________________ ભાવનામૃત-I H અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ ઉપાય બતાવ્યા છે. તેમાં તેઓશ્રીએ સૌથી પ્રથમ ઉપાયમાં આગમ = શાસ્ત્રથી જ તત્ત્વનિર્ણય કરવાનું ફરમાવ્યું છે. બીજા ઉપાયમાં શાસ્ત્રવચનોની ઉપેક્ષા કરાવનારી લોકસંજ્ઞાનો ત્યાગ કરવાનું જણાવ્યું છે. તે બંને ઉપાય દ્વારા તત્ત્વશ્રદ્ધા પ્રાપ્ત કરવાનું અને લોકોત્તર વિવેક પ્રગટાવવાનું ત્રીજાચોથા ઉપાયમાં જણાવ્યું છે. તે વાત આ મુજબ છે - “निश्चित्यागमतत्त्वं, तस्मादुत्सृज्य लोकसंज्ञा च / શ્રદ્ધા-વિવેસાર, યતિતવ્ય યોગિના નિત્યમ્ | 20-38 છે' પૂર્વનિર્દિષ્ટ ચારે ઉપાયોના સેવન વિના સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ-શુદ્ધિવૃદ્ધિ શક્ય બનતી નથી અને એ વિના મોક્ષમાર્ગ ઉપર પ્રગતિ પણ થઈ શકતી નથી. - તે ચારમાં પ્રથમ ઉપાય અગત્યનો છે. બોધ-શ્રદ્ધા-વિવેકને વિશુદ્ધ બનાવવા મોક્ષમાર્ગના સાધક-બાધક તત્ત્વોનો નિર્ણય કરવો ખૂબ જરૂરી છે અને એનું પરમ શ્રેષ્ઠ સાધન એકમાત્ર આગમ શાસ્ત્ર છે. એટલે આગમ અને આગમને અનુસરતા ગ્રંથો = શાસ્ત્રો દ્વારા હેય-ઉપાદેયાદિ તત્ત્વોનો નિશ્ચય કરવાનો છે. પરંતુ પોતાની સ્વતંત્રમતિથી કે બહુમતિથી તત્ત્વનો નિર્ણય કરવાનો નથી. અતીન્દ્રિય પદાર્થોના બોધમાં આગમ જ પરમ આધાર છે. આત્મા, આત્માનું અસ્તિત્વ, આત્માનું સ્વરૂપ, આત્માની મોક્ષમાર્ગ તરફની પ્રગતિ, મોક્ષમાર્ગના સાધક-બાધક તત્ત્વો, મોક્ષમાર્ગની પ્રગતિ કરતાં કરતાં પ્રાપ્ત થતી ગુણસ્થાનકોની પરિણતિઓ અને આંતરિક ગુણવૈભવ અને અંતે પ્રાપ્ત થતો મોક્ષ : આ સર્વે અતીન્દ્રિય પદાર્થો છે. સર્વજ્ઞ-વીતરાગ પરમાત્મા સિવાય આ પદાર્થો ઉપર કોઈ યથાર્થ પ્રકાશ પાથરી શકતું નથી. સર્વજ્ઞ વીતરાગ પરમાત્માની ગેરહાજરીમાં તેઓશ્રીમદ્ગ તારક જિનવચન જ અતીન્દ્રિય પદાર્થોને જાણવાનો પરમ આધાર છે. (આગમ, જિનવચનોનો સમુદાય જ છે.) તેથી આગમ જ પરમ આધાર છે.
