAMta kahe che- gAthArtha-TIkArtha-jevI rIte jyotiggAramAM vizArada jyotiSI varAhamihirasaMhitA vagere zAstrathI subhikSa vagere kALane samyaka (=aviparItapaNe) jANe che, suzruta vagere cikitsAzAstronuM samyam adhyayana karanAra vaidya suzrata vagere zAstrathI jalodara vagere mahAvyAdhinA vinAzane samyagu jANe che, te rIte A gItArtha anna-pAna vagerenA niSedharUpa yetanAnA viSayane jANe ja che. bhAvArtha-jevI rIte jyotiSI AvatA varSe sukALa thaze ke dukALa thaze ityAdi bhaviSyanuM jANI zake che, tathA vaidya A roga kayo che? enA upAyo kayA che? amuka upAyothI A roga maTaze, ityAdi pahelethI jANI zake che. tema gItArtha nirdoSa AhArapANI sahelAIthI maLI zakatA hovAthI hamaNAM doSita AhAra-pANI levAnI jarUra nathI (athavA to abhyAhata ke krIta doSathI nabhI zake tema che to AdhAkarmadoSavALA AhArapANI levAnI jarUra nathI) ityAdi yatanA jANI zake che. (774) tathAtivihnimittaa uvaogasuddhio'NesaNijjavinnANaM / jaha jAyati parisuddhaM, taheva etthaMpi vinneyaM // 775 // 'trividhanimittAt' kAyikavAcikamAnasikalakSaNAt parizuddhimAgatAd yopayogazuddhirbhaktAdigrahaNakAlapravRttasya sAdhujanaprasiddhasyopayogasya nirmalatA tasyAH sakAzAdaneSaNIyavijJAnamazuddhabhaktapAnAdyavabodho bhAvayatInAM yathA jAyate parizuddhamaskhalitarUpaM, tathaivAtrApi yatanAviSaye vijJAnaM parizuddha vijJeyamiti // 775 // tathA- gAthArtha-jevI rIte trividha nimittathI thayelI upayogazuddhithI aneSaNIyanuM parizuddha vijJAna thAya che te rIte ahIM paNa jANavuM. TIkArtha-trividha nimittathI thayelI-kAyika-vAcika-mAnasika ema traNa prakAranA vizuddha nimittathI thayelI. upayogazuddhithI=bhojana vagere grahaNa karatI vakhate pravRtta thayelA ane sAdhulokamAM prasiddha evA upayoganI zuddhithI. aSaNIyanuM parizuddha vijJAna-azuddha AhAra-pANI AdinuM bhUla vinAnuM jJAna. 1. yatanaTi e sthaLe rahelA mAri zabdathI ayatanA, utsarga, apavAda vagere samajavuM. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 335 bhAvArtha-sAdhu bhikSA mATe jAya tyAre AhAra grahaNa karatI vakhate kAyAthI (AMkha AdithI) A AhAra nirdoSa che ke doSita che ema jue. vacanathI je pUchavA jevuM lAge te pUche, manathI je vicAravA jevuM hoya te vicAre, Ama kAyika-vAcika-mAnasika ema traNa prakAranA nimittathI thayelA zuddha upayogathI A AhAra eSaNIya che ke aneSaNIya che enuM parizuddha jJAna bhAvasAdhuone thAya che, te ja rIte ahIM paNa trividha nimittathI thayelA zuddha upayogathI yatanA saMbaMdhI paNa parizuddha jJAna thAya, arthAt AvA AvA dravyAdi che, mATe ApaNe Avo Avo vyavahAra karavo joIe, utsarga mArge cAlI zakAya tevA dravyAdi che mATe utsarge mArge cAlavuM joie, utsarga mArge cAlI zakAya tevA dravyAdi nathI mATe apavAda mArge cAlavuM jarUrI che, ItyAdi spaSTa jJAna thAya. (775) nanu sarvatra dharmArthino lokasya tadarthapAkAdipravRttAvaneSaNIyabAhulyenaiSaNIyavivekAd duSkaraM tatparijJAnaM, kathamidaM dRSTAntatayopanyastamityAzaGkyAha sutte taha paDibaMdhA, caraNavao na khalu dullahaM eyaM / navi chalaNAyavi doso, evaM pariNAmasuddhIe // 776 // 'sUtre' Agame piNDaniyuktyAdau, tatheti vaktavyAntarasamuccaye, pratibandhAdatyAdarAccaraNavato jIvasya 'na khalu' naiva durlabhaM duSkarametadaneSaNIyavijJAnam / na ca cchalanAyAmapi vyaMsanArUpAyAM doSo'parAdho'neSaNIyagrahaNarUpaH sUtrapratibandhAt pariNAmazuddherantaHkaraNanairmalyAditi // 776 // badhA sthaLe dharmano arthIloka sAdhune AhArAdinuM dAna karavA mATe rasoI vagere kare, ethI moTA bhAge AhAra aneSaNIya hoya. AthI A AhAra eSaNIya che ane A AhAra aSaNIya che evo nizcaya karavApUrvaka aneSaNIyanuM parizuddha jJAna duSkara che. AthI aSaNIyanA parizuddha jJAnano dRSTAMta tarIke upanyAsa kema karyo evI AzaMkA karIne kahe che gAthArtha-TIkArtha-tathA piMDaniryukti Adi AgamamAM atizaya Adara hovAthI cAritrasaMpanna munine aneSaNIyanuM parizuddha jJAna duSkara nathI. upayoga rAkhavA chatAM chetarAI javAnA kAraNe aneSaNIya AhAranuM grahaNa thaI jAya to temAM doSa nathI. kAraNa ke AgamamAM Adara hovAnA kAraNe aMtaHkaraNa nirmala che. (776) atraiva vyatirekamAhajayaNAvivajayA puNa, vivajao niyamao u tiNhaMpi / titthagarANA'saddhANao tahA payaDameyaM tu // 777 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 upadezapada : bhAga-2 __ 'yatanAviparyayAd' uktalakSaNA yatanA; 'viparyayo' vyatyayaH svarUpahAnirityarthaH, niyamatastvekAntabhAvAdeva trayANAmapi samyaktvAdInAm / kuta ityAha-'tIrthakarAjJAyAH' 'jayaNA u dhammajaNINI' ityAdikAyA azraddhAnato'rocanAt / 'tathA' tatprakArAda, na hi rocamAnAM yatanAmullaGthya kazcidanyathA vyavahA~ pravarttate, pravarttate cet tarhi tasya tatra yatanAyAM na zraddhAnamastIti prakaTametaditi / na hi loke'pyullacyamAno'rtho gauravapadamApadyata iti // 777 // ahIM ja vyatirekane (yatanA na karavAthI thatA doSane) kahe che gAthArtha-yatanAnA viparyayathI tIrthakaronI AjJA pratye tevA prakAranI aruci thavAthI niyamo samyakatva-jJAna-cAritrano viparyaya thAya che. A hakIkata pragaTa che. TIkArtha-catanAnA viparyayathIyatanAnuM ullaMghana karavAthI. myakatva-jJAna-cAritrano viparyaya-samyakatva-jJAna-cAritranA svarUpamAM hAni. yatanAnuM pAlana na karavAthI "yatanA dharmajananI che" ityAdi tIrthakaronI AjJA pratye aruci vyakta thAya che. jo yatanA pratye ruci hoya to koIpaNa jIva yAtanAnuM ullaMghana karIne anyathA vyavahAra karavA mATe pravRtti na kare. have jo koI yatanAnuM ullaMghana karIne anyathA vyavahAra karavA mATe pravarte che to tene yatanA pratye zraddhA-ruci nathI e pragaTa che. lokamAM paNa ullaMghana karAtI vastu gauravanA sthAnane pAmatI nathI, arthAt je vyakti jenuM ullaMghana kare che te vyaktinA hRdayamAM tenA pratye AdarabhAva na hoya ema lokamAM dekhAya che. (777). tathAjN davvakhettakAlAisaMgayaM bhagavayA aNuDhANaM / bhaNiyaM bhAvavisuddhaM, niSphajjai jaha phalaM taha u // 778 // _ 'yad' yasmAd 'dravyakSetrakAlAdisaMgataM' tattadrvyakSetrakAlabhAvAnukUlaM 'bhagavatA'arhatA'nuSThAnamannapAnagaveSaNAdirUpaM bhaNitaM bhAvavizuddhimaudayikabhAvaparihAreNa kSAyopazamikabhAvAnugatam, ata eva niSpadyate yathA phalaM jJAnAdyArAdhanArUpaM, 'tathA' tathaitadanuSThAnaM bhaNitaM, samyagupAyatvAt // 778 // tathA gAthArtha-bhagavAne bhAvavizuddha anuSThAna te te dravya-kSetra-kAla-bhAvane anukULa hoya te pramANe karavAnuM kahyuM che, AthI ja phaLanI siddhi thAya te pramANe karavAnuM kahyuM che. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 TIkArtha--bhAvavizuddha--audayikabhAvano tyAga karIne kSAyopamika bhAvathI yukta. anuSThAna-anna-pAnanI gaveSaNA Adi anuSThAna. phaLanI siddhi--jJAnAdinI ArAdhanA rUpa phaLanI siddhi. prazna-bhagavAne te te dravya-kSetra-kAla-bhAvane anukULa hoya te pramANe anuSThAna karavAnuM kema kahyuM? 337 uttara--koipaNa anuSThAna jJAnAdinI ArAdhanA rUpI phaLanI siddhi mATe che. te te dravyAdine anukULa hoya te pramANe anuSThAna karavuM te jJAnAdinI ArAdhanA rUpa phaLanI siddhino samyak upAya che. mATe bhagavAne te te dravyAdine anukULa hoya te pramANe anuSThAna karavAnuM kahyuM che. (778) ata evAha navi kiMcivi aNuNAtaM, paDisiddhaM vAvi jiNavaridehiM / titthagarANaM ANA, kajje sacceNa hoyavvaM // 779 // 'nApi' naiva 'kiJcid' mAsakalpavihArAdyanujJAtamekAntena karttavyamevetyanumataM, 'pratiSinuM' vAgyejAttena vArita na, yathA na viSeyamevedramiti 'binavarendra:' RNamAtibhistiirthkraiH| tarhi kimanujJAtaM tairityAha - tIrthakarANAmiyamAjJA yathA 'kArye' samyagdarzanAdyArAdhanArUpe satyenAzaThapariNAmena bhavitavyamiti // 779 // AthI ja graMthakAra kahe che- gAthArtha--TIkArtha--tIrthaMkaroe mAsakalpa vihAra vagere je je karavAnuM kahyuM che te te 'karavuM ja' evI ekAMte AjJA nathI karI, tathA (azuddha bhikSA vagere) jeno jeno niSedha karyo che te te 'na ja karavuM' ema ekAMte niSedha karyo nathI, kiMtu samyagdarzanAdinI ArAdhanAmAM azaTha pariNAmavALA(=saraLa) banavuM evI AzA karI che. (779) tathA-- maNuyattaM jiNavayaNaM, ca dullahaM bhAvapariNatIe u / jaha esA nipphajjati, taha jaiyavvaM payatteNa // 780 // 'manunatva' manuSyanamatakSaLa, 'binavavanaM' = sarvajJazAmAM 'dutttama' tuApaM vartatA prAguktaireva cullakAdibhirdRSTAntaiH / tataH kiM karttavyamityAzaGkyAha--' bhAvapariNatyA ' Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 tvantaHkaraNapariNAmenaiva na tu bAhyAdyanuSThAnena bhAvapariNatizUnyena tasyAtyanta-phalgutvAt / yathoktaM "tAttvikaH pakSapAtastu, bhAvazUnyA ca yA kriyA / tayorantaramunneyaM, bhAnukhadyotayoriva // 1 // khadyotakasya yattejaH, tadalpaM ca vinAzi ca / viparItamidaM bhAnorevamatrApi bhAvyatAm // 2 // " kimityAha - yathaiSA''jJA niSpadyate tathA yatitavyaM prayatneneti 780 | 338 tathA-- gAthArtha-manuSyajanma ane jinazAsana durlabha che. AthI bhAvapariNatithI udyamapUrvaka te rIte prayatna karavo joie ke je rIte AjJA siddha thAya. TIkArtha--pUrve (pathI15 sudhInI gAthAomAM) kahelA ja bhojana vagere dRSTAMtothI manuSyajanma ane jinazAsana durlabha che. bhAva pariNatithI=aMtaHkaraNanA pariNAmathI, bhAvapariNatithI rahita bAhya vagere anuSThAnathI nahi. kAraNa ke bhAvapariNatithI rahita bAhya anuSThAna atyaMta nakAmuM che. (yogadRSTisamuccaya graMthamAM) kahyuM che ke "pAramArthika pakSapAta ane bhAvarahita kriyA e baMnemAM sUrya ane khajUA jevuM moTuM aMtara jANavuM. (223) khajuAnuM je teja che te alpa ane vinAzI che, sUryanuM teja AnAthI viparIta che, ghaNuM ane avinAzI che. e pramANe ahIM paNa vicAravuM." (224) (780) AjJAniSpattyarthaM ca yat karttavyaM tadvizeSeNAha -- ussaggavavAyANaM, jahaTThiyasarUvajANaNe jatto kAyavvo buddhimayA, suttANusAreNa NayaNiu / // 781 // sAmAnyokto vidhirutsagrge, vizeSoktastvapavAdaH / tata utsargApavAdayoryathAsthitasvarUpajJAne yatnaH karttavyo 'buddhimatA' puruSeNa 'sUtrAnusAreNa' nizIthAdhyayanAditatpratipAdakAgamAnurodhena 'nayanipuNaM' naigamAdinayavicArasAramiti // 781 // AzAnI siddhi mATe je karavuM joie te vizeSathI kahe che-- gAthArtha-buddhizALI puruSe utsarga-apavAdanA yathAvasthita svarUpane jANavAmAM sUtrAnusAra nayanipuNa prayatna karavo joie. TIkArtha--sAmAnyathI kahelo vidhi utsarga che. vizeSathI kahelo vidhi apavAda che. sUtrAnusAra-utsarga-apavAdanA pratipAdaka nizItha adhyayana Adi AgamanA anusAra.. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 339 upadezapada : bhAga-2 nayanipuNa=naigama vagere nayonI vicAraNAthI sArabhUta bane te rIte. (781) atha sarvanayAbhimatamutsargApavAdayorekameva tattvataH svarUpamaGgIkRtyAhadosA jeNa nirubbhaMti jeNa khijati puvvakammAiM / so khalu mokkhovAo, rogAvatthAsu samaNaMva // 782 // 'doSA' mithyAtvAdayo yenAnuSThAnenotsargarUpeNApavAdarUpeNa vA sevyamAnena "nirudhyante' santo'pyapravRttimanto jAyante, tathA yena kSIyante samucchidyante 'pUrvakarmANi' prAgbhavopAttAni jJAnAvaraNAdIni, 'sa khalu' sa eva 'mokSopAyo' mokSamArgaH / dRSTAntamAha-'rogAvasthAsu' vyAdhivizeSarUpAsu zamanavacchamanIyauSadhamiva / yathA hi "utpadyate hi sAvasthA, dezakAlAmayAn prati / yasmAdakRtyaM kRtyaM syAt, karma kArya ca varjayet // 1 // " iti vacanamanusaranto gurulAghavAlocanena nipuNavaidyakazAstravido vaidyAstathA tathA cikitsA pravartayanto rogopazamanaM janayanti, tathA gItArthAstAsu tAsu dravyAdyApatsu citrAn apavAdAn sUtrAnusAreNa samAsevamAnA navadoSanirodhapUrvakRtakarmanirjaraNalakSaNaphalabhAjo jAyanta iti // 782 // have saghaLA nayone mAnya hoya tevA utsarga-apavAdanA eka ja tAtvika svarUpane svIkArIne kahe che gAthArtha-jenAthI doSono nirodha thAya ane pUrvakarmono kSaya thAya te mokSano upAya che. jemake rogAvasthAmAM zAmaka auSadha. TIkArya-jenAthI doSono nirodha thAya-utsarga rUpa ke apavAda rUpa je anuSThAnanA AsevanathI mithyAtva vagere doSo hovA chatAM niSkiya banI jAya. ( AtmA upara koI asara na thAya tevA banI jAya.) pUrvakarmono kSaya thAya-pUrvabhavomAM upArjita karelA jJAnAvaraNIya vagere karmono samuccheda thAya. mokSano upAya-mokSano mArga. rogAvasthAmAM zAmaka auSadha-jemake-"deza-kALa-rogane AzrayIne te avasthA utpanna thAya che ke jemAM akArya paNa kArya bane ane karavA yogya paNa kAryane na kare." AvA vacananuM anusaraNa karatA ane sUkSma vaidyazAstrone jANanArA vaidyo guru Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 64hezapa : bhAga-2 lAghavanI vicAraNA karIne te te rIte cikitsA kare che ke jethI roganI zAMti kare che. te pramANe gItArtho te te dravyAdinI ApattiomAM vicitra apavAdone sUtronusAra seve che ane (tema karIne) navA doSonA nirodhapUrvaka pUrvakRta karmanirjarA rUpa phaLanA bhAgI bane cha. (782) athotsagrgApavAdayostulyasaMkhyatvamAhaunnayamavekkha iyarassa pasiddhI unnayassa iyarAo / iya annonnapasiddhA, ussaggavavAya mo tullA // 783 // unnatamuccaM parvatAdikamapekSyetarasya nIcasya bhUtalAdeH prasiddhirbAlAbalAdejanasya pratItiH, tathonnatasyoktarUpasyetarasmAd nimnAt tadapekSyetyarthaH, prasiddhiH smpdyte| evaM sati yat siddhaM tadAha-ityevamuktadRSTAntAdanyonyaprasiddhAH parasparamapekSamANAH pratItiviSayabhAvabhAjaH santa utsargApavAdAstulyAH samAnasaMkhyAH sampadyanta iti // 783 // have utsarga-apavAdanI saMkhyA tulya che ema kahe che gAthArtha-TIkArtha-parvata vagere UMcI vastunI apekSAe bhUtala vagere vastu nIcI che, ane bhUtala vagere nIcI vastunI apekSAe parvata vagere vastu UMcI che ema bALaka ane strI vagere lokamAM prasiddha che. A dRSTAMtathI utsarga-apavAda paraspara prasiddha che ane samAna saMkhyAvALA che, arthAt utsarganI apekSAe apavAda che ane apavAdanI apekSAe utsarga che, ema utsarga ane apavAda parasparanI apekSA rAkhe che, ethI ja utsarganI apekSAe apavAdanI ane apavAdanI apekSAe utsarganI prasiddhi thAya che. AthI jeTalA utsarga che teTalA ja apavAda che ane jeTalA apavAda che teTalA ja utsarga che. Ama utsargaapavAdanI saMkhyA samAna thAya che. (783) athotsargApavAdayorlakSaNamAhadavvAdiehiM juttassussaggo jaduciyaM aNuvANaM / rahiyassa tamavavAo, uciyaM ciyarassa na u tassa // 784 // dravyAdibhiryuktasya sAdhorutsargo bhnnyte|kimityaah-'yducitN' paripUrNadravyAdiyogyamanuSThAnaM zuddhAnnapAnagaveSaNAdirUpaM paripUrNameva / rahitasya dravyAdibhireva tadanuSThAnamapavAdo bhaNyate / kIdRzamityAha-ucitameva paJcakAdiparihANyA tathA Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 upadezapada : bhAga-2 vidhAnapAnAdyAsevanArUpam / kasyetyAha-'itarasya' dravyAdiyuktApekSayA tadrahitasyaiva, 'na tu' naiva tasya' drvyaadiyuktsy| yattadaucityenAnuSThAnaM sa utsargaH, tadrahitasya punastadaucityenaiva ca yadanuSThAnaM so'pvaadH| yaccaitayoH pakSayorviparyAsenAnuSThAnaM pravarttate, na sa utsagargo'pavAdo vA, kintu saMsArAbhinandisattvaceSTitamiti // 784 // have utsarga-apavAdanA lakSaNane kahe che gAthArtha-(anukULa) dravyAdithI yukta sAdhunuM je ucita anuSThAna te utsarga kahevAya che, (anukULa) dravyAdithI rahita bIjA sAdhunuM je ucita anuSThAna te apavAda kahevAya che. dravyAdithI yuktane apavAda ucita nathI. TIkArya-je sAdhune dravyAdi anukULa hoya te sAdhu mATe paripUrNa dravyAdine yogya saMpUrNa zuddha anna-pAnanI gaveSaNA karavI vagere utsarga che. je sAdhune dravyAdi pratikULa hoya te sAdhu mATe paMcakAdinI parihAnithI tevA prakAranA (doSita paNa) AhAra-pANI AdinuM Asevana apavAda che. A be pakSathI viparItapaNe je anuSThAna thAya, eTale ke je sAdhune dravyAdi anukULa hoya te sAdhu doSita AhAra-pANInuM Asevana kare, je sAdhune dravyAdi pratikULa hoya te apavAdanuM sevana na kare, to te nathI utsarga ke nathI apavAda, kiMtu bhavAbhinaMdI jIvanI ceSTA che. (784) athopadezasarvasvamevAhajaha khalu suddho bhAvo, ANAjogeNa sANubaMdhotti / jAyai taha jaiyavvaM, savvAvatthAsu dugameyaM // 785 // "yathA yarthava zabdo pAvAvanuSito mAvo' mana:rima:, "gAyona' sarvajJavacanAnusAralakSaNena, 'sAnubandho' bhavAntarAnuyAyI jAyate, tathA yatitavyam / sarvAvasthAsUtsargakAle'pavAdakAle cetyarthaH, dvikametacchuddho bhAva AjJAyogazca / evaMlakSaNaM karttavyam // 785 // have upadezanA sArane ja kahe che gAthArtha-je rIte AjJAyogathI zuddhabhAva sAnubaMdha bane te rIte sarva avasthAomAM prayatna karavo joie. (tumeyaM ) zuddhabhAva ane AjJAyoga e baMne sAnubaMdha bane te rIte prayatna karavo joIe. TIkArya-AjJAyogathI-sarvajJavacananA anusAre. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 upadezapada : bhAga-2 zuddhabhAva=rAga-dveSAdithI kaluSita na banelo mAnasika pariNAma. sAnubaMdha-bhavAMtaramAM sAthe janAra. sarva avasthAomAM-utsarga kALe ane apavAda kALe. zuddhabhAva ane AjJAyoga e baMne sAnubaMdha thAya tevo prayatna karavo joIe. (zuddhabhAva sAnubaMdha thavo joIe ethI gAthAmAM pahelA zuddhabhAva sAnubaMdha thAya tevo prayatna karavo joIe ema kahyuM. AjJAyoga vinA zuddha bhAva sAnubaMdha na bane. mATe pachI tumeya ema kahIne AjJAyoga ane zuddhabhAva e baMne sAnubaMdha bane tevo prayatna karavo joIe ema kahyuM.) (785) kuto yataHjaM ANAe bahugaM, jaha taM sijjhai tahettha kAyavvaM / Na u jaM tavvivarIyaM, logamayaM esa paramattho // 786 // 'yad' yasmAd AjJayotsargarUpamapavAdarUpaM vA 'bahukaM' bahurUpamanuSThAnaM nirvANaphalamityarthaH, jAyate / tasmAd yathA tat sidhyati tathaiva buddhimatA krttvym| vyavacchedyamAha-'na tu' na punaryat tadviparItamAjJAviparItaM lokamatamapi gatAnugatikabahulokAnuvartitamapi laukikaM tIrthasnAnadAnarUpaM, lokottaramapi pramattajanAcaritaM citrarUpamiti / eSa paramArthaH' sarvajJazAsanarahasyamityartha iti // 786 // zuddhabhAva ane AjJAyoga e baMne sAnubaMdha thAya tevo prayatna karavAnuM kAraNa e che ke gAthArtha-utsargarUpa ke apavAdarUpa anuSThAna AjJAthI mokSaphaLavALuM thAya che. tethI ahIM buddhimAna puruSe anuSThAna je rIte AjJAthI mokSaphaLavALuM siddha thAya te rIte karavuM joie. paNa tenAthI viparIta lokamata anuSThAna na karavuM joie. A sarvajJa zAsananuM rahasya che. TIkArya-je anuSThAna AjJAthI viparIta hoya te anuSThAna lokane saMmata hoya to paNa ane gADariyA pravAhane anusaranArA ghaNA lokothI anusarAyeluM hoya to paNa nA karavuM joIe. jemake tIrthamAM snAna ane dAna karavuM. lokottara paNa vividha prakAranuM je anuSThAna pramAdI loke AcaryuM hoya te na karavuM joie. (786). atha prasaGgamupasaMharan prastutamAhakayamettha pasaMgeNaM, sa bhAvao pAliUNa taha dhammaM / pAyaM saMpuNNaM ciya, Na davvao kAladosAo // 787 // Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6pahezapa : bhAga-2 343 kRtamatra prasaMgena, sa zaGkharAjamunirbhAvato manaHpariNatyA pAlayitvA tathA tatprakAraM dharma, prAyaH sampUrNameva, anAbhogAdeH kvacit khaNDamapi syAditi prAyograhaNam / vyavacchedyamAha-'na' naiva 'dravyataH' kAyAnuSThAnamapekSya 'kAladoSAd' duSpamAlakSaNakAlAparAdhAditi // 787 // kAUNa kAladhammaM, parisuddhAcArapakkhapAeNaM / uvavaNNo suraloe, tao cuo poyaNapurammi // 788 // kRtvA 'kAladharma' paNDitamaraNalakSaNaM 'parizuddhAcArapakSapAtena' sarvathA niraticArasAdhudharmabahumAnenopapannaH 'suraloke' saudharmanAmni / tataH suralokAccyutaH potanapure iti // 788 // rAyasuo uvasaMto, pAyaM pAvaviNivittavAvAro / kAlociyadhammarao, rAyA hoUNa pavvaio // 789 // rAjasuto jAtaH / sa ca bAlakAlAdevopazAntaH / prAyaH pApavinivRttavyApAro'tisAvadyAnuSThAnapariharaNaparaH kAlocitadharmarato rAjA bhUtvA pravrajita iti // 789 // have prAsaMgika varNanano upasaMhAra karatA graMthakAra prastuta viSayane kahe che gAthArtha-TIkArya-ahIM prAsaMgika varNana ATaluM basa che. zaMkha rAjarSi tevA prakAranA dharmane kALadoSanA kAraNe dravyathI asaMpUrNa ane bhAvathI prAya saMpUrNa ja pALIne (787) paMDita maraNarUpa kALadharmane pAmIne sarvathA niraticAra sAdhudharma pratye bahumAnanA kAraNe saudharma devalokamAM utpanna thayA. te jIva devalokathI cyavIne potanapuramAM (788) rAjaputra thayo. te bAlyakALathI ja upazAMta hato, atisAvadha kAryano tyAga karavAmAM tatpara raheto Dato, gane layita dharmamA 2d Dato. 2an 25ne kSita banyo. (788) sAmprataM yad dRSTvA paribhAvya cAsau pravrajitastad naItyAdigAthAtrayeNAhaNaipUrakUlapADaNamUDhaM kalusodayaM NieUNa / oyaTTaNammi tIe, tahatthayaM ceva paDibuddho // 790 // 1. kALa doSanA kAraNe duSamArUpa kALadoSanA kAraNe. 2. dravyathI-yi anuSThAnanA apekSA.. . 3. mAkthI-mAnasi parimithI. 4. prAya-anAbhoga AdithI kyAMka bhaMga paNa. thAya AthI ahIM "prAyaH' ema kahyuM che. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 jaha esA vaTTaMtI, kUle pADei kalusae appaM / iya purisovi hu pAyaM, tadaNNapIDAe daTThavvo // 791 // jaha cevovaTTaMtI, sujjhai esA taheva purisovi / AmarinnA, sanavittIy vingeo 722 // muLamaM caitat / 760-76-7125 have rAjA je joine ane je vicArIne dIkSita banyo te vigatane 'napha' ityAdi traNa gAthAothI kahe che-- upadezapada : bhAga-2 gAthArtha--TIkArtha--(rAjamahelanA jharukhAmAM beThelA) te rAjAe pUrabahAramAM vahetI nadIne joi. pUrabahAramAM vahetI nadI kinArAone pADI rahI hatI ane pANIne malina karI rahI hatI. thoDA samaya pachI dhImI gatie vahetI nadI kinArAone pADatI na hatI ane pANIne milana karatI na hatI. A joine pratibodha pAmelA rAjAe vicAryuM ke jevI rIte pUrabahAramAM vahetI A nadI kinArAone pADe che ane potAne malina kare che te rIte (AraMbhamAM pravRtta thayelo) puruSa paNa prAyaH potAnAthI anyane pIDA karIne pote malina bane che. tathA je rIte dhImI gatie vahetI nadI zuddha thAya che te rIte puruSa paNa AraMbhano tyAga karIne zubhapravRttithI zuddha thAya che. (790-791-792) evaM pavvaiUNaM, sAmaNNaM pAliUNa parisuddhaM / siddho sudevamANusagaIhiM theveNa kAleNaM // 793 // gAthArtha--TIkArtha--A pramANe dIkSA laine vizuddha cAritrane pALIne sudevagatiomAM ane sumanuSyagatiomAM utpanna thaine thoDA kALamAM muktine pAmyo. (793) atha tA eva sudevamAnuSagatIH baMbhetyAdigAthAtrayeNAha - baMbhasura mahurarAyA, sukkasurAomuhIe rAotti / ANayadeva sivaNivo, AraNa mihilAya devaNivo // 794 // gevejja tiyasa gajjaNasAmI gevejja puMDhasurarAyA / gevejja baMgasurarAya, vijayadevaMgarAyA ya // 795 / / savvaTThAmara ujjhANariMda pavvajja sijjhaNA ceva / eyassa pAyaso taha, pAvAkaraNammi niyamotti // 796 // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 6paheza56 : bhAga-2 tataH potanapurarAjasutajanmAnantaraM brahmasuro brahmaloke devaH samabhUt / tato mathurArAjaH tadanantaraM zukrasurastato'pyayomukhyAM nagaryAM raajeti| ito'pyAnate devastato'pi zivanRpaH tasmAdapyAraNadevaH / tadanantaraM mithilAyAM devanRpa iti // 794 // ito'pi prathamagraiveyakatrike tridazaH / tasmAdapi cyuto gajanasvAmijIvaH / tato'pi mRto madhyamagraiveyakatrike suraH / tato'pi puNDrajanapade nAmataH surarAjaH / tato'pyuparimatrike surH| tato'pi baGgajanapadeSu surarAjaH / ito'pi vijayavimAne devH| tadanantaramaGgarAja iti // 795 // asmAdapi sarvArthasiddhavimAne'maraH / tato'pyayodhyAyAM nrendrH| tatra ca pravrajyA, siddhanaM ceti / etasya zaGkhajIvasya prAyazo bAhulyena tathA tena prakAreNa pApAkaraNe niyamaH sampanna iti // 796 // have te ja sudevagatione ane sumanuSyagitaone vaMma ityAdi traNa gAthAothI kahe che gAthArtha-TIkArtha-potanapuramAM rAjaputranA janma pachI (pAMcamA) brahmadevalokamAM deva thayo. tyArabAda mathurAnagarImAM rAjA thayo. tyArabAda (sAtamA) mahAzukra devalokamAM deva thayo. tyArabAda ayomukhI nagarImAM rAjA thayo. pachI (navamA) Anata devalokamAM deva thayo. pachI ziva nAmano rAjA thayo. pachI (agiyAramA) AraNa devalokamAM deva thayo. pachI mithilA nagarImAM devanAmano rAjA thayo. pachI prathama raiveyaka trikamAM deva thayo. pachI garjanapurano rAjA thayo. pachI madhyamaraiveyaka trikamAM deva thayo. pachI puMDradezamAM suranAmano rAjA thayo. pachI aMtima raiveyakatrikamAM deva thayo. pachI baMgadezamAM sura nAmano rAjA thayo. pachI vijaya vimAnamAM deva thayo. pachI aMgadezano rAjA thayo. pachI sarvArthasiddha vimAnamAM deva thayo. pachI ayodhyA nagarImAM pRthvIcaMdra nAmano rAjA thayo. te bhavamAM dIkSA ane mukti thaI. zaMkharAjAne moTA bhAge te rIte pApa akaraNamAM niyama siddha thayo. (784-786) bhAvArAhaNabhAvA, ArAhago imo paDhamaM / tA eyammi payatto, ANAjogeNa kAyavvo // 797 // evamuktarUpeNa bhAvAcchuddhamanaHpariNAmarUpArAdhanAbhAvAd ArAdhako'yaM prathama duSSamAkAle samabhUt / tasmAdetasmin bhAvArAdhane 'prayatna' Adara AjJAyogena kartavyaH // 797 // // iti zaGkharAjarSikathAnakaM samAptam // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 Gpahezapa : bhAga-2 gAthArtha-TIkArtha-zaMkha rAjarSi zuddha mAnasika pariNAma rU5 ArAdhanAnA bhAvathI duSamA kALamAM prathama ArAdhaka thayA. mATe AjJAyogathI bhAva ArAdhanAmAM Adara karavo joIe. (797) atha prastutamevAdhikRtyAha[Iya eyammivi kAle, caraNaM eyArisANaM viNNeyaM / / dukkhaMtakaraM NiyamA, dhannANaM bhavavirattANaM // 798 // ] ityevametasminnapi kAle 'caraNaM' cAritrametAdRzAnAM [vijJeyaM kIdRzAnAM ] zaGkhamunisadRzAnAM vijJeyam / kIdRzamityAha-'duHkhAntakaraM' sarvasAMsArikabAdhApahAri 'niyamAd' avazyaMtayA 'dhanyAnAM' bhavaviraktAnAM jIvAnAmiti // 798 // have prastuta viSayane AzrayIne ja kahe che gAthArtha-TIkArya-A pramANe A kALe paNa zaMkhamuni jevA dhanya ane bhavavirakta jIvonuM cAritra niyamA duHkhAtta karanAruM jANavuM. arthAt A kALamAM paNa AvA jIvone cAritra hoya ane e cAritra paraMparAe sarva sAMsArika duHkhono aMta karanAruM bane. (798) tathAje saMsAravirattA, rattA ANAe tIe jahasattiM / ceTuMti NijjaratthaM, Na aNNahA tesiM caraNaM tu // 799 // ye saMsAraviraktAH sattvAH prANino 'raktA' vihitabahumAnA AjJAyAM jinavacanarUpAyAM; tathA, tasyAmAjJAyAM 'yathAzakti' svasAmarthyAnurUpaM tiSThanti taduktAnuSThAnaparA bhavanti / kimarthaM? 'nirjarArthaM' sarvakarmakSayanimittam / 'na annahA tesiM caraNaM tu' teSAmeva caraNamaskhalitarUpaM vijJeyaM / na naivAnyathA saMsArAviraktAnAmAjJAyAmasaktAnAM yathAzakti tatrAkRtAvasthAnAnAmanirjarArthinAM caraNaM syAditi // 799 // gAthArtha-TIkArtha-je jIvo saMsArathI virakta che, jinavacana rUpa AjJAmAM bahumAnavALA che, sarvakarmono kSaya mATe zAstrokta anuSThAnamAM yathAzakti tatpara che, temanuM ja cAritra asmalita (=paraMparAvALuM) jANavuM. je jIvo saMsArathI virakta nathI, AjJAmAM bahumAnavALA nathI, zAstrokta anuSThAnamAM yathAzakti tatpara nathI, ane nirjarAnA arthI nathI, te jIvone yAritra. na. Doya. (788) adhunA ye karmaguravaH prANino duSSamAkAlAdInyAlambanAnyAlambya sahiSNavo'pi tathAvidhajanAcaritaM pramANIkRtyaM niSiddhasevAM kurvanti, teSAmapAyaM darzayati1. iyamapi gAthA na kvacanAdarzapustakeSUpalabdhA, TIkAmupajIvya tvatropanibaddhA / Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upazapa : bhAga-2 mAreMti dussamAevi, visAyao jaha taheva sAhUNaM / NikkAraNapaDisevA, savvattha viNAsaI caraNaM // 800 // 347 'mArayanti' prANAMstyAjayanti duSSamAyAmapi, na kevalaM suSamAyAmityapizabdArthaH, viSAdayastAlapuTazastravahnyAdayo 'yathA' yena prakAreNa mUrcchAsampAdanAdinA, tathaiva 'sAdhUnAM' nirddharmANAM vratinAM niSkAraNapratisevA'puSTAlambanena 'sarvatra' sarvAsvavasthAsu 'vinAzayati' vidhvaMsayati 'caraNaM' cAritramiti // 800 // have karmothI bhArI banelA jIvo duHSamA kAla vagere AlaMbanone pakaDIne sahana karI zake tevA hovA chatAM tevA prakAranA lokanA AcaraNane pramANa karIne zAstraniSiddhanuM sevana kare che temane thatA anarthane kahe che-- gAthArtha--TIkArtha--jema tAlapuTa jhera, zastra, agni vagere padArtho mUrchAne pamADavA Adi dvArA duHSamA kALamAM paNa mAre che te ja pramANe dharmarahita vratIonuM puSTa AlaMbana vinA doSonuM sevana sarva avasthAomAM cAritrano vinAza kare che. (800) athaitadvyatirekamAha-- kAraNapaDisevA puNa, bhAveNa asevaNatti daTThavA / ANAe tIe bhAvo, so suddho mokkhaheutti // 801 // 'kAraNapratisevA' glAnAdyAlambanena viruddhArthAsevanarUpA 'punarbhAvena' paramArthato'sevanA viruddhArthAnAsevanarUpA ityevaM draSTavyA / kuto ? yata' AjJAyAM tasyAM' kAraNapratisevAyAM bhAvo mana:pariNAmo varttate bhagavatA'syAmavasthAyAmidaM karttavyatayopadiSTamityadhyavasAyAt / yadi nAmaivaM tataH kimityAha - sa bhAva AjJAnugataH zuddhaH sanmokSaheturiti // 801 // have AnAthI UlaTuM kahe che gAthArtha--TIkArtha--bimArI vagere AlaMbanathI thatuM doSonuM sevana paramArthathI asevana ja jANavuM. kAraNa ke-'A avasthAmAM bhagavAne A ka2vAnuM kahyuM che' evA adhyavasAyanA kAraNe bhAva(=mAnasika pariNAma)' to AjJAmAM ja hoya che. AjJAmAM rahela bhAva zuddha che ane mokSanuM kAraNa che. (801) 1. viSa vagere mAtra suSamAkALamAM ja mAre che evuM nathI, kiMtu duHSamAkALamAM paNa mAre che evo 'paNa' zabdano artha che. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 upadezapada : bhAga-2 itthaM kAraNapratisevAyAmapi zuddho bhAvo mokSaheturityupadarya sAmpratamakRtye'pyarthe vihite bhAvazuddhiH pApakSayAyeti lokaprasiddhena dRSTAntena darzayati akiriyAevi suddho, bhAvo pAvakkhayatthamo bhaNio / aNNehivi oheNaM, teNagaNAeNa loMgammi // 802 // 'akriyAyAmapi' lokalokottaraviruddhArthasevAyAmapi zuddho 'nirvyAjaH' pazcAttApAnugato 'bhAvaH' pariNAmaH 'pApakSayArtha' pApApagamahetu bhaNito' nirUpitaH svazAstreSvanyairapi tIrthAntarIyairoghena sAmAnyena / tathA caite paThanti "mAyAmbhastattvataH pazyannanudvignastato drutam tanmadhyena prayAtyeva yathA vyAghAtavarjitaH // 1 // bhogAn svarUpataH pazyaMstathA mAyodakopamAn / bhuJjAno'pi hyasaGgaH san prayAti paramaM pahama rAkRti "najJAna' carotarana no rUti 802aa A pramANe kAraNe doSanuM sevana karavA chatAM zuddhabhAva mokSano hetu che ema batAvIne have na karavA yogya kArya karavA chatAM bhAvazuddhi pApakSaya mATe thAya ema lokaprasiddha dAMta batAve che gAthArtha-lokamAM anyatIrthikoe paNa laukika ke lokottara doSanuM sevana karavA chatAM zuddhabhAvane coranA dRSTAMtathI sAmAnyathI pApakSa mATe kahyo che. TIkArya-zuddhabhAvane-daMbharahita pazcAttApanA pariNAmane. (ahIM tAtparyArtha e che ke-kAraNa vinA paNa na karavA jevuM kArya karI nAkhyuM hoya, to paNa jo pAchaLathI akArya karavA badala hArdika pazcAttApa thAya to e akArya karavAthI baMdhAyelAM azubhakarmono nAza thAya che.) anyatIrthiko svazAstromAM kahe che ke-"jhAMjhavAnA jalane paramArthathI jhAMjhavAnA jala tarIke joto puruSa jhAMjhavAnA jalathI udvega pAmato nathI, ane jhAMjhavAnA jalanA madhyamAMthI vyAghAta vinA jaladI pasAra thaI jAya che. tevI ja rIte bhogone svarUpathI jhAMjhavAnA jaLasamAna joto puruSa karmothI kheMcAIne AvelAM bhogasukhone bhogavato hovA chatAM temAM anAsakta rahyo chato mokSamAM ja jAya che." (yo.da.sa. 165-166) (802) stenakajJAtameva bhAvayatiteNaduge bhogammI, tulle saMvegao ateNattaM / egassa gahiyasuddhI, sUlahi bheyammi sAdevvaM // 803 // Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 upadezapada : bhAga-2 taha cittakammadosA, muDhe bhogasamayammi aNutAvo / etto kammavisuddhI, gahaNe divvammi sujjhaNayA // 804 // ... iyarassa gahaNa kahaNA, AmaM sUlAe tassa bheo u / abbhuvagamaNA guhabheyavubbhaNaguttaraNa mo sammaM // 805 // vimhaya devayakahaNA, kayamiNameeNa bhAvao khaviyaM / saMvegA vayagahaNaM, corarisI suppasiddhotti // 806 // kvacit sanniveze 'stenadvike' dvayozcorayo ge muSitadravyasya tulye pravarttamAne 'saMvegAd' dhig mAM viruddhakAdhyAsitamiti pazcAttApalakSaNAccauryapratyayapApakSapaNe jAte'stainyamacorabhAvaH saMvRta 'ekasya' caurasya / kathamityAha-kuto'pi nimittAt saMjAtazakai rAjapuruSairgRhItasya kAraNikaistaptamASAdinA zuddhiH kRtA / punarapi 'sUlahi bheyaMti' zUlayAdhiSThAnasyAbhibhede 'sAdivyaM' devatAnugraho vRtta iti // 803 // tathA, "citrakarmadoSAt' tatprakArasya citrakarmaNo'parAdhAd 'muSTe' muSite sati parakIyadravye bhogasamaye'nutApaH pazcAttApo jAta ekasya / ata eva pazcAttApAt karmavizuddhizcauryapratyayakarmaprakSAlaH / tatazca rAjapuruSairgrahaNe divye taptamASAdau zuddhiH saMvRttA // 804 // 'itarasya' dvitIyasya grahaNaM 'kathanA' grahaNe sati kAraNikaiH pRSTasya kathanA / kathamityAha-AmamAvAM corAviti / tataH zUlayA tasya dvitIyasya bhedo jAtaH / tuH punararthaH / tataH prathamasya cauryAbhyupagamanA cauryapratipattiH 'vihitaM mayApi cauryam' iti / tato gudabhedenAropaNaM zUlAyAM kRtam, paramuttaraNamaviddhasyaivaM samyak zUlAyAM saMvRttamiti // 805 // vismaye sarvalokasya devatayA kathanA kRtA, yathA-kRtamidaM cauryametena, paraM bhAvataH pazcAttApalakSaNAt kSapitaM cauryajanyaM karma / tataH saMvegAd vratagrahaNaM kRtam tena tadanu caurarSiH suprasiddhaH iti // 806 // coranA dRSTAMtane ja vicAre che- gAthArtha-TIkArya-koI saMnivezamAM be coro hatA. temaNe sAthe maLIne corI karI. pachI te baMne coreluM dhana bhogavavA lAgyA. coreluM dhana bhogavatAM pahelA(=eka) corane "viruddha kArya karanArA mane dhikkAra thAo" evo pazcAttApa thayo. ethI corI nimitte baMdhAyelA pApano kSaya thayo. rAjapuruSoe koI kAraNathI zaMkA paDatAM bIjA corane pakaDyo. rAjapuruSoe pUcha-paracha karI tyAre teNe kahyuM ke ame be cora chIe. tethI tene zULI Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 upadezapada : bhAga-2 upara caDhAvyo. tenuM mRtyu thayuM. pachI rAjapuruSoe pahelA corane pakaDyo. teNe meM corI karI che ema corIno svIkAra karyo. tethI tapelA aDada AdithI tenI zuddhi karavAmAM AvI. te zuddhimAM pAra Utaryo. pachI tenI gudA bhedAya te rIte tene zULI upara caDAvavAmAM Avyo. paNa te jarA paNa bhedAyo nahi. AthI sarvalokane Azcarya thayuM. te vakhate deve (AkAzamAM rahIne) kahyuM ke-A puruSe corI karI hatI. paNa pAchaLathI pazcAttApa thavAthI corIthI baMdhAyela karmano kSaya thaI gayo. pachI te core saMvega thavAthI vratano svIkAra karyo. pachI te cora RSi tarIke prasiddha thayo. (803-806) atraiva dRSTAntAntaramAhaevaM visiTTakAlAbhAvammivi maggagAmiNo jaha u / pAti icchiyapuraM, taha siddhiM saMpayaM jIvA // 807 // evaM-yathA bhAvavizeSAccauro'pyacauraH saMvRttastathA, "viziSTakAlAbhAve'pi' nirvANalAbhayogyasamayavirahe'pi 'mArgagAminaH' satpathapravRttA 'yathA tu' yathaiva prApnuvantIpsitapuraM pATaliputrakAdi tathA 'siddhiM' nirvRtilakSaNAM 'sAmprataM' duSSamAyAM sanmArgapravRttAH santo jIvA bhAvavizeSAd avApnuvanti, paraM kAlavilambeneti // 807 // ahIM ja bIjA dagaMtane kahe che- gAthArtha-TIkArya-jevI rIte bhAvavizeSathI cora paNa acora thayo tema, hamaNAM mokSa prAptine yogya kALa na hovA chatAM, jevI rIte sAcA mArge cAlanArAo pATaliputra vagere ISTa nagaramAM pahoMcI jAya che tema, duHSamAkALamAM sanmArgamAM pravRtta thayA chatA jIvo bhAvavizeSathI mokSane pAme che, paNa kALanA vilaMbathI. (807) nanu niSThurakriyAsAdhyo mokSaH, kathaM sAmpratakAlayogyA mRdvI kriyA taddhetuH syAdityAzaGkayAhamauIevi kiriyAe, kAleNArogayaM jaha uviMti / taha ceva uNivvANaM, jIvA siddhaMtakiriyAe // 808 // 'mRdvayAdi' sAdhAraNayApi 'kriyayA' ghAtacikitsAkriyayA 'kAlena' ciratararUpeNArogatAM nIrogabhAvaM yathopayAnti pratipadyante, 'tathA caiva tu' tenaiva prakAreNa nirvANamapavvarga jIvAH 'siddhAntakriyayA' mUlaguNottaraguNapratipAlanarUpayA sAdhAraNarUpayApIti 5808 mokSa kaThora kriyAthI sAdhI zakAya tevo che, tethI vartamAnakALane yogya mRdukiyA mokSano hetu kevI rIte thAya? AvI AzaMkA karIne kahe che Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 - 351 gAthArtha-TIkArtha-jevI rIte rogano nAza karavAnI mRdu paNa kriyAthI lAMbA kALe jIvo Arogyane pAme che te ja rIte sAdhAraNa paNa mUlaguNa-uttaraguNonuM pAlana rUpa siddhAMtAcyAthI. vo bhokSane pAme che. (808) Aha niSThurakriyAparipAlanarUpaM cAritraM, na cAsAvadya duSSamAyAM sampadyate, tatkathaM nirvANamArgarUpaM cAritraM bhavadbhiH pratijJAyata ityAzaGkyAha duppasahaMtaM caraNaM, bhaNiyaM jaM bhagavayA ihaM khette / ANAjuttANamiNaM, Na hoti ahuNatti vAmoho // 809 // 'duHprasabhAntaM' duSSamAparyantabhAgabhAviduHprasabhanAmakamunipuGgavaparyavasAnaM gaGgApravAhavadavyavacchinnaM caraNaM bhaNitaM 'yad' yasmAd bhagavatA iha kSetre / AjJAyuktAnAM yathAsAmaymAjJAparipAlanaparAyaNAnAmidaM cAritraM na bhavatyadhunaiSa vyAmoho varttate, yathAzaktyAjJAparipAlanasyaiva cAritrarUpatvAt, tasya ca sAmpratamapi bhAvAditi // 809 // cAritra kaThora kriyAnA pAlanarUpa che. Aje duSamakALamAM cAritra nathI, tethI mokSamArgarUpa cAritrane tame kema svIkAro cho? - gAthArtha-TIkArya-A kSetramAM bhagavAne duHSamA (pAMcamA) ArAnA aMtabhAgamAM thanArA du:prasabha nAmanA uttama muni sudhI gaMgApravAhanI jema niraMtara cAritra kahyuM che. AthI yathAzakti AjJApAlanamAM tatpara jIvone hamaNAM cAritra na hoya (ema mAnavuM ke kahevuM) e mUDhatA che. 4 // 29 // 3 yathAzati zAsana 4 yAtri35 cha, bhane te bhaya 54cha. (808) viparyaye bAdhakamAhaANAbajjhANaM puNa, jiNasamayammivi na jAtu eyaMti / tamhA imIe etthaM, jatteNa payaTTiyavvaMti // 810 // AjJAbAhyAnAmucchRGkhalapravRttInAM punarjinasamaye'pi tIrthakaravihArakAle'pi 'na' naiva jAtu kadAcid etaccAritraM smpnnmiti| tasmAd asyAmAjJAyAM duSSamAkAle'pi yatnena pravartitavyamiti // 810 // uktathI viparItapaNAmAM bAdhakane kahe che gAthArtha-AjJAbAhya jIvone jinasamayamAM paNa kyAreya cAritra prApta thayuM nathI. tethI duHSamA kALamAM paNa AjJAmAM prayatnapUrvaka pravartavuM joie. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 64hezapa : bhAga-2 TIkArya-AjJAbAhya ukhala pravRtti karanArA. nisamayamA 59=tiirthNn| vihA2 ANe. 59l. (810) ata evAhaNegaMteNaM ciya loyaNAyasAreNa ettha hoyavvaM / bahumuMDAdivayaNao, ANAvitto iha pamANaM // 811 // 'na' naivaikAntena sarvathaiva 'loka' eva pArzvasthAdirUpo yadRcchApravRtto 'jJAta' dRSTAntaM tat sAramavalambanIyatayA yasya sa tathA tenAtra cAritrArAdhane bhavitavyam / kuta ityAha'bahumuNDAdivacanataH' "kalahakarA DamarakarA, asamAhikarA anivvuikarA ya / hohiMti bharahavAse, bahumuNDe appasamaNe ya // 1 // " iti vacanAt, etadvacanaparibhAvanena pArzvasthAdIn dRSTAntIkRtya nAsamaJjase pravartanIyamityarthaH / tathAvidhApavAdaprAptau tu gurulAghavAlocanapareNa gItArthena sAdhunA kadAcit pravRttisAreNApi bhavitavyamiti sUcanArthamekAntenetyupAttam / "bahuvittharamussaggaM, bahuvihamavavAya mo viyANittA / laMgheUNannavihaM, bahuguNajuttaM karejAsu // 1 // " ata evAha-AjJAvittakaH-Ajaiva vittaM dhanaM sarvasvarUpaM yasya sa tathA pumAniha lokottarAcAracintAyAM pramANIkartavya iti // 811 // mAthI 44 cha gAthArtha-"ghaNA mAtra mAthuM muMDAvanArA thaze' ityAdi vacanane vicArIne cAritranI ArAdhanAmAM yatheccha pravRtti karanArA pArzvastha Adi lokanA dRSTAMtanuM ekAMte ja AlaMbana lenAra na ja thavuM joIe, arthAt ekAMte ja pArthastha AdinA jevuM zithila AcaraNa na ja karavuM joie. ahIM AjJAdhanane ja pramANa karavA joIe. TIkArtha-"ghaNA mAtra mAthuM muMDAvanArA thaze" ityAdi vacana A pramANe che-"pAMcamA ArAmAM bharatakSetramAM kalaha karanArA, upadrava karanArA, asamAdhi karanArA, azAMti karanArA ane mAtra mAthuM muMDAvyuM hoya tevA ghaNA thaze, susAdhuo alpa thaze." A vacanane vicArIne pArthastha AdinuM dRSTAMta AgaLa karIne ayogya kAryamAM na pravarta me. prazna- 'meta 4' ma // bhATe yu? Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 upadezapada : bhAga-2 uttara-tevA prakAranA apavAdanuM sevana karavuM paDe tevA saMyogo upasthita thAya tyAre guru-lAghavanA vicAramAM tatpara evA gItArtha sAdhue kyAreka pAramArthika pravRttivALA paNa banavuM joIe, arthAt apavAdanuM sevana karanArA paNa banavuM joIe, AvuM sUcana karavA mATe "ekAMte je ema kahyuM che. kahyuM che ke-"ghaNA vistAravALA utsargane ane ghaNA vistAravALA apavAdane jANIne anya prakArane (=utsargane ke apavAdane) oLaMgIne je ghaNA lAbhathI yukta hoya tene kara." ahI AjJAdhanane ja pramANa karavA joie-lokottara AcAronI vicAraNAmAM AjJA e ja jenuM samagra dhana che evA puruSane pramANa karavA joie. (811) nanu ca 'Agama suya ANA dhAraNA ya jIe ya paMcamae' iti vacanaprAmANyAd Acaritamapi pramANamuktaM, tat kimucyate 'AjJAvittaka iha pramANam' iti hadi vyavasthApyAha AyaraNAvi hu ANAviruddhagA ceva hoti nAyaM tu / iharA titthagarAsAyaNatti tallakkhaNaM ceyaM // 812 // 'AcaraNApi' tattadAcIrNArtharUpA huryasmAd 'dosA jeNa NirubbhaMti jeNa khijaMti puvvakamAI' ityAdilakSaNAyA AjJAyA aviruddhikA caivAvirodhavatyeva / tuzabdo'vadhAraNe bhinnakramazca / tato bhavatyeva jJAtamudAharaNaM karttavyeSvartheSu prmaannmityrthH| viparyaye bAdhakamAha-'itarathA' AjJAvirodhenAcaraNe sati 'tIrthakarAzAtanA' bhagavadahadvacanavilopalakSaNA smpdyte| itiH praagvt| tallakSaNamAcaraNAlakSaNaM cedam // 812 // Agama, zrata, AzA, dhAraNA ane pAMcamo jIta ema pAMca prakArano vayavahAra che." evuM vacana prAmANika hovAthI Acaritane paNa pramANa kahyuM che, to pachI ahIM AzAdhanane ja pramANa karavA joIe" ema kema kaho cho? A pramANe hRdayamAM sthApIne graMthakAra kahe che gAthArtha-AcaraNA paNa AjJAnA avirodhavALI ja karavA yogya kAryamAM pramANa che ane avirodhavALI AcaraNA pramANa thAya ja che. anyathA tIrthaMkaranI AzAtanA thAya. AcaraNAnuM lakSaNa A (=nIcenI gAthAmAM kahevAze te) che. AcaraNA-AcaraNA AcarelA te te kArya rUpa che. pUrve (gA.782) jenAthI doSono nirodha thAya ane pUrvakarmono kSaya thAya te mokSano upAya che, ItyAdi je AjJA karI che te AjJAnI sAthe virodhavALI na hoya tevI ja AcaraNA pramANa che. anyathA tIrthaMkaranI AzAtanA thAya. jo AjJAnI sAthe virodhavALuM AcaraNa thAya to arihaMta bhagavAnanA vacanano vinAza karavA rUpa tIrthaMkaranI AzAtanA thAya. (812). Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 asaDheNa samAinnaM jaM katthati keNatI asAvajjaM / na nivAriyamannehiM ya bahumaNumayameyamAyariyaM // 813 // azaThenA'mAyAvinA satA samAcIrNamAcaritaM yad bhAdrapadazuklacaturthIparyuSaNAparvavat kutracitkAle kSetre vA 'kenacit ' saMvignagItArthatvAdiguNabhAjA kAlikAcAryAdinA' asAvadyaM' mUlottaraguNArAdhanA'virodhi / tathA, 'na' naiva nivAritamanyaizca tathAvidhaireva gItArthaiH, apitu bahu yathA bhavatyevaM mataM bahumatametad Acaritamucyata iti // 813 // upadezapara : bhAga-2 gAthArtha--koika azaTha AcArya Adie koika kALe ke koika kSetramAM je asAvadya AcaraNa karyuM hoya ane bIjAoe tenuM nivAraNa na karyuM hoya, balke teno Adara karyo hoya, te khAyarita ahevAya che. TIkArtha--azaTha eTale mAyAthI rahita. asAvadha=mUlaguNa ane uttaraguNanuM avirodhI. saMvega ane gItArthapaNuM vagere guNonA dhAraka AcAryazrI kAlikasUri vagere koi mahApuruSe mULaguNa ane uttaraguNanuM virodhI na hoya tevuM koika kALe ke koika kSetramAM je AcaraNa karyuM hoya ane temanA jevA ja bIjA gItArthoe tenuM nivAraNa na karyuM hoya, kiMtu teno Adara karyo hoya, te Arita (=AcaraNA) kahevAya che. AcAryazrI kAlikasUrijIe bhAdaravA suda pAMcame thatA paryuSaNa parvanuM bhAdaravA suda cothamAM parivartana karyuM. (813) kiMca udAharaNAI, bahujaNamahigicca puvvasUrIhiM etthaM nidaMsiyAI, eyAiM imammi kAlammi // 814 // kiJcetyabhyupAye, 'udAharaNAni' dRSTAntA 'bahujanamadhikRtya' bahorasaMvignalokasya pravRttimadhikRtya 'pUrvasUribhiH ' prAktanAcAryairatra pravacane nidarzitAnyetAni / asmin duSSamAlakSaNe kAle etatkAlopayogInItyarthaH // 814 // gAthArtha--TIkArtha--vaLI pUrvAcAryoe ghaNA asaMvigna lokanI pravRttine AzrayIne du:SamA kALamAM (=pAMcamA ArAmAM) upayogI bane tevAM A (=nIcenI gIthAomAM uhevAze te dRSTAMto bhAvyAM che. (814) udAharaNAnyeva vivakSustAvattatsambandhamAha keri rannA diTThA, sumiNA kila aTTha dusamasusamaMte / bhII caramosaraNe, tesiM phalaM bhagavayA siddhaM // 815 // Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 355 kenacidanirdiSTanAmnA rAjJA upalabdhA 'svapnA' nidrAyamANAvasthAyAM manovijJAnavikArarUpAH / kiletyAptapravAdasUcanArthaH / aSTetisaMkhyA duHSamasuSamAnte'syAmavasarpiNyAM caturthArakaparyavasAne / tato jAgaritasya bhItirbhayamutpannam tato'pi ca 'caramasamavasaraNe' kArtikamAsAmAvAsyAyAM tasya pRcchataH, 'teSAM' svapnAnAM phalaM 'bhagavatA' zrImanmahAvIreNa 'ziSTaM' kathitamiti // 815 // dRSTAMtone ja kahevAnI icchAvALA graMthakAra pahelAM tenA saMbaMdhane kahe che gAthArtha-TIkArtha-koika rAjAe A avasarpiNInA cothA ArAnA aMte nidrAmAM manovijJAnanA vikAra rUpa ATha svapno joyAM. svapno joIne jAgelA tene bhaya utpanna thayo. pachI teNe kArtika mAsanI amAvAsyAnA divase chellA samavasaraNamAM zrI mahAvIra bhagavAnane te svapnonuM phaLa pUchyuM. zrImahAvIra bhagavAne te svapnonuM phaLa kahyuM. (815) svapnAnevAhagaya vANara tairu dhaMkhe, siMha taha paiuma bIyaM kalase ya / pAeNa dussamAe, suviNANiTTha phalA dhamme // 816 // gajavAnarAstaraivo dhvAMkSAH siMhastathA padmabIjAni kalazAzceti / prAyeNa duHSamAyAM svapnA ete'niSTaphalA adharme adharmaviSaya iti / atra ca gAthAyAM vacanavyatyayaH prAkRtatvAt // 816 // svapnone kahe che hAthI-vAnara-vRkSa-kALa-siMha-padma-bIja tathA kaLaza A ATha vastuvALA svapno duHSamAM kALamAM (pAMcamAM ArAmAM) prAyaH dharmanA viSayamAM aniSTa phaLa ApanArA che ema A gAthAmAM sUcavyuM che. mULa gAthAmAM hAthI vagerene eka vacanamAM mUkyA che te prAkRtine 5 // 29 che. (816) etAneva svapnAn pratyekaM gAthAnAM dvayena dvayenopadarzayan gAthASoDazakamAhacalayAsAesu gayA, ciTuMti paDataesuvi Na Niti / NiMtAvi tahA keI, jaha tappaDaNA viNassaMti // 817 // viralatarA taha keI, jaha tappaDaNAvi No viNassaMti / eso sumiNo diTTho, phalametthaM sAvagA NeyA // 818 // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 6pahezapa : bhAga-2 bahuvANaramajjhagayA, tavvasahA asuiNo viliMpaMti / appANaM aNNevi ya, tahAviho logahasaNaM ca // 819 // viralANamaliMpaNayA, tadaNNakhiMsA Na eyamasuitti / suviNoyaM eyassa u, vivAga mo Navari AyariyA // 820 // khIratarusuhachAyA, tesimaho sIhapoyagA bahugA / ciTThati saMtarUvA, logapasaMsA tahAhigamo // 421 // te siMkhaDA u pAyaM, suNagA taruvaNalayatti pddihaaso| eso sumiNo diTTho, phalamatthaM dhammagacchatti // 822 // dhaMkhA vAvIya taDe, viralA te uNa tisAe abhibhUyA / purao mAyAsaradasaNeNa taha saMpayaTRti // 823 // keNai kahaNA Nisehe, sahahaNA pAyaso gama viNAsaM / sumiNo yaM eyassa u, vivAga mo mUDhadhammarayA // 824 // sIho vaNamajjhammI, aNegasAvayagaNAule visame / paMcattagao ciTThai, Naya taM koI viNAsei // 825 // tatto kIDagabhakkhaNapAyaM uppAyadaTThamaNNevi / sumaNotti imassattho, pavayaNaniddhaMdhasAIyA // 826 // paumAgarA apaumA, gaddabhagajuyAya cattaNiyarUvA / ukkuruDiyAe paumA, tatthavi viralA tahArUvA // 827 // tevi ya jaNaparibhUyA, sakajaNippAyagA Na pAeNa / sumiNasarUvaM vINaNamimassa dhammammi paccattA // 828 // bIesu karisago koi duvviyaDDotti jattao kiNai / bIjetti abIjevi ya, pairaiya tahA akhittesu // 829 // avaNeiya taM majhe, viralaM bIyaM samAgayaMpIhaM / sumiNetti imassattho, viNNeo gamaNa pattAI // 830 // Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 357 upadezapada : bhAga-2 kalasA ya dahA ege, pAsAovari suhA alaMkariyA / aNNe puNa bhUmIe, vADAo gAlisayakaliyA // 831 // kAleNa dalaNapAgaM, samabhaMguSpAya dadrumappANaM / sumiNasarUvaM rAyA, abaMbhasAhU ya esattho // 832 // kUvAvAhAjIvaNa, taruphalavaha gAvivacchidhAvaNayA / lohivivajjayakalamala, sappagaruDapUjapUjAo // 833 // A dareka svapnane be be gAthAothI varNavyA che ema soLa gAthAthI kahe che hAthI svapnano phaLAdeza mahAvIra paramAtmA pharamAvI rahyA che ke he rAjana! pAMcamA ArAmAM gRhavAsa ghaNAM upadravavALo thaze, mitra ane svajanonA vicitra prakAranA saMyogo cAlatA mahela samAna asthira thaze. zraddhA guNathI samRddha, bIjA vaDe parAbhava na pamADI zakAya tevA hAthI jevA zrAvako paNa vivekaguNathI yukta hovA chatAM paNa gRhavAsamAM lubdha ane Asakta thayelA gRhasthavAsanA duHkhone bhogavaze. viSayono vipAka kaTu che tathA jIvana-yauvana ane dhananA saMyogo anitya che ema jANavA chatAM mohathI gRhastho dIkSA levA samartha thaze nahIM. vibhava kSINa thaye chate paNa durAzAthI mohita thayelA atyaMta vairAgyathI ugelA duSkara karmone karaze. ane bIjAo dIkSA laIne paNa ghara, svajana ane dhanamAM Asakta thayelA nityavAsI thaze ane gRhasthonI pravRttio joine AsaktithI maMtra-auSadhi-mULakarma vagere sAvadya kAryomAM sAdhudharmathI bhraSTa thayelA Asakta thaze. duSamA kALamAM paNa Asakti vagaranA, upazAMta kaSAyavALA koIka viralA sAdhuo thaze ane zuddha cAritranuM pAlana karaze. A prathama svapnano artha che. [817-818]. - vAnara svapnano phaLAdeza vRSabha jevA samartha AcArya haMmezA guNarUpI vRkSo upara viharavA chatAM, calacitta, asthira evA yatirUpI vAnaronI samAna caMcaLa svabhAvavALA thaze. AdhAkarmI AhArano upabhoga karaze, ghara-svajana ane zrAvakomAM Asakta thaze. upadhimAM gADha mUrchAvALA thaze. paraspara anekavAra kalaha karaze. tenI sarva paNa ceSTA saMyama viruddha thaze athavA tenI sarvapaNa kriyA dravyastava thaze. tathA potAne ane parane karmano lepa karAvaze. dravyastavamAM pravartatA pakSanA AgrahathI ke visaMvAdathI teo paratIrthikonA hAsyasthAnane pAmaze. tathA Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 upadezapada : bhAga-2 bIjAnI khiMsA karaze. saMyamanI pravRttithI vimukha thayelAone samajAvavAmAM Avaze tyAre teo kaheze ke ahIM koI doSa nathI ane tame amArI vAta sAMbhaLo. ame nIti mATe kalaha karIe chIe. tIrthanI unnati mATe dravyastava AcarIe chIe. AdhAkarmI AhAra vinA gurujananuM gaurava thatuM nathI. akSarajJAna ApavAmAM na Ave to zrAvakone kRSi AraMbha vagere thaI zakato nathI. te vaidyaka ane vaidyo AdithI zrAvakajananI rakSA karAyelI thAya che. A pramANe nirguNa guruo prAyaH svacchaMdI banaze. zuddha caritravALA sAdhuo virala thaze ema bIjA svapnano artha che. [819-820]. kSIravRkSa svapnano phaLAdeza. duSamA kALanI pUrve suzrAvako kSIravRkSa samAna hatA. pravacananI unnatimAM rAgI hatA. guru pratye vAtsalyavALA hatA. vacanakuzaLa(AjJAkArI) hatA, udAracittavALA hatA mahAsattvazALI hatA. teonI nizrAmAM prazAMtamUrti munisiMho vasatA hatA ane upasarga parISahane sahana karatA svAdhyAya dhyAnamAM zUravIra thatA ane lokamAM prazaMsA pAmatA ke aho! A sAdhuo ja pavitrajanmavALA che. teonuM vastra, pAtra, pAna, azanAdinuM grahaNa karavuM doSa vinAnuM hatuM. zuddha anuSThAnanI ArAdhanAthI pUrve mokSaphaLane sAdhanArA hatA. AvA sAdhuo duSamakALanA prabhAvathI prAyaH pramAdI thaze. jhagaDAo karaze, caraNa-karaNamAM udyama nahIM kare. pachI bIjA paNa sArA munio lokamAM anAdarane pAtra thaze. ane durvidagdha banelA zrAvako paNa kugrahAdithI nacAvAyelA prAyaH darzanabAhya (samyakatva vinAnA) sAdhuonA pratyenIko thaze. pachI potAnI ane paranI dAnadharmabuddhine haNatA zrAvako sAdhuone ucita evA upagraha dAnamAM pravartaze nahIM. jJAnalavamAM durvidagdha thayelA zrAvako uttara ane pratyuttara svarUpa durvinaya rUpI kaMTakothI parokSa ke pratyakSapaNe guruvargane paDaze. A pramANe duSamakALamAM zrAvako paNa boraDInA kAMTA samAna pIDA karaze. sAdhuo pratikULa paNa evA te zrAvakone anukULa thaIne raheze. guNarahita alpa sattvavALA, prakaTa doSavALA dInatAne pAmelA sAdhuo teonA sAcA ke khoTA vyavahArane bahu mAnaze. A pramANe dharmanA gaccho paNa kUtarAnI samAna ghaNA karmarajavALA thaze. pUrvokta guNavALA thoDA thaze ema trIjA svapnano artha sAdhu-zrAvaka ubhayamAM jANavo. [821-822]. kAgaDA svapnano phaLAdeza he rAjana! jevI rIte alpapANIvALI, svabhAvathI sAMkaDI, chIcharI evI vAvaDImAM pravezavuM muzkela che tema alpajJAnavALA, prakRtithI saMkucita agaMbhIra (uchAMchaLA) evA guruo. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 359 duravagAha thaze. (dharmanI ArAdhanA nahIM karAvanArA thaze.) kAgaDAnI jema gurunI upAsanA karanArA zrAvako ane sAdhuo anudAra AzayavALA caMcaLa tathA zithila AcAravALA thaze. temAnA keTalAka ajJAnI zrAvako tathA sAdhuo vizeSa dharmatRSNAno DoLa karIne kALa anurUpa kriyA karanAra evA paNa potAnA gurune nirguNa mAnIne potAnI mati kalpita vividha guNovALA mRgajaLa samAna pAsasthAdinI pAse bhaktirAgane batAvatA Azraya ka2ze. mAdhyasthya lokovaDe samajAvAe chate paNa zraddhAne nahIM karatA teo pAsatyAdinuM sevana ka2ze ane prAyaH dharmarUpI pANI vinA maraze. gurujananA avarNavAda bolanArA zrAvako paNa kutIrthionA yogathI samyaktvarUpI pANI vinAnA jIvo ghora bhavarUpI samudramAM bhamaze. vivekathI yukta thoDA jIvo vAvaDI samAna gurunI AjJAnuM pAlana karI dharmane sAdhaze. A pramANe cothA svapnanuM phaLa che. [823-824] siMha svapnano phaLAdeza atizaya jJAnarUpI parAkramathI trAsa pamADAyA che vividha kumatarUpI mRgono samUha jenAvaDe, kugraharUpI hAthIneM nAza karanAra evo A jinadharma siMha samAna che. devendro vaDe jenA caraNa-kamaLa vaMdAyA che evA ghaNA prakAranI labdhithI yukta sAdhuo vaDe je svIkArAyo che ane koivaDhe parAbhava nathI karAyo te jainadharma che. kumatIrUpI vanakhaMDathI gahana, kudezanA rUpI velaDIothI jeno mArga ruMdhAyo che, kugraharUpI moTA khADAo che jemAM, evA A bharatakSetrarUpI araNyamAM jeno atizaya prasa2 viccheda pAmyo che evo A jinadharma marelA siMha jevo thaze to paNa pUrve varNavelA guNothI yukta hovAthI kSudralokavaDe parAbhava nahIM karI zakAya. siMhanA mRtakamAM paDelA kIDA jema siMhanA klevaranuM bhakSaNa kare che tema jainakuLamAM janmelA durAcArIo jaina zAsananI hIlanA karaze. A ja jainazasAnamAM thayelA sAdhu ane zrAvako pravacanamAM niSThura, kSudra thaze tathA chakkAya jIvo vize dayA vagaranA thaze. krayavikraya-maMtra-vidyA auSadhi AdinA prayogathI dhana upArjana karavAmAM ekamAtra rasika thaze. lokane AkarSavAmAM pApIo thaze. ane Adi zabdathI bIjA paNa munijananA avarNavAda bolavAmAM udyata thayelA agItArtha sAdhuo svamati mujaba kriyA karanArA thaze. AovaDe utpanna karAyelA chidrone joine bhaya vinAnA bIjAo paNa muniono ghAta karavA mATe pravRtta thaze. pAMcamA svapnanuM phaLa A pramANe che. [825-826] padmAkara svapnano phaLAdeza A bharatakSetramAM svabhAvathI nirmaLa, zIlanI sugaMdhavALA, devone paNa kamaLanI jema mastaka para dhAraNa karavA yogya, dhArmika puruSonA saMgavALA, tevA ugra bhoga vage2e Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 upadezapada : bhAga-2 uttamakuLamAM athavA sAketapura Adi nagaramAM utpanna thanArA bahu ochA jIvo haze. duSamakALanA prabhAvathI uttamakuLamAM utpatti nahIM thAya ane kadAca uttamakuLamAM utpatti thaI haze to paNa teone kAmAsakta bhAva ke zabala svabhAvano bhAva prApta thaze. ane teo paNa yatholiMgamAtra paNa potAnA rUpane dhAraNa nahIM kare. athavA teo ukaraDA samAna halakA kuLomAM utpanna thaze ke anAryadezamAM utpanna thaze. ane temAM paNa dharmanA arthI manuSyo vakra ane jaDa tathA prAyaH maMdabuddhivALA thaze. guru lAghavanA jJAnathI rahita svacchedI thaze. thoDA jIvo prazAMtarUpavALA, gurujana upara bahumAnavALA, azaThazIlavALA, matimAna, sarjiyAvALA, vIrya anurUpa prayatna karaze. sukhazIlIyA mativALA lokathI prAyaH parAbhava pAmelA pazcAttApa ane garvAdi doSothI sadgatine pAmaze nahIM. AmAM paNa bahu ochA zuddha dharmanI ArAdhanA karanArA thaze. chaThThA svapnanuM phaLa tamone jaNAvyuM. [827-828] bIja svapnano phaLAdeza jema kheDUta zuddhabhUmimAM vAvelA bIjamAMthI sAruM phaLa meLave che tema kheDUta samAna dhanavAna zuddhadAna dharmamAMthI ugela dharmavRkSamAMthI suranaranA bhogaphaLavALA phaLane meLave che. udgama-utpAdana ane eSaNAnA doSothI zuddha tathA nyAyathI upArjana karAyelA dhanamAMthI AhAra upadhi ane vasatinuM dAna e dharmarUpI vRkSanA vizuddha bIjo che. duSamakALamAM dAtAro svabuddhi upara ghaNA bahumAnavALA tathA agItArtha che tethI durvidagdha kheDUtanI jema zuddhadAnanA rAgavALA nahIM thAya. AdhAkarma Adi doSathI duSTa atyaMta suMdara pracura bIjasamAna dAnamAM pakSapAta rAkhaze. ane teo annAdine chakkAya virAdhanAmAM prasakta niSkAraNa apavAda sevanArA ukharabhUmi samAna pAtromAM zuddha paNa ghI-goLane pakavAnAdi rUpathI tucchabIja karIne Apaze athavA taladAna-bhUmidAna-gAyadAna tathA saMyojita karelA haLa vagere pApanA kAraNonA samAraMbhamAM ane abrahmamAM DUbelAone dAnamAM Apaze. zuddha vivekavALA virala zrAvako ja Agama anusAra dAnadharmamAM pravartaze. A sAtamA svapnanuM svarUpa jaNAvyuM. [829-830]. kaLaza svapnano phaLAdeza kaLazo be jAtanA che. (1) karmamaLa haravAmAM samartha evA cAritrarUpI jaLane dhAraNa karanAra mAMgalya kaLaza ane bIjA nepathyabhUta (zobhAbhUta). tema duSamakALamAM sAdhuo be prakAranA thaze. temAMnA keTalAka sAdhuo vizuddha saMyamarUpI prAsAda upara rahenArA zubha, lokone AnaMda ApanArA, upazamarUpI kamaLathI DhaMkAyelA, tapalakSmIrUpI caMdananA lepathI lepAyelA, vividha guNorUpI phUlothI guMthAyelI mALAthI alaMkRta mAMgalyabhUta kaLazanI jema sattvavALA, zubhagurunI AjJArUpI thALImAM rahelA jJAnanI kAMtivALA thaze. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 361 ane bIjA sAdhuo pramAdarUpI pRthvItaLamAM khUMpI gayelA, zuddhavratarUpI karNane (kAnane) bhAMgI nAkhanArA, ayaza ane asabhyatAthI lepAyelA, prakaTa aticArarUpI kAdavathI aMkita thaze. teo paNa kAladoSathI ughADe mukhe bolatA ane kriyA karatA upara kahelA bIjA ratAdhika sAdhuone joIne doSone bolatA, potAnA guNono nAza karatA, jhagaDA karatA, ghaNA matsara ane IrSAne pAmelA saMyamathI paDIne AjJArUpI thALImAMthI paribhraSTa thayelA asaMyamasthAnanI upara paDaze ane tulya asaMyamasthAnanA yogathI prAyaH durgatimAM jaze ane sAthe abodhirUpa bhaMgane meLavaze. ane jeo cAritraguNathI yukta che te viralAo marIne sugatimAM jaze. he naranAtha! A AThamA svapnano paramArtha kahyo. paraMtu A vAkyano artha e che ke thoDA AtmAono sadgatimAM utpAda thaze ema jANIne rAjAe potAnA utpAtano vicAra karavo joie. [831-832] gAthAno zabdArtha bhASya-anusAra jANavo. A pramANe lokottara zAsanamAM duSamakALamAM ghaNA lokane AzrayIne udAharaNo kahyA. lokamAM paNa bIjAo vaDe kaliyugane AzrayIne potAnI zailImAM prakAzita karAyelA udAharaNo dekhAya che. tathA loko kUvAnI sAthe avAhanI jema jIvaze tathA phaLa mATe vRkSono cheda karaze. gAya potAnI vAcharaDIne dhAvaze. sugaMdhi telapAka banAvavA ucita evI kaDAimAM durgadha mAMsa vagere raMdhAze tathA sarpanI pUjA ane garuDanI apUjA vagere laukika dRSTAMto jANavA. (833). tathA hatthaMgulidugaghaTTaNa, gayagaddabhasagaDa bAlasiladharaNaM / emAI AharaNA, loyammivi kAladoseNaM // 834 // 'hastAGgalidvayaghaTTaneti' hastasya prasiddharUpasyAGgulidvayena ghaTTanaM svarUpAccalanaM bhaviSyati / 'gayagaddabhasagaDa 'tti gajavoDhavyaM zakaTaM gaIbhavoDhavyaM bhaviSyati / 'bAlasiladharaNaM ti bAlabaddhAyAH zilAyA dharaNaM bhaviSyati / evamAdInyAharaNAni loke'pi kAladoSeNa kalikAlAparAdhena kathyanta iti // 834 // tathA gAthArtha-hAthanI be AMgaLInuM svarUpathI calana thaze. hAthIvaDe je rathane vahana karAtuM haze te gadheDAvaDe vahana karAze. vALathI baMdhAyelI zilAnuM dhAraNa karAze. AvA prakAranA udAharaNo lokamAM paNa kALanA aparAdhathI kahevAze. (834). Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 upadezapada : bhAga-2 arthateSAmeva dArTAntikAnarthAn darzayannAharaNNo diyAigahaNaM, puttapiuvvega kannivikkiNaNaM / iDDIparajaNacAo, NihayadANaM Na iyaresiM // 835 // rAjJaH kUpasthAnIyasya dvijAdigrahaNaM brAhmaNakSatriyaviTzUdrebhyaH svayameva bhartavyebhya avAhasthAnIyebhyaH sakAzAjalatulyasyArthasya grahaNamupAdAnamiti prthmjnyaataarthH| dvitIyasya tu 'putrapitradvega' iti putreNa phalabhUtena tarubhUtasya piturgauravAhasyApyudvego dhanapatralekhanAdinA janayiSyata iti / tRtIyasya tu 'kanyAvikrayaNa miti gosthAnIyAbhyAM mAtApitRbhyAM vacchikAtulyAyAH kanyAyA vikrayaNaM viniyamanaM kariSyate, taistairupAyaistadupajIvanamityarthaH / caturthasya tu 'RddhiparajanatyAga' iti RddherlakSyA upArjitAyAH pareSu janeSvihalokaparalokAvapekSyAnupakAriSu tyAgo vitaraNaM bhaviSyatIti / paJcamasya tu 'niIyadAnaM' nirdayebhyo hiMsAdipApasthAnAt kuto'pyanivRttebhyo dAnaM pAtrabuddhyA svavibhavavitaraNaM, na naivetarebhyaH sadayebhyo brahmacAribhyaH sAdhusAdhubhya iti // 835 // have A dRSTAMtonA arthone kahe che gAthArtha-kUvAnA sthAne rAjA che ane avAhanA (avALAnA) sthAne brAhmaNa kSatriya vaizya ane zUdro che. kUvAmAMthI pANI aveLAmAM AvIne khetaramAM jAya e krama che. paNa aveLAmAMthI pANI kUvAmAM jAya te utkrama che. pANIne sthAne dhana che. rAjAe prajAnuM bharaNa poSaNa karavuM te krama che ane prajAe rAjAnuM ghara bharavuM te utkrama che. e prathama udAharaNano artha che. phaLanA sthAne putra che ane vRkSanA sthAne pitA che. vRkSa phaLa ApatuM hovAthI gauravanuM sthAna banavuM te krama che. paraMtu ahIM phaLa gauravanuM sthAna banaze phaLanA kAraNe pitAno paNa ghAta karavAmAM Avaze. putro paNa dhana patralekhana (dastAveja) vagere kAraNe pitAne uddega karAvaze. gAyanA sthAne mAtA-pitA che ane vAcharaDInA sthAne kanyA che. AthI mAtA-pitA kanyAne vaheMcI dhana upArjana karIne dhana meLavaze. te te upAyothI pAMcamA ArAmAM jIvo AjIvikA upArjana karaze. ddhi upArjana karyA pachI A loka ane paralokamAM hitanI apekSA vinAnA jIvone viSe dhanano vyaya karaze. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64hezapa : bhAga-2 363 pAMcamAM dRSTAMtamAM hiMsAdi pApa sthAnothI virAma nahIM pAmelA jIvone pAtra mAnIne svavibhavanuM vitaraNa karaze. paraMtu dayAvAna, brahmacArI, susAdhu evA pAtra ane supAtramAM hAna nahIM mApe. (835) juyagharakalaha kuleyaramera aNusaddhadhammapuDhaviThiI / vAlugavakkAraMbho, emAI AisaddeNa // 836 // SaSThasya tu juyetyAdi / 'juyaharakalaha 'tti yutagRheNa vadhUvarakRtena kuTumbasya kalaho janakacchAyAvidhvaMsakArI bhaviSyati / saptamasya tu 'kuleyaramerA' iti / kulebhya ikSvAkuprabhRtibhya itarANi yAni vijAtikulAni teSu maryAdA prApsyata iti / aSTamasya tu 'aNuzuddhadharmapRthvIsthitiH' iti / aNunA bAlatulyena zuddhadharmeNa zilAtulyAyAH pRthvyAH sthitiravasthAnaM bhaviSyati / vAlukAyAH sakAzAd valkArambhastvaguccATanarUpa ityevamAyudAharaNamAdizabdAd drssttvym| asya tvayamarthaH-yathA vAlukAyAH valkoccATanamatiduSkaraM tathA rAjasevAdiSvarthopAyeSu kriyamANeSvapyarthalAbha iti // 836 // chaThThA dRSTAMtamAM kuTuMbamAM pati-patnI vaDe karAyela jhagaDo pitAnI chatra chAyAno nAza karanAra thaze. ikvAku vagere uccakuLomAM je maryAdA paLAtI hatI te tUTI paDaze ane halakA kuLomAM paLAtI maryAdA uccakuLamAM dAkhala thaze. arthAt uccakuLamAM janmelAo halakA kuLanI maryAdAo pALIne gaurava anubhavaze e sAtamA svapnano artha che. aNu jeTalA zuddha dharmanA prabhAvathI zilAtulya pRthvInI sthiti raheze. retInA kaNiyAnI chAla utAravI vagere darzato Adi zabdathI jANavA. Ano artha A pramANe che- jema retInA kaNiyAnI chAla utAravI atiduSkara che tema rAjasevAdithI dhana meLavavAnA upAyo karAye chate arthalAbha thavo duSkara che. (836). yathA caitAni laukikajJAtAni jAtAni tathA darzayatikaliavayAre kila Nijjiesu causuMpi paMDavesu tahA / bhAivahAhakahAe, jAmigajogammi kaliNA u // 837 // "kaleH' kaliyugasya dvAtriMzatsahastrAdhikavarSacatuSTayalakSaNapramANasyAvatAre praveze sampanne sati, kileti paroktAptapravAdasUcanArthaH, nirjiteSu caturdhvapi pANDaveSu, Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u64 upadezapada : bhAga-2 bhImArjunanakulasahadevalakSaNeSu, tathA tatprakArayA bhrAtRvadhasya zatapramANaduryodhanAdi pitRvyaputraghAtalakSaNasya kathayA 'yAmikayoge' pratipraharamanyAnyaprAharikavyavasthApanalakSaNe 'kalinA' caturthayugalakSaNena / tuH puurvvt| tathAhi-pANDavA vihitasamastakauravarUpakaNTakoddhArAzcirakAlapAlitasamarjitarAjyAH pazcime vayasi nijagotrakSayalakSaNaM mahadasmAbhirakAryamakAri / ato himapathapravezamantareNa naitacchuddhirastIti vimucya rAjyaM paJcApi himapathaM prati prasthitAH kvacidvanoddeze prAptAH / sandhyAsamaye tato yudhiSThireNa bhImAdayazcatvAro'pi pratipraharaM prAharikA nirUpitAH / supteSu yudhiSThirAdiSu kaliH puruSarUpeNAvatIrya bhImapraharake tamadhikSeptumArabdho yathA tvaM bhrAtRgurupitAmahAdIn hatvA dharmArthaM prasthitaH / sa ca tadvaco'kSAmyaMstena saha yoddhamArabdhaH / yathA yathA ca bhImaH kudhyati tathA tathAsau vardhate / evamasau nirjitaH kalinA / zeSA apyevaM svapraharakeSvadhikSiptA ruSTA jitAzceti / tataH sAvazeSAyAM nizAyAM yudhiSThire utthite Agato'sau / nirjitazca kSamAbalAttena kaliH / tato nirjite sthagite sarAveNa darzite prabhAte bhImAdInAM tasmin kAle bhaNitaM tena-kSamAnigrAhyo'haM, mamAvatAreNa ca kulavairamidaM bhavatAM saMlagnam / tathA, evamAdyaSTottarazatena kUpAvAhAjIvanAdinA ziSTA nijasthitistena teSAmiti // 837 // have A laukika udAharaNo je rIte thayA te rIte batAve che- cAra lAkha ane batrIsa hajAra varSa pramANavALo kaliyugano avatAra thaye chate (ahIM kila zabdano prayoga para darzananA Ata puruSano A pravAda che ema jaNAvavA mATe che.) bhIma-arjuna-nakuLa ane sahadeva cAreya paNa pAMDavo duryodhana vagere so bhAIonA vadhanI vAta karatA hatA tyAre kaliyugavaDe jitAyA hatA. te A pramANe samasta duryodhana vagere so pitarAI bhAIo rUpa kaMTakono uddhAra karyA pachI ane cirakALa rAjyanuM pAlana karyA pachI pAchalI vayamAM potAnA gotranA kSaya svarUpa je akArya karyuM hatuM tenA pazcAttApane pAmelA hatA. AthI himAlayamAM hADa gaLyA sivAya A pApanI zuddhi nahIM thAya ema jANIne rAjyano tyAga karIne pAMca pAMDavo himAlaya tarapha cAlyA ane koIka vanapradezamAM pahoMcyA. pachI saMdhyA samaye yudhiSThire bhIma vagere cAreya paNa pAMDavone ekeka pahora sudhI rakhopuM karavAnuM kAma soMpyuM. yudhiSThira vagere sUI gayA pachI kali puruSarUpe avatarIne bhIma rakhevALano parAbhava karavA lAgyo. jemaketuM bhAi-guru-pitAmahavagerenI hatyA karIne have dharma karavA nIkaLyo che? bhIma tenA AkSepane nahIM sahana karato kali sAthe yuddha karavA lAgyo. jema jema bhIma gusse thAya che tema Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 upadezapada : bhAga-2 tema kali vadhavA lAge che. A pramANe kalie bhImane jItI lIdho. ane bAkInA traNa pAMDavo A ja rIte AkSepa karAyelA ane gusse thayelA kalivaDe jItAyA pachI rAtri pUrI thavA AvI tyAre yudhiSThira jAgyo, kali Avyo eTale kSamAnA baLathI yudhiSThire A kaline jItyo. pachI yudhiSThire jItelA kaline koDiyAmAM puryo. savAre bhIma vagerene batAvyo. te kALe kalie pAMDavone kahyuM huM kSamA vaDe nigrAhya chuM ane mArA avatArathI tamane A kulavaira lAgyuM che. tathA teNe kUpAvAhajIvana vagere ekaso ATha udAharaNo kahyA pachI potAnI sthiti teone kahI. (837) evaM pAeNa jaNA, kAlaNubhAvA ihaMpi sadhyevi / No suMdaratti tamhA, ANAsuddhesu paDibaMdho // 838 // evamuktodAharaNavat 'prAyeNa' bAhulyena 'janA' lokAH 'kAlAnubhAvAda' vartamAnakAlasAmarthyAdihApi jaine mate 'sarve'pi' sAdhavaH zrAvakAzca 'no' naiva 'sundarAH' zAstroktAcArasArA vrtnte| kintvanAbhogAdidoSAcchAstrapratikUlapravRttayaH / iti pUrvavat / tasmAt kAraNAdAjJAzuddheSu samyagadhItajinAgamAcAravazAt zuddhimAgateSu sAdhuSu zrAvakeSu 'pratibandho' bahumAnaH kAryaH // 838 // gAthArtha-TIkArtha-ukta dRgaMtonI jema vartamAnakALanA prabhAvathI jainamatamAM paNa prAyaH badhAya sAdhuo ane badhAya zrAvako suMdara na hoya, eTale ke zAstrokta AcAronI pradhAnatAvALA na hoya, babbe moTA bhAge anAbhoga Adi doSothI zAstrathI viruddha pravRttivALA hoya, AthI jinAgamonuM adhyayana ane AcAronuM pAlana karavAnA kAraNe jeo AjJAthI zuddha hoya tevA sAdhuo ane zrAvako upara bahumAna karavuM joie. (838). tInyeSu kiM kAryamityAhaiyaresuMpi paoso, No kAyavvo bhavaTThiI esA / NavaraM vivajaNijjA, vihiNA sai maggaNiraeNa // 839 // 'itareSvapi' jinavacanapratikUlA'nuSThAneSu samupasthitadurgatipAtaphalamohAdyazubhakarmavipAkeSu lokottarabhinneSu jantuSu 'pradveSo' matsarastaddarzane tatkathAyAM vA'kSamArUpo 'no' naiva kartavyaH / tarhi kiM kartavyamityAzaGkyAha-"bhavasthitireSA, yataH karmaguravo'dyApyakalyANino na jinadharmAcaraNaM prati prahvapariNAmA jAyanta iti cintanIyaM / tathA, 'navaraM' kevalaM 'vivarjanIyA' AlApasaMlApavizrambhAdibhiH pariharaNIyA vidhinA' viviktagrAmanagaravasatyAdivAsarUpeNa 'sadA sarvakAlaM mArganiratena' samyagdarzanAdimokSa Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 upadezapada : bhAga-2 mArgasthitena sAdhunA zrAvakeNa ca / anyathA tadAlApasaMbhASAdinA saMsargakaraNe kuSThajvararogopahatasaMsarga iva tttdosssNcaaraadihlokprlokyornrthaavaaptirev| ata evoktamsIhaguhaM vagghaguhaM, udayaM ca palittayaM ca so pvise| asivaM omoyariyaM, dussIlajaNappio no 3 ? " rUti che 8rUA . to bIjAo viSe zuM karavuM te kahe che bIjAo upara paNa praSi na karavo, ti bhavasthiti AvI che ema ciMtavavuM, tathA mArgamAM rahelAe vidhithI temano sadA tyAga karavo. TIkArtha-bIjAo upara paNa praSa na karavo-jeo jinavacanathI viruddha AcaraNa karI rahyA che ane jeone durgatimAM patananA phaLavALA mohanIya vagere azubha karmono udaya vartI rahyo che evA ane ethI ja lokottara (kajinAjJA pramANe vartanArA) jIvothI bhinna che tevA jIvo pratye dveSa na rAkhavo. temanuM darzana thAya tyAre A vaLI ahIM kyAM Avyo? A vaLI sAme kyAM maLyo? ema manamAM thAya, temanI prazaMsArirUpa vAta thatI hoya tyAre e sahana na thAya, ItyAdi rIte temanA pratye dveSa na rAkhavo. bhavasthiti AvI che ema ciMtavavuM-bicArA A jIvonI bhavasthiti AvI che ke jethI karmathI bhAre thayelA hovAthI hajI paNa kalyANanA bhAjana thayA nathI, temane jinadharmane AcaravAno bhAva thato nathI, ema citavavuM. mArgamAM rahelAe vidhithI sadA temano tyAga karavo-samyagdarzanAdi mokSamArgamAM rahelA sAdhue ane zrAvake temanI sAthe AlApa, saMtApa, vizvAsa, sneha vagere na karavA dvArA temano tyAga karavo. vidhithI tyAga karavo eTale ke te jIvo je gAma, nagara ke vasati AdimAM rahetA hoya tenAthI judA gAma, nagara ane vasati AdimAM rahevuM. jo temano AlApa, saMlApa AdithI saMsarga karavAmAM Ave to koDha ane javara rogathI haNAyelAnA saMsarganI jema te te doSono saMcAra potAnAmAM thAya, ane ethI A loka ane paralokamAM anarthanI ja prApti thAya. AthI ja kahyuM che ke jene durAcArI loka priya che te siMhanI guphAmAM, vAghanI guphAmAM, samudramAM, (AgathI) pradIpta nagara vageremAM, upadravavALA kSetramAM ke durmikSa kSetramAM praveza kare che. (839) 1. praha eTale Asakta, Asakta eTale sArI rIte saMbaMdhane pAmela. prae (=sArI rIte saMbaMdhane pAmela) . pariNAmo yeSAM te prahvapariNAmAH 2. gurutattva vinizcaya ullAsa--3 gA-39 | bRhatkalpa gA-pa464 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 upadezapada : bhAga-2 nanu pramattapAkhaNDijanAkulatvAt prAyo vihArakSetrANAmazakyamAlApAdivarjanamityAzakyAha aggIyAdAiNNe, khette aNattha ThiiabhAvammi / bhAvANuvaghAyaNuvattaNAe tesiM tu vasiyavvaM // 840 // 'agItAdyAkIrNe' agItArthairAdizabdAda gItArthairapi mandadhamaiH pArzvasthAdibhistIrthAntarIyaizca bhAgavatAdibhirAkIrNe samantAd vyApte kSetre, anyatrAgItArthAdyanAkIrNakSetre durbhikSarAjadausthyAdhupaplavavazena sthityabhAve sati 'bhAvAnupaghAtena' samyakprajJApanArUpasya zuddhasamAcAraparipAlanarUpasya ca bhAvasyAnupaghAtena yA'nuvartanA 'vAyAe NamokAro' ityAdirUpAnuvRttistayA 'teSAM tu' teSAmeva vasitavyaM tatra kssetre| evaM hi te'nuvartitAH svAtmani bahumAnavantaH kRtA bhavanti, rAjavyasanadurbhikSAdiSu sAhAyyakAriNazceti // 840 // vihAranA kSetro prAyaH pramAdI pAkhaMDilokathI bharacaka hovAthI AlApa Adino tyAga azakya che evI AzaMkA karIne kahe che gAthArtha-agItArtha AdithI bharacaka na hoya tevA kSetramAM dukALa ke rAjAnI durdazA vagere upadravanA kAraNe rahI zakAya tema na hoya tyAre agItArtha AdithI bharacaka kSetramAM rahevuM paDe to bhAvano upaghAta na thAya te rIte temanI ja anuvartanAthI te kSetramAM rahevuM. TIkArtha-"agItArtha AdithI'--e sthaLe Adi zabdathI gItArtha hoya paNa AcAra dharmamAM zithila hoya tevA pArzvastha vagere ane bhAgavata vagere anyatIrthiko samajavA. bhAvano upaghAta na thAya te rIte-samyak prarUpaNA rUpa ane zuddha AcAra pAlana rUpa bhAvano upaghAta na thAya te rIte, arthAt prarUpaNAmAM ane zuddha AcAramAM khAmI na Ave te rIte. anuvartanAnuM svarUpa A pramANe che-(1) gAma-nagaranI bahAra AvavAnA mArga vagere sthaLe pArthasthAdine dekhe to dUrathI vAcika namaskAra kare, arthAt "Apane vaMdana karIe chIe' ema bole. (2) jo te prabhAvazALI ke ugrasvabhAvavALo hoya to vAcika namaskAra uparAMta be hAthe aMjali kare. (3) ethI paNa vizeSa prabhAvazALI ke ati ugra kaSAyI hoya to vAcika namaskAra, aMjali ane trIjo zIrSa praNAma paNa kare. A pramANe uttarottara vizeSa vaMdana karavAmAM kAraNa te te puruSanA kAryanI vizeSatA ane pUrvokta (laukika) upacArane anusaravApaNuM samajavuM. (4) sanmukha UbhA rahIne bAhya bhaktino dekhAva na karato "Apane kuzaLa che?" ema zArIrika kuzaLatA pUche. (5) kuzaLatA Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 368 pUchIne kSaNavAra sevA kare (Ubho rahe) ane (6-7) puruSanI tevI vizeSatA jANIne to tenA upAzrayamAM paNa jAya, thobhavaMdana kare, ke saMpUrNa vaMdana paNa kare. A pramANe anuvartana karAyelA teo potAnA pratye bahumAnavALA karAya che, potAnA pratye bahumAnavALA karAyelA teo rAjasaMkaTa ke dukALa vageremAM sahAyaka bane. (840) viparyaye bAdhakamAha iharA saparuvaghAo, ucchubhAIhiM attaNo lahuyA / tesiMpi pAvabaMdho, dugaMpi evaM aNiTThati // 841 // 'itarathA' teSAmananuvartanayA vAse kriyamANe svaparopaghAtaH sampadyate / enameva darzayati-tatrotkSobho herikAcauryAdyadhyAroparUpaH / AdizabdAt kathaJcit kasyacit pramAdAcaritasyopalabdhasya matsarAtirekAt sudUravistAraNaM, tathAvidhakuleSvannapAnAdivyavacchedazca gRhyate / tatastairAtmanaH svasya laghutA'nAdeyarUpatA bhavati / teSAmapi pApabandho bodhighAtaphalo, na kevalaM svasya tannimittabhAvenetyapizabdArthaH / evaM ca sati yat syAt taddarzayati - dvikamapyetat pUrvoktamaniSTaM durgatipAtakAri nAyate| kRti: pUrvavat 584 // anuvartanA vinA rahevAmAM thatA doSane kahe che-- gAthArtha-anyathA sva-parane anartha thAya. Aropa AdithI potAnI laghutA thAya. temane paNa pApabaMdha thAya. A baMneya iSTa nathI. TIkArtha--temanI anuvartanA karyA vinA rahevAmAM sva-parane anartha thAya. sva-parane thatA anarthane ja graMthakAra jaNAve che-(1) A jAsusa che, cora che ityAdi Aropa mUke. (2) koikanuM pramAdAcaraNa koipaNa rIte temanA jovAmAM jANavAmAM AvI jAya to atizaya dveSanA kAraNe ghaNA dUra sudhI teno pracAra kare. (3) tevA prakAranA kuLomAMthI maLatA AhAra-pANI Adi baMdha karAve. A rIte anAdeya banavA dvArA potAnI laghutA thAya. temane paNa pApabaMdha thAya. e pApabaMdhathI bodhino nAza thAya. A baMne (=utkSobha Adi dvArA potAnI laghutA ane temane pApabaMdha e baMne) iSTa nathI. kemake te baMneya durgatimAM patana karAvanArA thAya che. "temane paNa pApa baMdha thAya" e sthaLe rahelA paNa zabdano artha A pramANe che-- temanA pApabaMdhamAM nimitta banavAthI kevaLa potAne ja pApa baMdha thAya ema nahi, kiMtu temane paNa pApa baMdha thAya. (841) Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6pahezapa : bhAga-2 369 tA davvao ya tesiM, arattaduDeNa kajjamAsajja / aNuvattaNatthamesiM, kAyavvaM kiMpi Nau bhAvA // 842 // yata evama(na)nuvartanAyAM doSaH 'tat tasmAd 'dravyatastu' kAyavAGmAtrapravRttirUpAdeva teSAmagItArthAdInAm , 'araktadviSTena' rAgadveSayorantarAlavarttinA satA kAryaM nivAsarUpalakSaNamAzrityAnuvarttanArthamanukUlabhAvasampAdananimittam, eSAmagItArthAdInAM karttavyaM kimapi vacanasaMbhASAdi, na tu bhAvAd bahumAnarUpAt / kalpAdhyayanoktazcetthametadvandanAviSayo'pavAda uplbhyte| yathA-"parivAraparisapurisaM, khettaM kAlaM ca AgamaM NAuM / kAraNajAe jAe, jahArihaM jassa jaM joggaM // 1 // parivAro se suvihiyA, parisagao sAhaI ca veraggaM / mANI dAruNabhAvo, nisaMsapurisAhamo puriso // 2 // logapagao nivo vA, ahavA rAyAidikkhio hojA / khettaM vihimAi abhAviyaM va kAlo aNAgAlo // 3 // vihimAitti-kAntArAdi / dasaNaNANacarittaM, tavaviNayaM jattha jattiyaM paase| jiNapaNNattaM bhattIe pUyae tattha taM bhAvaM // 4 // tathA-gacchaparirakkhaNaTThA, aNAgayaM AuvAyakusaleNa / evaM gaNAhivaiNA, suhasIlagavesaNA kujA // 5 // uppannakAraNammI, kIkammaM jo na kuja duvihaMpi / pAsatthAIyANaM, caugurugA bhAriyA tassa // 6 // " ityAdi // 842 // gAthArtha-tethI arakta-dviSTa banIne agItArtha AdinA kAryane AzrayIne anuvartanA mATe agItArtha AdinuM kaMipaNa karavuM, paNa dravyathI karavuM, bhAvathI nahi. TIkArya-tethI-upara kahyuM tema anuvartana na karavAmAM doSa hovAthI. arakta-dviSTa banIne-rAga-dveSanI vacce rahIne, arthAt rAga-dveSa karyA vinA madhyastha rahIne. agItArtha AdinA kAryane AzrayIne -"anartha na karavo" e kAryane AzrayIne. anartha na karavo e agItArtha AdinuM kArya che. anartha na karavA rUpa temanuM kArya teo kare e mATe temanI anuvartana karavI joIe. anuvartana mATe-anukULa bhAvanuM saMpAdana karavA mATe, arthAt anukULa banAvavA mATe. kaMIpaNa-temanI sAthe vacanathI bolavuM vagere kaMIpaNa. dravyathA mAtra yi-vayi pravRttithI... bhAvathI-bahumAna35 mAthI.. ahIM tAtparyArtha A che-agItArtha vagere koI anartha na kare e mATe temane potAnA pratye anukULa banAvavA joIe. potAnA pratye anukULa banAvavA mATe temanI Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 upadezapada : bhAga-2 sAthe vacanathI bolavuM vagere kaMIpaNa karavuM joie. paNa mAtra kAyika-vAcika pravRttithI karavuM joie, bahumAna rUpa bhAvathI na karavuM joie. agItArtha Adine vaMdana karavAnA viSayamAM apavAda kalpa adhyayanamAM A pramANe jovAmAM Ave che-"teno parivAra, parSadA, puruSa, kSetra, kAla, ane Agamane jANIne tathA kula-gaNa vagerenuM te te prayojana utpanna thatAM te saMyamamAM sahAyaka thaze ema jANIne jene vAcika ke kAyika je je vaMdana karavA yogya hoya tene te te vaMdana karavuM." (1) have te parivAra vagerenuM vizeSa varNana kare che- (1) parivAra-pAsatyAdino parivAra suvihita hoya=vihita kriyAno pAlaka hoya, athavA (vyAkhyAna) sabhAmAM vairAgyajanaka upadeza Ape jethI ghaNA loko saMsArathI virakta bane tevo hoya, ema viziSTa parivAravALA hoya. anyatra parivArane badale paryAya zabda kahyo che. paryAya zabdano jeNe ghaNA kALa sudhI brahmacaryano (saMyamano) paryAya pALyo hoya evo artha che. (2) parSadA-tenI parSadA vinIta hoya, ahIM parSadA eTale tenI nizrAmAM vartato sAdhusamUha samajavo. (3) puruSa-koI pArthasthAdi svabhAve mAnI ke raudra pariNAmI hoya, tethI krUra kArya paNa karanAra hoya, arthAt vadaMnAdi nahi karanArane vadha-baMdhanAdi karAve tevo hoya. ema puruSathI adhama prakRtivALo samajavo. (2) athavA te ghaNA lokone saMmata (mAnya) hoya, athavA dharmakathAdinI labdhivALo hoya, tethI tyAMnA rAjAno mAnIto hoya, athavA zrI zailakasUri vagerenI jema te pUrvAvasthAmAM rAjA vagere hoya, ane teNe dIkSA lIdhI hoya tevo prabhAvaka puruSa samajavo. (4) kSetrajaMgala hoya, zatru AdinA upadravavALuM hoya, to tyAM rahelA sAdhuone te madada (sahAya) kare, athavA kSetra sAdhuothI abhAvita ane pArthasthAdithI bhAvita (paricita) hovAthI saMvegI sAdhuo pratye azraddhALu hoya, AvA kSetramAM tyAM rahelA pAsatyAdinI icchAne anusaravuM joIe. (5) kALa-duSkALAdi hoya tyAre te sAdhuone sahAya kare. A pramANe parivAra vagere kAraNo jANIne yathAyogya jene je ghaTita hoya tene te rIte vaMdana karavuM. (3) uparanI gAthAmAM Agama zabdathI darzana-jJAna vagere bhAvonuM sUcana karyuM che. tethI have teno vidhi kahe che- | darzana, jJAna, cAritra, tapa ane vinaya paikI pAsatyAdimAM je je guNo thoDA ke adhika jeTalA jaNAya, tenI vaMdanAdi pUjA-bhakti tenA te te jinoktaguNone manamAM dhArIne teTalA pramANamAM karavI. temAM darzana eTale niHzaMkatA vagere guNothI yukta tenuM samyakatva. jJAna eTale AcArAMgasUtra Adi Agamano bodha. cAritra eTale mULaguNa Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 upadezapada : bhAga-2 uttaraguNonuM yathAzakya pAlana. tapa eTale anazanAdi bAhya-atyaMta2 tapa. vinaya eTale vaDIlo pratye abhyutthAna vagere. (4) koivAra duSkALa hoya, rAjA sAdhuo pratye dveSI banyo hoya, athavA mAMdagI hoya, AvA prasaMgomAM paNa AhAra-pANI vagerenI anukULatA karIne paNa gacchanuM pAlana karavuM joie. gacchanA paripAlana mATe duSkALa vagere kA2Na upasthita thayA pahelAM paNa AyaupAyamAM kuzaLa gaNAdhipatie nIce kahIe chIe te pramANe pAsatyAdinI gaveSaNA (oLakhaparicaya) karavI, kuzaLatAdi pUchavuM. aMhI Aya eTale pAsasthAdinI pAsethI nirvighne saMyama paLAya tevo lAbha (sahAya) ane upAya eTale koipaNa rIte (caturAithI) tevuM kare ke jethI teone vaMdanAdi karyA vinA paNa teonI sukhazAtAdi pUche. tema karavAthI teone aprIti to na thAya, balke te ema mAne ke aho! A loko pote tapasvI hovA chatAM amArA jevA pratye paNa Avo prema dharAve che. Aya-upAyamAM kuzaLa gaNAdhipatie nIce jaNAvAtAM sthAne te pAsasthAdinI gaveSaNA (oLakhANa-paricaya) karavI. (5) kAraNa utpanna thaye chate pArzvAdine abhyutthAna ane vaMdana e banne prakAranuM kRtikarma na kare tene caturlabhu prAyazcitta che. (6) (842) atraiva dRSTAntamabhidhAtumAha etthaM puNa AharaNaM, viNNeyaM NAyasaMgayaM eyaM / agahilagahilo rAyA, buddhIe aNaTTharajjotti // 843 // atrAgItArthAdyanuvRttau punarAharaNaM vijJeyaM 'nyAyasaGgataM' yuktiyuktametad vakSyamANam / tadeva darzayati -- agrahilagrahilo'grahavAn grahilaH saMvRttaH kazcid rAjA / 'buchyA' buddhinAnA matribA anaSThAbhya: vRtaH / kRtiH pUrvavat // 84rU ahIM ja dRSTAMta kahevA mATe kahe che-- gAthArtha--TIkArtha--agItArtha AdinI anuvartanA karavAmAM yuktiyukta A dRSTAMta jANavuM. dRSTAMtane ja jaNAve che--gAMDo na hovA chatAM dekhAvathI gAMDA banelA koi rAjAe buddhi nAmanA maMtrInI sahAyathI rAjyanuM rakSaNa karyuM. (843) idamevodAharaNaM vizeSato gAthAcatuSTayena bhAvayati 1. A cha gAthAo gurutattva vinizcaya graMthamAM trIjA ullAsamAM anukrame 156thI 159 tathA 148 ane 146 naMbaranI che. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 upadezapada : bhAga-2 puhavipurammi u puNNo, rAyA buddhI ya tassa maMtitti / kAlaNNuNANa mAsuvari vuTThi dagagaha suvAsaM to // 844 // rAyaNiveyaNa paDahaga, dagasaMgaha jattao ahAthAmaM / vuTThi apANaM khINepANammI gaha kamA pAyaM // 845 // sAmaMtAIyANa vi, DhakkaM vAsaM davaM ca raNotthi / tesiM maMtaNa Nivagaha, baMdhAmo maMtiNANaM ti // 846 // siTTe Natthi uvAo, taM daga kittimagaho ya milaNaMti / toso rajjammi ThitI, suvAsa savvaM tao bhaI // 847 // tatra pRthvIpure nagare pUrNo nAma rAjA, buddhizca tasya 'mantrI' saciva iti| anyadA kAlajJasya kasyacit jnyaanmbhuut| yathaitanmAsopari vRssttirbhvissyti| 'dagagahati' tavRSTyudakAcca pItAd graha unmAdaH saMpatsyate lokaanaaN| 'suvAsaM to' iti| tataH kiyatyapi kAle gate suvarSaM suvRssttirbhvissyti| tasmiMzca sundare sampanne sarvaM sundaraM bhvissyti| prajJaptaM tena rAjapurataH // 844 // evaM kAlajJena kathite rAjJA nivedanA lokasya 'paDahagatti' paTahakapradApanena kRtaa| tata udakasya saMgraho yatnato yathAsthAma yathAsAmarthyaM kRtaH sarveNApi loken| vRSTirnirUpitamAsopari saMvRttA, apAnaM tjlsy| kSINe saMgRhIte jale pAne pravRtte navyanIrasya, graha unmAdarUpaH kramAt prAyo bAhulyena lokasya saMvRttaH // 845 // .. sAmantAdInAmapi pracurataragRhItAdUSitajalAnAM tajjalakSaye DhukkamupasthitaM varSa dUSitavRSTinIraM, te'pi tatpItavanta ityrthH| dravaM ca purANapAnIyasyandasaMgraho rAjJo'sti na punaranyasya ksycit| tato rAjA'grahilatayA yadA teSAM sAmantAdInAM na kAsucicceSTAsu milati, tadA teSAM mntrnnmbhuut-'nivghtti'| yathA'yaM nRpo'smAsu satsu rAjyasukhabhAgI bhavati, asmanmatAnanuvartakastu kiyacciraM rAjyaM kariSyatIti gRhItvA banIma enm| evaM mantrayamANAnAM teSAM mantriNo buddhenimabhUditi // 846 // - tataH ziSTe (graM012000) mantriNA nRpasya nAstyanya upAya etadanuvarttanamantareNa rAjyajIvitavyayo rakSaNe iti tatpurANodakamudakaM pibatA satA kRtrimagrahazca kRtrima eva graho darzito, rAjJA milanaM kRtm| tatasteSAM madhye ityeteSAM toSaH pramodo rAjye sthitirnizcalatArUpA jaataa| kAlena suvrssmbhuut| sarvaM tato bhadraM sNvRttm|| 847 // Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 373 A ja dAMtane cAra gAthAothI vistArathI vicAre che gAthArtha-TIkArtha-pRthvIpura nagaramAM pUrNa nAmano rAjA hato. teno buddhi nAmano maMtrI hato. ekavAra bhaviSyakALane jANanAra koI jyotiSIne jJAna thayuM ke A mahinA pachI varSAda thaze. te varSAdanuM pANI pIvAthI loko gAMDA banI jaze. pachI keTaloka kALa gayA pachI suvRSTi thaze. suvRSTi thatAM badhuM suMdara thaze. te jyotiSIe rAjAne A vigata kahI. (844) jyotiSIe A pramANe kahyuM eTale rAjAe nagaramAM Dhola pITAvIne lokone jaNAvyuM ke tame thAya teTalA pANIno saMgraha karI lo. badhA lokoe potAnI zakti pramANe pANIno saMgraha karI lIdho. jaNAvelA mahinA pachI varSAda thayo. lokoe te pANI pIdhuM nahi. saMgraheluM pANI khUTI jatAM lokoe navuM pANI pIvAnuM zarU karyuM. krame karIne lagabhaga badhAya gAMDA banI gayA. (845) sAmaMto vageree ghaNA pANIno saMgraha karyo hato. chatAM te pANI khUTI jatAM temaNe paNa dUSita varSAdanuM pANI pIdhuM. rAjAnI pAse junA pANInA vaheNano saMgraha hato, paNa bIjA koI pAse na hato. rAjA DAhyo hovAnA kAraNe sAmaMta vagerenI gAMDapaNa bharelI ceSTAomAM jyAre bhaLato nathI tyAre temaNe maMtraNA karI ke, ApaNe chIe to rAjA rAjyasukha bhogavI zake che. paNa rAjA ApaNA abhiprAya pramANe vartana karato nathI, ane koNa jANe keTalA lAMbA kALa sudhI rAjya karaze? mATe tene pakaDIne bAMdhI daIe. temanI A maMtraNAno buddhi maMtrIne khyAla AvI gayo. (846) tethI maMtrIe rAjAne kahyuM: rAjya ane jIvananA rakSaNano upAya emanuM anuvartana karavA sivAya bIjo koI upAya nathI, arthAt gAMDAo jema kare tema karIe to ja rAjya ane jIvananuM rakSaNa thaI zake. AthI rAjAe pUrvanuM saMgraheluM pANI pIvAnuM rAkhIne potAne kRtrima (=mAtra bahAranA dekhAvathI) gAMDo batAvyo. have rAjA gAMDAonI bhego bhaLI gayo. AthI sAmaMta vagerene AnaMda thayo. rAjya TakI gayuM. samaya jatAM sAro varSAda thayo. tethI badhuM sAruM thayuM. (847) eeNAharaNeNaM, AyArAyA subuddhisaciveNa / dusamAe kuggahodagapANagahA rakkhiyavvotti // 848 // etenAharaNena AtmA rAjA vartate / sa rAjakalpa AtmA 'subuddhisacivena' zAstrAnusAriNI buddhireva sacivastena, duSSamAyAM kugraha eva zAstrabAdhitabodhalakSaNa: 'udakapAnagraho' jalapAnotpannagraharUpastasmAd rakSitavya iti // 848 // Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 upadezapada : bhAga-2 gAthArtha-TIkArtha-A dRSTAMtathI duHSamA kALamAM AtmarUpa rAjAnuM zAstrAnusAriNI buddhirUpa maMtrInI sahAyathI zAstrabAdhita bodharUpa jalapAnathI utpanna thayela gAMDapaNathI 219 // 42 me. (848) ata evAhabahukuggahammivi jaNe, tadabhogaNuvattaNAe taha ceva / bhAveNa dhammaraje, jA suhakAlo suvAsaMti // 849 // 'bahavaH' prabhUtAH kugrahA viparItArthAbhinivezarUpA yasya sa tathA tasminnapi 'jane' loke vartamAnakAlabhAvini, 'tadabhogena' tasya kugrahajalasyAnupajIvanena yA'nuvartanoktarUpA tayA, 'tathA caiva' rAjamantridRSTAntenaiva, 'bhAvena' paripUrNasAdhudharmasAdhanecchArUpeNa 'dharmarAjye' sarvasAvadhaviratilakSaNe sthApayitvA AtmA rakSaNIya ityanuvartate / yAvacchubhakAlaH suSamAduHSamAdilakSaNaH zuddhasAdhudharmArAdhanAyogyaH suvarSamiti suvRSTikAlatulyaH samabhyetIti // 849 // mAthI 4 4 cha gAthArtha-pRpa-maMtrInA dRSTAMtathI ja ghaNA kadAgrahothI bharelA lokamAM rahevAno prasaMga Ave tyAre AtmAne bhAvathI dharmarAjyamAM sthApIne kugraharUpa jalano upayoga karyA vinA temanI anuvartanAthI suvRSTi kALa tulya zubhakALa Ave tyAM sudhI AtmAnuM rakSaNa karavuM. 21sttha- =viparIta arthano mAyas. bhAvathI=paripUrNa sAdhudharmane sAdhavAnI icchArUpa bhAvathI. dharmarAjyamAM=sarva sAvadyothI viratirUpa rAjyamAM. kugraha=zAstrabAdhita bodha. zubhapayotho mAro bore. (848) asyaiva rakSaNIyopAyamAhaANAjogeNa ya rakkhaNA ihaM Na puNa aNNahA NiyamA / tA eyammi payatto, kAyavvo suparisuddhammi // 850 // 'AjJAyogena' pUrvameva nirUpitarUpAjJArAdhanenaiva 'rakSaNA' paripAlanA'trAtmani, na tvanyathA, maNimantrauSadhAdhupayogena mithyAcAraparipAlanena vA niyamAnniyamena, Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 tathArakSitasyApyakRtAjJArAdhanAdikasya narakAdidurgatipAtasambhavena paramArthato'rakSaNameva tasya saMvadyuta kRti / 'tat' tasmAtasminnAjJAyone 'prayatna' A 'rtavya:' suparizuddhe utsargApavAdatayA samyagnirNIte iti // 850 // AtmAnI ja rakSAnA upAyane kahe che 375 gAthArtha--AtmAnI rakSA niyamA AjJAyogathI ja karavI, bIjI rIte nahi. tethI suparizuddha AjJAyogamAM ja Adara karavo joie. TIkArtha--AjJAyogathI--eTale AjJAnI ArAdhanAthI. AjJAnI ArAdhanAnuM nirUpaNa pUrve ja (gA. 779 vageremAM) karyuM che. bIjI rIte nahi--maNi, maMtra, auSadha vagerenA upayogathI ke mithyAcAranA pAlanathI AtmAnI rakSA na karavI. te rIte AtmAnuM rakSaNa karavA chatAM AjJAnI ArAdhanA na karI hovAthI naraka vagere durgatimAM patanano saMbhava hovAthI paramArthathI AtmAnuM arakSaNa ja thAya. suparizuddha-utsarga-apavAda rUpe samyagnizcita thayela, arthAt amuka AjJA utsarga rUpa che, amuka AjJA apavAda rUpa che ityAdi rIte samyagnizcita thayela. (850) atha parizuddhAjJAyogopAyamAha titthe suttatthANaM, gahaNaM vihiNA u ettha titthamiyaM / 'tA eyammi patto, kAyavvo suparisuddhammi // 851 // 'tIrthaM' vakSyamALanakSaLe sUtrArthapraddaLa 'vidhinA tu' vidhinaiva vakSyamALena / 'atra' sUtrAvayave tIrthamidamucyate / ubhayajJazcaiva sUtrArtharUpajJAtaiva gururvyAkhyAtA sAdhuH, vidhizca sUtrArthagrahaNe vinayAdikazcitro nAnArUpaH / iha vinayaH kAyikavAcikamAnasabhedAttridhA / AdizabdAd vakSyamANamaNDalIpramArjanAdigraha iti // 851 // have parizuddha AjJAyoganA upAyane kahe che- gAthArtha--tIrthamAM vidhipUrvaka sUtrArthonuM grahaNa karavuM. ahIM tIrtha A che--sUtra ane artha e ubhayanA jANakAra ja gurutIrtha che, ane vinayAdi vividha prakArano vidhi che. TIkArtha--ahIM guru eTale vyAkhyA karanAra (=vAcanA dAtA) sAdhu. sUtrArtha grahaNanI vidhi have pachI (gAthA-857mAM) kaheze. 1. sarveSvapyAdarzapustakeSvasyAM gAthAyAmasmin pUrvagAthottarArddhatulye uttarArdhe satyapi TIkAnurodhAt -" ubhayaNNU ceva gurU vihI ya viNayAio citto" ityuttarArdhapAThena bhavitavyam / Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 upadezapada : bhAga-2 vinaya kAyika, vAcika ane mAnasika ema traNa prakAre che. "vinayAdi e sthaLe Adi zabdathI have pachI kahevAze te mAMDalInuM pramArjana vagere samajavuM. (851) atha guroreva vizeSataH svarUpamAhaubhayaNNUvi ya kiriyAparo daDhaM pavayaNANurAgI y| sasamayapaNNavao pariNao ya paNNo ya accatthaM // 852 // ubhayajJo'pi ca guruH 'kriyAparo' mUlaguNottaraguNArAdhanAyAM baddhakakSo, dRDhamatyarthaM pravacanAnurAgI ca jinavacanaM prati bahumAnatvAt / tathA, 'svasamayaprajJApakaH' svasamayasya caraNakaraNAdyanuyogabhedabhinnasya taistairupAyaiH prarUpakaH / 'pariNatazca' vayasA vratena ca / 'prAjJazca' bahubahuvidhAdigrAhakabuddhimAna'tyarthamatIva / evaMvidhena hi guruNA prajJApyamAno'rtho na kadAcidviparyayabhAgbhavatItyevameSa vizeSyata iti // 852 // have gurunuM ja svarUpa vizeSathI kahe che gAthArtha-sUtra-artha ubhayanA jANakAra paNa guru kriyApara, atizaya pravacanAnurAgI, svasamaya prarUpaka, pariNata ane atizaya prAjJa hovA joie. TIkArtha-kriyApara=mUlaguNa-uttaraguNonI ArAdhanAmAM tatpara. atizaya pravacanAnurAgI-jinavacana pratye bahumAna bhAva hovAnA kAraNe pravacananA atizaya anurAgI. svasamaya prarUpakacaraNa-karaNa vagere (cAra) anuyoganA bhedothI bhinna evA svasiddhAMtanI te te upAyothI prarUpaNA karanAra. pariNata=uMmarathI ane vratathI (=dakSA paryAyathI) pariNata hoya. atizaya prAjJa-bahu ane bahuvidha vagerene grahaNa karanArI tIkSNa buddhine dhAraNa karanAra. AvA prakAranA guruthI prarUpaNA karAto artha kayAreya viparItapaNAne pAmato nathI, arthAt AvA prakAranA guru kyAreya vitatha prarUpaNA na kare. AthI guru AvA viziSTa hovA joIe ema kahevAmAM Ave che. (852) atha svasamayaprajJApakalakSaNaM vizeSata Aha 1. ahIM Adi zabdathI matijJAnanA anya daza bhedo samajavA Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 399 jo heuvAyapakkhammi heuo Agame ya Agamio / so sasamayapannavao, siddhaMtavirAhago aNNo // 853 // ___ yaH kazciddhetuvAdapakSe jIvakarmAdau yuktimArgasahe vastuni hetuvaadprnnynprviinnH| yathA-"bohasahAvamamuttaM, visayaparicheyagaM ca cetannaM / vivarIyasarUvANi ya, bhUyANi jagappasiddhANi // 1 // tA kaha tesiM dhammo, phalaM ca taM hoja jassa puNa eyaM / dhammo phalaM ca hojjA, sa eva AyA muNeyavvo // 2 // " tathA / "jo tullasAhaNANaM, phale viseso na so viNA heDaM / kajjattaNao goyama!, ghaDovva heU ya se kammaM // 1 // " ityAdi / Agame ca devalokapRthvIsaMkhyAdAvarthe AgamamAtragamye AgamikaH-AgamamAtraprajJApanApravaNaH svasamayaprajJApaka ucyate / vyavacchedyamAha-siddhAntavirAdhako jinavacanAnuyogavinAzakaH, 'anyaH' prAguktavizeSaNavikalaH sAdhuH / tathA hiyuktimArgasaheSvapyartheSvAgamagamyatvameva puraskurvatA tena nAstikAdipraNItakuyuktinirAkaraNAbhAvAd na zrotRNAM dRDhA pratItiH kartuM pAryate / AgamagamyeSu tu yuktipathAtIteSu yuktimudgrAhayannasampAditavivakSitapratItirniSphalArambhatvena svayameva vailakSyaM zrotuzcAnAdeyasvabhAvaM prApnuyAt, iti na samyak siddhAntastenArAdhito bhavati, viparItavyavahAritvAt tasya // 853 // have gurunA svasamayarUpaka e lakSaNane vizeSathI kahe che gAthArtha-je hetuvAdanA viSayamAM hetuthI ane AgamavAdanA viSayamAM mAtra AgamathI prarUpaNA kare che te svasiddhAMta prarUpaka che, ane bIjo siddhAMtano virAdhaka che. TIkArya-jIva-karma vagere je padArtho yuktithI siddha thaI zakatA hoya te padArthone siddha karavA mATe yuktio racavAmAM (=batAvavAmAM) kuzaLa hoya te svasamaya prarUpaka che. bha:- bohasahAvamamuttaM, visayaparichedagaM ca cetannaM / vivarIyasarUvANi ya, bhUyANi jagappasiddhANi // // yatanya (1) s12135nu svayaM saMvehana 42tuM DopAthI lopasvaqauj cha. tathA (2) 3 12 vinAnu khopAthI abhUta cha. tathA (3) viSayane=prameyavastune jJAnarUpe grahaNa karavAnA svabhAvavALuM hovAthI viSayaparicchedaka che. A caitanyanI apekSAe bhUto viparIta svabhAvavALA che. te A pramANe (1) teo svarUpanuM svayaM saMvedana karavAnA svabhAvavALA na hovAthI bodhasvabhAvavALA nathI. (2) vaLI te bhUto rUpa vagere AkAravALA hovAthI amUrta nathI ane (3) teo bodhasvabhAvavALA na hovAthI viSayane grahaNa ( viSayono bodha) karavAnA pariNAmavALA Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 upadezapada : bhAga-2 nathI. tethI teo viSayaparicchedaka nathI. A bAbatamAM sakalalokamAM AvI prasiddhi ja sabaLa pramANa che. bIjA pramANanI jarUra ja nathI. (dharmasaMgrahaNI gA. 50) tethI bhUtone dharma kevI rIte hoya? dharmanuM phaLa kevI rIte hoya? arthAtuM na hoya. jene dharma ane dharmanuM phaLa maLe tene ja AtmA jANavo. jemane ISTa zabdAdi viSayasukhanAM sAdhano ke aniSTa zabdAdi duHkhanAM sAdhano samAna maLyAM che te jIvanamAM sukha-duHkhanA anubhavamAM je vizeSatA (taratamatA) jovAmAM Ave che te koI hetu vinA ghaTI zake nahi. kAraNake vizeSatA kArya che. kAraNa vinA kArya na thAya. jemake ghaDo. ghaDo tenAM kAraNo vinA utpanna na thAya. AthI temAM vizeSatA lAvanAra je adaSTa (=nahi jovAyelo hetu che te ja karma che ema he gautama! tuM svIkAra. [vizeSA. bhA. gA.1613] - devaloka ane pRthvInI saMkhyA vagere je padArtho mAtra AgamathI ja siddha thaI zakatA hoya te padArthone siddha karavA mATe mAtra AgamathI prarUpaNA karavAmAM kuzaLa hoya te svasamaya prarUpaka che. bIjo siddhAMta virAdhaka cheahetuvAdanA viSayamAM yuktio na batAvatAM mAtra Agamane AgaLa karanAra ane AgamavAdanA viSayamAM yuktio batAvanAra siddhAMtano virAdhaka che, eTale ke jinavacananA anuyogano vinAzaka che. te A pramANe-je padArtho yuktithI paNa siddha karI zakAtA hoya te padArthonA nirUpaNamAM yuktio na batAve ane mAtra Agamane ja AgaLa kare to tenAthI nAstika vageree batAvelI kuyuktionuM khaMDana na thavAthI svasiddhAMtamAM zrotAone daDha pratIti karAvI zakAtI nathI. tathA jemAM yuktio ja na hoya tevA kevaLa AgamagrAhya padArthonA nirUpaNamAM yuktio lagADavA mAMDe to vivakSita padArthano bodha na karAvI zakavAthI potAnI mahenata niSphaLa jAya, ethI pote vilakho bane, ane zrotAomAM tenuM vacana Adeya na bane. Ama teNe siddhAMtanI samyaka ArAdhanA na karI. kAraNake te viparIta vyavahAra kare che, arthAt yuktigrAhya padArthomAM Agamane AgaLa kare che ane AgamagrAhya padArthomAM yuktine lagADe che. (853) evaMvidhagurusamAzrayaNe phalamAha[ etto suttavisuddhI, atthavisuddhI ya hoi NiyameNaM / suddhAo eyAo, NANAIyA payarTeti // 854 // ] 1. iyamapi mUlagAthA nAsti pustakeSu / TIkAnusAreNa tvatropanibaddhA / Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 64heza56 : mA-2 ito'smAdeva guroH sUtravizuddhirvyaJjanasvarapadamAtrAbindvAdibhiravikalapAThena vacanarUpAgamanirmalatA, 'arthavizuddhizca' yathArthavyAkhyAnenAviparyastArthabodharUpA bhavati "niyamena' nizcayena vyAkaraNacchandojyotiHzAstrAdisiddhAntavyAkhyAnAGgapravINatvAt tasya / zuddhAccAsmAt sUtrAdarthAcca jJAnAdayo mokSamArgabhUtA avikalAH pravartante // 854 // AvA prakAranA guruno Azraya levAthI maLatA phaLane kahe che gAthArtha-TIkArya-AvA ja guruthI niyamA vyaMjana, svara, pada, mAtrA, biMdu AdithI akhaMDa bhaNAvavAnA kAraNe sUtranI vizuddhi thAya, vadhArtha vyAkhyAna karavAthI aviparIta arthanA bodharUpa arthanI vizuddhi thAya. kAraNake te guru siddhAMtanuM vyAkhyAna karavAnA aMgomAM (sAdhanomAM) pravINa che. vyAkaraNa, chandazAstra ane jyotizAstra vagere siddhAMtanuM vyAkhyAna karavAnAM aMgo che. zuddhasUtrathI ane zuddha arthathI mokSamArga svarUpa jJAna vagere saMpUrNa pravarte cha. (854) atraiva vizeSamAhasuttA atthe jatto, ahigayaro Navari hoi kAyavvo / etto ubhayavisuddhitti mUyagaM kevalaM suttaM // 855 // sUtrAd vacanasvarUpAdarthe tadvyAkhyArUpe yatno'dhikataraH subahurbhavati / 'navaritti navaraM kevalaM karttavyaH / ito'rthazuddharubhayavizuddhiH sUtrArthanirmalatArUpA yat sampadyate / ityasmAt kAraNAdadhikataraH prayatnastatra karttavya iti / ata evAha mUkakaM mUkapuruSatulyaM kasyacidarthasyAvAcakaM kevalaM vyAkhyAnarahitaM tat sUtramiti na tatastAttvikakAryasiddhiH, kiMtu tadvyAkhyAnAdeveti // 855 // ahIM ja vizeSa kahe che - gAthArtha-TIkArtha-sUtrathI sUtranA vyAkhyAna rUpa arthamAM adhika prayata karavo joIe. arthanI zuddhithI sUtra-artha ubhayanI vizuddhi thAya che. AthI sUtrathI arthamAM adhaki prayatna karavo joIe. vyAkhyAnathI rahita sUtra mUMgA puruSa jevuM che, arthAt koI arthane kahetuM nathI. tethI tAttvika kAryanI siddhi sUtrathI thatI nathI, kiMtu sUtranA vyAkhyAnathI ja thAya che. (855) athArtharUpameva vyAcaSTeattho vakkhANaMti ya, egaTThA ettha puNa vihI eso / maMDalimAI bhaNio, parisuddho puvvasUrIhiM // 856 // Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadvezapa: : bhAga-2 artho vyAkhyAnamiti caikArthAvetau zabdau / atra vyAkhyAne punarvidhirnItireSa vakSyamANo maNDalyAdirbhaNitaH 'parizuddhaH' sakaladoSavikalaH pUrvasUribhirbhadrabAhusvAmiprabhRtibhiH // 856 // 380 have arthanA sva3pane 4 ( =arthanA arthane 4) he che gAthArtha--TIkArtha--artha ane vyAkhyAna e be zabdo eka arthavALA che. bhadrabAhusvAmI vagere pUrvAcAryoe vyAkhyAnano (=vyAkhyAna sAMbhaLavAno) mAMDalI vagere parizuddha (=sakala ghoSothI rahita) vidhi uhyo che. khA vidhi nIyenI gAthAmAM mhevAze. ( 8yaDa) tameva vidhiM darzayati maMDala Nisijja akkhA, kiikammussaggaM vaMdaNaM jeTThe / uvaogo saMvego, pariNuttara saMgayattha tti // 857 // 'maNDalIti' vyAkhyAnamaNDalIbhUmipramArjanA, tato niSadyA AsanarUpA AcAryasvAkSANAM ca, kintu sA savizeSocyA karttavyA / kRtikarma dvAdazAvarttavandanarUpaM deyaM vyAkhyAtre / tata utsarge'nuyogaprasthApanAya kAyotsargaH, vandanaM tasminneva samaye dAtavyaM, 'jyeSThe iti' jyeSThAya, jyeSThazceha gRhyate yazcintanikAM kArayati na tu paryAyataH, zrutajyeSThasyaiva tadAnIM bahUpakAritvAt / tathopayogo vyAkhyAyamAnArthAvadhAnarUpaH / 'saMvego' vairAgyam tathA, praznottare - tatra praznaH zroturanadhigatArthapRcchArUpaH, uttaraJca ziSyaparyanuyogagarttapAtottArakAriprativacanaM guroH / kIdRze praznottare ityAha- 'saMgatArthe' yuktiyukte na tvaprastutAbhidhAyitAsUcake / ' iti : ' vyAkhyAvidhisamAptyarthaH // 857 // te ja vidhine batAve che-- gAthArtha-bhAMDalI, niSadyA-akSa, ddhRtirma, utsarga, bhyeSThane vaMdhana, upayoga, saMvega, saMgatArtha praznottara A vyAkhyAnano (=vyAkhyAna sAMbhaLavAno) vidhi che. TIkArtha-mAMDalI-vyAkhyAna mAMDalInI bhUminuM pramArjana karavuM. niSadyA-akSa-AyAryanuM ane akSonuM (=sthApanAyAryanaM) Asana pAtharavu. akSonuM Asana AcAryanA AsanathI adhika UMcuM karavuM, arthAt sthApanAcArya AcAryanA AsanathI UMcA sthAne rAkhavA joIe. kRtikarmavyAkhyAna karanArane dvAdazAvarta vaMdana karavuM, arthAt be vAMdaNA ApavAM. utsarga--pachI anuyoganuM prasthApana (=prAraMbha) karavA mATe kAryotsarga karavo. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 upadezapada : bhAga-2 jyaSThane vaMdana-te ja samaye jayeSThane vaMdana karavuM. ahIM dIkSAparyAyI yeSTha sAdhu na samajavo, kiMtu ciMtanikA karAve (rAtri vagerenA samaye je artho na samajAyA hoya te samajAve, je yAda na rahyuM hoya te yAda karAve vagere rIte citanikA karAve) te sAdhu samajavo. kAraNake te vakhate mRtathI jyeSTha ja bahu upakArI che. upayoga-je arthanuM vyAkhyAna thaI rahyuM hoya te arthamAM ja citta rAkhavuM. saMvega=vairAgya. saMgatArtha praznottara-zrotAne je artha na samajAyo hoya te arthanI pRcchA karavI te prazna. praznarUpa khADAmAM paDelA ziSyane praznarUpa khADAmAMthI bahAra kADhanAruM gurunuM prativacana te uttara. A praznottaro saMgata=yuktiyukta hovA joIe, aprastuta kathanane sUcavanArA na hovA joIe, arthAt aprastuta viSayanA praznottaro na hovA joIe. prastuta viSayanA praznottaro paNa DhaMgadhaDA vinAnA na hovA joIe, kiMtu yuktiyukta hovA joIe. (857) atraiva matAntaramAhasIsavisese NAuM, suttatthAivihiNA va kAUNa / vakkhANija cauddhA, suttapayatthAibheeNa // 858 // "ziSyavizeSAn' mRdumadhyAdhimAtraprajJAbhedabhinnAn jJAtvA 'sUtrArthAdividhinA' / "suttattho khalu paDhamo, bIo nijuttimIsio bhaNio / taio ya niravaseso, esa vihI hoi aNuoge // 1 // " ityevaMlakSaNena vizeSitaM, vAzabdaH prakArAntarasUcanArthaH, sa ca bhinnakramo'gne yokSyate, 'kRtvA' vidhAya sUtramiti gamyate, 'vyAkhyAnayed' vivRNIyAt / caturddhA vA 'sUtrapadArthAdibhedena' iha sUtrapadAnAmarthaH padArthamAtrolliGganA, AdizabdAd vAkyArthamahAvAkyAthaidamparyagraha iti // 858 // ahIM ja matAMtarane (=vyAkhyAna karavAnA bIjA prakArane) kahe che gAthArtha-ziSyanA bhedone jANIne sUtrArtha Adi vidhithI, athavA sUtranA padArtha Adi bhedathI sUtranuM vyAkhyAna kahe. TIkArtha-ziSyanA bhedone jANIne- maMdabuddhivALo, madhyamabuddhivALo, tIvrabuddhivALo ema ziSyonA bhedone jANIne. sUtrArtha Adi vidhithI-"pahelAM mAtra sUtrano artha kahe, bIjIvAra sUtra sparzika niryuktithI mizrita artha kahe, trIjIvAra prAsaMgika-anuprAsaMgika badhuM kahe. jinoe ane caudapUrvadharoe anuyogamAM (sUtranA vyAkhyAnamAM) A vidhi kahyo che." (Avani. gA.24) Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 upadezapada : bhAga-2 sUtranA padArtha Adi bhedathI-sUtranA padArtha, vAkyArtha, mahAvAkyartha ane aidaMparyArtha e cAra bhedothI sUtranuM vyAkhyAna kare. temAM sUtronA mAtra padono artha kahevo te padArtha che. (858) athedameva vyAcaSTepayavakkamahAvakkathamedaMpajaM ca ettha cattAri suyabhAvAvagamammI, haMdi pagArA viNiTThiA // 859 // padaM ca vAkyaM ca mahAvAkyaM ca padavAkyamahAvAkyAni teSAmarthaH prAduSkarttavyaH prathamataH ziSyasya / makAro'lAkSaNikaH / aidamparyaM ca pazcAt prakAzayet / evamatra vyAkhyAnavidhinirUpaNAyAM catvAraH zrutabhAvAvagame, haMdIpyupapradarzane, 'prakArA' bhedA vinirdiSTA iti / tatra dvividhaM padaM subantaM tiGantaM ca / punarapi subantaM tridhA, nAmopasarganipAtabhedAt / tatra nAma ghaTa ityAdi, upasargaH praparetyAdi, nipAtazca vAhItyAdi / tiGantaM ca bhavati pacatItyAdi / ekArthapratipAdakAni padAni, vAkyaM padArthacAlanArUpaM, vAkyAnyeva viziSTataraikArthacAlitArthapratyavasthAnarUpaM mahAvAkyam / idaM paraM pradhAnaM yatra bhaNane tat tathA, tadbhAva aidamparya sUtrArthabhAvArtha ityarthaH // 859 // have Ane ja (=vyAkhyAnanA cAra prakArane ja) kahe che gAthArtha-ahIM zAstranA bhAvo jANavA mATe vyAkhyAna vidhinA padArtha, vAkyArtha, mahAvAkyartha ane audaMparya ema cAra prakAra jaNAvyA che. TIkArca-ahIM-vyAkhyAna vidhinA nirUpaNamAM. pahelAM mAtra padArtha kahe, pachI vAkyartha kahe, pachI mahAvAkyartha kahe, pachI audaMparyArtha kahe. temAM padanA suvanta ane tilA ema be prakAra che. (zrI siddhahemazabdAnuzAsanamAM vimavatyanta pama ema kahyuM che. jenA aMte vibhakti hoya tene pada kahevAya. temAM nAmanA aMte vibhakti lAgI hoya te suvanta pada kahevAya ane dhAtunA aMte vibhakti lAgI hoya te tiData pada kahevAya.) suvanta padanA nAma, upasarga ane nipAta ema traNa prakAra che. temAM ghaTa vagere nAma che. pra ane parA vagere upasarga che. vA ane hi vagere nipAta che. mati, prati vagere tiHA pada che. padArtha-eka arthane jaNAve te pada, padano artha te padArtha. vAkyArtha-padArthomAM cAlanA karavI. cAlanA karavI eTale zaMkA uThAvavI, arthAt padArtha samajAI gayA pachI temAM zaMkA uThAvavI (athavA pUrvapakSa karavo) te vAkyartha. mahAvAkyArtha-koI eka viziSTa arthamAM je zaMkA uThAvI hoya (athavA pUrvapakSa karyo hoya) tenuM yuktiyukta samAdhAna karavuM te mahAvAkyartha. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64hezapa : bhAga-2 u83 bhaiparya-sUtrano cuqArtha, arthAt tatparyArtha. (858) atha kasmAdeSAM padArthAdInAM vyAkhyAbhedAnAmaGgIkAra ityAzaGkyAhasaMpuNNehiM jAyai, suyabhAvAvagamo iharahA u / hoi vivajjAsovi hu, aNiTThaphalao yU so NiyamA // 860 // 'sampUrNaiH' padArthAdibhirdarzitairjAyate zrutabhAvasya' zAstraparamArthalakSaNasyAvagamo'vabodhaH zrotuH / viparyaye bAdhakamAha-'itarathA' tvanyathA punarbhavati 'viparyAso' viparItazAstrArthapratipattirUpo'pi, huzabdAt saMzayAnadhyavasAyau gRhyate / yadi nAmaivaM tataH kimityAha-'aniSTaphalapradazca' narakAdidurgatipAtahetuH punaH sa viparyAso niyamAdavazyambhAvena // 860 // have A padArtha vagere vyAkhyAbhedone zA mATe svIkAravAmAM Ave che evI AzaMkA karIne kahe che gAthArtha-padArtha vagere saMpUrNa bhedo batAvavAmAM Ave to ja zrotAne zAstranA paramArthano bodha thAya. jo padArtha vagere saMpUrNa bhedo batAvavAmAM na Ave to viparyAsa paNa thAya. viparyAsa niyamA aniSTa phala ApanAra che. TIkArca-gAthAmAM rahelA hu zabdathI saMzaya ane anadhyavasAya samajavA. (saMzaya eTale paraspara be viruddha vastunuM jJAna. jemake A doraDuM che ke sApa? anadhyavasAya eTale nizcayarahita 'l siss che" zAna. hebha aMdhArAmai "Hi siss che" zana.) viparyA eTale zAstranA viparIta arthano svIkAra. A viparyAsa niyama aniSTa phala ApanAra che, eTale ke naraka vagere durgatimAM patananuM kAraNa che. (860) athaitAneva padArthAdIn paramatopanyastadRSTAntadvAreNa sAdhayitumicchurAhaeesiM ca sarUvaM, aNNehivi vaNiyaM ihaM NavaraM / sattuggahaNaTThaddhANabhaTThataNNANaNAeNa // 861 // "eteSAM ca padArthAdInAM svarUpamanyairapi tIrthAntarIyairvarNitam, 'iha' vyAkhyAnAvasare 'navaraM' kevalaM vyaakhyeysuutrpdaanupnyaasenetyrthH| kathamityAha-'zatrugrahanaSTAdhvabhraSTatajjJAnanyAyena' kasyacit kvacit pATilaputrAdau gantuM pravRttasya kAJcid viSamAM bhuvaM 1. yo nama idaM para pradhAna Doya te idampara, idampara no ma te aidamparya. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u84 6paheza56 : bhAga-2 prAptasya zatrugrahe pravRtte naSTasya tato'dhvabhraSTasya mArgacyutasya yastajjJAne mArgAvabodhe nyAyasteneti // 861 // have A ja padArtha vagerene paramatamAM varNavelA dRSTAMtathI siddha karavAnI icchAvALA graMthakAra kahe che gAthArtha-TIkArya-vyAkhyAnanA avasare padArtha AdinuM svarUpa anyatIrthikoe paNa jaNAvyuM che. paNa vyAkhyA karavA yogya sUtrapadonA ullekha vinA zatru na pakaDe e mATe nAzI chUTelA ane mArgathI bhraSTa thayelA puruSanA mArgasaMbaMdhI jJAnanA daSTAMtathI jaNAvyuM che. koI puruSa pATaliputra nagara vagere koIka sthaLe javA mATe cAlyo. rastAmAM viSama sthaLe Avyo tyAre zatrue tene pakaDavAno prayatna karyo. paNa te nAzI chUTyo. (je raste bhAgavAnI taka maLI te raste bhAgyo. AthI) sAcA mArgathI bhraSTa thayo. tene sAco mArga jANavo che. A daSTAMtathI anyatIrthikoe padArtha AdinuM svarUpa jaNAvyuM che. (861) athainameva nyAyaM darzayatidaTThaNa purisamettaM, dUre No tassa paMthapucchatthaM / jujjai sahasA gamaNaM, kayAi sattU tao hojjA // 862 // 'dRSTA' samavalokya puruSamAtramajJAtavizeSaM puruSameva kevalaM 'dUre' mahatAntareNa vyavadhAne 'no' naiva 'tasya' vimarzakAriNaH pathikasya zatrubhayAd mArgAd bhraSTasya 'pathipRcchArtha' mArgajijJAsAnimittaM 'yujyate' ghaTate 'sahasA''paryAlocyetyarthaH 'gamanaM' ttsmiipe| kuto ? yataH kadAcicchatrurdviSannapi yadbhayAnnaSTastakaH puruSo bhavati // 862 // have A ja dRSyatane batAve che- gAthArtha-TIkArtha-mArgaSTa puruSa dUrathI koI ajANyA puruSane jue che. A mArga bhraSTa vicAraka musApharane vicAryA vinA sahasA rasto pUchavA mATe tenI pAse javAnuM yogya lAgatuM nathI. kAraNa ke te puruSa kadAca jenA bhayathI nAzI chUTavAnuM thayuM te zatru paNa hoya. (862) vesavivajAsammivi, evaM bAlAiehiM taM gAuM / tatto jujjai gamaNaM, iTThaphalatthaM NimitteNa // 863 // veSaviparyAse'pi-zatruvizeSasya yo viparyAso vailakSaNyaM parivrAjakAdiliGgadhAraNarUpaM tatrApi, kiM punaH zatruvizeSe satItyapizabdArthaH, evaM tatsamIpe pathipRcchArthaM gamanaM na yujyate, zatrorapi pathikavizvAsanArthaM tathAvidhaveSapratipatteH smbhaavymaantvaat| tarhi kiM kartavyamityAzaGkayAha-'bAlAdikebhyo' bAlavRddhamadhyamavayaHsthebhyaH Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 385 upadezapada : bhAga-2 strIpazupAlabhAmahAdi bhAravahAdi) rUpebhya ekAntata eva satyavAditayA sambhAvyamAnebhyastaM puruSaM mArgapRcchAyogyaM jJAtvA tatastadanantaraM yujyate gamanam / kimarthamityAha-'iSTaphalArthaM' iheSTaM phalaM nirupadravamArgaparijJAnaM 'nimittena' manaHpavanazakunAdinA'nukUleneti // 863 // te puruSe parivrAjaka Adino veSa dhAraNa karyo hoya to paNa mArga pUchavA mATe tenI pAse javAnuM tene ucita lAgatuM nathI. kAraNake musApharane vizvAsamAM levA mATe zatrue paNa tevo veSa paheryo hoya evI saMbhAvanA thaI zake che. - to pachI zuM karavuM joie evA praznanA javAbamAM graMthakAra kahe che ke-ekAMte ja sAcu bolanArA che evI saMbhAvanA jemanA mATe karI zakAya tevA, bAla, vRddha ke madhyamavayavALA, strI, pazupAla ke bhArane vahana karanArA vagerenI pAsethI dUrathI dekhAto te puruSa mArga pUchavA yogya che. tema jANIne pachI upadravathI rahita mArganA jJAna mATe javuM yogya che. temAM paNa mananI prasannatA hoya, pavana ane zukana vagere anukULa hoya, ItyAdi anukULa nimitta maLe tyAre javuM yogya che. (863) itthaM prativastUpamArUpaM dRSTAntamabhidhAya dArTAntike yojayatievaM tu payatthAI, joejjA ettha taMtaNIIe / aidaMpajaM eyaM, ahigArI pucchiyavvotti // 864 // 'evaM' tvanantaroktanItyaiva 'padArthAdIn' padavAkyamahAvAkyArthAn 'yojayed' dAAntikatayA ghaTayet 'atra' prastute vyaakhyaanvidhau| kathamityAha-'tantranItyA' shrutaanusaarenn| tathA hyatra darzanatulyaH padArtho na tasmAdiSTAniSTayoH prAptiparihArau syAtAM, zatrorapi tatrAnivRtteH, zatruveSabhedadarzanatulyo vAkyArtho, na tasmAdapISTasiddhayAdibhAvaH, pUrvoktAdeva hetoH, bAlAbalAdibhyastadavagamatulyastu mahAvAkyArthaH, siddhayati cAsmAjijJAsito'rthaH / aidamparyaM tu sAkSAdAha-aidamparyametad yathA evaM zuddho'dhikArI panthAnaM praSTavyo nAnyaH / itiH prAgvat // 864 // A pramANe samAna vastunI upamA rUpa dAMtane kahIne tenI daSTAMtikamAM yojanA kare che gAthArtha-prastuta vyAkhyAna vidhimAM hamaNAM kahyuM te pramANe ja padArtha AdinI zrutAnusAra dAntikapaNe ghaTanA karavI. audamparya A che ke adhikArI mArga pUchavA yogya che. TIkArya-ahIM rASTratikapaNe ghaTanA A pramANe che-dUrathI puruSanA darzana thavA samAna padArtha che. tenAthI ISTanI prApti thatI nathI ane aniSTa dUra thatuM nathI. kAraNa ke tyAM Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 6pahezapa : bhAga-2 zatru paNa hoI zake che, arthAt zatrunI zaMkA dUra thatI nathI. zatru ke pracchanna veSadhArI zatru hoI zake che evI zaMkAthI darzana thavA samAna vAkyartha che. tenAthI paNa ISTanI siddhi vagere thatuM nathI. kAraNa ke AmAM paNa zatrunI zaMkA dUra thatI nathI. bALaka ke strI AdithI te puruSa prAmANika che tevuM jJAna thavA samAna mahAvAkyArtha che. AnAthI jenI jijJAsA che te jANI zakAya che. zuddha ( vizvAsapAtra) adhikArI puruSa mArga pUchavA yogya cha, meM hI bhaiparya che. (864) / atha sAkSAdeva katicitsUtrANyAzritya padArthAdIni vyAkhyAGgAni darzayannAhahiMsija Na bhUyAI, ittha payatyo pasiddhago ceva / maNamAiehiM pIDaM, savvesiM ceva Na karijA // 865 // 'hiMsyAd' vyApAdayed 'na' naiva 'bhUtAni' pRthivyAdIn prANinaH / atra sUtre padArthaH 'prasiddhakazcaiva' prakhyAtarUpa eva / tameva darzayati-mana AdibhirmanovAkkAyaiH 'pIDAM' bAdhAM 'sarveSAM caiva' samastAnAmapi jIvAnAM 'na kuryAd' na vidadhyAditi // 865 // have sAkSAt ja keTalAka sUtrone AzrayIne vyAkhyAnA padArtha vagere aMgone batAvavA graMthakAra kahe che padArtha PuthArtha-na hiMsyAt sarvabhUtAni // sUtrama pArtha prasiddha 4 cha. . mA pramamana-vayana-yAthI baghAya pIne (=tsel vane) pI. na 42vI. (865) tathAAraMbhipamattANaM, itto ceiharalocakaraNAI / takkaraNameva aNubaMdhao tahA esa vakkattho // 866 // ArambhaH pRthivyAdhupamaIH sa vidyate yeSAM te ArambhiNo gRhasthAH, 'pramAdyanti' nidrAvikathAdibhiH pramAdaiH sarvasAvadyayogaviratAvapi satyAM ye te pramattA yativizeSAH ArambhiNazca pramattAzca ArambhipramattAsteSAm , 'itaH' padArthAccaityagRhalocakaraNAdi caityagRhamahato bhagavato bimbAzrayaH, locakaraNaM ca kezotpATanarUpam, AdizabdAt tattadapavAdAzrayaNena tathA-pravacanaduSTanigrahAdiparapIDAgrahaH / teSAM karaNaM 'tatkaraNameva' prAgniSiddhahiMsAkaraNameva prAptam / kuta ityAzaGkyAha-'anubandhato''nugamAt tathA tatprakArAyAH parapIDAyA ityeSa cAlanArUpo vAkyArtha ityarthaH // 866 // Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 387 vAkyArtha gAthArtha-padArthathI to gRhasthone jinamaMdiranuM nirmANa ane sAdhuone loca Adi karavuM e hiMsA karavAnuM ja thAya. kemake temAM tevA prakAranI parapIDAno anubaMdha thAya che. A vAkyartha che. TIkArca-gRhastho jinamaMdira baMdhAvIne ane sAdhuo loca Adi karIne niSedha karAyelI hiMsAne ja kare che. ahIM tAtparya A che-koipaNa jIvane pIDA na karavI e artha pramANe to gRhasthothI jinamaMdira na baMdhAvI zakAya ane sAdhuothI loca vagere na karI zakAya. kAraNa ke emAM bIjA jIvone pIDA thAya che. A cAlanA rUpa vAkyartha che. loca Adi' e sthaLe Adi zabdathI te te apavAdano Azraya laIne tevA prakAranA pravacanaduSTano nigraha karavo vageremAM thatI parapIDA samajavI. (866) avihikaraNammi ANAvirAhaNA duTThameva eesiM / tA vihiNA jaiyavvaMti mahAvakattharUvaM tu // 867 // 'avidhikaraNe''nItividhAne caityagRhalocAderarthasyAjJAvirAdhanAd bhagavadvacanavilopanAd duSTamevaiteSAM caityagRhAdInAM karaNam / tatra ceyamAjJA "jinabhavanakAraNavidhiH, zuddhA bhUmirdalaM ca kASThAdi / bhRtakAnatisandhAnaM, svAzayavRddhiH samAsena // 1 // " locakarmavidhistu -"dhuvaloo ya jiNANaM, vAsAvAsAsu hoi therANaM / taruNANaM caumAse, vuDDANaM hoi chammAse // 1 // " ityAdi / tat tasmAd vidhinA jinopadezena ytitvym| ityevaM 'mahAvAkyArthasya' prAkcAlitapratyavasthAnarUpasya rUpaM tu svabhAvaH punaH // 867 // mahAvAkyArtha gAthArtha-avidhithI karavAmAM AjJAnI virAdhanA thavAthI jinamaMdiranuM nirmANa vagere duSTa ja che. AthI vidhipUrvaka prayatna karavo joie. A mahAvAkyArthanuM svarUpa che. TIkArtha-jinamaMdira ane loca vagere avidhithI karavAmAM AjJAnI virAdhanA thAya che= jinavacanano lopa thAya che. jinavacanano lopa thavAnA kAraNe jinamaMdira nirmANa AdimAM hiMsAno doSa rahelo che. vidhipUrvaka karavAmAM jinavacanano lopa thato na hovAthI hiMsAno doSa nathI. ahIM tAtparyArtha A che-hiMsAnA traNa prakAramAM anubaMdha hiMsA ja mukhya che. vidhipUrvaka jinamaMdira nirmANa AdimAM anubaMdha hiMsA rahetI nathI, balba ahiMsAno Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 upadezapada : bhAga-2 anubaMdha thAya che. avidhithI jinamaMdiranirmANa AdimAM ahiMsAno anubaMdha rahI zakato nathI. AthI jinamaMdira nirmANa AdimAM jinanA upadezathI vidhipUrvaka prayatna karavo joie. A mahAvAkSArtha che, eTale ke pUrve jinamaMdira vagere na karI zakAya evo je pUrvapakSa karyo hato tenuM A samAdhAna che. jinamaMdiranA nirmANano saMkSipta vidhi A che- (1) bhUmizuddhi-jyAM jinamaMdira karAvavAnuM hoya te bhUmi nirdoSa hovI joie. (2) dalazuddhi-jenAthI jinamaMdira bane che te kASTha-paththara vagere nirdoSa joie. (3) bhUtakAnatisaMdhAna-kAma karanArA mANasone chetaravA na joie. (4) svAzayazuddhi-zubha adhyavasAyanI vRddhi thavI joie. [SoDazaka 6/3] locarUpa kAryano vidhi A pramANe che-"jinakalpIone nitya, ativRddha sAdhuone mAtra comAsAmAM, taruNa sAdhuone cAra cAra mAse, sAmAnya vRddha sAdhuone cha-cha mahine loca karAvavAno hoya che." (867). mahAvAkyArthameva gAthApUrvArddhanopasaMharanaidamparyamAhaevaM esA aNubaMdhabhAvao tattao kayA hoi / aidaMpajaM eyaM, ANA dhammammi sArotti // 868 // "evaM' vidhinA yatne kriyamANe eSA'hiMsA'nubandhabhAvata uttarottarAnubandhabhAvAd mokSaprAptiparyavasAnAnugamAt 'tattvataH' paramArthataH kRtA bhavati, mokSasampAdyajinAjJAyA uparamAbhAvAditi / aidamparyametadatra yadutAjJA dharme sAraH / itiH parisamAptau // 868 // aidaMpayArtha gAthAnA pUrvArdhathI mahAvAkyarthano upasaMhAra karIne aidaMparyane kahe che gAthArtha-vidhithI yatna karavAmAM anubaMdhanA kAraNe paramArthathI ahiMsA karAyelI thAya che. aidaMparya A che ke dharmamAM AjJA sArabhUta che. TIkArtha-vidhithI thatA jinamaMdira nirmANa AdimAM svarUpathI hiMsA thatI hovA chatAM anubaMdha to ahiMsAno thAya che. vidhipUrvaka thatA jinamaMdira nirmANa AdithI mokSanI prApti thAya tyAM sudhI uttarottara ahiMsAno anubaMdha (=paraMparA) cAle che. kAraNa ke jenAthI mokSa meLavI zakAya che evI jinAjJA aTakatI nathI. AthI e hiMsAthI paNa paramArthathI to ahiMsA ja karelI thAya che. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64hezapa : bhAga-2 389 A rIte "koIpaNa jIvanI hiMsA na karavI" e vacanano aidaMparyArtha e thAya che ke- dharmamAM jinAjJA sArabhUta che. (kAraNa ke dharmabuddhithI ke A niSpApa che evI buddhithI paNa karAtuM kArya jo jinAjJAthI rahita ja hoya to enuM phaLa maLatuM nathI.) (868) [evaM caija gaMthaM, ittha payatyo pasiddhago ceva / / No kiMcivi giNhijjA, saceyaNAceyaNaM vatthu // 869 // ] "evaM' prAguktapadArthavat tyajed grantham / atra vacane padArthaH 'prasiddhakazcaiva' pratItarUpa eva / tameva darzayati no kiJcidapi 'gRhNIyAt' parigrahaviSayIkuryAt 'sacetanAcetanaM' ziSyavastrAdi vastu // 869 // gAthArtha-e pramANe "parigrahano tyAga kare" e vacanano padArtha prasiddha ja che. te A pramANe sacetana ziSyAdi ane acetana vastra vagere koIpaNa vastune grahaNa na kare. (869) etto aIyasAvekkhayANa vatthAiyANamaggahaNaM / taggahaNaM ciya ahigaraNavuDDhio haMdi vakttho // 870 // ito'smAt tyajed granthamityevaMrUpAdvacanAt / atItasApekSatAdInAmatItAtikrAntA sApekSatA zarIramAtre'pi spRhArUpA yeSAM te tathA teSAM bhAvasAdhUnAmityarthaH, 'vastrAdInAM' vastrapAtraziSyAdInAM vastUnAmagrahaNamApannam / etacca vastrAdyagrahaNaM 'tadgrahaNameva' mithyAtvAdirUpagranthagrahaNameva / kuta ityAha-adhikaraNavRddhito'dhikriyata AtmA narakAdiSvanenetyadhikaraNamasaMyamastasya vRddhirupacayastasyAH sakAzAt sampadyata eva rajoharaNAdyupadhimantareNa jinakalpikAdInAmapyasaMyamavRddhiH / haMdIti pUrvavat / eSa vAkyArtho, yathA na sarvathA granthatyAgaH zreyAn, ya ucyate 'caeja gaMthaM' ityAdivacaneneti // 870 // gAthArtha-parigrahano tyAga kare e vacanathI bhAvasAdhuo vastrAdi grahaNa na kare e siddha thayuM. sAdhuo vastrAdi grahaNa na kare e (paramArthathI to) grahaNarUpa ja che kAraNa ke adhikaraNanI vRddhi thAya. A vAkyartha che. TIkArtha-sAdhuo vastrAdi grahaNa na kare e grahaNarUpa ja che e kathanano bhAva e che ke-sAdhuo vastrAdi na rAkhe to asaMyamamAM pravarte. asaMyamamAM pravartanAra bIjAne adharma pamADe mithyAtva pamADe. bIjAne mithyAtva pamADanAra mithyAtvamohano baMdha karIne pote paNa mithyAtva pAme. mithyAtva vagere paNa parigraha ja che. vastra vagere bAhya parigraha che. mithyAtva Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 390 vagere atyaMtara parigraha che. Ama sAdhu vastrAdi grahaNa na kare e paramArthathI to grahaNa rUpa ja che. tathA ahIM bIjI vAta e paNa che ke-jo sAdhuo vastrAdi na rAkhe to adhikaraNanI vRddhi thAya. ahIM adhikaraNa eTale asaMyama. jenAthI AtmA narakagati Adino adhikArI karAya te adhikaraNa. adhikaraNa zabdanA AvA arthathI adhikaraNa eTale asaMyama. kAraNake asaMyamathI AtmA narakagati Adino adhikArI thAya che. rajoharaNa vagere upadhi vinA jinakalpiko vagerene paNa asaMyamanI vRddhi thAya. Ama sAdhuo vastrAdi grahaNa na kare e paramArthathI grahaNa rUpa ja che. parigrahano tyAga kare e vacanathI parigrahano sarvathA tyAga karavo e zreyaskara nathI. A vAkyArtha che. (870) ANAbAhAe tahA, gahaNaMpi Na suMdaraMti daTThavvaM / tA tIe vaTTiyavvaMti mahAvakkatthamo Neo // 871 // 'AjJAbAdhayA' " jiNA bArasarUvANi, therA cohasarUviNo / ajjANaM pannavIsaM tu, ao uDDamuvaggaho // 1 // " ityAdivacanollaGghanena tathetyadhikaraNavRddhibhayAd grahaNamiti vastrAdInAM na sundaramiti draSTavyaM kiM punaH sarvathaivAgrahaNamityapizabdArthaH / 'tat' tasmAt tasyAmAjJAyAM varttitavyamiti mahAvAkyArthoM jJeya iti // 871 // gAthArtha--adhikaraNa vRddhinA bhayathI AjJAnuM ullaMghana karIne grahaNa paNa suMdara nathI ema jANavuM. tethI AjJAmAM vartavuM e mahAvAkyArtha jANavo. TIkArthapUrvanI gAthAmAM sAdhuo vastrAdi grahaNa na kare e adhikaraNanI vRddhinA kAraNe grahaNa rUpa ja che ema jaNAvyuM che. AnAthI koine ema thAya ke vastrAdinuM grahaNa karavuM ja joie. vastrAdinuM grahaNa karavAmAM AjJAnuM ullaMghana karavuM paDe to paNa vAMdho nahi. AnA samAdhAnamAM ahIM jaNAvyuM ke jema agrahaNa sAruM nathI tema AjJAnuM ullaMghana karIne grahaNa paNa sAruM nathI. agrahaNa sAruM nathI, AjJAnuM ullaMghana karIne grahaNa paNa sAruM nathI, to zuM karavuM enA javAbamAM ahIM kahyuM ke AjJA pramANe vartana karavuM. Ane mahAvAkyArtha jANavo. 'grahaNa paNa' e sthaLe paNa zabdano artha A pramANe che-jo AjJAnuM ullaMghana karIne grahaNa paNa sAruM nathI, to sarvathA ja grahaNa na karavuM e sAruM nathI emAM to zuM kahevuM? sAdhuone vastro rAkhavAnI AjJA A pramANe che-jinakalpikone bAra prakAranI, sthavira kalpikone caudaprakAranI ane sAdhvIone paccIsa prakAranI (ogha) upadhi hoya che, tethI vadhAre hoya te aupagrahika upadhi jANavI." [paMcava.671] (871) Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6pahezapa : bhAga-2 391 mahAvAkyArthameva gAthAprathamArddhana nigamayanaidamparyamAhaeyaM evaM ahigaraNacAgao bhAvao kayaM hoi / etthavi ANAtattaM, dhammassa idaM idaMpajjaM // 872 // etad granthatyajanaM 'caeja gaMthaM' iti vacanoktamevamAjJAnusaraNenAdhikaraNatyAgato'saMyamaparityAgAd 'bhAvataH' paramArthena kRtaM bhavati / yo hyAjJAmanusaran vastrAdigrahaNe pravarttate tasya kadAcit kathaJcanAsaMyamabhAve'pi bahutaraguNAntarArAdhanena bhAvato'dhikaraNatyAga eva, tadarthatvenaiva tasya sarvakriyAsu pravRtteriti / atrApi padArthAdiSu 'jahyAd granthaM' ityAdiSu AjJAtattvaM dharmasyetIdametat 'idaMpajjaM 'tti aidamparyam // 872 // gAthAnA pUrvArdhathI mahAvAkyarthano ja upasaMhAra karatA graMthakAra daMparyane kahe che gAthArtha-AjJAnuM anusaraNa karavAthI adhikaraNano tyAga thato hovAthI paramArthathI "parigrahano tyAga kare" e vacanathI je kahevAyuM che te ja kareluM thAya che, arthAt parigrahano tyAga ja karelo che. ahIM paNa "AjJA e ja dharmanuM tattva che" e aidaMparya che. TIkArya-je sAdhu AjJAnuM anusaraNa karavA pUrvaka vastrAdine levAmAM pravarte che tene kadAca koIpaNa rIte (=doSita vastra vagere levAI javAya ke levA paDe ItyAdithI) asaMyama thaI jAya to paNa adhika anyaguNonI siddhi thavAthI bhAvathI adhikaraNano tyAga ja che. kAraNake sAdhu adhikaguNonI siddhi mATe ja sarvakriyAomAM pravarte che. (872). evaM tavajhANAI, kAyavvaMti payaDo payattho yaM / . chaThussaggAINaM, karaNaM ogheNa logammi // 873 // evaM prAguktapadArthavat 'mumukSuNA tapodhyAnAdi karttavyam' ityatra 'prakaTaH' sphuTaH padArtho'yaM yathA SaSThotsagrgAdInAM 'SaSThAdInAM' tapovizeSANAmutsargAdInAM ca kAyotsagargakAyaklezAdilakSaNAnAM 'karaNaM' vidhAnam, 'oghena' sAmAnyena samarthAsamarthAdiparihArAvizeSarUpeNa 'loke'pi' dhArmikajanalakSaNe rUDhaM vartata iti // 873 // gAthArtha-e pramANe "mumukSue tapa-dhyAna vagere karavuM e vacanano padArtha sAmAnyathI lokamAM paNa spaSTa che. te A pramANe-mumukSue chaThTha vagere tapa ane kAyotsarga vagere karavuM joIe. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 upadezapada : bhAga-2 TIkArtha-sAmAnyathI eTale samartha ane asamartha vagerenA bheda vinA ja sAmAnyathI. "mumukSue tapa-dhyAna vagere karavuM" e vacanano mumukSue chaThTha vagere tapa ane kAyotsarga vagere kAyakleza vagere karavuM evo padArtha dhArmikalokamAM paNa rUDha thayelo che. (873) tucchAvattANaMpi hu, etto eyANa ceva karaNaM ti / akaraNamo daTThavvaM, aNiTThaphalayaMti vakttho // 874 // 'tucchA' asamarthA bAlavRddhAdilakSaNAH, avyaktAzcAgItArthAsteSAM, na kevalamitareSAmityapizabdArthaH, 'ito' vacanAdeSAmeva SaSThotsargAdInAM karaNaM prAptam, teSAmapi mumukSutvAt / itiH prAgvat / etacca tapodhyAnAdikaraNamakaraNaM draSTavyaM tucchaavyktaadiinaam| kuto? yato'niSTaphaladaM zaktyatikrameNa tapodhyAnAdikaSTAnuSThAnasyArttadhyAnatvena tiryaggatyAdyazubhajanmahetutvAt / ityeSa vAkyArthaH // 874 // gAthArtha-A padArthathI to bAla-vRddha vagere asamarthoe ane agItArthoe paNa tapadhyAna vagere karavuM te nizcita thayuM. bAla-vRddho vagere ane agItArtho tapa-dhyAna vagere kare e na karavA rUpa ja che ema jANavuM. kAraNake aniSTa phaLa ApanAra che. A vAkyartha che. TIkArtha-"mumukSue tapa-dhyAna vagere karavuM" e padArthathI to bAla-vRddha vagere asamarthoe ane agItArthoe paNa tapa-dhyAna vagere karavuM e nizcita thayuM. kAraNa ke teo paNa mumukSu che. bAla-vRddho vagere ane agItArtho tapa-dhyAna vagere kare e nA karavA rUpa ja che ema jANavuM. kAraNa ke evA tapa-dhyAna vagere aniSTa phaLa Ape che. zaktinuM ullaMghana karIne karela tapa-dhyAna vagere kaSTakArI anuSThAna ArtadhyAnarUpa che, ArtadhyAnarUpa hovAnA kAraNe tiryaMcagati vagere azubhagatimAM janmanuM kAraNa che. A vAkyartha che. "agItArthoe paNa' e sthaLe rahelA paNa zabdano artha A pramANe chekevaLa samarthoe ane gItArthoe ja tapa-dhyAnAdi karavuM ema nahi, kiMtu asamarthoe ane agItArthoe paNa tapa-dhyAnAdi karavuM. (874) AgamaNIIe tao, eyANaM karaNamittha guNavaMtaM / esA pahANarUvatti mahAvakkatthavisao u // 875 // 'AgamanItyA' AgamAnusAreNa yata evaM mahAn doSastata 'eteSAM' tapodhyAnAdInAM karaNamatra dharmAdhikAre guNavad guNAvaham / AgamanItizceyaM-"to jaha na dehapIDA, na yAvi ciyamaMsasoNiyattaM ca / jaha dhammajhANavuDDI, tahA imaM hoi kAyavvaM // 1 // " Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 393 tathA / "kAyo na kevalamayaM paritApanIyo, miSTai rasairbahuvidhairna ca lAlanIyaH / cittendriyANi na caranti yathotpathena, vazyAni yena ca tadAcaritaM jinAnAm // 2 // " eSA AgamanItiH pradhAnarUpA sArabhAvamAgatA vartate dharme sAdhye / ityeSa mahAvAkyArthaviSayaH punaravagantavyaH // 875 // gAthArtha-tethI ahIM tapa-dhyAnAdi AgamanItithI karavuM e guNone pamADanAra che. dharmamAM AgamanIti sArarUpa che e mahAvAkyartha che. tethI-asamartho ane agItArtho tapa-dhyAna kare enAthI mahAna doSa thato hovAthI. ahIM-eTale dharmanA adhikAramAM. AgamanItithI eTale AgamAnusAre. AgamanIti A pramANe che-"tethI je rIte dehane pIDA na thAya, mAMsa lohI puSTa na bane, dharmadhyAnamAM vRddhi thAya te rIte tapa karavo joIe" tathA "A kAyAne kevala kaSTa ja na ApavuM joIe, tema bahu raso khavaDAvI-pIvaDAvIne kAyAnuM lAlana paNa na karavuM joIe. citta ane indriyo unmArgamAM na jAya ane AtmAnA vazamAM rahe tema tapa karavuM joIe. jinezvaroe te pramANe tapa karyo che." (dharmabiMdu pa-62). (875) atrApi mahAvAkyArthanigamanenaidamparyamAhaevaM pasatthameyaM, NiyaphalasaMsAhagaM tahA hoi / iya esa cciya siTThA, dhamme iha aidaMpajjaM tu // 876 // evamAgamanItyA 'prazastaM' prazaMsAspadametattapodhyAnAdi bhavati satAM / tathA 'nijaphalasaMsAdhakaM' mokSalakSaNaphalahetuH / tatheti samuccaye / bhavatyeSaivAgamanItireva zreSThA 'pradhAnA' dharme ihaidamparyamidaM punarjeyam // 876 // ahIM mahAvAkayArthanA upasaMhAra pUrvaka aidaMparyane kahe che gAthArtha-TIkArya-AgamanItithI sapuruSonAM tapa-dhyAnAdi prazastA=prazaMsApAtra) ane svaphaLasAdhaka(=mokSarUpa phaLanuM kAraNa) bane che. A pramANe "dharmamAM AgamanIti ja mukhya che" e ahIM aidaMparya jANavuM. (876) tathA dANapasaMsAIhiM, pANavahAIo ujupayatthatti / ee dovi hu pAvA, evaMbhUo'viseseNaM // 877 // Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 upadezapada : bhAga-2 dAnaprazaMsAdibhirdAnaprazaMsayA, AdizabdAt taniSedhadezanayA ca prANavadhAdiH dAnaprazaMsAyAM prANivadhaH, taniSedhe ca kSapaNAdilAbhAntarAyaH / ata eva sUtrakRtAGge paThyate-"je u dANaM pasaMsaMti, vahamichaMti paanninnN| je a NaM paDisehaMti vitticheyaM kuNaMti te // 1 // " 'ujupayatthotti' ayaM ca Rjureva padArthaH / enamevAha-etau dvAvapi prANivadhakaraNAdivRttivyavacchedau pApAvasamaJjasau varttate evaMbhUtaH padArtho'vizeSeNa sAmAnyena / ayamabhiprAyaH-dharmasyAdipadaM dAnaM, dAnaM dAridryanAzanam / janapriyakaraM dAnaM, dAnaM srvaarthsaadhnm||1|| ityAdibhirvacanairnAnArUpasya janaprasiddhasya zastrAdirUpadAnasya svabhAvata eva pRthivyAdijIvahiMsAtmakasya prazaMsAyAM niyamAt sAdhorjIvahiMsAnumatiH sampadyate / tathA, tathAvidhazAstrasaMskArAt svayameva kaizciddharmArthibhiH pravarttamAnasyoktarUpasya dAnasya-"bIjaM yathoSare kSiptaM, na phalAya prakalpate / tathA'pAtreSu dAnAni, pradattAni vidurbudhAH // 1 // " ityAdivacanairniSedhe kriyamANe kSapaNAdilAbhAntarAyaH sampadyata iti // 877 // tathA- gAthArtha-"dAnaprazaMsAthI prANivadha thAya, ane dAnaniSedhathI tapasvI Adine lAbhamAM aMtarAya thAya" A vacanano padArtha saraLa ja che. prANivadha ane vRttiviccheda e baMne pApa che ema sAmAnyathI padArtha che. TIkAI. AthI ja sUtrakRtAMgamAM kahevAya che ke-"jeo dAnanI prazaMsA kare che teo vadhamAM anumati Ape che. jeo dAnano niSedha kare che teo (yAcakAdinI) AjIvikAno viccheda kare che." sUtrakRtAMganA A vacanathI dAnanI prazaMsA ane dAnano niSedha pApa che evo artha siddha thayo. kAraNa ke dAnaprazaMsAmAM jIvavadhamAM anumati thAya che ane niSedhamAM yAcaka AdinI AjIvikAno viccheda thAya che. ahIM abhiprAya A che-lokamAM prasiddha vividha prakAranA zastrAdidAna svabhAvathI ja pRthvIkAya Adi jIvonI hiMsArUpa che. AvA dAnanI "dAna dharmanuM paheluM pagathiyuM che, dAna daridratAno nAza kare che, dAna lokamAM priya kare che, arthAt dAnathI lokamAM priya thavAya che, dAna sarva kAryonI siddhine kare che." ityAdi vacanothI prazaMsA karavAmAM niyamA sAdhune jIvahiMsAnI anumati prApta thAya. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 64heza56 : bhAga-2 tathA koIka dharmArthIo tevA prakAranA zAstra saMskArothI svayameva unne prakAranuM dAna karI rahyA hoya tyAre te dAnano "jema ukharabhUmimAM vAveluM bIja phaLa ApavA mATe samartha thatuM nathI, tema kupAtramAM ApeluM dAna niSphaLa che ema paMDito kahe che." ityAdi vacanothI niSedha karavAmAM Ave to tapasvI Adine lAbhamAM aMtarAya thAya. (877) evaM paDivattIe, imassa taha desaNAe voccheo / tamhA visesavisayaM, daTThavvamiNaMti vakvattho // 878 // evamavizeSeNa pratipattau padArthasya tathAvidharUpatayA vA dAnaviSayAyA dezanAyA vyavacchedaH prAptaH / na cAsau yukto, yato dAnazIlatapobhAvanAtmakasya dharmasya sarvAstikazAstreSu pratipAdayitumadhikRtatvAt / tasmAdaho sUre! vizeSaviSayaM vibhAgenetyarthaH, draSTavyamidaM dAnavidhAnaM taniSedhanaM ceti vAkyArthaH // 878 // gAthArtha-TIkArya-A pramANe vibhAga karyA vinA padArtha jevo che tevo ja svIkAravAmAM Ave to tevA prakAranI dAnasaMbaMdhI dezanAno viccheda thAya. A yukta nathI. kAraNa ke sarva AstikazAstromAM dAna-zIla-tapa-bhAvanA rUpa dharmanuM pratipAdana karavA mATe judA judA vibhAga pADIne dAna vagere dharmanuM varNana karavAmAM AvyuM che. tethI aho AcArya! A dAnavidhAna ane dAnaniSedha vizeSa prakAre che, eTale ke vibhAgavALuM che, ma. aeg. l quaArtha cha. (878) . AgamavihitaM tammI, paDisiddhaM vAhigicca No doso / tabbAhAe dosotti mahAvakvatthagammaM tu // 879 // 'AgamavihitaM' zAstrAnumataM yad dAnaM, tasminnevAgame 'pratiSiddhaM' vA nivAritaM yat tadadhikRtya dezanAyAM dAnasya vidhiviSayAyAM pratiSedhaviSayAyAM ca kriyamANAyAM na doSo jIvahiMsAnumatyAdilakSaNaH kazcit prajJApayituH sampadyate / yadAgame vihitaM dAnaM tasya vidhidezanAyAM, yacca tatra niSiddhaM taniSedhadezanAyAM ca na kazcid doSa ityarthaH / tatra cAyamAgamaH-"nAyAgayANaM kappaNijANaM annapANAINaM desakAlasaddhAsakkArakamajuyaM AyANuggahabuddhIe saMjayANaM dANaM" / tathA, samaNovAsayassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA paDihayapaccakkhAyapAvakammaM phAsueNaM esaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjati?, goyamA! egaMtaso nijjarA eva / samaNovAsayassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u86 upadezapada : bhAga-2 paDihayapaccakkhAyapAvakammaM aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjati? goyamA! bahuyA se nijarA appe pAvakammetti" / tathA, samaNovAsayassa NaM bhaMte! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA appaDihayapaccakkhAyapAvakammaM phAsueNa vA aphAsueNa vA esaNijjeNa vA aNesaNijjeNaM vA asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjati?, egaMtaso pAvaM kamme kajjati" / tathA, mokkhatthaM jaM dANaM, taM pai eso vihI samakkhAo / aNukaMpAdANaM puNa, jiNehiM na kayAvi paDisiddhaM // 1 // saMtharaNammi asuddhaM, doNhavi giNhaMtadeMtayANa'hiyaM / AuradiTuMteNaM, taM ceva hiyaM asaMtharaNe // 2 // " AdidhArmikamAzritya punarayamAgamaH-"pAtre dInAdivarge ca, dAnaM vidhivadiSyate / poSyavargA'virodhena, na viruddhaM svatazca yt||1|| vratasthA liGginaH pAtramapAtrAstu vizeSataH / svasiddhAntAvirodhena, vartante ye sadaiva hi // 2 // " evaM cAgame vyavasthite 'tadvAdhayA' AgamollaGghanarUpayA vidhipratiSedhayoH kriyamANayordoSa ityeSa jIvavadhAdilakSaNo mahAvAkyArthagamyastu mahAvAkyArthagamya eva // 879 // gAthArtha-AgamamAM je dAna vihita che te dAna karavAnI dezanA ApavAmAM ane je dAna niSiddha che te dAnano niSedha karavAmAM prarUpaNA karanArane koi doSa nathI. AgamanuM ullaMghana karIne dAna karavAnI dezanA ApavAmAM ane dAnano niSedha karavAmAM jIvavadhAdi doSo che. mahAvAkSArthathI ja A artha jANI zakAya che. TImA hAnasaMbaMdhI mAgama mAcha-"nyAyathI bhegavedI bhane apanIya (=nihApa) evI AhAra-pANI vagere vastuonuM deza, kALa, zraddhA, satkAra ane kramathI atizaya bhaktipUrvaka sva-AtmakalyANanI buddhithI sAdhuone dAna karavuM joie." (1) 85nIya-1405 daul atSothI 2lita, saMyamamA 75.12. bore guuthI yuti . vastu kalpanIya che. (2) deza-A dezamAM amuka vastu sulabha che ke durlabha ityAdi vicAra karIne durlabha vastu adhika pramANamAM ApavI vagere. 1. paDihayapaccakkhAyapAvakammaM pahano artha mA prabhArI cha-"pratihata' sthitino zAsa. thavAthI thi dvArA zAnAva29yA bhInI vinAzo yo cha tevA, pratyAkhyAta-(mithyAtva vagaire bhana1) tumonA abhAve punaH vRddhi na thavA rUpe nirAkRta karyA che jJAnAvaraNIyAdi pApakarmone jeNe evA, arthAt jeNe karmone alpasthitivALA karyA che ane punaH dIrghasthitivALA na thAya tevA karyA che tevA sAdhune. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 upadezapada : bhAga-2 (3) kALa-sukALa che ke duSkALa che ItyAdi vicAra karavo. duSkALa hoya ane potAne sulabha hoya to sAdhuone adhika pramANamAM vahorAvavuM. kayA kALe kevI vastunI adhika jarUra paDe, vartamAnamAM kaI vastu sulabha che ke durlabha che ItyAdi vicAra karIne te pramANe vahorAvavuM vagere. (4) zraddhA-vizuddha adhyavasAyathI ApavuM. ApavuM paDe che mATe Apo evI buddhithI nahi, kiMtu ApavuM e ApaNI pharaja che, emano ApaNA upara mahAna upakAra che, ApaNe paNa e raste javAnuM che, temane ApavAthI ApaNe e mArge javA samartha banI zakIe, temane ApavAthI ApaNAM aneka pApo baLI ya ityAdi vizuddha bhAvanAthI ApavuM. (5) satkAra-AdarathI ApavuM, nimaMtraNa karavA javuM, ociMtA ghare Ave to khabara paDatAM sAme javuM, vahorAvyA bAda thoDA sudhI pAchaLa javuM, vagere satkArapUrvaka dAna karavuM. (6) krama-zreSTha vastu prathama ApavI, pachI sAmAnya vastu ApavI. athavA durlabha vastunuM ke te kALe jarUrI vastunuM prathama nimaMtraNa karavuM. pachI bIjI vastuonuM nimaMtraNa karavuM. athavA je dezamAM je krama hoya te krame vahorAvavuM. tathA-"he bhagavaMta! zrAvaka tevA prakAranA zramaNane athavA mAhaNane (=ahiMsakane) prAsuka=(acitta) ane eSaNI (=nirdoSa) azana, pAna, khAdima, svAdima, vahorAve to tene zuM phaLa maLe? he gautama! tene ekAMte nirjarA thAya, ane pApakarma na baMdhAya." he bhagavaMta! zrAvaka tevA prakAranA zramaNane athavA mAhaNane aprAsuka (=sacitta) ane aneSaNIya (=doSita) azana pAna, khAdima, svAdima vahorAve to tene zuM phaLa maLe? he gautama! tene ghaNI nirjarA thAya ane alpa pApakarma baMdhAya." (praznapuSTa kAraNathI azuddha Ape che, tethI jinAjJAnuM pAlana kare che. tethI A dAnamAM kevaLa nirjarA thavI joIe, alpa pApakarma kema baMdhAya? uttara-jevI rIte dravyapUjA pUjA karanAranA nirmala adhyavasAyanuM kAraNa hovAthI ane pUjA karanAra jinAjJAnI ArAdhanAmAM pravRtta thayo hovAthI pUjA karanArane puNyabaMdha thAya che, paNa snAna vageremAM pakAyanA AraMbhamAM pravRtti thavAthI kaMIka azubha karmabaMdha thAya che. tevI rIte prastutamAM puSTakAraNa hovAthI azuddha dAna karanArA nirmala adhyavasAyanuM kAraNa hovAthI ane dAna karanAra jinAjJAnI ArAdhanAmAM pravRtta thayo hovAthI ghaNI 1. pUjAmAM kaMIka azubha karma baMdhAya e vigata upadeza ratnAkara aMza 4 taraMga -mAM jaNAvI che. tenA AdhAre dAnamAM paNa A vAta ghaTI zake che. pUjA paMcAzakanI dasamI gAthAnI TIkAmAM paNa A viSayanuM samarthana karyuM che. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 upadezapada : bhAga-2 nirjarA thAya che. paNa sAdhu mATe AraMbha kare che mATe kaMIka azubha karmabaMdha paNa thAya.) "he bhagavan! tevA prakAranA asaMyata-aviratane prAsuka ke aprAsuka eSaNIya ke aSaNIya AhArAdi ApanAra zrAvakane zuM phaLa maLe? he gautama! tene ekAMte pApakarma baMdhAya che jarApaNa nirjarA thatI nathI." | (AnAthI nizcita thayuM ke dravya sAdhune dAna na apAya. kAraNa ke dAnathI tenA asaMyamanuM poSaNa thAya che, ane tethI dAtAne pApakarmano baMdha thAya. A sAmAnyathI vidhAna che. AmAM vizeSa e che ke Amane ApavAthI mAro saMsArathI chUTakAro thaze ane mokSanI prApti thaze ema bhaktithI mokSa mATe dravyasAdhune dAna Ape che to karmabaMdha thAya. paNa anukaMpAbuddhithI dAna ApavAmAM karmabaMdha na thAya. athavA aucityathI dravyasAdhune ApavAthI karmabaMdha na thAya. A vize zrAddhavidhimAM lakhyuM che ke-"anyadarzanI bhikSuko ApaNA ghera bhikSA arthe Ave to temane yathAyogya dAna Adi ApavuM. temAM paNa rAjAnA mAnanIya evA anyadarzanI bhikSAnA arthe Ave to tene vizeSa karI dAna avazya ApavuM. jo ke zrAvakanA manamAM anyadarzanIne vize bhakti nathI, tenA guNane vize pakSapAta nathI, to paNa AvelAnuM yogya AdaramAna karavuM e gRhasthano dharma che." ghare AvelAnI sAthe ucita AcaraNa karavuM. eTale ke jenI jevI yogyatA hoya te pramANe tenI sAthe madhura bhASaNa karavuM, tene besavA Asana ApavuM, Asana Adi mATe nimaMtraNa karavuM, kayA kAraNathI AvavuM thayuM? te pUchavuM tathA tenuM kAma karavuM, vagere ucita AcaraNa jANavuM. tathA saMkaTamAM paDelA lokone temAMthI kADhavA. ane dIna, anAtha, AMdhaLA, baherA, rogI vagere duHkhI loko upara dayA karavI, tathA temane potAnI zakti pramANe madada karI te duHkhamAMthI kADhavA e dharma sarvadarzanIone sammata che. zrAvakone e laukika ucita AcaraNa karavAnuM kahyuM enuM kAraNa e che ke-je mANaso upara kaheluM laukika ucita AcaraNa karavAmAM paNa kuzaLa nathI, teo lokottara puruSanI sUkSmabuddhithI grahaNa karAya evA jainadharmane viSe zI rIte kuzaLa thAya? mATe dharmArthI lokoe avazya ucita AcaraNa karavAmAM nipuNa thavuM. bIje sthaLe paNa kahyuM che ke-"sarva ThekANe ucita AcaraNa karavuM, guNa upara anurAga rAkhavo. doSane viSe madhyasthapaNuM rAkhavuM ane jinavacanane viSe ruci rAkhavI, e samyagdaSTinAM lakSaNa che." samudro potAnI maryAdA mUkatA nathI, parvato calAyamAna thatA nathI, tema uttama puruSo ucita AcaraNo choDatA nathI. jagatanA guru evA tIrthakaro paNa gRhasthapaNAmAM mAtA-pitAnA saMbaMdhamAM abhutthAna (moTA puruSa Ave tyAre AdarathI UbhuM thavuM) vagere kare che." (ahIM zrAddhavidhino pATha pUrNa thayo.) Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 399 athavA bhAva anukaMpAbuddhithI dAna ApavAmAM karmabaMdha na thAya. ghare AvelA saMnyAsI vagerene dAna na ApavAmAM Ave to saMbhava che ke saMnyAsIne ane lAgatA-vaLagatA bIjAone ema thAya ke Amano dharma kevo ke jethI ghare AvelAne dAna paNa ApatA nathI. A rIte te loko jainadharmanI niMdA karIne bodhidurlabha bane. Ama temanA pratye bhAvAnukaMpA buddhithI dAna karavAmAM karmabaMdha na thAya. AvI (dravyAnukaMpA, aucitya ke bhAva anukaMpA) buddhi vinA dravyasAdhune dAna ApavAthI karmabaMdharUpa nukazAna na thAya. A viSe mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje dAna dvArnAizikAmAM kahyuM che ke-"A mArA ApelA AhArAdi lenAra parivrAjaka AdinA asaMyama, mithyAtva vagere rUpa doSonuM ja poSaNa thavAnuM che. evuM jANIne paNa (anukaMpAno avasara na hovAM chatAM bhaktithI) te doSa poSaNanI upekSA karIne AhArAdinuM dAna karato zrAvaka caMdanane bALIne kolasA pADavAnI kaSTamaya AjIvikA UbhI karavA jevuM kare che." caMdanano caMdana tarIke ja vyApAra karanAra caMdananA kolasA pADIne kolasAno vyApAra karanAra karatA ghaNo sAro lAbha pAmI zake che, ane kolasA pADatI vakhatanI garamI vagere kaSTamAMthI bacI zake che. supAtramAM dAna karavA yogya svasaMpatti e caMdana che. kupAtramAM enuM dAna e kolasA pADavA jevuM che. bhaktithI apAtA dAnathI lAbhane badale nukazAna na thaI jAya e mATe dAnavIra zrAvake svayaM buddhithI pAtranI parIkSA karavI joIe. parIkSAmAM pAsa thanAra pAtra sAdhu, zrAvaka ane avarita samyagdaSTi ema traNa prakAre che.) tathA mokSa mATe karAtA dAnane AzrayIne A vidhi kahyo che. jinezvaroe kayAreya anukaMpAdAnano niSedha karyo nathI." prAsaka (=acitta) ane eSaNIya (=doSothI rahita) AhAra vagerenI prApti thatI hoya ane ethI sAdhuonA jIvanano nirvAha thato hoya tyAre azuddha (sacitta ke beMtAlIsa doSomAMthI koIpaNa doSathI dUSita) AhAra lenAra ane ApanAra e baMnenuM ahita kare. (kAraNa ke lenArane saMsAranI vRddhi thAya ane ApanArane alpa AyuSyano baMdha thAya.) paNa jyAre duSkALa ke bimArI Adi avasthAmAM prAsuka ane eSaNIya AhAra vagerenI prApti na thatI hoya ane enA kAraNe sAdhuonA jIvanano nirvAha na thato hoya tyAre azuddha paNa AhAra lenAra ane ApanAra e baMnenuM hita kare. jevI rIte deza-kALa vagere vicArIne rogInI cikitsA kare che, tema zrAvaka deza-kALa vagere joIne sAdhune vahorAve. rogIne koika avasthAmAM je pathya hoya te ja vastu anya avasthAmAM apathya thAya. koIka avasthAmAM je apathya hoya te ja vastu anya avasthAmAM pathya thAya. te rIte prastutamAM Agamane jANanAro durbhikSa ane bimArI vagere avasthAmAM avasara pramANe ghaNA guNonA lAbhanI IcchAthI apavAdathI azuddha paNa dAna grahaNa kare ane zrAvaka Ape to doSa mATe thatuM nathI. (zrAdi.ka. gA-175). Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 upadezapada : bhAga-2 - AdidhArmikane AzrayIne dAna viSe Agama A pramANe che "apAtuM evuM dAna ApanAra ane lenAra e benA dharmano haLa ane sAMbeluM Adi (adhikaraNa)nI jema svarUpathI bAdhaka na hoya tevuM hovuM joIe, ane poSaNa karavA yogya mAtA-pitA vagere lokonI AjIvikAno uccheda na thAya te rIte, pAtrane ane dInAdisamUhane vidhiyukta dAna karavuM joie. AvuM dAna buddhimAna puruSone ISTa che." (yo. bi. gA.121) vratamAM rahelA (=hiMsA, asatya vagere pApasthAnanI virativALA) hoya, vratasUcaka tevA vezane dhAraNa karanAra hoya, ane haMmezAM ja svazAstramAM kahelI kriyAnuM ( niyamonuM) ullaMghana karanArA na hoya te sAmAnyathI pAtra che, tathA je uktaguNovALA hoya ane vadhArAmAM (anAja vagerene) svayaM na pakAve, bIjAo pAse na pakAvaDAve ane pakAvanArA bIjAothI anumodanA na kare te vizeSathI pAtra che." (yo. biM. gA.122) Agama A pramANe nizcita thaye chate AgamanuM ullaMghana karIne dAna karavAnI dezanA ApavAmAM ane dAnano niSedha karavAmAM jIvavadhAdi doSo che. (AgamAnusAra dAnanI dezanAmAM ane dAnanA niSedhamAM jIvavadhAdi doSo nathI.) mahAvAkSArthathI, ja A artha jANI zakAya che. (879). mahAvAkyArthameva nigamayannaidamparyamAhaiya eyassAbAhA, dosAbhAveNa hoi guNaheU / esA ya mokkhakAraNamaidaMpajjaM tu eyassa // 880 // ityevamAgamabAdhAyAM doSe sati etasyAgamasyAbAdhA'nullaGghanamutsargAsevanenApavAdAsevanena vA doSAbhAvenAzAtanAparihArarUpeNa bhavati guNahetuH / eSA ceyamevAgamAbAdhA mokSakAraNaM nirvRtiheturityaidamparyaM tvetasya dAnasUtrasyeti // 880 // mahAvAkSArthano ja upasaMhAra karatA graMthakAra audaMparyane kahe che gAthArtha-TIkArya-AgamanA ullaMghanamAM doSa thato hovAthI utsarganA AsevanathI ke apavAdanA AsevanathI AgamanuM ullaMghana na karavuM joIe. AgamanuM ullaMghana na karavAmAM doSano abhAva (=AzAtanAno tyAga) thato hovAthI AgamanuM ullaMghana na karavuM e guNanuM kAraNa che. "AgamanuM ullaMghana na karavuM e ja mokSanuM kAraNa che" e pramANe dAnasUtrano aidaMparya che. (880) Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -401 upadezapada : bhAga-2 na kevalamanantaroditakatipayapadArthaviSayameva padavAkyAdisamanugataM sarvavitpraNItAgamavyAkhyAnaM, kintu sakalasUtraviSayamiti manasi samAdhAyAha evaM paisuttaM ciya, vakkhANaM pAyaso buhajaNeNa / kAyavvaM etto khalu, jAyai jaM sammaNANaM tu // 881 // evamuktakrameNa 'pratisUtrameva' yAvanti sUtrANi tAnyaGgIkRtyetyarthaH / vyAkhyAnaM 'prAyazo' budhajanenAvagatasamayarahasyena sAdhunA karttavyam / kuta ityAha-'ito' vyAkhyAnAt 'khalu' nizcayena jAyate 'yad' yasmAt samyagjJAnaM tvaviparyastabodhaH / yathAmadhyamatIrthakRtA catvAri mahAvratAni, prathamapazcimayostu paJceti / atra zrauta eva zabdArthaH-eteSAM catvAri mahAvratAni prANAtipAtamRSAvAdAdattAdAnaparigrahaviramaNarUpANi, prathamacaramayostu paJca mahAvratAni saha maithunaviratyA ityevaMrUpaH / parigrahaviratyantargataiva maithunaviratiH, nAparigrahItA yoSid upabhujyate iti paramArthato madhyamAnAmapi paJcaiveti vaakyaarthH| rAgadveSAveva parigrahaH, tadbhAvanAntarIyakatvAt tadupayogasyeti mahAvAkyArthaH / evameva niSparigrahatA, anyathA tadbhAve'pi na taddoSanivRttirityaidamparyamiti / evamanyasUtreSvapi padArthAdayaH samyag utprekSya yojanIyAH // 881 // sarvajJaracita AgamonuM vyAkhyAna hamaNAM ja kahelA thoDAka ja sUtromAM padArtha-vAyArtha vagerethI yukta che ema nathI, kiMtu saghaLAya sUtromAM padArtha-vAkyArtha vagerethI yukta che ema manamAM laIne aMthara 3 cha gAthArtha-budhajane prAyaH dareka ja sUtramAM A pramANe vyAkhyAna karavuM. kAraNa ke A vyAkhyAnathI avazya samyagUjJAna thAya che. artha-budhane ma24yanA zaldl sAdhujhe. A pramANe=ukta padArtha-vAkSArtha-mahAvAkyArtha-aidaMparya e kramathI. samyajJAna=aviparIta bodha. jemake-madhyama tIrthaMkarone cAra mahAvrato ane pahelA-chellA jinezvarone pAMca mahAvrato hoya che. ahIM mAtra sAMbhaLelo zabdArtha A pramANe che-bAvIsa tIrthaMkarone prANAtipAtaviramaNa, mRSAvAdavirati, adattAdAnaviramaNa ane parigrahaviramaNa e cAra mahAvrato hoya che, ane pahelA-chellA tIrthakarone maithunaviramaNanI sAthe pAMca mahAvrato hoya che. ahIM maithunaviramaNa parigrahaviramaNamAM AvI ja jAya che. kAraNa ke parigraha na karAyelI (=asaMDAyedI) strI movAtI nathI. Ama paramArthathI madhyama tIrthakarone paNa pAMca mahAvrato hoya che. A pramANe vAkyartha che. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 upadezapada : bhAga-2 - rAga-dveSa e ja parigraha che. kAraNa ke rAga-dveSa hoya tyAre avazya parigrahano upayoga thAya. A mahAvAkSArtha che. e ja pramANe rAga-dveSano abhAva e ja niSparigrahatA che. jo ema na hoya to parigraha hovA chatAM rAga-dveSanI nivRtti na thAya. (parigraha hovA chatAM bharata cakravartI vagerene rAga-dveSanI nivRtti thayelI che.) A aidaMparyArtha che. A pramANe anyasUtromAM paNa sampagvicArIne padArtha vagerenI yojanA karavI. (881) sAmpratamuktopadezavyatikrame doSamAdarzayannAhaiharA aNNayaragamA, diTTeTThavirohaNANaviraheNa / aNabhiniviTThassa suyaM, iyarassa u micchaNANaMti // 882 // 'itarathA' yathoktapadArthAdivibhAgavyatikrameNa vyAkhyAnakaraNe zrutaM sampadyata ityuttareNa sambandhaH / kathamityAha-'anyataragamAd', iha gamA arthamArgAH, te ca pratisUtramanantAH saMbhavanti, yathoktaM-"savvanaINaM jA hoja, vAluyA savvaudahijaM udyN| etto ya aNaMtaguNo, attho egassa suttassa // 1 // " ato'nyatarazcAsau gamazzAnyataragamastasmAdekasyaivArthamArgasyAcAlitApratyavasthApitasya samAzrayaNAdityarthaH, 'dRSTeSTavirodhajJAnaviraheNa' dRSTaH pratyakSAnumAnapramANopalabdhaH, iSTazca zAstrAdiSTo'rthastayorvirodhe bAdhAyAM yajjJAnamavabodhastasya viraheNAbhAvena, anabhiniviSTasyetthamevedaM vastvityakRtAgrahasya zrutamAgamArtho'dhIyamAnaH sampadyate, na tu cintAjJAnabhAvanAjJAnarUpajJAnatAM pratipadyate / iha trINi jJAnAni zrutajJAnAdIni / tallakSaNaM cedaM"vAkyArthamAtraviSayaM, koSThakagatabIjasannibhaM jJAnam / zrutamayamiha vijJeyaM, mithyAbhinivezarahitamalam // 1 // yattu mahAvAkyArthajamatisUkSmasuyukticintayopetam / udaka iva tailabindurvisarpi cintAmayaM tat syAt // 2 // aidamparyagataM yadvidhyAdau yatnavattathaivoccaiH / etattu bhAvanAmayamazuddhasadraladIptisamam // 3 // " azuddhasadratnadIptisamamiti azuddhasya malinasya ca tataH prAk sataH sundarasya ratnasya padmarAgAderdIptyA tulyamiti / itarasya tviti abhiniviSTasya punarmithyAjJAnaM mithyAzrutarUpatAM pratipadyate / idamuktaM bhavatiiha kazcit 'ege AyA' iti sthAnAGgaprathamasUtrasya zravaNAdeka eva hi bhUtAtmA, dehe dehe vyavasthitaH / ekadhA bahudhA vApi, dRzyate jalacandravat // 1 // ityevaM pratipannAtmAdvaitavAdaH saGgrahanAmaikanayAbhiprAyeNedaM sUtraM pravRttamiti paramArthamajAnAnaH, tathA'tra mate dRSTasya puruSanAnAtvasyeSTasya ca saMsArApavargavibhAgasya bAdhAmapazyaMstathAvidhajJAnAvaraNakSayopazamAbhAvAdekAtmasattvalakSaNamevaikamarthamArgamadhitiSThate, nirAgrahazca prakRtyA, Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 403 tasya so'rthamArgaH zrutaM, natu cintaabhaavnaajnyaanruupm| yastu svabodha evAbhiniviSTo gItArthaprajJApyamAno'pi na samyagmArgArthaM pratipadyate tasya tanmithyAjJAnameva / evamanyasUtreSvapi bhAvanA kAryeti // 882 // have ukta upadezanuM ullaMghana karavAmAM doSane batAvatA graMthakAra kahe che gAthArtha-anyathA koI eka gamane AzrayIne dRSTa-ISTa virodhajJAnanA abhAvathI abhinivezathI rahitane zrutajJAna thAya ane abhinivezathI yuktane mithyAjJAna thAya. TIkArthaanyathAyokta padArthodavibhAganuM ullaMghana karIne vyAkhyAna karavAmAM koI eka gamane AzrayIne=gama eTale arthano mArga, arthAt sUtrano artha karavAnI rItio. dareka sUtranA anaMta arthamArgo saMbhave che. kahyuM che ke-"sarva nadIonI jeTalI retI thAya, ane sarva samudronuM jeTaluM pANI thAya, tenAthI anaMtaguNA artho eka sUtranA thAya." AmAMthI zaMkA-samAdhAnathI rahita evA koI eka arthamArgane AzrayIne. dRSTa-ISTa virodhajJAnanA abhAvathI-pratyakSa ane anumAna pramANathI je jaNAya te dRSTa kahevAya. zAstramAM jeno upadeza karAyo hoya te arthane iSTa kahevAmAM Ave che. dRSTa ane ISTano virodha thAya, arthAt daSTa ane ISTanI sAthe virodha Ave tevuM je jJAna te diSTa-iSTa virodhajJAna, tenA abhAvathI eTale dRSTa-iSTa virodhajJAnanA abhAvathI. dRSTa-ISTa virodhajJAnanA abhAvathI e vAkyano tAtparyArtha e thayo ke dRSTa ane ISTanI sAthe virodha na Ave tevA bodhathI. abhinivezathI rahitane=abhiniveza eTale Agraha. A vastu A pramANe ja che evA AgrahathI rahitane. abhinivezathI rahita jIvane dRSTa ane ISTanI sAthe virodha na Ave te rIte Agamano je artha samajAya te artha zrutajJAnarUpa che. A artha ciMtAjJAnarUpa ane bhAvanAjJAnarUpa nathI. ahIM jJAnanA zrutajJAna, ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAna ema traNa prakAra che. zrutajJAna vagerenuM lakSaNa A pramANe che zrutajJAna-ciMtana-manana vinA mAtra zrutathI (sAMbhaLavAthI ke vAMcavAthI) thayeluM kadAgraha rahita vAkyartha jJAna te zrutajJAna. A jJAna koThImAM rahelA bIja samAna che. jema koThImAM paDelA bIjamAM phaLanI zakti rahelI che, jo yogya bhUmi Adi nimitto Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 upadezapada : bhAga-2 maLe to temAMthI phaLa-pAka thAya, tema zrutajJAnamAM ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAnarUpa phaLa-pAka thavAnI zakti rahelI che. zrutajJAnamAM hitamAM pravRtti karAvavAnI ane ahitathI nivRtti karAvavAnI zakti nathI. koThImAM paDeluM bIja jema upayogamAM AvatuM nathI, tema mAtra zrutajJAnathI (hitamAM pravRtti ane ahitathI nivRttirUpa) lAbha thato nathI. | ciMtAjJAna-sAMbhaLyA ke vAMcyA pachI atyaMta sUkSma ane suMdara yuktiothI ciMtAvicAraNA karavAthI thatuM mahAvAkSArthajJAna te ciMtAjJAna. A jJAna jalamAM paDelA telanA biMdu samAna che. jema telabiMdu jalamAM prasarIne vyApI jAya che, tema A jJAna sUtrArthamAM vyApI jAya che. arthAt je viSayanuM ciMtAjJAna thAya che, te viSayano bodha sUkSma bane che. bhAvanAjJAna-mahAvAkyartha thayA pachI e viSayanA tAtparyanuM (=rahasyanuM) jJAna te bhAvanAjJAna. A jJAnanA yoge vidhi Adi viSe atizaya Adara thAya che. A jJAna jAtivaMta azuddha ratnanI kAMti samAna che. jema zreSTharatna azuddha (kSAra AdinA puTapAkathI rahita hovA chatAM anyaratnothI adhika dedIpyamAna hoya che, tema bhAvanAjJAna azuddharatna samAna bhavyajIva karmarUpa malathI malina hovA chatAM zeSa (zrutAdi) jJAnothI adhika prakAza pAthare che. A jJAnathI jANeluM ja vAstavika jANeluM che. kriyA paNa A jJAnapUrvaka ja karavAmAM Ave to jaladI mokSa prApti thAya che. abhinivezathI yuktane mithyAjJAna thAya--ahIM bhAvArtha A pramANe che-koI jIva sthAnAMganA ane mAyA (AtmA eka ja che) evA prathama sUtranA zravaNathI AtmAdvaitavAdano svIkAra kare che. te A pramANe-"eka ja bhUtAtmA (=zarIramAM rahelo AtmA) pratyeka zarIramAM rahelo che. te eka ja AtmA jalamAM caMdranI jema eka rUpe ane aneka rUpe dekhAya che." paNa A sUtra saMgraha nAmanA eka ja nayanA abhiprAyathI pravRtta thayuM che evA abhiprAyane te jANato nathI. tathA A (=AtmAdvaitavAda) matamAM aneka AtmAo pratyakSathI dekhAya rahyA hovAthI daSTanI sAthe ane zAstramAM saMsAra-mokSano vibhAga batAvyo hovAthI ISTanI sAthe AvatA virodhane te joto nathI. te jIvane tevA prakAranA jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama thayo na hovAthI eka AtmAnI sattA rUpa ja eka arthamArgano Azraya le che. A rIte eka arthamArgano Azraya lenAra jIva jo svabhAvathI AgrahathI rahita hoya to teno te arthamArga zrutajJAna rUpa che, paNa ciMtAjJAnarUpa ane bhAvanAjJAnarUpa nathI. je jIvane potAne je bodha thayo hoya temAM ja AgrahavALo hoya ane ethI gItArthanA samajAvavA chatAM samyamArgathI thatA arthane na svIkAre tenuM te jJAna mithyAjJAna=mithyAzruta ja che. (882) Aha-evaM pratiniyatasUtroddezena loke padArthAdayo rUDhAstatkathamitthametatprajJApanA kriyate? satyam Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 405 upadezapada : bhAga-2 louttarA u ee, ettha payatthAdao muNeyavvA / / atthapadaNAu jamhA, ettha payaM hoi siddhati // 883 // 'lokottarAstu' jainendrazAsanAnusAriNaH punarete'nantaroktAH 'na hiMsyAd bhUtAni' ityevaMlakSaNA 'atra' prakRte padArthAdayo muNitavyAH / nanu 'na hiMsyAd sarvabhUtAni' iti vAkyamete eva, kriyAdhiSThitapadasamudAyAtmakatvAt, ataH kathametadoghArthaH padArtho bhavatIti? ucyate-'arthapadanAt' arthasya sAmAnyarUpasya acAlitApratyavasthApitasya padanAt gamanAt pratyAyanAdityarthaH, yasmAdatra prathame padaM bhavati siddhaM pratiSThitaM ityasmAddhetoroghArthaH, padArtha eva / evaM vAkyArthAdayo'pi sadbhUtaviziSTataraviziSTatamArthapadanAdeva svaM svarUpaM labhante, na punarbahubahutarapadasamUhamayatvena phalgurUpatayA'rthavizeSaM kaJcanApAdayanto laukikazAstreSviveti // 883 // prazna-A pramANe pratiniyata sUtrane lakSamAM rAkhIne lokamAM padArtho vagere rUDha che (amuka sUtranA amuka padArthAdi che ema nizcita thaI gayela che) to pachI A pramANe A prarUpaNA zA mATe karavAmAM Ave che? uttara-tamAruM kathana sAcuM che. gAthArtha-prastutamAM hiMyA sarvabhUtana ItyAdi sUtrone AzrayIne hamaNAM ja kahelA padArtha vagere jinazAsanane anusaranArA jANavA (laukika nahi). arthane jaNAvavAnA kAraNe ahIM pahelAM pada raheluM che. TIkArbana phreiMcAta sarvabhUtAni evuM vAkya che, kAraNa ke padArtho ja kriyAnA AzrayavALA padasamudAya rUpa che. (kriyAnA AzrayavALA pada samudAyane vAkya kahevAmAM Ave che.) AthI vAkyano ogha(=sAmAnya) artha padArtha kevI rIte kahevAya? (ahIM praznakArano Azaya e che ke vAkyanA ogha arthane vAkyartha kahevo joIe tenA badale padArtha kema kahevAmAM Ave che?) A praznano uttara gAthAnA uttarArdhamAM ApavAmAM Avyo che. te A pramANe-pada eTale padana. padana eTale jaNAvavuM. kone jaNAvavuM? arthane jaNAvavuM. (arthapanA=) zaMkA-samAdhAna rahita sAmAnya arthane jaNAvavAnA kAraNe ahIM pahelAM pada raheluM che. (jo pada ja na hoya to artha kevI rIte jaNAya? arthAt na jaNAya. AthI pahelAM pada ane pachI vAkya.) pahelAM pada raheluM hovAnA kAraNe vAkyano ogha artha padArtha ja che. e pramANe vAkyartha vagere paNa sadbhUta evA adhika viziSTatara ane viziSTatama arthane jaNAvavAnA kAraNe ja potAnA svarUpane pAme che. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406, upadezapada : bhAga-2 jevI rIte laukika zAstromAM vAkyartha vagere ghaNA ke vizeSa ghaNA padonA samUha svarUpa hovAthI asArapaNe koI arthavizeSane jaNAvatA chatA potAnA svarUpane pAme che, tema jainazAsanamAM nathI. TUMkamAM tAtparyArtha e che ke laukika zAstromAM padanI adhikatAnA AdhAre vAkyartha vagere kahevAya che, tyAre jainazAsanamAM arthanI adhikatAnA AdhAre vAkyartha vagere kahevAya che. (883) loyammivi attheNaM, NAeNaM evameva eetti / viNNeyA buddhimayA, samatthaphalasAhagA sammaM // 884 // tathA "topa' ziSTAne "mana' sAthenAthacetya, vimeva' novottarapdaarthaadiprkaarennaite padArthAdayaH, itiH prAgvat, vijJeyA 'buddhimatA' janena 'samarthaphalasAdhakAH' prauDhazAstrArthapratItihetavaH, samyag yathAvat / tathA hi loke-"saMhitA ca padaM caiva, padArthaH padavigrahaH / cAlanA pratyavasthAnaM, vyAkhyAnaM tasya SaDvidham // 1 // " iti vyAkhyAkramaH / atra ca padArthoM lokottarapadArthatulya eva, aviziSTArthapadArthagamyatvAt / cAlanA vAkyArthaH, pratyavasthAnaM tu mahAvAkyArthaH / aidamparya cAtra vyAkhyAlakSaNe sAkSAdanuktamapi sAmarthyAduktameva draSTavyaM, saMhitAdivyAkhyAnAGgairvyAkhyArthasyaidamparyaviSayatvAt // 884 // gAthArtha-TIkArtha-ziSyalokamAM paNa padArtha vagere arthapattithI lokottara padArtha vagerenI jema ja samyagU zAstranA prauDha (=paripUrNa) arthanI pratItinuM kAraNa bane che tema buddhimAna loke jANavuM, arthAt jema jinazAsanamAM padArtha vagere (cAra)thI zAstravacanano yathArtha bodha karavAmAM Ave che tevI rIte zikhalokamAM paNa padArtha vagerethI zAstravacanano yathArtha bodha karavAmAM Ave che. lokamAM vyAkhyAno krama A pramANe che-saMhitA, pada, padArtha, padavigraha, cAlanA ane pratyavasthAna ema cha prakAre siddhAMtanuM vyAkhyAna thAya che. (1) saMhitA sarva prathama ekI sAthe saMpUrNa sUtranuM zuddha uccAraNa karavuM. (2) pada pachI eka eka pada chuTuM pADavuM. (3) padArtha=pachI eka eka padano artha karavo. padArthanA kAraka, samAsa, taddhita ane nirukta ema cAra prakAra che. temAM pravatati pAva: vagere kAraka padArtha che. saMyaH patiH yAsI saMpatiH vagere samAsa padArtha che. nino phevatADati nainaH vagere taddhita padArtha che. prati va saiti neti prama2: vagere nirukta padArtha che. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadvezapa : bhAga-2 407 (4) padavigraha=jyAM jyAM samAsa hoya tyAM tyAM samAsano vigraha karavo. jemake saMghapati = saMghasya patiH / (5) zAsanA-pachI zaMDA aravI, pUrvapakSa rakho. (6) pratyavasthAna=pachI zaMkAnuM yuktiyukta samAdhAna karavuM. ahIM padArtha lokottara padArthanI tulya ja che. kAraNa ke padArtha aviziSTa (sAmAnya) arthavALA padonA arthathI jANI zakAya che. cAlanA vAArtha che. pratyavasthAna mahAvAkyArtha che. ahIM vyAkhyAnA lakSaNamAM aidaMparya sAkSAt kaheluM na hovAM chatAM sAmarthyathI kaheluM ja jANavuM. kAraNa ke saMhitA vagere vyAkhyAnanAM aMgothI je arthanuM vyAkhyAna karyuM che te arthano viSaya aidaMparya che. arthAt saMhitA vagerethI vyAkhyAna karavAnuM prayojana aidaMparyArtha che, aidaMparyArtha mATe ja saMhitAdithI vyAkhyAna karavAmAM Ave che. mATe vyAkhyAnanA lakSaNamAM aidaMparva na kahyuM hovA chatAM sAmarthyathI kaheluM ja che. (884) atha lokottaradRSTAntadvAreNa laukikapadArthasvarUpamabhidhatte vakkhAisaddao jaM, avisiTThA ceva hoi buddhitti / uttaradhammAvekkhA, jaheva hiMsAisaddAo // 885 // 'vRkSAdizabdato' vRkSaghaTapaTAdizabdebhyo yad yasmAdaviziSTA caivAtra nimbAdivizeSairanAlIDhaiva bhavati, buddhiriti prAgvat / kIdRzItyAha - 'uttaradharmmApekSA' vRkSasyottaradharmA mUlakandaskandhAdayo jambUnimbAdayazca ghaTAdInAM tu tAmrarajatasauvarNAdayaH, tAnapekSate AkAGkSate yA sA tathA / yathaiva 'hiMsAdizabdAd' "hiMsyAd na sarvabhUtAni" ityAdilakSaNAt / tata idamarthAdApannaM - yathA hiMsyAnna sarvabhUtAnItyAdayaH zabdAH padArthavAkyArthAdiprakAreNa nirAkAGkSasvArthapratipAdakA bhavanti, tathA vRkSAdayospi zabdAH padArthavAkyArthamahAvAkyArthaidamparyaviSayabhAvamApannAH zrotRpratItimavikalAmArAdhayantIti / tathAhi - dUre zAkhAdimantaM padArthamupalabhya kazcit kaJcit prati brUyAt 'agre vRkSastiSThati' iti / tasya ca zrotuH zrauta eva zabdArthaH padArthaH, ayaM ca vRkSo bhavan kimAmro nimbo vA syAditi cAlanArUpo vAkyArthaH, tataH prativiziSTAkArAvalokanenAmra eva nimbAdirvAyamiti pratiniyataH pratyayo mahAvAkyArthaH itthameva nirNayapuraH saramAmrAdyarthinA pravarttitavyamityaidamparyamiti // 885 // have lokottara dRSTAMta dvArA laukika padArthanuM svarUpa kahe che-- Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 upadezapada : bhAga-2 gAthArtha-vRkSAdi zabdathI uttaradharmanI AkAMkSAvALI sAmAnya ja buddhi thAya che. jevI rIte hiMsAdi zabdathI. TIkArtha-pahelAM mANasa vRkSa zabda sAMbhaLe che tyAre tene vRkSa evo sAmAnya bodha thAya che. paNa lImaDAnuM vRkSa ItyAdi vizeSathI bodha thato nathI. tethI ja te bodha vRkSanA mUla, kaMda ane skaMda vagere uttara(RvizeSa) dharmonI athavA jAMbu, lImaDo vagere vizeSa dharmonI apekSA-AkAMkSA rAkhe che. arthAt vRkSa evo bodha thayA pachI A vRkSa jAMbunuM che ke lImaDAnuM che? ityAdi vizeSane jANavAnI apekSA-AkAMkSA UbhI rahe che. te rIte ghaTa zabda sAMbhaLe to tAMbAno ghaTa, cAMdIno ghaTa ke suvarNano ghaTa? ema vizeSane jANavAnI AkAMkSA UbhI rahe che. padArtha vagere kramathI bodha thayA pachI AkAMkSA UbhI na rahe. tethI paramArthathI A prApta thayuM ke, jevI rIte "sarvajIvonI hiMsA na karavI ityAdi zabdo padArtha-vAkyArtha Adi prakArathI AkAMkSA rahita potAnA arthane jaNAvanArA thAya che tevI rIte vRkSa vagere zabdo paNa padArtha, vAkyArtha ane mahAvAkyArthathI audaMparyano viSaya banI gayA pachI zrotAne paripUrNa bodha karAve che. te A pramANe-dUra rahelA zAkhAdivALA padArthane joIne koIka mANasa koikane kahe ke AgaLa vRkSa che. sAMbhaLanArane saMbhaLAyelo ja zabdArtha padArtha che, arthAt sAMbhaLanAre je zabdArtha sAMbhaLyo te ja tenA mATe padArtha che. pachI A vRkSa AMbAnuM vRkSa che ke lImaDAnuM vRkSa che? evI cAlanA rUpa vAkyartha che. tyAra bAda vizeSa prakAranA AkAranA nirIkSaNathI A AMbAnuM ja vRkSa che athavA A lImaDAnuM ja vRkSa che evo nizcitabodha mahAvAkyartha che. Agra AdinA arthIe A pramANe ja nirNaya karavA pUrvaka pravRtti karavI joIe evuM daMparya che. (885) upasaMharanAhakayamettha pasaMgeNaM, imiNA vihiNA niogao NANaM / ANAjogovi ihaM, esocciya hoi NAyavvo // 886 // ' paryAptama vyAdhyavidhithane 'prana vistA, 'mana' manIpramajnaadinaa vidhinA 'niyogato' niyamena jJAnamAgamazravaNapravRttasya zrotuH sampadyate / AjJAyogo'pi samyagjJAnasAdhye'tra vyAkhyAne eSa evoktAcAraparipAlanArUpo bhavati jJAtavyaH // 886 // upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che- Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 409 | gAthArtha-TIkArya-vyAkhyAnano vidhi kahevAmAM prAsaMgika vistAra ATalo paryApta che. mAMDalInuM pramArjana karavuM vagere vidhinuM pAlana karavAthI AgamazravaNamAM pravRtta thayelA zrotAne avazya jJAnanI prApti thAya che. vyAkhyAna aMge AjJAyoga paNa e ja che ke vyAkhyAna saMbaMdhI pUrve je AcAro kahyA che te AcAronuM pAlana karavuM. AjJAyoga samyajJAnathI prApta karI zakAya che. ahIM tAtparyArtha e che ke (1) AjJAyoga samyajJAnathI prApta karI zakAya che. (2) samyajJAna vidhipUrvaka zravaNa karavAthI thAya. (3) mATe mAMDalInuM pramArjana vagere vidhinuM pAlana karavuM joie. (886) jJAnavAMzca yatkaroti tadAhaNANI ya NicchaeNaM, pasAhaI icchiyaM ihaM kajjaM / bahupaDibaMdhajuyaMpi hu, tahA tahA tayaviroheNa // 887 // 'jJAnI' cAtra vidhigRhItazAstrArthAvabodhaH punaH pumAnizcayena 'prasAdhayati' niSpAdayatIpsitamAptumiSTamiha kAryaM dharmArthAdyArAdhanarUpaM bahupratibandhayutamapyanekavighnapratiskhalitamapi, 'tathA tathA' tattadvyakSetrAdisvarUpAnuvarttanopAyena, 'tadavirodhena' tasyepsitakAryasya yo'virodho ghaTanA kAryAntarairIpsitaireva tenopalakSitaH san / na hi dharmAntarANi bAdhamAno dharmo dharmarUpatAM pratipadyate / yathoktam-"dharma yo bAdhate dharmoM, na sa dharmaH satAM mataH / avirodhena yo dharmaH, sa dharma iti kIrtitaH // 1 // " tathA "vedavRddhAnupacarecchikSitAgamataH svayam / aheriva hi dharmasya, sUkSmA duranugA gatiH I ' 887 jJAnI je kare che te ahIM kahe che gAthArtha-jJAnI ahIM icchita kArya aneka vighnothI yukta hoya to paNa icchita kAryano anya icchita kAryonI sAthe virodha na Ave te rIte te te dravya-kSetrAdinA svarUpane anukULa hoya tevo upAya karIne Icchita kAryane avazya sAdhe che. TIkArtha-jJAnI=vidhithI bhaNelA zAstronA arthono jene bodha che tevo puruSa. kArya dharma ane dhana AdinI siddhirUpa kArya. (tAtparyArtha--ahIM icchita kAryane sAdhavAnAM be kAraNo jaNAvyAM che. (1) te te dravyakSetra-AdinA svarUpane anukUla hoya tevo upAya karavo. (2) icchita kAryano anya icchita 1. TIkAmAM 35rnAlitaH san e vizeSaNa jJAnInuM che. tena eTale virodhena ! Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 upadezapada : bhAga-2 kAryonI sAthe virodha na Ave te rIte icchita kAryane sAdhe. jemake tapa evo na kare ke jethI bIjA mahAtmAone agavaDa thAya, athavA pAraNe doSita AhAra levo paDe. gRhastha pUjA te rIte na kare ke jethI jinavANInuM zravaNa na thAya. sAdharmika vAtsalya e rIte na kare ke jethI abhakSmabhakSaNa vagere thAya. je dharma bIjA dharmane bAdha kare(=harakata pahoMcADe) te vAstavika dharma ja nathI. AthI ja) anyadharmone bAdha karato dharma dharmanA svarUpane pAmato nathI. kahyuM che ke-"je dharma (anya) dharmane bAdha kare che te dharma puruSone mAnya nathI. je dharma anyadharmanI sAthe avirodhI che tene dharma kahyo che." tathA "zAstro bhaNelA hovAnA kAraNe jeo paripakva zAstrabodhavALA che te puruSonI jAte sevA karavI. kAraNake sarpanI jema dharmanI gati sUkSma ane kaSTathI anusarI zakAya tevI che, arthAt dharmano bodha kaThIna che." (887) magge ya joyai tahA, keI bhAvANuvattaNaNaeNa / bIjAhANaM pAyaM, taduciyANaM kuNai eso // 888 // 'mArge' ca samyagdarzanAdike nirvANapathe yojayati, tatheti samuccaye, kAMzcidbhavyasattvAn 'bhAvAnuvartananayena' mRduH kharo madhyamo vA yaH zikSaNIyasya prANino bhAvo manaHpariNAmastasyAnuvartanameva nayo nItiH sAmalakSaNabhAveneyameva ca pradhAnA nItiH kAryasiddhau / yathoktam-"yadyapyupAyAzcatvAraH, prathitAH sAdhyasAdhane / saMjJAnAnna panna teSAM, siddhi sAni pratiSThita para " tathA "gatitIpi dAvAgnirdahan mUlAni rakSati / samUlamunmUlayati, vAyuryo mRduzItalaH // 2 // " tathA, 'bIjAdhAnaM' dharmaprazaMsAdikaM prAyazca bAhulyenaiva taducitAnAM' 'kulakramAgatamanindhaM vibhavAdyapekSayA nyAyato'nuSThAnam' ityAdiziSTagRhasthAcAraparatayA bIjAdhAnayogyAnAM karotyeSa jJAnI // 888 // gAthArtha-jJAnI bhAvAnuvartanarUpa nItithI keTalAka bhavyajIvone mArgamAM joDe che ane bIjAdhAnane yogya jIvomAM prAyaH bIjAdhAna kare che. TIkArya-bhAvAnuvartana rUpa nItithI-bhAva eTale manano pariNAma. vividha jIvone AzrayIne mAnasika pariNAmanA mRdu-madhyama-tIvra ema traNa bheda che. je jIvane dharmazikSA ApavAnI hoya te jIvano A traNamAMthI jevo mAnasika pariNAma hoya jJAnI te mAnasika pariNAma pramANe anuvartana kare, eTale ke mAnasika pariNAma pramANe anukUla 1. sarpa vakragativALo hoya che AthI ahIM sarpanI jema tema kahyuM che. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 411 pravRtti kare. A rIte mAnasika pariNAma pramANe anukUla pravRtti rUpa je nIti e nItithI bhavyajIvone mArgamAM joDe che. nItionA cAre prakAra che. temAM ahIM sAmanIti samajavI. kAraNa ke kAryanI siddhimAM sAmanIti ja mukhya che. kahyuM che ke--jo ke sAdhyane siddha karavAmAM cAra upAyo prasiddha che. to paNa traNanuM mAtra saMzA e ja phaLa che, arthAt traNa upAyo mAtra saMjJAthI=nAmathI upAyo che, kAryanI siddhi to sAmanItimAM rahelI che." tathA "baLato dAvAnala atitIkSNa hovA chatAM (vRkSanAM) mULonuM rakSaNa kare che, arthAt mULone bALI zakato nathI. vAyu ke je mRdu ane zItala che te mUlasahita vRkSane ukheDe che." mArgamAM joDe che-samyagdarzanAdirUpa mokSamArgamAM joDe che. bIjAdhAna--(bIjAdhAna eTale bIjonuM sthApana-AropaNa. ahIM bIja zabdathI jenAthI bhavAMtaramAM dharmanI prApti thAya tevAM dharmabIjo samajavA.) dharmaprazaMsA vagere (dharma)bIjo che. je jIvo ziSTa gRhasthonA AcArone pALavAmAM tatpara hoya te jIvo bIjAdhAnane (dharmabIjonuM AropaNa karavA mATe) yogya che. kulaparaMparAthI Avela, aniMdya, vaibhava vagere pramANe ane nyAyapUrvaka dhanaprApti mATe vyavahAra karavo." (dharmabiMdu 1/3) vagere ziSTa gRhasthanA AcAro che. (888) atra dRSTAntamAha suvvai nivassa pattI, jhANaggahasaMgayA viNIyati / mucchimagakaNNadubbalaNivo ya taha puvvasUrIhiM // 889 // 'brUyate' nizamyate pravane nRpasya 'pArthivasya' cit 'patnI' mAryAM dhyAnaM 1. A vigata jene samajAya tene ja gurunA anuvartanA guNanuM mahattva samajAya. ziSyane dIkSA ApavAne lAyaka gurunA aneka guNo jaNAvyA che. temAM eka guNa che anuvartanA. guru anuvartaka hovA joie. anuvartaka eTale bhinna-bhinna svabhAvavALA jIvone paNa savizeSa guNavAna banAvavAnI buddhithI temanA svabhAvane anusaranAra. anuvartaka guru ziSyonI prakRtine anukUla thaine premathI temanA doSone sudhAre ane temanAmAM guNonuM AropaNa kare. tevI rIte saMsArI jIvane paNa dharma pamADavo hoya to tene anukULa thaine dharma pamADavo e vadhAre saraLa mArga che. 2. sAma, dAma, daMDa ane bheda ema cAra rAjanIti che. temAM sAma eTale zAMtithI samajAvaTa karIne kArya siddha karavuM. dAma eTale dhana vagere ApIne kArya siddha karavuM. daMDa vasula karIne ke daMDa bharIne kAryasiddha karavuM te daMDanIti che. phATaphUTa karIne ke eka bIjAne laDAvI mArIne kArya siddha karavuM te bheda nIti che. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 upadezapada : bhAga-2 cittavRttinirodhastasmin graho nirbandhastena saMgatA sametA satI vinItA mArgayojitA, ityevaM vakSyamANakrameNa / tathA mUcchimako'saMjJiprAyaH karNadurbalo bahumatakarNejapo nRpazca rAjA, vInita iti prakRtena sambandhaH, tatheti tadbhAvAnuvartananayena, pUrvasUribhizcirantanAcAryaiH // 889 // ahIM daSTAMtane kahe che gAthArtha-saMbhaLAya che ke rAjAnI patnI dhyAnanA AgrahavALI hatI. paNa vinIta hatI. rAjA asaMjJItulya ane ghaNA matone sAMbhaLanAro hato. paNa vinIta hato. pUrvasUrioe temanA mAnasika pariNAma pramANe anuvartana rUpa nItivaDe rANIne mokSamArgamAM tii, mane mIthAna . (884) tathemaM dRSTAntaM bhAvayan gAthAnavakamAhaNivapattI vivviNNA, jhANA mokkho tti maggahasameyA / sasarakkha paumamajhe, tiNayaNadevammi ThiyacittA // 890 // tavakhINasAhudaMsaNa, bahumANA sevaNA tahA pucchA / jhANe daMDagakahaNe, bajjhA eetti aNukaMpA // 891 // gIyaNiveyaNamAgamajhANakahabbhuvagame taha khevo / koI kidUrapavesa, dhammigAIhiM jA devo // 892 // niccalacittA sAhaNa, samao naNNesiM Ama paDivaNNe / taduvari adbhuTThakalA, ao'NNamabbhAsadasaNayaM // 893 // sasarakkhavijjamAdi na, tatta taha daMsaNA vigappotti / saMkAe guru saccA, kiM tattaM uciyaNuTThANaM // 894 // iharA eyaM ciya chattarayaNaparicchittitullamo bhaNiyaM / pAeNa vigghabhUyaM, sati uciyaphalassa vineyaM // 895 // pattIe rayaNasAraM, AharaNaM siriphalaMti sottUNaM / AIe tapparicchAlaggo cukko tato savvA // 896 // etto ciya jhANAo, mokkhotti nisAmiUNa paDhamaM tu / tallaggovi hu cukkati, niyamA uciyassa savvassa // 897 // Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 417 tA suddhadhammadesaNa, pariNamaNamaNuvvayAigahaNaM ca / .. iya NANI kallANaM, savvesiM pAyaso kuNati // 898 // te pramANe dAMtane vicAratA graMthakAra nava gAthAone kahe che gAthArtha-TIkArya-koIka rAjAnI patnI mohanI malinatA sahajapaNe alpa thavAthI "vRddhasthA, maraNa, daridratA ane vyAdhio dUra raho, kevaLa vAraMvAra janma pAmavo e ja dhIrapuruSone lajjA utpanna kare che ema huM mAnuM chuM." ItyAdi vacano sAMbhaLavAthI saMsArathI nirveda pAmI. tethI saMsArarUpa kedakhAnAmAMthI nIkaLavAnA upAyone zodhatI teNe kyAMkathI "dhyAnathI mokSa thAya" ema sAMbhaLyuM. tethI te dhyAnanA atizaya AgrahathI yukta banI. koivAra teNe koIka zaiva sAdhune pUchyuM ke-dhyAnamArga kevo che? arthAt dhyAna kevI rIte karavuM? teNe A pramANe kahyuM: cAra dalavALA nAbhikamalanI aMdara traNa cakSuvALA, kAza nAmanA puSpanA jevA zarIravALA, ardhacaMdrathI zobhI rahelA mastakavALA, trIjA netramAMthI pravRtta thayelI agni jvAlAothI saghaLA dizA maMDalone ujjavala karanArA, dehanA ardhAbhAgamAM prANapriya pArvatIne dhAraNa karanArA mahAdevanuM dhyAna karavuM. tenI prakriyA A pramANe che-sadyojAta devanI saMkSepathI siddhi, Rddhi, dhRti, lakSmI medhA, kSAnti, svadhA ane sthiti e ATha kalA kahI che. sadyojAta devanI pazcimadalamAM pUjA karavI. rayalsa, rakSA, rati, pAlyA, kAmyA, kRSNA, rati, kriyA, vRddhi, kAla rAtri, brAmaNI ane mohanI e tera kalA vAmadevanI kahI che. vAmadevane uttara dalamAM pUje. tyAra bAda moha, mada, nidrA, mAyA, mRtyu, bhaya ane jarA e sAta saMkSepathI aghoranI kalA kahI che. dakSiNa taraphanA dalamAM aghorane pUje. nivRtti, pratiSThA, vidyA ane zAMti e cAra tapuruSanI kalA kahI che. pUrvanA dalamAM tatparuSane pUje. tArA, sutArA, taraNI, tArayaMtI ane sutAraNI e pAMca IzAna devanI kalA che. prayatnapUrvaka mahAdevanA caMdranI pUjA kare. karNikAnA madhyamAM IzAna mahAdevanI pUjA kare. ADatrIsa kalAo ane pAMca tattvothI yukta maMdirane je jANato nathI te zivane jANato nathI. zaivasAdhue rANIne A pramANe samajAvyuM eTale niraMtara ja tenuM mana mahAdevamAM rahevA lAgyuM. (890). ekavAra tene chaThTha-akrama vagere tapathI kAyAne kraza karI nAkhanArA koI jaina muninAM darzana thayAM. pachI teNe bahumAna pUrvaka te muninI sevA zarU karI. teNe munine dhyAna kevuM hoya ema pUchyuM. agItArtha hovAthI munie kahyuM: bhikSA AdinA samaye daMDane ame hAthamAM rAkhIe chIe. ane IryApathikA pratikramaNa AdinA samaye daMDane AgaLa karIne 1. sogAta, vAmadeva, mora, tapuruSa ane phrAna e pAMca mahAdevanI (vividha AkAranI) mUrtio che. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 414 tenuM dhyAna karIe chIe. A sAMbhaLIne rANIne A jaino dhyAnamArgathI bahAra rahelA che (=emane dhyAnanuM jJAna nathI) AvA vicArathI dayA AvI. (891) rANIne khinna pariNAmavALI jANIne te sAdhue pote rANIne je kahyuM hatuM te gItArtha koika AcAryane jaNAvyuM. te AcArye avasara pAmIne rANIne jainazAsanamAM je dhyAna che te jaNAvyuM. te A pramANe--amArA matamAM A eka dhyAnamArga che- arihaMtanuM dhyAna saMpUrNa caMdrasamAna vadanavALA, parivAra sahita siMhAsane birAjamAna, kevalajJAnathI ujvala ane zveta varNavALA arihaMta bhagavAnanuM dhyAna karavuM. pachI teNe A dhyAnano svIkAra karyo. dhyAnamAM vikSepa thatAM tene kautuka thayuM. tethI teNe AcAryane pUchyuM: dhArmika vagere loka samavasaraNamAM keTalA dUra sudhI praveza karI zake? AcArye kahyuM: deva sudhI. ahIM abhiprAya A che--jyAre bhagavAna dezanA ApavA mATe upasthita thAya che tyAre kyAreka eka ja mahardhika vaimAnika deva traNa killAvALuM, azokavRkSa vagere ATha prAtihAryothI yukta, yojana pramANa vistAravALuM samavasaraNa banAve che. cAreka bhavanapati vagere sarva prakAranA devo samavasaraNa banAve che. te samavasaraNamAM pAlakhI vagere yAna ane ratha vagere vAhana trIjA killAmAM praveze che=rahe che. je tiryaMco kevaLa bhaktithI AkarSAine Ave che te hAthI ane azva vagere tiryaMcavizeSo bIjA killAmAM praveza kare che=2he che. bAkInA dhArmika devo, dAnavo ane mAnavo jyAM arihaMta che tyAM sudhI (trIjA killAmAM) praveza kare che. (892) jyAre rANI nizcala cittavALI thai tyAre gurue tene kahyuM: meM je A dhyAnanI prakriyA jaNAvI che te anyadarzanIomAM nathI. rANIe gurunA A kathanano svIkAra karyo. gurue tene kahyuMH dhyAnanA arthI bIjA paNa jIve tevA prakAranA bhagavAnane hRdayamAM dhAraNa karIne deva-dAnava vagerenI jema deva sudhI (trIjA killAmAM) praveza karavo. tyAra bAda sADA traNa kalAothI yukta bhagavAnanuM dhyAna karavuM. ahIM jJAnAvaraNIya vagere ATha karmarUpa ATha kalA che. temAMthI bhagavAnanI ghAtI karmarUpa cAra kalA ane keTalIka AyuSyakarmakalA kevalajJAnanA udaya vakhate kSINa thai gai che. AthI sADA traNa kalA bAkI rahe che. AthI kevaLInA vihAra kALa sudhI (=nirvANa na pAme tyAM sudhI) sADA traNa kaLAothI yukta bhagavAnanuM dhyAna karavuM joie. A ja zAstrakAre (=zrI haribhadrasUri mahArAje) brahma prakaraNamAM kahyuM che ke "je rAgAdithI rahita che ane dharma vagere badhuM sAkSAt ekI sAthe Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 415 paramArthathI jANe che te sarvajJa satpuruSone mAnya che. (1) te suMdara ane prazasta sADA traNa kaLAothI yukta che. tenI sADA cAra kaLAo kSINa thayelI che. te sarva puruSArthothI virAma pAmela che, arthAt have tene koI puruSArtha karavAno raheto nathI. aSTa prAtihArya Adi bAhya lakSmIthI ane anaMtajJAnAdithI AMtara lakSmIthI yukta che. manuSyo, suro ane asurothI pUjAyela che. (2) anvarthanA saMbaMdhathI te mahAdeva, arhan ane buddha evA satya ane prazasta nAmothI stuti karAya che. (3)" siddhanuM dhyAna AnAthI bIjuM dhyAna siddha svarUpanuM karavuM joie. kahyuM che ke-(1) anaMtajJAnadarzanathI yukta, samyaktva vagere guNothI yukta, anaMtabhavamAM je zarIradhAraNa karyuM hatuM ane aMte choDyuM hatuM te zarIranA AkArane dhAraNa karanArA, (2) AkArasahita, AkArarahita, rUpathI rahita, jarAthI rahita, mRtyuthI mukta, svacchasphaTikamAM pratibiMbita thayelA jinabiMba jevA, lokanA agrabhAga rUpa zikhara upara ArUDha thayelA, sukharUpa saMpattine dhAraNa karanArA, sarva prakAranA duHkhathI rahita ane malinatAthI rahita (=nirmala) evA siddha paramAtmAnuM dhyAna karavuM. (3) jevI rIte svaccha abhrakanA gharamAM rahelA dIpakanuM darzana gharanI bahAra rahelA mANasone paNa thAya che. tema A bIjA paNa dhyeyanA dhyAnano abhyAsa karavAthI paramAtmAnAM darzana thAya che. (893) pachI gurue tene kahyuMH zaiva sAdhuoe vidyA, maMtra, taMtra ane AtmarakSA vagere je kaMI kahyuM che te badhuM tattvahIna che. eka tarapha gurue zaiva sAdhue kaheluM badhuM tattvahIna che ema kahyuM ane bIjI tarapha ene paNa e badhuM tattvahIna jaNAyuM. AthI te dvidhAmAM paDI ke pUrve meM pramANa tarIke je dhyAnamArga svIkAryo hato te tattvahIna thayo. te pramANe A (AcAryazrIe kahelo) dhyAnamArga paNa bhaviSyamAM tattvahIna kema na thAya? evI zaMkA thai. pachI gurunA bIjAomAM na hoya tevA jJAna, kriyA ane upazama vagere guNone jotI te jAte ja dRDhazraddhAvALI banI. pachI teNe vicAryuM ke A guru satya che. pachI teNe pharI gurune pUchyuM: he bhagavan! tattva zuM che? gurue kahyuMH dhyAna, adhyayana, devapUjAdi ane sAdhudAna vage2e je anuSThAna jyAre ka2vAnuM ucita hoya te anuSThAna tyAre karavuM e tattva che. (894) aucitya vinA A ja anuSThAna karavuM e chAtraratnaparIkSAtulya che, ane ucita kAryanuM 1. bhagavAnanAM karmo prazasta hovAthI kaLAo suMdara che. 2. anvartha eTale arthane anusaranAra vyutpattivALo zabda. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 upadezapada : bhAga-2 sadA prAyaH aMtarAyabhUta jANavuM, arthAt A ja anuSThAna karavuM evA AgrahanA kAraNe bIjuM je anuSThAna ucita hoya te anuSThAna thaI zakatuM nathI. (895). chAtraratnaparIkSAnuM dRSyata A pramANe che-koI vidyArthIe sAMbhaLyuM ke patnInA ratnathI saMyukta kaMThAbharaNa vagere AbhUSaNathI saMpattinI prApti thAya che. A sAMbhaLIne te jIvananA bIjA upAyono tyAga karIne ratnanI parIkSAmAM (=ratnone parakhavAmAM lAgI gayo. AthI te bhojana ane vastrAdithI bhraSTa thayo. (896). e pramANe dhyAnathI mokSa maLe che" evuM sAMbhaLIne dhyAna sivAyanA guru vinaya, zAstrAbhyAsa vagere vihita anuSThAnano tyAga karIne kevaLa dhyAnamAM ja lAgelo paNe avazya sarva ucitathI bhraSTa thAya che. ahIM abhiprAya A che-jene bhojana ane vastrAdinuM sukha saMpUrNa che te puruSavizeSa vaibhavanI AkAMkSAthI ratnanI parIkSAmAM lAge e enA mATe yogya gaNAya. (paNa jene khAvA-pIvAnuM ane paheravA-oDhavAnuM sukha pUrNa nathI te ratnanI parIkSAmAM lAge che tenA mATe yogya nathI) te rIte jeNe sAdhunA sarva AcAronuM zikSaNa meLavI lIdhuM che, dharmadhyAna-zukladhyAnane yogya sUtrArthano samyagu abhyAsa karI lIdho che, te sAdhune vihita anya anuSThAnane bAdhA na pahoMce tema, pUrve kaheluM ja dhyAna ucita che. zrAvakone paNa vihita anya anuSThAnane bAdhA na pahoMce tema yogya samaye namaskAra mahAmaMtra vagerenuM dhyAna ucita ja che. (897). pachI AcAryazrIe rANIne sAdhu-zrAvaka dharmanI prarUpaNA rUpa zuddha dezanA ApI. tene dezanA pariNamI. pachI teNe aNuvratAdino svIkAra karyo. A pramANe gItArtha prAyaH svaparanuM kalyANa kare che. (898). atha dvitIyajJAtaM gAthAdazakena bhAvayatisaMmucchimapAo savaNadubbalo ceva koi rAyatti / uttamadhammAjoggo, saddho taha kuparivAo ya // 899 // risimittadaMsaNeNaM, AuTTo pUyadANaniraotti / aNNApohAhigaraNakaha vipariNao ya mukkhatti // 900 // gIyaniveyaNamAgama, tabbhAvAvagama puccha kiM tattaM / aigaMbhIraM sAhaha, jai evaM suNasu uvautto // 901 // 1. "kevaLa dhyAnamAM ja lAgelo paNa" e sthaLe rahelA paNa zabdano artha A pramANe che-jo kevaLa dhyAnamAM ja lAgelo paNa avazya sarva ucitathI bhraSTa thAya che to pachI kevaLa ratnanI parIkSAmAM lAgelo vidyArthI sarva ucitathI bhraSTa thAya temAM to zuM kahevuM? Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417: upadezapada : bhAga-2 satthimaIe mAhaNadhUyA sahiyA vivAhabheotti / sutthAsutthe ciMtA, pahuNagamaNe visAotti // 902 // pucchA sAhaNa pAvA, dUhava mA kuNa karemi te goNaM / mUligadANaM gamaNaM, tIe appattiya paogo // 903 // goNattaM vidANA, gomIlaNamannapAsaNaNNAe / kahaNaM maNuo tIe, kaha puNa mUlAe sA kattha // 904 // Naggohatale savaNaM, NiyattaNA ciMta savvacaraNaMti / pattA maNuo evaM, iha esA dhammamUlatti // 905 // tA AheNaM ihayaM, uciyatteNamavirohao jatto / kAyavvo jaha bhava goNavigamao jIvamaNuyattaM // 906 // tosA sAsaNavaNNo, pUjA bhattIe bIjapakkhevo / evaM NANI bAhullao hiyaM ceva kuNaitti // 907 // eyArisao loo, kheyaNNo haMdi dhammamaggammi / buddhimayA kAyavvo, pamANamii Na uNa sesovi // 908 // have bIjA dRSTAMtane daza gAthAothI vicAre che- gAthArtha-TIkArca-eka rAjA hato. te asaMjJI tulya hato, eTale ke yogya-ayogyano vicAra karavAmAM asamartha hato. ethI ja te deva-guru-dharma saMbaMdhI je kaMI sAMbhaLavA maLe te sAMbhaLato hato. ethI deva-dharma vagereno vibhAga karIne koI amuka deva-dharmane svIkAravAmAM asamartha hato. tathA teno parivAra paNa kuzikSaNathI zikSita hato. Ama chatAM te svabhAvathI ja dharmamAM zraddhALu hato. (899) ekavAra teNe tevA prakAranA ajJAna jaina sAdhune joyA. mugdha dharmazraddhALu hovAnA kAraNe te sAdhu pratye tene AkarSaNa thayuM. AthI rAjA te sAdhunI abhutthAna vagere pUjA karavA lAgyo, ane vastra-pAtra-AdinuM dAna karavA lAgyo. te sAdhue koivAra rAjAnI AgaLa bauddha vagere dharmanuM khaMDana karyuM. te A pramANe-anya darzanIo sanmArga upara dveSa rAkhe che ane kumArgane AgaLa kare che, arthAt kumArgano upadeza Ape che. temane traNa-sthAvara vagere jIvonuM jJAna nathI, tathA traNa-sthAvara vagere jIvonuM rakSaNa karavAnA upAyanuM jJAna paNa nathI. A sAMbhaLIne rAjAne manamAM thayuM ke A sAdhu mUrNa che ke je anyadarzana pratye IrSyAthI bharelo che. AvA vicArathI rAjA te sAdhu pratye virakta banI gayo. (00) Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 upadezapada : bhAga-2 - te sAdhue gItArtha AcAryane kahyuM ke A rAjA mArI prarUpaNAthI vipariNAma pAmI gayo che. pachI avasare AcAryanuM rAjAnI pAse AvavAnuM thayuM. tethI AcAryane rAjAnA bhAvanuM jJAna thayuM. avasare rAjAe AcAryane puchyuM- he bhagavan! tattva zuM che? AcArya kahyuM: tattva atigaMbhIra che, jAte ja jANI zakAya tevuM nathI. rAjAe kahyuM: jo tattva A pramANe atigaMbhIra che ane jAte jANI zakAya tema nathI to mane tattva kaho. gurue kahyuM upayogavALA thaIne sAMbhaLo. (901) svastimatI nagarImAM koI brAhmaNaputrI hatI. tenI eka sakhI hatI. samaya jatAM te beno bhinna sthaLe vivAha thavAnA kAraNe te be judI thaI. ekavAra brAhmaNaputrIne sakhInI sukha-duHkhanI vAta sAMbhaLIne ciMtA thaI. AthI te jAte ja mahemAna tarIke tenA ghare gaI. teNe sakhIno viSAda joyo. (902) tethI teNe viSAdanuM kAraNa pUchyuM: sakhIe kahyuM: huM pApI chuM, jethI patinA daurbhAgyane pAmI chuM, arthAt huM patine apriya banI chuM. brAhmaNaputrIe kahyuM tuM kheda na kara. huM tArA patine vanaspatinA mULiyAnA prabhAvathI baLada banAvI dauM chuM. pachI sakhIne mULiyuM ApIne brAhmaNaputrI potAnA sthAne gaI. pachI sakhIe "AnAthI huM lAMbA kALa sudhI apamAnita karAI chuM" evA AzayathI patine mULiyAnuM cUrNa khavaDAvyuM. (903) maNi-maMtra-auSadhiono prabhAva aciMtya hoya che. AthI teno pati baLada banI gayo. patine baLada thayelo joIne te khinna banIne vicAravA lAgI ke A puruSa kevI rIte thaze? pachI tene caravA mATe baLadonA ToLAnI sAthe karyo. pote tenI pAchaLa phare che. ekavAra vaDanI zAkhA upara rahelA vidyAdhara yugale te baLadane joyo. vidyAre patnIne kahyuM. A manuSya hovA chatAM (prayogathI) baLada thayelo che. patnIe vidyAdharane pUchyuM: A pharI manuSya kevI rIte thaze? vidyAdhare kahyuM: mULiyAthI. vidyAdharIe pUchyuM: A mULiyuM kyAM che? (904) vidyAdhare kahyuM: A ja vRkSanI nIce che. A pramANe kahIne vidyAdhara yugala aMtardhAna thaI gayuM. A saghaLo vRttAMta vaDanI nIce rahelI baLadanI patnIe sAMbhaLyo. pachI te ghare gaI. A mULiyuM kevI rIte maLe ema vicAravA lAgI. pachI vaDanI nIce rahelo badho cAro carAvavAnuM zarU karyuM. ema karatAM mULiyuM khAvAmAM AvI gayuM. mULiyuM khAvAthI te manuSya thaI gayo. A datathI prastuta gaMbhIra tattvanI vicAraNAmAM viparItajJAna rUpa pazubhAvane dUra karavA mATe dharmarUpa mULiyuM samartha che. AthI dharmarUpa mULiyuM meLavavuM joIe. (05) Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 419 - lokamAM aneka prakAranA deva-guru-dharma pravartelA che. tethI jyAM sudhI amuka ja devaguru-dharma satya che evuM samyaka jJAna na thAya tyAM sudhI sarvadevonI ArAdhanA karavA dvArA dharmatattvane prApta karavAno prayatna karavo joie. temAM sarvadevonI ArAdhanA ucita rIte karavI joIe, eTale ke je deva jeTalI bhakti karavAne yogya hoya tenI teTalI bhakti karavI joie. tathA A prayatna avirodhathI karavo joIe, eTale ke ziSTa lokamAM dhanopArjanAdinI je nIti rUDha hoya te nItinuM ullaMghana karyA vinA pratna karavo joie. tamAre te rIte prayatna karavo joIe ke jethI saMsAra avasthArUpa baLada avasthA dUra thAya ane karmathI rahita kevaLa jIvarUpa manuSyapaNAnI prApti thAya. (906) A sAMbhaLIne rAjAne pramoda thayo ke aho! AmanuM mAdhyacca mahAna che. pramodanA kAraNe jainadarzananI prazaMsA thaI. teNe jainazAsananuM gaurava karyuM. jainadarzananI bhaktithI rAjAe AtmArUpa khetaramAM dharmabIjanI vAvaNI karI. A pramANe (FpUrvokta gItArtha AcAryanI jema) jJAnI moTA bhAge hita ja kare che. (907) AthI buddhimAna manuSya zruta-cAritranI ArAdhanA rUpa dharmamAM AvA ja (=jaNAvelA AcAryanA jevA ja) nipuNa lokane pramANa karavo joie. agItArthane pramANa karavAthI anartha thato hovAthI (ukta sivAya) anyalokane pramANa na karavo joIe. anya loka uktalokanA jevo AkAra dhAraNa karato hoya to paNa anyalokane pramANa na karavo joIe. kemake vastuono (bahArathI) paraspara AkAra samAna hovA chatAM vicitra zaktinA kAraNe (aMdarathI) bheda hoya che. (908) Aha-yadyevamalpa eva lokaH pramANIkartavyaH syAt, tathA cAlpalokaparigRhItatvena dharmo nAtyarthamAdeyatAM nIto bhavediti manasi paribhAvayato bhavyAn zikSayannAha bahujaNapavittimettaM, icchaMtehiM ihaloio ceva / / dhammo Na ujjhiyavvo, jeNa tahiM bahujanapavittI // 909 // bahujanapravRttimAtraM gatAnugatikarUpaM lokarUDhimevecchadbhiriha dharmacintAyAM laukikazcaiva lokarUDha eva dharmo himapathajvalanapravezabhRgupAtAdilakSaNo nojjhitavyaH, yena tatra dharme bahujanapravRttirlakSakoTyAdisaMkhyalokasamAcArarUpA dRzyate // 909 // A pramANe to alpa ja lokane pramANa karavAnuM thAya, ethI dharmane svIkAranAra loka alpa hoya, alpalokathI svIkArAyelo hovAnA kAraNe dharma atizaya Adeya na bane, A pramANe manamAM vicAratA graMthakAra bhavyajIvone zikSA ApatA kahe che Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 upadezapada : bhAga-2 gAthArtha--ahIM mAtra bahujanapravRttine icchanArAoe laukika dharma na choDavo joIe. kAraNa ke temAM bahujananI pravRtti che. dArtha-Hi=dhanI viyaa29||mi. mAtra bahujanapravRttine=gatAnugatika rUpa lokarUDhine. saudo :30 dharma. tAtparyArtha-jemAM ghaNA loko pravRtti kare tevA dharmane icchanArA lokoe lokamAM rUDha thayela himapatha (=barapha upara cAlavuM), agnipraveza, bhRgupAta (parvatanA zikhara uparathI bhUsako mAravo) vagere dharmano tyAga na karavo joIe. kemake te dharmamAM lAkho-kroDo vagere (uel) saMdhyAmai lonu aay29|| hepAya che. (808) tA ANANugayaM jaM taM, ceva buheNa seviyavvaM tu / kimiha bahuNA jaNeNaM, haMdi Na seyasthiNo bahuyA // 910 // 'tat' tasmAdAjJAnugataM sarvajJapravacanapratibaddhaM yadanuSThAnaM tadeva mokSAbhilASiNA budhenottamaprakRtinA puruSeNa sevitavyam / tuH pAdapUraNArthaH / kimiha dharmakaraNe 'bahunA janena' svacchandacAriNA lokena pramANIkRtena? handIti pUrvavat / na 'zreyo-'rthino' nirvANAbhilASiNo bahavo janA yataH // 910 // gAthArtha-TIkArtha-tethI je anuSThAna sarvajJavacanane anusaranAruM hoya te ja anuSThAna mokSAbhilASI uttama prakRtivALA puruSe sevavuM joIe. dharmakAryamAM svacchaMdAcArI ghaNA lokane pramANa karavAnuM zuM kAma che? kAraNake mokSanA abhilASI jIvo ghaNA hotA nathI. (910) etadeva bhAvayatirayaNatthiNo'tithovA, taddAyArovi jaha u loyammi / iya suddhadhammarayaNatthidAyagA daDhayaraM NeyA // 911 // . 'ratnArthinaH' padmarAgapuSparAgAdiprastarakhaNDAbhilASiNo'tistokAH paJcaSAdirUpAH, 'tadAtAro'pi' ratnavikretAro'pi 'yathA tu' yathaivAtistokA loke 'ghRtatailadhanadhAnyAdivANijyakAriNi jane / ityevaM zuddhadharmaratnArthikrAyakA nirvANAvandhyakAraNasamyagdarzanAdizuddhadharmaratnArthino bhavyajIvAH, taddAyakAzca guravaH svabhAvata eva bhavodvignA 1. mokSAyaiva tu ghaTate, viziSTamatiruttamapuruSaH-(zrI tattvArthASirAma saMoisRs u. 5) mA kyanane bho sAbhe rAjAne thAre mahA mokSAbhilASiNA badhenottamaprakatinA vo pasyA cha. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 421 labdhAgamarahasyAH, ata eva mokSamArgakaratayo dRDhataramatyarthaM jJeyA atistokA iti // 911 // A ja viSayane vicAre che- gAthArtha-jevI rIte lokamAM rananA arthI ane ratnane vecanArA atizaya alpa hoya che, tema zuddha dharmarUpa ratnanA arthI ane tenA dAtA atizaya alpa jANavA. TIkArya-jevI rIte ghI-tela ane dhana-dhAnyAdino vepAra karanAra lokamAM (ghI-tela AdinA arthI ghaNA hoya che, ane tene vecanArA paNa ghaNA hoya che. paNa) mANeka ane pokharAja vagere ratnanA arthI jIvo pAMca-cha vagere atialpa hoya che ane ratnane vecanArA jIvo paNa atizaya alpa hoya che. tema mokSanuM avaMdhya kAraNa evA samyagdarzanAdi zuddha dharma rUpa ratnanA arthI bhavyajIvo atizaya alpa hoya che, ane tevA dharmarUpa ratnane ApanArA guruo paNa atizaya alpa hoya che. samyagdarzanAdi zuddhadharmanA dAtA guruo svabhAvathI ja bhavathI uddhagni, zAstrarahasyanA jJAtA ane ethI ja kevaLa mokSamArgamAM ja dRDha prItivALA hoya che. (911) atra hetumAhabahuguNavihaveNa jao, ee labbhaMti tA kahamimesu / eyadaridANaM taha, suviNevi payaTTaI ciMtA // 912 // bahubhirguNairakSudratAbhiH, bahunA ca vibhavena dhanena dhAnyAdisampattirUpeNa yata etAni ratnAni zuddhadharmazca labhyante, bahubhirguNairdharmo labhyate, vibhavena tu bahunA ratnAnItyarthaH / tataH kathameteSu ratneSu dharme 'caitadaridrANAM' bahuguNavibhavazUnyAnAM tathA guNaratnaspRhAprakAreNa 'svapne'pi' nidrAyamANAvasthAyAmapi pravarttate cintA, sarvacintAnAM prAyaH svaprAptyanusAreNa loke pravRttidarzanAt // 912 // ahIM hetune kahe che gAthArtha-kAraNa ke dharma ane ratno anukrame ghaNA guNothI ane vaibhavathI maLI zake che. tethI ghaNA guNothI ane vaibhavathI rahita jIvone svapnamAM paNa dharmanI ane ratnonI spRhA ane (meLavavAnI) ciMtA kevI rIte thAya? TIkArya-zuddhadharmane ane ratnone lenArA ane ApanArA atizaya alpa hoya che enuM kAraNa e che ke zuddhadharma akSudratA vagere ghaNA guNothI ane ratno dhAnyAdi ghaNI saMpattithI meLavI zakAya che. tethI bahuguNothI ane ghaNA vaibhavathI rahita jIvone svapnamAM paNa dharmanI ane ratnonI IcchA ane (meLavavAnI) ciMtA kevI rIte thAya? kAraNa ke Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 * upadezapada : bhAga-2 lokamAM saghaLI ciMtAo prAyaH potAne jeTaluM prApta thayuM hoya tenA anusAra thatI jovAmAM Ave che. (912) etadeva savizeSaM bhAvayatidhaNNAisu vigaicchA, vatthahiraNNAiesu taha ceva / tacciMtAe vuimakkA, duhAvi rayaNANa jogatti // 913 // 'dhAnyAdiSu' dhAnye zAligodhUmAdau, AdizabdAd mahiSyAdiSu ca 'vigatecchA' uparatavAJchAH, tathA vastrahiraNyAdikeSu' vastrANi cInAMzukAdIni, hiraNyaM ghaTitakanakAdi, AdizabdAdanyavicitravastugrahaH, tatasteSu tathA caiva vigatecchA eva, ata eva 'taccintA' dhAnyAdigrahaNavikrayabuddhistayA 'vimuktA' vikalA dvidhApi 'ratnAnAM yogyAH' dharmaratnasya dravyaratnAnAM cAhA' bhavantItyarthaH / iti prAgvat // 913 // A ja viSayane vizeSathI vicAre che gAthArtha-dhAnyAdinI ane vastra-suvarNAdinI icchAthI ane meLavavA AdinI ciMtAthI rahita jIvo baMne prakAranA ratnone mATe yogya thAya che. TIkArya-je jIvo cokhA ane ghauM vagere dhAnyanI, bheMsa Adi pazu vagerenI, cInAMka vagere vastronI, ghaDeluM suvarNa vagerenI, ane bIjIpaNa tevI vividha vastunI IcchAthI rahita che, ane ethI ja dhAnya vagerene levAnI ane vecavAnI buddhithI rahita che, te jIvo dravyaratna mATe ane dharmaratna mATe yogya thAya che. ahIM tAtparya e che ke-je jIvo Arthika dRSTie saddhara nathI ane ethI dhAnya vagere pUratA pramANamAM meLavI zakatA nathI te jIvomAM satata dhAnya vagere meLavavAdinI IcchA ane ciMtA rahetI hoya che, AthI teone mUlyavAna ratnone meLavavAnI icchA ane ciMtA kevI rIte thAya? je jIvo Arthika dRSTie saddhara hoya te ja jIvo dhAnya vagerene meLavavAdinI icchAthI ane ciMtAthI mukta hoya che, AthI te jIvo mUlyavAna ratno meLavavA mATe yogya thAya che. dharmarUpa ratnane AzrayIne artha A pramANe che-je jIvo saMsArathI udvigna banyA che ane ethI dhAnya vagerene meLavavAdinI IcchAthI ane ciMtAthI rahita banyA che te jIvo dharmarUpa ratna meLavavAne yogya che. ahIM sarvaviratinI apekSAe dhAnya vagere meLavavAnI taddana IcchAthI ane tadana ciMtAthI rahita banelA jIvo samajavA. samyagdarzanAdi dharmanI apekSAe dhAnya vagerenI AsaktithI ane tIvra ciMtAthI rahita banelA jIvo samajavA.] (913) Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 423 adhunA vyatirekamAhaje puNa thevattaNao, eesuM ceva avigaecchatti / te eyANa ajoggA, aiNiuNaM ciMtiyavvamiNaM // 914 // ye punaH puNyavikalAH stokatvatastucchatvena dhanAdInAmeteSveva dhAnyAdiSvavigatecchAstadabhilASiNaH, iti pUrvavat, te puruSA eteSAM dravyaratnAnAM dharmaratnasya cAyogyA vartante / atinipuNaM sUkSmAbhogasaMgataM yathA bhavatyevaM cintayitavyamAlocanIyamidaM pUrvoktaM vastviti // 914 // have A ja viSayane viparIta rIte kahe che gAthArtha-TIkArtha-puNyahIna je puruSo dhanAdi alpa hovAnA kAraNe dhAnyAdinI ja icchAvALA che te puruSo dravyaratno mATe ane dharmaratna mATe ayogya che. A viSaya sUkSma upayoga pUrvaka vicAravo. [ahIM dharmaratnane AzrayIne artha A pramANe che-puNyahIna je jIvo dhanAdimAM Asakta hovAnA kAraNe dhAnyAdinI ja icchAvALA che te puruSo dharmaratna mATe ayogya che.] (914) atha pUrvagAthoddiSTaM guNavibhavaM dharmaratnArthinAM dhAnyAdirUpatayA parikalpya nidarzayannAhaakkhuddAI dhaNNAiyA u vatthAiyA u viNNeyA / majjhatthAI ii ekkavIsaguNajogao vihavo // 915 // ____akSaudryAdayo'kSaudryamakSudratA, AdizabdAd rUpavattva-saumyAkRtitva-janapriyatvA'krUratvA-'bhIrutvA'zaThatva-dAkSiNyaM-lajAlutva-dayAlutvaM grhH| tato'kSaudrayamAdiryeSAM dazAnAM guNAnAM te tathA / kimityAha-dhAnyAdayo varttante dhAnyadhanAdikalpA ityarthaH / tuH puurvvt| vastrAdayastu vijJeyA maadhysthyaadyH| vastrAdikalpA mAdhyasthyAdaya ekAdazaguNA ityarthaH / atra mAdhyasthyaM mdhysthvRttitvN| AdizabdAt saumyadRSTi tv-gunnraagitv-stkthaasupkssyukttv-diirghdrshitv-vishessjnytvvRddhaanugaamitv-viniittv-kRtjnytve-prhitaarthkaaritvN-lbdhlksstvgrhH| ityevamekaviMzatiguNayogato dhArmikasya guNavibhavo bhaavniiyH| yathA hi pUrvaM dhAnyAdiguNaprAptau kuTumbanirvAhahetubhUtAyAM, pazcAd vastrAdiprAptau ca satyAM ratnavANijyaM kurvan vyavahArI samabhilaSitasiddhasiddhibhAvena sarvAMgakalyANabhAg bhavati, tathA'kSaudrayAdiguNayogena Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 upadezapada : bhAga-2 prAk,pazcAd mAdhyasthyAdiguNayogataH paripUrNaikaviMzatiguNayogavibhavena zuddhadharmaratnaprAptiyogyo bhavatIti // 915 // have pUrva gAthAmAM kahela dharmarUpa rananA arthI jIvonA guNarUpa vaibhavane dhAnyAdi rUpe kalpIne batAvatA graMthakAra kahe che : gAthArtha-akSudratA vagere dazaguNo dhAnyAdi samAna ane mAdhyastha vagere agiyAraguNo vastrAdi samAna jANavA. A pramANe ekavIsaguNanA yogathI dhArmikajIvano guNavaibhava vicAravo. TIkArtha-akSudratA, rUpa, saumyAkRti, janapriyatva, akrUratA, nirbhayatA, azaThatA, dAkSiNya, lajA ane dayA A daza guNo dhAnyAdi samAna che. mAdhyastha, saumyadRSTi, guNAnurAga, satkathA, supayuktatA, dIrdhadaSTi, vizeSajJatva, vRddhAnugAmitva, vinaya, kRtajJatA, parahitArthakaraNa ane labdhalakSatA A agiyAraguNo vastrAdi samAna che. A rIte ekavIsa guNanA saMbaMdhathI dhArmika jIvano guNavaibhava vicAravo. jevI rIte pahelAM kabanA nirvAhanuM kAraNa evI dhAnya vagere mukhya nirvAhaka vastunI prApti thaye chate ane pachI vastrAdinI prApti thaye chate ratnano vepAra karanAra vepArI ISTanI nizcita siddhi thavAnA kAraNe saMpUrNa kalyANano bhAgI thAya che. tevI rIte pahelAM akSudratA vagere guNonA yogathI ane pachI mAdhyacyAdi guNonA yogathI, e rIte paripUrNa ekavIzaguNono yogarUpa vaibhavathI zuddhadharmarUpa ratnanI prAptine yogya thAya che. (915) nanu yadi pUrvoktakaviMzatiguNavibhavayogena dharmaralAdhikAriNo nirUpyante, tat kimekA- . diguNahInA anadhikAriNa evetyAzaGkyAha pAyaddhaguNavihINA, eesiM majjhimA muNeyavvA / etto pareNa hINA, dariddapAyA muNeyavvA // 916 // panArthena'a vmataiiomrvihInA bina "teSAM' gukhAna maththA madhyama', pamadhyamA' navacAza "yA' jJAtavyA: 'phato' vimA trivat " nA takiyA?' pUrvoktaguNAdhAnApekSayA nirdhanA muNitavyAH, na te zuddhadharmaratnayogyA ityarthaH // 916 // jo pUrvokta ekavIsa guNorUpa vaibhavanA yogathI jIvo dharmarUpa rananA adhikArI thAya che evuM nirUpaNa karavAmAM Ave che to zuM eka vagere guNathI hIna jIvo anadhikArI ja che? evI AzaMkA karIne graMthakAra kahe che Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 425 gAthArtha-TIkArtha-A guNomAMthI cothAbhAganA guNothI hInaguNovALA jIvo madhyama che, ardhAbhAganA guNothI hIna guNovALA jIvo paramadhyama ane jaghanya jANavA. A traNa vibhAgathI hInaguNovALA jIvo daridrasamAna jANavA, eTale ke pUrvokta guNone dhAraNa karanArA traNa prakAranA jIvonI apekSAe nirdhana jANavA, arthAt te jIvo zuddhadharma rUpa ratnane yogya nathI. (916) etadeva bhAvayatijaha ThiiNibaMdhaNesuM, dhammaM kappiMti mUDhagA loyA / taha eevi varAgA, pAyaM evaMti daTThavA // 917 // 'yathA' yena prakAreNa "sthitiH' zarIrAdinirvahaNaM, 'tannibandhaneSu' tatkAraNeSu vApIkUpataDAgAdiSu kriyamANeSu 'dharma' sugatiphalaM sukRtaM kalpayanti 'mUDhakA' nirvANamArgamajAnAnA lokA dvijAtitathAvidhA janAH, tathaite'pi guNadAridrayabhAjo jIvA lokottaramArgamavatAryamANA api 'varAkAH' kRpAspadatAmAgatAH 'prAyo' bAhulyena yatra tatraiva bahulokaparigRhIte kRtIrthagamanAdau dharmakalpanAkAriNaH, evaM pUrvoktamUDhalokavat / itiH pUraNe draSTavyaH // 917 // A ja viSayane vicAre che gAthArtha-jevI rIte mUDha loko sthitikAraNomAM dharmane kalpa che tema bicArA A jIvo paNa moTA bhAge mUDha loko jevA jANavA. TIkArtha-mUDha loko-mokSamArgane na jANanArA brAhmaNo ane bIjA paNa tevA prakAranA loko. sthitikAraNomAM=zarIrAdinA nirvAhanA sAdhanomAM. dharmane sadgati jenuM phaLa che tevA sukRtane.. bicArA=kRpAne pAtra banelA. jevI rIte mokSamArgane na jANanArA brAhmaNo ane bIjA paNa tevA prakAranA loko zarIrAdinA nirvAhanAM sAdhana evA vAva, kUvA ane taLAva vagerene karavAmAM dharmane (=sadgatidAtA sukRtane) kahyuM che, tevI rIte bicArA guNothI daridra banelA A jIvo paNa lokottara mArgamAM praveza karAvAtA hovA chatAM moTA bhAge jyAM tyAM ja ghaNA lokothI svIkArAyelA kutIrthamAM gamana vageremAM dharmanI kalpanA kare che. (917) Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 upadezapada : bhAga-2 etadeva dRSTAntena bhAvayatieeNaM ciya koI, rAyA keNAvi sUriNA sammaM / NAeNameyadiTThI, thirIkao suddhadhammammi // 918 // etenaiva yathA ratnArthinaH stokAH ityanena kazcid rAjA kenApi sUriNA 'samyag' yathAvad 'jJAtena' dRSTAntena, etadRSTirbahujanaparigRhIto dharmaH pramANamityevaM pazyan, sthirIkRtaH zuddhadharme stokataravivekilokaparigRhIte // 918 // A ja viSayane dRSTAMtathI vicAre che gAthArtha-TIkArtha-ratnanA arthI jIvo thoDA hoya che e satya dRSTAMtathI koIka AcArye ghaNA lokothI svIkArAyela dharma pramANa che evI dRSTivALA koI rAjAne alpa vivekIlokothI svIkArAyelA zuddha dharmamAM sthira karyo. (918) etadeva bhAvayatinayaraM pavesiUNaM, sAgeMdhaNadhaNNamAiThANAiM / bahugAiM daMsiUNaM, rayaNAvaNadasaNeNaM tu // 919 // 'nagaraM' pratItarUpameva pravezyAvatArya zAkendhanadhanadhAnyAdisthAnAni bahukAni prabhUtAni darzayitvA ratnApaNadarzanena tu atistokaratnavANijyahaTTadarzanenaiva, yathA hi mahArAja! atra tava nagare'tibahUni zAkendhanAdivyavahArasthAnAni, atistokAni ratnavANijyasthAnAni, tathaiva zuddhadharmagrAhiNo'tra nagarasthAnIye jane atistokA itare tvatibhUraya iti // 919 // A ja dRSTAMtane vicAre che- thArtha-2Irtha-mAyArtha ne namA praveza vIne (=32vIna) us, ATha, dhana, dhAnyAdinAM ghaNAM sthAno batAvyA, ratnanA vepAranI dukAno bahu thoDI batAvI. pachI kahyuM: he mahArAja! A tamArA nagaramAM zAka ane kASTha vagerenAM sthAno ghaNAM che. ratnanA vepAranAM sthAno bahu thoDAM che. te ja pramANe ahIM nagaranA sthAne loka che. lokamAM zuddha dharmane svIkAranArA jIvo bahu alpa hoya che, ane bIjA atizaya ghaNA hoya che. (919). yadyevaM jvaraharatakSakacUDAranAlaGkAravad duSkaraH zuddhadharmastatkiM tasyopadezena? ityAzaGkyAhaNa ya dukkaraM tu ahigAriNo ihaM ahigayaM aNuTThANaM / bhavadukkhabhayA NANI, mokkhatthI kiM Na karei? // 920 // Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 upadezapada : bhAga-2 - ra ra navatu'tunuBya, tuvarArtha, dhALio' mokSa prati vartaNUsyehaadhikRtN zuddhadharmArAdhanArUpamanuSThAnaM sarvasAvadhaviramaNarUpam / kutaH? yataH bhavaduHkhabhayAjAtijarAmaraNAdisaMsArodvegAd, jJAnI nizcitaheyopAdeyavibhAgo mokSArthaM kiM na karoti? api tu zaktyanurUpaM tatsAdhakatayA nizcitaM sarvamapi // 920 // jo ema che to nAganA mastaka upara rahela jvarane dUra karanAra maNirUpa alaMkAranI jema zuddha dharma duSkara che to zuddha dharmanA upadezathI zuM? AvI AzaMkA karIne graMthakAra kahe che gAthArtha-ahIM prastuta anuSThAna adhikArIne duSkara nathI ja. bhavaduHkhanA bhayathI jJAnI zuM na kare? TIkArya-ahIM zuddhadharmanI ArAdhanA rUpa anuSThAna prastuta che, ane te sarva sAvadya viratirUpa che. jenI spRhA mokSa pratye baMdhAyelI che tevA adhikArIne sarvasAvadya viratirUpa zuddha dharmanI ArAdhanA duSkara nathI ja. kAraNa ke janma-jarA-maraNAdi rUpa saMsArathI udvega thavAnA kAraNe jene heya-upAdeyano vibhAga nizcita thayo che tevo jJAnI mokSa mATe zuM na kare? arthAt mokSane sAdhanArarUpe (=mokSane sAdhI ApanAra tarIke) je nizcita thayuM hoya te badhuM ja zakti pramANe kare. (920) etadeva bhAvayatibhavadukkhaM jamaNaMtaM, mokkhasuhaM ceva bhAvie tatte / garuyaMpi appamAyaM, sevai Na u aNNahA NiyamA // 921 // 'bhavaduHkhaM' narakatiryagAdijanmasvazarmalakSaNaM 'yad' yasmAdanantamanavadhi, anAdyanantatvAcca saMsArasya, mokSasukhaM caivApavargasukhamapyanantameva, anaagtkaalprmaanntvaat| evaM bhAvite tattve duHkhasukhasvarUpalakSaNe gurukarmabhiH saMsArAbhinandibhiH svapne'pyanadhyavaseyaM 'apramAda' nidrAvikathAdipramAdaparivarjanarUpaM 'sevate''dhitiSThati, na tvanyathoktarUpatattvajJAnAbhAve niyamAdavazyambhAvena / anyatrApyuktaM-"bhavasvarUpavijJAnAt, tadvirAgAcca tattvataH / apavargAnurAgAcca, syAdetannAnyathA kvacit // 1 // " // 921 // A ja viSayane vicAre che- gAthArtha-kAraNa ke bhavaduHkha anaMta che ane mokSasukha paNa anaMta che. A tattvanuM ciMtana karyuM chate mahAna paNa apramAda avazya kare che, anyathA nahi. TIkArya-bhavaduHkha eTale naraka ane tiryaMca AdinA janmomAM thatuM duHkha. A duHkha anaMta=aMtarahita che. kAraNa ke saMsAra anAdi-anaMta che. mokSasukha paNa anaMta ja che. kAraNa ke mokSasukha anAgata kAla pramANa che, eTale ke bhaviSyanA kALanuM jeTaluM pramANa che. teTalA Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 upadezapada : bhAga-2 pramANavALuM che. (anAgata kAla anaMta che.) A pramANe duHkha ane sukhanuM svarUpa ciMtavya chate bhArekarmI evA saMsArAbhinaMdI jIvone svapnamAM paNa jeno vicAra na Ave tevA nidrAvikathAdi pramAdanA tyAga rUpa apramAdane kare che, ukta duHkha-sukhanA svarUpanuM jJAna thayA vinA apramAda na kare. bIjA sthaLe paNa kahyuM che ke-"saMsAranA (vAstavika) svarUpanuM jJAna thavAthI, saMsAra pratye tAttvika vairAgya thavAthI ane mokSa pratye anurAga thavAthI e (duSkara dharmAnuSThAna) thAya, anyathA koI sthaLe ke koI kALe na thAya." (A viSayamAM upadeza rahasya graMthanI 181mI gAthAnI TIkAmAM upAdhyAyajI mahArAje mAnasazAstrano je niyama jaNAvyo che te bahu upayogI hovAthI ahIM teno ullekha karavAmAM Ave che-' ___phale utkaTecchAsattve tadupAyajJAnavatastadupAyapravRttAvA''lasyA'yogAt / tasyokaTecchA'bhAvaprayojyatvAd, bhavati ca bhavavairAgyAt mokSecchAyA utkaTatvamatastadvato na mokSopAyAnuSThAnasya duSkaratvamiti / / jene phalanI icchA utkaTa hoya ane phaLaprAptinA upAyonuM jJAna hoya te manuSya te upAyomAM pravRtti karavAmAM ALasa karato nathI. kAraNa ke ALasa utkaTa icchAnA abhAvathI thanArI che. bhavavairAgyathI mokSanI icchA utkaTa bane che. (jeTalA aMze vairAgya adhika hoya teTalA aMze mokSanI icchAmAM utkaTatA vadhe.) AthI mokSanI utkaTa IcchAvALAne mokSanA upAyabhUta anuSThAno duSkara nathI.) (921) etatsamarthanAryavAhaiha tellapattidhAragaNAyaM taMtaMtaresuvi pasiddhaM / aigaMbhIratthaM khalu, bhAveyavvaM payatteNa // 922 // . iha gurukA'pramAdasevAyAM tailapAtrIdhArakajJAtaM 'tantrAntare'pi' darzanAntarazAstreSvapi prasiddha atigambhIrArthaM mahAmatigamyaM, khalukyAlaGkAre, bhAvayitavyaM prayatnena // 922 // A ja viSayanuM samarthana karavA mATe kahe che- gAthArtha-TIkArtha-pramAdano atizaya tyAga karavAmAM tailapAtradhArakanuM atigaMbhIra arthavALuM (=ghaNI buddhivALA manuSyothI jANI zakAya tevuM) ane anyadarzanIonA zAstromAM paNa prasiddha dAMta prayatnathI vicAravuM. (922) etadeva gAthAnavakena darzayati- . saddho paNNo rAyA, pAyaM teNovasAmio logo / Niyanagare NavaraM koti meTThiputto Na kammagurU // 923 // Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezayadR : bhAga-2 so logagahA maNNai, hiMsaMpi tahAvihaM Na duTThati / hiMsANaM suhabhAvA, duhAvi atthaM tu duddeyaM // 924 // apamAyasArayAe, NivvisayaM taha jiNovaesapi / takkhagaphaNarayaNagayaM, sirattisamaNovaesaMva // 925 // tassuvasamaNaNimittaM, jakkho cchatto samANadiTThitti / NiuNo kao samappiya, mANikkaM sAgao tatto // 926 // avaro rAyAsaNNo, ahaMti paribohago asamadiTThI / kAleNaM vIsaMbho, tao ca mAyApaogotti // 927 // TuM rAyAharaNaM, pauhagasidvaMti pauragharalAbhe / mAhaNa pacchittaM bahubhayamevamadosa tahavitti // 928 // jakkhabbhatthaNa viNNavaNa mamatthe taM NivaM sudaMDeNa / taccoyaNa pariNAmo, viNNattI tailapatti vaho // 929 // saMgacchaNa jahasattI, khaggadharukkheva chaNaNirUvaNayA / talliccha jattanayaNaM, coyaNamevaMti paDivattI // 930 // evamaNaMtANaM iha, bhIyA maraNAiyANa dukkhANaM / sevaMti appamAyaM, sAhU mokkhatthamujjuttA // 931 // A ja dRSTAMtane nava gAthAothI vicAre che 429 gAthArtha--TIkArtha--koika nagaramAM jitazatru nAmano rAjA hato. te sarvajJadarzanamAM zraddhALu, buddhizALI, ane svabhAvathI ja paropakAranA upAyomAM kuzaLa hato. teNe potAnA nagaramAM dAna-sanmAna Adi upAyothI saMtoSa pamADIne maMtrI ane zeTha vage2e moTA bhAganA lokane jinazAsana pratye anurAgI karyo hato. kevaLa koika zreSThiputrane jinazAsana pratye anurAgI na banAvI zakyo. te zreSThiputrano zuddhabodha prApta karAvanAra AtmapariNAma bahu mithyAtva rUpa aMdhakAra samUhathI AcchAdita hato. (923) te zreSThiputra 'saMsAra mocaka' nAmanA pAkhaMDIonA saMsargathI thayelA bhramanA kAraNe anya Astikone ekAMte aniSTa evI du:khIjIvonI hiMsAne paNa duSTa(=pariNAme bhayaMkara) mAnato na hato, balke kalyANane prApta karAvanArI mAnato hato. (duHkhathI rIbAtA jIvone mArI nAkhavAmAM pApa na lAge, kiMtu dharma thAya. ema mAnato hato.) Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 upadezapada : bhAga-2 - kAraNa ke hiMsya (=hiMsA karavA yogya) jIvone sukha thAya che ane hiMsaka jIvone zubhabhAva thAya che. hiMsya jIvone hiMsA kALe thayelI pIDAnA anubhavathI pUrvabhavomAM upArjana karela asatAvedanIya karmanI nirjarA thavAnA kAraNe bhavAMtaramAM sugatinA lAbhathI sukha thAya che. (hiMsAnA kALe pIDAnA anubhavathI karmanirjarA, karmanirjarAthI bhavAMtaramAM sugati, sugatithI sukha.) hiMsaka jIvo duHkhI jIvone duraMta duHkha rUpa nadImAMthI pAra utAre che. AthI hiMsaka jIvone paropakAra thavAnA kAraNe sukRta rUpa zubhano lAbha thAya che. AthI duHkhI jIvane mArI nAkhavAmAM pApa na thAya. tathA dhana kaSTathI meLavI zakAya che, ane dhananI mUchano tyAga duSkara che. A be kAraNothI te zreSThiputra dhanane durdaya (=kaSTa ApI zakAya tevuM) mAne che. tethI sugatinA arthI jIvoe kahelI nItithI hiMsA ja karavI yogya che, paNa anya dAnAdi dharma karavo yogya nathI. (924) tathA te zreSThiputra apramAdanI pradhAnatAvALA jinopadezane paNa mastakanI pIDAnA zamana mATe takSaka nAganA phaNA ratnanA upadeza samAna nirarthaka mAne che. jemake mastaka pIDAthI bhaya pAmelA koIe kahyuM ke mane mastaka pIDA ghaNI utpanna thaI che, e mATe zuM karavuM? teNe kahyuM. takSaka nAganI phaNAmAM rahela ratna rUpa alaMkAra gaLe bAMdha, jethI jaladI ja pIDAnI zAMti thAya. jevI rIte A upadeza duSkara hovAthI nirarthaka che. tevI rIte jine kahelo A apramAdano upadeza paNa mane nirarthaka ja jaNAya che. A pramANe te zreSThiputra vicAre che. (925) tethI rAjAe vicAryuM ke agninI jema A zreSThiputra upekSA karavAne yogya nathI. tene jaina dharmano bodha pamADavA mATe rAjAe upAya karyo. te A pramANe-pakSa nAmano vidyArthI tattvo pratye san zraddhALu hato. AthI rAjAe ja tene jIvAdi padArthomAM nipuNa karyo. pachI rAjAe tene potAnuM mudrikAratna AvyuM. pachI yakSa vidyArthI rAjAno abhiprAya jANIne rAjAthI dUra thaI gayo. (arthAt pahelAM te rAjAnI sAthe saMbaMdha rAkhato hato, have teNe rAjAnI sAthe koIpaNa jAtano saMbaMdha choDI dIdho. (926) - pachI teNe zreSThiputranI pAse jaIne kahyuM: jainamatathI vAsita aMta:karaNavALo bIjo koipaNa rAjAnI najIkamAM rahe che. huM to lAgelA jainadarzana rUpa grahane utAranAro chuM. rAjAnI sAthe samAna zraddhAvALo nathI, arthAt huM rAjAnA jevI zraddhAvALo nathI. AthI rAjAne mArA upara maitrIrasa nathI. kAraNa ke samAna zIlavALA ane samAna vyasanavALA 1. vidyArthIne chAtra kahevAmAM Ave che. chAtra eTale chatravALo. vidyAnuM arthIpaNuM hovAnA kAraNe je gurunI sAthe bhame ane gurune tApa na lAge e mATe chatravALo hoya te chAtra. chAtrazabdano gurunA doSone DhAMkavA rUpa chatra jenI pAse hoya te chAtra evo artha paNa thAya. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 431 bemAM paraspara maitrIrasa hoya che. kahyuM che ke-"haraNo haraNonI sAthe, gAyo gAyonI sAthe, azvo azvonI sAthe, mUrkhAo mUrkhAonI sAthe ane buddhizALIo buddhizALIonI sAthe saMga kare che. samAnazIlavALA ane samAna vyasanavALAomAM maitrI thAya che." samaya jatAM zreSThiputrane yakSa vidyArthI upara vizvAsa thayo. tethI rAjAe pUrve je mudrikAratna ApyuM hatuM. te mudrikAratnane yakSe zreSThiputrane khabara na paDe te rIte tenA AbhUSaNomAM mUkI dIdhuM. (927) have nagaramAM pravAda pravaryo ke rAjAnuM AbhUSaNa khovAI gayuM che. paTaha vagADavAmAM Avyo ke rAjAnuM AbhUSaNa jeNe joyuM ke sAMbhaLyuM hoya te rAjAne kahe. koIe paNa kahyuM nahi. AthI nagaranA gharomAM pratyeka gharamAM jovAnuM zarU karyuM. zreSThiputranA ratnanI peTImAM rAjAnuM mudrikAratna maLyuM. AthI koTavALoe ( nagararakSakoe) tene mAravAnuM zarU karyuM. yakSe temane kahyuM ene mAro nahi. ene je prAyazcitta (daMDa) prApta thayuM che enI zuddhi vicArIne karAze. tethI zreSThiputrane ghaNo bhaya thayo. khabara paDatI nathI ke kevI rIte zuddhi thaze. pachI teNe vicAryuM ke rAjAnuM mudrikAratna coravA dvArA je doSanI saMbhAvanA che tenI apekSAe huM nirdoSa chuM to paNa zuM karuM. (arthAt huM nirdoSa hovA chatAM kaMI thaI zake tema nathI.) (928) - pachI teNe yakSane prArthanA karI ke, tuM mArA mATe rAjAne vinaMti kara ke sUkumAra (=halakA) koi daMDathI nigraha karIne mane mUkI de. tethI yakSe tene kahyuM: zarIranigraha sivAya bIjuM je prAyazcitta (daMDa) hoya tenAthI tane zikSA (=sajA) karAya tema karavA mATe huM rAjAne vinaMti karIza. zreSThiputre kahyuM: sAruM. A rIte yakSe zreSThiputrano bhAva jANI lIdho. pachI rAjAne vinaMti karI. rAjAe kahyuM. telathI pUrNa bhareluM pAtra be hAthathI pakaDIne nagaramAM pharavuM. jo telanA pAtramAMthI telanuM eka paNa biMdu nIce paDaze to avazya teno vadha karavo. (929) jIvavAnI icchAvALA teNe te zikSAno svIkAra karyo, ane kahyuM ke huM yathAzakti A kArya siddha karIza. teNe A pramANe svIkAryuM eTale cAreya dizAomAM talavAra dhArI puruSo rAkhyA ane temane sUcanA karI ke jo A A kAryamAM pramAda kare to eno atyaMta nigraha karavo. pachI teNe telathI pUrNa bhareluM pAtra upADyuM. tenA cittane vyAkSepa pamADavA mATe (=caMcala karavA mATe), trika, catuSka ane catra vagere sthAnomAM utsava goThavyo. (rastAmAM rUpavatI strIo suzobhita banIne nRtya karI rahI che. bhalabhalA mANasonuM mana AkarSAya 1. trika=jyAM traNa mArga maLatAM hoya tevuM sthAna. catuSka=jyAM cAra rastA maLatA hoya tevuM sthAna. catvara coro. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 upadezapada : bhAga-2 tevA khela-tamAsA thaI rahyA che, dUrathI soDama Ave tevI mIThAIo goThavavAmAM AvI che, bIjI paNa cittAkarSaka vividha racanAo karI che. A rIte rAjAe utsava goThavyo). jIvavAnI IcchAthI kAyika-vAcika-mAnasika vyApa vinA telathI pUrNa bhareluM pAtra rAjA sudhI laI gayo. duSkara ane ethI ja koInAthI paNa (evuM kArya karavA mATe) vicArI na zakAya tevuM kArya teNe karyuM eTale rAjAe tene kahyuM: duSkara kArya karanAra apramAda che, arthAt jenAthI duSkara paNa kArya karI zakAya tevo apramAda zakya che, azakya nathI. AthI tuM koI apramatta nathI ema khoTuM kema kahe che? zreSThiputre rAjAnI vAtano svIkAra karyo. rAjAe tene dharmamArgamAM bodha Apyo ke-jevI rIte te mAtra eka maraNanA bhayathI duSkara apramAda bhAvano svIkAra karyo, arthAt apramAdanuM sevana karyuM tema anaMta (traparimANa rahita) maraNAdi duHkhothI bhaya pAmelA ane mokSa mATe udyama karanArA sAdhuo apramAdane seve che. apramAdanuM svarUpa pUrve 921mI gAthAnI TIkAmAM jaNAvela che. (930-931) Aha-yadi jarAmaraNAdibhayAd mokSArthitayopatiSThante jIvAstataH kiM sarve bhavyA apramAdasAraM na pratipadyante? ityAzakyAha apariNae puNa eyammi saMsayAIhiM Na kuNai abhavyo / jaha evaM gurukammo, taheva iyarovi pavvajaM // 132 // 'apariNate' aGgAGgIbhAvalakSaNapariNAmamanAgate punaretasmin jinavacane 'saMzayAdibhiH' saMzayaviparyayAnadhyavasAyaivaidhuryamAnIte 'na karoti' na vidhatte 'abhavyo' nirvANagamanAna) janturyathainaM jinopadezamicchAviSayabhAvAnayanamAtreNApi, 'gurukarmA' udIrNadRDhacAritramohaH tathaivetaro'pi jantuH pariNatajinavacanasarvasvo'pi pravrajyAmapramAdarUpAm // ata eva paThyate-"sammahiTThIvi kayAgamovi aivisayarAgasuhavasao / bhavasaMkaDammi pavisai, etthaM tuha saccaI NAyaM // 1 // " // 932 // jo jIvo jarA-maraNAdinA bhayathI mokSa mATe upAsanA kare che to bhavya badhA jIvo apramAda rUpa sArano kema svIkAra karatA nathI? arthAt badhA bhavyo cAritra kema svIkAratA nathI? AvI AzaMkA karIne graMthakAra kahe che- gAthArtha-jevI rIte saMzaya AdithI hInatAne pamADAyeluM jinavacana pariNamyuM na hovAthI abhavyajIva jinavacanane karato nathI tevI ja rIte bIjo paNa bhArekarmo jIva pravajyAne svIkArato nathI. TIkArtha--abhavya mokSamAM javA mATe ayogya. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 bhArekarmI--jene dRDha cAritramohano udaya thayo che tevo jIva. bIjo--jene jinavacanano sAra pariNamyo che tevo bIjo. 433 saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAyathI hInatAne pamADAyeluM jinavacana aMgAMgI bhAve (=abheda bhAve) pariNamyuM na hovAthI abhavyajIva jinopadezane karato nathI, pravRttithI to karato nathI, kiMtu mAtra icchAthI paNa karato nathI, arthAt tene jinavacana karavAnI mAtra icchA paNa thatI nathI. tevI rIte jene jinavacanano sAra pariNamyo che tevo anyajIva paNa bhArekarmI hovAnA kAraNe apramAda rUpa pravrajyAno svIkAra karato nathI. AthI ja kahevAya che ke--"samyagdaSTi paNa ane zAstrano zAtA paNa jIva atyaMta viSayasukhanA rAgane vaza thaine satyakI vidyAdharanI jema mohathI vihvala banIne bhavasaMkaTamAM paDe che." (upa. mA. gA. 164) (932) atha prastutaM nigamayannAha evaM jiNovaeso, uciyAvikkhAe cittarUvotti / apamAyasArayAevi, to savisaya mo muNeyavvo // 933 // ' evaM ' gurukarmaNAM pravrajyApratipattyasahiSNutve sati 'jinopadeza: ' sarvajJaprajJApanArUpaH 'ucitApekSayA' yo yatpramANasyopadezasya yogyastadapekSayA 'citrarUpo' nAnArUpatayA pravarttate / iti prAgvat / 'apramAdasAratAyAmapi' apramAdaH sAraH karaNIyatayA yatra jinopadeze sa tathA tasya bhAvastattA tasyAmapi, tattasmAt 'saviSaya: ' sagocaro, 'mo' iti pUrvavat, muNitavyaH / yadA hi jinopadezazcitrarUpatayA vyavasthito'pramAdasAro'pi, tadA'punarbandhakAdInnirvANamArgaprajJApanAyogyAnadhikRtya kecitsAmAnyadezanAyAH, kecit samyagdRSTiguNayogyaprajJApanAyAH, keciddezaviratiguNasthAnakArha-prarUpaNAyAH, kecinnidhUtacAritramohamAlinyA apramattatArUpapravrajyAdezanAyA yogyA iti naavissyaa'prmtttaaprajJApanA kRti bhurUrUA prastuta viSayano upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che gAthArtha-A pramANe jinopadeza ucitajIvanI apekSAe vividha prakArano che. jinopadezamAM kartavya tarIke apramAdanI pradhAnatA hovA chatAM jinopadeza saviSaya jANavo. TIkArtha--A pramANe--bhArekarmI jIvo pravrajyAno svIkAra karavAmAM asamartha hovAnA kAraNe. ucitajIvanI apekSAe--je jIva je kakSAnA upadezane yogya hoya te jIvanI apekSAe. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 ahIM bhAvArtha A pramANe che--jinopadeza apramAdanI pradhAnatAvALo hovA chatAM vividha vyavasthAvALo che. te vyavasthA A pramANe che--mokSamArganA upadezane yogya apunarbaMdhaka vagere jIvone AzrayIne keTalAka jIvo sAmAnya dezanAne yogya che. keTalAka jIvo samyagdarzanaguNane yogya upadezane yogya che. keTalAka jIvo dezavirati guNasthAnakane yogya prarUpaNAne yogya che. cAritramohanI malinatA jemanI dUra thai che tevA keTalAka jIvo apramAda svarUpa pravrajyAnI dezanAne yogya che. A pramANe apramAdano upadeza viSayathI rahita nathI, arthAt hamaNAM kahyuM tema teno koine koi viSaya hoya che. 434 (sAdI bhASAmAM kahIe to jinano upadeza kyAreya nakAmo jato nathI. jinopadeza kyAreka apunarbaMdhaka vagere jIvone upayogI bane che, kyAreka samyagdaSTi jIvone upayogI bane che, kyAreka dezavirati jIvone upayogI bane che, to kyAreka sarvavirati jIvone upayogI bane che.) (933) adhunA svakarmagauravadoSaM parihRtya jinopadezasya duSkaratvAdikathanadvAreNAvadhIrayatAmAzAtanAvidhAyinAM tadaparijJAnadoSamAha gaMbhIramiNaM bAlA, tabbhattA mhotti taha kayatthatA / taha ceva tu maNNatA, avamaNNaMtA Na yANaMti // 934 // 'gambhIraM duravagAhamidaM jinavacanaM bAlA jaDadhiyaH, tasya jinavacanasya bhaktA ArAdhakAstadbhaktAH kila vayamiti paribhAvayanto'pi tathA, duSkaratvAdidoSodbhAvanaprakAreNa 'kadarthayanto' virAdhayantaH santastameva jinopadezaM manyamAnAH svAbhiprAyeNa zraddhAnAH, tathA'vamanyamAnA nirviSayatvakathanenAzAtayanto na jAnanti ' nAvagacchanti paramArthaM jinavacanasya yathAzaktyAnurUpapravRttyA jinavacanamidamArAdhanIyaM mavatIti 124 // have svakarma gurutA rUpa doSano svIkAra karavAnA badale jinopadeza duSkara che ityAdi kathana dvArA jinopadezanI avajJA ane AzAtanA karanArAonA jinavacana saMbaMdhI ajJAnatA rUpa doSane kahe che- gAthArtha--jinavacana gaMbhIra che. jaDabuddhi jIvo ame jinavacananA bhakta chIe ema vicAratA hovA chatAM, duSkaratvAdi doSo pragaTa karavA dvArA jinavacananI kadarthanA kare che, jinavacanane ja mAne che, ane jinavacananI AzAtanA kare che. AvA jaDabuddhi jIvo jinazAsananA paramArthane jANatA nathI. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 435 TIkArtha-jinavacana gaMbhIra che--UMDANathI muzkelIthI jANI zakAya tevuM che. jaDabuddhi jIvo ame jinavacananA bhakta=ArAdhaka chIe ema vicAratA hovA chatAM (=mAnatA hovA chatAM) jinavacana duSkara che ityAdi doSo pragaTa karavA dvArA jinazAsananI kadarthanA=virAdhanA kare che, jinopadezane mAne che-potAnA abhiprAyathI (=kalpanA mujaba) zraddhA kare che, tathA jinavacana nirviSaya che=nirarthaka che evA kathanathI jinavacananI AzAtanA kare che. AvA jaDabuddhi jIvo "jinavacanane zakti mujaba ucita pravRttithI ArAdhI zakAya che" evA jinavacananA paramArthane jANatA nathI. (934) sAmprataM sAdhuzabdapravRttinimittasya sadbhAvAjinavacanaduSkaratvadoSaM pariharannAhasiddhIe sAhagA taha, sAhU aNNatthaovi NiTThiA / rAhAvehAharaNA, te cevaM atthao NeyA // 935 // siddhara' vRtnakSayekSAyA: "sAdha' niSNAta, 'tathA tenApramattatAvidhaandvaarenn 'sAdhavo' munayo'nvarthato'pyanugatamarthamAzritya guNaniSpannAbhidhAnenApIti yAvad 'nirdiSTA' nirUpitAH zAstreSu / tathA coktaM-'samyagdarzanajJAnacAritramayIbhiH pauruSeyIbhiH zaktibhirmokSaM sAdhayantIti sAdhavaH / rAdhAvedhAharaNAd vakSyamANAt, te ca sAdhava evamapramAdasArAH santaH 'arthataH' sAmarthyAjJayAH siddhisAdhakatvena / nahyapramattatAmantareNAnyAH kAzcitpauruSeyyo mokSasAdhikAH zaktayaH santIti // 935 // ' have "sAdhu" evA zabdanI pravRttinuM je nimitta che, te nimittanA sadbhAvathI jinavacananA duSTharatvarUpa doSane dUra karatA graMthakAra kahe che- gAthArtha-antarthathI paNa sAdhuone apramAda karavA dvArA siddhinA sAdhaka kahyA che. rAdhAvedhanA dRSTAMtathI apramAdanI pradhAnatAvALA sAdhuone sAmarthyathI siddhinA sAdhaka tarIke jANavA. TIkArya-antarthathI-zabdanI vyutpattithI thatA arthane AzrayIne guNaniSpanna nAmathI. te A pramANe-samyagdarzana-jJAna-cAritramaya puruSazaktithI mokSane sAdha=siddha kare te sAdhu. siddhi sarvakarmono kSaya. sAdhaka siddha karanAra. sAmarthyathI=zabdanI vyutpatti pramANe baMdhabesatA arthathI. zAstromAM anvarthathI paNa sAdhuone apramAda karavA dvArA siddhinA sAdhaka kahyA che. rAdhAvedhanA daSTAMtathI apramAdanI pradhAnatAvALA sAdhuone sAmarthyathI(=baMdha bezatA arthathI) siddhinA sAdhaka tarIke jANavA. apramAda sivAya bIjI koI puruSazaktio mokSanI sAdhaka nathI. rAdhAvedhanuM dRSTAMta have pachInI gAthAomAM kahevAze. (935) Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 upadezapada : bhAga-2 rAdhAvedhAharaNameva gAthAsaptakenAhaiMdapura iMdadatte, bAvIsa suyA suridadatte ya / / mahurAe jiyasattU, sayaMvaro NivvuIe o // 936 // aggiyae pavvayae, bahulI taha sAgare ya boddhavve / etegadivasajAyA, saha tattha suridadatteNa // 937 // iMdaurasAmiNo puttavaMti mahurAhiveNa to dhUyA / paTThaviyatti sayaMvararAhAveheNa varamAlA // 938 // bAvIsehi Na viddhA, tevIsaimeNamaggiyAijayA / abbhAsAo viddhA, tehiM paripaMthigehipi // 939 // so tajjaeNa sai ukkhayAsipurisadga bhIio guruNA / taha gAhio tti bhettuM, jahaThTha cakke tao viddhA // 940 // rAyasuo iha sAhU, aggiyagAI kasAya purisA u / rAgaddosA khobhe, maraNaM asai bhavAvatte // 141 // rAyasuyA u parIsaha, sesA uvasaggamAiyA ettha / gAhaNa sikkhA kammaTThabheyao siddhilAbho u // 942 // rAdhAvedhanA daSTAMtane ja sAta gAthAothI kahe che uthArtha-Artha- dRSTAMtano vistArathI artha pUrva cullagapAsaga tyahi (pAMyamI) gAthAnI vyAkhyAmAM (12mI gAthAmAM) cakranA dagaMtamAM jaNAvyo che. AthI ahIM saMgraha gAthAonA akSarArthanI vyAkhyA karavAmAM Ave che. iMdrapura nagaramAM idradatta nAmano rAjA che. tenA bAvIza patnIothI thayelA bAvIza putro hatA. sureMdradatta nAmano trevIsamo putra maMtriputrIthI thayo hato. mathurA nagarImAM jitazatru rAjA hato. teNe potAnI nivRtti nAmanI kanyAne svayaMvara Apyo, arthAt tuM managamatA patinI sAthe lagna kara ema kahyuM. (936) agnikaka, parvataka, bahulI ane sAgara e cAra (dAsI putro) sureMdradattanI sAthe eka divase janmyA hatA. (937) tyAra bAda iMdrapurano svAmI uttama putrovALo che ema vicArIne mathurAnA rAjAe putrIne iMdrapura mokalI. tyAM AvelI nivRttie svayaMvaramaMDapamAM surendradatte karelA rAdhAvedhathI khuza thaIne sureMdradattanA kaMThamAM varamALA nAkhI. (38) bAvIsa Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 rAjaputro virodhI hovA chatAM (=upadrava karatA hovA chatAM) sAthe utpanna thayelA cAra caMcala dAsIputrono parAbhava karIne rAdhAvedhanA punaH punaH anuzIlana rUpa abhyAsathI sureMdradatte putaLIne vIMdhI. (939) kalAcArye tene te rIte rAdhAvedha zikhavADyo hato ke jethI teNe dAsIputrone jItIne ane sarvakAla talavArane UMcI karIne UbhelA be puruSono bhaya hovA chatAM ATha cakrone bhedIne putaLIne viMdhI. (940) ahIM upanayane kahe che--A vRttAMtamAM sureMdradatta nAmanA rAjaputranA sthAne ahIM sAdhu che, agnikaka vagere cAra dAsIputronA sthAne krodha vagere cAra kaSAyo che. hAthamAM talavAra laIne UbhelA be puruSonA sthAne rAga-dveSa che. jo sAdhu vratathI bhraSTa thAya to bhavAvartamAM anekavAra maraNa thAya. (941) bAvIsa rAjaputronA sthAne bAvIsa parISaho che. sabhAmAM rahelA zeSa lokanA sthAne upasarga Adi jANavA. 'upasarga Adi' e sthaLe Adi zabda upasarganA bhedono ja saMgraha karavA mATe che. rAdhAvedhanA zikSaNanA sthAne grahaNa-Asevana rUpa zikSA jANavI. ATha cakranA bheda samAna ATha karmono bheda che. nivRtti kanyAnA lAbha samAna mokSalAbha thAya che. (942) adhunA vyatirekamAha No aNNahAvi siddhI, pAvijjai jaM tao imIe u / eso ceva uvAo, AraMbhA vaDDhamANo u // 943 // 437 'na' naivAnyathApyanantaroktakramavaiparItyenApi 'siddhiH ' sakalakarmakSayalakSaNA prApyate 'yad' yasmAddhetoH, tat tasmAdamuSyAH siddhestveSa eva sadA'pramattatAbhyasanalakSaNa evopAyaH / kIdRgityAha - ' ArambhAt' pravrajyApratipattikAlAdArabhya varddhamAna uttarottaraguNasthAnakArohaNakrameNa / tuH pUrvavat // 943 // have UlaTI rIte kahe che- gAthArtha-anyathA paNa siddhi prApta thatI nathI. mATe prAraMbhathI vadhato apramAdano abhyAsa ja muktino upAya che. anyathA=hamaNAM kahelA kramathI UlaTI rIte. (bhavanirveda, mokSAbhilASa, cAritra apramAda e krama vinA.) siddhi=sarvakarmono kSaya. prAraMbhathI-dIkSAsvIkAranA kALathI AraMbhIne. vadhato apramAdano abhyAsa-uttarottara guNasthAnake ArohaNanA kramathI vadhato apramAdano abhyAsa. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapaE : bhAga-2 hamaNAM kahelA kramathI UlaTI rIte siddhi prApta thatI nathI. mATe dIkSAsvIkAranA kALathI AraMbhIne uttarottara guNasthAnake ArohaNanA kramathI vadhato apramAdano abhyAsa ja muktino upAya che. 438 TUMkamAM--bhAvathI dIkSA lIdhI tyArathI ja apramAdane vadhAravAno abhyAsa karavo e ja bhustino upAya che. (843) atra jJAtamAha maggaNuNa tahiM gamaNaviggha kAleNa ThANasaMpattI / evaM ciya siddhIe, taduvAo sAhudhammo tti // 944 // 'mArgajJasya' vivakSitapurasatpathavedinastatra tasminneva vartmani 'gamaNaviggha 'tti gamanaM vrajanamavighnena vyAkSepanibandhanatyAgena kurvANasya sataH kAlena yathA sthAnasamprAptirvivakSitapurasamprAptirbhavati / evameva dRSTAntoktakrameNa siddhermuktestadupAyaH 'sAdhudharmaH ' kSAntyAdiH / itiH prAgvat // 944 // ahIM dRSTAMtane kahe che-- gAthArtha--TIkArthavivakSita nagaranA sAcA mArgano jANakAra puruSa vikSepanA kAraNono tyAga karIne te ja mArge cAlyA kare to samaya jatAM tene vivakSita nagaranI prApti thAya che, e ja rIte (=dRSTAMtamAM kahelA kramathI) kSamA vagere sAdhudharma muktino sAco upAya che. (944) evaMvihaM tu tattaM NavaraM kAlovi ettha viNaNeo / Isi paDibaMdhago cciya, mAhaNavaNirAyaNAeNa // 945 // evaMvidhameva sAdhudharma eva siddherupAya ityevaMlakSaNaM tattvaM na punaranyat, navaraM kevalaM kAlo'pi duSSamAlakSaNaH, kiM punazcAritramohakSayopazamamandateti, atra sAdhudharmasya siddhayupAyatve vijJeya ISanmanAgekAdibhavavyavadhAnakArakatvena pratibandhaka eva pratiskhalaka eva / kathamityAha -- brAhmaNavaNigrAjajJAtena // 945 // gAthArtha--tattva AvA prakAranuM ja che. kevaLa ahIM brAhmaNa-vaNika-rAjAnA dRSTAMtathI kALa paNa kaMika pratibaMdhaka ja jANavo. 1. gAthAmAM taDuvAnonA sthAne saduvAmo evo pATha hovo joie tema samajIne artha karyo che. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapaE : bhAga-2 439 TIkArtha--tattva AvA prakAranuM ja chesAdhudharma ja siddhino upAya che evuM tattva che, bIjuM koI tattva nathI. aja=huHSabhA aja.. ahIMsAdhudharma siddhino upAya che e viSayamAM. kaMika pratibaMdhaka--eka vagere bhavanuM aMtara karanAra hovAthI kaMika pratibaMdhaka=skhalanA pamADanAra che. 'kALa paNa' e sthaLe 'paNa' zabdano artha A pramANe che--jo kALa paNa pratibaMdhaka che to cAritramohanIyakarmanA kSayopazamanI maMdatA pratibaMdhaka hoya temAM zuM to kahevuM? (kAraNa ke kALa e bAhyakAraNa che, jyAre cAritramohanIya karmanA kSayopazamanI maMdatA AMtarika kAraNa che. jo bAhya kAraNa pratibaMdhaka banI zake to AMtarika kAraNa sutarAM pratibaMdhaka banI zake.) sAra--sAdhudharma ja siddhino upAya che. paNa temAM cAritramohanIya karmanA kSayopazamanI maMdatA ane duHSamAkALa e be kaMika pratibaMdhaka che. enA kAraNe e ja bhavamAM muktinI prApti thatI nathI, kiMtu eka vagere bhavo karyA pachI muktinI prApti thAya che. (945) jJAtAneva gAthAdvayena bhAvayati satthatthimAhaNapure, vaNijAyaNa suddhabhUmigaha pAe / Nihi vaNikahaNaM aggaha, raNNA siTThe ya paNNavaNA // 946 // suttuTThiyaciMtaNamaNNayA ya savvesimiccha gaha vigdhaM / mihu kimiyaMti vitakke, kevali kali cAga bhAgagaho // 947 // zAstrArthino vedAdhyetAro ye brAhmaNAsteSAM kiJcit puramAsIt tatra 'vaNijAyaNa 'tti kenacid vaNijA brAhmaNA bhUmiM yAcitA: / 'zuddhabhUmigrahe' ca zalyAdidoSAnupahatabhUmerupAdAne kRte pAde zuddhimAnIyamAne nidhizcirakAlanihita udghaTitaH / ' vaNikkathanaM' vaNijA rAjJo niveditam, yathA deva! mayA gRhapAdazodhane kriyamANe nidhirlabdha Aste agraho nidheraudAryAtirekAt satyavAditayA ca rAjJo vRttaH / 'ziSTe' ca kathite rAjJA mantrayAdInAM prajJApanA taiH kRtA, yathA na deva ! nItireSA nirnimittameva svakIyArthaparityAga iti // 946 // ' suptotthitacintanaM ' suptotthitena rAjJA cintitamanyadA yathA na mayA suSThu kRtaM yannidhiH siddhaH sannupekSita iti / tataH sarveSAM mantripurohitAnAM icchayA'numatyA grahaNaM nidheH kRtam / tatastAdRzi mahatyanarthe pravarttite 'vigghaM 'ti vidhna iSTakalatravipattyAdiH sadya eva Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 upadezapada : bhAga-2 kazcijjAta iti / 'mithaH' parasparaM kimidamitthamiti vitarke sarvatra pravRtte kevalI kazcidAgataH, tatastena pRSTe sati ziSTaM, yathA-kalirevAvatIrNastadoSAdidamitthaM jAtamiti / tato rAjJA nidhestyAgaH kRtaH, bhAgasya nijAbhAvyarUpasya punargraha iti| yadatra vedArthibrAhmaNapurAzrayaNaM zAstrakRtA kRtaM tadaivaM jJApayati vedavidyAvizAradabrAhmaNavAsitasthAne na kAcidanItiH pravarttate, tathApi kaliyugAvatArAccaturAzramaguruNApi rAjJA svavacanavilopanena punarnidhigrahaNamArabdham / vinotthAnena savitarke loke jAte kevalinA ca svarUpe nivedite svasattvAbhyadhikatayA nItimAgato'sau rAti 147nA dRSTAMtone ja be gAthAthI vicAre che- gAthArtha-TIkArya-vedanuM adhyayana karanArA brAhmaNonuM koI gAma hatuM. te nagaramAM koIka vaNike brAhmaNonI pAse bhUminI mAgaNI karI. zalya vagere doSothI haNAyelI na hoya tevI bhUmi lIdhA pachI pAyo khodatAM ghaNA kALathI mUkeluM nidhAna nIkaLyuM. vaNike (udAra hovAthI nidhAna pote lIdhuM nahi ane) rAjAne jaNAvyuM. vaNike rAjAne kahyuM: he deva! huM gharano pAyo khodI rahyo hato tyAre temAMthI mane nidhAna maLyuM che. vaNika sAcuM bolyo hovAthI ane tenI udAratA hovAne kAraNe rAjAe teno nidhigrahaNa na karyo. pachI rAjAe A vAta maMtrI vagerene kahI. teoe rAjAne kahyuM he deva! A nIti che ke niSkAraNa potAnA dhanano tyAga na karavo. ekavAra sUIne uThelA rAjAe vicAryuMH maLelA nidhAnanI meM upekSA karI te sAruM na karyuM. (946) pachI rAjAe maMtrI ane purohita vagere badhAnI anumatithI te nidhAna lIdhuM. rAjAe tevo mahAna anartha karyo tethI turaMta ja priya patnInuM mRtyu vagere koIka vighna AvyuM. lokomAM A A pramANe kema thayuM? ema tarka-vitarko thavA lAgyA. A daramiyAna koI kevalI bhagavaMtanuM tyAM Agamana thayuM. rAjAe kevaLIne A hakIkata pUchI eTale kevaLIe kahyuM: kalikALa ja avataryo che. tenA doSathI A A pramANe thayuM. pachI rAjAe nidhAnano tyAga karyo. temAMthI potAnI mAlikInuM jeTaluM hatuM teTaluM lIdhuM. - ahIM zAstrakAre vedanuM adhyayana karanArA brAhmaNonA nagarano je ullekha karyo tenAthI zAstrakAra e jaNAve che ke jyAM vedavidyAmAM vizArada brAhmaNo rahetA hoya te sthAnamAM koipaNa prakAranI anIti na thAya. Ama chatAM kaliyuganA avataraNathI je cAra AzramanA guru gaNAya tevA paNa rAjAe svavacanano vilopa (=rAjanItino bhaMga) karIne nidhAna levAnuM zarU karyuM. vighna utpanna thavAthI loka vitarka karavA lAgyo. kevalIe svarUpa jaNAvyuM. eTale A rAjA svasattvanI adhikatAthI (svasattvane adhika phoravIne) nItinA mArge Avyo. (947) Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441 upadezapada : bhAga-2 evamiha dussameyaM, kalusai bhAvaM jaINavi kahiMci / / tahavi puNa kajjajANA, havaMti eecciya jahae // 948 // "evaM' prakRtarAjAdivadiha bharatakSetre 'duHSamA' duSTakAlalakSaNeyaM pratyakSopalakSyamANaphalA 'kaluSayati' malinIkaroti, 'bhAvaM' manaHpariNAmaM 'yatInAmapi' lAbhAlAbhasukhAsukhAdiSu tulyatayA pravRttacittAnAM, kathaJcidanAbhogAdidoSAt, tathApi punaH 'kAryajJAH' kAryaparamArthavido bhavanti eta eva, yathaite rAjAdaya iti // 948 // gAthArtha-TIkartha-prastuta rAjA vagerenI jema, bharatakSetramAM A duSTa duHSamAkALa lAbhaalAbha sukha-duHkha vageremAM samAna citta rAkhanArA sAdhuonA paNa bhAvane (=mAnasika pariNAmane) anAbhogAdi doSathI malina kare che. to paNa e ja sAdhuo (=je sAdhuonA bhAva malina thayA che te ja sAdhuo) rAjA vagerenI jema pharI kAryanA paramArthane jANanAra thAya che. (arthAt malina banelA bhAvane pharI AlocanA-prAyazcittashulm kiMtana karethI. zuddha 43 7.) (848) athaitadeva dharmAnuSThAnaM matAntarairAcikhyAsurAhaaNNe bhaNaMti tivihaM, sayayavisayabhAvajogao NavaraM / dhammammi aNuTThANaM, jahuttarapahANarUvaM tu // 949 // anye'pare AcAryA bhaNanti' bruvate 'trividhaM' triprakAram / prakArAneva darzayatisatataviSayabhAvayogataH 'bhImo bhImasenaH' iti nyAyena padaikadeze'pi padasamudAyopacArAt satatAbhyAsayogataH, viSayAbhyAsayogataH, bhAvAbhyAsayogatazca / 'navaraM' kevalaM dharme viSayabhUte'nuSThAnaM devapUjanAdilakSaNaM 'yathottarapradhAnarUpaM tu' yad yasmAduttaraM tadeva pradhAnamityevaMlakSaNameva ca / tatra satatAbhyAsaH nityamevopAdeyatayA lokottaraguNAvAptiyogyatA''pAdakamAtApitRvinayAdivRttiH / viSayAbhyAso viSaye'hallakSaNe mokSamArgasvAmini yo'bhyAsaH pUjAdikaraNasya saH bhAvAbhyAsaH / punardUraM, bhavAdudvignasya samyagdarzanAdInAM bhAvAnAmabhyAsa iti // 949 // have A ja dharmAnuSThAnane matAMtarothI kahevAnI icchAvALA graMthakAra kahe che gAthArtha--anya AcAryo dharmamAM devapUjA vagere anuSThAna satatAbhyAsayogathI viSayAbhyAsa yogathI ane bhAvAbhyAsa yogathI ema traNa prakAranuM kahe che. ane yathottara pradhAna che. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 upadezapada : bhAga-2 TakArtha-satatAbhyAsaA upAdeya che evI buddhithI jeno satata-nitya ja abhyAsa karavAmAM Ave te satatAbhyAsa. lokottara guNonI prApti thAya tevI yogyatA prApta karAvanAra mAtA-pitAno vinaya vagere pravRtti satatAbhyAsa dharmAnuSThAna che. viSayAbhyAsa-viSayamAM abhyAsa te viSayAbhyAsa. ahIM viSaya zabdathI mokSamArganA svAmI arihaMta vivakSita che. mokSamArganA svAmI arihaMtamAM pUjAdi karavA rUpa je abhyAsa te viSayAbhyAsa dharmAnuSThAna. bhAvAbhyAsa-bhAvono abhyAsa te bhAvAbhyAsa. bhavathI udvigna banelA jIvano samyagdarzanAdi bhAvono abhyAsa te bhAvAbhAsa dharmAnuSThAna. bhAvAbhAsa dUra che, eTale ke vilaMbathI prApta thAya che. - A traNa anuSThAna yathottara pradhAna che, eTale ke je jenAthI uttara che te tenAthI pradhAna che. satatAbhyAsathI viSayAbhyAsa pradhAna che, viSayAbhyAsathI bhAvAbhAsa pradhAna che. (949) eyaM ca Na juttikhamaM, NicchayaNayajogao jao visae / bhAveNa ya parihINaM, dhammANuTThANa mo kiha Nu // 150 // 'etacca' dvividhamanuSThAnaM 'na yuktikSama' nopapattisahaM nizcayanayayogato nishcynyaabhipraayenn| kuto? yato 'viSaye' sAkSAt samyagdarzanAdyanArAdhanArUpe mAtApitrAdivinayasvabhAve, tathA 'bhAvena ca' bhavavairAgyAdinA punaH parihINaM viSaye'pi dharmAnuSThAnaM kathaM nu? na kathaJcidityarthaH / paramArthopayogarUpatvAddharmAnuSThAnasya ityekameva bhAvAbhyAsAnuSThAnamupAdeyamiti // 950 // / gAthArtha-nizcanayanA abhiprAyathI be prakAranuM anuSThAna yukti sahana karI zake tevuM nathI. kAraNa ke viSayamAM hovA chatAM je anuSThAna bhAvathI rahita hoya tene dharmAnuSThAna kevI rIte kahevAya? TIkArtha-nizcayanayanA abhiprAyathI satatAbhyAsa ane viSayAbhyAsa e be anuSThAna yukti sahana karI zake tevA nathI, arthAt nizcayanayanI yuktio AgaLa TakI zake tevA nathI. kAraNa ke mAtA-pitAdinA vinaya svarUpa satatAbhyAsamAM sAkSAt samyagdarzanAdinI ArAdhanA nathI. tathA viSayAbhyAsamAM paNa bhavavairAgyAdi bhAvathI rahita darzana-pUjana 1. abhyAsa eTale vAraMvAra karavuM. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 443 Adine dharmAnuSThAna kevI rIte kahevAya? arthAt koIpaNa rIte dharmAnuSThAna na kahevAya. dharmAnuSThAna mokSanA lakSyavALA hovAthI eka ja bhAvAbhyAsa anuSThAna upAdeya che. (950) atra trividhamapyanuSThAnaM kathaJcit samarthamAna AhavavahArao u jujjai, tahA tahA apuNabaMdhagAIsu / ettha u AharaNAI, jahAsaMkheNameyAiM // 951 // 'vyavahAratastu' vyavahAranayAdezAt punaryujyate 'tathA tathA' viSayabhedaprakAreNApunarbandhakAdiSu, 'apunarbandhakaH' pApaM na tIvrabhAvAt karotItyevaMlakSaNaH, AdizabdAdapunarbandhakasyaiva viziSTottarAvasthAvizeSabhAjau mArgAbhimukhamArgapatitau aviratasamyagdRSTyAdayazca gRhyante / atra tu' vyavahAradezAtrividhe'nuSThAne 'AharaNAni' jJAtAni yathAsaMkhyenAnukramalakSaNena etAni vakSyamANalakSaNAni // 951 // ahIM traNa prakAranA anuSThAnanuM kathaMcit samarthana karatA graMthakAra kahe che gAthArthavyavahAranayanA abhiprAyathI te te rIte viSayabhedathI apunabaMdhaka AdimAM (satatAbhyAsa vagere anuSThAna) ghaTe che. traNa prakAranA anuSThAnamAM anukrame A (have pachInI gAthAomAM kahevAze te) dRSTAMto che. TIkArtha- je tIvrabhAvathI pApa na kare te apunabaMdhaka. "apunabaMdhaka AdimAM' e sthaLe Adi zabdathI apunabaMdhakanI ja viziSTa uttara avasthAvizeSane pAmelA mArgAbhimukha ane mArgapatita tathA avirata samyagdaSTi vagere jIvone grahaNa karavAmAM Ave che. (951). tatra prathamodAharaNaM bhAvayan gAthASTAdazakamAhasayayabbhAsAharaNaM, AseviyajAi saraNaheutti / AjammaM kurucaMdo, mariuM NaragAo uvvaTTo // 952 // mAyApiipaDivattI, gilANabhesajadANamAIhiM / taha ciiNimmalakaraNaM, jAIsaraNassa heutti // 953 // NivaparivAruvalaMbhA, saraNaM bhIo kahaM puNo ettha / ThiimUgattAsevaNa, NAo vijehiM Nidoso // 954 // maMtiNiveyaNa jANaNa, dhaNNo saraNAo koi uvviggo| bhavaThiidaMsaNakahaNaM, guNakarameyassa tahiM jutto // 955 // Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 64hezapa : bhAga-2 bhUsiya jaMpANagao, iDDIe NINio vibhAgaNNU / bhogammI jAyachaNe, mayaruvaNadariddaga bhaNIsu // 956 // lAbhagaceyaga bhogI, jAe u chaNo suvAhitullo tti / maraNe dukkhamavekkhA, kimiha dariddove paraloe // 957 // rAyaNiveyaNa daMsaNa, toso piyavayaNa puccha pasiNatthe / NamaNamaNuNNA saMvegasAhaNaM bhAvasAramimaM // 958 // dhammakaraNeNa bhogI, lAbhA iharA u tucchabhogotti / rajjaphalotti suvAhI, tacchaNasariso u eesu // 959 // mAlAlugappabhogAiNAyao dukkhakAraNamavikkhA / dhammI dariddago iha, aoNNahaNNovi paraloe // 960 // mAyApiuNA bhaNio, iha dhammaNNU tumaM tahAvamhaM / ThiiyattehiM iha, duHkhaM kuNasitti so Aha // 961 // gaMtavvaM sagaIe, guruyaNasaMvuDDikArayaM gacche / AsAsamAidIvagajogammi Na aNNahA juttaM // 962 // bollemi ya jaM uciyaM, iharA u Na juttameva vottuM je / jaM iha esa kuhADI, jIhA dhammeyaratarUNaM // 963 // evaM ti tesiM boho, dhammaparicchAe pAyaso NavaraM / / mAipiipUyaghAyANamittha kiM juttamaccatthaM // 164 // pUjatti Ahu pAyaM, aNNe'NegaMtavAyao tattaM / vavahAraNicchaehiM, duvihA ee jao NeyA // 965 // vavahArao pasiddhA, tiNhA mANoka NicchaeNee / AimagANaM pUyA, iyaresiM vahotti tA juttaM // 966 // bajheyaraciTThANaM, aNNe kA sohaNatti Aheso / aNNayarAvoheNaM ubhayaM bheyAo eyassa // 967 // Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 abbhitarA Na bajjhaM, vabhicarai Niogao Na bajjhevaM / abhitaraMti aNNe, egacciya ubhayarUve sA // 968 // evaM ca maggalaMbho, pavajjArAhaNA ya supasatthA / duggaiduvAraThayaNI, sugaisivapasAhiyA ceva // 969 // satata abhyAsanuM udAharaNa jAtismaraNanA bhavathI pUrvanA bhavamAM have kahevAze te jAtismaraNanA hetuonuM sevana jenAvaDe karAyuM che te kurucaMdra rAjA che. kyAM sudhI jAtismaraNanA hetuonuM sevana karyuM ? yAvajjIva sudhI. 445 gajapura nagarano kurucaMdra rAjA marIne narakamAM utpanna thayo. jAtismaraNanA hetuonuM je rIte sevana karyuM tene batAve che. teNe mAtA-pitAnI sevA karI. te A pramANe savAra-bapora ane sAMja e traNa saMdhyAe mAtA-pitAne praNAma karavA e mAtApitAnuM pUjana che. tevA prasaMganA kAraNe sAkSAt praNAma karavAno avasara na hoya tyAre mAtA-pitAne atizaya (=bahumAnabhAvathI) cittamAM sthApIne praNAma karavA, arthAt teo mArI sAme rahelA che ema manamAM kalpIne praNAma karavA vagere tathA glAna sAdhu ane zrAvakane auSadhAdinuM dAna karavuM Adi zabdathI zarIranI sevA karavI tathA teone jema samAdhi thAya tema karavuM tathA cittane nirmaLa karavuM ane devatAnI pratimAnuM prakSAlana snAtra pUjA karavI e jAtismaraNanA kAraNo che. bIjI jagyAe A pramANe paNa kahyuM che. manuSya brahmacaryathI, tapathI, sadvedanA adhyayanathI, vidyAmaMtra vizeSathI, sattIrthanA sevanathI mAtA-pitAnI samyag bhaktithI, glAnane bheSajanA dAnathI, devAdinuM prakSAlana vagere karavAthI jAtismaraNa jJAnane pAme che. ane te narakamAMthI urtana pAmIne sAketapuramAM mahendra nAmanA rAjAnI mahimA nAmanI patnInI kukSimAM samudradeva nAme putra rUpe utpanna thayo ane te bhavamAM te yauvanane pAmyo tyAre maMtrI vagere rAjAnA parivArane sAmAnyathI jovAthI samudradevane pUrvabhavanuM smaraNa thayuM. pachI bhaya pAmelo sArI rIte vicAravA lAgyo ke pharI A narakamAM zA mATe javuM? ema vicArIne cAlavAnuM ane bolavAnuM baMdha karI dIdhuM. pachI pitAe tenA vyAdhine dUra karavA mATe cikitsA cAlu karAvI tyAre vaidyoe nidAna karyuM ke A samudradeva vAta vikAra vagere vyAdhithI rahita che. pachI rAjAe maMtrIne pUchyuM: Ane koi roga thayo nathI to pachI AvI rIte bolavA-cAlavA vagara kema rahe che? pachI maMtrIe jANyuM ke A koi jIva dhanya che, jAtismaraNa jJAnathI saMsArathI udvigna thayelo rahe che. pachI Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 upadezapada : bhAga-2 saMsAranI Rddhi anubhavavA svarUpa ane saMsAranI garIbAI anubhavavA rUpa saMsAranuM darzana karAvavuM yogya che ema maMtrIe rAjAne nivedana karyuM. AnAthI mArA putrane tattvajJAna guNa prApta thaze ema vicArIne rAjAe maMtrIne tene vyavasthitinA darzana karAvavAmAM niyukta karyo. pachI maMtrIe zuM karyuM? tene kahe che maMtrIe tene snAnAdi karAvIne alaMkRta karyo ane vAhanamAM sukhAsana para ArUDha thayo ane viziSTa parivAranI RddhithI mahelamAMthI bahAra nIkaLyo. kevo thaI kumAra bahAra nIkaLyo? vibhAgane jANanAro eTale ke heya ane upAdeyanA vibhAgane jANavAmAM kuzala thaIne nIkaLyo. bahAra nIkaLyA pachI kayAMka bhoga bhogavanAra puruSane joyo tathA navA janmelA putrano utsava joyo. tathA marelAnI AsapAsa raDatAne joyA ane daridrane joyo ane bhikSAcaro vagere joyA tyAre pAse rahelA puruSoe kumArane pUchyuM: bhoganI prAptinuM rahasya zuM che? arthAt kayA kAraNathI bhogo prApta thAya che ane kayA kAraNathI daridratA prApta thAya che? te kahe che ke mULa dravyane vyAja vageremAM rokI athavA vyApAramAM rokI ane dhana dhAnya upArjana kare che te zAstranI paribhASAmAM strI-Adino bhogI kahevAya che. paraMtu je mULa dravyano vyaya karIne bhoga bhogave che te paramArthathI bhogI kahevAto nathI. paNa bhogya kahevAya che. kemake teno bhoga anubaMdha vinAno hovAthI tenI mULa mUDI khatama thAya che ane navI mUDI upArjana thatI nathI, lokamAM AvI nIti prasiddha che. AtmAnI dRSTie vicAraNA karavAmAM Ave to dharmanI ArAdhanAthI ja AtmA bhogI bane che ke have pachI kahevAze. putrAdino janma thaye chate, vardhAnika svarUpa utsavathI je AnaMda meLavAya che to te AnaMda khaNaja ane dAdarane khaNavA tulya che. jemake koi rogI khaNajane khaNatA zarUAtamAM sukhano anubhava kare che paraMtu pariNAme mahA-anutApane anubhave che. tene batAve che- A pramANe putrAdinA janma vakhate utsava karatA prathama je AnaMda anubhavAya che te putranA maraNa vakhate saMtApano hetu thAya che. ane je raDavAnI kriyAthI vyakta karAtuM duHkha che te apekSAthI che. bhAI na hovA chatAM potAno svajana mAne tyAre te maratA ghaNuM duHkha utpanna kare che. ane bhAIne paNa para mAnyo hoya tyAre koI aparAdhathI marato bhAI paNa duHkha utpanna karato nathI. tathA daridranA viSayamAM kaMIka kahevAya che-tamArI dRSTie ahIM koNa daridra che? have je paralokamAM daridra hoya te ja daridra kahevAya che kAraNa ke A lokanA daridra ane paralokanA daridramAM atyaMta asamAnatA che, arthAt A lokamAM daridra hoya te paralokamAM daridra hoya tevuM nathI. A lokamAM dhanavAna hoya te paralokamAM dhanavAna rahe tevuM paNa Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 447 nathI. jyAre rAjaputre cAreya puruSArtha vize pUchAyelA praznonA uttaro ApyA tyAre lokoe rAjAne nivedana karyuM ke ANe A A pramANe uttara ApyA. pachI rAjAe potAnI pAse bolAvIne tenuM darzana karyuM ane rAjA saMtoSa ane harSa pAmyo. pachI rAjAe priyavacananA AlApakapUrvaka pUrve batAvelA praznonA artho pUkyA. kumAre te praznono javAba Apyo tyAre rAjAne dharmasaMbaMdhI pariNAma utpanna thayo. pachI rAjAe anujJA ApI ke tuM jenuM nivedana kare che te sarva amone mAnya che AvI pitA taraphathI jyAre anumati maLI tyAre saMveganA sAravALo dharma jaNAvyo. Ane ja have jaNAve che- zuddha sukRta upArjana karato jIva A bhavamAM dhana-dhAnyAdinA lAbhane ane parabhave bhogAdinA lAbhane pAme che. zuddha dharma na kare to tuccha phaLavALA bhogane pAme che. tathA rAjyanA upabhoganuM phaLa suvyAdhi che. suvyAdhi eTale gaDu, vraNa koDha vagere dAruNa rogo jANavA. rAjya upAcArathI vyAdhi che. abhiSeka-paTTabaMdha vAlavya jana vagere vyAdhio rAjyamAM upacArathI pravarte che. eTale rAjya ane vyAdhimAM koI bheda jaNAto nathI. tethI kayo matimAna rAjyanI abhilASI thAya? rAjyanA utsavamAM ane vyAdhimAM koI bheda nathI. pratyakSathI dekhAtA putrAdimAM je utsava che te paNa vyAdhi ja che. rAjyano utsava pariNAme suMdara nathI. kahyuM che ke rAjA, citrakAra ane kavi A traNa narakamAM jAya che. A putrajanmAdi utsavo pramodanA hetu hovAthI ane bhaMganA aMtavALA hovAthI pariNAme suMdara nathI. puSpanI mALA ghaNA mUlyavALI hovA chatAM alpabhogavALI hovAthI temAM rAga thato nathI jyAre koDiyo ThIkarAno hovA chatAM ghaNA kALa bhogavI zakAya tema hovAthI temAM rAga vadhAre thAya che. mATe koDiyAmAlAnA dRSTAMtathI duHkhanuM kAraNa varte che. sthira saMbhAvanAmAM duHkhanuM kAraNa rAga rahelo che ane asthira saMbhAvanAmAM duHkhanuM kAraNa rAga nathI. kahyuM che ke mahAna mALAmAM anityatAnI buddhi hovAthI vadhAre duHkha thatuM nathI ane mATInAM bhAMDamAM nityatAnI buddhi hovAthI phUTI jAya tyAre vadhAre duHkha thAya che. tathA dharmI alpa-AraMbhaparigrahavALo hovAthI A bhavamAM daridra rahe e saMbhave paNa A bhavamAM alpa AraMbhaparigrahI hovAthI paralokamAM sukhI thAya che. Izvare (dhanADhya) pUrvabhavamAM puNya upArjana karyuM hovAthI A bhavamAM dhanadhAnyathI sukhI thAya che. A pramANe sarva praznonA uttara ApanAro kumAra mAtA-pitA vaDe kahevAyo ke A pramANe tuM vairAgya bhAvanAthI dharmajJa jaNAya che to paNa tuM dharmano jANakAra hovA chatAM sthiratA ane maunatAthI amArA manamAM duHkha utpanna kare che. mAtA-pitAe A pramANe kahyuM tyAre rAjaputra bolyoH jo ke gattavya sthAnano abhAva hovAthI meM kyAMya gati karI nathI paNa huM azakta hato tethI meM gati na karI tevuM nathI. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 upadezapada : bhAga-2 have gantavyasthAna zuM che tene batAve che dIkSAno svIkAra e svagati che tenA upara mAre javAnuM che. dIkSA mAtA-pitA svarUpa gurujananI tathA dharmAcAryanI saMgatinuM vRddhinuM kAraNa gurunA parivAra svarUpa gacchamAM thAya che. te gaccha kevA prakAre che? dIpaka zabdanA be artha thAya che. AzvAsarUpI dIpakathI yukta hoya te gaccha ane Adi zabdathI prakAza rUpa dIpakavALo jANavo. ahIM AzvAsa dIpaka be prakArano che. dravyathI ane bhAvathI, temAM dravyathI samudranI aMdara pANInI bahAra Avelo bhUmino bhAga jANavo. te dvIpa paNa aMdana ane aspaMdana ema be prakAre che. temAM aMdanadvIpa kyAreka pANI vaDe DhaMkAya jAya che ane aspaMdana dviIpa pANI vaDe DhaMkAtuM nathI. prakAzarUpI dIpaka paNa be prakArano che-(1) sthira ane asthira. temAM sthira dIpaka tArA, caMdra, sUrya vagere jANavA ane ghAsa-chANa lAkaDAnA agnine asthira dIpaka jANavo. bhAva AzvAsa dIpaka paNa cAritrarUpe be prakArano che-(1) spaMdana ane (2) atyaMdana. temAM lAyopathamika cAritrarUpa dIpaka spaMdana prakArano che kemake aticArarUpI jaLathI malina karAya che. jyAre kSAyika cAritrarUpa dIpaka sthira prakArano che, te koithI nAza karI zakAto nathI. matijJAnAdi cAra asthira bhAva prakAza dIpaka che. tethI bhAva AzvAsarUpa dIpaka ane bhAvaprakAza rUpa dIpaka je gacchAmAM che te gacchamAM huM jaIza. tathA tamoe mUkatva saMbaMdhI je pUchyuM hatuM teno uttara e che ke pariNAme je suMdara che te ucita che paraMtu pariNAme je suMdara nathI te anucita che tene pratimAne bolavuM yogya nathI. mAruM maunapaNuM sahetuka che kemake A lokamAM A jIbha kuhADI che. kone mATe kuhADI che? kuhADI zrutacAritrarUpa dharmavRkSa ane azrutacAritra rUpa adharmavRkSane chedavA mATe kuhADI samAna che te A pramANe jIbhane asamyakapaNe vAparavAmAM Ave to dharmarUpa vRkSane kApe che ane samyakapaNe vAparavAmAM Ave to adharmarUpa vRkSane kApe che. tuM jema kahe che te temaja che e pramANe bolatA mAtA-pitAne bodha thayo. paraMtu prastuta satya dharma parIkSAmAM mAtA-pitA vaDe kumAra pUchAyo ke prAyaH mAtA-pitAnI pUjA ane ghAta e bemAMthI jagatamAM vadhAre zuM ucita che? A pramANe mAtA-pitA vaDe pUchAyelo kumAra kahe che ke bIjA dharmovALA kahe che ke pUjA ucita che. huM anekAMtavAdathI tattvane kahuM chuM. anekAMtavAdathI pUjA ane ghAta e bemAM zuM ucita che te tattvano nirNaya karavo jaie. ahIM anekAMtavAdamAM hetu e che ke 1. je zabda vacana alaMkAramAM che. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 449 A mAtA-pitA vyavahAra ane nizcaya ema be prakAre jANavA yogya che. temAM prathama vyavahAranayane AzrayIne kahe che ke vyavahAranayathI lokamAM mAtA-pitA prasiddha che. ane nizcayanayanA matathI tRSNA-lobha, mAna-ahaMkAra tamArA mAtA-pitA che. kemake sarva saMsArIjIvone janma levAmAM A be kAraNabhUta che. A pramANe be prakAranA mAtA-pitA pratipAdana kare chate je ucita che tene kahe che. vyavahAranayathI je mAtA-pitA che te trisadhyA pUjA karavA yogya che. paraMtu nizcayanayathI je mAtA-pitA che teno to vadha karavo ucita che. iti zabda vAkyanI parisamAptimAM che. A pramANe anekAMtavAdanA AdhAre tattva zuM che te kahyuM. bAhya ane atyaMtara rUpathI ceSTA be prakAranI che. pratyupekSaNA svarUpa bAhya ceSTA che ane dhyAnabhAvanArUpa atyaMtara ceSTA che. A be ceSTAmAMthI kaI sArI che? A pramANe mAtA-pitA vaDe pUchAyelo rAjaputra kahe che ke bAhya ke atyaMtara bemAMthI eka ceSTAnA tyAgathI bIjInuM prAdhAnya ke aprAdhAnya na haNAya te ceSTA zobhanIya che. je kALe jenuM prAdhAnyapaNe khIle che te kALe te ceSTA sArI che. lokamAM paNa ghaNAonI vacce je zreSThatA dhAraNa karato hoya te rAjAdi zabdathI bolAvAya che. zAthI rAjAdi zabdathI bolavAya che? bhedathI tema bolAya che. jemake paraspara vailakSaNya hovAthI A bemAM bheda che. tethI ekanA tyAgathI bIjAnI halakAI thatI nathI, baMne paNa prazasta che. A pramANe vyavahAranayane kahIne have nizcayanayane kahe che. jema vRkSa ane potAnI chAyA paraspara vyabhicArI nathI. tema atyaMtara ceSTA bAhya ceSTAne bevaphA nathI ane A kramathI bAhya ceSTA atyaMtara ceSTAne bevaphA nathI, jema ke vRkSa ane mULa. A hetuthI bIjAo vyavahAranaya ane nizcayanayavALAo kahe che ke ekeka ceSTA ubhayarUpa che. tyArapachI kurucaMdra rAjAne je thayuM tene kahe che. A prakAre mAtA-pitAne vizvAsa pamADavA rUpa rAjaputrane mokSamArgano lAbha thayo ane suprazasta sarvaviratinI ArAdhanA niraticAra rUpe prApta thaI. pharI te ArAdhanA kevI che? te ArAdhanA narakAdi duSTagatinA pravezane aTakAvanArI che. sudevatva ane sumanuSyatvarUpa sadgatinI tathA mokSagatinI prasAdhikA che. (952-969). A satata abhyAsasaMbaMdhI udAharaNa pUrNa thayuM. visayabbhAsAharaNaM, suyao iha suhaparaMparaM patto / titthagaracUyamaMjaripUjAbIjeNa sakalatto // 970 // Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 upadezapada : bhAga-2 viSayAbhyAsAharaNaM-zukakaH kIra iha jagati sukhaparamparAM kalyANasantatiM prAptaH / kathamityAha-tIrthakarasyArhataH pratimArUpasya 'cUtamaJjarIbhiH' sahakArapuSpakalikAbhiH pUjAbhyarcanaM saiva bIjaM puNyAnubandhipuNyaM 'tena' tIrthakaracUtamaJjarIpUjAbIjena sakalatraH sanniti // 970 // viSaya abhyAsanuM udAharaNa- A jagatamAM popaTa sukhanI paraMparAne pAmyo. kevI rIte? tene kahe che. popaTe arihaMtanI pratimAnI AMbAnA mahorathI pUjA karI ane te pUjA ja puNyAnubaMdhi puNyanuM bIja thaI. patnI sAthe popaTe AMbAnA mahorathI jinezvaranI pratimAnI pUjA karI te pUjA sukhanI prAptinuM paraMparakAraNa thayuM. (70) sukhaparamparAprAptikAraNamAhakusalAsayaheUo, visiTThasuhaheuo ya NiyameNa / suddhaM puNNaphalaM ciya, jIvaM pAvA Niyattei // 971 // 'kuzalAzayahetutaH' hetuzabdasya bhAvapradhAnatvena kuzalAzayahetutvataH suzIlatvAdiprazastapariNAmakAraNatvAt , 'viziSTasukhahetutazca' viziSTasya pariNAmasundarasya sukhasyAnukUlaviSayAnubhavajanyazarmalakSaNasya hetutvAcca 'niyamena' nizcayena 'zuddha' sarvakalaGkavinirmuktaM puNyaphalameva' puNyAnubandhijanyasarvalakSaNopetakalatraputrAdilakSaNameva vastu, jIvamAtmAnaM pApAdanAcArAsevanArUpAnnivartayati / idamuktaM bhavati-zuddhaputrakalatrAdilAbhavataH puruSasya sarvakriyAsu tadadhInasya svapne'pyanAcArasevanaM na saMbhavatIti // 971 // sukhaparaMparAnI prAptinuM kAraNa kahe che gAthArtha zuddha puNyanuM phaLa (puNyano bhogavaTo) ja (1) kuzala AzayanA hetupUrvakano hovAthI ane (2) viziSTa sukhano hetu banato hovAthI jIvane pApathI bacAve che. kuzala AzayanuM hetu banavuM eTale suzIlatvAdi prazasta pariNAmane utpanna karavAmAM kAraNabhUta banavuM ane viziSTa sukhanA hetu banavuM eTale viSayanA bhogavaTAthI utpanna thatA sukhamAM Asakti na thavA de, arthAt paudgalika sukhamAM heyabuddhi ane Atmika sukhamAM upAdeya buddhi rakhAve. AthI zuddha puNyano bhogavaTo nizcayathI sarva kalaMkathI rahita Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 451 upadezapada : bhAga-2 che. kahevAno bhAva e che ke zuddha putra kalatrAdinI prAptivALA puruSane sarvakriyAmAM zuddhapuNyanI adhInatA hovAthI svapnamAM paNa AnAcAranuM sevana saMbhavatuM nathI. (971) atha yajanmAnubhavanena sukhaparamparAmasI prAptastannidarzayannAhasuga NihikuMDala sodhamma laliya IsANa devaseNo ya / baMbhiMda piyaMkaracakki sijjhaNA hoi viNNeyA // 972 // 'zukaH' kIraH prathamabhave, dvitIye nidhikuNDalo nAma rAjaputro babhUva / tRtIyabhave saudharmadevalokaM gtH| caturthe 'laliya'tti lalitAGgakanAmA rAjaputro'jani / paJcame tvIzAnadevaloke devatvenotpannaH / tato'pi cyatvA devasenazca devasenanAmA rAjAGgajo jAtaH / tato viziSTatapaHsaMyamasevanena brahmaloke indratvenotpannaH / tato'pi cyutvA priyaGkaranAmA cakrI / tato niratIcArapravrajyAparipAlanena siddhatA bhavati vijJeyeti // 972 // have je janmanA anubhAvathI A popaTa sukhanI paraMparAne pAmyo tene batAvatA kahe che prathama bhavamAM popaTa, bIjA bhavamAM nidhikuMDala nAmano rAjaputra thayo. trIjAbhavamAM saudharmadevalokamAM gayo, cothA bhavamAM lalitAMga nAmano rAjaputra thayo. pAMcamA bhavamAM IzAnadevalokamAM devapaNe utpanna thayo. tyAMthI paNa AvIne devasena nAmano rAjaputra thayo. pachI viziSTa tapa saMyamanA sevanathI brahmalokamAM idrapaNe utpanna thayo. tyAMthI paNa eNvIne priyaMkara nAme cakravartI thayo. pachI niraticAra cAritranuM pAlana karI siddhigatimAM gayo. (972) sAmprataM bhAyA bhavAnabhidhitsurAhasuvigA puraMdarajasA, ummAyaMtI ya caMdakaMtA ya / maisAgaro ya maMtI, piotti pucchA ya saMvego // 973 // sukikA tAvadAsId Adyabhave / tataH purandarayazonAmnI rAjaputrI bbhuuv| tataH saudharmaM gtaa| tatazcyutvonmAdyantI ca nRpasutA jaataa| tatastapaH kRtvezAnaM devalokaM gtaa| tatazcyutvA caMdrakAntAnAmA rAjasutA'jani (tato devatvaM prAptA tatazcayutvA) matisAgaramaMtrI priyaMkaracakravarttino babhUva / sa ca cakriNaH priyo vallabho'tyarthamiti kRtvAtizayajJAninaH pRcchAyAM kRtAyAM yathA bhagavan! kena kAraNenAyamasmAkamatIveSTa iti / tenApi pUrvabhavavyatikare kathite saMvego jAto dvayorapIti // 973 // Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 upadezapada : bhAga-2 have patnInA bhavone kahevAnI icchAvALA graMthakAra kahe che prathama bhavamAM popaTI, pachI puraMdarayazA nAmanI rAjaputrI thaI. pachI saudharmadevalokamAM gaI. tyAMthI cyavIne unmAdyantI rAjaputrI thaI. pachI tapa karIne izAna devalokamAM gaI. tyAMthI cyavIne caMdrakAMtA vidyAdharI thaI. dIkSA laIne devalokamAM gaI. tyAMthI cyavIne priyaMkara cakravartIno mahisAgara maMtrI thayo. te cakravartIne atipriya hato. pachI atizaya jJAnIne pUchyuM: he bhagavan! kyA kAraNathI A amane atiISTa che? jJAnIe paNa pUrvabhavano vyatikara kahevAthI baMnene atisaMvega thayo. (973) athaitadvaktavyatAM vistareNa bibhaNiSuH suyamaraNetyAdigAthAcaturdazaka( dvAdazaka )mAhasuga maraNa rAyapattIkuMDalasuviNa taha jammanAla NihI / NihikuMDala nAma kalA, jovvaNa itthIsu No rAo // 974 // iya suvigAevi aNNattha rAyadhUyAi Navara purisammi / gurujaNaciMtA maMtINANe uTTI ya NAmAI // 975 // iyarassavi suviNammI, tIe rAgo mihotti cittammi / daMsaNa NANe varaNaM, lAbho gamaNassa haraNaMti // 976 // maMtaTThihariya ghAyatthamaMDale tIe pAsaNaM mokkho / gamaNa vivAho bhogA, piivai cii titthagara dikkhA // 977 // sohamma bhoga cavaNaM, Nivasuya laliyaMga kalagaha vautti / iyarI garidadhUyA, sayaMvarAgamaNa bahugANa // 978 // caukalapucchA joisavimANadhaNugAruDesu ya viseso / dhaNu laliyaMge rAgo, mayaNuDhANA oharaNaM ca // 979 // jANaNa vijesa vimANaghaDaNa jeUNamAgame'hi jiyA / piiciMtA sAsaNa, jalaNakaraNa jammaMtaravibhAsA // 980 // laliyaMgabbhuvagama jalaNa bhaMsa UDhatti tosa paNNavaNA / bhogA saradabbhuvalaMbha ciMta titthagaradikkhA ya // 981 // [IsANajamma bhogA, cavaNaM rAyasuya kala vayavaM / esA ummAyaMtI, rAo savaNAiNA tattha // 982 // ] Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 453 upadezapada : bhAga-2 vijAharakhiMsA mANusotti aNiyattaNe asamago ya / paDichaMdayacaMDAlI, rAya NivaNAe vIvAho // 983 // bhogo vijjAharasAhaNehiM No ekkase milANAI / sahihAsA saMvego, arahAgamaNaM ca NikkhamaNaM // 984 // babhida bhoga cavaNaM, rAyasuya piyaMkarotti cakkittaM / eyassA maMtittaM, aisayapIIe ciMtatti // 985 // arihAgamammi pucchA, siDhe saMvega caraNapavvajA / cittAbhiggahapAlaNa, seDhI NANaM ca siddhI ya // 986 // saMgrahagAthAkSarArtha:-'zukaH' kazciccUtamaJjarIbhiH kRtajinapratimApUja AsIt / tasya ca mrnnmbhuut| sa ca rAjapalyAH kuNDalasvapnasUcitaH putro jAtaH / tathA tasya janmani nAlanikhananArthaM bhUmau khanyamAnAyAM nidhirudghaTitaH tasya nidhikuNDala iti nAma kRtam / kalAzca gRhItAH / yauvanaM prAptaH / strISu no rAgaH saMbhUtaH // 974 // ityevaM zukikAyA apyanyatra nagarAntare rAjaduhiturjAtAyAH satyA na naivAparapuruSe kvacidapi rAgaH samabhUt / muktvaikaM samAkarNitAsAdhAraNaguNaM nidhikuNDalamiti / gopitazca tayA nijo'bhiprAyaH / tato gurujane cintA saMvRttA / maMtriNo jJAne puruSAnurAgaviSaye jAte sati uSTrayazcarikArUpAH sarvatra prahitAH / nAmAdi ca nAmasthAnarUpAdilakSaNaM praticchandakArUDhaM rAjaputrANAM darzitaM tasyAH // 975 // itarasyApi nidhikuNDalasya svasvapne dRSTAyAM tasyAM rAgo'bhUt / tasyAstu tatkIrtisamAkarNanena rAgaH sampanna evetyapizabdArthaH / 'mithaH' parasparam / itiH cchandaHpUraNArthaH / 'citre' pratibimbarUpe viSayabhUte darzanAjjAne sampanne sati varaNaM kanyakAyAH / tato lAbhaH saMvRttaH / vivAhArthaM gamane nidhikuNDalasyATavImadhye'zvaharaNaM sampannam / iti prAgvat // 976 // mantrArthinA kApAlikena hRtA purandarayazA ghAtArthamaNDale nivezitA / atrAntare tasyA darzanaM nidhikuNDalasya saJjAtaM, mokSazca tasyAH kRtaH / gamanaM ca zvazuragRhe / vIvAho vRttaH / bhogA labdhAH / anyadA pitRvadhaH sampannaH / labdharAjyena ca nidhikuNDalena caityabhavanamakAri / tIrthakarasamIpe dIkSA pratipannA // 977 // tataH saudharme devatayotpannasya tasya kalatrasya bhogAH saMvRttAH / cyavanaM ca tasmAt / jAtazca nRpasuto lalitAGganAmA / kalAgraho vayazca sampannam / itiH prAgvat / itarA purandarayazA narendraduhitA samajani / svayaMvaro vihitaH tatrAgamanaM bahUnAM rAjaputrANAm // 978 // militeSu ca rAjaputreSu catasRSu Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 upadezapada : bhAga-2 kalAsu pRcchA vihitA / kathamityAha-jyotiSavimAnadhanurgaruDeSu, caH pUraNArthaH, vizeSo yasyAsti sa mAM pariNayatu / tato dhanurvidyAyAM lalitAne sAtizaye jAte rAgastasyAH prakaTIbabhUva / atrAntare madanotthAnAdatitIvramanmathodrekalakSaNAt kena vidyAdhareNotpatya sahasA tasyA apaharaNaM ca kRtam // 979 // tato jJAnaM vidyezasya jyotiSikasya samabhUt, yathA'sau jIvati, amutra sthAne saGgopitA''ste / tato vimAnaghaTanA vimAnavidyAvidA narendreNa kRtA / tato lalitAGgena dhanurvidyayA jitvA AgamaH, tasyAH kRtaH / sA cAgatA ahinA daSTA jIvitA ca gAruDavedinA / tataH pitRcintA kathamasau vIvAhitavyA / tatastayA zAsanaM kRtaM jvalanakaraNenAgnipravezalakSaNena yajanmAntaraM tasyA yA vibhASA prajJApanA tadrUpam // 980 // tato lalitAGgasyAbhyupagamaH saMvRttaH / tato jvalane prajvAlite citAbhraMzaM kRtvA pUrvakhAtayA suraGgayA nirgatya UDhA sA tena / itiH prAgvat / pitrostoSaH saMvRttaH / prajJApanA ca zeSANAM kRtA yathA kathamekA'nekaiH saha pariNAyyate / bhogA jAtAH / kadAciccharadabhropalambhaH saMvRttaH / tatra tadviSayA cintA / nirviNNayozca tIrthakarasamIpe dIkSA sampannA // 981 // IzAnadevaloke tato janma bhogaashc| tatra cyvnm| tato rAjasuto devasenanAmA jAtaH / kalA gRhItAH, vayasvAMzca saMvRttaH / eSA unmAdayantI vidyAdharadArikA candrakAntA nAma jAtA / tasyAH zravaNAdinA guNAkarNanAdinA rUpeNa devasene tatra rAgo jAtaH // 982 // 'vijjAharakhiMsA mANuso 'tti 'aNiyattaNe asamago ya' iti tatastasyAstadgocare rAge'nivartamAne vidyAdharaiH khiMsA prArabdhA, yathA-mAnuSa AkAzagamanAdilabdhivikalo naraH, asamakazca vibhavAdibhirasadRzo'syAH patizcetasi varttata iti / tatra praticchandake caNDAlIti nAma sthApayitvA tasyA rUpaM darzitaM, tasmai tathApi 'rAga nivannAe vIvAho' iti rAge nRpeNa jJAte vIvAhaH kAritaH // 983 // bhogo bhUmicaranagaragatAyA api tasyA vidyAdharasAdhanairvidyAdharasatkaiH puSpatAmbUlavastrAdibhiH pitrA sampAdyamAnairvRttaH / tato no ekadA praticArikApramAdAt pratyagrarUpANi puSpAdIni sampannAni, tadA 'milANA' iti mlAnAdibhiH puSpaprabhRtibhirbhogaH / tato sakhIhAsAd yathA tvaM na piturgauravyA, kathamanyatheyaM puSpAdInAmavastheti saMvego'rhadAgamanaM c| niSkramaNaM jAtamiti // 984 // brahmendro brahmalokaprabhu to, bhogaashcyvnm| tato rAjasutaH priyaGkara iti nAmA / sa ca cakravartitvaM prAptaH / asyAzcandrakAntAyA mantritvam / atizayaprItyA parasparaM cintA jAtA nUnamAvayoH kazcijanmAntaragatasnehAnubandhaH samastItyevaMrUpA // 985 // ahaMdAgame pRcchA prvRttaa| ziSTe bhagavatA saMvego Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 455 gAtA ta "rA'tti sarapariNAmaH | tiH pUrvavat | tataH prajA tIkSA gRhiitaa| tasyAM ca citrAbhigrahapAlanA / tataH zreNI kSapaka zreNIlakSaNA, jJAnaM ca kevalalakSaNaM, siddhizca sarvakarmoparamalakSaNA vRtteti // 986 // // samAptaM cedaM viSayAbhyAsagataM zukodAharaNamiti // have A vaktavyatAne vistArathI kahevAnI icchAvALA graMthakAra zukamaraNa vagere cauda gAthAne kahe che| sarva RtuonA vRkSonA samUhanA phUlonI sugaMdhathI purAyo che dizAono samUha jenA vaDe, kusumanA jharatA rasanA pAnathI unmatta banela koyalonA avAjathI utpanna karAyo che AnaMda jemAM, lIlAthI vilAsa karatA hAthIonA samUhanA galagarjaravathI manorama evuM naMdanavananI jema atiramya mahavana nAmanuM moTuM vana che. te mahavanamAM eka jinezvara bhagavAnanuM maMdira che. te maMdira moTA staMbhovALuM che. staMbho para rahelI pUtaLIothI zobhatuM che. jenA upara lakSaNavaMtI strIjananI jema nirmaLa dhvajAo pharakI rahI che. himagirinA zikhara jevuM UMcuM che. sphaTika maNimaya vizALa killAthI yukta che. kinnaragaNanI jema aMdara gavAtA gItonA avAjathI dizAono aMtane pUrI dIdho che. maMdirano madhyabhAga manohara zrI RSabhadeva bhagavAnanI pratimAthI suzobhita che. je vRkSonA samUhathI zobhita evA vanakhaMDathI vIMTaLAyela che. lokonA nayanane AnaMda ApanAra che. sArI kAMtivALuM che. jayarUpI lakSmInuM kulaghara che. te vananI aMdara eka popaTa tathA eka popaTI rahe che. baMne manuSyanI bhASA bole che. baMne paraspara atisnehavALA che. svacchaMdapaNe pharatA teo kyAreka te jinapratimAnI pAse AvyA. pratimAne joIne saharSita manavALA teo kahe che ke, aho! A pratimAnuM rU5 alaukika che. AMkhane mATe amRta samAna che. tethI bIjA vyApArane choDIne A pratimAnA roja darzana karavA ucita che. A pramANe prAyaH jenuM mohamAlinya gaLI gayuM che evA te benA jeTalAmAM divaso pasAra thAya che teTalAmAM ratino nivAsa evo vasaMta mAsa zarU thayo. te vanamAM samakALe sarve paNa vRkSo phUlonA bhArathI chavAI gayA. te vane potAnA sauMdaryathI naMdanavananA sauMdaryanA vistArane jItI lIdho che. pachI te baMne potAnI caMcupuTamAM pUjA nimitte AMbAnI maMjarIone laIne jinezvaranA mastake dharAve che. A rIte bhakti karatA jenA kaSAyo pAtaLA paDyA che evA, madhyamaguNane pAmelA teone keTalAka kALa pachI maraNa prApta thayuM. (13) ane A bAju Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 upadezapada : bhAga-2 A bharatakSetramAM kozala nAmano zubhapradezavALo deza che. jemAM ghaNAM vikasita kamaLonA samUhovALA hajAro uttama sarovaro AvelA che. sthAne sthAne hajAro maMdira ene sabhAothI devalokanI sabhAno upahAsa kare tevI zobhAvALuM sAkta nAmanuM nagara che. nagaramAM potAnA vaMzamAM mauktika ane maNi samAna, caMdranI samAna jeno yaza prasarelo che, krodhathI lAla banelA zatruono vinAza karavAmAM yamarAja samAna ane zobhatI che talavAra jenA hAthamAM evo samarasiha nAmano rAjA che. je unmArgamAM doranAra haraNiyA mATe siMha samAna che, arthAt anyAyathI rAjya calAvanAra rAjA rUpI haraNiyA mATe siMha samAna che. jeNe namatA sAmaMtonI mukuTataTamA (mAthAmAM) kumArganuM tADana kareluM che, arthAt sAmaMta rAjAonA nagaramAMthI kumArgano nAza karAvyo che. ane tene vikasita kamaLanI jevI zobhAvALI, zaMkha jevI ujvaLa kulalakSmI evI damayaMtI nAme devI che. je svayaM rAjAvaDe potAnI ane rAjyanI jIvanadorI manAya che. tenI sAthe cittane haranArA viSayonuM sevana karatA rAjAnA viraha vinAnA divaso pasAra thAya che. (19) ane koIka vakhata sukhe sutelI te devI rAtrinA madhyabhAgamAM svapnamAM iMdranA dhanuSya jevI kAMtivALA kuMDalane jue che. ane A bAju jinapUjA karavAnA pariNAmanA vazathI jeNe bodhinuM bIja meLavyuM che evo popaTano jIva tenA garbhamAM utpanna thayo. jAgelI tatkaNa ja patine sarva nirvedana kare che. rAjA paNa kahe che ke, he priye! tane nakkIthI uttama putra thaze. caMdranA udayamAM jema samudra anuttara vistAra pAme che tema ApaNA kuLano pRthvI ane AkAzamAM anuttara vistAra thaze. pachI navamAsa ane thoDA divaso pUrA thayA eTale zarIranI prajAnA samUhathI vibhUSita karAyo che dizAno samUha jenAvaDe evA putrano janma thayo ane tyAra pachI AnI nALane chedIne dATavA mATe bhUmi khodavAmAM AvI tyAre temAMthI ratnathI bharelo nidhi nIkaLyo. Ano janma mahotsava pUrNa thayA pachI mAtA-pitAe kuMDala ane nidhinuM darzana thayuM hovAthI enuM nAma nidhikuMDala pADyuM. A pramANe aneka hajAra mahAmahotsavanA AzrayathI vadhato atisuMdara taruNInA haiyAne haranAra yauvanane pAmyo. (27) ane te popaTI marIne kuNAladezamAM zrAvista nagarImAM zrISeNa rAjAnI kAMtimatI bhAryAne vize caMdananI mALAnA lAbhapUrvakanA svapnathI saMsUcita zubhamuhUrve putrIpaNAthI utpanna thaI ane mahotsava karAyo ane puraMdara nAmanA kusumanI mALAnA svapnathI sUcita putrIno janma thayo hovAthI A putrInuM nAma puraMdarayazA rAkhyuM. te paNa ghaNA puSTa stananA bhArathI kuTila (mohaka) evA zreSTha yauvanane pAmI. tenuM yauvana taruNa lokane Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 457 upadezapada : bhAga-2 unmAda karanAruM ane kAmadevanI strI ratinA garvane maraDanAruM thayuM. (31) ane A bAju nidhikuMDala rAjaputra yauvanane pAmyo. saubhAgyathI manohara evI strIo viSe paNa rAgI thato nathI. lokamAM pravAda thayo ke A rUpa ane yauvanathI yukta hovA chatAM paNa aho! Azcarya che ke viSayomAM rAga pAmato nathI. te bAlyakALathI paricita thayelI, ati hitakArI sarvakALamAM tathA lipi Adi kaLAmAM parizIlana karato divaso pasAra kare che ane te puraMdarayazA paNa loko pAsethI nidhikaMDalanI zaradaRtunA caMdranA kiraNa jevI kIrtine sAMbhaLIne bIjA puruSa vize jarA paNa rAgI thatI nathI. ane potAnA manogata bhAva bIjA koIne kahetI nathI. mAtA-pitAne ciMtA thaI ke Ane vivAha vinAnI kevI rIte rAkhavI? rAjAe maMtrIne kahyuM: tuM pote koIpaNa upAyane kara jethI A koI rAjakumArane jaladIthI paraNe. pachI maMtrI varanA lAbha saMbaMdhI bAtamI meLavavA pravRtta thayo. rAjaputronA pratichaMda (AkRti-citra) meLavavA mATe cArebAju sevakone mokalyA. rAjaputronA nAma, kuLa, guNa ane rUpa jaNAye chate koIka rIte koI viSe Ano anurAga thAya. uttama aneka kalAkalApathI yukta, nirmaLa zIlavALA rAjaputronA cArebAjuthI AvelA citrapaTo tene batAvavAmAM AvyA. nidhikuMDalanA citrapaTane joyA pachI ekAeka sarva zarIramAM romAMca vikasita thayo. jANe dRSTi tyAM ja caMbhita thaI. ane citrapaTane ja jotI tenA manamAM raNajhaNATa cAlu thayo. tatkSaNa ja samagra bhavana zUnya lAgyuM tenA zarIramAM kAmanA vikArano tAva koIka tevo thayo jene zAMta karavA caMdranA kiraNa, caMdanano rasa ane kamaLanALano zItaLa paNa lepa asAdhya banyo. (43) ane A bAju nidhikuMDale kyAreka svapnamAM puradaMrayazAnA yathAsthita rUpane joyuM ane tallaNa jAgyo, pharI paNa tenA darzanamAM utsuka thayo ane tene koIpaNa rIte nahIM joto viraha agnithI baLelo kyAMya paNa zAMtine nahIM pAmato jeTalAmAM rahe che teTalAmAM mAtA-pitAe koIka rIte svapnano vyatikara jANyo. tarata ja sarva dizAomAM rAjaputrIonA citrapaTo lAvavA carapuruSone mokalyA. puraMdarayAno citrapaTa joyA pachI te paNa tenA jevo ja (sUnamUna) thayo. puraMdarayazA saMbaMdhI nidhikuMDalano anurAga maMtrIe jAye chate svayaM jaIne ghaNA praNaya vacananA sArathI pitA pAse nidhikuMDalanI mAgaNI karI. puraMdarayazA nidhikuMDalane varI. vivAha mATe nidhikuMDala potanA nagaramAMthI nIkaLI zrAvastI nagarI tarapha cAlyo. moTI vibhUtithI taiyAra thaine keTalAmAM te mArganA keTalAka bhAgamAM gayo teTalAmAM eka araNyamAM paDAva nAkhyo. pachI azvavaDe apaharaNa karAyelo nidhikuMDala maMtra nimitte potAnA sthAnamAMthI bhayaMkara DamarukanA avAjane karatA eka kApAlika tapasvIvaDe haraNa karAyelI, ghAta mATe mAMDalAmAM sthapAyelI, puraMdarayazAne jue che. puraMdarayazAnA citrapaTane yAda karato nidhikuMDala Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 upadezapada : bhAga-2 A pramANe vicAravA lAgyo. zuM A mArI strI che? athavA teno ahIM saMbhava kayAMthI? bhAgyanI gati vicitra che athavA ahIM zuM na saMbhave? athavA A bIjI je koI paNa strI hoya tenuM mAre atiduSTa vicitra rAkSasanI ceSTAthI rakSaNa karavuM joIe. pachI paDakAranA avAjathI bahero karAyo che raNa pradeza jenA vaDe evo kumAra te kApAlikane kahe che ke are! are! tuM anArya kArya karavA kema taiyAra thayo che? ugAmelI talavAravALA ane haNavA mATe nizcaya karelA kApAlikane joIne kumAre atibhayabhIta karyo ane ekAeka te palAyana thaI gayo. jene jIvana prApta thayuM che evI te kumAra vaDe puchAi ke, tuM kahe ahIM kevI rIte AvI? te kahe che ke huM rAtrie sukhe sUtI hatI tyAre koIka anAryo mAruM haraNa karyuM ane tatkSaNa ja jAgelI jeTalAmAM cArebAju jouM chuM teTalAmAM A kApAlikane joyo. kumAre paNa potAno vRttAMta jaNAvyo ke huM tane paraNavAnA hetuthI cAlyo hato. he suMdarI! bhAgyanA yogathI azva mane ahIM lAvyo che. (60) A avasare kumAranuM sarva ja sainya tyAM AvI pahoMcyuM. pachI puraMdarayazAne laIne tenA pitAnA ghare laI gayo. atyaMtarAgI te beno moTA mahotsava pUrvaka vivAha thayo. kALakrame pitAnI nagarImAM pAcho pharyo ane pitAne page paDyo. pachI rAjAe ghaNA kroDa dhana ane bIjuM paNa rAjagRhane ucita AThagaNuM dAna putravadhUne apAvyuM. jevI rIte dogaMduka devano kALa divyabhogothI pasAra thAya tema manorathanI sAthe siddha thayA che kAryo jenA evA teno paNa kALa pasAra thAya che. (64). kyAreka sImALAno rAjA dezane vyAkuLa kare che, nidhikuMDalanA pitAne tenI khabara maLI. atikrodhAyamAna, pralayakALanA pavanathI lobha pamADAyela samudranA pANInA mojA jevo bhayaMkara evo nidhikuMDalano pitA tene zikSA karavA mATe AgaLa nIkaLyo ane dezanA sImADe pahoMcyo. mahAghora yuddha jAmyuM. zatrue chaLathI teno koipaNa upAyathI ghAta karyo. pachI parijane nidhikuMDalane pitAnA sthAne rAjA tarIke sthApana karyo. teNe potAnA tejasvI pratAparUpa agnithI sarva zatruvargane bhasmIbhUta karyo. kyAreka naMdivardhana nAmanA AcArya tyAM samovasaryA. parivAra sahita moTA gauravathI nidhikuMDala vaMdana karavA temanI pAse gayo. sUrinA darzana karyA ane romAMcita kAyAthI vaMdana karyuM. ane temanI pAse kAnane amRta samAna dharma AdarathI sAMbhaLyo. jevI rIte AMkhanA paDala pIgaLI jatA koipaNa jIva joI zake che tema moharUpI paTala gaLI javAthI nighikuMDala tattvane sArI rIte jovA lAgyo. puraMdaramazAnI sAthe zrAvakadharmano svIkAra karyo ane bhogo viSe alubdhabuddhivALo thayo. arthAt tenI viSayonI Asakti ghaTI. keTalAka samaya pachI Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 459 amUlyaguNaratnono nidhAna, kSIrasamudranA jaLa jevA ujvaLa yazathI zobhita, pratipUrNa yazavALA putrano janma thayo. janmAMtaramAM jinapUjAnA phaLa svarUpe utpanna thayelI vizuddha zraddhAthI meragirinA zikhara jevuM UMcuM ramya jinamaMdira karAve che. puNyAnubaMdhI puNyanA prabhAvathI have kyAreka muniothI sanAtha evA sumatinAtha nAmanA tIrthaMkara tyAM AvyA. tIrthaMkaranA vacanarUpI amRtadhArAnA varasAdathI bujhAya gayo che viSayarUpI viSama dAha jeno evo nidhikuMDala ujvaLa pravrajyA levA taiyAra thayelo potAnA pade putranuM sthApana kare che ane pavitra vidhithI yathocita kAryo karIne sAvadha kAryamAM bhIru evA eNe patnInI sAthe dIkSA lIdhI. vratanI tIvra ArAdhanA karIne aneka prakAranA tapo tapIne aMtamAM samAdhimAM lIna marIne saudharma devalokamAM utpanna thayo ane divyabhoga bhUminuM bhAjana thayo ane te puraMdarayazA te ja devalokamAM tenI devI thaI. pAMca palyopamanuM AyuSya pUrNa karIne A jaMbudvIpamAM pUrva videhamAM puMDarikINI nagarImAM nRpacaMdra rAjAnI zrIcaMdrA nAmanI bhAryAnI kukSimAM airAvaNa hAthInA svapnathI sUcita putrapaNe utpanna thayo. tenuM nAma lalitAMga rAkhavAmAM AvyuM. sarvakaLAno abhyAsa karI kramathI unnata ghaNAM saubhAgyavALA tAruNyane pAmyo. (82). ane devI paNa A ja vijayamAM suMdara maNinidhi nagaramAM zivarAjAnI zivA devI rANInI kulimAM putrIpaNe utpanna thaI. taruNonA cittane unmAda pamADatI nAmathI unmAdaMtI thaI. atiuttama stanathI aMtarita, aMtilAvaNyamaya yauvanane pAmI. A vivAhane ucita che ema jANIne kyAreka tenI mAtAe snAna karelI, sarvAgathI paridhAna karAyo che manohara zRMgAra jenA vaDe evI putrI pitAne arpaNa karI ane rAjA paNa tenA rUpane joIne vyAkuLa thayo ke rAjaputromAMthI kayo rAjaputra Ano ucita vara thaze? tethI Ano svayaMvara vidhi karavo ucita che. temAM potAnI icchA mujaba vare. ema karavAthI anucitavaranA pradAnano doSa mane na lAge. svayaMvara mATe ativipula maMDapa racAyo. dUto mAraphata ghaNAM paNa rAjaputrone AmaMtraNa apAyuM. viMjhAtA sapheda suMdara cAmaro ane chatrothI chavAyA che dizAnA aMto jeo vaDe evA ghaNA rAjaputro cAre taraphathI tyAM bhegA thayA ane suprazasta divase vivAha mATe upasthita thayA. te rAjaputronI aMdara cAra rAjaputronuM cAra vidyAmAM kauzalya hatuM, je ghaNA lokone AnaMda ApanAra hatuM. siMha rAjaputra jyotiSa vidyAmAM pAraMgata hato ane pRthvIpAla vimAna vidyAmAM nipuNa hato. aja gAruDavidyAmAM pAraMgata hato ane dhanurvidyAmAM lalitAMga pAraMgata hato. te unmAdaMtI paNa zRMgAra sajIne svayaMvara maMDapamAM AvelI A pramANe bole che ke jyotiSa-vimAna-dhanuSa ane gAruDa vidyAmAMthI koI paNa Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 upadezapada : bhAga-2 eka vidyAmAM paNa jeNe kauzalya prApta karyu che te mAro vara thaze. pachI lalitAMga rAdhAvedha sAdhIne dhanurvidyAmAM potAnuM prAvINya tene batAve che. pachI utpanna thayo che moTA saMtoSano vega jene evI utkaMThita thayelI teNIe bhamarAno samUha jenI AsapAsa guMjArava karI rahyo che evI varamALA lalitAMganA kaMThamAM AropaNa karI. (94) ATalIvAramAM kAmadevathI unmAdita thayelo koipaNa khecara tenuM haraNa karI gayo ane mAyAgoLAnI jema te adRzya thai. sarve lalitAMga vagere rAjaputro tathA tenA mAtA-pitA potAno parAbhava thayo che ema mAnIne lajjAne pAmyA. pachI sarva prayatnathI tenI tapAsa karavI joie nahIMtara caMdra sUrya sudhI A apuruSArthanI kathA virAma nahIM pAme. jyotiSane jANatA rAjaputre kahyuM ke AvA prakAranA lagnanA udayamAM te apaharaNa karAi che tethI teno samAgama akSata arthAt avazya thaze. ane bIjA rAjaputre tatkSaNa ja AkAzamAM UDI zake tevuM vimAna taiyAra karyuM ane lalitAMga jyotiSe batAvelA mArge cAlyo ane himavaMta zikhara upara unmAdaMtInA caraNakamaLamAM bhamarAnI jema paDIne sukomaLa vANIthI manAvavA lAgelA khecarane joyo. jemake he suMdarI! tuM mAro tiraskAra na kara, kAraNa ke tArAthI tiraskAra karAyelo evo huM durvAra kAmadevathI haNAyelo kSaNa paNa tArA vinA jIvavA samartha nathI. pachI potAnA manamAM pralayakALanA agni jevA kopane dhAraNa karato lalitAMga dUrathI ja kaThora vANIthI A pramANe tarjanA kare che--are! are! tuM nirmaLa kuLavALo nathI jethI A pramANe paradArAnuM haraNa kare che. tAruM darzana apavitra che jethI tuM jovA yogya paNa nathI. have te khecara paNa tIvra roSane pAmelo talavAra laine mAravA doDyo. jANe AkAzamAM ugAmeluM vidyutadaMDavALuM vAdaLa na hoya! jeTalAmAM jozabhera tene mAravA jAya che teTalAmAM lalitAMga udaMDa dhanurdaMDane ekAeka kheMce che ane yamarAjanI jIbhane anurupa bANa kAnasudhI kheMcIne coranA prANa haravA pheMke che. te bANathI khecara hRdayamarmamAM evI rIte viMdhAyo jethI bANanI sAthe mitratAne vahana karatA prANo paNa zarIramAMthI nIkaLI gayA. vikasita kamaLanA jevI mukhavALI unmAdaMtI te vimAnamAM ArUDha thai. pitAnI pAse lavAi tyAre teone mahAnaMda thayo. (108) have kyAreka rAtri samaye sukhapUrvaka sUtelI hatI tyAre atiugraviSavALA tatkSaNa sarpe tenAM mAthAmAM DaMsa mAryo. pAseno loka vyAkuLa thayo. maMtra-taMtra ane vividha prakAranI mahauSadhiono upacAra karavAmAM Avyo chatAM jarApaNa sudhAro na thayo. pachI gAruDa vidyAne jANanAra cothA rAjaputre maMtro-taMtronA upacAra karIne sAjI karI. eTalAmAM te cAreya Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 461 rAjaputromAM vivAha saMbaMdhI vivAda thayo. kAraNa ke upakAra karavAthI te cAreya tenA upakArI thayA. pachI atyaMta vyAkulitamanavALo pitRpakSa vicAre che ke A putrI konI sAthe paraNAvavI? A cAreya eka sAthe paraNavA taiyAra thayA che. pachI unmAdaMtI pitAne kahe che-he tAta! tame kheda na karo. kemake A jhagaDAnuM huM ja nirAkaraNa karIza. pachI teNe rAjaputrone kahyuM ke mArA pUrvabhavanuM anusaMdhAne karaze te kharekhara mAro pati thaze. pachI bhavAMtaramAM jenI sAthe prauDha prema vistaryo hato evA lalitAMge Ane (anusaMdhAnane) paNa svIkAryuM. kemake snehane koI asAdhya nathI. lAkaDAM bhegA karI smazAnamAM eka citA goThavavAmAM AvI. baMne jaNA temAM pravezyA ane Agna mUkavAmAM Avyo. pUrve ja te sthAne suraMga khodIne nIkaLavAno gupta dvArA banAvavAmAM Avyo hato. akSata dehavALA bane temAMthI nIkaLIne pitAnI pAse pahoMcyA. lalitAMganI sAthe suMdara vivAha mahotsava karAyo. sarva nagaramAM amRtavRSTithI je AnaMda thAya tevo AnaMda thayo. pachI kanyA eka che ane tame traNa rAjaputro cho tethI eka kanyA ghaNAne kevI rIte apAya? ema rAjAe samajAvyuM. bAkInA rAjaputro svasthAne gayA pachI navA navA sanmAnanA nidhAnabhUta thoDA divaso tyAM rahyo pachI rAjAvaDe unmAdaMtInI sahita lalitAMga potAnA pitAnA nagaramAM visarjana karAyo. cAre tarapha mahA-mahotsava zarU karAye chate lalitAMga nagaramAM pahoMcyo. pitAe lalitAMgane rAjya soMpIne svayaM uttama dIkSA lIdhI. lalitAMgane paNa vizALa bhogo prApta thayA chatAM bhogo abhoga rahyA, arthAt lalitAMga bhogomAM Asakta na thayo. (123) have zarada samaya Avyo tyAre ati dhavala haMsanA samUha jevI ujvaLa sarva paNa dizAomAM kamala ane kumudanI saurabha vikasita thaI tyAre potAnI devInI sAthe gharanI upara agAzImAM gayo ane uDatA rUnA lava (TUkaDA) jevA komaLa zaradaRtunA vAdaLane joyo. pachI te ja kSaNe moTA gaMgAnA mojAnA bhaMgasamAna himaparvatanA zikhara jevA AkAravALA moTA vAdaLane jue che. pachI sakala AkAzanA vistAramAM gherAyela, skurAyamAna thato che vidyutano udyota jemAM evA vAdaLane jotA ja pracaMDa pavanathI haNAye chate vAdaLa mULathI paNa nAza pAmyuM, tyAre prathama A pramANe vicAravA lAgyo ke, manuSyone ghaNAM klezanA samUhathI lakSmInuM upArjana thAya che, kramathI moTA vistArane pAmIne duvaMra vyasanathI haNAyelI lakSmI jaladIthI nAza pAme che tethI ahIM mAre sukRtavizeSane vizeSathI karavo ghaTe. e pramANe dharma ciMtArUpI amRtasAgaramAM DUbelA evA 1. anusaMdhAna-pUrvabhavamAM mAre jenI sAthe saMbaMdha thayo hato te puravAra karI Apaze tenI sAthe mAre A bhavamAM saMbaMdha thaze. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 upadezapada : bhAga-2 tenA jeTalAmAM divaso jAya che teTalAmAM anyadivase pratihArathI rajA apAyela vanapAla sabhAmAM dAkhala thAya che. bhAlatala upara mukAyo che kararUpI kamalano saMpuTa jenA vaDe evo vanapAla rAjAne praNAma karIne vinave che ke, he deva! Aje tamArA tapana (sUryamukhI) udyAnamAM zrIdhara nAmanA tIrthAdhinAyaka padhAryA che. tapana udyAna nAmathI ane arthathI manorama che. te udyAna gaMdhamAM lubdha thayela bhamarAothI manorama che, ghaNA pAMdaDAnA bhAravALA sAlavRkSothI manorama che. te udyAnamAM tamAla vRkSonI hArothI sUryano tApa alanA karAyo che. lakSmInA kulabhavana, sakla surendro ane asurendrothI vaMdAtA che caraNo jenA evA zrIdhara nAmanA tIrthaMkara te udyAnamAM samovasaryA. jema vizuddha darpaNamAM guNo ane dravyo ekI sAthe pratibiMbita thayelA dekhAya che tema tenA mukhamAM pratibiMbita thayelA dravyo ane guNo ekI sAthe buddha puruSone dekhAya che. jenA zarIramAM saMgata pAmelA paNa guNo samagra jagatamAM vicare che, te guNo anaMtA hovA chatAM paNa guNIjanomAM gaNanA pAme che. jenA caraNanI rajanA parisparzanathI vibhUSita thayA che mastakanA keza jeonA evA devo-asuro ane manuSyo vAsacUrNano abhilASa karatA nathI. tIrthaMkaranuM Agamana thayA pachI te udyAna vanamAM je koipaNa devazobhA upasI che tenuM huM prayatna karavA chatAM varNana karavA zaktimAna nathI. chatAM paNa he nAtha! tame eka citte sAMbhaLo, huM kaMIka kahuM chuM. kemake tenA guNathI caMcaLa thayuM che mana jenuM evo huM mauna rahevA samartha nathI. vasaMtaRtu zarU na thavA chatAM tIrthaMkaranA atizayothI camatkRta pAmelA mananI jema AmravRkSo aMkurAnA bAnAthI romAMcone mUke che. arthAt prabhunA atizayathI AmravRkSo vasaMtaRtunI jema avasaMta kALamAM vikAsa pAmyA. prApta karAyo che upazama jenA vaDe evA tIrthakaranA anusaMganA guNathI vikAsa pAmatA azokavRkSavaDe taruNInA caraNano ghAta sahana na karAyo. arthAt azokavRkSa strInA caraNanA ghAtathI vikAsa pAme che, ahIM tIrthaMkaranA anusaMgathI vikAsa pAmato hovAthI strInA ghAtane sahana karavuM paDatuM nathI. je tIrthaMkaranA darzana karIne bakulavRkSo paNa aNuvrato grahaNa karavA tatpara thayA te ghaNA madirAnA koLiyAnA pAnanI apekSA vinA vikasita thayA. he deva! pRthvInA tilakabhUta evA tIrthaMkaranA darzana karIne tilakavRkSa paNa ekAeka vikasita thayo. samAna guNanA darzanamAM kone harSa na thAya? jema te vanamAM palAza vRkSo kesuDAnA phUlothI zobhe che tema he prabhu! jAMbUnA vRkSo paNa taruNa popaTanA saMgathI zuM zobhAyamAna na thAya? arthAt thAya ja. jema pakSIonA avAjanI sAtheno zabda zobhe che tema kuMdavRkSo upara puSponI kulamAlA vanalakSmI devInI daMtAvalinI jema zobhe che. tathA tIrthaMkaranA bhayathI 1. anaMtA- na gaNI zakAya tevA hovA chatAM. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 463 palAyana thatA kAmadeva rUpI moTA bhillanA hAthamAMthI varasI rahelI bANAvalInI jema pAsavRkSonI paMkti zobhe che. pavitra puruSanA saMgathI mAro je vikAsa thAya tevo vikAsa zuM bIjA koi upAyathI thAya? mArI evI buddhi thAo ema samajIne mallikA ekAeka kusumanA samUhane choDe che. arthAt mogarAne ghaNA phUlo vikase che. temAM paNa haMmezA jAti vairavALA keTalAka jIvo rahe che te tenA atizayathI daDha bhAtRbhAvane pAmyA che. A pramANe tenA (vanapAlanA) vacanane sAMbhaLIne jene ghaNo pramodano bhara ullasita thayo che evo lalitAMga bharatI jema samudramAM na samAya tema zarIramAM samAto nathI. potAnA aMga para rahelA sarvavibhUSaNothI vanapAlane kRtArtha kare che tathA bIjA loko paNa pAritoSika ane dhanathI kRtArtha kare che. dezAMtaramAM huM jemanI pAse javA icchato hato te deva ahIM rahelA mArI pAse svayaM ja padhAryA. A pramANe navA vAdaLanA garjArava jevI gaMbhIra ghoSaNA moTethI karIne rAjA ekAeka Asana uparathI Ubho thayo. je dizAmAM bhuvanabhUSaNa rahelA che te dizAmAM keTalAka pagalA AgaLa jaine dhImethI pRthvI tala upara mastaka namAvIne praNAma kare che. paTupaTalanA zabdapUrvaka nagaramAM ghoSaNA karAve che ke jinezvaranA caraNarUpI kamaLanA vaMdana mATe sarva nagarano loka taiyAra thAya. pachI rAjA thoDA parivAra sAthe javA lAgyo teTalAmAM ghaNo moTo parijana bhego thayo. pachI patnInI sAthe, putranI sAthe, svajana parajananI sAthe, bhAInI sAthe, mitronI sAthe sAmaMta sainya parivAranI sAthe rAjA te vanamAM pahoMcyo. pote jema uttama puruSothI vIMTaLAyelo che tema A udyAna punnAga vRkSothI vIMTaLAyela che, pote jema zoka vinAno (=azoka) che tema A udyAna azokavRkSothI yukta che. pachI atyaMta harSita thayelo rAjA te udyAnamAM pravezyo. rAjyanI ceSTAne choDIne, cAmara chatrAdinA tyAga pUrvaka, prabaLa vinayamAM tatpara tIrthaMkaranI najIkanI bhUmimAM pahoMcyo ane siMhAsana upara bIrAjamAna bhagavAnane joyA, pradakSiNA ApIne mahItala upara mastaka namAvIne namaskAra karyo tathA A pramANe stavanA karI. he ahaMn! trilokanA bhavyajIvonA rakSaNa karavAmAM killA samAna varNavAyela vratavidhithI te pApano nAza karyo che. tuM seMkaDo caritrathI sAdhya yazano tyAga karanAra che. bhavavanane bALavA mATe samartha evA sadhyAnarUpI agnimAM sthApana karAyeluM che citta jenA vaDe evo loka Apane namaskAra karato ahIM janmano nAza karanAra thAya che. jema jagatanA jAtiaMdha jIvane zaradaRtunA caMdranuM darzana ati AzcaryakArI lAge tema mane ApanuM darzana ati AzcaryakArI lAge che. A pramANe jinezvaranI stavanA karIne lalitAMga rAjA potAnA sthAne beTho tyAre jinezvare amRtanA vAdaLa jevI sArabhUta madhuravANIthI prastutadezanA ApavAnuM zarU karyuM. (160) Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 upadezapada : bhAga-2 kaSAya-IdriyanA vikArane vaza thayelA jIvo viSa samAna, ghaNA bhava bhramaNanA kAraNarUpa, ghaNAM prakAranA vikalpavALA karmane bAMdhe che. pachI ekendriya vagere jAtiomAM aneka prakAre bhamIne koIpaNa jIva koIka rIte jo ke manuSyabhavane pAme che. manuSyabhava prApta thayA pachI zuddha kuLamAM janma thavo durlabha che. zuddha kuLamAM zaradaRtunA caMdranA kiraNanA prasara jevA nirmaLa yazanA bhAjana jIvo thAya che. jyAre jIvo nirmaLa kuLamAM janme tyAre zaradaRtunA caMdranA kiraNonA prasaranA ujjavaLa yazathI zobhe che. nirmaLakuLamAM janma thaye chate bhavyalokamAM utpanna karAyo che saMtoSa jeo vaDe evA rUpAdi guNanA kAraNa rUpa bhAvono samAgama durlabha che. temAM paNa arihaMta ane tenA gaNadhara ane bIjA paNa bahuzruta sAdhuo ane zuddha dharmano prajJApaka duHkhethI prApta karAya che. te paNa prApta thAya to paNa nirmaLa zraddhA utpanna thatI nathI. tethI sarva upakAraka dharma sAmagrI prApta thayA pachI dharmamAM udyama karavo yukta che. nahIMtara kalpadrumano saMgama (lAbha) thayA pachI bhogasukhamAM Asakta thayelo koIka mUDha jIva lIkha ane jUnA bhAvane pAme evI prArthanA karIne tenA saMgamane niSphaLa kare che. sukhonuM eka mAtra kAraNa, guNakAraka sAmagrInA samUhane meLavIne A durAtmA loka mULathI teno nAza kare che. te A pramANe- (168) koi eka nagaramAM eka kulaputra hato. te svabhAvathI sadAkALa paNa niSphaLa vyApAravALo, nirdhanomAM ziromaNi hato. AthI ja kyAreya mAthAnI sArasaMbhALa levA pAmato nathI. tethI mAthAmAM lAkho lIkho ane hajAro jU utpanna thaI. jU ane likhothI khavAtA mAthAnI ghaNI pIDAne anubhavato kheda pAmelo maraNane paNa icchato kyAMya sukha pAmato nathI. dezAMtaranuM zaraNa levAthI prAyaH dAritrya nAza pAme che ema vicAratA bhukhAdithI pIDAyelo paribhramaNa karato jyAM eka kalpavRkSa che te pradezamAM pahoMcyo. te kalpavRkSa potAnA phUlonI saurabhanA udgArathI lubdha thayelA bhamarAothI yukta che. gaganataLa sudhI phelAyelI DALIono samUha bIjI DALIomAM cAre tarapha gUMthAyo che, arthAt atyaMta ghaTAdAra che. dhvaja-chatra-cihna-mALAothI lokonI AMkha ane manane AnaMda ApanAra che. praNayIjananI prArthanAnI sAthe turata ja abhUta padArthone pUrA pADanAra che. judA judA phUlo ane vastro vagerethI tenI pIThikAnI pUjA karAI che. kulaputre loko pAsethI sAMbhaLyuM ke samyakapaNe sevAto Avo kalpavRkSa manobhiSTa vAMchitane jaladIthI kare che. pachI vicAravA lAgyo ke A jUo sthULabhAvane pAmelI che, jeone hAthanA agrabhAgathI pakaDIne sukhethI mastaka uparathI vINI zakAya che, paraMtu A lIkho mAthAmAMthI koIpaNa rIte vaNI zakAtI nathI tethI A badhI lIkho jU bhAvane pAme tevuM huM kalpavRkSa pAse mAguM. pachI te nadIe gayo snAna karI puSponI aMjali bharIne kalpavRkSanA taLa upara mAthuM lagAvI ane 1. pUlsathavA phUlone je dhAve che te, arthAt phUlonA rasane je cUse che te bhamarA. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 465 namIne, lalATa upara be hAthanI aMjali joDIne vinave che ke he bhagavan! tuM yathArtha nAmavALo kalpavRkSa che, paraMtu huM duHkhathI pIDAyelo chuM. tethI tuM evI kRpA karI jethI A lIkho mastakamAM jU bhAvamAM pariName jethI karIne huM sukhethI vINIne dUra karI zakuM. te ja kSaNe te durgata icchita meLavanAra thayo. arthAt je pramANe mAgyuM te pramANe thayuM. jevI rIte rAjyAdi phaLa ApavAmAM samartha kalpavRkSanI prApti thaye chate hatabuddhi duHkhI ja thayo, tema dharmathI vimukha thayelo loka dharma sAmagrI meLavIne duHkhI thAya che. A pramANe jinezvara vaDe svarUpAyela, kAnane sukha ApanAra vacanane sAMbhaLIne saMsAravAsathI tatkSaNa ja virakta thayelo lalitAMga rAjya upara putrane sthApIne, unmAdaMtInI sAthe moTI vibhUtithI saMyamarUpI parvatanA zikhara upara ArUDha thayo. duSkara tapane AcarIne paryata ArAdhanA karIne IzAna devalokamAM baMne paNa devapaNAne pAmyA. tyAM cirakALa uttama bhogo prApta thayA. (186) have lalitAMgano jIva tyAMthI cyavIne dhAtakIkhaMDanA pUrvavidehamAM ratnAvatI nagarImAM zrIratnanAtha rAjAnI kamalAvatI rANInI kukSimAM caMdrapAna svapnathI saMsUcita garbhamAM putrarUpe utpanna thayo. navamAsane aMte lokonI AMkharUpI kamaLane vikasavA mATe sUryasamAna, nirdoSa, puNyano nidhAna evo putra thayo. ane te kALe pitAne devasenA jevI senA thaI hatI eTale tenuM nAma devasena pADyuM. bhaNAyo che kalAkalApa jenA vaDe, zreSTha nagaranA daravAjA samAna bAhu che jene evo te kumAra kAmadevarUpI rAjAnA nivAsa mATe nagara samAna tAruNyane pAmyo. have te unmAdaMtI vaitADhya parvatanI uttara zreNimAM maNikuMDala nagaramAM maNipati rAjAnI maNimAlA bhAryAnI kukSimAM caMdrakAMtA nAmanI putrI thaI. yuvAna lokonA manane unmAda karanArA yauvanane pAmI. te devasena potAnA caMdra jevA nirmaLa caritrathI khecara ane bhUcara lokamAM prazaMsAnuM sthAna thayo. caMdrakAMtA koipaNa manohara manuSyamAM paNa rAga karatI nathI tyAre mAtApitAnuM mana vyAkuLa thayuM. kemake pativaDe paraNAyelI yauvanavaMtI strIo lokamAM subhagapaNAne pAme che, bIjI rIte nahIM. tethI zuM karavuM? e pramANe jeTalAmAM teo ciMtAtura rahe che teTalAmAM kyAMyathI lokamukhathI devasenano yazavAda sAMbhaLyo. tenA yazavAdanA zravaNa pachI pUrvabhavanA abhyAsanA vazathI caMdranA udayamAM kSIrodadhimAM bharatI uchaLe tema teno rAga uchaLyo. tyArapachI potAnA dehane viSe paNa sAra saMbhALa karatI nathI. puSpo-caMdana vagere uttama vastunA paribhogano tyAga karyo. sUnamUna cittavALI sarva dizAo rUpI mukhone jotI, tAva nahIM Avelo hovA chatAM paNa haMmezA annapAnane viSe ruci dharatI nathI. hima paDavAthI jema kamalinI plAna thAya tema plAna thayelI tenA zarIranA vakSasthaLa upara paDelA AMsuo tatkaNa zoSAya che te AMtarika tAvane batAve che. kamaLanI zaMkAthI tenA mukha upara AvI paDatI bhamarAnI zreNI viraharUpI Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 upadezapadaH bhAga-2 agninA dhUmALA samAna zvAsocchavAsathI vAraNa karAya che. mArI kiraNalakSmIne AnA mukhe corI lIdhI che ema roSe bharAyelo caMdra paNa tenA mATe vizvakiraNa thayo. paritApanA upazama mATe jeTalAmAM pallavonI zayyA patharAya che teTalAmAM te zayyA paNa dAvAnaLanI vALAnI jema tenA zarIrane bALe che. vidyAdhara loke caMdrakAMtAno devasena uparano anurAga koIpaNa rIte jANyo. asamAna varanA svIkArathI vidyAdharo tenA para Akroza karavA lAgyA. khecarajananA bahumAnanuM bhAjana, niSpatima guNavALI, devIonA saubhAgyane dhUtakAranArI evI caMdrakAMtA kyAM? ane manuSyamAtrane prApta thayelo rAjaputra devasena kayAM? tethI sakala jagatamAM vikhyAta evuM A daSTAMta thayuM. jemake- suvarNa kamaLamAM vAsa karanArI mAnasa sarovaranI rAjahaMsI kyAM? ane viSThAmAM kharaDAyelI cAMcavALo kAgaDo kyAM? e pramANe aneka prakAre ciDAvAtI paNa caMdrakAMtA jyAre tenA paranA anurAgane choDatI nathI tyAre pitRjanane ciMtA thaI ke jema caMdrakAMtAne devasena pratirAga che tema devasenane caMdrakAMtA prati bhAvathI prema che ke nahIM tenI prayatnapUrvaka parIkSA karavI joIe. pachI tenI (caMdrakAMtAnI) savizeSa suMdararUpavALI pratikRti AlekhAvI. pachI musApharanuM rUpa karIne vidyAdharaputra te pratikRtine ratnAvatI nagarImAM laI gayo. ane ucita samaye devasenanI anekaprakAre citrakarmanI vicAraNA pravRtta thaI tyAre aneka prakAranA citra phalako tenI pAse dharavAmAM (dekhADavAmAM) AvyA ane mitra sahita devasena citrapaTone jovA pravRtta thayo tyAre vidyAdhara putre caMdrakAMtAnuM citrapaTa laI jaI batAvyuM. atyaMta vikasita thayela be AMkhothI devasene te citrane jaladIthI joyuM. te vismaya pAmyo ane pUchyuM: A konuM rUpa che? teNe kahyuM: koIpaNa sakautukIe koipaNa rIte cAMDAlaNIne joIne tenuM rUpa AlekhyuM che je mArA vaDe prApta karAyuM che. pachI to rUpanuM sarvIge nirIkSaNa karIne devasena tatkSaNa ja teno rAgI thayo ane grahathI grahaNa karAyAnI jema zUnya manavALo thayo. kSaNAMtara pachI teNe kahyuM che saumya! tArAvaDe Ano je rIte paricaya karAvAyo che tenAthI A anya(bhinna judI) hovI joie, mATe tuM sarvathI teno paricaya Apa. kharekhara! A hInajAti strInuM rUpa nathI. anyathA AvuM rUpa na ghaTe. kemake amRtavelaDI marUbhUmimAM kyAreya na thAya. athavA A je hoya te bhale hoya AnA virahamAM huM jIvavA zaktimAna nathI tethI Ano nivAsa kayAM che? te tuM kahe. A pramANe tIvra kAmathI parAdhIna thayelA manavALA kumAre kahyuM tyAre badhAnA dekhatA te vidyAdharakumAra adazya thayo. have kumAra vicAre che ke zuM A asura hato ke sura hato ke khecara hato. je A pramANe amane ekAeka vismaya pamADIne cAlyo gayo. te paNa vidyAdhara baTuka maNipati rAjAnI pAse gayo ane saMpUrNa vRttAMtanuM nivedana kare che ane vizeSathI devasenanA vRttAMtanuM nivedana kare che. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 467 pachI maNipati rAjAe vicitramaya nAmanA sevakane AjJA karI ke, he bhadra! tuM devasenane ahIM nagaramAM jaladI laI Ava. deva jenI AjJA kare che tene huM karIza ema svIkArIne te sevaka te sthAnathI gayo ane girizikharathI nIce Utaryo. te samaye tenA (caMdrakAntAnA) rUpathI unmAdavALo thayelo kumAra kyAMya paNa ratine nahIM pAmato naMdana nAmanA udyAnamAM Avyo. jayakuMjara hAthInA skaMdha upara beThelo kumAra jeTalAmAM cArebAju phaLa phUlathI samAkula udyAnane vyAkuLa manathI jue che. teTalAmAM caMdanavRkSanA gaMdhanA udgAra (pravAha)mAM lubdha thayuM che mana jenuM evo hAthI ghaNA pAMdaDAnA samUhavALA caMdanavRkSanA eka gahananikuMjamAM pravezyo. tyAM ati saMkaDAsa hovAthI parivAre praveza na karyo. paraMtu parivAre tatkSaNa te hAthIne cAre taraphathI gherI lIdho. (228). eTalAmAM te citramaya nAmano vidyAdhara tADavRkSanA jevI be lAMbI bhUjA che jenI evA, gaganAMgaNanA agra bhAgamAM aDatA zarIrane tathA mahaidhakArane vikuvane hAthInA skaMdha parathI devasenane UMcake che, ane kSaNathI maNikuMDala rAjAnA udyAnamAM laI jAya che. devasene jANyuM ke huM koipaNa vaDe koipaNa kAraNathI apaharaNa karAyo chuM, to have ahIM zuM karuM? athavA ahIM rahelo huM apaharaNano zuM pariNAma thAya che te jouM. e pramANe vicAra karato jeTalAmAM rahe che teTalAmAM tenA Agamanane jANIne parivAra sahita, vAjiMtranA avAjathI purAyuM che AkAza tala jenA vaDe evo rAjA mahAvibhUtithI tene levA mATe nagaramAMthI nIkaLyo, devasenanI pAse Avyo ane devakumAra jevA tene joto potAnI AMkhone ane vidhinA nirmANane saphaLa mAne che. kumAre paNa UbhA thaI tenuM abhutthAna karyuM ane Adara-prema sahIta praNAma karyo. ane rAjAvaDe ghaNAM bahumAna pUrvaka bolAvAyo. pitA jema putrane ghare laI jAya tema ghaNAM gauravapUrvaka tene ghare laI gayo ane zayana-azana-bhojana vagere ApavApUrvaka sevA karI. kumAre atigupta rAkheluM paNa apaharaNanuM kAraNa loko pAsethI jANyuM ane tenI putrInA darzana mATe utsuka manavALo thayo. kayAreka teNe potAnA gharanA AMgaNAmAM cAlatI caMdrakAntAne joI. pUrve joyelI pratikRtinA anusArathI te A ja che ema jANyuM. te vakhate vidyAdhara baTuke tene cAMDAlaNI kahI hatI te mArA premanA parIkSA nimitte kahyuM hatuM ema huM mAnuM chuM. bhAgya anukULa hote chate tevuM koI sukha nathI je kalyANane mATe na thAya. je meM Ane joI te mArA manorathone paNa agocara che. A pramANe cittanI ciMtAnI paraMparAthI ullasita thayo che saMtoSa jene evo devasena jeTalAmAM rahe che teTalAmAM rAjA svayaM ja tenI pAse AvIne kahe che ke, he kumAra! A mArI putrI caMdrakAMtA tArA guNo sAMbhaLIne unmAdita thayelI koIpaNa rIte divaso pasAra kare che, tethI te kRpA kara ane AnI sAthe lagna kara. ema karavAthI rAtri paripUrNa caMdramaMDalanA yogavALI thaze. A Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 upadezapada : bhAga-2 pramANe ghaNAM prakAre madhura vacanothI teNe vivAhano svIkAra karyo tyAre prazasta divase khecara suMdarIo vaDe karAyuM che maMgala jemAM evo vivAha pravaryo. sarva Idriyone anukULa, sukhanA mULavALA, zatrunA mastakamAM zULa utpanna karanArA, devalokanA bhogone caDI jAya tevA bhogo teone prApta thayA. (246), ane A bAju loko pAsethI teNe sAMbhaLyuM ke mArA mAtA-pitAe mArA virahamAM te dinathI ja AvA prakAranA (nIce kahevAtA) vilApone karyA. he vatsa! tuM dAruNa duHkhone ApatA akAraNavairI evA deva, dAnava ke khecara vaDe apaharaNa karAyo che. amArA khoLAmAM koDa pUrvaka ucharelo he mahAyaza! tuM amane azaraNa, choDIne kyAM gayo? pharI paNa tArA darzana Apa. he putra! tArA premamAM paravaza thayelA amoe kayAreya paNa tAro avinaya karyo nathI. tane kyAreya ajugatuM kahyuM nathI. to paNa tuM amArAthI kema virakta thayo? amRta jevA vacanothI amArA karNayugalane pharI paNa sukha Apa. akuzalanI zaMkA karatA amArA haiyAnI kema upekSA kare che? potAnA vaMzarUpI samudra mATe caMdrasamAna guNaratnono bhaMDAra evo tuM vidhi vaDe haraNa karAye chate bhAgye nidhi batAvIne amArI AMkhone kheMcI lIdhI che. bhuvanodaya parvatanA zikhara upara ArUDha thayelA, uccatAne pAmelA sUrya jevA tArA vinA amArA divaso aMdhakArathI bharelI dizAonI jema pasAra thAya che. amArA vibhavanuM, sukhanuM ane yazanuM tuM eka ja kAraNa che. he rakSaka putra! tuM dUra gaye chate amAruM sarva rakSaNa jaladIthI cAlI gayuM che. (254) A pramANe mAtA-pitAne utpanna thayelA atidAruNa duHkhane sAMbhaLIne tatpaNa mAtApitAne maLavA ati utsuka manavALo thayo. ane vicAryuM ke jyAM pAse rahelA mAtA-pitAnA darzana na thAya to vistArathI prApta thayela A bhogathI mAre zuM? tethI mAre vinA vilaMbe mAtA-pitAnI pAse pahoMcavuM joIe. A pramANe ciMtAsAgaramAM DUbelo jeTalAmAM rahe che teTalAmAM koIka rIte vidyAdharapatie tenA manogata bhAvane jANyo ane kahyuM: he kumAra! tuM ahIM Avyo che evo vRttAMta tArA mAtA-pitA vaDe jaNAyo nathI tethI huM mAnuM chuM ke tArA mAtA-pitAnA manamAM ati moTI adhRti varte che. tethI teone tArA darzananuM sukha ApavuM ucita che. tame je kaho cho te temaja che ema mAnIne aneka vidyAdharovaDe anusarato che mArga jeno evo devasena nagaramAMthI nIkaLyo. AkAzarUpI vRkSanuM jANe phUla na hoya evA eka moTA vimAnamAM ArUDha thayo. hajAro cAraNo vaDe gavAto che caMdra jevo nirmaLa yazano vistAra jeno, vagADAtA vicitra vAjiMtronA avAjanA samUhathI badhirita (baheruM) karAyuM che nabhAMgaNa jenA vaDe evo mAtA-pitAne maLavA utsuka thayelo kumAra pitAnA nagaranI Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 469 najIkamAM pahoMcyo. pavanathI AMdolita karAyela dhvajapaTanI mALAothI zobhato che ToMcano agrabhAga jeno evA te vimAnane prathama atidUrathI Avato joIne pachI madhurakaMThI cAraNonA mukhathI bolAto kAnane mATe amRtanI dhArAnI nIka samAna jayajayAravane nagaranA lokoe sAMbhaLyo. jemake- pRthvI upara sakala rAjAonA ziromaNipaNAne pAmelo caMdra jevo ujvaLa rAjA jaya pAme che. A pramANe jene subhagajanomAM zreSTha ane pavitra devasena nAme sukIrtimAna putra che, te rAjA zobhe che. pulakita thaI che manorathamAlA jenI evo loka jeTalAmAM kSaNathI rAjAne kumAranA AgamananuM nivedana kare che teTalAmAM jaladIthI kumAra rAjabhavanamAM Avyo. pramodathI romAMcita thayelA, AMsunI dhArAthI vakSasthaLane siMcatA pitAe jarAka abhutthAna karyuM. pachI utkaMThAnA vazathI pRthvItaLa para sparza karAyo che mukuTa jenA vaDe evA kumAre praNipAta karyo arthAt page lAgyo ane rAjAe paNa sarvAgathI AliMgana karyuM. tyArapachI ghaNA mUlyavALA vastramAM sthApita karAyuM che mukharUpI kamala jenAvaDe evI putravadhU kaMIka dUra rahIne rAjAnA caraNamAM paDI. putranuM mukha joIne ekakSaNa AnaMda pAmIne rAjA kahe che ke he vatsa! tArI mAtA ati utsuka che tene maLa. mastaka upara karakamaLa joDIne kahe che ke pitA mane je AjJA kare che tema thAo. ane tenA (-pitAnA) caraNamAM praNAma karavApUrvaka vidhithI mAtAnI pAse gayo. ghaNAM divasonA virahathI pAtaLuM thayuM che zarIra jenuM, saMkocAIne phikkA paDI gayela che gAla jenA, jANe janmAMtarane prApta na thaI hoya evI mAtAne jue che. pachI putranA darzanathI meghadhArAthI siMcAyela kadaMbavRkSanA puSpanI mALAnI jema tallaNa ja potAnA zarIramAM nahIM samAtI vizeSa harSane pAmI. vahu sahita putra mAtAne praNAma kare che ane te paNa AvA AzIrvAda Ape che ke, he putra! tuM parvata jevA AyuSyavALo thA ane putravadhU ATha putranI mAtA thAya. parivAra vaDe jaNAvAyo che sarva vyatikara jene evo kumAra eka kSaNa rahIne pitA vaDe batAvAyela mahelamAM Avyo ane tyAM sukhapUrvaka rahe che. (275) ane teNe kramathI rAjya meLavyuM. pralayakALanA agni samAna pratApathI haNAyA che zatruo rUpI vRkSo jenA vaDe evA kumAra vaDe sarva pRthvI vaza karAI. pratidina vidyAdharo vaDe lavAyelA uttama phUlo ane gaMdha AdithI zrIcaMdrakAMtAnI sAthe bhogo bhogave che. A pramANe atinibiDa snehanI beDIthI baMdhAyelA teono kALa pasAra thAya che tyAre koIka vakhate sukhe sutelI caMdrakAMtA svapnamAM kalpavRkSane jue che. te manorama phaLa-phUlanA samUhathI namela zobhAvALo che, gharanA AMgaNAmAM Ugela che, ati snigdha pAMdaDAvALo che, sArI chAyAvALo che. teNIe sarva svapna patine jaNAvyuM. devasene potAnA kula mATe kalpavRkSa samAna putranA lAbhapUrvakanA svapnanA svarUpane jaNAvyuM. sAdhika nava mAsa pachI putrano janma thayo. "kulakalpataru' e pramANe tenuM nAma sthApana karavAmAM AvyuM. kramathI tAruNyane pAmyo. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 upadezapada : bhAga-2 kayAreka cAkaronA pramAdanA doSathI phUla-phaLa gaMdha vagere navI bhoganI sAmagrI jaladIthI prApta na thaI. tethI vAsI sAmagrIthI caMdrakAMtAe zRMgAra karyo je atyaMta suMdara na thayo. tethI sakhIjane teno upahAsa karyo. te pitAne vahAlI nathI kemake pitAe tene halakI bhoganI sAmagrI mokalI ane tatkSaNa ja tene vairAgya utpanna thayo. kharekhara mAro pitA paNa mArA upara sneha zUnya thayo. huM mAnuM chuM ke bIjuM paNa AvuM thaze. bIjo kayo puruSa pitA karatA premALa hoya? tethI mAro pitA paNa neharahita thAya to huM mAnuM chuM ke jagata zUnya ja che. A pramANe cittamAM ciMtana karavAthI teno moha naSTa thayo. jyAre rAjAe tene AvI joI tyAre teno paNa premapizAca viSayo uparathI naSTa thayo. pachI teoe sakala jagatane bALakoe banAvelA retInA gharanI samAna athavA pavanathI calAvAyela dhvajApatAkA samAna joyuM. (288). A pramANe saMsArathI virakta thayuM che mana jeonuM evA teonA jeTalAmAM divaso pasAra thAya che teTalAmAM vipulayaza nAmanA tIrthaMkara padhAryA. sUryanA biMba jevA rUpavALA, AgaLa cAlatA ane atyaMta dUra karAyo che aMdhakAra jenA vaDe evA dharmacakranI sAthe ghaNA zobhatA tathA atisuMdara pAdapIThathI sahita sphaTikamaya siMhAsanathI zobhatA, upara AkAzAMgaNamAM caMdra jevA traNa ujjavaLa chatrothI zobhatA, vidhutapuMja jevA ujjavaLa survaNamaya nava kamaLa upara mukAyA che caraNo jenAvaDe, ghaNA kroDa devothI namAyelA, viMjhAvAto che sapheda cAmarano samUha jene, pralayakALanA vAdaLa jevA gaMbhIra duMdubhinA bhaMkArArAvathI bahero karAyo che dizAno aMta jenAvaDe, evA vipulayaza nAmanA tIrthaMkara tyAM samovasaryA tyAre jANe pRthvI para sAkSAt svargajana avataryuM ane pravRtti nivedaka puruSoe jaNAvyuM ke he deva! Aje A nagaramAM vipulayaza nAmanA tIrthakara samovasaryA che. sarva riddhinA sArathI devasena rAjA vaMdana karavA nIkaLyo. pAMca prakAranA abhigamapUrvaka temanI pAse pahoMcyo ane tIrthakare temane dharma kahyo. (295) jemake A manuSya janma durlabha che. IMdrone paNa bhogavAyeluM AyuSya pAchuM AvatuM nathI. jIvitanI sArabhUtatA tathA narogatA Adi ati caMcaLa che. jyAM sudhI potAnA kAryamAM baddhabuddhi hoya tyAM sudhI A sakala paNa svajanaloka snehavALo che. arthAt svajanaloka garaja sare tyAM sudhI che pachI parajana che. dharma saMbaMdhI vIrya paNa niyata nathI. tethI A dharmasAmagrI meLavIne samyadharmanA udyamathI manuSya bhava saphaLa karavo ghaTe. A pramANe jinezvaranI vANI sAMbhaLIne samasta doSonI hAni karI ane sarva saMganA tyAgathI sarva virati levAne upasthita thayo. pachI A pramANe kahe che ke, he nAtha! A loka (saMsAra) pradIpta (-baLatA) ghara Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 471 samAna che. huM ahIM rahevA icchato nathI, kemake ahIM cAreya bAju duHkhanI paraMparA che. tethI hamaNAM putrane potAnA rAjya upara sthApIne tamArI pAse mokSanA sukhane ApanArI dIkSA levA icchuM chuM. jinezvare kahyuM ke e pramANe karo. pachI putrane rAjya upara sthApIne turata ja caMdrakAMtAnI sAthe jANe kArAgAramAMthI nIkaLato na hoya ema samyak saMvigna manathI gharamAMthI nIkaLe che. (bhAvathI saMsArano tyAga kare che.) jinaprarUpita siddhAMtano abhyAsa karyo, cAritrathI AtmAne bhAvita karyo tathA lAMbA samaya sudhI vicitra prakAranA tapa karmo karIne zarIrane kRza karyuM. haMmezA atyaMta vizuddha veyAvaccathI tathA nipuNapaNe gacchane ghaNI rIte upagraha karavAnI buddhithI kliSTakarmonI nirjarA karI ane ghaNAM puNyanA samUhane upArjana karyo. te jIvitanA aMte brahmadevalokamAM iMdra thayo ane niraMtara ghaNA AnaMdane anubhavatI te caMdrakAMtA sAdhvI te ja devalokamAM tenI mahardika sAmAnika deva thaI. te AkAla (devabhavamAM utpanna thayo tyArathI) zuddhamanavALo badhA brahmAdi devonI sAthe siddhAcalamAM vividha mahimAne karato kALa pasAra kare che. tathA bharata airAvata ane mahAvidehamAM thayelA jinezvaronA kalyANakanA divasomAM mahAmahotsava karavAmAM tatpara thayo. tathA nitya tapa karanArA, karmarUpI zatrune haNanArA, atizaya jJAna pradhAna evA mahA munionI pUjA karavAmAM nirata thayo. je je mahAtmAo kSIrodadhi jevA nirmaLaguNothI yukta che te te mahAtmAonA guNonI saMkathAthI ghaNo khuza thato dasa sAgaropamanA AyuSyane pUrNa kare che. (310) pachI dhAtakIkhaMDamAM pUrvanA meruparvatanI najIkanA vijayamAM amarAvatI nagarImAM zrISeNa nAmano rAjA hato. jenA caraNapIThamAM rAjAonA samUhanA mukuTonA kiraNo sparza karatA hatA. ane tene divya lAvaNyathI pUrNa che saMpUrNa zarIra jenuM, kokilanA kULanA jevA komala che AlApo jenA evI suyazA nAmanI devI jevI rANI hatI. tenI kukSimAM devasena devano jIva AyuSya pUrNa thaye utpanna thayo. pachI teNI gaja-vRSabha siMha vagere cauda mahAsvapnone jUe che ane jAgelI patine cauda mahAsvapnonI vAta kahe che. rAjya saMbhALe tevo putra thaze ema rAjA tene svapnanuM phaLa kahe che. parama praNayanA yogathI teNI kahe che ke, e pramANe thAo. prabhAtano samaya thayo tyAre svapnazAstrane jANanArA ATha naimittikone bolAve che. kusumAdinA dAnathI mukhya naimittikano satkAra kare che. teone pUche che ke A svapnono mane zuM phaLa maLaze? teo zAstrone vicArIne parasparane saMgata thayelA suvizvAsu kahe che ke, he devI sAdhika navamAsa pasAra thayA pachI devI hIrA jevA putrane janma Apaze, je parAkramathI pRthvI maMDaLane jItI leze. pachI navanidhinA viniyogathI phaLIbhUta thaI che. sarva icchAo jenI evo te aMte soLahajAra yakSothI sevAyelo mRtyulokano prabhu evo cakravartI thaze. athavA to bhaktithI namatA ghaNA devonI Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 upadezapada : bhAga-2 mastakamAM rahelI mALAothI sevAtA che caraNakamaLa jenA evo te niyamA tIrthaMkara thaze. pachI dhana ApIne ghaNuM sanmAna karAyelA naimittiko potAnA sthAne gayA. ane yogya samaye pRthvImaMDalanI zobhA samAna putrano janma thayo tyAre sarvanuM priya thayuM tethI tenuM nAma priyaMkara rAkhavAmAM AvyuM. (322) ane te caMdrakAMtAno jIva te ja nagaramAM sumati nAmanA maMtrInA ghare pavitra guNavALA putra rUpe utpanna thayo. tenuM nAma matisAgara rakhAyuM. kramathI te yauvanane pAmyo. pachI baMne paNa maMtrIputra ane rAjaputra prauDha premavALA thayA. keTaloka kALa vItyA pachI zrISeNa rAjA darpaNamAM mastaka jotA saphedavALane jue che. tatkSaNa ja te vicAre che ke potAnuM paNa zarIra A pramANe vikArane pAme che to bIjuM zuM zAzvata hoya? tethI A sarva pANInA parapoTAnI mAphaka jotA ja naSTa thanAruM che. matimAne A zarIra upara rAga na karavo joie. te A pramANe saMpattiomAM vipattio jIvatI jAgatI che. atyaMta duHkhanA sthAnanuM bIja evuM mRtyu AzAonA mULa evA jIvitamAM raheluM che. priyaputrapatnI Adino saMgama durlabha che ane viyoga paNa duHsaha che. jarA yauvanarUpI lakSmIne jarjarita karanArI che. jevI rIte govALa gAyonA dhaNanuM saMbhALa rAkhavAmAM AjIvikA meLave che tema pRthvInuM pAlana karato rAjA lokonA lAbhamAM chaThThA aMzane meLave che. haMmezA nAza pAmanArA kAryanA ciMtanamAM duHkhI thayelo mUDha jIva kiMkara jevo hovA chatAM paNa potAne svAmI mAne che. svAmIpaNAnA madamAM unmatta thayelo jIva je kaMipaNa karmane Acare che tenAthI potAnA AtmAne kleza pamADI pApa sthAnamAM nAkhe che. lubdha ane mugdha manuSya niMdanIya kAryane avagaNIne ghaNA snehathI nirbhara paNa bhAI, pitA tathA mAtAne AkuLavyAkuLa kare che. jema koIpaNa mANasa bIjAnA kAraNathI hAtha nAkhIne cullAmAMthI agnine kADhe che, to te avazya baLe che. tema A jIva parijananA nimitte vividha prakAranA hiMsA vagere pApone karato nizcayathI pApanA phaLane pote ja bhogave che. bhogone dhikkAra thAo ane dhanane paNa dhikkAra thAo, iMdriyathI utpanna thayelA sukhane dhikkAra thAo, priyanA saMyogane dhikkAra thAo, A parijanane paNa dhikkAra thAo. kemake uparamAM Asakta thayelA pramAdAcaraNane pAmelA jIvo narakAdinA bhayaMkara duHkhone pAme che. tethI bhavathI virakta thayela mAre kuzaLa AraMbha karavo ghaTe che. kemake manuSyabhava ane sukulAdino saMyoga durlabha che. eTalAmAM udyAna pAlaka manuSya jaNAvyuM ke, he deva! tamArA udyAnamAM zrIdharasUri samovasaryA che. romAMcita thayela zarIravALo rAjA AnA vacanane sAMbhaLIne harSita thayela vicAre che ke, aho! mAro puNyodaya apUrva thayo ke mArI AvI vicAraNA kyAM! ane kyAM A guNanidhi Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 upadezapada : bhAga-2 muninuM Agamana! vilaMbane choDIne A kSaNe je karavA yogya che tene huM AcaruM. pachI sakala parijanathI yukta tatpaNa temanI pAse javA taiyAra thayo. kramathI tyAM pahoMcyo. vidhithI utkaMThApUrvaka vaMdana karyuM. potAnA cakrathI Akramita karAyuM che sakala pRthvIvalaya jenA vaDe evo ghaNAM guNavALo priyaMkara cakravartI rAjA, navanidhipati, caudaratnono svAmI thayo. skurAyamAna karAyela kiraNanA samUhathI, vistArita karAyela roma kUpathI, sUryanI jema jitAyuM che teja jenA vaDe evuM A cakraratna ahIM sevA mATe upasthita thayuM che ema jaNAya che. taruNa tamAlapatra jevI kAMtivALuM, vairIonA mastakane kApanAra, prakAzita karAyelI jIbhavALo jANe yamarAja na hoya evuM khaga ratna tenI sevAmAM tatpara jaNAya che. upara nIce ukaLATa, jaLa, ane dhULane rokanAra, taDakAne rokanAra, lakSmIdevI vaDe karAyela kamaLamAM sthApita evuM chatraratna tenI sevA mATe AveluM jaNAya che. haMmezA paNa durgama evA nadInA jaLa taravA vageremAM jeno upayoga che evuM carmaratna saMpUrNa puNyavALA cakravartIne utpanna thayuM. tathA parvatane cUro vagere kAryo karavAmAM durlalita, kiraNanA samUhane choDatuM, AkazamaMDaLane zobhAvatuM evuM udaMDa daMDaratna prApta thayuM. sUryanA kiraNono viSaya na bane tevI guphAmAM rahelA aMdhakAranA samUhane ulecavA dhIra sAmarthyavALuM, jANe haMmezA hAthamAM rahelI caMdrakaLA na hoya tevuM kAkiNIratna tene prApta thayuM. zrIdevInA muguTasamAna, skurAyamAna kiraNavALuM, navA meghanA zyAma aMdhakAranA samUhano cUro karavAmAM prasiddha mAhabhyovALuM evuM maNiratna tene prApta thayuM. hAthInI UMcAIthI parAbhava pAmelo nilagiri jANe namyo na hoya, viMjhAtA suMdara cAmarathI zobhatuM, mada jharAvatuM evuM tene gajaratna prApta thayuM. asmalita gatimAna, baLavAna, mana jevI jhaDapavALo, UMco, vAyunI jema saMpUrNa evo azvara tenA puNyothI sevAne mATe hAjara thayo. zatru mATe bhayAnaka, prabaLa zUravIrane mATe kALa samAna, parAbhava karAyA che ghaNA zUravIro jenAvaDe evo senApati tene prApta thayo. tathA dAnava-mAnavathI karAyela upadravanI zAMti karavA samartha, ekamAtra zaktithI pUrNa hita ane nimittanuM zravaNa karAvavA mATe tene purohita prApta thayo. tene tatkALa abhilaSita idranA nivAsanuM anukaraNa kare tevA bhavano banAvanAro, jenuM mAhabhya vadhyuM che evo vizvakarmA samAna suthAra thayo. javAbadArI vahana karanAra, vizvAsapUrvaka vyavahAra calAvanAra, svAmInA gRhakAryamAM tatpara, lokAcAramAM sukuzaLa evo gAthApati = rasoIyo tene prApta thayo. sarvAge lAkho lakSaNothI lakSita, patinA cittane raMjana karavAmAM dakSa, ratnonI prajAne paNa jhAMkhu pADanAra evuM ramya strIratna prApta thayuM. (357). te tene paMdukanidhi yathAkAla asmalita kramathI zAli-java vagere sarvajAtinA dhAnyo arpaNa kare che. tenI kuMDala-tilaka-aMgada aMguThI (vIMTI) maNimukuTa ane suMdara hAra vagere divya alaMkAra vidhi (vyavasthA) piMgalanidhi kare che. sugaMdhanA bharathI bharAI che dizAo jenAvaDe, sarva RtuonA ujvalita ane vikasita daLavALA puSpo caMdana vagere mAlyanI kAlanidhivaDe Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 upadezapada : bhAga-2 vyavasthA karAya che. suMdara satata vAgatA zravaNane sukhadAyaka AvAjavALI evI vividha asaMkhya vAjIMtranI sAmagrI zaMkhanidhi tene purI pADe che. judI judI racanAvALA, rogane haranArA evA taiyAra karelA cinAI vastro paghanidhi arpaNa kare che. gharamAM sIsuM, tAMbu, cAMdI, maNI, suvarNa vagerethI ghaDelA je upakaraNo che te mahAkAlanidhi purA pADe che. suMdara talavAra-taumarazara (bANa) cakra, bhusuMDI, bhiMDamAla vagere yuddhamAM samartha evo zastrono saraMjAma mANavakanidhimAMthI prApta thAya che. sukumAla sparzathI yukta, zarIrane sukha ApanArA evA zayana, Asana Adi ghaNI bhaktithI yukta naisarSanidhithI prApta thAya che. bIje kyAMyathI je vastu prApta na thAya te vastu sarvaratnamayanidhimAMthI prApta thAya che. Ama tenA ugrapuNyathI sarva paNa vaMchita arthanI siddhi thAya che. potAno ja bIjo jIva na hoya! tema uttama maMtrIputra tenA vizvAsanuM eka mAtra sthAna ane svAbhAvika nibiDa premanuM pAtra thayo. saraLatA ane hitakArakatA evA yathArtha nAmane vahana karanArI, saudayarUpI ratnonI khANa evI batrIzahajAra suMdarIo tenI patnIo thaI. devIonA rUpane parAbhava karanArI bIjI ATalI pradhAnaputrI strIono svAmI thayo. aneka kheTa, karbaTa, maMDaba, grAma, nagarAdithI saMkIrNa bhUmine bhogavIne teNe aneka lAkha pUrva varSo pasAra karyA. (370). have koikavAra zivaMkara nAmanA tIrthaMkara tyAM samovasaryA. tenI pravRttimAM niyukta karAyelA puruSovaDe jaladIthI rAjA jaNAvAyo ke, he deva! tamArA udyAnamAM traNa jagatanI lakSmIne dhAraNa karatA, sakala jagatanA jIvone viSe vAtsalyane dharatA evA tIrthakara tatkALa samavasaryA che. tatkaNa ja sADAbAra lAkha suvarNa vRttidAnamAM apAve che ane ATalA kroDa suvarNa prItidAnamAM apAve che. deva, dAnavanA samUha vaDe samovasaraNa racAye chate aMtaHpura sahita, putro sahita, parijana sahita te cakravartI rAjA nagaramAMthI nIkaLyo ane svAmIne abhivaMdana karyuM ane mokSasAdhaka dharma sAMbhaLyo. tatkALa ja ullasita thayo che vipula bhAva jene evo cakravartI A pramANe pUche che. A rAjyanI aMdara A maMtrIputra mane kema ATalo badho manapriya che? pachI bhagavAne kahyuM: AnAthI AgalA AThamAM bhavamAM popaTanA bhavane pAmelo hato ane A maMtrI putra tArI patnI popaTInA bhAvamAM hato. ItyAdi vRttAMta kahyA pachI priyaMkara cakravartIne jAtismaraNa jJAna thayuM ane manamAM daDha vairAgyane pAmyo. pachI be hAthanA saMpuTane joDIne traNa bhuvana mATe sUrya samAna tIrthakarane A pramANe vinave che ke, he bhagavan! putrane rAjya upara sthApIne hamaNAM ApanI pAse sarva prArthita arthonuM mULa evuM paramavrata levA icchuM chuM. pachI bhagavAne paNa kahyuMahIM vilaMba karavo ucita nathI. kemake uttama puruSone mokSane choDIne bIjI koI vastu prArthanA karavA yogya nathI. deva-guru-dharmano prakRSTa saMyoga che jene evo priyaMkara cakravartI putrane potAnA sthAne sthApIne Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 475 sarva bhuvanane suvismaya karanAruM evuM vrata svIkAre che. ane te paNa mitra tenI sAthe ja samyam vratane svIkAre che. kALathI kevaLajJAna meLavIne baMne paNa mokSane pAmyA. dharma vyApAranA abhyAsanA vazathI pratibhavamAM kSINa thato che mohamalla jeno, vadhatI che kuzaLa kriyA jeonI evA te be mokSane sAdhanArA thayA. gAthAno zabdArtha-koIka popaTe AzramaMjarIothI jinezvaranA pratimAnI pUjA karI hatI ane tenuM maraNa thayuM ane te kuMDala svapnathI sUcita rAjapatnIno putra thayo. tathA tenA janma samaye nALa dATavAne mATe bhUmine khodatA temAMthI nidhi nIkaLyo. tenuM nidhikuMDala e pramANe nAma karAyuM ane kaLA bhaNyo. yauvanane prApta karyuM. strI viSe rAgI na thayo. (974) e pramANe popaTI paNa bIjA nagaramAM rAjaputrI thaye chate jenA asAdharaNa guNo sAMbhaLavAmAM AvyA che evA nidhikuMDala rAjaputrane choDIne bIjA koIpaNa puruSa upara rAgI na thaI. teNe potAnA manano bhAva chUpAvI rAkhyo. pachI vaDIlajanane ciMtA thaI. puruSanA anurAgane viSe maMtrIne jJAna thaye chate sAMDhaNIo upara dUtone sarvatra mokalavAmAM AvyA. nAma sthApanAdirUpa pratichaMdakomAM AlekhAyelA rAjaputronuM darzana karAvavAmAM AvyuM (975) ane nikiMDalane paNa svapnamAM darzana thaye chate tenA upara rAga thayo. ane tenI (nidhikuMDalanI) kIrti sAMbhaLavAthI rAjaputrIne paNa tenA upara rAga thayo ema api zabdano artha che, arthAt paraspara rAga thayo. iti zabda chaMdapUrti mATe vAparavAmAM Avyo che. pratibiMbarUpa (citra)nA darzanathI jJAna thaye chate kanyAnuM varaNa thayuM. pachI kanyAno lAbha thayo. vivAha mATe jatA nidhikuMDalanuM aTavInI aMdara jatAM azvathI haraNa thayuM. Iti zabda pUrvanI jema jANavo. (976) maMtranA arthI kApAlike puraMdarayazAnuM haraNa karyuM ane ghAtane mATe maMDalamAM sthApita karI. eTalAmAM nidhikuMDalane puraMdarayazAnA darzana thayA ane teno chUTakAro thayo ane sasarAne ghare jaIne vivAha karyo. bhogo prApta thayA ane koIka vakhata pitAno vadha thayo. nidhi kuMDale rAjya meLavIne jinamaMdira baMdhAvyuM ane tIrthaMkaranI pAse dIkSA lIdhI. (977) pachI saudharma devalokamAM devapaNe utpanna thayo ane patnInI sAthe tyAM bhogo prApta thayA ane tyAMthI avIne lalitAMga nAmano rAjaputra thayo. kalA grahaNa karI ane yauvana prApta karyuM. Iti zabda pUrvavat jANavo. puraMdarayazAno jIva rAjaputrI thayo. svayaMvara racAyo ane temAM ghaNAM rAjaputro AvyA. (978). rAjaputro bhegAM thayA tyAre cAre kaLAsaMbaMdhI prazno pUchaDyA. kevI rIte? tene kahe che- jyotiSa-vimAna-dhanurvidyA ane garuDa vidyAmAM jenI vizeSatA che te mane paraNaze. pachI Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 upadezapada : bhAga-2 dhanurvidyAmAM lalitAMgano atizaya joye chate tenA upara rAga prakaTa thayo. A arasAmAM atitIvra kAmathI pIDAyelA koIka vidyAdhare UDIne tenuM apaharaNa karyuM. (979) pachI jyotiSa vidyAnA svAmIne jJAna thayuM ke A puraMdarayazA jIve che ane amuka sthAnamAM chUpAvIne rakhAI che. vimAnavidyA jANanAra rAjAe vimAna taiyAra karyuM. pachI dhanurvidyAthI lalitAge vidyAdharane jItIne pAchI laI Avyo. AvelI turata te sarpavaDe DasAI. gAruDavidyAne jANanAre tene sAjI karI. Ane konI sAthe paraNAvavI. ema pitAne ciMtA thaI. janmAMtara saMbaMdhI rAjaputrIne je jJAna hatuM te anusAra rAjaputrIvaDe agnimAM praveza karavA svarUpa Adeza karAyo. (980) lalitAge teno svIkAra karyo. pachI agni prakaTAvAye chate citAmAMthI nIkaLI pUrva khodelI suraMgamAMthI nIkaLI tene paraNyo. Iti pUrvanI jema. mAtA-pitAne saMtoSa thayo. ane bIjAone bodha Apyo ke rAjaputrI anekanI sAthe kevI rIte paraNAvAya? pachI teone bhogo prApta thayA. kyAreka zaradatraRtuno vAdaLa racAyo. tenA saMbaMdhI vicAraNA thaI. nirveda pAmI baMnee tIrthaMkaranI pAse dIkSA lIdhI. (981) pachI izAna devalokamAM janma thayo ane bhogo prApta thayA. tyAMthI AvIne devasena nAmano rAjaputra thayo. kaLA bhaNyo ane yuvAna thayo. pelI unmAdayaMtI caMdrakAMtA nAmanI vidyAdhara putrI thaI. tene devasenanA guNo sAMbhaLavAthI rAga thayo. (982) teno devasena upara rAga nahIM ghaTe chate vidyAdharo taraphathI tenI mazkarI thaI. jemake-"bhUcara manuSya AkAzagamanAdi labdhithI rahita hoya che ane vivAdithI paNa asamAna che, Avo asamAna pati tenA cittamAM vase che." pratichaMdamAM cAMDAlaNI che e pramANe nAma sthApIne tenuM rUpa batAvavAmAM AvyuM to paNa devasenano tenA uparano rAga jANIne rAjAe vivAha karI Apyo. (983) bhUmicaranA nagaramAM gayelI hovA chatAM vidyAdhara saMbaMdhI puSpa, tAMbula, vastro vagere pitA vaDe mokalAvAye chate bhoga thayo. pachI eka vakhata sevakonA pramAdathI tAjA phUlo vagerenI prApti na thaI tyAre plAna phUlo vagerethI bhoga karyo. sakhIone hasavuM AvyuM ke tuM pitAne vahAlI nathI rahI nahIMtara puSpAdi mAlya AvuM jJAna kema hoya? pachI te saMvega pAmI. arihaMtanuM Agamana thayuM ane dIkSAnI prApti thaI. (984) devasena brahmadevalokano iMdra thayo ane devalokanA bhogo prApta thayA. tyAMthI vIne rAjaputra priyaMkara cakravartI thayo. ane A caMdrakAMtA maMtrIputra thaI. atizaya prItithI paraspara ciMtA thaI ke ApaNe baMneno koIka janmAMtaramAM baMdhAyelo sneha hovo joIe. Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6pahezapa : bhAga-2 457 (985) arihaMtanuM Agamana thayuM. pRcchA karI. bhagavAne pUrvano bhava batAvyo, tyAre saMvega thayo. pachI cAritrano pariNAma thayo. iti zabda pUrvanI jema jANavo. pachI dIkSA laI vicitra abhigrahonuM pAlana karyuM. pachI kSapakazreNI mAMDI kevaLajJAna meLavyuM ane pachI sarvakarmo khapAvI siddha thayA. (986) dharmakriyA saMbaMdhI abhyAsamAM popaTanuM udAharaNa pUrNa thayuM. bhAvabbhAsAharaNaM, NeyaM accaMtativvabhAvotti / NivveyA saMviggo, kAmaM NarasuMdaro rAyA // 987 // atha bhAvAbhyAsodAharaNaM jJeyamatyantamatIva tIvrabhAva utkttprinnaamH| itiH pUrvavat / nirvedAt svayameva vihitAsamaJjasavyApArodvegarUpAt saMvigno mokSAbhilASukaH kAmamatyarthaM narasundaro rAjA // 987 // have bhAva abhyAsanuM udAharaNa kahevAya che. bhAva eTale atyaMta utkaTa pariNAma. Iti zabda pUrvavat jANavo. svayaM ja karelA asaMmajasa vyApArathI udvega pAmelo narasuMdara 2. atyaMta sNve| pAbhyo. (887) athaitadvaktavyatAmeva saMgRhNan gAthAsaptakamAhaNagarI u tAmalittI, rAyA NarasuMdaro sasA tassa / baMdhumaI pariNIyA, avaMtiraNNA visAlAe // 988 // airAgapANa vasaNe, maMDalaNAsa saciva'NNaThAvaNayA / mattapariTThAvaNamuttarijaleho aNAgamaNaM // 989 // mayavigama leha kove, devIviNNavaNa tAmalittagamo / ujANarAyaThAvaNa, devipavese NivAgamaNaM // 990 // bhukkhA kacchage kakkaDi, teNa'vadAra lauDeNa maMmammi / moho rAyAgama'vaTTa cakka koTTAe avaNayaNaM // 991 // rAyAdasaNa maggaNa, devI AhavaNa NiuNamaggaNayA / diTe devIsogo, aggI raNNo uNivveo // 992 // dhI bhavaThiI aNasaNaM, imIe mo Agamammi paNihANaM / maraNaM baMbhuvavAo, osaraNe sAmipAsaNayA // 993 // daMsaNasaMpattI bhavaparittayA suhaparaMparajiNaNaM / gaidugavigamo mokkho, sattamajammammi eyassa // 994 // Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 upadezapada : bhAga-2 narasuMdararAjAnuM kathAnaka tApralipti nAmanI nagarI hatI ane narasuMdararAjA te nagarInuM pAlana kare che. narasuMdararAjAne baMdhumatI nAme bahena hatI. ane te vizALa ujjaina nagarImAM mAlavamaMDaLanA Idra samAna pRthvIcaMdra nAmanA avaMtIrAjanI sAthe paraNAvAI. (988) rAjAno tenI upara atyaMta rAga thayo. kSaNa paNa virahane sahana karato nathI ane madyapAna karato thaI gayo. pachI ati rAga ane madyapAnano vyasanI thaye chate rAjakAryanI ciMtAmAM upekSA thaI. ane sarvatra dezanI ciMtA karanArA adhikArIo pramAdI thayA. coro nirbhaya manavALA thaI lUMTavA lAgyA. sImALAnA rAjAo sImanA gAmone lUMTavA lAgyA. A pramANe maMDaLano nAza thato joIne sacive vicAryuM ke, maMDala bhaya pAmyuM hoya, utkrAnta thayuM hoya, hAhAkAra macI gayo hoya, acetana jevo thayo hoya tyAre jo rAjA rakSaNa na kare to AkhuM maMDala kSaNathI vinAza pAme che. tathA jema vRkSono AdhAra tenA mULa upara che tema pradhAna maMDaLano AdhAra rAjA che. tethI rAjA bhraSTa thayo hoya to puruSa (prajA)no prayatna zuM kAma Ave? ane je dhArmika hoya, jenA vaDavAonI kuLanI paraMparA vizuddha hoya, pratApI hoya, nyAyavAna hoya tevo rAjA karavo joIe. e pramANe vicArIne tenA putrane tenA pade sthApana karyo. pachI sacive baMdhumatInI sAthe sUtelA rAjAno moTA nirjana vanamAM tyAga karAvyo. ane tenA uttarIya vastramAM lekha lakhAvyo ke pharIthI tamAre ahIM na AvavuM e ja tamAre mATe hitAvaha che. (989) pachI madano nazo cAlyo gayo tyAre lekha joyo ane tene gusso thayo. jemake-huM potAnA ja parijana vaDe rAjyathI bhraSTa karAyo mATe parijananuM nirdhATana karavuM ucita che. pachI baMdhumatI devIe vinaMti karI ke, he deva! kSINa puNyone AvI avasthA prApta thAya che, mATe parivAranuM nirdhATana karazo to paNa kAryasiddhi nahIM thAya tethI tAmralipi javuM ucita che. baMne paNa tApralimi tarapha cAlyA. kramathI te nagarInI najIka pahoMcyA. rAjAne udyAnamAM rAkhIne rANI nagaranI aMdara gaI. narasuMdara rAjAe bahenanA patinuM svAgata karavA taiyArI karI. ane te mAlavamaMDaLanA rAjAne tatkSaNa ja atibhUkha lAgI. pachI cIbhaDAM levA vADAmAM gayo. vADAnA rakhevALe A chIMDAmAMthI pravezyo che tethI A cora che ema samajIne lAkaDIthI marma sthAnamAM haNyo. pachI te mUcchita thayo. narasuMdara rAjAnuM tyAM Agamana thayuM. ghoDAonA tIkSNarathI uDelI dhULathI cAredizAomAM aMdhakAra chavAyo. sainikalokanI dRSTi saMcAramAM atyaMta jhAMkhapa thaI. rAjamArganA bahAranA bhAgamAM mUcchita thaIne paDelA rAjAne koIe joyo nahIM ane narasuMdararAjAnA talavAranI dhAra karatA Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 479 atitIrNa rathanA paiDAnI dhArathI avaMti rAjAnuM mAthuM kapAI gayuM. (991) pachI narasuMdara rAjAe avaMtIrAjane kyAMya paNa joyA nahIM tyAre teNe cArebAju tapAsa karAvI chatAM paNa jyAre kyAMya na maLyA tyAre devIne (potAnI) bahenane bolAvI. pachI gADha tapAsa karAvI tyAre ghaNAM dhULathI kharaDAyelA zarIravALo rAjA koIka rIte maLyo. ane te tevI avasthAmAM prApta thayo tyAre devIne zoka thayo. patinA maDadAne potAnA khoLAmAM mUkIne citAmAM baLIne khAkha thaI. tethI narasuMdararAjAne saMsAra uparathI bhAre nirveda thayo. (992) kevI rIte nirveda thayo?--dhik bhavasthiti niMdya che je AvA prakAranA anarthanA samUhane utpanna kare che. tyAra pachI narasuMdararAjAe sarva AhAranA tyAga rUpa anazana svIkAryuM. anazanane aMte brahmadevalokamAM devapaNe utpanna thayo. samavasaraNamAM tIrthaMkaranuM darzana thayuM (993) ane tyAM samovasaraNamAM samyagdarzananI prApti karI. tyArapachI bhavane sImita karyuM. sukhanI paraMparAne upArjana karI, arthAt viziSTa, viziSTatara tathA viziSTatama sukhone bhogavIne naraka ane tiryaMca be gatine kApIne sAtamA bhAvamAM narasuMdara rAjAno mokSa thayo. (994). athaitadanuSThAnatrayamapi kathaJcidekameveti darzayannAha[evaM visayagayaM ciya, savvesiM esiM haMtaNuDhANaM / Nicchayao bhAvavisesao u phalabheyamo NeyaM // 995 // ] evamuktanItyA viSayagatameva' mokSAnukUlabhAvapratibaddhameva 'sarveSAM' trayANAmapyeteSAM kurucandrAdInAM, hanteti vAkyAlaGkAre, 'anuSThAnaM mAtApitRvinayAdikRtyaM nizcayato' nizcayaprApakAd vyavahAranayAt / yadyevaM kathamitthaM phalavizeSaH sampanna ityAzakyAha-'bhAvavizeSatastu' bhAvasya bhavavairAgyalakSaNasya yo vishessstaartmylkssnntamAn punaH "name pAnanAnAa, "mo' pravat dRSTavya | yathA mAdhuryasaamaanye'piikssurskhnnddshrkraavrssaagolkaanaaN varSolakAnAM) nAnArUpo vizeSaH, tathA sAmAnyena bhavavairAgye satyapi satatAbhyAsAdiSvanuSThAneSvanyo'nyaM bhAvabhedo varttate, tasmAcca phalavizeSa iti // 995 // have A traNe prakAranuM anuSThAna koika rIte eka ja che ema batAvatA graMthakAra kahe che- gAthArtha-A pramANe kurucaMdra vagere badhAnuM anuSThAna nizcayathI viSayagata ja che. bhAvavizeSathI phalabheda jANavo. 1 iyamapi gAthA kvacanAdarzapustakeSvasmatsamIpastheSu nopalabdhA / TIkAmupajIvya tvatropanibaddhA / evamanyatrApi sarvatra koSThakalikhiteSu mUlapATheSu TIkApATheSu ca vijJeyam / Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 upadezapada : bhAga-2 TIkArya-A pramANe-(951mI gAthAmAM) kahelI nItithI. nizcayathI nizcayane prApta karAvanAra vyavahAranayathI. viSayagata-mokSane anukULabhAvathI pratibaddha. bhAvavizeSathI-bhavavairAgyarUpa bhAvanI taratamatAthI. bhAvArtha-(951mI gAthamAM) kahelI nItithI kucaMdra vagere badhAnuM anuSThAna nizcayane prApta karavanAra vyavahAranayathI mokSane anukULabhAvathI pratibaddha (yukta) che. prazna-jo badhAnuM anuSThAna mokSane anukULa bhAvathI pratibaddha che to A pramANe phalamAM bheda kema thayo? uttara=bhavavairAgya rUpa bhAvanI taratamatAthI phalamAM bheda jANavo. jemake ikSarasa, khAMDa, sAkara, ane varSAgolakamAM (? varSolakamAM) sAmAnyathI madhuratA hovA chatAM taratamatA che, tema prastutamAM sAmAnyathI vairAgya hovA chatAM satatAbhyAsa vagere anuSThAnomAM paraspara bhAvabheda rahelo che, ane e bhAvabhedathI phalamAM bheda che. (995) yata evamsammANuTANaM ciya, tA savvamiNaMti tattao NeyaM / Na ya apuNabaMdhagAI, mottuM evaM ihaM hoi // 996 // samyaganuSThAnamevAjJAnukUlAcaraNameva, 'tat' tasmAt 'sarca' triprakAramapi idamanuSThAnaM 'tattvataH' pAramArthikavyavahAranayadRSTyA jJeyam / atra hetumAha-'na ca' naiva yato'punabandhakAdIn apunarbandhakamArgAbhimukhamArgapatitAn muktvA etadanuSThAnamihaiteSu jIveSu bhavati / apunarbandhakAdayazca samyaganuSThAnavanta eva // 996 // jethI A pramANe che gAthArtha-tethI A traNe prakAranuM anuSThAna tattvathI samyaguM anuSThAna ja jANavuM. jIvomAM apunabaMdhaka Adine choDIne A anuSThAna na hoya. TIkAryatattvathI-pAramArthika vyavahAranayanI dRSTithI. samyaguM anuSThAna-AjJAne anukUla AcaraNa. bhAvArtha-tethI (=mokSane anukUla bhAvathI pratibaddha hovAthI) A traNe prakAranuM anuSThAna pAramArthika vyavahAranayanI dRSTithI AjJAne anukULa AcaraNa ja che. AmAM hetune kahe che-kAraNa ke jIvanamAM apunabaMdhaka Adine choDIne A anuSThAna na hoya, arthAta apunabaMdhaka Adi jIvomAM ja A anuSThAna hoya. apunabaMdhaka vagere jIvo samyaguM anuSThAnavALA ja hoya. (996) Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 481 upadezapada : bhAga-2 eyaM tu tahAbhavyattayAe saMjogao NiogeNaM / taha sAmaggIsajhaM, leseNa NidaMsiyaM ceva // 997 // etattvanuSThAnaM tathAbhavyatvAdisaMyogato 'niyogato' niyamena bhavati / tatra tathAbhavyatvaM vakSyamANameva, AdizabdAt kAlaniyatipUrvakRtakarmapuruSakAragrahaH / ata evAha-'tathA' tatprakArA yA 'sAmagrI' samagrakAlAdikAraNasaMyogalakSaNA tatsAdhyam, ekasya kasyacit kAraNatvAyogAt / etacca 'lezena' saMkSepeNa 'nidarzitameva' prakaTitameva // 997 // gAthArtha-A anuSThAna niyamA tathAbhavyatyAdinA saMyogathI thAya che. A anuSThAna tevA prakAranI sAmagrIthI sAdhya che. A saMkSepathI pUrve batAvyuM ja che. TIkArtha-tathAbhavyatAdinA saMyogathI-tathAbhavyatvanuM svarUpa have pachI kahevAze. Adi zabdathI kALa, niyati, pUrvakRtakarma ane puruSArthanuM grahaNa karavuM. sAmagrI-kALe vagere sarvakAraNono saMyoga. bhAvArtha-A anuSThAna niyamo tathAbhavyatyAdinA saMyogathI thAya che. AnuM kAraNa e che ke A anuSThAna tevA prakAranI sAmagrIthI ( kALa vagere sarva kAraNonA saMyogathI) sAdhI zakAya tevuM che. kAraNa ke A anuSThAnanuM koI eka kAraNa nathI. A viSaya pUrve saMkSepathI 4uvyo 4 cha. (887) yathA tannidarzanaM tathaiva sphuTayatidaivapurisAhigAre, atthAvattIe garuyaNayaNiuNaM / paribhAveyavvaM khalu, buddhimayA Navari jatteNa // 998 // daivapuruSAdhikAre "etto ya dovi tullA, vinneyA daivapurisagArAvi / iharA u nipphalattaM, pAvai niyameNa egassa" ityAdi prAguktalakSaNe'rthApattyA sarvakAryANAM tadadhInatvapratipAdanalakSaNayA 'gurukanayanipuNaM' pradhAnayuktisandarbhitam paribhAvayitavyam, khalukyAlaGkAre, 'buddhimatA' puruSeNa, 'navaraM' kevalaM yatnenAdareNeti // 998 // A viSaya jevI rIte batAvyo che te ja rIte spaSTa kare che- gAthArtha-deva-puruSArthanA adhikAramAM arthapattithI A viSaya jaNAvyo che. kevaLa buddhimAna puruSe A viSayane AdarathI pradhAna yuktiothI yukta thAya te rIte vicAravo. 1. kALa vagere pAMca kAraNonuM varNana pUrve 164mI gAthAmAM AvI gayuM che. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 upadezapadaH bhAga-2 1 TIkArtha-pUrve patto ya hova tullA (gAthA 341) ityAdi deva-puruSArthanA adhikAramAM sarva kAryo daiva-puruSArthane AdhIna che evuM je pratipAdana karyuM che te pratipAdana rUpa arthapattithI A viSaya jaNAvyo che. kevaLa buddhimAna puruSe A viSayane AdarathI pradhAna yuktiothI yukta thAya te rIte vicAravo. (998) atha tathAbhavyatvameva vyAcaSTetahabhavvattaM cittaM, akammajaM Ayatattamiha NeyaM / phalabheyA taha kAlAiyANamakkhevagasahAvaM // 999 // tathAbhavyatvaM 'citraM' nAnArUpaM, bhavyatvameveti gamyate, akarmajamakarmanirmitamAtmatattvaM sAkArAnAkAropayogavajjIvasvabhAvabhUtamiha vicAre jJeyam / atra hetuHphalabhedAttIrthakaragaNadharAdirUpatayA bhavyatvaphalasya vaicitryopalambhAt / tatheti smuccye| 'kAlAdInAM' kAlaniyatipUrvakRtakarmaNAM samagrAntararUpANAmAkSepakasvabhAvaM saMnihitatAkArakasvabhAvam // 999 // have tathAbhavyatvane ja vizeSathI kahe che gAthArtha-vividha prakAranuM bhavyatva ja tathAbhavyatva che. kAraNa ke bhavyatvanuM phaLa bhinnabhinna hoya che. tathAbhavyatva karmanirmita nathI, jIvanA svabhAvarUpa che, tathA kALa vagerenuM sAMnidhya karavAnA svabhAvavALuM che. TIkArtha-vividha prakAranuM bhavyatva ja tathAbhavyatva che-Ano artha e thayo ke sarvajIvonuM bhavyatva samAna nathI, vividha prakAranuM che. dareka jIvanuM bhavyatva bhinna-bhinna che. AnuM kAraNa jaNAvatAM ahIM kahyuM ke bhavyatvanuM phaLa bhinna-bhinna che. koI jIva tIrthakara thaI mokSamAM jAya che, koI jIva gaNadhara thaIne mokSamAM jAya che, to koI jIva sAmAnya kevalI thaIne mokSamAM jAya che. (koI jIva mahAvidehakSetramAM, koI jIva bharatakSetramAM, to koI jIva airAvatakSetramAM mokSamAM jAya che. koI jIva avasarpiNImAM to koI jIva utsarpiNImAM mokSamAM jAya che. koI jIvane amuka nimittathI samyakatvanI prApti thAya che, to bIjA jIvane tenAthI bhinna nimittathI samyakatvanI prApti thAya che. Ama bhinna-bhinna rIte mokSanI ane samyakatva vagerenI prApti thAya che.) Ama bhavyatvanuM phala vividha prakAranuM jovAmAM Ave che. (jo bhavyatva samAna hoya to phaLa paNa samAna maLavuM joIe. phaLa samAna maLatuM nathI, bhinna-bhinna maLe che, ethI bhavyatva bhinna-bhinna che ema siddha thAya che.) tathAbhavyatva karmanirmita nathI-tathAbhavyatva karmanirmita kema nathI enA javAbamAM ahIM jaNAvyuM ke tathAbhavyatva jIvanA svabhAvarUpa che. jevI rIte jJAnopayoga ane Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 483 upadezapada : bhAga-2 darzanopayoga jIvanA svabhAvarUpa che tevI ja rIte tathAbhavyatva jIvanA svabhAvarUpa che. (je jIvanA svabhAvarUpa hoya te karmanirmita na hoya.) kALa vagerenuM sAMnidhya karavAnA svabhAvavALuM che-(pUrve A ja graMthamAM kahevAmAM AvyuM che ke dareka kArya tathAbhavyatva, kALa, niyati, pUrvakRtakarma ane puruSArtha A pAMca kAraNothI thAya che. A pAMca kAraNomAM tathAbhavyatve mukhya kAraNa che.) tathAbhavyatva kArya karavA mATe upasthita thAya tyAre te bIjA kALa vagere kAraNone najIkamAM kare che, eTale kAryane anukULa kare che. (senApati laDavA mATe yuddhanA moracAmAM upasthita thAya eTale sainyane tyAM hAjara thavuM ja paDe che. zeTha kAma karavA lAge eTale nokarI paNa kAma karavA ja mAMDe. vararAjA paraNavA jAya tyAre jAna enI pAchaLa ja jAya che.) (999) vipakSe bAdhakamAhaiharA'samaMjasattaM, tassa tahasabhAvayAe tahacitto / kAlAijogao NaNu, tassa vivAgo kahaM hoi // 1000 // 'itarathA' vaicitryAbhAve'samaJjasatvamasAGgatyaM prApnoti / kuto, yatastasya bhavyatvasya tathAsvabhAvatAyAmekasvabhAvatvalakSaNAyAM pareNAbhyupagamyamAnAyAM tathAcitrastatprakAravaicitryavAn 'kAlAdiyogataH' kAladezAvasthAbhedato nanu nizcitaM tasya' jIvasya 'vipAkaH' phalalAbharUpaH kathaM bhavati? na kathaJcidityarthaH // 1000 // viruddha pakSamAM doSane kahe che gAthArtha-TIkArya-jo tathAbhavyatva vividha prakAranuM na hoya to (phaLabhedanI) saMgati na thAya. jo tathAbhavyatvane eka svarUpavALuM svIkAravAmAM Ave to jIvano phaLalAbha kALadeza-avasthAnA bhedathI tevA prakAranI vicitravALo kevI rIte thAya? arthAt cokkasa koI paNa rIte na thAya. (1000) 1. tathAbhavyatvanI mukhyatA samajAya to tathAbhavyatvano paripAka karavAnAM catuzaraNa vagere sAdhanonuM mahattva samajAya. 2. koI avasarpiNImAM ane koI utsarpiNImAM, koI cothA ArAmAM to koI pAMcamA ArAmAM mokSamAM jAya ityAdi kALabheda che. koI mahAvidehakSetramAM koI bharatakSetramAM, koI airAvatakSetramAM mokSamAM jAya ItyAdi dezabheda che. marudevA mAtA hAthI upara beThA-beThA kevaLajJAna pAmyA, bharata mahArAja ArisA bhavanamAM, pRthvIcaMdra rAjagAdI upara beThA-beThA, guNasAgara lagnanI corImAM kevaLajJAna pAmyA, keTalAko kAyotsargamAM UbhA UbhA kevalajJAna pAmyA. ItyAdi avasthAbheda che. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 upadezapada : bhAga-2 eso u taMtasiddho, evaM ghaDaetti Niyamao evaM / paDivajjeyavvaM khalu, suhumeNaM takkajogeNaM // 1001 // 'eSa tu' kAlAdiyogatazcitro vipAko jIvasya 'tantrasiddhaH' siddhAntanirUpitaH, yathA 'titthayarasiddhA atitthayarasiddhA' ityAdi, evaM bhavyatvavicitratAyAM ghaTate, itirvAkyAlaGkAre, 'niyamato' niyamena / evamuktalakSaNaM vastu pratipattavyaM, khaluravadhAraNe, 'sUkSmeNa' nipuNena 'taLayogena' RjusUtrAdiparyAyanayaparyAlocena / RjusUtrAdayo hi paryAyanayAH kAraNabhedapUrvakameva kAryabhedaM manyante, anyathA ekasmAdeva kAraNAt sakalatrailokyakAryotpattiprasaGgena vyarthameva kAraNAntarANAM sakalajanaprasiddhAnAM parikalpanaM syAditi // 1001 // gAthArtha-zAstromAM batAvelo jIvano vividha phaLalAbha bhavyatva vicitra hoya to ja ghaTI zake. A viSayane sUkSmatarmayogathI svIkAravo. artha-zAstramA titthayarasiddhA atitthayarasiddhA tIrtha 42siddha, matIrtha 2siddha tyahi kAlAdinA yogathI vividha phaLalAbha jaNAvyo che te bhavyatva vicitra hoya to ja ghaTI zake. uktaviSayane sUkSmatarkayogathI=RjusUtra vagere paryAyAstikanayonI vicAraNAthI svIkAravo. RjusUtra vagere paryAyAstikanayo kAraNabheda pUrvaka ja kAryabheda mAne che, eTale te kAraNamAM bheda hoya to ja kAryamAM bheda thAya ema mAne che. jo ema na mAnavAmAM Ave to eka ja kAraNathI traNalokamAM saghaLAM kAryonI utpatti thavAno prasaMga Ave. jo ema thAya to bIjAM kAraNo ke je sarvalokamAM prasiddha che tenI kalpanA vyartha ja bane. (1001). evaM ciya vinneo, saphalo nAeNa purisagArovi / teNa tahakkhevAo, sa anahA'kAraNo Na bhave // 1002 // "evameva' tathAbhavyatvacitratAyAmeva vijJeyaH saphalo nyAyena puruSakAro'pi puruSavyApArarUpaH / atra hetuH-'tena' tathAbhavyatvena tathAcitrarUpatayA 'AkSepAt' samAkarSaNAt purusskaarsy| sa puruSakAraH 'anyathA' bhavyatvAkSepamantareNAkAraNo nirhetuko 'na' naiva bhavet, nityaM sattvAdiprasaGgAt // 1002 // gAthArthatathAbhavyatva bhinna-bhinna hoya to ja puruSArtha paNa nyAyathI saphala bane kAraNa ke tathAbhavyatva vicitra rUpe puruSArthane kheMcI lAve che. anyathA puruSArtha nihetuka thAya. je nirdetuka hoya te na hoya. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 485 TIkArya-tathAbhavyatva bhinna hoya to ja puruSavyApAra rUpa puruSArtha paNa saphaLa bane. kAraNa ke tathAbhavyatva vividharUpe puruSArthane kheMcI lAve che. (ahIM kahevAno Azaya e che ke- jIva je bhinna-bhinna puruSArtha kare che tenuM kAraNa jIvanuM tathAbhavyatva che. eTale puruSArtha rUpa kAryanuM tathAbhavyatva kAraNa che. Ano artha e thayo ke puruSArtha sahetuka che, nirdetuka nathI.) jo tathAbhavyatva vividha rUpe puruSArthane kheMcI lAvatuM na hoya to puruSArtha nirdetuka thayo. je nirdetuka hoya te na hoya. jo nirdetuka vastune mAnavAmAM Ave to nitya sattva vagereno prasaMga Ave. (1002) evaM ca sati yadanyadapi siddhaM tadAhauvaesasaphalayAvi ya, evaM iharA na jujati tatovi / taha teNa aNakkhitto, sahAvavAdo balA eti // 1003 // 'upadezasaphalatApi ca' upadezasyApunarbandhakAdidharmAdhikArisamucitasya tattacchAstranirUpitasya saphalatA tattadanAbhoganivartanarUpA, kiM punaH prAguktapuruSakArAdyAkSepa ityapizabdArthaH, evaM tathAbhavyatvasyaivApekSyatve ghaTate, (nAnyathA) / tako'pyupadezo'pi kiM punaH puruSakAra ityapizabdArthaH, tatheti samuccaye, citrabhavyatvAnabhyupagame sati tena ca tathAbhavyatvenAnAkSipto'nAlIDha ekAkAra ityarthaH, svabhAvavAdo vakSyamANarUpo 'balAd' yuktisAmarthyAdeti prasajyate, tathAbhavyatvarUpastu svabhAvavAdo na bAdhAkaraH // 1003 // A pramANe siddha thaye chate bIjuM paNa je siddha thayuM tene kahe che gAthArtha-upadezanI saphaLatA paNa e pramANe ja che. anyathA te paNa na ghaTe. tathA tenAthI anAkSipta svabhAvavAda baLathI prApta thAya. TIkArya-upadezanI saphaLatA paNa e pramANe ja che-apunabaMdhaka vagere dharmAdhikArIne yogya te te zAstramAM jaNAvela upadezanI saphaLatA paNa jo upadeza tathAbhavyatvanI apekSAvALo hoya to ja thAya. jenA tathAbhavyatvano paripAka thayo hoya te ja upadeza ApavAne yogya che. upadezathI zrotAnI te te viSayanI ajJAnatA dUra thAya e upadezanuM phaLa che. Ama tathAbhavyatvanI apekSA rAkhIne apAto upadeza saphaLa bane. 1. nityasvamasarva vA-toracAnapekSA apekSAto dimAvAno vitvasavaH II (co.vi. 477nI TIkAmAM.) "anya hetuonI apekSA na rAkhavAvALo padArtha sadA hoya, athavA sadA na hoya. anya kAraNonI apekSAthI ja padArthamAM kyAreka hovApaNuM hoya." Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 'upadezanI saphalatA paNa' e sthaLe paNa zabdano artha A pramANe che--jo upadeza paNa tathAbhavyatvanI apekSAthI ja saphala bane to pachI pUrvokta puruSArthano AkSepa tathAbhavyatvanI apekSAthI ja saphala bane temAM to zuM kahevuM? pahelAM tathAbhavyatvano paripAka thavAthI upadezathI te te viSayanI ajJAnatA dUra thAya. ajJAnatA dUra thayA pachI e jIva je kaMI puruSArtha kare te puruSArthathI tenA AtmAno vikAsa thAyasamyagdarzanAdi guNonI prApti thAya. Ama tathAbhavyatvanI apekSAthI ja upadeza ane puruSArtha saphaLa bane. 486 anyathA te paNa na ghaTe--jo tathAbhavyatvanI apekSA na rAkhavAmAM Ave to upadeza paNa saphaLa na bane. jo upadeza paNa saphaLa na bane to pachI puruSArtha saphaLa na bane temAM to kahevuM ja zuM? (kAraNa ke te te viSayanI ajJAnatA dUra thayA vinA AtmAno vikAsa na thAya.) tenAthI anAkSipta svabhAvavAda baLAtkArathI prApta thAya--jo bhavyatvane vicitra na svIkAravAmAM Ave to tenAthI (=tathAbhavyatvathI) anAkSipta, arthAt ekAkAra=eka svarUpavALo svabhAvavAda baLathIyuktinA sAmarthyathI prApta thAya. kevaLa svabhAvavAda bAdhA karanAra che, paNa tathAbhavyatva rUpa svabhAvavAda (=vividha svarUpavALo svabhAvavAda) bAdhA karanAra nathI. svabhAvavAdanuM svarUpa have pachInI gAthAmAM kahevAze. (1003) kevalasvabhAvavAdameva darzayati ko kuvalayANaM gaMdhaM, karei mahurattaNaM ca ucchUNaM / varahatthINa ya lIlaM, viNayaM ca kulappasUyANaM ? // 1004 // : 'jIvanayAnAM' natavizeSALAM 'ntha' sauramaM oti, 'madhutva tra' mAdhuryalkssnnmikssuunnaaN, 'varahastinAM ca ' jAtyastamberamANAM 'lIlAM' gamanasaundaryarUpAM, 'vinayaM ca' sarvArtheSUcitapravRttirUpaM kulaprasUtAnAmikSvAkvAdinirmalakulasamudbhavAnAM puruSANAm ? kiMtu svabhAva eva nAnyaH kAlAdiH / anyatrApyuktam -- "kaH kaNTakAnAM prakaroti taikSNyaM, vicitrabhAvaM mRgapakSiNAM ca / svabhAvataH sarvamidaM pravRttaM, na kAmacAro'sti taH prayatna:? // on'' mo004 // kevaLa svabhAvavAdane ja batAve che- gAthArtha--TIkArtha--kamaLomAM sugaMdha koNa banAve che? IkSurasamAM madhuratA koNa kare che? gajarAjanI gatinI suMdaratA rUpa lIlAne koNa kare che? ikSvAku vagere nirmalakuLamAM utpanna thayelA puruSomAM sarvakAryomAM ucita pravRttirUpa vinayane koNa kare che? A badhuM svabhAva ja kare che, anya kALa vage2e nahi. bIjAsthaLe paNa kahyuM che ke--"kAMTAomAM tIkSNatAne koNa utpanna kare che? pazuomAM ane pakSIomAM vividha svabhAvane koNa kare che? A badhuM svabhAvathI ja thayeluM che. icchAthI kazuM thatuM nathI. to pachI prayatnane avakAza ja kyAM che?" (1004) Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 487 atha prastutaM tathAbhavyatvamevAzrityAhaettha ya jo jaha siddho, saMsariuM tassa saMtiyaM cittaM / kiM tassahAvamaha No, bhavvattaM vAyamuddesA // 1005 // 'atra' ca tathAbhavyatvapratiSThAyAM 'yo' jIvo yathA tIrthakarAdiparyAyaprAptyA 'siddho' nirdUtakarmA jAtaH saMsRtyAnarvAkpAre saMsArAkUpAre paryaTya tasya satkaM citraM bhavyatvamApannaM tAvat, anyathA citrasaMsaraNAbhAvAt / evaM ca pRcchyase tvaM, kiM 'tatsvabhAvaM' citrasvabhAvaM, atha no citrsvbhaavm| tathAbhyupagamena 'bhavyatvaM' siddhigamanayogyatvaM varttate, 'vAdamudrA' vAdamaryAdA eSAnantaroktA kRtaprayatnenApi pareNollaGghayitumazakyA / idamuktaM bhavati-ye'mI RSabhAdayo bhavyAstattannaranArakAdiparyAyaparamparAnubhavanena niyatakSetrakAlAvasthAbhAjaH siddhAsteSAM bhavyatvaM citrarUpamacitrarUpaM vA syAt ? // 1005 // have prastuta tathAbhavyatvane AzrayIne ja kahe che gAthArtha-TIkArca-ahIM je jIva apAra saMsArasamudramAM paribhramaNa karIne je rIte ( tIrthaMkarAdi paryAyanI prAptithI) siddha thayo tenuM bhavyatva vicitra siddha thayuM. kemake te vinA vicitra paribhramaNa na thAya. ame tane pUchIe chIe ke bhavyatva vicitra svabhAvavALuM che ke nathI ? bhavyatva citra svabhAvavALuM che. A vAdamaryAdA prayatna karavA chatAM bIjAthI na oLaMgI zakAya tevI che. ahIM A kahevAnuM thAya che ke-je A RSabha vagere bhavyo te te nara-nArakAdinA paryAyanI paraMparAne anubhavIne niyatakSetramAM, niyatakALamAM ane niyata avasthAmAM siddha thayA temanuM bhavyatva citra svabhAvavALuM che ke citra svabhAvavALuM nathI? (1005) kiM cAtaHjai tassahAvameyaM, siddhaM savvaM jahoiyaM ceva / aha No Na tahAsiddhI, pAvai tassA jahaNNassa // 1006 // yadi sa parasparabhinnaparyAyaprAptihetuH svabhAvo yasya tat tathA etadbhavyatvaM tadA siddhaM sarvaM, caivazabdasya vakSyamANasyehAbhisambandhAt, samastameva yathoditaM puruSakAravaicitryAdilakSaNaM vastu / atha dvitIyavikalpazuddhyarthamAha-atha no tathAsvabhAvaM aparaprANiprApyaparyAyavailakSaNyahetusvalakSaNaM, evaM sati 'na' naiva tathA RSabhAdiparyAyaprApaNena siddhirnirvRtiH prApnoti / tasya RSabhAderjIvasya tadAnIM yathA Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 upadezapada : bhAga-2 'nyasya mahAvIrAdeH / ko hi nAma vizeSaheturyat tulye'pi bhavyatve parametenaikasyaikatra kAle siddhirna punardvitIyasyApi ? tulyasvabhAvAkSiptatvena yugapadeva siddhisaMmavaH sthAt // 2006 // vaLI ethI-- gAthArtha--TIkArtha--jo bhavyatva paraspara bhinnaparyAyanI prAptinuM kAraNa hoya (arthAt vicitra svabhAvavALuM hoya) to puruSArthanI vicitratA vagere je pramANe kahyuM che te badhuM siddha thAya. have bIjA vikalpanI tapAsaNI karavA mATe kahe che--have jo bhavyatva anyajIvone prApta thatA paryAyothI vilakSaNatAnuM kAraNa nathI to RRSabhAdi paryAyonI prApti karAvavA vaDe siddhi prApta na thAya, arthAt te vakhate RRSabhAdi jIvanI mukti thaI ane pachI je rIte mahAvIra AdinI mukti thaI te na ghaTe. ahIM kayo vizeSa hetu che ke jethI bhavyatva samAna hovA chatAM bhavyatvathI ekanI eka kALe siddhi thAya ane bIjAnI na thAya? siddhi tulyasvabhAvathI kheMcAyelI hovAthI ekI sAthe ja siddhi thAya. (1006) esA Na laMghaNIyA, mA hojjA sammapaccayaviNAso / aviya NihAleyavvA, tahaNNadosappasaMgAo // 1007 // 'ppA' nyAyamudrA na tadunIyA matimaddhiH / to, yato 'mA bhavet' mA bhUyAt etadullaGghane samyakpratyayavinAzaH - yathAvasthitavastunirNayaviplavaH / apica, 'nimAyitavyA' samyag nirIkSaLIyA / jIta kRtsAha-tathA-animAtane 'anyadossprsnggaat' samyakpratyayavinAzApekSayA'nyasya doSAntarasya prApteH // 1007 // gAthArtha--TIkArtha--A nyAyamudrA matimAna puruSoe oLaMgavI nahi. jethI yathAvasthita vastuno nirNaya naSTa na thAya. A nyAyamudrAne oLaMgavAthI yathAvasthita vastuno nirNaya naSTa thAya. vaLI A nyAyamudrAnuM samyag nirIkSaNa karavuM=ciMtana karavuM. jo A nyAyamudrAnuM samyag nirIkSaNa na karavAmAM Ave to yathAvasthita vastuno nirNaya to naSTa thAya, kiMtu vadhArAmAM bIjA paNa doSonI prApti thAya. (1007) etameva darzayati jai savvA ajoggevi cittayA haMdi vaNNiyasarUvA / pAvai ya tassahAvatta'visesA NaNu abhavvassa // 1008 // Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 489 yadi 'sarvathA' sarvaireva prakArairayogye'pyekasvabhAvatayA taccitraparyAyANAM 'citratA' dezakAlAdibhedena nirvANagamanasya, handIti pUrvavat, vrnnitsvruupaa| yadi hi bhavyatA ekAkArA satI citratayA nirvANagamanasya hetubhAvaM pratipadyate tadA 'prApnoti ca' prApnotyeva 'tatsvabhAvatvAvizeSAd' acitrakajIvasvarUpasvabhAvatvAvizeSAt, 'nanu' nizcitamabhavyasya nirvANagamanAyogyasya jantoH / ayamabhiprAyaH-RSabhAdernirvANakAle yaH svabhAvaH sa cenmahAvIrasyApi, tarhi dvayorapi nirvANagamanakAlaikyaM syAt, bhavyatvabhedasyAbhAvAt / na caivamabhyupagamyate / tasmAt tatkAlAyogyasyaiva RSabhAdernirvANamityAyAtaM, tathA ca satyabhavyasyApi nirvANaM syAt, tatkAlAyogyatvasyAvizeSAt // 1008 // gAthArtha-TIkArtha-jo bhavyatva ekasvarUpavALuM hovAnA kAraNe badhIja rIte ayogya hovA chatAM pUrvokta prakAranI vicitratA( deza-kALAdinA bhedathI muktigamananI vicitratA) saMbhavita hoya to (taspadAvavizeSA=) abhavyamAM acitra ane ethI ja eka jIva svarUpa svabhAva samAna hovAthI abhavyane paNa mokSanI prApti thAya. jo bhavyatva eka svarUpavALuM hovA chatAM vividha rIte mokSagamananuM kAraNa bane che to abhavyamAM acitra ane ethI ja eka jIva svarUpa svabhAva samAna hovAthI abhavyane paNa mokSanI prApti thAya. (ahIM tAtparya e che ke jo vAdInI dRSTie bhavyatva samAna hovA chatAM dezakALAdinA bhedathI mukti thAya che, to bhavyajIvamAM ane abhavyajIvamAM jIvatva samAna hovAthI jema bhavyanI mukti thAya tema muktimAM javAne ayogya evA abhavyanI paNa mukti thavAno prasaMga Ave.) ahIM abhiprAya A che-8SabhAdinA mokSa kALe RSabhAdino je svabhAva che te ja svabhAva mahAvIrano paNa hoya to baMneno mokSakALa samAna thAya. kAraNa ke baMnenA bhavyatvamAM bheda nathI. tamArAthI bhavyatvano bheda svIkArAto nathI. tethI te kALamAM muktimAM javAne ayogya ja RSabhAdinI te kALamAM mukti thAya e AvIne UbhuM rahyuM. ema thatAM abhavyano paNa mokSa thAya. kAraNa ke te kALamAM muktimAM javAnI ayogyatA bhavya ane abhavya e baMnemAM samAna che. (1008) 1. deza-kALAdinA bhedathI mokSamAM javAne ayogya. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 6paheza54 : bhAga-2 aha kahavi tavviseso, icchijjai Niyamao tadakkhevA / icchiyasiddhI savve, cittayAe aNegaMto // 1009 // 'atha kathamapi' citraparyAyaprAptyanyathAnupapattilakSaNena prakAreNa tadvizeSa' RSabhAdInAM bhavyatvavizeSa iSyate / tadA niyamato'vazyaMbhAvena 'tadAkSepAt' prativiziSTabhavyatvenAkSepaNAdiSTasiddhirabhilaSitatIrthakarAdiparyAyaniSpattiH / tathA, evaM ca bhavyatvasya citratAyAmanekAntaH / yathA bhavyatvaM tAvat sAmAnyenaikarUpameva, AmranimbakadambAdInAmiva vRkSatvam / vizeSacintAyAM tu yathAmrAdInAM rasavIryavipAkabhedAnnAnArUpatA, tathA parasparabhinnaparyAyabhAkSu jantuSu bhvytvsyaapiiti||1009|| gAthArtha-TIkArtha-have jo bhavyatvanI vicitratAne svIkAryA vinA vicitraparyAyanI prApti ghaTI zakatI na hovAthI RSabhAdinA bhavyatvamAM vizeSatA icchAya svIkArAya to avazya prativiziSTa bhavyatve karelA AkarSaNathI badhAyane ISTa evA tIrthaMkarAdi paryAyanI siddhi thAya. tathA (cittayAe aNegaMto)mA prabhArI mavyatvanA viyitratamA bhaneta . te mA prabhArI jevI rIte AMbo, lImaDo ane kadaMba vagerenuM vRkSapaNuM eka ja che, tevI rIte bhavyatva badhAnuM sAmAnyathI eka rUpa ja che. vizeSanI vicAraNA karavAmAM Ave to jevI rIte rasa, vIrya ane vipAkanA bhedathI AMbA AdimAM vividhatA che tevI rIte paraspara bhinnaparyAyavANA pomA bhavyatvanI 55 vividhatA cha. (1008) atha syAdvaktavyaM yadyapi svato bhavyatvamekarUpaM, tathApi svakAryaniSpAdane'niyatarUpam, ataH kAryabhede'pi na tadvaicitryaM svarUpeNaikatvAdityAzaGkyAha aNiyayasahAvayAvi hu, Na tassahAvattamaMtareNatti / tA evamaNegaMto, sammati kayaM pasaMgeNaM // 1010 // 'aniyatasvabhAvatApi' kAryajananaM pratyaniyamalakSaNA, kiM punarasmadabhyupagataM tadvaicitryamityapihuzabdArthaH, 'na' naiva tatsvabhAvatvaM' bhavyatvasya citrasvabhAvatAmantareNa / iti prAgvat / upasaMharannAha-'tat' tasmAdevamuktanyAyenAnekAnto nAnArUpatA bhavyatvasya samyag yathAvat / iti kRtaM 'prasaGgena' vistarabhaNanena // 1010 // have kadAca koI kahe ke bhavyatva svarUpathI ekarUpa che, to paNa svakAryane siddha karavAmAM aniyata svabhAvavALuM che. tethI kAryabheda thavA chatAM temAM vicitratA nathI, kemake te svarUpathI eka che, AvI AzaMkA karIne graMthakAra kahe che Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 491 gAthArtha--TIkArtha--svakAryane utpanna karavAmAM aniyatasvabhAvatA paNa bhavyatvanA citra svabhAva vinA na hoya. tethI ukta nyAyathI bhavyatvanI vicitratA barobara che. A pramANe prAsaMgika vistArakathanathI saryuM. 'aniyatasvabhAvatA paNa' e sthaLe paNa zabdano artha A pramANe che- jo aniyatasvabhAvatA paNa bhavyatvanA citra svabhAva vinA na hoya to pachI amoe svIkAreluM bhavyatvanuM vaicitrya bhavyatvanA citra svabhAva vinA na hoya temAM to zuM kahevuM? (1010) Aha--yadi bhavyatvaM citrarUpaM tadAkSiptazca kAlabhedena bhavyAnAM bIjAdhAnAdiguNalAbhaH, tadA na yatnaH samyaktvAdyArAdhanAyAmupapannaH syAt, tadvazenaivAprArthitA'pyabhilaSitasiddhiH sampatsyate, ityAzaGkyAha evaMpi Thie tatte, evaM ahigicca ettha dhIrANaM / juttaM visuddhajogArAhaNamiha savvajatteNa // 1011 // evamapi sthite 'tattva' bhavyatvacitratAlakSaNe 'etat' tattvamadhikRtyAzrityAtra jinapravacane 'dhIrANAM buddhimatAM yuktaM vizuddhayogArAdhanaM niraticArasamyaktvAdyAcAraparipAlanamiha jagati 'sarvayatnena samastAdareNa / na hi puruSakAramantareNa tathAbhavyatvopanItAnyapi kAryANi niSpadyante, "kAlo sahAva niyaI" ityAdivacanaprAmANyena zeSapuruSakArAdikAraNakalApasavyapekSasyaiva tathAbhavyatvalakSaNasya svabhAvasya svakAryakAritvopapatteH // 1011 // jo bhavyatva citra svabhAvavALuM che ane bhavyajIvone kAlabhedathI thato bIjAdhAnAdi guNalAbha vicitra bhavyatvanA AkarSaNathI thAya che to jIvo samyaktva AdinI ArAdhanAmAM puruSArtha nahi kare. kAraNake vicitra bhavyatvathI ja nahi icchelI paNa iSTanI siddhi thaze. AvI AzaMkA karIne graMthakAra kahe che-- gAthArtha--TIkArtha--A pramANe paNa bhavyatva vicitra evuM tattva nizciMta thaye chate e tattvane AzrayIne jinapravacanamAM sarvaprayatnathI vizuddhayoganI ArAdhanA karavI e dhIrapuruSo mATe yukta che. kAraNa ke tathAbhavyatvathI pAse lavAyelAM paNa kAryo puruSArtha vinA siddha thatAM nathI. kALa, svabhAva, niyati, pUrvakarma ane puruSArtha A badhAMya kAraNo ekalA mithyAtvane svIkAre che (gA.164) ityAdi vacananA pramANathI zeSa puruSArtha vagere kAraNasamUhanI apekSAvALA ja tathAbhavyatvarUpa svabhAvanuM potAnuM kArya karavApaNuM saMgata thAya che, arthAt zeSa puruSArtha vagere kAraNasamUhanI apekSAvALo ja tathAbhavyatvarUpa svabhAva potAnuM kArya Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 upadezapada : bhAga-2 karavA samartha bane che. zeSa puruSArtha vagere kAraNasamUhanI apekSAthI rahita tathAbhavyatvarUpa svabhAva potAnuM kArya karavA samartha banato nathI. dhIrapuruSo buddhimAna puruSo. sarva prayatnathI=saMpUrNa AdarathI. vizuddhayoganI ArAdhanA-niraticAra samyagdarzanAdinA AcAronuM pAlana. (1011) tatra ca thevovi hu atiyAro, pAyaM jaM hoti bahuaNi?phalo / etthaM puNa AharaNaM, vineyaM sUrateyanivo // 1012 // stoko'pi kiM punarbhUyAn, hurvAkyAlaGkAre, 'atIcAro' darzanAdivirAdhanArUpaH, 'prAyo' bAhulyena 'yad' yasmAd bhavati, 'bahvaniSTaphalo' dAruNaparyavasAna iti zuddha eva yoge yatno vidheyaH / prAyograhaNaM nindAgarhAbhyAM samyakkRtAbhyAM niranubandhIkRto viparItarUpo'pyatIcAraH syAditi jJApanArtham / atra punarAharaNaM vijJeyaM sUratejo nRpa iti // 1012 // ane temAM- gAthArtha-nAno paNa aticAra prAyaH ghaNA aniSTa phaLavALo thAya che. A viSayamAM sUrateja rAjAnuM dRSTAMta jANavuM. TIkArya-aticAra=samyagdarzana AdinI virAdhanA. bahu aniSTa phaLavALo=pariNAme bhayaMkara. nAno paNa aticAra bahu aniSTa phaLavALo thAya che mATe zuddha ja yogamAM prayatna karavo joie. jo nAno paNa aticAra bahu aniSTa phaLavALo thAya che to pachI moTo aticAra bahu aniSTa phaLavALo thAya temAM to zuM kahevuM ? prazna-prAyaH ghaNA aniSTa phalavALo thAya che ema 'prAya" kema kahyuM? uttara-jo sArI rIte karelI niMdA-goMthI anubaMdharahita karAyela aticAra bahu aniSTa phaLavALo na paNa thAya e jaNAvavA mATe "prAyaH' ema kahyuM che. (1012) tadeva darzayan gAthApaJcakamAhanarasaMdaravRttaMtaM souM paumAvatIe NayarIe / devIsahito rAyA nikkhaMto sUrateotti // 1013 // Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 493 upadezapada : bhAga-2 pavvajjakaraNa kAleNa gayaure sAhusAhuNIkappo / viNhusuya datta laMkhiga, rAgo tattheva pariNayaNaM // 1014 // jaha kaha sAhusamIvevi dukkaraM natthi haMta rAgassa / iya Aha sUrateo, devI kiM nIyabollAe? // 1015 // iya suhumarAgadosA, baMdho nAloiyammi kAlo ya / sura bhoga cavaNa vaNilaMkhagehajammo kalaggahaNaM // 1016 // annattha'rAga kAleNa dasaNa cakkhurAga pariNayaNaM / garihA hiMDaNa jatidasaNAo saraNeNa bohI ya // 1017 // te ja dRSTAMtane batAvatA graMthakAra pAMca gAthAo kahe che gAthArtha-TIkArtha-padmAvatI nagarImAM sUrateja nAmano rAjA hato. hamaNAM ja vistArathI kahelA narasuMdaranA vRttAMtane sAMbhaLIne te rAjAe tIvra vairAgya pAmIne paTTarANI sahita dIkSA lIdhI. (1013) siMhavRttithI dIkSAne svIkAranArA sUrateja rAjarSi ugravihArathI dIkSA pALavA lAgyA. keTaloka kALa gayA pachI mAsakalpa Adi vihAranA kramathI sUrateja rAjarSi potAnA sAdhusAdhvI varganI sAthe gajapuranagaramAM padhAryA. A pramANe gajapuramAM Agamana thatAM sAdhusAdhvIne yogya AcAro vadhavA lAgyA. jIvo pratibodha pAmavA lAgyA. mithyAtvarUpa viSanA vikArano nAza thatAM nagaraloka paramAnaMdita banyo. te nagaramAM viSNu nAmano zeTha hato. te sadAya niSkalaMka kulAcAranuM pAlana karato hato. zIlarUpa pANIno kSIrasamudra hato. sarvatra prasarelI kIrtirUpa nadI mATe kulaparvata samAna hato. te zeThano datta nAmano putra hato. teNe bAlyakALamAM ja kalAsamUhano sArI rIte abhyAsa karyo hato. te satata ja svakulane anurUpa AcAronA pAlanamAM atyaMta daDha hato, pitAno parama prItipAtra hato. kula mATe kalpavRkSa samAna thaze ema lokoe tenA mATe saMbhAvanA karI hatI. te sarvalokanI locana rUpa cakora mATe caMdrikA samAna zreSTha yauvanane pAmyo. koivAra naTaDI tenI najaramAM AvI. tene naTaDI upara kaSTathI rokI zakAya tevo ane sarpaviSanA vikArathI paNa adhika rAga thayo. tethI te naTaDI vinA eka muhUrta paNa rahevA asamartha banyo. naTaDIne naTa samudAyamAMthI bIjA sthaLe laI javAnuM zakya na banyuM. AthI saghaLI kuLamaryAdAone oLaMgIne te ja naTasamudAyamAM rahIne naTaDI sAthe teNe lagna karyA. (1014) 1. kulaparvatamAMthI nadI nIkaLe che mATe ahIM kulaparvatanI upamA ApI che. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 upadezapada : bhAga-2 atyaMta asaMbhavita gaNAya tevo te vRttAMta durjana lokonA upahAsanuM sthAna banyo, ziSyaloka mATe zoka karavA lAyaka thayo, ane baMdhujananA mAnasika saMtApanuM kAraNa banyo. pANImAM paDelA telabiMdunI jema sahasA saMpUrNa nagaramAM phelAto te vRttAMta koIpaNa rIte sUrateja rAjarSinI pAse paNa gayo. tethI sUrateja rAjarSie kahyuM: strIloka upara thayelA rAgane duSkara (=na karavA jevuM) kaMI paNa nathI. te vRttAMta sAMbhaLIne "hA! dhikkAra thAo! teNe kulInajanane anucita AcAraNa karyuM evI niMdA na karI, ane te vRttAMta upara tene kaMIka bahumAna thayuM-rAga thayo. hamaNAM sAdhvI banelI ane rAjaparyAyanI apekSAe paTTarANI koIpaNa rIte sUrateja rAjarSine vaMdana karavA mATe AvI. tene naTI pratye kaMIka IrSArUpa viSano Aveza utpanna thayo hato. AthI teNe kahyuM: nIca lokanI kathAthI saryuM. uttamapuruSo nIca lokanI vAtane svapnamAM paNa sAMbhaLatA nathI ke karatA nathI. (1015) A pramANe sUkSmarAgathI ane sUkSmadveSathI te bee nIca AcAra karAve tevA karmano baMdha karyo. te aparAdhanI khyAlapUrvaka AlocanA karyA vinA te benuM mRtyu thayuM. tyArabAda vaimAnika devomAM temane bhogonI prApti thaI. samaya thatAM devalokamAMthI cyavana thayuM. sUratejano jIva koIka nagaramAM vaNika putra thayo. rANIno naTanA ghare putrI tarIke janma thayo. baMnee kaLAono abhyAsa karyo. (1016) baMne yauvanane pAmyA. vaNika putrane bIjI koipaNa strI upara rAga thato nathI. naTaputrIne bIjA koipaNa puruSa upara rAga thato nathI. samaya jatAM kyAreka baMnee paraspara eka-bIjAne joyA. tethI baMnene paraspara na rokI zakAya tevo dRSTirAga thayo. pachI baMneno vivAha thayo. tethI A bee paraspara ayogya saMbaMdha karyo che evA apavAdarUpa niMdA sarvatra thaI. niMdAne dhyAnamAM laIne te baMne anya dezamAM javA mATe cAlI nIkaLyA. avasare zuddha AcAravALA sAdhuonAM darzanathI temane pUrve anubhavela dIkSAnuM smaraNa thayuM. tethI te bene dharmanI prApti thaI. (1017) iya thovovaiyAro, eso eyANa pariNao evaM / suddhe puNa jogammi, duggayanArI udAharaNaM // 1018 // ___ ityevaM stoko'pyatIcAro rAgadveSalakSaNa 'eSa' yaH prAguktaH etayoH pariNata evmnucitaacaarhetutyaa| tasmAt sarvathA zuddhAcArapareNa matimatA bhAvyamiti / atra zuddhe punaryoge samAcAre durgatanArI vakSyamANalakSaNA udAharaNaM vartata iti // 1018 // gAthArtha-TIkArtha-A pramANe A beno A rAga-dveSarUpa nAno paNa aticAra anucita AcAranA kAraNa tarIke pariNamyo. tethI matimAna puruSe sarvathA zuddha AcAramAM Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapaE : bhAga-2 495 tatpara banavuM. ahIM zuddha AcAra viSe durgatA nArInuM dRSTAMta che. A dRSTAMta have pachInI gAthAomAM kahevAmAM Avaze. (1018) etadeva saMkSepatastAvadAha suvvati duggayanArI, jagaguruNo siMduvArakusumehiM / pUjApaNihANeNaM, uvavannA tiyasalogammi // 1019 // zrUyate jinAgame durgatanArI daridrA jaratI strI jagadguroH sinduvArakusumairniguNDIpuSpaiH kRtvA yat pUjApraNidhAnamabhyarccanAbhilASastenopapannA tridazaloke // 1019 // Ane ja saMkSepathI kahe che- zAstromAM saMbhaLAya che ke vRddha, daridra, evI durgatanA2I siMdu2vA2nA phUlothI huM bhagavAnanI pUjA karIza evA abhilASathI te devalokamAM utpanna thai. (1019) etAmeva kathAM gAthaikAdazakena vyAcaSTe kAyaMdI osaraNe, bhattI pUjatthi duggayatti tato / taha siMduvAragahaNaM, gamaNaMtaramaraNa devattaM // 1020 // jaNadagasiMcaNa saMkA, moho bhagavaMta puccha kahaNA ya / AgamaNe eso sA, vimhaya gaMbhIradhammakA // 1021 // epi udagabiMdu, jaha pakkhittaM mahAsamuddammi / jAyati akkhayamevaM, pUjAvi hu vIyarAgesu // 1022 // - uttamaguNabahumANo, payamuttamasattamajjhayArammi / uttamadhammapasiddhI, pUjAe vIyarAgANa // 1023 // eeNaM bIjeNaM, dukkhAiM apAviUNa bhavagahaNe / acchaMtudArabhogo, siddho so aTThame jamme // 1024 // kaNagaure kaNagadhao, rAyA hoUNa sarayachaNagamaNe / daTTUNa vaisasamiNaM, jAo patteyabuddhotti // 1025 // maMDukkasappakurarajagarANa kUraM paraMparaggasaNaM / paribhAviUNa evaM, logaM hINAibheyaMti // 1026 // Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 upadezapada : bhAga-2 maMDukko iva logo, hINo iyareNa pannageNaMva / ettha gasijjhati sovi hu, kurarasamANeNa anneNa // 1027 // sovi ya na ettha savaso, jamhA ajagarakayaMtavasagotti / evaMvihevi loe, visayapasaMgo mahAmoho // 1028 // iya ciMtiUNa ya bhayaM, sammaM saMjAyacaraNapariNAmo / rajaM caiUNa tahA, jAo samaNo samiyapAvo // 1029 // siddho ya kevalasiri, paramaM saMpAviUNa ujjhAe / sakkAvayAraNAme, paramasive ceiujANe // 1030 // | sutanArIvAdara samAna . A ja kathAnakane agiyAra gAthAthI kahe che- | durgata nArInuM udAharaNa madhyadezanI AbhUSaNa svarUpa, sadbhUta bhAvonI utpattinuM kAraNa, idrapurInI saMpattinI spardhA karanArI evI kAkaMdI nAme nagarI hatI. temAM atyaMta (satata) AzcaryabhUta karAyo che saMpUrNa jagatano loka jenAvaDe, utpanna karAyo che lokasamUhamAM pramoda guNano samUha jenAvaDe grAma-Akara-nagara-pura samUhathI vizALa evI pRthvI para paryaTana karatA koIka tIrthakara kAkaMdI nagarImAM samovasaryA. samosaraNamAM viMjhAtA nirmaLa cAmaronA samUhathI viMjhAyuM che zarIra jenuM, zaradaRtunA caMdra jevA nirmaLa siMhAsananA talabhAga upara beThelA bhagavAna dezanA Ape che. vividha prakAranA yAna-vAhanamAM ArUDha thayelA loko vaDe karAyela prauDha prabhAvathI yukta, gaMdhahastInA durdhara skaMda upara ArUDha thayela, chatrathI chavAyuM che nabhastala, mAgadho vaDe prazaMsA karAyo che guNasamUha jeno, bherI mAMkAra(avAja)thI bharAyuM che AkAzatala jenA vaDe evo rAjA tathA gaMdha-dhUpa-puSma paTala vagere pUjAnI sAmagrIthI vyagra kiMkarI (cAkara strIonA) samUhathI yukta evo dvijavara-kSatriya-vaizyAdika nagarajana, vividha-vastro-AbharaNothI suMdaratara suzobhita karAyuM che zarIra jeo vaDe evo nagarano strIvarga te bhagavAnane vaMdana karavA jaI rahyo che tyAre jaLa ane pANI levA bahAra nIkaLelI evI eka vRddha-daridra strIvaDe koIka puruSa pUchAyo ke ekabAju daSTi rAkhIne utAvaLA pagale cAlato evo A loka kyAM jaI rahyo jovAya che? teNe kahyuM: jagatanA eka niSkAraNa baMdhu, janma-jarA-maraNa-roga-zoka-daurgatya Adi duHkhone chedanAra, evA A zrImAn tIrthakara bhagavAnane vaMdana ane pUjana karavA jAya che. pachI te vacananA zravaNathI tene bhagavAna upara bhakti upajI ane vicAryuM ke huM paNa bhagavAnanI pUjA mATe prayatna karuM. pachI te pUjA karavAnI abhilASiNI thaye chate A A pramANe vicAre che ke Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 497 aho! huM atidurgata puNyahIna strI chuM, zAstromAM batAvAyela pUjAnI sAmagrIthI rahita chuM. (iti zabda pUrvanI jema pAdapuraNa arthamAM che) AthI araNyamAM thatA (UgatA) maphatamAM maLatA tevA prakAranA je siMduravAranA phUlo che tene svayaM ja vINIne bhaktinA bharathI bharAyelI zarIravALI bahuM dhanya chuM, puNyazALI chuM. kRtArtha chuM. kRtalakSaNA chuM, mAro janma sulabdha thayo meM manuSya jIvananuM phaLa meLavyuM,' e pramANenI bhAvanAthI romAMcita thaI che kAyA jenI, pramodarUpI jaLanA pUrathI taraboLa karAyo che kapola jenAvaDe evI te durgatA strI bhagavAna tarapha javA pravRtta thayelI samovasaraNa ane jaMgalanI vacce ja vRddhapaNAthI ane AyuSyanA kSayathI jaladIthI maraNa pAmI. pachI pUjA nahIM kare chate paNa pUjAnA praNidhAnathI ullasita thayuM che ane jenuM evI vRddhA marIne devabhavane pAmI. pachI pRthvItala upara paDelA tenA mRtakane joine anukaMpAthI ArdU thayuM che aMta:karaNa jenuM evA loke pANIthI siMcana karyuM. pachI halana-calana vinAnI tene joIne lokane zaMkA thaI ke zuM A mUcchita thaI che ke marI gaI che? pachI jyAre ukta zaMkAno nirNaya na thayo tyAre teoe bhagavAnane pUchyuM ke he bhagavan! A vRddhA mRtyu pAmI che ke mUccha pAmI che? pachI bhagavAne kahyuM ke-A vRddhA marIne devapaNuM pAmI che. devabhavamAM sarvaparyAptibhAva pUrNa thayo tyAre avadhijJAnano upayoga mUkIne pUrvabhavamAM je anubhavyuM che tene jANIne jinane vaMdana karavA Ave chate pharI bhagavAne kahyuM ke te strI A deva thaI che. tyAre lokone vismaya thayo ke ahoho! pUjAnA praNidhAna mAtrathI paNa kevI rIte devabhavane pAmI? pachI bhagavAne gaMbhIra dharmakathA kahevI zarU karI ke thoDAka paNa zubha adhyavasAya viziSTa guNapAtranA sthAnane pAmelo mahAphaLavALo thAya che. jema eka pANInuM TIpuM svayaMbhUramaNa samudramAM nAkhavAmAM Ave to AzrayanA zoSano abhAva hovAthI akSaya bane che tema vItarAganI zubhabhAvathI karelI pUjA akSaya bane che. tathA uttamaguNavALA jinezvarone viSe athavA vItarAgIone viSe je bahumAnano pakSapAta che, arthAt uttamaguNonuM bahumAna che, te vItarAgonI pUjAthI pUjakane thAya che. ahIM bhavati kriyApada Apela nathI chatAM saMbaMdhathI joDavo. jinapUjAthI uttama jIvonI madhyamAM sthAna maLe che, arthAt jinezvara-gaNadhara-devamanuSyanA nAyakonI madhyamAM sthAnanI prApti thAya che. tathA uttamadharmanI prasiddhi thAya che, arthAt pUjAkALe prakRSTapuNyakarmano baMdha thAya che, kramathI yathAkhyAta cAritranI prApti thAya che. athavA jinazAsanano prakAza (prabhAvanA) jinezvaronI pUjAthI thAya che. 1. sarvaparyAptibhAva- AhAra, zarIra, Indriya, zvAcchocchavAsa, bhASA ane mana ema cha paryApti che. A cha paryApti pUrNa thayA pachI avadhijJAnano upayoga mUkI zake. paryApti pUrNa thavAno kALa aMtarmuhUrta che. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 upadezapada : bhAga-2 - have prastutane kahe che- pUjA praNidhAna rUpa bIjathI daridratAdinA duHkhone meLavyA vinA ane saMsAramAM ati uttama zabdAdi viSayasukhone meLavIne A AThamA manuSyabhavamAM siddha thayo. A ATha bhavo sAtadevabhavonA AMtarAvALA alaga gaNavA. nahIMtara baMnenA maLIne AThabhava gaNavAmAM Ave to AThamo bhava devabhavano Ave che ane te devabhavamAM siddhi saMbhavatI nathI. have AThamAM bhAvamAM je rIte siddhi thaI tene kahe che kanakapuramAM kanakadhvaja rAjA thaIne Idramahotsava jovA mATe bahAra nIkaLela rAjAe aNaghaTatA prasaMgane (je have kahevAya che) joIne pratyeka buddha thayo. ItipUrvanI jema. aNaghaTatuM je banyuM tene kahe che-deDakA-sarpa-kurara ane ajagaronA parasparane prasavAnA krUra kRtyane joIne pratyeka buddha thayo. te A pramANe-sApa vaDe deDako prasAyo, kurara (pakSI vizeSa) vaDe sarpa prasAyo ane ajagara vaDe kurarane prasAtA joine teNe paribhAvanA karI ke maMDUka Adi nyAyathI hIna-madhyama-uttamanA bhedathI paraspara prasAtA lokane joIne pratyeka buddha thayo. have jenI paribhAvanA karI tene kahe che maMDUkanI jagyAe jAti kula ane vibhavathI hIna lokane jANavo. je sApa jevA baLavAna lokathI A jagatamAM prasAya che. ane te paNa sApa jevo baLavAna loka kurara pakSI jevA baLavAna lokathI pIDA pamADAya che ane te paNa vizeSa baLavAna kurara svavaza, nathI kemake te paNa ajagararUpI kRtAMtathI vaza karAya che. A kAraNathI AvA prakAranA paNa lokamAM viSayano prasaMga mahAmoha che, arthAt paramamUrkhatvanuM lakSaNa che. A pramANe mRtyunA bhayane sArI rIte vicAratA tene cAritrano pariNAma thayo. rAjya choDIne kramathI upazAMta pApavALo zramaNa thayo ane parama kevaLajJAnarUpI lakSmIne meLavIne ayodhyAmAM zakrAvatAra nAmanA caityathI upalalita udyAnamAM siddha thayo. (1020-1030) durgatanArInuM udAharaNa samApta thayuM. aNNevi ettha dhamme, rayaNasihAdI visuddhajogarayA / / kallANabhAiNo iha, siddhA Nege mahAsattA // 1031 // annevItyAdi / anye'pyatra jainadharme 'ratnazikhAdayo' ratnazikhaprAguktasudarzanazreSThiprabhRtayo vizuddhayogataH sarvopAdhizuddhAnuSThAnAsaktAH kalyANabhAginaH santaH sarvakAlaM siddhA niSThitArthAH saMjAtAH, aneke mahAsattvAH // tatra ratnazikhakathAnakamevaM zrUyate Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 499 ratnazikha ane pUrve kahevAyelA sudarzana vagere bIjAo paNa vizuddhayogathI eTale ke sarva upAdhithI zuddha anuSThAnamAM rakta evA aneka mahAsattvo kalyANanA bhAgI thayA, arthAt mokSane pAmyA. temAM ratnazikhanuM kathAnaka A pramANe saMbhaLAya che ratnazikhanuM kathAnaka A ja jaMbUDhIpanA bharatakSetramAM sugrAma nAme gAma AveluM che, jemAM ardhacakrInI jema baLadeva sahita vAsudeva garuDAsana para jANe na rahyA hoya, govRMdanI sAthe jANe govALa na rahyo hoya tevuM suMdara hatuM. temAM prakRtithI bhadraka, vinaya-ArjavAdi guNothI yukta saMgata nAmano eka pAmara vasato hato. teNe kyAreka kyAMyathI padhArelA munione rAtri pasAra karavA mATe bahumAnapUrvaka upAzrayanuM pradAna karyuM ane harSapUrvaka sAdhuonI papRpAsanA karI. sAdhuoe paNa tene ApaNI dharma dezanA ApI. kevI rIte ApaNI dharma dezanA karI tene kahe che- 1. AkSepaNI, vikSepaNI, saMveganI ane nirvedanI ema dharmakathA cAra prakAre che. 1. ApaNI-temAM zrotRnI apekSAthI ane AcArAdi bhedone AzrayIne ApaNI kathA aneka prakAre che. prajJApaka vaDe (paNa bIjA vaDe nahIM) kahevAtI kathAthI jIvo mohathI pAchA pharI tattva tarapha AkarSAya che. vidyA, atyaMta apakArI bhAvarUpI aMdhakAranuM bhedaka evuM jJAna, sarvaviratirUpa cAritra. anazanAdi tapa. karmazatruone ukheDanAra svavIryano utkarSa ane samiti tathA gupti A cha vastu ApaNI dharmakathAno arka (sAra) che. 2. vikSepaNI-vikSepaNIkathAthI svasiddhAMtane kahI pachI parasiddhAMtane kahe che athavA para siddhAMtane kahI svasiddhAMtane kahe che athavA mithyAtvAdane kahI pachI samyagvAdane kahe che athavA samyagvAdane kahI mithyAvAda kahe che. sanmArgathI unmArgamAM ke unmArgathI sanmArgamAM zrotA jenA vaDe vikSepa karAya te vikSepaNI kathA kahevAya che. athavA nAstikavAdane kahI AstikavAda kahevAya che te vikSepaNI kathA che. 3. saMveganI-A kathA cAra prakAre che. (1) Atma zarIra saMveganI, parazarIra saMveganI, Ihaloka saMveganI ane paraloka saMveganI. jema ApaNe audArika zarIra zukra-zoNita-mAMsa-vasA-meda-majjA-asthi-snAyucarma-keza-roma-nakha-dAMta-AMtaraDAnA samUhathI niSpanna thayela che. maLamUtranuM bhAna che, azucimaya che ema kahIne zrotAne saMvega utpanna kare che te AtmazarIra saMveganI che. e ja rIte para zarIra saMveganImAM jANavuM. A loka saMveganI keLanA staMbha samAna manuSyabhava asAra-adhuva che ema kahI zrotAne saMvega utpanna kare te Ihaloka saMveganI. devo paNa IrSyA viSAda-mada-krodha-lobhAdi duHkhothI parAbhava pAmelA che to tiryaMca ane nArakonI zuM vAta karavI? AvI kathA karatA zrotAne saMvega utpanna kare te paraloka saMveganI jANavI. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 upadezapada : bhAga-2 dharmanI ArAdhanAthI girinA zikhara jevA UMcA zarIravALA, madanA pANIthI siMcAyA che AMgaNAo jeo vaDe evA hAthIo, haMmezA sonAnI sAMkaLathI baMdhAyelA azvonA samUho, praNayapUrvaka praNAma karavAmAM tatpara, sevA karavAmAM udyata evA sAmaMto, ghaNA patana, grAma ane karbaTathI yukta evA dezo prApta thAya che. mahelamAM nivAsa, vaza thayelI pRthvI tathA suMdara aMtaHpura, zreSTha akSaya bhaMDAra, gaMdharva nRtyAdi manohara saMgIta, divya dehazuti, caMdra jevo nirmaLa yaza, sArabhUta baLa, pauruSa athavA je je A bhuvanamAM zubha zubhatara che te sarva dharmathI maLe che. judA judA prakAranI uttama rezamI vastra-devadUSyamALAnI sAmragI, motIonA uttama hAro, vividha ujvaLa AbhUSaNa samUha, kapUraaga-kuMkumAdi saubhAgyanI bhogasAmagrI paNa jIvone je sarva prApta thAya che te dharmano adbhUta guNa che, dharmanI lIlAdika che. tethI he mahAbhAga! kaMIka dharma karma kara jethI janmAMtaramAM sukhanuM bhAjana bane ema munithI upadeza apAyela saMgate vicAryuM. dharma zuM che? athavA kevI rIte karAya? mane dharmanuM jJAna paNa nathI to pachI ArAdhavAnI vAta kyAM? bhagavaMtanI mArA upara ekAMta vatsalatA che tethI mAre yogya je ucita hoya te Adeza kare ane kahyuM he bhagavan! kuvAsanAthI dUSita ane dharmanA svarUpathI ajANa chIe tethI amAre ucita hoya te pharamAvo. pachI A dharmane yogya che ema jANIne paMcanamaskAra mahAmaMtrano upadeza karyo. he bhadra! A maMtra pApanuM bhakSaNa karanAra che tethI sarva AdarathI tAre traNeya saMdhyAe pAMca ke AThavAra niyamathI gaNavA. ane vizeSathI bhojana ane zayana samaye avazya gaNavA. AnA upara kSaNapaNa bahumAnane na choDavo. A pramANe ghaNA prakAre upadeza ApIne sAdhuoe anyatra vihAra karyo. saMgata paNa sArabhUta guruvacanane lAMbo samaya ArAdhIne zarIrano tyAga karIne (vosirAvIne) paMcanamaskAranA zaraNanA niyamathI upArjita karAyelA puNyanA prabhAvathI marIne pRthvIrUpa aMganAnA tilakabhUta, sakala lakSmInA kulaghara evA suMdara sAMDilya dezamAM naMdIpura nagaramAM puruSArthathI parAbhava karAyo che siMha jenAvaDe evA padhAnana rAjAnI priyapraNayinI 4. nirvedanI-cAra prakAre che. AlokamAM bAMdhelA duSTaka AlokamAM ja duHkhanA vipAko Ape che jema cora ane pAradArika duHkho meLave che tema. A lokamAM bAMdhelA duSkarmo paralokamAM duHkhadAyaka vipAkane Ape che. nArako vaDe pUrvabhavamAM karAyelA karmo nArakanA bhavamAM bhogave che. paralokamAM bAMdhelA duSTakarmo A lokamAM duHkhanA vipAkane Ape. aMtakuLamAM utpanna thayelA jIvo jema bALapaNathI mAMDIne duHkho bhogave che tema. athavA bALapaNathI kSaya, koDha vagere rogothI pIDAya che. paralokamAM bAMdhelA duSTakarmo paralokamAM duHkhanA vipAkane Ape che. bAkI rahelA karmo narakamAM bhogavAya che. pUrve karmo bAMdhIne saMdaMzatuMDa pakSIomAM utpanna thAya che pachI naraka prAyogya karmo khapyA na hovAthI narakamAM utpanna thaI bhogave che. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 501 kumudinI devInI kukSimAM putrapaNe utpanna thayo. ratnarAzi svapnathI sUcita teno janma thayo hovAthI tenuM nAma ratnazikha pADavAmAM AvyuM. sukhapUrvaka sArI rIte karAyo che kalAno abhyAsa jenAvaDe evo te yauvanAraMbhane pAmyo. mAtA-pitAe kumAranI kaLA kauzalyanA atizayane sAMbhaLIne harSa pAmelI, sukRtathI AkarSita thayelI lakSmInI jema kauzaladezanI kolarAjAnI svayaMvaramAM AvelI putrInI sAthe paraNAvyo. have ekavAra devIe batAvelA mastakanA vALathI utpanna thayo che vairAgya jene evA padmAnana rAjAe tene rAjya soMpIne priyAnI sAthe vanavAsa svIkAryo, arthAt tApasa thayo. kolAdhipa putrInI sAthe prIti dharAvato, akhaMDa maMDalathI alaMkRta karAyelo, anuttara maMtrI ane sAmaMta vRMdothI vIMTaLAyelo evo ratnazikha mahArAjA thayo ane tene AkhyAna (kathAnako) AdimAM atikautuka (jijJAsA) hatuM AthI te kathabhaTTone vRtti (kathA karavAnuM mahenatANuM) Ape che. apUrva apUrva kathAo sAMbhaLe che. ghaNI kautuka bharelI mahAsattva caritrovALI kathAothI harSa pAme che ane teone tuSTidAna Ape che. have koika vakhata kathakabhaTTa virAMgada ane sumitra e be mitronuM kathAnaka kahe che- virAMgada ane sumitranuM kathAnaka samudra jema madAlakSI (lakSmI)nuM nivAsa sthAna che tema mahodayanA samUhanuM nivAsa sthAna vijayapura nagara che. sUrya jema ghaNAM aMdhakAra rUpI zatruone nAza karavAmAM prasiddhi pAmelo che tema vijayapurano surAMgada rAjA zatruono nAza karavAmAM prasiddhi pAmela che. tene pUrve upArjita karAyela puNyodayathI rUpAdi guNathI yukta vIrAMgada nAmano kumAra prApta thayo che. ane te yAcaka samUha mATe ciMtAmaNi hato, zaraNAgata AvelAne vajUnA pAMjarA samAna hato, dIna-duHkhIo mATe mAtA-pitA samAna hato. dunaryarUpI dhAnyone ugavA mATe ukharabhUmi samAna hato. mahAmaMtrIno sumitra nAme putra teno mitra hato. sadbhAva ane snehathI bharelA mitranI sAthe satata AnaMda mANatA kumArane kyAreka Avo vArtAlApa thayo ke dezAMtaramAM jai ApaNA puNyanI parIkSA karIe. paraMtu mAtA-pitA ApaNane paradeza javAnI rajA kevI rIte Apaze? upAyane zodhavAmAM tatpara thayelA teo kyAreka udyAnamAM krIDA karatA hatA tyAre zaraNa-zaraNa ema bolato vadha karavAno veza jene paherAvavAmAM Avyo hato tevo koika cora puruSa vIrAMgada kumAranA caraNamAM paDyo ane tene zodhatA daMDapAziko pAchaLa AvI pahoMcyA ane kahevA lAgyA he kumAra! A pApI cora sudatta zreSThInA gharamAMthI khAtara pADIne nIkaLato amArA vaDe pakaDAyo che ane devanA zAsanathI zULI upara laTakAvavA mATe amArA vaDe vadhabhUmi upara lai javAto bhAgIne ahIM Avyo che, tethI kumA2 tema karavAnI rajA Ape jethI ame devanA zAsananuM pAlana Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 upadezapada : bhAga-2 karIe. zaraNAgata AvelanuM samarpaNa ucita nathI ane bIjI bAju corano bacAva karavo te paNa ucita nathI eTale zaraNAgatanA pAlananA pakSapAtathI kiMkartavyamUDha kumAre kahyuM are! A mAre zaraNe Avelo che ane mArI zakAze nahIM. tethI Ane choDI do athavA pitAne kaho ke tenuM kula-abhimAna kevuM, tenuM mAhatya kevuM ane tenuM parAkrama kevuM jene zaraNe AvelA hAthI ane baLadanI jema svacchaMdapaNe na vicarI zake? corane bacAvavAno kumArano nirNaya jANIne daMDapAzikoe rAjAne yathArtha hakIkta jaNAvI. ati gusse thayelA rAjAe paNa kumArane dezanikAlano Adeza karyo. pachI A tAtano Adeza ApaNA manorathane anukULa che ema harSa pAmelo evo kumAra sarvapaNa parijanane visarjana karIne, sumitra che bIjo jene, arthAt sumitranI sAthe dezAMtara gayo ane aneka rAjyone oLaMgIne paribhramaNa karato eka mahAraNyamAM parizrama dUra karavA mATe vaDalAnI chAyAmAM sUto. apramatta sumitra paNa tenI jaMghAo dabAvavA lAgyo. eTalAmAM teonA rUpanA atizayathI khuza thayelA, divyajJAna (avadhijJAna)thI jaNAyo che guNano atizaya jenA vaDe evA vaDavAsI yakSe A mahAsattvazALIonuM prAgUrNaka karuM ema vicArI sumatrine darzana ApyuM. A deva che ema jANI khuza thayelA sumitre tenuM abhutthAna karyuM ane praNAma karyo. pachI yakSe kahyuM: he mahAbhAga! tame mArA atithio cho, kaho tamAruM zuM Atithya karuM? sumitre kahyuM: potAnA darzananA dAnathI ja amArA sarva manoratho pUrNa karAyA. AnAthI paNa bIjuM koI Atithya durlabha nathI. kahevAyuM che ke"aneka jIvo tapa tape che tathA maMtro ane vidyAo jape che, paraMtu koIka dhanya viralAone devo darzana Ape che. yakSe kahyuM. jenA zarIramAM (AtmAmAM) utpanna thayo che guNa samUha evA sajjano prArthanA karavAnuM jANatA nathI, jIvita ane vibhavanA vyayane nahIM gaNIne hatAzano uddhAra kare che to paNa deva darzanane saphaLa karavA mATe A be maNine grahaNa kara. ahIM je A nIlamaNi che te traNa divasa rAtrinA upavAsathI pUjAyelo (ArAdhAyelo) viziSTa rAjyane Ape che ane te tAre rAjaputrane Apavo ane A zoNakAMta (raktamaNi) nava mAyAbIjathI abhimaMtrAyelo tArA ja manorathothI atirikta viSayasukhone apAvaze. pachI "ApanI jevI AjJA ema vismayapUrvaka cittathI praNAma karIne sumitre karasaMpuTamAM maNione grahaNa karyA ane vicAryuM. ahoho! A satya che-bhAgya nagaramAM rahelAne araNyamAM upADI jAya che (harI jAya che) to paNa vanamAM cArebAjuthI sahAya maLe che. gADhanidrAmAM paNa paDelA manuSyanA pUrvakRta karma jAge che. sarvathA A kumAra mahApuNyano bhaMDAra che jenI devo paNa A pramANe stavanA kare che. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 503 eTalIvAramAM yakSa adazya thayo. pachI kumAra jAgyo. pharI paNa prayANa karyuM. phalAdinA bhakSaNathI kumAra sumitravaDe vAraNa karAyo. traNa upavAsa pachI mahAzAlanaka udyAnamAM pahoMcyA. tyAre sumitre nIlamaNi batAvyuM ane kumArane kahyuM: A maNiratnanI pUjA karI jethI tuM rAjA thaze. kumAre vismaya sahita kahyuMH he mitra! A maNi kyAMthI maLyo? sumitre paNa TUMkamAM ja vAta patAvatA kahyuM ke tArA puNyaprabhAvathI A maLyo che. paNa vizeSathI rAjya maLyA pachI kahIza. ema kahyA pachI kumAre maNiratnanI pUjA karI. he mitra! hamaNAM ja rAjyano lAbha kevI rIte thaze? ema vismaya pAmelo AmravRkSI chAyAmAM beTho. sumitre paNa latAmaMDapanI aMdara jaI vidhithI ciMtAmaNinI pUjA karI ane khAvApIvAnI sAmagrI mAgI. ratnanA aciMtya sAmarthyathI tatkSaNa ja tyAM aMgamarthako AvyA, vinayapUrvaka baMnenuM paNa atyaMgana karyuM. pachI sugaMdhI udvartanathI sanAtha che hAtha rUpI pallavo jenA evI be taruNa strIo tyAM hAjara thaI. pachI snAnavidhi (sAmagrI) upasthita thayo. pachI tatpaNa tyAM maNi ane ratnonA kiraNonA samUhathI racAyA (zobhAvAyA) che zreSTha suvarNamaya idrAsano jemAM evA vicitra prakAranA snAna maMDapa taiyAra thayA ane manohara gIta-Ato-nRtyapUrvaka baMne paNa devAMganAoe sugaMdhI nIrathI bharela ghaNAM kaLazothI snAna karAvyuM. pachI devadUSyo paherAvavAmAM AvyA. karAyo che puSpa ane vilepanano upacAra jeono evA te benI pAse sarvakAmita guNovALA khAdyothI yukta bhojana sAmagrI upasthita thaI. pachI rAjAnI chaTAthI teoe bhojana karyuM. iMdrajALanI jema snAna bhojana-upakaraNa-parijana rAkala paNa kSaNathI adazya thayuM. tyAre vismita thayelA rAjaputre kahyuM mitra! A zuM Azcarya che! zuM A nIlamaNino prabhAva che? mitre kahyuM che kumAra! tuM je kahe che tema nathI. paraMtu ahIM paramArtha kaMIka bIjo ja che te tane avasare kahIza. tene sAMbhaLIne vIrAMgada kumAra adhikatara Azcarya pAmyo. ane A bAju te nagaramAM aputrIo rAjA yamarAjanA atithipaNAne pAmyo. adhivAsita (upayogamAM levAyelA) karAyelA hAthI-azva vagere paMcadivya paribhramaNa karatuM te pradezamAM AvyuM. pachI guNaguNArava karatA hAthIe abhiSeka karIne rAjaputrane potAnA skaMdha upara AropaNa karyo. chatra ane cAmarothI alaMkRta karyo. mahArAjano jaya thAo ema bolatA maMtrI ane sAmaMto vaDe praNAma karAyo ane nagara praveza mATe vinaMti karAyo. te asaMbhAvanIya saMpattithI vismita thayelo rAjaputra mitranuM mukha jovA lAgyo. 1. udvartana-zarIrane sApha karavAnA lepa, tela vagere sugaMdhI padArtho. jenAthI kapha, vAta, meda maTe che ane cAmaDI svaccha thAya che. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5O4 upadezapada : bhAga-2 A mAro priya mitra jeTalAmAM A pramANe mukhakamaLane joto rahe teTalAmAM huM paNa yathecchA guptapaNe rahuM ema nizciya karIne sAvadhAna banI mitra tyAMthI palAyana thayo. pachI te vibhAgamAMthI rAjaputra nagaranI aMdara pravezyo ane pUrvanA rAjAnI ATha kanyAo sAthe paraNAvAyo. asmalita zAsanavALo rAjaputra rAjyasukhane anubhavato rahe che. sumitra paNa paribhramaNa karato puruSaSINI ratisenA nAmanI vezyA putrI vaDe jovAyo ane sumitre paNa rAgavALI vezyAputrIne joI. pachI jaNAyo che teno abhiprAya jeNI vaDe evI mukhya nAyikAvaDe te sumitra gauravapUrvaka bolAvAyo ane vicAryuM ke A suMdara rUpavALo mahAdhanI jaNAya che kahyuM che ke- jo ke dhananA arthIo bIjA pAse prArthanA kare che, jo ke dhananA arthIo tIvra duHkhothI pIDAya che to paNa dhananA arthIonI daSTi sateja hoya che ane vANI paNa sthira hoya che. jo ke bhAgyazALIonI lakSmI pragaTa paNe dekhAtI nathI to paNa zarIranI ceSTAdithI jaNAya che ke bhAgyazALI puruSonI pAse lakSmI ane suMdara strI sAme cAlIne Ave che. A pramANe sArI rIte paribhAvanA karIne teNe sumitranI uttama AgatA svAgatA karI. ratisenAnA rUpanA AlokanathI udIpana thayo che kAmarUpI agni jeno evA sumitre vicAryuM. suvarNanA aMkurA jevI gauravarNavALI, keLanA thaDa jevI jaMghAvALI vezyAomAM moTo doSa e che ke haladInA raMgasamAna premavALI hoya che, arthAt haLadarano raMga taDako lAgatA uDI jAya tema vezyAono sneha jaladIthI UDI jAya, paNa sthira na hoya. jema mAkhIo uttama caMdanane choDIne maLamUtramAM rAgI thAya che tema vezyAone dhanamAM rAga hoya che paNa macakuMda jevA ujvaLa guNomAM rAga hoto nathI. ema huM A jANuM chuM. chatAM paNa mAruM mana baLAtkAre A taruNI tarapha AkarSAya che. tethI huM thoDo kALa ahIM ja rahuM ema nirNaya karIne vezyAnA ghare rahyo. ratisenAnI sAthe sneha baMdha thayo. kuTTiNI paNa khuza thaI. paraMtu sumitra tene kaMipaNa Apato nathI eTale saMdigdha che dhananI AzA jene che evI kuTTinIe kaMipaNa zarIranA bhoga mATe ucita vastunI mAgaNI karI. tethI tolavAnA trAjavAnI lokhaMDanI argalA thoDA bhArathI namatI nathI tema A varAkaDI thoDA dAnathI nahIM name ema cittamAM vicArIne teNe vidhithI ciMtAmaNinuM smaraNa karyuM. ciMtAmaNinA prabhAvathI tene mahAmUlyavALuM vastrAbharaNa ApyuM. kuTTinI khuza thaI to paNa lobhanA doSathI pharI pharI yAcanA kare che. sumitra paNa Apato rahe che. anyadA vismita thayelI kuTTiNIe vicAryuM ke kharekhara AnI pAse ciMtAmaNi ratna che nahIMtara Ane AvA prakAranI dAnazakti kyAMthI hoya? tethI tene paNa huM paDAvI lauM. pachI sumitra jyAre snAna karavA gayo tyAre tenA kapaDAnA thelAmAMthI mahAmaNi kADhI lIdho. pharIthI teNe kaMIka yAcanA karI eTale sumitre kothaLIne joI. ciMtAmaNi nahIM jotA Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa05 upadezapada : bhAga-2 teNe gaveSaNA karI. pachI kuTTinIvaDe kahevAya ke tamArA dAnathI saryuM. mArA parijanane ALa na ApIza. pachI kharekhara ANe maNi lIdho che nahIMtara kevI rIte A prayojana siddha thaI gayuM hoya tenI jema nirdAkSiNyathI AlApa kare? ema saMbhAvanA karIne gussAthI tenA gharethI nIkaLI gayo. lajjAthI rAjAne paNa vinaMti nahIM karavA icchatA sumitre dezAMtara prayANa karyuM. ane vicAre che ke-ajJAnane dhikkAra thAo! lobhathI jarjarita thayelI kuTTinIe jeTaluM mAgyuM teTaluM ApyuM. teno puNyodaya chatAM tRSNA pravartitI rahI, arthAt cAlu rahI. paramArthano vicAra nahIM karanArI, vizvAsune droha ApavAnA bhAvavALI evI te pApINI vaDe phakta huM ja ThagAyo nathI paraMtu teNe potAne paNa Thagyo che. jenAvaDe vidhi ane maMtra jaNAyo nathI, maNi hovA chatAM sAmAnya paththarAnI jema tene thoDuM paNa manaIcchita nahIM Ape. evo te kayo upAya che jenAthI huM tenuM priya karuM ane potAnA mAhabhyane batAvI te zreSTha ratnane grahaNa karuM. upakArIonA upakArano badalo na vALe, vairIonA vairano badalo na vALe to tenA parAkramane dhikkAra thAo. A pramANe vividha vikalpo rUpa mojAothI vyAkula thayuM che mana jenuM evo te paribhramaNa karato kayAreka vicitra mahelonI zreNIthI suMdara, naMdanavananuM anukaraNa kare tevA bhavana ane udyAnothI zobhita, zreSTha killAnA valayathI AliMgita, lokonI avarajavara vinAnA eka ati ramaNIya nagarane jue che ane ativismita thayelo sumitra te nagaramAM pravezyo. kilakilArava karatA vAMdarAonA samUhathI alaMkRta devakulone joto, ghura dura avAja karatA bhayaMkara vAghothI atibhayaMkara banelA gharone joto, navIna (yuvAna) sarponI kAMcaLIonA toraNane joto rAjamaMdire pahoMcyo. tyAM paNa koI manuSyane nahIM joto, sumitra suMdaratA nihALavAmAM utsuka sAtamA mALa upara caDhyo ane tyAM kuMkumarAgathI lAla-pILuM raMgAyuM che zarIra jenuM, kapUranI rajathI sapheda karAyuM che mastaka jenuM, sugaMdhI phulanI mALAthI suzobhita karAI che saraLa Doka jenI, lokhaMDanI bhAre sAMkaLathI baMdhAyA che caraNa jenA evA UMTaDInA yugalane jue che. pachI vicAre che ke ahIM zUnya nagaramAM UMTaDIo kyAMthI Ave? athavA upabhoganI sAmagrIthI sahita zarIravALI ahIM kevI rIte caDe? ema vitarka karato gavAkSamAM rahelA be dAbaDAne jue che. temAM paNa ekamAM sapheda aMjana che ane bIjAmAM kALuM aMjana che ane aMjanasaLIo dekhavAthI A joga-saMjana che ema nizcaya karyo. ane sapheda pAMpaNavALI UMTaDIonI AMkhone jue che tethI kharekhara sapheda aMjanathI A manuSya strIo UMTaDIo karAI che ane A kALA aMjanathI teono mULa bhAva kyAreka prakaTa thAya ema saMbhave che. pachI sumitra vaDe kRSNa aMjanathI teonI AMkho aMjAI ane mULa rUpa prakaTa thayuM. pachI mULasvabhAvavALI taruNatrIo thaI. tamane Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 upadezapada : bhAga-2 kuzaLa che ne? ema snehapUrvaka bolAvAtI teoe kahyuM: tamArI kRpAthI hamaNAM kuzala saMbhave che. to pachI tamAro asaMbhAvanIya vRttAMta zuM che? ema pUchAyelI teoe potAnA vRttAMtane jaNAvyo. ahIMthI uttaradizAmAM gaMgA mahAnadInA pelA kAMThe sarva sukho jenI pAse rahelA che evA subhadra nagaramAM prazasta kAryone AcaranAro gaMgAditya nAmano pradhAna (mukhya) zreSThI che. tene kulAMganAnA sakala guNone dharanArI vasudhArA patnI che. tene saMpUrNa guNothI yukta ATha putronI upara thayelI ame jayA ane vijayA nAmanI be yugalika putrIo chIe. mAtA ane pitAnA manorathonI sAthe vadhatI ame yauvanarUpI rAjAne rahevA mATe rAjadhAnI samAna thaI. te ja gaMgAnadInI najIkanA vanakhaMDamAM potAnI kriyAmAM susthita, priyabhASI prAsaMgika kathA Adi karavAmAM nipuNa, nimittamAM kuzalatA prApta karanAra, darzanIya, madhyastha bhAvane batAvato, bahujanane saMmata evo suzarmA nAme parivrAjaka hato. te ekavAra amArA pitAvaDe gauravapUrvaka bhojana mATe AmaMtraNa karAyo ane tenA paganuM prakSAlana karI uttama Asana upara besADAyo. kalama bhAtAdi bhojana pIrasavAmAM AvyuM. te vakhate pitAnA AdezathI ane tene vIMjhaNAthI pavana nAkhavAnuM zarU karyuM. pachI te parivrAjaka amArA rUpane jue che tyAre A ayuktakArI che ema vicArIne kAmadeve tene sarva bANothI viMdhyo. pachI te vicAravA lAgyoH jo sanAtha evo huM A taruNIonI sAthe ratisukha na mANuM to vratano pAMkhaDa baLo, dhyAnanA grAhane (vaLagALane) dhikkAra thAo, dhikkAra thAo, zivapurano vilaya thAo, vaikuMThanA svarga upara vadhU paDo. tethI huM nizciyathI potAne mRtakasamAna mAnuM chuM. tathA jo apsarAo vaDe brahmA kSobha pamADAyo, gaMgAgorIvaDe zaMkara kSobha pamADAyo, gopIovaDe kRSNa kSobha pamADAyo to pachI mAre vratanuM abhimAna kevuM? A pramANe karAyo che vikalpa jenA vaDe, vicArAyo che priyAnA lAbhano upAya jenAvaDe evo parivrAjaka bhojana karavAnuM choDI daIne kaMIpaNa dhyAna karato rahyo ane utkaMThAthI zreSThIe kahyuM ke hamaNAM bhojana karo ciMtavanathI zuM? ThaMDu thayeluM bhojana sukhakAraka thatuM nathI. pachI pharI pharI zreSThIvaDe kahevAtA parivrAjake kahyuM. AvA prakAranA duHkhIone bhojanathI zuM? pachI keTalAka koLiyAnuM bhojana karyuM tyAre zreSThIe parivrAjakane puchyuM: tame duHkhI kema cho? pitAvaDe AgrahathI puchAyelA parivrAjake kahyuM: saMsArano jeNe tyAga karI dIdho che evA amane tamArA jevA sujanano saMga udveganuM kAraNa bane che AthI tamane mAruM akuzalapaNuM kahevAne zaktimAna nathI. ATaluM paNa tamane kahevA samartha nathI ema bolato potAnA sthAne gayo. are! A zuM? vyAkuLa manavALA zreSThIe tyAM jaIne savizeSa AdarapUrvaka ekAMtamAM pUchyuM tyAre teNe kahyuM. huM zuM karI zakuM? eka bAju vAgha che ane bIjI bAju be kAMThe vahetI Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 507 nadI che. eka bAju tuM alaMghanIya che, arthAt tane kahyA vinA rahI zakAya tema nathI ane bIjI bAju munijanane AvA prakAranuM kahevuM ucita nathI, to paNa tuM gauravanuM sthAna hovAthI paramArtha zuM che tene sAMbhaLa. bhojana avasare tArA ghare beThelA mArAvaDe tArI putrIonI lakSaNarekhA jovAI ane te lakSaNarekhA pitAnA pakSano kSaya karanArI jaNAI che. A zalyathI pIDAyelA meM bhojanano tyAga karyo hato ane tArA AgrahathI meM kaMIka bhojana karyu hatuM. Ane sAMbhaLIne A mahAjJAnI che, yathArthavAdI che, tethI bhayabhIta thayelA pitAe kahyuM- he bhagavan! zuM ahIM koI upAya che? teNe kahyuM: upAya che paNa te duSkara che. kahyuM che ke kulakSaNavALI vastu pIDAkArI che paNa kulakSaNavALI vastuno tyAga ja pIDA kAraka nathI. "te baMne AkhA kuTuMbane prANapriya che to paNa sarva alaMkArathI yukta kumArikAo lAkaDAnI peTImAM purIne gaMgAnA pravAhamAM vahetI mUkavI" evuM karma karAya to sarva sAruM thAya. aho! tenI pApathI lepAyelI mati kevI che! tenI vAtane te pramANe mAnatA pitAe kulanI rakSA mATe eka moTI lAkaDAnI peTI karAvI. prathama snAna pachI vilepana ane pachI alaMkRta karAyelI ame te peTImAM suvADAI. pachI mINathI peTInA chidro pUrIne, mAtA vagerene paramArtha nahIM kahIne, ApaNA kuLamAM kumArIoe gaMgAnA darzana karavA joIe ema bolatA pitAe savAre gADAmAM AropaNa karIne, parivrAjakanI dUtI vaDe karAyuM che zAMtikarma jenuM evI ame gaMgA nadImAM pravAhita karAI. pachI pitA pAchA pharyA. "baLAtkAre nadI peTIne ghasaDI gaI" e pramANe bolIne raDatA pitAe zoka karma karyuM. parivrAjake maDhImAM jaIne potAnA ziSyone kahyuM ke are ! Aje gaMgA bhagavatI vaDe himAlayamAMthI maMtrasiddhi nimitte pUjAnAM upakaraNanI peTI lavAI che tethI tamo jaladIthI jaIne nIcenA ovArA pAse rAha juo ane ughADyA vagara ahIM laI Avo jethI maMtramAM vighna na thAya. aho! amArA gurunuM kevuM mAhabhya che! ema vismaya pAmelA teo paNa kahevAyelA ovArAthI be traNa gAu dUra uparavAsamAM rahIne nipuNatAthI nadInuM nirIkSaNa karavA lAgyA. A bAju naukA sainyathI te nadInA pANImAM krIDA karatA mahApura nagaranA svAmI subhIma rAjAe te peTIne joI ane tene kautukathI grahaNa karI ane ughADI. amAruM rUpa joIne Azcaryacakti thayo. kAmadevane AdhIna banelA rAjAe maMtrIne kahyuM: aho! Azcarya juo! zuM A pAtALa kanyAo che? athavA zuM A vidyAdharIo che? athavA zuM A devIo che? athavA zuM A rAjaputrIo che? he bhAgyazAlInIo! tame koNa cho? ema premapUrvaka ghaNuM pUchavA chatAM duHkhathI bharAyelI ame kaMIpaNa uttara na Apyo. eTalIvAramAM rAjAnA Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 upadezapada : bhAga-2 abhiprAyane jANIne maMtrIe kahyuM: he deva! AvI rIte alaMkRta karAyelI kanyAono kAraNa vinA koIpaNa tyAga na kare, tethI ISTaphaLanI siddhi mATe koIe gaMgAne bheTa dharI che. tethI A maMjUSAmAM bIjI be strIone mUkIne grahaNa karo. bIjAe kahyuM. ahIMyA bIjI strIo kyAMthI maLe? A kAMThA uparanA vanakhaMDamAMthI be vAMdarIone pakaDIne AnI aMdara mUko. pachI aho! kevo suMdara upAya ema bolatA bolatA rAjAe be tejasvI vAMdarIone peTImAM pUrI. te ja pramANe peTIne sthagita karIne pravAhita karI. pachI jANe bIjuM rAjya prApta na karyuM hoya! evA amaMda AnaMda rasamAM DUbelo rAjA amane laIne A nagaramAM gayo. te paNa parivrAjakanA ziSyo ApaNA guru anyathAvAdI nathI evA nizciyane pAmelA lAMbA samaya pachI kASTanI peTIne joI. jaladIthI laine te pApI gurunI pAse gayA te paNa ati utkaMThAvALo hato chatAM koIka rIte sUryAsta thaI gayo. pachI parivrAjake ziSyone kahyuM ke are! Aje maDhulInA daravAjAne tALuM mArIne tamAre dUra rahevuM. pracura pokAra saMbhaLAya to paNa jyAM sudhI sUryodaya na thAya tyAM sudhI tamAre ahIM na AvavuM. sarvathA mArI maMtrasiddhimAM vighna nAkhIne tamAre pApanA bhAgIdAra na thavuM ema zikSA ApI maDhulIno daravAjo baMdha karyo. pachI te suMdarIo! tamArA upara gaMgAdevI khuza thaI che AthI svargavAsI evo huM tamane svAmI tarIke apAyo chuM tethI be hAtha joDelA cAkara evA mAro tamAre mAna bhaMga na karavo ema samullApa karato te maMjUSA ughADIne jeTalAmAM baMnene grahaNa karavA be hAtha aMdara nAkhyA teTalAmAM goMdhAIne krodhe bharAyelI duSTa vAMdarIoe tIkSNa nakhothI tenuM zarIra ujhavuM, kAno toDI nAkhyA, gAla toDI nAkhyuM, tIkSNa dAMtothI nAka kApI lIdhuM. Ama vAMdarIoe tene hatAza karyo. are! are! ziSyo! tame jaladI Avo huM A rAkSasIo vaDe khavAuM chuM. A pramANe tIvra AkraMda karato pRthvItaLa upara paDyo. tenA ziSyo paNa bhayaMkara dusaha cIsone sAMbhaLavA chatAM paNa gurue ApaNane tema karavAnI nA pADI che ema vighnanA bhayathI na AvyA. pachI te paNa sarva rAtri taraphaDato pharI pharI vAMdarIothI peTa ane chAtI phADI naMkhAyo athavA A pApI che ema samajIne prANothI mukAyo, bhavitavyatAnA vazathI te mahAraudra rAkSasa thayo. AnA vaDe (subhImarAjA vaDe) vAMdarIonA prayogathI mArI priyAo haraNa karAI che ane huM mArI naMkhAvAyo chuM ema virbhAgajJAnathI jANyuM che potAnA maraNanuM kAraNa jeNe evA bhayaMkara AcaraNavALo rAkSasa subhIma para atikrodhe bharAyo. A nagaramAM te Avyo ane rAjAne mArIne amane bene choDIne A nagara ujjaDa karyuM. A rUpa parAvarta kare tevo aMjanayoga be prakAre teNe banAvyo che, te subhaga! je tArA vaDe svayaM ja jovAyo che. potAnA hRdayanA bhAva Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 509 pUrvakanA moTA rAganA grahane (Asaktine) kahetA evA A rAkSasavaDe amane yathAsthita vRttAMta kahevAyo che. tethI he mahAsattva! A amAruM vRttAMta che. A zUnya araNyavAsathI ame kaMTALI gaI chIe ane jyAM sudhI amArA AyuSyanI hAnI na thAya tyAM sudhImAM A ghora rAkSasa pAsethI amane choDAvo. tene sAMbhaLIne prArthanAno bhaMga karavAmAM bhIru, kAruNyano sAra, tenA AlApathI ullasita thayuM che mana jenuM evA sumitre kahyuM: paNa te rAkSasa kyAM gayo che? ane keTalA divasa pachI tamArI pAse Ave che? ane teoe kahyuM: te rAkSasadvIpa jaine be traNa divasothI icchA mujaba Ave che. bolAvAyelo jaladIthI Ave che ane na bolAvAyo hoya to paMdara divasa ke mahIno paNa rahe che, paraMtu Aje nakkIthI rAtrimAM Avaze tethI tamAre bhoMyataLIye ratnanI vakhAramAM rahIne jIva rakSA karavI. tamane yAda karIe tyAre tamAre yathAyogya AcaraNa karavuM. tamAre mane jaladIthI bolAvavo ema bolato sumitra pharIthI teone UMTaDI banAvIne chupAi gayo. rAkSasa paNa sAMjanA samaye Avyo teone svAbhAvika rUpavALI karIne chI chI! Aje manuSyanI gaMdha kema Ave che ema rAkSasa bole che tyAre kharekhara ame ja manuSya strIo chIe tethI tamane gaMdha Ave che ema bolatI teovaDe vizvAsa pamADAyo. pachI rAtri vasIne jato deva vinaMti karAyo ke ame ekalIone bhaya lAge che tethI tamAre jaladIthI AvavuM ema kahevAyelo potAnA abhipreta sthAnamAM gayo. sumitre paNa aMjananA dAbaDA lIdhA ane manuSya strIo banAvIne nIce utArI. pharI paNa UMTaLIo banAvIne ratnano bhAra bharIne pachI laine mahAsAla nagara tarapha cAlyo. keTalAka divaso pachI eka bhUtataMtramAM nipuNa vidyAsiddhane maLyo ane tene potAno sadbhAva kahyo ane vidyAsiddhe paNa tene dhIraja ApI ane teTalAmAM bhayaMkara rUpane karIne ghora aTTahAsathI trAsa pamADAyelA gaganacArIo(pakSIo)nA pokArathI camatkAra karAyuM che trailokya jenAvaDe evo duSTa te rAkSasa najIkamAM Avyo. pachI maMtranA aMcitya mAhatmyathI are! are! pApiSTa! he anArya! tuM Aje maryo samaja ema bolatA maMtrasiddha puruSavaDe thaMbhAvIne te rAkSasa thAMbhalAnI jema nizcala karAyo. maMtrasiddhanA mAhatmyane jANIne rAkSasa kahevA lAgyo ke rAkSasono paNa bhakSaka hoya che' evo janapravAda Aje tArAvaDe, siddha karAyo. tethI tuM mane hamaNAM choDa' tuM jene kaheze te huM karIza. maMtrasiddhe rAkSasane kahyuM: jo ema che to AnA uparanA vairabhAvane choDa. te kahe che--bhale tema thAo. paraMtu mArI priyatamAone pAchI apAva. maMtrasiddhe kahyuM: kharekhara zreSTha vahuonI prArthanAthI tapano bhraMza karyo ane dAruNa maraNane pAmyo chatAM paNa Aone viSe rAgane kema choDato nathI? paraMtu AvA prakAranI durgatimAM gayo hovA chatAM tuM anAcArathI saMtoSa pAmato nathI jethI devabhavane anucita, narakarUpI agninA saMtApanuM kAraNa evA kutsita manuSyanA saMgamAM abhiramaNa kare che. sarvathA Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 upadezapada : bhAga-2 Aono tyAga kara tathA Aone pIDA ApavAnuM baMdha kara. A pramANe maMtrasiddhe kahyuM tyAre teNe svIkAra karyo. apAyA che traNavacano jene evo sumitra hamaNAM mahApura nagaramAM vase ema bolato rAkSasa potAnA sthAne gayo. pachI harSapUrvaka aho ! tuM mahAsattvazALI che, aho! tuM mahAsAhasika che, aho! tuM mahAkAruNya che. paropakAra karavAmAM buddhi baMdhAyelI che jenI evA tArA vaDe A duSTa vaza karAyo e pramANe sumitravaDe siddhaputra prazaMsA karAyo. teNe paNa kahyuM: he supuruSa! tuM ja prastuta prazaMsA stutine ucita che. kemake maMtrAdithI rahita hovA chatAM paNa bhayane gaNakAryA vinA AvA prakAranA mahAsAhasane AcaryuM. tuM mahApuNyazALI che nahIMtara AvA prasaMge tAro mArI sAthe bheTo kevI rIte thAya? AvA prakArothI sujanajanane ucita saMlApa karIne vidyAsiddha potAnA prayojanathI svasthAne gayo. sumitra paNa sukhe sukhe mahAzAla nagaramAM pahoMcyo ane pradhAna padano svIkAra karIne te be strIone paraNIne temanI sAthe bhoga bhogavato rahe che. ane A bAju sumitrane nahIM jotI tisenAe traNa divasarAta bhojana vArtAlApa vagereno tyAga karyo. pachI ratna pAsethI varATikA (koDI) mAtrane paNa nahIM meLavatI mahApazcAttApathI tapeluM che citta ane zarIra jenuM evI kuTTiNIe vicitra prakAranI yuktio pUrvakanA anukULa vacanothI tisenAne samajAvI chatAM paNa sumitranA Agrahane choDatI nathI ane kahe che ke lAkaDAothI agni tRpta thAya e kadAca saMbhave, nadIothI samudra tRpta thAya e saMbhave to paNa he pApINI! pativaDe dhana apAtI tuM tRpta thatI nathI. ane bhagavAna dhUmadhvaja (agni) nizce mArA zarIranuM AliMgana karaze, paraMtu kAmadeva samAna paNa bIjo puruSa mArA zarIranuM AliMgana nahIM karI zake. ane A pramANe ghaNA prakAranA sogano ApIne nizcayane varelI ratisenAne prANavRtti (bhojana) karAvIne ane sumitrane zodhavAmAM eka manavALI thaI. anyadA zRMgAra karIne potAnA gharanI najIkanI zerImAMthI jatA sumitrane joyo. pachI jaladIthI tenI pAse jaine vinayapUrvaka ghare teDI lAvIne moTI AgatA svAgatA karIne kahyuM: he putra! kahyA vinA A rIte paradeza cAlyA javuM tAre mATe yogya che? bIjuM paNa--pANI pIvA mATe beThelo pakSI UDavAno hoya tyAre rajA laine UDe che jyAre tuM sneha batAvIne kahyA vinA kema cAlyo gayo? he putra! mArA vaDe tuM kyAM kyAM nathI zodhAyo? ATalA kALa sudhI teM darzana ApIne amArA upara kRpA na karI ane A mArI putrI prANa saMdehamAM paDI che. aparAdha nahIM hovA chatAM paNa tArA vaDe tyajAyelI 1. sumitra upara vairabhAvane choDavuM. (2) priyatamAono tyAga karavo ane (3) teone sarvathI pIDA ApavAnuM baMdha karavuM. siddhamaMtre rAkSasa pAse A traNa vacanono svIkAra karAvyo. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 511 haju nisneha nathI thaI. pachI sumitre vicAryuM aho! A dhUrtAnI dhRSTatA kevI che! je ATalA moTA aparAdhane paNa chUpAve che, to paNa ciMtAmaNine meLavavAno bIjo koI upAya nathI e pramANe vicAra karatA koIpaNa jAtanA vikArane (kopane) batAvyA vinA kahyuMH tame khoTI zaMkA na karo. kharekhara huM ociMtA prayojanathI paradeza gayo hato ane Aje ja Avyo chuM. kAmamAM guMthAyelo hovAthI ahIM na AvI zakyo, ema sAMbhaLIne A ciMtAmaNine bhUlI gayo che eTale kuTTiNI khuza thaI to paNa lokamAM huM jUThI siddha na thAuM ema chUpAvavA ciMtAmaNi ApatI nathI. pachI vizvAsa pAmelI ratisenA sumitra vaDe kahevAI: he priye! jo tuM gusse na thAya to eka kautuka batAvuM. batAvo ema teNe kahyuM tyAre pUrve kahevAyelA aMjanathI ratisenAne UMTaDI karIne potAnA ghare gayo. bhojana avasare kuTTiNIe ratisenAne bolAvI chatAM kaMI uttara na maLyo tyAre teNe utkaMThAthI tapAsa karI. tevA prakAranI UMTaDI thayelI tene joIne, zuM Ane bIjuM koI khAI gayuM haze? kharekhara khAnArI A koI rAkSasI hovI joie, nahIMtara A prAsAdatala upara kevI rIte caDhI. bhayabhIta thayelI parivrAjikAe bUma pADI. te vakhate parijana ane zeSaloko bhegA thayA. badhA vismaya pAmyA ane pUchyuM: tArI putrIno jAra (upapati) koNa che? tenA parijane kahyuM ke dezAMtaramAMthI Avelo koI anArya puruSa che. pachI te sarvajJa hovo joIe ema loka bolavA lAgyo. he bhadra! A UMTaDI tArI putrI ja che. kharekhara te DhamAlie koIka kAraNathI A pramANe vipriya karyuM che, tethI jeTalAmAM te dUra na cAlyo jAya teTalAmAM jaladIthI rAjAne nivedana kara. pachI kuTTiNIe jaladIthI jaine vIrAMgada rAjAne nivedana karyuM. teNe paNa mArA mitra sivAya bIjA koImAM AvuM parAkrama saMbhavatuM nathI ema zaMkA karIne kuTinIne kahyuM he bhadrA tenI sAthe tamAro samAgama thayo ene keTalo kALa thayo? kuTinIe kahyuM: je divase devavaDe A nagara sanAtha karAyuM te divasathI mAMDIne teno samAgama thayo che, paraMtu vacamAM te kyAMka cAlyo gayo hato. Aje A ja nagaramAM joyo. evuM sAMbhaLIne utkaMThita thayelA rAjAe nagaranA ArakSakone tapAsa karavA mATe nimaNuMka karyA ane kahyuM ke devanI jema vinayapUrvaka vinaMti karIne tene ahIM jaladI laI Avo. pachI kuTTiNInI dAsIo vaDe batAvAyelo, nahIM Icchato chatAM paNa madhura AlApomAM tatpara daMDapAziko tene laI AvyA. rAjAe dUrathI ja oLakhyo ane abhutthAna karIne tene AliMgana karyuM. rAjAe kahyuM: mahAdhUrta evA mArA mitrane kuzaLa che ne? teNe paNa praNAma karIne mastaka namAvIne kahyuM. devanA prAsAdathI kuzaLa che. rAjAe kahyuM. bAkInI badhI vAto bAju para rAkho, hamaNAM kahe ke A varAkaDI kuTTinInI putrIne UMTaDI zA mATe karI? tarata ja sumitre kahyuM. A vRkSanA pAMdaDAone care che tethI Ane (kuTTinIne) bhojanano vyaya (kharca) na lAge ane bIjo vAhana vagereno kharca na Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 upadezapada : bhAga-2 thAya e hetuthI Ane UMTaDI karI che. teTalAmAM parivrAjikA bole che- ke kapIla vacanothI saryuM (jUThA uttarothI saryuM) tene jaladI sAjI kara, tArA jAduI vijJAnane joyuM. sumitre kahyuM: he pApINI! A jAdu keTaluM mAtra che? paNa tane moTA peTavALI gadheDI karIne AkhA nagaranI viSTA upaDAvIza jethI mArA mahAsAla nagaramAM kayAMya paNa azucinI gaMdha na Ave athavA te mahAratnane pAchuM Apa. rAjAe kahyuM: he mitra! te ratna kevA prakAranuM che? te kahe che jenA prasAdathI (prabhAvathI) devanI tyAre snAna bhojana vagerethI sevA karAI hatI te A prabhAvazALI ratna che. pachI kopathI lAla thaI che AMkho jenI evA rAjAe kahyuM: he dhRSTI he pratyakSa coraTI! zuM tuM mArA mitranA vastunI cora che? e pramANe rAjAvaDe dhamakAvAyelI bhayathI gabharAyelI be dAMtamAM AMgaLIo nAkhIne zaraNa zaraNa ema bolatI kuTinI sumitranA pagamAM paDI. sumitre paNa rAjAne upazAMta karyo. ratna meLavIne ratisenAne sAjI karI ane te mAtAnA caritrane jANIne sumitra upara ekAMta rAgI thaI. jovAyo che prabhAva jenA vaDe evI te vizeSa prakAre anukuLa thaI. pachI potAnA gharanI sArabhUta thApaNa evI putrIne sumitrane arpaNa karI A pramANe sarvane zAMti thaI. bIjA divase rAjAe mitrane pUchyuM: he mitra! mane choDIne tuM kyAM gayo hato? tuM zuM sukha-duHkhane pAmyo che? ane pUrve kahelA be mahinA lAbhano vyatikara jaladI kahe, kautuhalanA virahathI mAruM mana lAMbA samayathI ghaNuM vyAkula che. pachI sumitre maNilAbhano vRttAMta yathAsthita kahyo. tathA mAro mitra (vIrAMgada) sukRtanA phaLane anubhavato jeTalAmAM rahe teTalAmAM huM paNa AvA puNyaprabhAvathI maLelA A ciMtAmaNi ratnathI vilAsa karato ane mitrane pratidivasa joto A ja nagaramAM icchA mujaba keTaloka kALa sukhane mANuM e pramANe nizciya karIne gaNikAne ghare rahyo hato. pharI paNa kuTTiNInA ThagavAthI dezAMtara gayo hato ityAdi ApaNA beno pharI hamaNAM bheTo thayo tyAM sudhIno sarva vRttAMta kahyo. Ane sAMbhaLIne vismita thayelA rAjAe kahyuM: aho! zuM tArI vyavasAyanI sArthakatA! sarvathA satya ja kahevAyuM che ke- vinayathI gurukRpA prApta thAya che, vyavasAyathI manavAMchita lakSmI maLe che ane pachI dharmathI Arogya, svarga ane mokSa paNa maLe che. sumitre kahyuM he deva! vyavasAyathI zuM? puNya ja mukhya che, jenAthI vyavasAya vinA sukha maLe che. vaMdhyavRkSa (phaLa na Ape tevA vRkSa)nI jema ekalo vyavasAya niSphaLa ja thAya che. ane kahyuM che ke-je vastu durlabha che, je dUra che, jeno saMcaya durgama che, je rAkhavAmAM paravaza che, lAMbA samayathI sajjana ke durjanathI adhiSThita che te vastu ciMtavavA mAtrathI sukhapUrvaka meLavI zakAya che te pUrva upArjita dharmanA lezathI susAdhya bane che. ane deva (=vIrAMgada rAjA) puNyathI abhyadhika che jene lIlAthI suMdara strInI jema A rAjyalakSmI svayaMvarelI che. ane bIjuM Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 513 jo deva icche to te paNa mahApurane vasAvIne maMtrImaMDaLa sahita te nagaranI madhyabhAgamAM praveze. A pramANe parasparanI prazaMsA karatA agAdha sukhasAgaramAM DUbelA te beno kALa pasAra thAya che. anyadA kautukanA vazathI rAjA mahApura nagaramAM gayo. tenI nizrAmAM pUrve temAM rahetA hatA te loko pharI tyAM bhegA thayA ane potapotanA gharamAM rahyA. pachI pUrvanI nIti mujaba te nagarane sthApIne tenA ArakSakonI nimaNuMka karIne mahAsAla nagaramAM pAcho pharyo ane sakalajanane prazaMsanIya mahArAjyane pALavA lAgyo. have kathaka bhaTTa ratnazikha mahArAjane kahe che ke he deva! A vIrAMgada ane sumitranI kathAnakano paramArtha e che ke- puNyazALI jyAM ke tyAM jAya (game tyAM jAya) athavA je ke te vyavasAyane kare to paNa virAMgadanI jema puNyAdhika sukhone meLave che. kathaka bhaTTe kahelI A kathAne sAMbhaLIne rAjA ekAeka vicAre che ke aho! dhIrapuruSonA caritra kAnane sukha ApanArA hoya che. ane bIjuM-Apatti rUpI hajAro kasoTInA paththaro upara ghaNI kasoTI karAtA puruSanuM suvarNanI jema mAhabhya prakaTa thAya che. jenI adbhuta yazarUpI gaMdha bhuvanamAM prasaratI nathI te manuSya surUpathI yukta hoya to paNa kuraMTaka vRkSanA puSpanI jema koNa tenI prazaMsA kare? je kuLakramathI AvelI bhUmine bhogave che, te uttamone kahyuM mAna hoya? mArgamAM paDelA mAMsanA TUkaDAne kUtarAo paNa khuza thaIne khAya che. eka siMha prakaTa garvavALA puruSavAdane dhAraNa kare che. kAraNa ke te potAnA vikramathI jagatamAM mRgendra zabdane pAmelo che. tethI sarvathA dezAMtara jaIne potAnA puNyanI parIkSA karuM ema nizcaya karIne ratnazikha rAjAe potAno abhiprAya pUrNabhadra sacivane jaNAvyo. teNe paNa kahyuM he deva! tamArI icchAno bhaMga koNa kare? to paNa huM vinavuM chuM ke dezAMtaro durgama che, mArgo ghaNAM apAyavALA che, chidrone zodhanArA duzmano ghaNAM che, devanuM zarIra parizramane sahana kare tevuM nathI. ethI A maLelA mahApuNyanA phaLavALA rAjyanuM ja pAlana karo, bIjA phaLanI icchAthI zuM? A pramANe maMtrIe rAjAne ghaNuM kahyuM to paNa rAjA mAnyo nahIM. pachI gurUmaMtraNA karIne rAtrinA pAchalA pahore talavAra laIne nagaramAMthI uttarAbhimukha nIkaLyo. kevI rIte? utsAharUpI ratha upara ArUDha thayelo, svIkArAyuM che puNyarUpI sainyanuM sAnidhya jenAvaDe, saMtoSathI bharelo jANe rAjavATikA karavAnI icchAvALo na hoya evA rAjAe 1. A mahApura nagarano pUrve subhIma rAjA hato je parivrAjaka rAkSasa vaDe mArI naMkhAyo hato ane pachI ujjaDa karAyuM. jemAM pahelA rAkSase gaMgAditya zreSThInI be putrIo rAkhI hatI, je hamaNAM sumitranI strIo thai che. 2. ratha, ghoDA upara ArUDha thaIne rAjA laTAra mAravA nIkaLe te rAjavATikA-ravADI kahevAya. Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 upadezapada : bhAga-2 prayANa karyuM. moTA-grAma-nagara-nigamomAM vividha kautukone joto, vismayarasathI vikasita thaI che AMkho jenI evI taruNIothI jovAto, jenA ja gharamAM praveze che tenA ja gharamAM devanI jema premALabhAInI buddhithI sanmAna karAto, sarvalokathI atyaMta dhAraNa karAto, kayAMya paNa rAgane nahIM karato, munipuMgavanI jema anuvigna, manuSyamAM zreSTha evo rAjA kyAreka vikaTa bhayaMkara aTavImAM pahoMcyo. te vana sarjara, vaMja, vaMjula (azokavRkSa) vaDa, veDisa (netara), kuTaja (iMdrajava) ane kaTabha vRkSothI bharapUra che. te vana aMkola, bilva, sallakI, kRtamAla ane tamAla vRkSothI paripUrNa che. te vana lImaDA Amra, uMbara, kAdurbarI, boraDI, keraDA ane khadIranA vRkSothI gADha che. pIpaLa, palAza, nala, nIla, jhilli ane bhilAmAnA vRkSothI gahana che. jAMbu, kadaMba, AMbalI, kapittha, kaMthAra, thoranA vRkSothI pracura che. TIMbaruNI, varuNa, araDusI, sIrISa ane zrIparNinA vRkSothI saMkIrNa che. hiMtAla, tADa, sIsama, zamI, siMbalI, lagna, sarga ane bAvaLanA vRkSothI vyApta che, dhava, dhammaNa, gADhavAMsa, pAlavRMha tathA DhephA AdithI AkIrNa che. tADavaDa, AkaDo, kaMkati, kaMTika, kSIravRkSa, vRttAkI vagere vRkSothI durgama che. phaNasa, zailuM. jhiMjhINI vRkSothI aTakAvAyo che pagano saMcAra jemAM evuM vana che. pachI moTA parvatonA nikuMjomAM garjanA karatA siMhone nahIM gaNato, ghoratA (UMghamAM ghera ghera avAja karatA) sUtelA vAghone satata joto, siMhanA pUMchaDAnA ghAtathI dhrujAvAyela vRkSo upara beThelA pakSIonA avAjanA ghoMghATathI vAcAlita karAyuM che dizAcakra jemAM evA vanane bArIkAIthI jotA jato evo rAjA gaLAmAM baMdhAyelI che suvarNanI sAMkaLa jene, vijaLI sahita comAsAnA ghanaghora vAdaLa jevo, bagalAnI zreNIthI sahita jema AkAza zobhe tema kAnamAM paherelI zaMkhanI mALAthI zobhato, jenA skaMdha upara bIjanA caMdra jevo svaccha zveta aMkuza laTakI rahyo che, suMdara ghaMTAnA avyakta avAjavALo ane UMcI karAyelI DokavALA haraNano AbhAsa karAvato, atizaya AzcaryanuM kAraNa evo uttama hAthI jue che. A araNyamAM AvA prakArano hAthI kayAMthI hoya ema vicAratA rAjAne hAthIe paNa siMhanI jema nirbhaya joyo. pachI sUMDhane UMcI karIne hAthI rAjA pAse Avyo. rAjAe paNa lAMbA samaya sudhI AnaMda pamADIne vaza karyo. have apUrva gUMthAyelI, guMjI rahyo che bhamarAono samUha jenI AsapAsa evI phUlanI mALA gaganamaMDaLamAMthI rAjAnA kaMThamAM jaladIthI AropaNa thaI. vismayanA vazathI ekAeka AkAza taLane jotA rAjAe "sAruM AcaraNa" ema AkAzamAM jatI yuvatIoe bolelA vacanane sAMbhaLyuM. vismayarasane anubhavatA, karAyuM che sthirAsanabaMdha jenAvaDe, phUlanI mALAthI zobhato che khabho jeno, prazAMta thayuM che parizramanuM duHkha jenuM evA rAjAe mana ane pavana Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 515 jevA vegavALA mahAhAthI sAthe uttarAbhimukha prayANa karyuM. ghaNA dUra gayA pachI kaMika utpanna thai che tRSNA ane taDakAno saMtApa jene evo rAjA AgaLa vividha prakAranA pakSIonA kolAhalathI yukta, uchaLatA moTA taraMgonI mAlikAonA halesAthI prerAyelA, vikasita nIlakamaLonA nRtyothI nirmaLa thayuM che jaLa jenuM, lIlI vanarAjIthI zobhatA evA eka mahAsarovarane jue che. pachI jANe lAMbA samayathI viraha na thayo hoya evA bhAine jovAthI je AnaMda thAya tevo AnaMda rAjAne sarova2ne joine thayo. pachI prahaSTa thayuM che mukha kamaLa jenuM evA ratnazikha rAjAe tenI (sarovaranI) tarapha hAthIne haMkAryo. tarasathI khinna thayelo hAthI paNa jaladIthI ja sarovaranI aMdara Utaryo tathA pANI pIne svecchAthI krIDA karavA lAgyo. rAjA paNa tene choDIne mahAmacchanI jema kSaNathI sarovaranuM mathana karIne, snAna karIne sarovaramAMthI bahAra nIkaLyo teTalAmAM vana devatAnI AjJAne karanArI eka ramaNI mahAmUlya vastro laine AvI. tyAra pachI sarva aMga-upAMga zobhAvI zakAya teTalA pramANamAM AbhUSaNo ApyAM. pharI puSpa vilepananI sAthe karpUra-ilAyacI ane kaMkolathI sahita pAnabIDuM dharyuM ane kahyuM: apUrva devanuM svAgata thAo. rAjAe kahyuM: he bhadre! huM apUrva deva kevI rIte? te bolIH lAMbA samaya sudhI ArAdhAyelA paNa sarva devo sukhane Ape ke na paNa Ape paraMtu tame amArI sakhIne jovA mAtrathI sukha ApyuM che. tyAre tArI A sakhI koNa che? kyAre athavA kevI rIte huM jovAyo? ema rAjAe pUchyuM tyAre teNIe kahyuM: ahIMthI uttaradizAmAM pRthvImaMDalanA mApadaMDanI jema pUrva ane pazcima samudra sudhI laMbAyelA vaitADhya nAmanA parvata upara devalokanI rAjadhAnI jevuM ramaNIya su2saMgIta nAmanuM nagara che. temAM sakala mAnIonA mAnane maraDanAro, supIDha, zatrusainyane cUranAro, samasta yAcaka varganA manorathane pUranAro sUraNa nAmano rAjA hato. tenI svayaMprabhA ane mahAprabhA nAmanI be priya patnIone zazivega ane sUravega nAmanA viziSTa vidyA ane baLathI yukta be putro hatA. anyadA raviteja cAraNamuni pAse dharma sAMbhaLIne zivegane potAnA pade sthApIne sUraNa rAjAe dIkSA lIdhI. zazivega paNa rAjya calAvavAmAM pravRtta thayo. tenI lIlA joine zUravega paNa rAjyAbhilASI thayo. pachI mahAsAdhana sAmagrIvALA suvega mAmAnI sahAya laine ziveganI sAme laDAi karavA taiyAra thayo. zivega paNa asamAna laDAi che ema jANIne maMtrInA vacana mAnIne lazkara ane vAhana sahita meruparvatanI AgaLa A vikaTa aTavImAM navuM nagara vasAvIne rahyo ane tene AMkhanA 1. kaMkola-eka jAtanI vanaspatinA bIja je cinIkabAlA ke caNakabAba kahevAya che. te kadamAM marI jevA lIsA ane DIMTIyAvALA thAya che. te zItaLa che ane auSadhamAM vaparAya che. Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 upadezapada : bhAga-2 mIMcAvA mAtrano jaNAyo che devI sAtheno taphAvata jeno (arthAt devImAM ane temAM koI pharaka nathI paNa devIne nimeSa hotA nathI jyAre manuSya strIone nimeSa hoya che ATalo mAtra taphAvata che) evI caMdraprabhAnAme putrI che. tene joIne naimittike kahyuM: je Ane paraNaze tenA prabhAvathI tamane (zazivegane) rAjyasaMpatti maLaze. pitAe naimittikane pUchyuM tene kevI rIte jANavo? teNe kahyuM: A araNyamAM paribhramaNa karatA sugrIvapuranA rAjAnA mahAdurdhara gaMdhahastIne je vaza karaze te tArI putrIne paraNaze. pachI te divasathI mAMDIne niyukta karAyelA vidyAdharo vaDe dararoja sAra saMbhALa karAto gaMdhahastI jeTalAmAM zikSA apAya che teTalAmAM kulanI maryAdAonuM ullaMghana karelA kupuruSanI jema mahAvatane pheMkIne unmArgathI A aTavImAM pravezyo. Aje pitAnA AdezathI sakhIonI sAthe AkAza mArge jatI, daMtapaMktithI udyodita karAyuM che AkAza jenAvaDe, caMdranA jevI kAMtivALI evI amArI svAminI vaDe vazIkRta karAyo che gaMdhahastI jenAvaDe evA devanA kaMThamAM utkaMThApUrvaka varamALA AropaNa karAI che ane A sarva vastro teNIe ja devane mokalyA che ane khecarI jeTalAmAM tene A pramANe kahe che teTalAmAM unmArgamAM gayelA samudranI bharatInA pANIno jaththo cArebAju prasarI jAya tema ekAeka kayAMyathI paNa ativegavALuM azvasainya AvI pahoMcyuM. ane rAjA te sainyane kautukapUrvaka jue che tyAre A ratnazikha rAjA deva che ema samajIne namaskArapUrvaka eka azvasvAre dilagIra banI vinaMti karI ke A mAhAthI upara ArUDha thayelo manuSya ahIM Avyo che tenI deva khabara Ape ane te mattAthI kyAM gayo? paNa tenA zarIre sAruM che ne? pachI zuM te manuSya hAthInuM haraNa karIne Avyo che? jethI tuM A pramANe tapAsa kare che ema khecarIe azvasvArane pUchyuM. pachI azvasvAra kahe che ke kharekhara! huM tene zodhavA nathI Avyo paNa huM mAnuM chuM ke tenA sAhasathI khuza thayelo amAro svAmI tenA darzanane icche che. gaMbhIra mahApuruSonA haiyAmAM rahela tattvane koNa jANe che? tethI prasAda karIne mane tenI khabara spaSTapaNe Apo. kAraNa ke tenA darzana vagara amArA svAmIne zAMti nahIM thAya. pachI khecarI tene kahe che ke A mahAhAthI yamarAja jevo bhayaMkara che te zuM manuSya vaDe damI zakAya? A deve sAceja hAthIne vaza karyo che. tethI he suMdara! jo tArA svAmIne sukhanuM prayojana hoya to jaladIthI ja ahIM padhAre. ahIM A paramArtha che. A pramANe sAMbhaLIne teNe potAnA svAmI vasuteja rAjAne hakIkata kahI. teNe paNa puNyanA prabhAvo aciMtya che ane muninA vacano amogha che tethI te puruSottama hovo joIe e pramANe vicAraNA karIne rAjAe mukhyamaMtrIne tenI pAse mokalyo. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 eTalAmAM vidyAdharI potAnA sthAne pAchI gaI. pachI vividha vinayanA upacArothI satkAra karIne maMtrI te ratnazikhane vasateja rAjA pAse lai gayo. gajavara paNa mahA mahAvatavaDe vaza karAyo. pachI 'mAruM prayojana siddha thayuM che' ema harSane pAmelo vasateja rAjA sugrIva nagaramAM pahoMcyo. pachI aneka prakAranA sanmAna ane mahArthanA pradAnapUrvaka ATha kanyAone paraNAvIne potAnA rAjya upara ratnazikhane sthApyo ane kahyuMH ke mahAbhAga! bhagavAna sumaMgala kevalInA vacanathI saMsAranA asArapaNAne jANIne huM narakanA nivAsanuM kAraNa evA rAjyanA baMdhanathI ghaNo nirveda pAmyo chuM. mAre bIjo koi rAjya saMbhALe tevo nathI ane te ja bhagavAna vaDe gaMdhahastInA grahaNanA saMketathI tuM upadeza karAyo che. tethI A loka ane paralokanI aviruddha vyavahArathI huM jIvana jIvIza mATe hamaNAM mane rajA Apo jethI dIkSAno svIkAra karuM. ratnazikhe paNa dAkSiNyanA sArathI tenI prArthanA svIkArI ane vicAryuM ke svAdhIna rAjyazrIne jIrNa ghAsanI jema ekAeka choDe che. aho! sAhasathI bhareluM uttama ciratra AzcaryabhUta che. athavA virakta cittavALA puruSo jaladIthI lakSmIne choDe emAM zuM Azcarya che? jaNAyo che anartha jeo vaDe evA jIvo kharekhara suMdara paNa bhojana karelA AhArane vame che. pachI prazasta tithi, karaNa ane muhUrto vasateja rAjAe gurunI pAse zramaNadharma svIkAryo. ratnazikha paNa samyaktva pAmyo ane mahArAjA thayo. 517 have jaNAyo che vRttAMta jenAvaDe evo zivega rAjA sakala sainyanI samRddhithI tyAM Avyo ane ratnazikhane potAnI caMdraprabhA putrI Ape che ane aneka hajAra vidyAnA parivArathI sahita, upAyanA sAravALI, icchita vihArane sAdhanArI evI aparAjita vidyAne vidhipUrvaka Ape che. A vyatikarane jANIne baLathI unmatta thayelo suvega vidyAdhara hAthInuM rUpa laine sugrIvapuranA najIkanA vanamAM Avyo. ratnazikha paNa kautukanA vazathI tene grahaNa karavAnI lAlasAvALo, alpa sainyanI sAthe, siMhanI jema tene grahaNa karavA jaladIthI te vanamAM Avyo. pachI vicitra prakAranA sAdhanothI tene krIDA karAvIne jeTalAmAM te tenI upara ArUDha thayo teTalAmAM A hAthI ekAeka AkAzamAM UDyo. pachI teNe utkaMThAthI vajUdaMDa jevI pracaMDa muddhithI tenA mastaka pradezamAM tADana karyuM. pachI mahAprahArathI pIDAyelo, bhulAi gayuM che maMtranuM ciMtavana jenA vaDe evo te svabhAvika rUpavALo thaine pRthvI tala upara paDyo. A koNa che? ema vismayapUrvaka jotA ratnazikhe "namo arihaMtANaM" ema bolatA suvega vidyAdharane sAMbhaLyo. te vakhate aho! A sAdharmikanI meM AzAtanA karI ema bhayathI pANInA siMcana ane pavanAdinA prayogathI svastha karIne ratnazikhe kahyuM: he mahAvata! tAruM samyaktva suMdara che! suMdara che! je Apatti kAle paNa tuM namaskAranuM smaraNa kare che. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 518 mArA aparAdhanI kSamA kara, meM ajJAnathI tane dRDha pIDA karI che. teNe kahyuM: he suzrAvaka! nathI jaNAyo paramArtha jenAvaDe evA tAro ahIM zuM doSa che? huM ja mahApApI chuM. jANato hovA chatAM paNa mahAsAdharmika evA tane pIDA ApavAnuM pApa karyuM. ane bIjuM paNa bhogAgrahanA grahathI grahaNa karAyelA jIvo kAryAkAryane jANatA nathI ane bhAgyahIna nirlajja paNa potAne cetavatA nathI. lubdha bilADo ke kUtaro sAme dUdhane jue che paraMtu 'taDa' e pramANe mAthA upara paDatA daMDane joto nathI. ane ahIM A paramArtha che- huM cakrapura nagarano suvega nAmano rAjA chuM ane bahenanA putranA pakSapAtathI pitAe jene rAjya soMpyu che evA zivega khecarane meM nirvAsita karyo che, paraMtu teno jamAi potAnA (mArA) rAjyane lenAro thaze ema sAMbhaLIne huM tArA vadhanA pariNAmavALo thaine hAthInuM rUpa karIne ahIM Avyo chuM ane sAdharmika vAtsalyathI teM mane pratibodhyo. daMDanuM tADana paNa mArA mATe zubha thayuM kemake mArA bodhinuM kAraNa thayuM. tikta ane kaTu paNa audhaSa jema saMnipAtanA rogIne guNa kare tema te daMDa mane kharekhara guNakArI thayo. huM mAnuM chuM ke A sAdharmikanA pradveSanuM je prAyazcitta che tenI zuddhi gurunI pAse jaine tapa ane cAritrane AcarIne zuddhi karIza. tethI tuM sarvathA mArA rAjyane saMbhALI le. huM paNa zazivegane khamAvIne potAnA icchitane sAdhuM. A pramANe bolato hato tyAre ja tenA carakhecaro pAsethI vRttAMtane jANIne zivega tyAMja AvI pahoMcyo ane ghaNAM prakAre khamAvIne suvege kahyuM: tuM A mArA rAjyane sarvathA grahaNa kara. te suvega paNa ratnazikha ane zivega vaDe kahevAyo ke, he mahAsattva! kulakramathI AvelA rAjyane tuM bhogava. pachI pariNata vayamAM tapa upArjanamAM prayatna karaje. kAraNa ke iMdriyano samUha durjaya che, pariSaho ane upasargo duHkhe karIne sahana karI zakAya che, manovRtti pavanathI halAvAyelA dhvajanA agrabhAga jevI caMcaLa che ane vratano bhaMga mahA anarthanuM kAraNa che e pramANe zikhAmaNa apAto mahAvairAgyane pAmelo suvega paNa sugurunI pAse gayo ane dIkSA lIdhI. ane bIjA be (ratnazikha, zazivega) rAjyane suvyavasthita karIne cakrapura gayA ane ratnazikha kramathI vidyAdhara zreNIno svAmI thayo. suravega paNa mAmAnA vRttAMtane jANIne utpanna thayo che ugra saMvega jene evo bhAivaDe varAto hovA chatAM paNa mokSamArgano svIkAra karyo, arthAt dIkSA lIdhI. have uttarottara sukhanI paraMparAthI potAne saMpUrNa mAnatA evA ratnazikhe sarva mitro ane svajanone sukhI karyA, jinezvara, gaNadhara ane kevalIne vAMdato sakaLa manuSyalokamAM pati ane caityanA mahimAne karato zreSTha samyaktva ratnanuM pAlana kare che. e pramANe aneka lAkha varSa pasAra karyA. Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 519 upadezapada : bhAga-2 have kyAreka sAketapuramAM suyaza jinezvara samovasaryA. pachI bhaktinA vAzathI romAMcita thayuM che zarIra jenuM, vinayathI namelo, bhAla upara karAyo che hastarUpI kamaLano saMpuTa jenA vaDe, evo ratnazikha have stuti karavA lAgyo he jagatanA jIvo upara vAtsalyavALA! tuM jaya pAma, tuM jaya pAma. he navA pANIthI bharelA vAdaLanA samUhane namAvanAra pavananI jema namelA che zramaNajano jene! he nayana ane mananA AnaMdane vadhAvanAra! he dhana, suvarNa. parva viSe samAna dRSTivALA! he sAdhuonA manarUpa bhramara mATe sarovara samAna ! sadartha zAstrArtha prakaTa karavAmAM samartha! he tyAga karanAra! he yuddhanA seMkaDo viSanA rasothI rahita! he gatamatsara-rAga! he kAmane bALanAra prabaLa agni! he agni-jaLa ane sarpanA bhayane haranAra! he harahAsa ghAsathI adhika sapheda che yazano prasara jeno ! he zaraNe AvelAne zaraNya ! he seMkaDo nayanA prakArothI ramya samyak siddhAMto che jenA! he madarUpI hAthIne vidAraNa karavAmAM siMha samAna ! he uga ane bhayarUpI vAdaLane nAza karavAmAM pavana samAna! he seMkaDo zubha AvartAthI gaMbhIra! he uttama kaLazathI zobhatA zaMkha cakranA citavALA ! he kaMkaphaLa jevA saraLa AMkhavALA ! he namelI strIo viSe arAgI ! he apramAdI! he matagajendra jevI gativALA ! he nirIha! he manogata hajAro saMzayarUpI aMdhakArane chedavA mATe sUryasamAna ! he sUryanI jevI prajAnA samUhavALA! he mokSarUpI nagaramAM javA mATe dUra karAyo che ajJAnarUpI aMdhakAra! A pramANe prathama svarathI racAyeluM, ghaNA akSaravALuM, grahaNa karI ane mukAyela padothI samRddha evA saMstavane karIne bhaktithI bharelo rAjA jinezvarane namyo. ane zeSa paNa munivaryane namIne pRthvItala upara sukhapUrvaka beThelo, mastaka upara joDAyo che hAtharUpI mukuTa jenAvaDe evo rAjA jinavacana sAMbhaLavA ekAgra thayo. jemake- A saMsArarUpI aTavImAM karmAdhIna jIvo nIcA-UMcA sthAnomAM satata bhame che. keTalAka jIvo narakamAM jAya che, keTalAka jIvo devalokamAM jAya che tathA keTalAka jIvo manuSya bhavamAM Ave che ane keTalAka vAraMvAra tiryaMcagatimAM bhaTake che. pRthvIkAya-AukAya teukAyamAM tathA vAyukAya ane vanaspatikAyamAM vAraMvAra utpanna thAya che. rAjAo raMka thAya che ane brAhmaNo cAMDAlo thAya che. daridro dhanavAna thAya che. guNavAno nirguNa thAya che. surUpa rUpAhIna thAya che ane mahAmUrkha vicakSaNa thAya che. keTalAka jIvo kANA, kuja, AMdhaLA, pAMgaLA, kAlA, baherA, mUMgA, subhaga, durbhaga, zUravIra, kAyara, rogI, nirogI, suvara, duvara, pUjya, niMdanIya, baLavAna tathA nirbaLa thAya che. bhogIo bhoga vagaranA thAya che ane duHkhiyA sukhiyA thAya che. nirmaLa AcAravALA niMdanIya AcAravALA thAya che. A pramANe anAdikALathI 1. siMha=nakha che praharaNa (zastra) jenuM evo te siMha. Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa20 upadezapada : bhAga-2 bhavarUpI araNyamAM puNya ane pApa svabhAvavALA evA potAnA karmathI jIvo satata bhamAvAya che. mithyAtvamohane vaza thayelA digamoha pAmelA mUDha jIvo mokSamArgane choDI kuyonirUpa AMTI ghUMTIvALI jhADImAM anaMtIvAra phasAya che. vicitra prakAranA pAMkhaDI dhUrtothI unmArgamAM caDAvAyelA pApamohita jIvo potAne cetavatA ja nathI. ane jyAre puNyanA yogathI mArgadarzaka jJAnIne meLave tyAre koIka dhanyajIvo mArga upara caDhe che. A pramANe he bhavyo! puNya pApanA vilAsane jANIne pApanA kAraNono tyAga karI puNyamAM udyama karo. e pramANe sAMbhaLIne kautuka sahita rAjAe kahyuM- he bhagavan! pUrve mArAvaDe kevA prakAranuM puNya upArjana karAyuM che jenuM phaLa huM hamaNAM bhogavuM chuM. bhagavAne kahyuM: paMcanamaskAra mahAmaMtranA smaraNanA niyamano A prabhAva che. ane bIjuM bhadraka bhAvavALo bhavya AnAthI zuddha samyakta pAme che, samyagdaSTi viratine pAme che ane virata jaladIthI mokSane pAme che. ane je analpa (ghaNAM) sukhasaubhAgya-rUpalakSmI, prabhutva, devatva vagere prasaMge prApta thayelA che te palAla samAna AnusaMgika phaLo che. A pramANe sarvaguNa sthAnakanuM kAraNa, mahAprabhAvI, A bhava ane parabhavamAM sukha ApanAro, maMtromAM pradhAna evo namaskAra mahAmaMtra che. A pramANe guNothI viziSTa namaskAramaMtranuM mAhabhya jinezvaravaDe kahevAya chate pUrvabhavane sAMbhaLIne bhavathI virakta thayeluM che citta jenuM, putrane rAjya soMpIne ane vizuddha saMyamanuM pAlana karIne utpanna thayuM che vimala kevalajJAna jene evo ratnazikha maharSi mokSane pAmyo. (1031) ratnazikhanuM kathAnaka samApta. athopasaMharannAhaevaM NAUNa ima, visuddhajogesu dhammamahigicca / jaiyavvaM buddhimayA, sAsayasokkhatthiNA sammaM // 1032 // evaM sAticAraniraticArAnuSThAnayorjJAtvA avagamya 'idaM' samalaM vimalaM ca phalaM 'vizaddhayogeSu' devatArAdhanAdiSu'dharma' niHzreyasasAdhanaM svapariNAmaM sAdhayitumiSTamadhikRtya yatitavyaM buddhimatA' nareNa / kIdRzenetyAha-zAzvatasaukhyArthinA'nuparamasvarUpazarmAbhilASiNA samyag yathAvat // 1032 // have upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che gAthArtha-A pramANe sAticAra anuSThAnanuM malina ane niraticAra anuSThAnanuM nirmala phaLa jANIne zAzvata sukhanA arthI evA buddhimAna manuSya dharmanuM lakSya rAkhIne devanI ArAdhanA vagere vizuddha yogomAM samyag prayatna karavo joie. Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 521 Gpahezapa : bhAga-2 TIkArtha-dharmanuM lakSya rAkhIne--dharma mokSanuM sAdhana che ane (mohanIyakarmanA yopazamAdithI utpanna thayela nirmala) AtmapariNAmarUpa che. AtmapariNAmarUpa dharma sAdhavAne iSTa che. AthI dharmanuM lakSya rAkhIne eTale Atma pariNAma rUpa dharmanuM lakSya rAkhIne, arthAt mohanIyakarmanA kSayopazamAdithI AtmA nirmala pariNAmavALo bane evuM lakSya rAkhIne. mohanIyakarmano kSayopazama thAya ane ethI AtmA nirmalapariNAmavALo bane evuM lakSya rAkhIne devanI ArAdhanA vagere vizuddhayogomAM samyak prayatna karavo joie. (1032) atha vizuddhayogaprayatnopAyamAhakallANamittajogAdio ya eyassa sAhaNovAo / bhaNiyaM samayaNNUhi, tA ettha payaTTiyavvaMti // 1033 // 'kalyANamitrayogAdikazca' zreyonimittaM snigdhalokasaGgamAdikazca bhAvakalApaH punaretasya zuddhayogaprayatnasya 'sAdhanopAyo' niSpattiheturbhaNitaH 'samayajJaiH' siddhaantvishaardaiH| tat' tasmAdatra kalyANamitrayogAdike vastuni pravartitavyam / itiH prAgvat // 1033 // have vizuddhayogomAM prayatna karavAnA upAyane kahe che gAthArtha-zuddhayogomAM prayatna karavAnA upAyo kalyANamitrano yoga vagere che ema siddhAMta vizAradoe kahyuM che. mATe kalyANamitrano yoga vageremAM pravRtti karavI joIe. TIkArtha-kalyANa mitrano yoga-AtmakalyANamAM nimitta bane tevA snehI mitradonii sobata 12vI. (1033) .. upAyameva gAthAcatuSTayenAhaseveyavvA siddhaMtajANagA bhattinibbharamaNehiM / soyavvaM NiyamevaM, tesiM vayaNaM ca AyahiyaM // 1034 // dANaM ca jahAsattiM, deyaM parapIDa mo na kAyavvA / kAyavvo'saMkappo, bhAveyavvaM bhavasarUvaM // 1035 // mannA mANeyavvA, parihaviyavvA na kei jiyaloe / logo'Nuvattiyavvo, na niMdiyavvA ya keitti // 1036 // guNarAgo kAyavvo, No kAyavvA kusIlasaMsaggI / vajjeyavvA kohAdayo ya sayayaM pamAdo ya // 1037 // 1. bhAvakalApa:=pArthasamUDa. syAmitrayoga kare pArthasamUha zuddhayogamA prayatna 2vAno upAya che. Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa22 upadezapada : bhAga-2 __'sevayitavyAH' zuzrUSaNIyAH 'siddhAntajJAyakAH' paramapuruSapraNItAgamarahasyavido guravaH 'bhaktinirbharamanobhiH' paramapramodApUritamAnasaiH / zrotavyamAkarNanIyaM niyamenAvazyaMtayA pratidinamityarthaH, teSAM' siddhAntajJAyakAnAM vacanaM dharmopadezarUpaM, caH prAgvat, 'AtmahitaM' svazreyaskAri ||1034||'daan' ca jJAnAbhayadharmopagrahAnukampAdAnabhedabhinnaM 'yathAzakti' svasAmarthyAnurUpaM 'deyaM' dAtavyaM, 'parapIDA' paropatAparUpA mo pUrvavat, manasA vAcA kAyena ca nAnuSTheyA, 'kartavyo'saMkalpaH', saMkalpo nAma strIgocaro rAgapariNAmaH puruSANAM, strINAM tvetadviparyayarUpaH, taduktaM-"kAma! jAnAmi te mUlaM, saMkalpAta kila jAyase / atastaM na kariSyAmi, tato me kiM kariSyasi? ||1||"tt etadviparyayarUpo'saMkalpo viSayavirAga ityarthaH, viSayAnurAgavirAgayoreva sarvAnArthamUlatvAt / yathoktam-"jayo yadvAhubalini, dazavakre nipAtanam / jitAjitAni rAjendra !, hRSIkAnyatra kAraNam ||1||"ydi vA, saMkalpaH saGgatArthaviSayaH samarthabhAvaH / bhAvayitavyaM bhavasvarUpam' |ihaarthaabhidhaanprtyyaastulynaamdheyaa iti vacanAt bhavasvarUpaviSaya upayogo bhavasvarUpamucyate / tatastad bhavadutpadyamAnaM tathAvidhakarmakSayopazamAt tadbhAvanAgranthAbhyAsAt prayojanIyaM bhAvayitavyaM bhavasvarUpam / "yatheha lavaNAmbhobhiH, pUrito lavaNodadhiH / zArIramAnasairduHkhairasaMkhyeyairbhavastathA // 1 // kiM ca svapnAptadhanavad, na tathyamiha kiJcana / asAraM rAjyavAgyAdi, tuSakhaNDanavattathA // 2 // taDidADambarAkAraM, sarvamatyantamasthiram |mnovinodphldN, bAladhUlIgRhAdivat ||3||yshc kazcana kasyApi, jAyate sukhavibhramaH / madhudigdhAsidhArAgragrAsavannaiva sundaraH // 4 // " ||1035||'maanyaa' lokalokottarabhAvAnugatA mahAnto janA 'mAnayitavyA' manovAkkAyakriyAbhiH 'mAna pUjAyAm' iti vacanAt pUjanIyAH / tatra laukikabhAvAnugatA mAtRpitRsvAmiprabhRtayaH, lokottarAstu dharmAcAryAdaya iti / 'paribhavitavyA' nyakkAramAnetavyA na kecijaghanyamadhyamottamabhedabhAjo jantavo jIvaloke / 'loka' iti viziSTalokAcAraH, anuvartitavyo'nuzIlanIyaH |at eva paThyate-"lokaHkhalvAdhAraH, sarveSAM dharmacAriNAM yasmAt / tasmAllokaviruddhaM, dharmaviruddhaM ca saMtyAjyam // 1 // " 'na' naiva ninditavyAzcAvarNavAdoghaTTanenAvajJAtavyAH punaH kecit / itiH prAgvat // 1036 // 'guNarAga' audAryadAkSiNyAdiguNabahumAnaH karttavyaH kuto'pi vaiguNyAt svayaMguNAnuSThAnAsAmarthye'pi nibiDaguNAnurAgavazAbhAvAtizayatastadanuSThAnaphalavanto bhavanti jantavaH / tathA coktam-"appahiyamAyaraMto" ityAdi / 'no karttavyA' na vidheyA Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 523 upadezapada : bhAga-2 'kuzIlasaMsargiH' asadAcArajanAlApasaMvAsAdilakSaNA / yataH paThyate-"ambassa ya niSkasa ' tyAdri vayitavyA. jodhAyaH' vaSAyA: kSattirvivArnavasntossaavlmbnen / tathA, 'satataM' nirantaraM pramAdazcAjJAnasaMzayamithyAjJAnAdiraSTaprakAro varjayitavyaH, tasyaiva sarvAnarthamUlatvAt / yathoktam-"yanna prayAnti puruSAH, svarge yacca prayAnti vinipAtam / tatra nimittamanAryaH pramAda iti nizcitamidaM me" // 1037 // upAyone ja cAra gAthAothI kahe che gAthArtha-TIkArtha-(1) atizaya pramodathI paripUrNa manavALA banIne zAstrajJAtAonI (=sarvapraNIta AgamanA rahasyone jANanArAonI) sevA karavI. (2) zAstrajJAtAono Atmahitakara dharmopadeza dararoja sAMbhaLavo. (1034) gAthArtha-(3) yathAzakti dAna ApavuM. 4) parapIDA na karavI. (5) asaMkalpa karavo. (6) bhavasvarUpanuM ciMtana karavuM. TIkArtha-yathAzakti dAna ApavuM-zAnadAna, abhayadAna, dharmopagrahadAna ane anuMkapAdAna potAnI zakti pramANe ApavuM. parapIDAnakaravI-manathI vacanathI ane kAyAthI bIjAone saMtApa pamADavA rUpa pIDA na karavI. asaMlpa karavo-saMkalpa eTale puruSo mATe strI saMbaMdhI rAgano pariNAma ane strIo mATe puruSasaMbaMdhI rAgano pariNAma. kahyuM che ke-"he kAma! tAruM mULa (=utpatti sthAna) huM jANuM chuM. tuM saMkalpamAMthI utpanna thAya che. AthI huM saMkalpa ja nahi karuM. tethI tuM mane zuM karaze?" saMkalpathI viparIta asaMkalpa che. asaMkalpa eTale viSaya virAga. asaMkalpa karavo eTale viSaya virAga karavo. viSayono anurAga ja sarva anarthonuM ane viSayo pratye virAga ja sarva zubhaphaLanuM mULa che. kahyuM che ke-"he rAjendrA bAhubalino jaya thayo ane rAvaNanuM patana thayuM emAM jitAyelI ane nahi jitAyelI iMdriyo kAraNa che." athavA saMkalpa eTale yogya padArtha saMbaMdhI prabaLa bhAva. (jemake koipaNa saMyogomAM ekAsaNAthI ochuM paccakakhANa na karavuM, koIpaNa saMyogomAM jinapUjA karyA vinA na rahevuM ityAdi.) 1. bIjA arthamAM brioDasaMvo evA avagrahavALA pAThanA sthAne vAyavyo saMpo evo avagraha vinAno pATha samajavo. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 upadezapada : bhAga-2 bhavasvarUpanuM ciMtana karavuM -tevA prakAranA karmakSayopazama pramANe jemAM saMsArasvarUpanI vicAraNA hoya tevA graMthano abhyAsa karIne saMsAranA svarUpanuM ciMtana karavuM. te A pramANe-"jevI rIte pRthvImAM lavaNasamudra khArA pANIthI bharelo che. tevI rIte saMsAra asaMkhya zArIrika-mAnasika duHkhothI bharelo che. (1) A saMsAramAM svapnamAM prApta thayelA dhananI jema kaMIpaNa satya nathI. rAjA ane azvasamUha vagere photarAM khAMDavAnI jema asAra che. (2) badhAya padArtho vijaLInA camakArAnI jema atyaMta asthira che, ane bALakoe banAvelA dhULanA gharonI jema (kSaNika) mAnasika vinodarUpa phaLa Ape che. (3) koikane sukhanI je bhramaNA thAya che te madhathI lepAyela talavAranI dhArAnA agrabhAgane cATavAnI jema suMdara nathI." (4) (1035) gAthArtha-pUjyonI pUjA karavI. jIvalokamAM koino parAbhava na karavo. lokanuM anusaraNa karavuM. koinI niMdA na karavI. TIkArtha-pUjyonI pUjA karavI-pUjyonA lokikabhAvathI saMbaMdhavALA ane lokottara bhAvathI saMbaMdhavALA ema be prakAra che. temAM mAtA-pitA ane svAmI vagere lokikabhAvathI saMbaMdhavALA che. dharmAcArya vagere lokottara bhAvathI saMbaMdhavALA che. koIno parAbhava na karavo-jaghanya-madhyama-uttama bhejavALA lokamAMthI koIno paNa parAbhava na karavo. lokanuM anusaraNa karavuM-ahIM loka eTale viziSTa lokano AcAra. viziSTa lokanA AcAranuM anusaraNa karavuM. AthI ja kahevAya che ke-sarva sAdhuone loka AdhAra che. kAraNa ke lokamAM rahIne ane lokanI madadathI saMyamanI sAdhanA thAya che. mATe sAdhuoe lokaviruddha (sUtakavALA ke lokaniMdya gharomAMthI gocarI lAvavI vagere) ane dharmaviruddha (madyapAna Adi) kAryano tyAga karavo joie." pri.2. 131] koInI niMdA na karavI-doSone prakAzamAM lAvIne avajJA na karavI. (1036) 1. TIkAnA rUhAthafdhAna..prayoganIya ATalA pAThano artha A pramANe che-artha eTale vastu. abhidhAna eTale vastunuM nAma. pratyaya eTale vastuno bodha. vastu, vastunuM nAma ane vastuno bodha e traNeya samAna zabdathI bolAya che. jemake-ghaTa, ghaDo vastu e paNa ghaTa, enuM lakheluM ghaTa evuM nAma e paNa ghaTa, ane AtmAmAM teno bodha thAya e paNa ghaTa. Ama vastu, vastanuM nAma, vastuno bodha e traNeya tulyanAmavALA che. AthI prastutamAM bhava svarUpanA upayogane bhavasvarUpa kahevAmAM Ave che. tethI tevA prakAranA karmayopazama pramANe jemAM saMsArasvarUpanI vicAraNA hoya tevA graMthano abhyAsa karIne bhava svarUpanuM ciMtana karavuM joIe. (ahIM tat bhavadhumA e pAThamAM azuddhi hoya ema jaNAya che. tethI teno artha lakhyo nathI.) Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 525 gAthArtha--guNAnurAga karavo. kuzIla lokanI sobata na karavI. krodhAdino tyAga karavo. satata pramAdano tyAga karavo. TIkArtha--guNAnurAga karavo--udAratA ane dAkSiNya vagere guNo pratye bahumAna bhAva karavo. koipaNa nyUnatAthI svayaMguNane AcarI na zake to paNa gADha guNAnurAgathI thatA atizaya bhAvathI jIvone guNanA AcaraNanuM phaLa maLe che. (guNo pratye bahumAna karavAthI guNI pratye bahumAna bhAva thAya. guNI pratye bahumAna bhAva thAya eTale guNImAM rahelA guNonI anumodanA thAya. guNanI anumodanAthI guNanuM phaLa prApta thAya. AthI zaktinA abhAve guNanuM AcaraNa na karI zakanAra paNa jIva jo anya jIvanA guNanA AcaraNanI anumodanA kare to guNanuM AcaraNa karanArane jeTaluM phaLa maLe teTaluM ja phaLa tene paNa maLe. kAraNa ke phaLa adhyavasAyathI maLe che. AcaraNa karanArane AcaraNathI jevo adhyavasAya thAya, tevo ja adhyavasAya zaktinA abhAve AcaraNa nahi karanArane AcaraNa karanAranI anumodanAthI thAya.) kahyuM che ke--"tapa, saMyama vagere AtmahitanuM svayaM AcaraNa karanAra jIva sadgati pAme che. (zaktinA abhAve svayaM na karI zake to) anyanA dharmanI anumodanA karanAra paNa sadgati pAme che. A viSayamAM tapa-saMyamanuM AcaraNa karanAra baladevamuni ane rathakAranA dAnanI anumodanA karanAra haraNanuM dRSTAMta che." [upadezamAlA 108] kuzIlalokanI sobata na karavI--asadAcArI lokanI sAthe na bolavuM, temanI najIkamAM na rahevuM vagere rIte kuzIla lokanI sobatano tyAga karavo. kAraNa ke kahevAya che ke--"kaDavA lImaDAnA pANIthI vAsita bhUmimAM AmravRkSa utpanna thayuM. e baMne vRkSanAM mULiyAM bhegA thayAM. tethI AMbo lImaDAnA saMgathI kaDavo (=kaDavA phaLavALo) thayo." [paMcava.736] krodhAdino tyAga karavo--krodha, mAna, mAyA ane lobhano anukrame kSamA, mArdava, saraLatA ane saMtoSanuM AlaMbana laine tyAga karavo. pramAdano tyAga karavo--ajJAna, saMzaya, mithyAjJAna vagere ATha prakAranA pramAdano niraMtara tyAga karavo. kAraNake pramAda ja sarva anarthonuM mULa che. kahyuM che ke--"puruSo svargamAM jatA nathI ane patanane pAme che tenuM kAraNa duSTa pramAda che ema A mAro nizcaya che." (1037) athopasaMharannAha lesuvaeseNete, uvaesapayA ihaM samakkhAyA / samayAduddhariUNaM, maMdamativibohaNaTThAe // 1038 // Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa26 upaheza56 : bhAga-2 ___'lezoddezena' lezataH sAmAnyabhaNanarUpeNa etAni upadezapadAni mayA samAkhyAtAni 'samayAt' siddhAntAduddhatya pRthakkRtya / kimarthamityAha-'mandamativibodhanArthaM' mandA saMzayAnadhyavasAyaviparyAsavihvalA matirarthAvabodhazaktiryeSAM te tathA, teSAM vibodhanArthamiti // 1038 // have upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che gAthArtha-meM A upadezanA pado maMda mati jIvonA bodha mATe siddhAMtamAMthI uddharIne saMkSepathI ahIM kahyAM che. TIkArtha-saMkSepathI sAmAnya kathanathI. maMdamati jIvo-maMda eTale saMzaya-anadhyavasAya-viparyAsathI vyAkuLa. mati eTale arthane samajI zakavAnI zakti. jemanI arthane samajavAnI zakti saMzaya-anadhyavasAyaviparyAsathI vyAkuLa che te jIvo maMda mati che. rIne-marA rIne. (1038 siddhastAvadayaM granthaH paraM kena racita ityasyAM jijJAsAyAM granthakAra eva kRtajJatAgI svanAmAGkAmimAM gAthAmAha jAiNimayahariyAe, raitA ete u dhammaputteNa / haribhadAyarieNaM, bhavavirahaM icchamANeNaM // 1039 // yAkinImahattarAyA-yAkinInAmikAyAH zrutazIlajaladhivelAyAH pravarttinyAH, racitAni dRbdhAnyetAni tvetAni punarupadezapadAni, 'dharmaputreNa' dharma pratItya nandanena tadantaraGgadharmazarIraniSpAdakatvAt tasyAH / kenetyAha-haribhadrAcAryeNa-yaH kila zrIcitrakUTAcalacUlAnivAsI prathamaparyAya eva sphuTapaThitASTavyAkaraNaH sarvadarzanAnuyAyitarkakarkazamatirataevamatimatAmagragaNyaH pratijJAtaparapaThitagranthAnavabodhetacchiSyabhAvaH, AvazyakaniyuktiparAvarttanApravRttayAkinImahattarAzrayasamIpagamanopalabdha cakkidugaM haripaNagaM'-ityAdigAthAsUtraH, nijanipuNohApohayoge'pi kathamapi svayamanupalabdhatadarthaH, tadavagamAyamahattaropadezAt zrIjinabhadrAcAryapAdamUlamupasarpannantarA jinabimbAvalokanasamutpannAnutpannapUrvabahalapramodavazAt samuccarita- 'vapureva tavAcaSTe'ityAdizlokaH, sUrisamIpopagatAvadAtapravrajyojyAyasIsvasamayaparasamaya-kuzalatAmavApya mahatpravacanavAtsalyamavalambamAnazcaturdazaprakaraNazatAnicakAra, tenaharibhadranAmnA''cAryeNa kIdRzenetyAha- 'bhavaviraha' saMsAroparamamicchatAbhilaSatA // 1039 // // iti samApteyaM sukhasambodhanI nAmopadezapadavRttiH // Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 527. - upadezapada : bhAga-2 A graMtha pUrNa thayo. paNa A graMtha koNe racyo che evI jijJAsA thatAM graMthakAra ja kRtajJatAthI garbhita ane svanAmarUpa cihnavALI A gAthAne kahe che gAthArtha-yAkinI mahattarAnA dharmaputra ane bhavavirahane icchatA haribhadra AcArya A upadezapado racyAM che. TIkArtha-pAkinI mahattarAnA dharmaputra-zrutazIlarUpa samudranI maryAdA samAna yAkinI nAmanA pravartinInA dharmanI apekSAe putra. kAraNa ke aMtaraMgadharmarUpa zarIrane utpanna karanAra yAkinI nAmanA sAdhvIjI che. bhavavirahane saMsAranA virAmane, saMsAranA aMtane. haribhadra AcAryo-haribhadrano zrI citrakUTa parvatanI upara nivAsa hato. temaNe prathamaparyAyamAM ja (= bAlyavayamAM ja) ATha vyAkaraNono spaSTa (=paripakva) abhyAsa karyo hato. sarvadarzanone anusaratA tarkothI tIkSNa mativALA hatA, ethI matimAna puruSomAM mukhya hatA. bIjAe kahelA (=racelA) graMthane huM na samajI zake to teno ziSya bane tevI pratijJA temaNe karI hatI. ekavAra te Avazyaka niryuktinuM parAvartana kahI rahelA sAdhvIjI zrI yAkinI mahattarAnA upAzrayanI pAsethI jaI rahyA hatA tyAre temaNe vidui haripa' ityAdi gAthAsUtra sAMbhaLyuM. jAte nipuNa tarka-vitarka karavA chatAM koipaNa rIte pote teno artha samajI zakyA nahi. tenA arthane jANavA mATe yAkinI mahattarAnA upadezathI zrIjinabhadra AcAryanI pAse gayA. zrIjinabhadra AcAryanI pAse jaI rahyA hatA tyAre rastAmAM jinabiMbanA darzanathI pUrve kyAreya utpanna na thayo hoya tevo atizaya pramoda thayo. ethI temaNe vapurava tavAvaSe ityAdi zlokanuM uccAraNa karyuM, arthAt vapuva ityAdi zlokathI bhagavAnanI stuti karI. sUrinI pAse AvIne pavitra pravrajyAno svIkAra karyo. svAra darzana saMbaMdhI ghaNI kuzaLatAne pAmIne atizaya pravacana vAtsalyane dhAraNa karatA temaNe caudaso prakaraNo racyA. AvA zrIharibhadrasUirie A graMtha racyo che. (1039) kSamAlImo'tyantaM ggntltungkmhimaa| dadhAnaH zailI ca sthitimatizuciM sAdhurucitAm / bRhadgaccho'tucchocchalitazubhasattvaH samabhavat / suvaMzacchAyAvyaH sphuTamudayanAmA naga iva // 1 // tatrodiyAya tamasAmavasAyaheturnistArakadyutibharo bhuvanaprakAzaH / zrIsarvadeva iti sAdhupatinamasyapAdo navArka iva sannatamInaketuH // 2 // tatazca zrIyazobhadranemicandrAdayo'bhavan / aSTAvAzAgajAkArAH sUrayastuGgaceSTitAH // 3 // ajani vinayacandrAdhyApako dhyAnayogAd / vidhutavividhabAdhAdhAyidhyAndhyapradhAnaH / muniguNamaNivArddhiH zuddhaziSyopalabdhiH / satatasamayacaryAvarjitAryAzayazca // 4 // prAyastatsarvasantAnabhaktimAnmuninAyakaH / abhUt zrImunicandrAkhyastenaiSA vivRtiH kRtA // 5 // Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 upadezapada : bhAga-2 prakRtA zrInAgapure samarthitA'NahillapATake nagare / abdhimunirudrasaMkhye (1174) vahamAne vikrame varSe // 6 // dRSTvA zaktyA sunipuNatathArUpabodhAdRte vA / yaccAbhogAbhavanavazato hInamAtrAdhikaM vA / kiJcit kasmiMzcidapi ca pade dRbdhamuttArya dhIrastanme dharmaM ghaTayitumanAH zodhayecchAstrametat // 7 // sAhAyyamatra paramaM kRtaM vineyena raamcndrenn| gaNinA, lekhanasaMzodhanAdikaM zeSaziSyaizca // 8 // vipreNa kezavenaiSA prAgAdarza nivezitA / atyantamupayuktena zuddhayazuddhI vijAnatA // 9 // granthAna0 14500 sUtrasaMyuktopadezapadavRttizokamAnena pratyakSaragaNanayA // 10 // zrIH // TIkAkAranI prazasti kSamAmAM atizaya lIna thayela, gagana tala sudhI phelAyelA zreSTha asAdhAraNa mahimAvALo, atizaya pavitra ane sAdhuone priya evI cAritramaryAdAne dhAraNa karato, jemAM ghaNo zubha sattva uchaLyo che tevo, sukuLanI chAyAthI samRddha ane udayAcala parvata jevo pragaTa mahAna gaccha hato. (1) te vizALa gacchamAM (ajJAnarUpI aMdhakAranA nAzanuM kAraNa, (saMsArasAgarathI) tAranAra tejano samUha, vizvane prakAzita karanAra, jenA caraNo namaskAra karavA yogya che, jANe navo sUrya hoya tevA ane jemane kAmadeva sArI rIte namyo che tevA zrIsarvadeva nAmanA munipati (=sAdhusamudAyanA nAyaka) utpanna thayA. (2) temanAthI ucca anuSThAnavALA zrIyazobhadrasUri ane zrInemicaMdra vagere diggaja jevA ATha AcAryo thayAM. (3) dhyAnayogathI jemaNe vividha pIDA karanAra buddhinA aMdhApAvALI prakRtino nAza karyo che, muniguNarUpa maNinA sAgara, jemane zuddhaziSyo prApta thayA che, satata zAstrAnusAra karAtI carcAthI jemaNe satparuSonA cittane AkarSI lIdhuM che tevA vinayacaMdra nAmanA upAdhyAya thayA. (4) temanI paraMparAmAM thayelA lagabhaga sarva sAdhuo pratye bhaktivALA zrImunicaMdra nAmanA muninAyaka thayA. temaNe A TIkA racI che. (5) A TIkA zrInAgapuramAM zarU karI ane aNahilla pATaNanagaramAM vikrama saMvat 1174mAM pUrNa karI. (6) zaktithI joIne tevA prakAranA sunipuNa bodhanA abhAvathI ke anupayogathI koipaNa padamAM kaMIka hIna-adhika mAtrAnI racanA karI hoya tene dUra karIne mArA upara upakAra karavAnA manavALA buddhimAna 1. ahIM gacchane udayAcala parvatanI upamA ApI che. AthI A zloka carthaka che. udayAcala parvatanA pakSamAM teno artha A pramANe che. pRthvI upara daDha joDAyela, gaganatala sudhI UMco, asAdhAraNa mahimAvALo, atipavitra ane sapuruSone priya evI parvatanI maryAdAne dhAraNa karato, jenI ghaNI zubha vidyamAnatA uchaLI che, arthAt je ghaNo prasiddha thayo che, ane sArAM vAMsavRkSonI chAyAthI samRddha evo pragaTa udayAcala parvata hato. 2. A zloka paNa carthaka che. sUryanA pakSamAM teno artha A pramANe che-te udayAcala parvata upara aMdhakAranA nAzanuM kAraNa, tAranAra tejano samUha, vizvane prakAzita pharanAra, (loka sUryane name che e dRSTie) jenA caraNo namaskAra karavA lAyaka che, jene kAmadeva sArI rIte namyo che, te sUrya udaya pAmyo. Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada : bhAga-2 529 puruSe A zAstrane zuddha karavuM. (7) ahIM ziSya zrIrAmacaMdra gaNIe ghaNI sahAya karI che. tathA anya ziSyoe lekhana-saMzodhana Adi karyuM che. (8) zuddhi-azuddhine vizeSathI jANanArA kezava brAhmaNe atyaMta upayogavALA banIne A TIkAnI sarvaprathama nakala karI che. (9) dareka akSaranI gaNanAthI A graMthanuM pramANa sUtra sahita upadeza padanI TIkAnA 14500 (caudahajAra pAMcaso) zloka che. bhAvAnuvAdakAranI prazasti sugRhIta nAmadheya pa.pU. AcAryadeva zrIharibhadrasUri viracita ane samartha sAhitya sarjaka 5.pU. AcAryadeva zrImunicaMdra viracita TIkA sahita upadezapada graMthano siddhAMta mahodadhi sva. pa.pU. AcAryadeva zrI premasUrIzvarajI mahArAjanA paTTAlaMkAra parama gItArtha sva. pa. pU. AcAryadeva zrIharasUrIzvarajI mahArAjanA paTTAlaMkAra vardhamAna taponidhi 5. pU. AcAryadeva zrIlalitazekharasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya paMcasUtra, paMcavastuka, paMcAzaka, dharmabiMdu, yogabiMdu, zrAddhadinakRtya, vItarAga stotra, zIlopadezamAlA, aSTaka prakaraNa, yogadaSTi samuccaya, zrAvakadharmavidhi prakaraNa, gurutattvavinizcaya, upadezamalA (puSpamAlA), prazamarati, navapada prakaraNa Adi aneka graMthonA bhAvAnuvAda karanArA AcArya zrIrAjazekharasUrie vistAravALI kathAo sivAya karelA gujarAtI bhAvAnuvAda sahita bIjo bhAga pUrNa thayo. iti-prakaraNacaturdazazatIsamuttuGgaprAsAdaparamparAsUtraNaikasUtradhArairagAdhasaMsAravAri dhinimajjajantujAtasamuddharaNapradhAnadharmapravahaNapravartanakarNadhArairbhagavattIrthakarapravacanAvitathatattvaprabodhaprabhUtaprajJAprakAzatiraskRtasamastatIrthikacakra pravAdapracAraiHprastutaniratizayasyAdvAdavicAraiHzrImad-haribhadrasUribhiH praNItaH anekaprakaraNakulakaTIkAdigranthanirmAta pUjyazrImunicandrasUriviracitasukhasambodhanI vRttiyutaH zrIupadezapadamahAgranthaH / prAraMbha samaya * prAraMbha sthaLa vi. saM.-2057 bhAdaravA vada-6 ratnatrayI ArAdhanA haoNla, caMdAvarakara lena, samApti samaya borIvala vi. saM.-2058 caitra vada-12 samApti sthaLa jaina amarazALA, TekarI, khaMbhAta (gujarAta) Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa pugala parAvartanuM svarUpa pugala parAvartanA dravya, kSetra, kAla ane bhAva ema cAra bheda che. te darekanA bAdara ane sUkSma ema be be bheda che. eTale ke bAdara dravya, pudgala parAvarta, sUkSma dravya pudgala parAvarta, bAdara kSetra pula parAvarta, sUkSma kSetra pudgala parAvarta, bAdara kALa pudgala parAvarta, sUkSma kALa pudgala parAvarta, bAdara bhAva pudgala parAvarta, sUkSma bhAva pudgala parAvarta. (1) bAdara dravya pudgala parAvartana eka jIva jagatamAM rahelA sarva pudgalone jeTalA kALamAM audArika, vaikriya, tejasa, kArmaNa, bhASA, zvAsocchavAsa ane mana e sAta vargaNA rUpe grahaNa karIne mUke teTalo kALa eka bAdara dravya pugala parAvarta che. AmAM pahelAM audArika rUpe laIne ke pachI vaikriya rUpe laIne mUke evo krama nathI. (2) sUkSma dravya pugala parAvartana eka jIva jagatamAM rahelA sarva pudgalone prathama dArika rUpe laIne mUke, pachI vaikriya rUpe laIne mUke, pachI tejasa rUpe laIne mUke, ema kramazaH sAte vargaNA rUpe laIne mUke teTalo kALa sUkSma dravya pugala parAvarta che. (AmAM sarva pugalone jyAM sudhI audArika rUpe laIne na mUke e daramyAna vacce vacce vaikriya, tejasa Adi rUpe laIne mUke to te na gaNAya.) TUMkamAM sarva pudgalone krama vinA audArikAdi vargaNA rUpe laIne mUke to bAdara dravya pudgala parAvarta ane kramazaH laIne mUke to sUkSma dravya pugala parAvarta (Ama anya sthaLe paNa jANavuM). (3) bAdara kSetra pudgala parAvarta- eka jIva lokAkAzanA sarva pradezone krama vinA maraNa karIne sparze temAM jeTalo kALa thAya teTalo kALa bAdara kSetra pudagala parAvarta che. (4) sUthama kSetra pula parAvarta- eka jIva lokAkAzanA sarva pradezone kramazaH maraNa karIne sparze temAM jeTalo kALa thAya teTalo kALa sUkSma kSetra pula parAvarta che. (5) bAdara kALa pudgala parAvarta- eka jIva utsarpiNI tathA avasarpiNI rUpa kALacakranA sarva samayone krama vinA maraNa karIne sparze temAM jeTalo kALa thAya teTalo kALa bAMdara kALa pula parAvarta che. (6) sUkSma kALa pugala parAvarta- eka jIva utsarpiNI tathA avasarpiNI rUpa kALacakranA sarva samayone kramazaH maraNa karIne sparze temAM jeTalo kALa thAya teTalo kALa sUkSma kALa pudgala parAvarta che. (7) bAdara bhAva pula parAvarta- eka jIva rasabaMdhanA sarva adhyavasAya sthAnone krama vinA maraNa karIne sparze temAM jeTalo kALa thAya teTalo kALa bAdara bhAva pudgala parAvarta che. (8) sUma bhAva pudgala parAvarta- eka jIva rasabaMdhanA sarva adhyavasAya sthAnone kramazaH maraNa karIne sparze temAM jeTalo kALa thAya teTalo kALa sUkSma bhAva pudgala parAvarta che. A ATha prakAranA pudgala parAvartAmAMthI A graMthamAM sukSma kSetra pudagala parAvarta vivakSita che. dareka jIve A saMsAramAM AvA anaMta pugala parAvarto pasAra karyA che. ane jyAM sudhI mokSa nahIM pAme tyAM sudhI bhaviSyamAM paNa AvA pudgala parAvarto pasAra karaze. ' - A graMthamAM aneka sthaLe caramAvarta ane acaramAvarta zabdano prayoga thayo che. carama chello. Avartakapugala parAvarta. saMsAramAM paribhramaNa karavAno chello pudgala parAvarta te caramAvarta kahevAya che. carama pudgala parAvarta sivAyanA pudgala parAvarte te acaramAvarta kahevAya che. saMkSepamAM pudgala parAvartanuM svarUpa A pramANe che- asaMkhyavarSa=1 palyopama. 10 koDakoDI palyopama=1 sAgaropama. 10 koDAkoDI sAgaropama =1 utsarpiNI ke 1 avasarpiNI. 20 koDAkoDI sAgaropama (1 utsarpiNI + 1 avasarpiNI)=1 kALacakra. AvA anaMta kALacakra=eka pugala parAvarta thAya. Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAMtamarmajJa pUjyapAda AcAryadeva zrImad vitha rAjazekharasUrIzvarajI mahArAja Adi dvArA lekhita-saMpAdita-anuvAdita prApya pustako saMpUrNa TIkAnA bhAvAnuvAdavALA pustako * paMcasUtra Atmaprabodha aSTaka prakaraNa * zrAddhavidhi prakaraNa prazamarati prakaraNa * yogabiMdu * pAMDava caritra | yogadaSTi samuccaya zrAvaka dharmavidhi prakaraNa pratimAzataka zrAddhadinakRtyA paMcavastuka bhAga-1-2 upadezamAlA (puSpamAlA) upadezapada | vItarAga stotra | bhavabhAvanA bhAga-1-2| bhAga-1-2 | gujarAtI vivecanavALA pustako * prabhubhakti * citta prasannatAnI jaDIbuTTIo | AdhyAtmika pragatinAM * zrAvakanA bAravrato svAdhIna rakSA pAMca pagathiyAM. * jevI daSTi tevI sRSTi parAdhIna upekSA bhAvanA bhava nAzinI prabhu tapa karIe bhavajala tarIe (bAra bhAvanA) (bAra prakAranA tapa upara * eka zabda auSadha kare, * AhAra zuddhithI AtmazuddhiI vistArathI vivecana) eka zabda kare ghAvA abhyAsI vargane upayogI pustako * siddhahema zabdAnuzAsana * vItarAga stotra (anvaya * prazamarati prakaraNa(madhyamavRtti bhAga-1-2-3) | | sahita zabdArtha-bhAvArtha) || anvaya sahita tattvArthAdhigama sUtra (mahesANA | jJAnasAra (anvaya sahita zabdArtha-bhAvArtha pAThazALA dvArA prakAzita) zabdArtha-bhAvArtha) * saMskRta zabda rUpAvalI tattvArthAdhigama sUtra (pokeTa buka) * vItarAga stotra (anvaya | aSTaka prakaraNa. * saMskRta dhAtu rUpAvalIsahita zabdArtha-TIkArtha) | (anvaya sahita zabdArtha-bhAvArtha)| kRdantAvalI. sUtronA anuvAdavALA pustako zrI arihaMtA ArAdhaka TrasTanA AgAmI prakAzano * caityavaMdana mahAbhASya * zrAvaka prajJapti saTIka bhAvAnuvAda * yati lakSaNa samuccaya * AcAra pradipa saTIka bhAvAnuvAda hIra prazna saMskRta prAkRta prata pustako * aSTAdaza sahasrazIlAGgagrantha sirisirivAlakahA * zrAddhadinakRtya. Atmaprabodha I : prAptisthAna : zrI arihaMta ArAdhaka TrasTa C/o. hindustAna mIla sTorsa, 481, ganI epArTamenTa, ratana TokIjha sAme, muMbaI-AgrA roDa, bhivaMDI-421305. phona : (02522) 232266, 233814 'bharata grAphiksa'-amadAvAda. phona : (mo) 9925020106, (079) 22134176.