Book Title: Samarsinh
Author(s): Gyansundar
Publisher: Jain Aetihasik Gyanbhandar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/035229/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | \IN-7) . jaina graMthamALA - dAdAsAheba, bhAvanagara, PetheAe-220 : PB KO 300484s. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI jama aitihAsika jJAna saroja saMkhyA , E MA kI zrI ratnaprabhasUripAdapadmabhyo namaH zrImadupakeza gacchAcArya zrI siddhasUri ke upadeza se zatruJjaya tIrtha ke paMdrahavA~ uddhAra ko karAnevAle zreSThIgotrIya tilaMgadezakA svAmI dharmavIra smrsiNh| le khaka, muni zrI jJAnasundarajI mahArAja dravya-sahAyakazrI saMgha-lunAvA (mAravAr3a). [jJAnakhAte ke cande se ] prakAzaka, zrI jaina aitihAsika jJAna-bhaMDAra, jodhapura (rAjapUtAnA) kI prati 400 ] sarva hakka svAdhIna. [ vikrama saM. 1987 mUlya / / ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakabhI jaina aitihAsika jJAna-bhaMDAra, jodhapura (mAravAr3a) Can be had of JAIN ETIHASIK GYAN BHANDAR JODHPUR. (Rajputana) 20 . .........................." ___ mudraka--zAha gulAbacaMda lallubhAI dhI AnaMda prinTiMga presa. bhAvanagara-( kAThiyAvAr3a ). vya sahAyaka-- zrI saMgha-- lunAvA ( mAravAr3a ). [jJAnakhAte ke cande se ] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EFFE seuseuseuseuseuseuseuseuseuseuseuseuseuseu Alllllllllllllllll prAtaHsmaraNIya paramayogI nispRhI, guruvarya muni zrI ratnavijayajI mahArAja / B andar Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D samara aDEO: a - --- - - -- na - - - - - - zraddheya, paramayogI, zAntamUrti, nispRhI, ... sadgata guruvarya zrIratnavijayajI mahArAja Apane mujha bhramita ko sadmArga batAkara unnata pathakA pathika banAyA . zrApa hI kI pavitra sevAmeM merI yaha nagaNya kRti bhakti, Adara aura zraddhApUrvaka samarpita hai| - - Wioswou - - - - - - - - - - - - - - - - anucara, muni jJAnasundara. - -- - emama - - deated - - - - - - - - --- -- - - - --.. - - - - - - - -- - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha ... kaMtAra cora sAvaya samuddadAriddarogariuruddA muzcaMti aviggheNaM je settujaM dharati maNe DESE=== SESEZES ZSEBESSSSSSSS zrInAbhimUno ! jina sArvabhauma vRSadhvaja tvamataye mamehA SaDjIvarakSApara dehi devI bharSitaM svaM padamAzuvIra he zrI nAbhirAdhA ke putra jinoM ke cakravarti vRSadhvaja zrI vRSabha ! Apako namaskAra karane kI merI icchA hai / SaTakAya ke jIvoM kI rakSA meM tatpara vIramahAvIra ! bhApa apanA devoM se parcita pada (mokSa) mujhe diijiye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa ma ra siM ha* tIrthAdhirAja zrI zatraMjaya giri. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - isa graMthake lekhaka Sher sAhityasevI-itihAsapremI-munivaryazrI jJAnasundarajI mahArAja. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | lekhaka kA saMkSipta paricaya / vAcakavRnda ! prAtaHsmaraNIya pUjyapAda itihAsavettA muni zrI jJAnasundarajI mahArAja kA janma upakeza vaMza ke zreSThi gotrIya vaidya muhattA gharAne meM mAravAr3a prAntArmata vIsalapura grAma meM zrI navalamalajI kI bhAryA kI kUkha se vi. saM. 1937 ke Azvina zuklA 10 (vijayAdazamI) ko huaa| Apa kA nAma 'gayavara, candra' rakhA gayA thaa| bAlyakAla meM samucita zikSA prAptakara Apane vyApArika kSetra meM praveza kiyA / saM0 1954 meM ApakA vivAha huA thA / dezATana meM Apane aneka anubhava prAptakara sAdhusaMgata se bhara javAnI meM sAMsArika moha ko tyAga saM0 1963 meM sthAnakavAsI sampradAya meM dIkSA lii| sAdhu hokara Apa jJAna, dhyAna ra tapasyA meM lIna hue| Apane jijJAsuvRtti se sUtroM kA adhyayana kiyA jisake phalasvarUpa Apane nispRha yogIrAja ratnavijayajI ke pAsa prosiyAM tIpara saM0 1972 kI mauna ekAdazI ko saMvegI AmnAya meM dIkSA lI / Apa kA vyAkhyAna bahuta prabhAvotpAdaka hotA hai ataH thor3e hI samaya meM Apa lokapriya ho gaye / munizrI parama puruSArthI haiM, Apa kA prema jJAna ke prati atyadhika hai| kaThina parizrama se Apane saikar3oM pustakeM likhI haiM jinameM zIghrabodha ke 25 bhAga aura * jaina jAti mahodaya ' nAmaka vizAla graMtha vizeSa ullekhanIya haiN| Apa ke caturmAsa prAyaH bar3e bar3e nagaroM meM huA karate haiN| samAja sudhArako bhI Apa Avazyaka aura dhArmika pravRti ke liye anivArya samajhate haiM / Apake sadopadeza se kaI saMsthAeM sthApita huI haiM jinase jaina sAhitya kI aura mAravAr3a ke yuvakoM kI vizeSa jAgRti huI hai / pAlI, luNAvA, sAdar3I, bIlAr3A, pIpAr3a, phalodhI, nAgaura, lohAvaTa, jhagaDiyA, sUrata, jodhapura, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tivarI, choTI sAdar3I, gaMgApura, ajamera, bIkAnera, kAlU aura sojata meM cAturmAsa karake muni mahArAjane janatA kA asIma upakAra kiyA hai| munizrI rAtadina sAhityapracAra, dharmapracAra aura samAjasudhAra kA prayatna karate rahate haiM / ApakI aitihAsika viSaya meM kitanI ruci hai yaha Apako isa pustaka ke par3hane se hI patA cala jaavegaa| mujhe pichale do varSoM se munizrI se kAphI samparka rahA hai isa arse meM maiMne aise aise anupama guNa ApazrI meM dekhe haiM jinakA vistRta varNana isa saMkSipta paricaya meM maiM nahIM kara sktaa| . . . hameM isa bAta kA vizeSa gaurava hai ki aise mahApuruSa kA janma hamAre marudhara prAntaM meM huA hai| hamArI yaha hArdika abhyarthanA hai ki sadA isI prakAra ApazrI dvArA hamArI samAja kA nirantara upakAra hotA rahe / Apake divya sandeza se marusthala pUrNatayA aAbhArI hai| hama bhUle bhaTake azikSita jJAna. meM pichar3e hue marudharavAsiyoM ke liya Apa pathapradarzaka evaM sarvasva pradIpa gRha haiM / [harigItikA chaMda ] muni jJAna ke upakAra kA, AbhAra hama para hai mahA / anubhava rahI kara AtmA, pUrA nahIM jAtA kahA / sAhitya ke paravAra se, hai lAbha anupama ho rahA / ___ isa deza marudhara meM 'vinodI jJAna kA dariyA bahA // tA.. 145-31 TIcarsa Treniza skUla, jodhapura bhavadIya-caraNakiMkara zrInAtha modI " vizArada ". nirIkSaka. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa mara muni zrI guNasundarajI mahArAja, Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA yadi yaha kahA jAya to atyukti na hogI ki sAhitya hI 1408 samAja kA cakSu hai / sAhitya meM bhI aitihAsika viSaya kA vizeSa sthAna hai / atIta dvArA bhaviSya dikhAnA hI isakA mukhya kAma hai / saMsAra kA pratyeka samAja apane bhaviSya ko ujjavala aura ucca banAne ke liye ciMtAtura hI nahIM varan utsAhapUrvaka tatsambandhI udyoga karane meM bhI saMlagna hai / sAhitya vRddhi ke uddezya se hI maiM yaha choTA sA graMtha Apa sajjanoM ke samakSa upasthita karane kA sAhasa karatA hU~ / jaba se zatruMjaya giri kA kara samvandhI pichalA Andolana zuru huA sAre saMsAra kA dhyAna isa pavitra tIrthAdhirAja kI ora sahaja hI meM AkarSita ho gayA hai / bhArata se bahuta dUra baiThe jainetara videzI vidvAnoM ko bhI isa girirAja kI mahattA jAnane ke viSaya meM abhiruci utpanna huI haiN| vaise to pratyeka jainI aura adhikAMza bhAratIya vidvAna isa tIrthAdhirAja kI mahattA se paricita hai hI paraMtu hindI bhASA-bhASI saMsAra meM bhI isa viSaya para do varSa ke arse taka khAsI halacala macatI rahI / sAmayika patra patrikAoM meM bhI tIrthAdhirAja ke sambandha meM kaI lekha Adi prakAzita hue / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdI saMsAra kI isa ora ruci dekhakara hI maiMne zatrujaya tIrtha ke paMdrahaveM uddhAraka svanAma-dhanya sAhasI samarasiMha kA anukaraNIya jIvana vRtAnta pAThakoM ke samakSa rakhane kA prayatna kiyA hai| samarasiMha ko hue lagabhaga 600 varSa vyatIta ho cuke haiM parantu Adhunika pAThazAlAoM Adi meM par3hAI jAnevAlI pustakoM meM jo aitihAsika kahI jAtI haiM aise bhArata-bhUSaNa nararatnoM kA nAma taka nahIM hai / isa taraha ke bhArata hitaiSI na mAlUma aura kitane vyakti isa pichale aitihAsika yuga meM ho cuke haiM jinase Aja adhikA~za bhAratIya vidvAna aparicita hI haiN| pustaka par3hane se Apa ko bhalI bhAMti mAlUma hogA ki dharmavIra zrImAn samarasiMhane zrIzatrujaya mahAtIrtha ke uddhAra karavAne meM kisa prakAra kI dilacaspI aise viSama kAla meM lI thii| kyoM ki yoM to jagadvikhyAta zatrujaya tIrthAdhirAja ke uddhAra karAnevAle to ina ke pahale bhI cakravartI mahArAja bharata tathA sagara aura pAMDavoM jaise vIra parAkramI Adi kaI mahApuruSa ho cuke the parantu jisa samaya dharmadrohI yavana saikar3o tIrtha, hajAroM mandira aura lAkhoM mUrtiyoM ko duSTatApUrvaka naSTa bhraSTa kara rahe the usa duHkhada samaya meM cAroM ora pratikUla vAtAvaraNa ke hote hue bhI apane bauddhika bala aura kArya kauzala se isa mahAn tIrtha ke kArya ko Adi se anta taka saphalatApUrvaka sampAdana karane kA zreya to hamAre caritranAyaka ko hI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha mahAn pratiSTA guru-cakravartI upakezagacchAcArya zrI siddhasUri kI adhyakSatA meM huI thI aura isakA saba varNana inake suyogya labdhapratiSTha ziSyaratna kakkasUrine apanI najaroM se dekhA huA ' nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha' nAmaka graMtha meM likhA hai jo pratiSTA ke nikaTa samaya meM arthAt vi. saM. 1383 meM grathita huA thaa| ataH sAhasI samarasiMha kI jIvanI pUrNarUpa se aitihAsika hone meM kisI taraha ke saMdeha ko sthAna nahIM mila sakatA / _isake atirikta nivRti gacchAcArya zrI AmradevasUri bhI isa pratiSThA ke samaya sAdhu samudAya meM sammilita the| inhoMne pratiSTA ke pazcAt turanta hI arthAt vi. saM. 1371 meM prastuta pratiSTA kA saMkSipta vivaraNa 'samarA rAsa' nAmaka gurjara bhASA meM likhA jo sAdhu samarasiMha kI jIvanI para aura bhI vizeSa prakAza DAlatA hai| uparyukta donoM aitihAsika granthoM tathA upakezagaccha caritra jo vi. saM. 1383 meM prastuta upakezagacchAcArya kakasUri kA banAyA huA hai, evaM upakezagaccha paTTAvalI aura kaI zilAlekhoM kI sahAyatA se yaha ' samarasiMha ' nAmaka graMtha hindI bhASA meM saMkalita kiyA gayA hai| cUMki samarasiMha kA gharAnA zuru se hI upakeza gacchopAsaka hai isa kAraNa se samarasiMha kI jIvanI ke sAtha upakezagaccha kA paricaya bhI saMkSiptatayA saMkalita kara diyA gayA hai| upakezagacchAcAryoM ke atirikta jo anyAnya gacchoM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke AcArya bhI pratiSTA ke samaya upasthita the unake nAma tathA aitihAsika kAla kA bhI ullekha kara diyA gayA hai aura aMta meM samarasiMha ke vaMzajoM kA bhI prApya varNana isa graMtha meM jor3A gayA hai / isa aitihAsika graMtha ko likhane kA hetu prakaTa kara maiM isa bhUmikA ko samApta karatA huuN| jainazvetAmbara kAnphransa baMbaI ke mukhapatra 'jaina yuga' ke prathama varSa ke aMka saMkhyA 3, 5, 7 aura 8 meM sAkSara zrIyut lAlacaMda bhagavAnadAsa gAMdhI bar3audAnivAsI kA 'tilaMga deza kA svAmI samarasiMha' zIrSaka dhArApravAha lekha prakAzita huA thA jisa ko par3hane se merI ruci isa ora bar3hI aura merI icchA huI ki yaha lekha jyoM kA tyoM gujarAto se hindIbhASA meM anuvAdita kara hindIbhASA-bhASiyoM ke samakSa upasthita kiyA jAya jisase hindI saMsAra ko suvidhA ho tathA mAravAr3a ke aitihAsika puruSoM kA caritra prakAza meM Ave / mujhe itane para hI saMtoSa nahIM thA, maiM isa khoja meM thA ki yadi samarasiMha kI jIvanI para prakAza DAlane vAle mUla graMtha prApta ho jAveM to uttama ho| idhara saMyoga bhI zubha mila gayA / pATaNa ke bhaMDAra se 'nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha' nAmaka graMtha prApta huA jise sAkSara harSacanda bhagavAnadAsa ahamadAbAdavAloMne mUla gujarAtI anuvAda sahita prakAzita karAyA hai| sAtha meM Upara likhI huI sAmagrI bhI mila gaI jisa se prastuta graMtha ko likhane meM mujhe vizeSa suvidhA huii| ataH maiM bar3audAnivAsI gAMdhIjI kA mAmAra mAnatA hU~ itanA hI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM varan yadi isa graMtha ko lAlacaMda bhagavAnadAsa ke lekha kA svataMtra anuvAda kahA jAya to bhI koI atizayokti nahIM hogI / vihAra meM prUpha samayAnukUla na milane ke kAraNa tathA dRSTidoSa ke kAraNa kaI azuddhiyeM prayatna karate hue bhI rahajAnA bahuta kucha sambhava hai ataeva sujJa samAlocakoM se prArthanA hai ki mujhe sUcita kareM tAki Age kI AvRtti meM saba bhUleM sudhAralI jA~ya / yadi koI aura vidvAn isa sambandha meM lekhanI uThAtA to isase bhI acchA likha sakatA parantu dUsaroM kI isa ora lekhanI uThatI huI na dekha kara hI maiMne isa ora yaha prayAsa karane kA sAhasa kiyA hai / kisI kavine ThIka hI kahA hai "mati ati ochi U~ci ruci AchI cahiya mI jaga jurai na chAchI " jodhapura 14 maI 1931 } lekhaka: : muni jJAnasundara samarasiMha kI jIvanI ke jisa kA meM dUsarI --lekhaka. noTa - isa grantha ke samApta hote hote mujhe saMmbaMdha meM aura bhI adhika sAmagrI prApta huI hai AvRtti meM hI upayoga kara sakU~gA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA --**--- viSaya pRSTa viSaya pRSTa lekhakakA paricaya vi. saM. 1366 kA zajaya para hamalA 24 prastAvanA ...1 | uddhAra kA prayatna 24 viSayAnukramaNikA dUsarA adhyAya. citra sUcI kAparar3A tIrtha ke liye apIla | zreSTi gotra aura samarasiMha 28 bhArata kI dazA pahalA adhyAya. mahAvIra bhagavAn kA zAsana zatrujaya tIrtha sAmyatA kA pracAra maMgalAcaraNa AcArya svayaMprabhasUri zatrujaya mahAtmya prAcArya ratnaprabhasUri aura marubhUmi 33 zatrujaya tIrtha kI prAcInatA upakezanagara meM Agamana 33 zatrujaya tIrtha ke uddhAraka mahAjana vaMza banAma upakeza vaMza 34 jAvar3azAha kA uddhAra mahAjana vaMza ke mukhya 18 gotra 35 zilAditya rAjA kA uddhAra siddharAja jayasiMha kA uddhAra zuddhi kA pracAra 10 mahArAjA kumArapAla kI yAtrA 12 upakezapura aura mahAvIra jinAlaya 38 vAhar3adeva maMtrI kA uddhAra 13 aSTAdaza gotroM meM zreSThi gotra bhaizA zAha kA saMgha vaidya muhattA gotra vastupAla aura tejapAla kA saMgha 14 vesaTa zreSThi pUnAzAha kA saMgha kirATakUpa nagara peyar3azAha kA saMgha 15 | paramAra jaitrasiMha ko vesaTa kA upadeza 45 netasI kA saMgha 20 varadeva / gujarAta prAnta meM yavanoM ke atyAcAra 23 / jinadeva aura AcArya kabasUri 52 www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pRSTa viSaya nAgendra aura sallakSaNa AcArya devaguptasUri palhanapura devaRddhi zramaNa aAjar3azAha aura gosala somAzAha AzAdhara aura devaguptasUri upakezagacchake munigaNa saMghapati dezalazAha AcArya kakkasUri sahajapAla aura devagiripati rAmadeva 69 AcArya siddhasUri samarasiMha aura pATaNa jambU nAga muni caritanAyaka kA vaMza vRkSa 73 | padmaprabha aura AcArya hemacandrasUri 101 AcArya kakkasUri-DIDavAnA 104 tRtIya adhyAya. prAcArya hemacandrasUri 106 upakezagaccha kA saMkSipta paricaya 74 yogazAstra aura usakI AlocanA 107 pArzvanAtha bhagavAn AcArya kakasUri aura hemacandrasUri 110 113 zubhadatta gaNadhara tathA anya paTTadhara AcArya devaguptasUri 75 AcArya svayaMprabhasUri AcArya siddhasUri 114 AcArya ratnaprabhasUri upakezapura para yavanoM dvArA AkramaNa 114 AcArya yakSadevasUri vIrabhadra kI vijaya 115 AcArya kakasUri devacandra aura candraprabha kAvya 116 prAcArya devaguptatri zrAcArya kakkasUri evaM devaguptasUri 118 prAcArya siddhasUri zatrujayatIrtha ke paMdrahave uddhAraka ke AcArya kakasUri guruvarya AcArya zrI siddhasUri 118 prAcArya siddhasUri aura zilAditya avaziSTa saMkhyA 1 AcArya yakSadevasUri upakezagacchacaritrAntargata AcAryoM AcArya devaguptasUri kI zubha nAmAvalI 120 prAcArya yakSadevasUri | avaziSTa saMkhyA 2 kRSNarSi aura unakA prabhAva 86 upakezagacchAcAryoM dvArA sthApita AcArya kakkasUri . mahAjana saMgha 125 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 176 178 180 184 viSaya pRSTa viSaya pRSTa avaziSTa saMkhyA 3 | aSTamatapa aura zAsanadevI upakezagacchAcAryoM ke nirmANa kiye| phalahI kI pUjA hue grantha 133 | zatrujayapara mUrti kA nirmANa 172 avaziSTa saMkhyA 4 chaTA adhyAya. upakezagacchAcAryoM dvArA karAI huI jinAlayoM aura jina pratimAoM pratiSTAH 175 kI pratiSTA AcArya aura saMghapati 175 pratiSTA ke pramANa zilAlekha zubha muhUrta kA nirNaya caturtha adhyAya. zatrujaya kA saMgha jainAcAryoM kA saMgha ke sAtha zatrujaya tIrtha ke uddhAra kA saMghapatiyoM ke sAtha yAtrA pharamAna | khaMbhAta aura devagiri kA saMgha pATaNa tIrthapati kI yAtrA gujarAta meM yavana sAmrAjya 146 pratiSTA kI vidhi 187 alapakhAna aura samarasiMha 147 dasa dinoM kA mahotsava vi. saM. 1366 kA zatrujaya bhaMga 148 yAcakoM ko dAna 195 prAcArya siddhasUri ke samakSa samarasiMha kI bhISma pratijJA 151 sAtavA~ adhyAya. alapakhAna kA pharamAna 152 saMgha sabhA aura mUrti ke liye vicAra 156 pratiSTA ke pazcAt 168 saMgha AjJA sirodhArya dAna aura inAma 198 paMcama adhyAya. zrI giranAra tIrtha kI yAtrA dezalazAha ko pautra kI vadhAI 201 phalahI aura mUrtI 163 | mugdharAja aura samarasiMha 201 rANA mahIpAladeva kI udAratA 163 devapattana meM praveza maMtrI pAtAzAha aura phalahI 165 | ambAdevI kA camatkAra 145 185. prArthanA ke samakSa samara- 203 205 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 pRSTa 217. 218 216 viSaya pRSTa viSaya dIva baMdara aura mUlarAjA 205 | samarasiMha tIlaMgadeza kA subedAra 216. zrAcAryazrI kA bhaviSya 206 paropakAritA 216. merugiri ko prAcArya pada 206 / jainadharma kA pracAra saMkhezvara pArzvanAtha 207 samarasiMha kA svargavAsa saMgha kA punaH pATaNa meM praveza 208 pariziSTa saMkhyA 1 svAgata kI dhUmadhAma aitihAsika pramANa pAThavA~ adhyAya. pariziSTa saMkhyA 2 prA. siddhasara kA zeSa jIvana | samarArAsa (mUla) AmradevasUrikRta 233. dezalazAha kA zatrujaya saMgha 211 ! | jJAna bhaMDArakA sUcIpatra. 250 upakezapura kI yAtrA 212 citra sUcI. dezalazAha kA svargavAsa 212 | 1 zatrujaya tIrtha AcArya siddhasUri kA svargavAsa 213 / | 2 kAparar3e kA mandira navavA~ adhyAya. | 3 kAparar3e kI mUrti 4 yogarAja ratnavijayajI samarasiMha kA zeSa jIvana 2155 muni jJAnasundarajI prAcArya kakkasUri 215 / 6 muni guNasundarajI samarasiMha aura bAdazAha 215 7 ratnaprabha sUrijI samarasiMha kI udAratA 215 | 8 upakezapura meM jainI banAnA mathurA aura hastinApura kI yAtrA 216 / 9 giranAra giri Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Potence bassoceed w202002002202eeeanedan prAcIna tIrtha zrI kAparar3AjI 020009002020202@ceo marasiMha kI jIvanI ko par3hane se zrApa ko vidita hogA ki inhoMne apane sampUrNa jIvana ko kisa pavitra dhyeya para calAyA thA / tIrthayAtrA kA mahatva bhI pAThakoM ko samyak prakAra se jJAta hogaa| isI viSaya se sambandha rakhatI huI eka apIla sujJa pAThakoM ke samakSa rakhU to asaMgata nahIM hogA / bhAratavarSa ke vakSasthala meM AI huI mAravAr3a sTeTa kI rAjadhAnI jodhapura nagara se 28 mIla kI dUrIpara zrI kAparar3AjI nAmaka prAcIna evaM camatkArika tIrtha avazya darzanIya hai / yaha ramaNika sthAna jodhapura se bilAr3e jAnevAlI relapara Ae hue pIpAr3a sITI sTezana se 8 mIla tathA selAro sTezana se sirpha 5 mIla kI dUrI para hI hai| jahA~para zrI svayaMbhU pArzvanAtha bhagavAn kA gaganacumbI caumukhI evaM caumaMjilA (rANakapura hI kI taraha kA) sundara aura manohara mandira hai| isakI kamanIya kAMti kI kalita kathA isa prAnta meM sarvatra prasiddha hai| isakA sampUrNa varNana Apako eka stavana se vidita hogA jo eka mahAtmA kA banAyA huA hai aura upayogI samajhakara nIce uddhata kiyA gayA hai / isake paThana se Apako isa tItha kA saba hAla mAlUma ho jAyagA / vizeSa likhane kA prayojana yaha hai ki isa bhImakAya vizAla mandira kA bahutasA kAma adhUrA hai jisako pUrA karAne ke liye bIsa se paccIsa lAkha rupaye vyaya karane kI AvazyaktA hai / parantu vartamAna samaya ko dekhakara maiM yaha apIla karatA hUM ki dharmapremI puruSoM ko isake jarUrI, 1 jIrNoddhAra ke kArya meM yathAzakti sahAyatA dekara avazya lAbha lenA cAhiye / prativarSa mAgha zuklA 5.kA yahA~ melA bhI bharatA hai aura khAmIvAtsalya mI-gucA karatA hai / AzA hai kama se kama yahA~ kI yAtrA kA lAbha to ekamara pApa avazya leNge| nivedaka-muni jJAnasundara / noTa-jodhapurase hamezA moTara sIpI kAparavAjI jAtI hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AHR nyeo seuseuseuseuseuseuseuseuseuseuseu seuseuseuseuseuseuseuseu seuseuseuseuseu Shire zrI svayaMbhU pArzvanAtha bhagavAna kA gaganacumbI caumukhA mandira. seuseuseu seuseuseuseuseu seuseuseuseuseu seuseuseuseuseu seuseuseuseuseu seuseuseuseu Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 70: 6: # # ze_he : 66767676yy 667678 >>d ORA a SK FM Part o Mera zrI svayaMbhU pArzvanAtha bhagavAn kI manohara mUrti. [ sh3(an ] 6070: 6: 07 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "zrI kAparar3A manDana zrI svayaMbhUpArzvanAtha stavana" ( cAla-cokakI ) svayaMbhU pArzvanAtha, kAparar3e zuddha manase koI dhyaavegaa| jJAnI pharamAve, vaha bhavabhavameM sukha pAvegA / / Tera // (milata) tevIsavA~ jinarAja, jinhoMkA ujjvala yazaH jaga chAyA hai / aisA nahIM jagameM, jinhoMne pArzva guNa nahIM gAyA hai / nagara jaitAraNa osavaMsa meM bhaNDArI bar3abhAgI hai| zrI bhAnumallajI nAma ApakA jainadharma ke rAgI haiM / sadAcAra SaTkarma ko pAle, iSTabalI ati bhArI haiN| hakUmatakA paisA, rAjakI sevA sadA hitakArI hai| (chUTa ) eka. dina kisI duSTane, cugalI khAI darabArameM / bhaNDArIko pakar3a bulAvo, kyA kahegA javAbameM / jaitAraNase cAliyA, asavAra huA saba sAthameM / devadarzana kiyA binA, bhojana nahIM le U~ haathmeN| (zera) Aya kAparar3e guruse arji kiinii| bhaloM0 // phate hogI tuma jAvo AziSa ja dInI / vAta sunI naranAtha kurva phira dIno / bhalo0 // Aya kAparar3e guruko saraNo lIno // (daur3a ) guru.. kRpA ziradhAra / deva sahAyatA le lAra | nilanI gulma AdhAra / banAyA mandira zrIkAra 2 / mAla caumukhajI cAra / sAta khaNDa sukhakAra / gaganase karate haiM vicAra / svarga mokSa ke dAtAra // (milata) cAra maNDapa aura rAsaputaliyoM, thaMbhA ginA na jaavegaa| 1 pAMcavA~ devaloka meM eka vimAna kA nAma hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jJAnI0 // 1 // (milata) bhavitavyatAkA jora jisIse devavacana visarAyA hai / rahyA kAma adhUrA, phira bhI lakSmI kinArA pAyA hai / deva kRpAkara bhUgarbhase bimba cAra pragaTAyA hai| sukusumakI varasA, dekhake saMgha sakala haraSAyA hai / eka biMba to gupta huvA. tInoMko mandirameM lAye haiM / sojata kAparaDe, aru pIpAr3a nagarameM ThAye haiM / (chUTa ) saMvat solaha iThAntare, vaizAkha pUrNa mAsajI / marudhara dhIza 'gajasiMha' kA jodhANA meM vaasjii| jisake vijayarAja meM, pratiSThA huI sukhakArajI / saMgha caturvidha mahotsava kIno, varatyA jaya jayakArajI / (zera) caumukha pratimA cAra catura gati cUre / bhalo0 / mUla nAyaka zrI pArzvanAtha sukhpure| saMghameM huvA AnaMda maMgala guNagAve / bhalo / mila nara nArI kA vRnda pArzva mana dhyAve // ( daur3a ) bar3hA pApa kA pracAra / chor3i seva bhakti sAra / jisase punya gaye paravAra / huvA saMgha baikAra 2 / chor3I mandira kI chApa / lagA adhiSTAyaka kA zApa / anna nahIM milatA hai dhApa / dekho AzAtanA kA pApa 2 / (milata) AzAtanA kA pApa jabara hai parabhava meM duHkha pAvegA / jJAnI0 // 2 // (milata) prabandha nahIM sevA pUjA kA, tUTa phUTa hone lAgI / jo seTha lallubhAI ke hRdaya meM bhakti jAgI / phira vijaya nemisUrIzvara Aye mAravAr3a meM bar3A bhaagii| ghANerAva pIpAda joSAMNe, pIlAr3e bhakti jAgI / ahamadAbAda, pAlaDI, pAlI, saMgha ekaThA ho sAgI / jIrNoddhAra karAyA jinakA guNa gAve zAsama rAgI // (chUTa) ugaNase pIcaMtare vasaMta paMcamI budhavArajI / huI praviSTA bhAnaMda meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgha sadA jayakArajI / mUla nAyaka uttara dize pArzva svayaMbhU hitkaarjii| zAntinAtha pUrva dizA dakSiNa abhinaMdana dhArajI / / (zera) munisuvrata mahArAja pazcimameM sohe / bhalo0 / aba dUje khaNDa ke bIca RSabha mana mohe / aranArtha prabhuvIra nami jina devaa|bhlo| pUje indra narendra kare prabhu sevA // (daur3a) tIje khaNDa ke majhAra / nAma anaMte hitakAra nemi munisuvrata AdhAra / pUjA kare naranAra 2 / cauthe khaNDa pArzvasAra / supArzvanArtha sukhakAra / munisuvrata karapAra / zItalanArtha kA AdhAra 2 / (milata ) cAra khaNDa meM solaha pratimA-doya pAsameM dhyAvegA / jJAnI0 // 3 // (milata) vijayavallabhasUri aru munivara yAtrA karane ko Ave / dharmazAla kA upadeza diyA, jahAM saMgha Thahara AnaMda pAve / jaivaMtarAja munIma pUrA pArzvanAtha pUje dhyAve / maimbara yahA~ kA pannAlAla prabhu guNa gAve / kAma kAja kI acchI saphAI sarAphi dilameM lAve / phira rAmasiMha hai pUnamacaMda prabhu pUje bhAve / / (chUTa) pArzva zubhadatta haridatta sohe Arya samudra kaizIkumArajI / zrImAla poravAla kInA svayaMprabhasUri lo dhaarjii| ratnaprabhasUri thApiyA, mosavaMsa gotra atthaarjii| yakSa karka de siddhasUri upakeza gaccha AdhArajI // (zera) koraMTa kamalA dvivandanika gaccha vAje / kahatAM na Ave pAra gagana guNa gAje / avichinna cAle Aja paramparA saarii| jinake upakAra kI 1 tAter3a, bAphaNA, karaNAvaTa, rAMkA, pokaraNA, suravA, bhuraMTa, zrIzrImAla, vaidamuhatA, saMcetI, corar3iyA, bhaTevarA, samadar3iyA desarar3A, kuMbhaTa, kocara, kanaujiyA, laghuzreSTi. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina kauma AbhArI // (daur3a) muni jJAnasundara mana bhAyA / jisake. guNakA pAra na paayaa| nagara pIpAr3a se aayaa| yAtrA kara tA~ sukha savAyA 2 / saMvat guNIse hai sAra / sAla taiyAsI majhAra / vasaMtapaMcamI sukhakAra / pUjA se pAvogeM bhavapAra 2 // (milata) khajavAnA kA vAsI ' chogamala' mahAtmA pada ko dhyAvegA / jJAnI0 // 4 // pustaka mahAtmya / jJAna prApti kA khAsa sAdhana pustaka hai| skUloM se to sirpha vidyArthI vaha bhI TAima sara hI lAbha uThA sakate haiM parantu pustakoM dvArA Apa hamezA jJAna sIkha sakate haiM cAheM Apa vyApArI, ahalakAra yA kArIgara hoM, cAheM Apa javAna yA bUDhe hoN| pustakeM hamArI guru haiM jo hameM vinA mAre pITe jJAna detI haiM / pustakeM kaTu vAkya nahIM kahatI aura na krodha karatI haiN| ye mAhavArI tanakhvAha bhI nahIM maaNgtii| Apa inase rAta dina ghara bahAra jahA~ aura jaba icchA ho kAma lo ye kabhI nahIM sotI / jJAna dene se inkAra karanA to ye jAnatI hI nhiiN| inase kucha pUcho to ye kucha bhI chipAtI nhiiN| vAra vAra pUcho to ye ukatAtI yA mujhalAtI nahIM / agara Apa inakI bAta eka vAra hI meM nahIM samajha sakate to ye haMsatI nhiiN| jJAna kI bhaNDAra pustakeM saba dhanoM meM bahumUlya hai| agara Apa satya, jJAna, vijJAna, dharma, itihAsa aura Ananda ke sacce jijJAsu honA cAhate haiM to pustakoM ke premI bana pratyeka mahIne meM kucha bacA kara pustakeM maMgAkara saMgraha kreN| uttama pustakeM maMgAne kA patAjaina aitihAsika zAnabhaMDAra, jodhapura / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina aitihAsika jJAna saroja naM. 1. ||shrii ratnaprabhasUrIzvara sadgurubhyo namaH // zrImadupakezagacchAcArya zrI siddhasari ke upadeza se zadhuMjaya tIrtha ke paMdrahave upakezavaMzIya uddhAraka zreSTigotrIya dAnavIra nararatna svanAmadhanya smrsiNh| pahalA adhyaay| [zatrujaya tIrtha ] mayUrasarpasiMhAdyA hiMsA anyatra parvate / siddhA sidhyanti setsyanti prANino jinadarzanAt // bAnyepi yauvane vAdhye tiryagjAtau ca yatkRtam / utpApaM vilayaM yAti siddhAdreH sparzanAdapi // arthAt-mayUra, sarpa aura siMha Adi jaise krUra aura hiMsaka prANI bhI, jo isa parvatapara rahate haiM, jinadeva ke darzana se kramazaH siddhi ko prApta kara lete haiN| tathA bAla, yauvana aura vRddhAvasthA meM yA tiryaca jAti meM jo pApa kiye hoM ve isa punIta parvata ke sparza mAtra se hI naSTa ho jAte haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| ---. "" HTSERIES naina EN. FES | saMsArameM parama punIta tIrthAdhirAja zrI zatrujaya nAmaka mahAtIrtha khUba hI vikhyAta hai| isa bhavatAraka tIrtha kI mahimA bar3e bar3e RSi mahAtmAoMne muktakaNTha se kI hai itanA hI nahIM varan khuda zAsana nAyaka tIrthakara - bhagavAnane bhI apane zrImukha se isa lokottama tIrtha kA sundara aura sAragarmita vivecana kara isa ke viSaya meM janatA para acchA prabhAva DAlA hai aura isI kAraNa se aneka RSi muniyoMne isa pavitra tIrtha kI zItala chAyA meM cAturmAsa meM yA zeSakAla meM rahakara dustara tapazcaryA aura jJAna dhyAna kara mokSa pada ko prApta kiyA hai / isa zaraNAgata pAlaka tIrtha ke paramANu to itane svaccha aura pavitra haiM ki zraddhAsahita va bhaktipUrvaka darzana aura sparzana karanese hI bhava-bhavAntaroM ke duSTa pApapuJja sahaja hI meM naSTa ho jAte haiN| yahI kAraNa thA ki pUrvajamAne meM asaMkhya bhAvakavarga lAkhoM aura kror3oM kA dravya vyaya kara bar3e bar3e prabhAvazAlI saMgha sahita isa dInoddhAraka tIrtha kI yAtrA kara sva aura parAtmAoM kA sahaja hI meM kalyANa kiyA karate the tathA Aja bhI bhaneka bhAgyazAlI jana apanA kalyANa kara rahe haiM / indra narendra cakravartI aura aneka dAnI mAnI nararatna dAnavIroMne vipula dravya kharca kara isa bhaukika tIrtha ke uddhAra karavA ke apanI AtmA ko ujjvalatara kiyaa| ina saba bAtoM se pratyakSa siddha hai ki isa tIrtha kI mAhamA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatruMjaya tIrtha / aparaMpAra hai / yahI kAraNa hai ki jaina samAja cirakAla se isa tIrtha para dRr3ha zraddhA aura apUrvabhakti sthira rakhe hue hai / kevala zvetAmbara nahIM apitu digambare bhI isa parama punIta tIrthakSetra kI pUjyadRSTi se sevA, bhakti aura upAsanA karate haiM tathA isa ke hita ke liye tana mana dhana aura sarvasva taka arpaNa kara nija mAtmahita sAdhana meM tatpara rahate haiM / zatruMjaya tIrtha kI prAcInatA yoM to isa pavitra tarthi ko zAzvatA mAnA gayA hai aura vartamAna aMgopAMga sUtroM meM bhI isakI prAcInatA ke kaI ullekha mila sakate haiN| zrI jJAtAdharmakathAMga sUtra ke pA~cave adhyayana meM isa tIrtha ko 'puMDarika giri" ke nAma se pukArA gayA hai| yaha nAma Adi tIrthakara bhagavAna RSabhadeva ke prathama ziSya 'puMDarika gaNadhara ' ke nAmakI smRti kA dyotaka hai| isa ullekha se yaha vidita hotA hai ki bhagavAna zrI RSabhadeva ke zAsana kAla meM bhI yaha tIrtha parama pUjanIya thA / yaha tIrtha usa samaya se bhI pahale kA hai kAraNa ki bharatacakravartIne svayaM isakA uddhAra karAyA thA / bAda meM bar3e 2 devendroM tathA naredroMne svAtmoddhAra ke hetu isa tIrtha ke uddhAra karavAye aura zAntinAtha 1 zatruMjaya mahAtmya aura zatruMjaya kalpAdi granthoM ko dekhiye / 2 nirvANa kANDa nAmaka grantha dekhiye | 3 puDharIe paMca koDIo se tujja sihare samAgazro / bhara kammaraya mukkA teNa hutimA puDarIe ( A0 bhi0 ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samara siMha | bhagavAnAdi asaMkhya muniyoMne isa para cAturmAsa kara mokSa pada prApta kiyA tathA bAvIsave tIrthaMkara zrI nemInAtha ke zAsana kAla meM thAvaccA putrAcArya 1000 muniyoM sahite aura zukrAcArya bhI 1000 muniyoM sahita tathA selagAcArya bhI 500 muniyoM sahita isa pavitra tIrtha para siddha avasthA ko prApta kara gaye / pA~co pA~Dava aura gautama semudrAdi aneka munivaroMne isa tIrthaMpara padhAra kara mukti prApta kI / ityAdi pramANa isa tIrtha kI prAcInatA ko siddha 1 tarANaM se thAvazyAputte aNagAra sahassagaM sadbhi saM. parivuDe jeNetra puDarIe pabvae teNeva uvAgacchai 2 puMDarIyaM pavtrayaM saNiyaM 2 duru iti 2 megha ghaNa sannivAsaM deva sannivAsaM puDhavi silA paTTayaM jAva pAbhovagamaNaMNuvanne + + +siddhe buddhe jAva pahine -- ( zrIjJAtAsUtra adhyayana 5 vA~ | ) 2 tarA se sue aNagAre annayA kayAiM teNa bhaNagAra sahassesaddhiM saM parivuDe puvvANu putviM caramANe gAmANugAmaM vihAra mAye / jeNeva puMDarIe pavvae-jAva siddhA buddhA muttA aMtagar3A - ( zrI jJAtAsUtra adhyayana 5 vA~ / ) 3 eNaM te selama pAmokkhA paMca aNagAra sayA bahuNi vAsANi sAmana pariyAgaM pAuNittA jeNeva puMDarIe pavvae teyeva uvAgacchai 2 ttA jaheva thAvaccA putte taheva siddhA / ( zrI jJAtAsUtra adhyayana 5 vA~ / ) 4 jeNeva setuje pavvae teNeva uvAgacchai 2 ttA setujje pavvayaM sariNayaM 2 duru hai 2 tA jAva kAlaM aNavakaM khamANA viharaMti taeNaM te juhiDila pAmokkhA paMca ( zrI jJAtAsUtra adhyayana 16 vAM ). saddhi setujje pabvae x x x jAba aNagArA x x x 5 eNaM se goyama apagAra therANaM / siddhA x x isI prakAra ATharahaveM adhyayana kA pATha hai / ( zrI aMtagaDadazAMga sutra 1 lA adhyayana ) www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatruMjaya tIrtha / karane meM kAphI haiM | bhadrabAhusvAmI kRta AcArAMgasUtra kI niyukti' meM yaha ullekha hai ki isa tIrtha kI yAtrA karane se darzana kI zuddhi hotI hai / isake atirikta zatruMjaya mahAlaya aura zatruMjaya kalpa Adi graMtho meM isa tIrtha kI prAcInatA ke pracura pramANa prApta ho sakate haiM / ataH isa tIrtha kI prAcInatA meM kisI bhI prakAra ke saMdeha ko sthAna nahIM mila sakatA / sarvadA se jainI isa tIrtha kI sevA aura upAsanA karate Ae haiM aura aba bhI vartamAna meM karate haiM / zatruMjaya tIrtha ke uddhAraka aura upAsaka - uparyukta pramANoM se jaba yaha sarvathA siddha hai ki yaha tIrtha bahuta hI prAcIna hai taba yaha bhI svayaMsiddha haiM ki itane lambe arase taka isa tIrtha kI eka hI prakAra kI navInatA nahIM raha sakatI / samaya samaya para isa tIrtha ke uddhAra bhI hote rahe haiM / isa avasarpiNI kAla kI apekSA prastuta mahAn tIrtha ke uddhAra karanevAle bar3e bar3e kaI bhAgyazAlI mahApuruSa ho gaye haiM jinhoMne yaha kArya karake apane nAma ko Aja paryaMta vizvavikhyAta kara liyA / bharata aura sAgareM sadRza cakravartI tathA rAmacandra aura pANDava 1 AcArAMgasUtra dvitIya skandha paMdrahavAM adhyayana kI niyukti dekhiye. 2 vi. saM. 477 meM dhanezvarasUri dvArA racita zatruMjaya mahAtmya dekhiye. 3 bhadrabAhusUri bajrasvAmI aura pAdaliptasUri racita saMkSipta zatruMjaya kalpa dekhiye | 4 ' bhUmInduH sagaraH praphulata garatradAmarAmaprathaH - zrI rAmo'pi yudhiSTo'pi ca www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha / jaise prabala parAkramI isa tIrtha ke uddhAraka ho cuke haiM jisake pramANa jainazAstroM meM spaSTatayA mila sakate haiN| Adhunika samaya meM yadyapi ye mahApuruSa anaitihAsika samajhe jAte haiM para jaise jaise itihAsa kI sodha aura anusaMdhAna hote jAveMge vaise vaise isa viSaya para bhI prakAza par3atA jAyagA / jina mahApuruSoM ke nAma nizAna taka hama nahIM jAnate the, itihAsa kI Adhunika khoja se, una mahApuruSoM ke nAma Aja vizvavikhyAta ho rahe haiN| jainazAstroM meM pramANika puruSoM dvArA likhe hue vyakti yadi itihAsa siddha ho sarvocca sthAna prApta kareM to isameM koI Azcarya kI bAta nahIM ho sakatI yadi Age calakara hama aitihAsika yuga kI ora dRSTipAta karate haiM to isa pavitra tIrtha ke upAsakoM aura uddhArakoM kI mahatA aura prabhutA ke itane pramANa milate haiM ki yadi una saba pramANoM ko saMgrahita kara isa jagaha likhA jAya to ve pramANa hI eka svataMtra graMtha kI sAmagrI ke barAbara ho jAya aura yaha bAta vAstava meM hai bhI ThIka / kyoMki marUbhUmi ke nareza upaladeve, sindha samrATa mahArAjA rudrAdai, bhArata samrATa zrI candragupta maurya, trikhaNDa zilAditya stathA jAvaDiH / mantrIvAgbhaTadeva ityabhihitAH zatrujayoddhAriNa-steSAmacalatAmiyeSa sukRtIyaH sadguNAlaGkRtaH // ' bAlacandrarikRta pasaMtavilAsa (gA. o. sIrIja se prakAzita) ke sarga 14, zlo0 23 / 1 mahAmeghavAhana khAravela aura kaniSka vageraha / 2 upakeza gaccha paTTAvalI dekhiye / . 3 jaina jAti mahodaya prathama khaMDa ke pAMcave prakaraNako par3hiye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjaya tIrtha / muktA samrATa samprati' mahAmegha bAhana cakravatI mahArAjA khAravela, dezoddhAraka zAlIvAhana, aura nyAyapriya mahArAjA vikrama prabhRti bar3e bar3e nRpa tathA bar3e bar3e dhanI mAnI dAnI seTha sAhUkAra Adi 40 kor3ha jana samudAya isa pavitra tIrtha kI zItala chatrachAyA meM raha apane bhAtmakalyANa meM nirata rahatA thaa| kaiyoMne bar3e bar3e saMgha nikAla kara isa tIrtha kI yAtrA kI thii| isa ke uddhAra bhAdi karAne meM itanA vipula dravya vyaya kiyA gayA ki jisakI ginatI lagAnA hamAre liye to kyA baran bRhaspati Adi devatAoM ke liye bhI kaThina hai| jainoM kA aisA koI vaMza, kula, jAti yA gotra na hogA jisa ke vyaktiyoMne pracura dravya vyaya kara saMgha nikAla kara isa tIrtha kI yAtrA kA apUrva lAbha na uThAyA ho| yAtrA ke sAtha sAtha bhakti kara ke apane mAnava jIvana ko sabane saphala kiyA thaa| vikrama saM0 108 meM bhAvar3azAha ke eka putraratna jAvar3azAha hue haiN| bhAvadazAha svayaM bhI eka aitihAsika puruSa hue haiM jinhoM 1 saMpai-vikkama-bAhaha-hAla-pAlita dattarAyAi / jaM uddharihiMti tayaM sirisattaMjaya mahAtityaM ||-dhrmghosssuurikRt zatrujayakalpase / 2 " vikramAditya tastIrthe jAvaDatya mahAtmanaH / aSTottara zatAbdAnte bhAvi nyuddhatistamA // " dhanezvara sarikRta zatrujaya mahAtmya ke sarga 14 kA zlo0 280 maSTottare ca kila varSazate vyatIte zrI vikramAdatha bahu draviNa vyayena / yatra nyavIvizata jAvaDirAdidevaM zrIpuNDarIka yugalaM bhavabhItibhedi-vi0 saM0 1517 meM bhoja prabaMdha vi0 racanevAle ratnamaMdiragaNindI kRta upadeza taraMgiNI (pR. 132) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| ne vikramAditya ko apanI vIratA aura udAratA se prasanna kara madhumati ( mahuA ) sahita bAraha grAma bakSIsa meM prApta kiye the| unhIM bhAvar3azAha ke putraratna jAvar3azAhane AcArya zrIvAsvAmI ke sadopadeza se koDoM rupaye vyaya kara isa tIrtha ke uddhAra ko karAyA aura unhIM prAcArya zrIvajrasvAmI se punaH pratiSThA krvaaii| yadyapi yaha samaya duSkAla kA thA tathApi guru kRpA se jAvar3azAhane isa kArya ko kuzalatA se nirvighnatayA sampAdana kara anaMta puNyopArjana kiye / jinakI dhavala kIrti isa samaya meM bhI vidyamAna hai| jainAcArya zrI pAdaliptasUri bhI eka aitihAsika puruSa haiN| ye bhAcArya pratiSThanapura, bhaDauMca, mAnakheDa aura pATalIputra prAdi nagaroM ke rAjAlogoM ke dharmAcArya bhI the| Apa dvArA viracita " taraMgavatI '' nAmaka kathAnaka aitihAsika sAhitya meM Adara kI 1 evaM ca savvaM kusalattaNeNa vikkhAyakittI pAlittayasarI vaMdiU-pujayaMtasattuMjayA ititthANigamo magarakheDapuraM / bhadrezvarasUrikI prA. kathAvalI se (pATaNakI tAr3apatra kI prati kA pRSTha 291 vaaN)| bAgamodaya samiti sUrata se prakAzita anuyogadvAra sUtra ke pRSTha 149 ve meM 'taraMgabaikAre' likhA humA hai / isI prakAra paMcakalpacUrNi nAmaka grantha meM bhI isa kA nAma pAyA hai / vaha bhI isI ' taraMgavatI' ko ora hI saMketa hogaa| . isake atirika saM0 925 meM race gae mahApurisavariya nAmaka anya ke racayitA bhAcArAMga sUtrakRtAMga vRttikAra zrIzIlaMgAcAryane apane usa graMpa, 'taraMgavatI' graMtha kI prazaMsA kI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatrujaya tIrtha / dRSTi se dekhA jAtA hai tathA yaha graMtha khUba prasiddhI bhI pA cukA hai / isa graMtha sambandhI aitihAsika pramANa bhI pracuratA se prApta hue haiM / Apa zrI siddhayogI nAgArjuna ke bhI guru the aura nAgArjunane apane guru (pAdaliptasUri) ke smArakarUpa zrIzatrujaya girirAja kI talahaTI meM pAlItAnA' nAmaka nagara bsaayaa| yaha nagara Aja paryata bhI vidyamAna hai| bhadrezvarasUri viracita kathAvalI meM ullekha hai ki pAdaliptasUri AcAryane zrIzatrujaya tIrtha kI yAtrA kii| jAvar3azAha ke uddhAra ke pazcAt saurASTra prAnta meM baukhoM kA pAnA prArambha huA jisa ke pariNAma svarUpa jahA~ tahA~ bauddhoM kI hI prAbalyatA dRSTigocara hone lagI / bauddhoM kA jora antameM itanA vRddhigata huyA ki zrIzatrujaya tIrtha bhI unake hastagata ho cukA thA / yaha samaya jainoM ke liye sacamuca ati vikaTa thA kintu usa girI huI dazAmeM bhI bar3e bar3e digvijayI AcArya pravara anyAnya prAntoM meM vihAra kara rahe the / vaha dazA adhika dinoMtaka nahIM rahI / samayane punaH palaTA khaayaa| vi. saM. 477 kI bAta hai ki candragacchIya AcArya zrI dhanezvarasUrine saurASTra prAnta meM padArpaNa kara vallabhI nagarI ke rAjA zilAditya ko upadeza dvArA jaina banA ke zatrunaya tIrtha kA uddhAra karavAyA aura zilAditya 1 "sirisattujayatalahaTiyAi nAgajjuNeNa nimmaviyaM / mariNa nAmeNa siripAlittaya puraM taiyA // " -vi0 saM0 1442 meM zrIsaMghatilakAcArya viracita tathA de0 lA0 phaMDa sUrata dvArA prakAzita samyakatvasaptativRtti ke pRSTha 137 ve se Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha / rAjA ke zrAgraha se " zatrujaya mahAtmya" nAmaka grantha banAyA jo Aja bhI maujUda hai aura paM0 hIrAlAla haMsarAja dvArA mudrita bhI ho cukA hai / tathA upakezagaccha cAritra se yaha bhI patA milatA hai ki upakezagacchIya AcArya siddhasUrine bhI vallabhI nagarI meM padhAra kara rAjA zilAditya ko pratibodha dekara zatrujaya tIrtha kA uddhAra krvaayaa| itanA hI nahIM baran zilAdityane pratyeka varSa ke liye cAturmAsika aura paryuSaNa jaise parva ke dinoM meM girirAja kI yAtrA kara aThAI mahotsaba karane kI pratijJA lI thI, evaM mahArAjA gosala aura AmarAjA vagairahane isa punIta tIrtha kI yAtrA pUjA kara AtmakalyANa kiyA thA / suprakhyAta gurjezvara siddharAja jayasiMhane bhI isa tIrtha kI teSAM zrI kakasUrINAM ziSyA. zrIsiddhasUrayaH vallabhI nagare jagmu viharato mahItale nRpastatra zilAdityaH sUrimiH pratibodhitaH zrIzatrujaya tIrtheza uddhArAn vidadhaM bahUn prativarSe paryuSaNe sa caturmAsa traye zrIzatrujaya tIrthagata yAtrAyai nRparuttamaH / (vi. saM. 1393 kA likhA u* cAritra ke zloka 73-74-75 2 kiJca tIrthe'tra pUjArtha dvAdazanAma zAsanam / bhadApayadayaM mantrI siddharAjamahI bhujA / -vi0 saM0 1288 ke lagabhaga zrIudayaprabhAsUri racita dharmAbhyudaya mahAkAvya ke zatrujaya mahAtmya kIrtana sarga 7 ve kA zloka naM. 07 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 zatruMjaya tIrtha yAtrA bhAvapUrvaka kii| girirAja kI bhakti meM tallIna ho bAraha grAma deva ko bataura bakSIsa ke arpaNa kiye isa se spaSTa siddha hotA hai ki usa samaya gujarAta prAnta ke rAjA aura vahA~ kI prajA kI dRSTi meM isa tIrthAdhirAja ke prati kitanI zraddhA aura Adara thA / dhanyadA siddha bhUpAlo nirapatya tayA'rditaH / tIrthayAtrAM pracakrAmAnupAnatpAdacArataH // hemacandra prabhustatra sahAnIyata tena ca / vinA candramasaM kiM syAnnIlotpalamatandritam // x x X x sanmAnya tAMstato rAjA sthAnaM siMhAsanA ( siMhapurA ) bhigham / davA dvijebhya prArUDha zrImacchatruMjaye girau // zrIyugAdi prabhuM tvA tatrAbhyarcya ca bhAvataH / mene svajanma bhUpAlaH kRtArthamiti harSabhUH // grAma dvAdazakaM tatra dadau tIrthasya bhUmipaH / pUjAyai yanmahAntastAM cA ( svA) numAnena kurvate ||vi0 saM0 1334 meM zrIprabhAcaMdrasUriviracita tathA nirNayasAgara presa, baMbaI se prakAzita ' prabhAvaka caritra ke pRSTa 315, zloka 310, 11, 23 aura 25 "pratha bhUpaH somezvara yAtrAyAH pratyAvRttaH zrIsiddhAdhipo vaitopatyakAyAM dttaavaasH| X x x zatruMjaya mahAtIrtha sannidhau skandhAvAraM nyavAt / x + x girimadhirutya gaGgodakena zrIyugAdidevaM snapayana parvatasamIpavarti grAmadvAdazaka zAsanaM zrI devArcAye vizrANayAmAsa // :9 - vi0 saM0 1361 meM zrI merutuMgasUri virakti tathA rAmacaMdra dInAnAtha zAstrI dvArA prakAzita graMtha ' prabaMdha ciMtAmaNI ke pRSTa 160 aura 161 se Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha / siddharAja jayasiMha ke uttarAdhikArI paramAIt mahArAjA kumArapAlane bar3e dhUmadhAma se isa tIrtha kI yAtrA kI / ina bAtoM ke ullekha usa samaya ke bane hue graMthoM meM pAe jAte haiN| siddharAja ke mahAmaMtrI udAyana kA antima manoratha yaha thA ki zatrujaya tIrtha kA uddhAra ho / usa kI yaha icchA pUrNa karanevAlA usa kA hI 1 " aha jiNamahimaM kAuM avayarie kheyAo sayalajaNe / calio kumAravAlo sattuMjayatitya namaNatyaM // patto tattha kameNaM pAlitANaMmi kuNai AvAsa / aha kumara nariMdo hemasUriNA jaMpino evaM / pAlitANaM gAmo eso pAlittayassa nAmeNa / nAgajjuNeNa Thavio imassa tithassa pujjatthaM / puhaipaiThANa bhatyaccha-bhannakheDAi nivaiNo jaM ca / dhamme ThaviyA pAlitaeNa taM kittiyaM kahimo ?" -vi0 saM0 1941 meM somaprabhAcArya dvArA pATaNa meM racita tathA gA. mo. sIrIja bar3aude se prakAzita kumArapAla pratibodha nAmaka graMtha ke pRSTha 179 se| kRtajJena tatstena vimalAdrirupatyakAm / gatvA samRddhi bhAk cakre pAdaliptAbhivaM puram / adhityakAyaryA zrIvIra pra tamAdhiSThitaM purA / caityaM vidhApayAmAsa sa siddhaH sAhasIzvaraH // gurumUrti ca tavevAsthApayat tatra ca prabhum / pratyaSThApayadAhuyAIddhimbANya parAgayapi // " -vi0 saM0 1334 meM zrIpramAcandramari racita tathA nirNayasAgara presa, baMbaI se prakAzita 'prabhAvaka caritra ' graMtha ke pRSTha 65 aura 66 ke zloka 299 vAM se 301 vA~ / www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatrujaya tiirth| suputra huA jisa kA nAma bAhadeva (bAgabhaTa) huA jo kumArapAla kA mahAmatya thA / usane zrIzacaMjaya tIrtha kA uddhAra karA apane pitA ke manoratha ko pUrA kiyA / isa uddhAra meM maMtrIzvarane eka kor3a aura sATha lAkha mudrAaiM vyaya kii| paM. somadharma gaNi viracita upadeza saptatikA meM aisA ullekha hai ki isa uddhArameM do kor3a satAnave lakSa mudrAe~ vyaya huI / yadi itanA dravya unhoMne aise zubha kAryoM meM vyaya kiyA to koI vismaya kI bAta nahIM kAraNa lAkha yA kroDa kI to kyA bisAta unhoMne to apanA sarvasva taka aise punIta kAryoM ke liye arpita kara diyA thA / marubhUmi ke nararatna vIra bhaiMsAzAha kA varNana saba itihAsakAroM ko vidita hai / inakI mAtuzrIne zrI zatrujaya kI yAtrArtha eka vRhad saMgha nikAlA thaa| yaha ghaTanA vi. saMvat 1108 kI hai| usa zrAvikAne zrI tIrthAdhirAja kI yAtrAke nimitta itanA 1 zrImad vAgmaTa devo'pI jIrNoddhAramakArayat / sadevakulikasyAsya prAsAdasyAti bhaktitaH // zikhInduHravivarSe 1213 ca dhvajArope vyadhApayat / pratimAM sapratiSThAM sa zrIhemacandra sUribhiH / -vi0 saM0 1334 meM racita graMtha 'prabhAvaka caritra' ke pRSTha 336 ke zloka naM. 670aura 672. SaSTilakSayuttA koTI vyayitA yatra mandire / sa zrI vAgbhaTadevo'tra varNayate vibudhaiH katham ? // -prabaMdha ciMtAmaNI ke sarga caturtha ke pRSTa 220 se Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha 14 . dravya vyaya kiyA ki jisakI ginatI bhI nahIM lagAI jA sakatI / vaha nara vIra vahI bhaiMsAzAha hai jinhoMne ghRta aura tela ke srota pravAhita kara saude meM gurjara vAsiyoM ko natamastaka kara diyA thA / vi. saM. 1296 meM svargastha svanAma dhanya vizva vikhyAta vIra maMtrI vastupAla ne saMghapati hokara isa tIrtha kI sAr3he bAraha vAra yAtrA kI / vastupAla jisa prakAra dharmaniSTa vyakti the usI prakAra apAra lakSmI ke svAmI the / unhoneM isa parama punIta tIrtha para 18 kror3a aura 96 lAkha rupaye nimna likhita kAryoM meM kharca kiye | dhanya hai unakI mAtA ko jinhoMne bhAratabhUmi para aise aise dAnavIra nararatnoM ko paidA kiyA | vastupAlane isa tIrtha para raMgamaNDapa aura zrIpArzvane mI jina mandira banavAyA / zAMba, pradyumana aura aMbA Adi zikhara, krameNa pUrNatAM prAptaH prAsAdo'pi sa mantriNaH / tatra dravya pramANaM tu vRddhAH pAhuridaM punaH // lakSatrayI virahitA draviNasya koTIstistro / vivicpa kila vAgbhaTa mantrirAjaH // yasmina yugAdi jinamandira muddadhAra / zrImAnasau vijayatAM giripuNDarIkaH // - vi0 saM0 1503 meM paM. somadharma gaNi viracita ' upadeza saptati ' graMthake patra naM. 31 se, jo bhrAtmAnaMda sabhA, bhAvanagara se prakAzita huA hai / 2 upakezagaccha paTTAvalI jo jaina sAhitya saMzodhana kAryAlaya meM mudrita ho cukI hai dekhiye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatrujaya tIrtha / jinheM ava TUka kahate haiM, vastupAlahI ne banavAe haiN| isI tIrtha para vastupAlane apane guru, pUrvaja, nAtedAra, mitra, svayaM apanI (ghor3e para baiThe hue) tathA apane anuja tejapAla kI mUrtiyoM bhI banavAkara sthApita krvaaiiN| isake atirikta bastupAlane suvarNamaya paJca kalazoM kI sthApanA kI tathA uparyukta donoM mandiroM meM do suvarNadaMDa aura ujvala pASANa ke manohara do toraNa bhI isa tIrtha para banavAe | ina bAtoM kA varNana tAtkAlIna vidvAna lekhaka aura kaviyA~ne svayaM apanI A~khoMse avalokana kara tathA sunakara apane graMthoM meM kiyA hai / isa bAta kA pramANa zrI udayaprabhari 1 atha prAsAdAda bhUmartuH prApya vaibhavamadbhutam / mantrIzaH saphalI cake svamanoratha pAdayam // bhakatyA''khaNDalamaNDapaM navanava zrI keliparyaGkikArya kAtyati sma vismayamayaM mantrI sa zatrujaye / yatra stambhana-revata prabhujinau zAmbAmbikA'lokana pradyumnapramRtInikivya zikharANyA ropayAmAsivAna // guru-pUrvaja-sambandhi-mitramUrtikadambakam / turaGgasaGgate mUrtidvayaM svasyAnujasya ca // zAta kumbhamayAn kummAn pacya tatra nyavezayat / pazcaghA bhogasaukhya zrInidhAna kalazA niva // sauvarNa daNDayugmaM ca prAsAdadvitaye nyadhAt / zrI kIrtikandayokhyennUtanAkara sodaram // kundendusundagrAvapApanaM toraNadvayam / ihaiva zrIsarasvatyoH pravezAyava nirmabhe // arkapAlItakaM grAmamiha pUjAkRte kRtI / zrI vIradhavalakSmApAda dApayAmAsa zAsane / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| viracita dharmAbhyudaya kAvya, zrIbAlacaMdrasUri racita vasaMtavilAsa, parisiMha kavikRta sukRta saMkIrtana, somezvara purohita racita kIrtikaumudi, jayasiMhasUri viracita prazasti kAvya, udayaprabhatri racita sukRta kIrti kallolinI, rAjazekharasUri kRta vastupAla prabaMdha aura jinaharSa kRta vastupAla caritra Adi aneka graMthoM meM milatA hai / zrI pAlitAkhye nagare garIyastaraGgalIlAdalitArkatApam / taDAgamAgaH kSayaheturetaccakAra mantrI lalitAbhidhAnam // harSotkarSa na keSAM madhurayati sudhAsAdhumAdhurya garjattoyaH so'yaM taDAgaH pathi mayita milatpAntha santApaMpApaH / sAkSAdambhojadambhodita muditasukhaM lolarolamba zabdai ragdevyo dugdha mugdhAM trijagati jagaduryatramantrIzakIrtim // pRSThapatraM ca sauvarNa zrI yugAdi jinezituH / svakIyatejaH marvasvakozanyAsamivArpayat // prAsAde nidadhe kAmyakAJcanaM kalazatrayam / jJAnadarzana cAritra mahAratna nidhAnavat // kicaitanmandira dvAri toraNaM taba poraNam / zilAbhirvidadhe jyotsnAgarva sarva svadasyubhiH // laukaiH pAJcAlikA nRta saMrambhastambhitekSaNaiH / ihAbhinIyate divyanATyapekSAkSaNaH kSaNam // prAsAdaH sphuTamacyutaikamahimA zrI nAbhi sUnu prabho vasyAna sthitireka kuNDala kulAM dhatte tarAM toraNaH // zrI mantrIzvara vastupAla ! kalayannIlAmbarAlambitAmatyuccairjagato'pi kautukamasaunandI tavAstu zriye // patra yAtrika lokAnAM vizatAM jatAmapi / sarvathA sammukhaivAsti lakSmIrUparivartinI // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatrujaya tiirth| . isa maMtrIzvarane vIradhavala rAjA kI porase isa tIrtha kI pUjA ke liye arkapAlita ( aMkevAliya) nAmaka gA~va dilAyA thaa| maMtrIzvarane apanI dharmapatnI zrImatI lalitAdevI ke nAma para khalita sarovara nAmaka eka ramaNIya svaccha jala se bharA tar3Aga ( tAlAba) bhI banavAyA thaa| tathA inhoMne zrI mUlanAyakajI bhAdIzvara bhagavAna kI pratimA ke liye sonekA ujvala prakAzamaya pRSThapatra ( bhAmaMDala ) banavA kara arpaNa kiyA thaa| Apane nijamandira para tIna suvarNa ke kalaza banavAkara sthApita karavAe the| aura inhoMne isa mandira ke dvArapara koraNIvAle lakSmyaMkita toraNa karavAe the jo ati AkarSaka pASANa se nirmita kiye gaye the / __ maMtrI vastupAla ke bhAI maMtrIzvara tejapAlane bhI isa tIrtha para zrI naMdIzvara tIrtha kI racanA karavAI thii| tathA isake atirika apanI dharmapatnI anupamA devI ke smAraka meM eka manohara zrI vijayasena sUri ke ziSyaratna zrI udayaprabhamUri racita dharmAbhyudaya kAvya varga 15voM ke zloka 24 se 38 / zatruoM dravya saphalo kiyoye madAra koDi channu lAkha; kaDhI 10 vIM toraNa vigya caDhAviyAye ehaja zetruje girinArI; soneyA trihuM lAkhanoe ekeko zrIkAra, kahI 17 vA zejanA saMghavI thayA e sADI.cA (bA)reha yAtra; dha. mastapAla tejapAla kIe nirmala kIdhoM gAtra; dha. kahI 25 vI ehavI sADI bAraha yAtrA kIdhI zerbuja saMghavI pada(vI) lIdhI; kar3I 34 vI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| 'anupamA' nAmaka tar3Aga zilAbaddha baMdhavAyA jisakI anupama zobhA dekhane se hI bana bhAtI thii| yaha tar3Aga isI tIrtha ke parisara pradezameM thaa| jo svaccha aura madhura jala se bharA humA kamaloM sahita zobhita darzakoM ke manako sahaja hI meM apanI ora AkarSita karatA thaa| isa prakAra ke aura ullekha bhI aitihAsika anusaMdhAnase mila sakate haiN| itihAsa prasiddha nAgapura ( nAgaura ) ke mahAmaMtrIzvara mosavAla-kula-bhUSaNa pUnar3azAhane', jo dillIzvara maujadIna bAdazAha kA mAnanIya kRpApAtra thA, isa tIrtha kI yAtrA karane ke liye bRhad saMgha nikAlA thA jisameM 2000 saMkhyA meM to kevala gADiyoM hI thIM / jaba yaha saMgha dholakA prAma ke nikaTa pahu~cA to gurjezvara ke maMtrIdvaya vastupAla aura tejapAlane bar3A svAgata kiyaa| saMghapati pUnadazAhane yugala maMtrIzvaroM ko bhI yAtrArtha saMgha meM sAtha liyaa| inake yogase saMgha kA ThATha kucha aura bhI bar3ha gayA / ina mAgyazAliyoMne asaMkhya dravya vyaya kara tIrtha kI yAtrA, sevA aura pUjA kii| vi. saMvat 1313 se 1315 taka kramazaH tIna varSa kA duSkAla bhI aisA bhayaMkara dRzya upasthita kara rahA thA ki cahu~ mora hAya hAya aura cItkAra sunAI detI thii| annake prabhAva se janatA ko prANoM ke lAle par3a rahe the / bhUkhake mAre kamara dUbara ho gaI thii| kaI loga mRtyu kI godameM jA rahethe / usa samaya na zikhAlekha mAga dUsarA (jinavijayajI dvArA sampAdita ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyujya tIrtha / kI sthiti vAstava meM dayanIya thI / usa vikaTa samaya meM janatA ko sahAyatA pahu~cAnevAle zrImAlavaMza-bhUSaNa dAnI svanAmadhanya paropakArI jhagaDUzAha kI jitanI prazaMsA kI jAya thor3I hai| rAjA, mahArAjA, rANA, mahArANA, bAdazAha aura sAdhAraNa janatA tathA dIna duHkhI takane jhagaDUse parama sahAyatA pAI / vAstavameM jhagaDUzAhane abhayadAna diyA / itanA hI nahIM varan Apane prAcIna tIrtha bhadrezvara kA uddhAra karAyA tathA bRhad saMgha nikAlakara zrI zatruJjaya tIrtha kI yAtrA kara vahA~ sAta devakulikAe~ sthApita karAkara ananta punyopArjana kiyA / prAcIna tIrtha mAMDavagar3ha ke mahAmaMtrI pethadazAha kA nAma bhI 1 sthAne sthAne dhvajAropaM cakAra jina vezmasu / jahAra janatAdausthyaM jagabhaMgatI tale // basaGkhya saGghalokena samaM yAtrAM vidhAya saH / zatrujaye khetake prApa cAtmapuraM varam // vimalAcala zRGge sa zrInAmeyapavitrive / saptava devakulikA racayAmAsivAn shubhaaH|| -zrIsarvAnaMdasUri viracita ' jhagaDU caritra' mahAkAvya ke sarga 6ThA zlo. 40,41 aura 45 vA (jo zrIyuta maganalAla dalapatarAma khakhara kI ora se prakAzita huA hai|) 2 koTAkoTi jinendramaNDapa yutaH zAntizca zatrujaye / -vi. saM. 1387 meM sattarisavaThANa ke racayitA zrI somatilakamari viracita pRthvIdhara sAdhu (pethar3azAha) krArita cetya stotra (muni sundarasari kRta gurvAvalI jo ya. vi. graMthamAlA dvArA prakAzita huI hai usa ke pRSTa 20 ve ke zloka naM 199 se) ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| itihAsa prasiddha hai / inhoMne apane jIvana ko dhArmika kArya karate hue bitaayaa| Apane bhinna bhinna jagahoMpara kaI mandira banavAe jinakI saMkhyA 84 hai / pethar3azAhane bhI isa tIrtha kI yAtrA karane ke nimitta eka bar3A saMgha nikAlA jisameM yAtrI bahuta bar3I saMkhyA meM sammilita hue the| saMgha nikAlakara pethar3azAhane vipula dravya vyaya kiyA tathA isake atirikta zatrujaya tIrtha para smArakarUpa 'koTAkoTi ' nAmaka jinendra maNDapa banavAyA jisameM li. saM. 1320 meM zrI zAMtinAtha bhagavAna kI mUrti sthApita krvaaii| pethaDazAhane isa stutya aura anukaraNIya kArya ko kara akSaya puNya upArjana kiyaa| vi. saM. 1342 meM gar3ha sivAnA ke mahAmaMtrI mosavAla kulabhUSaNa tathA preSTigotra-ziromaNi netasIne bhI isa tIrtha kI yAtrA ke nimitta saMgha nikalavAyA / Apa bar3e vIra aura dAnI the / bhApa kA nAma abataka aitihAsika sAhitya meM aprakaTa thaa| jisa prakAra Apa dhanI the usI koTike Apa dharmaniSTha bhI the / mApane jo saMgha nikAlA usameM yAtrI bar3I saMkhyA meM sammilita hue isakA pramANa isa bAta se milatA hai ki usa saMgha meM 3000 poTha (baila ) tathA 2500 gADiyA~ thIM / netasIne zrI yugAdIzvara bhagavAna kI pUjA hore, panne aura muktAphaloM ke zreSTa hAra pahanAkara kI / dhanya hai aise naravIroM ko jo hamArI marubhUmi meM janma 1 upakeza gaccha pApalI tathA vaMzAvalI dekhiye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyuMjaya tIrtha / lekara sva tathA paramAtmA kA uddhAra kara apanI bhacala kIrti amara kara gaye aise aise udAra hRdaya bhadra mahApuruSoM ke janma lenese hI isa marubhUmi kA vizeSa mahAtmaya bar3hA hai kyoMki unhoMne apane nAma ke sAtha hI sAtha apanI janmabhUmi ko bhI yazasvI bnaayaa| itanA hI nahIM isake atirikta bhI aneka rAjya tathA loka mAnya maMtrI, mahAmaMtrI, pratiSThita ucca rAjyapadAdhikArI tathA dhanI dAnI aura mahatvAkAMkSI dharmiSTha seTha sAhUkAroMne bhI lAkhoM, kor3oM aura abArupaye kharca karake dUra dUra dezoM se saMgha sahita isa tArthAdhirAja kI yAtrA kara jinazAsana kI bahuta acchI aura anukaraNIya sevA kI hai| unhoneM saMgha nikAlakara kevala jainiyoM ko hI nahIM varan jainetaroM ke sAdhunoM aura gRhasthoM ko bhI sAtha lekara isa tIrtha kI yAtrA kA anupama lAbha phuNcaayaa| isa asIma upakAra kA pUrA varNana likhanA isa lohe kI lekhanI kI tuccha zakti ke bAhara kI bAta hai / pAThakagaNa sahaja hI meM anumAna lagA sakate haiM ki logoM kI zraddhA isa tIrthapara kitane utkRSTa darje kI thI aura jo niraMtara abataka calI A rahI hai| yadyapi vartamAna samaya meM jainiyoM ke pAsa prAyaH rAjyAdhikAra nahIM haiM tathApi tIrtha kI bhakti sevA aura pUjA utane hI utsAha se kI jAtI hai| isa tIrtha ko sarva jainI bar3I pUjya dRSTise dekhate haiN| ___ isa tIrthAdhirAja ke abhyudaya ke artha jina jina bhAvuka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| janoM ne bhAvabhakti aura zraddhA saMyukta prayatnakara apane tana, mana, dhana tathA sarvasva taka ko arpaNa kiyA hai una bAtoM kI sAkSI Aja aneka aitihAsika graMtha, zilAlekha aura anya pramANa de rahe haiN| isa khoja aura zodhake yuga meM isa tIrtha kI prAcInatA aura mahatA ke itane pramANa upalabdha hue haiM ki yadi unakA digdarzana isa jagaha karAyA jAya to yaha adhyAya bhI eka svataMtra graMtha jitane AkAra kA ho jAya ata: prasaMgAnusAra kevala saMkSepa meM hI isa adhyAya dvArA isa parama punIta tIrthAdhirAja kI vizAbatA aura mahatA para prakAza DAlane kA prayatna kiyA gayA hai| yaha eka prAkRtika niyama hai ki kisI bhI vyakti, sthAna yA padArtha kI sarvadA eka hI sI dazA yA avasthA nahIM rhtii| nUtanatA kA aura jIrNatA kA otaprota sambandha sadAse calA A rahA hai / utthAna aura abhyudaya ke pazcAt jisa prakAra patana aura hIna dazA kA honA svAbhAvika hai usI prakAra zithilatA ke pazcAt jAhojalAlI kA honA bhI prAkRtika hai| isameM koI Azcarya karane lAyaka bAta nahIM hai kyoMki itihAsa kA adhyayana yaha parivartana kI paripATI spaSTatA se siddha kara rahA hai| isI niyamAnukUla jabase gujarAta prAntakI bAgaDora yavanoM ke hAtha meM pAI isa tIrthAdhirAjapara bhI pAkramaNa ke bAdala maMDarAne lge| ekadina jo saurASTra prAnta harA bharA camana sukha, zAMti aura samRddhi ke vAtAbaraNa meM thA vahI bAda meM Usara aura ujar3A hubhA dikhane lgaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuMjaya tIrtha / yavanazAhI kI sattAne kucha kA kucha kara diyA / AkramaNakAriyoM kI krUra dRSTi hindU aura jainiyoM ke zAstra bhaNDAroM aura tIthoM para vizeSarUpa se vApAta kara rahI thI / aisI dazA meM zAstroM aura tIyoM ko surakSita rakhanA sacamuca Ter3hI khIra thI / atyAcAriyoM ke kutUhata meM hamArI gAr3he pasIne kI taiyAra kI huI sAhitya sAmagrI naSTa ho rahI thI / tIthoM aura grantha bhaNDAroM para Aphata kI bijalI camaka rahI thI / isa atyAcAra aura anAcAra ke pariNAma svarUpa sAre gujarAta prAnta meM Thaura Thaura trAhi trAhi kI 'AvAja sunAI detI thI / 25 jaba gujarAta ke kaune kaune meM yavanoM ke upadrava ho rahe the to yaha kaba sambhava thA ki yavanoM kI dRSTi zrI zatruMjaya jaise mahatvazAlI dhArmika punIta giripara nahIM par3atI / zatruMjayagiripara dhAvA bolane ke liye yavanoM ne vizeSarUpase taiyArI kI / tIrtha kI mahatA sunakara unake hRdaya meM kucha AzaMkA bhI utpanna ho gaI thI / allAudIna khilajI kI phauja car3ha kara bhAI aura lagI tIrthAdhirAja para AkramaNa karane / yavanoM ne bhI dhvaMsa karane meM kucha kamI nahIM rakhI / duSTa loga jisa ghAta meM bahuta dinoM se TakaTakI lagAye baiThe the isa avasara ko pAkara apanI manocchita bAtoM ko pUrNa karane lage / / AkramaNakAriyoMne mUlanAyakajI kI pratimA para dhAvA bola diyA / nija mandira ko girAyA tathA usake atirikta AsapAsa ke mandiroM ko bhI naSTa karane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| marasaka prayatna karane meM kisI bhI prakAra kI kamI unhoMne nahIM rkhii| yaha hamalA vi. saMvat 1369 meM huaa| jaba isa kI khabara cAroM ora phailI to jainiyoM ko hArdika paritApa huA; para ve karate kyA 1 vivaza the / vIra mana masosa kara baiTha rahe / jaina saMsAra meM hAhAkAra maca gayA / yaha khabara vijalI kI taraha sAre prAntoM meM phaila gaI / yahI bAta jaba pATaNa sthita zrI upakezagacchAcArya guru cakravartI siddhasUri ne sunI to zrApa ne prastuta samasyA para vicAra kiyA aura yahI socA ki tIrthAdhirAja kA uddhAra zIghrAtizIghra honA caahiye| Apane vicAra kiyA to isa kArya ko karane ke liye do vyakti upayukta dRSTigocara hue| ye donoM vyakti pATaNa nagara ke dharmaniSTha, dhanADhya, rAjyamAnya, upakeza vaMzIya zreSTigotraja ( vaidyamuhattA ) zrAvaka ziromaNi dezalazAha aura una ke putraratna samarasiMha the / ye donoM vyakti mojasvI prabhAvika aura kAryakuzala the / AcAryazrIne ucita samajha kara zrIsaMghakI sammatipUrvaka punIta tIrthoddhAra karane kA bhAra uparyukta donoM mahApuruSoM ko sauMpA / parama saubhAgya kI bAta hai ki jainAcArya usa samaya kI ghaTanAoM ko lekhabaddha kara gaye jisa se aba hameM saralatA se usa samaya kI unnati aura avanati kI sarva bAteM mAlUma ho sakatI haiM / isa ke liye hama una ke vizeSa katA hai| zatrujayagiri ke isa paMdrahaveM uddhAra ke karAnevAle samarasiMha ke jIvanacarita ko jAnane ke liye aneka sAdhana upalabdha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatruMjaya tIrtha / haiM / yaha uddhAra yavanakAla meM huA hai jisa kA sArA hAla vistRta rUpa se usa uddhAra ko apanI AMkhoM se dekhanevAle tathA uddhAra ke samaya nikaTa upasthita rahanevAle nivRtti gacchIya zrIpAsar3asUri ke ziSyaratna zrI aMba ( Amra ) devasUri ne usI varSa (vi. saM. 1371 ) meM svaracita samarArAsa meM ullekhita kara diyA hai / yadyapi yaha rAsa saMkSipta meM hai tathApi jo varNana usa meM diyA gayA hai vaha sulalita aura manohara bhASA evaM paddhatti se likhA huA hai / isa rAsa kI bhASA prAcIna gujarAtI hai / rAsa ko atyaMta aitihAsika mahatva kA samajha kara hI svargastha zrIyuta cimanalAla dalAlane apanI vRddha avasthA meM 'prAcIna gurjara kAvya saMgraha ' nAmaka graMtha meM yogyatApUrvaka ise samyak prakAra se sampAdita kara saMkalita kiyA hai aura jo gA0 zra0 sIrIja bar3audA dvArA prakAzita bhI ho cukA hai / cU~ ki yaha uddhAra Adhunika itihAsa se bhI pramANika sAbita ho cukA hai ataH isa kA mahatva isa jamAne meM aura bhI vizeSa hai / zrItIrthezvara bhagavAna AdIzvara kI mUrti kI pratiSThA 1 1 saMtraccharI ikahatara e thApi u risahajiNaMdo / caitravadi sAtami pahutaghare, naMdau e naMdau jAM ravicaMdo // 9 pAsaDasUrihiM gaNahara6 neuagaccha nivAso, tasu sIsihiM aMbadevasUrihiM raciyau e raciyau era ciyau samarArAse; ehu rAsu jo paDhai guNaI nAciu jiNahari dei, zravaNi suNaI so bayaThaTha e tIratha tIratha e tIratha jAta phalu lei / 10 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| zrIupakeza gacchAcArya zrI siddhasUrijIne vi. saM. 1371 meM mAgha zukla 13 ko apane kara kamaloM se karavAI thii| isa ke sAtha yaha bhI jJAta huA hai ki prAcAryazrI ke ziSyaratna zrImerugiri munine bhI isa uddhAra ke kArya ko sampAdana karane meM prAcAryazrI kA vizeSa hAtha ba~TAyA thA / merugiri munine yaha kAma bahuta yogyatA pUrvaka sampAdana kiyA ataH AcAryazrIne unheM suyogya samajha kara isa pratiSThA ke 21 dina pazcAt arthAt vi. saM. 1371 ke phAlguna zukla 5 ko prAcArya pada se vibhUSita kara una kA nAma kakasUri rakhA / AcArya kakasUrine uddhAra kI sarva kriyAeM apane sAmane hotI huI dekhI thiiN| unheM sthAI smaraNa rUpa meM rakhane ke parama punIta uddeza se Apane usa uddhAra ke sarva vRtAnta ko eka bRhad graMtha kA rUpa dediyA / yaha graMtha jisa kA nAma mApane * nAbhinaMdanoddhAra' rakhA thA vi. saM. 1393 meM kaMjaroTa nagara meM raha kara likhA thA / isa meM sArI ghaTanAe~ yathArtha rUpa meM vidyamAna haiN| ___ uparyukta graMtha hAla hI meM ahamadAbAda nivAsI sAkSara 1 zrIpuNDarIkagirizekhara tIrthanAtha-saMsthApanA vidhisusUtraNa sUtradhAraH / zrIsiddhasUrirabhavad gurucakravartI tacchibya etadatanoda gurukakasUriH // 2 kaMjaroTa purasthena dhImatA kakariNA / vinavati sasye varSe prabandho'ya vinirmitaH / / -vimala girimaMDana-nAminaMdanoddhAra prabaMdha ( prAMta zlo0 1027 a) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjaya tIrtha / zrIyuta bhagavAnadAsa harSacaMdra kI ora se mudrita huA hai| Apane parizrama kara ke saMskRta ke mUla graMtha ke sAtha sAtha gujarAtI bhASA meM anuvAda bhI kiyA hai jisa ke liye hama aura vizeSatayA gujarAtI bhASA bhASI bhagavAnadAsabhAI ke vizeSa AbhArI haiM jina ke kAraNa ki unheM isa amUlya upayogI saMskRta graMtha ke rasA. svAdana karane kA parama saubhAgya prApta huA hai vAstava meM yaha kArya stutya aura bhabhinaMdanIya hai / abhItaka hamAre hindI bhASA bhASI isa lAbha se vaMcita the| isa kamI ko dUra karane ke uddeza se maiMne usa mUla graMtha ke AdhAra para tathA kaI anya granthoM kI sahAyatA lekara samarasiMha kA jIvana hindI meM pAThakoM ke sammukha rakhane kA sAhasa kiyA hai / AzA hai merA yaha prayAsa hindI saMsAra ke liye bahuta kucha upayogI siddha hogaa| yadi pAThakoMne ise apanAyA to isI taraha ke aura aneka nararatnoM kI jIvanI hindI saMsAra ke sammukha rakhane kA prayatna jArI rakha skuuNgaa| Age ke abhyAyoM meM samarasiMha ke jIvana para krama se prakAza DAlane kA prayatna karUMgA ? pAThaka AdyopAnta par3ha kara isa carita se AtmasudhAra karane meM kucha pravRti kareMge to maiM apane zrama ko saphalIbhUta smmuuNgaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaza SC mA Roorkorecoccoooooooo 8 dUsarA adhyaay| occo .cocococ00000000004 Aja zrISTigotra aura samarasiMha / mAre castinAyaka zreSTikula bhUSaNa samarasiMha ke vaMza ke paricaya ko likhane ke pUrva yaha batAnA atiupayogI hogA ki isa vaMza kI utpatti kisa samaya tathA kisa paristhiti meM huii| sAtha meM yaha bhI batAnA jarUrI hai ki isa vaMza ke banane meM kisa kisa prakAra ke saMyoga upasthita hue the| vartamAna aitihAsika yuga ke pUrvIya va pAzcAtya dhuraMdhara aura parizramI vidvAnoM kI khoja evaM zodhane yaha siddha kara diyA hai ki Aja se lagabhaga DhAI hajAra varSa pUrva bhAratavarSa kI rAjanaitika, sAmAjika aura dhArmika avasthA DAMvADola arthAt viz. kala hokara bhArata varSa ko avanati ke patha kI bhora maprasara kara cukI thii| bhArata ke kone kone se cItkAra sunAI detI thii| sivAya trAhi trAhi ke aura kucha bhI karNagocara nahIM hotA thaa| varNa, jAti aura upajAtiyA~ kI zRGkhalA meM baMdhI huI janatA sarvatra apanI sarvazaktiyoM kA niraMtara durupayoga kara rahI thii| sAmyavAda kI sugaMdhamAtra bhI avazeSa nahIM rahI thI / U~ aura nIca ke bheda kA vinAzakArI garana saba mora ugalA jA rahA thaa| viSamatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSTigotra aura smrsiNh| kI uttAna taraMgoM meM bhArata ke saubhAgya kI naukA TUTanevAlI thii| jisa pavitra bhAratabhUmi ko ehalaukika svarga kI upamA prApta huI thI usI para svArthI aura peTU nirdayI logoneM yajJa Adi ke bahAne vediyA~ para asaMkhya mUka aura niraparAdhI prANiyoM kI gardanapara krUratApUrvaka churI calavA kara rakta kI saritA pravAhita kara dI thii| usa samaya ke jAti aura rASTra ke mukhiyA ina pAkhaNDiyA~ ke hAtha kI kaThaputalI bana cuke the / isa taraha phareva dvArA hiMsA phailAne meM duSToMne kucha bhI kasara nahIM rakhI thii| nIti, sadAcAra aura prema to kevala nAma lene mAtra ko raha gaye the / arthAt zAstroM ke pRSToMpara hI aMkita the| adhikA~za janatA una vAmamArgiyoM ke chalarUpI piMjare meM tote kI taraha parataMtra thI / vAmamArgiyoM kA sAmrAjya akhaNDarUpa meM prAma grAma meM phailA huA thaa| ina duSToMne burAI para itanI kamara kasI kI durAcAra, vyabhicAra mAdi zrAdi anAcAroM dvArA hI svarga aura mokSa prApta hotA hai aisA bhramita vizvAsa phailA diyaa| vikAroM ke pralomana dvArA janatA ko patana ke gahare gaDhe meM DAlakara ve tucchaloga apanA svArtha sAdhana karane ke liye isase bhI badatara upAyoM ke vibhitsa Ayojana kara rahe the| janasamUha kI zakti ke taMtu bhinna bhinna mata, paMtha, varNa, jAti aura upajAtiyoM ke pRthaka pRthaka kendroM meM vibhAjita hokara cUra cUra ho cuke the| cAroM aura upadravoM kI bhaTTI joroM se Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| dhadhaka kara samAja aura rASTra ko bhasmIbhUta karane ko taiyAra thii| usa samaya usa vinAzakArI jvAlA ko bujhAkara sukha aura zAMti kI dhArA pravAhita karanevAle eka mahApuruSa kI atyaMta AvazyaktA thii| ThIka aise Avazyaka avasarapara dukha se pIr3ita janatA kI rakSA karane ke liye bhAratabhUmipara prAtaHsmaraNIya bhagavAn mahAvIra deva kA janma huA / ApazrIne utkaTa tapazcaryA dvArA divyajJAna ko prAptakara apanI bulanda AvAja dvArA deza ke kone kone meM aisA saMdeza pahuMcAyA ki jisake phalasvarUpa U~ca aura naci ke viSamabhAva eka dama dUra ho gaye / janatA punaH eka vAra parama zAMti ke rasAsvAdana karane ko mahAvIra prabhu ke hiMsA ke jhaMDe ke nIce ekatrita ho gii| bhagavAna mahAvIrasvAmI ke samavasaraNa meM rAjA aura raMka ke liye koI bheda nahIM thaa| dIna aura dhanikoM ke sAtha bhinna bhinna vyavahAra aura vyavasthA nahIM thii| kyA usa aura kyA nIca samavasaraNa ke dvAra prANImAtra ke liye khule the| jisa prakAra puruSoM ko mokSa prApta karane kA adhikAra hai usI prakAra khieM bhI mokSa prApta kara sakatI haiM yaha bhagavAnane apane zrImukha se pharamAyA / triyoM ke liye bhI sanyAsa jaise pada lene kA avasara diyA gayA aura bhaneka bhAgyazAlinI mahilAmoMne usase lAbha uThAnA prArambha kara diyaa| khiyoMne to isa pora puruSoM kI apekSA bhI adhika abhiruci prakaTa kii| ___ usa samaya kI sAmyatA vAstava meM bhAdarza thii| jisa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gheSTigotra aura smrsiNh| prakAra mahArAjA ceTaka, udAI, zreNika aura saMtAnika jaise kSatriya; indrabhUti, agnibhUti, RSabhadatta aura bhRgu jaise brAhmaNa; bhAnanda, kAmadeva, saMkha, pokkhalI aura mahAzataka jaise vaizyoMne AtmakalyANa karane kA patha avalambana kiyA ThIka usI prakAra U~ca aura nIca ke bhahe bheda ko bhUla kara arjunamAlI, harakezI aura maitArya jaise zUdra aura atizUdra logoMne bhI una saba kI taraha usI ucca patha kA barAbarI se avalambana kiyaa| usa samaya bhI virodhiyoMne asahayoga karane meM kucha kasara nahIM rakhI / una mAtatAyoMne bAgI bana kara zAMta mUrti bhagavAna mahAvIra ke sAtha kaI taraha ke durvyavahAra kiye paraMtu ve aMta meM saba viphala manoraya hue kAraNa ki bhagavAnane parama satyAgrahI kI taraha ahiMsaka raha kara prakopa ke badale ulTI una para dayAdRSTi hI rkhii| anta meM una bAgiyoMne bhagavAna kI isa upakAravRtti para mugdha ho kara bhagavAna ke batAe hue mArga kA anusaraNa kiyA / bhagavAna mahAcIra svAmIne usa samaya kI viSamatA ko miTAkara saba ko samAna prakAra se samabhAvI, nItijJa aura sadAcArI banAye rakhane ke uddezya se zaktiyoM ko saMgaThita rakhane ke liye eka saMgha kI sthApanA kii| saMgha kI sthApanA hone se zAMti kA sAmrAjya sthApita ho gayA / uparyukta kathana ko pramANita karane vAlA eka zilAlekha , dekho jaina jAti mahodaya prakaraNa pAMcavA pRSTa 163 vA~ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| uDIsA prAnta kI hasti guphA meM prApta huA hai / yaha lekha vikrama pUrva kI dUsarI zatAbdi meM kaliMgapati mahAmeghavAhana cakravartI jaina samrAT zrI khAravela nareza kA khudavAyA huA hai / usa meM khudA huA hai ki " venAmi vijayo " arthAt mahArAjA khAravela vena rAjA kI taraha vijetA ho / aba yaha prazna hotA hai ki yaha vena rAjA kauna thA / isa kA pramANa padmapurANa meM milatA hai| rAjA vena kisI varNa aura jAti pAMti ko nahIM mAnatA thA ataH use 'jaina ' kI saMjJA jainetaroMne dI thii| isa se samyak prakAra se siddha hotA hai ki jainiyone hI saba se prathama varNa aura jAti kI hAnikAraka zRGkhalA ko tor3ane kA prayatna kiyA thaa| yahI kAraNa hai ki jisa meM jaina dharmAvalaMbiyoM meM brAhmaNa aura kSatriyoM kA sammilita honA pAyA jAtA hai / bhagavAna mahAvIra svAmI ke pazcAt prAcArya zrIsvayaMprabhasUri hue| ye prAcArya, zrIpArzvanAtha bhagavAna ke pAMcave paTTapara the| , kazinAmA tadvineyaH yaH pradezi narezvaram / prabodhya nAstikAddharmI jainadharme'dhyaropayat // 136 // tacchiSyAH samajAyanta zrIsvayaMprabhasUrayaH / viharantaH krameNayuH zrIzrImAlaM kadApite // 13 // tasthuste tatpurodya ne mAsakalpaM munIzvagaH / upAsyamAnAH satataM bhavyairbhavatAcchide // 138 / . .(nAbhinandanoddhAra prabaMdha ) - -AyArya svayaMprabhasari ke viSaya meM vizeSa khulAsA dekho sacitra jainajAtimahodaya prakaraNa tIsarA pRSTa 16 se 40 tk| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreligotra aura smrsiNh| bhApa zrI upadeza deve hue marubhUmi meM padhAre / zrImAlanagara meM usa samaya vAmamArgiyoM kA upadrava bar3ha rahA thA / AcAryazrIne zrImAla nagara meM padhAra kara vAmamArgiyoM ke vana sadRza pAparUpI kille ko tor3a DAlA / ApazrIne upadeza de kara vyabhicAriyoM ko samArga para lagAyA / Apane varNa, jAti aura UMca nIca kI viSamatA ko dUra kara rAjA aura prajA ko ahiMsA dharmopAsaka bnaayaa| prAcArya zrIsvayaMprabhasUri ke paTTadhara bhItrAcArya ratnaprabhasUri hue / Apane bhI bhaneka kaThinAiyoM kA sAmanA karate hue apane Atmabana ke prabhAva se vIrAt 70 varSa meM upakeza nagara meM padhAra kara eka aisA kArya kara dikhAyA ki una kA yaza sadA ke liye amara ho gyaa| usa samaya ke sattAdhIza vAmamArgiyoM ke pacar3oM ko tor3a DAlanA koI sAdhAraNa kArya nahIM thaa| kintu jina mahAtmAbhoMne jana sevA ke artha apanA sarvasva taka balidAna kara diyA ho una ke liye yaha kaThinAI nahIM ke barAbara hai| prAcArya ratnaprabhasari mahArAjane upakezapura ke rAjA upaladeva aura nAgarikoM ko pratibodha de kara mAMsa, madirA, vyabhicAra Adi kA tyAgana karA kara una kI vAsakSepa dvArA zuddhi tathA saba kA saMgaThana kara 'mahAjana saMgha' sthApita kiyaa| saMgha sthApita karAne ke sAtha hI sAya sevA pUjA aura bhakti mAdi upAsanA karane ke liye mahAvIra svAmIke 1 dekhiye-janajAti mahodaya-prakaraNa tRtIya pRSTha 41 se 14 taka / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha 34 mandira kI bhI sthApanA ( pratiSThA ) Apane karavAI / ina ke pazcAt bhI kaI AcAyoMne mahAjana saMgha ke rakSaNa aura poSaNa meM anavarata prayatna kiyA / nirantara AcAryoM kI saMrakSatA meM ' mahAjana saMgha ' kI vRddhi hotI rahI / kAlAntara se usa mahAjana vaMza kA nAma ' upakeza nagara ke ' kAraNa se upakeza vaMza prasiddha huA / isI prakAra upakeza vaMza ke pratibodhaka - poSaka aura upadezaka AcAryoM ke gaccha kA nAma bhI upakeza gaccha mazahUra huA / upakeza vaMza kI prakhyAti saba prAntoM meM kramazaH phaila gaI / upakeza vaMza ke netAoM kI vizAla hRdayatA aura udAratA Adi kA AzAtIta prabhAva jainetaroM para par3A jisa ke pariNAma svarUpa janatA adhika saMkhyA meM isa vaMza ko apanAne lagI / loga mahAjana saMgha meM sammilita hone lage / 1 upakezapura kI jana saMkhyA meM bhI khUba vRddhi huI / jana saMkhyA kI vRddhi ke sAtha sAtha isa nagara ke vyApAra kI bhI bar3hatI khUba huI | upakezapura vyApArika kendra ho gayA / jo loga vyApAra ke liye anya prAntoM se upakezapura Ate the una para bhI usa nagara ke nivAsiyoM ke rahana sahana aura AcAra vyavahAra kA kucha kama prabhAva nahIM par3atA thA / aneka loga isI rIti se vyApAra 1 saptatyA (70) vatsarANaM carama jinapatermukta jAtasya varSeH / paMcamyAM zuklAkSe suraguru divase brahmaNa sanmuhUrte // ratnAcaryaiH sakala guNa yukaiH sarva saMghAnu jJAtaiH / zrImadvIrasya bimbe bhava zata pathane nirmiteyaM pratiSTAH // 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ( upa- gaccha0 caritra ) www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 zreSTigotra aura smrsiNh| ke hita Ae hue isI vaMza meM sammilita ho gaye / Aja kI mAMti kA saMkIrNa hRdaya kA vyavahAra usa samaya vidyamAna nahIM thaa| jisa sAdharmI ke sAtha Aja bhojana vyavahAra hai usa ke sAtha beTI vyavahAra aba nahIM bhI hotA hai, para aisI saMkucita vRtti usa samaya nahIM thii| varan usa samaya to naye sAdharmI bandhu ke sAtha vizeSa prema kA vyavahAra pracalita thA / nirdhana bhAI ko thor3I thor3I sahAyatA saba de kara apane barAbarI kA dhanI banA dete the yahI kAraNa thA ki usa vaMza kI saMkhyA jo lAkhoM para hI thI thor3e hI samaya meM koDoM taka pahuMca gaI aura bhArata ke kone kone meM yaha jAti phaila gii| vi. saM. 1363 meM-upakeza gacchAcArya zrIkakapUrijI viracita ' upakeza gaccha caritra' nAmaka aitihAsika graMtha ke par3hane se mAlUma huA hai ki prAcArya zrI ratnaprabhasUri ke 303 varSa pazcAt arthAt vIrAt 373 ke varSa meM upakezapura meM upadrava huA thA jisa kI zAnti zrIpArzvanAtha ke 13 3 paTTadhara prAcArya zrIkakasUrine apanI saMrakSatA meM karavAI thii| usa samaya upakeza nagara meM upakeza vaMzIya mukhya 18 gotra prasiddha the aura ve sarva prakAra se unnati prApta kiye hue the / uparyukta graMtharatna meM una gotroM ke nAmoM kA bhI ullekha hai| jo isa prakAra haiM 1 tAtehaDa, 2 bAphanA, 3 karNATa, . balahA, 5 morakha, 6 kulahaTa, 7 virahaTa, 8 zrIzrImAla, 6 zreSThigotra, 10 saMcetI, 11 Aditya nAga, 12 bhUrigotra, 13 bhAdragotra, 14 ciMcaTa, 15 kumbhaTa, 16 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| kanojiyA, 17 DIDU aura 18 laghu zreSThi / isa prakAra saba mukhya gotra milA kara aSTAdaza the| bAda meM inhIM mUla gotroM kI 1 kulagurupoM kI vaMzAvaliyoM se patA milatA hai ki uparokta mUla 18 gotroM se kaI kAraNa pA kara pratyeka mUla gotra se aneka zAkhAe~ prazAkhAe~ utpanna huI thIM yaha bAta usa samaya kI mUla gotroM kI unnati kI dyotaka hai| mUlagotra yaar`aa my'aangkaa saMkhyA . 1 tAtehaDa toDiyANI Adi 22 2 bAphanA nAhaTA jaMghaDA betAlA vageraha 3 karNAvaTa vAgaDiyA vageraha * 4 balahA rAMkA vAMkA Adi 5 morakha pokhaNAdi 6 kulahaTa suravA Adi 7 virahaTa bhuraMTAdi 8 zrI zrImAla koTaDiyA mAdi 9 zreSThigotra vaidya muhatA Adi 10 saMcetI DhelaDiyA prAdi 11 adityanAga coraDiyA pArakha gulecchA bucA sAva sukhAdi 12 bhUrigotra bhaTevaDA Adi 13 bhAdragotra samadaDiyA bhANDAvatAdi 14 ciMcaTa , desaraDA Adi 15 kumbhaTa ,, kAjaliyA mAdi 16 DiDgotra kocara muhatA Adi 17 kanojiyA vaTavaTA prAdi 18 laghuzreSThi vardhamAnAdi Adhunika ina zAkhA prazAkhAoM meM se kitanI to maujUda haiM aura kitanI lupsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThigotra aura samarasiMha | 37 zAkhAaiM prazAkhAaiM uttarottara bar3hatI gaI jina kI saMkhyA saba milA kara 498 ho gaI / hamAre dUradarzI samayajJa zrAcAryoMne vikrama saMvat se 400 varSa ke pahale hI zuddhi kA pracAra karanA Avazyaka samajha kara use pracalita kara diyA thA / zuddhi aura saMgaThana kI upayogitA unheM acchI taraha se mAlUma thI / usa samaya kI calAI huI zuddhi kI suprathA kaI varSoM taka jArI rahI / yahA~ taka ki vikrama kI solahavIM zatAbdI taka jaina saMgha meM zuddhi kA joroM se pracAra thA kintu jaba se saMkIrNatA kA prAdurbhAva huA zuddhi aura saMgaThana ke dvAra baMdha ho gaye / usI samaya se hamArI vartamAna ghaTI Arambha huI | jaba se hama zuddhi karanA chor3a baiThe isa jAtine bhI avanati ke garta meM praveza karanA prArambha kiyaa| taba se niraMtara saMkhyA kama hone lagI hai| jisake kaDuve phala hameM aba cakhane par3a rahe haiM aura punaH Aja isa bAta kI aAvazyaktA anubhava ho rahI hai ki zuddhi kA silasilA phira prAraMbha kiyA jAya / Upara saMkSipta meM mahAjana saMgha kI utpatti pAThakoM ke sAmane rakhane kA prayatna kiyA gayA hai aba yaha batAnA Avazyaka hai ki hamAre caritanAyaka sAhasI samarasiMha ke pUrvaja kisa nagara meM rahate the tathA unakA gotra Adi kyA thA ? bhI ho cukI haiN| yaha bAta mahAjana vaMza kI avanati ko sUcaka hai / ina mUla adyadaza gotra ke sivAya bhI jainAcAryoMne kramazaH jainetara janatA ko pratibodha de kara aneka gotra sthApita kiye the unakI madhya kAlIna saMkhyA 1444 se bhI adhika thI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha / marubhUmi kA nakhalistAnarUpa, dhanadhAnya ke bhare bhANDAroM sahita vizAla AbAdI vAlA, vyApAra kA kendra aura apanI ramaNIya zobhA aura prAkRtika dRzyoM se svarga kI pratisparddhA karane vAlA kamanIya nagara, upakezapura ke nAma se vikhyAta thaa| nagara ke cAroM aura bAga bagIcoM kA manohara dRzya darzakoM ko sahaja hI meM apanI ora AkarSita kara letA thA / janatA ke Avazyaka jala dene ke zrota aneka jalAzaya nagara ke cAroM ora vidyamAna the jina meM svaccha aura mIThA jala bharA huA thA / yaha nagara prAcIna aitihAsika nagara hai / isakI prAcInatA ke pramANika ullekha 1 vikrama kI AThavI zatAbdI meM bhInamAla ke rAjA bhANane upakezapura ke ratnAzAha kI kanyA se vivAha kiyA thaa| (jaina gotra saMgraha paM0 hI0 haM0 jAmanagaravAya) 2 vikrama kI nauvIM zatAbdI meM upakezapura meM prasiddha pratihAra vatsarAja kA rAja thA (di0 harivaMza purANa) 3 koTArAjya ke aTAsyAma meM eka jainamUrtipara vi0 saM0 508 ke zilAlekha meM ( upakeza vaMzI ) maizAzAha kA nAma hai| isa se upakezapura kI prAcInatA siddha hotI hai / ( rAjapUtAnA kI sodhakhoja se ) 4 sametametatprathitaM pRthitvamupakeza nAmAstipuraM ( vi. saM. 1013 proziyoM mandira ke zilAlekha se) 5 upakeza ca koraMTe tulyaM zrIvIra bimbayoM pratiSTA nirmitA zaktyA shriirtnprbhsuurimiH| [zrI upakezagaccha caritra ( amudrita)] 6 mAsti svasti ca vya (kava)d bhUmermaru dezasya bhUSaNam / nisarga sarga subhagagupakeza puraM varam / (nAminadanoddhAra vi0 saM0 1393 ke likhe hue se) www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThigotra aura smrsiNh| aura isake sAtha nagara ke prAcIna khaMDahara yatratatra dRSTigocara aba bhI hote haiN| upakezapura nagara meM bhagavAna mahAvIra svAmI kA eka vizAla mandira hai jo isa nagara kA alaMkAra rUpa hai| isa ramaNIya mandira kI zobhA, isake ucca zikhara aura suvarNamaya kalaza tathA dhvajA daMDa kI anupama sundaratA se, alaukika prakaTa hotI thii| isa mandira kI pratiSThA vIrAt 70 saMvat meM prAcArya zrI ratnaprabha 1 eka TUTe hue mandira meM vi. saM. 602 kA khudA huA zilAlekha prApta huA hai| isI taraha ke aura bhI khaNDaharoM se pramANa mila sakate haiN| mosiyAM se 20 mIla kI dUrI para gaTiyAlA nAmaka grAma hai usa grAma ke pAsa upakezanagara ke daravAjoM ke prAcIna khaNDaharoM ke cihna Adi aba taka dRSTigocara hote haiN| kumalayamAlA ke kathAnaka meM ullekha hai ki jaba zvata huNoM ne vikrama kI chaThI zatAbdI meM isa prora AkramaNa kiyA to upakezavaMzIya loga marubhUmi tyAgana kara lATa aura gurjara deza kI mora cale gaye / prAcIna kathAnakoM meM Uhaha maMtrI kA jahAM ullekha huA hai vahAM likhA hai ki usane upakeza jAtipara brAhmagoM dvArA lagAyA huA kara sarvathA anucita samajha kara usa kara ko miTA diyA thaa| yaha vahI Uhaha maMtrI hai jisane vIrAt saMvat 70 meM upakeza nagara meM mahAvIrasvAmI kA mandira banavA kara prAcArya zrI ratnaprabhasUri dvArA pratiSThA karavAI thii| (zrImAlI vANiyoM kA jAtibheda nAmaka pustaka) upakezapura upakezavaMza aura upakezagaccha kI prAcInatA ke viSaya meM jainajAti mahodaya caturya prakaraNa dekhiyeShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| sUri ke karakamaloM se huI thii| isa mandira ke prati nAgarikoM kI aTUTa zraddhA aura anupama bhakti thI / loga dravya evaM bhAva pUjA, sevA aura nRtya Adi ke kAryoM meM saMlagna rahate the| isa bhakti aura sevA kA aihalaukika phala ke bhI ve bhoktA the| unake ghara meM dhAnya aura dhana se bhaMDAra bhare hue rahate the / usa nagara ke nivAsI gArhasthya sukha se bhI parama sukhI the| unake putra kalatra aura mitra sadAcArI AjJAkArI aura vizvAsI the isIse unakI mAna maryAdA tathA pratiSThA saba taraha se bar3hI huI thii| aihalaukika sukhoM ke sAtha sAtha pAralaukika sukha prApta karane ke sAdhana pakke karane meM bhI ve loga tatpara the| bhagavAna kI ratha yAtrA ke nimitta una logoMne suvarNa-rathe taiyAra karavA liyA thaa| prati varSa rathayAtrA ko mahotsavapUrvaka nikAla kara nagara ke aghoM ko sahajahI meM vinaSTa kara dete the| isa nagara ke bIcAMbIca eka ramya vApI aisI kArIgarI se banAI huI thI ki jisakI zilpakalA kI khUbI dekhakara darzaka Azcarya-cakita hokara AvAk raha jAte the / isa vApI kI uttama zilpakalA ke kAraNa bhAratavarSa kA mastaka sAre vizva meM sagarva U~cA thA | usa vApI kI eka vizeSatA yaha bhI thI ki usake sAre sopAna isa krama se banAe hue the ki bhale hI koI kisI prakAra kA saMketa banAkara vApI meM nAce jAve vApasa usI jagaha 1 prativarSa purasyAntaryatra svarNamayo rathaH / paurANAM pApamucchetumiva bhramati sarvataH // 27 ( nA0 naM0 pra0) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThigotra aura samarasiMha / para vaha nahIM pahuMca sakatA thaa| zilpakAroMne usameM bhUlabhUlaiyo jaisI banAvaTa kI thI / jAnevAlA vyakti jAkara mArga meM kahIM aTakatA bhI nahIM thA para jisa sopAna se praveza hotA thA usa para vApasa A bhI nahIM sakatA thA / isI prakAra kI vicitratA ke kaI bhavana usa nagara kI vizeSatA ko prakaTa rahe the / vyApAra, zilpa aura udyoga kA kendra hone ke kAraNa yaha nagara ghanI AbAdIvAlA thaa| isa nagara ke andara dhana-dhAnya se paripUrNa tathA mAna pratiSThA ko prApta kiyA huA upakeza-vaMza sarva taraha se agragaNya thaa| rAjya ke ucca ucca adhikArI bhI isI vaMza ke vyakti the tathA jisa prakAra rAjya darabAra ke kAryoM meM unakA prabhutva tathA hastAkSepa thA usI prakAra vyApAra kA kArya bhI isI vaMza ke su. pratiSThita yogya dhanI mAnI netAoM ke hAtha meM thaa| jisa prakAra vRkSa apane phUla patte aura phala dvArA vizeSa zobhAyamAna hotA hai usI prakAra yaha upakeza vaMza rUpI vRkSa apanI aThAraha gotroM zAkhAmoM aura prazAkhAoM rUpI pattoM dvArA khUba pratiSThita thA / isa vaza kA camana harA bharA tathA gulajAra thaa| una aSTAdaza gotroM meM bhI zreSTi' gotra kA vizeSa gaurava thA / isa gautra kI vizeSa mahattA kA kAraNa yaha thA ki jaba 1 tatpura prabhavo vaMza ukezAbhidha unnataH / suparvA saralaH kintu nAntaH zUnya'sti yaH kvacita // 30 nA. naM. prabandha. 2 tatrASTAdaza gotrANi patrANIva samantataH / vibhAnti teSu vikhyAtaM zreSThigotaM pRthusthiti // 31 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| AcArya zrI ratnaprabhasUrijIne upakeza vaMza sthApita kara mahAjana saMgha banAyA to mahArAjA upaladeva ko, jo usa samaya vahAM ke rAjA the aura jinhoMne apanA zeSa jIvana dharma pracAra ke liye hI arpita kara diyA thA, zreSTha samajha kara unheM zreSThi gotra pradAna kiyA gayA thaa| taba se mahArAjA upaladeva ke vaMzaja zreSThigotriya ke nAma se vikhyAta hue| zreSThigotra vAloM kI bhI hara prakAra se abhivRddhi huii| vRddhi hone ke kAraNa vizeSa vizeSa gharAne zAkhA prazAkhA ke nAma se prasiddha hote hue bhAratavarSa ke kone kone meM phaila gye| isa gotravAloM para sarasvatI aura lakSmI donoM hI kI khUba dayA rhii| ye jagaha jagaha maMtrI Adi rAjakIya ucca padoM para niyukta hokara rAjataMtra calAne meM vizeSa kuzala the / vyApAra ke kSetra meM bhI zreSThi gotravAloMne AzAtIta saphalatA prApta kara vyApAra ke mukhya mukhya kendroM meM bhI apanA vizeSa sikA namAyA / inakI dhavala kIrti dinoM dina uttarottara vRddhigata hotI rahI / rAjakIya vyavasthA karane meM vizeSajJa tathA siddhahasta aura iSTa kI dRr3hatA hone ke kAraNa isa gotra ke vaMzajoM ko rAjya kI ora se sammAna sUcaka " vaidya muhatto " kA ilakAba prApta humA / jisa nAma se yaha gotra Aja taka prasiddha hai| vikrama kI bArahavIM zatAbdI meM uparyukta upakeza vaMza ke 1 isa grantha ke lekhakane bhI isI gotra meM janma liyA thaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSTigotra aura samarasiMha / zreSThi nAmaka gotra meM besaTa nAma ke mahA pratApI puruSa, hue / ye upakezapura ke nivAsI dhanI evaM bar3e dharmAtmA the / inakA suyaza cAroM ora phailA huA thaa| inake pAsa itanA dravya thA ki aneka yAcakoM ko de de kara unhoMne unakA dAridra sadaiva ke liye dUra kara diyA thA / eka Adarza gRhasthI ke saba guNa inameM prakRti se hI vidyamAna the / ye apanI bAta ke dhanI the / eka bAra upakezapura ke mukhya 2 puruSoM se ApakI anabana ho gii| vemanasya ko bar3hatA huA dekha kara Apane usa nagara ko hI chor3ane kA vicAra kara liyA / apane sAre aizvarya sahita Apa calane ko prastuta hue to prArambha hI meM aise aise zubha zakuna hue ki jisa se Apa ko pratIta hone lagA ki yaha prasthAna bahuta suphala pragaTa kregaa| bhAgyazAlI puruSoM ke liye Rddhi aura siddhi sarvadA hAtha jor3e upasthita rahatI hI hai| unake liye deza aura videza saba sukhakara haiN| jahAM ve jAte haiM sadA Adara satkAra pAte haiN| zreSThi gotraja besaTa calate hue kramazaH kirATakUpanagara ke samIpa pahuMce / kirATapura nagara kI zobhA kA anupama varNana prabandhakAra isa prakAra karate haiM ki vaha nagara jinAlayoM kI patAkAoM se 1 tatra gotre'bhavada bhari bhAgya sampanna vaibhavaH / zreSTi 'besaTa' ityAkhyA vikhyAtaH kSitimaNDale // 32 // 2 avilambeH prayANaH sa gacchannacchAzayaH pathi / kirATa kUpa nagaraM prApa pApavivarjitaH // 43 // 3 sura sadma patAkAbhizvasantImizcaturdizam / pathikA nAi matIva yatpuraM sarvadigAtAn // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 samarasiMha / vizeSa suzobhita ho rahA hai patAkAeM vAyu meM phaharAtI huI yAtriyoM ko mAnoM yaha saMketa kara rahI haiM ki isa ora Akara jinezvara bhagavAna ke darzana kara apane mAnava jIvana ko saphala kro| jalAzayoM meM rAjahaMsa aura anya khagavRnda madhura dhvani karate hue aise mAlUma hote the mAno ve pathikoM ko zItala jala pIne kA nimaMtraNa de rahe hoN| mandiroM ke andara se nikalate hue dhUpa ghaTikAoM ke dhUmra se AkAza zyAma meghoM kI taraha kAlA dRSTigocara ho rahA thA / mandiroM meM mRdaMga aura nRtya ke nAda se nagara ke duSkarma palAyamAna ho rahe the| nagaravAsI dhana vaibhava se sampanna apane dravya ko sAtoM kSetroM meM dila khola kara kharca kara rahe the| kirATapura nagara dharma kI taraha vyApAra kA bhI mukhya kendra thA / isa prakAra nagara ke logoM ko dharma aura vyavahAra ke kAryoM meM utsAhapUrvaka nimagna dekha kara zreSThivarya besaTane bhI isI nagara meM nivAsa karane kA dRr3ha nizcaya kara liyA / usane apane kuTumba ke logoM ko eka ramya udyAna meM ThaharAyA aura Apa bahu mUlya vastrAbhUSaNa se susajita hokara kImatI bheMTa lekara rAjasabhA meM jAne kI taiyArI karane lgaa| __ usa samaya vaha nagara paramAra vaMzIya jaitrasiMha ke prAdhipatya meM thA jisakI ghavala kIrti cahuM ora prasArita thI / usa nareza ke atula bhujabala ke parAkrama ke mAge sAre zatru natamastaka the / jisa darje kA vaha balI thA usI koTikA udAra hRdaya bhI thA / yAcakoM ko muMhamAMgA dravya dekara vaha apanI udAratA kA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSTigotra aura samarasiMha / sAkSAta paricaya detA thaa| rAjya ke kArya kI vyavasthA aisI susaMgaThita thI ki sArI prajA apane nRpati meM aTUTa zraddhA rakhatI thI tathA jetrasiMha bhI prajA ko putravat samajha kara sabake sAtha vaisA hI vyavahAra karatA thaa| vesaTa zreSThi rAjya sabhA meM bheMTa lekara praviSTa hue / rAjA ke sammukha bheMTa rakhate hue Apane abhivAdana ke pazcAt isa prakAra rocaka vArtAlApa kiyA / rAjA-" bhApakA zubhanAma kyA hai ? aura Apa kahAM se padhAre hai ?" seTha- merA nAma vesaTa hai aura maiM upakezapura se AyA huuN|" rAjA-" ApakA yahAM AnA kisa prayojana se huA?" seTha--" Apake sunyAya kI dhavalakIrte sAre vizva meM prakhyAta hai jisa se AkarSita hokara maiM yahAM AyA huuN| merI hArdika icchA hai ki maiM yahA~ pApa kI chatra chAyA meM nivAsa karUM isake atirikta merA koI prayojana nahIM hai|" rAjA-" seThajI, yaha bahuta harSa kI bAta hai ki Apa Agae / jisa prakAra rAjahaMsa ke nivAsa se sarovara kI zobhA bar3hatI hai isI prakAra Apa se zreSTha zreSThi vaMziyoM ke nivAsa karane se mere nagara kI bhI zobhA avazya parivati hogii| Apa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| prasannatApUrvaka yahAM basiye / / makAna aura vividha Avazyaka sAmagrI bhI yahAM Apako hamArI ora se de dI jaaygii|" isa prakAra paricaya ke sAtha hI agAr3ha prIti bar3ha gii| usI samaya rAja sabhA meM darabAnane praviSTa hokara gajAjI se nivedana kiyA ki Aja isa nagara ke mahAjanoM ke sAre mukhiyA milakara Apa se kucha nivedana karane ke liye bAhara upasthita hue haiM / maiMne unase pUchA ki kyA kArya hai to unhoMne batAyA ki isa nagara meM RSabhadeva jinezvara kA jo vizAla mandira hai jisameM 12 daheriyoM hai| mUlanAyakajI kI pUjA aura bhAratI ke sAtha sAtha saba daheriyoM meM bhI pUjA va AratI kI jAtI hai / varSa bhara meM jitane dina hote haiM utane hI dina arthAt 360 dina aThAI mahotsava (pUjA) ke ThATha lage rahate haiN| zikhara ke cAroM ora jihvA bAhara nikAlate hue siMhoM ke citra aisA dRzya pradarzita karate haiM mAnoM ve vAmamArgiyoM ke atyAcAroM ko bhakSaNa karane kI ceSTA kara rahe haiN| mUla mandirajI ke sammukha eka vizAla sundara ramaNIya maNDapa aisI anokhI zobhA detA hai mAnoM bhavya puruSoM ke liye puNyalakSmI varane kA svayaMvara kA maNDapa ho| aura usa maNDapa ke Upara ke suvarNa kalaza to aura bhI alaukika zobhA dikhA rahe haiN| isa mandira meM bhaktibhAva se nitya pUjA , yadasti deva ! RSabhasvAmi caityamihottamam / dvAbhyAM pacAza devakulikAbhirvi bhUSitam // 65 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSTigotra aura samarasiMha / 47 Adi hotI hai / Aja bhagavAna kI rathayAtrI kA parva divasa hai ataH hamArI saba kI anunaya yahI vinaya hai ki Aja isa samapra nagara meM jIvahiMsA vanda honI caahiye| ina logoM kI yahI prArthanA hai| uparyukta vivaraNa ko sunakara rAjA jaitrasiMhane haMsa kara vesaTa se kahA ki ye baniyoM kA dharma bhI kaisA hai ki jisameM ahiMsA kI udghoSaNA saba se prathama karAI jAtI hai aura zeSa saba kArya bAda meM hote haiM / zreSThivarya zrI besaTane nisaMkocapUrvaka rAjA ko tatkSaNa pratyuttara diyA ki rAjan ! yaha ahiMsA dharma kevala baniyoM kA hI hai aisA koI ThekA nahIM hai| jaise gaMgA nadI ke pavitra jalako kAma meM lAne kA kisI eka vyakti yA jAti kA hI ThekA nahIM hai usI taraha yaha isa AhaMsA dharma kA lAbha bhI kevala eka hI jAti ko nahIM milatA hai balki jo koI prANI ahiMsA dharma kA pAlana karatA hai vaha isake mRduphaloM kA avazya AsvAdana karatA hai / khAsa kara yaha ahiMsA dharma to kSatriyoM kA hI hai kAraNa ki jainoM ke caubIsoM dharma ke pravartaka jo bar3e tIrthakara hue haiM ve saba ke saba kSatriya hI the| prAcIna samaya ke bharata sAgara jaise cakravartI aura rAma kRSNa jaise avatArika puruSa hue haiM ve saba bhI ahiMsA dharma ke hI upAsaka the / Apake aura hamAre pUrvaja paramAra-vaMza-mukuTa rAjA 1 rathasyadeva tastasya bhaviSyati pure'dhunA / yAtrA tato jIvabhAri vAraNaM yAcate jayaH // 71 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 smrsiNh| upaladeva AdibhI ahiMsA dharmAvalambI hI the| mahArAjA candragupta maurya, samrAT samprati, mahArAjA khAravela, zAlivAhana, vikramAditya, zilAditya, bhAmarAjA aura kumArapAla Adi aneka vIra kSatriya bhI ahiMsA dharma ke anuyAyI the / kevala upAsaka hI the so nahIM ye to ahiMsA dharma ke pracAraka bhI the parantu bAda meM sadopadeza ke abhAva meM kaI svArthI aura peTU logoMne apanI vikAra lipsA ko tRpta karane ke liye prANiyoM kA saMhAra kara unake mAMsa se apane udara ko bharanA zuru kara diyA tathA 'hADA le DUbA ganagaura' kI taraha apanI sattA ke bala se kaI logoM ko bhI barajorI mAMsabhakSaka bnaayaa| isa taraha ke aura aura pramANoM dvArA besaTa ne rAjA ko acchI taraha se ahiMsA dharma ke mahatva ko samajhAyA jisa kA aisA prabhAvika prabhAva huA ki rAjAne tatkAla pratijJA kI ki maiM bhaviSya meM kisI niraparAdhI jIva kA vadha nahIM karUMgA tathA prati mAsa maiM kama se kama 15 dina to mAMsa bhakSaNa nahIM kruuNgaa| rAjAjI ke Adeza se nagara meM amarI pahaDA bajavAyA gayA / rathayAtrA mahotsavapUrvaka sAnanda nikAlI gii| rAjA jaitrasiMha vesaTa zreSThipara bahuta prasanna hue aura kahane lage ki prathama to Apa hamAre atithi aura dUsare Apa mere dharmopadezaka ho mataH kRpayA isa nagara meM avazya nivAsa kariye tAki mujhe samaya samaya para dhArmika upadeza bhApa dvArA prApta hotA rhe| isa prakAra kahate hue Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThigotra aura samara siMha / rAjAjIne seTha sAhaba kA vastrAbhUSaNa Adi se acchI taraha se svAgata kiyA / maMtrIzvara ko rAjAjI kI ora se AjJA huI ki zreoSTavarya ke liye anukUla bhavana nagara meM dilavA dIjiye tAki Aja hI se ye apane kuTumbavAloM ko udyAna meM se nagara meM le AveM tathA isa ke atirikta aura bhI saba Avazyaka sAmagrI juTA do tAki seThajI ko kisI bhI prakAra kI asuvidhA na rahe / rAjA se vidA hokara jaba besaTa rAjadvArapara pahuMce to vahA~ nagara ke mahAjana vaMza ke mukhya mukhya agresaroM se mile / sabane seThajI kA hRdaya se svAgata kiyA / bhagavAna kI rathayAtrA kA prasaMga chir3A to Apane saba prastAvoM kA anumodana kiyA tathA utsava meM sammilita hone kA abhivacana bhI diyA aura usakA pAlana bhI kiyA / besaTa zreSTivarya kuTumba sahita nagara meM rahane lage / jo mAna aura pratiSThA zrApako upakezapura meM prApta thI usase bhI adhika Adara Apane isa nagara meM thor3e hI samaya meM apane anupama guNoM dvArA zIghra hI prApta kara liyA / zreSTivarya bar3e udAra the | Apake dvArapara Aye hue yAcaka kabhI rikta hAtha nahIM lauTate the| seThajIne sabake hRdaya meM sthAna pA liyA / kyoM na ho bhAgyazAlI bhadra puruSoM ko saba Thaura saphalatA prApta ho hI jAtI hai| zreSTavarya zrIyuta besaTa sakuTumba sukhapUrvaka kirATakUpanagara meM rahane lage | inakI devaguru aura dharmapara aTUTa zraddhA aura dRr3ha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| bhakti thI / saJcAIkA devI kA pUrNa iSTa rakhate hue besaTa AnaMda pUrvaka apanA zeSa jIvana isI nagara meM bitA rahe the| samaya samaya para rAjA ko ahiMsA ke upadeza dekara Apane usako ahiMsA kA paramopAsaka banA liyA thA jisake pariNAmasvarUpa rAjA kI zraddhA jaina dharmapara pUrNatayA dRr3ha ho gaI thii| jisa prakAra besaTa rAjya kArya meM dakSa hone ke kAraNa rAjA ke kRpApAtra the usI taraha vyApArika dakSatA ke kAraNa vyApAra Adi meM bhI inako agrasthAna labdha humA thA tathA saMgha kI ora se Apako nagara seTha kI ucca padavI bhI milI thii| bhApa meM yaha vizeSatA thI ki rAjya aura vyApAra ke pratyeka kArya meM nAgarikoM kI bhalAI ko Apa pahale socate the / tathA sarva sAdhAraNa ke lAbha ke liye apanA tana mana dhana taka arpaNa kara dete the| sAdharmiyoM kI ora to ApakA isa se bhI adhika dhyAna thaa| pApa nyAyamArga se dravya upArjana karate the tathA usa dravya ko deva, guru, dharma aura sAdharmiyoM kI bhakti meM hI vyaya karate the| besaTane vipula dravya vyaya karake aneka yAtrAaiM kI kaI sthAnoM para bar3e 2 jinAlaya banA ke prabhu-pratimA kI pratiSTA karavA ke dhvajA daMDa aura suvarNa kalaza car3hAye the tathA kaI jina mandiroM kA jIrNoddhAra bhI karAyA / Apane apane jIvana ko isI prakAra ke zubha maura Avazyaka kRtya karate hue bitAyA / Apa kA ikalotA putra bahuta guNI thA jisakA nAma varadeva thA / yadyapi besaTa ke eka hI putra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThagotra aura samarasiMha / 51 thA kintu vaha parama guNI hone ke kAraNa sahasroM ke barAbara thA / kahA bhI hai ki varameko guNI putro na ca mUrkha zatAnyapi / ekazcandrastamo hanti na ca tArAgaNo'pi ca / besaTa apanI aMtima samAdhi kI kriyA kara sAta kSetroM meM apanI sArI sampatti arpaNa kara gRhakAyoM kA bhAra vara deva ko soMpa anazanapUrvaka svargadhAma ko sidhAye / suyogya putra varadevane bhI apane sadAcaraNa dvArA apana pitA kI kIrti ko dviguNita kiyA / usakI bhI zraddhA devaguru dharma aura zAsana ke prati vaisI hI thI / sAdharmiyoM aura jana sAdhAraNa kI ora bhI tAdRzI sahAnubhUti aura vAtsalyatA vidyamAna thI / rAjya kArya meM to usakA hastakSepa thA hI parantu vyApAra Adi meM usane aura bhI adhika vRddhi kara dikhAI | varadeva ke eka putra huA jisakA nAma jinadeva thA / jo jinezvara ke caraNoM meM avirala bhakti rakhanevAlA tathA prakhara buddhimAna thA / varadevane bhI apanA dravya sAtoM kSetroM meM aparNa kara ghara kA bhAra jinadeva ko supUrda kara anazanapUrvaka svargaghAma prApta kiyA / jinadeva kA putra nAgendra to sAkSAt sahasra nAga kI taraha jagata kA uddhAra karanevAlA avatarita huA thA / use vipula lakSmI aura akSaya kIrti prApta huI thI / isake dvArapara jo 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 smrsiNh| yAcaka AtA thA vaha mu~ha mA~gA dravya pAkara apane dAridra ko sadaiva ke liye dUra kara detA thA / gRhakArya aura vyApArika kSetra meM bhAzAtIta saphalatA prApta karake nAgendra ne parama khyAti prApta kI thI tathA vaha-rAjA aura prajA-saba kA mAnanIya thaa| jinadeva eka bAra rAtri ke samaya yaha vicAra karane lagA ki sAMsArika mohajAla ke vazIbhUta hokara maiMne dIkSA prApta karane yogya yuvAnI kI vayasa ko yoM hI kho diyA parantu 'jAge taba hI se saberA' aba bhI mujhe ucita hai ki nAgendra kumAra ko pUcha kara merI upArjita daulata ko dhArmika kAryoM meM vyaya kara saMsAra meM rahate hue bhI kucha sukRta kara puNya prApta karane ke sAdhana prApta karalU~ / aisA vicAra kara usane apane putra nAgendra ko bulAyA aura apanI sArI icchA usake sAmane prakaTa kI / nAgendrane tatkSaNa pratyuttara diyA ki pitA kI sampatti bhoganA putra ke liye RNa hai| yadi Apa apanI sampadA dharma ke kAryoM meM vyaya karate haiM to maiM RNa se unmukta hotA huuN| aisA putra hitaiSI pitA viralA hI hogA jo apane putra ko kisI prakAra kA RNI na banA jAve / ataH Apa prasannatApUrvaka sukRta meM dravya vyaya kIjiye / putra kI anumati prAptakara jinadeva, AcArya zrI kakasUrijI kI sevA meM upasthita huA aura dravya kisa kSetra meM vyaya kiyA jAya isa viSaya meM sammati pUchI / AcAryazrIne bhI ucita parAmarza diyA / jinadevane kroDoM rupaye dhArmika kSetroM meM vyaya kiye / eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gheSThigotra aura smrsiNh| dina jinadevane AcAryazrI se pUchA ki guru mahArAja ! batAiye merI Ayu kA kitanA samaya aura avazeSa hai ? AcAryazrIne anumAna-jJAna dvArA batalAyA ki tumhArI Ayu aba kevala 3 mAsa aura zeSa hai / yaha sunakara jinadeva usI dinase dharmArAdhana meM juTa gayA aura antameM pArAdhanA dvArA anazanapUrvaka svargavAsa kA prApta kiyA / nAgendrakumArane bhI apane pitA ko bahuta sahAyatA dharmArAdhana meM dI tathA pitA kI mRtyuke pazcAt bhI laukika kriyA samyak prakArase kii| nAgendra kumAra apanI pitRbhaktidvArA pahale hI se jagatavallabha bana cukA thaa| pitA ke sthAnapara praviSThita hokara usane saba kAryoM ko acchI tarahase saMbhAla liyA / apanI dhairyatA, karttavyaparAyaNatA, paropakAritA aura gaMbhIratA ke kAraNa vaha dUra dUra taka prakhyAta ho gyaa| tIrthayAtrA ke liye kaI saMgha nikAlakara tathA svAmivAtsalya Adi dvArA nAgendrane saMghakI khUba sevA kii| jina-mandiroM kA nirmANa tathA jIrNoddhAra karAkara nAgendrane akSaya puNya upArjana kiyA tathA gurudeva kI sevAmeM vaha sadaiva tatpara rhaa| sAdharmiyoM kI sahAyatA aura sanmAna karanA to usako bahuta suhAtA thaa| nAgendra ke bhI eka putra huaa| hastarekhA ke anurUpa usa kA nAma ' salakSaNa ' rakhA gayA / vAstavameM vaha thA bhI aisA hI saubhaagyshaalii| vaha sulakSaNadhArI tathA buddhizAlI thaa| vaha choTI vayasameM hI kArya-kalAdaca tathA pravINa ho gayA thA / nAgendrane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| apanA sArA sarvasva suputra salakSaNa ko arpaNa kara anta samayameM gurusevAmeM nizcintapUrvaka rahakara sAtoM kSetroM meM pracura dravya vyaya kara akSaya puNya upArjita karate hue ArAdhanA meM nimagna raha anazana pUrvaka svarga padako prApta kiyaa| pazcAt salakSaNa bhI apane pitA kI taraha sAre kArya ucita vyavasthApUrvaka calAne lgaa| vaha bhI nAgarikoM meM mukhyA aura rAjyamAnya vyakti thA / eka bAra eka sArthavAha taraha tarahakI kirAne kI sAmagrI lekara vyApArArtha kirATakUpa nagarameM pAyA / jaba salakSaNase usakI bheMTa huI to salakSaNane vinamratApUrvaka pUchA ki kaho bhAI ! kisa dezase Ae ho? sArthavAha-" maiM gujarAta prAntase AyA huuN|" salakSaNa-" kahiye, bhApakA prAnta kaisA hai ?" sArthavAha-" gujarAta eka harAbharA prAnta hai jo sadA dhana-dhAnya-pUrNa rahatA hai| saba prakArakI vastue vahA~ prApta ho sakatI haiN| hamAre prAntake loga sabhya, madhurabhASI aura dharmAtmA haiN| zatraMjaya aura giranAra jaise bhavatAraka tIrtha bhI hamArI gujarAtabhUmipara haiM / bar3e bar3e vyApArI jala aura thalake mArgase gujarAta meM Akara vipula dravya upArjana kara lAkhoM aura kroDoM rupaye dharma ke kAma meM vyaya karate haiN|" salakSaNa-"gurjarabhUmike liye yaha parama gauravakI bAta hai|" sArthavAha-" mahAnubhAva ! bhApakA kathana satya hai / para Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSTigotra aura smrsiNh| bhApa dhyAna lagAke suniye gurjarabhUmi meM praveza hote hI gurjarabhUmi aura marubhUmi kI sImA jahA~ milatI hai vahA~ eka atyaMta manohara svargase bhI bar3hakara nagara hai jisakA nAma palhanapura hai / usa nagara meM parama ramya pArzvanAtha-jinAlaya hai jisake kalaza, dhvajadaMDa aura kaMgure suvarNa ke to hai hI para unameM vizeSatA yaha hai ki ve amUlya javAharAta se jar3e hue haiN| AratI ke samaya jhAlaroMkI manajhanAhaTa kI garjanA kI tumUla dhvani cahu~ dizA meM prasArita hokara kalikAlarUpI zatruko palAyamAna karatI huI dikhatI hai| vaha nagara vyApAra kA bahuta bar3A kendra hai ataH vahA~ bhinna bhinna matoM ke loga adhika saMkhyA meM rahate haiM para khUbI yaha hai ki unameM paraspara kisI bhI prakAra kA dveSa yA bairabhAva nahIM hai / saba apane apane dhArmika kartavyoM ko pAlane meM svataMtratayA nirata haiN| saba se adhika saMkhyAvAle jainI haiN| jinazAsanake abhyudayakI sarvocca sthiti isa nagarameM vidyamAna hai / jisa prakAra rohiNAcala aneka maNiyoM se vibhUSita hai usI prakAra yahA~ kA jaina saMgha bhI aneka yogya apresaroM se zobhita hai / mahAnubhAva ! kRpayA Apa eka bAra padhArakara usa nagara kA nirIkSaNa avazya kriye| 'avasi dekhiye dekhana yoguu|' 1 pralhAdanavihArAkhyaM zrIvAmeyajinezituH / vidyate maMdiraM yatra suramandira sundaram // 61 // sadvAlAnakamarghastha suvarNa kapi zIrSakaiH / mAbaddhazekharamivAmAti devagRheSu yat // 62 // 1 nAbhinandanoddhAra. sauvarNadaNDakalathA-malasAraka kAntibhiH / prAtaloMkA hatAlokaM yadUrva nekSituM kSamAH // 63 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 smrsiNh| salakSaNa-" sArthavAha ! maiM ApakA asIma upakAra mAnatA hU~ ki Apane aise uttama nagarakA mujhe vizeSa paricaya kraayaa| aba maiM usa nagara ko dekhaneke liye parama utsuka huuN| maiM kucha bhI vilamba nahIM karU~gA / aura Apake sAtha calanA to mere liye aura bhI adhika upayukta hogaa|" isa prakAra kaha kara salakSaNane palhanapura jAne ke liye taiyArI kI / yAtrA ke liye Avazyaka sAmagrI ekatrita kI gaI / jaba salakSaNa ravAne hue to rAste meM kaI zubha zakuna hue| isase zreSTivarya kA utsAha aura bhI parivardhita huaa| nirvighnatayA yAtrA samApta kara jaba salakSaNa palhanapura nagarameM praviSTa hue to punaH zubha zakuna dRSTigocara hue jo bhAvI maMgala lAbha kI sUcanA de rahe the / prasannacitta salakSaNa ko zakunoM ke phalasvarUpa nagarameM jAte hI zrI pArzvanAtha bhagavAna kI rathayAtrIke varaghor3e ke darzana hue / salakSaNane varaghor3e meM sammilita hokara sAre nagara ke jinAlayoM ke darzana karane kA prathama lAbha liyaa| usa samaya eka sAmudrika vidyAkA vizeSajJa zreSTivarya ke cahare ko dekhakara bhaviSyavANI kahatA hai ki yadi Apa isa nagara meM A baseMge to Apako dhana, dhAnya, putra aura sukha kI prApti hogii| Apake vaMzaja saMgha-nAyaka hoNge| ApakI saMtAna dharmiSTa 1 tadantarvizatastasya bIvAmeyajinezituH / rathaH saMbhukhamAyAtaH sasathe'tha puve'bhramat // 76 // (nA0 naM0 ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ge jo zaQjaya nArtha pIr3hI meM to aneka devamandirI zreSTigotra aura smrsiNh| aura kartavyaniSTha hogI jisake dvArA aneka devamandiroM kI pratiSTA hogI / ApakI caturtha pIDhI meM to aise bhAgyazAlI vyakti utpanna hoMge jo zatrujaya mahAtIrtha ke uddhAra karAne meM samartha hoMge jisase bhApa kA kula akSaya kIrti prApta karegA / usa uddhAra ke kAraNa Apake vaMza kI khyAti deza aura videzoM meM aneka varSAMtaka prasArita hogI / maiM Apake zakunoMke anusAra yaha pramANapUrvaka udghoSaNA karatA hU~ ki uparyukta saba bAteM avazya satya hoNgii| zakunoM ke aise anupama phalako vidvAna jyotiSI dvArA sunakara salakSaNa kA citta ati praphullita huA / bhaviSyavettA ko upahArameM vastrAbhUSaNa aura bahutasA dravya diyA gyaa| salakSaNane rathameM virAjita zrIpArzvanAtha bhagavAna ke sAmane mastaka jhukAkara namaskAra kiyaa| bAdameM salakSaNane nagara meM rahe hue sAre guruoM kA vaMdana kiyA / rahane ke liye eka sundara svAsthyaprada bhavanako cunakara usameM nivAsa karanA prAraMbha kara diyA / zakunoM ke phalasvarUpa vyApAradvArA zreSTivaryane akhUTa lakSmI upArjana kI / kyoM na ho aise bhAgyazAlI nararatnoM ko, jo javAharAtakA vyApAra karate hoM, avazya gaharI sampatti prApta huI thii| usa nagarameM upakezagacchIya upAsaka aneka dhanI mAnI vyakti rahate the| zrI pArzvanAtha bhagavAna ke mandirajI kI dekharekha bhI isI gacchavAloM ke saMghake supUrda thii| kyoMki salakSaNane thor3e hI samaya meM isa nagarameM rahakara vizeSa khyAti prApta kara lI thii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| ataH isa mandira kI vyavasthAkAriNI kameTI ke sabhAsada bhI yaha cuna liye gaye / salakSaNane kameTI ke sabhAsada hokara isa kArya ko tana mana dhana lagA kara sucAru rUpa se kiyA / jinAlayoM ke prabaMdha karane meM salakSaNa ko vizeSa abhiruci thI ataH sone meM sugandha vAlI kahAvata caritArtha ho gii| saujanya se zobhita salakSaNa ke eka putraratna thA jisakA nAma 'Ajar3a ' thA / yaha bAlyavaya se hI prakhara buddhivAlA thA tathA samayocita zikSA grahaNa kara vaha puruSocita sarva kalAoM meM kuzala thA / zrI pArzvaprabhu ke mandira meM nitya jAkara vaha zraddhA sahita bhakti karane ke atirikta apane guru mahArAja kA bhI parama mAjJAkArI dharmAnurAgI zrAvaka thA / apanI vaMza kI paramparAgata ucca padavI para ArUr3ha rahane ke liye vaha sarvathA yogya thA / saMgha meM to vaha agragaNya thA hI para rAjA bhI ina meM pUrA vizvAsa rakhatA thA tathA AvazyaktA hone para uttaradAyitvapUrNa kAryoM meM ina kI sahAyatA evaM parAmarza avazya liyA karatA thaa| salakSaNa ko pUrNa vizvAsa ho gayA ki Aja avazya jina zAsana kI sevA karane ke yogya hai| salakSaNane isa nagara meM raha kara bahuta dravya upArjana kiyA tathA deva, guru, dharma, svadharmI bhAiyoM aura sArvajanika kAryoM ke liye udAratApUrvaka dravya vyaya kara arjita lakSmI kA yathArtha sadupayoga kiyA / anta meM apane guruvarya bhAcArya zrI kakasUri ke caraNoM meM dharmArAdhana karate hue jarA avasthA meM anazanapUrvaka svargadhAma ko gamana kiyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThigotra aura samarasiMha | * Aja zAhane apane karttavya ko pUrNarUpa se nibAhA / inake dvArA aneka zubha kArya sampAdita hue / upakezagacchAzrita zrIpArzvanAtha bhagavAna ke mandira meM Apane guru devaguptasUri dvArA 21 aMgula parimANa zrI AdIzvara bhagavAna kI mUrti, mUlanAyaka jI tathA anya 170 pratimAoM kI aMjanazalAkA tathA pratiSTA karavAI / isake atirikta Ajar3azAhane eka dUsarA nayA mandira banavAkarake usa meM bhI kaI mUrttiyoM pratiSThita karavAI tathA Ajar3azAha ne eka raGgamaNDapa bhI banavAyA thA / isa prakAra ve apane jIvana ko cAnandapUrvaka nirvighnatayA bitA rahe the / Ajar3azAha ke eka putraratna huaa| jisakA nAma ' gosala ' rakhA gayA / ' gosala' kI zikSA kA bhAra anubhavI aura yogya adhyApakoM ko diyA gyaa| thor3e hI samaya meM parizramI hone ke kAraNa gosalane sarva kalAoM meM nipuNatA prApta kara lI / jaba vaha samyak prakAra se iSTa zikSA ko grahaNa kara cukA to yuvAvasthA meM avatarita hote hI usa kA vivAha eka zikSitA guNavatI nAmaka rUpaguNasampanna bAlikA se kiyA gayA / jisa prakAra guNavatI yathA nAma tathA guNI thI usI prakAra vaha gRhasthI ke sarva kAryoM ko sampAdana karane meM bhI pravINa thii| guNavatI ke dharmAnurAga tathA udAratA ke svabhAva se gosala kA gAhasrthya jIvana sukhI 1 ekaviMzatyagulAGgaM nAbheyaM mUlanAyakam / tatparikarabimbAnAM saptatyA'bhyadhikaM zatam // 89 // vidhApya zrImadupakezagacchIye pArzvamandire / zrIdevaguptasUribhyaH pratiSThApya yathAvidhi // 90 // ( nA0 naM0 ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha thA / dampattidvaya ko acchI taraha se ghara kA kArya uttaradAyitvapUrvaka calAte hue dekhakara Aja zAhane apanI aMtimAvasthA ko nikaTa jAna AcArya zrI devaguptasUrijI ko AmaMtrita kara apane yahA~ culAyA / guruvarya ke Ane para Aja zAhane vinayapUrvaka arz2a kI " guruvarya ! merA AtmakalyANa zIghra ho aisI zrajJA pharamAiye " AcAryazrI ke sadupadeza ke pariNAmasvarUpa Aja zAhane sAtoM kSetroM meM manacAhA dhana kharca kiyA / usane apane bhAIyoM ko bhI khUba dhana dekara sampattizAlI banAyA tathA Apa svayaM AcAryazrI ke caraNoM meM rahate hue dharma kArya karate hue anta meM anazana pUrvaka dehatyAga kara svargadhAma ko sidhAyA / gosalane bhI apanI kuzalatA se saMghapati ke pada ko prApta kiyA / jisa prakAra vaha rAjya aura vyApAra ke kAryoM meM dakSa thA usI prakAra vaha dharma Adi ke kAryoM meM bhI sadA agrasara rahatA thA / gosala apanA jIvana sarva prakAra se sukhapUrvaka bitA rahA thA / usake tIna putraratna hue / pratyeka putra guNI aura prakhara buddhizAlI thA / ve sabake saba apane kula ko dIpAyamAna karane vAle the jinake nAma krama se ye the - AzAdhara, dezala aura lAvaNyasiMha | gosalane inakI zikSA ke liye ucita prabaMdha kiyA | jaba ye yuvAvasthA ko prApta hue to AzAdhara kA ratnazrI se, dezala kA bholIkA se tathA lAvaNyasiMha kA lakSmI se vivAha kiyA gyaa| ye tInoM kanyAaiM rUpavatI va zIlaguNa sampanna thiiN| tInoM putra zikSA pUrNa 1 Ajada zAhA ke kitane bhAI the vaha prabandhakArane khulAsA nahIM kiyA hai / www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSTigotra aura samarasiMha / tathA prApta kara cukane ke pazcAt apane rAjya va vyApArika vyavasAya meM kArya karane lge| yaha to nirvivAda siddha hai ki lakSmI ( money ) kA svabhAva sadA caMcala rahatA hai / jaba vaha apane khudake AvAsa meM hI sthira nahIM raha sakatI to yaha AzA kaba kI jA sakatI hai ki yaha dUsaroM ke yahA~ jAkara bhI acala rahe / kaI bAra aisA bhI saMyoga hotA hai ki pauruSa kI parIkSA hone ke hetu bhI sampatti jo pUrvajoMse pIche chor3I gaI ho yA khudane bahuta yatna aura parizrama se prApta kI ho sahasA vilAyamAna ho jAtI hai| aisA hI hAla gosala kA huA / yakAyaka lakSmIne kinArA kiyA / ( Wealth with wings ) gosala, jo eka dina vipula vaibhavakA adhikArI thA, yakAyaka prAyaH nidhana ho gyaa| yadyapi dhana calA gayA tathApi gosala apane tInoM putroM sahita dharma mArga para dRr3ha rhaa| itanA hI nahIM aizvarya ke abhAva meM maMjhaToM kI nyUnatA ke kAraNa vaha dhArmika kAryoM meM vizeSa rUpa se tallIna ho gyaa| vaha parama saMtoSI thA ataH use nirdhana hone ke kAraNa kisI bhI prakAra kA duHkha nahIM huaa| jisa prakAra suvarNa ko tapAne se vaha adhika kharA hotA jAtA hai usI prakAra gosala bhI kasauTI para kase jAne para sAhasI aura dRr3ha sAbita huA / dharmakRtya karane meM tara gosala namaskAra maMtra kA jApa karatA huA isa nazvara dehakA parityAgana kara svarga ko sidhAyA / usake dehAnta ke pazcAt suyogya jeSTha putra pAzAdharane sAre vyavasAya aura gRha kArya ko sbhaalaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha / eka bAra bhAzAdharane apanI janmapatrikA AcArya zrI devaguptasUri ke samakSa rakhI aura yaha prazna kiyA, " guruvarya ! kyA ma bhI kabhI phira dhanavAna hoUMgA ?" prAcIna samaya meM prAcArya gaNa bhI laukika vidyAoM meM pUrNa vijJa hote the tathA saMgha para saMkaTa Ane para unakA ucita upayoga bhI kiyA karate the evaM usa samaya ke zrAvaka bhI deva guru aura dharma meM pUrNa zraddhA rakhane vAle hote the / AcAryazrIne bhaviSya meM lAbha jAnakara AzAdhara ko sambodhita karate hue kahA-" bhadra ! tU alpa samaya meM hI bar3A dhanI hogA / yadi usa dhana kA dhArmika kAryoM meM vyaya udAratApUrvaka karegA to terA dhana dina ba dina bar3hegA anyathA punaH vahI avasthA hogI jo isa samaya hai| isa bAtakA pUrA khyAla rakhanA / " AzAdharane svIkAra kiyA ki Apane jo hidAyata kI hai usakA pUrNatayA pAlana karUMgA / tatpazcAt vaMdanA karake vaha apane ghara gyaa| usane usI samaya yaha dRr3ha pratijJA kI- yadi mujhe dravya prApta hogA to sabakA saba dravya dharma ke kAryoM meM hI lagAUMgA-aura yaha kahate hue hameM prati harSa hai ki usane vaisA hI karake apane praNako pUrNatayA nibAhA bhI! eka bAra AzAdhara jaba prAcAryazrI devaguptasUri ke vaMdanArtha pauSadhazAlA meM gayA to usa samaya anya muni to mAhAra Adi lene ke liye bAhara gaye hue the ataH prAcAryazrI dhyAnamagna the / eka sAta varSakI kanyA bhI usa samaya pauSadhazAlA meM AI huI thii| isa suavasara ko AyA huA jAna kara saJcAIkA devIne usa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThigotra aura smrsiNh| alpa vyasaka kanyA ke zarIra meM praveza kara liyaa| tadanurUpa hokara devIne AcAryazrI ko vaMdanA kii| AcAryazrIne apane manovAMchina praznoM ko pUchakara devI se iSTa uttara prApta kiye / isa suavasara kA upayoga karane ke hetu AzAdharane AcAryazrI ke samakSa yaha icchA prakaTa kI " vaha dina kaba AvegA jaba maiM vizeSa lakSmIpAtra hoU~gA ? kRpayA yaha bAta devI se pUcha kara mujhe btaaiye| maiM ApakA isake liye bar3A AbhAra maanuuNgaa|" devI jo pAsa meM khar3I huI yaha bAta suna rahI thI bolI, "AzAdhara ko thor3e hI samaya ke pazcAt dakSiNa dizA meM bahuta dravya prApta hogA aura maiM AzA karatI hU~ ki vaha apane praNa ko bhI avazya nibhaavegaa|" itanA kaha kara devI to antadhAna ho gii| prAcAryapravarane pApa aura dAridra ko naSTa karanevAlA mahA mAMgalika vAsakSepa AzAdharake sara para DAlA / vaha jaba dakSiNa dizAkI ora vyApArArtha gayA to asIma lakSmI upArjana karake lAyA / taba usane vinA vilamba AcAryazrI ke bhAdezAnusAra sAtoM kSetroM meM bahuta sA dhana vyaya kiyA / dravyake sadvya se usane sahaja hI meM akSaya puNya upArjana kara liyaa| AzAdharane jaba dekhA ki AcArya zrI kI aba vRddhAvasthA hai aura inake jIte jI kisI yogya muni ko nikaTa bhaviSya meM tripada milegA hI ataH vaha AcAryazrI ke pAsa jAkara kahane lagA ki Apa apane pada para kisI yogya muniko cuniye aura unheM sUripada pradAna kariyegA ! merI hArdika abhilASA hai ki usa avasara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha | " para mahotsava ke kharca kA sArA lAbha mujhe upalabdha ho| isa para AcAryazrIne kahA, "mahAnubhAva ! apane upakeza gaccha meM AcArya cunane kI praNAlI isase bhinna hai| saccAIkA devI bhaviSya kA lAbhAlAbha vicArakara isa gaccha ke yogya AcArya ko cunane kA Adeza svayaM de diyA karatI hai ! ataH maiM kisI ko apanI icchAnusAra cunanA nahIM cAhatA / taba AzAdhara ne yaha prastAva AcArya zrI ke samakSa rakhA-" isakA kyA kAraNa hai ki jaba anya gacchoM meM eka nahIM varan aneka AcArya haiM to isa bar3I saMkhyAvAle upakezagaccha meM kevala eka hI AcArya hotA hai aisI paripATI kyoM hai ? merA khyAla to aisA hai ki yadi kamase kama pratyeka prAnta ke liye apane gacchakA eka eka pRthaka AcArya niyukta ho to isase kaI gunA adhika upakAra honekI saMbhAvanA hai / " AcAryazrIne pratyuttara diyA ki yadyapi kaI avasthAoM meM eka hI gaccha meM adhika AcAryoM kA honA vizeSa lAbhaprada hai parantu kaI bAra lAbha ke badale hAni honekI bhI sambhAvanA banI rahatI hai / yahI samajhakara apane AcAyoMne aisI maryAdA bAMdha dI hai aura abataka eka hI AcArya hote Arahe haiM jisakA zubha pariNAma yaha hubhA ki isa gaccha meM pArasparika pratisparddhA na honeke kAraNa aneka bar3e bar3e zAsana - prabhAvika dhuraMdhara digavijayI AcAryopAdhyAyAdi munipravara hue haiM jinhoMne jaina dharmakI vijaya patAkA bhUmaNDala meM phaharAI / Aja jo zrImAla, poravAla upakezAdi jAtiyoMse zAsana zobhA pA rahA hai vaha saba usa pUrva maharSiyoM kA hI prabhAva hai aura ve saba ke saba usI paripATI ko nibhAte cale A rahe haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThigotra aura samarasiMha | 65 AcAryazrI se mAzA dharane kahA ki guruvarya ! kRpayA Apa mujhe upakezagaccha kA pichalA varNana to sunAiye / mujhe sunane kI pUrNa utkaMThA hai / isa para AcAryazrIne upakezagaccha kI sthiti kA saMkSipta itihAsa apane mukhArabiMdase sunAyA / bhagavAn pArzvanAtha se lagAkara apanI maujUdagI takakA kramabaddha sunAyA gayA varNana AcAryazrIne AzAdharako saMkSepameM hI batAyA, jo Age tIsare adhyAyameM likhA gayA hai| AzAdharane gaccha ke atIta gauravako sunakara parama prasannatA prakaTa kI tathA vaha usa dinase vizeSa taura se gaccha premI hokara gacchonnati kI ora adhika lakSya dene lagA / > cAcArya zrI devagupta sUri jaba 84 varSa ke hue to unhoMne eka dina devI kA smaraNa kiyA / devI saccAIkA prakaTa huI aura bolI ki ApakA AyuSya aba kevala 33 dina kA hI avazeSa hai ataH batAiye Apa AcArya pada para kise biganA cAhate haiM ? AcAryazrI ne kahA ki mujhe to koI aisA muni dRSTigocara nahIM hotA jo isa uttaradAyitva pUrNa pada para ArUr3ha hone ke liye sarvathA yogya ho / bahuta acchA ho yadi Apa hI svayaM batA deM / taba devIne kahA ki mere khyAla se to muni bAlacandra, sUri pada ke sarvathA yogya hai / itanA kahakara devI to adRzya ho gaI / prAtaH kAla honepara AcAryazrIne AzAdhara ko bulAyA aura rAta kA sarva vRtAnta kaha sunAyA / AzAdhara to isa avasara kI pratIkSA kara hI rahA thA | usane mahotsava ke liye bharapUra taiyArI kI / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha / vi. saM. 1330 ke phAlguna zuklA 9 zukravAra ke zubha dina aneka prAcAryoM ke samakSa pArzvanAtha bhagavAn ke mandira meM prAcAryapada muni bAlacandrajI ko diyA gyaa| isa mahotsava meM AzAdharane eka lakSa dInAra kharca kiye the / janatA AzAdhara kI bhUri bhUri prazaMsA kara use dvitIya vastupAla yA tejapAla kI upamA dene lagI / AcAryazrI devaguptasUrine apane sthAnApanna AcAryazrI siddhasUri ko kArya sauMpane ke thor3e dina pazcAt hI svargadhAma ko gamana kiyA / AzAdharane prAcArya zrI siddhasUri ko vaMdana kara eka bAra anunaya abhyarthanA kI ki prAcAryavara mujhe dharmadezanA dekara AtmakalyANa kA koI saralamArga batAiye / AcAryazrI ko to isameM koI Apatti thI hI nahI / ve use dharmopadeza sunA kara dAna, zIla, tapa aura mAvanA pUjA prabhAvanA vagairaha ke viSaya meM vizeSa vivecana karane lage / prasaMga Ane para unhoMne zatrujaya tIrtha ke mahAtmaya kA bhI vivecana kiyA aura kahA ki yAtrA se kitane kitane aihalaukika aura pAralaukika sukha prApta hote haiM ? bhAzAdhara ke komala aura nirmala hRdayapara isa bAta kA vizeSa prabhAva par3A / usane gururAja ke samakSa apanI hArdika icchA prakaTa kI ki maiM mI zrI zatrujaya 1 sAdhurAzAdharaH saMghavAtsalyaM vidadhe tathA / masmaran vastupAlasya sarvadarzinino yathA // 260 // zrI devaguptA guravaH krameNa tridivaM patAH / tatsaMskAradharAyAM tu stUpaM sAdhurakArayat // 261 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThagotra aura samarasiMha / " tIrtha kA saMgha nikAlanA cAhatA hU~ / AcAryazrIne pharamAyA ki 1 zubhasya zIghraM ', kAla kA kyA bharosA na jAne kaba A dabAve / AtmakalyANa-sAdhana kA kArya jitanA jaldI ho sake utanA hI acchA / AzAdharane cAhapUrvaka bar3I taiyAriyoM kI / deza aura videza se apane sAdharmiyoM ko bulavAkara bahuta bar3A saMgha nikAlA / siddhasUri ke vAsakSepa pUrvaka zubhamuhUrta meM ravAnA hokara saMgha zatruMjaya aura arbudarAja kI yAtrA nirvighnatayA karatA huA vApasa AyA / saMghapatine sAtoM kSetroM meM udAratApUrvaka bahuta dravya vyaya kiyA / asaMkhya dravya dhArmika zubha kAryoM meM vyayakara apAra puNyaupArjana kara anta meM AzAdharane zAMtipUrvaka deha tyAgI / usakA anuja ' dezala' thA / jisakI kIrtti videzoM taka phailI huI thI / yaha vyApAra meM siddhahasta aura dravya ke adhikAra meM kubera thA / isakI dAnavRti kalpavRkSa ko bhI lajAtI thI / yadyapi isane marubhUmi ko chor3akara anya jagaha vAsa kiyA tathApi deva guru aura dharmapara dRr3ha honeke kAraNa vahA~ bhI isane ucita sanmAna pAyA / AzAvara ke bAda ghara ke kArya kA sArA uttaradAyitva bhI inhIM ke kaMdhoMpara thA / zAha dezala ke tIna putra the / dhanya hai aise pitA ko 1 atha nikhiladezebhyaH saMghaM saMmIlya zuddhadhIH / sa zatruMjayamahAtIrthapramukheSu tIrtheSu mahatIM kurvan jinadharmaprabhAvanAm / yAtrAM nirmAya nirmAyaH saMghezatvamavApa yaH // 900 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat saptasu // 899 // www.umaragyanbhandar.com Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| jisake aise guNI putra utpanna hue hoM ! inakI dhArmikavRti ke pratApa se kaliyugake sAre pApa kA~pane lage / tInoM putra mAnoM tInoM lokoM ke sArabhUta the / jeSTha putra kA nAma sahaja, mamale kA sAhaNa aura saba se choTe kA nAma samarasiMha thaa| tInoM putraratna sAhasI, sundara, zUravIra, sahanazIla, aura kula ke zRGgAra the / inameM se tRtIya, jo hamAre caritanAyaka haiM, to vizeSa camatkArI the / inakI buddhi, vaibhava aura bhAgya, abhyudaya kI parAkASTA taka pahu~cA huA thA / isa lohe kI lekhanI kA parama saubhAgya aura abhimAna hai ki jisake dvArA aise dAnavIra nararatnoM kA carita aMkita kara Aja hama hindI saMsAra ke samakSa rakhane ko samartha hue haiN| pAThaka pravara ! tanika dhIraja dhariye inake ramyaguNoM kA vizada varNana, aitihAsika pramANoM sahita Ageke adhyAyoM meM, vistArapUrvaka kiyA jaaygaa| zAha dezala ke laghu bAndhava kA nAma lAvaNyasiMha thA, jinakI gRhiNI kA nAma lakSmI thA / lAvaNyasiMha sacamuca lakSmIpati kI nAI sukha prApta kara rahe the / inake jo do putra the unake nAma kramase ye the-sAmanta aura sogaNa / donoM lavakuza kI taraha gaMbhIra, vIra aura dhIra the / ucca guNoMne to mAno ina yugala bhrAtAoM ke zarIra meM hI nivAsa kara liyA ho aisA bhAna hotA thA / udhara jaba lAvaNyasiMha kA bhI sahasA dehAnta ho gayA to dezalazAha kA gArhasthya bhAra aura bhI bar3ha gyaa| dezalazAha donoM bhAiyoM ke viyoga se do paMkha kaTe pakSI kI taraha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThigotra aura smrsiNh| duHkha anubhava karane lage parantu guruvaryane upadezadvArA unake citta ko cirasthAyI zAMti dilAne kA bharasaka prayatna kiyA aura likhate hue parama harSa hai ki dUradarzI dezala ke citta para usakA acchA prabhAva bhI pdd'aa| vaha sAMsArika saMtApa ko chor3akara dhArmika kRtyoM kI ora vizeSa ruci pradarzita karane lgaa| tIna kI jagaha pAMcoM honahAra putroM ko (tIna nija ke tathA do apane anuja ke) pAMcoM pANDavoM kI taraha samajhakara citta ko AzvAsana dekara donoM bandhuoM ke viyoga ko ve bhUla gye| pAMcoM ko jIvanakSetra meM vijaya prApta karane yogya zikSA dilAne meM unhoMne koI bAta uThA nahIM rkhii| jaba ve pAMcoM putra pUrI taraha se pravINa ho gaye to svAvalambana pUrvaka rahane kI vyavahArika zikSA dene ke hita vyApAra karAne ke hetu se dezalazAhane apane bar3e putra ko devagiri (daulatAbAda) aura sAhaNa ko sthaMbhana (khaMbhAta) nagara ko bhejaa| ye donoM nagara usa samaya vyApArika kendra hone ke kAraNa khUba unnata the| sahajapAlane apane bauddhikabala se devagirinagara ke rAjA rAmadeva ko isa bhA~ti apane varza kiyA ki use pratyeka Avazyaka kArya meM sahajapAla kA parAmarza lenA anivArya ho gayA / rAjA ke 1 sahaja zrIdevagirau rAmadevaM nRpaM gunnaiH| tathA nijavazaM cakre yathA nAnyakathAmasau // 925 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| Upara ' sahaja ' ke vyaktitva kI acchI chApa par3a gii| yahI kAraNa thA ki vaha inake atirikta aura kisI ko kucha nahIM pUchatA thA / itanA hI nahIM isa Azcaryajanaka prabhAva ke pariNAmasvarUpa unhoMne tailaMgadeza ke rAjA ke hRdaya meM bhI jagaha prApta kara nii| sahajapAlane isa avasara kA sarvottama upayoga kara vahA~ para eka jinamandira bhI banavAyA / yahA~ taka ki karaNATa aura pANDu prAnta ke nRpati bhI usase milane kI icchA prakaTa karane lage / yadi aisA huA to koI anokhI bAta nahIM thI, guNavAnoM kI to hara sthAna para kadra hotI hI hai / dharmI puruSoM kI icchAe~ bhI vaisI hI huA karatI haiN| dezala ke mana meM yaha icchA huI ki eka mandira devagiri meM bhI banavAUM / jaba usane yaha bAta AcArya zrIsiddhasUri se kahI to unhoMne kahA ki dezana, tU vAstava meM pUrNa zaubhAgyazAlI vyakti hai| aise prAnta meM to jina mandira kA honA nitAnta mAvazyaka hai| yaha kArya parama puNyaprApti kA hogaa| yadi tumhArI aisI icchA hai to phira dera karane kI kyA AvazyaktA hai| yadi usa mandira meM bhagavAna pArzvanAthasvAmI kI mUrti sthApita kI jAya to bahuta acchA ho / dezalane apane putra sahaja ko isa Azaya kA eka 1 tilajhAdhipatiryasya kIrtyA zrutimupetayA / preritaH svapuri sthAnaM pradadau devavezmanaH // 927 // 2 kATa-pANDaviSaye yayasaH prasasta sadA / tadhIzamukhyalokamutkaM tadarzane'karot // 28 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat // 28 // www.umaragyanbhandar.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSTigotra aura samarasiMha / patra likha bhejA / sahajane use sAdara svIkAra kiyaa| usane devagiri nareza se turanta hI mandira ke liye Avazyaka jamIna prApta karalI / idhara sahajapAlane bahuta dravya lagA kara devabhavana tulya bhImakAya mandira catura zilpakAroM dvArA taiyAra karavA liyaa| udhara dezalazAhane ArAsana kA uttama pASANa maMgavA kara mUlanAyaka zrI pArzvanAtha bhagavAn kI do divya bar3I mUrtiyoM tathA 24 anya mUciyoM devakulikAoM ke liye aura saJcAIkA devI, ambikA devI, sarasvatIdevI aura gurumahArAja kI mUrtiyoM bhI sughar3a kArIgaroM ke hAthoM se taiyAra karavAI / itanI taiyArI kara dezalazAhane prAcArya ko vinaMtI kara devagiri calane ke liye sAtha liyA / dezalazAhane sAtha meM itane strI puruSoM ko liyA ki isa ekatra samAyada ko dekhakara aisA mAlUma hotA thA mAno koI senA jA rahI hai| isa bAta kI sUcanA jaba sahajapAla ko milI to vaha mUrtiyoM kI agavAnI karane ke liye kaI mIla satvara sAmane bhAyA / nagara praveza kA mahotsava itanI ghUmadhAma se humA ki rAmadeva nRpati isa apUrva jamaghaTa ko dekha cakita se ho dA~no tale uMgalI dabAne lge| zubha muhUrta meM prAcArya zrI ke karakamaloM se prastuta bimboM kI bhaJjanazalAkApUrvaka , duSTAridhaharaH pArzvajinaH zrImUlanAyakaH / viSApyatAmayaM sAdho ! sarvakAmitadAyakaH // 933 // 2 caturvizativimbAni dve bimbe ca bRhattare / satyA'mbA-zAradAyugma gurumUrtIrakArayat // 939 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samara siMha | pratiSThA karavAI gaI / isa mahotsava kA sAMgopAMga vizada varNana karanA lohe kI lekhanI kI tuccha zakti ke bAhara kI bAta hai / solaha mAnA yahI kahAvata caritArtha hai ' girA anayana nayana binu bAnI ' / jisa zrAMkhane dekhA vaha to bola sakatI nahIM aura jo bAnI bolanA cAhatI hai usane dekhA kahA~ ? cAroM dizAoM kI cora prasArita hotI huI kIrti ko vaTora kara eka jagaha rakhane ke uddezase hI mAno dezalazAhane dhvajadaMDa aura kalaza ko sthApana kiyA thA | usa mandira ke irda girda koTa banavAyA gayA jinameM rahI huI 24 devakulikAaiM kisI vibudhabhavana kI yAda dilA rahI thI / isase jaina dharma kI bahuta adhika prabhAvanA tathA vRddhi huI / rAjA aura prajA donoM para joradAra asara par3A / 72 tadantara dezalazAha ina kAryoM ko kara AcArya zrI siddhasUri ke sAtha vahA~se ravAne hokara gujarAta prAntake pATaNa nagara meM pehu~ce / kyoM ki vahA~ hamAre caritanAyaka samara siMha pATaNa rAjya I meM sUbedAra ke uccapada para adhikArI the / pATaNa vyApAra kA bhI kendra thA ataH dezalazAha bhI vahIM nivAsakara sukhapUrvaka jIvana vyatIta karane lage / AcAryazrI siddhasUri bhI usa samaya pATaNa meM virAjakara mokSamArga kA cArAdhana kara raheye / 1 krameNa jalayAtrAdi mahotsavapurassaram / pratiSThAlagne samayaM siddharisAdhayat // 647 // / 2 sAdhurvidhAya vividhairaya dharmakRtyaiH / zrI jinazAsana samunnatimatra deze // zrI gurjarAya nidhikyapatane'sau sArdhaM jagAma gururgurukAryasiddhau // 943 // r Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSTigotra aura smrsiNh| caritanAya kA vaMza vRkSamarudharAmaraNa upakezanagara ( moziyAM ) nivAsI upakezavaMzIya zreSThigotrIya zreSTivarya besaTa (kirATakUpanagara meM vAsa kiyA) varadeva jinadeva nAgandra sallakSaNa ( prahAdanapura meM vAsa kiyA ) bhAja* gosala desala pAzAghara (ratnazrI) lAvaNyasiMha (lakSmI) (bholI) sahajapAla sAhaNapAla devagiri] [khamAta] samarasiMhax sAmanta [pATaNa ] [sarasvatI] 7 sogaNa [rUpAde] ___* bhAbar3a zAhake bhAiyoM kA parivAra pAlhanapura meM rahA unakI paramparA meM jesalazAha mora sAraMgazAha bar3e nAmI puruSa hue| x samarasiMha ke santAnAdi kA itihAsa pariziSTha me diyA gayA hai zeSa kulagurumoM kI vaMzAvalIse phira samaya pAkara likhA jaaegaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sexo0OOOOOOOOOOOOcg hU~ tRtIya adhyAya Sex:0000000000OOOZoooooz __upakezagaccha kA saMkSipta paricaya / rama punIta bhavatAraka zrI zatrujaya mahAtIrtha ke paMdrahave uddhAraka sAhasI dAnavIra samarasiMhake pUrvajoM kA saMkSipta ra varNana pAThaka pichale adhyAya meM par3hacuke haiN| isa uddhArako karavAne kA saubhAgya hamAre caritanAyakako AcArya zrI siddhasUrikI kRpAse hI milA thA ataH isa adhyAya meM prAcAryazrI ke gaccha kA saMkSipta paricaya pAThakoM ke sammukha rakhanA asaMgata nahIM hogaa| jagatpUjya vizvavikhyAta vartamAna cauvIsIke tevIsave tIrthakara zrI pArzvanAtha bhagavAna IsA ke lagabhaga 800 varSa pahale hue haiN| ye mahA pratApazAnI the | parahita sAdhanakI bhAvanAe~ sadA inake cittameM basI rahatI thIM / inhoMne pUrNa Atmabala prApta kiyA thA / kaivalya lAbha kara bhagavAnne saMsArake asaMkhya prANiyoM ko satya, saMyama aura ahiMsAke mArgapara lagAyA-unheM duHkhoMse chudd'aayaa| inake mahAna 'mahiMsA-dharma' ke moke nIce asaMkhya logoMne parama -"ahiMsA paramodharmaH " isa udAra siddhAntane brAhmaNa-dharmapara cira. smaraNIya chApa (mohara) mArI hai|maa-yaagaadikoNmeN pazuSoM kA bapa hokara jo 'yavArtha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakezagaccha paricaya | zAMti prApta kI / Apake jIvana para kaI svataMtra graMtha prakAzita ho cuke haiM ataH hama yahA~ para itanA hI likhanA upayukta samajhate haiM ki unhoMne jisa kalyANapatha kA jJAna janatAko karAyA usake hama pUrNa AbhArI haiM / Aja bhI aneka bhavya jIva unake upadezoMke anusAra apanA jIvana bitAkara AtmakalyANa kara rahe haiM ! bhagavAn zrI pArzvanAtha ke prathama paTTapara AcArya zrI zubhadatta gaNadhara hue| dUsare paTTapara AcArya zrI haridattasUri hue jinhoMne svasti nagarImeM vedAntI lohityAcArya ko zAstrArthameM premapUrvaka samajhAkara unheM 500 ziSyoM sahita dIkSita kara jaina banAyA / nava-dIkSita lohityAcAryane mahArASTra tailaMgAdi prAntoM meM vihAra kara yajJahiMsA Adi ko miTAte hue jaina-dharma kA khUba pracAra kiyA / tIsare paTTapara AcArya zrI Arya samudrasUri hue| Apa bhI ahiMsA dharmake pracAra meM khUba saphalIbhUta hue| Apake zAsana pazu-hiMsA bhAjakala nahIM hotI hai, jainadharmane yaha eka bar3I bhArI chApa brAhmaNadharma para mArI hai / pUrvakAla meM yajJake liye asaMkhya pazu-hiMsA hotI thI / isake pramANa meghadUta kAvya tathA aura bhI aneka granthoMse milate haiM / rantideva nAmaka rAjAne jo yajJa kiyA thA usameM itanA pracura pazu-vadha huA thA ki nadIkA jala khUnase raktavarNa ho gayA thA ! usI samayase nadIkA nAma carmaNvatI prasiddha hai / pazubadhase svarga milatA hai, isa viSaya meM ukta kathA sAkSI hai ! parantu isa ghora hiMsAkA brAhmaNa-dharmase vidA le jAne kA zreya ( puNya ) jaina dharmake hisse meM hai / sva0 lokamAnya bAlagaMgAdhara tilaka | > 1 dekho - jaina jAti - mahodaya / prakaraNa tIsarA pRSTa 3. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 smrsiNh| kAla meM videzI nAmaka eka pracAraka AcAryane ujjena nagarIke mahArAjA jayasena ko unakI rAnI anaMgasuMdarI aura unake rAjaku~ara kezI kuMara ko dIkSita kiyA thaa| cauthe paTTapara kezIzramaNAcArya mahAn prabhAvika hue| inhoMne kevala kaI rAjA mahArAjAoMko hI jaina dharma meM dIkSita kiyA ho aisA nahIM varan kaTTara nAstika nareza pradezI ko bhI adhogatise yuktiyoM dvArA bacAkara Apane use saccA jainI banAkara vAstava meM adbhuta aura anukaraNIya kArya kara dikhAyA / Apa hI ke zAsanakAla meM vartamAna zAsana, jo bhagavAn mahAvIra svAmI kA hai, pravRta huA thaa| Apane sAmayika sudhAra kara jina zAsana ko sudRr3ha aura suniyaMtraNa dvArA vyavasthita kiyaa| isI vyavasthita zAsana meM bhagavAn zrI mahAvIra svAmIne apanI bulanda AvAjase bhAratavarSake kone kone meM " ahiMsA paramodharmaH " ke saMdeza ko pahu~cAyA / aitihAsika anusaMdhAnane yaha sAbita kara diyA hai ki usa samaya mahAvIra svAmI ke jhaMDeke nIce 40 kroDa janatA jaina dharma kA pAlana kara nija Atmahita sAdhana meM saMlagna thii| .... bhAcArya zrI kezIbhamaNa ke paTTadhara pAcArya zrI svayaMprabhasUri hue / mApake udyogase jaina-dharma kA vizeSa prakAra humA / aneka mAphatoM ko dhairyapUrvaka sahana karate ra mApa vAmamArgiyoM ke kendra zrImAnanagara meM phuNce| vahA~ pahu~cakara bApane yajJa meM home jAnepAle savA lAkha mUka pahanoM ko bhamapa-dAna dilavAyA / usa 1 dekhiye jainajAti-mahodaya tIsarA prAgale . taka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samara - fa 00000000000000000000000000000000 ek AN EAMC D.GMALI AcArya svayaMprabhasUrijI padmAvatI nareza padmasenako jaina banA rahe haiN| (dekho pRSTa 76 ) 3300100002000000000000000000 000000 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarafuese RSS ROWLANO CODIGDIENOSDIEM I no k SpareasanaGaaaaaaaaaaaaaaaaaaase numeracyanbhandar com peaceleasEIeaceEOBaBIGAORDINDO EDICMAKI prAcArya ratnaprabhamUrijI mahArAja upakezapurake rAjA upaladeva Adiko jaina banA rahe haiN| ( dekhiye pRSTha 77 ) Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakezagaccha - paricaya | samaya vahA~ 60,000 gharoM ke nivAsiyoM ko Apane ahiMsA ke sadopadezadvArA jainI banAyA / ApakA yaha asIma upakAra hamAre liye gU~gekAgur3a hai / isI prakAra Apane apanI asAdhAraNa pratibhA ke prabhAva se padmAvatI nagara ke rAjA padamasena ko 45000 gharoM kI janatA sahita ahiMsA dharma kA paramopAsaka banAyA / Apake paTTapara prAtaHsmaraNIya AcArya zrIratnaprabhasUri hue / aisA koI viralA hI jainI hogA jo Apake zubha nAma aura kAryoM se paricita na ho / Apane asIma vAdhAoM ko parAjita I kara marubhUmi - sthita upakezapura nagara meM padhArakara Upaladeva rAjA ko 3,84,000 gRhoM ke nivAsiyoM sahita prabodha dekara jainadharmAbalambI banAyA / yaha pratibodhita jana samAja bAda meM ' mahAjana saMgha' nAmase prakhyAta huA | Apake pIche paTTadhara AcArya zrI yekSadevasUri hue jinhoMne rAjagRhI nagara meM upadrava macAte hue yakSa ko pratibodha dekara saMgha ko saMkaTase bcaayaa| pahale Apane magagha, aMga, baMga aura kaliGga Adi prAntoM meM vihAra kara savAlakSa naye jainI banAe tat pazcAt Apa marubhUmi sadRza durgama kSetrameM paryaTana karate hue naye naye jainI banAte hue sindhaprAnta kI ora padhAre aura sindha samAT rudrATra aura rAjaku~ara kakka ko upadeza dekara jainI banAyA | isa prakAra singhaprAnta meM jainadharma pracAra kA adhikatara zreya ApahI ko hai / 1 dekhiye - jaina jAti- mahodaya - prakaraNa tRtIya pRSTa 40 se 49 taka 1 se 52 taka pacama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 39 " "" : " www.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 samarasiMha / Apake pIche paTTadhara prAcArya kakasUri mahAn upakArI hue / inhoMne sindhaprAnta meM dharmopadeza deneke pazcAt kacchaprAnta kI ora paryaTana kiyA / Apane devI ko bali diye jAnevAle rAjaku~ara kI rakSA kara use dIkSita kiyA tathA kacchaprAnta ke kone kone meM ahiMsA kA sandeza pahu~cAyA / mApake paTTapara prAcArya devaguptasUri mahAn camatkArI hue / inhoMne paJjAba bhUmi meM vihArakara siddha putrAcArya ko zAstrArtha meM parAjita kara jainadharma meM dIkSita kara bar3A bhArI upakAra kiyA / Apake paTTapara AcArya siddhasUri bar3e hI tapasvI aura jaina mizana ke pracAraka hue ! Apane bhI aneka prAntoM meM vihArakara jaina-dharmake maMDeko phaharAyA / yaha ina prAcAryoM ke hI anavarata parizrama kA zubha pariNAma thA ki mahAjana saMgha kI saMkhyA jo lAkhoM taka thI kror3oM taka pahuMca gaI aura dina-pratidina bhAbhivRddhi hone lgii| bhagavAn zrI pArzvanAtha kI samudAya pahale hI se nigrantha nAmase sambodhita kI jAtI thI parantu prAcArya ratnaprabhasUrine upakezapurake rAjA aura prajA ko jaina banAyA vaha samUha upakezavaMzI (jise vartamAna meM bhosavAla kahate haiM) kahalAne lagA / tathA isa samUhake pratibodhaka aura upadezakoM ko upakezagacchAcArya kI saMjJA prApta huI aura vadanurUpa yaha samudAya upakezagaccha ke nAmase dekho-anajAti-mahodaya parama prakaraNa pRSTha 51 se 68 taka 2 . . . , , , 68se 74 ,, 3 , " " , , , 7 se 81 taka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ San San San San San San San San San San San Si ** Lie Dong 4g g QQSan San San San San San San San DOMALI AcArya zrI yakSadevasUri sindha prAntake rAjA yA rAjakumAra kakka kumArako pratibodha de rahe hai| (IGTI wo ) Tu San San San San San San Si ] Kong Jian De 999 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upkeshgcch-pricy| prasiddha huA / kyoMki ( 1 ) AcArya ratnaprabhasUri, ( 2 ) yakSadevasUri, (3) kakasUri, (4) devaguptasUri aura ( 5 ) siddhasUri sabake saba prabhAvika, labdhisampanna aura vidyAsAgara the tathA inhIM pAMcoMne marusthala, saMyukta prAnta, sindha, kaccha aura paJjAba Adi pradezoM meM asuvidhAe~ melate hue paryaTana kara aneka prANiyoMko midhyAtvase muktakara jainI banAyA thA ataH prastuta upakeza gacchake AcAryoM kI vaMza-paramparA inhIM pA~ca nAmoM ke prAcAryoM dvArA calI A rahI hai| paTTAvalI se patA milatA hai ki isa gaccha meM zrIratnaprabhasUri nAma ke 6, zrIyaddhadevasUri nAma ke 6, zrIkakasUri nAma ke 23, zrIdevaguptasUri nAmake 22 aura siddhasUri nAmake 22 AcArya, isa prakAra ye saba milake 78 prAcArya tathA zrIratnaprabhasUri ke pUrva zrIpArzvanAtha bhagavAn ke paTTa para 5 AcArya hue| yAni zrIpArzvaprabhu ke paTTa para Ajataka 84 bhAcArya hue / ina prAcArya ke dvArA jainadharma ke bar3e bar3e ullekhanIya kArya siddha hue jo kramase ye haiM-mahAjana saMgha kI sthApanA zAkhA, prazAkhA ke rUpa meM gotra aura jAtiyoM kA prAdurbhAva aneka graMthoM kI racanA; bhasaMkhya mandira evaM mUrtiyoM kI prtissttoN| ina AcAryoM kA vistRta vivaraNa to eka svataMtra graMtha meM hI diyA jAnA sambhava hai yahA~ to vizeSa pratibhAsampanna AcAryoM kA hI 1 dekho-upakeza- gaccha-paTTAvalI / jo jaina sAhitya saMzodhaka vaimAsika patrikA meM prakAzita ho cukI hai| 2, 3 aura 4 dekho-isI adhyAya ke pariziSTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| digdarzana mAtra karAnA sambhava hai / parantu yahA~ yaha bAta pAThakoM ko dhyAna meM rakhanA cAhiye ki aitihAsika samaya-nirNaya kI zRGkhalA ke abhAva meM eka hI gaccha meM eka nAmake 6, 6, 23, 22 aura 22 AcAryoM ke ho jAne se samaya ke tathya nirNaya ke karane meM aneka bAdhAoM ke upasthita hone kI sambhAvanA avazya hai tathApi itihAsa ke anusaMdhAna ko kucha adhyavasAya dvArA vizeSa parizramapUrvaka adhyayana karane para tathya nirNaya para pahuMcanA bhI sarvathA saMbhava aura zakya hai| isa gaccha meM vIra saMvat 373 meM prAcAryazrI kakasUri mahAn pramAvika hue haiN| Apa AkAzagAminI vidyA-vijJa the ataH jisa samaya upakezapura nagara meM vIrajina-bimba kI graMthI-chedana ke kAraNa upadrava ghaTita huA thA usa samaya ApazrI hI use sahaja hI meM zAMta karane meM samartha hue the| ina bhAcAryoM kI paramparA meM eka siddhasUri AcArya mI mahAn prabhAvika hue haiM / inhoMne vallabhInagarI ke mahArAjA zilAditya ko pratibodhita kara jainI banAyA / vaha rAjA jina-zAsana kA itanA bhakta humA ki prati varSa sAzvatI paThAiyoM kA jinamandiroM meM bhakti tathA bhaddhA sahita aThAI mahotsava karavAtA thaa| bhAcAryazrI ke upadeza se inhoMne zrI zatrujaya tIrtha kA uddhAra bhI 1 dekho-jainajAti-mahodaya pazcama prakaraNa pRSTha 83 se 104 taka / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakezagamcha-paricaya / kraayaa| AcArya zrIsiddhasUrine anyAnya prAntoM meM vihAra kara jaina-dharma kI asIma unnati kI / kAlAntara isI gaccha meM mahAn camatkArI aura dasa pUrvadhArI AcArya zrI yakSadevasUri hue jo AcArya vajrasUri ke sadRza kahalAye / zrApa dasa pUrvadhArI to the hI parantu isake atirikta pApa aneka vidyAoM aura labdhiyoM se vibhUSita the / jisa samaya uttara bhAratavarSa meM bhISaNa duSkAla par3A thA mApane dakSiNa bhArata meM vihAra kiyA thaa| paryaTana karate hue zApa eka kAra sopArapura-paTTana meM padhAre / usa samaya AcArya zrIvajrasenasUri apane naye ziSyoM ko jJAnAbhyAsa karAne ko candrAdi ziSyoM sahita prAcArya zrIyakSadevasUri ke samakSa Ae aura prArthanA karane lage ki ina ziSyoM ko zikSita karane kA bhAra Apa apane para liijiye| paropakAraparAyaNa AcAryazrIne unakI prArthanA svIkAra kI aura tadanusAra candrAdi ziSyoM ko parizramapUrvaka par3hAne lge| saca kahA hai ki bhavitavyatA bhI balavAna hotI hai| idhara ina ziSyoM 1 teSAM zrIkakasUrINaM ziSyAH zrI siddha sUrayaH / vallabhInagare jagmurviharato mahItale // 3 // nRpastatra zilAdityaH sUribhiH pratibodhitaH / zrIzatrujaya tIrtheza uddhArAn bida, bahUna // // prativarSa pardUSaNe sa caturmAsIka traye / zrI zatrujaya tIrthe gata yAtrAyai napastama // 5 // ( vi. saM. 1393 ke likhe upake zagaccha caritra se) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha / kA jJAnAbhyAsa cala rahA thA udhara vajanasUri akasmAt vyAdhise pIr3ita ho paMcatva ko prApta ho gye| inake isa viyoga se bhAcAryazrI tathA unakI ziSya maNDalI bahuta adhIra ho gii| tathApi AcArya zrI yakSadevasUrine unheM vizvAsa dilAyA ki aba cintA karanese koI lAbha nhiiN| jahA~taka mujhase banegA maiM Apa logoM kI saba vyavasthA aise DhaMgase karadUMgA ki jisase Apako kisI prakArase guruvarya kA abhAva na khaTakegA / aura Apane kiyA bhI aisA hI / una zAnAbhyAsI chAtroMmeM candra, vidyAdhara, nAgendra aura nivRti-ye cAra ziSya hI vizeSa agragaNya the / inhoMne parizramapUrvaka jI jAnase adhyayana kiyA parantu kAlakI kuTila gatike kAraNa bhAratameM bhISaNa akAla par3ane ke kAraNa sAdhuoM kI sthiti yathAyogya nahIM rahI / ataH dUradarzI samayajJa AcArya zrI yakSadevasUrine vasUrike AjJAvartI sAdhu aura sAdhviyoM ko ekatra kara vAsakSepa aura vidhi-vidhAnapUrvaka candrAdi muniyoM ko agra-pada pradAna kiyA / usa samaya ye saba milAkara 500 sAdhu, 7 upAdhyAya, 12 vAcanAcArya, 2 pravartaka, 2 mahattara padadhara, 700 sAdhviyoM, 12 pravartikA aura 2 mahattarA thI / isa samudAya ke prAcArya-pada para candrasUri suzobhita hue| bAda dina-prati-dina saMkhyAmeM vRddhi hone ke kAraNa isa samudAya kI aneka zAkhAe~ aura pratizAkhAe~ phailii| tapA, kharatara, aMcaliyA, bhAgamiyA aura pUnamiyA Adi gaccha isIse nikale hue haiN| jaba koI naI dIkSA dI jAtI hai yA nayA zrAvaka bAsakSepa letA hai to koTIgaNa vajIzAkhA candrakula uccA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upkeshgcch-pricy| rita kiyA jAtA hai isake sAtha ye apane gaccha, prAcArya yA pravartaka kA nAma bhI jor3a dete haiN| AcArya candrasUrike atirikta nAgendra, vidyAdhara aura nivRtti ke bhI mahA prabhAvika kula hue / ina kuloM meM jinazAsana-prabhAvaka bar3e bar3e dharmadhuraMdhara AcArya hue / kyA~ na ho ! AcArya zrI yakSadevarti kA vAsakSepa aura jJAna hI isa kadra prabhAvika thA ki use yahA~ samyak prakArase prakaTa karane meM lekhanI ko upayukta zabda upalabddha nahIM hote| yadi vAstava meM dekhA jAya to candrAdi kuloMpara prAcArya yacadevasUri kA asIma upakAra hai| tatpazcAt isa upakeza gaccha meM devaguptasUri nAmaka eka bar3e hI acche prabhAvika AcArya hue jinhoMne bhArata bhUmipara paryaTana kara jana samAja kA bahuta upakAra kiyaa| ekabAra Apa devayogase kanaujAdhipati mahArAjA citrAMgada se mile / sAkSAt honepara Apane svAbhAvikatayA rAjA ko aisA hRdaya prabhAvotpAdaka 1 tadatvaye yakSadevari rAsI dviyAM nidhiH / daza pUrvagharo vajrasvAmi bhutya bhavavadA / ( u. cA. zlo. 77) zrI yakSadevarirvabhUva mahAprabhAvakartA dvAdazavarSe durmikSa madhye vajrasvAmi ziSya vajrasena guroH paralokaprApte yakSadevasUriNA catvAri zAkhA sthApitA-(upakezagaccha paTTAvalI) zrI pArzvaprabhu ke 17 ve paTTapara zrI yakSadevasUri hue haiM jinhoMne vIrAt 585 varSake bAraha varSIya durbhikSa meM vanasvAmi ke ziSya vajrasena ke paralokavAsa honeke pIche unake cAra pradhAna ziSyoM ke, jo sopAraka paTTana meM dIkSita huethe, nAmase cAra kula ayabA zAkhAeM sthApita huI jinake nAma ye haiM-nAgendra, canda, nivRtti aura vidyAdhara......-vijayAnadarikRta 'jaina-dharma-viSayaka praznottara' kA prazna 80 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha / upadeza diyA ki rAjAne turanta jainadharma svIkAra kara liyaa| citrAMgada kI zraddhA jina-dharmapara itanI dRr3ha huI ki usane AcAryazrI ke sadopadezase zrI mahAvIrasvAmI kA eka bhavya manohara mAndara banavAyA / usane svarNa kI mahAvIra mUrti banavAkara devaguptasUri ke kara-kamalodvArA usakI pratiSTA krvaaii| dhanya hai aise mahAn udyogI dharmapracAraka AcAryavaroM ko ki jinhoMne rAjA mahArAjoM ko pratibodha dekara jaina banAne ke kArya meM isa prakAra tatparatA prakaTa kii| kucha samaya bIte pachi isa gaccha meM yakSadevasUri nAmaka bar3e hI zaktizAlI prAcArya hue / vihAra karate hue ve ekadA mugdhapura nagara meM padhAre / devadviArA inheM pahale hI jJAta ho gayA ki isa nagara kI aura mleccha AkramaNa karanevAle haiM / saMgha ko sAvadhAna kara, do sAdhuoM ko mandira aura mUrtiyoM kI rakSArtha niyukta kara Apa kAyotsargArtha banameM padhAre dhyAnAvasthita ho gye| honahAra ke anusAra mamIcI nAmaka mleccha kI adhInatA meM pAmaroM ne mugdhapura para dhAvA boladiyA / phira kyA thA ? ve lage mandira 1 tadatvayaM devaguptAcArya yaiH pratibodhitaH / zrIkanyakubja dezasya khAmi citrAMgadAbhidhaH / kha rAjadhAnI nagare svarNa bimba samanvita / yo kAraya jinagRhaM devagupta pratiSThitaM / -(u. cA. zloka 85, 86) 2 tata punaryakSadevarAyaH kecatAbhavan / viharaMta krameNa (......) sta mugdhapure vare // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakezagaccha-paricaya / aura mUrtiyoM tor3ane / nagara meM cAroM ora mAra-pAta aura lUTakhasoTa maca gii| mandira aura mUrtiyoM ke rakSArtha ubhaya niyukta muniyoMne apane prANoMkA balidAna diyaa| bijalI kI taraha zIghra hI yaha samAcAra prAcAryazrI ke kAnoM taka pahu~cA to ve apane sAdhu-samudAya sahita mandira aura mUrtiyoM ke rakSaNArtha turanta mugdhapura meM pahu~ce / bahutase sAdhu aura zrAvaka guptatayA mUrtiyoM uThA uThAkara le gaye parantu isa ghamasAna yuddha meM aneka kala bhI hue| aura mandira mUrtiyoM ke rakSaNArtha rahe hue AcArya zrI katipaya muniyoM sahita kArAvAsa meM DAla diye ge| yadyapi ApazrI aneka vidyAoM ke pAragAmI the tathApi bhavitavya ko koI miTA nahIM sakatA / eka jainI ko mlecchoMne barajorI pakar3akara mleccha banA liyA thaa| usakI gupta sahAyatAse AcArya zrI kisI yuktidvArA bandIgRhase vimukta hue / apane dharmakA AdhArabhUta mandira aura mUrtiyoM kI rakSAke hita apane prANoM ko nichAvara karanevAle sAdhu aura zrAvakoM ko koTizaH dhanyavAda diye ! upasargakI zAntike pazcAt AcArya zrI apane muni samudAya ko sAtha lekara mugdhapurase prasthAna kara SaTkUpanagara pdhaare| vahA~ Apane upadeza dekara 11 zrAvakoM ko dIkSita kiyA / 1 pratimA sthAdhRtAH kepi mAritAH ke'pi sAdhavAH / sUri vaMdi sthita zrAho mlecchI bhUtoppamocyat // 2 datvA saha sva puruSAMna SaT kUpa pure prabhuH / prApayanca sukhe naiva bhAgyaMjjAgartiya bhRNAM // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| vahaoNpara mugdhapurase mUrtiyoM lekara pAyA huA saMgha bhI prA milA / usa saMkaTAvasthA meM bhI dharma kI rakSA karate hue prAcAryazrI AghATapura ( mevAr3a kI rAjadhAnI) padhAre / Apane zramaNasaMgha kI vRddhi karate hue jainadharma kA khUba pracAra kiyA / yaha ghaTanA vikrama kI dUsarI zatAbdI ke lagabhaga kI hai| yaha samaya ThIka usIse milatA hai jaba ki mahAtmA jAvar3azAha ko mlecchoMne aneka prakAra ke kaSTa pahu~cAye the / AcAryazrI apanI ziSya maMDalI sahita vihAra karate hue lATa pradeza meM padhAre / zrI sthambhaNa zrI. saMghake prAgrahase sarvadhAta kI tathA anya bhA~ti kI pratimAoM kI pratiSTA bhI prApazrI ke karakamaloMse sampAdita huI thii| isa prakAra se Apane aneka dharmonnati tathA dharma-rakSA ke kArya kiye / isI gacchameM punaH kRSNarSi nAmaka eka bar3e prabhAvika muni hue the / ve jAti ke brAhmaNa the| inhoMne nannaprabha nAmaka munike. nAvakaistatra vAstatpairda dire nija nandanAH / dIkSayA mAsa bhagavAMstAna kAdazaM saMmibhAn // 1 zrI vikramAdeka zate kicidabhyadhike gate / tejAyaMta yakSadevAcArya varya caritriNaH // 2 staMma tIrthapure saMghakAritaH pitalAmayaH / zrIpArzvaH sthApito ye na mandire yermunIzvarai // yarivAre vahI bAte ziSyaM kaMcana dhInidhi / kakasari guru kRtvA svapade svarga jagAmAsa // (u0 cA0 loka 188 se 202) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakezagaccha-paricaya / pAsa dIkSA lI thI / kRSparSi jisa prakAra zAstrajJa ye usI prakAra jina-dharma ke parizramI pracAraka bhI the | Apane jenetaroM ko vipula saMkhyA meM jainI bnaayaa|ckreshvrii devIkI Apapara vizeSa kRpA thii| devIkI bhAgrahase Apa zAstrajJAna meM vizeSajJa honeke abhiprAyase citrakoTa nAmaka nagara meM padhAre the aura vahA~ sakala vidyAoM meM pAragAmI hue / tatpazcAt vihAra karake marudharavAsiyoM ke saubhAgya se nAgapura ( nAgaura ) nagara meM padhAre / nAgora nagara ke nivAsI, rAjyamAna aura vizAla-kuTumbI nArAyaNa zreSThi ko pratibodha dekara usake 500 kuTumbI janoM ke sAtha use jainadharma kI dIkSA Apane dii| zreSTivaryane gajAse kile ke andara kI jamIna lekara jaina mandira taiyAra karavAyA / jaba mandira banakara taiyAra ho gayA taba nArAyaNa zreSThine apane dharma guru kRSNarSi ko AmaMtrita kiyA ki Apa isa mandira kI pratiSTA karAveM / isa para kRSNarSine uttara 1 tataH kRSNarSiNA---devI cakrezvarI girA / citrakuTapure gatvA vineya ko'pi pAThitaH // sa sarva vidyAH zrIdevaguptAkhyaH sthApito guruH / svayaM gaccha vAhakatvaM pAlayAmAsa sAdaraH / / 2 zrI devagupte gacchasya mAraM nirvAha yatpatha / kRSNarSiH zrI nAgapure :viharananyadA yayauH // tatra nArAyaNa zreSTi zrutvA taddharma dezanAM / pratibuddha kuTumba.....................zateM // ! vyajijJa pada saujAtu kUSNArSi bhagavanahaM / kArayAmitvadAdezAtpuresmin jaina mandiraM // 21 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 3. ga. ca. www.umaragyanbhandar.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| diyA ki hamAre gacchAdhIza devaguptasuri abhI gurjarabhUmi meM vihAra kara rahe haiM ataH Apa unase nivedana kreN| zreSThine apane putrako isa kArya ke liye bhejA / sUrijI padhAre taba rAjA aura prajAne milakara samyakrItise svAgata kiyaa| usa naye banAye gaye mandira kI pratiSTA mahotsavapUrvaka huii| usa mandira kI dekharekha ke liye eka kamITI niyata kI gaI jisake sabhAsada 72 vIe~ aura 72 puruSa ( goSTaka ) cune gaye / itane bar3e mandira ke kArya ke uttaradAyitvapUrNa karane ke liye itane hI bar3e samudAya kI AvazyaktA thI / isase yaha bhI siddha hotA hai ki puruSoM kI taraha strie~ bhI aise kArya ko saMcAlita karane meM samartha hotI thii| kRSNarSine kevala nAgapura meM hI nahIM parantu sapAdalakSa prAnta meM bhI jainadharma kA sAmrAjya sA sthApita kara diyA thA / kyA rAjA aura kyA prajA-sabake saba kaSNarSi ko apanA dharma guru samajha sadaiva unakI sevA kiyA karate the| kyoM na ho-camatkAra ko namaskAra saba .... karate hI haiM ! kRSNarSine apane upadezadvArA isa prAntameM itane mandira banavAe ki jinakI ThIka saMkhyA mAlUma karanA bar3A kaThina thA / kRSNarSi bar3e prabhAvazAlI the| yahA~ to kevala saMkSipta paricaya denAhI hamArA iSTa hai| inhIM jaise aura bhI aneka pratApI bhAcArya isa gaccha meM hue the jinhoMne jinazAsana meM pracAra dvArA khUba vRddhi kI thii| 1 tatra dvA saptati goSTIgoMSTikA nApacIkarava / jainadharmasya sAmrAjyaM tato nAgapure'bhavat // 2 sapAdalace kRSNArSika kRSTaM vidadhe tayaH / yanirIkSya anaH soM vidathe pUrva sUcanaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThigotra aura samarasiMha | vikramakI baTTI zatAbdI meM kakkasUri nAmaka eka bar3e pratApI AcArya hue jinhoMne ekabAra vihAra karate hue merukoTanagara meM padArpaNa kiyA | usa nagarakA mahAn balI kAkU nAmaka rAjA apane purAne kilekA jirNoddhAra karavA rahA thA usake khodane ke kAma meM bhagavAn nemInAtha kI eka mUrti nikalI / jaba isa bAta kA patA AcArya zrI ko huA to Apa zrAvakavarga sahita jinabimba darzanArtha padhAre / usa avasarapara rAjAne AcAryazrI se yaha prazna kiyA ki yaha nimitta mere liye kisa prakAra kA hai / AcArya zrIne kahA ki isase adhika saubhAgya kA cihna aura kyA ho sakatA hai ki sAkSAt jisake yahA~ paramezvara kI pratimA prakaTa ho / yaha sunakara rAjA bahuta prasanna huA | jaba zrAvaka mUrtti le jAne lage to rAjAne inkAra karadiyA aura apane hI vyayase rAjAne kileke bhItara hI eka jinAlaya taiyAra karavA liyA / isa mandira ko banavAne ke liye rAjAne dUra dUra se catura kArIgara bulavAe the / yaha mandira tAtkAlIna zilpakalA kA sarvottama namUnA thA isakI racanA 1 atha zrI vikramAdityAtpaMcavarSa zatairyataiH 1:1 sAghikaiH zrIkakkasUri guru rAsIdguNottara // tadAzrI marukoTTasya vIkSyavapraM purAtanaM / dRr3ha pRthuM kartumamA joiyA tvaya saMbhavaH // kAkunAmA maMDaliko balavAn balavRddhaye / zubhelagne zuddhabhUmau gartApuramakhAnayat // khanyamAnA tato kasmAnnissasAra jinezituH / bizrI neminAthasya vIkSitaM mumudenRpaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + samarasiMha aise base kI gaI thI ki rAjA apane mahala meM kher3a hue hI jina bimba ke darzana sugamatApUrvaka kara sakatA thaa| maMdira taiyAra honepara rAjAne AcArya zrI kakkasUri ko bulavAkara pratiSTA karavAI Apane rAjA ko 400 gharoM ke nivAsiyoM sahita jaina banAke dharmakI bahuta unnati kI / dhanya hai hamAre aise pracArakoM ko jinhoMne jina - zAsana kI isa prakAra abhivRddhi kI / vahA~ se vihAra kara Apa rANakagar3he padhAre / vahA~ kA rAjA bhUTa ( zUTa ) zUradeva, sUrIzvarajI kA vyAkhyAna sadaiva sunA karatA thA / sadopadeza ke prabhAva se rAjAne mAMsa madirAdi kA parityAgana kiyA / itanA hI nahIM rAjAjIne eka mandira banavA usameM zrI zAMtinAtha bhagavAn kI mUrttikI pratiSTA AcAryazrI ke karakamaloMdvArA karavAI / AcAryazrI vihAra karate hue uccakoTa aura marukoTe nagara 1 nUtanaM parikara ca kArayAmA sivA nRpaH / zrIkaka srIna pratiSThAM cavyadhApayat / 2 sUrI rANakadurgegA dviharanatha tatprabhuH bhuTTAtvaye suradevo yAti taM naM tuma tvahaM prabudhoya svIya pure zrIzAntijinamandire kArayAmAsa bhUpAlaM prAtiSTAM vidadhe guruH / ( u. cA. zloka 61-62 ) ucakoTe masko zrIzAnterneminastathA myAhikA bhUpakAspITazI sthitiH [u0 caH ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakeMzagaccha-paricaya / meM padhAre / rAjA aura prajAne Apa kA dhUmadhAma pUrvaka svAgata kiyA / jinamandiroM meM aThAI mahotsavapUrvaka bhakti hone lgii| prAcArya zrI ke sAtha zAnti nAmaka ziSya thaa| sUrijIne use sambodhana karate hue kahA-" kaho zAMti, tuma bhI kisIko pratibodha dekara maMdira bnvaaoge|" zAntine ise tAnA samajha kara uttara diyA-" rAjA ko pratibodha to maiM dUMgA parantu rAjA ke banAye hue mandirakI pratiSThA karAne liye Apa padhAranA / " aisA kaha zAnti muni sUrijIkI AjJA se kucha muniyoM ko sAtha lekara vihAra karate hue thor3e hI dinoM bAda tribhuvananagarrameM pahu~ce / vahA~ jAkara apanI pratijJAnusAra rAjA ko pratibodha dekara mandira bana. vAyA aura sAtha hI pratiSTA ke liye sUrijI ko nimaMtraNa bhI mijavAyA ! yaha samAcAra suna sUrijI bahuta AlAdita hue| kyoM na hoM! kamAU pUta sabako priya lagatA hI hai / sUrijIne tribhuvanagar3ha padhArake pUrvokta mandirakI pratiSTA karavA rAjA ko aneka vyaktiyoM sahita jaina dharmase dIkSita kiyA / dhanya aise guru ziSyoM ke kAranAmoM ko ! isase pratyakSa pratIta hotA hai ki jaina-dharmake pracAra kI unake hRdayapaTala para kitane gahare sneha ke bhAva khacita the ! isI upakeza gaccha meM do pUrvadhArI devagupta sUri nAmaka eka mahAna prabhAvika prAcArya hue / Apane sva tathA paragacchake bhaneka jijJAsumoM ko zAstroM kA jJAna dekara zAsanapremI banAyA / 1 pratijJA yeti so gacchat durge tribhuvanAdike girau bhUpaM pratibodhyA kAraya jina mandiraM / u0 ca0 / 66 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 smrsiNh| zrI devaRddhizramaNajIne bhI prAcArya zrI devaguptasUrise eka pUrva sArtha aura arddha pUrva mUla, 13 pUrva kA jJAna prApta kiyA / jisa devaRddhi mahArAjane jaina sUtroM ko pustaka baddha kiyA thA unhIMke AdhAra para Aja jaina sAhitya apane pairoM para khar3A hai| yahA~ taka to isa gaccha meM uparyukta pAMcoM nAma se prAcAryokI paramparA calI A rahI thii| kAlAntara meM mAroTa koTa nagara meM eka dhanakubera somaka nAmaka zreSThi rahate the| una ke kisI zatru ke bahakAye jAnepara vahAM ke rAjAne inheM havAlAta meM rakha ber3iyoM pahanA kara bandIgRha meM DAla diyA thaa| inhoMne isa vipadakAla meM AcArya zrIkakkasUri kA dhyAna kiyA jisa ke pariNAma svarUpa ina kI ber3iyeM TUTa gaI tathA bandIgRha ke daravAjo ke tAle apane Apa khule 1 paiMtIsaveM paTTapara prAcArya devaguptasUrijI hue haiM jinake pAsa zrIdevaRddhi gaNi kSamAzramaNajIne 2 pUrva par3he the / / -jainadharmaviSayaka praznottara, prazna 80 vijayAnaMdamUri tatpaTTa AcAryazrI devaguptasUri mahAn prabhAvika hue| ye do pUrvadhArI aneka sAdhu sAdhviyoMko jJAnadAna dete the| zrI devaRddhikSamAzramaNajI eka pUrvasArtha aura AdhApUrva mUla par3he the|-upkeshgcch paTTAvalI 1 tata. prabhRti pratyakSa devI nAyAti satyaka / kAryakAle sadAvate sAMti dhyaM gaccha vAsinAM / 433 tatpaTTe kakasUri dvAdazavarSe yAvat SaSTa tapaMpAcAmla sahitaM kRtavAn tasya smaraNastotreNa mAroTakoTa somaveSTibhya zrRMkhalA truTitaH ( upakezagaccha paTAvalI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tapakezagaccha - paricaya | 93 dikhAI par3e | jaba rAjA ko isa bAta kA patA par3I ki iSTa ke bala se somaka ko kitanI bar3I sahAyatA milI hai / rAjA kI zraddhA jainadharma ke prati khUba bar3I / rAjAne turanta somaka ko mukta kara diyA / somaka ne bandIgRha ke bAhara Akara vicAra kiyA ki ahA ! guruvarya ke nAma ke smaraNa meM kitanA guNa bharA hai | ataH maiM saba se pahale inhIM kA darzana karUMgA / cU~ki AcArya pravara usa samaya bhar3acanagara meM virAjamAna the ataH somaka vahAM pahuMcA / jisa samaya somaka upAzraya meM pahuMcatA hai kyA dekhatA hai ki anya sAre sAdhu bhikSArtha nagara meM gaye hue haiM aura AcArya zrI ekAnta meM baiThe hue haiN| una ke pAsa meM eka yuvatI strI ko baiThI huI dekha kara somaka ke mana meM zaMkA utpanna huI / usane vicAra kiyA ki jisa ke nAma ko maiM prAtaHsmaraNIya samajhatA thA vaha saba bAta mithyA siddha huI / aba mujhe nizcaya ho gayA ki merI baMdhana se mukti kA kAraNa yaha AcArya nahIM kintu mere puNya haiM / ye zrAcArya to ekAnta meM yuvA strI ke pAsa baiThe haiM / aisA socate hI vaha dhama se dharAzAyI huA aura usa ke mukha se rakta-dhArA pravAhita hone lagI / itane hI meM anya sAdhu bhikSA lekara Aye unhoMne somaka kI yaha dazA dekha kara zrAcArya zrIkA dhyAna isa ora AkarSita kiyA / AcAryane kAraNa pUchA to devIne uttara diyA ki isa AdamI ke vicAra hI isa kI durdazA ke kAraNa haiM / sUrijI saba bAta samajha gaye tathApi kahane lage ki he devI, isa vyakti ko duHkha se bacAo / devIne kahA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| ki jaba yaha duSTa Apa se prAcAryoM ke liye aise bure vicAra rakhatA hai to phira anya muniyoM ke viSaya meM to na jAne kyA kalaMka lagAtA hogaa| AcAryazrIne kahA ki devI khamosa kro| aba isa kI sudhi lenA cAhiye / isa kI kuTilatA kA yatheSTa daMDa yaha bhugata cukA hai / parantu devIne namratA pUrvaka uttara diyA ki aisA nahIM hogA / AcAryazrIne punaH anurodha kiyA to devIne kahA ki yadi Apa kI icchA hai ki somaka kA kaSTa dUra ho jAya to maiM yaha kArya isa zarta para karane ko udyata hUM ki bhaviSya meM maiM kabhI bhI pratyakSarUpa se prakaTa na hoUMgI / gaccha ke kArya ke liye maiM parokSa rUpa se hI prabaMdha krduuNgii| AcAzrIne bhI yahI upayukta samamA kyoMki samaya hI aisA AnevAlA thA / sUrijI kI AjJAnusAra devIne turanta somaka kI mUrchA ko dUra kara diyaa| sarva saMgha kI anumati se yaha prastAva svIkRta usI dina se ho gayA ki aba bhaviSya meM prAcAryoM ke nAma ratnaprabhasari aura yakSadevasari nahIM rakhe jaoNya / ataH isa ke pazcAt bhAcAryoM ke nAma kI paramparA isa prakAra pracalita huI kakasUri, devaguptasUri aura siddhasUri / jo Aja taka calI ArahI hai / mastu / isa samaya upakeza gacchopAsaka 22 zAkhAmoM ke munigaNoM ke nAma ke uttarArdha bhAga meM sundara, prabha, kanaka, meru, sAra, candra, sAgara, haMsa, tilaka, kalaza, ratna, samudra, kallola, raMga, zekhara, vizAla, rAja, kumAra, deva, bhAnaMda mora mAditya tathA kuMbha bhAdi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - upakezagaccha - paricaya | 95 lagAye jAte haiN| zAkhA kA artha itanA hI hai ki nAma ke aMta meM vaha cihna rahe yathA - sahajasundara, devaprabha, rUpakanaka, dhanameru, jJAnasAra, munizcandra aura sumatisAgara Adi pratyeka zAkhA meM sahasroM muni the | itanI vipula saMkhyA meM hone ke kAraNa hI yaha I gaccha jeSTha gaccha ke nAma se bhI saMbodhita hotA thA / isa kA dUsarA kAraNa yaha bhI thA ki yaha gaccha zrIpArzvaprabhu kI baMza paramparA kA hai | kucha samaya pIche kakkasUri nAmaka AcArya hue| ye rAjA aura mahArAjAoM ke guru kahalAte the / isa kA yaha kAraNa thA ki yaha gRhasthAvasthA meM kSatriya the / isI liye kSatriyoMpara Apa ke upadeza kA acchA asara hotA thA / AcAryazrI jinabhakti ke utkaTa premI the / muni hote bhI Apa vINA vAdya rasa meM rakta the / jaba saMghane etarAja peza kiyA to Apane apane padapara dUsare muni ko niyukta kara diyA / phira Apa videza kI ora padhAra gaye / bhakti meM aTUTa zraddhA hone se Apa ko jaina samrAT rAvaNa kI upamA dI jAtI thI / isa ghaTanA ke hone se sarva sammati se yaha nizcaya ho gayA ki isa gaccha kI AcArya padavI bhaviSya meM upakeza vaMzIya ( sosavaMza ) ko hI dI jAya / mAtA aura pitA donoM pakSa ke gaccha nirmala hoto aura bhI uttama bAta ho / yahI maryAdA Aja paryanta isa gaccha meM calI A rahI hai / isI jeSTha gaccha meM aura kakkasUri nAma ke AcArya huye / 1 dekhie - upakezagaccha paTTAvalI ( jaM0 sA0 saMzodhaka namAsika se / } www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| usa samaya upakezapura meM saMcetI gotrIya kadI nAmaka zeTha bar3A hI dhanADhya aura vizAla kuTumba kA svAmI thA ataH vaha zreSThivarya kahalAtA thaa| eka vAra nAgarikoM se Apa kA vaimanasya ho gayA ataH Apa usa nagara ko sakuTumba tyAga kara pATaNa nagara meM padhAra gye| vahA~ vyApAra meM puSkala dravyopArjana kiyA / vaha amA.. zrIkakkasUri kA parama sevaka thaa| AcAryazrI ke upadeza se mApane eka jinamaMdira banavAnA nizcaya kiyA / dravya jo nyAyamArga se upArjita kiyA jAtA hai vaha aise pavitra kAryoM meM hI sarpha hotA hai / mandira banavAne ke liye kadIne kuccha sAmagrI bAhara se maMgavAI / jagAtavAloMne usa sAmagrI para bhI kara vasUla karanA cAhA / kadIne kahA ki devamandira ke liye maMgavAI huI sAmagrI para kara nahIM denA par3atA hai / aisA niyama saba rAjyoM meM hai taba aise dhArmika rAjA ke rAjya meM vaha aMdhera kahA~ kA ? parantu itanA kahane para bhI dANI ke kAna para jUM taka nahIM reMgI / ataH kadI bahumUlya bheMTa le kara rAjA ke samakSa upasthita huaa| vahAMpara jAkara muMhamAMgA dravya dekara jagAta ke mahakame kA ThekA le liyA aura nagara meM udghoSaNA karavA dI ki kisI bhI prakAra kA kara devasthAna ke liye AI huI bAhara kI sAmagrI para nahIM liyA jAyagA tatpazcAt kadIne apanA manacahA kArya Adi se anta taka nirvighnatAse saphala kiyA-jo mandira banavAyA thA vaha devabhuvana ke sadRza bhImakAya aura manohara thaa| 1 kapardi nAmA nitya suciMtita kulodbhavaH sakuTubodhanI mAnAdaNahillaraM yayo // 21 // samupparya bahudaivyaM tatra deva gRhaM navaM vidhAtuM DhaukyanerbhUpaM satoSyAmiyAcata // 292 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 upkeshgcch-pricy| usa samaya upakeza gacchAcArya zrIkakasUri ke paTTadhara siddha. sUrijI the jo aneka vidyAvijJa the / ye labdhI se bhI bhUSita the| ekadA jaba Apa pATaNa padhAre taba zreSTivarya kadapane Apa ke parAmarza se 43 aMgula pramANa svarNamaya carama jinezvara kI mUrti banavAnA nizcaya kiyA / isa kArya ke liye sUtradhAroM ko ekatra kara yaha kArya prArambha karavA diyA gayA / zubha kAryoM meM vighna upasthita hote hI haiN| eka ghaTanA isa prakAra huI ki usa nUtana banAyA mandira ke samIpa hI bhAvar3ArakagacchIya vIrasUri kA eka mandira tathA upAzraya thA aura jisa meM ve rahA karate the / na jAne kyoM vIrasari ke hRdaya meM irSyAne ghara kara liyA / jaba idhara mUrti DhAlane ke liye svarNa pighAlA gayA to vIrasUrine apane maMtroM ke prabhAva se vRSTi kA AvirbhAva kara diyA jisake kAraNa suvarNa saMcemeM nahIM DhAlA sake / isa prakAra kI bAdhA eka bera hI nahIM niraMtara do tIna bAra upasthita huI / kadI bahuta asamaMjasa meM par3a gayA aura isa samasyA ko hala karAne ke uddezya se upAya pUchane ke liye AcArya zrI siddhasUrijI ke samakSa gyaa| kadIne kahA ki 1 bhAvaDArakagacchIyaM tatkapardi jinokasaH samIpe pUrva niSpanna vidyate devamaMdiraM // 30 // tasyAcAryoM vIrasUriH somarSavahatItiyan navenA nena pUrvasya bhavitA padmAvonanu // 32 // nA. naM0 u0 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ umarasiMha Apa sadRza yogIrAja ke hote hue bhI yaha vighna bAra bAra kaise ho jAtA hai ? zrApa isa ke nirAkaraNa kA upAya turanta btaaiyeN| siddhasUrijI bar3e vidyAbalI aura iSTa balI the| bAda meM ina kI bajaha se vIrasUri kI dAla nahIM galI / mUrti sundara AkRti meM sughar3atA se taiyAra ho gii| usa mUrci ke yugala netroM meM lakSa lakSa dInAra kI do adbhuta aura AkarSaka maNiyoM khacita kI gii| tatpazcAt prAcArya zrI siddhasUrijIne bar3e samAroha se usa mandira meM mUrti kI pratiSThA kii| kadapI ke banAye hue kucha zeSa kArya kI pUrtI bAphaNA gotriya bahmadevane kI / dekhiye pArasparika prema kA kyA anUThA udAharaNa hai ! brahmadevane kadapI se anunaya nivedana kiyA ki Apane to mandira banavA kara apane mAnava jIvana ko saphala kiyA yadi aba kucha lAbha mujhe bhI prApta karane kA saubhAgya prApa kI kRpA se ho jAya to bar3I dayA ho / 1 mada bhAgyamidaM kiMvA zaraNaM kiMvanAparaM / pUjyeSu vidyamAneSu dharmavighnaH kathaM bhavet // 309 // 2 zubhe lagnethasaMlagne prabhuzrI siddhasUrayaH pratiSTA vIranAthasya vidhurviSivedinaH // 314 // zakto satyAmapiSThi bappanAgakulodbhuSaH brahmadevasya muhRdo guTabhyirtha napAmudA // 315 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakezagaccha-paricaya / kadIne isa kI yaha bAta saharSa svIkRta kara lI / brahmadevane bhI apanI zatyAnusAra dravya vyaya kara puNya upArjana kiyaa| ___ AcAryazrI ke ziSya samudAya meM jambUnAga nAmaka muni prakhara buddhivAlA thA / vaha jyotiSavidyA meM vizeSa pAraMgata thA / usa ko sarvatAyogya samajha kara prAcAryane mahatara pada pradAna kiyA / ekavAra jambUnAga kaI muniyo sahita lodravapura nagara meM gaye / vahA~para brAhmaNoM kI prAbalyatA thI / yadyapi usa nagara meM jainiyoM kI bastI hI adhikAMza thI tathApi brAhmaNoM ke tAtkAlIna atyAcAra ke kAraNa jainI apanI icchA hote hue bhI jina-mandira nahIM banavA zakate the / ina ke Agamana honepara zrAvakoMne apanI kaSTakahAnI kahI / jambUnAgane apane zAstrArtha ke bala se brAhmaNoM ko parAjita kara unheM natamastaka kiye / zAstrArtha kA viSaya bhI bahuta soca samajha kara cunA gayA thA / viSaya jyotiSa kA thA jisa meM ki jambUnAga muni vizeSejJa hI the / brAhmaNoMne rAjA ke varSaphala kA sAra pratidina kA alaga alaga likhA to jambUnAga munine pratyeka ghaDI kA phala likha kara de diyA / ina kI likhI huI bAteM bAvana tolA pAvastI siddha huI / rAjAne jamIna de kara jinamandira vanavAyA aura usakI pratiSThA jambUnAga muni dvArA karavAI / isI prakAra aneka rAjA mahArAjAmoM ko zAstrArtha kA camatkAra dikhalA kara mApane jinazAsana kI kIrcipatAkA cahu~ ora phaharAI / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 umarasiMhajambUnAga mhttr| jambUnAga ke caturtha paTTapara jinamadra hue| ye vihAra karate hue aNahalapurapaTTaNa padhAre / devabhadra " ! usa samaya vahA~ siddharAja jayasiMha kA rAmakanakaprabha " | rAjya thaa| rAjA kA rAjya thaa| rAjA kI bhAvajane apane putra mA jinabhadra , lotAsA ko jinabhadra ke supUrda kara diyA / jimabhadra ko jJAta huA ki isa vyakti ke sAmudrika zubha lakSaNoM se, aisA pratIta hotA hai ki bhaviSya meM yaha lotAsA jinazAsana kA mahAn upakAraka hogA / ataeva use jaina dIkSA de kara padmaprabha nAma rakhA / jJAna dhyAna meM padmaprabha ko khUba abhyAsa karAyA gayA / pApa ke andara tIna guNa vizeSa taura se zobhita the / pratyeka guNa utkRSTa darje kA thA / the ye the-saMgIta, vaktRtva aura adhyAtma / Apa kI madhura laya ko suna kara svarga kI sundariyeM bhI dAMto tale U~galI dabAtI thii| pApa kI vaktRtvakalA kA kyA kahanA / jo vyakti Apa kA ojasvI bhASaNa zravaNa karatA Dasa ke hRdaya meM vIrarasa kA saMcAra ho jAtA thA / AdhyAtmika jJAna to Apa meM kUTa kUTa kara bharA huA thA / ina guNoMpara mugdha ho kara jinabhadropAdhyAyane Apa ko vAcanAcArya kI ucca padavI se vibhUSita kiyA / isa se Apa kI prakhyAti aura bhI vizeSa phailI / eka bAra Apa vihAra karate hue pATaNa padhAre / Apa ke vahA~ kaI bhASaNa hue / vyAkhyAna kA vizAla pANDAla zrotAoM se itanA khacAkhaca bhara jAtA thA ki vahA~ tila dharane ko bhI Thaura nahIM milatI thii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakeAgaccha - paricaya | 101 kalikAla sarvajJa hemacandrAcAryane padmaprabha vAcakAcArya ke bhASaNoM kI prazaMsA suna kara ekavAra unheM apane yahA~ vyAkhyAna dene ke nimitta bulavAyA / yaha vyAkhyAna aisA lokapriya huA ki pATaNanagara ke kone kone meM ina kI bhUri bhUri prazaMsA zravaNagaucara hone lagI | svayaM hemacandrAcAryane parokSarUpa se Apa kA vyAkhyAna sunA aura usa kI khUba tArIpha kii| Apane yaha soca kara ki yadi padmaprabha mere pAsa rahe to jinazAsana kA baDA bhArI hita ho, jinabhadra se ina ke liye yAcanA kI / para yaha kaba saMbhaba thA ki aise ziSyaratna ko koI guru apane hAtha se jAne de / jinabhadra ne socA ki hemacandra jaise AcAyoM kA vacana na mAna kara yahA~ rahanA ucita nahIM ataH turanta vahA~ se vihAra kara dIyA / inhoMne senapallI aTavI ke rAste se vihAra isa kAraNa kiyA ki logoM kI bhIr3a Akara kahIM yahA~ aura na roka le | hemacandrAcAryane ina ke isa bhAMti cale jAne kI bAta rAjA kumArapAla se kahI / kumArapAlane kahA ki maiM vAstava meM kaisA maMdabhAmI hUM ki aise uttama saMtapuruSoM kI adhika sevA na kara sakA / Apane kaI puruSoM ko ina muniyoM ko lAne ke liye bhejA parantu saba prayatna viphala huA kyoM ki ve kahIM na mile / jinabhadropAdhyAya aura vAcanAcArya marudhara nivAsiyoM ke saubhAgya se nAgapura nagara meM padhAre / vahA~para raha kara Apane asIma upakAra kiyA / vahA~ apase - saMghane vinaya kI ki Apa yahA~ kuccha arasA aura Thahariye paraMtu Apa na ruke / vahA~ se I Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 umarasiMha vihAra kara Apa DAbarela nagara, jo sindha prAnta meM hai, padhAre / usa zahara meM yazoditya nAmaka eka svagacchIya zrAvaka thA jo dhanADhya aura dharma kA pUrNa marmajJa thA / vaha rAjya meM mAnanIya thA ataH vAcanAcArya ke nagarapraveza ke julUsa ko saphala banAne meM usane haraprakAra kI sahAyatA dI / padmaprabha vAcanAcArya ke dhArmika upadezoM kA prabhAva vahA~ ke nareza para itanA adhika huA ki rAjAne una kA asIma AbhAra mAna kara 32000 rUpaye tathA bahuta se UMTa aura ghoDe arpaNa karane lagA / jo zraddhAlu bhakta jaina-muniyoM ke prAcAra se anabhijJa hote haiM ve prAyaH aisA kiyA hI karate haiM / vAcanAcAryane uttara diyA ki--rAjan ! yaha padArtha hamAre grahaNa karane yogya nahIM hai, yadi tumhArI bhakti karane kI icchA hai to saba se uttama aura sIdhA upAya yahI hai ki Apa ahiMsAdharma kA khUba pracAra karo / rAjAne uttara diyA kiyadyapi Apa kA kathana ucita hai tathApi jo dravya maiM arpaNa karane kI icchA kara cUkA hUM vaha maiM kadApi grahaNa nahIM kara sakatA / bahuta uttama ho yadi Apa hI isa samasyA ko hala karane kA sarala upAya batAdeM / padmaprabhajIne uttara diyA hai ki-yadi Apa kI aisI hI icchA hai to Apa yaha dravya zubha kSetroM meM vyaya kara DAliye / yazodityane usa dravya se eka ramaNika jainamandira banavAyA / isa prakAra se aura bhI kaI dharmAbhyudaya ke kArya prApa dvArA sampAdita hue| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upkeshgcch-pricy| 103 yazoditya kI sahAyatA se padmaprabhane sindha prAnta meM padhAra kara paMcanadapara jAkara tripurAdevI kI ArAdhanA kii| devIne saMtuSTa ho kara svayaM prakaTa ho inheM vacanasiddhi kA varadAna diyaa| bhAgyazAliyoM ke liye Rddhi, siddhi, devI aura devatA saba ke saba hastAmalaka haiM / Apane isa vacanasiddhi kA sadupayoga isa DhaMga se kiyA ki jisa se janatA para jinadharma kA prabhAva par3A aura usa kI khUba vRddhi bhI huI / ___ eka samaya vAcanAcAryajI pATaNa padhAre / vahA~ kI mahArAnI jainadharmAvalambini thI / AdhyAtmika jJAna meM vaha vizeSa dakSa thI / vara rAnI adhyAtmazUnya kriyA karanevAloM ke sAtha kisI bhI prakAra kA vyavahAra nahIM karatI thI / arthAt vaha kisI darzanI meM sAdhupanA hI nahIM mAnatI thii| jaba isa bAta kA samAcAra vAcanAcAryajI ko milA to ve usa ke pAsa gaye aura vArtAlApa ke anantara apane AdhyAtmikajJAna aura aSTAGgayoga ke viSava aise uttama Dhaba se pratipAdita kiye ki rAnI cakita ho gii| usa kI mithyA bhramaNA dUra ho gii| rANIne kucha bheTa karanA cAhA jo unhoMne yaha Adeza diyA ki yaha dravya zubha kSetroM meM vyaya kiyA jAnA caahiye| upAdhyAyajI aura vAcanAcAryajI apanI ziSyamaNDalI sahita vApasa marubhUmi kI ora padhAre / Apa zAstrArtha meM itane pAraMgata the ki anekAneka logoM ko parAjita kara jainadharma ke premI aura nemI banAye / ina ke anokhe aura cokhe kAryoM kara vizada Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 umarasiMha kveicana cAritrakArane kiyA hai| isa prakAra jidhara ye jAte the, jaina dharma kI car3hatI va bar3hatI kara Ate the / prasaMga chiDane para yahA~ jambUnAga kA paricaya karA diyA gayA hai aba punaH apane mukhya viSaya para zzAte haiN| vikrama kI bArahavI zatAbdI kI bAta hai ki prAcArya zrI kakasUri, jo anekAneka labdhiyoM aura vidyAoM ke dhurandhara jJAtA the, vihAra karate hue DIDavAne nagara meM pdhaare| vahA~ coraDiyA gotriya bhaiMzAzAha nAmaka zrAvaka rahate the jo bar3e car3he dhArmika aura nirdhana the / satya meM Apa kI vizeSa rati thI / AcAryazrI ke anugraha se ina ke yahA~ ke upale suvarNamaya ho gaye | inhoMne * gadiyANA ' nAmaka sikkA calAyA thA, ata: inakI zAkhA 'gadaiyA' ke nAma se prakhyAta huii| Apane DIDavAne meM kaI mandira tathA eka kUtrA aura nagara ko cahu~ ora koTa banAyA jo Ajaparyanta prasiddha hai| rAjakIya khaTapaTa ke kAraNa Apa vahA~ se bhInamAla bhAkara basa gaye / inhoMne devaguptasUri ke paTTa mahotsava meM savAlakSa rupaye vyaya kiye the| ina kI mAtAne zrIzatruJjaya giri kA saMgha nikAlA / gujarAta ke logoMne meMzAzAha nAma kI khillI uDAI / taba bhezAzAhane tela, ghRta, aura cAMdI ke saude meM gujaratIyoM ko natamastaka kiye / isa vijaya kI yAdameM do 1 saM. 1363 kA likhA upakezagaccha caritra dekhiye / zloka 317 veM se 4.6 ve taka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakeza paccha - paricaya | 105 bAte karavAI gaI - gujarAtIyoM kI eka lAMga khulavAI aura meMse para pAnI lAda kara bhagavAnA baMdha karavAyA / tadantara isI gaccha meM mahAn prabhAvika kakkasUri nAmaka zvAcArya hue| inakA dUsarA nAma kuMkudAcArya bhI the| inhoMne 12 varSa taka chaTTha chaTTha tapasyA ke pazcAta pAraNe pAraNe AyaMbila kiyA | bar3e bar3e rAjA mahArAjA Apake caraNakamaloM meM upasthita rahate the | Apa rAjyaguru kahalAte the / Apa ke zAsanakAla meM sahasroM sAdhu-sAdhviyoM tathA kor3oM zrAvaka vidyamAna the / Apane apane AtmabaladvArA anekAneka logoM ko tyAgI aura jainadharmAnurAgI banAyA | ataH eva Apa kI vidvatA kA prabhAva cahuMora prasarA huA thA / yaha samaya parivartana kA thA / zramaNa-saMgha meM kriyA kI zithilatA chA rahI thI / pratyeka gaccha meM kriyA ke uddhAra kI AvazyaktA anivArya pratIta hotI thI / aura huA bhI aisA hI / prAyaH isI zatAbdI meM gacchoM kA prAdurbhAva huA hai / cAcArya zrI | apane gaccha ke kriyA - zithila sAdhuoM ko mRdu aura maMju upadeza dvArA punaH ucita patha para le Ate the athavA yadi vaha sAdhu ucita karttavya kA pAlana na karatA to use gaccha se bilaga kara dete the / jo sAdhu ina kI AjJAnusAra kriyA karate the ve kukundAcArya kI saMtAna kahalAte the / 2 dakhiye upakezagaccha - paTTAvalI ( jaina0 sA. saM. patra meM mudrita ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ umarasiMha sUrIzvarajI kramazaH vihAra karate hue marubhUmi ke sapAdalakSa prAnta kI ora padhAre / mArga meM mlecchoM ke utpIDana se janatA kI rakSA karate hue unheM jainadharmAnurAgI aura isa kA anugAmI banAyA / vahA~ ke rAjAne Apa kA yatheSTha Adara kiyA / vahA~ se Apa eka saMgha sahita arbudarAja padhAre / grISmaRtu honeke kAraNa jala kI kamI ke kAraNa saMgha pipAsA ke ghora kaSTa ko anubhava karane lagA / sabane Apa se saMkaTa ko mocana karane ke liye prArthanA kI / Apane nimitta jJAna ke dhyAna se eka bar3a vRkSa kI ora saMketa mAtra kiyA / dakSa zrAvakoMne pAnI nikAla kara pipAsA kI bAdhA ko harA ! aura saMgha isa bAta kI smRti ke hita eka sthambha vahA~ banA kara AnaMdapUrvaka Age bddh'aa| caMdrAvatI Adi nagaroM ke zrAvaka vahA~ Akara prativarSa svAmivAtsalya aura mahotsava manAyA karate the / punaH Apa mANDavapura va upakezapura meM zrIvIra bhagavAn ke darzanArtha pdhaare| vahA~ ke zrAvakoMne bahuta AnaMda anubhava kiyA / cAturmAsa ke anta meM zrIzatrujaya ke liye eka saMgha ravAnA huA / rAste meM kaI jinAlayoM kI yAtrA kii| saMgha vApasa lauTate hue pATaNa AyA / rAjA kumArapAlane zrAvakoMne tathA usa samaya vahA~ sthita sarva prAcAryoMne bar3e dhUmadhAma se Apa kA svAgata kiyaa| Apa sarva gaccha ke prAcAryoM meM apresara samajhe jAte the| kumArapAla nareza ke atyAgraha se prAcArya hemacandrasUrine yogazAstra kI racanA kI / isa graMya ke prArambha meM maGgalAcaraNa ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakezagaccha-paricaya / mantima pada meM ' paDhama habaI maMgalaM' tathA do vandana ke sthAna cha vandana likhane se vaha sarvamAnya nahIM huaa| yadyapi usa samaya bahuta se AcArya ' paDhama hoI maGgalaM' mAnanevAle the tathApi hemacandrAcArya ke eka ziSya-guNacandrane eka SaDayaMtra racA / usane rAjA kumArapAla ke nAma se eka patra likha kara sarva gacchavAloM ke pAsa AdamI bhejA ki yogya zAstra ko anumodana karanevAle isa para apane hastAkSara karadeM / saba prAcAryone kaha diyA ki hamAre nAyaka upakeza gacchAcArya zrI kakasUri haiM yadi ve ise svIkAra kara leMge to hama bhI avazya svIkAra kara leMge / patra le kara AdamI upakezagaccha ke upAzraya meM AhI rahA thA ki itane meM sAre prAcArya mila kara kakasUri ke samakSa upasthita hue / patra le kara vaha AdamI bhI kakkamUrijI ke pAsa AyA / zApane patra 1 tadA zrI kumArapAla bhUpAla pAlayana mahIM; Aste zrIhemasUrINaM padAmbuja madhuvrataH // 435 // tasyAbhyarthanayA yogazAstra sUtramasUtrayan / vIhemasUrayo rAjaguravo gurusattamAH // 436 // SaTU ; (va)danAni tanmadhye tathA 'habaI maMgalaM' sthApayA mAsurAcAryAH surAcArya samaprabhAH // 437 // teSAM gaNI guNacandraH svakarSeNa garvitaH caturazIti gacchAnAM dvicchaMdana kadApinAM // 438 // sUrINAMmupAzrayeSu bhaTTaputrAnare zituH / rAjAdezakarAnpraSI dihokaM manyatA miti // 439 // (nA0 naM0 u0) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ umarasiMha par3ha kara usa ke do Tukar3e kara ke kaha diyA ki eka Tukar3A to rAjA kumArapAla ko aura dUsarA hemacandra ko de denA aura sAtha meM yaha bhI kaha denA ki zAstra ke pratikUla bAta ko mAnane ke liye koI bhI prAcArya taiyAra nahIM hai / yaha saMdeza lekara AdamI to calA gayA / pIche saba AcAryoM ne mila kara vicAra kiyA ki samudra meM rahate hue magara se baira karanA ucita nahIM kyoMki isa samaya pATaNa kA vAtAvaraNa hemacandrAcArya ke pakSa meM haiN| mahArAjA kumArapAla yadyapi saba gacchoM ke cAyoM kA mAna karatA hai tathApi vaha AcArya hemacandra kA hI vizeSa bhakta hai| parantu yaha kaba sambhava ho sakatA hai ki apanI mAnyatA ke pratikUla yogazAstra ko kaise mAna sakate haiM / jaba aisA vicAra hone lagA to AcAryazrIne kahA! bho AcAryoM, bhApa saba kyoM asamaMjasa meM par3e ho / Apa loga tyAgI ho / eka hI prAnta meM yA nagarameM rahanA ucita nahIM, mere sAtha sindha prAnta caliye, jahA~ eka upakezagaccha prAzrita 500 mandira aura lAkhoM zraddhAlu suzrAvaka haiM jo Apa kI bhaktipUrvaka sevA kareMge / sAtha meM Apa logoM ko naye naye 1 tAnU cetha kakasUri sindhu deze mayA saha / Agaccha taya tastatra kiM kartA sau narezvaraH // 444 // yasya deva gRhasyechA=dechAvApiyaspatAM / pUrayetatrayadevagRha paMcazatI mamaH // 445 // zrAvakA pratha saMkhyAtAzvalatAtojaTityapi / saMkleza kArakaM sthAnaM dUrataH pakhirjayet // 46 // (nA0 naM0 u0) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadeza gaccha - paricaya | 109. tIyoM kI yAtrA kA bar3A lAbha prApta hogA | zrAvakoM ko Apa ke darzana aura upadezAmRta kA pAna milegA / merI nijI salAha to I yahI hai ki Apa ko avazya sindha prAnta kI ora vihAra karanA cAhiye | yaha bAta una ke jI meM bhA gaI / saba AcArya sindha kI ora yAtrArtha jAne ko prastuta hue / una ke kahane se anekAneka zrAvakagaNa bhI yAtrA kA lAbha lene ko prastuta hue / zubha muhUrta meM AcArya zrI kakkasUrijI kI adhyakSatA meM sArA samudAya ravAnA huA | nagara ke bAhara nadI ke eka cauka meM DerA DAlA gayA / isa samaya yAtriyoM ke spaivAroM aura tambuoM ko dekha kara aisA mAlUma hotA thA mAnoM koI rAjA apanI kaTaka sahita vahA~ A ThaharA ho / idhara yaha vizAla saMgha sindha jAne ko taiyAra thA udhara pATaNa nagara ke bacce bacce ke muMha para yaha bAta nikalane lagI ki aisA kyA kAraNa hai ki ye saba ke saba AcArya Aja yahA~ se vidAya ho rahe haiN| ThIka usI samaya mahArAjA kumArapAla prAta:kAla apane bagIce meM jA rahA thA / usane isa jamaghaTa ke janarava ko suna kara apane anucaroM se pUchA ki Aja yahA~ kauna maMDalika yA hai ? naukaroMne javAba diyA ki - annadAtAjI ! yaha kisI maMDalika kA AnA nahI hai yaha to sivAya hemacandrAcArya ke zeSa AcAyoM kA samudAya hai jo pATaNa kA parityAga kara sindha prAnta kI ora jAnevAlA hai / yaha suna kara kumArapAla bahuta duHkhI huA | vaha socane lagA ki mujha se aisA kaunasA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 umara siMha aparAdha bana par3A ki ye AcAryagaNa merI nagarI ko sahasA chor3a rahe haiN| vaha lauTa kara sIdhA hemacandrAcArya ke pAsa upasthita huA aura saba hAla kaha sunAyA / hemacandrAcArya ne bhI isa ghaTanA se aparicita honA prakaTa kiyaa| hemacandrAcArya yaha varNana suna kara avAk raha gaye parantu jA~ca karane para aisA mAlUma huA ki yaha kisI sAdhu kI kArastAnI hai | ataH Apa ke eka eka sAdhu ko apane pAsa bulA kara isa kA rahasya pUchA to anta meM guNacandrane saba rahasya prakaTa kiyA jisa para hemacandrAcAryane apane ziSya ko bar3A bhArI upAlambha diyA / parantu aba adhika pazcAtApa karanA vyartha thA / hemacandrAcArya kumArapAla sahita AcArya zrI kakkasari ke samakSa upasthita ho dvAdaza bhAvRta se vandanA kI / ina ke AMkhoM se AMsuoM kI dhArA bahane lagI / Apane gadgad svara se kahA kSamasAgara ! Apa mere aparAdha ko kSamA kariye / gurjarezvara kumArapAlane kahA ki - he pUjyapravara ! Apa apanA biruda vicAra mujha para anuprada kara Apa sarva AcAyoM sahita eka bAra nagara meM avazya padhAriye / kyoMki 1 zrIhemasUrayaH sadyotyAkulAH kuladIpakAH / darzanasya sAtvanAyaJcagmurbhUpa samanvitA // 458 // pArzve zrIkakasUrINAM darzanaM militaM tadA / zrIhemasUrayaH sA~dhulocanA gadagada kharAH // 456 // vaMdanaM dvAdazAvarta kari pAdAbjayoH / datvA lagitvA sa nRpAstazyurbhakiparAyaNAH // 460 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 upakezagaccha-paricaya / prasiddha hai ki " tathyo atathyo vA, mahimA haranti janarava " isa para prAcAryazrIne hemavandrAcArya ke zira para hAtha rakhA aura unakI yathArtha prazaMsA kI / Apane kahA ki Apa ucca koTi ke vidvAna ho tathA yogazAstra jaise mahAna graMtha ke racayitA ho / yadi Apa ' paDhamaM havai maMgalaM ' ke sthAna para 'paDhamaM hoI maMgalaM' kara dete to yaha bAta zAstra sammata hone ke kAraNa ApakA graMtha sarva gacchavAloM ke upayoga kA ho jAtA / hemacandrasUrine uttara diyA ki isa meM mujhe kisI bhI prakAra kA etarAja nahIM hai meM ' havaI' kI jagaha ' hoI' kara dUMgA / pAThakagaNa ! jarA dekhiye kaisI sAralyatA khaura viveka tathA vinaya kA dRzya hai| isa se siddha hotA hai ki usa samaya kleza kadAgraha aura haThapAhIpane kA nAma nizAna bhI nahIM thaa| phira kyA kahanA thaa| donoM prAcArya paraspara dharma-vArtA premapUka karane lge| mahArAjA kumArapAlane apane anucaro ko Adeza diyA ki svAgata kI taiyAriyA~ karo / saMgha tathA kumArapAla nareza kI vinati svIkAra kara sarva prAcArya pATaNa nagara meM calane ko sahamata hue / nagarapraveza kA vaha mahotsava avazya darzanIya thA mAno indrarAja kI savArI car3hI ho / jaya jaya kI ghoSa se na varaM SaT chaMdanAni tathA havaI maMgalaM / samuddhara yogazAstradyatha sarvatra paThyate // 465 // tayetyaMgItyahemamUrayaH kavasUribhiH darzanenanatha saMyukA rAhata mahotsavA // 4 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 umarasiMha bhAkAza guMja rahA thA / harSa kA vArApAra na thaa| pahale saba bAcArya va saMgha mila zrIpaMcAsarA pArzvanAtha kI yAtrA kara bAda AcArya zrI kakkasUriMjI ke upAzraya pahu~ce punaH vandanAdi karake saba apane apane sthAnoM kI ora cale / aise mahAna prabhAvika prAcArya zrI kakkasUri zAsana kI ati unnati kara antameM apane paTTapara eka zrAcArya ko niyukta kara unakA nAma devaguptasUri rakha svarga sidhAre / sUrijI ke svargavAsa ke samAcAra ko sunakara saMgha ke citta ati zoka utpanna huA para bAta vivaza thI / saba prAcAryoMne upakezagaccha ke upApraya meM upAsthita ho sUrIzvara ke svargavAsa para bahuta zoka prakaTa kiyA / AcAryazrI hemacandrasUri ke hRdayapara isa kA vizeSa bAthAta phuNcaa| unake lalATa para eka viSAda kI rekhA khiMca gaI / hemacandrAcArya ke mukhase sahasA yaha udgAra nikale / gayau sukesarI pIyahuU jalu nicita, harI lAi jAsu taNai hukaraDai mahuha paDatI bhINaI / 1 / arthAt " he zRgAlo ! aba sukhapUrvaka tRNacaro, jisake hu~kAra mAtrake zravaNa se mukha se tRNa chUTa par3ate the yaha kesarI bhAja -duniyA se calA gayA hai / vAdI va zithilAcAcArI rUpa zRgAloM ke mukha se vANArupa ghAsa jo mukhase khisaka jAtA thA usa hU~kAra ko karanevAlA kesarI pAja jaina zAsana se calA gayA hai / isa vAkya se AcArya zrI hemacandrasarine bhanyAnya bhAcAryoM ko yaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upkeshglch-pricy| 113 cetAvanI dI ki aba Apa logoM ko kakasUrijI kI taraha siMharUpa zIghra hI dhAraNa kara lenA cAhiye / prAcArya kakasUrike paTTa para devaguptasUri hue| zrApa pATaNa nagara ke zreSThigotrIya dezalazAha ke honahAra suputra the jihoMne kaI vakSa dravya ko tyAga kara dIkSA svIkAra kI thI / saMsAra pakSameM unake eka dharma bahana zrIbAI thI jisane apane bhAga ke eka lakSa rupaye apane dharma bhAI ( devagupta sUri ) ko arpita kara diye the| prAcAryazrIne kahA hama tyAgiyoM ko isa dravya se kyA sarokAra hai ? acchA ho yadi yaha dravya kisI dhArmika zubha kRtya meM upayoga Ave / tadanusAra kisI deva mandirameM usa dravyase eka vizAla adbhuta raMgamaNDapa taiyAra karavAyA gayA / samayAntara meM Apa vihAra karate hue marukoTa nagara kI ora padhAre / ApakI sevAmeM eka saMgha bhI sAtha thA jise Apane kaI saMkaToM se ubArA / mAroThakoTa ke rAjA siMhabalIne jo jaipa vaMza kA thA, sarijI ko apane nagara meM mahAmahotsavapUrvaka svAgata kara bulAyA / usa rAjA ke eka bahana thI jisakA vivAha dUDhaka rAjA se huA vaha bhI sUrijIse yogazAstra sunatI thI, jisa ke pariNAma svarUpa vaha zrAvikA bana gaI aura usane bhI jainadharma kA khuba pracAra kiyaa| vi0 saM0 1236 meM AcAryazrIne pUlhakUpa nagara meM sthita zrI nemI jinAlaya meM dhvajA aura daMDa kI pratiSThA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 samarasiMha krvaaii| bAda meM kramazaH vihAra karate hue Apa bhoyaNI nagara padhAre / vahA~ ke rAjA ko dharmopadeza de jinadharma kA premI aura nemI banAyA / Apa jainadharma kA pracAra kara apane paTTa para siddhasUri ko prAcArya niyukta kara svargavAsa sidhAre / AcArya siddhasUri kA eka gurubhAI thA jisakA nAma vIradeva the / ve prAyaH upakezapura meM hI rahate the tathA sAdhu samudAya va zrAvakoM ko par3hAyA karate the / Apa bar3e vidvAna aura anekAneka vidyAoM meM pUre pravINa the / ApakI prazaMsA sunakara eka yogI AyA / usa samaya Apa eka stambha para khar3e the / yogIne apanI karAmata dikhalAne ko unake paira stambha para cipakA diye| yaha dekha vIrabhadrane isa se bhI bar3ha kara camatkAra dikhAne ke uddeza se stambhoM ko hukma diyA ki calo aura vaha staMbha AjJAnusAra vIrabhadra ko liye hue Age bddh'e| yaha karAmata dekhakara yogI kSamA mAMga namaskAra kara vIrabhadra kA ziSya bana gayA / vi. saM. 1252 meM upakezapura nagara meM eka mleccha kI senA car3ha kara AI / usa samaya Apa apanI AkAzagAminI vidyA ke kAraNa usa senA kI khabara liyA karate the| ApakI geramojUdagI meM jaba senA nagara ke bahuta nikaTa A gaI to zrAvakoMne bhaya se bhrAnta ho bhagavAn zrI mahAvIra svAmI kI mUrci ke rakSaNArtha mUla gaMbhAre ke bhADe patthara lagA diye aura janatA nagara 1 tataH zrIvIrabiMbasya puraH pASANa bIDakaM / datvA dvArinizsasArattAvanmlecchA upAgatA // 508 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 upakezagaccha-paricaya / chor3a kara palAyamAna hone lgii| varibhadrane punaH vahA~ A kara janatA ko vizvAsa dilAyA ki ApakA aura tIrtha kA maiM rakSaNa kruuNgaa| taba mleccha logoMne ekAkI nagara para dhAvA karane kA nizcaya kiyA parantu vIrabhadra kI vidyA ke Age unakI dAla nahIM galI / ve nagarapraveza bhI na kara pAye | ata: upadrava kI sahaja hI meM zAMti ho gii| vIrAt 373 varSa meM AcArya zrI kakasarine eka siddhayaMtra tAmra-patra para maMtrayukta banavAyA thA vaha jIrNa ho gayA thaa| ataH usakA uddhAra siddhasUrine karAyA (vi. saM. 1265) vIrabhadra eka bar3A hI camatkArI, vidyAvijJa, sAhityajJa, nyAyI, jyotiSI aura cikitsaka vidvAna thA jisa ke pAsa aThArahoM gacchoM ke sAdhuoMkI jJAnAbhyAsArtha bhIr3a lagI rahatI thii| vihAra ke samaya meM bhI ve saba sAdhu usa ke sAtha rahate the aura unake AhAra, pAnI, vastra aura pAtroM kI yojanA bhI vaha karavA diyA karatA thaa| pichalI avasthA meM vaha sindha prAMta meM adhikA~za rahatA thaa| isakI loka khyAti itanI prastArita thI ki rAjA aura prajA donoM isakI mAna satkAra kiyA karatI thI aura vIrabhadra ko apanA parama guru samajhatI thii| marukoTa nagara ke pArzvanAtha jinAlaya meM eka kSetrapAla thA jo nemInAtha jinAlaya ke goThI ko pIr3A pahu~cAyA karatA thaa| vIrabhadrane usakA kaSTa bhI naSTa kiyaa| ___eka bAra ye palahanapura padhAre / vahA~ kI rAjasabhA meM vizvamala nRpati aura vizala maMtrI kI saMrakSatA meM kRSNa nAmaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 916 samarasiMha vedAntI se mApane zAstrArtha kiyA / anta meM vaha vIrabhadradvArA bahuta burI taraha se parAjita huA / isa prakAra usa nagara meM bhI jaina dharmakI patAkA acchI prakAra se phaharAI / eka dina vIrabhadrane kahA ki aba merI Ayu ke kevala 19 dina hI zeSa rahe haiN| yaha sunakara saMghameM sanasanI chA gaI aura pApa kA kathana bhI satya nikalA / aise vijayI puruSoM kA jaina samAja se yakAyaka vidA ho jAnA bahuta asahya thA / isI gaccha meM devaguptasUri ke eka ziSya devacandra the| Apa ko sarasvatI siddha thI ataH Apane anekAneka vAdiyoM ko zAstrArtha meM parAjaya kara pratibodha diyA / Apa eka vAra mahArASTra, tailaMga aura karaNATaka prAntakI ora padhAre / udhara jApalI nAmaka nagara meM eka dharmarUci nAmaka vAdI rahatA thA jo sapta chatradhArI thA / usase zAstrArtha kara devacaMdrane sAtoM chatra chIna liye| Apane dIgambara dharmakIrti Adi anekAneka vAdiyoM ko bhI parAsta kiyA thaa| karaNATaka prAntameM dhana kubera mahAdeva nAmaka sAhUkAra rahatA thA jisane devacandra muni kI khUba sevA aura bhakti kI / isake Agraha se Apane candraprabha nAmaka kAvya racA jisameM 21 sarga the| dUsare sthiracandra nAmaka muni bhI kAvyakalAvijJa tathA pramANazAstra pravINa the / aura inakA ziSya harizcandra bhI itanA guNi thA ki gacchAdhipatine usako upAdhyAya kI padavI dI thii| kaccha prAnta kA eka rAjA jo apanI kanyAmoM ko janmate hI mAra DAlatA thA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 upakezagacca-paricaya / saMyoga se vaha zrApa se milA / Apane use yuktiyoM dvArA satya mArga batAyA aura usa ghAtakI mArga se bacAyA / phira vaha apanI kanyAmoM ko nahIM satAyA karatA thaa| inake ziSya candraprabha upAdhyAya hue jo bar3e vidvAna aura jina dharmake pracAraka the| eka samaya harizcandra bAcanAcArya bulunda bhAvAja se dharmopadeza de rahe the / vyAkhyAnazAlA ke pAsa se sAraMgadeva nAmaka rAjA savArI kiye jA rahA thA / vaha munizrI kI AvAja ko mojasvI jAna kara thor3A Thahara gayA / use vaha upadeza itanA mAyA aura suhAyA ki vaha vahA~ do ghaMTe taka upadezAmRta pAna karatA rahA / usane pIche jina dharmake siddhAntoM para pakI zraddhA bhI ThAna tathA mAna lii| isI taraha ke eka pArzva mUrti nAmaka sAhasI vAcanAcArya the| unhoMne eka abhigraha liyA / vaha itanA kaThina thA ki sAdhAraNa muni kI aisI kalpanA taka na ho| vaha abhigraha yaha thA jo Apane pahale hI likha kara eka Dibbe meM DAla diyA thA-" maiM usa roja pAraNA karUMgA jisa dina eka sAta varSa kA kSatrI nama rUpameM rotA humA mArga meM khar3A apane hAtha meM Dore meM sAta bar3e giroye hue milegaa|" aisA abhigraha le zrApa dUsare grAmoM kI ora vihAra kara gaye / pUre 50 dina bAda abhigraha phalA / AcAryazrI devaguptasUri bhUmaMDala meM vijayavaijaMtI liye vicara rahe the / bhApa vihAra karate hue bAmanathalI ( vaNavalI) padhAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 samarasiMhajahA~ samudra nAmaka dharma-marmajJa zrAvaka thA jisane mandira bhI vanavAyA thA / vaha gaccha kI prabhAvanA karane meM bhI tatpara thA / vahA~ ke rAjA arjuna kA kRpApAtra aura 12,000 azvoM kA svAmI kumArasiMha thA vaha bhI prAcAryazrI ke sadupadeza ko suna kara zrAvaka huaa| vaha parAkramI vari yoddhA thA usane gohAda ke rAjA ko parAjita kara usa kA rAjya chIna liyA thaa| ' rAvala' kI upAdhi se vibhUSita kumArasiMhane stambhana tIrtha para vIra jinAlaya banavA kara sUrijI se usakI pratiSThA krvaaii| ghRtaghaThIka nAmaka nagarI meM prAcAryazrI ke upadeza se vijA aura rUpalane bhI mandira banavAe / Apake upadeza ke prabhAva se jaina dharma ke prati kaI rAjapUtoM ke ucca bhAva huve / kAlAntara meM prAcArya kakasUri tathA unake paTTa para devagupta sUri mahAprabhAvika hue| ApakI jIvana gAthA caritrakAroMne bahuta uttama DhaMga se likhI hai| inake paTTa para prabhAkara sadRza AcArya zrI siddhasUri hue jinake sadupadeza seM zreSTi-gotra-mukuTamaNi dezalazAhane sAta vAra tIrthayAtrA kara caudaha kror3a rupaye vyaya kiye / AcAryazrI, zatrujaya tIrtha ke paMdrahaveM uddhAraka sAdhu samarasiMha ke dharmaguru the| Apa hI ke upadeza se hamAre caritranAyakane isa pavitra kArya ko kara akSaya pUNyopArjana kiyA / yaha vahI dhIra, bIra aura gaMbhIra nara-siMha samarasiMha hai jisakA jIvanacarita pAThakoM ko batAne kA saubhAgya mujhe prApta hubhA hai| caritanAyaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakezagaccha-paricaya / 119 ke dharma guru zrI siddhahinI AcArya the isI kAraNa se maiMne isa adhyAya meM prAcAryazrI gaccha kA saMkSipta paricaya pAThakoM ko karAnA upayukta samajhA / * * prastuta upakezagaccha meM prAcArya siddhasUri ke pazcAt bhI Aja paryanta bar3e bar3e prabhAvika prAcAryoMne jaina zAsana kA khUba udyota kiyA / hajAroM lAkhoM naye jainI banAye hajAroM mUrtiyoM aura saikaDoM jina mandiroMkI pratiSTA kI jinhoM ke saMkhyAbaddha zikhAlekha Ajaparyanta mojUda haiM jina maharSiyoM ke banAye hue baneka anya jaina dharmakI prabhAvanA ke liye vartamAna samaya meM bhI mojUda haiN| yahA~ samarasiMha ke sambandha kA viSaya prAcArya siddhasUri ke sAtha hone se hamane yahAM para caudahavIM zatAbdI taka kA hI saMkSipta paricaya karavAyA hai vistAra ke liye samaya milane para eka svataMtra grantha likhanekI merI mAvanA hai| zAsanadeva isako zIghra saphala kre| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ avaziSTa saMkhyA 1 ] zrI upakezagaccha caritrAntargata AcAryoM kI zubhanAmAvalI. bhagavAn pArzvanAtha kI paramparA | zubhadattagaNadhara - I haridattAcArya - jinhoMne vedAntI lohityAcArya ko jaina dIkSA de 1 mahArASTra meM ahiMsA dharma kA pracAra karAyA / AryasamudrAcArya - jinhoMne yajJa -hIMsA ko nirmUla kI / kezI zramaNAcArya - jinhoMne pradezI rAjAdi nAstikoM ko jaina dharma | kI dIkSA de ahiMsA kA upAsaka banAyA / svayaMprabhasUri -- jinhoMne zrImAlanagara va padmAvatI nagarI meM rAjA prajA vagairaha lAkhoM manuSyoM ko midhyAtva se chur3Akara jainI banAye | | I ratnaprabhasUri- jinhoMne upakezapura ( oziyA~ ) ke rAjA ba prajA ko vAmamArgiyoM ke jAla se bacAkara jainI bnaayaa| usI ' samUha ko ekatra kara " mahAjana vaMza" kI sthApanA kI / upakezapura tathA koraTapura meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upkeshgcch-pricy| 121 mahAvIra mandiroM kI pratiSTA krvaaii| Apane apane jIvana meM karIbana dasa lakSa naye jainI banAye / yakSadevasari--jinhoMne aMga, baMga, kaliMga, magadha aura sindhaprAnta / meM jaina dharma kA jhaMDA khUba phhraayaa| mahArAja rUdrAT aura rAjaku~vara kaka ko jaina dIkSA dii| kakari-jinhoMne marUdhara--sindha aura kaccha prAnta meM jaina | dharma kA pracAra kiyA / devI ke balI hote rAjaku~vara ___ ko prANadAna de use saparivAra jaina dIkSA dii| devaguptasUri-jinhoMne kaccha aura paJjAba prAnta meM bhramaNakara ke 1 lAkhoM manuSyoM ko naye jainI banAye aura siddhaputrA cArya ko jaina dIkSA dii| siddhasUri-jinhoMne lAkhoM manuSyoM ko jainI banAkara zAsana kI khUSa prabhAvanA kii| ratnaprabhasUri-bar3e hI camatkArI aura zAsana prabhAvika hue / yakSadevasUri-mApa jaina dharma ke bar3e bhArI pracAraka the| kakahi-jinhoMne upakezapura meM granthIcheda-upadrava kI zAnti | karavAI bhApa bar3e hI camatkArI adhyAtma yogI the / siddhasUri-jinhoMne valabhInagarI ke rAjA ko prativodha de jainI I bnaayaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 samarasiMha yakSadevasUri-jinhoMne duSkAla ke pazcAt banasenasUri kI santAna ko suvyavasthita kara candrAdi cAra kuloM kI sthApanA kii| devaguptasUri-jinhoMne kAnyakubja nareza citrAMgada ko pratibodha | de kara aneka manuSyoM ke sAtha jainI banAyA / yakSadevasUri--jinhoMne saMgha yA mandira mUrtiyA~ ke liye prANArpaNa karane ko kaTibaddha ho mlecchoM ke AkramaNoM se dharma kI rakSA kii| nannaprabha mahattara (eka mahAn padavIdhara ) yakSaprabha mahattara kRSNarSi mahattara-jinhoMne marubhUmi-sapAdalakSa aura nAgapura (nAgora) prAnta meM jaina dharma kA sAmrAjya sthApana kara bhaneka mandira mUrtiyoM kI pratiSTA kIkakasUri-jinhoMne uccakoTa, marukoTa, rANakagar3ha aura tribhuvana| gar3ha ke rAjA prajA ko jaina banA ke ahiMsAdharma kA pracAra kiyaa| kamasUri-jinhoMne saMceti kulabhUSaNa kadarpi ke banAye gaye vizAla / mandira kI bar3I hI camatkArapUrNa pratiSTA kii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakezagaccha-paricaya / 22 jambUnAga mahattara-jinhoMne lodravapura meM brAhmaNoM ko parAjita kara bhATI nareza ko jaina dharma kA anuyAyI banA ke vahA~ naye mandiroM kI pratiSTA kii| devabhadra mahattara kanakaprama mahattara jinabhadra mahattara padmaprabhavAcanAcArya-ApakA pavitra caritra bar3A hI | alaukika hai| kakasUri-jinhoMne DIDavAnA ke bhaizAzAha ko sahAyatA dI / devaguptari--jinhoMne maiMzAzAha kI mAtA ke saMgha meM zrI zatrujaya kI yAtrA kii| kakahi-jinhoMne bAraha varSa ghora tapazcaryA kara aneka labdhiyeM prApta kii| bhApa rAjaguru ke nAma se prakhyAta the| pATaNa ke caurAsI upAzraya meM Apa nAyaka the prAcArya hemacandrasUri tathA kumArapAla nareza Apa kA bar3A sanmAna aura satkAra karate the / ApakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 samarasiMha dUsarA nAma kukuMdAcArya bhI thA Apa kI santAna kukuMdrAcArya ke nAma se vizeSa mazahUra thIdevaguptAcArya-Apa ahiMsA dharma ke bar3e pracAraka the| aneka jainetara 1 logoM ko Apane jainI banA ke mosavaMza meM vRddhi kI thii| siddhasUri-jinhoMne tIrthAdhirAja zrI zatrujaya kA paMdrahavA uddhAra I zreSTivarya samarasiMha se karavAyA / kakasUri-jinhoMne nAbhinandanoddhAra aura upakezagaccha caritra nAma ke aitihAsika granthoM kA nirmANa kara jaina samAja para paramopakAra kiyaa| noTa--yahA~ para prasaMgAnusAra dAnavIra tIrthoddhAraka zreSTivarya samarasiMha ke samaya taka ke upakezAcAryoM kA hI saMkSipta se paricaya karavAyA hai| zeSa paTTAvalI ke liye eka svataMtra grantha likhA jA rahA hai / zubham Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [avaziSTa saMkhyA 2] zrIupakezagacchAcAryodvArA sthApita kiyA huA " mahAjana saMgha" --- -- yoMto upakezagaccha ke prAcAryoMne apane jIvana ke adhikA~za bhAga ajainoM ko jaina banAne meM hI lagAyA jisase jaina saMsAra kI asIma abhivRddhi huI / jaise AcArya zrI haridatcasUrine svastika nAmnI nagarI meM lohityAcArya ko jaina dIkSA de unha mahArASTra prAnta meM bhejakara hiMsAvAdiyoM ko parAjita kara jaina dharma kI patAkA phaharA sahasroM jaina mandiroM kI pratiSTA krvaaii| itihAsa kA adhyayana karane se mAlUma hotA hai ki duSkAla ke samaya prAcArya zrI bhadrabAhusvAmI apane 12000 ziSyoM sahita mahA. rASTra prAnta meM jina mandiroM kI yAtrArtha padhAre the / AcArya zrI kezIzramaNane pradezI jaise parama nAstika nRpati ko apane sadopadeza dvArA jainI banAkara jainetaroM para apanI vizeSa dhAka jamAI aura janatA kA asIma upakAra kiyaa| prAcAryazrI svayaMprabhasUrine zrI mAlanagara, padmAvatI aura candrAvatI tathA koraMTapura ke lAkhoM bhajanoM ko jainI bnaayaa| prAcArya zrIratnaprabhasUrine upakezapura nagara meM padhArakara lAkhoM manuSyoM ko vAsakSepa ke vidhividhAna se jainI banAkara usa samudAya kA nAma 'mahAjana saMgha' rkkhaa| isake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 samarasiMha pUrva anyAnya prAntoM meM cAroM varNoM ke loga jainadharmakA pAlana karate the parantu marubhUmi meM vAmamArgiyoM kA itanA prAbalya ho gayA ki eka aisI saMsthA sthApita karanA anivArya ho gayA ki jisase saba loga jainadharma kI upAsanA samAnarUpa se karane ke adhikArI samajhe jAya~ / vahI saMsthA Aja paryaMta calI A rahI hai jo vartamAna meM osavAla ke nAma se lokaprasiddha hai / AcAryazrI yakSa devasUrine bhAratavarSa ke pUrvIyabhAga meM savAlakSa jainI naye banAye tathA sindhaprAnta meM jainadharma kA baji vapana karane meM anekAneka bAdhAoM kA nirbhIkatApUrvaka sAmanA kiyA / AcArya zrIkakkasUri jo sindhAdhipati mahArAja rudrAT ke suputra the unhoMne dIkSita hone ke pazcAt apanI janmabhUmi ke uddhAra meM hI apanI sArI zakti lagAI jisake pariNAmasvarUpa sindha prAnta meM jaina sAmrAjya sthApita hogayA | itihAsa isa bAta kA sAkSI hai ki vikrama kI terahavIM zatAbdI taka sindhaprAnta meM akele upakezavaMza ke 500 jinAlaya vidyamAna the / AcArya zrI devaguptasUri ne kaccha prAnta meM asaMkhya jainI banAye | AcArya zrIsiddhasUrine paJjAba aura usake nikaTavartI pradezoM meM parizramapUrvaka lAkhoM ajainoM ko jainI banAyA | inake atirikta aura bhI upakezagaccha ke AcAyoMne jahA~ jahA~ padArpaNa kiyA asaMkhya ajainoM ko jainI bnaayaa| jisase mahAjana saMgha kI asIma abhivRddhi aura jinazAsana kI utkaTa sevA huI / vikrama se cAra zatAbdI pUrva hI zuddhi aura saMgaThana kA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakeza gaccha - paricaya | 127 kArya prArambha huA thA taba se lekara vikrama kI bArahavIM zatAbdI arthAt 1600 varSa paryaMta isa kArya meM upakezagaccha ke AcAryoMne hI vizeSa saphalatA prApta kI / jyA~ jyA~ naye naye jainI banate gaye I tyA tyA~ unake pUrva gotroM ke nAma vismaraNa hote gaye aura jaise 2 kAraNa milate gaye vaise vaise naye naye gotra sthApita hote gaye / gotroM ke nAmakaraNa ke kaI kAraNa hue / kaI gotra guNa ke kAraNa, kaI vyavahArika kAraNa se, kaI prasiddha puruSoM ke nAma kI smRti - hita, kaI dhArmika kAryoM ke kAraNa aura kaI ha~sI dillagI hita pRthak pRthak gotra aura jAtiyoM ke nAma se pukAre jAne lage / parantu ye saba kI saba jAtiyA~ thI upakezagacchopAsaka hI / kintu bAda meM jaba samaya palaTA, duSkAla Adi daivI saMyogoM ke phalasvarUpa zramaNa saMgha meM zithilatA kA saMcAra huA to bahuta se loga manamAnI karane ko utArU ho gaye / yahA~ taka ki vaha loga caityAvAsa karane laga gaye / jaba caityavAsiyoMne apanA pakSa khIMcanA cAhA to usameM mukhya mandiroM kA hI kAraNa liyA thA / caityavAsiyoMne apane apane mandiroM ke goSTika ( sabhAsad ) niyukta kiye / kucha arse bAda caityavAsI apane mandira ke goSTikoM para chApa mArane lage ki tuma hamAre zrAvaka ho / yahA~ taka ki do tIna pIr3hiyAM bAda ve yaha kahane lage ki tumhAre pUrvajoM ko hamAre AcAryoMne mAMsa madirA Adi bur3A ke jainI banAyA thA ata: tuma hamAre hI zrAvaka ho aura isI liye hamArA tumhAre Upara pUrNa adhikAra hai / 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 samarasiMha isa kAraNa se zrAvaka samAja unheM apanA guru mAnane lgii| dAna Adi dete samaya ve apane mandiroM ko ( dugunA ) dAna dekara una ko apanAne lage / bAda meM unhIM caityavAsiyoM se kaiyoMne kriyA kA uddhAra karAyA aura jisa samUha meM se kisIne amuka kArya kiyA vahI eka pRthaka nAma se pukArA jAne lagA jisase samUha kA nAma par3a gyaa| vikrama kI terahavIM sadI meM yahI samUha pRthaka pRthaka gaccha ke rUpa meM pariNata hue / jaise var3a gaccha, tapA gaccha, kharatara gaccha, AMcaliyA gaccha, pUnamiyA gaccha, sArdha pUnamiyA gaccha, citrAvala gaccha ityAdi zrAvakavarga jo caityavAsI-samaya meM goSTika niyukta kiye hue the aura ve jisa samUha ke upAsaka the usI gaccha ke upAsaka kahalAne lge| kaI loga jo pozAla baddha ho gaye the ve apane goSTikoM kI vaMzAvalI Adi likhane laga gaye aura una vaMzAvaliyoM meM unake pUrvajoM ko pratibodha dene kI ghaTanAeM mana ghaDaMta lipibaddha kara dii| yaha kArya bAdameM unakI AjIvikA kA AdhAra ho gayA / ___mahAjana saMgha bhArata ke kone kone meM prasArita ho gyaa| inake phaila jAne ke hI kAraNa upadezakoM kA bhI vividha prAntoM meM mAnA jAnA banA rahane lagA / kaI sthAna aise bhI rahe jahA~ para gRhasthoM ke gaccha guru nahIM pahuMce the. ataH unheM anya gaccha ke guruoM ke pAsa AnA jAnA hone lagA / aisI dazA meM ve gRhastha jinake guru the unake pAsa nahIM pahuMca pAte the koI aisA kArya saMgha nikAlanA, pratiSTA yA ujamanA karanA hotA thA to tatsambandhI kriyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upagaccha - paricaya | 129 ke vidhAna ke hita nikaTavarttI anya gaccha ke guruSoM ke samIpa bhI jAnA par3atA thA / aisI vastusthiti meM apanI svArthasiddhi ke hetu ve anya gaccha ke guru yaha zarta upasthita karate the ki yadi tuma hamAre gaccha ke upAsaka banake hamAre gaccha kI kriyA karanA svIkAra karo to tumhAre sAtha calake hama tumheM kriyAvidhAna meM avazya sahAyatA deMge ataH gRhasthoM ko vivaza hokara apane gaccha kI kriyA kA parityAga kara anya gaccha ko svIkAra karanA par3atA yA ataH gaccha kI zRGkhalA kA niyama TUTane lagA / kramazaH isakA pariNAma yaha huA ki eka hI gotra = jAti pRthak 2 gacchopAsaka bana gaI eka prAntameM eka jAti amuka gacchopAsaka hai to dUsare prAnta meM vahI jAti dUsare hI gaccha kI kriyA karatI hai| zurUse jisane apane gaccha kI kriyA badalI thI vaha badalanevAlA mUla puruSa to yaha jAnatA thA ki hamArA gaccha amuka hai para isa kAraNa se hamane amuka gaccha kI kriyA karanA svIkAra kiyA thA para unhake do tIna yA adhika pIr3hiyAM ke bAda to ve apane pratibodhaka AcArya aura gaccha taka ko bhUlake kataghnI ho usa upakAra ke badale meM apakAra karane ko bhI taiyAra ho jAte the tathA Aja bhI aise kRtanniyoM kI kamI nahIM hai / isa viSaya ko vistArapUrvaka likhane kA yahA~ avakAza nahIM hai para vastusthiti kA jJAna karAne ke liye phira samaya pAkara pAThakoM ke sAmane rakkhugA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha. kabhI kabhI isa gaccha bheda ke kAraNa zaktiyoM kA durupayoga bhI hone lgaa| yaha to hama kadApi nahIM kaha sakte ki upakezagaccha ke atirikta anya gacchavAloMne ajainoM se jainI nahIM banAye / parantu itanA to hama dAve ke sAtha kaha sakate haiM ki vikrama se pUrva cauthI zatAbdI se lekara vikrama ke bAda kI bArahavIM zatAbdI taka mahAjana saMgha kI sthApanA aura vRddhi meM jitanI saphalatA upakezagacchAcAryoM ko milI utanI dUsare gacchavAloM ko nahIM milI thI / bAda meM bhI upakeza gacchAcAryoMne isa pavitra kArya meM vizeSa saphalatA prApta kI thI aura anya gacchavAloMne bhI isa kArya ko avazya apanAyA thaa| upakezagaccha ke AcAryoMne upadeza dekara jo gotra sthApita kiye unakI zodha karane se jo patA hama ko lagA hai vaha bahuta kama haiM tathApi usakI sUcI hama yahA~ pAThakoM ke avalokanArtha dete haiM-yaha sUcI saMkSipta meM isa prakAra hai| pratyeka gotra kI zAkhAe~ prazAkhAe~ nikalI haiM unakA itihAsa kramazaH jaina jAti mahodaya graMtha ke khaNDoM meM likhA jAvegA / yahA~ para kevala nAma mAtra hI dete haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaccha paricaya | rAjapUtoM se mUla gotra. 1 vAver3a 2 bAphanA 3 karNAvaTa 4 balAhA 5 morakha 6 kulahaTa 7 virahaTa zrIzrImAla gotra zreSTI * saMcetI 11 AdityanAga 12 bhUri 13 bhadra 14 ciMcaTa 19 kuMbhaTa 16 DiDU 17 kannojiyA 18 laghuzreSTi ," "" "9 " "3 "" " "" 99 "" "" "" 39 " "" zz zAkhAe~ pratizAkhAe~ toDiyANI Adi 22 nAiTajrAghar3Adi 52 AcchAdi 14 zaMkA bAMkAdi 26 pokarANAdi 17 1 "" gotra | kAMkariyAdi saMDAsiyAdi DAliyAdi TIbANiyAdi 99 suravAdi 17 22 bhuraMdAdi naliDiyAdi | vedamuhattAdi DhelaDiyAdi corar3iyAdi 85 30 44 20 bhaTevarAdi samadadiyAdi 26 16 dezarar3Adi kAjaliyAdi 16 kocarAdi vaTavaTAdi 16 varddhamAnAdi 16 21 1 carar3a 2 sughaDa 3 luMga 4 gaTiyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 99 " " pArzvanAtha bhagavAn ke chaThe pATa ratnaprabhasUri vIra nirdhAraNa ke 70 varSa pazcAt arthAt vikrama saMvat se 400 varSa pahale ( Aja se 2387 varSa pahale ) upakezapaTTana nagara jise vartamAna meM ghosiyAM kahate haiM kuladevI saccAikA 525 " "" d. samaya nagara devI " F ,, 26 131 "9 *** , " " " "" www.umaragyanbhandar.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 krama saMkhyA 1 5 6 mUla gotra zAkhAaiM | kisa nagara meM pratibodha diyA Arya ahavar3a luNAvatAdi chAjer3a sUrAvatAdi zivagar3a rAkhecA puMgaliyAdi kAlera kAga dhAma gA~va ....... ghADAvatAdi garuDa sAlecA boharAdi baghArecA sonyAdi kuMkuMma saphalA nakSatra 11 AbhaDa 12 chAvata 13 ghIyAdi vaTavADAprAma kAMkarecAdi sAMbhara kojAdi dhArAnagara tuNDa vAgamArAdi tuNDagrAma 14 picholiyA pIpalAdi pAlharaNapura 15 hathuNDiyA chapanayAdi 16 bhaMDovarA ratnapurAdi 17 mala vItarAgAdi 18 guMdecA gogaliyAdi ithUNDI bhaMDora matyapura pATaNa vagArA dhUpiyAdi kanauja boharAdi jAvalIpura kher3a grAma pAvAgar3ha samarasiMha. pratibodhaka pratibodhaka | vikrama AcArya saMvat devaguptasUri siddhasUri x devaguptasUri kakkasUri+ siddhasUri 878 1011 1043 912 93 1009 885 kakkasUri devaguptasUra siddhasUri 1224 kakkasUri 994 684 942 |1079 99 siddhasUri 1073 633 " devaguptasUri 1204 1191 97 siddhasUri " devasari 935 949 |1026 *x * ina AcAryoMke nAma ke kaI prAcArya hue hai arthAt tIsare pATa vehI nAma mAte haiM / vizeSa dRSTavya - ina ke atirika anya bhI bahuta se gotra upakezagaccha AcAyaune banAye jina ko sAkSiyoM bhAdi bhAja paryaMta upakeza macchIma mahAtmAoM kI bahiyoM meM vidyamAna hai jisakA pUrva byorA jaina mAti mahodaya meM diyA jAvegA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakezagaccha paricaya | saM. yoM to upakezagacchAcAryoMne anekAneka mahAn pranthoM kI racanA kI hai jinameM kaI uttamottama grantha to vidharmiyoM ke atyAcAroM se naSTa bhraSTa ho cuke / zeSa rahe hue kaI prantharatna abhI taka bhaNDAroM ko hI sevana kara rahe haiN| vartamAna zodha aura khoja se jina granthoM kI sUcI prasiddha huI hai unameM se katipaya granthoM kI nAmAvalI yahAM dI jAtI hai / 1 [ avaziSTa saMkhyA 3] zrIupakezagacchAcAryoM ke nirmANa kiye hue grantha | V graMthoM ke nAma. graMthakartAoM ke nAma. racita saMvata munipati caritra muni jambunAga jinazataka " candradUta kAvya 4 dharmopadeza laghuvRtti kRSNarSi ke ziSya naupada prakaraNa ( jayasiMha ) devaguptasUri ( jinacandra ) 99 99 "" ,, vRti naM 1 naM. 2 naM. "" "" 99 99 99 "" " kuLacaMda u0 3) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat milane kA sthAna. 1005 | jaisalamera maM0 1025 kAvyamALAgu. jai0 bhaMDAra meM .... 133 615 pATaNa bhaMDArameM 1073 * 19 19 99 "9 , " www.umaragyanbhandar.com Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha . . . . ,,,,,naM. 4 yazodevopAdhyAyaH | 1165 ,, , , naM. 5 devendropAdhyAya / 1182 ArAdhanA patAkA | vIrabhadro pA0 / 1078 |jai0 maM0 piNDavizuddhi devaguptasUri baghu0 vRtti (yazodevopA0) pakSIsUtravRti pramANAMtastava jai0 me. apauruSeya deva. nirAkaraNa pratyakSAnumAnapramANa paMcAsaka cUrNi 2 | pATaNa maM. SoDaSakavRti SoDazItivRti kSebasamAsa vR0 2 | pA0 maM0 bauddha mImAMsA jai0 maM0 22 dharmopadezamAlA candraprabha caritra 24 navatatva gAthA devaguptasUri (jina | | pAzrvAbhyudaya kAvya siddhasUri [caMdra) bIkAnera maM. 26 samyaktva rahasyastava pATaNa bhaM. 27 zrAvaka samAcArI | devaguptasUri pATaNa maM. dravyataraMgiNI kakasUri bI0 maM. ye , laghuti , 10 zrAvaka sa* vRti | devaguptasari 21 yoga prakAza yakSamahatara 6 4% 23 jai0 ma0 21 . . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . . . upasagaDa paricaya / 32 |paMca pramANa kamasUri . 33 . , , paMcAzikA kukuMdAcArya 34 | | navatatva vivaraNa devaguptasUri / 74 jai0 bhaM. 35 zAMtinAtha caritra jayasAgaro pA0 | upakeza0 36 tIrthakara caritra kakkamUri 1391 37 samyaktva guNa vi0, 1391 38 nAbhinandanoddhAra | , 1393 | mudrita 39 upakezagaccha caritra 1393 / hasta li. 4. padmAvatI stotra kukuMdAcArya vi. dR0--vikrama kI caudahavIM zatAbdI ke bAdameM isI gaccha ke AcAryone vizeSa rUpa se sAhitya kI sevA kara vizva para bar3A bhArI upakAra kiyA hai jisakA vistRta varNana phira kabhI svataMtra prantha meM likhA jaavegaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 samara siMha. [ avaziSTa saMkhyA 4 ] zrI upakezagacchAcAryoM dvArA jinamandira-mUrtiyoM kI karAI huI pratiSTA / yoM toM upakezagacchAcAryone hajAroM mandiroM va lAkhoM mUrttiyoM kI pratiSTA karavAI thI jisake yatra tatra aneka pramANa upalabdha haiM / una pramANoM se yaha bhI patA mila zaktA hai ki marUbhUmi, sindha, kaccha aura paMjAba vagairaha prAntoMmeM paribhramaNa -- kara ve jaise 2 ajainoM ko jaina banAte gaye vaise 2 unhoMke Atma kalyANa nimitta jaina mandiroM kI pratiSTA bhI karavAI / bAta bhI ThIka hai / usa samaya kI vizAla janasaMkhyA ke liye adhika saMkhyAmeM mandira banAne kI AvazyaktA bhI thI / agara kathAnaka sAhitya kA dhyAnapUrvaka avalokana kiyA jAya to aise pracura pramANa bhI mila sakeMge / zrImAlanagara, padmAvatI, candrAvatI, zivapurI, upakezapura, koraMTapura, zivanagara, mathurA, vallabhInagarI, kanyAkubja, mAdhapura, sopArapura, jAbalIpura, mAroTakoTa, rANakagar3ha, tribhuvanapura, kirATakUpa, vaNathalI, devapATaNa, marukoTa, uccakoTa, lodravA paTTaNa, jaMgAlU, paMcAsarA, sthaMbhanapura, bharUca, aNahilapurapaTTaNa aura aMjArI ityAdi aneka nagaroM ke nRpatiyoM ko pratibodha de kara upakezagacchAcAryoM ne jinAlayoM se bhUmi vibhUSita kara dI thI / 9 isa aitihAsika yugameM hama una saba mandiroM ke zilAlekhoM www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usakesapatha prikaa| ko DhUMDhane ko nA to saba ke saba zilAlekha milanA to bahuta hI kaThina hai kyoMki isa ke kaI kAraNa haiN| kaI mandira-mUrtiyoM vo vidharmiyoM ke atyAcAroM se naSTabhraSTa ho gaI jina ke khaMDahara bhI milanA durlabha sA ho gayA hai aura pUrva jamAne meM kaI purAne mandiroM ke smAraka kArya karate samaya zilAlekhoM yA prAcInatA kI darakAra bhI nahIM rakhI jAtI thii| jaise punIta tIrtha zatrujaya para prAcIna samaya se hI mandiroM kI bar3I bhArI haramAla thI para una ke zilAlekha itane prAcIna nahIM milate haiN| isI taraha anya mandiroM kA bhI hAla hai| para hama isa viSaya meM sarvathA hatAza bhI nahIM haiN| Aja pUrvIya aura pAzcAtya pUrAtattvajJoM kI zodha aura khoja se aneka sthAnoMpara prAcIna khaMDahara aura zilAlekha upalabdha hue haiN| uDIsA prAnta kI khaNDagiri aura udayagiri, prAcIna pahAr3iyoM kI guphAoM meM prAcIna mUrtiyoM aura zilAlekha tathA mathurA kA kaMkAlITIlA ke khodakAma se aneka prAcIna mUrtiyoM aura zilAlekha upalabdha hue haiN| devagiri (daulatAbAda ) ke kiloM meM seMkaDoM mUrtiyoM nikala cUkI haiN| ve zilAlekha vagairaha do hajAra varSoM se bhI adhika prAcIna haiM phira bhI hama bhAzA rakhate haiM ki jaise 2 adhikAdhika zoSa aura khoja hotI rahegI vaise 2 isa viSayapara bhI khUba prakAza par3hatA jAyagA / yaha nisaMdeha hai ki jainAcAryoM ke upadeza se jaina rAjA mahArAjA aura seTha sAhUkAroMne asaMkhya dravya vyaya kara jaina mandiroM se medini-bhUSita kara dI thii| ___ vartamAna ke upalabdha zilAlekha jinameM se kaI mudrita bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaraviMda ho cuke haiM unameM mI upakezagacchAcAryoM ke pratiSTA karavAye hue mAndara mUrtiyoM ke zilAlekha bhI kama nahIM hai para hamAre carita nAyaka, AcArya siddhasUri ke paramopAsaka, samarasiMha ke samaya ke pUrva ke zilAlekha bahuta kama haiM aura una ke pazcAt ke zilAlekha adhika saMkhyA meM haiN| yahA~ para hama katipaya zilAlekha samarasiMha ke pUrva samaya ke de kara upakezagacchAcAryoM ke pratiSTA kA saMkSipta se paricaya karavA denA cAhate haiM / saM0 1-25 varSe vaizAkha zudi 10.......zrImAli. sAlhaNa mA0........lNaha....nimitvaM .......paMcatIrthI viMbaM pra0 u0 zrImunicaMdrasUribhiH / / mAtara-sumati. jinA. saM0 1172 phAlguna zudi 7 some zrI UkezIyasAvadevapalyAbhAmradevyAkAritA kakudAcAryaH pratiSThitA // zakopura-mANekacoka zrI pArzvanAtha jinAlaya. saM0 1202 bhASAr3ha sudi 6 some zrI prAgvaTavaMze bhAsadeva devakI sutAH mahaM0 bahudeva dhanadeva sUmadeva jasavu rAmaNAlyA [bandha] vaH mahaM dhanadeva bheyo'yaM tatsata [vAlaNa ] dhavalAbhyAM dharmanAtha pratimA kAritA zrI kadAcAryaH pratiSThitAH / zatrujaya1 u. upakezagacchAcArya kA sNkssiptm| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upazagacca pricy| (4) saM0 1202 bhASAr3ha sudi 6 some sUtra. soDhA sAI suta sutra0 kelA volhA sahava loyapA vAgadevyAdimiH zrI vimalavasatikA tIrthe zrI kuMthunAtha pratimA kAritA zrI kakudAcAryaH pratiSThitAH // maMgala mahAzrI / ch| zatrujaya. saM0 1202 ASADha sudi 6 some zrI u0 amarasena suta mahaM tAja....svapitR zreyo'rtha pratimA kAritA zrI kakudAcAryaiH pratiSThitA / maMgala mahAzrI / zatrujaya. saM0 1202 bhASAha sudi 6 bhome zrI RSabhanAya vivaM pratiSTitaM bhI kadAcAryaH 40 jasarAkena svapitR Tha0 babaluzreyo'rtha pravimA kaaritaaH| zabaya. saM. 1261 varSe jyeSTha zudi 12 zramidukezagacche zre. mahArAja 0 mahisatayoH zreyortha zrIpArzvanAthabiMba kA. pra. zrI siddhiimH|| IDara(8) saM. 13....varSe bhASAr3ha zudi 3 Ukezagacche zrIsiddhAcAryasaMtAne zrI....... zrIzAMtinAthArSavaM kA0 pra0 zrIdevagusUribhiH // -baDodarA-narasiMhajIkI pola dAdApArzvaninA.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 samarasiMha. (6) saM0 1314 varSe phAguNa sudi 3 zukre zrIsadUke bhAryApanade Alha bhAryA abhayasiriputra gaNadeva jArava devAbhyAM pitRmAtRzreyortha zrIneminAthabiMbaM kAritaM pratiSThitaM zrIdevaguptasUribhiH / / jaisalamera saM0 1315 varSe phAguNa sudi 4 zukre / zre0 dhAmadevaputra raNadeva dhAraNa bhA0 Asalade zre0 rAmazrI pArzvanAthavimbaMkAritaM [pra] shriikkksuuribhiH| -udayapura zItalajina0 / saMvat 1315 ( / ) varSe vaizAkha vadi 7 garau (1) zrI. madupakezagacche zrIsiddhAcArya saMtAne zrIvaradevasuta zabhacandreNa zrI 'saddhasUrINAM mUrtiH kAritA zrIkakkasUri (bhiH) pratiSThitA / pAlanapura saM0 1323 mAghazudi 6.... .... ....zrIpArzvanAthaviMbaM kAritaM pratiSThitaM zrIdevaguptasUribhiH // zatrujaya(13) (1) OM saM0 1337 phA02 zrI mAmA maNoratha maMdira yoge zrIdeva (2) guptAcArya ziSyeNa samasta goSThivacanena paM0 padmacaMdreNa (3) ajameka durge gatvA dvipaMcAsata jina bibAni sarikAdeviga (4) (ga) pati sahitAnikAritAni pratiSThitAni....riNA // lonavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * upakesagaccha paricaya / saM0 1345 zrIupakeza gacche zrIkakudAcArya saMtAne nAhar3a su0 arasIhazreyase putryA pupAdabha (1) paMcabhi ( ) zrI zAMtinAthaH kA0 pra0 zrIsiddhasUribhiH // jaisalamera saM0 1346 varSe poravADa pahuMdeva bhAryA devasirizreyase putraivulharamAMmaekAgaDAdibhiH zrIAdinAtha biMba kAritaM pratiSThitaM bhIuva. zrIsiddhasUribhiH // jaisalamera saMvat 1347 varSe vaizAkhasudi 15 ravI zrIUkezagotrezrI siddhAcArya saMtAne zrevenhU bhA0 desalatatputrazre janasohena sakuTumbena Atma zreyaMse pArzvanAtha viMbaM kAritaM pra0 zrIdevaguptAbhiH / / jUnAbedA ( mAravAr3a ) saM0 1356 jyeSTha va0 8 zrIukezagacche zrIkakasUrisaMtAne sA0 sAlhaNa mA0 suhavadevi putra pAlhaNena zrI zAMtinAthA kAritaM pitroH zre0 prati0 zrIsiddhasUribhiH // khAravADA pArzva0 jinA. kAritahaNa bhA0 suhavala zrIukezagacche zrI saM0 1356 zrI zAMtinAtha biMba kAritaM zrIkakasUribhiH pratiSThitaM / kareDA pArzva(16) saM. 1368 varSe jye0 badi 13 zanI zrI zrImAna sA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| sovIra saMtAne mahaM-sAhaNa pu0 bhAdA bhAMvaDa bhA0 prImalazreyase zrImAdinAthabiMbaMpu0 devaDena kA0pra0 pippalAcArya shriikksuuribhiH|| ahamadAbAda. zAMti. jinA0 (20) saM0 1373 varSe zrI upakezagacche zrIkakudAcArya saMtAne caidya zAkhAyAM sA0 hasala bharasIha zreyase hasala putra javAta bhA0 vAmadevAbhyAM zrIzAMtinAtha biMba kAritaM pratiSThitaM zrIsiddhasUribhiH / / bar3odA popalAzerI cintAmaNI pArzva (21) saM0 1373 harapAla jagapAla pUtAnimittaM siMhAMkita ( mahAvIra ) vivaM kA0 pra0......gacchI ( upakezagacchIya ) devendramUribhiH // DabhoI zrI zAmaLApArzvajinA. jinavijaya saMpAdita bhA0 2 (22) saM0 1378 varSe jyeSTha vadi 9 some zrI upakazigacche zrIkakudAcArya santAne mehaDA jJAti (ya) sA0 lAhaDAnvaye sA. dhAMdhalaputra sA. chAju bhopati mojA bharaha....prabhRti zrI bhAdinAtha kAritaH pratiSTAH zrI kksuuribhiH| zabuMjaya(23) saM0 1376 varSe bhASAr3ha padi 8 zrIupakeza gacche vya. jagapAla bhA0 jAsalade pu0 bhIma bhA0 mANala pu0 jAlAjagasIha jayavAyutena kuTuMba preyase paturvizatipaTTaH kAritaH / / pra0 zrIkaku. . pAcArya saMtAne bhIkampamita ... pATaNa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usake zayaccha paricaya | ( 24 ) saM0 1380 varSe mAha zudi 6 some bhI upakeza gacche cesaTagotre sA0 gosalavya * jesaMga mA0 Asadhara zre0 bhrAtRsaMva 0 zrA0 desalatatputra sA0 sahajapAla sA0 sAiNa sA0 samarasiMha pitRvya sA0 lUNA tatputra sA0 sAgata sAMgaNa pramukhaizcaturviMzatipaTTaH kA0 pra0 zrIkakudAcArya saM0 zrIkakasUribhiH // khaMbhAta cintAmaNi pArzva0 jinA 0 ( 25 ) saM0 1380 mahA zudi 6 bhaume Ukezagacche AdityanAga gotre sA0 SiradevAtmaja sa0 bhaMTuka bhA0 moSAhi putra rudrapAla bhA0 lakSmaNA bhrAtRghaNasiMha devasiMha pAsacandra pUnasiMha sahitA - bhyAM kaTuMba zreyArtha zrIzAMtinAtha biMbaM kA0 pra0 zrakikudAcArya saMtAne zrIkakasUribhiH // pemApura. 143 ( 26 ) saM0 1380 jyeSTha su0 14 zrIuesagacche zre 0 ma .... lAmA 0 moSalade pu0 dehA kamA pitRmAtR zreyase zrI AdinAtha biMbaM kAritaM pra0 zrI zrIkakudAcArya saM0 zrIkakasUribhiH / curU ( bIkAnera ) zAMti 0. 91 ( 27 ) saM0 1385 varSe phAguNa sudi kAritA pratiSThivaM zrIkakasUribhiH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ........ zrIpArzvanAtha bimbaM udayapura mevAr3a zItala0 AS www.umaragyanbhandar.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smrsiNh| (28) OM // saM0 1386 varSe jyeSTha va. 5 some zrIUesagacche vappanAmagotre golhA bhAryA guNAde putra mokhaTena mAtRpitroH zreyase sumatinAtha vivaM kAritaM pra0 zrIkakudAcArya saM0 zrIkakasUribhiH / / jaisalamera-caMdraprabha0 (29) saM. 1387 varSe mAgha zudi 10 zanI zrIupakezagacche khuriyAgotre sA0 dhIrAtmaja sA. jhAMjhaNa bhAryA jayataladesuta chADA prAsAbhyAM mAtRpitroH zre0 zrIajitanAtha biMba kA pra0 zrIkakudAcArya saMtAne prabhuzrI kakasUribhiH // var3odarA-jAnizerI candraprabha-jinA. saM0 1388 varSe mAgha zudi 6 some ukezagacche mAdinAmagotre zA khIradevAtmaja zA bhaDuka bhA0 mukhAhi putra RdapAla lakSmaNAbhyAm bhrAtR dhanasiMha deusiMha pAsacaMdra punasI sahitAbhya kaTumba zre0 zAMtinAtha viMbaM kA. pra. kakudAcArya saMtAne zrIkakasaribhiH // pethApura. (31) saM0 1361 bhIUkezagacche zrIkakudAcArya saMtAne somadeva bhAryA lohiNA bhAtmA zrIsumati vikAritaM pra0 kiksribh|| jaisalamera-candraprabha0 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catutha adhyAya. zatruJjaya tIrtha ke uddhAra kA pharamAna. ko prAnta meM krama kI caudahavIM zatAbdi kA jikra hai ki gurjara prAnta meM bhaNahilapura-paTTaNa nAmaka nagara bar3I unnata avasthA meM thaa| yaha nagara vi. saM. 802 kI akSaya tRtIyA ko jainAcArya zrI zIlaguNa sari ke paramopAsaka banarAja cA~var3Ane AbAda kiyA thA / tabase vaha nagara cAvar3A vaMza ke 7 rAjAoM ke prAdhipatya meM 167 varSa paryata rahA / tatpazcAt caulukya vaMzIya narezoM ke prAdhipatya meM rahA / isa vaMza vAloMne bhI isa nagara kI khUba unnati kI / paTTaNa nagarI svarga ke sadaza ginI jAne lagI / yaha nagara dhana dhAnya se samRddha vyApAra kA bar3A bhArI kendra thA / isa nagarI meM caurAsI cauhaTTe, bAvana bAjAra aura ninAnave maNDiyoM ke atirikta bhane-- kAneka bAga, bagIce, kUe--tAlAba, pathikAzrama aura dAnazAlAe~ 10 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 samarasiMha thIM / bar3e bar3e vidyAlayoM ke bhavana tathA UMce UMce zikhara evaM sone ke kalazoM vAle devasthAna nagara kI zobhA kI vizeSa abhivRddhi karate the| dharma-sAdhana karane ke itane sthAna ( poSadhazAlA ) the ki prasiddha caurAsI gaccha ke alaga alaga upAzraya vidyamAna the| yaha kahanA atizayokti nahIM hogA ki usa samaya pATaNa meM jainoM kA sAmrAjya thA / kyoMki jisa prakAra jainiyoM kA vyApAra meM hAtha thA usI bhA~ti rAjya ke ucca ucca padoMpara bhI jainI hI niyukta the jo apane uttaradAyitva kA pUrNarUpa se pAlana kara jana sAdhAraNa kI bhalAI ko pahale sthAna dete the / pATaNanagara ke jaina lakSmIpAtra the / 'upakeze dravya bAhulyaM' kA varadAna solaha AnA siddha thaa| nyAyopArjita dravya ko jainiyoMne udAratA pUrvaka dhArmika kAryoM meM vyaya kiyaa| bauddhika balake sAtha hI bAhubala meM bhI jainI Age the| isa bAta kA pramANa ve aitihAsika bAteM de rahI haiM jo cAMpAzAha, vimalazAha, udAyana, vAgbhaTa, AmrabhaTa, zAntumahatA, zrAbhUmahatA, mujAlamaMtrI vastupAla aura tejapAla ke sambandha yatratatra suvarNAkSaroM meM aMkita haiN| vi. saM. 1357 meM gujarAta kA rAjya karaNavAghelA se chIna kara alAuddIna khilajIne le liyA aura usane apanI aura se pATaNa meM alapakhAna ko sUbAdAra banA ke bheja diyA thA / yadyapi 1 inake rAjyakAla meM jesalazAhane zatrujaya kA bar3A bhArI saMgha nikAlA / isa yAtrA meM jesalazAine khaMmAta meM pozaSasAba sahita ajitanAthasvAmI kA mandira banavAyA thaa| (prA0 gu0 kAvya kA pariziSTa dekhiye) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahAra kA pharamAna / bhalapakhAna musalamAna rAjA thA parantu vaha apanI hindU-prajA ke sAtha bahuta acchA vyavahAra karatA thA tathA rAjya ke ucca upa pada yogya hinduoM ko bhI niSpakSa ho kara diyA karatA thA / pAThakoM ko yaha bAta to pahale hI vatalAI jA cukI hai ki zrImAn dezalazAha ke jeSTha putra sahajapAla dakSiNa bhArata meM jaina dharma kA pracuratA se pracAra kara rahe the| jinhoMne devagiri (daulatAbAda ) meM caubIsa tIrthakaroM kI caubIsa devakulikAe~ aura pArzvanAthasvAmI kA mandira banavA ke dharma kA bIja usa urvarAbhami (kSetra) meM vapana kiyA thA / dezalazAha ke dUsare putra sahapapAla khaMbhAta nagara meM rahate the tathA ve dhArmika kAryoM meM pramukha bhAga lete the / usa samaya dezalazAha ke tIsare putra vIravara zrI samarasiMha jo hamAre caritanAyaka haiM pATaNanagara meM apane pitAzrI kI sevA meM rahate hue aneka satkAryo meM ladA lage rahate the / inakI kIrti rUpI surabhi cahuM dizAoM meM lahalahA rahI thii| zreSThikula vilaka dezalazAha pATaNanagara ke pramukha vyApArI the| Apa javAharAta ke vyApAra meM vizeSajJa the / siddhasUrijI mahArAja kI Apa para pUrNa dayA thii| Apane vyApAra dvArA itanA pracura dravya upArjana kiyA ki jisakI ginatI karanA bhI azakya thA / ughara hamAre carita. nAyaka svanAma-dhanya vIra sAhasI samarasiMha apane buddhibala se alapakhAna ko apanI ora AkarSita kiye hue the| alapakhAna sadaiva samarasiMha se prasanna citta hokara salAha masavarA Adi kiyA karate the| samarasiMha rAjya ke uttaradAyI pada para kArya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 samarasiMha karate hue alapakhAna ko asIma sahAyatA pahuMcA rahe the / ataH rAjya bhara meM hI nahIM varan anya prAntoM meM bhI samarasiMha kI kIrti kaumudI prastArita ho rahI thii| vi. saM. 1366 ke dukhamaya vartamAna kA ullekha karate hue lekhanI sahasA ruka jAtI hai / hAtha thara thara kAMpane lagate haiN| netroM se AMsuoM kI avirala dhArA nikalatI hai / hRdaya TUka TUka hotA hai usa samaya alAuddIna khilajI kI senAne laggA lagA kara hamAre parama punIta tIrthAdhirAja zrI zatrujaya giri para dhAvA bola diyaa| isa AkramaNa se atula kSati huii| anekAneka bhavya mandira aura mUrtiyAM dhvaMsa kara dIgaI, unakA atyAcAra yahAM taka humA ki mUlanAyaka zrI yugAdIzvarajI kI mUpira bhI hAtha mArA gyaa| yaha maMjula mUrti khaNDita kara dI gii| yaha mUrti vi. saM. 108 meM jAvar3azAhane AcAryazrI vanasvAmI dvArA pratiSThita karAI thii| yaha dukhaprada samAcAra bijalI kI taraha bAta hI bAta meM cahu~ ora phaila gaye / jaina samAja ke pratyeka vyakti ke hRdaya para gaharA AghAta pahu~cA / zokAtura samAja du:kha sAgara meM nimagna ho gii| viSAda kA pArAvAra na rahA / jaina vAyu maMDala meM yaha samAcAra kAle bAdaloM kI taraha chA gaye / jisa prakAra vi. saM. 1080 meM mahamUdarAjanIne. somanAtha ke mandira ko dhvaMsa kara cahuM mora hAhAkAra macA dI thI vahI hAla isa samaya isa ghaTanA se emaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bdAra kA pharamAna / 149 jaba ye samAcAra pATaNa pahuMce to mahAmanA dezalazAha ina aniSTa samAcAroM ko suna sahasA mUrchita ho tvarita dharAzAyI hue| cUMki Apa lokamAnya the ataH ApakI isa dazA para jaina saMgha meM tavAhI maca gii| saba kI cintA dviguNita hogii| zItala jala ke siMcana tathA zItala vAyu ke saJcAra se svalpa samaya pazcAt dezalazAha sAvadhAna hone lge| apane gRha se vidA ho Apane apane gacchanAyaka AcArya zrI siddhasUri ke samakSa upasthita ho sArA vRttAnta savistAra sunaayaa| unakI gAthA sunakara sAmudrika zAstra ke pAragAmI, mahA vicakSaNa, dhuraMdhara vidvAna prAcArya zrIne dezalazAha ko sambodhana kara kahA ki he zreSThivara, ArtadhyAna aura ciMtA karanA jJAniyoM kA kAma nahIM hai| aisA kauna hai jo bhavitavyatA ko TAla sakane meM samartha ho sake / saMsAra ke sarva padArtha kSaNika tayA bhaMgura haiN| jahAM utpatti hai vahA~ vyaya avazya hai| isa pavitra tIrtha ke pahale bhI kaI uddhAra ho cuke haiN| vartamAna avasarpiNI kAla meM bhI asaMkhya UddhAra ho cuke haiN| bharata-sAgara sadRza cakravartI, pANDavoM jaise prabala parAkramI tathA jAvar3azAha aura vAgbhaTa jaise dhanakuberoM ke hAtha isa tIrtha ke radvAra hue haiN| vaha samaya aisA anukUla thA ki uddhAra karane meM sarva prakAra kI saralatA thI parantu isa samaya aisA kArya karanA sacamuca TeDI khIra hai| yaha to kisI asAdhAraNa bhAgyazAlI nara puruSa kI hI zAti hai jo isa mahAn Avazyaka kArya ko samyak Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 samarasiMha prakAra se sampAdana karA ske| ataH isa samaya ciMtA karanA nyAyasaMgata nahIM kyoMki isa se kucha phala siddha nahIM ho skegaa| aba to dharma-marmajJa vyaktiyAM kA yahI prathama aura pramukha karttavya hai ki isa tIrtha ke uddhAra ke upAya kA anusaMdhAna kare / isI vicAra meM jinazAsana kA zreya hai| sUrijI ke isa sAragArbhata, mArmika aura hRdayasparzI upadeza kA prabhAva itanA acchA par3A ki dezalazAha ke antastala meM uddhAra karAne ke vicArarUpI aMkura satvara prasphuTita hue| dezalazAhane sUrijI se arz2a kiyA ki yadyapi mere pAsa bhujabala, putrabala, dhanabala, mitrabala aura rAjabala taka vidyamAna hai paraMtu itanI sAmagrI ke hote hue bhI aise mahAna kArya ko siddha karane ke liye gurukRpA kI bhI AvazyaktA avazya rahatI hai / yadi Apa sadRza mahAtmAoM kI mujha para zubha dRSTi ho to maiM vizvAsa dilA sakatA hU~ ki uddhAra kA kArya karAne meM maiM avazya nAma kA bhAgI ho kRtakRtya huuNgaa| sUrijIne dezalazAha kI aisI prabala utkaMThA dRSTigocara kara utsAhaprada vAkyoM meM yaha pratyuttara diyA ki yadyapi Apa ke pAsa itanI pracura sAmagrI hai tathApi isa kArya ke liye zIghratA karanI parama bhAvazyaka hogI / vAstava meM Apa parama saubhAgyazAlI vyakti haiM. jisa ke hAthoM aisA zubha kRtya ho / dezalazAha guruvarya kI aisI premabharI bAtoM ko suna mana hI mana mudita ho vaMdanA kara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddhAra kA pharamAna / apane bhavana ko padhAre | ghara para padhAra kara Apane sArA vRttAnta apane putra samarasiMha se khaa| samarasiMhane pitAzrI ke prastAva kA bhanumodana karate hue pratijJApUrvaka kahA ki maiM Apake caraNoM ko sparza kara zapathapUrvaka yaha praNa karatA hU~ ki jahA~ taka mere zarIra meM zoNita kA eka bUMda rahegA vahA~ taka maiM sahasroM aura lAkhoM bAdhAmoM ke upasthita rahate hue bhI bhaktipUrvaka tIrtha ke uddhAra ko karAU~gA / pazcAt ve AcArya zrI siddhasUrijI ke samakSa upasthita hue aura apane pitAzrI ke prastAva kA hRdaya se samarthana kara anumodanA ko dRr3ha pramANita karane ke liye hamAre caritanAyakane pratIkSA kI ki jaba taka hamAre dvArA isa tIrtha kA uddhAra na hogA taba taka maiM ( 1 ) bahmacarya vrata kA avirala pAlana karU~gA / (2) bhUmipara zayyA bichA kara leduuNgaa| khATa yA palaMga kA prayoga na kruuNgaa| (3) dina meM kevala ekabAra hI bhojana kruuNgaa| ( 4 ) cha vigaya meM se pratidina kevala eka vigaya kA hI sevana kruuNgaa| ( 5 ) zRGgAra ke liye ubaTana aura tela mardana kara ke snAna nahIM kruuNgaa| hamAre caritanAyakane guruvarya ke sammukha uparokta bhISma pratijJAoM ko liyA / isa prakAra ina kI dRr3hatA ko dekhakara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 samarasiMha gururAjane samarasiMha ke sAhasa aura dharmasneha kI anumodanA kara ucita salAha Adi dI / vahA~ se cala kara hamAre caritanAyaka jina mandira meM padhAreM jahA~ ina ke pitAzrI prabhu pUjA meM nimana the / sArI vArtA una ke sAmane varNana kara Apane nivedana kiyA ki yadi Apa kI AjJA ho to maiM tIrthoddhAra ke liye alapakhAna ' se AjJApatra likhavA lAUM / isa se yaha suvidhA rahegI ki isa kArya meM kisI bhI prakAra kI Apatti upasthita nahIM hogI / dezalazAhane anumati de dI / 6 hamAre caritanAyaka rAjanIti - kuzala the ! isa kArya ko zIghratayA sampAdita karAne ke uddeza se usa samaya kI paristhiti ko dhyAna meM rakhate hue Apane rAjya kI sahAyatA lenA sarvathA upayukta aura ucita samajhA / ataH bahumUlya vastuoM ko lekara Apa alapakhAna kI rAjyasabhA meM upasthita hue / namratApUrvaka bheMTa ke padArthoM ko khAna ke sammukha rakha apane yathAvidhi abhivAdana kiyA / alapakhAna bhI yogya AdamI kI kadra karanA khUba jAnate the / ataH khAnane Apa kA yathocita satkAra kiyA aura pUjA ki kyA vajaha hai ki Aja Apa bheMTa sahita padhAre haiM / vaise yaha Apa kA ghara hai / mere yogya koI kArya ho to avazya kahiye maiM yathAsAdhya usa kArya ko zIghra hI karU~gA / isa para Apane zrI zatruMjaya tIrtha para kiye gaye yavanoM ke AkramaNa kA vRtAnta savi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uhAra kA pharamAna / 153 svAra se sunAyA aura isa bAta kI ora khAna kA dhyAna AkarSita kiyA ki isa ghaTanA ke phala-svarUpa Aja sArI jaina samAja ke hRdaya meM saMtApa ke zyAma baddala chAe hue haiN| hamArI dhArmika svataMtratA para isa AghAta se atyadhika hAni pahuMca rahI hai| yadi bhApa kI dayA-dRSTi rahe to maiM isa tIrtha kA punaroddhAra karAne kA kArya hAtha meM lN| tujha para moTI prAza, ghaMsa haja hinda huii| janatA huI nirAza, bAta kahI vizvAsa kara // yaha soraThA sunakara khAnane kahA bhAI samara! yadi aisI hI vastusthiti hai to merI AjJA hai-jAmo tuma prasannatApUrvaka uddhAra kArya karAyo / mere rAjya ke saba ke saba rAjya karmacArI ApakI sahAyatA kareMge / itanA hI nahIM khAnane apane prathama pradhAna bahirama ko AjJA dI ki samarAsiMha ke nAma tIrthoddhAra karane kA zAhI pharamAna likha do| basa-phira kyA vilamba thA / bahirama to Apa ke parama suhRda the hI / ataH usane yaha Adeza pAte hI apane kArya-sadana meM jA kara samarasiMha ke nAma bahumAnapUrvaka mahatva kA paravAnA likha diyA / jaba yaha paravAnA likhA humA khAna ke pAsa hastAkSara ke liye pahu~cA to khAna ne prathama pradhAna bahirama ko kahA ki samarasiMha isa rAjya ke vizeSa sammAnapAtra haiM ataH apane khajAne meM se mastaka ke Topa sahita eka sone kI tasarrApha jo maNiyoM aura motiyoM se jar3I huI hai, laao| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 samarasiMha baharimane yaha kArya tanikasI bera meM kara DAlA / bAda meM khAna ne apane hAtha se pAna, tasarIpha aura pharamAna bar3e hI sammAnapUrvaka hamAre caritanAyaka ko arpita kiyA aura kahA ki Apa apane manocchita kAryoM ko pUrNa kariye / isa ke atirikta aura bhI koI kArya ho to mujhe niHsaMkocapUrvaka kahiyegA maiM avazya sahAyatA dUMgA / phira khAna kI AjJA se bahiramane Apa ko eka azva diyA aura pahu~cAne ke liye Apa ke ghara taka sAtha AyA / kyA~ na ho-khAna ko yaha bAta nizcayapUrvaka mAlUma thI ki samarasiMha paropakAraparAyaNa, guNI, rAjyabhakta aura sammAna karane yogya uttama puruSa haiM / khAna kI aisI zraddhA ke kAraNa hI eka duHsAdhya kArya sulabhasAdhya ho gayA / ___ sAdhu samarasiMha khAna ke diye hue pAna, mAna pharamAna aura tasarIpha le azvArUr3ha hue| bahirama sahita jisa samaya pATaNa ke bAjAra ke madhya meM pahu~ce to una ke svAgata ke liye bAta hI bAta meM sahasroM janoM kI bhIr3a ekatrita ho gii| Apa turanta azva se utara paidala cala kara bhIr3a meM hote hue bahuta kaThinAI se gharapara pahu~ce / saMgha ke agresara aura nAgarika bhI rAste se sAtha ho kara samarasiMha ka ghara para pdhaare| bahirama ko bahumUlya sundara vastuoM se toSita kara vidA kiyA / mApane apane pitAzrI ke caraNakamaloM meM bakSIsa sahita pharamAna ko rakha diyA / dezalazAhane ise kArya kI saphalatA ko dekhakara vicAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAra kA pharamAna / 155. kiyA ki gurukRpA se hamAre bhAgya kA satArA bhI teja hai ki jisase yaha dUbhara kArya binA parizrama ke itanA sarala ho gayA / priya putra samara ! tU vAstava meM pUrNa saubhAgyazAlI aura pUNyavAna hai| isa ke atirikta nagara ke anya jana bhI ati harSita hue / saba ko vidAkara hamAre caritanAyaka pauSadhAlaya meM padhAre / vahA~ zrAcArya zrI siddhasUri virAjamAna the| samarasiMhane vidhipUrvaka vaMdanA kara pharamAna prApta hone kI sUcanA sUrijI ko kii| yaha samAcAra suna kara sUrijI tathA anya zrotA bahuta prasanna hue / sUritI ko vizeSa prasannatA isa kAraNa huI ki khAna yadyapi devadveSI hai tathApi usane samarasiMha ke liye itanI udAratA pradarzita kI hai / sUrijIne isa ghaTanA se yaha niSkarSa nikAlA ki hamAre bhAgya isa samaya abhyudaya kI ora haiM / sUrijI prazaMsAyukta vAkyoMdvArA sAragarbhita vivecana kara samarasiMha ko vizeSa protsAhita kiyA / nagara meM jahA~ tahA~ samarasiMha ke buddhicAturya kI prazaMsA hone lgii| samarasiMhane sUrijIse sammati mAMgI ki maMtrIzvara vastupAlane lAkara bhoyare meM eka akSatAMga mammANazaila phalahI rakhI hai 1 maMtrIzvara vastupAlane mammANa zaila phalahI ko isa prakAra prApta kiyA thA : ___" nAgapura ( nAgaura ) nagara meM pUnar3a nAma kA zrAvaka rahatA thA jo zAha delhA kA putra thaa| usa samaya ke yavana samrAT mauz2adIna sulatAna kI bIbI premakamalA (kalA) pUnar3a ko apane bhAI kI taraha samajhatI thii| pUnadazAha rAjya kI azva aura gajoM kI senAoM ke nAyakoM tathA rAjAoM se Adara kI dRSTi se dekhA jAtA thA / pUnar3azAhane vi. saM. 1273 meM biMberapura se zrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 samarasiMha aura jo aba taka usI rUpa meM vidyamAna hai / maiM cAhatA hU~ ki usa mammANa zaila phalahI se Adazvira bhagavAna kI mUrti banavAI jaay| sUrijIne desalazAha Adi ke samakSa hI yaha sUcanA dI ki yaha zatrujaya tIrtha kI prathama yAtrA kI thii| sulatAna ke Adeza se pUnar3azAhane nAgapura (nAgaura ) se zatrujaya tIrtha kI dUsarI yAtrA karanA nizcaya kiyA / yaha ghaTanA vi. saM. 1286 kI hai| isa saMgha meM 1800 gADiyA~ thiiN| isa saMgha meM aneka mahIdhara bhI apane parivAra sahita sammilita hue the| saMgha calatA huA mAMDali (mAMDala) gA~va meM pahu~cA / yaha samAcAra pAte hI maMtrI tejapAla Ae aura pUnar3azAha ko apane sAtha dholakA grAma meM le ge| maMtrI vastupAla bhI agavAnI karane ko sAmane Ae / saMghapati kI icchA thI ki jisa ora zrI saMgha kI padaraja vAyuke kAraNa ur3e usI dizA kI ora zrI saMgha calatA rahe / saMghapati aura maMtrI vastupAla ke paraspara bahuta samaya taka vArtAlApa hotA rahA / maMtrIzvarane bAtoM hI bAtoM meM yaha bhI kahA ki vAstava meM zrI saMgha kI caraNaraja mahAn pavitra hai / isa ke sparza se pAparUpI puMja turanta dUra ho jAte haiM / vastupAlane pUnar3azAha aura saMgha ko prItibhojana diyA aura Apa svayaM sAtha ho liyaa| isa prakAra saMgha aMta meM zrI zatrujayagiri ke nikaTa pahu~cA / vastupAla maMtrI pUnar3azAha ke sAtha parvatarAja para pahu~ca kara zrI AdIzvara bhagavAn ko vaMdanA kI / eka pUjArIne yaha soca kara ki snAtra ke kalaza se prabhu kI nAsikA ko bAdhA na pahu~ce ataH nAsikA ko phUloM se Dhaka diyA / usa samaya maMtrIzvara vastupAla ke mastiSka meM eka vicAra huA ki kadAcita kalaza athavA paracakra Adi se devAdhideva kA akathanIya amaMgala ho jAya to saMgha kI kyA dazA hogii| dUrahI vicAravAna vastupAlane pUnamazAha ko sambodhita karate hue kahA-" merI icchA huI hai ki 'mammANI' pASANa se Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddhAra kA pharamAna / 157 phallahI maMtrIzvarane zrI saMgha ke adhikAra meM rakhI hai ataeva tIrthapati AdIzvara bhagavAn kI mUrti banavAne ke sambandha meM catuvigha saMgha kI anumati lenA ucita hogA / aho yaha kaisI dUradarzitA aura kaisA saMgha kA mAna ! yadi eka jinabimba aura bhI isI bhA~ti kA taiyAra karavA kara rakhA jAya to bahuta uttama ho / mujhe AzA hai Apa se avazya isa kArya meM sahAyatA milegI / kAraNa ki Apa maujadIna sulatAna ke mitra haiN| yadi Apa prayatna kareMge to saba kucha bana sakegA / isa kArya kA honA kevala Apa kI sahAyatA para hI nirbhara hai / pUnadazAhane uttara diyA ki pIchA lauTakara isa sambandhI vicAra karUMgA / phira una donoMne vahA~ se revatagiri ( giranAra ) kI ora paryaTana kara zrI neminAtha svAmI ko vaMdana kiyA / yAtrA AnaMdapUrvaka kara donoM apane nagaroM kI ora vApasa lauTe / pUnar3azAha nAgapura (nAgaura) pahu~cA aura vastupAla stambhatIrtha ( khaMbhAta ) meM rAjya kArya karane lage / " udhara sulatAna maujadIna kI vRddhamAtA haja karane ke liye ravAnA huI / vaha jaba khaMbhAta meM pahu~cI to eka nAvika ( khAravA - khalAsI) ke yahA~ atithi kI taraha kara rahI / yaha samAcAra jAsUsoM dvArA turanta maMtrI ke kAnoM taka phuNce| maMtrIne jAsUsoM ko AjJA dI ki jaba yaha bur3hiyA jalamArga se jAne ko taiyAra ho taba mujhe phira sUcita karanA / jaba vaha bur3hiyA jAne lagI to jAsUsoMne turanta maMtrIzvara vastupAla ke pAsa samAcAra pahu~cAe / maMtrIzvarane apane koliyoM ko hukma diyA ki jAkara khalAsiyoM ke ghara se acchI aura kImatI vastuoM uThA lAyo / kolI logoMne tadanusAra DAkA DAlA / 'hamAre khalAsI loga daur3a kara maMtrI ke pAsa pahu~ca kara pukArane lage - " jhopaDoM meM eka bur3hiyA jo haja yAtrA ke liye jAtI huI ThaharI hai use DAkuoM ne lUTa liyA hai|" maMtrIzvarane pUchA - " vaha kauna hai ? ". bur3hiyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com - Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 samarasiMha __ AcAryazrI kI salAha ke anusAra hamAre caritanAyakane ariSTanemI ke mandira meM eka sabhA ekatrita kI jisa meM zrAcAryagaNa, saMgha ke mukhya mukhya zrAvaka Adi upasthita the| hamAre carita unhoMne uttara diyA--" svAmI ! kyA pUchate ho ? vaha bur3hiyA sulatAna maujadIna kI mAtA hai / " maMtrIzvarane kahA bur3hiyA ko apane yahA~ aura ThaharAyo maiM lUTe hue mAla ko sodha kara maMgavAne kA prabaMdha abhI karatA huuN| do dina pIche maMtrIzvarane vur3hiyA kI sArI cIja vApasa pahu~cavAdI / maMtrIzvarane bur3hiyA ko apane ghara para bulavA kara vividha aAtithya kara pachA, "kyA Apa haja kI yAtrA karanA cAhatI haiM ?" bur3hiyAne kahA, "hA~" taba maMtrIzvarane uttara diyA ki Apa thor3A bilamba aura kareM / bur3hiyA maMtrIzvarakA kathana mAnakara calane kI pratikSA karane lagI itane samaya meM Arasa patthara kA eka toraNa ghar3Akara taiyAra karavA liyA gayA / toraNa ko jor3a kara dekha liyA jaba phabatA huA mAlUma huA to vApasa TukaDoM ko alaga alaga karake rUIke para dekara bAMdha liyA / hajakI yAtrAke tIna mArga the 1 jalamArga ( samudra) 2 U~TakI savArI se jAnekA mArga (regIstAna ) 3 ghor3epara savArI karake jAne kA mArga ( paThAra ) isameM se jo mArga rAjAoM ke yogya thA vahI aMtima taya kiyA gayA / rAste meM rAjAoM ko bheTa dene ke liye taraha taraha ke amUlya aura anokhe padArtha bhI sAtha le liye gaye / isa prakAra maMtrIzvarane sAtha jAkara bur3hiyA ko haja taka pahu~cAyA / masajida ke dvArapara toraNa sajavAyA gayA / vahA~ ke rAjA dvArA isa toraNa kI sthApanA kara maMtrIzvarane bahutasA dhana dAnameM vyaya kiyA, isase cAroM aura maMtrIzvara kI bhUri bhUri prazaMsA sunAI dene lagI / bur3hiyA hajakara vApasa lauTI / vaha maMtrIzvara sahita khaMbhAta A pahu~cI / maMtrIbharane bur3hiyA kA praveza mahotsava bar3e, samAroha se kraayaa| khayaM maMtrIzvarane . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samara kA pharamAna / 159 nAyakane sarva saMgha ke samakSa yaha vinatI kI, "isa dUSamakAla meM atyAcArI yavanoMne zrI vIrtharAja zatrujaya kA ucchedana kiyA hai| tIrthanAyaka ke ucchedita honese sAre zrAvakoM ke hRdayapara bar3A bur3hiyAke paira dhoe / dasa dinataka bur3hiyA maMtrIzvara ke ghara ThaharI / aAtithya satkAra meM maMtrIzvarane kisI bhI prakAra kI kamI nahIM rakhI / dasa dinoM meM maMtrIzvarane 500 ghor3e ekatrita karaliye / isake atirikta gaMva zreSTha karpUra aura bahu mUlya vastra Adi bhI saMgraha kiye / maMtrIzvarane pUchA, " mA, Apa aba jA rahI haiM yadi ApakI icchA ho aura sabhyatA pUrvaka merA khAnase samAgama ho to maiM bhI tujhe pahu~cAne cala sakatA huuN|" bur3hiyAne uttara diyA, " vahA~ to saba prakArase merA hI Adhipatya hai| khecchA se harSa pUrvaka cliye| ApakA yathAyogya Adara satkAra bhI kiyA jAvegA ataH jarUra caliye / " isa sambandha meM maMtrIzvarane rAjA viradhavala kI anumati bhI lelI / maMtrIzvarane rAjamAtA ke sAtha jAnA sthira kiyA / rAjamAtAne khaMbhAta se maMtrIzvara sahita prasthAna kiyA / jaba dillI kevala 4 mIla dUra rahI to sulatAna maujadIna apanI mAtA ko lene ke liye sAmane AyA / maujadInane mAke caraNa chUe aura vinayapUrvaka salAma kara pUchA, " kaho mAtA ! yAtrA to sukhapUrvaka huI / " mAtAne gambhIratApUrvaka uttara diyA, "mujhe yAtrA meM sabataraha kI suvidhA aura sukha kyoM na ho jaba ki merA putra to dillIzvara hai aura gujarAta meM bastupAla jaise puruSa siMha maujUda haiN|" maujardAna ne Azcarya cakita ho kara pUchA, " vastupAla kona hai ?" mAtAne vastupAla kI kRtajJatA ko vistAra pUrvaka prakaTa kara sArA vRtAnta maMtrIzvara kI udAratA kA kaha sunaayaa| maujadIna sulatAnane pUchA-" mAjI; aise puruSa ko yahA~ kyoM nahI lAI ? " mAtAne uttara diyA, " kyoM nahIM, maiM use sAtha meM le AI huuN| abhI ghur3asavAra bheja kara isa sthAnapara bulavAtI hU~ !" vastupAla Ae aura sulatAna se mile / maMtrIzvarane vipula sAmagrI jo saMbhAta se ekatrita kara lAI huI thI bheTa meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha. 160 bAghAta huA hai| tIrtha ke abhAva meM yaha kaise saMbhava hogA ki dravyastava ke adhikArI zrAvakoM ko dravyastava kA ArAdhana ho / dharma ArAdhana ke kevala cAra rAste haiM unameM se sarvottama patha 39 sulatAna ko dI / sulatAnane kahA, maMtrIjI, Apane merI mAtA kI putravat sevA kI hai ata: maiM Apako apanA bhAI samajhatA huuN| merI mAtAne ApakI bahuta tArIpha kI hai| Apase bhadra puruSase milakara me apane Apako ahobhAgI samajhatA hU~ / sulatAna maujadInane vastupAla ko dillI praveza karAte samaya sabase Age rakhA / vastupAla ko ThaharAne ke lie pUnar3azAha kA bhavana hI devayogase nizcita huA / sulatAnane pUnar3azAha ko bulAkara kahA ki ye tumhAre sAdhamrmI bhAI haiM ataeva inake bhojana kA prabaMdha apane yahA~ hI karo aura bhojana karAke inheM mere mahala meM le Ao / pUnar3azAhase milakara vastupAlane bahuta prasannatA prakaTa kI / 66 jaba vastupAla sulatAna ke mahala ma pahu~ce to bhalI prakArase sanmAnita kie gaye / sulatAnane vinayapUrvaka Adara kiyA tathA madhura vArtAlApa ke pazcAt eka karoDa suvarNa mudrAe~ arpaNa kIM / sulatAnane pUchA, bhAI, aura kyA cAhate ho / maMtrIzvarane uttara diyA, gujarAta prAnta ke sAtha Apa kI yAvajjIvana saMdhi honI cAhiye aura mujhe mammANa khAnameM se kevala pAMca bar3hiyA pASANa cAhiye / sulatAnane turanta svIkRti de dI / "" "" "" . 66 isa prakAra ye pAMcoM phalahI prApta kara maMtrIzvarane zatruMjaya tIrthapara bheja dIM / usa meM se eka RSabhadeva phalahI, dUsarI- puNDarIka phalahI, tIsarI - kapardiyakSa kI phalahI, caturtha cakrezvarI kI phalahI aura pA~cavI tejalapura meM zrI pArzvanAtha kI phalahI hai / maMtrIvara dillI se lauTakara khaMbhAta padhAre / bi. saM. 1405 meM zrIrAjazekharasUri racita prabaMdhakoSa ( vastupAlaprabaMdha ) -se jo hemacandrAcArya prathAvalI pATaNadvArA prakAzita huA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahAra kA pharamAna 'bhAva' kA hai| bhAvanA dvArA kisI jIvadhArI ko sarvotkRSTa sudhAra kI prAptI ho sakatI hai tathA isase zreyaskarI prabhAvanA honA sambhava hai / yahI anupama bhAvanA tIrthayAtrA karate samaya utpanna hotI hai / so yadi tIrthapati kA abhAva hogA to hameM isa prakAra gaharI hAni uThAnI par3egI / ataeva yadi saMgha mujhe AjJA pradAna kare to merI prabala icchA hai ki maiM tIrthAdhipati kI pratimA banavAUM / sAdhana bhI isa samaya upalabdha haiN| maMtrIzvara vastupAla jo mammANa pASANa kI phalahI lAe the vaha abhI taka akSatarUpa meM bhoyare meM maujUda hai / vaha phalahI saMgha ke adhikAra meM hai isI kAraNa maiMne Apa logA ko Aja yahA~ ekatrita kiyA hai / yadi saMgha kI AjJA ho jAya to bahuta ThIka anyathA mujhe koI dUsarI phalahI khojanI pdd'egii|" zrI saMghane hamAre caritanAyaka tathA inake pitA zrI desala kI muktakaMTha se prazaMsA karate hue kahA, " maMtrI vastupAla aura tejapAla to jinazAsana ke ujjvala zrAvaka-ratna the| ve donoM SaDdarzana ke jJAtA aura dharma ke do nirmala cakSuoM kI taraha the| unhoMne vipuladravya vyaya kara yaha phalahI prApta kI thii| aba duSamakAla kA samaya hai| kisI kA bhI vizvAsa nahIM kiyA jA sakatA / yaha phalahI to zreSTha ratnabhUta hai ataeva Apa ko dUsarI phalahI, jo bhArAsaNa pASANa kI ho, prApta karake tIrthanAyaka kI mUrti kA nirmANa zIghra karavAnA cAhiye / " 11 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha samarasiMhane namratApUrvaka kahA ki zrI saMgha kI AjJA mujhe mAnya hai kyoMki zrI saMgha ke Adeza ko tIrthakara bhI mAnya samajhate haiM tatpazcAt zrI saMgha ke pradeza ko zirodhArya kara hamAre caritanAyakane ghara Akara sArA vRttAnta apane pUjya pitA zrI desalazAha ko sunAyA / dharmiSTha desalazAha apane suputra samarasiMha sahita zrI siddhaz2UrijI ke sammukha pahu~ce aura vidhipUrvaka vaMdanA kara prArthanA kI ki, Apa kI kRpA se hamAre bahuta se manoratha saphala hue haiM / hamArI icchA hai ki zrI tIrthAdhirAja zatruMjaya kA uddhAra hamAre hAtha se zIghra ho jAve / hamArI abhilASA hai ki Apa eka muni ko hamAre kArya ko vidhipUrvaka sampAdana karAne ke liye sahAyaka kI taraha kRpAkara avazya bhejiye / 46 "" 162 zrI siddhasUri ke ziSyaratna paM. madanamuni guru vacana ko zirodhArya kara zIghra ArAsa pahu~ca gaye | zrI dezalazAha kI 1 AjJA se hamAre caritanAyakane apane sevakoM ko eka patra dekara khAna ke mAlika ke pAsa isa liye bhejA ki ve khAna ke pati kI AjJA pAkara khAna meM se eka phalahI jinabimba banAne ke liye le AveM / ' 1 zrI mAtmAnaMda sabhA bhAvanagarase prakAzita zrI jinavijaya jo viracita 'zatrupratha tIrmoddhAra prabaMdha' nAmaka graMtha meM upodghAta ke pRSTa 32 veM meM ullekha hai ki, bAdazAha ke adhikAra meM sammANa saMgamarmara pAdhAya kI khAneM thI jinameM 66 . se bahuta bar3hiyA bhA~ti kA patthara nikalA thA / khamarAzAhane vahA~sa patthara lene Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama adhyAya. phalahI aura muurti| sa samaya ArAsaNakhAna kA adhikArI rANA mahIpAladeva thA jo trisaMgamapura meM rAjya karatA thA / graMthakartA ullekha karate haiM-" yaha mahIpAla rANA janma hI se nirAmiSa bhojI thA tathA madirA kA sevana bhI nahIM karatA thaa| isa ke atirikta vaha dUsaroM ko bhI mAMsa aura madirA kA pAna nahIM karane detA thA / vaha trasa jIvoM kI hiMsA bhI nahIM karatA thA / usa ke rAjya meM zikAriyoM ko koI adhikAra nahIM diyA jAtA thA / choTe bakare yA bhaiMse ko bhI koI nahIM mAra sakatA thaa| jUA yA khela khelate hue bhI koI " mAratA hU~ " aisA ubAraNa kI AjJA mAMgo to bAdazAhane khuzo se patthara lene diyA / " parantu yaha ThIka nahIM / samarAzAhane to mahIpAla nareza ke adhikAravAlI bhArAsaNa khAna se pASANa kI kalahI maMgavAI thI-aisA ullekha rAsa-yA prabaMdha meM spaSTa hai tathA isI rAsa-prabaMdha kI TippaNI meM likhA humA haiM -" mammANa kahA~para hai, isa kA patA nahIM lgaa|" kintu jahAM taka hamArA bicAra hai mammaNa patyA kI khAna nAgapura (nAgora ) ke pAsa thI kyoMki isa bAta kA ullekha prabaMdha koSa Adi graMthoM meM dekhA jAtA hai| noTa -vitra tighirAja ke uddhAra kartA zreSThi kulabhUSaNa hamAre marubhUmi ke eka vIra puruSa haiM / aura mUlanAyaka Adozvara bhagavAna kI mUrti bhI hamAre marUbhUmi kI uttama phamhI se banI huI hai / ataH isa gaurava se mAravAr3a prAnta kA sara kyoM ma unnata rhe| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 samarasiMha nahIM kara sakatA thA / isa ke ghor3oM ko bhI garaNe se chAna kara pAnI pilAyA jAtA thA / yadyapi vaha rAjA thA tathApi jainadharma meM dRr3ha zraddhA rakhane ke kAraNa dina hI meM bhojana kara letA thaa|" mahIpAla kA isI taraha kA varNana nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha ke prastAva caturtha ke zloka naM0 341 se 347 veM taka kiyA huA hai / isa dharmiSTha rANA mahIpAla kA jo maMtrI thA vaha bhI tadanurUpa hI thA / usa zreSTa maMtrI kA nAma pAtAzAi thA / pAtAzAhane bhI rAjA kI isa pravRtti kA bahuta sadupayoga kiyA / pAtAzAha ke dvArA bhI jinazAsana kI prabhAvanA ke aneka kArya kiye gaye / ___ samarasiMha ke bheje hue sevaka bahu mUlya bheMTa aura patra le kara rANA mahIpAladeva ke sammukha phuNce| rANA kI AjJA se maMtrI pAtAzAhane samarasiMha kA patra bharI sabhA meM par3ha kara sunaayaa| samarasiMha ke patra ke vicAroM ko jAna kara rANA mahIpAladevane kahA, " isa samarasiMha ko dhanyavAda hai| isa kalikAla meM bhI isa kA janma lenA saphala hai jaba ki isa ke vicAra satayuga ke jIvoMkese haiN| merA bhI parama saubhAgya hai ki pArAsaNa pASANa kI khAneM mere adhikAra meM haiN| anyathA maiM isa punIta kArya meM hAtha kaise ba~TAtA / pAtAzAha ? samarasiMhane jo bheTa bhejI hai vaha sadhanyavAda vApasa lauTAdo / puNya kArya ke lie jAtI huI phalahI ke dAma lenA mere liye parama kalaMka kI bAta hogii| bhAgyazAnI nara vo dhana, jana aura tana kA sarvasva arpaNa kara ke bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phavAhI aura mUrti. 165 puNyopArjana karate haiM to maiM sirpha dhana ke kAraNa hI kisa prakAra isa sukRta kArya se hAtha dho baiThUM ? merI aba yaha hArdika icchA huI hai ki deva bimba banavAne ke liye yadi koI bhI ArAsaNa khAna se patthara le jAve to usa se bhaviSya meM kisI bhI prakAra kA rAjakIya kara nahIM liyA jAya / isa prakAra mujhe bhI sukRta kArya kA lAbha kucha aMza meM avazya milA karegA / " isa prakAra rANA mahIpAladeva prasannacitta ho kara samarasiMha ke sevakoM ko le kara apane mukhya mukhya rAjya karmacAriyoM kI maMDalI sahita svayaM ArAsaNa pASANa kI khAna para gayA / rANAne khAna meM kAma karate hue saba sUtradhAroM ko bulAyA aura una ke parAmarza se jina-biMba kI kRti ke liye phalahI kA hisAba lagAyA / sUtradhAroM ke kathanAnusAra se bhI adhika AkAra kI phalahI nikAlane kI rANAjIne AjJA pradAna kii| phalahI nikAlane kA kArya mahotsavapUvarka zubha muhUrta meM prArambha kiyA gayA / samarasiMha ke sevakoMne bhI sUtradhAroM kA soneke AbhUSaNa, kkha, bhojana aura tAmbUla se vidhipUrvaka sammAna kiyA / isa avasara para kucha dAna bhI diyA gayA thA / satrAgAra bhojanazAlA khola dI gaI thI / rANA mahIpAladevane apane suyogya maMtrI pAtAzAha ko khAna para phaladI ke nirIkSaNa ke liye niyukta kara diyA aura Apa trisaMgamapura lauTa Ae / ahA ! bhArata kI bhUmipara bhI kaise Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha. kaise dharmapremI dayAlu nareza ho gaye haiN| hamArI kAmanA hai ki phira aise dAnI aura dayAlu dharmI nareza bhArata bhUmipara janma le kara bhArata bhUmi ke parAdhInatA ke pAzoM ko DhIlA kara sukRta kI saritA bahA kara phaile hue hiMsA rUpI maloM ko dUra karane meM samartha hoN| isa prakAra khAna meM kAma ho rahA thaa| rANA mahIpAladeva Ate jAte hue manuSyoM ke sAtha samAcAra bhejatA rahatA thA / thor3e dinoM ke bAda phalahI nikAlI gii| bAhara nikAla kara phalahI ko dhoyA to mAlUma huA ki phalahI ke bIca eka rekhA hai / phalahI akhaMDa nahIM rhii| jaba yaha samAcAra hamAre carita nAyaka ke pAsa pahu~cA to turanta inhoMne rANA mahIpAla ko likhA ki khaNDita phalahI dUSita hai ataeva dUsarI phalahI nikalavAnA Avazyaka hai / kAma phirase prArambha kiyA gayA / udhara usa khaMDita phalahI ke do Tukar3e hogaye / yaha dekhakara rANA aura usake sUtradhAra Adi karmacArI va adhikArI saba ciMtAtura hue / samarasiMha ke adhikAriyoMne jo phalahI ke pAsa niyukta the unhoMne aSTama tapa kara DAbha kA saMthArA para bhAsana lagAke dhyAna kiyaa| tIsare dina rAta ko sAkSAt zAsanadevI aura kapardI yakSa prakaTa hue aura maMtrI ko sambodhana karate hue lalakArA, "maMtrIzvara ! Apa zrAvakoM meM ziromaNI aura jainadharma ke vizeSa jhAtA ho| kintu mApane yaha kAma eka anabhijJa vyakti kI taraha kaise prArambha kiyA 1 korTa ke prAramma meM hamArA smaraNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 phalahI ora mUrti. karanA bhI bhUla gaye ? kyA aisA karanA tumheM ucita lagA ? suno, samarasiMha ke saubhAgya se aba tumhArA kArya siddha ho jaaygaa| khAna ke amuka hisse meM se jinabimbake liye anupama aura upayukta phalahI prApta hogii| unha logoMne apanI bhula kabula kI aura devI kA sanmAna kiyaa| phira to derI hI kyA thI" zAsanadevI kI bAnI phlii| thor3e hI parizrama aura prayatna se sphaTika ratnake sadRza eka nirdoSa phalahI turanta upalabdha ho gaI / rANA mahIpAla ke catura maMtrI pAtAzAhane yaha samAcAra samarasiMha ke pAsa pATaNa bheje / desalazAha isa samAcAra ko pAte hI AhlAdita hue aura samarasiMha ko kahA ki jo vyakti yaha samAcAra lAyA hai use do uttama pozAkeM aura sonekI jihvA dA~toM sahita banAkara do| hamAre carita nAyakajIne vaisA hI kiyA / pATaNanagara meM eka mahotsava manAyA gayA jisameM prAcAryagaNa, sAdhusamudAya aura zrAvakavarga ekatrita hue / pahale saMgha kI pUjA huI phira dAna Adi deneke pazcAt desalazAhane savinaya donoM hAtha jor3akara saMghake samakSa prArthanA kI, "saMghake pratApa aura AzIvAdase phalahI jinabiMba banAne ke lie dUSaNa rahita taiyAra ho gaI hai / yadi saMgha kI AjJA ho to isI phalahI se jinabiMba banavAU~ athavA usa phalahI se jo vastupAla maMtrIzvarane prApta kI thii|" saMgha kI orase vicAra kara uttara diyA gayA ki "ArAsaNa pASANa kI phalahI jo hAla hI meM Apane prApta kI hai jinabiMba banavAne ke kAma meM lAI jAya / " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 samarasiMha. usa samaya zrI saMghakI orase yaha bhI kahA gayA ki devamandira parava ( ? ) Adi bhI karavA diye jAya to uttama ho / kyoM ki mlecchoMne mukhya bhavana kA bhI vinAza kiyA hai| isake atirikta yavanoM ne devakulikAe~ ( deharI ) bhI girAdI haiN| ye kArya hone bhI bahuta Avazyaka haiM / yaha sunakara eka puNyazAlI zrAvakane saMghase vinatI kI ki mukhya prAsAda kA uddhAra merI ora se hone kA Adeza milanA cAhiye / saMghane pratyuttara diyA ki ApakA utsAha to sarAhanIya hai para jo vyakti jinabiMbakA uddhAra karAtA hai usahI ke dvArA yadi mukhya prAsAdakA uddhAra ho to sone meM sugaMdha sadRza zobhA aura utsAhameM abhivRddhi hoNge| jisake yahA~ kA bhojana ho usIke yahA~ kA tAmbUla hotA hai| isa prakAra zrI saMghane samarasiMhako iSTa Adeza de diyA aura zeSa devakulikAe~ vageraha ke liye anyAnya sadgRhasthoM ko Adeza diyA gayA thA / tatpazcAt saba sabhAsada prasannacitta ho apane apane ghara gae / 1 sAkSara zrIjinavijayajIne apane sampAdita "zatrujaya tIrthoddhAra prabaMdha " ke upoddhAta ke pRSTa 28 ve meM likhA hai-"vartamAna meM jo mukhya mandira hai aura jisakA citra isa prabaMdha ke prArambha meM diyA gayA hai vaha, vizvasta pramANoM se mAlama hotA hai, gurjara mahAmAtya bAhar3a (saMskRta meM vAgbhaTa ) se uddharita hubhrA hai| kintuprabaMdhakArake kathanAnusAra bAhar3amaMtrIdvArA uddharita mukhya mandira kA bhI mlecchoMne vidhvaMsa kiyA thaa| jisa sthAnase yaha mandira bhaMga humA thA usa jagahase kalaza paryaMta mukhya bhavana ke zikhara kA udvAra pIchese desalazAha aura samarasiMhane karAyA thaa| aisA prabaMdha meM bhAge ullekhita hai / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'phavahI aura mUrti. ___ Adeza milajAne ke kAraNa desalazAha aura hamAre caritanAyaka bahuta prasannAtta hue / unakA utsAha parivarddhita huaa| rANA ke nagara ko adhika dhana aura manuSya aura bheje gaye / maMtrI pAtAzAhane bhI zilA ke nikalane para sUtradhAroM ko suvarNa AbhUSaNa aura bahumUlya vastra pradAna kiye the| yaha samAcAra sunakara svayaM rANA mahIpAladeva bhI ArAsaNa pASANa kI khAnapara pahu~ce aura khAna se nikalI huI phalahI ko pratyakSa jinabiMba samajhakara kAleca, kastUrI, ghanasAra, karpUra aura puSpoM se zraddhA aura bhaktisahita vidhipUrvaka pUjA kI / rANAne phalahI kI pUjA ke upalakSa meM bahutasA dravya dAna meM diyA / isa prakAra yaha utsava bhI dhUmadhAma se manAyA gyaa| sUtradhAroMne prastuta phalahI ko parvatapara se nIce bahuta yatnapUrvaka utArI 1 vaha zilA zrArAsaNa nagara meM mahotsavadvArA praviSTa kI gii| zrArAsaNa grAma ke zrAvaka bhI phalahI kI agavAnI karane ke lie Ae aura unhoMne zraddhAsahita phUla aura karpUra bhAdi sugaMdhita dravyoM se pUjA kI / usa samaya gIta, gAyana, bAjoM aura harSa kA cAroM bhora kolAhala sunAI detA thA / aisI dhvani sunanevAle vAstava meM parama saubhAgyazAlI the / vahA~ sa rANAjI mahIpAladeva apane caturamaMtrI pAtAzAha ko tatsambandhI upayukta sUcanAe~ dekara apane nagara kI ora padhAre / __isa zilA ko pahAr3I bhUmi meM se lAne ke lie maMtrIzvarane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 samara siMha.. yaha prabaMdha kiyA ki usa phalahI ko eka majabUta ratha meM rakhA dI gii| ratha ke Age aura pIchese phalahI majabUta rassoM se bAMdha dI gaI / ratha ko khIMcane ke lie balavAna dhavala -- baila ratha meM jote gae the / ratha ke calate samaya pahiyoM para tela kI dhAreM pravAhita ho rahI thiiN| pahAr3o kA rAstA U~cA nIcA thA jise majadUra sAfa kara rahe the | isa prakAra prabala prayatna se phalahI pahAr3I bhUmi ko pArakara maidAna meM lAI gaI / kumArasenA nAmaka grAma ke nikaTa jo samabhUmi hai vahA~ para ratha ThaharAyA gayA to trisaMgamapura ke loga phalahI ko dekhane ke lie ThaTTha ke ThaTTha Ane lage / isa prakAra eka bar3A samAroha ho gayA / pAtAzAhane samarasiMha ko saMdeza bhejane ke lie pATaNa ko AdamI bheje / AdamiyoMne jAkara hamAre caritanAyaka ko ve samAcAra sunAe jisakI ki ve pratIkSA kara rahe the / yaha sunakara ki phalahI kumArasenA grAma ke pAsa pahu~ca gaI hai ve parama prasanna hue / hamAre caritanAyakane balavAna bailoM kI khoja karavAI logoMne desalazAha aura samarasiMha ko sahAyatA karane ke lie baila binA kirAe hI de diye / kyoMki inhoMne apane alaukika guNoM dvArA saba ke hRdaya meM vizeSa sthAna kara rakhA thA / samarasiMhane Ae hue bailoM meM se 10 baila jo sarvottama the cune | jina logoM ke baila samarasiMhane pasaMda nahIM kiye the ve aprasanna hue | kintu samarasiMhane unheM madhuravANI se samajhAyA ki maiM bimA jarUrata saba bailoM ko takalIpha dekara kyA kruuN| baila eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pharahI aura mUrti. 172 majabUta gADI sahita kumArasenA nagara ko bheja diye gaye / sAtha meM aise sAvadhAna aura kAyakuzala logoM ko bhI bhejA jo phalahI ko bar3I AsAnI se nirvighnatayA le A sakeM / phalahI meM itanA bhAra thA ki loha kI ma~DhI gADI bhI TUTakara cakanAcUra ho gaI / maMtrIzvara pAtAzAhane samarasiMha ke pAsa AdamI bhejakara dUsarI gADI maMgavAI / zubhakArya meM yaha vighna dekhakara hamAre caritanAyaka ciMtA sAgara meM nimagna ho ge| aMta meM samarasiMhane zAsanadevI kA smaraNa tathA aArAdhana kiyaa| zAsanadevIne Akara turanta AzvAsanapUrvaka sarvayukti batalA dI / tadanusAra samarasiMhane jaMjAgrAma se devAdhiSThita ratha maMgavA ke balavAn bailoM aura catura manuSyoM ko kumArasenA nAmaka grAma bhejA / basa, saba vighna dUra ho gaye aura maMtrIzvara pAtAzAhane bar3I khUbI se usa zilA ko gADIpara car3hA ke ravAnA kI / grAma grAma ke loga kadama kadamapara usa bhAvI mUrti kI puSpa, candana, kapUra aura puSpoM se pUjana karate the kramazaH saba kherAlupura A phuNce| vahA~ ke saMghane bhI bhaktipUrvaka usa phalahI kA dravyabhAva se pUjana kara nagara praveza kraayaa| kherAlupara se ravAnA ho pagapaga pUjita hotI huI kitane hI dinoM bAda phalahI bhAI nAmaka grAma meM pahU~cI / usa samaya phalahI ke darzana kI utkaMThA se desalazAha apane pUjya AcArya zrI 1 samarArAsakArane isa viSaya ko saMkSipta se likhA hai parantu prabandha kArane isa ko khUba vistRtarUpa se ullekha kiyA hai kyoM ke prabandhakArane yaha bAteM saba apanI prAMkhoM se dekhI thiiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 samarasiMha. siddhasari tathA pATaNa ke kaI dhanI mAnI apane iSTamitroM tathA kuTumbiyoM ko le kara bhADU grAma meM phuNce| vahAM jA desalazAhane phalahI kI pUjA kara citta meM parama prasannatA prApta kI / sahasroM gavaiye aura viradAvalI kahanevAle bhATa Adi usa jagaha ekatrita hue jina ke ninAda se AkAza guMja uThA thaa| hamAre caritanAyaka ne apane pitAzrI ke AdezAnusAra saba yAcakoM ko vastra Adi de kara saMtuSTa kiyA / saba logoMne bhI Adara pUrvaka phalahI kA pUjana kiyA / desalazAha kI mahimA saba ora se sunAI par3atI thI / svAmivAtsalya kA prIti bhojana bhI huA thA / jagaha jagaha rAsa aura gAyana hue tathA yogya vyaktiyoM ko vipula dravya pAritoSika meM diyA gayA / phira desalazAhane phalahI ko Age calane diyA, aura Apa pIche paidala calane lage / isa prakAra desalazAha apane ghara phuNce| phalahI jaba pATaNanagara ke dvAra para pahuMcI to zrIsaMghane use bahuta moda aura parama utsAha se bdhaayaa| svAgata kI pracura sAmagrI prastuta thI / bAlacandra munivarya se zIghra hI zreSTa karma karAyA thaa| svAmI kI mUrti jo prakaTa huI thI. aisI mAlUma detI thI mAno karpUra athavA kSIrasAgara ke sAra se hI deha banAI gaI hogii| yaha bhavya mUrti saMsAra ke logoM para parama kRpA prakaTa kara rahI hai - aisA bhAsita hotA thaa| yAnaMda jo apUrva aura vAstava meM a laukika thA logoM ke ura meM samAtA nahIM thA / utsAha darzakoM kI pasaliaiM tor3a DAla rahA thaa| dezanaputra zrIsamarasiMha kA caritra dekha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phalahI aura mUrti 173 kara saba maMtramugdha the / hamAre paritanAyaka ke utsAha, umaMga aura saujanya kI bhUri bhUri prazaMsA saba ora se sunAI de rahI thii| prAmoM aura nagaroM ke saMghoMse vividha prakAra pUjA satkAra pAtI huI phala hI anukrama se puMDarika giri ke nIce phuNcii| pAdalipta ( pAlItANA) ke zrIsaMghane punaH utsAha se phalahI kA bhAgamanotsava dhUmadhAma pUrvaka manAyA / zatrujayagiri pahu~ca jAne ke samAcAra hamAre caritanAyaka ko mile to Apane vadhAI lAnevAle ko pracura dravya de kara nihAla kiyA / una logoM ko Apane hidAyata kI ki parvatapara car3hAte samaya una una bAtoMpara vizeSa dhyAna rakhA jAya ki jisa ke kAraNa kArya nirvighnatayA sampAdita ho| pATaNanagara ke vizeSajJa 16 sUtradhAroM ko bulA kara mUrti ghar3ane ke liye zatrujaya parvatapara bhejane ke liye niyukta kiyA / nUtana saurASTra nareza maMDalika jina munivarya ko sadA pitRvya (cAcA) ke nAma se sambodhita karatA thA aise rAjamAnya munivarya jina kA nAma bAlacandra thA aura jo usa samaya jUnAgar3ha meM virAjamAna the, unako zrI zatrujaya giri para zIghra bulAyA gayA thaa|' bAlacaMdramunine zatrujayagiri para pahu~ca phalahI ko gAr3I meM se sUtradhArIdvArA nIce 1 tathA dhI jIrNaprAkArAt maNDalI mahAbhujA / navakhya surASTrANAmadhipena ya ucyate // pitRtya iti taM mAdhurbAlacandrAbhidhaM munim / mAnAyayanarAn preSya zIghraM zatrujaye girau / -nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha prastAva 4 rtha zloka 17 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 samarasiMha. utaravAI aura usa phalahI ko choTI isa hetu karavAI ki parvatapara car3hAte samaya bhAra kucha halakA ho / itanA karanepara bhI usa phala hI ko 84 zramajIviyoMne parvata ke Upara 6 dinameM pahu~cAI / una skaMdhavAhana zramajIviyoM kA bhojana satkAra thAdi bhalI bhA~ti kiyA gayA thA / kahate haiM ki jAvar3azAhane itanI hI bhArI phalahI pahale isa parvatapara 6 mahIne meM car3havA pAI thii| prastuta phalahI pramukha devamandira ke mukhya dvArake toraNa ke sAmane rakhI gaI / usako par3ane ke liye zilpavijJAna vijJa puruSa vidyamAna the| unhoMne mUrti banAnA prArambha kiyaa| phira muni bAlacaMdra kI AjJAnusAra vaha sughaTita biMba mukhya sthAnapara lAyA gyaa| isa avasara para kucha vighna saMtoSiyoMne upadrava karanA cAhA parantu prabhAvazAlI AcAryazrI siddha sUrIzvarajI aura vimalamati desalazAhake puNya pratApase, sAhasika zAhaNapAla kI prakhara buddhimAnIse tathA puruSasiMha zrI samarasiMha ke zojase durjana loga duSTatA tyAgakara kArya karanevAle ho gye| munivarya bAlacaMdrajIne vibako mUla sthAna para padharAkara desalazAhako samAcAra bheje / yaha saMdeza sunakara desalazAhane apanI icchA prakaTa kI ki aba maiM caturvidha saMgha sahita tIrthAdhirAja kI yAtrA kara tIrthanAyaka ke biMbakI pratiSThA kara apane mAnava vanako saphala kruuNgaa| -efere Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w chaTThA adhyAya pratiSTA / yaha sunakara hamAre caritanAyaka apane pitAzrI sahita AcArya zrI siddhasUrijI ko vandana karane ke liye poSadhazAlA meM pdhaare| vidhipUrvaka vaMdanA karane ke pazcAt Apane kahA ki AcAryavara ! Apane apane upadezarUpI jala se hamArI AzArUpI jatikA kA siMcana kiyA vaha aMkurita to pahale hI ho gaI thI aba vaha latikA Apa ke upadezAmRta dvArA nirantara siMcana dvArA khUba bar3hI jisa ke pratApa se biMda ko hama mUla sthAna meM rakhavAne ko saphala hue haiM / aba Apa se yahI vinamra nivedana hai ki pratiSTA rUpI prasAda kA dAna kara hamAre manorathoM ko zIghra pUrNa kariye / mukhya mandira ke zikhara kA uddhAra chedaka ( bhaMga ) se kalaza paryaMta paripUrNa karavA liyA gayA hai / isa ke atirikta dakSiNa dizA meM aSTApad ke AkAra kA caubIsa ' jinezvaroM yukta nayA caitya bhI karavAyA gayA hai / pUrvajoM ke uddhAra ke smaraNArtha zreSThivarya tribhuvana siMhane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 samarasiMha. ( maMDapa) ke sammukha balAnaka maNDapa kA uddhAra bhI karavAyA hai / tathA tAtkAlIna pRthvI para vicarate hue arihaMtoM kA nayA mandira bhI unake pIche karavAyA hai| AcAryazrI ko uparokta sUcanAeM kI tathA yaha bhI batAyA ki sthiradeva ke putra zAha laMdukane bhI cAra devakulikAeM karavAI haiM / jaitra aura kRSNa nAmaka saMvaviyoMne jinabiMba sahita pATha zreSTha dehariyA~ bhI karavAI haiN| zAha pRthvImaTa (pethar3a ) kI kIrti ko pradarzita karanevAle siddhakoTAkoTi caitya jo turkone girA diyA thA usa kA uddhAra harizcandra ke putra zAha kezavane karAyA hai / isI prakAra devakulikAoM kA lepa Adi jo naSTa ho gayA thA usa kA uddhAra bhI pRthaka pRthaka bhAgyazAlI zrAvakoMne karA liyA hai / kahane kA abhiprAya yaha hai ki AcAryazrI ! aba isa tIrtha para dhvaMzita bhAga koI nahIM rahA hai saba uddharita ho gae haiM tathA naye kI taraha mAlUma hote haiM / isa kAraNa aba kevala kalaza, daMDa aura dUsare sarva ahaMtoM kI pratiSTA karavAnA hI zeSa rahA hai| __ zAha desalane zreSTha sUrivara, jyotiSI aura zrAvakoM Adi ko 1-vi. saM. 1517 meM bhojaprabaMdha mAdi ke kartA zrI ratnamandira gaNi yazo. vijaya graMthamAlA dvArA pracazita -- upadeza taraMgiNI' ke pRSTa 136 aura 137 meM ullekha karate haiM ki yoginIpura ( dilI ) se 1 lAkha 80 hajAra yavanoM kI senA jaba gujarAta prAnta meM pahuMco to mlecchoMne saMbaMdhI pethar3azAha aura jhAMjhagazAha dvArA karAe hue suvarNa ke khola se maiMDhe hue isa mandira ke dekhA to ve zatrujaya giripara caDhe aura unhoMne jAvazAha dvArA sthApita pratimA ko toDa ddaalaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 pratiTa / bulAkara pratiSTA ke liye muhUrta dikhalAyA / sarva sammati se zubha muhUrta nikalane para pradhAna jyotiSI se lamapatrikA turanta likhabAI gaI / lamapatrikA grahaNa karate hue desalazAhane bar3A utsava manAyA tathA jyotiSiyoM ko dravya Adi de toSita kiyaa| pratiSTA kA samaya nikaTa hI thA ataeva desalazAhane sarva prAntoM meM apane kauTumbika jana, putra, pautra aura karmacAriyoM ko bheja kara saMgha ko nimaMtraNa diyA / desalazAhane jo eka nayA devAlaya banavAyA thA vaha ratha kI taraha thaa| usa devAlaya ko zrAcAryazrI siddhasUri ke samakSa lejA kara poSadhazAlA meM vAsakSepa DalavAyA / zuma dina ko devAlaya kA prasthAna karAnA nizcita huA / nizcita dina bhAne para prasthAna karavAne ke liye desalazAhane poSadhazAlA meM sarva saMgha ko ekatrita kiyA / desalazAhane bhaktipUrvaka zrI saMgha kA bahuta satkAra kiyA aura pazcAt svayaM AcArya zrI siddhasUri ke Age vAsakSepa DalavAne ke liye prastuta hue| desalazAha ke lalATapara zubha hetu zrI saMgha kI ora se tilaka kiyA gyaa| prAcAryazrI siddhasUrijIne svayaM apane karakamaloM se desalazAha ke mastaka para Rddhi siddhi aura kalyANa karanevAlA vAsakSepa ddaalaa| tatpazcAt hamAre caritanAyaka bhI vAsakSepa ke hetu AcAryazrI ke sammukha padhAre / AcAryazrIne unake mastaka para vAsakSepa DAlate hue yaha zubhAzIrvAda diyA ki " tU, saba saMghapatiyoM meM zreSTha ho|" isa ke bAda zubha miti pauSa kRSNA 7 ko maGgala muhUrtAnu. 12 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 samarasiMha / sAra desalazAhane gAjoM bAjoM sahita zrI AdIzvara bhagavAn kI pratimA jo gRhamandira meM thI use mAMgalika kriyApUrvaka nUtana devAlaya meM sthApita kI / kapardI yakSa aura saccAIkA devIne hamAre caritanAyaka ke sahAyArtha mAno zarIra meM praveza kiyaa| bAda ratha meM vRSabha jor3e gaye / saubhAgyavatI khiyoMne saMghapati desalazAha aura samarasiMha ke mastaka para akSata uchAlane kA maMgala kArya kiyA / sArathIne devAlaya ko ravAne kiyA / calate hI abhyudayakA saMketarUpI zubha zakuna saba ora se hone lge| pahale saMgha claa| bhIr3a itanI adhika thI ki rAstA saMkIrNa mAlUma hone lagA / hamAre caritanAyakane ghor3e para savArI kii| desalazAha pAlakhI meM viraaje| cahuM ora madhura dhvani sunAI dene lagI / saMgIta aura vANitra ke saba sAdhana sAtha hI meM the| devAlaya kI kadama kadama para pUjA ho rahI thii| pahale dina devAlaya saMkhAriyA nAmaka grAma meM pahu~cA aura vahA~ vividha prakAra se prabhu-bhakti hone lgii| hamAre caritanAyakane poSadhazAlA meM jAkara sarva prAcAryoM ko vaMdanA kara yAtrA karane ke liye padhArane kI prArthanA kii| itanA hI nahIM para pATaNa ke zrAvakoM ke ghara ghara para jA kara svayaM samarasiMhane nimaMtraNa diyA thA ataeva prAyaH pATaNa nagarI ke sAre zrAvaka saMgha meM calane ke liye sammilita ho liye the / sarva siddhAnta rUpI agAdha mahAsAgara ko pAra karane ke hetu naukA rUpa bhAcArya zrI vinayacaMdrasUri bhI yAtrA meM sAtha the| bRhad gaccha rUpI nirmalAkAza meM caMdramA kI taraha manohara cArika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratitha 179 pAlane vAle AcArya zrI ratnAkarasUri bhI saMgha ke sAtha the / mauravayukta aMtaHkaraNa vAle zrI devasUri gaccha ke AcArya zrI padmacaMdrasUri, jinadarzana ke utkaTa abhilASI vIra SaM (saM) Dhera gaccha ke zrAcArya zrI sumatisUri, bhAvar3A gaccha kI vibhUti ko pradarzana karanevAle AcArya zrI vIrasUri bhI prasannatApUrvaka yAtrA meM cale the / thArapadra gaccha ke AcArya zrI sarvadevasUri aura brahmANa gaccha ke AcArya zrI jagatcandrasUri bhI saMgha meM cale the / zrI nivRtti gaccha ke AcArya zrI AmradevasUri jinhoneM desalazAha kI yAtrA kA rAsa banAyA hai tathA nAga kagaraNa rUpI AkAza ko bhUSita karane meM sUrya samAna AcArya zrI siddhasUri bhI sAtha hI the / bRhad gaccha ke manohara vyAkhyAnI AcArya zrI dharmaghoSasUri, ' rAjyaguru sadRza upanAma ke dhArI zrI nAgendra gaccha ke bhUSaNa AcArya zrIprabhAnaMdasUri, zrI hemacandrasUri ke AcArya pada ke zuddha bhAvanA vAle pavitra zrI vajrasenasUri AcArya tathA isa ke atirikta dUsare gacchoM ke gaNyamAnya aneka dharmadhuraMdhara AcArya prabhRti bhI desalazAha kI yAtrA meM sAtha the / " citrakUTa, vAlAka, marudhara aura mAlavA pradeza meM bihAra 1 desalazAha kI yAtrA kA rAsa jisa kA dUsarA nAma samarA rAmra bhI hai, zrI nivRttigaccha ke bhUSaNa zrI pramba ( Amra ) devasUrine vikrama saMvat 1383 ke pahale lagabhaga vikrama saMvat 1371 ke caitra kRSNA 7 kI yAtrA kara pATaNa pahuMcane ke bAda turanta hI banA liyA hogA, aisA jJAta hotA hai / yaha rAsa vikrama ko 14 vIM zatAbdI kI prAcIna aura manohara gujarAtI bhASA meM hone ke kAraNa gujarAtI sAhitya meM ucca sthAna prApta kara sakatA hai| pariziSTa meM mUla rAsa (saMzodhita) sampUrNa dekhiye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMhakarane vAle padastha prAyaH saba muni bhI isa yAtrA meM sammilita hue the / zubha dina ke maGgalamaya muhUrta ko dekha kara desalazAha ke sAtha upakezagacchAcArya zrI siddhasarine prasthAna kiyaa| usa samaya desalazAhane prAcAryazrI ke zubhaprasthAna kA mahAmahotsava bar3e dhUma dhAma se kiyA thaa| saMghapati jaitra aura kRSNa bhI, saMghapati zrI desalazAha ke saujanya vyavahAra se mudita ho yAtrArtha cale the| motiyoM ke guNa saMyoga karanevAlA haripAla, catura saM0 devapAla, zrIvatsakula ke sthiradeva ke suputra luMDhaka, sonI prahlAdana satyabhASI zrAvakakala bhUSaNa sodAka, dharmavIra zrIvIra zrAvaka aura dAnezvarI devarAja bhI samarasiMha ke anurodha se yAtrA meM prasannatA pUrvaka sammilita hue itanA hI nahIM varan gujarAtaprAnta meM se prAyaH saba zrAvaka sammilita hue the| isI prakAra se dUsare prAntoM meM se bhI bar3e bar3e saMgha mA pA kara sammilita hue taba saMgha ko Age calAnA zuru kiyaa| jisa prakAra maNDapa ko khar3A rakhane ke AdhArabhUta stambha hote haiM usI prakAra isa saMgha ke cAroM mahidhara the jina ke nAma jaitra, kRSNa, luMDhaka aura haripAla the / ina cAroM dharmavIroMne saMgha sevA meM khUba hI madada kii| alapakhAna ko anuzApita karane ke uddeza se hamAre carita nAyaka bheMTa karane ke liye vipula sAmagrI lekara rAjamandira meM jA upasthita hue aura bheMTa ke padArtha va dravya khAna ke sammukha rakhe / khAna isa bheMTa se saMtuSTa ho kara samarasiMha ko bhava sahita bar3hiyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 prati / ziropAva diyA / hamAre caritanAyakane usa samaya khAna se kahA ki hamArA saMgha zrIzatrujaya tIrtha kI yAtrArtha jA rahA hai / mArga meM duSTa janoM ke trAsa se saMgha kI rakSA karane ke liye katipaya jamAdAra bheje jAMya jo duSToM kA nigraha kareM aura saMgha ko kisI bhI prakAra kI bAdhA na hone deM / basa samarasiMha ke kahanemAtra hI kI dera thI ki khAnane turanta dasa vIra, dhIra aura mukhya mahAmAroM ko sAtha jAne ke liye hukma diyA / una mahAmIroM tathA dUsare pIche rahe hue logoM ko le kara hamAre caritanAyaka saMghanAyaka ke pAsa pdhaare| sukhAsana meM baiThe hue desalazAha devAlaya ke patha-pradarzaka kI taraha yAtrA kara rahe the| sahajapAla ke nuputra somasiMha saMgha ke pIche rakSaka kI taraha jA rahe the / hamAre carita nAyaka bhojana aura pAcchAdana pradAna karane kI vyavasthA kara saMgha ke zrAvakoM kI AvazyakAoM kI pUrtI karane meM saMlagna the aura sellAra rAjaputra sachatra sazastra aneka bhUSaNoM se vibhUSita azvArUr3ha ho kara hamAre carita nAyaka ke sAtha saMgha kI rakSA cahuM ora se karate the| saMgha kA parya- . Tana saMgIta aura vAjiMtra kI dhvani sahita ho rahA thaa| rAste meM kaI gA~va Ate the / vahA~ ke adhipati ThAkura Adi dUdha aura dahI kI meMTa lekara samarasiMha se milate the / gA~va gA~va ke saMgha samarasiMha kI bhUri bhUri prazaMsA karate hue saMghavI kI caraNarajase apane Apa ko pavitra kara rahe the / desalazAhane eka yojanA yaha bhI kI thI ki nitya yaha ghoSaNA kI jAtI thI ki " bhUkhe ko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 samarasiMha. bhojana diyA jAtA hai| " bhUkhoM ko bhojana karAne ke liye eka dAnazAlA kI vyavasthita sundara yojanA kI gaI thii| isa prakAra rAta dina calate hue desalazAha saMgha sahita serIsA gA~va meM pahu~ce / isa grAma meM pArzva prabhu kI pratimA ( kAusagga dhyAnAvastha ) hai| dharaNendra se pUjita jo pArzva prabhu aba taka kalikAla meM sakala ( saprabhAva ) vidyamAna haiM, ina kI pratimA eka sUtradhArane apanI A~khoM para paTTI bAMdha kara deva ke Adeza se kevala eka hI rAta bhara meM ghar3a kara taiyAra karadI thI / maMtra zakti se sakala icchita prApta karanevAle zrInAgendragaNa ke adhIza AcArya zrIdevendrasUrijIne isa pratimA kI pratiSTA kI thii| inhIM camatkArI prAcArya zrIdevendrasUrijIne maMtrabala se zrIsammetagiri se bIsa tIrthaMkaroM ke biMba tathA kAMtIpurI meM sthita tIrthakaroM ke tIna biMba yahA~ para lAe the / tabhI se yaha tIrtha pUjyapAda AcArya zrIdevendrasUrijIne sthApita kiyA hai jo devaprabhAva se bhavya janoM ke manorathoM ko pUrNa karatA hai| 1 saMghaprayANakeSvekaM dIvyamAneSvahanizam / zrIserIsAhvayasthAna prApa desala saGghapaH / zrIvAmeya jinastasminnUrdhva pratimayA sthitaH / dharaNendrAza saMsthyahiH sakaleyaH kalAvapi // yaH purA sUtradhAreNa pAcchAdita cakSuSA / ekasyAmeva zarvayoM devAdezAdaghadayata // zrInAgendra gaNAdhizaH zrImad devendraribhiH / pratiSThito mantrazaki sampanna sakalehitaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prtiy| saMghapati desalazAha serIsA nagara meM bhagavAn kI snAtrapUjA, bar3I pUjA bhAdi mahotsava pUrvaka kara ke mahA dhvajA arpita kara ke AratI kI / samarasiMhane bhonana tathA anna Adi kA dAna diyaa| eka saptAha ke pazcAt saMgha desalazAha sahita kSetrapura meM phuNcaa| vahA~ para bhI jinendra bhagavAna kI pUjA kara saMgha gholake grAma meM phuNcaa| isI prakAra mArga ke pratyeka nagara aura prAma meM caitya paripATI kara ke mahAdhvajA, pUjA Adi kA lAbha letA huA saMghapati desalazAha saMgha sahita pippalAlIpura phuNce| isa nagara meM zrI puNDarika giri dRSTigocara hotA hai| desalazAha isa gIri ke darzana kara parama prasanna hue / una ke sAhasa meM sudhA kA saMcAra humaa| pIyUSavarSA se dravita desalazAha ke mana mandira meM Age bar3hane 1 taireva sammetagire vizati stIrthanAyakAH / mAninyire mantrazaktyA trayaH kAntIpurI sthitAH // tadAdIdaM sthApitaM sat tIrya devendrasUribhiH / devaprabhAvavibhavisampanna janavAcchitam / / ___ nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha (prastAva 4 rtha, zlo0 646-51) ratnamaMdira gaNI serImA ke sambandha meM isa prakAra pharmAte haiM--" tathA serIsaka tIrtha devacandrakSulakenArAdhitacakrezvarI dattasarvakArya siddhivareNa vibhUmimaya-caturviMzatigurukAyotsargi zrI pArthAdipratimAsundaraH prAsAda ekarAtri madhye kRtH| tat tIrtha kaliale'pi nistula prabhAvaM dRzyate / " -upadezataraMgiNI jo ya0 vi0 graMthamAlA dvArA prakAzita huI hai usa ke pRSTha 5 se| arthAt-" serIsA tIrtha, zrI devacaMdra cullaka dvArA bhArASita cakrezvarI ke die hue varadAna ke prabhAva se caubIsI tathA khar3e kAussagga mate pArzvanAtha prabhu kI pratimA Adi kA sthApana sahita tIna suMdara bhUmivAlA bhavana eka rAta ho meM taiyAra ho gayA thaa| yaha tIrtha isa kalikAla meM bhI atula prabhAva zAlI bAta hotA hai|' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha. kI utkaMThA utpanna huii| desalazAhane saMgha sahita girirAja kI pUjA kI / jayaMta kI taraha pitA ke kArya meM sahAyaka rahane vAle hamAre caritanAyakane isa avasara para saMgha ko miSTAnna bhojana dene kI vyavasthA saphalatApUrvaka sampAdana kI / tirthAdhirAja punIta puNDarika giri ko TakaTakI lagA kara darzana kara hamAre caritanAyakane yAcakoM ko mahAdAna arpaNa kiye| dUsare hI dina tIrthapati ke darzana karane kI utsukatA se prayANa kara saMgha zatrujaya giri ke nikaTa phuNcaa| vastupAla kI dharmapatnI zrI lalitAdevI ke banavAe hue ramya sarovara ke kUla para hamAre caritanAyakane saMgha ko ThaharAyA isa sarovara kI zobhA saMgha ke nivAsa se kaI guNA bar3ha gaI / jaba ki saMghapati desalazAha vimalAcala parvata para nahIM car3he the usa samaya khaMbhAta nagara se Ae hue badhAI denevAle manujyoMne kahA ki devagiri (daulatAbAda ) se sahajapAla aura khaMbhAta se sAhaNazAha saMgha le kara padhAra rahe haiN| yaha samAcAra suna kara hamAre caritanAyaka saMghaprema aura bhrAtRbhakti ke kAraNa bahuta harSita hue / yaha saMvAda suna kara samarasiMha prAnandamana ho gye| ullAsa se utsukatApUrvaka apane bhAiyoM kA svAgata karane ke liye eka yojana saMgha sahita agavAnI ke liye gaye / bhAiyoM se bheTa huii| paraspara premAlApa huA / aisI dRr3ha bhakti dekha kara darzaka Azcarya sAgara meM gote lagAne lge| donoM pAe hue bhAI bhI apane bhAI kI isa sAhasa bharI pravRtti ko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prati / dekha kara kahA ki bandhuvara, "hama saMghaviyoM ko bhI jaise taise nibhA lenA " / bhAiyoM kI yaha vANI suna kara samarasiMha mana hI mana prasanna hue ki isa avasara para ina do saMghoM kA AnA sone meM sugaMdha vAlA kArya huaa| khaMbhAta se Ae hue saMgha ke sAtha bahuta se prAcArya bhI the| hamAre carita nAyakane unakA vidhi pUrvaka vaMdana kiyaa| isa ke atirikta khaMbhAta se labdha pratiSTita prasiddha zrAvaka bhI sAtha the jina kI zubha nAmAvalI isa prakAra hai:-pAtaka maMtrI kA bhAI maM. sAMgaNa, vaMzaparamparAgata saMghapatitva prApta karanevAlA saM. lAlA, bhAvasAra saM. siMhabhaTa, sAraMgazAha, mAlo zrAvaka, maMtrIzvara vastupAla kA vaMzaja maMtrI bIjala, madana, molhAka aura ratnasiMha Adi aneka bhAvaka khaMbhAta ke saMgha sahita prasannatA pUrvaka padhAre the| hamAre carita nAyakane uparokta sAdharmiyoM kA svAgata karane meM kisI bhI prakAra kI korakasara nahIM rakhI / tatpazcAt yugala bandhuSoMne (sahajapAla aura sAhakhazAha) Akara saMghapati desalazAha ke caraNoM ko chUkara bhaktipUrvaka vaMdana kiyA / desalazAha apane donoM putroM ke isa prakAra saMgha sahita pAkara milane se parama prasanna hue / phira vimalagirivara para car3hane kI taiyAriyoM bar3e utsAha se hone lagI / prabhAtake samayameM saMghapati desalazAha pAdalipta (pAlItANA) sthita zrIpArzvaprabhu kI pratimA ko savinaya vaMdana kara sarovara ke tIra para sthita zrIvIramagavAn ko praNAma kara parvatAdhirAja ke nikaTa pahuce / vahA~ zrInemanAtha bhagavAn ko bheMTa kara AcArya zrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 samarasiMha siddhasUrijI ke sAtha desalazAha parvatapara car3hane lage / usa samaya kI chaTA avarNanIya thii| parvata kI jhAr3iyoM meM pakSiyoM kI sumadhura bolI, jharane kI manohara dhvani Adi naisargika AnaMdoM kA anubhava karate hue dezalazAha apane tInoM putroM sahita prasannatApUrvaka parvatapara car3ha rahe the / prathama praveza meM yugAdIzvara kI mAtA marudevI ke darzana hue| mAtA ko namaskAra kara ve zrIzAMtinAtha bhagavAn ke mandira meM padhAre / vahA~ pUjA karane ke pazcAt saM. desalazAhane saMgha sahita zrIAdinAtha bhagavAna kI pUjA bar3e hI AnaMda pUrvaka kI / apane dvArA uddhArita kapardiyakSa kI mUrti kA avalokana kara saM0 desalazAha bahuta saMtuSTa hue / phira vahA~ se Age cala kara saMghapati desalazAhane phaharAtI dhvajAoM vAle mandira ko TakaTakI lagA kara dekhA aura anukrama se saMgha sahita yugAdi jina ke mandira ke siMhadvAra para pahu~ce / vahA~ se yugAdi jina ke darzana kara parama tuSTa ho kara dezalazAhane dravya isa prakAra vittIrNa kiyA ki saba ora suvarNa, vastra, motI aura prAbhUSaNoM kI vRSTi dRSTigocara hone lgii| isa ke vAda mandira meM praveza kara apane dvArA nirmANa karAI huI mAdijina kI pratimA ko baMdana karane kI utkaTa abhilASA va utsukatA se saMghapati desana bar3hate hue AdinAtha ke samIpa pahu~ce / darzana karate hue dila ko bar3A hI Ananda hotA thaa| bhaktipUrvaka praNAma karane ke pazcAt usa nepya mUrti ko puSpoM se pUja kara pradakSiNA dete hue saghapati desanazAhane koTAkoTi caitya meM sthita mahaMtoM kI bhI pUjA kI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiSThA / desalazAhane pAMDavoM kI pAMcoM mUrtiyoM tathA una kI mAtA kuMtI kI bhI vividha dravyoM se pUjA kI / rAyaNavRkSa ke nIce sthita zrIzrAdijina kI pAdukA kA pUjana kiyA gyaa| saM. desalazAhane nUtana nirmANa karAI huI mayUramUrti ke darzana karate hue motI, suvarNa aura AbhUSaNoM Adi kI vRSTi kI / zrIAdIzvara bhagavAn ke tIrthapara ugI huI rAyaNavRkSa bhI isI prakAra punIta darzanIya evaM pUjanIya hai aise vicAra se desalazAhane mahotsava kara yAcakoM ko vastra Adi pradAna kiye / usa samaya rAyaNa bhI AnaMda-pIyUSa kI varSA kara rahI thI / 22 tIrthakaroM ko vaMdana pUjana tathA darzana karate hue sarvatra pradikSaNA dete hue saMghapati AdIzvarajina ko punaH bhaktipUrvaka praNAma kara apane AvAsasthAna meM jAkara pratiSTA kI taiyArI karane meM tatpara hue| saMghapati desalazAhane pratiSTA karAne ke mahatvazAnI kArya ko sampAdana karane ke liye hamAre caritanAyaka ko Adeza diyaa| bhAdeza prApta kara samarasiMhane apane ko parama ahobhAgI samamA aura usI kSaNa se AnandasAgara meM nimagna hone lge| saba se prathama unhoMne 18 snAtra mayUra (? pracura ) piMDa pakavAna sahita mUla zata bhAdi pratiSTA kI upayogI sAmagrI ke sarva padArtha taiyAra karavAkara rakhe jisa se ki pratiSTA ke avasarapara kisI prakAra kA vilamba na ho / pratiSThAvidhi ko avalokana karane kI utkaTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 samarasiMha. amilASA se surASTrAnava aura vAlAka se jaina samudAya muMDa ke muMDa A rahe the| hamAre carita nAyakane mAgha zuklA 13 guruvAra ko yAtrAke hita caturvidha saMgha ko ekatra kiyaa| prAcArya zrI siddhasUri tathA anya AcAryoM sahita hamAre caritanAyaka pAnI lAne ke liye kuMDa para padhAre / dikpAla, kuMDAdhiSThAyaka deva Adi kI vidhipUrvaka pUjA kI gaI tathA sAtha hI meM graha Adi kI bhI pUjA huii| zrI siddhasUri ke mukhArabiMda se uccarita maMtroM dvArA kiyA huA pavitra jala kuMbhoM meM bharA gayA / kalazoM ko le kara saba gAje bAje se AdIzvara ke mandira para vApasa aae| kalaza yogya sthAna para sthApita kiye gaye / pratiSTA latikA kI mUla bhUmi rUpa mUlazata ko pisavAnA prArambha kiyA gayA / hamAre carita nAyakane isa kAma ke lie cAra sau sadhavA striyoM ko kAma meM lagAyA jina ke mAtA, pitA, sAsa aura sasura jIvita the| una khiyoM ke mastaka para AcArya zrI siddhasarijIne krama se vAsakSepa ddaalaa| ve stri, mUla zata ko harSapUrvaka maMgala gIta gAtI huI pIsane lgiiN| hamAre caritanAyakane una mahibAmoM ko raMga viraMge vastra aura bahu mUlya bhUSaNa pradAna kiye the| jinAlaya ke cAroM ora nau vediyoM sthApita kara una meM javAre sthApita kiye gaye the| prabhu ke sammukha naMdyAvarta ko rakhane ke liye maMDapa ke bIca ke bhAga meM eka hAtha U~cI vargAkAra vedI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiSya / 189 hamAre caritanAyakane karavA kara usa ke Upara cAra stambha sthApita karavAe the jina ke Upara zikhara kI taraha suvarNa kalaza sthApita karAyA gayA thA / yaha maMDapa uttama vastroM se tathA kele Adi ke pallavoM se sajAyA gayA thA / usI ke nikaTa meM AdIzvara prabhu ke mukhya mandira ke dhvajAyukta mahAdaMDa kI pratiSTA karane ke hetu sUtradhAroM dvArA use vedipara rakhavAyA thA | AdIzvara ke jina mandira ke cAroM tarapha pratiSTA ke hita mUla sahita DAbha aura uttama bAlU dhUla se vedikAaiM banavAI gaI thIM / mandira ke dvAroM para Amra paJjavoM kI baMdaNamAlAaiM suzobhita thIM / AcArya zrI siddhasUrijIne gorocana, kuMkuma, caMdra ( karpUra ), kastUrI, caMdana aura anya sugaMdhita vastuoM ke lepavAlI mahAmUlya cIjoM se naMdyAvarta paTTa kI bhAlekhanA kI / isa ke bAda ghaTIkAroMne jalayukta kuMDa se ghar3e bhara kara rakhe / maMgala muhUrtta ko dekha kara AcArya zrI siddhasUri jina mandira ke andara padhAre ! anya AcArya vara bhI pratiSTA karAne ke liye caitya meM padhAra kara apane apane sthAna para virAjamAna hue| itane hI meM saMghapati desalazAha apane putroM sahita nirmala jala se snAna kara manohara aura vizuddha vastra dhAraNa kara lalATa para zrIkhaNDa candana se tilaka kara bhaktipUrvaka caitya meM praviSTa hue / anya zrAvaka bhI usa sthAna para isI prakAra pahu~ce / AcArya zrI siddhasUrijI Adi jinezvara ke sammukha aura saMghapati de sanazAha sAiNa sahita dAhinI ora tathA hamAre carita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -19 samarasiMha. nAyaka sahajAzAha sahita bAMI ora upasthita the / bAMI ora rahe hue hamAre caritanAyakane jinamajjana karAyA | sAMgaNa aura sAmaMta ubhaya bhrAtA cAmara lekara jina sammukha sthita rahe / cakSu rakSA ke nimitta ariSTa ( areThA ) kI mAlA urasthala meM sthApita karAI gaI / karpUra, caMdana, phUla, akSata, dhUpakAleyaka, agara aura kastUrI Adi yukta pratiSThA yogya vastuoM ko taiyAra kara raGgI, aura gurune desalazAha Adi zrAvakoM ke kaMkaNa rahita hAtha meM madanaphala kausuMbha sUtra se bAMdhA / isa prakAra pratiSTA - sAmagrI taiyAra hone para AcAryavarane snAtrakAroM dvArA snAtra Arambha karAyA / lagna ghaTI ko sthApita kara ekAgra cittavAle AcAryazrIne adhivAsanA muhUrta ko siddha kiyA / jina biMba ko uttama lAla vastra se Dhaka kara zrIkhaNDa sugaMdhita padArthoM se pUja kara maMtroM dvArA saphala kiyA / hamAre caritanAyaka gurukI poSadhazAlA meM padhAre aura vahA~ se naMdyAvarta ke paTTako sadhavA strI ke mastaka para rakha kara zIghra AdIzvarajina ke caitya meM padhAre aura vaha gAjebAje se maMDapa vedIpara rakhA gayA / AcArya zrI siddhasUri paTTake samIpa gaye aura vidhiyukta prAlekhita suyaMtrako karpUrasamUha se pUjA | siddhAcAryajIne naMdyAvarta maMDala banAyA aura maMtrabAdiyoMne karpUra Adise usakI pUjA kara use doSa rahita kiyA / sAre mAcAyoMme naMdyAvarta kI pUjA kI / punaH vApasa lauTakara siddhasUrijI cAvijina ke pAsa jAkara lamasiddha karane ko prastuta hue / kausumbha kaMkaNa bhI bAMdhe jAne lage / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prtihaa| 191 zubha lagna ke samaya para eka hAthameM rajata kacaulI tathA dUsare hAthameM suvarNa salAI lekara AcAryazrI siddhasarijI mahArAja aMjanazalAkA pratiSTA karane ko taiyAra hue| pratiSTA sambandhI velA nikaTa paaii| usa samaya usa bhavyabhavanameM 'samaya' 'samaya' aisI AvAja cAroM dizAoM se sunAI dii| pratiSTA ke samaya siddhasUri 1 vi. saM. 1371 kI yaha pratiSTA upakezagaccha ke prAcArya zrI siddhasUri dvArA huI thii| yaha uparyuka darzita prAmANika rAsa va prabaMdha ke ullekha se spaSTa hai| itane para bhI vi. saM. 1494 meM racita miranAra toye para kI vimalanAtha prAsAda kI prazasti (bRhatpozAlika paTTAvalI meM sUcita zloka 72) meM, paM. vivekadhIra gaNi racita vi. saM. 1587 ke zatrujaya tIrthoddhAra prabaMdha (aAtmAnaMda sabhA bhAvanagara dvArA prakAzita ) ke ullAsa 1, zloka 63 meM, vi. saM. 1638 meM nayasundara gaNi racita zatrujaya rAsa meM aura inhI ke AdhAra se likhane vAle pAzcAtya lekhakoMne yaha batalAyA hai ki isa pratiSTA ko karAne vAle AcArya zrI ratnAkarasUri the / yaha ullekha unhoMne binA rAsa aura prabaMdha ko dekhe kiyA hai / unake ullekha isa prakAra haiN| " Asan vRddhatapAgaNe suguravo ratnAkarAvA purA 'yaM ratnAkara nAmamRt pravavRte yebhyo gaNo nirmalaH / taizcakai samarAkhya sAdhuracitoddhAre pratiSThA zazidvIya vyekamatiSu 1371 vikramanRpAdabdeSvatIteSu ca // 63 // prazastyantare'pivarSe vikramata: ku-sapta-dahanakasmin 1371 yugAdi prabhu zrI zazuMjaya mUlanAyakamatiprauDhapratiSThotsanam / sAdhuH zrI samarAbhidhAstribhuvanImAnyo vadAnyaH kSitau zrI ratnAkarasUribhirgaNadharauH sthApayAmAsivAn // (giranAra-vimalanAtha prAsAda kI prazasti / ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 samara siMha jIne jinezvara bhagavAn kI pratimA se vastroM ko dUra kiyA aura donoM netroM ko sauvIra - sItAyukta unmIlana kiyA / gAjebAje se --paM0 vivekadhIragaNikRta zatruMjayoddhAra prabaMdha se jo mu0 jinavijayajI dvArA sampAdita ho kara AtmAnaMda sabhA bhAvanagara se prakAzita huA hai / bhAvArtha - vRddhatapAgaNa meM pahale ratnAkara suguru hue jisa se yaha nirmala ratnAkara nAmaka gaNa ( gaccha ) pravRtta huA / unhoMne samarazAha ke kiye hue uddhAra meM vi. saM. 1371 meM pratiSTA kI / anya prazastiyoM meM bhI kahA hai ki vi. saM. 1371 meM tribhuvana mAnya, saMsAra meM vadAnya svanAma dhanya samarazAhane utsavapUrvaka zrI zatruMjaya tIrtha ke mUlanAyaka yugAdIzvara prabhu kI pratiSThA ratnAkarasUri dvArA karavAI - saMvat tera ekotare- zrI prosavaMza zaNagAra re / zAha samaro dravya vyaya kare- paMca dazamo uddhAra re, dhanya0 zrI ratnAkara sUrivarU, vaDatapagaccha zaNagAra re / svAmI RSabhaja thApIyA, samare zAhe udAra re, dhanya0 - vi0 saM0 1638 meM kavi namasuMdara dvArA racita zatruMjaya rAsa se ( DhAla 9 kaDI 93-94 ) AcArya kakkasUrijIne nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha ke prastAva caturtha ke zloka naMbara 595 meM ullekha kiyA hai ki - " bRhadgaccha ke ratnAkarasUri sAtha gae the / pratiSThA ke prasaMga para anya AcAryoM ke sAtha ye prAcArya bhI sammilita the / isa meM batAe hue vRhad gaccha ke ratnAkarasUri aura vRddhatapa gaNa ( vaDatapa maccha ) meM hue ratnAkara gaccha ke pravartaka ratnAkarasUri-ye donoM eka hI AcArya ho to bhI vi. saM. 1371 meM zatruMjaya tIrtha ke mUlanAyaka zrI AdIzvara prabhu kI pratiSTA karanevAle upakeza gaccha ke siddhasUri hI prabhukha the / yaha satya svIkAra karane yogya hai ki isa prasaMga para AcArya ratnAkarasUrijIne anya pratimAoM kI pratiSTA karAI hogI kyoMki yaha sarvathA sambhava ho sakatA hai / para mUlanAyaka zrI yumAdIzvara kI aJjanazilAkA ( pratiSTA ) kartA to zrI upakreza macchAcArya bhI sikhasUri hI haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praviNa / vikrama saM. 1371 ke tapa (mASa ) mAsa kI zukla caturdazI somavAra ko yugAdIzvara prabhu kI pratISTA kI / pahale vajasvAmIne aura pIche se siddhasUrijIne pratiSTA kI, ataH donoM kI samatA kahA jA sakatI hai| usa samaya mukhya mandira ke daMDa kI praviSTA to prAcArya zrI siddhasUri ke Adeza se vAcanAcArya nAgendrane kI thii| saMghapati desalazAda apane sarva putroM sahita candana aura ghanasAra Adi vilepana se tathA puSpa, naivedya aura phala Adi se pramu pUjA kara jina hasta ko kaMkaNAbharaNa sahita dekha kara bahuta prasanna hue / nRtya aura gIta krama se hue| loga kastUrI ke vilepana tathA puSpoM se pUjana karate hue jina biMba ke nirmANa karane vAle tathA caityoddhAra karAne vAle bhAgyazAlI bhadra bhavika janoM kI bhUri bhUri prazaMsA karane lge| desalazAha mahotsava pUrvaka daMDa cadAne ko tatpara hue| siddhasUri AcArya ke parAmarzAnusAra desalazAha apane putroM sahita daMDa sthApita karane ke hita maMdira para cddh'e| prAcArya zrI siddhasUrine maMdira ke kalaza para vAsakSepa DAlA / saM. desalazAhane sUtradhAroM dvArA daMDa sthApita kraayaa| dhvajA prasannatA se bAMdhI gii| Adarza pitA apane pA~coM honahAra karcavyaparAyaNa putroM sahita suzobhita thaa| pahale jAvar3azAhane vAyupatnI sahita nAca kiyA thA usa ko to usa samaya koI nahIM jAnatA thA para manoratha kI siddhi hone kI khuzI meM saM. desalazAha sakala saMgha tathA pAMcoM putroM sahita prasannatApUrvaka nAcane 13 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha lage yaha pratyakSa dikhAI de rahA thaa| ina raMgaraliyoM meM nimama hote hue bhI caitya para se sonA, cAMdI, azva, vastra aura AbhUSaNoM kA dAna diyA jA rahA thaa| kalpavRkSa kI nAI suvarNa, ratna aura AbharaNoM kI anavarata vRSTi ho rahI thI / pA~coM bhAI pA~DavoM kI taraha kramase sahajapAla, sAhaNazAha, hamAre caritanAyaka, sAmaMtazAha aura sAMgaNazAha dhanavRSTi kara rahe the / saM. desalazAhane zikharaparase utara kara prabhuke sammukha upasthita ho deva zirobhAgase zurukara balAnaka maMDapa ke Age ke bhAga meM hotI huI caityadaMDa paryaMta paTTadukUlayukta mahA dhvajAaiM baaNdhii| aneka citravAle himAMzu, paTTAMzu aura hATakAMzu aise tIna chatra aura do ujjvala cAmara Adi jinake pAsa rakhe gaye / isake atirikta soneke dastevAle cAMdI ke tAMtaNoM se banAe hue dUsare do cAmara bhI diye gye| sonA, cAMdI aura pItala ke kalaza, manohara bhAratI aura maMgaladIpaka bhI diye gaye / sArI caukiyoM paura maMDaloM meM paTTa dukUlavAle motiyoM ke gucchoMse yukta vitAna (caMdarave ) bAMdhe gae / AdIzvarake sammukha saMghapati desalazAhane akhaMDa akSata, supArI, nAriyala aura AbhUSaNoM Adise mera puuraa| usa merupara jinajanmAbhiSeka kA anukaraNa kiyA gyaa| upavAsI vrataniSTha saM. desalazAhane putra pautroM sahita dUsare sarva jinoM ko pUjakara dasa dina taka mahotsava manAyA / dhanasAra, zrIkhaMDa, puSpa aura kapUra se vizepana kiyA gayA / rAtriko sAhaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiSya / 195 zAhane kastUrI kA vilepana kiyA / bhA~ti bhA~tike lAkha puSpose sAhaNazAhane tricitra pUjA kii| hamAre caritanAyakane ghanasAra se bhI zreSThatara kAlAgaru dhUpa prajvalita kiyA / dekhalazAhane sahajapAla - sahita maMDapa meM baiThakara arihaMta prabhukI ora dRSTikara tIrthapati ke guNoM meM sAvadhAna ho prekSaNakSaNa karAyA / dUsare dina prAtaHkAla desalazAhane AcArya zrI siddhamUri ko vaMdanA kara suvihita sarva sAdhuoM ko sampUrNa tRptikAraka bhaktapAnase paDilAbhakara putroM sahita pAraNA kiyaa| cAraNa, gAyaka aura bhAToM Adi ko sarva zreSTha bhojana karAyA gayA / dIna, hIna, nirbala, vikala, aTake, bhaTake, anAtha aura asAhya yAcakoM ke liye dAnazAlA khulI rakhI gaI / dasa dinoM ke mahotsava honeke bAda gyArahaveM divasa prAtaH kAla desalazAhane saMgha ke sAtha siddhasUri AcAryavara ke hAtha se prabhuke kaMkaNabaMdha kA mokSa karAyA | desalazAhane vizvaprabhuko apane banavAe hue naye AbhUSaNa - mukuTa, hAra, traiveyaka ( kaMThA), aMgada aura kuMDala Adise pUjA kii| dUsare bhavya zrAvakoMne bhI mahA dhvajA bAMdha, meru para snAtra karA mahA pUjA kara apanI zakti ke anusAra dAna Adi de apane mAnava jIvana ko saphala kiyA / saMgha ke sAtha desalazAhane Adijinake sammukha raha hAthameM AratI le AratI utaarii| usa samaya sAiNa aura sAMgaNa donoM bhAI jinezvara bhagavAn ke donoM ora cAmara lekara upasthita the / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha sAmaMta aura sahanapAna, ye donoM bhAI hAyameM zreSTha zrRMgAra rakhe huve the / hamAre caritanAyakane bhaktipUrvaka pitA ke pairoMse lekara nau aMgoM kI tilaka karake pUjA kii| caMdana tilakavAlI lalATapara akhaMDa akSata lagAye aura pitA ke gale meM puSpahAra DAlA / saMgha ke dUsare puruSoMne bhI desalazAha ke paira aura lalATapara tilaka kara AratI se pUja saMghapati ke kaMThameM puSpahAra DAle / cAroM ora suvarNa vRSTi hone lgii| jinendrake guNa gAnevAle gavaiyoM ko hamAre carita nAyakane apane soneke kaMkaNa, ghor3e aura vastroM ke dAnase prasanna kiyaa| desalazAhane AdIzvara bhagavAna kI AratI karane ke pazcAt praNAma kara maMgala dIpaka hAthameM liyaa| dvArabhaTTa (bAroTa) aura bhATa bhAdi yugAdIzvara ke guNagAnameM nirata the / biradAvalI bolate hue baMdIjana desalazAha aura samarasiMha kI prazaMsA kara rahethe / hamAre caritanAyakane harSase cAMdI, sonA, ratna, ghor3e, hAthI aura vanoM Adi kA dAna bAroTa tathA bhAToM ko diyA / bajate hue bAjAoM ke ninAda meM desalazAhane karpUra jalAkara maMgala dIpaka utArA / saMgha sahita zakrastava se Adi jina kI stuti kI gii| prAcArya zrI siddhasUri bhI zakastava ke bAda amRtASTaka stavanase stuti kara desalazAhake sAtha vApasa Ae / isI prakAra pAMcoM putroMne saMgha sahita bhAratI utArI / 1 candanasya pituH pAdAvArAbhyAya navApyasau / anAni tilakaiH sAdhubhaktimArcayat smaraH // ( nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha kA prastAva pA~cave kA 818 vA zloka ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atiStha / 197 isa prakAra sAnaMda pratiSTA kara desalazAha apane suyogya putra paMcaratna ke sAtha nRtya meM nimagna ho hAtha jor3a bhagavAn se vinaya prArthanA karane lage ki ' prabho ! phira darzana denA ' / yugAdidevase isa prakAra nivedana kara dekhalazAha kapardiyakSa ke sthAnapara Ae / modaka, nAriyala aura lapasIse pUjA kara, yakSa ke mandira para anupama paTTayukta mahA dhvajA bAMdha - jinapUjA - baddha kakSa yakSa se vinatI kI ki ' vighnoM kA vinAza kariye, sarva dhArmika kAryoM -meM sahAyatA dIjiye / ' pazcAt desalazAha AcArya zrI siddhasUrike -sAtha parvata se nIce utare / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 6 www.umaragyanbhandar.com Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 555555555555555555 ke sAtavA~ adhyAya *HEREFERE4545454545445 pratiSThA ke pazcAt / vApa 4 .. ANS salazAhane svayaM prArthanA kara munIzvaroM kA miSTAna bhAdise satkAra kiyA / sAre saMghako sakuTumba uttama sAtvika padArthovAlA bhojana diyaa| cAraNa, gAyaka, bhATa aura yAcakoM ko bhI ruci-anusAra bhojana karAyA gayA / dUra se bhAe hue dIna, dukhI aura dusthita logoM ke liye avArita satrAgAra karAyA gayA / AcArya, vAcanAcArya aura upAdhyAya Adi padastha 500 sAdhu isa mahotsava meM sammilita the| zAha sahajapAla mahArASTra aura tailaMga se jo sundara aura bArIka vana sAtha lAe the munigajoM ko ve vana saM0 desalazAhane parama bhakti sahita AnaMdapUrvaka diye / isa ke atirika anya do sahasra muniyoM ko bhI vividha bala diye gaye the| hamAre paritanAyakane dAnamaMDapa meM baiTha kara sAtasau cAraNoM, sIna hajAra baMdiyoM ko tathA eka sahala se adhika gavayoM ko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiya ke payAt / ghor3e, vana aura dravya dekara unakA yathAyogya sanmAna kiyA / isa ke atirikta vahA~ eka vATikA thI jisa kA rahaTa TUTA huA thA aura jahA~ ke paudhe pAnI ke abhAva se kumhalAe hue the jisa ke cAroM ora vAr3a kA abhAva thA use catura mAliyoM ke supUrda kara pracura dravya dekara una vATikAoM kA isa liye punaH sudhAra kiyA gayA ki jisa se prabhu kI pUjA ke liye nitya naye naya sugaMdhita puSpa parvata para pahu~cA diye jaoNya / jinendra kI sevA meM nirata sAre pUjAriyoM tathA jina-guNa-gAna karanevAle sarva surIle madhurabhASI gavaiyoM tathA jina biMba tathA mandira ke jIrNoddhAra meM datta ho kara kAma karanevAle kAryakuzala sAre catura sUtradhAroM ko 1 ratnamaMdiramaNi kA kahanA hai ki usa pratimoddhAra ke utsatra meM saMghapUjA ke 1400 sonA ke nakara veDha Ae usa avasara para bhUla se vANotara mahattAne paradazI mala nAmaka bhATa ko lAkha se bharA humA veDha de diyA / bAda meM jaba svAdharmIvAtsalya (saMgha bevanAra) ke samaya usa bhATane garama garama cAvala aura dAla parosate samaya apane veDhako utArakara jamonapara rakha diyA usa samaya hamAre caritanAyakane usa bhATa kAraNa pUchA ki kaho tumane yaha AbhUSaNa kyoM utAra diyA ? bhATane uttara diyA ki bApakA jo yaha puNyamaya dAna haiM usa ko jAkara ya da meM apane gAMva ke zrAvakoM ko batalAUmA to ve isakA jarUra anumodana kareMge / kintu yadi maiM isa ko isa samaya nahIM utAratA hU~ to veDha ke aMdara jo lAkha bharI hai vaha cAvala aura dAla mAdi ko garma mApa ke kAraNa pighala kara nikala jAyagI aura yaha khAlI veDha utanA acchA mAlUma nahIM hogA / isapara samarasiMhane usa bhATa ko dasa naI aMguliyoM aura dii| prApta kara mATa samagra saMgha ke samakSa uca svara meM bola uThA muniye ! muniye !! adhikaM rekhayA manye samara sagarAdapi / kalo mleccha balAkINa yena tIrtha samuddhatam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. samarasiMha. icchita AjIvikA arpaNa kI gaI / isa prakAra sAre janoM ko saMtoSita kara saMghapati desalazAha zatrujaya tIrthapara puNyavRkSa kA aMkura vapana kara ujjyaMta tIrtha ko namane ke liye gye| zubha muhUrta meM sabase Age devAlaya calA aura usake pIche desalazAha saMgha ke saba logoM ke sAtha cale / saba saMgha amarAvatI (amarelI) dhAdi gAMvoM meM adbhuta kRtyoM se jinazAsana ko prabhAsita karatA huA kramase ujjayaMtagiri pahu~cA / jUnAgar3ha nagara ke svAmI mahIpAladeva saM. desalazAha tathA samarasiMha ke alaukika guNoM se AkarSita ho saMgha ke sammukha gaye the / indra upendra kI nAI zobhita vanacakrayukta hAthavAle mahIpAla aura samarasiMha paraspara premapUrvaka mile / Apasa meM madhurAlApa hone lgaa| vividha bheMTa dekara hamAre caritanAyakane mahIpAladeva ko toSita kiyA / hamAre caritanAyaka ko sAtha liye hue jUnAgar3ha nareza mahIpAladeva desanazAha se mile | desalazAha aura mahIpAladeva ke paraspara kSemaprabhAlApa harSapUrvaka huA / pazcAt saMghaH samarasiMha kI - arthAt sagara se bhI maiM samarasiMhako rekhA ke hisAba se adhika samajhatA hU~ jigne ki mlecchoM ke balase vyApta tIrtha ko kalikAla meM bhI uddhAra kara rakSA kii| samarasiMhane tuSTa hokara use itanA pya prarpaNa kiyA ki jitanA usake jIvana parvata nirvAha ke liye paryApta thaa| . : ? upadezataraMgiNI (yazovinaya yamAlA se prakAzita) ke pRSTha 137 ve se. .. paM. gumazazila maNi ke ki... 1535 meM racita graMtha paMcazatI prabaMdha (kathAkoSa) 216veM sambandha meM ullekha kiyA gayA ki uparyuka loka saMghapUjA ke samaya ramamadArA kahA gayA thA--- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (IEROR) EO ..... zrI giranArajI tIrtha 1000000000 D 000000. 1000 0900 samarasiMha 000 0009... DOOF 00 E 20120A Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 pratiSya ke pacAt / saMrakSatA meM calatA huA tejapAlapura ke nikaTa phuNcaa| rAjA mahIpAladeva apane nagara kI ora padhAra gye| ujjayaMtagiri zikhara ke bhUSaNa zrI nemIjina ko namaskAra karane ke liye saMghapati desalazAha saba saMgha sahita gaye aura zatrujaya tIrtha kI taraha yahA~ para bhI mahAdhvajA, pUjA aura dAna Adi kiye| pradyumna, zaoNba, avalokana zikhara aura tIna kalyANaka Adi saba maMdiroM kI yAtrA kara desalazAine mahApUjA kara mahAdhvajA cddh'aaii| isake pazcAt desalazAhane ambAdevI kI pUjA kI / usI samaya samarasiMha ke putra janmane kI khabara vahA~ pahu~cI / sunakara saba ati prasanna hue / zubha kRtya kA phala zIghra milA / punaH desalazAhane caritanAyakajI ke putra hone kI khuzI meM ambAmAtA kI prasannatApUrvaka pUjA kii| gajendrakuNDa meM desalazAha tathA sahajA mAdine snAna kiyaa| isa prakAra parama AnaMda aura ullAsa se dasa dina taka isa tIrtha para rahakara giranAra giri se nIce utare / hamAre caritanAyaka kI prazaMsA cAroM ora phaila gaI / usa samaya devapattana ke nareza mugdharAja kI utkaTa abhilASA thI ki samarasiMha se miluuN| mugdharAjane apane maMtrI dvArA hamAra carita. nAyaka ko isa Azaya kA patra likhakara bhejA-"vIra samarasiMha ! pApa punIta kalAdhara (candra ) kI taraha hai / bar3I kRpA ho yadi mApa mujhase cAtaka ke manoratha ko zIghra pUrita kreN|" imAre caritanAyaka isa patra ke abhiprAya ko turanta samajha gaye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 samarasiMha. hamAre caritanAyaka vahA~ padhArane ko utsaka hue / kAmadeva sadRza samarasiMha bheMTa lekara mahIpAladeva kI prAjJA lene ke liye gye| saMtuSTa ho kara mahIpAladevane svayaM samarasiMha ko supada vastra sahita ghor3e aura saropAva diyaa| karpUra kA vyavahAra namaka kI taraha sAdhAraNa thA / cAroM bhaura pravaNapriya saMgIta kA ninAda sunAI detA thA / calatA huA 1 yaha mahIpAla, rAkhegAra ke pIche gaddInazIna maMDalika ke putra noSaNa kA putra thA / maMDalika ke samaya meM dillI ke bAdazAha sultAna allAuddIna khilajIne malapha. khAna ko gujarAta prAntara AkramaNa karane ke liye bhejA thaa| somanAtha kA mandira jo IsavI sana 1024 meM muhammada gajanavI dvArA tor3A jAkara phira sudharavAyA gayA use malaphakhAnane tor3a DAlA / aura isake atirikta ghoSA aura mAdhavapura ke bIca ke kaThi ke pradeza ko bhI apane adhikAra meM usane kara liyA / kahA jAtA hai ki usa samaya rAjA maMDalikane alaphakhAna kI TukaDo ko harA dI thii| kintu aisA honA saMbhava vA ki alaphakhAna dvArA bheje hue kisI hAkima ho ko harAyA hogaa| cAhe jaisA ho parantu revatIkunDa Upara ke lekha meM maMDalika ko mugala ko harAne vAlA likhA hai| giranAra para ke eka lekha meM jikra hai ki usane zrI nemInAtha svAmI ke mandira ko sone ke patroM se suzobhita kiyA thA / mAMDalika ke poche rAjA noMSaNa caturtha gaddIpara bhArata huvA / giranAra ke lekha meM varNana hai ki vaha mahA zUravIra yoddhA thaa| noMSaNa do varSa rAjya kara paMcatva ko prApta humA / ataH usakA putra mahopAla gaddopara baiThA / mahIpAla. ne somanAtha ke mandira kA jIrNoddhAra karAne tathA anya dhArmika kSetroM meM bahutasA ganya . sarva kiyaa| isakA rAjya kAla 70 varSa rhaa| isake bAda meM isakA putra rAkheMgAra IsvI san 1325 meM mado para baiga jisane san 1351 taka rAjya kiyA aAThiyAvAr3a varSa saMgraha ... aura 4.1 se ( 1886 ko AvRti ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 pratiSTA ke pacAt / saMgha sindhu sthAna sthAna para ThaharatA thA, paira paira para pAdacara calate the / manuSyoM aura ghor3oM kI bhIr3a ke kAraNa Ane jAne ke rAste ruke hue the| jina zAsana kI vijaya vaijaMtI phaharA rahI thii| somezvaradeva ke darzana kara kabaDIbAra jalanidhi ko avalokana kara saMgha priyamena se utarA / caMdraprabhu kI pUjA kara, kusuma karaMDA pUjA raca jina bhavana meM utsava kiyA gyaa| ziva devalameM pacaraMgI mahA dhvajA dI gii| prabaMdhakAroM kA kathana hai ki mugdharAja nRpa ke patra ko dekha kara hamAre caritanAyakajI devapattanapura kI ora sidhAre / mArga meM bhIghAma, vAmanapurI (vaNathalI ) Adi saba sthAnoM meM caityaparipATI pUrvaka mahotsava manAyA gayA | somezvara nareza parivAra sahita saMgha se sAmane A kara samarasiMha se mile| donoMne paraspara madhurAlApa dvArA apanI meMTa ko cirasmaraNIya kiyaa| saMghapati desalazAhane hamAre caritanAyaka ko Age kiyA / mApane devAlaya aura saMgha sahita dvAroM para toraNa aura patAkAyukta devapattanapura meM praveza kiyaa| somezvaradeva ke samakSa eka praharataka saba rhe| sampati, zAlivAhana, zilAditya aura pAmarAjya Adi rAjA tathA isa kRtayuga meM utpanna hue aneka dhanImAnI jainoM evaM caulunya kumArapAla rAjA bhAdi bhI jisa kArya ko na kara sake vaha kArya kalikAla meM desala ke bhAgya se ho gyaa| zrIjina zAsana aura Iza zAsana ke pArasparika svAbhAvika vaimanasya ko dUra kara paraspara prItimaya mArga kA ujjvala udAharaNa upasthita kiyA gayA / isI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 samarasiMha. kAraNa se kahA gayA hai ki isa pRthvIpara aneka saMghapati to avazya utpanna hue haiM kintu he vIra samarasiMha ! Apa ke mArga kA koI anusaraNa na kara sakA / zrI Adijina kA uddhAra, pratyeka nagara ke nRpati kA sAmane Akara milanA aura somezvara nagara meM binA vighna praveza ye kArya avazyameva advitIya hue| Apa kI yaha dhavalakIrti jaisI prasArita ho rahI hai vaisI kisI anya kI nahIM huI / " devapattana meM bhI avArita dAna dekara jinamandira meM sAptAhika mahotsava tathA somezvara kI pUjA kI gii| mugdharAja se ghor3A aura saropAva prApta kara hamAre caritanAyaka saM0 dekhalazAha sahita pArzvaprabhu ko vaMdana karane ke liye ajAdhara ( ajAra ) kI ora pdhaare| ye pArzvanAtha samudramArga se paryaTana karane vAle tarIza ko Adeza kara samudra se bAhara nikale the tathA tarIza dvArA - sthApita jina caitya meM virAjamAna the / vahA~ mahApUjA kara mahA1 dhvajA dekara desalazAha koDInAra kI ora cale / koDInAra adhiSThAyaka devI kI mUrti kA karpUra, kuMkuma Adi se pUjana kiyA gayA tathA eka mahAdhvajA bhI car3hAI gaI / isa devI kA vismaya 1 tathA cokam - naitasmin katinAma sapataya kSoNitale jajJire / kintveko'pi na sAdhu vIra samara ! tvanmArgamanvag yayau // zrInAbheya jinoddhRtiH pratipuraM tatsvAmino'bhyAgataH / zrI somezvarapura praveza iti mA kIrtirnavA valgati // . nAbhinaMdanodvAra prabaMdha ( prastAva 5 Thoka 684 ) www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiyA ke pacAt / janaka pUrva vRtAnta isa prakAra hai / eka brAhmaNa kI patnI jisa kA nAma ambA thA eka bAra munirAja ko annadAna de rahI thii| isa bAta para usa kA pati bahuta krodhita huA jisa ke phalasvarUpa vaha brAhmaNI apane do putroM sahita ghara se nikala kara zrIgiranAra tIrtha para zrInemIzvara bhagavAn ke zaraNa meM phuNcii| prabhu ko namana kara vaha AmravRkSa ke nIce jA baiThI / vahA~ jaba vaha apane putroM ko Amraphala dekara rAjI kara rahI thI ki yakAyaka usane apane pati ko vahA~ AtA huA dekhA / pati ko dekha kara vaha brAhmaNI bahuta hI DarI / bhaya se vyAkula ho vaha zikharapara se kUe meM kUda pdd'ii| vahA~ vaha mara gaI aura tIrtha kI adhiSThAyaka devI prakaTa huii| usI ke smaraNArtha koDInAra meM usa devI kI vaha mUrti thI jisa kI pUjA kA Upara varNana kiyA gayA hai / anukrama se saMgha calatA huA dvIpavelAkUla ( dIvabaMdara ) AyA / samarasiMha ke snehI dIva svAmI mUlarAjane do naukAoM ko Apasa meM bAMdha kara una ke Upara eka majabUta caTAI sthApita kI aura usa ke Upara devAlaya ko sthApita kara saMghapati sahita naukA ko jala meM claayaa| usa samaya kA dRzya ati manohara saMvaM cittAkarSaka thaa| anukrama se dUsare saMgha ke yAtrI bhI dIva pahu~ce / dIva grAma ke kroDapati vyavahArI haripAlane saMgha kA apUrva svAgata kiyA / yahA~para bhI saMghapatine aSTAnika utsava manAyA / yAcakoM ko manamAMgA dAna diyA gayA / yahA~ se cala kara saMghapati eka bAra aura zatrujaya tIrtha kI yAtrArtha padhAre the| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha. saMgha ke punaH zatrujaya jAne ke pUrva prAcArya zrIsiddhasarijI kisI roga se pIr3ita hue the / ataH Apa jIrNadurga ( junAgar3ha ) nagara meM kucha samaya ke liye Thahare the| saMgha ke pramukha pramukha vyaktiyoMne eka bAra AcAryazrI se vinatI kI ki zrApa kA zarIra isa samaya vyAdhiyukta hai aura kaivalyajJAna ke abhAva meM anya koI mApa ke AyuSya kI avadhi ko batA nahIM sakatA / acchA ho yadi bhApa apanI prAcArya padavI kisI suyogya ziSya ko isa samaya pradAna karAveM / guruzrIne saba ke samakSa apane abhiprAya ko spaSTatayA pradarzita kara diyA ki merI Ayu pAMca varSa, eka mAsa nau divasa aura zeSa hai / satyadevI kA kahA huA suyogya ziSya bhI vidyamAna hai| jisa ko maiM alaga nahIM karUMgA aura samaya Ane para sUripada bhI dedUMgA / Apa loga nizcinta rahiye / sarva saMghane punaH prArthanA kI ki itanA honepara bhI hamArA namra nivedana hai ki zrIpUjyane jisa prakAra sthAvara tIrtha sthApita kiyA hai usI prakAra hamAre para maharabAnI kara jaMgama tIrtha bhii| sthApita karane kI kRpA kreN| isa prArthanA ko svIkAra kara prAcAryazrIne merugiri nAmaka apane ziSya ko saripada arpae kara usa kA nAma kakasari rakhA / vi0 saM0 1371 meM phAlguna zurU7. 5 ko pada humA / usa samaya caitragacchIya bhImadevane padasthApanA / kA zloka kahA thA jisa meM zrIkakasari kI prazaMsA kI thI ki jina ke udaya meM sarva kalyANa siddha hote haiN| saripada kA mahotsava maM. dhArasiMhane kiyA thA / pA~ca dina usI jagaha raha kr| AR? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiSya ke pacAt / 207 desalazAha punaH zatrujaya meM utsavapUrvaka saMgha se mile aura punaH yAtrA kii| zatrujaya kI punaH yAtrA kara saMdhapati desalazAha guru sahita pATalApura padhAre / pahale jaba jarAsaMdha se yuddha karate samaya zrIkRSNa kI sArI senA raNakSetra meM vikala aura vihvala ho gaI thI usa samaya zrInemInAtha bhagavAnne zaMkha kI jabaradasta uddhoSaNA kara eka lAkha rAjAoM ko jItA thaa| usa sthAnapara viSNu kRSNane nemIjina ko sthApita kiyA thaa| una zrInemIjinezvara ko pUja kara ve saba saMkhezvarapura nagara meM pahuMce / saMkhezvarapura ke bhUSaNa zrIpArzvajina haiM / jo prANat devaloka ke svAmI se dIrghakAla taka pUje gaye the| jo pArzvaprabhu 14 lAkha varSa taka prathama kalpa meM devaloka ke svAmI se pUje gaye the aura utane hI lAkha varSa taka candra, sUryendra aura pAtAla ke takSaka nAgapati se bhI pUje gaye the, nemInAtha svAmI ke AdezAnusAra vAsudevane pAvAla se zrIpArzvanAtha ko prakaTa kara prativAsudeva ke yuddha ke samaya ke pIr3ita sainikoM ko zAMti pahu~cAI thI aura jina ke snAna ke bala ke noToM se sarva rogI niroga huai the aise pArzvanAtha prabhu ko 1 zaGkaH zrIneminAyena, ybraasindhuvigrhe| nRpalakSajayo'bhUri tasmAt zazvaraM puram / nAminaMdanoddhAra prabaMdha prastAva 5 vA~, zloka 934 2 pAtAlAt prativAsudeva samare zrIvAsudevena yaH sainyairmA rimarditete vilasati zrIneminAthAsaMjJA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 samarasiMha praNAma kara usa tIrtha para vidhipUrvaka mahAdAna, mahApUjA aura mahAdhvajA kara saMghapati hArija grAma ko gaye aura vahA~ jA kara zrIRSabhaprabhu ko praNAma kara pattanapura kI ora prayANa kiyaa| pattanapura ke samIpa soilagrAma meM saMghapati zrIdesalazAhane saMgha ko ThaharAyA / saMgha sahita desalazAha ko kuzalakSema pUrvaka bhAyA huA jAna kara pattanapura nivAsI svAgata ke liye sAmane Aye / utsAha aura utkaMThA se Adrida hue pattanapura nivAsiyoMne zrIdesalazAha aura zrIsamarasiMha ke caraNakamaloM ko caMdana aura suvarNa kamaloM se pUjA / unake caraNakamaloM ko apane hAthoM se chUkara ve aisA samajhate the ki hamane vimalAcala kI yAtrA kI hai| harSa pUrvaka ve loga donoM ke gale meM puSpahAra DAlate the / ve miSTAnna mAdi upasthita kara svAgata karane ke liye parama ruci pradarzita kara rahe the / usa nana meM aiza koI bhI brAhmaNa, kSatriya, vezya, zUdra yA yavana nahIM hogA jo desalazAha aura samarasiMha ke kAryoM se prasanna ho kara una ke svAgata ke liye sAmane na AyA ho| desalazAha tathA hamAre caritanAyakane bhI vastra, tAmbUla Adi de kara una saba kA sanmAna kiyA / zubha mUhUrta meM pura praveza humaa| hamAre caritanAyaka ghor3e para savAra saMgha ke Age calate hue khUba zobha rahe the / khAna ke tachAntyai prakaTIkRto'tha sahasA tasnAnavAricchaTAsaMyogena ano'khilo'pi vidadhe nIruk sa pAzriye // ___ bhAminaMdanodAra prabaMdha prastAva 5 zlo0 639 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 pratidha ke pazcAt / mukhAsana ( pAlakhI) meM baiThe hue saMghapati desalazAha saMgha ke pIche pIche bhA rahe the / AcArya zrIsiddhasUri pramukha munIzvara aura prAvaka devAlaya sahita zobha rahe the| cAmaradhArI zIghratA se namratApUrvaka cAmara dulA rahe the / mRdaMga, bherI, pahaDa Adi bAjiMtra baja rahe the / tAlAcaroM se nRtya karAte hue jisa samaya desalazAha aura hamAre caritanAyaka nagara meM praviSTa hue to yaha sudhvani suna kara gharoM ke loga Upara car3ha kara saMgha samudra kI zobhA nirakhate the| una kA harSa hRdaya meM nahIM samAtA thaa| nagara kuMkuma gahu~lI, vaMdanavAra, vitAna, pUrNakalaza aura voraNoM se zobhAyamAna ho rahA thA / ghara ghara meM dhvajA aura patAkAe~ vAyu meM phaharAtI huI saMghapati ke yaza ko phailA rahI thii| mArgabhara meM mahilAe~ balaiyoM le rahI thIM / sajjana puruSa donoM kI bhUri bhUri prazaMsA kara rahe the jo cAroM ora se sunAI detI thii| hamAre caritanAyaka isa prakAra maMgala grahaNa karate hue apane prAvAsa meM praviSTa hue / saubhAgyabatI triyoMne dIpaka, dUba, icara aura candana Adi thAla meM rakha kara hamAre caritanAyaka ke puNyazAlI balATapara tilaka kiyaa| zrI desanazAhane paMcaparameSThi mahAmaMtra ko japate hue gRha praveza kiyA / desalazAhane devAlayameM se zrImAdijina ko utAra kara kapardI yakSa aura satyakAdevI sahita gRhamandira meM sthApita kiye| putroM sahita subhAsana para baiThe hue saMghapati se milane ke liye saba loga ThaTTha ke ThaTTa A pA kara namaskAra aura AzIrvAdapUrvaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 smrsiNh| vaMdanA karane lage / hamAre caritanAyakane kRtajJatA jJApana karate hue saba ko tAmbUla vastra Adi bheMTa kiye / bandIjanoM, gavaiyoM, brAhmaNoM aura yAcakoM ko muMhamAMgA dravya diyA / sahajapAlane tathA anya putroMne apane pitA ke caraNa dUdha se dhoe / tIsare roja deva bhoja diyA gayA / usa bhoja meM nagara ke 5000 vyAkti sammilita hue / isa tIrthayAtrA meM saba milA kara 27,70,000 sattAIsa lAkha sattara hajAra dravya vyaya huA / gotraddhA yathAzakti, saMmAnyAM bahumAnataH / vidheyA tIrthayAtrA ca, prativarSa vivekinA / / ... - 1 saptaviMzatilakSANi sahasrANi ca saptatiH / tIrthAvAre payati sma desala saMbanAyakaH // -nAbhinaMdanodAra prabaMdha prastAva 5meka 10. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ShashSjO45S$ a AThavA~ adhyAyana AcArya siddhasUri kA zeSa jIvana BULUDI CV. 000000000 0. ha: mAre carita nAyaka rAjya sanmAna se unnati karate hue apane jIvana ko paropakAra ke kArya karate hue bitAne lge| vi. saM. 1375 meM desalazAha punaH sAta saMghapati, guru aura 72000 yAtriyoM sahita sarva mahAtIrthoM kI yAtrArtha paMdhAre the| pahale kI taraha do yAtrAeM kii| isa meM 11,00,000 gyAraha lAkha se adhika rupaye vyaya hue| usa samaya saurASTra prAnta meM jainI loga mlecchoM ke atyAcAra se pIr3ita the unase hamAre caritanAyakane pratidvaMda kara jainiyoMko surakSita kara mlecchoMke baMdhanoM se unmukta kiyaa| prAcArya zrI siddhamUri apane AyuSya ke sirpha tIna hI mahIne avazeSa rahe jAna kara desalazAha ko sambodhana kara bole , pathasaptatisaGye'nde desalaH punarapyatha / saptabhiH sahapatibhiranvito gurubhiH saha // mahAtIrtheSu sarveSu sahasradvitIyena saH / sAdhaM yAti karoti sma dviyAtrAmeSa pUrvavat // vyayastu tatra yAtrAyAM lakSA ekAdazAdhikAH / dvivalakyA ummasatkAH khayaM desanasAdhunA // -nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha prastAva 5, zloka 973-75 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 samarasiMha ki ApakA bhAyuSya bhI kevala eka mahIne kA zeSa hai| ataH maiM upakezapura ( osiyoM) meM jAkara svayaM kakkasUri (prabaMdhakAra) ko mukhya catuSkikA samAdhI meM sthApita kruuNgaa| ApakI bhI icchA ho to vahA~ zIghra caliye / devanirmita vIra bhagavAn kA vaha tIrtha ati uttama hai / saba sAmagrI ko saMga lekara saMgha aura desalazAha AcArya zrI siddhasUri sahita cale / kintu mArga hI meM desalazAha kA dehAvasAna ho gayA / AcAryazrI siddhasUrijIne mAgha zuklA pUrNimA ko apane karakamaloM se kakasUri ko apane pada para sthApita kiyA / usI avasara para ratnamuni ko upAdhyAya pada tathA zrIkumAra aura somendu ina do muniyoM ko vAcanAcArya pada arpaNa kiyA gayA / desalazAha ke sAhasI putra sahajapAlane aThAraha kuTumbiyoM sahita vIra bhagavAna kA snAna kraayaa| prAcArya Adi muniyoM ko AhAra Adi dekara pratilAbha karate hue unhoMne svAmIvAtsalya bhI kiyaa| yahA~ para aSTAhnikotsava sampAdana kara AcAryazrIne phalavRddhikA ( phalodhI ) kI bhora vihAra kiyA / vahA~ pahuMca kara zrI pArzvaprabhu ko vaMdana kara AcAryazrI saMgha sahita vihAra karate hu bApasa pattanapura padhAre / siddhasUri mahArAja kI bhAyuSya kA jaba eka mAsa zeSa rahA to bhApazrIne apane zidhvarasna bhI kakasUri prAcArya ko sambodhana kara bhAdeza diyA ki jaba mere marane ke ATha dina zeSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhasUri / 213 raheM taba saMgha kSamaNApUrvaka mujhe anazana karA denA / kintu kakkasUrine yaha samajha kara ki kalikAla meM yaha mRtyujJAna kaba saMbhava hai nizcita dina para anazana vrata nahIM diyA / guru mahArAjane svayaM do upavAsa kiye| isake bAda saMgha ke samakSa anazana vrata paJcakkhAyA gayA / sahajapAla Adi udAra subhAvakoMne isa avasara para mahotsava manAyA / nagarabhara ke sAre loga-bUr3he, javAna aura bAlaka guruzrI ke darzanArtha Ae / usa nagara se pAMca yojana dUra taka ke saba loga darzanArtha jhuMDa ke jhuMDa Ane lage | cha dinoM ke bAda batAe hue samaya meM siddhasUrijI namaskAra maMtra kA uccAraNa karate hue samAdhIpUrvaka svarga sidhAre / sUrIzvara kI jJAna kI prazaMsA karate hue logoM ne bar3e samAroha se utsava manAyA / munilogoM se pUjita sUrIzvara ko 6 dina meM taiyAra kI huI 21 maMDapavAlI mAMDavI ( vimAna ) meM sthApita kiyaa| jagaha jagaha para hote hue rAsa, daMDI, rAsa prekSaNaka aura Age bajate hue bAjoM sahita sUrIzvara vimAna meM baiThe hue sAkSAt deva kI taraha devaloka kI yAtrA ke liye nagara meM ho kara nikale / spardhApUrvaka skaMdha dete hue zrAvaka vimAna ko bAta hI bAta meM eka kosa taka le gaye / sUrijI ke zarIra kA dAha saMskAra kevala candana, kASTa, agara, aura karpUra se kiyA gayA / vi. saM. 1375 ke caitra zuklA 13 ke dina sUrIzvara svarga sidhAre / 1 SaTsaptatisaMyuteSu trayodazazateSvatha / caitrazuddhatrayodazyAM sUrayaH svarbhuvaM yayuH // - nAbhinaMdanoddhAraprabaMdha prastAva 5, zloka 1004. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navavA~ adhyAya samarasiMha kA zeSa jIvana / 22 PAR ddhasUri ke pazcAt zrIkakasUri gaccha ko calA rahe the / bApa ke zAsana meM hajAroM sAdhu sAdhviyeM aura karor3oM zrAvaka AtmakalyANa kara rahe the| Apa bar3e hI prabhAvazAlI aura dharma pracAraka the usa samaya sArvabhaumika bAdazAha kutubuddIna ke kAnoM taka samarasiMha kI prazaMsA phuNcii| bAdazAhane turanta pharamAna likha kara hamAre carita nAyakajI se milane kI prabala utkaMThA prakaTa kI / jaba yaha saMdeza Apa ke pAsa pahu~cA to caritanAyakajIne prAcArya kakasUrijI ke pAsa bhAkara anumati mAMgI / sUrIzvarajIne bhI svarodaya bAna se vAsakSepa diyA / isa bhAzIrvAda ko grahaNa kara bhApa bAdazAha se meMTa karane ke liye taiyArI kara dillI kI ora padhAre / dillI meM pahu~cate hI mIratrANa (sulatAna)ne samarasiMha ko bulA kara darzana kiye / hamAre caritanAyakajIne bAdazAha ke sammukha bheMTasvarUpa kucha amUlya padArtha rakha kara namratayA namana kiyaa| usa samaya bAdazAhane Apa ko snehabharI dRSTi se dekhA aura apanI cira Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 samarasiMha kA zeSa jIvana / abhiliSita icchA ko pUrNa kara hRdaya meM parama prasanna hue / sulatAna kI ora se samarasiMha kA apUrva svAgata kiyA gayA / bAdazAhane bharI sabhA meM yaha vAkya kahe ki sarva vyavahAriyoM meM samarasiMha kA prathama sthAna hai / isa prakAra bAdazAhane samarasiMha kA bahumAna kiyaa| bAdazAha ke mahamAna raha kara caritanAyakajIne bahuta se dina dillI meM prasannatA pUrvaka bitaaye| eka bAra samarasiMha kI guNagrAhakatA kI prazaMsA suna kara eka gavaiyA una ke sAmane upasthita ho vAra ghAva tarz2a kI kavitA sunAne lgaa| mApane prasanna ho kara udAratA pUrvaka eka sahasra TaMka gavaiye ko pradAna kara use nihAla kiyA / kutubuddIna aura ApazrI meM khUba ghaniSTa sambandha rahA / isa ke bAda meM kutubuddIna kI rAjyalakSmI ke tilakasvarUpa gyAsuddIna bAdazAha huA / usa samaya usane ati pramoda aura ullAsapUrvaka bhApazrI kA Adara sammAna kiyaa| samarasiMha kI pratibhA kA prabhAva bAdazAhapara thA jila kA pramANa yaha hai ki khAna ke yahA~ pANDadeza kA rAjA vIravalla ( bIrabala ) baMdI kI taraha kaida thaa| ha suavasara pAkara buddhizAlI samarasiMhane vAdazAha kA dhyAna usa ora AkarSita kiyA jisa ke pariNAmasvarUpa vIravalla jela se mukta ho kara apane deza ko sakuzala prasannatApUrvaka lauTa gyaa| vahA~ pahu~ca kara usane apane rAjya ko phira se apane hAtha meM liyA / vaha isa upakAra ke liye hamAre caritanAyakajI kI catu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 samarasiMha rAI kI yukti ko janmabhara nahIM bhUlA / ApazrI ke prasAda hI se punaH zAsana karane kA yoga milA thA / use bAdazAha se icchita pharamAna prApta kara hamAre caritanAyakane jinezvara kI janmabhUmi mathurA aura hastinApura meM saMghapati ho kara saMgha tathA AcArya zrI ke sAtha tIrthayAtrA kI thI / isa ke pazcAt caritanAyakajI tilaMga deza ke adhipati gyAsuddIna ke putra ullakhAna ke pAsa bhI rahe / ullakhAna bhI ApazrI ko bhAI ke sadRza samajhatA thA tathA tadanurUpa hI vyavahAra karatA thA / ullakhAnane ApazrI kI kAryakuzalatA tathA prakhara buddhi ko dekha kara tilaMga deza ke sUbedAra ke sthAnapara ApazrI ko hI niyata kara diyA | isa pada ko pAkara bhI samarasiMhane apane svAbhAvika udAra guNoM kA hI paricaya diyA / turkoMne 11,00,000 gyAraha lAkha manuSyoM ko apane yahA~ kaida kara liyA thA / samarasiMhene unheM chor3a diyA | isa prakAra aneka rAjA, rANA aura vyavahArI mI hamAre caritanAyaka kI sahAyatA pAkara nirbhaya hue the 1 caritanAyakajIne sarva prAntoM se aneka zrAvakoM ko sakuTumba 1 ina prAcAryazrIne zatruMjaya, giranAra aura phalaughI Adi tIrthoM ko musala mAnI rAjyakAla meM surakSita rakhane kA Adarza prayatna kiyA thA / rASa 2 vi0 saM0 1638 meM viracita kavi nayasundarake graMtha zrIzatruMjaya tIrthoddhAraka isa prakAra ullekha hai ki- " navalAkha baMdhI (dI) baMdha kApyA, navalAkha hema kA tasa prApyA; to desalaharIyeM anna cAkhyuM, samarazAhe nAma rAkhyuM " DhAla 10 vIM meM kar3hI 101 vIM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * samarasiMha kA zeSa jIvana. 217 bulA kara tilaMga deza meM basAyA / uraMgalapura meM jainiyoM kI kAphI basatI hojAne para ApazrIne jinAlaya yAdi banavA kara jina zAsana ke sAmrAjya ko eka chatra kiyA / prabhutA pAkara bhI Apa ko mada nahIM huA / isa ke viparIta adhikAroM kA sadupayoga karane meM ApazrIne kisI bhI prakAra kI kasara nahIM rakhI / ApabhI ke zubha aura anukaraNIya kRtyoM se pUrvajoM kI mahimA bhI cahu~ ora phailI / janma lene ke pazcAt ApazrIne pratidina kramazaH unnati karate hue anta meM jinazAsana meM cakravartI sadRza hokara zAsana ko khUba dipAyA / aisA koI vyakti nahIM thA jisa ke hRdaya para vizvapremI samara siMha kA adhikAra nahIM huA ho / vizvaprema Apa ke roma roma meM vidyamAna thA / ApazrIne nIti pUrvaka rakSaNa karate hue telaMga deza meM rAmarAjya sthApita kara diyA / Apa karNa kI taraha dAnI aura megha kI taraha saboM ke jIvana rakSaka the / Apa kI jitanI bhI prazaMsA kI jAya thor3I hI hai / isa bhUmaMDalapara kalikAla ko apane buddhibaladvArA satayuga kara svarga bhI isI hetu se sidhAre ki vahA~ bhI yahI parivartana kara diya" / zatruMjaya tIrtha ke pahale yadyapi kaI uddhAra ho cuke haiM para uddhAraka bharatezvara ke sadRza saba rAja-rAjezvara hI the paraMtu isa 'viSama kAla meM ApazrIne aisA apUrva kArya kara dikhAyA jisa se vAstava meM acaMbhita honA par3atA hai / samarasiMha asAdhAraNa aura alaukika guNoM se vibhUSita the / aise puruSa kI barabarI dUsarA kauna kara sakatA hai ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 samarasiMha zrIvimalAcala maMDana zrImAdIzvara jina ke uddhAraka zrIsamarasiMha ke jIvana vRtAnta kA itanA patA lagane kA zreya zrIkakasUrIzvara ko hai / jina ke banAe hue vi. saM. 1393 ke prabaMdha se samarasiMha ke jIvanapara itanA prakAza DAlA jA sakA hai| zrIpuMDarIkagiri ke mukuTarUpa tIrthanAtha kI saMsthApanA vidhividhAna pUrvaka karAnevAle AcArya zrIguru cakravatI zrIsiddhasUri the jina ke suyogya ziSyaratna zrIkakasUrijIne uparokta prabaMdha kaMjaroTapura meM uparokta saMvat meM likhA thA / AtmahitArthI munikalaza sAdhune bhI isa graMtha ke likhane meM sahAyatA dI thii| bar3e kheda kA viSaya hai ki hamAre caritanAyakajIdvArA sthApita hue AdIzvara ke biMba ko bhI kAlakrama meM duSTa mlecchoMne khaMDita kara diyA thA / ataH vi. saM. 1587 meM rAjakoThArIkuladivAkara zrIkarmAzAhane tIrthoddhAra karA prAcArya zrIvidyAmaMDanasUri dvArA AdIzvara prabhu kI mUrti pratiSThita karavAI thii| yadi pAThakoMne isa carita ko apanAyA to zrIkarmAzAha kA jIvana bhI zIghra hI pApa kI sevA meM upasthita karane kA prayatna kruuNgaa| pAtre tyAgI guNe rAgI bhogI parijanai saha / zAstre yoddhA raNe yoddhA puruSaH paMcalapaNaH / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pariziSTa saMkhyA 1] aitihAsika pramANa saMghapati desalazAha aura hamAre caritanAyaka dharmavIra samarasiMhane apane guruvarya upakezagacchAcArya zrI siddhamUri kI pUrNa kRpA se punIta tIrtha zatrujaya ke paMdrahave uddhAra ko saphalatayA sampAdana kara apane mAnavajIvana ko saphala kiyA jisakA vistRta varNana isa graMthadvArA pAThakoM ke samakSa rakhA gayA hai / jina mahApuruSoMne upayukta uddhAra ko hote hue apanI A~kho se pratyakSa dekhA thA unake hastakamaloM se likhita " nAbhinaMdanoddhAra " aura " samarArAsa" ke AdhAra para prastuta vRttAnta hindI bhASA meM likhA gayA hai / ataH yaha graMtha aitihAsika kahA jA sakatA hai| isa viSaya meM usa samaya ke tIna zilAlekha zrI zatruJjaya tIrtha para kI bar3I hu~ka se prApta hue haiM jinako svargastha sAkSara camanalAla-dalAlane gA0 pro0 sIrIja dvArA prakAzita karAyA hai| unameM se eka zilAlekha to hamAre caritanAyaka kI kuladevI kI mUrti para hai, dUsarA saMghapati ke vRddha bhAI Azadhara ( sapatnI) kI mUrti para aura tIsarA zilAlekha siddhagirimaNDana AdIzvara bhagavAna kI mUrci ke liye amUlya pASANa denevAle rANA mahIpAla kI mUrti para hai / ye tInoM lekha sAhasI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha samarasiMha kI jIvanI para vizeSa prakAza DAlate haiM ataH yahA~ yAvazyaka samajhakara uddhRta kiye jAte haiM -220 (1) // saMvat 1371 varSe mAha zudi 14 some zrImadUpakezavaMze besTa gotrIya sA0 salakhaNa putra sA0 AjaDatanaya sA0 gosalabhAryA guNamatI kukSi sambhavena saMghapati AsAdharAnujena sA0 lUNasIhAprajena saMghapatisAdhuzrI desalenaputra sA0 sahajapAla sA0 sAhaNapAla sA0 samara sA0 sAMgaNa pramukha kuTuMba sa mudAyopetena nijakula devI zrIsAmaMta sA0 saJcikAmUrttiH karitA / yAvad vyomnni candrArkau yAvamerurmahItale / tAvat zrI saJcikAmUrti. 4 DOO (2) // saMvat 1371 varSe mAhasudi 14 some zrImad kezavaMze vesaTagotre sA0 salaSaNaputra sA0 AjaDatanaya sA0 gosalabhAryA - guNamatI kukSi samutpannena saMghapati sA0 AzAdharAnujena sA0 lukhasIhAprajena saMghapatisAdhuzrI desalena sA0 sahajapAla sA0 sAharapAla sA0 sAmaMta sA0 samarasIha sA0 sAMgaNa sA0 somaprabhRtikuTuMbasamudAyopetena vRddhabhrAtRsaMghapaviSAsAvara mUrtiH zreSThimADhalaputrI saMgha0 ratnazrImUrtisamanvitA kAritA / AsAdharaH kalpataru .. yugAdidevaM praNamati // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ............ www.umaragyanbhandar.com Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika pramANa (3) // saMvat 1371 varSe mAha sudi 14 some... rANaka zrI... mahIpAla devamUrttiH saMghapati zrIdesalena kAritA zrIyugAdidevacaitye // 221. inake atirikta eka zilAlekha zrI siddhagiri ke ucca zikhara para aura Aja bhI dRSTigocara ho rahA hai / yaha lekha samarasiMha ke dehAnta ke bAda vi. saM. 1414 meM samarasiMha aura unakI dharmapatnIkI mUrtti ( yugula ) para, jo samarasiMha ke honahAra putraratna sAliga aura sajjanasiMhane karavA ke AcAryazrI kakka 1 vi0 saM0 1516 caitra zukla 8 ravivAra ko desalazAha ke vaMza meM zivazaMkara dharmapatnI devaladene upakeza gacchAcArya kakkasUri ke upadeza se vAcanAcArya vittasAra ko suvarNAkSaroM ke kalpasUtra kI prati dAna dI thI / usa prati kI prazasti se jJAta hotA hai ki samarasiMha ke 6 putra the / prazasti ke Arambha meM arthAt 6 veM zloka se 17 veM zloka taka isa kA varNana hai / jo itihAsika rAsa saMgraha prathama bhAga ke pRSTa 2 se 4 taka hai / isa graMtha ke saMzodhaka svargastha jainAcArya zrI vijayadharmasUrIzvara aura prakAzaka yazovijaya jaina graMthamAlA - bhAvanagara hai / zloka ye haiM putra nAyanda iti prasiddhastadaGgaja zrajaDa ityudIrNaH / sulakSaNo lakSaNayuk krameNa guNAlayau gosala - desalau ca // zrI desalAd desala eva vaMzaH khyAtiM prapanno jagatItale'smin / zatruMjaye tIrthavare vibhAti yannAmastvAdi kRto bihAraH // tatsUnavaH sAdhu guNairupetAstrayo'pi saddharmaparA babhUvuH / teSmAdimaH zrI sahajo vivekI karpUradhArA biruda prasiddhaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha sUri ke paTTadhara devaguptasUri dvArA pratiSThA karavAI thI, vidyamAna hai| jo isa prakAra hai tadaGgabhUrbhAvavibhUSitAnta: sAraGga sAdhu prathitapratApaH / Ajanma yasyAbhavadAptazobhaH suvarNadhArA biruda pravAhaH // zrI sAhaNaH sAhinupAdhipAnAM sadApi sanmAnapadaM babhUva / devAlayaM devagirau jinAnAmakArayad yo girizRGgatuGgam // bandhustRtIyo jagatI janena sugIta kIrtiH samaraH sucetAH / zatruJjayoddhAra vidhi vidhAya jagAma kIrti bharatAdhikAnyaH / ya pANDudezAdhipamocanena gataH parAMkhyAtimatIva zuddhAm // mahammade yoginIpIThanAthe tatprauDhatAyAH kimu varNanaM syAt / suratnakukSi samarazriya sA yahudbhavAH SaT tanujA jagatyAm / sAlhAbhidhaH zrIsahito hita steSvAdimo'pi prthito'dvitiiyH|| devAlayairdeva-guruprayogAd dvivANasaMkhyairmahimAnamApa / satyAbhidhaH siddhagirau suyAtrAM vidhAya saGghAdhipaterdvitIyam // yo yoginIpIThanRpasya mAnyaH saDaGgarastyAgadhanastRtIyaH / jIrNoddhRterdharmakarazcaturthaH zrI sAligaH zUraziromaNizca // zrI svarNapAlaH suyazovizAlazcatuSkayugmapramitairamogheH / surAlayaiH so'pi jagAma tIrtha zatruJjaya yAtrikalokayuktaH / sa sajana sajjanasiMha sAdhuH zatruJjaye tIrthapadaM cakAra / yodayAndhi saMkhye samaye jagatyA jIvasya hetuH samabhUjanAnAm // 10 uparyukta vi0 saM0 1371 ke zilAlekhoM meM batalAI huI samarasiMha paMzAvalI aura prastuta prazasti meM dI huI vaMzAvalI meM antara hai tathApi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika prmaann| 223 saMvat 1414 varSe vaizAkha zudI 10 gurau saMghapati desalasUta sA0 samarAsamara zrIyugmaM sA0 sAliga sA0 sajjanasiMhAbhyAM kAritaM pratiSTitaM zrIkakkasUiizaSyaiH zrIdevaguptasUribhiH / / zubhaM bhavatuH zilAlekhoM kI vaMzAvalI hI ko adhika vizvasanIya isa liye mAnanA cAhiye. kyoMki nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha meM dI huI vaMzAvalI jo samarasiMha ke samakAlIna prAcAryadvArA likhI gaI hai zilAlekha kI vaMzAvalI se ThIka milatI hai / prazasti ke aSTama padya se spaSTa hotA hai ki desalazAha ke prathama putra sahaja " karparadhArA" viruda se vibhUSita the aura isa ke Age ke padya se yaha bhAsita hotA hai ki sahaja kA putra sAraMgazAha zuddha aMtaHkaraNa vAlA sUrya kI taraha vimala guNoM se pratApazAlI thA / ina ke liye "suvarNadhArA" viruda jIvana paryaMta zobhA pA rahA thA / dasaveM padya se jJAta hotA hai ki desalazAha ke dUsare putraratna sAhaNa apanI prakhara bAddhe cAturya ke liye sadaiva bAdazAhoM se sammAnita hote the / jinhoMne devagiri (dolatAbAda) meM parvata ke zikhara sadRza suvarNa ke kalaza aura dhvajAdaMDa saMyukta jinezvara bhagavAn kA bhImakAya mandira banavA kara dharma ke bIja kA vapana kiyA thA / samarasiMha ke prabaMdha se mAlUma hotA hai ki sahajAzAhane devagiri ko hI apanI nivAsa bhUmi banAlI thii| isake atirikta unhoMne caubIsoM bhagavAnoM ke mandira aura guruvarya aura saccikA devI ke liye bhI caitya banA liye the jisa kA ullekha hama mUlagraMtha meM pahale hI yathAsthAna kara cuke haiN| - prazasti ke 11-12 veM zloka meM hamAre caritanAyaka sAhasI samarasiMha kA saMkSipta paricaya diyA gayA hai ki saMghapati desalazAha ke tIsare putra samarasiMha the| jina kI dhavalakIrti vizva meM divAnAtha kI razmiyoM kI nAI cahu~ aura prastArita thI / dharmavIra evaM dAnezvarI samarasiMhane apanI utsAhapUrNa kArya kuzalatA aura buddhibala se usa vikaTa samaya meM punIta tIrthAdhirAja zrIzatrujaya giri kA uddhAra karA ke bharata aura sagara jaise pratApI cakravartiyoM se bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 samarasiMha zrI siddhagiri kI pratiSTA ke samaya bhinna bhinna gacchoM ke bhAcAryoM kA varNana pAyA hai| isa samabandha meM katipaya aiti hAsika pramANoM kA yahA~ ullekha kara denA hamAre uparyukta lekha ko -- siddha karane meM vizeSa puSTikAraka hogaa| adhika kIrti ko sampAdita kI thI kyoMki bharata aura sAgara ke samaya meM to sArA vAtAvaraNa pUrNatayA anukUla thA hii| baran aise viSama kAla meM uddhAra ke kArya yogyatApUrNa sampAdita kara lenA koI sAdhAraNa yukti kArya kA nahIM thA / samarasiMhane pratijJApUrNa isa kArya ko kara dikhAyA yaha samarasiMha kI asAdhAraNa yogyatA kA spaSTa pramANa hai / ___itanA hI nahI varan yoganIpITha ( dehalI ) ke Upara bAdazAha mahammUra kI anucita sattA ke kAraNa pANDU deza kA adhipati vivaza ho kara kucele jA rahA thA / hamAre dayAdravita caritanAyakane use isa duHkha se unmukta kiyA isa se samarasiMha kI kIrti bahuta phailI / isI prakAra ke vividha guNoM ke AgAra samarasiMha kI pUrNa yogyatA ko samyak prakAra se prakaTa karanA isa ispAta kI lekhanI kI zakti ke pare kI bAta hai| __ prazasti ke 13 veM se 17 veM padyoM meM sAdhu samarasiMha ke putraratnoM kA paricaya karavAte hue yaha batalAne kA prayatna kiyA gayA hai ki caritanAyaka kI dharmapatnI samarasI ke suratna kukSI se cha putraratna utpanna hue jina meM prauDha putra kA nAma sAlhazAha / yaha inakA jeSTha putra thA / jisane vizva meM ane. kAneka cokhe aura anokhe kAma karake bharapUra khyAti upArjita kI / isa ina ke pitA samarasiMha kA yaza bhI saMsAra meM sthAyI tathA parivaddhita huaa| ataH sAlhazAha yadi catura, dakSa aura zlAdhya kahA jAya to koI atizyoti nahIM hogii| . . dasare putra kA nAma satyazAha thA jisane devaguru dharma kI utkRSTa ali Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 aitihAsika pramANa. siddhasari vi. saM. 1371 meM zatrujaya ke mUlanAyaka bhArdazvira bhagavAna kI mUrti kI pratiSThA karanevAle upakezagaccha ke AcArya siddhasUri se vi.saM. 1356 meM tathA vi. saM. 1373 meM pratiSThita karane meM koI kamI nahIM rakhI / vaha isI kArya meM sadaiva tatpara rahatA thaa| gurukRpA se yaha U~ce U~ce zikharavAle 25 devAlaya banavAne meM samartha huA thA / isa ke atirikta siddhagiri kA saMgha bhI nikAlA jisa se isane svayaM aura bhI kaI jagahoM kI yAtrA kI tathA dUsare logoM ko bhI yAtrA karavAkara ghapati kI vaMza paramparA se AtI huI padavI ko prApta kiyaa| / tIsare putrakA nAma iMgarazAha thA / jisa kI caturAI se dizIdhara AdazAha isa se paramaprasanna thA aura bAdazAhapara isakA prabhAva bhI kama nahIM / yahI kAraNa thA ki vaha kaI dharma kArya nirvighnatayA karane meM samartha zrA thA / caturya putra kA nAma sAligazAha thaa| ina kI vIratA vizvavikhyAta vI taH Apa 'zaraziromaNi' nAmaka viruda se loka prasiddha the| Apa loka mAnya to ye hI / navIna mandira banavAne kI apekSA Apane jIrNoddhAra ke kArya ko karanA hI adhika ucita aura upayogI samajhA ataH Apane yahI kArya prAdhikAMza meM kiyA / ___ paMcama putrakA nAma svarNapAla thA / ina kA yaza prastArita aura upoga DAMsanIya thA / inhoMne 42 jinAlaya banA zrIzajaya kA saMgha nikAla tIrtha pAtrA kA lAbha upArjana kara vizvabhara meM khyAti prApta kI / / chaThe putra kA nAma sajanasiMha thA / jo mahAn pratApI aura jinazAsana kI atula prabhAvanA karanevAle the / inhoMne vi0 saM0 1424 meM punIta tIrva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 samarasiMha kI huI zrIzAMtinAtha bhagavAn kI mUrtiyoM anukrama se khaMbhAta khAravADA staMbhanapArzvajinAlaya meM aura bar3aude kI pIpalAgalI ke ciMtAmaNi pArzvanAtha jinAlaya meM vidyamAna hai ( dekho-buddhi sAgarasUri saMgrahita jaina pratimA lekha saMgraha bhA. 2 rA-lekha naM. 1044,166 upakezagaccha ke AcArya kakasUri dvArA vi.saM. 131 (9)5 meM pratiSThita siddhasUri kI mUrti pAlaNapura ke jinamandira meM vidyamAna hai ( dekho-sAkSara jinavijayajI sampAdita prAcIna jaina lekha zatrujaya para tIrthapada sthAna prApta kiyA / Apa kA lakSya adhikatara yaha ya ki sAdhamiyoM kI bharasaka prayatna se adhikAdhika sevA kI jAya / sAdhammiyaM kI sahAyatA to Apa khule dila se karate hI the isa ke atirikta jagata 3 itara prANI bhI Apa se sahAyatA samaya samaya para prApta karate the jisa 3 pariNAmasvarUpa Apa kI sarvatra jagata meM bhUri bhUri prazaMsA zravaNagocara hotI thii| ___ina sahodaroM meM se sAliga aura sajjanane vi0 saM0 1414 meM apara mAtApitA kI yugala mUrtiyoM kI sthApanA siddhagiripara kI jisa ke Upara ko zilAlekha pAThakoM ke samakSa upara rakhA jA cukA hai| DUMgarasiMha kI strI dulahadevIne vi0 saM0 1432 meM AdinAtha kI mUrti kI pratiSTA karavAI thI jisa kA ullekha Upara kiyA jA cukA hai| vi0 saM0 1687 meM DIsA meM tapAgacchIya kavivara guNavijayajI virabihI kocara vyavahAriyA kA rAsa meM ullekha hai ki samarasiMha ke bAda una ke putra sajjanasiMhane saMbhAta meM raha kara bAdazAha se acchA sammAna prApta kiyA thA aura kocarazAhane jisa prakAra jIvadayA ke viSaya meM inakI sahAyatA kI ra vaha bhI spaSTatayA usa rAsameM prakaTa hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika pramANa. 227 saMgraha bhAga 2 rA lekha naM 553 ) yaha mUrti uparyukta siddhasUri kI hI hone kA anumAna hai| kakasari vi. saM. 1383 meM uparyukta nAbhinaMdanoddhAra prabaMdha ke racayitA kakkasUridvArA pratiSThita jina pratimAaiM: vi. saM 1378 meM pratiSTA karAI huI AdinAtha kI mUrti bharbudagiri para vimala vasahI ' meM vidyamAna hai| (dekho-jinavijaya0 lekha. bhAga 2 rA lekha naM. 312 ) vi. saM. 1380 meM pratiSThita desalazAha ke saMtAnavAloM se karAyA huA caturvizatipaTTa khaMbhAta ke zrI ciMtAmaNijI pArzvanAtha bhagavAna ke mandira meM vidyamAna hai / ( dekho buddhi0 le0 bhAga 2 rA lekha naM. 531) vi. saM. 1380 meM pratiSThita zAMvinAtha viMba pethApura ke pAvana jinAlaya meM maujUda hai ( dekho buddhi0 bhAga 2 rA lekha naM. 711-706 punarAvRci hai) vi. saM. 1387 meM pratiSThita bhaktinAtha biMba bar3aude meM jAnIgalI meM caMdraprabha jinAlaya meM hai / (buddhi0 le0 bhAga 2 rA le. naM. 143) vi. saM. 1900 meM pratiSThita desalazAha ke putra sahajapAla kI dharmapatnI nayaNadevI kA karAyA huA samavasaraNa khaMbhAta, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 samarasiMha khAravAr3e meM sImaMdharasvAmI ke jinAlaya meM hai| ( buddhi0 bhAga 2 rA le. naM0 1076) / vi. saM. 1401 meM pratiSThita zAMtijina biMba bAlotarA (mAravAr3a) meM zItalanAthajI ke mandira meM hai (dekhage--pUraNacandrajI nAhara ke lekhasaMgraha ke lekha naM0 729 ) vi. saM. 1405 meM pratiSThita RSabhajina biMba jayapura ke bepArI ke pAsa hai ( dekhoH- pUraNandrajI nAhara ke lekha saMgrahake lekha 0 naM. 400) devagupta sUri prastuta prAcArya kakasUri ke ziSya devaguptasUridvArA vi. saM. 1414, 1422, 1432, 1439, 1452, 1468 aura 1471 meM pratiSThita jina-mUrtiyoM dekhane meM AtI haiM / ina meM se saM. 1414 kA lekha Upara dikhAyA gayA hai / saM. 1432 meM, pratiSThita AdinAtha bhagavAna kI mUrti hamAre caritanAyaka ke putra dUMgarasiMha kI bhAryA dulahadevIne sAdhu samarasiMha ke zreya ke artha banavAI thii| ( buddhi0 bhAga 2 le0 naM. 635) vi. saM. 1492 meM pratiSThita saMghadvArA karAI huI uparyuka AcArya kakari kI pASANamayI mUrti pATaNa meM paMcAsarA pArzvanAthasvAmI ke mandira ke eka gavAkSa meM hai| (jina vi. bhA0 2 rA le0 naM. 526) vi. saM. 1468 meM pratiSThita mAdinAtha pramukha caturvizati Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika pramANa / 29 paTTa hamAre caritanAyaka ke putra sagarane apane mAtApitA ke zreya ke martha karavAI thI jo isa samaya khaMbhAta ke ciMtAmaNi pArzvanAtha jinAlaya meM vidyamAna hai (dekho-buddhi0 bhA. 2 rA le. naM. 560) bhinna bhinna gacchoM ke prAcArya vi. saM. 1371 meM zatruJjaya tIrthoddhAra yAtrA pratiSTA ke prasaMgapara desalazAha ke saMgha meM ekatra hue bhinna bhinna bhAcAryoM ke nAmoM kA ullekha prabaMdhakAra kakasUrine kiyA hai jinameM se:-- pAsar3a (pArzvadatta ) sari " samarArAsa " ke racayitA nivRttigaccha ke aMba (pAna) devasUri kI pratiSTita mUrtiyoM Adi ke lekhoM kA ullekha abhI taka kahIM dekhane meM nahIM AyA hai / kintu unake guru pAsar3asUri dvArA vi0 saM0 1330 meM pratiSTita AdinAtha kI mUrti vIjApura meM padmAvatI ke mandira meM maujUda hai ( vIjApura vRtAnta aura buddhisAgara bhAga 1 lekha naM. 416) nivRttigaccha ke inhIM pAsar3a (pArzvadatta) sUridvArA vi. saM. 138(!4)8 meM pratiSTita padmaprabha biMba bar3aude meM manamohana pArzvanAthasvAmI ke mandira meM sthita hai / ( isakA ullekha buddhi0 bhAga0 2 rA lekha naM. 81 meM huA hai|) vinayacandrasUri vi. saM. 1373 meM zubhacandrasUridvArA pratiSTita kI huI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 samara siMha saiddhAntika zrIvinayacandrasUri kI mUrtti pATaNa meM vAsupUjya jinA - laya meM hai | ( jina vi0 bhAga 2 rA lekha saM0 528 ) pradmacandrasUri bRhadgaccha ke padmacandrasUridvArA vi. saM. 1356 meM pratiSTita pArzvanAtha jinabiMba khaMbhAta meM cokasI kI pola meM ciMtAmaNi pArzva jinAlaya meM vidyamAna hai / (buddhi0 bhAga 2 lekha naM0 803) prabaMdhakArane devasUrigaccha ke padmacaMdrasUri batAe haiM, ve kadAcit yahI AcArya ho / sumatimUri saMDera gaccha ke sumatisUridvArA bi. saM. 1350 meM pratiSTita karAI huI zrI ajitanAtha prabhu kI mUrtti dillI meM lAlA hajArImalajI ke ghara devAlaya meM hai / evaM vi. saM. 1379 meM pratiSTita mUrtti banArasa ke rAmaghATa para Ae hue &6 kuzalAjI kA bar3A mandira ke nAma se jo sthAna prasiddha hai usameM vidyamAna hai / ( pUrNa nAhara le0 saMkhyA 519, 415 ) 0 vIrasUri bhAvaDAragaccha ke vIrasUridvArA vi. saM. 1363 meM pratiSTitaH pArzvanAthaviMga bar3aude meM dAdA pArzvanAthajI ke mandira meM hai / ( buddhi0 bhAga 2 rA le0 saMkhyA 132 ) sarvadevari thArApadragaccha ke zAMtisUri ke ziSyaratna ina sarvadevasUridvArA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika pramANa / 231 vi. saM. 1396 meM pratiSTita huI supArzvanAtha bhagavAna kI mArti vIramagAma ke bhajita jinAlaya meM sthita hai| (buddhi0 bhAga 1 lekha saMkhyA 1493) siddhasenasUri nANakoyagaccha ke siddhasenasUridvArA vi. saM. 131 (!7)3 meM pratiSTita zAMtinAtha bhagavAn kA bimba darAparA jinamandira meM hai / ( buddhi0 bhAga 2 rA lekha saMkhyA 25) jajaga ( jagat ) mUri brahmANagaccha ke jajjaga ( ka ) sUridvArA vi. saM. 1330 meM pratiSTita hue bimba salakhaNapura, saMkhezvara aura pATaNa ke jina mandiroM meM haiM / (jina vi0 bhAga 2 lekha saMkhyA 470, 480, 490, 497, 518 aura 516) evaM vi. saM. 1349 meM pratiSTita nemIzvara biMba aura paM. ratnakI mUrti salakhaNapura aura pATaNa meM paMcAsarA pArzvanAtha jinamandira meM maujUda haiN| (jina vi0 bhAga 2 rA lekha saMkhyA 473, 509) aura vi. saM. 1382 meM pratiSTita zrIzAMtinAtha jinabiMba khaMbhAtameM navapallava pArtha jinAlaya meM hai| (buddhi0 bhAga 2 lekha saMkhyA 1063 ina jajagasUri ko prabaMdhakArane jagatsUri ke nAma se likhA hai| [upasaMhAra]-saMghapati desalazAha aura una ke pratApI vIravara putraratna samarasiMhane jinazAsana kI tana-mana-dhana se khUba sevA kI / inake vaMzaja bhI bAda meM aise hI dharma--premI aura vrata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha nemI hue jinhoMne apane pUrvajoM ke kamAe hue yaza ko vizeSa parivarddhita kiyA / jinakA saMkSipta paricaya prArambha kA isa pariziSTa ke phuTanoToM meM diyA gayA hai / isa sambandha meM aise kaI lekha isa samaya aura bhI prApta ho cuke haiM jina meM hamAre caritanAyaka ke vaMzajoM kA varNana vikrama kI solahavIM zatAbdI ke pUrvArddha taka kA milatA hai| yadi isa viSaya meM kucha aura gaveSaNA kI jAya to avazya kucha aura vizeSa varNana prApta ho sakatA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa saM. 2 vi0 saM0 1371 meM nivRti gacchIya AmradevamUri viracita saba samarArAsu pahilau paNamiu deva AdIsaru settujasihare / anu arihaMta savve vi ArAhauM bahumattibhare // 1 // tau sarasati sumarevi sArayasasaharanimmalIya / jasu payakamalapasAya mUruSu mANai mana raliya // 2 // saMghapati desalapatru maNisu cariu samarAtaNau e / dhammiya rolu nivAri nisuNau zravaNi suhAvakhau e // 3 // bharaha sagara duha bhUpa cakravati ta hua atulabala / paMDava puhavipracaMDa tIrathu udharai atisavala // 4 // jAvaDataNau saMjogu hamauM su dUsama tava udae / samai malerai soi maMtri bAhaDadeu Upajae // 5 // hiva puNa navI ya ba vAta jiNi dIhADai dohilae / khattiya khaggu na liti sAhasiyaha sAhasu galae // 6 // tiNi diNi dinu dirakhAu samarasIhi jidhammavArI / tasu guNa karauM udyou jima aMdhArai phaTikamaNi // 7 // sArANa pramiyataNI ya jiNi vahAvI marumaMDalihiM / kiu kRtajugamavatAra kalijugi jItau bAhubale // 8 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2rUka samarasiMha osavAlakuli caMdu udayau eu samAnu nahI / kalijugi kAlai pAkhi cAMdriNauM sacarAcarihiM / / 6 // pAnhaNapuru suprasAdhu punavaMtaloyaha nilau / sohai pAnhavihAru pAsabhuvaNu tahi puratilau // 10 // prathama bhAsa hATa cahuTA rUpaDA e maDhamaMdiraha nivesu ta / vAvivArAmaghaNa gharapurasarasapaesa ta / uvaesagacchaha maMDaNau e guru rayaNappahasUri ta / dhammu prakAsaI tahi nayare pAu paNAsai duri ta // 1 // tamu paTalacchIsirimauDo gaNaharu jakhadevasUri ta / haMsavesi jasu jasu ramae surasarIyajalapUri ta // 2 // tasu payakamalamarAlulau e kakasUri munirAu ta / dhyAnadhanuSi niNi maMjiyau e mayaNamalla bhaDivAu ta // 3 // siddhasUri tasu sIsavaro kima vabhauM ikajIha ta / jasu ghaNadesaNa salahijae duhiyaloyavappIha ta // 4 // tasu sIhAsANa sohaI e devaguptasUri baIThu ta / udayAcali jima sahasakaro Ugamanau jiNa dIThu ta // 5 // tiha pahupATaalaMkaraNa gacchabhAradhoreu ta / rAju karai saMjamataNau e siddhisUriguru ehuta // 6 // joi jasu vANIkAmadhenu siddhatavani vicareu t|| sAvaijaNamaNaicchiya paNa lIlai saphala kareu ta // 7 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarArAsa / uvaesasi vesaTaha kuli sapurisataNau avatAru ta / vayarAgari kautigu kisau e nahIM ya ja ratanaha pAru ta // 8 // punapuruSu Upannu tahiM salaSaNu guNihi gaMbhIru ta / basANaMdaNu naMdaNu taso AjaDu jiNadhamadhIru ta // 4 // gotraudayakaru avayariu e tasu putru gosalusAhu ta / tasu gahiNi guNamata bhalI ya ArAhai niyanADu ta // 10 // saMghapati Asadharu desalu lUNau tiNi janmyA saMsAri ta / ratanasiri bholI lAcchi bhaNauM tIhataNI ya gharanArita // 11 // desalaghari lacchI ya nisukhi bholI bholimasAra ta / dAni sIli lUNAdharaNa lAchi bhalI suvicAra ta // 12 // dvitIyabhASA ratanakuSi kuli nimmalI ya bholIputtu jaayaa| sahajau sAhaNu samarasIhu bahupunihi AyA // 1 // lahanalagai suvicAracatura suviveka sujANa / ratnaparIcA raMjavaha rAya anu rANa // 2 // tau desala niyakulapaIva e putra saghana / rUpavaMta anu sIlavaMta pariNAviya kana // 3 // gosalasuti AvAsu kiyau aNahilapuranayare / puna lahai jima rayaNamAhi nara samudraha lahare // 4 / / caurAsI jisi cauhaTA varavasahi vihAra / maDha maMdira utcaMga caMga anu poli pagAra // 5 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 samarasiMha tahiM ach| bhUpatihiM bhuvaNa satakhaNihi psttho| vizvakarmA vijJAni kariu ghoiu niyahattho // 6 // pramiyasarovaru sahasaliMgu iku dharaNihi kuMDalu / kittiSaMbhu kiri avararesi mAgai AkhaMDalu // 7 // aja vi dIsaha jattha dhammu kAlikAli agaMjiu / pAcArihiM iha nayarataNai sacarAcaru raMjiu // 8 // pAtasAhi suratANabhIvu tahiM rAju kareI / alapakhAnu hIdaaha loya ghaNu mAnu ju deI // 6 // sAhu rAyadesalaha pUtu tasu sevaha pAya / kalA karI raMjaviu khAnu bahu dei pasAya / / 10 / / mIri malika mAniyai samaru samarathu pabhaNIjai / parauvayAriyamAhi lIha jasu pahilI ya dIjaha // 11 // jeThamahodari sahajapAli nija pragaTiu sahajU / dakSaNamaMDali devagirihi kiu dhammaha vaNij // 12 // cauvIsajiNAlaya jiNu Thaviu siripaasjinnido| dhammadhuraMdharu ropiyau dhara dharamaha kaMdo // 13 // sAhaNu rahiyau paMbhanayari sAgaragaMbhIre / pucapurisakIrititaraMDa pUrai paratIre // 14 // tRtIyabhASA nisuNaU e samaiprabhAvi tIratharAyaha gaMjaNau e / bhaviyaha e karuNArAvi nIThuramanu mohi paDiu e / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarA rAsa / samaraU e sAhasadhIru vAhavilaggau baha ajaNa / bolaI e asamavIrU dasamu jIpai rAutavaTa e // 1 // abhigraha e liyai avilaMbu jIviyajuvaNavAhabali | udharaU e bhAdijiNabiMbu nemu na menhau ApaNau e| bheTiU e tau pAnapAnu siru dhUNai guNi raMjiyau e // 2 // vInatI e lAgu lau vAnu pUchae pahutA keNa kaje / sAmiya e nisuNi aDadAsi AsAlaMvaNu amhataNau e| mailI e duniya nirAsa ha ja bhAgI ya hIMdaataNI e| sAmiya e somanayaNehiM deSiu samarA deha mAnu // 3 // prApiU e savvavayaNehiM phuramANu tIrathamADivA e / ahidara e malikamAesi dInha le zrImakhi ApaNa e| patamata e pAnapaesi kiu raliyAitu dhari saMpatto / paNamaI e jiNahari rAu samaNasaMgho tahi vInaviu e // 4 // saMghihi e kiyau pasAu buddhi vimAsiya bahUyapare / sAsaNa e vara siNagAru vastapAlo tejapAlo maMtre / darisaNa e chaha dAtAru jiNadharmanayaNa be nimmalA e| AisI e rAyasuratANa tiNi ANIya phalahI ya pavara // 5 // dasama e taNI ya puNu ANa avasaro koi nahI tasutaNau e / iha juga e nahI ya vIsAsu manumAtre iya kima charae / tau tuhu e putraprakAsu kari Upari jisavaradharam // 6 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 samarasiMha. caturthabhASA saMghapatidesalu harASiyau ati dharami sceto| paNamai sidhasuripayakamalo lmraagrshito| vInatI amhataNI prabho avadhArau eka / tumha pasAi saphala kiyA amhi manorahaneka // 1 // settujatIratha UdharivA Upannau bhAvo / eku tapodhanu ApaNau tumhi diyau shaau| madanu paMDitu Aisu lahavi ArAsaNi pahucai / suguravayaNu manamAhi dhariu gADhau ati rUcA // 2 // rANerA tahi rAju karai mahipAladeu rANau / jIvadayA jagi bANijae jo vIru saparANau / pAtau nAmihi maMtrIvaro tasunaNai suraje / caMdrakanhai cakoru jisau sArai bahukaje // 3 // rANau rahiyau ApuNapaI pANihi upkNtthe| TaMkiya vAhai sUtrahAra bhAMjai ghnngNtthe| phalahI prANiya samaravIri e atibahujayaNA / samudra viroliu vAsugirhi jima lAdhA rayaNA // 4 // kumArasi uchavu hUmau trisIMgamainaire / phalahI deSiu dhAmiyaha raMgu mAi na sahare / abhayadAni bhAgalau krunnaarscitto| goci menhAvaha pairAlumaha ApaDa bahuvico // 5 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarA rAsa / 239 bhAMDU AvyA bhAughaNau bhaviyAyaNa pUjA / jima jima phalahI pUjijae tima tima kali dhUjai / khelA nAca navalapare dhApariravu jhamakai / acariu deSiu dhAmiyaha kaha cittu na camakai // 6 // pAlItANai nayari saMghu phalahI ya vadhAvai / bAlacaMdramuni vegi pavara kamaThAu karAvaha / kiM kappUrihi ghaDIya deha SIrasAyarasArihi // 7 // sAmiyamarati prakaTa thiya kRpa kariu saMsAre / mAgI dInha vadhAvaNI ya mani haraSu na mAe / desalaUtraha caritri sahU raliyAtu thAe // 8 // paJcamI bhASA saMghu bahubhattihiM pATi bayasAriu / laganu gaNiu gaNaparihi vicAriu | posahasAla khamAsaNa deyae / sariseyaMvara muni savi saMmahe e // 1 // ghari bayasavi karI ke vi manAviyA / ke vi dhammiya harasi dhammiya dhAiyA / bahudisi pAThaviya kuMkumapatriyA / saMghu milai bahumalI ya sajAiyA // 2 // suhagurusidhasurivAsi ahisiMciu / saMghapati kanpataru amiya jima siMciu / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra0 kuladevata saciyA vi bhuji avataraha / sahava sesa bharaI tilaku maMgalu karaI // 3 // posa vadi sAtami divasi sumuhuttihiM / AdijiNu devAlae Thaviu suhacittihiM / dhammaghorI ya dhuri dhavala dui juttayA / kuMkumapiMjari kAmadhenuputtayA / / 4 / / iMdu jima jayarathi caDiu saMcArae / sahavasiri sAlithAnu nihAlae / jA kiu hayavaro vasahu rAsiu hau / kahai mahAsidhi sakunu ihu laddhau / prAgali munivarasaMghu sAvayajaNA / tilu na pirai tima miliya loya ghaNA / / 5 // mAdalavaMsaviNAjhuNi vajae / guhirabherIyaravi aMbaro gajae / navayapATaNi navau raMgu avatAriu / suSihi devAlau saMkhArI saMcAriu // 6 // ghari bayasavi kari ke vi samAhiyA / samaraguNi raMjiu viralau rahiyau / jayatu kAnhu dui saMghapati cAliyA / haripAlo laMduko mahAdhara dRDha thiyA / / 7 / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya rAsa. SaSThI bhASA vAjiya saMkha asaMkha nAdi kAhala duDuduDiyA / ghoDe caDai savArasAra rAuta sIMgaDiyA / tau devAlau jotri vegi ghAghariravu jhamakaha / sama visama navi gaNai koi navi vAriu thakai 1 // sijavAlA dhara dhaDahaDai vAhiNi bhuvgi| dharaNi ghaDakaha raju UDae navi sUjhA mAgo / haya hIMsaha bhArasai karaha vegi vahai bahala / sAda kiyA thAharai avaru navi deI bulla // 2 // nisi dIvI jhalahalahi jema Ugiu tArAyaNu / pAvalapAru na pAmiyae vegi vahai sukhAsaNa / AgevANihi saMcarae saMghapati sAhudesalu / buddhivaMtu bahupuMnivaMtu parikamihiM sunizcalu // 3 // pAchevANihi somasIhu saahushjaapuuto| sAgaNusAhu lUNigaha pUtu somjinijutto| joDa karI asavAramAhi bhApaNi samarAgaru / caDIya hIDa cahugame joi jo saMghaasuhakaru // 4 // serIse pUjiyau pAsu kalikAlihiM sakalo / siraSeji thAiu dhavalakae saMghu Aviu sayalo / ghaMdhUkau atikramiu tAma loliyANai pahuto / nemibhuvaNi uchavu kariu pipalAlIya paco // 5 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pajiu pAna mAra donyprisre| samAdhi saptamI bhASA saMghihiM caurA dInhA tahiM nayaraparisare / alajau aMgi na mAe dIThau vimalagire / pUjiu paravatarAu paNamiu bahubhacihiM / desalu deyae dANe mAgaNajaNapatihiM // 1 // ajiyajiNiMdajuhAro manaraMgi karevi / paNamai setrujasiharo sAmiu sumarevi // 2 // pAlItANai nayare saMgha bhayali pravesu / khalitasarovaratIre kiu saMghanivesu / kajasahAya lahubhAya lahu Aviyau milevi // 3 // sahajau sAhaNu tIhi trinhaha gaMgapravAha / pAsu anai jiNa vIro vadiu saratIrihi / paMSi karaha jalakeli saru bhariu bahunIrihiM // 4 // setrujasihari caDevi saMghu sAmi UmAhiu / mulalitajiNaguNagIte jagadehu romaMciu / sIyalo vAyae vAbho bhavadAhu monhAvae / mADIya namiya maradevi saMtibhuvaNi saMghu jAe // 5 // jigavii pUjevI kavaDijakkhu juhArae / aNupamasaratahi hoI patA sIhaduvAre / toraNatali varasate paNadANi saMghapate / meTiu AdijaganAho maMDita patrIThamahaDavo // 6 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamarA rAsa. RE aSTamI bhASA calau calau sahiyaDe setruji caDiya e / zrAdijitapatrITha amhi joisauM e / . mAisudi caudasi dUradesaMtara saMgha miliyA tahiM ati zrAha // 1 // mANike motie cauku sura pUrai ratanabhai vehi sovana javArA | azokavRkSa manu zrAmra paJcavadalihi ritupate raciyale toraNamAlA |2| devakanyA miliya dhavalamaMgala diyaha kiMnara gAyahi jagataguro / laganamahUratu suraguro sAdhae patrITha karai sidhasUriguro // 3 // bhuvanapativyaMtarajotisura jayau jayau karaha samari ropiu dridu dharamakaMdo / duhi vAjiya devaloki tihuaNu sIciu zramiyarase // 4 // deu mahAghaja desalo saMghapate Ikotaru kula Udharae / sihari caDiu raMgi rUpi sovani dhani vIri ratAne vRSTi viraciyale / / 5 / / rUpamaya camara dui chata meghADaMbara cAmarajuyala anu dinaduIi / bhAdijiNu pUjiu sahalakaMtihiM kusuma jima kanakamayamA bharaNa | 6 | bhAratiu dhariyale bhAvalamacArihiM pubvapurisa saggi raMjiyale / dAnamaMDapa thiu samara sirihi varo sobana siNagAra diyas yAcakajana // 7 // bhati pANI ya varamuni pratilAbhiya accAriu vAhai duhimdiiy| bAbiu sudhama vitu siddhakhetri iMdraucchavu kari Utarae // 8 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 samarasiMha / bholIyanaMdaNu bhalai mahotsavi Aviu samaru AvAsi gani / teraikahattarai tIrathauddhAru yau naMdau jAva ravisasi gayaNi // 9 // navamI bhASA saMghavAlalu karI cIri bhale mAnhaMtaDe pUjiya darisaNa pAya / suNi suMdare pUjiya darisaNa pAya / soraThadesa saMdhu saMcariu mA0 cauMDe rayaNi vihAi / / 1 // Adibhaktu amarelIyaha mAnhaM0 prAviu desalajAu / alavesaru ala javi milae mAnhaM0 maMDaliku soraTharAu // 2 // ThAmi ThAmi ucchava dui mAnhaM gaDhi jUnai saMpattu / mahipAladeu rAuju Avae mAnhaM0 sAmuhau saMghamaNuratu // 3 // mahiSu samaru biu miliya sohaI mAnhaM 0 iMdu kiri anai goviMdu teji agaMjiu tejalapure mA0 pUriu saMghamANaMdu / suNi // 4 // vauNathalIcetrapravADi kare mAnhaM0 talahaTI ya gaDhamAhi / UjilaUpari cAliyA e mAlhaM0 cavihasaMghahamAhi / suNi / dAmodaru hari paMcamau mAnhaM0 kAlamegho kSetrapAlu / suNi / suvanarehA nadI tahiM bahae mAlhaM0 taruvarataNauM jhamAlu // 5 // pAja caDaMtA dhAmiyaha mA0 Rmi Rmi sukRta vilasati / sunni| UcI ya caDiyae. girikaDaNi mA0 nIcI ya gati SoDaMti // 6 // pAmiu jAdavarAyabhavaNu mA0 vini pradaciNa dei / sivadevimutu bheTiu kariu mA0 UtariyA maDhamAhi / sunni|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarA rAsa. kalasa bhareviNu gayaMdamae mA0 nemihiM nhavaNu karei / pUja mahAdhaja dera kariu mA0 chatra camara menhei // 7 // aMbAI avaloyaNasihare mA0 sAMbipajjUni caDati / suNi / sahasArAmu manoharu e mA0 vihasiya savi vaNarAi / suNiH / koilasAdu suhAvaNau e mA0 nisuNiyaha mamarajhaMkAru / suNi0 8 nemikumaratapovanu e mA0 duha jiya ThAuM na lahaMti / suNi / isai tIrathi tihuyaNadulame mA0 nisidinu dAnu diyaMti // 9 // samudavijayarAyakulatilaya mA0 vInataDI avadhAri / mukhi0 / bhAratImisi bhaviyaNa bhaNamA0 catugatipheraDau vaari| suNi010 bai jagu eka muhu joiyae mA0 tripati na pAmiyai toi / sunni| sAmalaghIra tauMsAra kare mA0 vali vali darisaNu deji| suNi011 ralIyarevayagiri Utariu e mA0 samaraDo puruSapradhAnu / ghoDau sIkiri sAMkaliya mA0 rAunu diyai bahumAnu / suNi0 12 dazamI bhASA ritu avatariu tahi bi vasaMto surahikusumaparimala paraMto samaraha vAjiya vijayaDhaka / sAgusenusanAsacchAyA kesyakuDayakayaMcanikAyA saMghasenu girimAhai vhe| bAlIya pUchaI taruvaranAma vATai mAvaI nava nava gAma napanIjharaparamAulaI // 1 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarasiMha devapaTaNi devAlau bhAvai saMghaha saravo saru pUrAvaha ___ apUravapari jahiM eka huii| sahiM Avaha somesarachatto gauravakAraNi garuu pahato bhApaNi rANau mRgharAjo // 2 // pAna phala kApaDa bahu dIjaI lUNasamauM kapUra gaNIjaha jabAdhihiM siru liMpiyae / tAla tivila taraviriyAM vAjaI ThAmi ThAmi thAkaNA karIjaI pagi pagi pAula peSaNa e // 3 // mANusa mANusi hiyauM dalija ghoDe vAhiNigAhu karIjai hayagaya sUjhai navi jagaha / darisaNasauM devAlau canai jiNasAsaNu jagi raMgihiM manhA jagatihiM bhAvyA sivabhuvaNi // 4 // devasomesaradarisaNu karevI kavADivAri jalanihiM joevI priyamelai saMghu Utariu / pahucaMdappahapaya paNamevI kusumakaraMDe pUja raevI jiNabhuvaye ucchavu kiyau // 5 // sivadeuli mahAyaja dIdhI sele paMce vanasamidI apUratu ucchavu kAraviu / jinavaradharami prabhAvana kIdhI jayatapatAkA ravitali baddhI dInu payAkhauM diivmnnii| korinArinivAsaNadevI vika aMbArAmi namevI dIvi velAuli bhAviyau e // 6 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 samarA rAsa. ekAdazI bhASA. saMghu rayakhAyaratIri gahagahae guhiragaMbhIraguNi / prAviu dIvanariMdu sAmuhau e saMghapatisabadu suNi // 1 // haraSiu harapAlu cIti pahutau e saMghu molavikare / pamaNaI dIvaha nAri saMghaha e joaNa UtAvalI e| mAulA vAhina vAhi vegulai e calAvi priya beDulI e // 2 // kisau supunapuriSu joiu e nayaNulAM saphala karau / nivachaNA netri karesu UtArisU e kapUri UdhAraNA e| beDIya veDIya joDi baliyaU e kIghauMbaMdhiyAro // 3 // leu devAlaumAhi baiThau e saMghapati saMghasahiu / lahari lAgaI AgAsi pravahaNu e jAi vimAna jima / balavaTanATaku joha navaraMga e rAsa lauDArasa e // 4 // nirupama hoi pravesu dIsaI e ruvaDalA dhavalahara / vihAM acchA kumaravihAru ruaDaU e ruaDulA jiNabhuvakha / tIrthakara tIha vaMdevi vaMdiU e sayaMbhU AdijiNu / dIThau vesivaccharAjamaMdiru e medanIuri dhariu / apUravu peSiu saMghu uttAriU e pahalI taDi samudalA e // 5 // dvAdazI bhASA mabAharavaratIrathihi paNamiu paasjinniNdo| pUja prabhAvana tahiM karahiM / ajiu e ajiu e ajiu saphala suchaMdo // 1 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 pamarasiMha gAmAgarapuravoliMto valiu setuji saMpatto / AdipurIpAjaha caDiU e / vaMdiU e vaMdiU e vaMdiU e marudevipUto // 2 // agari kapUrihiM caMdaNihi mRgamadi maMDaNu kIya / kasamIrAkuMkumarasihi aMgihiM e aMgihi e aMgo aMgi racIya / jAibaulavihasevatriya pUjitu nAbhimalhAro / maNuyajanamuphalu pAmiU e / bhariyaU e bhariyaU e bhariyaU sukRtabhaMDAro // 3 // sohaga Upari maMjariya bIjI ya setruji udhAri / ........Thiya e samaraU e samaraU e samaru Aviu gujarAta / pipalAlIya loliyaNe pure rAjaloku raMjeI / chaDe payANe saMcarae rANapure rANapure rANapure pahuceI // 4 // vaDhavANi na vilaMbu kiu jimiu karIre gAmi / maMDali hoIu paaddle| namiyaU e namiyaU e namiyaU nemi su jIvatasAmi / saMkhesara saphalIyakaraNu pUjiu paasjinnido| sahajusAhu tahiM haraSiyau e / deSiU e deSiU e deSiU phaNimaNidhuMdo // 5 // DuMgari Dariu na khohi khaliu galiu na giravari gabbo / saMghu suhelada prANiu e / saMghapatI e saMghapatI e saMpapatiparihi apulco // 6 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarArAsa / sajaNa sajaNa milIya tarhi aMgihiM aMgu liyaMte / manu vihasai UlaTu ghAu e / toDa e toDa e toDharU kaMThi ThavaMte // 7 // maMtriputraha mIraha miliya anu vavahAriyasAra / saMghapati saMghu vadhAviyau / kaMThihiM e kaMThirhi e kaMThihi ghAliya jayamAla / turiyaghATataravari ya tahi samarau karai pravesu / ahilapura baddhAmaNau e / abhinavu e abhinavu e abhinavu putranivAso // 8 // 249 saMvacchari ikahatarae thA piu risahajirliMdo / caitravadi sAtabhi pahuta ghare naMdaU e naMdaU e naMdaU jA ravicaMdo 6 pAsaDasUrihiM gaNaharaha neUbhagacchanivAso / tasu sIsihiM bhaMbadevasUrihiM / raciyaU e raciyaU e raciyaU samarArAso / -bahu rAsu jo paDhai guNai nAci jibahari deha | zravaNi subai so bayaThaU e / tIratha e tIratha e tIrathajAtraphalu leI // 10 // // iti zrIsaMghapatisamarasiMharAsaH // sa mA sa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) jaina sAhityakA navIna prabhAkara jaina jAti mahodaya-( prathamakhaNDa ) [lekhaka-munivaryazrI jJAnasundarajI mahArAna ] jisa pustakake liye sArI jaina samAja TakaTakI lagAe baiThI thI, jisake liye loga dasa varasoMse pratIkSA kara rahe the usa graMbakA prathama khaeDa bar3I sajadhaja ke sAtha chapakara Aja taiyAra hai| ___ isa graMthameM bhagavAna mahAvIrase 400 barSa kA itihAsa bar3I khoja aura parizrama ke sAtha likhA gayA hai isameM pUrva baMgAla, kaliMga, magadha, mahArASTra, nepAla, marudhara, mAlavA, sindha, kaccha, paJjAba bagerahakA itihAsa tathA mahAjana saMgha-osavAla, poravAla aura zrImAna mAdi jAtiyoMkI utpati va vRddhikA sAMgopAMga varNana kiyA gayA hai| isake alAvA mahAjana saMgha ke dAnImAnI nararatnoMkI vIratA, udAratA kA sacA itihAsa isameM vistAraseM likhA gayA hai / isa viSayapara itanI bar3I pustaka aisI saralabhASAmeM pahale prakAzita nahIM huii| pustakako par3hanA zuru karaneke bAda ApakA jI pustaka chor3anA nahIM cAhegA / citra itane adhika saMkhyAmeM badiyA pArTa peparapara diye gaye hai ki ApakA citta citra dekhakara bhati prasanna ho jAvegA / pRSTasaMkhyA 1000 se adhika hai| do tiraMge citra to nihAyata badiyA hai 41 citra IkaraMge haiN| pustakakI jilda rezamI hai| aise bar3e prayakA mUlya dasa rupaye rakhanA cAhiye thA parantu pracAra kI garajase sirpha 4) cAra rupayA rakhA gayA hai TapAla kharca dasamAne / mamI pArDara likhadIjiye kyoMki pustakeM silakameM bahuta thor3I rahI haiM aura mAMga bar3ha rahI hai| dUsarA saMskaraNa nikalanA bahuta muzkila hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ( 251) jaina AgamoMkA makkhana / zIghrabodha-25 bhAga [ lekhaka-munivarya ko jJAnasundarajI mahArAna ] jainadharmake siddhAnta aura tatva Aja sArI duniyA meM prasiddha aura prazaMsanIya haiM / parantu sArA sAhitya sUtra rUpameM hai jo sirpha bar3e dhuraMghara paMDitoMse hI par3hA jAsakatA hai| una mahA upayogI sUtroMke lAbhase vaMcita rahanevAlI sAdhAraNa janatA ke liye munizrI jJAnasundarajI mahArAjane bar3I bhArI mahanata karake sUtroMkA artha aisI sarala bhASAmeM diyA hai ki mAmUlI par3hA likhA manuSya bhI bahuta AsAnI se samajha sakatA hai| agara Apako jaina AgamoMkA sAra AsAnIme cakhanA hai / agara Apako gAgarameM sAgara bharanA hai to jarUra isa graMthako maMgA. kara apane gharako pavitra aura zobhAyamAna kIjiye / isa eka graMthameM duniyAmarake tatvajJAnakA nicoDa hai| jainadharma ke jijJAsu bAlakoM aura khiyoMke liye to yaha graMtha eka sarala pathapradarzaka hai| kaI sAdhu sAdhviyoMne isakI upayogitAko svIkAra kiyA hai| aisA koI bhI jaina ghara yA pustakAlaya nahIM rahanA cAhiye jisameM yaha upayogI paMtha 9 ho mUlya bhI sirpha 9) rakhAgayA hai| aba bahuta hI thor3e seTa rahagaye hai ataH agara mApane abataka isa graMthako nahIM dekhAho to jarUra bhArDara dekara vI. pI. dvArA isa ThikAnese maMgAlIjiye jaina aitihAsika jJAnabhaMDAra-jodhapura / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 252) jaina siddhAnta ke do amUlya ratna / karmagraMtha sarala hindI anuvAda sahita ( anuvAdaka - zrI megharAjajI munohita-phalodhI ) / jaina dharmakI karma philAsaphI bahuta pramANika aura tathya hai / AcArya devendrasUrine isa mUla graMthako aisI khUbIse banAyA ki sArA saMsAra unakI tArIpha karatA hai / aise upayogI graMthako hindIke sarala anuvAda sahita prakAzita karake ratnajJAna prabhAkara puSpamAlAne jaina sAhityakI acchI sevA kI hai / pratyeka dharmapremIse anurodha hai ki isa graMthakI eka prati maMgAkara avazya par3he isa pustakameM karma prakRtiyoM ke svarUpa, karmabaMdhaneke hetu, svarUpa sthiti anubhAga Adi prAdi bahuta rocaka DhaMgase likhe gaye haiM / prAdhyAtmika viSayako saralatAse samajhAne ke uddezase z2arUrI z2arurI yaMtra bhI diyegaye hai pRSTa saMkhyA 120 / nyochAvara cAra AnA mAtra 1 nayacakrasAra sarala hindI anuvAda sahita (anuvAdaka-zrI0 megharAnajo munohita-phakoSI ) isa graMthameM devacandrajI mahArAjane Sadravya aura syAdvAdake svarUpakA pratipAdana prati subodha DhaMgase kiyA hai / isa choTese graMthameM nyAyapriyatA ke sAtha anya darzaniyokA nirAkaraNa karate hue jaina siddhAntoM aura tatvoMkA samucita vivecana kiyA gayA hai| yaha tarka viSaya graMtha pratIva upayogI samajhakara ati sarala hindI bhASAmeM mUla sahita prakAzita kiyA gayA hai| pRSTha saMkhyA 144 nyochAvara sirpha cha bhAne / eka prati pratke dharmapremI ke pAsa honA z2arUrI hai| isa patese Aja hI maMgavAlIjiyejaina aitihAsika jJAna bhaMDAra-jodhapura / www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 ( 253 ) hamArI do sAmayika pustakeM rAjasthAna saMdeza " ajamerakI sammati arddha bhAratakI samasyA lekhaka zrInAtha modI jaina / prakAzaka zrI ratna prabhAkara jJAna puSpa mAlA po0 phalaudhI ( mAravAr3a ) / pRSTa saMkhyA 32 kAgaja chapAI sundara / mUlya tIna AnA / "" prastuta pustaka ke prathama bhAga meM lekhakane strI samAja kI samasyApara apane vicAra prakaTa kiye haiN| striyoMkI dAsatA, tajjanya burAiyAM aura maujUdA zikSA-praNAlI se paidA honevAlI ucchRMkhalatA para lekhakane bhalI prakAra apane vicAra prakaTa kiye haiM / lekhaka striyoMkI maryAdita svatantratA ke pakSapAtI haiM / pustaka ke dUsare bhAgameM svargIya lAlA lAjapatarAya kI ' anahaipI inDiyA' se uddharNa peza karake pazcimameM phailI huI strI samAjakI burAiyoMkA nagna citra diyA gayA hai / isase lekhakakA tAtparya hai ki pazcimI sabhyatA se hameM apane ko bacAe rakhanA cAhiye / yaha bhAga misa meyo kI madara iMDiyAkA muMhator3a javAba hai / pustaka paThanIya hai / " ugatA rASTra "lekhaka zrInAtha modI-ska'uTa mAsTara sAtavIM grupa jodhapura ! prakAzaka jaina aitihAsika jJAna bhaMDAra jodhapura / pRSTa saMkhyA 32, sAija guTakA / mUlya 1 AnA / kAgaz2a chapAI sundara / AdhI pustaka meM yuvakoM ko sadAcArI, dhairyavAna, vIra aura samAja sevI honekA upadeza hai / zeSa AdhI meM rUsa kI bAlasenA skAuTakA itihAsa hai - ki. vaha kaba aura kina paristhitiyoM meM sthApita huI aura usane rUsake navarASTra nirmANa ke kArya meM kaisI 2 sevAaiM kI / pustakakA yaha bhAga yuvakoM ke lie aura vizepakara skAuTasa ke liye grahaNIya hai maMgAne kA patAjaina aitihAsika jJAna bhaMDAra - jodhapura " 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (254) munizrI jJAnasundarajI racita cAra anamola ratna jaina jAtiyoMkA prAcIna sacitra itihAsa mahAmana saMgha sthApita ho. nekA kAraNa bahuta khUbI se likhA gayA!bIca bIca meM 6 phoTU raMgIna bar3hiyA mArTa pepara para haiN| parantu kImata cAra AnA mAtra jaina jAtikI vartamAna dazA para praznottara kaI loga binA soce samajhe jainadharma aura jAtipara kaI! taraha jhUThe kalaMka lagAte hai unakA muMhatoDa uttara debnaayo| toisako jarUra maMgAkara paDhiye kImata tona AmA jaina jAti nirNaya osavAla jAti samaya prathama dvitIyAGka nirNaya agara bhApako pratyeka gotra viSaya pustakake nAma se ho spaSTa hai| osavAla kaba hupa kA saMvA itihAsa jAnanA hai isa viSayameM kaI matabheda hai| to isa pustakako nakara maMgA. isa pustakame saba matoMkI peti kara par3hiye / isameM mahAjana hAsika AlocanA kI gii| baMdha mukkApaDI kI sabo kAlo aura siddha kiyA gayA hai ki osavAla jAti kaba bnogii| kImata cAra AmA mAtra kImata tIna bhAnA maMgAnekA patA-jaina aitihAsika jJAna bhaMDAra-jodhapura / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2.5) hAnikAraka kurUr3hie~ kaba miTeMgI ? bhAja sabhyatA ke jamAne meM pratyeka sudhAraka ke hRdaya meM hAnikAraka kurUdie~ khUba khaTakane lagI haiM ina ko nirmUla karane kA Andolana bhI khUba jora zora se kiyA aura kara rahe haiM , phalasvarUpa kaI sudhAra hue para kheda hai ki hamArI marUbhUmi , meM kaI aise bhI grAma haiM ki jahA~ avidyA ke kAraNa : isa kI havA kA sparza taka bhI nahIM humA, mAravAr3a ke gA~voM meM acche 2 gharAnA kI bahana beTiyeM maidAna meM Dhola para nAcatI haiM aura nirlajja-kharAba gIta to isa kadra gAtI haiM ki sabhya puruSoM ko sunate hI zaramAnA par3atA hai ina kurudinoM ko miTAne ke liye hI hamane hAla hI meM kaI pustakeM prakAzita karavA ke unakA pracAra kiyA hai jisa se acchA sudhAra huA hai / ataeva pratyeka samAja sudhAraka ko cAhiye ki ina pustakoM ko saste bhAva se maMgavA ke khUba pracAra kare / 1 zumagIta bhAga pahalA mUlya do paisA 100 nakala kA ru. 2) 12 , , dUsarA , tIna paisA , , ru. 4) 3 , , tIsarA , , , , ru. 4) jhAna prabhAvanA ke liye jaldI hI maMgA liijiye| . milane kA patA:jaina aitihAsika jJAna bhaNDAra jodhapura ( mAravAr3a) . 400AMAANnnn Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 256 ) zeSa pustakeM mejharanAmA // ) prAcInaguNa chaMdAvalI zubha muhUrta 3) dUsarA tIsarA aura cauthA / ) jinaguNamAlA prathama bhAga 2) stavana saMgraha 5 vA bhAga 3) dravyANuyoga prathama pravezikA ) bhASaNa saMgraha pahalA bhAga 2) , dvitIya , ) bhASaNa saMgraha dUsarA , .) seTha jinadatta 0) muninAma mAlA dAnavIra jhagaDUzAha ) do vidyArthI osavAlajAtikA saM. itihAsa-) do mitra / subodha niyamAvalI || dhUrtapaMcoMkI pUjA choTI jIvana samasyA (upanyAsa) / ) mevAr3a ke sapUta niyamAvalI (1) bAraha thAnese kamakI pArasala nahIM bhejI jaatii| (2) DAka aura pekiMga kharca jumme kharIdadAra hogA / (3) pustakoM kI AmadanI jJAnapracAra meM kharca hogii| (4) relave pArasaladvArA maMgAnevAloMko cauthAI kImata ke laga bhaga pezagI bhejanI cAhiye / (5) eka saptAha ke andara pustakeM nahIM pahuMce to phira likhiye maMgAnekA patAjaina aitihAsika jJAna bhaMDAra-jodhapura. hai JODHPUR Rajputada ) CN Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI thazo) allbll che II) boiler 'jema Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com