Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
३०
स्थानाङ्गसूत्र __ये एवं विचित्रभावैश्चिन्त्यन्ते ते सर्व एव जीवाश्चतुर्पु राशिष्यवतरन्तीति तान् प्रदर्शयितुमाह
मूलम्-चत्तारि जुम्मा पण्णत्ता तं जहा-कडजुम्मे १ तेओए २, दावरजुम्मे ३, कलिओए ४ । सू०६।
छाया-चत्वारो युग्माः प्रज्ञप्ताः, तद्यया-कृतयुग्भः १, व्योजः ३, द्वापर युग्म: २, काल्योजः ४ । (सू० ६)।
टीका-"चत्तारि जुम्मा” इत्यादि-युग्माः-राशिविशेषाः चत्वारः प्रज्ञप्ताः तद्यथा-कृतयुग्म:-चतुष्कापहारेण अपहियमाणश्चतुःपर्यवसितो राशिः १ । तथायोजः-त्रिपर्यवसितो राशिः २, द्वापरयुग्मा-द्विपर्यवासितो राशिः ३, कल्योजः
इस प्रकारके विचित्र भावोंसे जीव विचारे जाते हैं, वे ही सब जीय चार राशियोंमें अवतरित होते हैं, यही बात अब सूत्रकार प्रदशित करते हैं-"चत्तारि जुम्मा पण्णत्ता-" इत्यादि
सूत्रार्थ-युग्म चार कहे गये हैं, एक-कृत युग्म १ दूसरा-ओज-२ तीसरा द्वापर युग्म-३ और चौथा-कल्यौज-४ टीकार्थ-युग्म शब्दसे यहाँ राशि विशेष गृहीतहैं, ये युग्म चार प्रकारके जो कहे गये हैं उसका तात्पर्य ऐसा है-जिस राशिमें चारको घटाने पर अन्तमें चार ही बचते हों यह कृतयुग्म रूप राशि है, जिस राशिमें तीनको घटाने पर तीनही बचते हों वह राशि व्योज है. जिस राशिमें से दो को घटाने पर दोही बचें वह राशि द्वापर युग्म है, और जिस राशिमेंसे एकको घटाने पर अन्तमें एक ही बचता है वह-राशि कल्योज है। यहाँ गणितकी परिभाषामें युग्म शब्द से सम राशि और-ओज
વિવિધ ભાવની અપેક્ષાએ જીવની પ્રરૂપણું કરીને હવે સૂત્રકાર સઘળા वा या२ राशियोमा विमत ४२री नामेछ-" चत्तारि जुम्मा पण्णत्ता" त्याह
सूत्रार्थ-युग्भ २ ४ छे-(१) त युग्म, (२) व्या२४, (3) १५२ युभ, भन. (४) त्यो
युभ' ५६ मही शिविशेषतुं पाय छे. तेना यार પ્રકારનું હવે સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવે છે-જે રાશિમાં ચારને ઘટાવવાથી અને ચાર જ વધે છે તેને કૃતયુગ્મ રૂપ રાશિ કહે છે. જે રાશિમાં ત્રણને ઘટાવવાથી અને ત્રણ જ વધે છે તે રાશિને જ કહે છે. જે રાશિમાં બેને ઘટાવવાથી બે જ વધે છે તે રાશિને દ્વાપર યુગ્મ કહે છે. જે રાશિમાં એકને ઘટાવવાથી અને એક જ બચે છે તે રાશિને કલ્યજ કહે છે. અહીં ગણિતની પરિભાષામાં યુમ શબ્દથી સમરાશિ અને એજ શબ્દથી વિષમરાશિ
श्री. स्थानांग सूत्र :03