Book Title: Sthanang Sutram Sanuvadasya
Author(s): Sudharmaswami, Abhaydevsuri
Publisher: Abhaydevsuri
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020691/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir EPSC0000000 // OM zrIpArzvaH // // vaMde'ham zrIjinezvaram // Peron rve a commenozrImad AyesudhammakhAmiviracitam-30moorem...-000800-migg zrIsthAnAGgasUtram / mUla ane zrI abhayadevasUriviracita BANGOO.000.comTIkAnA anuvAda sahita::"BM-0900Doncome TIkAkArakRta maMgalAcaraNa. zrIvIraM jinanAthaM natvA, sthAnAMgakatipayapadAnAm / prAyo'nyazAstradRSTaM, karomyahaM vivaraNaM kiMcit // For Private and Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 1 // 197990798246YAKKES *9595493979 www.kobatirth.org sAmAnya kevalIonA svAmI zrI mahAvIraprabhune namaskAra karIne sthAnAMga ( ThANAMga ) sUtranA keTalAeka padonuM, prAyaH anya zAstrovaDe jema jovAeluM che tema ( anya zAstro joIne ), huM kaIka vivaraNa - vivecana karUM hUM. zAstraprastAvanA. ahiM mahAn rAjAnI jema utkRSTa Atmika zaktivaDe dabAvyA che parAkramavAlA rAgAdi zatruo jeNe, AjJAnuM pAlana karavAmAM catura evA seMkaDo rAjAovaDe haMmezAM sevAyela che caraNakamala jenA, samasta padArthanA samUhane pratyakSa karavAmAM dakSa evA kevalajJAna ane kevaLadarzanarUpa zreSTha upayogavaDe jANyo che sarva viSayagrAma ( samUha ) no svabhAva jeNe, samasta traNa bhuvanamAM atizayabALaM che sAmrAjya jenuM, tathA saMpUrNa nyAyapravarttaka, ikSvAku kulanI vRddhi karanAra, prasiddha evA siddhArtha rAjAnA putra, zramaNa bhagavAna zrImAn mahAvIra - varddhamAnasvAmInA atizaya gaMbhIra ane mahAn artha che jene viSe evA (tripadIrUpa ) upadezI kuzala buddhayAdi guNanA samUharUpa mANikyanI rohaNAcala bhUmi samAna, niyukta thayela bhaMDArInI mAphaka zrI gaNadharamahArAjAvaDe pUrvakAlamA cAra tIrtha ( saMgha ) mAM zreSTha zrI zramaNa saMghanA ane tenA saMtAno ( ziSyo ) nA upakArane mATe racAyela tathA aneka prakAranA artharUpa zreSTha ratno che jemAM, valI devatA adhiSThita evA ( mahAnidhAna samAna ThANAMga sUtrano ) jJAna ane kriyAmAM balavAna chatAM ya koI paNa (pUrva) puruSabaDe kaI paNa kAraNavazAt aprakAzita (vyAkhyA na karAvela) ane e kAraNathI keTalAka bhavabhIrunA ( kadAca arthano anartha thAya evA bhayathI) vicAramAM ( vyAkhyA karavAnuM ) nahiM Avela evA moTA khajAnArUpa A ThANAMgasUtrano (anuyoga amArAvaDe karAya che ) jo ke tevA prakAranA jJAnAdi bala rahita chatAM paNa kevala For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir = 1 sthAnA dhyayane zAstraprastAvanA. // 1 // Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dhRSTatAmAM pradhAna evA ane sva-paranA upakArane mATe arthanI racanAnA abhilApavALA hovAthI ja nathI vicArela potAnI yogyatA jeNe temaja jugAra Adi vyasanomAM joDAyelAnI jema ( evA amArAvaDe ) kuzala evA prAcIna puruSonA prayogane anusarI, tema ja kaDaka potAnI mativaDe vicArIne temaja tathArUpa vartamAnakAlIna gItArtha puruSo pAsethI tenA upAyone sArI rIte pUchane vikAsanI jevo anuyoga prAraMbha karAya che. 66 te anuyoganI phalAdi dvAranA nirUpaNa karavAthI pravRtti thAya che. yata uktam* tassa phalejogaM maMgala-samudAyatthA taheva daurAI / tabbheyaMniru~ttikkama - payoyaNAI ca vaccAI // 1 // " * 1. phala. artha - zAstranA viSayamA buddhimAn manuSyonI pravRtti mATe phala avazya kahenuM joIe, anyathA A graMthanuM kaI prayojana ( phala ) nathI evI AzaMkA karanArA zrotAo kaMTakazAkhA ( bAvala )nA mardananI jema pravRtti na kare. vaLI te phala be prakAranuM che-1 anaMtara, 2 paraMpara. te bemAM arthanuM jANavuM te anaMtara phala che, ane arthanA jANavApUrvaka anuSThAnathI je mokSanI prApti thAya te paraMpara phala kahevAya che. (1) vizeSAvazyaka ( bhASya ) nI TIkAmAM prayojana dvAra juduM kayuM che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir maramanane kA zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 2 // 2. yoga-saMbaMdha. EMAD1 sthAnAtathA yoga eTale saMbaMdha, te jo upAya upayarUpa lahIe to anuyoga e upAya ane arthAvaMgamAdi upeya, to te saMbaMdha prayo dhyayane jananA kathanathI ja kahevAyo che, tethI' avasara lakSaNa' anuyogano saMbaMdha kahevA yogya cha arthAt A anuyoganA dAnamA yogadvAra. (devAmAM ) koNa saMbaMdha eTale avasara che ? athavA anuyoganA devAmAM koNa lAyaka cha ? temAM anuyoganA dAnamA bhavya, mokSamArgamAM abhilApAvALo, gurunAM upadezamA nizcala-sthira ane ATha varSa jene dIkSA lIdhe thayA hoya evA je prANI (sAdhu ) hoya tene ja sUtrathI (mUlapAThathI ) paNa ApavA yogya che-e A avasara che ane yogya paNa te ja che. yata uktam| tivarasapariyAgassa u,aayaarpkppnaammjjhynnN| cauvarisassa ya samma, sUyagaDaM nAma aNgti||1|| dasakappavvavahArA, saMvaccharapaNagadikkhiyasseva / ThANaMsamavAo'vi ya, aMge te aTTha vAsassa // 2 // ____ artha-traNa varSanA paryAyavAlAne to AcAra prakalpa nAmarnu adhyayana arthAt nizIthasUtra, ane cAra varSanA paryAyavAlAne sArI rIte sUyagaDAMga nAme sUtra, (2) pAMca varSanI dIkSAvAlAne ja dazAzrutaskaMdha, bRhadkalpa ane vyavahArasUtra, temaja ATha varSanI dIkSAvAlAne ThANAMga tathA samavAyAMga sUtranI vAcanA ApayA yogya che. (3) anyathA bIjI rIte A sUtrano anuyoga devAmAM AjJAbhaMga Adi doSa thavA pAme che. 1. arthano bodha. For Private and Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SHRESTHETTYSHARRESE 3. maMgala. tathA A anuyoga (sUtra ) zreyabhUta hovAthI vighna thavAno saMbhava chate vinavaDe haNAyala che zakti jeonI evA ziSyo, emAM pravRtti na karI zake te hetuthI vighnanI zAMti mATe maMgala karavu ucita cha. uktaM cavahavigghAI seyAI, teNa kayamaMgalovayArehiM / ghettavvo so sumahA-nihivva jaha vA mahAvijjA // 4 // zubha kAryoM ghaNA vighnovALA hoya che, te kAraNathI maMgalopacAra karIne te uttama ratna-nidhAna athavA mahAvidyAnI peThe | grahaNa karavA yogya cha (4) vaLI maMgaLa kramazaH zAstranI zarUAtamAM, madhyamAM ane aMtamA zAstrArthanI vinarahita samApti mATe, tenI ja sthiratA mATe ane tenI ja avicchinna paraMparA mATe (Adi, madhya ane aMtya maMgala ) karavu joIe / taduktaM AdimaMgalataM maMgalamAIe, majjhe pajaMtae ya satthassa / paDhamaM satthatthA-vigdhapAragamaNAya niddiSTaM // 5 // tasseva ya thijjatthaM,majjhimayaM aMtimaMpi tssev| abbocchittinimittaM, sisspsissaaivNsss||6|| A bane gAthAono bhAvArtha upara kahela che. temAM Adi maMgala-'suyaM me AusaM teNaM bhagavayA' ityAdi sUtra che athavA AyuSmatA bhagavatA (AyuSmAn bhagavAnavaDe) Azabda, bhagavAna, bahumAna garbhamA hovAthI maMgalarUpa che. arthAt naMdI ane STERNFSARASHTRAKHAR For Private and Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 3 // www.kobatirth.org bhagavatbahumAnane viSe maMgalapaNuM che. maMgyate eTale jenAvaDe vAMchita prApta karAya te. ahiM maMgala zabdanA arthano ghaTamAna hovAthI Adi maMgala jANavuM. | madhya maMgala pAMcamA adhyayananuM paheluM sUtra - ' paMca mahavvae ' ityAdi - kSAyikAdi bhAvapaNAne laIne mahAvratonuM maMgalapaNuM hovAthI, kSAyikAdi bhAva maMgalarUpa che. yaduktaM- ' noAgamao bhAvo suvisuddho khAiyAio ' - noAgamathI kSAyikAdi suvizuddha bhAva maMgalarUpa che, athavA chaThThA adhyayananuM Adi sUtra 'chahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arahaI gaNaM dharittae ' ityAdi vacanathI aNagArano paMcaparameSThimA samAveza karavAvaDe maMgalapaNuM hovAthI athavA sUtramAM kahela gaNadharasthAnone kSAyopazamikAdi bhAva viziSTapaNAe maMgalarUpa hovAthI A madhya maMgala jANavuM. aMtya maMgala chelluM maMgala to dazamA adhyayananuM atya sUtra - ' dasaguNalukkhA poggalA aNatA paNNatte' ahiM anaMta zabda 'vRddhi' zabdanI jema maMgalarUpa hovAthI aMtya maMgala jANavuM. athavA sarva zAstra ja nirjarAnA kAraNabhRta hovAthI tapanI jema maMgalarUpa che. maMgalarUpa zAstranuM paNa je maMgalanuM kathana karela che te ziSyonI buddhimAM maMgalatvanuM grahaNa karavA mATe. maMgalapaNe grahaNa karelu zAstra maMgala hoya - jema sAdhu ( sAdhu maMgalarUpa che tathApi maMgalanI buddhie grahaNa karavAthI maMgalarUpa thAya che), ahiM eTalaM kathana basa che. jema zAstronuM maMgalAdi nirUpaNa karela che tema tenA anuyoganuM paNa jANavuM, kAraNa zAstranuM ane anuyoganuM kathaMcit abhedapaNaM hoya che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir CRA 1 sthAnA dhyayane maMgaladvAravarNana. // 3 // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4. samudAyArtha. phala (prayojana ), yoga ane maMgala e traNa dvAronu kathana karavA pachI have samudAyArthano vicAra karAya che. tyAM sthAnAMga e zAkhanuM nAma che. yathArthAdi bhedathI nAma traNa prakAranA che. te A pramANe-1 yathArtha, 2 ayathArtha, 3 arthazUnya. temAM yathArtha nAma te pradIpa, ghaTa vigere, ayayArtha nAma te palAza (khAkharo) vagere ane arthazUnya te vyutpatti artha rahita DitthAdi. te traNamA ja samudAyArthanI parisamApti hovAthI zAstra nAma yathArtha che. je kAraNathI ema ja che te ja kAraNathI tenuM nirUpaNa karAya che. 'sthAna' ane 'aMga' e be pada nikSepa karavA yogya che. temAM sthAna zabda nAma, sthApanAdi bhedathI paMdara prakAraceM kayuM che. nAmaMThavaNAdavie-kheta'dhA uI uvaratI vrshii| saMjamapaggahajohe," acalagaNaNasaMdhAbhAve" // 7 // 1. temAM sthAna evaM je nAma te nAmasthAna, je sacetana athavA acetana vastunuM sthAna e, nAma karAya che, te vastunAmavaDe sthAna eTale nAmasthAna kahevAya che. 2. temaja sthApAya che te sthApanA akSAdi, te sthAnanA AzayavaDe je sthapAyela te sthAna kahevAya che. tethI sthApanA eja sthAna te sthApanA sthAna. 3. dravya-sacitta, acitta ane mizra bhedarUpa che. te guNaparyAyano .. 1. caMdanaka ( eka zaMkhanI jAta) vagere je sthApanAcArya tarIke sthapAya che. For Private and Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 4 // 1 sthAnAdhyayane sthAnonuM svarUpa h kwanahi AzrayaM hovAthI sthAna te dravya sthAna. te kAraNathI karmadhAraya che. 4. kSetra-AkAza, dravyono Azraya hovAthI kSetra evaM je sthAna te kSetrasthAna. 5. adhdha-kAla te ja sthAna, te ve prakArano che.1 bharvasthiti te bhAvakAla ane 2 kAryasthiti te kAyakAla, sthiti eja sthAna. 6. UrdhvapaNAe je puruSanuM sthAna te UrdhvasthAna-kAyotsarga. ahiM sthAna zabda kriyAvacana che evI rIte Urdhva zabdanA upalakSaNathI besabu, mUvU vagere paNa sthAna jANavU. 7. uparati-virati, vividha gugono Azraya hovAthI virati ja sthAna che athavA ahiM sthAna zabda vizeSArthamAM che. tethI viratino je vizeSa te viratisthAna te dezavirati ane sarva viratirUpa che tema. 8. vasati-sthAna kahevAya che. jemAM sthira thavAya che te sthAna. 9. saMyamanuM sthAna te saMyamasthAna. ahiM sthAna zabdabheda arthavAlo che. saMyama-zuddhinI vRddhi ane hAnithI thayela vizeSabhedarUpa (asaMkhyAta) saMyama sthAna. 10. pragaha-Adeyavacana hovAthI jernu vacana mAnya thAya te nAyaka. te be prakAranA che-1 laukika ane 2 lokottara. temAM laukika rAjA, yuvarAja, mahattara (zreSTha puruSa), pradhAna ane kumArarUpa che ane lokottara AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira ane gaNAvacchedakarUpa che. tenuM je sthAna te pragahasthAna. 11. yodhAonuM sthAna-1 AlIDha, 2 pratyAlIDha, 3 vaizAkha, 4 maMDala ane 5samapAdarUpa zarIranuM vizepa nyAsarUpa yodha. sthAna. 12. acalatva lakSaNavAlo je dharma te sAdi saparyavasita (aMta sahita) ityAdi catubhaMgarUpa che, tenuM je sthAna te acalatA 1. bhavasthiti te manuSyAdi bhavanA AyuSyano sthiti sudho rahevU te. 2. manuSyAdinA zarIramAMdhI marIne punaH te na kAyamA utpanna tharbu te kAyasthiti. jema manuSyanI kAyasthiti utkRSTI traNa palyopama | ne kroDapUrva pRthaktva hoya che. Emshamri For Private and Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir WEREDMINSUPEGETAIL sthAna.13. gaNanA-eka bethI laine zIrSaprahelikA paryaMta je gaNita te gaNanA sthAna. 14, saMdhAna-dravyathI kaTakA karAyela kAMcaLI vagerenu je joDANa te chinnadravyasaMdhAna ane runI puMNIthI utpadyamAna taMtu ( tAMtaNA) AdinuM joDANa te acchinnadravyasaMdhAna. bhAvathI to 1. prazastacchinnabhAvasaMdhAna-te aprazastabhAvamAM jaine pharIthI prazastabhAvanuM je joDANa (prasannacaMdra rAjarSinI jema) te ane 2. aprazastacchinnabhAvasaMdhAna-te audayika bhAvathI caDIne aupazamikAdi bhAvamA AvIne punaH audayika bhAvamA javU te. have 3. acchinnaprazastabhAvasaMdhAna te prazasta bhAvamA kSapakAdinI mAphaka (bharata mahArAjAnI jema ) AgaLa ( upara) caDatA javU. 4. acchinnaaprazastabhAvasaMdhAna-aprazastabhAvamAM nIce cheka UtaratAM jaq te. upazamazreNithI paDatAM mithyAtva paryaMta janArA vigere te (uparokta) prazastAdi bhAvanuM je saMdhAna te ja sthAna, vastunuM ekatritapaNe je avasthAna te saMdhAna sthAna. 15. bhAvasthAna-audayikAdi bhAvonuM sthAna eTale avasthiti rahevU ta bhAvasthAna. evI rIte ahiM sthAna zabda anekArtha che. prastuta viSayamA vasatisthAna ane gaNanAsthAnavaDe adhikAra che te batAvavAmAM Avaze. (7) have aMga zabdano nikSepa kahevAya che. tatra gAthAnAmaMga ThavaNaMgaM, davvaMga ceva hoi bhAvaMgaM / eso khalu aMgassA, nikkhevo cauvviho hoi // 8 // temAM nAma ane sthApanA prasiddha che, madya auSadhAdi dravyanuM aMga kAraNa athavA avayava te dravyAMga, kSayopazamAdi bhAvanuM 1. prazastacchinnabhAvasaMdhAnAdi cAra bheda- varNana TIkAmAM sAkSA hovAthI AcArAMganI TIkAtho spaSTIkaraNa karela che. For Private and Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 5 // www.kobatirth.org je aMga te bhAvAMga. ahaM bhAvAMgavaDe adhikAra che te paNa AgaLa dekhADavAmAM Avaze. (8) sthAnAMga zabdano samudAyArtha. jevI rIte sthAnAMga sUtramAM viSayanuM kathana karAyeluM che tevI rIte ekatva Adi baDe vizeSaNavAlA AtmAdi padArthoM jemAM rahe che, bese che ane nivAsa kare che te sthAna athavA sthAna zabdavaDe ahiM eka Adi saMkhyAbheda kahela che. te kAraNathI AtmAdi padArthoMne prApta thayela ekathI daza paryaMta sthAnonuM kahenAra hovAthI sthAna. jema AcArano kahenAra hovAthI AcAra sUtra kahevAya che tema sthAna jANavuM. te sthAna kSAyopazamika bhAvarUpa siddhAMta - puruSanA aMga ( avayava )nI jema je aMga te sthAnAMga (ThANAMga ) e samudAyArtha jANavo. 5. dvAro. mAM daza adhyayano che. daza adhyayanomAM paheluM adhyayana te saMkhyAmAM eka hovAthI ane eka saMkhyAyukta AtmAdi padArthano pratipAdaka hovAthI eka sthAna che. mahAn nagaranI jema tenA cAra anuyoga dvAro hoya che te A pramANe- 1 upakrama, 2 nikSepa, 3 anugama, 4 naya, temAM anuyojana te anuyoga arthAt sUtrano artha sAdhe saMbaMdha karavo te, athavA anurUpa yogya athavA anukUla je vyApAra eTale sUtranA artha kathanarUpa te anuyoga. (jema ghaTa zabdavaDe ghaDo artha kahevAya che) Aha caaNujojaNamaNujogo, suyassa niyaeNa jamabhidheyeNa / vAvAro vA jogo, jo aNuruvo'NukUlo vA // 9 // For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 984646&K 1 sthAnA dhyayane dvAravarNana. // 5 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SEARTNEURRENTERNMENSE A gAthAno bhAvArtha upara kahela che. athavA arthanI apekSAe ( anaMta artha hovAthI ) mUtra laghu (thoDa cha ) mATe aNu kahevAya che ane tIrthakarokta tripadIrUpa artha sAMbhaLIne pachI gaNadharo sUtra race cha tethI anu ( eTale pAchaLa che ) e bane vizeSaNa yoga zabdane Apela che. anu zabdanA vAcya je sUtra teno viSaya sAthe saMbaMdha te aNuyoga athavA anuyoga kahebAya che. Aha caahavA jamatthao, thovapacchabhAvehi suyamaNuM tassa / abhidheye vAvAro,jogo teNaM va saMbaMdho // 10 // A ( bhASyanI ) gAthAno bhAvArtha upara kahala che tenA daravAjAonI jema dvAro-jyAMdhI jai-AvI zakAya te-eka sthAnaka adhyayanarUpa nagaranA artha jANavAnA upAyarUpa upakramAdi cAra dvAro jANavA. daravAjA bagaranuM nagara te anagara ja hoya che. jo eka daravAjo hoya to duHkhe praveza karI zakAya ane kAryanI hAni mATe te thavA pAme che, paraMtu cAra daravAjA hoya to game te daravAjo anukULa thAya ane kAryanI siddhi mATe thavA pAme che. evI rIte eka sthAnaka adhyayanarUpa nagara paNa arthAdhigamanA upAyarUpa dvArobaDe rahita hoya to artha- jANavU azakya thAya che. 6. tadbhadadvAra. eka dvAravALu zAstra paNa duHkhe jANI zakAya che ane vizeSa bheda sahita cAra dvAravAlaM hoya to artha sukhe jANI zakAya che. 7. niruktidvAra. A kAraNathI dvArano upanyAsa phalavAlo che. te upakramAdi dvAronA kramazaH be, traNa, ve ane be bheda thAya che. 'niru For Private and Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Shri Kalassagersuri Gyanmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda ISER 1 sthAnAdhyayane kramadvAravarNana. ktistu'-vyutpatti to A pramANe che-'upakramaNaM' upakrama e (1) bhAva sAdhana che. zAstrane nyAsa deza (je sthAne lAvadhaM che te)| sthAne najikamAM lAva. je dvArA gurunA vacanayogathI upakrama karAya che te (2) karaNa sAdhana, ziSyano zravaNa bhAva chate jemAM upakrama karAya che te (3) adhikaraNa sAdhana, AthI upakrama karAya che athavA vinIta ziSyanA vinayathI upakrama karAya che te (4) apAdAna sAdhana. ecI rIte 'nikSepaNaM nikSipyate vA'nenAsminnasmAditi vA nikSeponyAsaH' nikSepaNa te nikSepa, | jevaDe, jemA, ane jenAthI nikSepa karAyela che te nikSepanA nyAsa ane sthApanA e paryAyanAma che. ema ja anugamanamanugam 1 ityAdi jevaDe, je chate ane jethI sUtranA nyAsane anukUla vyAkhyA karavI te anugama. ema ja nayanaM naya ityAdi vastunuM jANavu te naya, athavA jevaDe je chate ane jethI vastu jaNAya te naya, anaMta dharmAtmaka vastunA eka aMzanuM je jJAna te naya kahebAya che. A upakramAdi dvArono AvI rIte krama karavAmAM zuM prayojana che ? te kahevAya che. 8. kramadvAra. je upakrama rahita che te samIpabhUt nathI, je samIpabhUta nathI teno nikSepa nathI karAto, je nAmAdivaDe nikSepa nathI karAyela h] te arthathI anugama karAto nathI, je arthathI nathI jANela te nayothI vicArAtuM nathI. evI rIte eka ja krama che. uktaM ca dArakkamo'yameva u, nikkhippai jeNa nAsamIvatthaM / aNugammai nAnatthaM, nANugamo nayamayavihaNo // 11 // ORDER // 6 // For Private and Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (bhASya ) gAthAnA bhAvArtha upara kahela che. e pramANe te phalAdika dvAro kahevAyA, have anuyogadvAranA bheda kathanapUrvaka eja adhyayana vicArAya che. tyAM upakrama ve prakArano che : 1 laukika ane 2 zAstrIya. tyAM 1 nAma, 2 sthApanA, 3 dravya, 4 kSetra, 5 kAla ane 6 bhAva bhedathI laukika cha prakArano che. temAM nAma ane sthApanA sugama che. dravyopakrama ce prakArano che : 1 parikarma ne 2 vinAzaupakrama. sacetana, acetana ane mizra athavA dvipada, catuSpada ane apada ( vRkSAdi ) rUpa je dravyanuM guNAMtara guNavizeSanuM utpAdana te parikarma, ane dravyano nAza te vinAza [ jema ghRta, rasAyaNa vagerenA prayogathI manuSya balavAna thavA pAme che te parikarma ane talavAra vagerethI nAza karAya che te vinAza ]. ema ja kSetra - zAlikSetrAdino hala vagere kheDavAthI parikarma ane hAthI vagere bAMdhavAthI nAza pAme che te vinAza, ajJAta svarUpa kAlane nADikAdi zaMkunI chAyA athavA ghaTikA vagerethI jANavuM te parikarma ane [ nakSatrAdinI gativaDe kAla je aniSTa phaladAyaka thAya che te kAla vinAza eTale viparyAsa ], na jaNAyela guru pramukhanA cittane iMgitaAkArAdivaDe jANavuM te bhAva parikarma ( upakrama ). zAstra saMbaMdhI upakramo 6 prakAranA che, te A pramANe- 1 AnupUrvI, 2 nAma, 3 pramANa, 4 vaktavyatA, 5 arthAdhikAra ane 6 samavatAra. 1. AnupUrvI. bIje' sthaLe AnupUrvI daza prakAre kahela che, temAM utkIrttana ane gaNanA anupUrvImAM A adhyayanano samavatAra thAya che. 1. mahAbhASyanI TIkAmAM daza prakArano kahela che te A pramANe- 1 nAma, 2 sthApanA, 3 dravya, 4 kSetra, 1 kAla, 6 gaNanA, 7 utkIrtana, 8 saMsthAna, 9 sAmAcArI ane 10 bhAvAnupUrvI / For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 7 // 4200077484 YE www.kobatirth.org utkIrttana te eka sthAna adhyayana, dvisthAna adhyayana ane tristhAna adhyayana ityAdi gaNana, te kevala saMkhyA eka, be, traNa ityAdi te gaNanA anupUrvI traNa prakAranI che-1 pUrvAnupUrvI 2 pazcAnupUrvI, 3 anAnupUrvI pUrvAnupUrvIvaDe vidyamAna prathama adhyayana kahevAya che, pacAnupUrvIvaDe dazamuM adhyayana ane anAnupUrvIvaDe aniyata che. 2. nAmakathana. temaja nAma daza prakAre che. eka nAma, dvi nAma ityAdi daza nAma paryaMta. temAM cha nAmamAM A adhyayanano avatAra thAya che. | temAM paNa kSAyopazamika - bhAvamAM samagrazruta kSAyopazamika bhAvarUpa hovAthI kayuM che kechavvinAme bhAve, khaovasamie suyaM samoyarati / jaM suyaNANAvaraNa - kkhaovasamajaM tayaM savvaM // 12 // [ anuyoga dvAra sUtramAM ] cha prakAranA nAmomAM audayikAdika cha bhAvo kahelA che. temAMnAM kSAyopazamika bhAvamAM sarva zratano samavatAra thAya che. kAraNa ? zrutajJAnAvaraNa karmanA kSayopazamathI sarva zruta utpanna thAya che. 3. pramANakathana. tathA dravyAdi bhedathI pramANa cAra prakAre che, temAM A adhyayana, kSAyopazamika bhAvarUpa hovAthI, bhAva pramANamAM avatare che. yata Aha davvAdi caubbheyaM, pamIyate jeNa taM pamANaMti / iNamajjhayaNaM bhAvotti, bhAvamANe samoyarati // 13 // For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 9934:4 1 sthAnA dhyayane upakrama varNana. // 7 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jenAvaDe je vastu jaNAya te pramANa. te pramANa dravyAdi cAra prakAre che. A adhyayana bhAvarUpa hovAthI bhAva pramANamAM samavatare che. bhAva pramANa guNa, naya ane saMkhyAnA bhedathI traNa prakAranuM che. temAM A adhyayanano guNapramANa ane saMkhyApramANamAM ja samavatAra thAya che; varttamAnamAM to nayapramANamAM avatAra karAto nathI. yadAha mUDhanaiyaM suyaM, kAliyaM tu na nayA samoyaraMti ihaM / apuhutte samoyAro, natthi puhutte samoyAro // 14 // mUDha che naigamAdi sAta nayo jemAM evA kAlikazrutamAM nayo samavatAra pAmatA nathI. jyAM sudhI cAre anuyogo ekIbhAva-bhelA hatA tyAM sudhI nayono samavatAra thato hato, paNa jyArathI pRthakbhAva thayo- anuyogo judA judA thayA tyArathI anuyogamAM nayono samavatAra thato nathI. guNapramANa ve prakAre che: 1 jIvaguNapramANa ane 2 ajaviguNapramANa. temAM A adhyayanano jIvano upayogarUpa hovAthI jIvaguNapramANamAM avatAra thAya che. temAM paNa jJAna, darzana ane cAritranA bhedathI traNa pramANa chate Ano jJAna pramANamAM avatAra thAya che. jJAnapramANamAM paNa pratyakSa, anumAna, upamAna ane AgamapramANarUpa jJAna pramANa che. te prastuta adhyayana AptapuruSanA upadezarUpa hovAthI teno Agama pramANamAM avatAra thAya che. AgamapramANamAM paNa laukika 1. Arya vaira (bajjrasvAmi) paryaMta kAlikatano anuyoga judo na hato tyAre nayono samavatAra zrato hato, tyArabAda AryarakSitasUrivaDe kAlikata ane dRSTivAdamAM anuyoga judA thayA. pahelAM eka anuyogamAM cAre anuyoganI vyAkhyA thatI hatI, pacho upayogathI bhAvabhAvane jANI AryarakSitasUrijIe anuyoga judA judA karyA. enuM vizeSa varNana Avazyaka TIkAdithI jANavu. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1sthAnA dhyayane upakramavarNana. zrIsthA 17 ane lokottararUpa ce bhedamA parama gurue racita hovAcI sUtra, artha ane ubhayAtmaka traNa prakArarUpa lokotara AgamamAM aano| nAGgasUtra samavatAra thAya che. tathA cAhasAnuvAda jIvANaNNattaNao, jIvaguNe bohabhAvao NANe / loguttarasuttattho-bhayAgame tassa bhAvAo // 15 // // 8 // __A gAthAno bhAvArtha upara kahela che. lokottara Agama paNa AtmAgama, anaMtarAgama ane paraMparAgamanA bhedI traNa prakAre che. temAM arthathI tIrthakaro, gaNadharo ane tenA ziSyonI apekSAe ane mUtrathI gaNadharo, tenA ziSyo ane ziSyonA ziSyonI apekSA karIne kramazaH AtmAgama, anaMtarAgama ane paraMparAgamane viSe A adhyayanano avatAra thAya che. saMkhyApramANa anyatra (anuyoga dvAramA) vistRta kahela* che temAM A adhyayanano parimANa (sAtamI) saMkhyAmAM avatAra thAya che. temAM paNa kAlikazruta ane daSTivAdazruta parimANarUpa ve prakAramA e kAlikazruta hovAthI kAlikazruta parimANa saMkhyAmAM ane temAM paNa zabdanI apekSAe saMkhyAta akSara, padAdi svarUpavaDe saMkhyAtaparimANamA avatare che tathA paryAyanI apekSAe Agama anaMtAgama paryAyarUpa hovAthI anaMtaparimANAtmaka saMkhyAmAM avatare che. temaja kayu cha ke-'agaMnA gamA aNaMtA pajavA' ityAdi. 4. vaktavyatA. vaktavyatA 1 svasamaya, 2 parasamaya ane 3 svaparasamayanA bhedathI traNa prakAranI che. temA A adhyayana svasamaya vaktavya. * 1. nAma, 2 sthApanA, 3 dravya, 4 kSetra, 5 kAla, 6 upamA, 7 parimANa ane 8 bhAva e ATha prakAre saMkhsapramANa kahela che. AdSTTESENTS // 8 // For Private and Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAmAM ja atare che. kAraNa ? sarva adhyayano svasamayarUpa hovAthI. bhASyakAre kayuM che ke- parasamao ubhayaM vA, sammadidista samao jennN| tA svvjjhynnaaii,ssmyvttvyniyyaaii||16|| parasamaya ane ubhaya( svayara )samaya, te samyagdaSTine svasamaya ja che, kAraNa ke te samyagdaSTi teno yathArtha viSayavibhAga kare che. jo ke keTalAeka adhyayanomAM parasamaya ane ubhayasamayanI vaktavyatA saMbhaLAya che, to paNa samyagdaSTie grahaNa karela hovAthI sarva adhyayano svasamaya vaktavyatAmAM niyata che. tathA arthAdhikAra vaktavyatA vizeSa ja che, te ekatva viziSTa AtmAdi padArthanA kathana lakSagarUpa che. pratyeka dvAramA aMgIkRta adhyayana samavatAra lakSaNarUpa che te lAghava mATe anupUrvI adi dvAromA varNana karela hovAthI punaH ahiM kahetA nathI. vaLI paNa karbu cha keahuNA ya samoyAro, jeNa samoyAriyaM piddaarN| egaTThANamaNugao,so lAghavao Na puNa vacco // 17 // A gAthAno bhAvArtha uparokta che. 1 oghaniSpanna, 2 nAmaniSpanna, 3 sUtrAlApakanidhana bhedathI traNa prakAre nikSepa karAya che. kayuM che kebhaNNai gheppai ya suhaM, nikkhevapayANusArao stthN| oho nAma suttaM, nikhettavvaM tao'vassaM // 18 // nikSepa padanA anusArathI adhyayana vA uddezaka sukhapUrvaka bhaNAya che ane grahaNa karAya che, te kAraNathI 1 ogha, 2 nAma ane 3 sUtrAlApakaniSpanna A traNe avazya nikSepa karavA yogya che. temAM oghanuM svarUpa nIce pramANe che For Private and Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 9 // 1 sthAnAdhyayane upakrama varNana. HEETLESEANNELEYEXHD ETTE 1. ogha. oho jaM sAmannaM, suyAbhihANaM cauvvihaM taM c| ajjhayaNaM ajjhINaM, Ao jhavaNA ya patteyaM // 19 // nAmAi caubbheyaM, vanneUNaM suaannusaarennN| egaTThANaM jojjhaM, causuMpi kameNa bhAvesuM // 20 // (yugma) __zrutanuM je sAmAnya nAma tene ogha kahevAya che. te cAra prakAre che-1 adhyayana, 2 akSINa, 3 Aya ane 4 kSapaNA. te pratyeka adhyayanAdinuM zrutAnusAre nAmAdika cAra prakAre varNana karIne kramazaH teonA bhAva nikSepAmAM eka sthAnanI yojanA | karavI. tyAM adhyAtma mana te zubha manane viSe gamana tharbu arthAt jethI AtmAnuM gamana thAya che ane jethI adhyAtma zabdavAcya je zubha mana tenuM AtmAne viSe laI Avaq thAya che athavA bodha, saMyama ane mokSa e traNanI jethI adhika prApti thAya che te adhyayana jANavU. prAkRta zailIraDe ajjhayaNa kahevAya che. bhASyakAre A saMbaMdhamAM kA che kejeNa suhappajjhayaNaM, ajjhappANayaNamahiyamayaNaM vaa|bohss saMjamassava, mokkhassa va totmjjhynnN||21 ___ A gAthAno bhAvArtha upara kahela che. bhaNAya, vizeSapaNe smaraNa karAya ane jaNAya te adhyayana che tathA niraMtara ApavA FF chatAM paNa je kSINa na thAya ( athavA avyucchittinayathI A lokanI mAphaka kadI paNa kSINa na thAya ) te akSINa, jJAnAdikanA lAbhano hetu hovAthI Aya, pApakarmAnA nAzano hetu hovAthI kSapaNA kahevAya che. kahAM cha ke * mUla ajjhappANayaNa zabda che paraMtu prAkRta zailIthI ppA ane NakArano lopa thavAthI ajayaNaM thAya che. SHESHAMARINEETENYEKO // 9 // For Private and Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ajjhINaM dijjaMtaM, avvocchittinayatoalogovya |aao nANAINaM, jhavaNA pAvANa khavaNaMti (kammANaM) bhAvArtha upara mujaba che. nAma niSpanna nikSapAmAM to A adhyayananuM eka sthAnaka evaM nAma cha te mATe eka zabda ane sthAna | zabdano nikSepa kahevA yogya che. temAM eka zabda nAmAdi sAta prakArano che. taduktaM 2. nAma. nauma ThevaNA daMvie, mAuyaya saMgahekaMe ceva / pajava bhAve ya tahA, sattete ekkagA hoti // 23 // temAM 1 jenuM 'eka' evaM nAma hoya te nAma eka, 2 pustakAdine viSe sthApana karela ekeka aMka te sthApanA eka, 3 dravya eka te +sacita, acitta ane mizra bhedarUpa traNa prakAre che. 4 mAtRkApada eka to 1 uppannai vA 2 vigamei vA 5 dhuvei vA-e mAtAnI mAphaka sakala zAstranA mUlabhUta hovAthI avasthita tripadamAMthI koi paNa eka vivakSita pada, athavA akArAdi akSarAtmaka mAtRkAmAMthI koI paNa akArAdi eka akSara te mAtRkApada eka, 5 saMgraha eka eTale eka zabdanA uccAravaDe paNa ghaNA arthano saMgraha karAya che. jema jAtinA prAdhAnyabaDe vrIhi arthAt brIhi zabdathI aneka jAtanA cokhAno saMgraha thAya che te saMgraha eka, 6 paryAya eka-ghaTa dravyanA zivikAdi eka paryAyarUpa, 7 bhAva eka-audayikAdi cha bhAvamAMdhI koI paNa eka bhAvarUpa. ahiM bhAva ekavaDe adhikAra che jethI gaNanA lakSaNa viziSTa sthAna viSaya A eka che. valI gaNanA te saMkhyA, saMkhyA ___ + sacita dravya te puruSa, acitta dravya te rUpIo ane mizra dravya te AbhUSaNayukta puruSa ityAdi. For Private and Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www kabarth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 10 // 1. sthAnAdhyayane upakramavarNana. | te guNa ane guNa te bhAva, sthAna zabdano nikSapa to prathama ja kahela cha temAM gaNanA sthAnavaDe ahiM adhikAra cha; tethI eka lakSaNa je sthAna saMkhyAbhedarUpa eka sthAna, ane eka sthAna viziSTa jIvAdi arthanA pratipAdanamA samartharUpa adhyayana paNa eka sthAna che. oghaniSpanna ane nAmaniSpanna e bane nikSepa kahevAyA. 3. sUtrAlApaka. have sUtrAlApaka nikSepa kahevAno samaya Avela che tenuM svarUpa A pramANe-zrutaM me AyuSman ! ityAdi sUtrapadono nikSepa, nAmAdinuM sthApana te kahebAno samaya prApta cha paNa te kahetA nathI. kAraNa ? sUtra chate teno saMbhava che. sUtra to sUtrAnugamamA che ane te anugamano ja bheda cha, mATe pahelA anugama ja varNavAya cheanugama ye prakArano cha : 1 niyuktianugama ane 2 sUtrAnugama. temA niyukti anugama 1 nikSepaniyukti, 2 upodghAtaniyukti ane 3 satrasparzikaniyuktinA bhedathI traNa prakArano che. temAM paNa nikSepaniyukti anugama sthAna, aMga, adhyayanAdi eka zabdanA nikSepanA pratipAdanathI niyuktianugabharnu paNa pratipAdana thayuM ja che. upodghAtaniyukti anugama to-*uddese niddese ya niggame' ityAdi (mahAbhASyanI) be * uddese niddese ya, niggame kheta kAlapurise ya / kAraNapaJcaya lakkhaga nae, samoyAraNANumae / / 973 / / ki kahivihaM kassa, kahi kesu kahaM ke ciraM havai kAlaM / kai saMtaramavirahiyaM, bhavAgarisakosaNaniruti // 974 / / (vizeSAvazyakabhASpa) zabdArtha -1 uddeza, 2 nirdeza, 3 nirgama, 4 kSetra, 5 kAla, 6 puruSa, 7 kAraNa, 8 pratyaya, 9 lakSaNa, 10 naya, 11 samavatAra, 12 anumata, RSHANITELSEISHAMALS H // 10 // FVENIME For Private and Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir N gAthAthI jANavo. sUtrasparzikaniyukti anugama to 'vyAkhyA ' nA lakSaNarUpa saMhitAdi cha prakAramA 1 padArtha, 2 padavigraha, 3 cAlanA ane 4 pratyavasthAna lakSaNarUpa je vyAkhyAnanA cAra bhedasvarUpa te sUtrAnugamane viSe saMhitA ane pada lakSaNa viziSTa vyAkhyAnanA be bheda chate hoya che. A kAraNathI sUtrAnugama kahevAya che. temAM alpagraMtha (thoDA zabdavADaM) mahAna arthAdi viziSTa sUtranA lakSaNa sahita ane skhalitAdi doSa rahita sUtra uccAra karavA yogya che. te A pramANe mU0-suyaM me AusaM ! teNaM bhagavatA ekamakkhAyaM (sU01) mUlArtha:-zrI sudharmAsvAmI jaMbUsvAmI pratye kahe cha-he AyuSman ziSya ! te mahAvIra bhagavAne A pramANe (AgaLa kahepara vAze tema ) je kahelaM te meM sAMbhaLalu cha (te ja hu~ kahuM chaM). TIkArthaH-A sUtranI vyAkhyA saMhitAdikramavaDe huM kahuM cha. te viSe bhASyakAra kahe ch| suttaM 1 payaM 2 payattho 3, saMbhavato 4 viggaho viyAro ya 5 / dUsiyasiddhI niyamaya-visesao neyamaNusuttaM 1 askhalitAdi guNa sahita sUtra kahevU, 2 pachI padaccheda karayo, 3 padano artha kahevo, 4 jo samAsano saMbhava hoya to NI 13 zuM, 14 keTalA prakAre, 15 konu, 16 kyAM, 17 konAmAM, 18 kevo rIte, 19 keTalo hoya, 20 keTala aMtara, 21 aMtara IM rahita, 22 bhava, 23 AkarSa, 24 sparzanA, 25 niruktidvAra e pacoza dvArovaDe jANavA yogya che. 1. sUtranA ATha guNo ane batrIza doSanA abhAvarnu svarUpa mahAbhASyanI TokAthoM jANo levU. For Private and Personal use only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 11 // dhyayane 1 sUtram. samAsa (vigraha) karavo, 5 pachI vicAra-tarka (zaMkA ) karavo, 6 pachI dRSaNane dUra karavU (zaMkAnuM samAdhAna ) te pratyavasthAna, te paNa nayonA mata vizeSovaDe karavU. ema dareka mUtranuM vyADyAna karavU. temAM sUtra eTale saMhitA te kahevAyela che, kemake | sUtrAnugama saMhitArUpa che. kayu che ke-"hoI kayatyo vottuM, sapayaccheyaM suyaM suyANugamo" iti. sUtrAnugama padaccheda sahita sUtrane kahI kRtArtha thAya che. askhalitAdi guNa sahita uccArela sUtramA keTalAeka artho DAhyA puruSone samajAyela ja che. A kAraNathI saMhitA vyAkhyAno bheda thAya che ane na jANela arthane jANavA mATe padAdi, vyAkhyAnA bhedo pravarte che. tyAM vyAkhyA bhedamA-zrutaM mayA AyuSman ! tena bhagavatA evamAkhyAtam' iti AvI rIte padonI vyavasthA karI tyAre sUtrAlApakaniSpanna nikSepano avasara che. temAM A vyavasthA che. jattha ujaM jANejjA, nivakhevaM nivikhave niravasesaM / jatthavi yaNa jANejjA, caukkayaM nivikhave ttth||25 jyAM je (jeTalA) nikSepA jANI zakAya tyAM te (teTalA) nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, bhAva vagere nirvizeSa (samasta) nikSipta karavA, ane jyAM vadhAre na jANI zakAya tyAM cAra nikSepA ochAmA ochA avazya sthApana karavA. temAM nAmazruta ane sthApanAzruta pratIta che. upayoga rahita bhaNanAranuM sUtra athavA patraka (pAnAM) ane pustakamA raheDhuM-lakhelu te dravyazruta che ane bhAvazruta to zrutanA upayogavALAne hoya che. ahiM zrotraMdriyadvArA thayela upayogalakSaNarUpa bhAvazrutavaDe 1. patraka ane pustakamA lakheluM sUtra bhAvazrutarnu kAraNa hovAtho te dravyazruta che. // 11 // For Private and Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsun Gyarmandie Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra NARESH adhikAra che. tathA 'AusaM'ti-AyuSya eTale jIvita nAmAdi bhedathI daza prakAre che. te A pramANe nAmaM 1 ThavaNA 2 davie 3, ohe 4 bhava 5 tabbhave ya 6 bhoge ya 7 / saMjama 8 jasa 9 kittI 10, jIviyaM ca taM bhaNNatI dasahA // 26 // temAM nAma 1 ane sthApanA 2 sugama che. 'davie'tti-sacetanAdi bhedavALU dravya ja jIvanano hetu hovAthI je jIvita che te | dravyajIvita 3, nArakAdi paryAya vizeSa rahita AyuSya dravya mAtra (AyuHdalika ) je sAmAnya jIvita te oghajIvita 4, nArakAdi bhava viziSTa jIvita te bhavajIvita; jemake nArakarnu jIvana vagere 5, samAna jAtIyapaNe pUrvabhavanuM jIvana te *tadbhavajIvita; jema ke manuSya mRtyu pAmIne pharIne manuSyapaNe utpanna thAya te 6, bhogajIvita cakravarti vagerene hoya 7, saMyamajIvita sAdhuone hoya 8, yazajIvita 9 ane kIrtijIvita 10 jema mahAvIra prabhune hatuM tema. ahIM jIvita eTale AyuSya ja cha, tathA AhaM saMyamaAyuSya, yazaAyuSya ane kIrtiAyuSyavaDe adhikAra che. evI rIte zeSa padonA jema saMbhava thAya tema nikSepa kahevA yogya che. A rIte sUtrAlApaka nikSepa kahevAyo. punaH padArtha (padano artha )nuM varNana A prakAre-ahiM pAMcamA gaNadharadeva zrI sudharmAsvAmI jaMbU nAmanA potAnA ziSya pratye caukasa pratipAdana kare che ke-meM sAMbhaLeluM che 'AusaMti. saMyamanI * deva, nAraka ane yugalikane tadbhavajIvita hotuM nathI, kAraNa te devAdi pharIne tenI te ja yonimAM upajatA nadhI. x vAkya, nikSepanA avasaramA bhASAnA nikSepanI mAphaka ahi AyupyanA prastAvamA jIvitano nikSepa karela che. Khamaksh Ana For Private and Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie 1 sthAnAdhyayane zrIsthAnAgasUtra sAnuvAda // 12 // 1 sUtram. pradhAnatAvaDe prazasta athavA ghaNu AyuSya he vidyamAna jene te AyuSman tenA saMbodhanamAM he AyuSman ziSya ! 'neNaM'tije najIka, AMtarAvALu, sUkSma, bAdara, bAhya ane abhyaMtara sakala padArthoMne vipe abAdhita bolavApaNuM hovAthI yathArtha vaktApaNe jagatamA prakhyAta, athavA pUrvabhavamA meLavela che tIrthakaranAmakarmAdi lakSaNarUpa parama puNyano samUha jeNe, vinAza thaI cha anAdi kAlanI lAgelI mithyAdarzanAdi vAsanA jenI, choDela che mahAn rAjyavaibhava jeNe, devAdinA upasarga samUhanA saMsargavaDe avicalita che zubha dhyAnamArga jeno, sUryanI mAphaka ghanaghAtI karmarUpa niviDa vAdaLAnA samUhane toDavAvaDe prakAza pAmela cha nirmala kevalajJAnarUpa bhAnumaMDala jemanu, iMdrorUpa bhramaronA samUhe sevyA che caraNakamala jenA, madhyamA nAme nagarImA prathama thayela che pravacana | jenuM evA zrI mahAvIra prabhu, bhagavatA' aSTa mahAprAtihArya[ azokavRkSAdi ]rUpa samasta jaizvaryAdi sahita te bhagavAne, evamiti A Agala kahevAze evA ekatvAdi prakAravaDe 'AkhyAtamiti A eTale jIva, ajIvanAM lakSaNanI asaMkIrNatA[eka bIjAmA maLI na jAya te] rUpa maryAdAvaDe, athavA samasta padArthanA vistArathI vyApaka lakSaNarUpa abhividhivaDe 'khyAtaM'-AtmAdi vastuno samUha kahela che. ahiM 'zrutamiti-A nirNayane kahenAra zabdavaDe pote cokkasa karelaM hoya te ja | | bIjAne kahevA yogya cha ema kardA; anyathA kahevAmAM UlaTo doSano saMbhava che. kayuM paNa che kekiM etto pAvayaraM ?, samma aNahigayadhammasabbhAvo / annaM kudesaNAe, kaTThayarAgami pADei // 27 // nathI jANela siddhAMtano sadbhAva jeNe evo te unmArganI dezanAvaDe bIjAne mahAkaSTakArI aparAdhamAM pADe cha (ane L LEUSTILLELSELENANIYA // 12 // For Private and Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org XXXXXXXXXX3636 pote to paDelo ja cha ), AdhI utkRSTa bIju kyu pApa che ? arthAt koI nathI. (27). 'maye ti A zabdavaDe upakramadvAravaDe kahevAyela je bhAvapramANadvAragata AtmA, anaMtara ane paraMpara bhedathI bhinna Agamane viSe A kahevAto graMtha, arthathI anaMtarAgama ane sUtrathI to AtmAgama che. 'AyuSmanniti A zabdavaDe to ziSyanA cittane AhlAda karanAra komala vacanavaDe AcArya upadeza karavo joie tema jaNAvela he. uktaM cadhammamaiehiM ai-suMdarehiM kAraNaguNovaNIehiM / palhAyaMto ya maNaM, sIsaM coei aayrio||28|| __ dharmamaya vacanothI ati suMdara bhASAvaDe, kAraNa eTale potAne bhaNavAnuM prayojana ane guNa-zIkhanAra ne jJAnapAtratA | vigere batAbavAvaDe ziSyanA cittane AnaMda karAbatA AcArya ziSyane preraNA kare che. (28). prANIone AyuSya atizaya bahAlaM hovAthI AyuSman zabda atyaMta harSajanaka che. kayuM paNa che ke-'sabve pANA piyAuyA appiyavahA suhAsAyA dukkhapaDikUlA sabve jIviukAmA saJbesiM jIviyaM piyaM'-sarva prANIone AyuSya priya hoya che ane vadha apriya cha, sukha anukUla ane duHkha pratikUla hoya che, badhA jIvavAnI icchAvAlA hoya che ane sarvane jIvita priya hoya che. tathA manuSyo, jIvana mATe putra, khI ane dhanasaMpattine tRNa (ghAsa ) tulya paNa nathI mAnatA, kAraNa ke teone AyuSya ati vahAluM hoya che. athavA AyuSman-A zabdabaDe grahaNa, dharaNAdi guNavALA ziSyane zAkhano artha devA yogya che e artha jaNAvavA mATe, sarva guNonA AdhArabhRta, samasta guNanA upalakSaNarUpa lAMbA RAKKKKKKAKKKKKKKXXXXXXXX 3 For Private and Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 13 // www.kobatirth.org AyuSyarUpa guNavaDe gurudvArA ziSyane AmaMtraNa karAyuM che. kahIM paNa che ke-- sa doNamehe, na kaNhabhUmAuM loTTae udayaM / gahaNadharaNAsamatthe, iya deyamachittikArimmi // 29 // droNa nAmano megha varSe chate paNa kALI bhUmimAMthI pANI bahAra jatuM nathI arthAt aMtaramAM samAi jAya che. evI rIte jene jJAna ApatrAthI nAza na thAya evA grahaNa ane dhAraNa karavAmAM samartha ziSyane viSe gurue jJAna Apa joIe. (29). pUrvokta guNathI viparIta ziSyane jJAna ApavAmAM gurune doSa che. Aha ca Ayarie suttammiya, parivAo suttaatthapalimaMtho / annesiMpi ya hANI, puTThAvi na duddhadA vaMjhA // 30 // ayogya ziSyane jJAna ApavAthI AcArya ane zrutano avarNavAda thAya che temaja sUtra ane arthano vinAza thAya che. bIjA ziSyone paNa jJAnano lAbha maLato nathI. vizeSa kAla mahenata karavAthI ziSya zA mATe kaI paNa na grahaNa kare ? ema koI zaMkA kare to tene A dRSTAMta kahevuM ke jema gAyanA paga bAMdhIne tenA stanonuM sArI rIte mardana karIe to paNa ane puSTa hovA chatAM paNa vAMjhaNI gAya hoya te dUdha na ja Ape. (30). 'tena' ti A zabdavaDe to AptatvAdi guNothI jAherapaNe nAma dharAvanAvaDe (kaheluM) tethI A adhyayanamAM pramANapaNuM batAvela che. vaktAnA guNonI apekSAe vacananuM prAmANya hoya che. 'bhagavate' ti A zabda prastuta adhyayana svIkAracA yogya jaNAvela che. atizayavAn (prabhu) avazya svIkAravA yogya che, tenuM vacana paNa upAdeya che. athavA 'teNaM' ti A zabdathI 1. kRSNA bhUmiyaMtra asau kRSNabhUmaH tasmAt / For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 sthAnAdhyayane 1 sUtram. // 13 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KAMAR KA XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX upodghAtaniyuktimA aMtargata trIjuM nirgamadvAra batAvyuM che. (dravyathI) mithyAtvarUpa aMdhakAra Adi doSothI nirgata (niiklelo)| je puruSa, tethI nIkaLelaM A adhyayana, kSetrathI apApA ( madhyama) nagarImA, kAlathI vaizAkha zukla igyAraMsanI prathama porasIne viSe ane bhAvathI kSAyikabhAvamA vartamAna hovAthI-A pramANe Ano guruparvakrama( guruparaMparA )rUpa saMbaMdha dekhADelo che. balI tathAvidha bhagavAne je kaheluM che te saprayojana ja che. evIrIte sAmAnyathI A adhyayananI saprayojanatA darzAvI. parama aizvaryavAna jinezvaro puruSArthane binaupayogI kahetA nathI, kAraNa ke tema kahebAthI bhagavAnapaNAnI hAni thAya. A ja kAraNathI Ano upAya-upeya( kAraNakArya )bhAvarUpa saMbaMdha paNa dekhADela che. bhagavAne je kaheluM te A sUtrarUpe guMthAyelu e upAya ane purupArtha e upeya jANavo. AkAraNathI ja zrotAo zravaNamA pravartela che. kaheluM che ke-sAMbhalanAra, siddha che saMbaMdha jenA evA nirNIta arthavAlA zabdane sAMbhaLavA mATe pravarte che. te kAraNathI zAstranI zaruAtamA prayojana sahita saMbaMdha kahebo joie. 'evamiti A zabdathI bhagavAnanA vacanathI Atma ( amAruM ) vacana juduM nathI, A kAraNathI ja svavacana- pramANapaNuM batAveluM che. sarvajJavacananA anuvAdarUpa mAtra amAruM vacana che, athavA evamiti-viSayapaNAe karI ekatvAdi prakAra kahela che. aviSayapaNAnI zaMkAvaDe kAgaDAnA dAMtanI parIkSAmAM jema koI pravRtta thato nathI tema zrotAonI apravRtti na thAya, e hetuthI 'AkhyAtamitiA zabdathI kaheluM vacana apauruSeya vacanano asaMbhava hovAthI apauruSeya vacanarUpa nathI. kahuM che ke 1. baizAkha zukla dazamInA divase mahAvIra prabhune kevalajJAna utpanna ghayu ane vaizAkha muda 11 nA torthasthApanA karo tethI agIyArasa jaNAvI che. KAKKKKKKKKAK,NEKKKKK 4,436KKAKKKKKAKKA For Private and Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda 1 // 14 // 41 sthAnAveyavayaNaM namANaM, aporuseyaMti nimmiyaM (tammayaM) jenn| idamaccaMtaviruddhaM, vayaNaMca aporuseyaM ca // 31 // * dhyayane jaM vuccaitti vayaNaM, purisAbhAve u neyamevaMti / tA tassevAbhAvo, niyameNa aporuseytte|3| (yugmam ) 1sUtram je hetuthI apauruSeya veda vacana nirmANa karAyela che tethI pramANabhUta nathI, kAraNa ke vacana ane apauruSeya A baMne paraspara atyaMta viruddha che. je bolAya che te vacana, puruSanA abhAvamAM to vacana ja kyAthI hoya ? te kAraNathI apauruSeyatvamAM cokkasa vacanano ja abhAva cha ( 31-32). athavA A ( vakSyamANa) bhagavAne kaluM che, paNa bhIta vagerethI nIkaLelu nathI. koika A pramANe svIkAre cha-dhyAnamAM prApta thayela ane te prabhu sthira thaye chate ciMtAmaNi ratnanI mAphaka yathAkAma (icchita jema thAya tema ) bhIMta bagerethI paNa dezanAo nIkaLe cha (1). A varNanano asvIkAra karavA mATe kahe cha ke-bhIta vagerethI nIkaLela dezanAo to AptapuruSavaDe upadezAyelI nahiM thAya, te dezanAomA vizvAsa paNa nahi thAya. kAraNa ke A dezanAo koNe kahelI che tevI zaMkA paNa pragaTaze. (2) badhA padanA samudAyavaDe potAnI uddhatAIno tyAga karavAthI gurunA guNonI prabhAvanAmAM tatpara evA puruSoe ziSyo mATe dezanA karavI ema kahAM. evI rIte dezanA ApavAthI ziSyo guruone viSe bhaktiparAyaNa thAya, bhaktiparAyaNatAvaDe vidyAdinI paNa saphaLatA thAya. yaduktaM1. tAlbAdi sthAnajanya vacana che ane apauruSeyamAM tAtvAdi sthAnano abhAva hovAthI vacanano uccAra na thai zake nahi. // 14 // KXXXXXXXXXXXXXXXXXX KXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir **************XXXXXXX bhattIe jiNavarANaM, khijaMtI puvyasaciyA kmmaa|aayriynmokaarenn, vijAmaMtAya sijjhaMti // 33 // jinazvarAMnI bhakti karavAthI pUrvasaMcita ko kSaya pAme che. AcAryane namaskAra karavAthI vidyA ane maMtrI siddha thAya che. (33). ahiM namaskAra e bhakti ja cha athavA 'AusaMteNaM tie zabda bhagavAnanu vizeSaNa cha. AyuSmAn ciraMjIvI bhagavAnavaDe e pramANe teno artha che. A vizeSaNathI bhagavAnanuM bahumAna maMgaLarUpa hovAthI bhagavAna- bahumAnagarbhita maMgala kaheluM che. athavA 'AyuSmatte'ti bIjA mATe (paropakAra mATe) dezanAdi pravRtti vagerethI, prazasta AyuSyane dhAraNa karanArA mokSaprApti karIne paNa tIthano tiraskArAdi joine, abhimAnAdi bhAvathI pharIne A lokamAM AvanAranI jema aprazasta AyuSane dhAraNa karatA nathI. itaradharmI keTalAekavaDe Ama kahevAya che ke dharmatIrthanA karanArA jJAnIo, paramapada (mokSa) pAmIne, tIrthanA tiraskArathI pharIne paNa saMsAramA Ave che. jemake [yadA yadA hi dharmasya, glAnirbhavati bhArata ! / abhyutthAnamadharmasya, tadA''tmAnaM sRjAmyaham // 1 // ] ___evI rIte ja rAgadveSano samUla nAza nathavAthI tenuM vacana apramANika che. rAgAdino samUla nAza thaye chate kayA kAraNathI pharI A lokamAM Agamanano saMbhava thAya ? athavA AyuSmatA prANane dhAraNa karanArA, paraMtu sadA saMzuddha siddharUpe nahi tene akaraNa(azarIra)paNAthI bolavAno asaMbhava che. athavA 'AvasaMteNaM ti e mayA zabdanu vizeSaNa che tethI AGiti-gurue 1. prathama 'Ausa ! teNaM' e be padonA bhinna bhinna artha kahela che. ahi AusaMteNaM eka zabdarUpa kahela che ne te bhagavAnanu vizeSaNa cha. 2 mokSamA jaine pharo saMsAramA avatAra dhAraNa karavo e aprazasta che. *28RRRRRR XXXXXX For Private and Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda / / 15 / / www.kobatirth.org dekhADelI maryAdAvaDe vasavuM, maryAdAe vasavAthI - e zabdavaDe paramArthathI gurunI AjJAmAM rahevArUpa gurukulabAsanuM vidhAna a che. gurukulabAsa jJAnAdinA hetubhUta che. uktaM ca NANassa hoi bhAgI, thirayarao daMsaNe carite ya / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcati // 34 // gIyAvAsotI dhamme, aNAyayaNavajjaNaM / niggaho ya kasAyANaM, evaM dhIrANa sAsaNaM // 35 // (yugmaM) gurukulavAsamAM raheto thako (sAdhu) zrutajJAnAdinuM bhAjana thAya, samyaktva ane cAritramAM atizaya sthira thAya mATe jeo gurukulabAsane yAvat jIvanaparyaMta chor3atA nathI teone dhanya che ne teo dharma-dhanane meLavanArA che. (34.) gItArtha bahuzruta pAse vasa, sAdhudharmamAM prIti, anAyatano-sAdhuone ayogya sthAnonuM varjanuM, kaSAyono nigraha - udayamAM Avelane niSphaLa karavo. A ziSyone (gurukulavAsIone ) zikhAmaNa che. athavA 'AmasaMteNaM' ti, AmRzatA - bhagavAnanA caraNakamalane bhaktipUrvaka hastayugalAdivaDe sparza karatAM, AmRzatA zabdavaDe A pramANe kahe che. sarva zAstrane jANanAra ziSye paNa 'gurunI pagacaMpI vagere vinayakArya na choDaM joIe. uktaM ca jahA''hiaggI jalaNaM NamaMse, NANAhutImaMtapayAbhisittaM / evAyarIyaM uvaciTTaejjA, anaMtaNANotragao'vi saMto // 36 // 1. AvasaMteNaM ane AmusaMteNaM e bane pAThAMtara che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXX 1 sthAnA dhyayane gurukula vAsaH 1 sUtram. // 15 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir xill RRRRRXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX jema AhitAgni (brAhmaNa ) aneka prakAranI Ahuti (ghRtAdino prakSepa) ane agnaye svAhA ItyAdi maMtrapadovaDe abhiSeka karAyela agnine namana kare che tema anaMtajJAnano prApta thayo thako ziSya paNa AcAryane vinayavaDe seve. athavA 'AusaMteNaM' ti-AjuSamANena-zravaNavidhinI maryAdAvaDe guruonI AsevanAthI. e zabdabaDe paNa ema sUcana karyu che ke zAstrokta vidhivaDe yogya sthAne rahela ziSye guru pAsethI sAMbhaLavU joIe, jema tema nahiM sAMbhaLag. kahuM che keniddAvigahAparivajiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhattivahumANapuvvaM, uvauttehiM suNeyavvaM // 37 // nidrA ane vikathAne choDIne, traNa yogane kAbamA rAkhIne, aMjalI joDIne, bhakti ane bahumAnapUrvaka, jema thAya tema ekacitte upayogapUrvaka sAMbhaLag joie. (37.) evIrIte padano artha kahevAyo. padavigraha eTale samAsa sahina pada, te AkhyAta Adi padomAM darzAvela che. have cAlanA (tarka) ane pratyavasthAna (samAdhAna) te baMne zabdathI ane arthathI kahe che. temAM zabdathI nanu (zaMkA) me A zabdano mama ane mAM-chaTThI ane cothI vibhaktino ekavacanAMta cha, asmad zabdane me AdezathI me-mahyaM vyAkhyAna karavA yogya che. ahiM graMthakAra samAdhAna kare che ke 'me' tRtIyAnA ekavacanAMta vibhaktino pratirUpaka A avyaya, asmad zabdanA arthamAM che mATe doSa nathI. arthathI to cAlanA (zaMkA ) vastu nitya che ke anitya che ? nitya hoya to apracyuta (nAza rahita ) utpanna na thayela, kevala sthirarUpa nityano lakSaNa hovAthI je bhagavAnanI samIpamA sAMbhaLavApaNAno svabhAva (hato ) te ja svabhAva ziSyane upadezapaNAmAM kema saMbhave ? vaLI Ano (zrotAno ) pahelA svabhAvanA tyAgamA athavA XXXKKKKKAR XEXNXXKXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda / / 16 / / www.kobatirth.org pUrva svabhAvanA nahiM tyAgavAmAM ziSyane upadezakatva hoya ? jo tyAgavAmAM kahezo to 'haMta' iti khede vastunuM nityapaNuM nAza thayuM, vastu, vastunA svabhAvathI bhinna nathI. kAraNa ke svabhAvano kSaya thaye chate vastuno kSaya thAya che. e hetuthI aparityAga pakSa jo tame kahezo to te paNa nahi ghaTe, kAraNa ke yugapat ( eka ja samaye ) viruddha ve svabhAvano asaMbhava hoya che. jo e nityapakSa svIkArazI to te paNa yogya nathI, kAraNa ke sarvathA nAza pAmate chate zrotAno zravaNakAlamA ja vinAza hovAthI ane kathananA samayamAM bIjAnI ja utpatti hovAthI kahevAno prasaMga nahi Ave. yajJadatte sAMbhaLela devadattanA na kahevAnI jema. ahiM nayanA matavaDe samAdhAna kare che. e hetuthI nayadvAranuM avataraNa kare che-naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta e sAta nayo che. temAM pahalA RNa nayo, dravya e ja artha che ema kahevAvaDe dravyArthika nayamAM avatare che. bIjA cAra nayo, paryAya e ja artha che ema kahevAvaDe paryAyArthika nayamAM avatare che. te ja ubhaya matano Azraya kI chate dravyArtha - paNA vastu nitya ane paryAyArthapaNe to vastu anitya che; mATe ( syAdvAdapakSe ) nitya - anitya vastu che. A hetuthI goLa anesUnI mAphaka pratyeka pakSamAM kahala dopano abhAva che. evI ja rIte sarva vyavahAranI pravRti thAya che. kaheM che kesavvaM ciya paisamayaM, uppajjai nAsae ya niccaM ca / evaM ceva ya suhadukkha - bNdhmokkhaadisbbhaavo||38|| 1. kAraNa ? sAMbhaLanAra yajJadattano vinAza hovAthI te kaho zake nahi, devadatta vidyamAna hovA chatAM paNa sAMbhaLavAnA avasare nahi hovAthI na sAMbhaLeluM kema kaho zake ? 2. guDo hi kaphahetussyAt, nAgaraM pittakAraNam / ubhayorna hi doSasyA- tadvayamauSadhaM bhavet // 1 // I For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ************** 1 sthAnAdhyayane 1 sUtram . // 16 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org sarva vastu pratisamaye utpanna dhAya che, nAza pAme che ane nitya che. A banne ( nityAnitya ) prakAre vastune svIkAravAthI sukha, duHkha, baMdha ane mokSAdino sadbhAva ghaTI zake che. sUtrasparzikaniyukti anugama kahyo tetrI rIte svIkArela sUtrAno Azraya karIne sUtrAnugama, sUtrAlApakanikSepa, sUtrasparzikaniryukti, anugama ane nayo darzAvelA che. kramapUrvaka bhASyakAranuM vacana ArAdhyuM che svIkArela che te bhASyanuM vacana A pramANe: suttaM suttANugamo, suttAlAvagakao ya nikkhevo / suttapphAsiyanijjutti, nayA ya samagaM tu vaccaMti // 39 // gAthAnA bhAvArtha upara kahela che. e dvArono viSaya bhASyakAre kala che. hoi kayattho bottuM, sapayaccheyaM suaM suyANugamo / suttAlA vaganAso, nAmAinnAsaviniyogaM // 40 // suttapphAsiyanijjutti - niogo sesao payatthAI / pAyaM so cciya negama - nayAimayagoyaro, hoi // 41 (yu0) askhalitAdi guNayukta sUtra ane teno padaccheda kahIne sUtrAnugama kRtArtha ( saphala ) thAya che, nAmAdi nikSepano saMbaMdha mAtra kahIne sUtrAlApaka nikSepa saphala thAya che ane zeSa padArtha, padavigraha, cAlanA ane pratyayavasthAnarUpa vyAkhyA sUtrasparzikaniryuktimAM upayogI thAya che. te padArthAdi prAyaH naigamAdi nayanA abhiprAyathI jaNAya che. padArthAdi kahe chate ja naigamAdi nayonI pravRtti che. (40-41) evI rIte dareka sUtramAM potAnI meLe anusaraNa karavuM. ame to koI sthAne kaMDaka saMkSepa arthane kahezuM. hamaNA je bhagavAne For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir **************************************************** Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 17 // RRRKKAKKAKKXKKKKKKKKKKKKKKXX. kadhu te kahevAya che. temAM sarva padArthone jANavA mATe samyag mithyAjJAna, zraddhA ane kriyAdvArA upayoga joDavAthI AtmAnu1 sthAnAsarva padArthamA pradhAnapaNuM che. A hetuthI sUtrakAra prathama AtmAno vicAra kahe che. dhyayane ege AyA / sU0 2 ekAnekAmUlArthaH-AtmA eka che (mU02) tmAsiddhiH TIkArthaH-koika apekSAe ( saMgraha nayanI apekSAe) AtmA eka che, ve traNa AdirUpa AtmA nathI. tatra atati 2 sUtram. satatamavagacchati-ahiM 'ata' dhAtu sAtatya gamananA arthamA cha e vacanathI 'ata' dhAtu gatinA arthavALo che ane gatyartha dhAtuo jJAnanA arthavAlA hoya che tethI karIne "anavarataM jAnAti" je niraMtara jANe che te AtmA (jIva), ahiM AtmA zabda nipAtathI siddha thayela che, kema ke AtmAnuM lakSaNa upayoga cha tethI arthAt siddha saMsArI ebe avasthAmA paNa upayogabhAvavaDe niraMtara jANavApaNuM che tethI. tathA niraMtara bodhano abhAva mAnIe to ajIvapaNAno prasaMga prApta thAya ane ajIvapaNuM thavAthI temAM pharIthI jIvatvano abhAva che ane pharIthI jIvatvabhAva svIkAravAmAM AkAzAdine paNa jIvapaNAno prasaMga Avaze, ane ema mAnavAthI jIvana anAdipaNuM svIkArakhAno abhAva udbhavaze ( arthAt jIvana anAdipaNuM nahi ghaTe) athavA je niraMtara potAnA jJAnAdi paryAyone prApta kare che te AtmA. zaMkA-ema 1. AtmAnA vicAramA TokAkAra prathama vyutpattyartha dazAva che. // 17 // EXXXKAKKKKKKKKKAKARRAH For Private and Personal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Nadhana Kendra Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandie www.kobatirth.org KAKKKKKAKXKXKXKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX mAnavAthI AkAzAdine paNa Atma zabdanA vyavahArano prasaMga Avaze, kAraNa ke AkAza vigere paNa potAnA paryAyomA satata gamana kare che. jo ema nahi mAnIe to AkAzAdimAM paNa apariNAmatvavaDe avastupaNAno prasaMga Avaze. uttara-naivamema nathI; kema ke atati satataM gacchati' ityAdi vyutpattimAtranuM nimittapaNuM che ane upayoga ja pravRttimA nimitta che tethI jIva ja AtmA che paNa AkAzAdi AtmA nathI. athavA saMsArInI apekSAe bhinna bhinna gatiomAM niraMtara javAthI ane muktta( siddha )nI apekSAe bhRtakAlamA je AtmA hato te ja vartamAnamA hovAthI AtmA che. tenuM ekapaNu kathaMcita ja cha te batAve che:-dravyArthapaNe ekapaNuM che kAraNa ke AtmAnuM eka dravyapaNuM che ane pradezArthapaNe to AtmAnu asaMkhya pradezapaNuM hovAthI anekapaNuM che. temAM dravyarUpa atheno je bhAva te dravyArthatA, pradezaguNa ane paryAyanI AdhAratA arthAt je avayavI te dravyapaNuM che. prakRSTa-jenA ke vibhAga kevalInA jJAnathI paNa na thAya te pradeza arthAt niravayava aMzarUpa arthano je bhAva te pradezArthatA, guNa ane paryAyanI AdhAratArUpa avayava lakSaNa viziSTa arthapaNuM jANavU. zaMkA-avayavI dravya ja nathI. gadheDAnA zIgaDAnI mAphaka dravyano asaMbhava hovAthI vakSyamANa (kahevAtA) ve vikalpavaDe avayavI dravya nathI. kahe cha ke-avayavI dravya avayavothI bhinna che ke abhinna che ? abhinna pakSa tame svIkArI zakazo nahi; kAraNa abheda chate avayavI dravyanI jema avayavornu paNa ekapaNu thAya athavA avayavanI jema avayavI dravya- paNa anekapaNuM thAya. anyathA bhinna pakSa ja siddha thAya che, kema ke viruddha dharmarnu je AbhAsana te bhedana kAraNa che. jo bhinna pakSa svIkArazo to avayavI dravya avayavothI bhinna cha to te sarva avayavomA sarvathA 1. AkAzAdi potAnA paryAyomA gamana kare che, paraMtu temAM upayoganI pravRtti nathI. 2. guNaparyAyano je samudAya te pravya. For Private and Personal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Nadhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda 1. sthAnA| dhyayane ekAnekA|tmAsiddhiH 2 sUtram. // 18 // KOK samastapaNe jaNAya cha ? ke dezathI bhinna jaNAya che ? jo sarvAtmapaNe kahezo to avayavanI saMkhyA pramAge avayavI dravyanI saMkhyA thAya tyAre avayavI dravyarnu ekapa' kema ghaTe ? ane dezI bhinna kahezo to je dezA(vibhAgo)vaDe avayavomA avayavI dravya vatta che te dezomAM paNa te kevI rIte pravat cha ? deza ke sarvathI ? jo sarvathI kahezo to pUrvokta doSa Ave che. jo dezathI kahezo to te dezomAM paNa kema thAya ? dezathI tenA dezomAM tenA dezomAM, ema vikalpo karavAthI | anavasthA doSa thAya che. samAdhAnace vikalpavaDe avayavI dravyarnu je aghaTamAna kayuM te tamAraM kathana ayukta che. ame ekAMtathI bheda athavA abhedano svIkAra ja karatA nathI. avayavoja tathAvidha ekapariNAmapaNe (eka piMDarUpe rahevAthI) avayavI dravyapaNe vyavahAra karAya cha ane te (avayavo ) ja tathAvidha bhinna bhinna pariNAmonI apekSAe avayavo kahavAya che. avayavI dravyano abhAva svIkAra karye chate A ghaDAnA avayavo cha ane A vastranA avayavo che ema je bhinnatA anubhavAya che te thaI zakaze nahi. temaja amuka samaye amuka ja kArya karavAnI icchAvALAone cokasa karela vastunuM grahaNa nahi thAya; ane koI paNa jAtanA kAryano niyama ja nahi rahe. sanniveza( vastuviSayanA saMketa )thI ghaTAdinA avayavonI pratiniyatatA-pratyekamAM niyama| paNuM thaze ema jo kaho to te satya cha, kAraNa ke teja sanniveza vizeSa avayavI dravya che. balI viruddha dharmano adhyAsa eja bhedana kAraNa cha, ema je kahelaM te paNa barobara nathI kema ke pratyakSa jJAnane paramArtha[ pratyakSa ]nI apekSAe bhrAMtapaNuM che ana saMvyavahAra pratyakSa ]nI apekSAe abhrAMtapaNuM che. bhrAMtatva ane abhrAMtatvano amArAvaDe svIkAra karAelo hovAdhI jo tame kahezo 1. ahi kathaMcit abheda pakSa kahyo. 2 ahi kacit bheda vahyo. XXXXXXXX 5 // 18 // For Private and Personal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhrAMta ane abhrAMta kema ghaMTe ? ema paNa tame kahevA mATe zaktimAna ho to ame A pramANe kahIe chIe ke - avayavanI jema athavA nIlavarNanI mAphaka avyabhicArIpaNe temaja pratibhAsamAna hovAthI avayavI dravya vidyamAna che. A hetu asiddhaM nathI, kAraNa ke jaima che tema pratibhAsano anubhava thAya che temaja ukta hetu anaikAntika ane viruddha paNa nathI, kAraNa ke sarva vastunI vyavasthA pratibhAsane AdhIna che, agara jo ema nahi mAno to koI paNa vastu siddha nahi thAya. pUrvapakSI kahe che ke- kevala avayavI dravya ho, paNa AtmA AtmAno pratyakSAdi [ pramANo ]vaDe sAkSAtkAra na hovAthI vidyamAna nathI. te A pramANe- AtmA atIndriya hovAthI pratyakSavaDe grahaNa karavA yogya nathI, anumAnagrAhma paNa nathI. liMga ( hetu ) ane liMgI (pakSa) e bane no sAkSAt saMbaMdha dekhavAvaDe anumAna pramANanI pravRtti thAya che. AtmA AgamapramANavaDe paNa jaNAto nathI, kAraNa ke Agamono paraspara visaMvAda [ matabheda ] che. samAdhAna-A asAkSAtkAratA zuM ? te eka puruSane Azrita che athavA vadhA puruSAne Azrita che ? jo eka puruSane Azrita kahezo to tethI vastu rahete chate eka puruSAzrita anupalabhyapaNAno saMbhava hovAthI AtmAno abhAva siddha thato nathI. koI eka puruSavizeSanuM ghaTAdi vastuno grAhaka je pramANa pravarttatuM nathI, eTaluM ja kahevAthI sarvatra ane sarvakAlamA ghaTAdi artha grAhaka pramANano abhAva che ema nirNaya karavA mATe tame zaktimAna nathI. pramANanI nivRttimAM pramANanuM prameya kAryapaNuM hovAthI prameya nivarttana thatuM nathI. kArya ( ghaTAdi ) nA abhAvamAM kAraNa ( daMDAdi )no abhAva dekhA to nathI mATe anupalaMbha hetu anaikAMtika doSavALo che ane badhA puruSone Azrita anupalaMbha pakSa asiddha che, mATe A anupalaMbha hetu prakSamAM hetunA abhAva te asiddha. 2 upalabdhi, 4 For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 19 // www.kobatirth.org 1 potAno anubhava. asiddha che. tathA sarvajJa hetuthI badhA manuSyo sarvadA ane sarva sthale AtmAne jotA nathI ema kahevAne tame samartha nathI. vaLI kaI vizeSa kahe che-ghaDAnI mAphaka pratyakSAdi pramANovaDe sAkSAtkAra hovAthI AtmA che. A hetu asiddha nathI jethI amArA jevA vagerene paNa pratyakSathI AtmA jaNAya che. AtmA jJAnathI bhinna nathI, kAraNa ke jJAna AtmAno dharma che jJAna svasaMvedanarUpa che ane prathama nIlanuM jJAna utpanna thayelaM hatuM ityAdinI je smRti thavA pAme che te jJAnanuM svasaMvedanapaNuM che. svasaMvedana jJAna na thaye chate smRti thatI nathI. ( jo smRti thatI hoya to ) pramAtA ( jANanAra ) nA bIjA jJAnanI ( nahiM anubhavela jJAnI ) smRti thavAno prasaMga Avaze. te mATe AtmAthI avyatirikta (abheda ) jJAnarUpa guNanuM pratyakSapaNuM chate guNI je AtmA te pratyakSa ja che. ahiM dRSTAMta kahe che-ghaTanA rUpa guNano pratyakSa thaye chate guNI je ghaTa te pratyakSa thAya che. kartuM che ke-- guNapaccakravattaNao, guNI vi jIvo ghaDovva paJcakkho / ghaDaovva ghippai guNI, guNamittaggahaNao jamhA // 42 // aNNo'Nanno va guNI hoja guNehiM ?, jai NAma so'Nanno / NANaguNamattagahaNe, ghippar3a jIvo guNI sakkhaM // 43 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 1. sthAnAdhyayane Atma siddhiH 2 sUtram . // 19 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX) aha anno to evaM guNiNo na ghaDAdayo vi paccakkhA / guNamittamgahaNAo, jIvammi kuto viAro'yaM? // 44 // guNa-smRtyAdi-nA pratyakSapaNAthI ghaDAnI mAphaka guNI jIvano pratyakSa thAya che. pUrvapakSaguNanA pratyakSapaNAthI guNIno pratyakSa thAya che e hetu anaikAntika che, kemake AkAzano guNa je zabda te pratyakSa che paraMtu guNI AkAzano pratyakSa thato nathI. uttarapakSa-rUpAdinI mAphaka zabda iMdriyagrAhya hovAthI AkAzano guNa nathI paraMtu pudgalano guNa cha, mATe tame kahela ke hetu anekAMtika che tema nathI. guNornu pratyakSapaNuM chate guNInuM pratyakSapaNuM kema thAya? ema jo kahetA ho to amo pUchIe chIe ke-guNothI guNIne bhinna mAno che ke abhinna ? jo abhinna hoya to jJAnAdi guNane grahaNa karavA mAtrathI guNI (AtmA) sAkSAt grahaNa thAya ja, jo guNothI guNI bhinna cha to ghaTa Adi guNI tenA rUpAdi guNonuM pratyakSa thavAthI je grahaNa thAya che te paNa na tharbu joie. jo A pramANe che to kevala jIvanA abhAvanA ja vicAra zAthI thAya che ? (42-43-44.) jeo sarva padArthasamUhanA svarUpanA AvirbhAva( prakAza )mAM samartha jJAnIo che teone to sarvAtmabhAve (sarvathA ja) pratyakSa thAya che. temaja anumAna pramANavaDe AtmA jaNAya che te A pramANe-A zarIra vidyamAna kAvaDe bhogyapaNuM hovAthI bhAta. vastraM vagairenI jema karAyeluM che. AkAzanuM phUla vipakSa dRSTAMta che. te vidyamAna kartA jIva che. zaMkA-odananA kartAnI mAphaka 1. AtmA bhoktA ane zarIra bhAgya che. 2. e sapakSa dRSTAMta cha. 3. AdAna ane AdeyapaNuM arthAt grAhaka-grAhya nahi hovAthI. XXKKAKKAKKAR KKKAKKAR XXXXXXXXX For Private and Personal use only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 20 // 1sthAnAdhyayane Atma siddhiH 2 sUtram, AtmA mRtta siddha thAya che, mATe 'bhogyatva' hetu, sAdhya je amUrta AtmA te bhogyatvathI viruddha hevArthI sAdhyaviruddha che. samAdhAna-e tamAruM kathana yogya nathI. saMsArI jIvane mUrtapaNe paNa svIkArela hovAthI bhogyatva hetu sAdhyaviruddha nathI. bhASyakAra kahe che ke:jo kattAdi sa jIvo, sajjhaviruddha(ddho)tti te maI hjjaa|muttaaipsNgaao,tN no saMsAriNo doso||45|| A gAthAno bhAvArtha upara kahala cha. liMga ane liMgI( hetu ne pakSa )nA sAkSAt saMbaMdhanA dekhavAvaDe anumAnanI pravRtti thAya cha, e tamArUM kahe, ayogya cha kAraNa ke e hetu anaikAntika doSavALo che. liMgI sAthe vyAptivALo je liMga tenA upalaMbhanA abhAvavaDe anumAnanIja ekAMtathI apravRtti che. hAsya, rudana vagere liMga (hetu) vizeSa je, grahAkhya liMgI pizAcAdi )nA vyApti jJAna vinA paNa pizAcAdinu anumAna karAve che. jo tame ema kahezo ke deha e ja pizAca che, parantu tema nathI kAraNa ke vyApti jJAnanA niyAmakI jyAM jyAM deha che tyAM tyAM pizAcarnu darzana thaq joIe paNa bIjAnA dehamAM pizAca dekhAto nathI. valI bhASyakAra kahe che ke:so'NegaMto jamhA, liMgehi samaM adittrpuvvovi| gahaliMgadarisaNAto, gaho'Numeyo sarIraMmi // 46 // liMgo( hAsyAdi cihno )baDe pUrva nahi joyela je pizAca tenA hAsyAdi cihnovaDe A zarIramAM pizAca che ema anu1. AtmA ATha karma ane zarora sahita hovAthI kathaMcita-sApekSatApa mUrta paNa che. // 20 // For Private and Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org mAna karavA yogya che, mATe tamAro hetu anaikAntika che. AtmA AgamapramANavaDe jaNAya he. 'eMge AyA' e ja vacanathI anya AgamovaDe AtmAnA visaMvAdanI saMbhAvanA karavA yogya nathI, kAraNa ke A Agamane sunizcita Aptapurupe kala che, ahiM ghaNuM kahevAnuM che te sthAnAMtarathI jANavuM. AtmAno abhAva chate jAtismaraNAdi ane mRtyu pAmela pitA, dAdA bagerethI karAyela anugraha ane upaghAta ( lAbha-hAni ) prApta nahiM thAya. AtmamanuM sapradezapaM to avazya svIkAravA yogya che. avayavanA abhAvamAM to hastAdi avayavAMnA ekatva ( ekapaNA )no prasaMga Avaze ane dareka avayava prati sparzAdinI anupalandhino prasaMga Avaze. grIvAdi dareka avayavamAM jaNAtuM rUpa guNaviziSTa ghaDAnI jema caitanya( upayoga ) lakSaNarUpa AtmAnA guNano sAkSAtkAra thavAthI pradeza sahita AtmA dareka avayavamAM hai. uktarItyA dravyArthapaNAe eka AtmA chee sthApana kareM. athavA eka AtmA kathaMcit-sApekSatAe dareka kSaNamAM saMbhAvita bhinna bhinna kAlavaDe karAyala kumArapaNaM, taruNapaNuM, narapazuM ane nArakapaNuM vagere paryAyothI utpatti ane vinAzano yoga chate paNa dravyArthapaNAe AtmAnuM ekapaNuM che. jo ke kAlakRta paryAyovaDe vastu utpanna thAya che ane nAza pAme che to paNa svarparyAya ane paraparyAyarUpa anaMtadharmAtmaka vastu hovAthI vastuno sarvathA nAza yogya nathI. kaM che keH na hi savvahA viNAso, addhApajjAyamittanAsaMmi / saparapajjAyANaMta - dhammuNo vatthuNo jutto // 47 // 1. svaparyAya svadravyAdi te AtmamAM asti svabhAvadhI che ane paraparyAya paradravyAdi te AtmamAM nAsti svabhAvathI che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 21 // www.kobatirth.org A gAthAno artha kala che. ' pratikSaNaM kSayiNo bhAvA ' iti A vacanathI tamArA pratipAdya viSayanuM je kSaNabhaMgurarUpa vijJAna utpanna thAya che te kSaNika vijJAna vAkyArtha grahaNa pariNAmathI asaMkhyAta samayovaDe ja thAya che. dareka samayamAM bolanArano nAza thaye chate kSaNika vijJAna ja tame kahI zako tema nathI. je kAraNathI pada saMbaMdhI eka eka akSara paNa asaMkhyAta samayamA utpanna thAya che. saMkhyAta akSaravALu pada che, saMkhyAta padavALaM vAkya che; mATe tenA arthanA grahaNa pariNAmathI samayamAM ja nAza pAmela baktAno sarva kSaNabhaMgura vijJAnavAda ayogya che. kadhuM che keH kaha vA savvaM khaNiyaM vinnAyaM ?, jaI maI suyAotti / tadasaMkhasamayasuttattha -gaNapariNAmao juttaM // 48 // nau paisamayaviNAse, jeNekkkkakkharaMpi ya payassa / saMkhAIyasamaiyaM saMkhejjAI payaM tAI // 49 // saMkhejjapayaM vakkaM tadatthagahaNa pariNAmao hojaa| savvakhaNabhaMganANaM, tadajuttaM samayanaTThassa // 50 // A traNa gAthAno bhAvArtha upara kahela che. sarvathA nAza svIkAre chate tRpti, zrama, glAni, sAdharmya, vipakSa, pratyayAdi, tathA adhyayana, dhyAna ane bhAvanA e sarve nahi ghaTI zake; kAraNa ke pUrva saMskAranI anuvRtti ( paraMparA ) mAM tRpti vagerenI yogyatA hor3a zake [ jamake bhojana karatI vakhate bhojana karanAra kSaNika hovAthI pratyeka kALa letAM bhojana karanAra bhinna bhinna thaze ane bhojanakriyAne aMte te bhoktA paNa raheze nahi to tRpti kone thaze ? ema zrama vageremAM jANI levuM ]. bhASyakAra kahe che ke:1. dareka kSaNamAM bhavo nAzavaMta che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ***X**X*XX**X*X* 1 sthAnA dhyayane Atma siddhiH 2 sUtram. // 21 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tittI samo kilAmo, sArikkhavivakkhapaccayAINi / ajjhayaNaM jhANaM bhAvaNA ya kA savvanAsaMmi ? // 51 // A gAthAno bhAvArtha upara AbhI gayela che. ahiM ghaNuM kahevAnuM che te to sthAnAMtarathI jANavuM tevI ja rIte sthiti (dhruva), utpatti ane nAzarUpa AtmA, dhruvatA ( sattA ) nI apekSAe nitya che, ane nityapaNuM hovAthI eka che. utpatti ane nAzanI apekSAe to AmA anitya che ane anityapaNuM hovAthI aneka che. bhASyakAra paNa kahe che ke:jamaNaMtapajjaya mayaM vatthaM bhavaNaM ca cittapariNAmaM / ThiivibhavabhaGgarUvaM, NiccANiccAi to'bhimayaM / 52 / / suhadukkhabaMdha mokkhA, ubhayanayamayANutravattiNo juttA / egayarapariccAe, savvavyavahAravucchitti / 53 / (yugmaM ) dareka vastu anaMtaparyAyavALI che, ane tribhuvananI peThe utpAda, sthiti ane nAzarUpa nityAnityAdi aneka vicitra pariNAmavAlI mAnela che mATe ubhaya nayanA matane anusaranArAne ja sukha-duHkha, baMdha - mokSa vagere ghaTI zake che, paNa bemAthI eka nayane choDI devAthI sarva vyavahArano viccheda thAya che. (52-53) vaLI kathaMcit AtmA eka che te kAraNathI jainonA matamAM padArthano sAmAnya vizeSa ubhayarUpa hovAthI koipaNa padArtha eka athavA aneka sarvathA nathI. jo kahezo ke vastu vizeSarUpa ja che, to vizeSothI bheda - abhedasvarUpavaDe - vicAratAM je sAmAnyano asaMbaMdha che te A pramANe1. kemaka paryAyanayanA mate sarvathA nAza yato hovAthI marelAno peDhe sukhaduHkhAdi na saMbhave ane dravyanayanA mate AkAzAdinI peThe sarva nitya hovAthI sukhaduHkhAdi na ghaTI zake. For Private and Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda / / 22 / / ***************** www.kobatirth.org sAmAnya, vizeSothI bhinna che ke abhinna ? te sAkSAt jaNAto na hovAthI bhinna nahi thAya, kemake sAkSAta nahi dekhAtI vastuno vidyamAnatA (sattA) vaDe vyavahAra karavAne zakya nathI. jo avidyamAna vastuno paNa vyavahAra svIkArazo to gadheDAnA zIMgaDAno paNa prasaMga AvI jAya. athavA jo abhinna pakSa ( sAmAnya vizeSothI abhinna ) svIkArazo to ve sAmAnya mAtra che ke vizeSa mAtra che ? jo sAmAnya mAtra hoya to eka (AtmA) ne viSe sAmAnya eka hoya nahi, kAraNa ke sAmAnya eka thayAthI saMkIrNa vyavasthA thaze. jema ghaTamAM ghaTatva sAmAnya che paNa kaMbU, grIvAdi vizeSanI pratIti thaze nahi. jo vizeSa mAtra svIkArazo to vizeSo aneka rUpa che tethI saMkIrNa vyavasthA thavA nahi pAme, tema eka AtmAne viSe Atmatva sAmAnya che ane duHkhasukhAdi vizeSa che; mATe sAmAnya svIkAra thavAthI duHkhasukhAdinI pratIti thaze nahi. ahiM TIkAkAra kahe che--amArAvaDe sAmAnya ane vizeSano ekAMtathI bheda-abheda svIkAra karAyela nathI paraMtu asadRza rUpa mukhyatAe ane sadRza rUpa gauNatAe laDne viSamatAvaDe jAtA vizeSo ja, vizeSa rUpe kahevAya che. te ja vizeSo, atulya rUpa gauNa karIne ane tulya rUpa mukhya karIne samapaNe jaNAtA sAmAnya rUpa kahevAya che. kaM che keH 1. brAhmaNa kSatriyAdi jAtivizeSamAM manuSyamAM manuSyatvarUpa sAmAnyane gauNa karI ane kSatriyAdinI apekSAe brAhmaNane mukhya karIne vizeSano vyavahAra karAya che. 2 brAhmaNa kSatriyAdi jAtivizeSane gauNa karI ane manuSyatvarUpa sAmAnyane mukhya karI arthAt sarva manuSyo sarakhA che ema sAmAnya vyavahAra karAya che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir *********** 1 sthAnA dhyayane ekAtmani sAmAnyavizeSavAdaH // 22 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ********** www.kobatirth.org nirvizeSaM gRhItAzca bhedAH sAmAnyamucyate / tato vizeSAtsAmAnya- viziSTatvaM na yujyate // 54 // vaiSamyasamabhAvena, jJAyamAnA ime kila / prakalpayanti sAmAnya- vizeSasthitimAtmani // 55 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir teja kAraNathI ja sAmAnya rUpavaDe AtmA eka che ane vizeSa rUpavaDe aneka che. vyatirekadhI eka AtmAnA abhAvavaDe zeSa ( aneka ) AtmAone anAtmApaNAno prasaMga AvavAthI AtmAonuM tulya rUpa nathI, ema kahevuM nahiM; kAraNa ke tulya rUpa upayoga le - 'upayogalakSaNo jIva' iti vacanAt upayogarUpa eka lakSaNaparNu hovAthI sarva AtmAo eka rUpavALA che. evI rIte eka lakSaNa hovAthI eka AtmA che athavA janma, maraNa ane sukhaduHkhAdinA saMvedano ( bhogavavAmAM ) koi paNa | anya sahAyaka nahi hovAthI eka AtmA che ema bhAva ahiM sarva sUtrAneviSe kathaMcit ( koika apekSA) nuM smaraNa kara. avirodha kathaMcitvAdane sarva vastunI vyavasthAnuM nibaMdhana hovAthI. kayuM che ke syAdvAdAya namastasmai, yaM | vinA sakalAH kriyAH lokadvitayabhAvinyo, naiva sAtyamiti // 1 // te syAdvAdane namaskAra thAo ke je syAdvAda vinA lokamAM nArI sarva kriyAo yogya saMgatine pAmatI nathI. tathA-nayAstava syAtpadasattvAJchitA, rasopaviddhA iva lohadhAtavaH / bhavantyabhipretaphalA yatastato, bhavantamAyAH praNatA hitaiSiNaH || 2 || rasavaDe siddha karela loha dhAtuonI jema syAtpadarUpa saccavaDe lAMJchita tamArA nayo ( naigamAdi ) che, jethI icchita phaLane ApanArA thAya che, tethI 1 A ve lokono bhAvArtha uparokta che. For Private and Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGga sUtra sAnuvAda // 23 // www.kobatirth.org temane hitecchu AryapuruSo namaskAra kare che. (sU. 2 ) AtmAnuM ekapaNuM upara kahela rItithI svIkAra karyA chatAM paNa keTalAeka ( darzanakAro ) baDe AtmAnuM niSkriyapaNuM strIkAra karAyeluM che. A kAraNathI tenuM nirAkaraNa ( khaMDana ) karavA mATe AtmAnuM kriyAvAnapaNuM kahevAnI icchAvALA sUtrakAra kriyAnA kAraNabhRta daMDanuM svarUpa prathama kahe che: ege daMDe / sU0 3, egA kiriyA / sU0 4, ege loe / sU0 5, ege aloe / sU0 6 mUlArtha:- daMDa eka che. kriyA eka che. loka eka che. aloka eka che. TIkArtha:-'eMge daMDe'- vizeSa vivakSA na karavAthI eka, daMDyate- jJAnAdirUpa aizvaryanA haraNa karavAthI AtmA jenAvaDe sAra rahita karAya che te daMDa, te dravyathI ane bhAvathI ve prakAre che. dravyathI lAkaDI, bhAvathI kharAba rIte pravartAvela mana vigere. (sU03) te daMDavaDe AtmA kriyA kare che eTale kriyAne kahevAmAM Ave che. 'egA kiriyA' vizeSa vivakSA na karavAvaDe karaNa mAtranI vivakSA hovAthI eka che. karabuM te kriyA. kAyikA vagere tenAM prakAro che athavA 'eMge daMDe egA kiriyA' tti-A banne sUtravaDe akriyApaNAnA niSedhavaDe AtmAnuM sakriyapaNuM kahela che. je kAraNathI daMDa ane kriyA zabdavaDe tera kriyAnAM sthAno pratipAdana karela che temAM 1 arthadaMDa, 2 anarthadaMDa, 3 hiMsAdaMDa, 4 akasmAtudaMDa ane 5 dRSTiviparyAsadaMDa-e pAMca prakAre daMDa, te paranA prANaharaNasvarUpa daMDa zabdathI grahaNa karela che. vadhanuM samAnapaNuM hovAthI daMDanuM ekapaNaM jANavuM. kriyA zabdavaDe For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1. sthAnA dhyayane daNDakriyA lokA lokAH / 3-4-5-6 sUtrANi. // 23 // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXR MARKARMAKARXXXXXXXXXXXXXXXXX to1 mRSApratyayA, 2 adattAdAnapratyayA, 3 AdhyAtmikI, 4 mAnapratyayA, 5 mitradveSapratyayA, 6 mAyApratyayA, 7 lobhapratyayA,8 airyApathikI-A pramANe ATha prakAre kriyA kahela che. tenuM ekapaNuM to karaNa mAtranA samAnapaNAthI jANavU. daMDa ane kriyAnuM vizeSa svarUpa tenA vivaraNa prasaMge ja kahezuM. AtmAne akriyavAnapaNuM mAnanAranuM khaMDana A pramANe chaH-jeoe nizcaya AtmAnuM akriyavAnapaNuM svIkArela che tema teoe bhoktapaNuM svIkArela che. bhoktapaNuM svIkAravAthI bhogakriyAnI utpattinuM sAmarthya chate bhoktApaNuM utpanna thAya che. te ja kriyApaNuM che. have vAdI kahe che ke:-prakRti kare che ane puruSa (AtmA) bhogave che. pratibiMba nyAyavaDe e pramANe kahe, ayukta che, kAraNa ke kathaMcit sakriyapaNA vinA prakRtino saMbaMdha chate paNa pratibiMbabhAvanI utpatti nahIM thAya; kemake rUpAMtaranuM pariNamanarUpa pratibiMba che. vaLI jo kahezo ke prakRtinA vihArarUpa buddhithI ja sukhAdi arthana pratibiMba paDe che, paraMtu AtmAthI pratibiMba paDatuM nathI. tyAre AtmAnuM te sthitimA rahevApaNuM hovAthI bhoktRtva ghaTI zakaze nahi. ahi ghaNuM kahevArnu che te to sthAnAMtarathI jANavU. (sU04) ukta svarUpa viziSTa AtmAnA AdhAranuM svarUpa nirUpaNa karavA mATe kahe cha:-' ege loe ' asaMkhyAta pradezavaDe ane adho, tiryaga Adi dizAnA bhedavaDe vivakSA na karavAthI eka loka che. lokyate-kevaLajJAnavaDe je jovAya che te loka. te dharmAstikAyAdi dravyono AdhArabhUta AkAzavizeSa che. A saMbaMdhamAM vA cha-je kSetramA dharmAstikAyAdi dravyAMnI pravRtti thAya che te kSetra te dravyo sahita loka kahevAya che ane tethI viparIta (ekalA AkAzanI pravRtti hoya ) te aloka." athavA loka, nAmAdi bhedathI ATha prakAre che. kartuM che ke: XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX EXEKXE For Private and Personal Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 24 // sthAnAdhyayane daNDakriyA lokaalokaaH| XxxxxxxxxxxxXWXXXXXXXXXXXXX:08:* nAmaM ThavaNAdavie, khitte kAle bhave ya bhAve ya / pajjavaloe ya tahA, aviho loyanikkhevo // 56 // 1 nAma ane 2 sthApanA sugama che. 3 dravyaloka-jIva-ajIvadravyarUpa, 4 kSetraloka-anaMtadezAtmaka AkAzamAtra, 5 kAlaloka-samaya, AvalikAdi,6 bhavaloka-nAraka vagere, potapotAnA bhavamAM vartatA,jemake manuSyaloka, devaloka, 7 bhAvalokaaudayikAdi cha bhAvo. 8 paryAyaloka-dravyonA paryAyamAtrarUpa. e ATha prakAranA lokanuM kevalajJAnavaDe jovApaNuM sAmAnya hovAthI ekapaNuM karvA che. (sU05) lokanI vyavasthA, teno pratipakSabhUta aloka chate thAya che mATe have aloka kahe che-'ege aloe' anaMtapradezAtmakapaNuM chate paNa tenI vivakSA na karavAvaDe eka aloka che. loka zabdanA niSedhathI aloka che paNa na jovApaNAe nahi; kAraNa ke kevalajJAnarUpa prakAzavaDe alokanuM paNa jovApaNuM che. zaMkA-lokanA eka deza(vibhAga )nA pratyakSapaNAthI ane tenA dezAMtarane paNa bAdhaka pramANano abhAva hovAthI ame lokanI saMbhAvanA karIe chIe, paraMtu je A alokanuM dezathI paNa apratyakSapaNuM hovAthI A aloka che evo nizcaya karavA mATe kema zaktimAna thazo ? je kAraNathI tame ekatrapaNAe prarUpo cho ? samAdhAna-anumAnathI e pramANe kahIe chIe. te A pramANe-loka, vyutpattivALA zuddha padanu kathana ( nAma) hovAthI vidyamAna vipakSavALo che. ahiM je vastu vyutpattivAlA zuddha zabdavaDe kahevAya che, teno vikSepa hoya cha ema jANavA yogya che. jema ghaTano [ vipakSa ] aghaTa cha tema vyutpatti viziSTa zuddha padavAcya loka che te kAraNathI vipakSa sahita cha. je lokano vipakSa te 1. ahiM prasahya pratiSedhathI 'najha' samAsa karavo, paraMtu payudAsathI nahi. na loka: alokaH / sUtrANi. 6 // 24 // 288 For Private and Personal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aloka, te kAraNathI aloka che. vaLI zaMkA-na lokaH alokaH-ema kahebAthI ghaTa, paTa vageremAMja koI paNa eka vastu ( aloka ) thaze. ahiM bIjI vastunI kalpanAvaDe zu? (arthAt alokanI judI kalpanA zAmATe karavI ?). samAdhAna-ema kahevU nahiM. je hetuthI niSedhanA sadbhAvathI niSedhya-niSedha karavA yogyanA anurUpavaDe-samAnapaNe niSedha hovU joie. niSedhya loka cha, te AkAzavizeSa jIvAdi dravyanuM pAtra cha, AthI cokkasa aloka paNa AkAzavizeSarUpa ho, joie. jema ahiM 'apaNDita ' ema kahe chate viziSTa jJAna rahita cetana ja jaNAya che paraMtu acetana ghaTAdi nahiM, tenI mAphaka aloka paNa loka samAna hovU joie. kayuM che ke: logassa'sthi vivakkho, suddhattaNao ghaDassa aghddovv| [prerakaH] sa ghaDAdI ceva matI [guruH], na nisehAotadaNurUvo // 57 // A gAthAno bhAvArtha upara kahela che. (sU06) lokaalokanA vibhAgano karanAra dharmAstikAya hovAthI tenuM svarUpa kahe che ege dhamme / sU07, ege adhamme / sU0.8, ege baMdhe / sU0 9, ege mokkhe / sU0 10, ege punnnne| sU0 11, ege paave| sU0 12, ege aasve| sU0 13, ege saMvare / sU0 14, egA veyaNA / sU0 15, egA nijarA / sU0 16 KXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal use only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAna sAnuvAda / / 25 / / www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only mUlArtha:- eka dharmAstikAya che. eka adharmAstikAya che. eka baMdha che. eka mokSa che. eka puNya che. eka pApa che. eka Azrava che. eka saMvara che. eka vedanA che. eka nirjarA che. TIkArtha :- pradezArthapaNe asaMkhyAta pradezAtmaka hovA chatAM paNa dravyArthapaNe teno ekatva hovAthI dharmAstikAya eka che. gamanapariNAmane pAmelA jIva ane pudgalonuM svAbhAvika kriyAvatpaNuM chate gatisvabhAvane dhAraNa karavAthI ( sahAyaka thavAthI ) dharma ane asti-pradezo teonA samUhAtmakapaNAthI kAya te astikAya arthAt dharmAstikAya have tenA vipakSarUpa adharmanuM svarUpa kahe che -" ege adhamme " dravyathIja eka che. dharma nahiM te adharma arthAt adharmAstikAya. dharmAstikAya, jIva ane pudgalone gamanamA sahAya karanAra che. A (adharmAstikAya), tenA (dharmAstikAya) thI viparIta hovAthI sthira thavAmAM madada karanAra che. zaMkA- dharmAstikAya ane adharmAstikAyanuM astitva (hovAparNu) kema jANI zakAya ? samAdhAna-ame pramANathI kahIe chIe. te A pramANe- ahiM gati ane sthiti, sarva lokone prasiddha kArya che. pariNAmI ( karttA ) nA apekSA kAraNane AdhIna AtmalAbharUpa kArya vartte he. ghaTAdi kAryoMmAM te pramANe dekhAya che. vaLI mATIno piMDa chate paNa dizA, deza, kALa, AkAza ane prakAzAdi apekSA kAraNa sivAya ghaTa thato nathI, jo thAya to mATInA piMDa mAtrathI ja kArya thAya, paraMtu tema thatuM nathI. jIva ane pudgalamAM pariNAma kAraNapaNuM rahete chate apekSA kAraNa vinA gati ane sthiti banne ya thavAne yogya nathI ane gati temaja sthitipaNuM to dekhAya che. A kAraNathI te bannenI sattA jaNAya che. je apekSA kAraNa che te dharma ane adharma che. A tAtparya che. gatipariNAmane pAmelA jIvaM ne pudgalone je gatimAM sahAyaka te dharmAstikAya. mAchalAone jema jala gatimAM sahAyaka che ************ 1 sthAnAdhyayane dharmAstikA yAdyA nirja rAntAH 7-16 sUtrANi. // 25 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyarmandie KKKKAKKAKKAKKAKKAKKKKKK KAKKKAKKAKKKKKKKKX tema. tathA sthitipariNAmane pAmelA( jIva, pudgalo )ne mAchalA vagerene pRthivInI jema sthitimA sahAyaka thAya ne adharmAstikAya. athavA vivakSAvaDe jala. ahiM A anumAna che:-gati ne sthiti, kArya hovAthI ghaTanI mAphaka apekSA kAraNavALI cha. traNa lokamA je polANa athavA abhAva e vipakSa dRSTAMta che. vaLI kaMDaka vizeSa alokano svIkAra karye chate lokanA parimA Nane karanArA dharmAstikAya ane adharmAstikAyabaDe banneno svIkAra avazya thavo joie. jo svIkAra nahiM karavAmAM Ave to AkAza- samatolapaNuM chate loka athavA aloka evo bheda nahiM rahe. temaja kevala AkAza chate gativALA jIyo ane pudgalone pratighAta( aTakAva )no abhAva hovAthI koI caukasa sthAna nahiM rahe; kAraNa ke saMbaMdhanA abhAvathI sukha, duHkha ane baMdha vagareno saMvyavahAra nahiM thAya. kayu che ke:tamhA dhammAdhammA, logapariccheyakAriNo juttaa|ihraa''gaasetulle,logo'logotti ko bheo?||5|| logavibhAgAbhAve, paDighAtAbhAvao'NavatthAo / saMvavahArAbhAvo, saMbaMdhAbhAvao hojA // 59 // A banne gAthAno bhAvArtha kahevAyela che. (mU07-8) dharmAstikAya ane adharmAstikAyavaDe upakAra karAela je lokavartI saMsArI jIva, daMDa sahita ane sakriya che te karmavaDe baMdhAya che; mATe have baMdhanuM nirUpaNa karavAmAM Ave che:-'ege baMdhe baMdhAvU te baMdha. kapAya sahitaM hovAthI jIva, je kamane yogya pudgalone grahaNa kare che te baMdha evo tAtparya che. te baMdha prakRti, sthiti, pradeza 1. pratyakSa pramANathI gati, sthiti siddha karone have anumAna pramANathI siddha kare che. 2. daMDAdi sahitano apekSAe. RXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda / / 26 // 1. sthAnA dhyayane baMdhasvarUpam 9sUtram XNXXX ane anubhAvanA bhedathI cAra prakAre che to paNa baMdhanuM samAnapaNu hovAthI eka baMdha cha, athavA mukta thayelane pharI baMdhano abhAva hobAthI eka baMdha che. vaLI dravyathI baMdha beDI vagere, bhAvathI karmavaDe baMdha, te dravya ane bhAva baMdhamAM baMdhana- samAnapaNuM hobAthI eka baMdha che. zaMkA-jo tamane jIva-kamanA saMyoga te baMdha icchita cha to te adhimAn ke Adirahita cha ? ema ve vikalpa thAya che. temA jo AdimAna pakSa svIkArazo to zuM pahelo AtmA ane pachI karma ? athavA pahelAM karma ane pachI AtmA ? athavA karma ane AtmA banne sAthe utpanna thAya che ? A traNa vikalpaM thAya che. temAM gadheDAnA zIMgaDAnI mAphaka hetuno abhAva hovAthI AtmAnI utpatti prathama saMbhavatI nathI, kAraNa sivAya utpanna thayela(vastu)no akAraNathI ja nAza thAya. valI vAdI kahe che-anAdi ja AtmA che to paNa kAraNano abhAva hovAthI AkAzanI mAphaka AtmAno karma sAthe yoga ghaTamAna nahi thAya. jo kAraNa sivAya paNa karma sAthe yoga thAya to mukta jIvane paNa karmano yoga thavo joie. jo A AtmA nitya mukta ja che to mokSanI jijJAsAvaDe zuM? arthAt mokSanI jijJAsA ja na hoya ane baMdhano abhAva chate muktanA kathanano AkAzanI mAphaka abhAva ja thAya arthAt 'A mukta cha' ema kahI zaMkAze nahi. prathama karma ane pachI AtmA. A bIjo vikalpa paNa barobara nathI; kAraNa ke karttAno abhAva hovAthI AtmAthI pUrva karmanI utpatti na thAya. na karAyela kAryane karma kahevU te paNa iSTa nathI. kAraNa vinA utpattino akAraNathI ja nAza thAya che. karma ane jIvanuM sAthe utpanna tharbu e bIjo pakSa paNa yogya nathI. kAraNanA abhAvathI samakAle bannenI utpatti chate jamaNA-DAbA gAyanA 1.saMsArInIvono apekSAe. 2 A traNa vikalpa AdimAn pakSamA na karela che. 3 ahiM prathama vikalpa vahyo. XXXXXXXXX **KHEOXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX // 26 // For Private and Personal use only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zIMgaDAnI jema, ' A karttA, A karma ' AvA prakArano yogya vyavahAra nahi thAya. valI jIva ane karmano yoga Adi rahita che; e bIjA (anAdi) pakSano svIkAra karavAthI AtmA ane karmano viyoga nahi thAya. kAraNa ? anAdipaNuM hovAthI ja AtmA ane AkAzanA saMyoganI mAphaka ahiM samAdhAna kare che-AdimAn saMyoga pakSanA doSo, amArAvaDe AdimAn pakSa na svIkArAthI ja niSedha karAyela che; ane anAdi jIva-karmanA yogane viSe anAdipaNuM hovAthI jIva-karmano viyoga nahiM thAya ema tame kahelaM te ayukta che; kemake saMyoganuM anAdipaNuM chate paNa suvarNa ane patthara ( mATI )nI jema biyoganI upalabdhi thAya che-jaNAya che. bhASyakAra kahe che: jaha veha kaMcaNovalasaMjogo'NAisaMta igao'vi / vocchijjai sovAyaM, taha jogo jiivkmmaannN|| 60 // jema kAMcana ane upalano anAdikAlano cAlyo Avela saMyoga paNa, upAya ( agnitApAdi ) thI nAza pAme che temajIva ane karmano saMyoga ( tapa saMyamAdithI ) nAza pAme che. (60) tema bIja ane aMkuranI paraMparAnI jaima anAdi saMtAnano nAza dekhAya che. bhASyakAra kahe che ke: annataramaNivvattiyakajjaM bIyaMkurANa jaM vihayaM / tattha hao saMtANo, kukkuDiyaMDAiyANaM ca // 61 // jema bIja ane aMkuramAMthI koi paNa eka vastu, kAryane utpanna kayI sivAya nAza pAme to temAM ( bIja - aMkuramAM ) saMtAnano nAza thAya che. temaja kukaDI ne iMDaM, ane putra ne pitA vageremAM paNa samajavuM. (61) (sU09 ) For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 27 // www.kobatirth.org anAdi baMdhano sadbhAva chate paNa koika bhavyAtmAno mokSa thAya che, mATe have mokSanuM svarUpa kahe che:-' ege mokkhe mUkA - karmapAzathI chUTa te AtmAno mokSa. vAcakavarya umAsvAti kahe che ke " kRtsnakarmakSayAnmokSaH / " sarva karmano kSaya thavA mokSa thAya che. te mokSa eka che. jJAnAvaraNIyAdi karmanI apekSAe ATha prakAre che to paNa mukAvavAnA samAnapaNAthI, athavA mukta (AtmA)no pharI mokSano abhAva hovAthI, athavA ipatprAgbhArA nAme pRthvIrUpa kSetralakSaNa te dravyArthapaNAe eka che. athavA dravyathI mokSa- beDI vagerethI chUTavu, bhAvathI mokSa - karmathI chUTa te bannemAM chUTavAnuM samAnapaNuM hovAthI mokSa eka che. zaMkAjIva ane karmano saMyoga aMtarahita che, kAraNa ke jIva ne AkAzanA saMyoganI jema anAdi che to karmanA viyogarUpa mokSa hovAthI jIvane mokSa kema saMbhave ? samAdhAna-anAditva hetu anaikAntika che. dhAtu ( suvarNa sivAya ) ane kAMcanano saMyoga anAdi che, te paNa kriyA (tApAdi) vizeSathI aMta sahita dekhAya che arthAt teno viyoga thAya che. e pramANe A jIva ane karmano saMyoga paNa (anAdi chatAM ) samyag darzana, jJAna ane cAritravaDe aMta sahita thaze. jIva ane karmano viyoga te mokSa kahevAya che. zaMkA-nAraka vagere paryAyasvarUpa saMsAra che, bIjo saMsAra nathI, te nArakAdi paryAyothI judo koI jIva ja nathI, nArakA di paryAyo ja jIva che; kAraNa ke teno eka ja artha hovAthI saMsArano abhAva chate nArakAdi paryAyasvarUpanI jema jIvano abhAva che. arthAta narakAdi paryAyasvarUpa saMsArano abhAva chate jIvano abhAva che mATe mokSa asat padArtha che. bhASyakAra kahe che:jaM nAragAdibhAvo, saMsAro nAragAibhinno ya / ko jIvo taM mannasi ?, tannAse jIvanAsotti // 62' // 1. A gAthA bhASyamA 1978 mI che, prabhAsa gaNadharane uddezIne kahevAyela he. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1. sthAnA dhyayane mokSasvarUpam 10 sUtram. // 27 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org A gAthAnA bhAvArtha kahavAI gayo che. ahiM samAdhAna -nArakAdi paryAyarUpa saMsArano abhAva chate arthAntara na hovAthI nArakAdi paryAyasvarUpanI jema sarvathA jIvano abhAva ja che tema je kahevuM te ayukta che, kAraNa anarthAntara hetu, anaikAntika che. kAraNa ? suvarNa ane mudrikAnuM anarthAntarapaNuM siddha che paNa mudrikA ( vIMTI )nA AkArano nAza thaye chate sonAno nAza thato nathI, tenI mAphaka narakAdi paryAya mAtrano nAza thaye chate sarvathA jIvano nAza thaze nahi. bhASyakAra kahe che ke:na hi nAragAdipajjAyamettanAsaMmi savvahAM nAso / jIvaddavvassa mao, muddAnAsevya hemassa // 63 // o gAthAna bhAvArtha kaTTela che. vaLI paNa bhASyakAra kahe che ke kammakao saMsAro, tannAse tassa jujjae nAso / jIvattamakammakayaM, tannAse tassa ko nAso ? // 64 // saMsAra karmakRta che tethI karmano nAza thaye saMsArano nAza ghaTe che, paNa jIvapaNuM karmakRta nathI eTale karmano nAza thaye chate jIvano nAza kevI rIte thAya ? arthAt na ja thAya. (sU0 10) mokSa puNyapApano kSaya thavAthI thAya che mATe puNya-pApanuM svarUpa kahevA yogya che. temAM paNa mokSa ane puNyanA zubha svarUpanuM sAdharmya hovAthI prathama puNyanuM svarUpa kahe che- 'ege puNe' 'puN' dhAtu zubha arthamA che. puNati-zubha kare che athavA ' punAti ' AtmAne pavitra kare che, mATe puNya zubha karma che. sAtAvedanIya vagere tenAM vetAlIza prakAro che. yathoktam sAyaM uccAgoyaM, naratiridevAu nAma eyAu / maNuyadugaM devadugaM, paMceMdiyajAti taNupaNagaM // 65 // For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda / / 28 / / www.kobatirth.org aMgovaMgatiyaMpiya, saMghayaNaM vajjarisahanArAyaM / paDhamaMciya saMThANaM, vannAicaukka supasatthaM // 66 // agurulahu parAghAyaM, ussAsaM AyavaM ca ujjoyaM / supasatthA vihayagaI, tasAidasagaM ca NimmANaM // 67 // "titthayareNa sahiyA, bAyAlA puNNapagaIo "tti. 1 sAtAvedanIya, 2 ucca gotra, 3 manuSyAyu, 4 tiryacAyu, 5 devAyu, 6-7 manuSyadvika ( manuSyagati ne manuSyAnupUrvI ), 8-9 devadvika ( devagati ne devAnupUrvI ), 10 paMceMdriya jAti, 11-15 audArikAdi pAMca zarIra, 16 audArikanA aMgopAMga, 17 vaikriya aMgopAMga, 18 AhAraka aMgopAMga, 19 vajraRSabhanArAca saMghayaNa, 20 samacaurasra saMsthAna, 21-24 zubhaM varNAdi cAra, 25 agurulaghu, 26 parAMghAta, 27 ucchvAsa, 28 Artepa, 29 udyota, 30 zubha vihAyo ( zubha cAlavAnI )gati, 31-40 trasAdidazaka, 41 nirmANa, ane 42 tIrthakaranAmakarma. A pramANe beMtAlIza prakAre chatAM paNa athavA puNyAnubaMdhI ane pApAnubaMdhI bhedathI ve prakAre chatAM 1. prathamanI pAMca prakRti choDIne zeSa prakRtio nAmakarmanI che. 2. zukla, pota ane rakta varNa, surabhi gaMdha, madhura, Amla (khATo ) anekaSAyarasa, mRdu, laghu, snigdha ane uSNa sparza-e igyAra zubha prakRtio che. 3 parAcAtanAmakamaino jene udaya hoya tene anya balavAn chatAM paNa jIta muikela thAya 4 AtapanAmakarmano udaya, ( sUryanA vimAnanAM ja ) pRthvIkAyika jIvone hoya. 1 nirmANanAma karmanA udayadhI zarIranA aMgopAMganI racanA, sutAranI mAphaka niyamita rIte thAya che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only ******* 1 sthAnAdhyayane puNyasattA 11 sUtram. // 28 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paNa, athavA daraka jIvo vicitra ( bhinnabhinna ) hovAthI anaMta bheda chatAM paNa puNyanuM samAnapaNuM hobAthI eka puNya che. zaMkAsasalAnA zIMgaDAnI mAphaka pratyakSAdi pramANano viSaya na hovAthI karma ja vidyamAna nathI, jo kama ja nathI to puNyakarmanI sattA kyAthI hoya ? samAdhAna-A kahevU asatya cha; kAraNa ke karma anumAnathI siddha che. te A pramANe-karma sukha-duHkhanA anubhavano hetu che. kArya hovAthI jema bIja aMkurano hetu cha tema ahiM jANavU. je anubhavano hetu che te karma. te kAraNathI kama che. kadAca AvI tamArI mati (zaMkA ) thAya ke-sukha-duHkhanA anubhava to iSTa ane aniSTa viSayanI prAptimaya dRSTa ja (dekhAto )hetu thaze, paNa ahiM adRSTa karmanI kalpanA zA mATe karavI? kAraNa ke pratyakSa dekhAtA nimittane choDIne anya nimittanuM anveSaNa karavU te yogya nathI. samAdhAna-e tamAru kathana yuktivALu nathI, kAraNa ke hetu vyabhicArI che. ahiM iSTa zabdAdi viSayasukhanA sAdhana sahita ye manuSyone sAdhananA phalamAM taphAvata jovAya cha arthAt ekane duHkhano anubhava thAya cha ane bIjAne sukhano anubhava thAya che. temaja aniSTa sAdhanasaMpanna banne manuSyone phalamAM bheda jopAya che, ekane sukhano anubhava thAya che ane bIjAne duHkhano anubhava thAya che. A vizeSa ( bheda ) hetu vinA saMbhavI zakaze nahiM. sukha duHkhanA anubhavanA heturUpa je dRSTa hetu te sAdhanono viparyAsa hovAthI yogya nathI. aviziSTathI sukha-duHkhano anubhava, kAryapaNuM hovAthI ghaDAnI mAphaka viziSTa hetuvAko che. samAna sAdhanasaMpanna bane vyaktimA je tenA phalavizeSamAM hetu te karma, te kAraNathI kama che. bhASyakAra kahe cha ke XXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 29 // www.kobatirth.org jo tulasAhaNANaM, phale biseso na so viNA heuM / kajjattaNao goyama !, ghaDo vva heU ya se kammaM // 68 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A gAthAno bhAvArtha kahevAyo che. karmanI siddhi mATe bIjuM anumAnapramANa kahe che- iMdriyAdi viziSTa hovAthI A bAlazarIra anya dehapUrvaka che. A anumAnamAM je zarIra iMdriyAdivAeM che te zarIra anya zarIrapUrvaka jovAya che. jema yuvAna zarIra bAladehapUrvaka che tema iMdriyAdivAeM A bAlazarIra che, te kAraNathI anya zarIrapUrvaka che, ane je anya zarIrapUrvaka A bAlazarIra che te karma. te kAraNathI karma che. bhASyakAra kahe che ke bAlasarIraM dehaMtarapuvvaM iMdiyAimattAo / jaha bAladehapuvvo, jubadeho puvvamiha kammaM // 69 // A gAthAno bhAvArtha kahevAyela che. zaMkA-karmano sadbhAva chate paNa eka pApa ja padArtha vidyamAna che, paraMtu puNya padArtha nathI. je puNyanuM phala sukha kahevAya che te. taratamayogathI alpa pApanuM ja phala che, je kAraNathI pApano parama utkarSa ( vRddhi ) chate adhamamAM adhama phala thAya che. taratamayogavaDe apakarSa ( ochAza ) nA bhedarUpa pApanI mAtrAnI vizeSa vRddhi ane hAnithI yAvat chello apakarSa, temAM je kAMIpaNa pApanI mAtrA rahe che temAM ja atyaMta zubhaphalapaNuM che, pApanA ghaTavAthI ane te pApano ja 1. A gAthA, bhASyamA 1613 mI che, te agnibhUtine uddezone kahela che. 2. Adi zabdadhI sukhitva, duHkhitva ane prANApAtAdi hetu jANatrA, 3. ahi anya zarIra te kArmaNa zarIra jANatru ane te ja karma che. For Private and Personal Use Only 1 sthAnAdhyayane puNyasattA 11 sUtram / / 29 / / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir RRRRRRRRRRRRRRRRRKKK XEKXXXXXXX commmm sarvathA kSaya thavAthI mokSa thAya che. udAharaNa-atyaMta apathya AhAranA sevanathI roga thAya che ane te ja apathya AhArano thoDo thoDo ghaTADo karavAthI chevaTa alpa apathya AhArapaNuM Arogyane karanAruM che ane sarvathA AhAranA tyAgathI prANano nAza thAya che. bhASyakAra kahe cha ke:paavukrise'dhmyaa,trtmjogaa'vkrisosubhyaa| tasseva khae mokkho, aptthbhttovmaannaao||7|| A gAthAno bhAvArtha kahavAyela che. ahiM samAdhAna-atyaMta alpa pApa hovAthI sukhano prakarSa ema tame je kayuM te ayukt| che, kAraNa ke A sukhanA prakarSano anubhava te svAnukUla karmanA prakarSano anubhava hovAthI duHkhanA prakarSanA anubhavanI mAphaka utpanna thAya che. jema duHkhanA prakarSano anubhava potAnA anurUpa pApakarmanA prakarSathI uptanna thayela cha ema tamArAbaDe svIkAra karAyala che, tema A sukhanA prakarSano anubhava paNa prakarSa anubhUti hovAthI potAne anurUpa puNyakarmanA prakarSathI utpanna thaze. evI rIte pramANanuM phala che. (sU011) puNyano pratipakSabhUta pApa che mATe have tenuM svarUpa kahe cha:-'ege pAve' pAzayatiAtmAne bAMdhe cha, vikalatA kare che, AtmAne pADe che, AtmAnA AnaMdarasane zoSe che ane kSINa kare che te pApa che. te jJAnA varaNAdi byAzI bhedarUpa che. te kahe che:R nANaMtarAyadasagaM, daMsaNa Nava mohnniiychbbiisN| assAyaM nirayAU, nIyAgoeNa aDayAlA // 7 // nirayadugaM tiriyadurga, jAicaukaM ca paMca sNghynnaa|sNtthaannaaviy paMca u, vannAi caukkamapasatthaM // 72 // For Private and Personal Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 30 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uvaghAya kuvihagaI, thAvaradasageNa hoMti cottIsaM / savvAo miliAo, bAsItI pAvapagaIo // 73 // 1-5 pAMca jJAnAvaraNIya, 5-10 pAMca aMtarAya, 11-19 nava darzanAvaraNIya, 20-45 chavIsa mohanIya, 46 asAtAvedanIya, 47 narakAyu, 48 nacigotra, have 49 thI 82 sudhInI nAmakarmanI cotrIsa prakRtio kahe che. 49-50 narakagati ane narakAnupUrvI, 51-52 tiryaMcagati ane tiryacAnupUrvI 53-56 ekeMdriyAdi cAra jAti, 57-61 pahelA sivAyanA pAMca saMghayaNa, 62-66 pahelA sivAyanA pAMca saMThANa, 67-70 azubhavarNAdi cAra, 71 upaghAta, 72 azubha vihAyogati, 73-82 sthAvaradazaka - e sarva maLIne byAsI pApaprakRtio che (71-73) te pApa vyAsI bhede che to paNa puNyAnubaMdhI ane pApAnubaMdhI bhedadhI ve prakAranuM paNa che, athavA anaMta jIvone Azrita hovAthI anaMta prakAranuM paNa che, tathApi azubhanuM samAnapaNuM hovAthI pApa eka che. zaMkA-karma chate paNa eka puNya ja che, teno pratipakSabhUta pApakarma nadhI. zubha ane azubha phalonI siddhi puNyathI ja thAya che. te A pramANe:- parama utkRSTa je A zubha phaLa, te 1. A 45 prakRti ghAtiprakRtio che. 2. samakitamohanIya ane mizramohanIya ve prakRti 'baMdha 'mAM nathI mATe 26 kahela che. anAdi mithyAtvIne udayamAM paNa te ve nathI. samakita pAmyA bAda mithyAtvamohanIya jatraNa bhAge varhecAya che arthAt traNa puMja karAya che. 3. nIla ne kRSNavarNa, durabhi gaMdha, tikta, kaTurasa, guru, karkaza, zIta ane rukSa e cAra sparza e nava bheda azubha che. 4 potAnA aMgopAMgathI duHkhI tha te. jema pratijIbha ( kAkaDo ), rasoLI vagerethI. For Private and Personal Use Only 1 sthAnA dhyayane pApasattA 12 sUtram // 30 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XKXXXEXEKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX puNyanA utkaparne kArya che. punaH puNyanA utkarSathI je alpa, alpatara ane alpatama phaLa, te taratamayogavaDe apakarSanA bhedaviziSTa puNyanu ja phala che. taratamayogavaDe apakarSanA bhedanI chavaTa parama prakapanI hAni paryaMta, tathA paramaprakarSavaDe hIna puNyanuM ochAmAM ochu zubha phaLa-kaMika je zubha mAtrA te ja atyaMta duHkha. A tAtparya che. te ja ochAmA orcha puNyaviziSTa duHkha prakapano sarvathA nAza thaye chate puNyAtmaka baMdhanA abhAvI mokSa che. jema atyaMta pathya AhAranA sevanathI purupane parama Arogya- sukha thAya che te ja puruSane kaMika kaMr3aka pathya AhAranA tyAgathI ane apathya AhAranI vRddhithI Arogya sukhanI hAni thAya che temaja sarvathA AhAranA tyAgathI prANano nAza thAya che. ahiM pathya AhAra upamA cha ane puNya upameya che, arthAt puNya pathya AhAra samAna che. ahiM samAdhAna kare che-je A duHkhaprakapanI anubhUti te sukhanA prakarSanI anubhUti( anubhava )nI mAphaka prakaparnu anubhavapaNuM hovAthI svayogya karmanA prakapathI utpanna thAya che. jema saukhya prakarSanI anubhUti, svaanurUpa puNyakarmanA prakarSathI utpannaM thAya che ema tamArAvaDe svIkArAyela cha, tema A paNa duHkhanA prakarSanI anubhUtinI (prakarSanI anubhUti hovAthI) svayogya pApakarmanA prakarSathI utpatti thaze. e pramANa- phala che. vaLI bhASyakAra kahe cha keHkammappagarisajaNiyaM, tdvssNpgrisaannubhuuio|sokkhppgrisbhuuii,jh punnnnppgrisppbhvaa||7|| A gAthAno bhAvArtha kahevAyela che. (12) 1. AgAthAmAM tad zabdathI ' duHkha levu. XKXEXXXKAKKKKAKKKXKXKXKXKXXXXX For Private and Personal Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgamUtra sAnuvAda // 31 // www.kobatirth.org have hamaNA ja kala puNya ane pApakarmanA baMdhanA kAraNanuM nirUpaNa karavA mATe kahe che-' eMge Asave ' AzrayatinAvaDe AtmAne viSe karmoM praveza kare che te Azrava, karmabaMdhano hetu che ema samajavaM. te Azrava iMdriya, kaSAya, avata, kriyA ane yogarUpa le. kramathI te pAMca, cAra, pAMca, paccIza ane traNa bhedavAko che. kAM che: iMdiya 5 kasAya 4 avvaya 5 kiriyA 25 paNacaurapaMcapaNuvIsA / jogA 3 tinneva bhave, AsavabheyA u bAyAlA // 75 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A gAthAno artha spaSTa che. Azrava beMtAlIza prakAre che athavA dravya ne bhAvanA bhedathI ve prakAre che. temAM jalamA rahela nAva vageremAM tathAvidha pariNAmavaDe chidrodvArA je jalano praveza te dravyAzrava, ane je jIvarUpa nAvamAM iMdriya vagere chidrathI karmarUpa jalano saMcaya te bhAvAzrava jANavo; parantu AzravanuM samAnapaNuM hovAthI eka ja che. ( sU0 13) have AzravanA pratipakSarUpa saMvaranuM svarUpa kahe che' ege saMvare ' saMviyate je pariNAmavaDe karmanA kAraNabhUta prANAtipAta vagere aTakAvAya te saMvara - Azravano nirodha e tAtparya che. te saMvara samiti, gupti, yatidharma, bhAvanA, parISahajaya ane cAritrarUpa che. te kramazaH pAMca, traNa, daza, bAra, bAbIza ane pAMca medavALo che. te badhA meLavavAthI sattAvana bheda thAya che. kayuM che kesamiI 5 guttI 3 dhammo 10, aNupeha 12 parIsahA 22 caritaM ca / sattAvannaM bheyA, paNatigabheyAiM saMvaraNe // 76 A gAthAno artha kahevAyela che. athavA A saMvara dravya ane bhAvabhedadhI ce prakAre che. temAM jalamA rahela vahANa vagerenA For Private and Personal Use Only XXX 1 sthAnA dhyayane Azrava saMvara svarUpam // 31 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir chidromAM hamezA je jala praveza kare che tene tathAprakAranA dravyavaDe baMdha karavaM te dravyasaMvara cha, tathA jIvarUpa jahAjamA iMdriyAdi chidrodvArA karmarUpa jala dAkhala thAya che teno samiti vagerethI nirodha karavo te bhAvasaMbara cha. te saMvara be prakArano che, to paNa saMvaranuM samAnapaNuM hovAthI eka saMvara che. (mU0 14) kevala saMvara chate ayogi guNasthAnanI avasthAmAM kamoMrnu vedana ja thAya che paraMtu karmano baMdha thato nathI, mATe have vedanAnuM svarUpa kahe che-'egA vayaNA' vedanaM-vedanA. karmanA svAbhAvika udayavaDe athavA udAraNA karavAvaDe udayAvalikAmA praveza pAmela karmano anubhava karavA-bhogavaTo karavo. te vedanA jJAnAvaraNIyAdi karmanI apekSAe ATha prakAre paNa che temaja vipAkodaya ane pradezodayanI apekSAe ve prakAre paNa che. ziraHluMcana ( loca ) vagere AbhyupagamikI-svayaM svIkArelI ane aupakramikI gegAdithI thayelI ema be prakAranI paNa vedanA che; tathApi vedanAnuM samAnapaNuM hovAthI eka ja vedanA che. (mU015) bhogavAyela rasaviziSTa karma te AtmapradezothI kharI jAya che, nAza pAme che e hetuthI vedanA pachI karmanA kharavArUpa nirjarAnu nirUpaNa karatAM kahe che-'egA nijarA' nirjaraNaM-nirjarAvizeSa nAza pAmabu, sarvathA saDI ( kharI) jaq te nirjarA ATha prakAranA karmanI apekSAe ATha prakAre paNa che, bAra prakAranA tapavaDe utpanna thavAthI bAra prakAranI paNa nirjarA che. vagara icchAe kSudhA, tRSA, zIta, Atapa, daMza (DAMsa), mazaka (macchara), 1. abAdhA kAla pUrNa thaye karmano udaya che te svAbhAvika udaya. 2. jIvanA vIryabaLathI karmane udayAvalimA khecI lAvag te udIraNA. 3 ke ipaNa prakRti, potAno anubhava svataMtrapaNe Ape te vipAkodaya. 4. eka prakRtti bIjI pratimA malIne je phala, pradezo| thI bhogavAya te pradezodaya, Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx For Private and Personal Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda 132 // melanu sahana karavU ane brahmacarya- pAlana vagere anekavidha kAraNabaDe utpanna vAdhI nijarA aneka prakAre paNa che. athavA 11. sthAnAdravyathI vastrAdinu nAza tharbu ane bhAvI karmonu kharavU, ema ve prakAre paNa che. tathApi nijarAnu samAnapaNuM hovAthI eka ja dhyayane nijarA che. zaMkA-nijarA ane mokSamA zo bheda cha? samAdhAna-dezI kamano kSaya te nijarA ane sarvathA karmano kSaya te mokSa. jIvapadArtha(sU016) ahiM jIva viziSTa nijarAnuM pAtra pratyeka zarIranI sthitimA jathAya che. sAdhAraNa zarIranI avasthAmA vizeSa nijarA vizeSAH thatI nathI, ataH pratyeka zarIramA rahela jIvanuM svarUpa nirUpaNa karavA mATe kahe che 'ege jIve' ityAdi athavA sAmAnyathI prastuta zAstravaDe vaNavAyela jIvAdi nava padArtho kayA. have vizeSarUpe jIvapadArthanu svarUpa kahe chaH ege jIve pADikaeNaM sarIraeNaM / sU0 17, egA jIvANaM apariAittA viguvvnnaa| sU018, ege mnne| sU019, egA vii|suu020, ege kaayvaayaame|suu0 21, egA uppaa| sU0 22, egA viytii| sU0 23, egA viyccaa|suu024, egA gtii|suu025, egA aagtii| sU026, ege cynne| sU027,ege uvvaae| sU028, egA tkkaa|suu029, egaasnnaa| sU030, egA mnnaa| sU031, egA vinnuu| sU032, 3 egA veynnaa|suu0 33, egA cheyaNA / mU034, egA bheyaNA / sU0 35, ege maraNe aMtimasArIriyANaM sU0 36, ege saMsudhdhe ahAbhUe ptte| sU037, egadukkhe jIvANaM egabhae / sU038,egA ahammapaDimA | // 32 // NEXEENEXXXXX For Private and Personal Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jaM se AyA parikile sti| sU0 39, egA dhammapaDimA jaM se AyA jaba hjaae| sU0 40, ege maNe devAsuramaNuyANaM taMsi taMsi samayaMsi / sU0 41, ege [*egA vaI devA0 ege kAya vAyAme devA0] uTTA kamvalavI riyapurisakAraparaka me devAsuramanuyANaM taMsi 2 samayaMsi / sU0 42, ege nANe ege daMsaNe ege carite / sU0 43 mUlArthaH pratyeka pratyeka zarIramA rahelo jIva eka che. bahAranA pudgalo lIthA binA jIyene trikuNA eka che. manoyoga eka che. vacanayoga eka che. zarIranA vyApArarUpa kAyayoga eka che. utpAda utpatti eka che. vigati-vinAza eka che. vigatAcI-marelA jIvanuM zarIra eka che. gati eka che. Agati eka che. cyavana-vaimAnika ane jyotiSkonuM maraNa eka che. upapAta - deva ane nArakono janma eka che. tarka eka che. saMjJA eka che. mati eka che. vijJatA-vidvattA eka che. pIDA eka che. chedana eka che. bhedana eka che. caramazarIrI jIvonuM maraNa eka che. nirmala cAritravAna yathAbhUta ane pAtranI mAphaka pAtra (snAtaka) eka che. ekAvatArI jIvone eka bhavagrahagayI thanAruM ekabhUta ( samAna ) duHkha eka che. adharma pratijJA eka che, * kATavaNA kauMsamAM lakhela pATha bAbUvALo pratimAM che ane Agamodaya samitivAko pratinAM nayA tathApi TIkAkAra vyAkhyA karatAM kahe che ke 'ege mage ityAdi sUtratrayaM A uparathI ema samanAya che ke sUtra trage jAIekA mATe anoe vacanayoga ane kAvyApAranA banne sUtra lakhela che. tyAM devA 0e pAThayo manoyoganA pAThanamANa saMpUrNa vAMcaM. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAsUtra 1 sthAnA dhyayane 4 ekayogatA sAnuvAda RXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKon kAraNa ke te pratijJArthI AtmA kleza pAme che. dharmapratijJA eka che, kAraNa ke te pratijJAthI AtmA paryavajAta-jJAnAdi paryavavALo thAya che. deva, asura ane manuSyone te te samayamAM manaH eka che. [devAdine te samayamAM vacana eka che, devAdine te te samayamAM kAyavyApAra eka che. ]' utthAna, karma, bala, vIya, puruSakAra ane parAkrama deva, asura ane manuSyAne te te samayamAM eka che. jJAna eka, darzana eka ane cAritra eka che. TIkArtha:-'ege jIve' ekaH-kevaLa jIvyo, jIve che ane jIvaze te jIva-prANa dhAraNa svabhAvavALo te AtmA, eka jIva pratye pratyekazarIranAmakarmanA udayathI prApta thayelu je zarIra te pratyeka dIrgha vagere prAkRta zailIthI pratyekaka. te pratyekavaDe 'zIryata iti' zarIraM-jIraNa thAya che te zarIra-deha, te ja anukaMpita bagere svabhAva sahita zarIraka. tenAvaDe jaNAto-pratyeka zarIrane Azrita jIva eka che. athavA ve 'NakAra' vAkyAlaMkAranA arthavALA che, tethI pratyekaka zarIramA jIva eka varte che-rahe che evo vAkyArtha thAya, ahiM 'paDikvaeNaM'tti evo pATha kyAMka dekhAya che. Ano artha na samajAyAthI te pAThanI vyAkhyA karI nathI. ahiM vAcanAornu cokkasapaNuM na hovAthI vadhI vAcanAonI vyAkhyA karavAne azakya hovAthI ame koIka ja vAcanAnuM vyAkhyAna karazu. baMdha, mokSa vagere AtmAnA dharmo hamaNAM ja pUrva kahelA che. te adhikArathI ja AthI AgaLa AtmAnA dharmoMne egA jIvANaM (sU018) ityAdi mUtravaDe page caritte (sU043) A aMtya sUtrabaDe kahe che:'egA jIvANaM'-A sugama che. 'apariyAitatti' jIvone vikurvaNA eka che. te vikurvaNA vaikriya samudghAtabaDe kyAMyathI paNa bahAranA pudgalone grahaNa karyA vinA bhavadhAraNIya vaikiya zarIranI racanAlakSaNavALI sva sva utpattisthAnamAM jIvobaDe je RRRRR For Private and Personal Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXX. XxxxxxxXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX vikurvaNA karAya che te darekane bhavadhAraNIya vikurbaNA eka hovAthI eka ja che. athavA sarva vaikriya zarIranI apekSAe bhavadhAraNIya(vikurvaNA)nu kathaMcit eka lakSaNa hovAthI paNa eka che. valI je vikurvaNA, bahAranA pudgalone grahaNa karavApUrvaka karAya che te uttaravaikriyanI racanAsvarUpa che. te uttara vikurvaNA vicitra abhiprAyavALI hovAthI vaikriyalabdhivALAne tathAprakAranI zakti hovAthI eka jIvane aneka paNa vikurvaNA thAya che teno ahiM niSedha karela che. zaMkA-yahAranA pudgalone grahaNa karye chate ja uttaravaikriya thAya che te zAthI nizcaya karAya cha ? jene laine A mUtramA 'apariyAittA' A zabdavaDe uttaravaikriya vikurvaNA choDI devA( niSedha karavA )mAM Ave che. jo ema kahetA ho to bhagavatI mUtranA vacanathI uttara ApIe chIe te A pramANe:-"deve NaM bhaMta! mahiDDie jAva mahANubhAge bAhiraNa poggalae apariyAittA pabhU egavannaM gAvaM viuvittae ? goyamA ! no iNaDhe mamaDhe, deve NaM bhaMte! bAhiraNa poggale pariyArattA pabhU ?, hatA pbhuu"tti| he bhadaMta-pUjya ! maharddhika yAvat mahAnubhAga deva, bahAranA pudgalone grahaNa na karIne eka varNavALA eka rUpanI vikurvaNA karavA mATe samartha che ? he gautama ! A artha samartha nathI. he bhagavan ! deva bahAranA pudgalone grahaNa karIne vikurvaNA mATe samartha cha ? hA, samartha che. ahiM cokasa uttaravaikriya bahAranA pudgalo grahaNa karavAthI thAya che e vivakSita che. (sU018) 'ege maNe'tti' manana mana:-manana karavU te mana. audArikAdi zarIranI pravRttivaDe grahaNa karela manodravyanA samudAyanA sahAyathI jIvano je vyApAra te manoyoga. athavA ' manyate ananeti manaH'janAvaDe manana karAya che te mana, manodravya mAtra ja che. te mana, 1. bhAvarUpa vyutpattyarthane laine bhAvamana- kathana kahela che. KAR XXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Si Kailasagarsur Gyarmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 34 // 1 sthAnAdhyayane ekayogatA KAKKKXKAKKARAKARK.RRRRRRRRRRRR) satya ana asatya vagaire bhedathI aneka paNa cha athavA saMjJijIvornu asaMkhyAtapaNuM hobAthI asaMkhyAta bhaMda paNa che, tathApi manana lakSaNapaNe sarva manonuM ekatva hovAthI mana eka che. (sU019)'egAvaI'tti vacanaM vAk-bolavU te vacana. audArika, vaikriya ane AhAraka zarIranA vyApAravaDe grahaNa karAyela bhASAdravyanA samUhanI sahAyatAthI jIvano vyApAra te vacanayoga, e bhAva che. bhASA, satya ane asatya Adi bhedathI aneka che, paNa sarva bhASAnuM vacana sAmAnyamA aMtargata hovAthI vacana eka ja che. (mU020) 'ega kAyavAyAma'tti cIyata iti kAyaH-jenAvaDe ekaLaM karAya che te kAya-zarIra, teno je vyApAra te kAyavyAyAma. te audArikAdi zarIrakhaDe joDAyela AtmAnA vIryanI pariNativizeSa che. te baLI audArikAdi bhedabaDe sAta prakAre paNa che. | jIvonA anaMtapaNAthI anaMta bhede che to paNa kAyavyAyAmanA samAnapaNAthI eka ja cha. je eka jIvana eka samayamAM mana vagerenu ekapaNuM che te AgaLanA mUtramA japo maNe devAsure ityAdi sUtrathI vizeSa rUpe kahevAze. ahiM sAmAnyanA AzrayathI ja ekapaNAnuM kathana kayu cha (sU021) 'uppatti-prAkRtazailIthI utpAda. te eka samayamA eka paryAyanI apekSAe eka che. tenAM (paryAyanAM) eka samayamAM ve vagere utpAda thatA nathI. athavA utpAda vizeSavALA paryAyanI apekSA sivAya padArtha (dravyArtha)paNAe eka utpAda che. (sU022) 'viyaitti-vigati-nAza. te paNa utpAdanI mAphaka eka che. vikRti, vikAra, vigati ityAdi ucita bIjA vyAkhyAno joDavA. amoe to utpAdasUtranA anusaraNathI vyAkhyAna kayu che. (sU023) 'viyaccatti-vigatino artha AgaLa kahela hovAthI A sUtramA vigata zabdano artha nAza pAmela jIvano-marelano e artha che. tenI acA-zarIra te vigatAcA, arthAt mRtakanuM zarIra eka che. prAkRta zailIthI vigatArcA athavA 'vicaccA' ebuM rUpa che. vivarcA-viziSTa utpattinI rIti athavA viziSTa zobhA, // 34 // For Private and Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie 44444446 ne mAmAnyathI eka cha. (mU024) 'jaha' tti-maraNa pachI manuSyatvAdimAMthI nArakatvAdine viSe jIvanuM jarbu ne gati. te eka jIvane eka vakhata eka ja hoya che. Rjugati ke vakragati eka hoya, athavA narakagati vageremAMthI eka gati hoya. athavA pudgalanI (gati ) eka cha, athavA sthitinA mAtra lakSaNyapaNAdhI eTale gamanasvarUpavaDe sarva jIva ane pudgalonI gati eka che. (mU025) 'AgaI' tti AgamanamAgatiH-Avaq te Agati. narakavAdimAMthI pArcha Avadyu, tenu ekapaNu gatinI mAphaka jANavU. (sU026) 'cayapatti cyavanaM-cyavana-vaimAnika ane jyotiSkonu maraNa, te eka jIvanI apekSAe eka che. nAnA jIvonI apekSAe pUrvanI mAphaka jANavU. (mu027) 'uvavAetti upapatanamupapAtaH-utpanna tharbu te upapAta, te deva ane nArakonuM janma, te cyavananI mAphaka eka che (sU028) 'tatitarkaNaM tarka:-vimarza (vizeSavicAra), avAya (nizcaya)thI pahelA ane ihA(vicAraNA)thI pachI. prAyaH mAdhuM khaMjavALaq (ceSTAvizeSa) vagere purupanA dharmo ahiM ghaTamAnaM thAya che, evI rIte saMpratyayarUpa-jJAna thaq. ahiM ekapaNuM pUrvanI mAphaka che. (mU029) 'mannatti saMjJAna-saMjJA. saMjJA arthAt vyaMjanAvagrahanA uttarakAlamA thanAra mativizeSa che. athavA AhAra, bhaya ityAdi upAdhivALI cetanA te saMjJA, athavA nAma te saMjJA. (sU030) 1. bAbUvALI pratimA "caikatayaikasvarUpA" pATha che jyAre Agamodaya samitivALo pratamAM "paikarUpA" evo pATha TokAmAM che. 2. 'ayaM sthANurvA puruSo vA' A hu~Tho che ke puruSa cha ? A ihA kahevAya che, tyArabAda hastAdinA calanathI A thANu natho e vimaza. 3 saMjJA, matijJAnano paryAyavAcaka che. % % XXXXXXXXXXXXXXXXXXX % % % For Private and Personal Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda 1. sthAnA* dhyayane |ekyogtaa XXXXXKKKAKKKXXXKXKKKKKKKAKKKKK 'manna'tti prAkRtazailIthI mananaM matiH-manana karavU te mati-kaMIka arthanuM jJAna thaye chate paNa mUkSma dharma vastusvabhAva)nI AlocanArUpa buddhi che. keTalAeka matino artha Alocana kahe che. athavA mAnanAra, mAnavA yogya-svIkAra A artha jANavo. banne sUtramA paNa sAmAnyathI ekapaNuM che. (sU031)'egA vinnU'tti-vidvAn athavA vijJa-vizeSa jANanAra. samAna bodhapaNuM hovAthI eka che. 'utpAda' zabdanI upA zabdanI mAphaka 'vinnU' zabda prAkRtapaNAthI svIliMge che. athavA bhAva pratyayano lopa thavAthI vidvattA-vijJatA eka che. (mU032) 'vayaNa' tti pahelA vedanA, sAmAnya kamanA anubhavasvarUpa kahelI che. ahiM to pIDA svarUpa ja jANavI. te sAmAnyathI eka ja che. (mU033) A pIDAnA ja kAraNa vizeSanA nirUpaNa mATe kahe cha-'chayaNe'tti chedanaM-zarIgnu athavA bIjAnu ( kASThAdinu ) khaDga, kuhADA vagerethI chedana kara (sa034) 'bheyaNe' tti bheda-bhAlA, barachI vagerethI bhedana karavU ( bhoMka) athavA chedaq te kamano sthitighAta ane bhedana to karmanA rasano ghAta kare te. ekapaNuM to vizeSa svarUpanI vivakSA na karavAthI che. (sa035) vedanAthI maraNa thAya che A kAraNathI te maraNa vizeSa kahe cha-'ege maraNaM' ityAdi mRtiH maraNa, anne bhavamantimam-challu evaM zarIra te aMtima zarIra, temAM thanArI-chellA zarIramA thanArI (vedanA). ahiM uttarapadamA vRddhi thayela che. athavA chelluM zarIra cha jeone te atimazArIrikA ahiM dadhipaNuM prAkRta zailIthI thathala che. aMtima zarIramA thanArI bedanAvALA athavA challA zarIvALA 1 * aMtimazArorikI ' e zabdamAM zArIrikI uttarapada che temAM 'za'no 'zA' vRddhi yayela che. 2 aMtimazArIrikA ahi 'ka' no 'kA' prAkRta zailothI dIrgha thayela che. // 35 // For Private and Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandir jIvone eka maraNa che, kAraNa ke siddhapaNAmAM punarmagNano abhAva cha (sa036) caramazarIravALA jIva snAtaka (nigraMtha ) thaine maraNa kare cha, ataH snAtakarnu mvarUpa kahe cha:-'ege saMzuddha' ityAdi eka saMzuddha-kaSAya rahita hovAthI nimaLa cAritravALo. yathAbhUta-tavika ( kevaLI ), pAtranI jema atizayabALA jJAnAdi guNaratnornu pAtra, athavA jJAnAdi utkRSTa guNane prApta yayela te eka che. (sU037) 'ege dukkhe'-chellA bhavagrahaNamA thanAruM eka duHkha cha jene te eka duHkha che. 'egahakkhe'tti e pAThAMtaramA to eka prakAre ja AkhyA-saMzuddha vagere kathana cha jene paraMtu asaMzuddha ane saMzuddhAsaMzuddha ityAdi nathI asaMzuddhAdinA nimittarUpa kaSAyAdino abhAva hovAthI te (saMzuddha ) eka prakAre nAmavALI thAya che. athavA eka prakAre cha jIva jene te ekaghAkSa, prANIone ekabhUta-AtmA samAna jANe che, kAraNa ke kevaLahitavRttipaNuM che. ghaNA jIvo chatAM paNa teornu samasvabhAvatva hovAthI jIvanu ekapaNuM che. athavA 'ege saMsuddha ahAbhUe patte' A sUtramA Avela patte zabda, bIjA mUtra sAthe saMbaMdha dharAve che, mATe pUrva kahela arthavALA saMzuddha zabdathI patte zabda anya arthanA svarUpane kahenAra che, temAM prAkRtapaNAthI patte zabdano artha pratyeka che. jIvone potAnA karela karmanA bhoktApaNAthI darekane duHkha eka che. te duHkha kevu che ? te kahe che-prANIomA ekabhUtaananyapaNe (abhedapaNe) raheluM che, paraMtu sAMkhyonI mAphaka bAhya nathI arthAt pratibiMbasvarUpa nathI. (sU038) vaLI adharmanA abhiniveza( kadAgraha )thI duHkha thAya che. A hetuthI adharmanuM svarUpa kahe che:-'egA ahamme' ityAdi, durgatimAM paDatA jIvone dhAraNa kare che athavA jIvAne mugatimA sthApe che tethI dharma, karSa cha ke-"durgatimAM janArA jaMtuone jethI dhAraNa For Private and Personal Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda karAya cha ane zubha sthAnamA e jIvAne sthira kare cha tethI dharma kahavAya che." ne dhama, zruta ane cAritrasvarUpa che. tenA / 41 sthAnA85 pratipakSa te adharma che. adhama viSayapratijJA, athavA adhamamA mukhya je zarIra na adhamapratijJA, te eka cha, kAraNa ke badhI dhyayana pratijJA atyaMta duHkhanA kAraNavaDe ekarUpa che. A kAraNathI ja kahe cha:-jaM se ityAdi kAraNI ne pratijJAno svAmI jIya, ekayogatA athavA adhama pratijJAvALo AtmA rAgAdivaDe bAdhA pAme che, maMkleza pAma che. athavA 'si'niA pAThAMtara che, tethI prAkRtavaDe liMga(jAti )nA vipayAsathI je adharma pratijJA chate AtmA kleza pAma cha ne eka ja cha. (sU039) enAthI viparIta kahe cha-'ege dhamme' ityAdi pUrvavat eTale dharma zabdano vyutpattyartha vagareja kahala che tenI mAphaka jANavU. navaraM-vizeSa kahe cha-payavo-jJAnAdi vizeSo utpanna thayela cha jena te paryavajAta thAya cha-vizuddha thAya che. AhitAgni Adi gaNathI 'jAta' zabdane uttarapadapaNuM cha. athavA paryavone athavA payavone vipe je prApta thayela che te paryavayAta, agara to viziSTa rakSA vA viziSTa jJAna, tene athavA temAM prApta thayela. (mU040) dharma ane adharmapratijJA traNa yogathI thAya che te kAraNathI yogarnu svarUpa kahe cha:-'ege maNe' ityAdi traNa mUtra. temA mana ini manAyAMga-jeja samayamA vicArAya cha te te samayamAM kAlavizeSa manayoga eka ja che. vIpsAnA nirdezavaDe koI paNa mamayamAM be vigere saMkhyA tenI saMbhavatI nathI. A hetuthI kahe chajIvAceM eka upayogapaNuM hobAthI mananu ekapaNuM cha. zaMkA- eka samayamAM) eka ja upayogavALo jIva nahiM thAya ? kAraNa ? eka samaye tathAvidha judA judA viSayanA upayogavAlA ve puruSanI mAphaka zIta ane uSNa sparza viSayano anubhava banne 1. niThA mUtratho / jAtaparyA' prayoga ucita che, paNa teno bAdha karIne AhitAni Adi gaNathI / paryavajAta' thayela che. // 36 // EXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir xxxxxxxXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX dekhAya cha arthAt be upayoga thAya. ahiM samAdhAna kare cha-jo ke A zIta ane uSNanA be upayoga potAnA svarUpavaDe bhinna kAlamAM hovA chatAM paNa samaya ane mananI ati sUkSmatAvaDe eka samayanI jema pratIta thAya che, parantu te eka samayamAM ja zIta ane uSNa banenI sAthe pratIti thatI nathI. bhASyakAra kahe chesamayAtisuhamayAo, mannasi jugavaM ca bhinnkaalNpi| uppaladalasayavehaM, vajaha va tmlaayckrti||77|| ___ samayanu ati sUkSmapaNuM hovAthI bhinna bhinna kAla chatAM paNa eka samayamA tuM seMkaDo kamalapatranA vedhanI mAphaka athavA alAMtacakranI jama (zIta ane uSNa sparzano anubhava ) banne mAne che. vaLI eka viSayamA joDAyelaM mana jo bIjA viSayano | * paNa anubhava kare to bIjA viSayamAM gayela cittavALo puruSa AgaLa rahela hAthIne paNa kema jANI zakato nathI ? bhASyakAra kahe che ke:annaviNiuttamannaM, viNiogaMlahai jaimaNo tennN| hatthipiThiyaM purao, kimannacitto na lakkhei ? 78 A gAthAno bhAvArtha upara kahela che. ahiM ghaNuM kahevAnuM che paNa te sthAnAMtarathI jANavU, athavA satya, asatya, satyAsatya (mizra), asatyAmRSA(vyavahAra)rUpa cAra manoyogamA koi paNa eka ja manoyoga eka vakhate hoya cha, anyonya virodha hovAthI 1. alAtacakra eTale uMbADoyu-baLa lAkaDuM. te bhinna bhinna samaye judI judA dizAomA phare che tathApi samaya ane dizAno bheda jaNAto natho temana seMkaDo kamalapatranA vedhamAM paNa bhinna bhinna kALe vedha thAya che.. XXXKXXXKXE XXXKAKKAKKAKKAKAEXKAKKAKKKAKKAR XXX For Private and Personal Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 37 // www.kobatirth.org ve vagere manoyogono asaMbhava che. have manoyoganA svAmI kahe che:-' devAsuramaNuyANaM ' tti temAM kAMtivALA krIDA karanArA te devo vaimAnika ane jyotiSko, sura nahi te asuro-bhavanapati ane vyaMtaro, manuthI utpanna thayela manujo manuSyo. te deva, asura ane manuSyone mana eka samayamAM eka che; tathA vacanayoga paNa devAdikone eka samayamAM eka ja che. tathAvidha manoyogapUrvaka tathAvidha vacanayoga hovAthI athavA satyAdi cAra vacanayogamAM koi paNa eka vacanayoga eka samaye hovAthI eka che. te saMbaMdhamAM sUtrakAra svayaM AgaLa kaheze "chahiM ThANehiM Natthi yAvat do bhAsAo bhAsittae " tathA kAyavyAyAmakAyayoga devAdine eka samaye eka ja che. sAta kAyayogamAM koi paNa eka kAyayoga eka samaye hoya che. zaMkA- jyAre AhAraka (zarIra ) no prayoga kare che tyAre audArika zarIra tyAM ja raheluM hoya che ema saMbhaLAtuM hovAthI eka samaye banne kAyayoga kema hoya ? samAdhAna - vidyamAna chatAM audArika zarIrano vyApAra na hovAthI temaja AhAraka zarIrano ja tyAM vyApAra hovAthI tema thaI zake che. audArika zarIra paNa tyAre AhAraka prayogasamaye vyApAra ( pravRtti) kare to kevalisamudghAtamAM sAtamA chaDDA ane bIjA e traNa samayamAM audArika mizrayoganI mAphaka mizrayogapaNuM thaze. temaja AhArakaprayogakAlamAM jo audArikano 1. TIkAkAre Apela chaThThA ThANAno pATha te ahi saMkSepathI lakhela che. e pAThano prastuta viSayamA eTalo ja upayoga che ke eka samayamAM ve bhASA bolavAnI jIvonI zakti nathI. 2. A traNa samayamAM kArmaNa zarIra sAthe audArikano mizra thAya che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ******** 1. sthAnA dhyayane eka yogatA 41 sUtram // 37 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX vyApAra mAnazo to AhAraka zarIrano prayoga karanAra nehi maLe. vaLI ema mAnavAthI sAta prakAre kAyayogarnu pratipAdana nirarthaka thAya, A kAraNathI kAyavyApAra eka ja che. evI rIte karela vakriya zarIravALA cakravAdine paNa vaikriyanI pravRtti samaye pravRtti rahita audArika zarIra hoya che. jo vyApAravALu audArika zarIra hoya to banne zarIranuM vyApAravatva chate kevalisamudghAtanI mAphaka mizrayogapaNuM thavAthI akhaMDita ja raheze. vaLI kAyayogane paNa audArikapaNAe ane kriyapaNAe kramavaDe vyApAra karate chate zIghra pravRttipaNAe manoyoganI mAphaka bannenI ekI sAthe bhrAMti thAya to zo doSa ? evI rIte kAyayogarnu ekapaNuM chate, audArikakAyayogavaDe grahaNa karela manodravya ane vAgadravyanI sahAyatAvaDe thayela javinA vyApArarUpapaNAthI, manoyoga ane vacanayogano eka kAyayogapUrvakapaNAvaDe paNa pUrve kaheluM ekatva jANavU. athavA ene (vacanane) AjJAgrAhya hovAthI ahiM A vacana ja pramANa che. yataHANAgejjho attho, ANAe ceva so kheyvyo| didaMtA dilutia. kahaNavihivirAhaNA iyraa||79|| 1. AhAraka zarIra banAvavA vakhate audArika sAthe mizra hoya che paraMtu prazna Adi kAlamAM kevala AhAraka zarIrano vyApAra hoya che te vakhate kevaLa AhAraka yoga hoya che. 2. A0 sa0 vALI pratimAM ANAgejjho0 e gAthAnA cothA caraNamA iha pATha che paraMtu iyarA pATha, bAbuvALI pratimAM tathA aMtara TokAvAlI hastalikhita pratimAM paNa iyarA pATha che. iha pAThathI chaMdobhaMga ane ' itarathA' evo artha thaze nahi mATe iyarA pATha zuddha jaNAya che. kadAca mudraNadoSa thavA saMbhava che. KXxxxxxxxxxxX.XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal use only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 38 // 1 sthAnA dhyayane ekayogatA 41sUtram AjJAvaDe je artha grAhya che te AjJAthI ja kahevA yogya che. kahebAnA vidhimAM dRSTAMtathI dArTItika artha karavo. ethI UlaTI riite| kathana kare to AjJAnI virAdhanA thAya. zaMkA-ekatvarUpa sAmAnyanA AzrayavaDe ja sUtra, gamaka-bodhaka thaze, to pachI A vizeSa vyAkhyAvaDe zuM ? samAdhAna-ema nahi, kAraNa ? sAmAnyarUpa ekatvane pUrva sUtrobaDe kahevAyela hothI prastuta sUtramA punaruktidoSanA prasaMgathI mUtramAM devAdi zabda temaja samaya zabdane grahaNa karela cha te nirarthaka thaze. (mATe vizeSa vyAkhyA karavI yogya cha ). A sUtramA deva, asura ane manuSyanuM grahaNa karela che te viziSTa vaikriyalabdhisaMpannapaNAthI devAdikane aneka zarIranI racanA hote chate eka samayamA manoyogAdinuM zarIranI mAphaka anekapaNuM thaze, A mAnyatAnuM khaMDana karavA mATe che; paraMtu tithaMca ane nArakono niSedha karavA mATe nathI. zaMkA-tiyaca ane nArako paNa vaikriyalabdhivALA che, teone paNa vikubaNAmAM zarIranA anekapaNAthI mana vagerenI anekapaNAnI mAnyatA saMbhave che, mATe tiryaMca ane nArakanuM grahaNa karavU paNa yogya che-nyAyya che. samAdhAna-tamAraM kathana yogya che, paraMtu devAdikanuM je grahaNa karela che te ati viziSTa labdhi(zakti)vALA | hovAthI zarIronI atyaMta anekatA cha, A kAraNathI teona grahaNa karela che. baLI pradhAna mukhya )no svIkAra karavAthI itara-sAmAnyanuM grahaNa svataH thAya che, e nyAyathI doSa nathI. nArakAdikothI devAdikonuM pradhAnapaNuM prasiddha ja che. A mana vagereno krama, yathAyoga pradhAnapaNAthI karela che. pradhAnapaNuM te bahu, alpa ane alpatara karmanA kSayopazamathI utpanna thayela lAbhavaDe / 1.dhaNA karmonA kSayApazamathI manoyoganA, tethI alpakarmanA kSayopazamathI vacanayoganI ane tethI alpatara ( ati ocho) kamanA kSayopazamathI kAyayoganI prApti thAya che. RAKXxxx XXXXXXXXXXXXXXXXXXXX KAKKKK // 38 // For Private and Personal Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (KKKKAKKAKKAKAKK.XXXXXXXXXXEXE XEXE XKAKKAKNEXANEMER karelaM-thayeluM che. (mU0 41) have kAyavyAyAmanA ja bhedonI ekatA kahe che-'ege uhANe' ityAdi utthAna-ceSTA-vizeSa, karma-pharavU vagare kriyA, bala-zarIranuM sAmarthya, vIrya-jIvathI utpanna thayela zakti, purupakAra-ahaMkAra vizeSa, parAkrama-abhimAnamAM ja karAyela kArya. A sUtramA dvaMdva samAsa hovAthI prathamA vibhaktinuM ekavacana che. A utthAna vagere vIryAtarAyakamanA [kSaya | kSayopazamathI thayela jIvanA pariNAma vizeSo cha. e utthAnAdi zabdomA pratyekane 'eka' zabda joDavo. vIryAMtarAyakamanA [kSaya ] kSayopazamanA vicitrapaNAthI utthAnAdimA pratyekanA jaghanyAdi bhedobaDe anekapaNuM hote chate paNa eka samaye eka jIvane utthAnAdi vizeSa jaghanyAdi eka che, kAraNa ke vIryAMtarAyakarmanA [kSaya ] kSayopazamanI mAtrAnu ekapaNuM che. kAraNa ? kAryanI mAtrA, kAraNanI mAtrAne AdhIna hoya che. sUtrano A bhAvArtha cha, vizeSa pUrvavat. (sU0 42) parAkrama | vagerethI jJAnAdi-rUpa mokSamArga prApta karAya cha jethI kahe che ke: abbhuTThANe viNaye, parakkame sAhusevaNAe ya / sammaiMsaNalaMbho, virayAviraie viraie // 8 // abhyutthAna-guru vagerenA AgamanathI UbhA thavAmAM, vinayamAM ane sAdhu-sevAmA parAkrama karye chate, samyagdarzanano lAbha thAya che. vaLI dezavirati tathA sarvaviratino lAbha thAya che. A kAraNathI jJAnAdinuM nirUpaNa karavA mATe sUtrakAra kahe che'ege nANe' ityAdi, athavA pUrva kahelI dharmapratimA te jJAnAdisvarUpa che. A hetuthI jJAnAdinuM nirUpaNa kare che 1. Agamodaya samitivAlI pratimA kSaya zabda kATarakhUNA kausamA che ane bAbUbALImA saLaMga pATharUpe che. For Private and Personal Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 sthAnAdhyayane zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 39 // jJAnAdi nirUpaNA * 43 mUtram jJAyante-jenAvaDe, jenAthI ane jemAM artho jaNAya cha, nirNaya thAya che te jJAna. jJAna-darzanano kSaya athavA kSayopazama athavA je jANavu te jJAna, jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNanA kSayAdithI pragaTa thayela AtmAno paryAya vizeSa, sAmAnya vizeSAtmaka vastumA vizeSAMza grahaNa karavAmAM catura ane sAmAnya aMzano grAhaka, pAMca jJAna, traNa ajJAna ane cAra darzanarUpa te aneka cha to paNa bodhanA samAnapaNAthI athavA upayoganI apekSAe eka che. te A pramANe-labdhithI ghaNA vodhavizeSono eka samaye saMbhava chate paNa upayogathI eka ja saMbhave che, kAraNa ke jIvonuM upayogapaNuM eka che. zaMkA-darzananuM jJAnamAM kathanapaNuM ayukta che, kAraNa ke ( banneno) vipayabheda che. kayu cha ke-"jaM sAmannaggahaNaM, daMsaNameyaM visasiyaM nANaM" ti,-je sAmAnya svarUparnu grahaNa te darzana, ane tenA vizepa svarUpanuM grahaNa te jJAna che. samAdhAna-sAmAnya grAhaka hobAthI ihA ane avagraharUpa ja darzana che. ane vizeSa grAhakapaNAthI apAya tathA dhAraNArUpa jJAna cha, athavA AgamamAM darzana ane jJAna banne paNa jJAnanA svIkAravaDe grahaNa karela che. 'AbhinibohiyanANe, aTThAvIsaM havaMti payaDIu' vacanathI Abhinibodhika (mati )jJAnamAM aThAvIsa prakRtio (matijJAnanA bhedo) hoya che, mATe sAmAnyathI darzana paNa jJAnarUpa kahevAmAM virodha nathI. zaMkA-A pachInA sUtramA darzana jurnu ja kaheluM che, to ahIM jJAna zabdavaDe darzana paNa kema kathana karyu ? samAdhAna-te uttarasUtramA darzana-zraddhAnA arthamA vivakSita che. jJAnAdi traNane samyak zabdabaDe yukta karye chate, mokSamArga paNa vivakSita hovAthI zraddhAnarUpa paryAyavaDe ja darzananI sAtha A traNa (jJAnAdi) mokSanA mArgabhUta che. 'ege daMsaNe' tti dRzyante-jenAvaDe, jenAthI athavA jenAmAM padArtho zraddhArUpa thAya che. darzana darzanamohanIya karmano kSaya, kSayopazama athavA // 39 // For Private and Personal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX.KKKKAKKAKK) (upazama)rUpa darzana che. athavA dRSTi darzana te darzanamohanIya karmanA kSayAdivaDe pragaTa thayela tatcanA zraddhAnarUpa AtmAno pariNAma che. te upAdhi bhedathI aneka prakAre che to paNa zraddhAnanA samAnapaNAthI eka che. athavA eka jIvane eka samaye ekano ja bhAva hoya che. zaMkA-avabodhanuM samAnapaNuM hobAthI jJAna ane samyaktvamAMzu vizeSa che ? samAdhAna-samyaktva te ruci ane rucirnu kAraNa to jJAna cha. [ arthAt kAraNakAryakRta bheda che. ] kaheluM che ke:nANamavAyadhiIo, daMsaNamiTuM jhogghehaao| taha tattaruI sammaM, roijjai jeNa taM nANaM // 81 // jema avAya ane dhAraNarUpa jJAna, avagraha ane ihArUpa darzana icchita che, tema tattvarUcirUpa samyaktva che, ane jenAvaDe ruci thAya che te jJAna kahevAya che (80) 'caritte'tti caryate-mokSAbhilApI jIvobaDe vidhipUrvaka sevAya che te cAritra athavA caryate-jenAvaDe nivRti(mokSa)mAM javAya che, athavA karmonA saMcayane zUnya (khAlI) karavU. A nirukta nyAyathI, cAritramohanIya karmanA kSayAdithI pragaTa thayela AtmAno viratirUpa pariNAma te cAritra. te AgaLa kahevAmAM AvanArA sAmAyikAdi cAritranA bhedonuM viratirUpa sAmAnyamA aMtarbhAva thavAthI athavA eka jIvane eka samaye eka cAritrano ja sadbhAva hovAthI cAritra eka che. A jJAnAdino A pramANe kramale, kAraNa ke kahyu cha ke-je jANeluM nathI te zraddhAnarUpa thatuM nathI, je zraddhAnarUpa thayuM nathI tenuM samyagAcaraNa karAtuM nathI. (sU043) jJAna vagere utpatti, nAza ane sthitivALAM che ane sthiti, 1. jJAna kAraNa che ane darzana ( sakita ) kArya che. KAKKAKKARX**KKREKAXXXEKXKXXXXXXXXXX For Private and Personal use only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 40 // samayAdirUpa che. A kAraNathI samayanuM nirUpaNa kare cha: ege samae / sU0 44, ega paese ege paramANU / sU0 45, egA siddhI, ege siddhe, ege parinivvANe, ege parinivvue / sU0 46 mUlArthaH-samaya eka che. pradeza eka che. paramANu eka che. siddhazilA eka cha. siddha eka cha. sakala karmanA nAzathI svastharUpa-parinirvANa eka che, sarvathA zArIrika ane mAnasika duHkha rahita parinivRta eka cha. TIkArtha:-'ege samae samaya-parama nikRSTa kAla-atyaMta sUkSma-jenA be vibhAga na thAya te, seMkaDo kamalapatranA bhedananA dRSTAMtathI athavA jIraNa vastranI sADInA phADavAnA dRSTAMtathI AgamamA prasiddha hovAthI jANavU. te vatamAnasvarUpa samaya bhUtakAlano nAza ane bhaviSyakAlanI utpattino abhAva hovAthI eka ja che. athavA svarUpavaDe aMza rahita hovAthI samaya eka che. (sU044) aMza rahita vastunA adhikArathI ja A banne sUtra kahe cha:-' ege paese ege paramANU' prakRSTa-aMza rahita, dharma, adharma, AkAza ane jIvonA deza-avayavarUpa pradeza eka che; kAraNa ke svarUpathI bIjA vIjA pradeza vageremA dezanA kathanavaDe pradezapaNAnA abhAvano prasaMga thaze. 'paramANu'tti parama-atyaMta, aNu-mUkSma te paramANu, iyaNukAdi skaMdhAnA kAraNabhUta cha. kaheluM che ke-"challAmA chellu kAraNa sUkSma ane nitya paramANu hoya che. eka varNa, eka rasa, eka gaMdha ane (avirodhI) ve sparzavALo cha temaja kAryathI jaNAya che te paramANu" te svarUpathI eka ja che ema jo na mAnIe to A paramANu eQ 1.sthAnA dhyayane siddhiAkAgramiti sAdhanaM 44-46 sUtrANi XXXRASRAKAKKARXXXXEKXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie nAma ja nahi hoya. athavA samaya, pradeza ane paramANu anaMta chatAM paNa tulyarUpanI apekSAe teornu ekapaNuM che. (sR045) jema tathAvidha ekatya pariNAmavizepathI paramANurnu ekapaNuM thAya che, tema te kAraNathI ja anaMta paramANumaya skaMdharnu ekapaNuM thAya ema dekhADatA thakA saba bAdara skaMdhamAM zreSTharUpa ipatprAgabhAra nAmaviziSTa pRthivIskaMdhanI prarUpaNA kara cha:-'egA siddhI' sidhyanti-jene vipe ( jIvo) kRtArtha thAya che te siddhi. jo ke te lokanA agrabhAge che, tethI kahaluM che ke-'ihaM budi caittANaM, tatya gaMtRNa sijjhai" ti ahiM-mRtyulokamAM zarIrane choDIne lokanA aMtamA jaIne siddha thAya che, to paNa lokAMtanA samIpapaNAthI ipatprAgabhArA pRthvI paNa 'siddhi' nAmavaDe kathana karAya che. kaheluM che:-' bArasahiM joyaNehiM, siddhI sabaTTasiddhAu' tti. sarvAthasiddha vimAnathakI bAra yojana upara siddhi che. jo lokAgra mAtra ja siddhi hoya to tenA pachI je kahelaM cha:-'nimmaladagarayavaNNA, tusAragokkhIrahArasarivanne svaccha pANInA raja (kaNiyA) jevA varNavALI, hima, gAyanuM dUdha ane motInA hAra tenA jevI dhoLI ityAdi siddhinA svarUparnu varNana kema ghaTe ? kAraNa ke lokAgra to amUrta che. A kAraNathI ahiM iSatprAgabhArAne siddhi kahelI che. dravyArthapaNe pIstAlIza lAkha yojanapramANa skaMdharnu eka pariNAmapaNuM hobAthI te eka che. paryAyArthapaNe to anaMta siddhi che. athavA kRtakRtyatva-kRtArthapaNuM ane lokAgra kSetrarUpa, athavA aNimA, mahimA bagere siddhi che. sAmAnyathI siddhina ekapaNuM che. siddhinuM varNana karyA vAda siddhinuM varNana kare che-'ege siddhe' sidhyati sma-kRtArtha thayA, sedhati sma vA athavA pharIna AvavAvaDe je lokAgrane prApta thayA te siddha. sitaM vA-athavA baMdhAyela karma, dhmAtaM baLela che jenA te niruktathI (khaMDa vyutpattithI) sidhdha-karmanA prapaMcathI mRkAyela eTale te dravyArthapaNAe For Private and Personal Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandie Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrIsthAnAgasUtra sAnuvAda // 41 // 1 sthAnA* dhyayane ajIvadharmAH |47 sUtram KAKKAKKKKKKKKKAKKKKKKAKKAKKA.XXX eka che ane paryAyArthapaNAthI to anaMta paryAya che. athavA sidhdhornu anaMtapaNuM chate paNa sidhdhArnu samAnapaNuM hobAthI ekapaNuM che. athavA 1 karma, 2 zilpa, 3 vidyA, 4 maMtra, 5 yoga, 6 Agama, 7 artha, 8 yAtrA, 9 budhdhi, 10 tapa ane 11 karmakSaya, A bhedavaDe siddhornu anekapaNuM chate paNa siddhArnu, siddha zabdanA uccArapaNAnuM sAmya hovAthI ekapaNuM che. karmakSaya siddhano parinirvANarUpa svabhAva hoya che tethI have te kahe che. 'ege parinivvANe' pari-sarvathA, nirvANaM, sakala karmakRta vikAra rahita thavAthI svastha thaq te parinirvANa, te eka che. teno eka vakhata saMbhava chate pharIne (parinirvANano) abhAva hovArthI parinirvANarUpa dharmanA yogathI teja karmakSayasiddhi, parinivRta kahevAya che. tathA te dekhADavA mATe kahe cha-'ege parinibyue' parinirvRtaHsarva prakAre zArIrika, mAnasika asvAsthya( duHkha )thI rahita e tAtparya che. tenuM ekapaNuM siddhanI mAphaka bhAvaq. (mU0 46) ahiM sudhInA sUtrovaDe prAya jIvanA dharmo ekapaNAe nirUpaNa karAyA. have jIvane sahAyaka hovAthI pudgalo ane tenA lakSaNarUpa ajIvanA dharmoM 'ege sadde' e Adi sUtrathI yAvat 'ege lukkhe' e chellA sUtra paryaMta graMthavaDe ekapaNAe ja dekhADAya che. keTalAeka pudgalAdinI to sattA anumAnathI jaNAya che, ane ghaTAdi kAryano sAkSAtkAra thavAthI | keTalAeka(pudgalo)nI sattA vyavahArika(iMdriyasaMyoga)rUpa pratyakSathI jaNAya che; mATe kahe che keH ege sadde, ege keve, ege gaMdhe, ege raise, ege phAse, ege subbhisaMhe, e ege suruve, ege durUve, ege 'dIhe, ege haisse, ege veTTe, ege 'tase, ege cauraMse, ege piDhele, XXKKKAK-MARKKAAR saTe // 41 // For Private and Personal Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ege parimaMDale, ege kiNhe, ege NIle", ege lohie, ege haiMlidde, ege kille, ege subrbhigaMdhe, ege dubbhigaMdhe, ege titte, ege kaiMDue, ege kaiMsAe, ege aMbile, ege maiMhure, ege khaDe jA luk / sU0 47 mUlArtha:- zabda, rUpa, gaMdha, reMsa, sparza, zubhaM zabda, azubha zabda, sAruM rUpa, kharAMca rUpa, dIrgha saMsthAna, laghu saMsthAna, vRtta (vATalo) saM0, trikoNa saM0, caturasraM (corasa) saM0, vistIrNa saM0, valaya saM0, kRSNavarNa, nIlavarNa, raktavarNa, pItavarNa, zvetavarNa, sugaMdha, durgaMdha, tIkho rasa, kaDavo rese, kaSAya (tuMro) rasa, khATo rasa, madhura rasa, karkaza yAvat lekho e zabdAdi dareka ekeka che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TIkArthaH- A sUtromAM zabdAdi sUtro sugama che, paraMtu zabdayate-jenAvaDe je kahevAya che te zabda - avAja, e zrotradriyano viSaya che. rUpyate-je jovAya che te rUpa-AkAra cakSuiMdriyano viSaya che. ghAyate-je suMghAya che te-gaMdha, ghrANa (nAka) no viSaya che. rasyate-je AsvAdana karAya che te rasa, rasanA iMdriyano viSaya che. spRzyate - je sparzAya che-chabAya che te sparza, sparzana iMdriyano viSaya che. zabdAdinuM ekapaNuM sAmAnyathI che athavA sajAtIya ane vijAtIyanA bhedanI apekSA sivAya ekapaM bhAva. zabdanAce bheda kahe che- 'mubhisadditti-zubha zabdo manane gamatA, 'dubhitti-manane je na game te azubha zabda, evI rIte bIjA paNa zabdo A ve bhedamAM aMtarbhUta thAya che ema jANavuM. evI rIte rUpanA vyAkhyAnamAM paNa surUpa vagere zvetarUpa paryaMta je cauda bheda che te ekeka che. temAM manane gamatuM rUpa te surUpa he ane tethI viparIta te kurUpa che. dIrgha-ati For Private and Personal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAvuvAda // 42 // XXXE XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX-* lAMbu, hasva-tenAthI nAnu, vRttAdika pAMca skaMdhanA saMsthAna(AkAra)nA bheda che. temAM vRtta saMsthAna modaka je cha, te pratara ||1 sthAnAane ghana bhedathI ye prakAre che. vaLI te pratyeka (pratara-ghana)samaviSama pradezanA avagADharUpa bhedI cAra prakAre che. vIjA III dhyayana saMsthAno paNa evI rIte jANavA. tase'tti traNa che koTi (hAMsa) jemAM te vyaMsra (trikoNa) che. cAra cha hAMso jene te caturasra- 18 ajIvadharmAH cokhUNo che. tathA 'pihula'tti pRthula-vistIrNa. vaLI bIje sthale pRthulane ThekANe 'Ayata' kahevAya che te AyatasaMsthAna, 47 sUtram ahiM dIrgha, istra ane pRthula zabdavaDe vibhAga karIne kaheluM che, kAraNa ke dIrgha vagere Ayata dharmayaviziSTa che. te Ayata, pratara-dhana-zreNi bhedathI traNa prakAre che. vaLI te pratyeka, sama-viSama pradezarUpathI cha prakAranA che. je AyatanA ke bheda dIrgha ane isva tenuM kathana zarUAtamAM kahela che te vRtta vagere saMsthAnomAM AyatanI prAyaH vRtti dekhADavA mATe kahela che. te A pramANe:-dIrghAyata ghaNo lAMbo staMbha (thAMbhalo) goLa trikoNa ane catuSkoNa che ityAdi bhAvayu, athavA sUtranI gati vicitra hovAthI AvI rIte upanyAsa karela che. 'parimaMDale'tti parimaMDala saMsthAna valaya(cUDI) AkAre, te pratara-ghanabhedathI ye prakAre che. rUpano bheda te varNa, te kRSNa vagere pAMca prakAre spaSTa che; paraMtu hAridra-pILo, kapIza-dhUsara vagere varNanA saMsarga(eka bIjAnA saMbaMdha)thI thAya che, mATe teono upanyAsa karela nathI. gaMdha sugama ane durabhigaMdha ema be prakAre che. je sanmukha kare te sugaMdha ane je vimukha kare te durgadha. sAdhAraNa pariNAma aspaSTa hovAthI dugaha-duHkhe grahaNa karI zakAya tevA saMsargavaDe thavAthI kahela nathI. rasa pAMca prakAre che. temAM zleSma-kaphano nAza karanAra te tIkho rasa, vaizadya-zaradIne je dUra karanAra te kaTuka rasa, annanI rucine je baMdha karanAra te kaSAya rasa, sAMbhaLavAthI moDhAne je pIgaLAvanAra te khATo rasa, AnaMda ane puSTine je karanAra te madhura rasa. saMsargathI utpanna thanAra lavaNa rasa 42 / / KXXXX XXXXXXXXXXXX For Private and Personal use only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Nadhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassarsuri Gyanmandir XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX te kahela nathI. sparza ATha prakAre che. temA karkaza-kaThaNa (na vaLI zake tevo) yAvat zabdathI mRda vagere vIjA cha sparza jANavA. sukhapUrvaka-sahelAithI vaLe te mRdu, nIce gamana karavAmAM je hetu te gurU, prAyaH tIcchI ane UMce gamana karavAmAM je hetu te laghu, ThaMDIthI karAyela staMbhana svabhAvavALo te zIta, komaLa pAkane karanAra te uSNa, saMyoga chate saMyogavALI vastuonA baMdhano hetupiMDarUpa karanAra te snigdha, baMdha(piMDa)ne nahiM karanAra rukSa. A dareka ekeka che. (mU0 47) pudgalanA dharmonu ekapaNuM kaDyuM. have pudgalothI joDAyela jIvonA aprazasta dharmo-aThAra pApasthAna saMjJAvALAnuM 'ege pANAivAe' Adi sUtranA AraMbhathI 'dasaNasalle ' sUtravaDe ekapaNuM kahe chaH ege pANAivAe jAva ege pariggahe / ege kohe jAva lohe / ege peje ege dose jAva ege paraparivAe / egA araIraI / ege mAyAmose / ege micchAdaMsaNasalle / sU048, ege pANAivAyaveramaNe jAva pari veramaNe / ege kohavivege jAva micchAdaMsaNasallavivege / sU0 49 | mUlArtha:-prANAtipAta eka che yAvat parigraha eka cha, krodha eka che yAvat lobha eka che, rAga eka che, dveSa eka che yAvat paraparivAda eka cha, aratirati eka che, mAyAmRSA eka che, mithyAdarzanazalya eka che. (mU0 48) prANAMtipAtanI virati yAvat parigrahanI virati, krodhano tyAga yAvat mithyAdarzanazalyano tyAga. (sU0 49) TIkArthaH-tatratemAM-pApasthAnamAMprANA:-ucchvAsa vagere, teornu atipAtana-prANavALA sAthe viyoga karavo te prANA KAKKAKKKAKKKXXXXXXXXX KKKKKKKKX For Private and Personal Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 43 // www.kobatirth.org tipAta hiMsA. ka. che - " pAMca iMdriya, traNa bala, ucchvAsa - nicchvAsa ane AyuSya A daza prANo bhagavaMtoe kahelA che. te prANono viyoga karato te hiMsA che. " te prANAtipAta dravya ane bhAvabhedathI ce prakAre che. athavA vinAza ( jIva rahita kara te ), paritApa ( duHkha ) ane saMkleza ( kheda ) nA bhedathI traNa prakAre che. kyuM che keH tappajjAyaviNAso, dukkhuppAo ya saMkileso ya / esa vaho jiNabhaNio, vajjeyavvo payateNaM // 82 // jIvanA paryAya ( tiryaMcAdi ) no vinAza, duHkha utpanna kara ane kheda upajAvavo - A traNa prakArano vadha jinezvaroe kala che te prayatnavaDe tyAgavA yogya che. (82 ) athavA mana, vacana ane kAyAvaDe karavuM, karAvanuM ane anumodananA bhedathI nava prakAre che. vaLI te kodhAdi bhedathI chatrIza prakAre paNa che. (1). tathA juTuM bolavu te mRSAvAda, te dravya ane bhAvanA bhedathI ve prakAre che, athavA te abhUtodbhAvana vagere bhedavaDe cAra prakAre paNa che. te A pramANe - 'AtmA sarvagata - vyApaka che' ema je kahevuM te abhUtodbhAvana, 'AtmA nathI' ema je kahevuM te bhUtanihnatra, 'gau-baLada chatAM paNa A ghoDo che' ema kahevuM te vastvaMtaranyAsa, 'tuM koDhiyo cho' ema je kahetuM te niMdA ( vacana ). ( 2 ). adatta - svAmI ( mAlIka), jIva, tIrthaMkara ane guruvaDe AjJA na apAyela sacitta, acitta ane mizra bhedavALI vastunuM AdAna-grahaNa karavuM te adattAdAna- corapaNuM. te vividha upAdhinA vazathI aneka prakAre che. (3) tathA mithunasya - strI ane puruSarUpa joDalAnuM kArya te maithuna - abrahmacarya te mana, vacana ane kAyA saMbaMdhI karavuM, karAvavuM ane anumodavArUpa nava bhedothI audArika ane vaikriya zarIranA viSayovaDe aDhAra prakAre For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir EXCXXXC 1. sthAnA dhyayane pApasthA nAni tAdvairativa 48-49 sUtre // 43 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XxxxxxxxxxxxxxXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX thAya che. athavA vividha upAdhithI ghaNA prakAre che. (4). tathA parigRhyate-je svIkAra karAya che te parigraha. te bAhya ane abhyaMtara bhedathI ke prakAre che. temAM bAhya-dharmanA sAdhano sivAya dhana-dhAnya vagare aneka prakAre che ane AbhyaMtara to mithyAtva, avirati, kaSAya ane pramAda vagere aneka prakAre che. athavA parigrahaNaM-sarvataH grahaNa karavU te parigraha-mUchI. (5). tathA krodha, mAna, mAyA ane lobha, te kaSAyamohanIya karmarUpa pudgalanA udayavaDe prApta thayela jIvanA pariNAmo. vaLI e kaSAyo anaMtAnubaMdhI vagere bhedathI athavA asaMkhyAta adhyavasAyasthAnonA bhedathI aneka prakAre che. (6-9). tathA 'pejetti-priyano je bhAva athavA kArya te prema, apragaTa mAyA ane lobhalakSaNa bhedasvabhAvarUpa te rAga mAtra che. (10). tathA 'dosetti-dveSabhAva te dveSa athavA dUSaNa te doSa, te apragaTa krodha ane mAnalakSaNa bhedasvabhAvarUpa te aprIti mAtra che. (11), 'jAva'tti 'kalahe abhakkhANe pesuNNe' temAM kalaha-kajIo (12), abhyAkhyAna-pragaTa khoDaM ALa Apaq (13), paizunya-gupta rIte chatA-achatA doSanuM pragaTa karavU te cugala(cADI)karma (14), bIjAono je apavAda karavo (kharAba bolavU) te paraparivAda (15), aratimohanIya karmanA udayathI thayela cittanA vikAra-udvegarUpa te arati, tathAvidha AnaMdarUpa te rati. aratirati te eka ja vivakSita che, jethI koIka viSayamAM rati tene ja viSayAMtaranI apekSAe arati kahe che. evI rIte aratine ja rati kahevAya che. aratiratine viSe ekapaNuM aupacArika che. (16) tathA 'mAyAmose 'tti mAyA-nikRti (kapaTa), mRSA-jUTuM bolavU, athavA mAyA sahita asatya bolavU te mAyAmRSA, 1. ratimohanIyakarmanA udayathI rati thAya che mATe ati ane ratino vastuta: bheda che. XxxxxxxxKKKKKXXXX.KKKKKKKKKKkx For Private and Personal Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda / / 44 / / ****** www.kobatirth.org prAkRtapaNuM hovAthI mAyAmoSa kahevAya che. emAM ghe doSano yoga che. vaLI A mAnamRSAdi, saMyogadopanA upalakSaNarUpa che. koika ema kahe che ke veSAMtara. bhinna bhinna rUpa karavAvaDe lokone Thagarnu te mAyAmRSA, prema vagere viSayanA bhedavaDe athavA adhyabasAyasthAnAMnA bhedathI paNa aneka prakAre che. (17). mithyAdarzana-viparIta dRSTi, te ja tomara vagerenA zalyanI jema duHkhano hetu hovAthI zalya te mithyAdarzana zalya, mithyAdarzana 1. abhigrahika, 2. anabhigrahika, 3. abhinivezika, 4. anAbhogika ane 5. sAMzayika bhedI pAMca prakAre che. athavA upAdhinA bhedI adhikatara bheda paNa che. (18). A prANAtipAtAdi aDhAra pApasthAnonuM ukta kramava De anekaparNu chate paNa vadha vagerenA sAmyathI ekapaNuM jANavuM. ( sU0 48 ) aDhAra pApasthAnako kahyAM. ye 'ege pANAivAyaveramaNe' ityAdi aThAra sUtrovaDe tenA vipakSonA ekapaNAne kahe che. A sUtro sugama che. viramaNa te virati tathA viveka te tyAga (sU049). hamaNA pudgala sahita jIvadravyanA dharmAnA ekapaNuM je karUM te kAlanA sthitirUpapaNAe, kAraNa ke kAla teno dharma che. kAlanA vizeSaNAne 'egA osappiNI ' Adi sUtrathI AraMbhIne 'susamasusamA ' chellA sUtravaDe kAlaM svarUpa kahe che: egA osappiNI, egA musamasusamA jAva egA dusamadusamA / egA ussapiNI egA dussamadussamA jAva egA susamasusamA / sU0 50 1. mAnamRSA, krodhamRSA bagere upalakSaNayo mAyAmRSAmAM aMtarbhUta che. 2. maMtha-daMDAkAra. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXX 1 sthAna:dhyayane abasarpiNAdyAH kAla svarUpam 50 sUtrama 11 28 1! Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'K:XXXXXXXXXXXXXXXXXXXEKXXKXKXXXXXXXX mUlArtha:-eka avasarpiNI, eka susamasusamA yAvat eka dusamadusamA che. eka utsarpiNI, eka dusamadurAmA yAvat susamasusamA eka che. TIkArthaH-kAla e kema jaNAya che? ema jo kahezo to kahIe chIe ke vakula, caMpaka ane azokAdi vRkSomA puSponA pradAnaAvavAnA niyamavaDe dekhAvAthI. teno niyAmaka kAraNa kAla che. temA 'osappiNIti ghaTatA ArAbaDe je ghaTe cha, athavA AyuSya ane zarIrAdi bhAvone ghaTADe-DhUMkA kare che te avasarpiNI, daza koDAkoDI sAgaropama pramANarUpa kAlavizeSa che. sArAmAM sAraM atyaMta sukharUpa te mupamasuSamA nAme avasarpiNIno ja pahelo Aro, avasarpiNInA hAninA svarUpavaDe ekatva hovAthI ekapaNuM che, ema sarvatra jANavU. yAvat zabda maryAdA dekhADavA mATe che, tethI suSamamuSamA ityAdi sUtro sthAnAMtaramAM prasiddha je cha tyAMsudhI kahe. yAvat' dusamadusame' ti A pada paryaMta pAThano saMgraha karavo. ahiM A atideza, sUtranAlAghava(saMkSapa) mATe che. evI rIte sarva sthale ' yAvat zabdanI vyAkhyA karavA yogya cha, atidezavaDe prApta thayelA ane 'eka' zabdavaDe samIpamA AvelA pado A cha-'egA susamA, egA susamadusamA, egA dusamasusamA, pagA dusame ti A ArAonuM svarUpa zabdanA anusArathI jANavu. prathamanA traNa ArAnuM kramazaH cAra, traNa ane ye koDAkoDI sAgaropama pramANa jANavU. cothA ArAnuM beMtAlIza hajAra varSa nyUna eka koDAkoDI sAgaropama pramANa che. chellA be ArAmA pratyekanuM ekavIza hajAra varSa pramANa che. baLI ArAnI apekSAe je vRdhdhi pAme che te, athavA AyuSya vagere bhAvonI je vRdhdhi karAve che te utsa 1. sAkSAt pATha na hoya chatAM kahevA yogya pATha lAvavo te atide rA. XXXXXXXXXXXXXXXXXXX SRIKARAXXXXXXXXXXX) For Private and Personal Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 45 // ***** www.kobatirth.org piMNI. te kAlamAnathI avasarpiNI pramANe che. atyaMta duHkharUpa te dusamadusamA nAme pahelo Aro. ' yAvat' zabdathI 'egA dusamA, egA dusamasusamA, egA susamadusamA, egA susame ti A pATha jANavo. A cha ArAnuM kAlamAna pUrve jaNAvela che te pramANe che paraMtu UMlaTI rIte jANavuM. (sa0 50) jIva, pudgala ane kAla lakSaNarUpa dravyanI vividha dharma vizeSonI ekapaNAnI prarUpaNA karI. have saMsArI mukta jIva ane pudgaladravya vizeSonA tathA nAraka ane paramANu AdinA samudAya lakSaNarUpa dharma ' ratesari vaggaNA' A prathama sUtrathI AraMbhIne 'egA ajahanu ka. saguNalukkhANaM poggalANaM vaggaNe' ti A chellA sUtra paryaMta vargaNAne kahe cheH gAneraiyANaM vaggaNA, egA asurakumArANaM vaggaNA, cauvIsadaMDao jAva vaimANiyANaM vaggaNA / egA bhavasiddhayANaM vaggaNA, egA abhavasiddhIyANaM vaggaNA, egA bhavasiddhi [yoNaM] neraiyANaM vaggaNA, egA abhavasiddhiyANaM neraiyANaM vaggaNA, evaM jAva egA bhavasiddhiyANaM vemANiyANaM vaggaNA, egA abhavasiddhiyANaM vemANiyANaM vaggaNA / egA sammaddiTThiyANaM vaggaNA, egA micchaddiTThiyANaM vaggaNA, egA sammAmicchaddiTThiyANaM vaggaNA / egA sammaddiTThiyANaM neraiyANaM vaggaNA, egA miccha1. utsarpiNInA prathama ArAno kAla ekavIza hajAra varSAMno ane chellA ArAno cAra koDAkoDI sAgaropamano che. 2. bAbUvALI pratimAM siddhiyANaM pATha che ane A0 sA0 vALI pratimAM bhavasiddhi0 pATha che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 sthAnA dhyayane vargaNAsvarUpam | 51 sUtram // 45 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir EXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX viTriyANaM neraiyANaM vaggaNA, egA sammamicchaddiTriyANaM neraiyANaM vaggaNA, evaM jAva thaNiyakumArANaM vaggaNA / egA micchAdiTTiyANaM puDhavikkAiyANaM vaggaNA, evaM jAva vaNassaikAiyANaM / egA sammaddiTriyANaM beiMdiyANaM vaggaNA, egA micchaddiTTiyANaM beiMdiyANaM vaggaNA, evaM teiMdiyANaMpi criNdiyaannvi| sesA jahA neraiyA jAva egA sammamicchaddiTriyANaM vemANiyANaM vggnnaa|| egA kaNhapakkhiyANaM vaggaNA, egA sukkapakkhiyANaM vaggaNA, egA kaNhapakkhiyANaM neraiyANaM vaggaNA, egA sukkapakkhiyANaM neraiyANaM vaggaNA,evaM cauvIsadaMDao bhaanniyvvo|egaa kaNhalesANaM vaggaNA, egA nIlalesANaM vaggaNA, evaM jAva sukkalesANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM neraiyANaM vaggaNA jAva kAulesANaM neraiyANaM vggnnaa| evaM jassa jai lesAo, bhavaNavaivANamaMtarapuDhaviAuvaNassaikAiyANaMca cattAri lesAo teuvAubeiMdiyatiiMdiacauridiyANaM tinnilesAo.paMciMdiyatirikkha. joNiyANaM maNussANaM challesAo, joisiyANaM egA teulesA, vemANiyANaM tinni uvrimlesaao| egA kaNhalesANaM bhavasiddhiyANaM vaggaNA, egA [kaNhalesANaM abhavasiddhiyANaM vaggaNA, evaM chasuvi 1. A pATha Agamodaya samitivALI pratimA rahI gayela che. XXxxxxxxXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 46 // 1. sthAnA dhyayane vargaNAska rUpam 51 sUtram lesAsu do do payANi bhaanniyvaanni| egA kaNhalesANaM bhavasiddhiyANaM neraiyANaM vaggaNA egA kaNhalesANaM abhavasiddhiyANaM neraiyANaM vaggaNA, evaM jassa jattilesAo tassa tati bhANiyavAo jAva vemaanniyaannN| egA kaNhalesANaM sammadidiANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM micchaddiTTiyANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM sammAmicchaddiTTiyANaM vaggaNA, evaM chavi lepsAsu jAva vemANiyANaM jesiM jadi dittttiio| egA kaNhalesANaM kaNhapakkhiyANaM vaggaNA, egA kaNhalesANaM sukkapakkhiyANaM vaggaNA, jAva vemANiyANaM jassa jati lesAo ee aTU cauvIsadaMDayA // egA titthasiddhANaM vaggaNA, evaM jAva egAekasiddhANaM vagaNA egA aNikasiddhANaM vaggaNA egA paDhamasamayasiddhANaM vaggaNA evaM jAva aNaMtasamayasiddhANaM vaggaNA ||egaa paramANupoggalAgaM vaggaNA evaM jAva egA aNaMtapaesiyANaM khaMdhANaM vggnnaa| egaa| egapae sogAhANaM poggalANaM vaggaNA jAva egA asaMkhejapaesogAhANaM poggalANaM vggnnaa| egA egasamapaThitiyANaM poggalAgaM vagaNA jAva asaMkhejasamayaThitiyANaM poggalANaM vaggaNA / egA egaguNakAlagANaM poggalANaM vaggaNA, jAva egA asaMkheja0, // 46 // For Private and Personal Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX egA aNaMtaguNakAlagANaM poggalANaM vaggaNA / evaM vaNNA gaMdhA rasA phAsA bhANiyavyA jAya egA agaMtaguNalukkhANaM poggalANaM vaggaNA / egA jahannapaesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA egA ukkassapaesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA egA ajahannukarasapaesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA evaM jahannogAhayANaM ukkosogAhaNagANaM ajahannukosogAhaNagANaM jahannaThitiyANaM ukkassaThitiyANaM ajahannukosaThitiyANaM jahannaguNakAlagANAM ukassaguNakAlagANaM ajahannukassaguNakAlagANaM, evaM vapaNagaMdharasaphAsANaM vaggaNA bhANiyavvA jAba egA ajahannukassaguNaluvANaM poggalANaM vaggaNA / sU0 51 ___ mUlArtha:-nairayikonI vargaNA eka che, asurakumAronI vargaNA eka cha, evI rIte covIza daMDaka paryaMta yAvat vaimAnika devonI vargaNA eka che. bhavyasiddhikonI vargaNA eka cha, abhavyasiddhikonI vargaNA eka cha, bhavyasiddhika nairayikonI vageNA eka cha, abhavyasiddhika nairayikonI vargaNA eka che. ecI rIte yAvat bhavyasiddhika vaimAnikonI vargaNA eka che ane abhavyasiddhika vaimAnikonI vargaNA eka che. samyagdRSTi jIvonI vargaNA eka cha, mithyAdRSTi jIvonI vargaNA eka cha, mizradRSTi jIvonI vargaNA eka che, samyagdRSTi nairayikonI vargaNA eka cha, mithyAdRSTi nairathikonI vargaNA eka che, mizradRSTi nairayikonI vageNA eka che, evI rIte yAvat stanitakumArone eka vargaNA kahevI. mithyAdRSTi pRthavIkAyikonI vagaNA eka che, evI rIte For Private and Personal Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAgasUtra sAnuvAda // 47 // Xxxxxxxxx 1 sthAnA dhyayane vargaNAstra rUpam 51sUtram KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX) yAvat vanaspatikAyikonI vargaNA eka che. samyagdRSTi beiMdriyonI vargaNA eka che, mithyAdRSTi beiMdriyonI vargaNA eka che, | evI rIte teiMdriya cauziMdriyone paNa eka vargaNA jANavI. zeSa (paMceMdriyanA) pAMca daMDako nArakonI mAphaka jANavA. yAvata mizradRSTi vaimAnikonI eka vargaNA che. kRSNapAkSika jIvonI vargaNA eka che, zuklapAkSika jIvonI vargaNA eka che, kRSNapAkSika nairayikonI vargaNA eka cha, zuklapAkSika nairayikonI vargaNA eka che, evI rIte covIza daMDako kahevA. kRSNalezyAnI vargaNA eka che, nIlalezyAnI vargaNA eka che, ema yAvat zuklalezyAnI vargaNA eka che, kRSNalezyAvALA nairayikonI vargaNA eka che, yAvat kApotalezyAvALA nairayikonI vargaNA eka che. evI rIte jene jeTalI lezyAo che te kahe cha:bhavanapati, vANavyaMtara, pRthvIkAyika, apakAyika ane vanaspatikAyikone pahelI cAra lezyA che. tejaskAyika, vAyukAyika, beiMdriya, teiMdriya, caturiMdriyone pahelI traNa lezyA che, paMceMdriya tiyaMcayoniko ane manuSyone cha lezyA che, jyotiSkone eka tejolezyA cha, vaimAnikone uparanI traNa lezyA che. kRSNalezyAvALA bhavyasiddhikonI vargaNA eka che, kRSNalezyAvALA abhavya& siddhikonI vargaNA eka che, evI rIte cha lezyAne viSe paNa be ve pado kahevA, kRSNalezyAvALA bhavyasiddhika nairayikonI * vargaNA eka che, kRSNalezyAvALA abhavyasiddhika nairayikonI vargaNA eka che, evI rIte (je daMDakamAM ) jene jeTalI lezyAo hoya tene teTalI lezyAo kahevI. kRSNalezyAvALA samyagdRSTikonI vargaNA eka che, kRSNalezyAvALA mithyAdRSTikonI vargaNA eka che, kRSNalezyAvALA mizradRSTikonI vargaNA eka che, evI rIte cha lezyAone viSe yAvat vaimAnika daMDaka sudhI jeone jeTalI dRSTio hoya teTalI vargaNA kahevI. kRSNalezyAvALA kRSNapAkSikonI vargaNA eka che, kRSNalezyAvALA zuklapAkSikonI KKKXXXXXXXXXXXX) // 47 // For Private and Personal Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX vargaNA eka che, ema yAvat vaimAnikonA daMDaka sudhI jene jeTalI lezyAo che teTalI pakSaviziSTa ekekI vargaNA kahevI. e ATha bola ogha vagere covIze daMDakabaDe jANavA. tIrthasiddhonI vargaNA eka che, evI rIte yAvat eka siddhonI vargaNA eka che, aneka siddhonI vargaNA eka che, prathama samaya siddhonI vargaNA eka cha, ema yAvat anaMta samaya sidhdhonI vargaNA eka che. paramANu pudgalonI vargaNA eka che ema yAvat anaMtapradezika skaMdhonI vargaNA eka che, eka pradezAvagADha (eka pradezane avagAhIne rahela) pudgalonI vargaNA eka che, ema yAvat asaMkhyAta pradezone avagAhI rahela pudgalonI vargaNA eka che. eka samayanI sthitivALA pudgalonI vargaNA eka che, yAvat asaMkhyAta samayanI sthitivALA pudgalonI vargaNA eka che, ekaguNa kALA varNavALA pudgalonI vargaNA eka che, yAvat asaMkhyAtaguNa kALA varNavAlA pudgalonI vargaNA eka che, anaMtaguNa kALA varNavALA pudgalonI vargaNA eka che. evI rIte varNo, gaMdho, raso ane sparzInI vargaNA kahevI, te yAvat anaMtaguNa rukSa sparzavALA pudgalonI vargaNA eka che. jaghanya pradezika skaMdhonI vargaNA eka cha, utkRSTa pradezika skaMdhonI vargaNA eka cha, ajaghanya-utkRSTa (madhyama ) pradezika skaMdhonI vargaNA eka che, ema jaghanya avagAhanAvALA skaMdhonI utkRSTa avagAhanAvALA skaMdhonI ane madhyama avagAhanAvALA skaMdhonI vargaNA ekeka che. jaghanya sthitivALA, utkRSTa sthitivALA ane madhyama sthitivALA skaMdhonI vargaNA eka cha, jaghanya guNa kALA varNavALA, utkRSTaguNa kALA vaNavALA ane madhyamaguNa kALA varNava kA skaMdhonI vargaNA eka che, evI rIte yAvat varNa, gaMdha, rasa ane sparzanI vargaNA ekeka kahevI, yAvat madhyamaguNa lUkhA sparzavALA pudgalonI vargaNA eka che. (mU051) XXXXXXXXXXXXXXX. For Private and Personal Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 48 // 1 sthAnA dhyayane nArakadeka siddhiH RRRRRXXXXXXXXXXXXXXKRRRRR) TIkArtha:-prastuta viSayamA 'nerayANaM 'ti-avidyamAnamaya-nIkaLI gayaM che icchita phalarUpa kama jenAthI te nirayo (narakAvAso), temAM utpanna thayelA nairayiko-klezaviziSTa jIvo. te jIvo bhUmi, pAthaDA, narakAvAsa, sthiti ane bhavyatvAdi bhedathI aneka prakAre che. te badhAonI vargaNA-varga-samudAyarUpa che. sarvatra nArakatvAdi paryAyobaDe samAnapaNuM hovAthI vargaNAnuM ekapaNuM che. tathA asurA:-asuro te navIna yauvanapaNAe kumAronI mAphaka kumAro hovAthI asurakumAro, teonI vargaNA eka che. 'cauvIsadaMDautti-covIza padavaDe baMdhAyela je daMDaka eTale vAkyanI rIti te covIza daMDaka. te ahiM kahevA yogya che. te A neraiyA 1 asurAdI 10, puDhavAi 5 beiMdiyAdayo ceva 4 / nara 1 vaMtara 1 jotisiya 1, vemANI 1 daMDao evaM // 83 // sAta nairayikono 1 daMDaka, asurAdinA 10 daMDaka, pRthvI AdinA 5 daMDaka, beiMdriyAdi tiryaMcanA 4 daMDaka, manuSyano 1 daMDaka, vyaMtarano 1 daMDaka, jyotiSkano 1 daMDaka ane vaimAnikano 1 daMDaka. A pramANe covIza daMDaka kahelA che. bhavanapatio daza prakAre cha:asurA nAga suvaNa mA, vijjU aggI yadIva udahIyAdisi pavaNathaNiyanAmA, dasahA ee bhvnnvaasi||84 A gAthAno artha spaSTa che. A gAthAnA kramavaDe A sUtro kahevA. 'egA vemANiyANaM vaggaNA 'tti yAvat covIzamA vaimAnika daMDaka paryaMtanI vargaNA eka che. A sAmAnya(ogha) daMDaka che. zaMkA-nArakonI sattA (astitva ) // 48 // For Private and Personal Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org duHsAdhya cha to tenA dharmarUpa vargaNAnuM ekapaNuM vA anekaparNu dUra raho ( arthAt te kyAMthI hoya ? ) kAraNa ke- nArako nathI, to pachI AkAzanA phUlanI mAphaka nArakonA sAdhaka pramANano abhAva che. samAdhAna -' pramANano abhAva ' je tame kala te hetu asiddha che, kAraNa ke teonA sAdhaka anumAna pramANano sadbhAva che, te A pramANeH - atyaMta pApakarmanuM phaLa vidyamAna bhogavanAra viziSTa che. karmanuM phaLa hovAthI punya karmanA phaLanI jema. tiryaMca ane manuSyo ja utkRSTa pApaphalanA bhogavanArA nathI, kAraNa ke audArika zarIrakhALAvaDe utkRSTa pApaphalanuM bhogavanuM viziSTa devanA janmanA kAraNabhUta prakRSTa punyanA phalanI jema azakya che. kAM che keH pAtraphalassa pagiTTassa, bhoiNo kammao'vasesavva / saMti dhuvaM te'bhimayA, neraiyA aha maI hojjA // 85 // accatthadukkhiyA je, tiriyanarA nAragatti te'bhimayA / taM na jao surasokkha-ppagarisasarisaM na taM dukkhaM // 86 // yugmam jema avazeSa - jaghanya madhyama pApanA phalane bhogavanArA tiryaMca ane manuSyo che te pratyakSa jovAya che tema utkRSTa pApanA phalane bhogavanArA koIka caukasa che; mATe tevA pApanuM phala bhogavanArA je koI che te nArako che, ema svIkArarkhu joIe. ahiM kadAca tame ema kahezo ke (zaMkA) - atyaMta duHkhI je tiryaMca ane manuSyo che. te ja utkRSTa pApanA phalane bhogavanArA hovAthI teone ja nArako kahevA joIe. adRSTanI kalpanA karavAthI zo phAyado ? samAdhAna-A tamArI mAnyatA ayogya che, kAraNa ke 9 For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 49 // KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX je evA utkRSTa pApanA phalane bhogavanArA hoya te sarvathA prakAre duHkhI ja hovA joIe. jevU duHkha narakabhUmimAM prasiddha che tevu | 41 sthAnA duHkha tiryaMca ane manuSyone hotuM nathI. devanA utkRSTa sukhanI mAphaka tiryaca ane manuSyone jema utkRSTa sukha nathI tema duHkha dhyayane 4 paNa utkRSTa nathI. (85-86) zaMkA-devornu paNa vivAdAspada hovAthI, arthAt devo che ke nahiM e saMdeha hovAthI 'viziSTa nArakaX devajanmanA kAraNabhUta prakRSTa punya phalavat ' ema siddhAntIe ApelaM je dRSTAMta te asiddha che. samAdhAna-arthasahita 'deva' devasiddhiH pada zud paida hovAthI ghaTa nAmanI jema vyutpattivAchaM che. te kAraNathI devo che ema pratIti karavI joIe. vaLI pUrvapakSI zaMkA kare 51 sUtram che ke-divya guNasaMpanna gaNadharAdi ane RddhisaMpanna cakravartyAdi manuSyavaDe vyutpattyarthavADaM devapada sArthaka thaze, paNa tamane je devano artha vivakSita che te devapadanI siddhi nahiM thAya. samAdhAna-jo ke koIka manuSya vizeSamA A devapaNuM kahevAya che te paNa aupacArika che ane satya arthanI siddhi chate upacAra thAya che. jema svAbhAvika siMhano sadbhAva (astitva ) chate 'mANavaka'ne viSe siMhano upacAra karAya che tema hi jANavU, bhASyakAra kahe che:devattisatthayamidaM, suddhattaNao ghddaabhihaannNv|ah va matI maNuo cciya, devo guNariddhisaMpanno / 87 / taM na jao taccatthe, siddhe uvayAraomayA siddhii| taccatthasIha siddhe, mANava sIhovayArovvA88A yugmam * A ve gAthAno bhAvArtha upara AvI gayela che. vaLI1. samAsa ane taddhitarahita je pada te zuddha pada, kevala kriyApadatho banelaM hoya te. // 49 // KXXKXXXXXXXXXXXXX XXX For Private and Personal Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SXXXXXXXXXXXXXXXXX devesu na saMdeho, jutto jaM joisA sapaccakkhaM / dIsaMti takyAviya, ubaghAyANuggahA jgo|| 89 // | AlayamattaM camaI,puraM ca tavvAsiNo tahavi siddhA |je te devatti mayA,naya nilayA niccpddisupnnaa||90 kojANaiva kimayaM-ti hoja NissaMsayaM vimANAi / rayaNamayanabhogamaNA-diha jaha vijjaahraadiinnN||914 (tribhirvizeSaka) devone viSe saMdeha karavo yogya nathI kAraNa ke caMdrAdi jyotiSko pratyakSa (najare) jovAya che arthAt sarvane te 8 pratyakSa che. baLI jagatane upaghAta (dhanAdino nAza) ane anugraha (vaibhavAdinuM Apaq ) tenAthI karAyela che. (mATe devo cha ). (89) zaMkA-je caMdrAdi devo tame kaho cho te to Alaya mAtra-vimAno che paNa devo nathI, mATe jyotiSka devo pratyakSa cha ema kema kahevAya ? jema zUnyanagaranA gharo kevala sthAna mAtra che, paNa temAM loko nathI hotA, tema caMdrAdi vimAno paNa sthAna mAtra cha paNa temAM basanArA devo nathI. samAdhAna-jema nagaramA vasanArA devadattAdi pratyakSa jaNAya che tema te vimAnamA rahenArA devo paNa hovA joie, kemake je nivAsasthAna hoya te nityazUnya hotuM nathI. (90) koNa jANe ke A caMdra sUryAdi zuM haze ? evI zaMkA thatI hoya to teno paNa A uttara che ke te cokkasa vimAno che. jema vidyAdhara vagerenA vimAno ratnamaya hovA sAthe AkAzagAmI che tema ahiM paNa jANavU. (91) te devonA asurAdi bheda AptapuruSanA vacanathI jANavA. zaMkA-pRthivI, apa, tejas (ani), vAyu ane vanaspatikAyika je prANI che te jIvapaNAe ahiM kema mAnI zakAya? kAraNa ke (XxxxxxxXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxx For Private and Personal Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAgasUtra sAnuvAda // 50 www.kobatirth.org pRthvIkAyika vageremAM ucchvAsAdi dharmonI pratIti thatI nathI. samAdhAna - AptavacanathI ane anumAnapramANathI pratIti thAya che. temAM A prastutasUtra Aptavacana che. anumAna to A pramANe - vanaspatio, paravAlA, lavaNa ane patthara vagere potapotAnA (utpatti ) sthAnamAM vartatA samAnajAtIyarUpa aMkurono sadbhAva hovAthI aMzenA vikArarUpa aMkuranI mAphaka jIva sahita che. bhASyakAra kahe che saMkurovva sAmA-NajAiruvakurovalaMbhAo / tarugaNaviddumalavaNo-palAdayo sAsayAvatthA // 92 // A gAthAno bhAvArtha upara Avela che. A prastuta prasaMgamAM ' samAnajAtIya ' zabdanuM grahaNa karela che te gAya vagerenA zIMgaDAnA aMkurano niSedha karavA mATe, kAraNa ke te samAnajAtIya thato nathI. tathA bhUmi saMbaMdhI jaLa, pRthvIne khodate chate svAbhAvika jaLano saMbhava hovAthI dei~kAnI mAphaka jIva sahita che. athavA AkAza saMbaMdhI pANI, svabhAvathI AkAzamAM thala ( pANI ) nA paDavAthI matsyeMnI mAphaka jIva sahita che. vaLI bhASyakAra kahe che: 1. jema harasa athavA masAnA mAMsa aMkurane kApavAthI paNa pharIne vRddhi pAme che tema paravAlA vagerene chedavAthI pharI utpanna thAya che jethI te jIva sahita che. 2. A gAthAnA bhAvArthathI pRthvIkAyika jIvonI siddhi karo che. 3. bhUmimAMthI nIkaLela deDako jema sajIva che tema pANI paNa jItra sahita che. A pRthvI saMbaMdho pANImAM jIvanI siddhi karavA mATe dRSTAMta Apela che. 4. mAchalAnuM dRSTAMta aMtarikSanuM pANI jIva sahita che tenI siddhi mATe che. hastA ane citrA nakSatramAM ghaNe sthale mAchalA paDe che te pratyakSa dekhAya che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 11 sthAnA dhyayane sthAvarANAM jIvatvaM 5.1 sUtram // 50 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhUmiktrayasAbhAviya-saMbhavao daddurovva jalamuttaM / ahavA macchova sahA-yavomasaMbhUyapAyAo // 1.3 // A gAthAno bhAvArtha upara Avela che. tathA vAyu, bIjAnI preraNA sivAya tiryak (AjubAju ) aniyamita dizAmAM gAyanI mAphaka gati karavAthI jIva sahita che. hetuvAkyamAM ' aparaprerita' zabdanA grahaNa karavAthI mATInA dephA vagerenI sAthe vyabhicArarUpa hetvAbhAsadoSano parihAra karela che. evI ja rIte ' tiryak' zabdanA grahaNathI UMce gati karavAvALA dhUmADA sAthe ane 'aniyamita' zabdanA grahaNathI niyamita gativALA paramANunI sAthe dopanA parihAra karela che. tathA tejaH (agni) AhAra ( lAkaDA vagaire ) ne grahaNa karavAyI agninI vRddhino vizeSa sAkSAtkAra thavAthI ane tenA vikAranuM puruSanI mAphaka pratyakSa thavAthI jIva sahita che. bhASyakAra kahe che Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aparapperiyatiriyA - 'niyamiyadiggamaNao'nilo govva / analo AhArAo, viddhivigArovalaMbhAo / 94 A gAthAno bhAvArtha upara kahela che. athavA pRthvI, pANI, agni ane vAyu vAdaLA vagerenA vikAra rahita mUrttajAtivALA hovAthI gAya vagerenA zarIranI jema jIvanA zarIro che. vAdaLA vagerenA vikAro mUrttajAtivALA hovA chatAM paNa te jIvanA zarIro nathI te mATe dopanA parihAra mATe hetumAM (abhrAdivikAravarjita ) vizeSaNa Apela che. (94) pharI bhASyakAra kahe che:taNao'NabhAivigA - ramuttajAittao'nilaMtAI / satyAsatyahayAo, nijjIvasajIvarUvAo // 95 // pRthvI Adi cAra, sva-parazastrathI haNAyA hoya to jIva rahita che ane zastrathI na haNAyela hoya to sajIva che. A For Private and Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthA nAgasUtra sAnuvAda // 51 // XXKXXXXXX 1. sthAnA dhyayane sthAvarANAM jIvatvam 51 sUtram KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX gAthAnA pUrvArddhano bhAvArtha upara kahela che. (95) have vanaspationuM vizeSatAe sacetanapaNuM bhASyanI gAthAovaDe kahe chjmmjraajiivnnmrnn-rohnnaahaardohlaamyo|rogtigicchaaiihi ya,NArivva saceyaNA taravo // 96 // chikkapparoiA chikkamitta-saMkoyao kuliNgivv| AsayasaMcArAo, viyatta ! vallI viyaannaahi||97|| sammAdayova saavpp-bohsNkoynnaadio'bhimyaa| baulAdayo ya sddaa-ivisykaalovlNbhaao||98|| janma, jarA, jIvana, maraNa, kSatasaMrohaNa (ghAnuM rujhAbu ), AhAra, dohaMda-dohaLo, roga ane cikitsAvaDe strInI mAphaka vRkSo cetana sahita che. (96) spRSTaprarodikA-rIsAmaNI vigere vanaspatiyo krIDA vagere jaMtuonI jema sparza mAtrathI saMkocane pAme che. he vyakta ! tuM jANa ke velaDI vagere svarakSaNa mATe vADa, vRkSa ane koTaDI vagere upara Azraya levAnA hetuthI caDe che. ( 97 ) zamI ( khIjaDA) vagere vRkSo, manuSyanI mAphaka nidrA, jAgavU ane saMkoca vagerene pAme cha ema svIkArela che. bakula, caMpaka vagere vRkSo viSayonA-saMgIta, madirAno gaMDUSa (kogaLo), suMdara strInA caraNavaDe tADanAdino, vasaMtAdi RtumAM upabhogano sAkSAtkAra karAve che, mATe vanaspati sacetana che. (98)'egA bhavasiddhiye tyAdi bhaviSyatIti bhavAHbhaviSyakALamAM thanArI siddhi-nivRtti che jeone te bhavasiddhiko-bhavyo, tenAthI viparIta te abhavasiddhiko-abhavyo jANavA. 1.viyatta ! A zabda vyakta nAmanA gaNadharane AmaMtraNArthe prabhura kahela che. 2 kuSmAMDI-koLa ane vinoraM vagere phaLavALI vanaspatine dohada thAya che. RREKXxx P // 51 // For Private and Personal Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zaMkA- jIvapaNuM samAna chate bhavya ane abhavyamAM vizeSa bheda zo che ? samAdhAna - svabhAvathI bheda karAyela che. dravyatvanI apekSAe jIva ane AkAzanI samAnatA che to paNa svabhAvathI bheda che. davvAite tule, jIvanabhANaM sabhAvao bhedo / jIvA'jIvAigao, jaha taha bhavveyaraviseso // 99 // jIva ane AkAzanuM dravyatva, sacca, prameyatvAdipaNAe tulya rUpa hovA chatAM paNa svabhAvathI bheda che, eTale jema AkAza ajIva che ane cetana sajavi che tema bhavya ane abhavyano paNa bheda svabhAvathI jANavo. bhavya ane abhavyavaDe vizeSita-bhinna anya daMDaka ko. 'egA samadiTTiyANa' mityAdi samyag - yathArtha dRSTi (darzana), to pratye ruci che jeone te samyag - dRSTi jIvo, mithyAtvamohanIya karmanA kSaya, kSayopazama ane upazamathI thAya che. tathA mithyA viparyAsavALI, tIrthaMkarovaDe kavAla padArthasamUhanI zraddhA rahita dRSTi-darzana (zraddhAna) che jeone te mithyAdRSTi jIvo, mithyAtvamohanIya karmanA udayathI jinavacananI arucivALA hoya che. kachu che ke:-" sUtrokta eka akSarane paNa na rucavAthI manuSya mithyAdRSTi thAya che, tIrthaMkaroe kaheluM sUtra teone to cokkasa apramANa che. " tathA kaMDaka yathArtha ane kaMka mithyA che dRSTi jeonI te samyag mithyAdRSTi (mizradRSTi) jIvo, jinokta bhAvo pratye udAsIna hoya che. A gaMbhIra saMsArarUpa samudranA madhyamAM vartato jIva, anAbhoga ( svabhAvataH ) thayela parvata saMbaMdhInA patthara gholane samAna yathApravRttikaraNavaDe prApta thayelA aMtaH koDAkoDI sAga 1. nadInA pANImAM patthara ADoavaLo bhaTakAvAthI ghasAya he te nadIgholana nyAya kahevAya che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAmasUtra sAnuvAda // 52 // www.kobatirth.org ropamasthitiviziSTa vedavA yogya mithyAtvamohanIya karmanI sthitimAMthI, udayakAlanA kSaNathI AraMbhIne aMtarmuhUrta sudhI ( bhogavA yogya sthitine) olaMghIne apUrvakaraNa ane anivRttikaraNanI saMjJAvALA vizuddha vizeSovaDe aMtarmuhUrtta kALapramANa ' aMtarakaraNa' kare che, ne te aMtarakaraNa karye chate mithyAtvamohanIya karmanI ve sthiti thAya che. aMtarakaraNanI nIcenI aMtarmuhUrttamAtra sthiti te prathama sthiti ane te aMtarakaraNathI ja uparalI bAMkInI je sthiti te bIjI sthiti. tyAM prathama sthitimAM mithyAtvanA dalikonA vedana- bhogavAthI A jIva mithyAdRSTi hoya che. te jIva aMtarmuhUrttavaDe to te prathama sthitino nAza thaye chate mithyAtva dalikonA vedanano abhAva hovAthI aMtarakaraNanA prathama samayamAM ja aupazamika samyaktvane pAme che. jema dAvAnaLa, pUrva bALela lAkaDAvALA sthaLane athavA khArI jamInane prApta thahane TharI jAya che-naSTa thAya che tema midhyAtvamohanIya karmanA vedanarUpa agni, aMtarakaraNane prApta thaine TarI jAya che. auSadha vizeSa samAna te aupazamika samyaktvane prApta karIne madanakodrava samAna darzanamohanIyarUpa azuddha karma traNa prakAre thAya che-1 azuddha, 2 ardhavizuddha ane 3 vizuddha. te traNa puMjo( DhagalA )nA madhye jyAre ardhavizuddha puMja udaya thAya che tyAre tenA udayavazathI jIvane ardhavizuddharUpa arihaMtoe kaheluM-jo 1. aMtarmuhUrta nyUna aMta: koDAkoDI sAgaropama kAla pramANAlo. 2. prathama sthiti pUrNa thayA pachI zIva ataMrakaraNamA praveza kare che. 3 aMtarakaraNano kAla pUrNa thaye chate aupazamika samyaktvano kAla paNa pUrNa thAya che. pachI avazya te jIva traNa puMnamAthI koipaNa eka putramAM jAya che, jethI je puMjano udaya thAya tevI dRSTivALo thAya che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only EXEXEVERE 1 sthAnAdhyayane dRSTikharUpam 51 sUtram // 52 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAyela tattvAnuM zraddhAna thAya che tyAre mizrazraddhAnavaDe A jIva samyagmithyAdRSTi thAya che. te jIva aMtarmuhUrta paryaMta mizradRSTipaNe rahe che. tyArabAda avazya samyaktvapuMjane athavA mithyAtvapuMjane pAme che. samyagdRSTi, mithyAdRSTi ane mizradRSTivaDe vizeSita anya daMDaka kahyo. daMDakamAM nAraka ane daza asurAdi e igyArane padone viSetraNa dRSTi cha, AthI kadhu che ke-' evaM jAva thaNiye 'tyAdi. pRthvI Adi pAMca daMDakamAM eka mithyAtvadRSTi ja che. te kAraNathI pRthvI Adine mithyAtvavaDe ja kathana karAyela che. kahyu cha ke-'coddasatasasesayAmiccha 'tti caude guNasthAnakavALA trasa jIvo cha, sthAvaro to mithyAdRSTivALA ja che. veiMdriya Adi traNa daMDakanAM jIvone mizrATa nathI, kAraNa ke saMjJi jIvone ja mizradRSTino sadbhAva cha; tethI teone viSe samyagdRSTi ane mithyAdRSTipaNAe ja vyapadeza karela che. evI rIte teiMdiyANapi cariMdiyANaMpitti dvIndriyanI mAphaka be dRSTinA kathanavaDe vargaNAnuM ekapaNuM kahe. paMceMdriya tithaMca Adi pAMca daMDakomA darzana (dRSTi) traNaM paNa cha, tethI traNa prakAre paNa tenuM kathana che. AkAraNathI jakaDaM cha-'sesA jahA neraiya'tti arthAt jevI rIte nArakanA daMDakamAM vargaNA kahelI che tema kahevI. vaLI daMDaka paryata A sUtra-'egA sammaddihiyANaM vemANiyANaM vaggaNA, evaM micchadiTTiyANaM, evaM sammAmicchaddihiyANaM' ahiM sudhI kahe che.-'jAva egA sammAmicche' tyAdi 3 / 'egA kaNhapakkhiyANaM' ityAdi kRSNapAkSika ane zuklapAkSikanAM lakSaNa kahe che: 1. saMjJi paMceMdriya jIvane traNa dRSTi hoya che ane asajine mizradRSTi na hovAtho TIkAmA ' api ' zabda grahaNa karela che. XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 53 // ******** wwww.kobatirth.org jesimavaDDo poggala - pariyaTTo sesao u saMsAro / te sukkapakkhiyA khalu, ahie puNa kiNhapakkhI aa|| 100 4 je jIvono apArddha - kiMcit nyUna pudgalaparAvartta saMsAra bAkI rahyo hoya te nizvayathI zuklapAkSiko kahevAya che ane jeono arddha pudgalaparAvartathI adhika saMsAra hoya te kRSNapAkSiko kahevAya che. A ve pakSovaDe vizeSita A cotho daMDaka che. 4. egA kaNhalesANa' mityAdi, jenAthI jIva karmanI sAthe coMTe che te lezyA. yadAha zleSa iva varNavaMrdhasya karmmabaMdhasthitividhAtryaH " varNabaMdha - citrakAryamAM zleSa ( saresa ) nI jema karmabaMdhanI sthitine karanArI A lezyAo che. tathA" kRSNAdi dravyanI sahAyatAthI sphaTikanI jema AtmAno je pariNAma, te pariNAmamAM A ' lezyA ' zabda joDAya che. " A lezyA, yoganI pariNatirUpa hovAthI ane yoga zarIranAmakarmanI pariNativizeSa che tethI zarIranAmakarmanI pariNatirUpa che. prajJApanA sUtranI TIkAnA karanArA zrImAn haribhadrasUrie yoganA pariNAma te lezyA che, ema kadhuM che. zaMkA-yogano pariNAma lezyA ma kahevAya ? samAdhAna - je hetuthI sayogI kevalI, zuklalezyAnA pariNAmavaDe vicarIne AyuSyanuM zeSa aMtarmuhUrtta rahate chate yoganuM ruMdhana kare che, tethI ayogIpaNuM ane alezyapaNuM prApta kare che A kAraNathI jaNAya che ke yogano pariNAma te lezyA vaLI te yoga zarIranAmakarmanI pariNativizeSa che, tethI kaheluM che ke karma ja kArmaNa zarIranuM ane anya audArikAdi zarIronuM kAraNa che, tethI audArika zarIra yukta AtmAno je vIryapariNativizeSa te (1) kAyayoga che tathA audArika, vaikriya ane AhAraka zarIranA 1. Aloka prazamarati graMthanA 38 mAM zlokano uttarArddha che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1. sthAnAdhyayane lezyAvarNanam 51 sUtram // 53 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie K:XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX) | vyApAravaDe grahaNa karela bhASAvargaNAnA dravyanA samUhanI sahAyatAthI je jIvano vyApAra te (2) vacanayoga tathA audArikAdi zarIranA vyApAravaDe grahaNa karela manovargaNAnA dravyanA samUhanI sahAyatAthI je jIvano vyApAra te (3) manoyoga. tethI jebI rIte kAyAdikaraNayukta AtmAnI je vIryapariNati te yoga kahevAya che tevI rIte ja lezyA paNa AtmAnI vIryapariNatirUpa che. anya AcAryoM to spaSTa kahe che:-karmano je nispaMda ( rasa athavA jharaguM) te lezyA. lezyA dravya ane bhAvabhedathI be prakAre cha. temAM kRSNAdi dravyo ja dravya lezyA che, bhAvalezyA to kRSNAdi dravyothI utpanna thayela jIvano je pariNAma te bhAvalezyA che. A lezyA cha prakAre che. tenuM svarUpa Agamaprasiddha jAMbUnA phaLane khAnAra cha puruSanA dRSTAMtathI athavA gAmanA ghAtaka-mAranAra cha puruSanA dRSTAMtathI samajavU. lezyAnA sUtro sugama che. vizeSa kahe che:-kRSNa-kALA varNavALA dravyanI sahAyatAthI utpanna thayelA azubha pariNAmarUpa lezyA cha jeone te kRSNalezyAvALA che. evI ja rIte zeSa pado paNa jANavA. have vizeSa kahe cha:nIla lezyA kaMika suMdara rUpavALI che, evI rIte Aja kramavaDe yAvat zabdathI ja'egA kAvoyalessANa'mityAdi traNa sUtra jANavA, temAM pakSi vizeSa kapota( pArevA ) nA varNavaDe samAna je dhUsavarNa dravyo, tenI sahAyatAthI utpanna thayelI te kApotalezyA, kaMika vizeSa zubha phaLa lezyA cha jeone te kapotalezyAvALA jANavA. tejaH-agninI jvALAnA varNa jevA je rakta dravyo, tenI sahAyatAthI je utpanna thayelI te tejolezyA zubha svabhAvavALI che. padmakamalanA garbha( aMdarano bhAga )nA jevA varNavALA pILA dravyo, tenI sahAyatAthI je utpanna thayelI te padmalezyA zubhatara che-vizeSa sArI che. zukla varNavALA dravyothI je utpanna thayelI te zuklalezyA atizaya zubha che. A lezyAonuM vizeSataH svarUpa uttarAdhyayananA cotrIzamA lezyA adhyayanathI KxxxxxxXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda 11 48 11 XXXXXX ************************* www.kobatirth.org jANavuM. ' evaM jassa jati ' ti nArakonI mAphaka ja je asurAdikanI je jeTalI lezyAoM che, tenA kathanavaDe tenI vargaNAnuM ekapaNuM kahe. 'bhavaNe 'tyAdinA sUtravaDe teonI legyAono pariNAma kahatA ahiM saMgrahaNInI gAthA jaNAve che. kAU nIlA kihA, lesAo tinni hoMti naraesuM / taiyAe kAunIlA, nIlA kiNhA ya riTThAe // 101 // narakone viSe kRSNa, nIla ane kApota e traNa lezyA [ sAmAnyataH ] che. trIjI narakamAM kApota ane nIlalezyA che ane pAMcamI riSThA narakamAM nIla ane kRSNalezyAM che. (101 ) kiNhA nIlA kAU, teUlesA ya bhavaNavaMtariyA / joisasohaMmIsANa, teulesA muNeyavvA // 102 // kappe saNakumAre, mAhiMde ceva baMbhaloe ya / eesu pamhalesA, teNa paraM sukkalesA u // 103 // bhavanapati ane vyaMtarane kRSNa, nIla, kApota ane tejolezyA hoya che, jyotiSka, saudharma ane IzAna devalokamAM eka tejolezyA jANavI, sanatkumAra, maheMdra ane brahmaloka kalpamAM padmalezyA che, tenAthI upara eka zuklalezyA che. (102-103) puDhavI AuvaNassai, vAyara patteya lesa cattAri / gabbhayatiriyanaresuM, challesA tinni sesANaM // 104 // bAdara pRthvI, pANI ane pratyeka vanaspatimAM kRSNAdi cAra lezyA che, garbhaja tiryeca ane manuSyamAM cha lezyA che, zeSa1 pahelI -bIjI narakamAM kApotalezyA, cothI narakamAM nIlalezyA ane chaTThI tathA sAtamomAM kRSNalezyA che. 2 chaThThA devalokathI yAvat sarvArthasiddhi vaimAna paryaMta. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 sthAnA dhyayane lezyAvarNanam 51 sUtram / / 54 / / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir EXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKKKKKK tejo, vAyu ane traNa vikalendriyamAMtraNa lezyA che. (104) A sAmAnya lezyAdaMDaka kayo 5. e jalezyAdaMDaka, bhavya ane abhavyanA vizeSaNathI anya daMDaka che. 'egA kaNhalesANaM bhavasiddhiyANaM vaggaNe ' tyAdi-evI rIte jema kRSNalezyAmA tema 'chasuvi 'tti kRSNalezyA sahita cha lezyAomAM jo kRSNalezyAnuM grahaNa nahiM karIe to pAMca ja atidezyakathana karavA yogya thaze. bhavya ane abhavya lakSaNavALA babe pada dareka lezyA pratye kahevA. jema ke 'egA nIlalesANaM bhavasiddhiyANaM vaggaNe tyAdi 6. lezyAdaMDakamA jatraNa darzana( dRSTi vaDe vizeSa anyadaMDaka che. 'egA kaNhalesANaM sammahiTiyANami' tyAdi. 'jesiM jai diTThIo'tti-je nArakI vagerene samyaktvAdi jeTalI dRSTio hoya teone teTalI dRSTio kahevI. temA ekeMdriyone mithyAtva ja cha, traNa vikaleMdriyone samyaktva ane mithyAtva cha ane zeSa soLa daMDakamAM traNe dRSTiA hoya che 7. lezyAdaMDaka ja kRSNa ane zuklapakSaviziSTa anya daMDaka che. 'egA kaNhalesANaM kaNhapakkhiyANami' tyAdi 8. A ATha padavaDe covIza daMDakamAM akeka vargaNA kahevI. te ATha pada A pramANeH oho 1 bhavvAIhiM, visesio 2 daMsaNehiM 3 pakkhehiM 4 / / lesAhiM 5 bhavva 6 daMsaNa 7 pakkhehiM 8 visiTTha lesAhiM // 105 // 1. ogha-sAmAnya daMDaka vargaNA, 2. bhavyAdithI viziSTa padavALI vargaNA, 3. darzana-dRTi samyaktvAdi viziSTa padavALI, | 4. kRSNAdi pakSaviziSTa padavALI, 5. kRSNAdi lezyAviziSTa padavALI, 6. bhavyaviziSTa lezyApadavA kI, 7. darzanaviziSTa XXXXXXXXXXKKKKKAKKXXX For Private and Personal Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 55 // www.kobatirth.org lezyAvALI ane 8. pakSaviziSTa lezyAvALI vargaNA jANavI. AnI pachI have siddhanI vargaNA kahevAya che. temAM siddha ve prakAranA che: 1 anaMtarasiddha ane 2 paraMparasiddha. temAM anaMtara siddho paMdara prakAre che. have teonI vargaNAnuM ekapaNuM kahe che:- 'egA titthe' ityAdinA - temAM jenAvaDe tarAya che te tIrtha, dravyathI nadI vagerenA sama ane nirdoSa bhUmibhAga hoya te, athavA bauddhAdinuM pravacana - zAsana te dravyatIrtha. dravyatIrthapaNuM, nadI vagerenuM apradhAnapaNuM hovAthI che ane bhAvathI tavA yogya saMsArasAgarane dravyatIrthavaDe taravA mATe azakya hovAthI temaja A tarthinuM sAvadyapaNuM hovAthI apradhAnapazuM che. bhAvatIrtha to saMgha che, je kAraNathI jJAnAdi bhAvavaDe tenA ( jJAnAdinA ) pratipakSarUpa ajJAnAdithI ane bhAvabhUta saMsArathakI tAre che. bhASyakAra kahe che ke-- jaM NANadaMsaNacarittabhAvao tavvivavakhabhAvAo / bhavabhAvao ya tArei, teNa taM bhAvao titthaM // 106 // A gAthAno bhAvArtha upara kahevAyela che. athavA triSu krodharUpa agnidAhano upazama, lobharUpa tRSNAno nirAsa ane karmamalane dUra karavArUpa A traNa lakSaNamAM athavA jJAnAdilakSaNarUpa RNa arthamAM je rahe che te ' tristha ' prAkRtazailIthI 'tittha' kahevAya che. bhASyakAra kahe che:dAhovasamAdisu vA,jaM tisu thiyamahava dNsnnaaiisuN| to titthaM saGgho cciya, ubhayaM ca visesaNavisesaM // 107 tIrtha te saMgha athavA saMgha te tIrtha. ahiM saMgha vizeSya ane tIrtha vizeSaNa athavA tIrtha vizeSya ane saMgha vizeSaNa che, arthAt banne vizeSaNa ane vizeSyabhAvavALA che. pUrvArddha bhAga uktArtha che. krodharUpa agnidAhano upazama Adi traNa artho Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only ****** 11 sthAnA dhyayane siddhabhedAH 15 51 sUtram / / 55 / / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXX KXKKKKXXXXXXXXXXXXXXXXKKKKKKKKKXXw phaLo cha jene te 'vyartha ' che. prAkRta bhASAthI 'tittha' zabda che. bhASyakAra kahe chakohaggidAhasamaNA-daova te ceva tinni jss'tthaa|hoi tiyatthaM titthaM tamatthasaddophalattho'yaM // 10 // ___gAthAno bhAvArtha uparyukta che. ahiM artha zabda phalavAcaka cha, athavA jJAnAdi traNa artho-vastuo cha jene te vyartha. vaLI bhASyakAra kahe cha: ahavA sammaiMsaNa-nANacarittAiM tinni jss'tthaa|tN titthaM pubbodiya-mihamattho vatthupajjAo // 109 // ___ahiM artha zabda vastuno paryAyavAcaka che. zeSapado ukta bhAvArtha che. temAM tIrtha chate je siddho-nivRtta thayA te RSabhasena gaNadhara vagairenI jema tIrthasiddho che. teonI vargaNA eka che (1). atIrtha-tIrthAtaramA sAdhuonA abhAvakAlamAM jAtismaraNAdivaDe prApta karela che mokSa jeoe te marudevInI mAphaka atIrthasiddho che. teonI vargaNA eka che (2). ' evaM ' zabdathI 'egA titthagarasiddhANaM vaggaNe 'tyAdi jANavU. ukta lakSaNavALA tIrthane anukUlapaNAe, hetupaNAe athavA tenA svabhAvapaNAe je kare che te tIrthakara kahevAya che. bhASyakAra kahe cheaNulomaheutassI-layAya je bhAvatitthameyaM tu / kuvvaMti pagAsaMtiu,tetitthagarA hiyasthakarA // 110 // 1. ahi saMgha, vastu ane jJAnAdi, saMghanA paryAyo che, te vastuthI abhinna che. 2. pravAhanI apekSAe. tIrtha anAdi che, to paNa pratyeka tIrthakaronI apekSAe tIrtha utpanna thAya che te kAraNathI tIrthAtara kahevAya che. KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 56 // ******** www.kobatirth.org Anulomya, 'hetu ane tatsvabhAvapaNAe je A bhAvatIne kare che ane prakAze che te hita karanArA tIrthaMkaro che. tIrthakaro thA thakA je siddho thAya che te RSabhAdinI mAphaka tIrthaMkarasiddho kahevAya che. teonI vargaNA eka che (3). atIrthaMkarasiddho-sAmAnya kevalIo thayA thakA je sidvo thAya che te gautamAdinI jema atIrthaMkarasiddha che. teonI vargaNA eka che (4). svayaM-AtmavaDe ( potAnI meLe ) buddho-tacanA jANanArA je svayaMbuddho dhayA thakA siddha thAya te svayaMbuddho. teonI vargaNA eka che (5), anityatAdi bhAvanAono nimittabhUta koI paNa eka padArthane AzrayIne jor3ane paramArtha jANanArA te pratyekabuddhI thayA thakA siddho thAya che te pratyekabuddha che. teonI vargaNA eka che (6). svayaMvuddha ane pratyekabuddhono bheda bodhi, upAdhi, zruta ne laMgaDe karAla che, te A pramANeH-strayaMbuddhAne bAhya nimitta vinA ja bodhi prApta thAya che. pratyekabuddhIne bAhya nimittanI apekSAe karakaMDu vigerenI jema bodhi prApta thAya che. strayaMbuddhone pAtrAdi bAra prakAra upadhi hoya che. te A pramANepattaM 1 pattAbaMdho 2, pAyaThavaNaM 3 ca pAyakesariyA 4 / paDalAi 5 yattANaM 6 ca, gocchao 7 pAyanijjogo // 111 // tinneva ya pacchAgA 10, rayaharaNaM 11 ceva hoi muhapotti 12 / 1. bAla vagere ane sthavirAdine anurUpa je dezanA te Anulobhya tothenI sthApanAmA svayaM hetubhUta che tethI hetu ane tIrthaMkaranAmakarmanA udayathI bhAva anukaMpA te tatsvabhAva, For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ******** **************) 11. sthAnA dhyayane siddhabhedAH 15 51 sUtram // 56 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandie RAMMXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX 1 pAtra, 2 pAtrabaMdha (jholI), 3 pAvasthApana-jemA pAtra sthApana karavAmAM Ave che te kaMbalanI khaMDa, 4 pAtrakesarikAkomaLa vaskhano khaMDa, 5paDalA-bhikSAe jatAM pAtranA upara je DhAMkavAmAM Ave cha te, 6 rajatrANa-pAtranI vacce je vastra mUkavAmA Ave che te, 7 gocchaka-kaMbalano TukaDo je pAtranA upara bAMdhavAmAM che te (e sAta prakArano pAtra saMbaMdhI upadhi che),8-10 traNa pracchAdako (vastro)-ce sUtarano ane eka Unano, 11 rajoharaNa ane 12 muhapatti-A bAra upadhi hoya che. pratyekabuddhone traNa vastra sivAya nava upadhi hoya che. svayaMbuddhono pUrva(bhava mAM bhaNelA zruta viSe niyama nathI, arthAt pUrvabhevarnu adhyayana karelu zruta hoya athavA na paNa hoya. pratyekabuddhone to pUrva janmanuM adhyayana kahelaM zrutaM caukasa hoya che. svayaMbuddhAne liMga*(muniveSa )no svIkAra AcAryonI samIpamA paNa hoya che jyAre pratyekabuddhone to deva Ape che. buddhabodhito-AcAryAdivaDe prati bodha pAmelA chatAM je sidro thAya te buddhabodhitasiddho. teonI vargaNA eka che (7). uparanA tema ja strIliMgasiddho (8), puruSaliMgasiddho (9), napuMsakaliMgasiddho (10), rajoharaNAdinI apekSAe svaliMgasiddho (11), parivrAjakAdi liMgamAM siddha thayelA te anyaliMgasiddho (12), marudevI vagere gRhiliMgasiddho (13), eka samayamAM akeka siddha thayelA te ekasiddho (14) ane eka samayamAM bethI eka so ATha sudhI je siddha thayelA te anekasiddho (15). A strIliMgasiddho vagerenI ekeka vargaNA cha, aneka samaya siddhonI nirUpaNa karanArI gAthA nIce pramANe cha-- 1. vartamAna bhavamA navIna avyayana karelu zruta hoya na che. 2. jaghanyathI abhyAra aMga ane utkRSTayo kaMka nyUna daza pUrva jeTalu zruta hoya che. XxxxxxxXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhIsthAna nAGgastra sAnuvAda XXXXXXXXXXXXxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx battIsA aDayAlA, saTThI bAvattarI ya boddhavvA / culasII channauI, durahiya aTThottara sayaM ca // 112 // 41. sthAnAuparanI gAthArnu vivaraNa karatAM jaNAve che ke-jyAre eka samaye ekathI mAMDI utkRSTa batrIsa sudhI siddha thAya tyAre dhyavane bIje samaye paNa vatrIsa, evI rIte satata ATha samaya sudhI batrIsa siddha thAya che. te pachI avazya aMtara paDe che. vaLI jyAre eka siddhabhedaha samayamA tetrIzathI AraMbhIne aDatAlIza paryaMta siddha thAya che tyAre niraMtara sAta samaya sudhI siddha thAya che. tyAravAda cokasa aMtara paDe che. evI rIte jyAre ogaNapacAsathI mAMDIne yAvat sATha sudhI eka samaya siddha thAya che tyAre aMtara rahita cha samaya paryaMta 51 sUtram siddha thAya che. te pachI samayAdi aMtara thAya che. evI rIte anya samayomA paNa yojanA karavI. yAvat eka so ne ATha eka samaye jyAre siddha thAya tyAre avazya samayAdi aMtara thAya che. bIjA AcAryoM to A pramANe vyAkhyA kare che-jyAre ATha samaya sudhI niraMtara siddha thAya che tyAre prathama samayamA jaghanyathI eka ane utkRSTathI batrIza siddha thAya le. bIjA samayamAM jaghanyathI eka ane utkRSTathI aDatAlIza siddha thAya che. tevI rIte sarvatra eka samayamA jaghanyathI eka ane utkRSTathI "battIse' tyAdi gAthAnA bhAvArtha pramANe jANavU eTale ke-eka samayamA utkRSTathI batrIza, bIjAmA aDatAlIza, trIjA samayamA sATha, cothAmAM botera, pAMcamAmAM coryAsI, chaThAmA channu, sAtamAmA eka so be ane AThamA samayamA ekaso ne ATha * eka samayamA utkRSTathI batroza, bInAmAM aDatAlIza, vInAmAM sATha, cothAmA boMtera, pAMcamAmAM corAzI, chaThThAmA channu, sAtamA samayamA eka so ne be ane AThamAmA eka so ATha. KKKXKXKKKKKKKKKKKKKKKKXKKKKKKKKKKX For Private and Personal use only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Nadhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassarsuri Gyanmandir KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX siddha thAya che. ema bhRtabhAvarUpa samIpa saMbaMdhavaDe tIrthAdi bhedathI paMdara prakAranA anaMtarasiddhonI vargaNArnu ekapaNuM kaDaM. have paraMparasiddhonI vargaNA kahe chaH-tyAM "apaDhamasamayasiddhANam" ityAdi 13 sUtro jANavA. je prathama samayamA nahi siddha thayelA te aprathamasamayasido-sidapaNAnA bIjA samayamAM vatanArA teonI vargaNA eka che. evI rIte yAvat zabdathI "dusamayasiddhANaM ticaupaMcachasattaTThanavadasaMsakhejAsaMkhejasamayasiddhANa" miti ema jANavU. temAM siddhapaNAnA traNa samayAdine viSe dvisamayasiddhAdi kahevAya che, athavA sAmAnyathI aprathamasamayasiddha nAmavizeSathI dvisamayasidra nAma kahevAya che. A kAraNathI teonI vargaNA eka che. koI sthaLe 'paDhamasamayasiddhANaM 'ti evo pATha che. tyAM anaMtarasamayasiddha ane paraMparasamayasiddha rUpa bheda nahi karIne prathamasamayasiddho ja anaMtarasamayasiddho che evI vyAkhyAdi karavI. dvisamayAdisiddho to jema zrutamA che tema ja kahevA. ahiMthI dravya, kSetra, kAla ane bhAvano Azraya karIne pudgalanI vargaNAnA ekapaNAno vicAra karAya che-'egA parame'tyAdi je pUraNa, galana svabhAvavAlA cha te pudgalo, te skaMdho paNa hoya mATe kaMDaka vizeSa kahe che-paramANuo-pradeza rahita evA je pudgalo cha teonI vargaNA eka che. evaM zabdathI 'duparAseyANaM khaMdhANaM, ticaupaMcachasattaTTanavadasasaMkhejapaesiyANaM asaMkhajapaesiyANamiti-ema jANavU, dravyathI pudgalanI vicAraNA karI. have dravya pachI kSetrathI vicArAya cha-'egA egapaese 'tyAdi-eka pradezamA kSetrane avagAhIne rahelA pudgalo te ekapradezAvagADha kahevAya che. teonI vargaNA eka che ane te paramANu vagere anaMta pradezavALA skaMdho paryaMta hoya che. dravyanA pariNAmarnu aciMtyapaNu hovAthI jema XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX) For Private and Personal Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 58 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAda ( pArA ) nA eka kavaDe cAritA-khavAyelA (mizraNa thayelA) suvarNanA sAta karSo te eka kepIbhUta thAya che ane pharI prayogavaDe alaga karavAthI sAta ja karSa suvarNa thAya che. 'jAva egA asaMkhejjapaesogADhANamiti pudgalonuM anaMta pradezAvagAhIpaNuM ja nathI, kAraNa ke lokapramANarUpa avagAha kSetranuM paNa asaMkhyeya pradezapazuM che. have kAlathI kahe che'egA egasamae' tyAdi - paramANutvAdivaDe ekapradezAvagADhAditvavaDe ane ekaguNa kALAditvavaDe eka samaya sudhI ja rahevAnuM che jeone te ekasamayasthitivALA kahevAya che. teonI vargaNA eka che. prastuta prasaMgamAM pudgalo no anaMta samayanI sthitino abhAva hovAthI asaMkheja samaya dvitIyANamityuktaM arthAt asaMkhyAta samayanI sthiti kahI che. have bhAvathI varNave che-'egA egaguNe'tyAdi - ekathI gaNavaM (tADana karaM) che jeone te ekaguNa. ekaguNa kAlA varNa che jeone te ekaguNa kALA. jeothI ekaguNa AraMbhIne taratamatAthI kRSNatara, kRSNatama vagere bhAvonI pahelAM utkarSanI (dviguNakAlaka vagerenI) pravRtti thAya che. teonI vargaNA eka che. evI rIte sarve bhAvasUtro baso sATha pramANavAlA kahevA. kRSNavarNAdi vIza bhAvone terebaDe guNavAthI te thAya che. have prakArAMtaravaDe jaghanyAdi bhedathI bhinna dravyAdi viziSTa skaMdhonI vargaNAnuM ekapaNuM kahe che:'egA jahannapaesiyANami 'tyAdi sarvathI thoDA pradezo- paramANuo che jeone te jaghanya pradeziko, dvipradeza vagere 1. eka karSa vajana na hoyA chatAM paNa eka karSa dhAya che. karSa te hAlamAM eka rupiyAbhAra- tolo kahevAya che. 2. ekadhI mAMDI daza saMkhyA paryaMta daza ane saMkhyAta, asaMkhyAta tathA anaMta ema 13 sUtra jANavA. 3. potapotAnI vargaNAmAM jaghanya vINAonuM anekapa hovAthI dviaNukAdiko kahela che, paraMtu tripradezika madhyama kahevAya che. For Private and Personal Use Only 1 sthAnA dhyayane siddhabhedAH 15 51 sUtrama // 58 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aNuonA samudAyo te skaMdho, teonI utkRSTa saMkhyAvALA anaMta aNuo cha jeone te utkRSTa pradeziko, teonI vargaNA eka che. je jaghanya nahi ane utkRSTa paNa nahi te ajadhanyautkRSTa ( madhyama ) pradezo cha jeone te ajaghanyautkRSTa pradeziko, teonI vargaNA eka che. madhyamapradezika skaMdhonI anaMta vargaNA chate paNa ajaghanyautkRSTa zabdanA kathanathI vargaNAnuM ekapaNuM che. (1) 'jahannogAhaNagANa 'mityAdi avagAhaMte-jemA je rahe che te avagAhanA. te kSetra( AkAza )pradezarUpa A jaghanya avagAhanA cha jeone te, ahiM svArthamA 'ka' pratyaya thavAthI jaghanyaavagAhanakA-jaghanya avagAhanAvALA, teonI (ekapradezAvagADhonI) vargaNA eka che, utkRSTa avagAhanakonI-asaMkhyAtapradezAvagADhonI vargaNA eka che. ajaghanyautkRSTaavagAhanakonI-saMkhyAta-asaMkhyAtapradezAvagADhonI vargaNA eka che. (2) samayanI apekSAe jaghanya saMkhyAvALI sthiti cha jeone te jaghanyasthitiko-eka samayanI sthitivALA skaMdho, teonI vargaNA eka che. samayanI apekSAe utkRSTa saMkhyAvALI sthiti cha jeone teonI-asaMkhyAta samayanI sthitivALAonI vargaNA eka che. madhyamasthitikonuM sUtra sugama che (3), jaghanya saMkhyA vizeSarUpa ekavaDe gaNavU che jene te ekaguNa kALo, te ekaguNa kALo varNa cha jeone te jaghanyaguNa kALA varNavALA skaMR] dhonI vargaNA eka che. evI rIte utkRSTaguNa kALA varNavALA-anaMtaguNa kALA skaMdhonI bageNA eka cha. trIjuM sUtra sugama cha. (3). evI rIte sATha bhAvasUtro vicAravA (4).(sU051) sAmAnyathI skaMdhonI vargaNAnA ekapaNAnA adhikArathIja madhyamapradeza 1.tripradezika skaMdhathI mAMDo yAvat ekapradezanyUna utkRTapradezika yo madhyama jANavA. 2 varNAdi 20 ne jaghanya, utkRSTa | ane madhyama padavaDe gaNavAtho 60 bhAvasUtra ghAya che. 3 cAranA aMka sughI dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI vargaNAnuM svarUpa kaheluM le. KXXKKKAKKAKKKAKKKKKAKKKXKKX For Private and Personal Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 59 // www.kobatirth.org viziSTa madhyamapradezAvagADhavALA skaMdhavizeSanuM ekapaNuM kahe che. ege jaMbUddIve 2 savvadIvasamuddANaM jAva arddhagulagaM ca kiMcivisesAhie parivakheveNaM / sU0 52, ege samaNe bhagavaM mahAvIre imIse osappiNIe cauvvIsAe titthagarANaM caramatitthayare siddhe buddhe mutte jAva savvadukkhappahINe / sU0 53, aNuttarovavAiyANaM devANaM egA rayaNI uDDauccatteNaM pannattA / sU0 54, addANakkhatte egatAre pannatte cittANavakhatte egatAre paM0 sAtINavakhatte egatAre paM0 / sU0 55, egapaeseogADhA poggalA aNaMtA pannattA, evamegasamayaThitiyA egaguNakAlagA poggalA aNatA pannattA, jAva egaguNalukkhA poggalA anaMtA pannattA / sU0 56 // egaTThANaM samattaM // mUlArtha:- sarva dvIpa ane samudronA madhyamAM jaMbUdvIpa nAmano dvIpa eka che yAvat traNa lAkha, sola hajAra, baso ne satyAvIza yojana, traNa gAu, baso aThAvIza dhanuSya ane sADAtera aMgula kaMDaka adhika paridhivALo che. (sU052) zramaNa bhagavAn zrI mahAvIrasvAmI A avasarpiNI kAlamAM, covIza tIrthaMkaramAM challA tIrthaMkara ekalA, siddha, buddha, mukta yAvat sarva duHkhathI rahita thayA (sU0 53). anuttara vimAnanA devonI kAyA eka hAthanI UrdhvapaNe UMcI kahelI che (sU0 54). AdrA nakSatrano tAro eka kahela che, citrA nakSatrano tAro eka kahela che, svAtinakSatrano tAro eka che. (sU0 55) eka pradezane avagAhI rahelA pudgalo anaMta For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir **XXXX 1 sthAnA dhyayane skaMdhavizeSa sya ekatvam 52-56 sUtrANi // 59 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Kxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx kahyA che, evI rIte eka samayanI sthitivALA ane ekaguNa kALA varNavALA pudgalo anaMta kahela che, yAvat ekaguNa rukSasparzavALA pudgalo anaMta kahela che. (sU0 56) TIkArthaH-jaMbUvRkSa vizeSavaDe oLakhAto je dvIpa te jaMbUdvIpa nAmano dvIpa e sAmAnya nAna che. yAvat zabdanA grahaNathI A pramANe sUtra joQ-jANavU. sarvAbhyaMtara, sarva dvIpAdithI laghu, vRtta (goLa) telanA pUDalAnA AkAravALo, eka lAkha yojana lAMbo-pahoLo, triguNa jhAjherI paridhivALo, ukta vizeSaNavALo jaMbUdvIpa eka ja che. pUrvokta vizeSaNa rahita bIjA aneka jaMbUdvIpo paNa che (mU0 52). hamaNAM je jaMbUdvIpa kahyo tenA prarUpaka bhagavAna mahAvIranuM ekapaNuM kahe cha:-'ege samaNe' ityAdieka-asahAya, Ano saMbaMdha siddha vagere zabda sAthe che. zrAmyati-je tapazcaryA kare che te zramaNa, bhajyata iti bhagaH-samagraM aizvaryAdi svarUpa. kaDuM che-samagra aizvarya, rUpa, yaza, lakSmI, dharma ane prayatna-A cha arthamAM ' bhaga' zabda vaparAya che. A cha artha che vidyamAna jene te bhagavAn. vaLI Irayati-vizeSavaDe mokSa prApta kare che ane prANIne prApta karAve che, athavA prANI| one preraNA kare cha athavA karmone dUra kare che athavA vIrayati-rAgAdi zatruone jIte ane bIjAone jItAve che, athavA | niruktithI vIra zabda che. kaDuM che ke-"je karmane vidAre che-nAza kare che ane tapavaDe zobhe cha, tapa ane vIryavaDe yukta che te kAraNathI vIra kahevAya che. " anya vIranI apekSAe mahAn evo je vIra te mahAvIra. bhASyamAM kaheluM che ketihayaNavikkhAyajaso, mahAjaso nAmao mhaaviiro| vikatoya kasAyA-isattasennapparAjayao // 113 // **XXXKKAKKKKKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 6 // WORXXXXXXXXXXXXXXXXXXMASK Irei viseseNa va, khivai kammA gamayai sivaM vA / gacchai ateNa vIro,sa mahaM vIro mhaaviiro| 114 ||1 sthAnAtraNa bhuvanamAM yaza prasiddha hovAthI mahAyazavALA athavA kaSAyAdi vairInA sainyanA parAjayathI vikrAMta-parAkramavALA te vIra dhyayana (113) 114 mI gAthAno bhAvArtha kahevAyele che. A avasarpiNImAM covIza tIrthakarone viSe challA tIrthakara, siddha-kRtArtha skaMdhavizeSa thayA, buddha-kevalajJAnavaDe jANavA yogya( padArtha )ne jANanAra, mukta-karmathI mukAyelA, 'yAvat ' zabdathI ' aMtakaDe ' jeNe sya ekatvam bhavano aMta karyo che te aMtakRta, 'parinibbuDe' parinirvRta-karmakRta vikAranA virahathI zAMta thayelA, zuM kahelaM (prApta) thAya che ? 452-56 'savvadukkhappahINe '-zarIrAdinA sarve duHkho jenA nAza thayA che te sarvaduHkhaprakSINa athavA pahINa. sarva ThekANe bahuvrIhI sUtrANi samAsamAM tAMtano je paranipAta che te ahitAgnyAdi gaNathI thAya che. ahiM tIrthaMkarone viSe mahAvIranu ja mokSagamanamA ekapaNuM che paNa RSabhAdi jinonu ekapaNuM nathI, kAraNa ke daza hajAra vagere munionA parivAravaDe teornu siddhapaNuM thayeluM che.kaDaM che ke| ego bhagavaM vIro, tettIsAe~ saha nivvuo pAso / chattIsaehiM paMcahi,saehiM nemI u siddhi gao // 1154 ekAkI bhagavAn mahAvIra. tetrIza munionI sAthe pArzvanAtha siddha thayA ane pAMcaso chatrIsa munionI sAthe nemIzvara bhagavAn mokSa gayA (115) ityAdi / (sU0 53) vIra ekAkI mokSa pAmyA e kaDaM. siddhikSetranI najIkamAM anuttara 1. TIkAmA 'tti ' zabda levAcI ahi bhASyamAM A pramANe saMbaMdha che. 2. bAkInA tIrthaMkarotuM vRttAMta Avazyakaniyukti vagere zAstrathI jANI levu.. xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx For Private and Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir vimAno cha mATe temAM basanArA devonuM mAna kahe che:-' anuttare' tyAdi, jethI anya vimAno pradhAna na hovAthI anuttara vijayAdi vimAno, teone viSe je upapAta-janma, te che vidyamAna jeone te anuttaropapAtika devo. be 'NakAra' vAkyA| laMkAramA che. devo eka ratni-hAtha paryaMtanI avagAhanAvAlA che. krozaM kauTilyena nadIvat, ahiM dvitIyA vibhakti levI. / 'uDDe uccatteNaM 'ti vastunuM aneka prakAre uccapaNuM che. eka UbhA rahelanu UMcapaNuM, bIjuM tiryasthita( sUtela vagere )nuM ane trIjuM guNovaDe uccapaNuM che. traNamAM bIjA ane trIjAne choDIne Urdhvasthita( UbhA rahelA )nuM je UMcapaNuM te Urdhva uccatva AgamamA rUDha thayela che. te Urdhva uccatvavaDe sarvajJoe prarUpaNA karela che. ahIM mUlamA anusvAra che te prAkRta zailIthI jANavU. anuttaropapAtika devornu urdhva UccapaNAe eka hAtharnu pramANa jANa. (sU054 ) devanA adhikArathI nakSatra devornu'adAnakvatte' ityAdi traNa sugama sUtravaDe tArAnuM ekapaNuM kayu. tArA jyotiSkonA vimAnarUpa che. kRtikAdi nakSatromAM tArAnuM pramANa nIce pramANe che cha 6 ppaica 5 tinni 3 eMgaM 1 cau 4 tiga 3 rasa~ 6 veya 4 juyala 2 juyalaM 2 ca / iMdiya 5 eNga 1 aigaM 1, visa~ya 5 ggi3 samuMda 4 vArasagaM 12 // 116 // 1. deva-dehamAnaM pratyaMtaramA che. XXKKKKKKKKKKKXXXXXKKK KAKKKKKAKKA For Private and Personal Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 1 // 1 sthAnA dhyayane skaMdhavizeSa4 sya ekatvam 52-56 sUtrANi KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX caurI 4 tiye 3 tiye 3 tiya 3 paMce 5 satta 7 be212 be252 bhavetiyA tinni 26 27 283-3-3 // rikkhe tArapamANaM, jai tihitullaM hayaM kajaM // 117 // uparanA aMka pramANe kRttikAthI AraMbhIne bharaNI sudhI nakSatro gaNavA ane kRtikAnA 6, rohiNInA 5, mRgavaranA 3 yAvat bharaNI sudhInA nakSatronA tArA zlokamAM jaNAvelA bAjunA aMka pramANe jANavA. bIjI gAthAnAM uttarArddhamAM tArAcaM phaLa kahe che.jyAre je nakSatramA tArAnI saMkhyA- je pramANa che te pramANe ja tithi hoya tyAre kAryanI siddhi na thAya; nukazAnI thAya (116-117). prastuta sUtramA eka sthAnakanA anurodhathI traNa nakSatranA tArAnuM pramANa kamu. bAkInA nakSatronuM to je tArAnuM pramANa che te prAyaH AgaLanA adhyayanomAM sUtrakAra svayaM kaheze. tArAnA pramANano je koi sthaLe visaMvAda-matabheda che te tathAprakAranA prayojanomAM amuka nakSatra sahita tithivizeparnu azubhapaNAnuM sUcana karavA matAMtarabhRta hovAthI ukta ve gAthAne bAdhaka nathI (sU055), tArA pudgalarUpa che mATe pudgalanu svarUpa kahe che:-'egappaesogADhe' ityAdi sugama che. vizeSa have kahe che-ekatra pradeza kSetranA aMzavizeSamAM je Azrita thayelA te ekapradezAvagADho che, te paramANurUpe ane skaMdharUpe che. evI rIte 5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa ane 8 sparzanA bhedaviziSTa pudgalo kahevA. AthI ja kayuM che:-'jAva egaguNalukkhe' ityAdi. (sU056) AvI rIte anugama 1. dA. ta, kRtikA nakSatranA cha tArA che, mATe chaTha tithimAM kRttikA Ave to kAryasiddhi na thAya. rohiNImAM pAMca tArA che mATe paMcamI tithimA rohiNI Ave to kAryasiddhi na thAya ema 28 nakSatroceM phaLa jANavU. XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX) // 61 // For Private and Personal Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org kahevAyo have kaiMka pratyavasthAna ( samAdhAna ) nA prastAvamAM nayadvAra kaheluM che to paNa anuyogadvAranA kramavaDe AveluM nayadvAra pharIthI vizeSa svarUpe kahevAya che. temAM naigama vagere sAta nayo che ane te jJAnanaya ane kriyAnayamAM aMtarbhAva thAya che. te jJAna ane kriyAnayathI A adhyayanano vicAra karAya che. temAM jJAnakriyAtmaka A adhyayanamAM, jJAnanaya jJAnane ja mukhya (zreSTha) icche che, kAraNa ke samasta puruSArthanI siddhi jJAnanA AdhInapaNAthI thAya che. kadhuM che kevijJapti - vizeSa jJAna puruSone phala denAra che, paNa kriyA phaLanI denArI iSTa nathI, kAraNa ke mithyAjJAnathI pravRtta thayela puruSane phalanI prAptino asaMbhava che. A kAraNathI A loka ane paralokanA phaLane icchanAre jJAnamAM ja prayatna karavo joIe. kriyAnaya to kriyAne ja icche che; kAraNa ke puruSArthanI siddhimAM kriyAnuM ja prayojanapaNuM che. vaLI kaM che ke-" kriyA ja puruSone phala denArI che, paNa jJAna phalane denAruM iSTa nathI, tethI strI ane bhakSyanA bhogane jANanAra jJAnamAtrathI sukhI thato nathI. " A kAraNathI aihika ane pAralaukika phalanA icchakoe kriyA ja karavA yogya che. jainadarzanamAM to jJAna ane kriyA bane paikI kor3a ekane puruSArthatuM sAdhanapaNuM kAM nathI. jethI kahu~ che keH hayaM nANaM kiyAhINaM, hayA annANao kiyA / pAsaMto paMgulo daDDho, dhAvamANo ya aMdhao // 118 // kriyA vagaranuM jJAna haNAyeluM ( phala rahita ) che ane ajJAnathI karAyelI kriyA niSphala che. dekhatAM thako pAMgaLo mANasa ane doDato thako AMdhaLo mANasa banne baLI jAya che, arthAt jJAna pAMgaLu che ane kriyA AMdhaLI che, jJAna ane kriyAno saMyoga ja phalano sAdhaka che. kahAM che ke For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXX* Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda 62 // 1 sthAnAdhyayane 1 skaMdhavizeSa sya ekannam 52-56 sUtrANi XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX saMjogasiddhIi phalaM vayaMti, naha egacakkeNa raho payAi / aMdhoya paMgU ya vaNe samiccA, te saMpauttA nagaraM paviTThA // 119 // tIrthakaro jJAna-kriyAnA saMyoganI siddhithI phaLa-mokSane kaha che. jema ratha eka paiDAvaDe cAlato nathI nema mAtra jJAna ke kriyAthI mokSa prApta thatuM nathI. AMdhaLo ane pAMgaLo banne vanamA AvIne sAthe joDAyA tyArapachI ja nagaramA pravezyA. (119 ) vaLI bhASyakAre kahela cha ke nANAhINaM sabba, nANaNao bhaNati kiM ca kiriyAe ? / kiriyAe karaNanao, tadubhayagAho ya sammattaM // 120 // jJAnanaya, sarva sukha jJAnane ja AdhIna kahe che, paraMtu kriyAvaDe zuM ? arthAt kriyAthI zuM thavAnu cha ? kriyAnaya, kriyAthI ja sukha kahe che. jJAna ane kriyA e banne naya grahaNa karanArane samyaktva cha-yathArthapaNuM che. athavA naigamAdi sAta nayo paNa sAmAnyanayamAM ane vizeSanayamAM aMtarbhUta thAya che. temAM sAmAnyanaya, prastuta adhyayanamAM kahelA AtmAdi padArthonuM ekapaNu ja mAne che, kAraNa ke sAmAnyanayarnu sAmAnyavAdIpaNuM che. sAmAnyavAdI kahe che-sAmAnya ja eka, nitya, avayava rahita, niSkriya ane vyApaka-sarvagata che. sAmAnya rahita hovAthI vizeSa nathI. ahiM je sAmAnya rahita che te vastu ja nathI, // 62 // For Private and Personal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyarmandie KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX dA. ta. gadheDAnuM zIMgaIM. je vastu che te sAmAnya rahita nathI; jemakaM ghaDo. vaLI sAmAnyavAdI vizeSavAdIne kahe che ke tame vizeSo, | sAmAnyathI anya-bhinna svIkAro cho athavA ananya-abhinna ? jo sAmAnyathI vizeSo jUdA kahezo to te asat-achatA cha, kAraNa ke sAmAnya rahita hovAthI te AkAzanA phUlanI jema asat che. jo vizeSo sAmAnyathI judA nathI to sAmAnya mAtra ja che. athavA sAmAnyamA vizeSano upacAra jo hoya to upacArakhaDe vastunA tattvarnu ciMtana nahiM thAya. bhASyakAra kahe che:eka niccaM niravaya-vamakiyaM savvagaM ca sAmannaM / nissAmannattAo, natthi viseso khapuSpaM va // 121 // ___ tathA-sAmannAo viseso, anno'nanno va hoja ? jai anno| so natthi khapupphaM, piva'Nanno sAmannameva tayaM // 122 // (yugmam) A banne gAthAno bhAvArtha upara kahevAyela che. AtmAdi padArthornu ekapaNuM sAmAnyanayathI kahela cha. vizeSanayanA matathI to AtmAdinuM anekapaNuM ja che. vizeSavAdI kahe che-sAmAnya, vizeSothI bhinna cha ke abhinna ? bhinna nathI, kAraNa ke AkAzanA phUlanI jema taddana pratyakSa nathI. vaLI vizeSothI sAmAnya bhinna nathI, kAraNa ke dAha, pAka, snAna, pAna, avagAha, vAha ane dAha Adi sAmAnya zabdavaDe sarva saMvyavahArano gadheDAnA zIMgaDAnI jema abhAva che, tethI kaI paNa vyayahAra thaI zakaze nahiM. jo sAmAnya abhinna che to vizeSa mAtra ja vastu cha, sAmAnya nAma ja nathI. athavA vizeSAmA sAmAnya mAtrano upacAra karela che, ema jo kahezo to upacAravaDe vastutaca nahi vicArI zakAya. bhASyakAra kahe cha XXXXXXXXXXXXX ***XXXX For Private and Personal Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie no bhAvArtha uparokta che. AvI mAdhAna-kathaMcit ekapaNuM ane kA anakapaNu che. kayuM che ke zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 63 // na visesatthaMtarabhUya-masthi sAmannamAha vvhaaro| uvalaMbhavvavahArA-bhAvAo kharavisANaM va // 123 // A gAthAno bhAvArtha uparokta che. AvI rIte AtmAdi padArthonuM anekapaNuM ja che. zaMkA-banne pakSamA paNa yuktiono saMbhava hovAthI kayu tatva svIkAravU joie ? samAdhAna-kathaMcit ekapaNuM ane kathaMcit anekapaNuM che. te A pramANe-vastunuM samaviSamapaNuM hobAthI samarUpanI apekSAe ekapaNuM che, ane viSamarUpanI apekSAe to anekapaNuM che. kA che ke-"vastuno ja je samAna pariNAma che te ja sAmAnya che ane vastunA je viSama pariNAma che teja vizeSo che; tethI vastu ekarUpa ane anekarUpa che." 1. sthAnA dhyayane skandhavizeSasya ekatvam 52-56 sUtrANi KXXXXXWWWWWXXXXXXXXWWWXXXXXXX iti zrImadUabhayadevasUriviracita ThANAMga sUtranA pahelA eka sthAnaka adhyayanano mUla tathA TIkAno anuvAda samApta. KXXXXXXXXXXXXXXXXXXX // 63 // For Private and Personal Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha dvitIyaM dvisthAnakAkhyamadhyayanam / eka sthAnaka nAmavALaM prathama adhyayananuM vyAkhyAna karyu have saMkhyAkramanA saMbaMdhavaDe prApta thayela ve sthAnaka nAmavALu bIjuM adhyayana varNavavAmAM Ave che. A bIjA adhyayanano vizeSa saMbaMdha kahe che:- ahiM jainAne jainadarzananI sAmAnya- vizeSAtmaka vastu sammata che. temAM sAmAnyane Azraya karIne prathama adhyayanamAM AtmAdi padArthonuM ekapaNAe nirUpaNa karyu, have prastuta adhyayanamAM to vizeSano Azraya karavAthI AtmAdi vastu dvividhapaNAe kahevAya che. A saMbaMdhavaDe prApta thayela A bIjA adhyAyanA anuyoganA upakramAdi cAra dvAro hoya che. te cAra dvAro prathama adhyayananI jema jANavA. je kaMDaka vizeSa hoya te svabuddhivaDe jANavA yogya che. kevala A cAra uddezakAtmaka A adhyayananA sUtrAnugamamAM prathama uddezakanuM A prathama sUtra uccArakhu. jadatthi NaM loge taM savvaM dupaoAraM, taMjahA - jIvacceva ajIvacceva / tase caiva thAvare caiva 1, sajoNiyaccaiva ajoNiyaccaiva 2, sAuyaccaiva aNAuyaccaiva 3. saiMdiyaccaiva aNidie ceva 4, saveyagA caiva aveyagA caitra 5, sarUvi ceva arUvi caitra 6, sapoggalA ceva apoggalA ceva 7, saMsArasamAvannagA caiva asaMsArasamAvannagA caitra 8, sAsayA ceva asAsayA ceva 9 / sU0 57 For Private and Personal Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda / / 64 / / (C) www.kobatirth.org mUlArtha:-je A lokane viSe jIvAdi vastu che te sarva ve prakAre che, te A pramANe jIva anaM ajIva. jIvanA be prakAra che - 1 trasa ane thAvara, 2 sayonika - saMsArI ane ayonika -siddha, 3 AyuSya sahita ane AyuSya rahita, 4 iMdriyasahita ane aniMdriya (iMdriya rahita), 5 vedasa-veda sahita ane veda rahita, 6 rUpI-mUrtta (AkAra sahita ) ane arUpI - amUrta (AkAra rahita), 7 pudgala sahita ane pudgala rahita, 8 saMsAramA rahelA ane saMsAramAM nahiM rahela, 9 zAzvata ane azAzvata ema bacce prakAre jIvo che. ( sU0 57 ) TIkArtha :- A sUtrano pUrva sUtranI sAtha A pramANe saMbaMdha che-pUrva kahetuM che ke ekaguNa lUkhA pudgalo anaMta che, te pudgalomAM anekaguNa lUkhA pudgalo paNa hoya che, jene laine te pudgalo ekaguNa rukSapaNAe vizeSa karAya che? hA, hoya che. je mATe 'jadatthI' tyAdi. have paraMparasUtrana saMbaMdha to 'zrutaM mayA'yuSmatA bhagavataivamAkhyAtameka Atme' tyAdi-tema A bIjuM adhyayana paNa kadhuM che. 'jadatthI' tyAdi saMhitAdinI carcA pUrvanI jema jANavI. je jIvAdi vastu vidyamAna che. 'NaM' kAra vAkyanA alaMkAramAM che. 'jadatthi caNaM' ti Avo pATha paNa kyAMka che. te sUtramAM anusvAra AgamathI dhayela che ane cakAra punaH arthamA che. A jIvAdi vastuno A pramANe prayoga che-AtmAdi vastu che, prathamanA adhyayanavaDe kahevAyela hovAthI paMcAstikAyAtmaka lokamAM, athavA lokyate -[ kevaLajJAnavaDe ] je pramANa karAya-jaNAya te loka, A vyutpattivaDe loka ane alokarUpamA je vastu che te sarva vastu ve pada-sthAnamAM tathA vivakSita vastu ane tethI viparIta lakSaNarUpa ve pakSamAM avatAra (samAveza) thAya che jenA te dvipadAvatAra che. 'dupaDoyAraM' ti A pATha kyAMka bolAya che tyAMce pakSamAM pratyavatAra che jeno te For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ****** 2 sthAnakA dhyayane jIvAnAM dvaiviSyaM 57 sUtram // 64 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dvityavatAra che, svarUpavAn bhane pratipakSavAn ityartha ' tadyathe ' ti dRSTAMtanA sthApanamAM ' tadyathA' zabda che. 'jIvaceva ajIvaceva 'tti-' jIvAzcaivAjIvAzcaiva, prAkRtazailIthI saMyukta paratvavaDe hrasva thAya. ye cakAra samuccaya arthavALA che ane ' eva ' kAra cokasa arthamAM che. 'eva' no cokasa artha karavAvaDe rAzyaMtara ( trIjI rAzi ) no niSedha kahela che. | nojIva nAmanI rAzi judI rAzi che, ema jo kahezo to tema nathI, kAraNa ke 'no' zabdano sarva niSedhakapaNAmAM svIkAra karavAthI 'nojIva ' zabdavaDe ajIva ja cokasa thAya che ane no zabdane deza niSedhaka arthamAM levAthI to jIvano deza ja cokkasa thAya che. deza ( avayava ) ane dezI ( avayavI ) no atyaMta bheda nathI, mATe A deza te jIva ja che. athavA 'ceya'ti caya zabda evakAranA arthavALo che. ' ciya ceya evArtha ' iti vacanAt tathA jIvo ja vivakSita vastu che ane ajIvo ja pratipakSa vastu che, evI rIte sarvatra jANavuM. athavA ' yadasti ' satrUpa je vastu, jIva ane ajIvanA bhedathI ve prakAre hoya che. zeSa temaja jANa. have trasa ityAdi nava sUtranA samUhavaDe jIvatacanA ja pratipakSa sahita bhedone batAye che:- tase cevetyAdi, mAM trasanAmakarmanA udayathI trAma udvega pAme che te dvIMdriya vagere trasajIvo, ane sthAvaranAmakarmanA udayathI gati rahitasthira svabhAvavALA pRthivIkAyika vagere sthAvara jIvo che. (1). utpattisthAna sahita te sayoniko saMsArI jIvo ane tenAthI viparIta ayoniko siddho che. (2). je AyuSya sahita varta che te sAyuSka- AyuSyavALA saMsArI jIvo ane tenAthI anya - AyuSya 1. ve cakAranA saMyogathI prAkRtaniyama pramANe vakAra hUsva thayela che.. For Private and Personal Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnubAda rahita te siddho che.(3). evI rIte je iMdriya sahita te saMsArI jIvo ane aniMdriyo-siddha vagere jIvo che. (4). savedako-strIveda vagerenA udayavALA jIbo ane vedanA udaya rahita siddha vagere jIvo che (5). mUrta sahita varte che te sarUpiNaH-A zabda samAsAMta in pratyaya kIdhe chate siddha thAya che. saMsthAna (AkAra) ane varNAdivALA zarIra sahita jIvo ane je rUpabALA nathI te arUpI-mukta jIvo che.(6). sapudgalA-karma vagere pudgalavALA jIvo ane apudgalA-siddho che. (7). saMsAramA rahelA saMsArI jIvo ane tethI judA te siddhanA jIvo (8), janma ane maraNa vigerethI rahita hovAthI zAzvatA-siddhanA jIvo ane janmamaraNAdi yukta hovAthI azAzvatA-saMsArI jIvo che. (9). (sU0 57) ema jIvatattvanA dvipadAvatArarnu nirUpaNa karIne ajIvatatvanA dvipadAvatArarnu nirUpaNa kare che: AgAse ceva noAgAse ceva / dhamme ceva adhamme cev| sU058, baMdhe ceva mokkhe ceva1, punne ceva pAve ceva 2, Asave ceva saMvare ceva 3, veyaNA ceva nijarA ceva 4 / sU059, do kiriyAo | pannattAo, taMjahA-jIvakiriyA ceva ajIvakiriyA ceva 1, jIvakiriyA duvihA pannattA, taMjahA 1.' vagere ' zabdathI bhavastha kelio jANavA, kAraNa ke teone kSAyopazamikabhAvano abhAva che ane bhAva iMdriyo kSayopazamabhAve che. 2. navamA guNaThANAno amuka bhAga, saMkhyAto gayA pachI bhAvavedanA udayanA abhAvathI avedI hoya che. 3. 'AgAsA ceka Avo pATha Agamodaya samitivALI pratimA che. 2. sthAnA dhyayane ajIvabandhAdikriyANAM dvaividhyaM 58-59 60 sUtrANi XKKKKAKKKXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir RAKAAKAXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX sammattakiriyA ceva, micchattakiriyA ceva 2, ajIvakiriyA duvihA pannattA, taM0-iriyAvahiyA ceva saMparAigA ceva 3, do kiriyAo paM0 20-kAiyA ceva AhegaraNiyA ceva 4,kAiyA kiriyA davihA pannattAtaM0-aNuvarayakAyakiriyA ceva, duppauttakAyakiriyA ceva 5, AhikaraNiyA kiriyA duvihA paMta-saMjoyaNAdhikaraNiyA ceva NivattaNAdhikaraNiyA ceva 6, dokiriyAo pa0 taM0-pAusiyA ceva pAriyAvaNiyA ceva 7, pAusiyA kiriyA duvihA paM0 taM-jIvapAusiyA ceva ajIvapAusiyA ceva 8, pAriyAvaNiyA kiriyA duvihA paM0 taM0-sahatthapAriyAvaNiyA ceva parahatthapAriyAvaNiyA ceva 9. do kiriyAo paM00-pANAivAyakiriyA ceva apaccakkhANakiriyA caiva 10, pA. NAivAyakiriyA duvihA paM0 taM0 sahatthapANAivAyakiriyA ceva parahatthapANAivAyakiriyA ceva 11. apaccakkhANakiriyA duvihA paM0 20-jIva apaJcakkhANakiriyA ceva ajIvaapaJcakkhANa. kiriyA ceva 12. do kiriyAo paM0 taM0-AraMbhiyA ceva pariggahiyA ceva 13, AraMbhiyA kiriyA davihA paM00-jIvaAraMbhiyA ceva ajIvaAraMbhiyA ceva 14, evaM pariggahiyAvi 15,do kiri RKKKAKKKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir k zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda yAo paM0 taM0-mAyAvattiyA ceva micchAdasaNavattiyA ceva 16, mAyAvattiyAkiriyA duvihA paM0 20 AyabhAvakaNatA ceva parabhAvakaNatA ceva 17, micchAdasaNavattiyA kiriyA duvihA paM0 20-U*NAirittamicchAdasaNavattiyA ceva tacvairittamicchAdasaNavattiyA ceva 18, do kiriyAo paM0 20diTThiyA ceva puTThiyA ceva 19, diTThiyA kiriyA duvihA paM0 ta0-jIvadiTThiyA ceva arjAvadiTThiyA ceva 20, evaM puTThiyAvi 21, do kiriyAo paM0 20-pADucciyA ceva sAmaMtovaNivAiyA ceva 22, pADucciyA kiriyA duvihA paM0-20 jIvapADucciyA ceva ajIvapADaciyA ceya 23, evaM sAmaMtovaNi| vAiyAvi 24, do kiriyAo paM0 taM0-sAhasthiyA ceva NesAthiyA ceva 25, sAhasthiyAkiriyA davihApaMtaka-jIvasAhasthiyA ceva ajIvasAhasthiyA cetra 26.pavaM satthiyAvi 27. do kiriyAo | paM0 taM0-ANavaNiyA ceva veyAraNiyA ceva 28, jaheva NeptatthiyAo 29-30, do kiriyAo paM0 taM0-aNAbhogavattiyA ceva aNavakhavattiyA ceva 31. aNAbhogavattiyA kiriyA davihA paM0 taM0aNAuttaAiyaNatA ceva aNAuttapamajaNatA ceva 32, aNavakhavattiyA kiriyA duvihA paM0 taM0 dhyayane ajIbandhAdikiyANAM dvaividhyam 58-59 60 sUtrASi lxxxxxxXKXKKKKXXXKAKK-XXXXXX KXXXXXXXXXX EXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org AyasarIraaNavakakhavattiyA ceva parasarIraaNavakaMkhavattiyA ceva 33, do kiriyAo paM0 taM0pijjavattiyA cetra dosavattiyA ceva 34, pejjavattiyA kiriyA duvihA paM0 taM0 - mAyAvatiyA lobhavattiyA caitra 35, dosavattiyA kiriyA duvihA paM0 taM0- kohe ceva mANe ceva 36 / sU0 60 mUlArthaH - AkAza ane noAkAza eTale dharmAstikAyAdi pAMca be vastu che, dharmAstikAya ane adharmAstikAya be vastu che. ( sU0 58 ) baMdha ane mokSa ve che 1, punya ane pApa ve che 2, Azrama ane saMvara ve che 3, vedanA ( pIDA ) ane nirjarA ve che 4. ( sU0 59 ). ve kriyA kahelI che, te A pramANe jIva kriyA ane ajIva kriyA 1, jIva kriyA ce prakArekahelI che, te A pramANe - samyaktvakriyA ane mithyAtvakriyA 2, ajIvakriyA ce prakAre kahelI che, te A pramANeiryApathikI ane sAMparAyikI 3, ve kriyA kahelI che, te A pramANe kAyikI ane adhikaraNakI 4, kAyikI kriyA be prakAre kahelI che, te A pramANe - anuparata (virAma nahi pAmela ) kAyakriyA ane duSprayukta (duSTa rIte pravarttAvila) kAyakiyA 5, adhikaraNakI kriyA ve prakAre kahelI che, te A pramANe- saMyojanAdhikaraNakI (zastrAdinI yojanA taiyArI karavArUpa ) ane nirvarttanAdhikaraNakI ( taiyAra karI rAkhela) 6, ve kriyA kahelI che, te A pramANe - prAdveSikI (vizeSa dveSarUpa) kiyA ane pAritApanikI (saMtApa karavArUpa) kriyA 7, prAdveSikI kriyA ce prakAre kahelI che, te A pramANe jIvaprAdveSikI ane ajIva dveSikI 8, pAritApanikI kriyA ve prakAre kahelI che, te A pramANe- svahastapAritApanikI kriyA ane parahastapAritApanikI kriyA 9, 12 For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandir 2 sthAnakA zrIsthAnAgasUtra sAnuvAda // 67 // dhyayane kriyANAM dvaividhyam 58-60 mUtrANi XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX be kriyA kahelI che, te A pramANe-prANAtipAta kriyA ane apratyAkhyAna kriyA 10, prANAtipAta kriyA ke prakAre kahelI che, te A pramANe-svahastapANAtipAta kriyA ane parahastaprANAtipAta kriyA 11, apratyAkhyAna kriyA ke prakAre kahelI che, te A pramANe-jIvaapratyAkhyAna kriyA ane ajIvapratyAkhyAna kriyA 12, be kriyA kahelI che-AraMbhikI ane pArigrahikI 13, AraMbhikI kriyA ye prakAre kahelI che, te A-jIvaAraMbhikI ane ajIvaAraMbhikI 14, evI rIte pArigrahikI kriyA paNa ve prakAre che, te A-jIvapArigrahikI ane ajIvapArigrahikI 15, ve kriyA kahelI che, te A-mAyApratyayikI ane mithyAdarzanapratyayikI 16, mAyApratyayikI ce prakAre che, te A-AtmabhAva vaMkanatA( ThagavArUpa) ane parabhAvabaMkanatA 17, mithyAdarzanapratyayikI be prakAre che, te A-UnAtirikti ( ochu ane adhika kahevArUpa ) mithyAdarzanapratyayikI ane tadvyatirikta ( viparIta-AtmAdi nathI ema kahevArUpa ) mithyAdarzanapratyayikI 18, be kriyA kahelI che, te A-dRSTikI ane pRSTikI 19, dRSTikI be prakAre kahelI che, te A-jIvadRSTikI ane ajIvadRSTikI 20, evI rIte pRSTikI ve prakAre che, te A-jIvapRSTikI (sparza karavArUpa) ane arjAvapRSTikI 21, be kriyA kahelI che, te A-prAtItyikI (bAhya vastune AzrayIne thayelI) ane sAmaMtopanipAtikI (ghaNA manuSyonI prazaMsA vagerethI thayelI) 22, prAtatyikI kriyA ke prakAre che, te A-jIvaprAtItyikI ane ajIvaprAtItyikI 23, evI rIte sAmaMtopanipAtikI kriyA ke prakAre che, te A-jIvasAmaMtopanipAtikI ane ajIvasAmaMtopanipAtikI 24, be kiyA kahelI che, te A-svahastikI ane naisRSTikI ( pheMkavAthI thayelI) 25, svahastikI kriyA be prakAre che, te A-jIvasvahastikI ane ajIvasvahastikI 26, evI rIte naisRSTikI paNa ve prakAre che 27, ve kriyA kahelI che, te A-AjJApanikI (hukama karavAthI KXXRA // 67 // For Private and Personal Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX thayelI) ane vaidAriNI (cIravAthI thayelI) kriyA 28, A banne kriyAnA babbe bheda naisRSTikI kriyAnI mAphaka jANavA 29-30, be kriyA kahelI che, te A-anAbhoga pratyayikI (anuprayogathI thayelI) ane anavakAMkSApratyayikI (bedarakArIthI thayelI) 31, anAbhogapratyayikI kriyA ke prakAre che, te A-anupayukta(thI) AdAnatA ( grahaNa karavApaj) ane anupayukta(thI) pramArjanatA 32, anavakAMkSApratyayikI kriyA be prakAre che, te A-Atma(sva)zarIraanavakAMkSApratyayikI ane parazarIraanavakAMkSApratyayikI 33, be kriyA kahelI che, te A-premapratyayikI ane dveSapratyayikI 34, premapratyayikI kriyA ce prakAre kahelI che, te A-mAyApratyayikI ane lobhapratyayikI 35, dveSapratyayikI kriyA ce prakAra cha, te A-krodhapratyayikI ane mAnapratyayikI 36. ( sU0 60). TIkArthaH-'AgAse'tyAdi-AkAza-vyoma ane noAkAza te AkAzathI anya dharmAstikAyAdi pAMca dravyo. dharmAstikAya te gatimAM madada karavAnA guNavALo ane tethI judo adharmAstikAya te sthitimAM madada karavAnA guNavALo jANavo. (sU058). vipakSa sahita baMdhAdi tattvanA cAra sUtro pUrvanI mAphaka jANI levA (sU0 59). kriyA thaye chate baMdhAdi AtmAne hoya che, mATe have kriyAnuM nirUpaNa kare che-'do kiriyetyAdi 36 sUtro. karavu te kriyA athavA karAya che te kriyA. te kriyA ke prakAre jinezvaroe prarUpelI che. temAM jIvano je vyApAra te jIva kriyA, tathA pudgalasamudAyarUpa je arjAva tenuM je karmapaNAe pariNamana | tharbu te ajIva kriyA che. (1). ahiM 'ciya' zabda ane 'ceva' zabdano pAThAMtaramA prAkRta zailIthI dvitva thayela che. 'api ca' ityAdi zabdanI mAphaka 'caiva' e zabda samuccaya mAtramA ja pratIta thAya che. 'jIvakiriye' tyAdi-tatvazraddhAnarUpa je KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda / / 68 / / www.kobatirth.org samyaktva te ja jiivn| vyApArarUpa hovAthI je kriyA te samyaktva kriyA, ema ja mithyAtva kriyA paNa jANavI. baLI vizeSa kahe che:mithyAtva eTale tacanuM azraddhAna te paNa jIvano vyApAra ja che, athavA samyagdarzana ane mithyAdarzana chate je ve kriyA thAya che te samyaktva kriyA ane mithyAtva kriyA kahevAya che. (2). 'ajIvakiriye ' tyAdi-temAM 'iriyAvAhiya' tti-IraNamI - gamana kara - te gamanaviziSTa mArga te iryApatha, temAM thayelI je kriyA te airyApathikI. A vyutpatti mAtra artha che. pravR tinuM nimitta to kevala yogapratyaya che. te upazAMtamohAdi traNa guNaThANAvALAne sAtAvedanIya karmapaNAe ajIvarUpa pudgalarAzinuM je thavaM te airyApathikI kriyA jANavI. prastuta viSayamAM jIvanA vyApAramAM paNa ajIvanA mukhyapaNAnI vivakSAvaDe A ajIva kriyA kahelI che. athavA karma vizeSarUpa airyApathikI kriyA kahevAya che, jethI kaheluM che - "iriyAvahiyA kiriyA dubihAbajjhamANA veijjamANA ya, jA[va] paDhamasamaye baddhA bIyasamaye veiA sA vRddhA puTThA veiyA NijiSNA seyakAle ammaM vAvi bhavatIti- iryApathikI kriyA ve prakAre che. badhyamAna ( baMdhAtI ) ane vedyamAna (vedAtI). je prathama samaye baMdhAyelI ane bIje samaye vedAyelI, baMdhAyelI spRSTA (kriyA) bhogavAyelI, nirjarAyelI ( sparzAlI udayamAM AvelI ) te bhaviSyakAlamA ( caturthAdi samayamAM) akarma paNa thAya che. tathA saMparAyAH - kaSAyomAM thayelI te sAMparAyikI kriyA. te ja a| jIvarUpa pudgalarAzinI karmapaNAe pariNatirUpa jIvavyApAranI vivakSA na karavAthI ajIvakriyA che. te pahelA guNaThANAthI yAvat sUkSmasaMparAya guNasthAnakavALA jIvane hoya che. (3), 'do kiriye' tyAdi-vaLI bIjI rIte ve kriyA che-'kAiyA caivatikAyAvaDe thayelI te kAyikI - kAyAno vyApAra tathA ' ahigaraNiyA ceva'tti - jevaDe AtmA narakAdine viSe adhikArI For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir BEEEEEEEEE 2sthAnakAdhyayane kriyANAM dvaividhyaM 58-60 sUtrANi // 68 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxxx karAya che te adhikaraNa-anuSThAna-(kArya) athavA bAhya vastu. ahiM bAhya vastu vivakSita che. khaDgAdimAM thayelI je | kriyA te adhikarANikI. (4). kAyikA kriyA ke prakAre cha-'aNuvarayakAyakiriyA cevatti-sAvadha(pApa)thakI je virAma na pAme evA mithyAdRSTi athavA samyagdRSTi jIvanI kAya kriyA, utkSepaNa eTale UMce pheMkavU vagere lakSaNavAlI kamabaMdhanA kAraNabhUta-anuparatakAyakriyA, tathA 'duppauttakAyakiriyA ceva'tti-duHpraNihita-duSTa prayogavALAnI duSTa pravRtiviziSTa, iMdriyone AzrayIne iSTa aniSTa viSayanI prAptimAM kaMika saMvega ane nirveda( udAsInatA)mA javAvaDe, tathA anidriya(mana)ne AzrayIna azubha mananA saMkalpadvArA mokSamArga pratye mAThI rIte rahela evA pramattasaMyatanI je kAyakriyA te duSprayuktakAya kriyA. (5). tathA AdhikaraNikI kriyA ke prakAre che. temAM 'saMjoyaNAhigaraNiyA ceva'tti-pUrve banAvelA khaDga ane tenI mUTha vagere vastunuM je saMyojana-joDANa karavU te saMyojanAdhikaraNikI kriyA ane 'NivvattaNAhigaraNiyA ceva'tti-je pahelAthI ja khaDga ane tenI mUTha vagerene taiyAra karI rAkhaq te nivartanAdhikaraNikI kriyA (6). valI bIjI kriyA ve prakAre cha 'pAusiyA ceva'tti-matsaravaDe karAyelI te prAdeSikI kriyA, tathA 'pAriyAvaNiyA ceva'tti-paritApana( tADanAdi duHkhavizeSa svarUpa )vaDe je thayelI kriyA te pAritApanikI kriyA. (7). prAdveSikI kriyA be prakAre-'jIvapAusiyA ceva'tti-jIvane viSe pradveSa karavAthIthayelI je kriyA te jIvaprAdveSikI tathA 'ajIvapAusiyA ceva'tti-pASANAdi ajIcamA skhalanA pAmelAne dveSa thavAthI je thayelI kriyA te ajIvaprAdveSikI. (8). bIjI paNa be prakAre-'sahatthapAriyAvaNiyA cevatti-potAnA hAthathI potAnA zarIrane athavA bIjAnA zarIrane duHkha (kleza ) karatA thakAM je thayelI kriyA te svahastapAritApanikI tathA 'parahatyapAriyAvaNiyA (KKKKKKX-KKK-XXKKAKKAKKXEXKAKKAKKKAKKKKKX For Private and Personal Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 69 // www.kobatirth.org 'tti - bIjAnA hAthathI svadeha ane paradehane paritApa karAvatA thakAM je thayelI kriyA te parahastapAritApanikI. (9) valI ve kriyA kahe che- 'pANAivAyakiriyA ceva'tti-Ano artha sugama che, tathA 'apaccakkhANakiriyA caiva'tti-apratyAkhyAnaaviratinA nimittathI thayela je karmabaMdha te apratyAkhyAna kriyA, te aviratione hoya che. (10). prANAtipAta kiyA ve prakAre--'sahatthapANAivAyakiriyA ceva' tti-nirveda (kaMTALA) vagerethI potAnA prANone potAnA hAthe athavA krodhAdivaDe pArakAnA prANone nAza karanAranI je kriyA te svahastaprANAtipAta kriyA, tathA 'parahatthapANAivAyakiriyA caiva 'pti - bIjAnA hAthe potAnA athavA paranA prANone nAza karAvanAranI je kriyA te parahastaprANAtipAta kriyA. (11). bIjI apratyAkhyAna kriyA paNa prakAre che - 'jIva apaccakkhANakiriyA ceva' tti - jIvanA viSayamAM pratyAkhyAnano abhAva ( na karavA) vaDe je baMdha vagerenI | pravRtti te jIva apratyAkhyAna kriyA tathA 'ajIva apaccakkhANakiriyA ceva' tti - ajIvo-madyAdi viSe arthAt tenA paccakhANa na karavAthI je karmano baMdha te ajIva apratyAkhyAna kriyA. (12). baLI bIjI rIte ve kriyA kahelI che 'AraMbhiyA ceva' tti- AraMbha te AraMbha, temAM thayelI je kriyA te AraMbhikI kriyA, tathA 'pariggahiyA ceva' tti-parigrahane viSe je thayelI kriyA te pArigrahikI. (13). AraMbhikI ve prakAre che-'jIvaAraMbhiyA ceva' tti-jIvonA upamardana karanArane je karmabaMdhana te jIvaAraMbhikI kriyA, tathA 'ajIvAraMbhiyA ceva'tti - ajIvone, jIvonA kalevarone, piSTa (loTa) vagerethI banAvelI jIvatI AkRtione athavA vastrAdi pratye AraMbha karanAranI je kriyA te ajIvaAraMbhikI, (14), 'pAriggahiyA ceva'tti-A pArigrahikI kriyA AraMbhikI kriyAnI jema ve prakAre jANavI, kAraNa ke te kriyA jIvaparigraha ane ajIvaparigrahathI thAya che. (15). vaLI bIjI rIte ve kriyA 'mAyAvatiyA For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2sthAnakA dhyayane kriyANAM dvaividhyam 58-60 sUtrANi // 69 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KKKKAKKKOKAKKAKKKKKAKKAKXEXXKIKKKXX * ceva'tti-zaThapaNuM che nimitta je karmabaMdha kriyAnu athavA je vyApAranuM te mAyApratyayA, 'micchAdasaNavattiyA ceva'ttimithyAtva che nimitta je (kriyAnu) te mithyAdarzanapratyayA. (16). mAyApratyayA ce prakAre-'AyabhAvabaMkaNayA ceva'ttiaprazasta AtmabhAvanuM je vakrIkaraNa-prazastapaNAnuM dekhADavaM te AtmabhAvavaMkanatA kriyA, vaMkana( vAMkAi )nA bahupaNAnI vivakSAmAM (talrUpa) bhAva pratyaya virudhdha nathI. te vaMkanatA, vyApArarUpa hovAthI kriyA che, tathA 'parabhAvavaMkaNayA ceva'tti-jUThA lekha karavA vagerethI bIjAnA abhiprAyane ThagavA rUpa kriyA te parabhAvavaMkanatA, kAraNa ke vRddhavyAkhyA AvI che-"taM taM bhAvamAyaraha jeNa paro vaMcijai kUDalehakaraNAIhiM'tti (17), bIjI paNa be prakAre-UNAirittamicchAdasaNavattiyA cevattiAtmAdi vastunA pramANathI hIna athavA adhika kahevArUpa je mithyAdarzana, te ja che nimitta je kriyAnuM te UnAtiriktamithyAdarzanapratyayA, te A pramANe-zarIra vyApaka AtmA che, to paNa AtmAne koIpaNa mithyAdRSTi, aMguSTha parva mAtra [ yavamAtra ] athavA zyAmAka nAmA cokhAmAtra ema hInapaNAe mAne che. vaLI anya koika pAMcaze dhanuSya pramANa athavA sarvavyApaka cha ema adhikapaNAe svIkAre che, tathA 'tavvairittamicchAdasaNavattiyA ceva'tti-UnAtiriktamithyAdarzanathI bhinna je mithyAdarzana-AtmA nathI ityAdi matarUpa nimitta cha je kriyAnuM te tadvyatiriktamithyAdarzanapratyayA. (18). vaLI bIjI rIte ve kriyA che-'dihiyA ceya'tti-dRSTithI thayelI te dRSTijA athavA darzana (jovu) athavA vastu, nimittapaNe che je kriyAmAM te dRSTikA-jovA mATe je gatikriyA. athavA jovAthI je karma utpanna thAya che te dRSTijA athavA dRSTikA kriyA, tathA 'puTThiyA ceva'tti-pRSTi-pUchavAthI thayelI te pRSTijA-praznathI utpanna thayela vyApAra, athavA pRSTa-prazna athavA vastu te che *XXXXXXXXXXXXXXXXXXXKK) For Private and Personal Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 70 // www.kobatirth.org kAraNapaNAe je kriyAmAM te pRSTikA, athavA spRSTi-sparza karavAthI je thayelI kriyA te spRSTijA tevI ja rIte spRSTikA paNa jANavI (19). dRSTikA be prakAre 'jIvadiTTiyA ceva'tti-azva vagare jovA mATe janAranI je kriyA te jIvadRSTikA, athavA 'ajIvadiTTiyA ceva'tti-ajIva citrakarma vagarene jovA mATe janAranI je kriyA te ajIvadRSTikA (20), 'puTTiyA ceva' tiebI rIte pRSTikA jIva ane ajIvanA bhedavaDe ve prakAre che, te A pramANe- jIvane athavA ajIvane rAga-dveSabaDe pUchanAranI athavA sparza karanAranI je kriyA te jIvapRSTikA athavA jIvaspRSTikA tathA ajIva pRSTikA athavA ajIvaspRSTikA. (21). baLI bIjI rIte ve kriyA che'pADuciyA ceva' tti bAhya vastu pratye pratIta karIne Azraya karIne je thayelI kriyA te prAtItyikI, tathA 'sAmaMtova NivAiyA ceva'ti-samaMtAt (cautaraphathI) upanipAta (manuSyano samudAya) temAM thayelI je kriyA te sAmaMtopanipAtikI (22). prAtItyikI va prakAre 'jIvapADucciyA ceva' tti jIvane AzrayIne je karmabaMdha te jIvapAtityikI, tathA 'ajIvapADucciyA ceva' tti- ajIvane AzrayIne rAgadveSa utpanna thayela ane tenAthI thayela je karmabaMdha te ajIvaprAtityikI kriyA. (23). atidezathI bIjI paNa ce prakAre dekhADatA thakAM kahe che - 'evaM sAmaMtovaNivAiyAvi'nti-koI paNa manuSyano baLada rUpALo che, tene manuSya jema jema vizeSa juve che ane prazaMsA kare chematema teno mAlIka AnaMda pAme che, te (rAga)dhI thayelI kriyA te jIvasAmaMtopanipAtikI, tathA ratha vagerene triSe (sthAdine jonAra prazaMse tethI) harSa thavAthI thayelI je kriyA te ajIvasAmaMtopanipAtikI kriyA. (24) vaLI bIjI rIte ve kriyA kahe che- 'sAhathiyA ceva'ti, - potAnA hAthavaDe thayelI je kriyA te svahastikI, tathA 'nesasthiyA ceva tti-pheMka, tamAM thayelI je kiyA te athavA pheMka ja te naisRSTikI arthAt pheMkanArano je karmabaMdha athavA svabhAva ja kriyA. ( 25 ) temAM pahelI ve prakAre For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sthAnakA dhyayane kriyANAM dvaividhyam 58-60 sUtrANi Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 'jIvasAhatthiyA ceva'ni-potAnA hAthamAM grahaNa karela jIvavaDe jIvane je mAre che te jIvasvAhastikI, tathA 'ajIvasAhatthiyA ceva' tti- potAnA hAthamAM grahaNa karela khaDgAdi ajIvavaDe je jIvane mAre che te ajIvasvAhastikA kriyA, athavA potAnA hAthavaDe jIvane tADana karanAranI je kriyA te jIvasvAhastikI ane potAnA hAthavaDe ajIvane tADana karanAranI je kriyA te ajIvasvAstikI kriyA. (26). naisRSTikI paNa jIvAjIva bhedavaDe atideza karatAM thakA kahe che' evaM nesatthiyA ceva'tite A pramANe - rAjA bagerenA hukamadhI pANInuM yaMtrAdivaDe je kADhavuM te jIvanaisRSTikI, ane tIra vagerenuM dhanuSyAdithI je choDavuM te ajIvanaisRSTikI kriyA, athavA guruAdikane jIva-ziSya athavA putra denAranI je kriyA te jIvanesRSTikI, ane eSaNIya (zuddha) bhaktapAnAdi ajIva padArthane denAranI je kriyA te ajIvanaisRSTikI. ( 27 ). vaLI bIjI rIte ve kriyA' ANavaNiyA ceva'tti - AjJApana - Adeza karanAranI je kriyA te athavA AjJAnuM Apa te AjJApanI, teja AjJApanikA, tenAthI thayela karmabaMdha athavA hukama athavA Agamana - maMgAvanuM te AnAyanI kriyA tathA 'veyAraNiyA ceva ttividArakuM, vicArakhuM athavA vitAraNa-ThaganuM te, svArthika ( svArthavALA ) pratyayanA grahaNathI vaidAriNI vigere kahevu. ( 28 ). ApaNa be prakAre jIva, ajIvanA bhedathI che, te A pramANe - jIvane hukama karanAranI athavA bIjA pAthI maMgAvanAranI je kriyA te jIvaAjJApanI athavA jIvaAnAyanI, evI rIte ajIva saMbaMdhI paNa ajIvaAjJApanI athavA ajIvaAnAyanI kriyA. ( 29 ) tathA 'veyAraNiya' ti-jIva athavA ajIvane phADe che, athavA asamAnaM judI judI aneka vAto bolanArAo mAM 1. pratyaMtaramAM asamAna bhAgapuyA vikrINAti dvaibhASiko vi0' athavA 'asamAnabhAveSu ' pATha che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie zrIsthAnAGgastra sAnuvAda sthAnakAdhyayane kriyANAM dvaividhyam 58-60 sUtrANi KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxx jIva ke ajIva vastune baheMcato chato dvaibhASika je vicAra kare he te vicAraNI. 'pariyacchAveitti bhaNitaM hoti athavA jIva(puruSa)ne Thage cha ema kahe, te jIvavaitAraNI, guNa na hovA chatAM asat guNovaDe tuM AnA jebo guNavAna cho athavA tenA jevo guNavAna cho evI rIte puruSAdikane ThagavAnI buddhivaDe athavA ajIva vastu, te anya vastu samAna na hovA chatAM tenA jevI kahe te ajIvavaitAraNI. A badhuM AtadezavaDe kahe cha:-'jaheva nesatthiya'tti-jema naisRSTikI kahI che tema jANavI. (30). bIjI rIte ve kahe che:-'aNAbhogavattiyA ceva'tti-anAbhoga (ajJAna) che nimitta je kriyAnA te anAbhogapratyayA tathA 'aNavakaMkhavattiyA ceva'tti-anavakAMkSA-potAnA zarIrAdinI apekSA nahiM karavApaNuM te che nimitta je kriyAna te anavakAMkSApratyayA. (31), pelI be prakAre cha-' aNAuttAAiyaNayA ceva'tti-anAyukta-upayoga rahita jIvana je vastrAdi viSayamAM grahaNapaNuM te anAyuktaAdAnatA' tathA aNAuttApamajaNayA ceva'tti, upayoga rahita jIvanI je pAtrA vagere viSayavALI pramArjanatA te anAyuktapramArjanatA. ahiM AdAna vagere zabdomAM 'tA' svArthika pratyaya prAkRtazailIthI athavA bhAvanI vivakSAvaDe karela che. (32). bIjI paNa ve prakAre-'AyasarIre' tyAdi-temA potAnA zarIrane nAzakAraka kAryone karanAranI je AtmazarIranI apekSArahita che nimitta je kriyAna te AtmazarIrAnavakAMkSApratyayA, tema bIjAnA zarIrane nAzakAraka kAryoMne karanAranI je kriyA te parazarIrAnavakAMkSApratyayA. (33), 'do kiriye' tyAdi-traNa sUtro sugama che. vizeSa kahe che-prema (rAga) te mAyA ane lobhasvarUpa ane Trepa je krodha ane mAnasvarUpa. je prema nimittavALI te premapratyayA ane je dveSa nimittavALI te dveSapratyayA kriyA jANavI. ( 34 thI 36), ahiM sugama hovAthI keTalIka vyAkhyA karavAmAM nathI AvI. | |||71 // For Private and Personal Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( sU0 60 ). A kriyAo prAyaH garhaNA karavA yogya che, mATe have garhA kahe che: duvihA garihA paM0 taM0-maNasA vege garahati / vayasA vege garahati / ahavA garahA duvihA paM0 taM0 - dahiM vege addhaM garahati, rahassaM vege addhaM garahati / sU0 61 mUlArtha:- prakAre gahI kahelI che, te A pramANe- keTalAeka manavaDe ja gaha kare che ane keTalAeka vacanavaDe ga kare che. athavA ga ce prakAre kahelI che-keTalAeka lAMbA kALa sudhI gaha kare che ane keTalAeka alpa kAla paryaMta garhA kare che. ( sU0 61 ) TIkArtha :- ' duvihA garahe' tyAdi, vidhAna karavaM te vidhA- ve prakAra che jeNInA te dvividhA garhatuM te garhA - kharAba AcaraNanI niMdA, te sva-paranA viSayavaDe ve prakAre che, te paNa mithyAdRSTi jIvane ane upayoga rahita samyagdRSTi jIvane dravya hoya che. arthAt te apradhAnagarhA che kAraNa ke dravya zabdano artha apradhAna che. kayuM che appAnne'vi ihaM, katthai diTTho hu davvasahotti | aMgAramaddao jaha, davvAyario sayA'bhavva // 1 apradhAnapaNAnA arthamAM paNa dravyazabda koIka sthale dekhAya che, kAraNa ke dravya zabda aneka arthavALo che. jema aMgAramardaka nAmanA AcArya sadA abhavya che to paNa apradhAnapaNAthI dravyAcArya kahevAya che. upayogayukta samyagdRSTi jIvane bhAvagarhA che. cAra prakAranI gardA che, athavA garhaNIya bhedadhI aneka prakAre che. te gardA ahiM karaNanI apekSAe ve prakAre kahelI che, te kahe For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ra sthAnakA dhyayane zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 72 // uddezaH1 ___ gardA dvaividhyam 61 satram xxxxxxxxxxxxXXXKKKXXXXXXXXX che-'maNasA vege garahaI tti-cittavaDe, ahiM 'vA' zabda vikalpArtha athavA avadhAraNArtha(nizcayArtha)mA che tethI manavaDe ja gahI kare che paNa vANIvaDe nahi. kAyotsargamA rahela, durmukha ane sumukha nAmavALA ye ve mANasavaDe niMdAyela ane ntuti karAyela, teonA vacanothI jaNAyela cha sAmaMtovaDe parAbhava pAmela pAtAnA putra ane rAjyanI hakIkata jeNa te, manavaDe AraMbhela cha putranA parAbhavane karanArA sAmaMto sAthe saMgrAma jeNe te, manathI kalpela zastrono kSaya thaye chate potAnA mAthAno Topa levA mATe UMce karAyela hAthathI sparzala che loca karAyela mastaka jeNe te, mastakano sparza karavAthI utpanna thayela pazcAttAparUpa agninI jvALAnA samUhavaDe atyaMta vALela che sarva karmarUpa iMdhana jeNe evA rAjarSi prasannacaMdranI jema koI paNa eka sAdhu niMdita kAryanI niMdA kare che tema vacanathI paNa athavA vANIvaDe ja, paraMtu manathI nahi. manuSyonuM manaraMjana karavA mATe duSTa AcaraNa vagerenA kahevAthI garhAmA pravartala aMgAramardaka vagere sAdhunI jema prAyaH koI anya gardA kare che, paNa bhAvathI manavaDe gardA na kare. athavA 'maNasA vege'tti-ahiM 'api' zabda te saMbhAvanAnA arthamAM che, te(api zabda) vaDe nIce pramANe artha saMbhave che. eka vyakti manavaDe paNa gahA~ kareM che ane bIjo vANIthI gardA kare cha, athavA eka mAtra vANIvaDe nahi parantu manavaDe paNa gardA kare che, tema kevala manavaDe nahi, vacanavaDe paNa gardA kare che, te ja vyakti gardA kare cha arthAt banne prakAre paNa eka ja vyakti gardA kare che, e tAtparya che. bIjI rIte garhArnu dvipaNu kahe cha:-'ahavetyAdi-pUrvokta ve prakAranI apekSAvaDe * pUrvanI mAphaka bIjI ke prakAre gardA kahelI cha. api zabda saMbhAvanA arthamAM che tethI lAMbA kAla sudhI paNa koI vyakti yAvat | jIvaparyaMta gardA karavA yogya( pApa.)nI gardA (niMdA ) kare che. athavA dIrgha ane hrasvanuM ApekSikapaNuM hovAthI bIjI rIte XXXXXXXXXXXXXXXXXXX / / 72 // For Private and Personal Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kxxxxxxXXXXXXXXXXXXXXXXKKKK Xxxxxx vivakSAvaDe dIrghapaNu bhAvavA yogya che. evI rIte alpa kAla paryaMta paNa koIeka vyakti gardA kare cha, athavA yAvat dIrgha kAla sudhI ja, tathA istra (alpa) kAla paryaMta ja yAvat (eka vyakti gardA kare che ) kAraNa ke api zabda nizcaya arthamAM che. athavA eka ja vyakti ke prakAre kAlabhedavaDe bhAvabhedathI gardI kare che athavA ghaNA ke thoDA kAla paryaMta ja gardA kare che. (sU061). niMdA karavA yogya bhUtakAla saMbaMdhI kone viSe gardA thAya che ane bhaviSyakAlamAM to pratyAkhyAna thAya che. kayuM che ke-'aIyaM niMdAmi paDuppannaM saMvaremi aNAgayaM paccakkhAmI'ti-atItakAla saMbaMdhI pApane hu~ niMdu chu, vartamAnakAlIna pApane saMbakai chu ( aTakAvU chu ) ane anAgatakAlIna pApanA paccakkhANa karuM chu. A kAraNathI have pratyAkhyAna kahe che duvihe paJcakkhANe paM0 20-maNasA vege paJcakkhAti vayasA vege paccakkhAti, ahavA paccakkhANe duvihe paM0 20-dIhaM vege addhaM paccakkhAti rahassaM vege addhaM paccakkhAti / sU0 62, dohiM ThANehiM aNagAre saMpanne aNAdIyaM aNavayaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM vItivatejjA, taMjahA-vijAe ceva caraNeNa ceva / su0 63 mUlArtha:-ce prakAre paccakkhANa kahela che, te A pramANe-eka manavaDe paNa paccakkhANa kare che, eka vacanavaDe paNa paccakkhANa * kare che. athavA paccakkhANa be prakAre kahela che, te A pramANe-eka dIrgha (lAMbA) kAla paryaMta paNa paJcakkhANa kare che, eka alpa KOKKKKKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 73 // Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx kAla paryaMta paNa paccakkhANa kare cha (sU0 62), be sthAnaka( guNa )vaDe yukta anagAra anAdikAlAvaziSTa, aMta rahita dIrghakAla X2 sthAnakAnarakAdi cAra gatirUpa saMsAra araNya(jaMgala)ne ullaMghana kare te A pramANe-vidyA( jJAna )vaDe ane cAritravaDe ja. (sU0 63). dhyayane ___TIkArthaH-'duvihe paJcakkhANe' tyAdi, pramAdanA pratikUlapaNAe (pramAda choDIne ) maryAdAvaDe khyAna-kathana karavU uddezaH 1 te pratyAkhyAna, vidhi ane niSedhasvarUpa pratijJA ityartha. dravyathI pratyAkhyAna mithyAdRSTine ane karela che cAturmAsamAM mAMsajeM 4pratyAkhyAna| paccakhANa jeNIe tevI ane pAraNAne divase mAMsanA dAnamA pravartalI rAjaputrInI jema upayoga rahita samyagdRSTi jIvane hoya che, rAhata samyagdRSTi jAvana hoya cha, sya mokSabhAvapratyAkhyAna upayoga sahita samyagdRSTi jIvane hoya che. te pratyAkhyAna dezathI ane sarvathI tathA mUlaguNa ane uttaraguNanA bhedathI aneka prakAre che, to paNa karaNabhedathI be prakAre kahe che-manavaDe paNa eka (vyakti) pratyAkhyAna kare che arthAt vadha vagereno hetozca nivRttiviSaya (tyAga) kare che. zeSa-bAkI pUrvanI jema jANavU. prakArAMtaravaDe paNa pratyAkhyAna kahe che-'ahave' tyAdi saMgama che. (mU0 dvaividhyam 62) jJAnapUrvaka pratyAkhyAna vagere mokSa- phala (ApanAra) che A kAraNathI kahe chaH-'dohiM ThANehiM' ityAdi-ce sthAna (guNa )- 62-63 yukta anagAra-(jene ghara nathI te ) sAdhu, jenI Adi nathI te anAdi, anavadagra-sAmAnya jIvanI apekSAe jeno aMta nathI te, lAMbo che kAla jeno te dIrghAddha, dIrgha zabdamA makAra Agamika che, athavA dIrgha che mArga jene viSe te dIrghAdhva, caturaMta-narakAdi gatinA vibhAgavaDe cAra bhAgarUpa (ahiM cAuraMta zabdamAM darghipaNuM prakaTAdigaNanA niyamathI cha) evA bhavAraNyane ullaMghe. te A pramANe che-vidyA( jJAna )vaDe ja ane cAritravaDe ja ahiM saMsArarUpa kAMtArano pAra pAmavAmAM jJAna ane cAritranuM 1. dArghakAla ane alpakAlanA paJcakkhANarnu svarUpa garhAno jema jANavU. 2. prakaTAdibhyaH dIrghatvamiti pANiniH / // 73 // KXXXXX For Private and Personal Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ekI sAthai ja-yugapatvaDe kAraNapazuM jANavuM; kAraNa ke jJAna ane cAritramAM ekekathI ( mAtra jJAna ke mAtra kriyAthI) A loka saMbaMdhI kAryoai paNa akAraNapaNuM che. zaMkA-jJAna ane caraNamAM kAraNapaNAe sAmAnya kathana kIdhe chate paNa jJAna ja pradhAna che, kriyA nahiM; athavA jJAnaja eka kAraNa che, kriyA kAraNa nathI. je kAraNathI jJAnanuM phaLa ja kriyA che. vaLI vAdI pharI kahe che-jema jJAnanuM phaLa kriyA tema bIjuM paNa kriyA pachI prApta thAya che. bodha kAlamAM paNa je jJeyanuM nirNayAtmaka ane rAgAdinAM vijayarUpa A sarvanuM sAmAnyapaNe jJAna kAraNa che. jema mATI ghaDAnuM kAraNa thatI chatI ghaTa kAryanA vaccamAM thanArA piMDazivaka-sthAsa - koza ane kuzUla vagere paryAyonA paNa kAraNapaNAne pAme che, tema ahiM jJAna, saMsAranA abhAva ( mokSa ) naM ane mokSa thavA pahelA tattvanuM jJAna ane yoga, samAdhi vigerenuM paNa kAraNa thAya che. vaLI smaraNa mAtrathI pavitra thayela viSanuM bhakSaNa, AkAzagamana vagere je anekavidha phaLa sAkSAt prApta thAya che te paNa kriyAzUnya ( rahita ) jJAnanuM phaLa che. jema A pratyakSa phaLa dekhAya che te adRSTa-parokSa phaLa paNa anumAna karAya che. bhASyakAre kaM che Aha pahANaM nANaM, na caritaM nANameva vA suddhaM / kAraNamiha na u kiriyA, sA'vi hu nANatphalaM jamhA // 2 // jaha sA nANassa phalaM, taha sesaMpi taha bohakAlevi / neyapariccheyamayaM, rAgAdiviNiggaho jo ya // 3 // jaM ca maNociMtiyamaMtapUyavisabhakkhaNAdi bahubheyaM / phalamiha taM paJccakkhaM, kiriyArahiyassa nANassa // 4 // A Na gAthAno bhAvArtha upara AvI gayela che. samAdhAna-je pahelAM tame kaghuM ke "jJAna ja pradhAna kAraNa che, athavA For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 74 // www.kobatirth.org jJAna ja eka kAraNa che; kriyA kAraNa nathI, jethI jJAnanuM phaLa ja kriyA che" tema kahevuM ayukta che; kAraNa ke je jJAnathI ja kriyA thAya che te kriyAthI iSTa phaLanI prApti thAya che, A kAraNathI ja bane (jJAna-kriyA) paNa ame icchIe chIe, jo ema nahi mAno to jJAnanuM phaLa kriyA (je tame kahela ) che te kriyAnI kalpanA niSphaLa thaze ane kriyA rahita jJAna ja kAryane siddha kare, paraMtu phakta jJAna kAryanuM sAdhaka thatuM nathI, kAraNa ke tamoe kriyAno svIkAra karela che. jJAna ane kriyAnA svIkAramAM jJAna paraMparAe upakAra kare che ane kriyA anaMtara upakAra kare che. kriyA anaMtara upakAra kare che tethI kriyA pradhAnatara kAraNa yogya che, paNa apradhAna ane akAraNa nathI, ane banne ekI sAthe upakAra kare che tethI banne pradhAna kAraNa kahevA yogya che. tathA kriyAnuM apradhAnapaNuM ane akAraNapaNuM kahevuM yogya nathI. vaLI je vAdI kriyAnuM akAraNapaNuM svIkAre che te vAdI pratye A vizeSapaNe kahevAya che-kriyA ja sAkSAt kAryanI karanArI hovAthI aMtya kAraNa che, jJAna to paraMparAe upakArI hovAthI anaMtya kAraNa che. AthI ahiM kayo hetu che je aMtya kAraNa choDIne tame anaMtya kAraNane iccho cho ? vaLI jo jJAna-kriyAnuM sahacArIpaNuM aMgIkAra karo cho to A kAraNathI paNa jJAna ja kAraNa che, kriyA nathI A ( kathana ) mAM hetu nathI. vaLI je tame kahu~ ke-bodhakAle'pItyAdi-temAM jJeyanuM jANavuM te jJAna ja, ane je rAgAdino upazama te saMyama kriyA ja che, ane te jJAnarUpa kAraNathI thAya ema amo paNa svIkArIe chIe, paraMtu bhavanA viyoganA kathanarUpa jJAna-kriyAnA phaLamAM A nIceno vicAra (vivAda ) prApta thAya che ke bhavaviyogarUpa phala te zuM jJAnanuM ? kriyAnuM ? athavA bannenuM che ? temAM jJAnanuM ja phala nathI, kAraNa ke jJAnanuM phala kriyA che. baLI kevala kriyAnuM paNa phaLa nathI; kAraNa ke gAMDAnI kriyA mAphaka te kriyA mAtra che. A kAraNathI chevaTanA For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2sthAnakAdhyayane uddezaH 1 jJAnakriyA sAdhyo mokSaH 62-63 sUtre // 74 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie www.kobalbirth.org RXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX pariNAmathI (bIjA pakSathI ) jJAna sahita kriyAnuMja mokSaphala cha ema kahevU yogya che. je tamoe kahelu ke-maMtrAdinA smaraNAtmaka jJAnamAtrathI sAkSAt phala male che te viSayamA ame kahIe chIe-maMtrone viSe paNa vizeSa jApa vagere kriyAno sAdhanabhAva cha arthAt maMtranI sAdhanA karavI te kriyA ja che, paNa maMtranA jJAnano sAdhanabhAva nathI. ahiM koi ema kahe ke-A kathana pratyakSa viruddha cha kAraNa ke koika sthale maMtranA ciMtanamAtranA jJAnathI iSTa phala jovAya che ema jo tame kaho, to ahiM ame kahIe chIe te iSTaphala maMtranA jJAnamAtrathI thayeluM nathI, kAraNa ke te ciMtanamAtra jJAnane kriyA rahitapaNuM che. ahiM je ( vastu ) kriyA rahita hoya te AkAzapuSpanI jema kAryane utpanna karanAra jovAtI nathI. je kAryane utpanna karanAra cha te kuMbhAranI jema akriya hoya nahi (kriyA sahita hoya che), A kathana pratyakSa viruddha nathI, kemake jJAna sAkSAtphalane najIka lAvanAruM dekhAtuM nathI. pharI vAdI zaMkA kare che ke-jo maMtranA jJAnavaDe thayela iSTaphaLa nathI to konAthI maMtra- phala thAya che? A saMbaMdhamA ame kahIe chIe-maMtrajApanA samayamA maMtranA saMketa pramANe maMtrAdhIna devothI iSTa phalanI prApti thAya che. devomAM sakriyapaNuM hobAthI kriyAvaDe thayelu iSTaphala che, paraMtu kevala maMtranA jJAnavaDe te sAdhya nathI. ( bhASyakAra ) kahe cha ke to taM katto? [AcAryaH ] bhaNNati, tassamayanibaddhadevaovahiyaM / kiriyAphalaM ciya jao, na maMtaNANovaogassa // 5 // A gAthAno bhAvArtha upara kahela che. KXXXXXXKAKKKKAKKAKKAKKKKKKKKM For Private and Personal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAna sAnuvAda // 75 // www.kobatirth.org zaMkA -- samyagdarzana, samyagjJAna ane samyakcAritra e ratnatraya mokSano mArga che, ema (zAstramAM ) saMbhaLAya che. ahiM to jJAna ne kriyAvaDe mokSamArga kayo che to virodha kema na thAya ? ve sthAnakanA anurodhathI AvI rIte kathana karye chate paNa virodha nathI ema kahevuM paNa yogya nathI; kAraNa ke ' vijAe ceva caraNeNa ceva ' A nirdeza ( kathana ) nizcayagarbhita che. samAdhAna -vidyA- jJAnanA grahaNavaDe darzana- samyaktva paNa aviruddha jANavuM, kAraNa ke jJAnano bheda hovAthI samyagdarzananuM paNa grahaNa samaja. jevI rIte avabodhAtmaka jJAna chate matine AkArarahitapaNuM hovAthI avagraha ane ihA e banne darzana che, tathA matine sAkArapaNuM hovAthI apAya ane dhAraNA e bannene jJAna kahela che. evI rIte vyApAravALaM jJAna chate je apAyano rucirUpa aMza samyagdarzana che te avagama-jJAnano bodharUpa aMza te avAya ja che mATe virodha nathI. sUtramAM avadhAraNAtmaka ( eva zabda ) to jJAnadarzanacAritra sivAya bhavanA vyavaccheda ( nAza )no anya koI upAya nathI ema batAvavA mATe che. (sU0 63) jJAna ane cAritrane AtmA kema prApta nathI karato, A hetuthI ' do ThANAi ' mityAdi agiyAra sUtro kahe cheH do ThANAI apariyANittA AyA No kevalipannattaM dhammaM labhejja savaNayAe, taM0 - AraMbhe caiva pariggahe va 1, do ThANAI apariyAdittA AyA No kevalaM bodhiM bujjhejjA taM0 - AraMbhe caiva pariggahe ceva 2, do ThANAI apariyAittA AyA no kevalaM muMDe bhavittA AgArAo aNagAriya pavvajjA taM0 - AraMbhe caiva pariggahe caitra 3, evaM No kevalaM baMbhaceravAsamAvasejjA 4, No For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ***** 2 sthAnakA dhyayane uddezaH 1 AraMbhapari grahAtyAge na dharmazrava NAdijJAnAntaM 64 sUtram / / 75 / / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XxKKKAKKKKKKKKXXXXXXXXXXXXXXXXXX kevaleNaM saMjameNaM saMjamejjA 5, no kevaleNaM saMvareNaM saMvarejA 6, no kevalamAbhiNibohiyaNANaM uppADejA 7, evaM suyanANaMda, ohinANaM 9, maNapajavanANaM 10, kevalanANaM 11 / sU064 mUlArthaH-ve sthAnane jJaparijJAe jANyA sivAya ane pratyAkhyAna parijJAe choDyA sivAya AtmA, kevalIe prarUpela dharmane zravaNapaNAe (sAMbhalavAvaDe) pAme nahiM te A pramANe-AraMbha ane parigraha choDyA sivAya 1, ve sthAnane jANyA sivAya ane choDyA sivAya AtmA, zuddha bodhi( samyaktva )ne anubhave nahiM (pAme nahi ), te A-AraMbha ne ane parigrahane choDyA sivAya 2, ve sthAnane jANyA sivAya ane choDyA sivAya AtmA, dravyabhAvathI muMDa thaine gRhathI nIkaLIne vizuddha pratrajyA dakSiA]ne pAme nahiM te A-AraMbhane ane parigrahane 3, evI rIte AraMbha ane parigrahane jANyA sivAya ane choDyA sivAya zuddha brahmacaryavAsamAM vase nahiM 4, te zuddha saMyamavaDe AtmAno saMyama kare nahiM (AtmAne kAbUmA rAkhe nahiM ) 5, zuddha saMvaravaDe Azrava dvArone saMvare nahiM 6, paripUrNa Abhiniyodhika (mati )jJAnane utpanna kare nahi 7, ema zrutajJAnane utpanna kare nahiM 8, ema avidhijJAnane 9, ema manaHparyavajJAnane 10 ane kevalajJAnane utpanna kare nahiM 11 (sU064) TIkArthaH-be sthAna-ve vastune jJaparijJAvaDe jANyA sivAya-jo A ve AraMbha ane parigraha anarthane mATe che to mane A AraMbha ane parigrahavaDe sayuM, evI rIte tyAgavAnA sanmukha dvAre karI pratyAkhyAnaparijJAvaDe paJcakkhANa na karIne brahmadatta cakrInI jama, AraMbha ane parigrahathI virakta na thayo. 'apariyAittatti' evo pATha kyAMka che tyAM svarUpathI te bene grahaNa na tXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 76 // www.kobatirth.org karIne [ arthAt tenuM svarUpa na samajIne ] AtmA, jinezvarakathita dharmane sAMbhaLavAnI icchAvaDe sAMbhaLavAno lAbha prApta kare nahiM. te A pramANe- AraMbhAH - khetI vageredvArA pRthvI vagerenA jIvonA upamarddanarUpa AraMbhone ane ' parigrahAH ' - dharmanA sAdhana sivAya dhana, dhAnya vagere parigrahone, ahiM ekavacana prakama ( niyama ) chate paNa vyaktinI apekSAe bahuvacana karela che. sUtramAM ' ceva ' zabda nizcayAtmaka ane samuccayArthamAM potAnI buddhivaDe jANavA ( 1 ), kevalAM - zuddha samyaktvane anubhave, athavA vibhaktinA pariNAmathI zuddha bodhivaDe bodhya - jANavA yogya jIvAdi vastu pratye zraddhA kare ( 2 ), dravyathI mastakanA locavaDe ane bhAvathI kaSAyAdine dUra karavAvaDe muMDa thaIne gRhathI nIkaLIne 'kevalAM' e zabdano ahiM saMbaMdha hovAthI kevala paripUrNa athavA nirmala pravajyAne pAme ( 3 ), evI rIte pUrva jema joDela che tema pachInA vAkyamAM ' do ThANAi' ityAdi vAkya kahevuM. brahmacaryeNa - abrahmanA virAmavaDe vAsa- rAtrimAM sUnuM, athavA brahmacaryamAM vAsa-vasa te brahmacaryavAsa, tene kare- seve (4), saMyamena - pRthivIkAyika vagerenI rakSArUpa lakSaNavaDe AtmA pratye saMyama kare (5), saMvareNa - AzravanA nirodharUpa lakSaNavaDe AzravanA dvArone baMdha kare (6), kevalaM - paripUrNa - potAnA sarva viSayAne grahaNa karanAra - 'AbhiNibohinANaM ' tti arthane sanmukha, aviparyaya hovAthI niyata, azaMsaya hovAthI bodha-svabhAvarUpa jANavuM te abhinibodha, te ja Abhi1, abhi=arthane sanmukha, ni=niyata ane bodha = saMzaya rahita, ene svArthamAM ika pratyaya lAgavAthI Abhinibodhika zabda thAya che. ahiM pratyeka zabda artha karavAyo viparyaya, anavyavasAya ( anizcita ane saMzaya ) doSanuM nivAraNa karela che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ***** 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 AraMbhapari grahAtyAge na dharmazrava NAdijJAnAntaM 64 sUtram // 76 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org nibodhaka. je Abhinivodhikamaya jJAna, te iMdriya ane aniMdriya ( mana ) nimittavAluM che, ane ogha - sAmAnyathI baghA dravya ane sarva paryAya ( paryAyonA anaMtamA bhAganA ) viSayabALu matijJAna utpanna kare, tathA ' evaM ' ityAdi zabdavaDe uttara padomA 'no kevalaM upADeja ' tti jANavuM (7), 'sUyanANaM' tti je saMbhaLAya che te zruta-zabdaja che, te bhAvazrutanuM kAraNa hovAthI jJAna te zrutajJAna, te zruta graMthane anusaranAruM che. ogha -sAmAnyathI sarva dravya ane asarvaparyAyane viSaya karanAruM akSarazruta vagere cA~da bhedavAddhaM zrutajJAna che (8), tathA 'ohinANaM ' ti jenAvaDe, jethI ane jene viSe maryAdA karAya he te avadhi athavA avadhIyate-nIce nIce vistAratuM ane maryAdAvaDe je jaNAya che te avadhi, te avadhijJAnAvaraNa karmanA kSayo marUpa ja che; kAraNa ke avadhijJAnanA upayogano hetu che. athavA avadhAna-viSayanuM jANavaM te avadhi, avadhi evaM jJAna te avadhijJAna, te iMdriya ane mananI apekSA rahita AtmAthI rUpI dravyanuM sAkSAt karavuM (9), tathA 'maNapajjavanANaM ti manamAM athavA mananuM paryatra-pariccheda te ja jJAna jANavuM athavA mananA paryavo - paryAyo - athavA paryAyo - avasthAvizeSo, te manaHparyava vagere, teonuM' athavA teone viSe je jJAna te manaH paryavajJAna. evI rIte vIjA viSayamAM paNa jANaM. aDhIdvIparUpa samayakSetramAM rahela saMjJi paMceMdriyovaDe ciMtana karAtA manodravyane pratyakSa karanAruM che (10), 'kevalanANaM' tti kevala - asahAya, mati vagere jJAnanI apekSA rahita hovAthI ekaluM, athavA AvaraNarUpa malanA abhAvathI kalaMka rahita, athavA samagra jJAnAvaraNAdinA abhAvathI prathamapaNAe saMpUrNa utpatti hovAthI sakala- saMpUrNa che, athavA tenA jevuM bIjuM koI na hovAthI asAdhAraNa che 1. manovagaNAne sarvathA prakAre jANe ane manamAM je citana kare tene jANe. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 77 // www.kobatirth.org athavA jJeyanuM anaMtapaNuM hovAthI anaMta che evaM je jJAna te kevalajJAna che. ( bodhisUtrathI kevaLajJAnanA sUtra paryaMta daza sUtramAM AraMbha ane parigrahane jANyA sivAya ane choDyA sivAya bodhi vagere pAme nahiM ) (11). ( sU0 64 ) jIva, jJAnakriyArUpa dharma vagerene kema prApta kare te kahe che: do ThANAI pariyAdittA AyA kevalipannattaM dhammaM labheja savaNayAe taM0- AraMbhe caiva pariggahe cava, evaM jAva kevalanANamuppADejA / sU0 65, dohiM ThANehiM AyA kevalipannataM dhammaM labheja savaNayAe taM0-socca ccaiva abhisamecca caiva jAva kevalanANaM uppADejjA / sU0 66 mUlArtha:-be sthAnanA svarUpane sArI rIte samajIne ( upalakSaNathI choDIne ) AtmA kevalIbhASita dharmane zravaNapaNAvaDe prApta kare, te A pramANe- AraMbhane ane parigrahane, evI rIte yAvat kevalajJAnane utpanna kare. ( sU0 65 ) ve sthAne AtmA, kevalIprajJapta dharmane zravaNabhAvavaDe pAme te A pramANe:- sAMbhaLIne ane jANIne. evI rIte yAvat kevalajJAnane utpanna kare (su066) TIkArtha :- do ThANA ityAdi agyAra sUtro sugama che (sU0 65) vaLI dharmAdinA lAbhamAM bIjA ve kAraNone kahe chedohimityAdi - sugama che. phakta zravaNabhAvavaDe- 'soca ceva' tti - prAkRtapaNAthI ja hrasvatvAdi thayela che, sAMbhaLIne dharmAdinuM ja svIkArabuM thAya che, 'abhisameca' tti sArI rIte jANIne dharmanA upAdeyapaNAne jANe. kachu che ke - "manuSya saddharmanA zravaNI ja pApa rahita, tatrajJa, mahAsasya ane utkRSTa vairAgyane prApta thAya che (1) te manuSya dharmanI upAdeyatAne jANIne emAM For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sthAnakA dhyayane uddezaH 1 | jJAnakriyArUpadharmaprAptI 65-66 sUtre // 77 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ************** www.kobatirth.org bhAvathI icchAvAlo thayo thako potAnI zaktine vicArIne grahaNa karavAmAM dRDhatAthI pravateM hai" (2) 'evaM bohiM bujjhejJetyAdi, yAvat kevalanANaM uppADeja' tti-evI rIte bodhine pAme ityAdi sUtrathI yAvat kevalajJAnane utpanna kare tyAM sudhI jANI levu. (sU066) kevalajJAna kAlavizeSamAM thAya che mATe have kAlavizeSane kahe che. do samAo pannattAo, taM0 - osappiNI samA cetra usappiNI samA ceva / sU0 67, duvihe ummAe paM0 taM0 - jakkhAvese ceva mohaNijjassa ceva kammassa udaeNaM, tattha NaM je se jakkhAvese se NaM suhaveyatarAe ceva suhavimoyatarAe ceva, tattha NaM je se mohaNijassa kammassa udaeNaM seNaM duhaveyatarAe caiva duhavimoyayarAe caiva / sU0 68, do daMDA paM0 taM0 - aTThAdaMDe ceva aNaTThAdaMDe ceva, neraiyANaM do daMDA paM0 taM0 aTThAdaMDe ya aNadvAdaMDe ya, evaM cauvIsA daMDao jAva vemANiyANaM / sU0 69 mUlArtha:-be samA- kAlavizeSa kahela che, te A pramANe- avasarpiNI-utarato kAla ane utsarpiNI - caDhato kAla (067). prakAre unmAda ( lachA ) kahela che, te A pramANe - yakSAveza ( devanA AvezarUpa ) ane mohanIya karmanA udayavaDe thayela unmAda, temAM je yakSAveza che te sukhabaDe bhogavI zakAya ane sukhavaDe tajI zakAya, ane je unmAda mohanIya karmanA udayavaDe che te duHkhe bhogavI zakAya ane duHkhe dUra karI zakAya (sU068) ve daMDa - prANAtipAtAdi kahela che, te A pramANe- artha - Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Si Kalassagarsur Gyarmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 78 // daMDa ane anarthadaMDa. nairayikone be daMDa kahela che, te A pramANe-arthadaMDa ane anarthadaMDa, evI rIte covIza daMDakamAM yAvat vaimAnikone be daMDa kahela che. (mU0 69) | TIkArthaH-samA-kAlavizeSa. bAkI- sugama che (sU0 67). kevaLajJAna, mohanIyakarmathI utpanna thayela unmAdanA kSayathI thAya che. A kAraNathI sAmAnyapaNe unmAdanuM svarUpa kahe che-'duvihe ummANe ' ityAdi, unmAda-graha (grahAyela) arthAt buddhinuM viparItapaNuM. yakSAvezaH-zarIramAM devanuM pravezapaNuM, tethI thayela unmAda te yakSAveza eka che ane darzanamohanIya vagere karmanA udayathI je thayela te bIjo unmAda. te bemA je yakSAvezavaDe thAya che te bahu sukhapUrvaka vedI zakAya che, arthAt mohabaDe utpanna thayela unmAdanI apekSAe ghaNo ja ocho anubhavI zakAya che, kAraNa ke yakSAvezane anekAMtika ane anAtyaMtika bhramapaNuM hoya che. vaLI je bahu sukhe dUra karI zakAya che teja sukhavimocyataraka che, kAraNa ke yakSAveza maMtra / auSadhi ane yaMtrAdivaDe sAdhya che. athavA atyaMta sukhavaDe dara karavA yogya, tathA je yakSAveza prANIne atyaMta sukhavaDe ja choDe che te sukhavimocataraka. bIjo mohathI thayela unmAda to yakSAvezathI viparIta che, kAraNa ke aikAMtika ane AtyaMtika bhrama svabhAvapaNAe atyaMta ayogya pravRttinA hetupaNAe anaMtabhavarnu kAraNa cha. vaLI bIjA aMtara-peTA kAraNanA utpanna thavAne lIdhe maMtrAdivaDe asAdhya che, paNa karmanA kSayopazamAdivaDe ja sAdhyapaNuM che. A kAraNathI ja kaheluM che:-duhaveya 1. yakSAveza tha yela vyakti koi bagvane zudvimA paNa heoya che nethI DAhyA mANasa pramANe pravRtti kare che. 2 sthAnakA dhyayana uddezaH1 samAunmAdadaNDA: 67-69 sUtrANi RAKXKXXXXXXXXXXXXXXXXX MAXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir xxxxxxxxxxxxxxxXXX-XXXXXXXXXXXxx.x. tarAe ceva duhavimoyatarAe ceva 'tti-A mohAveza atizaya duHkhapUrvaka davA yogya ane duHkhapUrvaka mUkavA yogya che. (mU068) unmAdathI prANI prANAtipAtAdirUpa daMDamAM pravate cha athavA daMDanu pAtra bane che. A kAraNathI daMDanuM nirUpaNa kare che:-'do daMDe' ityAdi, daMDaH-prANAtipAta vagere, te artha mATe-iMdriyAdinA prayojana mATe je karAya che te arthadaMDa, prayojana vinA je hiMsAdi karAya te anarthadaMDa. uparokta daMDa sarva jIvone viSe covIza daMDakavaDe nirUpaNa kare cha:-'NerayANami' tyAdi, 'evami 'ti-nArakanI mAphaka arthadaMDa ane anarthadaMDanA kathanavaDe covIza daMDaka jANI levA. vizeSa kahe che-nArakane potAnA zarIranI rakSA mATe bIjAne mAravArUpa arthadaDaM ane vizeSa dveSa mAtrathI haNavArUpa anarthadaMDa hoya, pRthivIkAyika vagerene to anAbhoga-bhAna vagara paNa AhAranA grahaNa karavAmAM jIvavadhanA sadbhAvathI arthadaMDa ane bIjI rIte (AhAra grahaNa sivAya ) anarthadaMDa hoya athavA bane daMDa paNa bhavAMtaramA arthadaMDAdinI pariNati( pariNAma )thI hoya che; (sU069) paNa samyagdarzanAdi ratnatrayIthI viziSTa jIvone ja daMDa nathI. A kAraNathI ratnatrayane | nirUpaNa karavA icchatA sUtrakAra sAmAnyapaNe prathama darzananuM nirUpaNa kare che duvihe daMsaNe pannatte taM0-sammaiMsaNe ceva micchAdaMsaNe ceva 1. sammaiMsaNe duvi paM0 20-NisaggasammadaMsaNe ceva abhigamasammaiMsaNe ceva 2, NisaggasammaiMsaNe duvihe paM0 20-paDivAI ceva apaDivAI ceva 3, abhigamasammadaMsaNe duvihe paM0 ta0-paDivAI xxxxxxxxxxxxxxxxxx For Private and Personal Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 79 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX 42 sthAnakAceva apaDivAI ceva 4. micchAdaMsaNe duvihe paM0 20-AbhiggahiyAmicchAdasaNe ceva aNabhigahiyamicchAdaMsaNe ceva 5, abhiggahiyamicchAdaMsaNe duvihe paM0 dhyayane taM0 uddezaH1 sapajavasite ceva apajavAsite ceva 6, evamaNabhigahiyamicchAdasaNe'vi 7 / sU0 70 samyagmimUlArthaH-ce prakAraceM darzana kahalaM che, te A pramANe-samyagdarzana ane mithyAdarzana (1), samyagdarzana ke prakAraceM dhyAdarzanaM kahelaM che, te A pramANe-nisarga ( sahaja ) samyagdarzana ane abhigama (upadezathI thayela ) samyagdarzana (2), nisarga samyagdarzana ke prakAranuM che, te A pramANe-pratipAti ane apratipAti (3), abhigama samyagdarzana be prakAranuM che, te A 70 sUtram pramANe-pratipAti ane apratipAti (4), mithyAdarzana ke prakAranuM che, te A pramANe-abhigrahika (khoTA matanA AgraharUpa) | mithyAdarzana ane anabhigrahika ( koI paNa matanA Agraha rahita arthAt sarvane sarakhA gaNavArUpa) mithyAdarzana (5), abhi-* grahika mithyAdarzana ke prakAranuM che, te A pramANe-saparyavasita (aMta sahita ) ane aparyavasita (aMta rahita ) (6), evI rIte anabhigrahika mithyAdarzana paNa ce prakAranuM jANavU (7). (mU0 70). TIkArtha:-'duvihe daMsaNe ityAdi sAta sUtro sugama che. vizeSa e ke-darzana eTale taccone viSe ruci. samyag-aviparIta x (jinadarzanane anusaranAruM ) te samyagdarzana tathA mithyA-viparIta darzana te mithyAdarzana (1). 'sammaiMsaNe ityAdi| nisarga-svabhAva ane anupadeza e zabdo eka arthavALA che. ( gurunA upadeza sivAya te nisarga). abhigama-adhigama // 79 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( gurunA upadezAdirUpa ). je nisargathI dhayelaM te nisargasamyagdarzana ane adhigamathI thayelaM te adhigamasamyagdarzana. marudevA mAtAne nisargasamyagdarzana ane bharata mahArAjAne abhigamasamyagdarzana jANavuM ( 2 ) ' nisagge 'tyAdipaDavAnA svabhAvavAluM te pratipAtIsamyagdarzana, te aupazamika ane kSAyopazamika temaja apratipAti te kSAyika samyaktva jANavuM. temAM aupazamikAdi traNanA kramavaDe lakSaNa kahe che-ahiM upazamazreNimAM praveza karelAne anaMtAnubaMdhI catuSkano ane RNa darzanamohanIyano upazama thavAthI aupazamika samyaktva hoya che, athavA je anAdi mithyAdRSTi, nathI karela samyaktva, mithyAtva ane mizranAmavAlA zuddha, azuddha ane arddhavizuddharUpa mithyAtvapudgalanA traNa puMja jeNe, baLI nathI khapAvela mithyAdarzana jeNe evo je jIva, samyaktvane prApta kare che tene aupazamika samyaktva hoya che. te kevI rIte ? ahiM A jIvane je mithyAdarzana mohanIya karma udayamAM AvelaM te anubhavavaDe ja nAza pAmyuM, anya mithyAtva mohanIya karma maMda pariNAmapaNAe udayamAM nahiM AvelaM, A kAraNathI aMtarmuhUrtta kAlamAtra upazAMta rahe che. viSkabhitodaya ( udayano aTakAva ) | teTalA kAla sudhI jIvane aupazamika samyaktvano lAbha hoya che. bhASyakAre kadhuM che keuvasAmagaseDhigayassa, hoi uvasAmiaM tu sammattaM / jo vA akayatipuMjo, akhaviya miccho lahai smmN||6 khINammi udinnammI, aNudijjaMte ya sesamicchatte / aMtomuhuttakAlaM, uvasamasammaM lahai jIvo // 7 // ve gAthAno bhAvArtha kala che. aMtarmuhUrtta mAtra kAla hovAthI ja upazama samakitanuM pratipAtIpaNuM che. anaMtAnubaMdhI For Private and Personal Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda 1160 11 www.kobatirth.org kapAyano udaya thaye chata upazama sampaktvathI paDatA jIvane je sAsvAdana samyaktva kahevAya che te aupazamikaM ja che. te sAsvAdana paNa pratipAtI ja che, kAraNa ke sAsvAdananuM jaghanyathI samaya mAtra ane utkRSTathI to cha AvalikA pramANa che. tathA ahiM je mithyAdarzananA je dalika udayamAM Avela te kSaya pAmela ane je udayamAM na Avela te upazAMta thayela. upazAMtastaMbhIbhUte udayaviziSTa ane mithyA svabhAva dUra kareluM hoya te ahiM anubhavamAM Avela evA kSayopazama svabhAvane kSAyopazamika samyaktva kahevAya che. zaMkA-upazama samakitamAM paNa kSaya ane upazama banne svabhAva hoya che tevI ja rIte kSAyopazamimAM paNa banne che, to A ve samakitamAM bheda zo ? samAdhAna A ja vizeSa che. ahiM kSAyopazamikamAM je dalika (zuddha puMjarUpa) vedAya che te dalika aupazamikamAM vedAtA nathI. baLI ahiM kSAyopazamikamAM pUrva je dalika upazAMta karela chete samaya samaya pratye udayamAM Ave che, vedAyeM che ane kSaya thAya che. aupazamikamAM to udayano aTakAva mAtra che. bhASyakAra kahe che: micchataM jamunnaM taM khINaM aNuiyaM ca uvasaMtaM / mIsIbhAvapariNayaM, veijvaMtaM khaovasamaM // 8 // 1. upazamasamakitathI paDatA jovane je samyakRtvano AsvAda hoya che te upazamanA ja vamana sadRza hovAtho upazamano ja bheda che. 2. mithyAtva ane minapuMnanI apekSAe udayano aTakAva 3. samyakUtvapuMjano apekSAe mithyAsvabhAva dUra karAya che. 4. kSAyopazamikamAM samyakRtvapuMjanA dalika, vipAkodayazrI ane mithyAtvadalika pradezodayathI vedAya che. aupazamikamAM kazuM vedana thatuM nathI. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sthAnakAdhyayane | uddezaH 1 samyagmi dhyAdarzanaM 70 sUtras // 80 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org A gAthAnA bhAvArtha kala che. kSAyopazamika samyaktva paNa jaghanyathI aMtarmuhUrtta sthitivALu hovAthI ane utkRSTathI chAzaTha sAgaropamathI kaMIka adhika sthitivALaM hovAthI pratipAtI che. jo ke kSapaka ( kSAyika samyaktvanA prAraMbhakaM ) ne samayagdarzananA dalika chelA pudgalanA anubhavarUpa ( eka samayanI sthitivALaM ) vedaka kahevAya che, te (vedaka) paNa kSAyopazamikano bheda hovAthI pratipAtI ja che. tathA mithyAtva, samyagmithyAtva ane samyaktvamohanIyanA kSayathI kSAyika samyaktva kahevAya che. bhASyakAra kahe che: khINe daMsaNamohe, titribhivi bhavaniyANabhUyaMbhi / nippaJcavAyamaulaM, sammattaM khAiyaM hoi // 9 // anaMtAnubaMdhI catuSkanA kSaya ka bAda saMsAranA mUla kAraNabhUta traNa prakAre paNa darzanamoha kSaya thaye chate atyaMta vizuddha, atulya, kSAyika samyaktva hoya che. kSAyika samyakUtva kSAyika bhAvarUpa hovAthI apratipAtI ja che. A kAraNathI ja siddhapaNAmAM paNa sAthai pravarte che. (3-4). 'micchAdaMsaNe' ityAdi - abhigraha kumatano svIkAra che mAM te abhigrAhaka mithyAdarzana jANavuM. (5). 'abhiggahiye' tyAdi - abhigrahika mithyAdarzana, samyaktvana prApti thaye chate jeno athAya che te saparyavasita, abhavyane samyaktvanI prApti na hovAthI aparyavasita- aMtarahita che. te mithyAtva mAtra paNa atIta 1. anaMtAnubaMdho catuSka, mithyAtva ane mizramohanIyano kSaya karI, chelle samyaktvamohanIyane khapAvatA eka samaya sthitika carama pudgalanA vedanarUpa aMza te ja vedakasamyaktva kahevAya che. 2. adhigama samyaktvanA paNa pratipAtI Adi ve bheda jANavA For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir EXI zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 81 // X XXXXXXXXXXX XXXKAKKXXXXXXXXKAKKKX (bhRta )kAlIna nayanI anuvRttivaDe abhigrahika evo vyapadeza karAya che. (6). anabhigrahika mithyAdarzana, bhavya jIvane |sAra sthAnakAsaparyavasita ane abhavyane aparyavasita hoya che. A kAraNathI ja kahe cha:-"evaM aNabhI'tyAdi (7). darzananuM svarUpa __dhyayana kA, have jJAna- svarUpa kahe che-'tatra duvihe nANe' e Adi sUtrathI AraMbhIne 'Avassayavatiritte duvihe' ityAdi uddezaH1 challA sUtra paryaMta 23 sUtro kahe che pratyakSadavihe nANe paM0 20-paccakkhe ceva parokkhe ceva (1), paJcakkhe nANe duvihe paM0 taM0-kevala- | parokSajJAnama nANe ceva NokevalanANe ceva (2), kevalaNANe duvihe paM0 taM0-bhavatthakevalanANe ceva siddhakevala 71 sUtram NANe ceva (3), bhavatthakevalanANe duvihe paM0 taM0-sajogibhavatthakevalaNANe ceva, ajogibhavatthakevalaNANe ceva (4), sajogibhavatthakevalaNANe duvihe paM0 20-paDhamasamayasajogibhavatthakevalaNANe ceva apaDhamasamayasajogibhavatthakevalaNANe ceva (5). ahavA carimasamayasajogibhavatthakevalaNANe ceva acarimasamayasajogibhavatthakevalanANe ceva (6), evaM ajogibhavatthakevalanANe'vi 1. abhigrahika mizyAtva, saMjJI jIvone na hoya che, te kAraNatho abhigrahika mithyAtva aparyavasita-aMtarahita saMbhavI zake nahi mATe bhUtakAlamA thayela abhigrahika mithyAtvanI pratinI anuvRttithI aparyavasita kahela che, arthAt atota kAlano vartamAnakAlamA upacAra karAyela che. // 81 // For Private and Personal Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ***** www.kobatirth.org (7-8), siddhakevalaNANe duvihe paM0 taM0 - aNaMtarasiddha kevalanANe ceva paraMparasiddha kevalanANe caitra (9), aNaMtarasiddhakevalanANe dubihe paM0 taM0 - ekkANaMtarasiddha kevalaNANe ceva aNekkAnaMtarasiddhakevalaNANe ceva (10), paraMparasiddha kevalaNANe dubihe paM0 taM0- ekaparaMparasiddha kevalaNANe ceva aNekkaparaMparasiddha kevalaNANe ceva (11), NokevalaNANe duvihe paM0 taM - ohiNANe cetra ma pajavaNANe ceva (12), ohiNANe dubihe paM0 taM0-bhavapaJcaie cetra khaovasamie ceva (13), doha bhavapaccaie pannatte, taM0- devANaM caiva neraiyANaM ceva (14), dohaM khaovasamie paM0 taM maNussANaM ceva paMciMdiyatirikhakhajoNiyANaM ceva (15), maNapajjavanANe dubihe paM0 taM0-ujjumati ceva vi ulamati cetra (16), parokkhe NANe dubihe pannatte, taM0 - AbhiNivohiyaNANe ceva suyanANe ceva (17), AbhiNibohiyaNANe duhe paM0 taM0 - suyanissie ceva asuyanissie ceva (18), suyanissie duvihe paM0 taM0-atthoggahe cetra vaMjaNoggahe ceva (19), asuyanissite'vi emeva (20), suyanANe duvihe paM0 taM0aMgapaviTTe ceva aMgabAhire ceva (21), aMgabAhire duvihe paM0 taM0 - Avassae ceva Avasyavairitte For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie www.kobatirth.org zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 82 // 2 sthAnakAdhyayane uddezaH1 pratyakSa parokSajJAnam 71 mUtram XKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX ceva (22), Avassayavatiritte duvihe paM0 taM0-kAlie ceva ukkAlie ceva 23 / sU0 71 mUlArthaH ce prakAre jJAna kayuM che, te A pramANe-pratyakSa jJAna ane parokSa jJAna (1), pratyakSa jJAna ke prakAre kayuM che, te A pramANe-kevalajJAna ane nokevalajJAna (2), kevalajJAna ve prakAre kayu cha, te A pramANe bhavasthakevalajJAna ane siddhakevalajJAna (3), bhavasthakevalajJAna ke prakAre kartuM che, te A pramANe-sayogibhavasthakevalajJAna ane ayogibhavasthakevalajJAna (4), sayogibhavasthakevalajJAna ke prakAre kaDu che, te A-prathamasamayasayogibhavasthakevalajJAna ane aprathamasamayasayogIbhavasthakevalajJAna (5), athavA caramasamayasayogibhavasthakevalajJAna ane acaramasamayasayogibhavasthakevalajJAna (6), evI rIte ayogibhavasthakevalajJAnanA paNa be bhedo jANavA (7-8), siddhakevalajJAna ke prakAre kartuM che, te A pramANe-anaMtara (AMtarA rahita) siddhakevalajJAna ane paraMparasiddha kevalajJAna (9), anaMtarasiddhakevalajJAna ke prakAre kahyu cha, te A-ekaanaMtarasiddhakevalajJAna ane anekaanaMtarasidakevalajJAna (10), paraMparasiddha kevalajJAna ve prakAre che, te A-ekaparaMparasiddhakevalajJAna ane anekaparaMparasiddhakevalajJAna (11), nokevalajJAna ke prakAre kayuM che, te A pramANe-avadhijJAna ane manaHparyavajJAna (12), avadhijJAna ke prakAre kartuM che, te Abhavapratyayika ane kSAyopazamika (13), bhavapratyayikaavadhijJAna bene hoya che, te A pramANe-devone ane nairayikone (14), kSAyopazamika avadhijJAna bene hoya che, te A-manuSyone ane paMceMdriya tithaMca yonikone (15), manaHparyavajJAna ve prakAre kayuM che, te A-Rjumati ane vipulamati (16), parokSa jJAna ke prakAre kartuM che, te A pramANe-Abhiniyodhika (mati)jJAna ane zrutajJAna (17), Abhinibodhika jJAna ke prakAre kayu che, te A-zrutanizrita ane azrutanizrita (18), zrutanizritamatijJAna ke prakAre XXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXxXwa // 82 // For Private and Personal Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org kache, te A-arthAvagraha ane vyaMjanAvagraha (19), azrutanizritamatijJAnanA paNa evI rIte ve bheda jANavA (20), zrutajJAna prakAre kache, te A-aMgapraviSTa ane aMgabAhya (21), aMgabAhyazruta ve prakAre kahyuM che, te A-Avazyaka ane Avazyakavyatirikta (22), Avazyakavyatirikta zruta ve prakAre kAM che, te A-kAlika ane utkAlika zruta che (23) (sU0 71) TIkArtha :- 'do nANe' ityAdi-sUtro sugama che. vizeSa bodha te jJAna. aznAti (tribhuvananI Rddhi pratye ) bhogave che athavA jJAnavaDe padArtho pratye vyApti kare che, te kAraNathI akSa-AtmA, te pratye je iMdriya ane mananI apekSA vinA varte che | te pratyakSa jJAna arthAt aMtara (vyavadhAna) rahitapaNAe padArthane sAkSAt karavAmAM catura che. bhASyakAra kahe che:akkho jIvo attha-vvAvaNabhoyaNaguNaNNio jeNa / taM par3a vaTTai nANaM, jaM paccakkhaM tAmiha tivihaM // 10 // pratyakSajJAna avadhi vagere traNa prakAre che, zeSa uparokta che. parebhyaH - bIjAthI jIvanI apekSAe pudgalamaya hovAthI dravyeMdriya ane akSasya jIvane je jJAna thAya te dvArAe niruktivazathI parokSajJAna. bhASyakAra kahe che:aksa poggalakayA, jaM duvvidiyamaNA parA teNa / tehiMto jaM nANaM, parokkhAmiha tamaNumANaM va // 11 // dravyeMdriya ane mana pudgalamaya che tethI te AtmAthI bhinna che, mATe iMdriyo ane manathI thatuM je mati ane zruta jJAna te ahiM anumAna pramANanI mAphaka parokSa jJAna kaheluM che. athavA parai:-iMdriyo ane mananI sAthai ukSA - janyajanakabhAvarUpa che mATe parokSa saMbaMdha che. arthAt jIvane parokSa jJAna, iMdriyo ane mananA vyavadhAna (aMtara) vaDe padArthane jaNA For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir *************** Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 83 // www.kobatirth.org banAruM che, paraMtu sAkSAtkAra karAvanAra nathI (1), 'paccakkhe' tyAdi, kevalaM- eka jJAna te kevalajJAna, tethI juduM te nokevalajJAna te avadhi, manaHparyAyarUpa (2), 'kevale ' tyAdi ' bhavatthake0 ceva 'ti saMsAramA rahela kelInuM je jJAna te bhavasthakevalajJAna evI rIte siddhanuM je kevalajJAna te siddha kevalajJAna (3), 'bhavatthe' tyAdi, je kAya vyApArAdi yoge sahita che te sayogI. ahiM samAsAMta prakaraNathI in pratyaya thayela he sayogIrUpa bhavasthanuM je kevalajJAna te sayogIbhavasthakevalajJAna. nathI yogo jene te ayogI athavA na yogIti ayogI-yogavALo nahi te ayogI. zailezIkaraNamA rahela, bAkI tevI ja rIte che. (4), 'sayogI tyAdi-sayogIpaNAmAM prathama samaya che jene te prathamasamaya sayogI, evIja rIte aprathama-bIjA vagere samaya che jene te aprathamasamayasayogI, zeSa pUrvanI mAphaka jANavuM (5), 'ahave' tyAdi - sayogI avasthAno chelo samaya che jeno te caramasamayasayogI, doSa pUrvanI jema jANavuM (6), 'eva' miti sayogI sUtranI jema prathama, aprathama, carama ane acarama vizeSaNa sahita sayogI sUtra paNa kahetuM (7-8), 'siddhe'tyAdi - vartamAna samayamA je aMtara rahita thayela siddha, te eka athavA aneka hoya che tathA paraMparasiddha-ve vagere samayo je siddhane thayA che te paraMparasiddha, te eka athavA aneka hoya che. teonuM je kevalajJAna, te te pramANe vyapadeza karAya che (9), (10-11-12) 'ohinANe' tyAdi 'bhavapacaie'tti avadhijJAnane kSayopazamanuM nimittapaNuM chate paNa bhavapratyakinA kSayopazamane paNa bhavapratyayarUpanA 1. kevalajJAnamAM vAstavika bheda nathI paraMtu svAmAnI apekSAe bheda che. jema pANImAM bheda nathI tathApi pAtra bhede pANIno upacAra thAya che. * aNaMtara siddhakevalanANetyAdi 10, 11 ane 12mA sUtrano vyAkhyA karela nathI, paraMtu mUlasUtranA anuvAdamAM teno artha lakhela che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 1 pratyakSaparokSajJAnam 71 sUtram // 83 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pradhAnapaNAne laIne, bhava e ja he nimitta jene tene bhavapratyaya evo vyapadeza karAya che. e ja kathanano bhASyakAre AkSepa[ doSa]pUrvaka parihAra (nirAkaraNa) karela heohIkhaovasamie,bhAve bhaNitobhavo thodie|to kiha bhavapaccaio, vo jutto'vahI doNhaM ? // 12 // avadhijJAna, kSayopazamabhAvamAM kahela che ane bhava, udayika bhAvamAM kahela che, to deva ane nAraka e bannenuM avadhijJAna, bhavapratyayika kahevU kaI rIte yogya kahebAya ? A AkSepa(doSa)no ahiM parihAra kare cha so'vi hu khaovasamio, kintu sa eva u khaovasamalAbho / tami sai hoi'vassaM, bhaNNai bhavapaccao to so // 13 // te [deva-nArakarnu ] avadhijJAna paNa kSayopazamathI ja thAya che, paraMtu tevA kSayopazamano lAbha, te deva-nArakano bhava hote chate avazya ja thAya che te kAraNathI te avadhi bhavapratyayika kahevAya che. yataH-karmanA kSayopazama vagere zuM bhavAdinimittavALA che ? e praznano uttara kahe cheudayakkhayakhaovasamo-vasamAvi ajaM kammuNo bhnniyaa|dvvN khettaM kAlaM, bhavaM ca bhAvaMca sNppp||14|| karmano je udaya, kSaya, kSayopazama ane upazama kahelo che te dravya, kSetra, kAla, bhava ane bhAva e pAMcane prApta karIne thAya che. vaLI avadhijJAnAvaraNano kSayopazama thaye chate je thayeluM te kSayopazamika avadhijJAna cha (13-14-15), 'maNa XKKXXXKXX-RRRRRRRR RRRRRRR. KXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org RXXX zrIsthAnAgapatra sAnuvAda // 84 // XX-XXXXXKIXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXX) pajjave ' tyAdi-RjvI-sAmAnyane grahaNa karanArI mati te Rjumati-"A vaDe ghaDo ciMtavAyo" e adhyavasAya (nizcaya)nuM |42sthAnakA dhyayana nibaMdhana-kAraNa arthAt manodravyanuM jJAna, tathA vipulA-vizeSane grahaNa karanArI je mati te vipulamati-" AnAvaDe je ghaDo ciMtavAyo" te ghaDo suvarNano che, pATalIputra dezano cha, Aje thayela che ane moTo cha-e vagere adhyavasAyanA hetu uddezaH 1 bhUta manodravyanA vizeSa jJAnarUpa che. bhASyakAra kahe che pratyakSaparoriju sAmaNNaM tammatta-gAhiNI rijumatI maNonANaM pAyaM visesavimuha, ghaDamattaM ciMtitaM munni||15 vajJAnam 71 sUtram viulaM vatthuvisesaNa-mANaM taggAhiNI matI viulaa| ciMtiyamaNusarai ghaDaM, pasaMgao pjjysehi||16 banne gAthAno bhAvArtha kahelo cha (16-17), 'AbhiNibohie' ityAdi zrutane Azrita je jJAna te zrutanizritamatijJAna athavA zruta Azrita karAyaluM che jenAvaDe te zrutanizritamatijJAna, vyavahAra kAlathI pUrva zrutavaDe saMskAravALI matibALAne je vartamAnamA zrutanI apekSA vinA jJAna thAya che te avagrahAdisvarUpa zrutanizrita che. vaLI pUrve zrutavaDe asaMskAkhALI mativiziSTa kSayopazamanA atizaya nipuNapaNAthI autpattikI Adi buddhirUpa je jJAna utpanna thAya che te athavA zrotrendriya vagerethI thayelaM te azrutanizrita matijJAna che. (18), bhASyakAra kahe che 1. prAya: Rjumati, vizeSajJAnathI vimukha hoya che. 2 prasaMgathI seMkaDo paryAyobaDe ciMtavAyalA ghaDAne jANe che. xxxxxxxxxxxxxxKKKKKKM // 84 // For Private and Personal Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ******* www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir puvvaM suyaparikammiyamatissa jaM saMpayaM suyAIyaM / [] suyanissiyamiyaraM, puNa aNissiyaM maicaukaM ( taM ) // 17 // A gAthAno bhAvArtha kahelo che. 'sue' tyAdi, 'atthoggahe ' tti aryate-je jaNAya athavA arthyate - anveSaNa karAya te artha. te sAmAnyarUpa, sarva vizeSonI apekSA vinA kathana karavA yogya rUpAdi padArthanuM avagrahaNa - prathama jJAna te arthAvagraha. je vikalpa rahita jJAna che te darzana kahevAya che. je eka samayavALo arthAvagraha che te naizvayika che ane vyavahArI arthA vagraha 'A zabda che' ityAdi kathana karanAra che te aMtarmuhUrtta kAlapramANavALo che. A arthAvagraha, iMdriyo ane mana saMbaMdhathI cha prakAre che. dIvAvaDe ghaDAnI jema jevaDe padArtha jaNAya che te vyaMjana, upakaraNeMdriya athavA zabdAdipaNAe pariNata bhASAvargaNAdi dravyanA samUharUpa che tethI vyaMjana- upakaraNa iMdriyavaDe zabdAdipaNAra pariNata dravyarUpa je vyaMjanono avagraha te vyaMjanAvagraha. athavA vyaMjana eTale (zrotrAdi) iMdriya ane zabdAdi dravyano saMbaMdha bhASyakAra kahe che jija jeNa'ttho, ghaDovva dIveNa vaMjaNaM to taM / uvagaraNidiya sadA-dipariNayavtrasaMbaMdho // 18 // A gAthAno bhAvArtha kahelo che. A vyaMjanAvagraha, mana ane cakSuvarjita iMdriyono cAra prakAre thAya che, kAraNa ke mana ane nayanane aprApta ( saMbaMdha vinA ) arthanuM jANavApaNuM che arthAt mana ane nayana aprApyakArI che, zrotra, prANa, rasanA ane sparza 15 For Private and Personal Use Only ********* Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 85 // sthAnakA dhyayane uddezaH1 pratyakSaparokSajJAnam 71 sUtram KXXXXXKKKAKKKKKXXXXKKKKKKKKKKKKK) neMdriyo prApta thayela arthane jANe cha arthAt zrotrAdi e cAre iMdriyo prApyakArI che. zaMkA-vyaMjanAvagraha, jJAna na kahevAya; kAraNa ke zrotrAdi iMdriya ane zabdAdi dravyano saMbaMdhakALa hovA chatAM paNa baherAnI jema vyaMjanAvagrahanA anubhavano abhAva cha, samAdhAna-tame kaho cho ema nathI. vyaMjanAvagraha ne aMte te vastunA grahaNathI ja (jJAnAtmaka arthAvagrahanA) sAkSAtkAranA sadbhAvathI ahiM je jJeya vastunA grahaNanA aMtamAM, tethI ja jJeya vastunA upAdAna-grahaNathI sAkSAtkAra thAya che te jJAna che. jema arthAvagraha pachI arthAvagrahavaDe grahaNa karavA yogya (jJeya) vastunA grahaNathI ihA thAya che tethI te arthAvagrahajJAna che. tevI ja rIte vyaMjanAvagraha pachI tadjJeya vastunA upAdAnathI arthAvagraha jJAna thAya che, mATe vyaMjanAvagraha jJAna che paNa ajJAna nathI. bhASyakAra kahe che annANaM so bahirAiNaM va, tkkaalmnnuvlNbhaao| [AcAryaH ] na tadante tattocciya, uvalaMbhAo tayaM nANaM // 19 // A gAthAno bhAvArtha kahelo che. vaLI vyaMjanAvagraha kAlamAM paNa jJAna cha ja, paraMtu sUkSma hoine avyakta hovAthI sUtelA mANasanA aspaSTa jJAnanI mAphaka sAkSAt jaNAtuM nathI. ihA vagere paNa zrutanizrita ja che chatAM te kahela nathI, kAraNa ke dvisthAnakabe sthAnakano anurodha che. (19), 'assuyanissievi emeva' ti arthAvagraha ane vyaMjanAvagrahanA bhedavaDe azrutanizrita paNa ve prakAre che. A zrotraMdriya vagerethI thayelaM jANavU. je autpattikI Adi buddhi azrutanizrita che temAM arthAvagraha saMbhave che. bhASyakAra kahe cha: (XXXXXXXXXXXXXXXKAKKK) // 85 // For Private and Personal Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX kiha paDikukkuDahINo, jujjhe viveNa uggaho iihaa| kiM susiliTramavAo, dappaNasaMketa biMbaMti // 20 // koI rAjAe naTaputra bharatanI buddhinI parIkSA karavA mATe kayu ke A mArA kukaDAne bIjA kukaDA sivAya tuM yuddha karAva. A uparathI naTaputre manamA vicAryu ke bIjA kukaDA sivAya ekalo kukaDo kevI rIte yuddha karaze ? ema vicAra karatAM manamAM | ekadama sphurI Avyu ke-potAnuM pratibiMba AgaLa jovAthI abhimAnavaDe A kukaDo yuddha karaze. A pramANe sAmAnyathI jANyu te arthAvagraha nAmano matino pahelo bheda thayo. te pachI evo vicAra kare che ke talAvanA pANImAM paDelu pratibiMba yuddha karAvabA mATe ThIka paDaze ke darpaNamAM paDelu pratibiMba ThIka paDaze ? ityAdi pratibiMba saMbaMdhI vicAraNA te ihA. evI ihA thayA bAda evo nizcaya kare che ke pANI vageremAM paDeluM pratibiMba to kSaNe kSaNe dUra thAya ane aspaSTa hoya tethI yuddha karAvavAmAM tevu pratibiMba ThIka nahiM paDe, paNa ArIsAmAM paDeluM pratibiMba sthira ane spaSTa hovAthI caraNAghAta karavAmAM ThIka paDaze mATe te ja (darpaNa ja ) yogya thaze. e pramANe viMbavizeSano je nizcaya te apAya. A rIte buddhinA vIjA upAyomAM paNa arthAvagrahAdi vicArI levA. paraMtu vyaMjanAgraha thato nathI, kAraNa ke vyaMjanAvagrahane indriyAzritapaNuM che. buddhio( autpattikI vagere )ne to manano saMbaMdha hovAthI buddhiodhI bhinnamAM-zrotrAdithI thayelamA vyaMjanAvagraha mAnavA yogya che (20), 'suyanANe' ityAdi pravacanarUpa puruSanA 1 A hakIkata bhASyano gAthA 300 mAM kahelI che. ziSye zaMkA karela che ke-autpattikI vagere buddhicatuSkamAM avagrahAdi | kevI rIte saMbhave ? e saMbaMdhamAM naTaputra bharatarnu dRSTAMta ApavAmAM AveluM che. KXxxxxxxxxxxx For Private and Personal Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda * 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 pratyakSapa kSajJAnam 71 sUtram XxxxxxxXKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX aMgonI jema aMgo, teomAM praviSTaM-tenA madhyamA rahelu te aMgapraviSTa, ane te gaNadharamahArAjAvaDe karAyelaM 'uppannai ve' tyAdi traNa mAtRkApadathI thayelu, athavA AcArAdi dhruvazruta jANavU. vaLI je sthavirakRta athavA mAtRkApada traNathI bhinna vyAkaraNa(prazna)thI racela te adhruvazruta, uttarAdhyayana vagere aMgabAhya jANavU. bhASyakAra kahe che:gaNahara 1 therAikataM2, AesA 1 mukkvaagrnnovaa2|dhuv 1 calavisesaNAo 2, aMgANaMgesu nANattaM // 21 zrI gautamAdi gaNadharakRta dvAdazAMgIrUpa zruta te aMgapraviSTa kahevAya che ane sthaviro vagerethI racAyelaM (bhadrabAhusvAmI vagerethI karAyela AvazyakaniyuktyAdi) te aMgabAhya kahevAya che. vaLI gaNadharane tIrthakara saMbaMdhI je Adeza-uttara, utpAda, vyaya ane dhrauvvA- tmaka pada traNathI utpanna thayelaM te aMgapraviSTa ane praznapUrvaka-vyAkaraNa-uttara te muktavyAkaraNa, tethI utpanna thayelu AvazyakAdi zruta aMgabAhya kahevAya che. vaLI sarva tIrthakaronA tIrthamAM niyata-nizcayabhAvi je zruta te aMgapraviSTa kahevAya che ane aniyata-anizcayabhAvi taMdulabaiyAlika prakIrNakAdi je zruta te aMgabAhya kahevAya che. (21), 'aMgavAhI' tyAdi, avazya karavA yogya te Avazyaka, te Avazyaka sAmAyikAdi cha prakAre kayu chesamaNeNa sAvaeNaya, avassa kAyavvayaM havai jmhaa| aMto aho Nisassa ya, tamhA AvassayaM nAmaM // 22 sAdhu ane zrAvakavaDe divasa ane rAtrine aMte je kAraNathI avazya karavA yogya che tethI Avazyaka kahevAya che. AvazyakathI je bhinna te Avazyakavyatiriktazruta che. (22), 'Avassagavatiritte' ityAdi0 ahiM je divasa ane KARRRRRRRRRRXXXKKXKXKXK) For Private and Personal Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX) rAtrinA pahelA ane chellA ve praharamA ja bhaNAya che te (prathama ane chellI pauruSI) kAlavaDe thayela te (uttarAdhyayanAdi) kAlikazrata che. vaLI je kALaveLA (madhyAhnacatuSpha) varjIne bhaNAya che te ane kAlikatathI uparanA (bAkInA) je dazavaikAlika | vagere zruta che te utkAlikazruta kahevAya che. (23) (mU071) AvI rIte jJAna kahyA pachI have cAritranuM varNana kare cha: duvihe dhamme paM0 ta0-suyadhamme ceva carittadhamme ceva (1), suyadhamme duvihe paM0 20-suttasuyadhamme | ceva atthasuyadhamme ceva (2), carittadhamme duvihe paM0 taM-agAracarittadhamme ceva aNagAracarittadhamme | ceva (3), duvihe saMjame paM0 taM0-sarAgasaMjame ceva vItarAgasaMjame ceva (4), sarAgasaMjame duvihe paM0 taM0-suhumasaMparAyasarAgasaMjame ceva bAdarasaMparAyasarAgasaMjame ceva (5), suhumasaMparAyasarAgasaMjame duvihe paM0 taM0-paDhamasamayasuhumasaMparAyasarAgasaMjame ceva apaDhamasamayasu0 ceva, ahavA carima- | samayasuhumasaM0 ceva acarimasamayasu0 ceva, ahavA suhumasaMparAyasarAgasaMjame duvihe paM0 saM0saMkilesamANae ceva visujjhamANae ceva (6), bAdarasaMparAyasarAgasaMjame duvihe paM0 taM0-paDhama 1. bAbuvALI pratamA aNagAracarittadhamme duvihe paM0 ta0 evo pATha che. KXXXXKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 87 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX samayabAdarasaM0 ceva apaDhamasamayabAdarasaM0 ceva, ahavA carimasamaya0 ceva acarimasamaya0 ceva 2 sthAnakA(7), ahavA vAyarasaMparAyasarAgasaMjame duvihe paM0 taM-paDivAti ceva apaDivAti ceva, vIyarAgasaMjame || dhyayane uddezaH1 duvihe paM0 20-uvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame ceva khINakasAyavIyarAgasaMjame ceva (8), uvasaMtaka-* dharmasaMyamo sAyavIyarAgasaMjame duvihe paM0 taM0-paDhamasamayauvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame ceva apaDhamasamayauva0 72 sUtram ceva, ahavA carimasamaya0 ceva acarimasamaya0 ceva (9), khINakasAyavIyarAgasaMjame dubihe paM0 taM0-chaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva kevalikhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva (10).chaumatthakhI*NakasAyavIyarAgasaMjame dubihe paM0 taM0-sayaMbuddhachaumatthakhaNikasAya0 ceva buddhabohiyachaumatthakhI0 ceva (11), sayaMbaddhachaumattha0 davihe paM0 taM0-paDhamasamaya0 ceva apaDhamasamaya0 ceva ahavA carima samaya0 ceva acarimasamaya0 ceva (12), buddhabohiyachaumatthakhINa0 duvihe paM0 taM-paDhamasamaya0 ceva hai| apaDhamasamaya0 ceva, ahavA carimasamaya0 ceva acarimasamaya0 ceva (13), kevalikhINakasAyavIya rAgasaMjame duvihe paM0 taM0-sajogikevalikhINakasAya0 ceva ajogikevalikhINakasAyavIyarAga0 ceva // 87 For Private and Personal Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KKXXXXXXX (xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxXXXXXXXXXXX | (14), sajogikevalikhINakasAyasaMjame duvihe paM0 taM0-paDhamasamaya0 ceva apaDhamasamaya0 ceva, ahavA carimasamaya0 ceva acarimasamaya ceva (15), ajogikevalikhINakasAyasaMjame duvihe paM0 taM0-paDhamasamaya0 ceva apaDhamasamaya0 ceva, ahavA carimasamaya0 ceva acarimasamaya0 ceva (16) / sU0 72 mUlArthaH ce prakAre dharma kahyo che, te A pramANe-zrutadharma ane cAritradharma (1), zrutadharma ke prakAre kahyo che, te A-jemAM | gaNadhare artha guMthela che te sUtrazrutadharma ane tIrthakare je prarUpela te arthazrutadharma (2), cAritradharma ke prakAre kayo che, te A gRhasthano cAritradharma ane anagAra( sAdhu )no cAritradharma (3), ve prakAre saMyama kahyo che, te A-rAga sahita je saMyama te sarAgasaMyama ane rAga rahita je saMyama te vItarAgasaMyama (4), sarAgasaMyama be prakAre kayA che, te A-yUkSmasaMparAyasarAgasaMyama ane bAdarasaMparAyasarAgasaMyama (5), sUkSmasaMparAyasarAgasaMyama ve prakAre kayo che, te A-prathamasamayamUkSmasaMparAyasarAgasaMyama ane aprathamasamayamUkSmasaMparAyasarAgasaMyama, athavA caramasamayasUkSnasaMparAyasarAgasaMyama ane acaramasamayasUkSmasaMparAyasarAgasaMyama, athavA sUkSmasaMparAyasarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A saMklezapariNAmavALo mUkSmasaMparAyasarAgasaMyama ane vizuddhapariNAmavALo | sUkSmasaMparAyasarAgasaMyama (6), bAdarasaMparAyasarAgasaMyama ve prakAre kahyo che, te A-prathamasamayavAdarasaMparAyasarAgasaMyama ane aprathamasamayabAdarasaMparAyasarAgasaMyama, athavA caramasamayabAdarasaMparAyasarAgasayama ane acaramasamayabAdarasaMparAyasarAgasaMyama athavA bAdarasaMparAyasarAgasaMyama ke prakAre kahyo che, te A-pratipAti ane pratipAtI (7), vItarAgasaMyama ve prakAre kahyo che, te A ** XXXX For Private and Personal Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 88 // 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dharmasaMyamau 72 sUtram XXXXXXXXXXXXXXXXXXX upAMtakamAyavItarAgasaMyama ane kSINakapAyavItarAgasaMyama (8), upazAMtakaSAyavItarAgasaMyama ve prakAre kayo che, te AprathamasamayaupazAMtakaSAyavItarAgaraMyama ane aprathamasamayaupazAMtakapAyavItarAgasaMyama, athavA caramasamayaupazAMtakaSAyavItarAgasaMyama ane acaramasamayaupazAMtakaSAyavItarAgasaMyama (9), kSINakaSAyavItarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A-chadmasthakSINakapAyavItarAgasaMyama ane kevaLIkSINakaSAyavItarAgasaMyama (10), chadmasthakSINakapAyavItarAgasaMyama vai prakAre kahyo che, te AsvayaMbuddhachamasthakSINakaSAyavItagagasaMyama ane buddhabodhitachadmasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama (11), svayaMbuddhachamasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama ce prakAre kahyo che, te A-prathamasamayasvayaMbuddhachadmasthakSINakapAyavItarAgasaMyama ane aprathamasamayasvayaMbuddhachamasthakSINakapAyavItarAgasaMyama, athavA caramasamayasvayaMyuddhachadmasthakSINakapAyavItarAgasaMyama ane acaramasamayasvayaMbuddhachadmasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama (12), buddhabodhitachAsthakSINakapAyavItarAgasaMyama be prakAre kayo che, te A-prathamasamayabuddhabodhitachadmasthakSINakapAyavItarAgasaMyama ane aprathamasamayabuddhayodhitachadmasthakSINakapAyavItarAgasaMyama athavA caramasamaya buddhabodhitachadmasthakSINakaSAyavItarAgasaMyama ane acaramasamayabuddhabodhitachadmasthakSINakapAyavItarAgasaMyama (13), kevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama ve prakAre kahyo che, te A-sayogIkevalIkSINakapAyavItarAgasaMyama ane ayogIkevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama (14), sayogIkevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama, ye prakAre kahyo che, te A-prathamasamayasayogIkevalIkSINakapAyavItarAgasaMyama ane aprathamasamayasayogIkevaLIkSINakaSAyavItarAgasaMyama, athavA caramasamayasayogIkevalIkSINakapAyavItarAgasaMyama ane acaramasamayasayogIkevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama (15), ayogIkevalIkSINakaSAyavItarAgasaMyama be prakAre kahyo che, te A-prathamasamayaayogI XXXXxxxxxxxxxxx // 88 // For Private and Personal Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kevalI kSINakaSAyavItarAgasaMyama ane aprathamasamayaayogI kevalI kSINakapAyacItarAgasaMyama, athavA caramasamaya ayogIke valIkSINakaSAyavItarAgasaMyama ane acaramasamayaayogakevalI kSINakaSAyavItarAgasaMyama (16) (sU0 72 ) TIkArtha :- durgatimAM paDatA jIvone aTakAve ane sadgatimAM jIvone je dhAraNa kare te dharma zruta-dvAdazAMgI te ja dharma, te zrutadharma. caryate - maryAdApUrvaka je sevAya che te cAritra athavA je cAritravaDe mokSa pratye javAya te cAritra - mUla ane uttaraguNanA samudAyarUpa dharma te cAritradharma (1), 'suyadhamme ' ityAdi0 je vaDe atha guMthAya che athavA sUcavAya che te sUtra, athavA samyag rIte sthitapaNAe ane vyApakapaNAe sArI rIte kahevApaNuM hovAthI sUkta, athavA vyAkhyAna karavAvaDe supta avasthA( ajAgRtapaNuM ) hovAthI sutelAnI mAphaka supta paNa kahIe. bhASyakAranuM kathana to A pramANe cheHsiJcati kharai jamatthaM, tamhA suttaM niruttavihiNA vA / sUei savati suvvai, sivvai sarae va jeNa'tthaM // 23 avivariyaM suttaMpi va, suTThiyavAvittao suvRttaM / jemAMthI artha khare che arthAt arthanI prApti thAya che te sUtra kahevAya che. athavA niruktavidhie jenAvaDe artha sUcavAya che, jhare che, saMbhaLAya che, viziSTa ghaTanAne pamADe che, smaraNa karAya che te sUtra. jenuM vivaraNa nahi karAyeluM te sUtelAnI mAphaka supta kahevAya che ane sArI rIte sthita (pramANathI abAdhita) ane vyApta hovAthI sUkta kahevAya che aryate 1. A 24 mI gAthAno pUrvArddha avivariyamityAdi, 23 mI gAthA sAtha saMbaMdha parAvato hovAthI sAthe lakhela che. For Private and Personal Use Only *************** Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie zrIsthAnAgasUtra sAnuvAda // 89 // 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 dharmasaMyamau 72 mUtram KKKK KKKKKKKXKXXXXKAKKKKKKKKKKX | jijJAsuovaDe je jaNAya che athavA yAcanA karAya che te artha-vyAkhyAna. vaLI bhASyakAra kahe che jo suttAbhippAo, so attho ajjae ya jamhatti // 24 // | sUtrano abhiprAya janAthI jaNAya che te artha. 'caritte' tyAdi0 agAra-gRha, tenA yogathI agAro-gRhastho, teono je samyaktvamUla aNuvrata vagerenA pAlanarUpa cAritradharma te agAracAritradharma, evI rIte bIjo paNa jANavo. have vizeSa kahe cha-jaone ghara nathI te anagAro-sAdhuo, teono je dharma te anagAracAritradharma (3), je cAritradharma te saMyama, A hetuthI saMyama kahe cha:-" duvihe' tyAdi je mAyAdirUpa sneha sahita te sarAga, rAma sahita evo je saMyama athavA rAga sahitano je saMyama te sarAgasaMyama. vIta-gayo che rAga jemAMthI te vItarAga, vItarAga evo je saMyama athavA vItarAgano je saMyama te vItarAgasaMyama (4), 'sarAge' tyAdi sUkSma-lobhanA asaMkhyAta kiTTikA(sUkSma aNuo)nA vedanathI saMparaiti-saMsaraNa (bhramaNa) kare che, janAvaDe jIva saMsAramA bhramaNa kare te saMparAyakaSAya, A vyutpattyartha cha. bhASyakAra kahe cha-kohAi saMparAo, teNa juo saMparIti saMsAraM / krodhAdi te saMparAya, tenAthI yukta jIva saMsAramA bhramaNa kare cha. upazamazrINavALAno athavA kSapakazreNivALAno lobhakaSAyarUpa sUkSmasaMparAya jene che evo sUkSmasaMparAyasAdhu, teno sarAgasaMyama te sUkSmasaMparAyasarAgasaMyama, athavA mUkSmasaMparAya evo sAdhu. A karmadhAraya samAsa cha. bAdara-sthUla, saMparAya-kaSAya je sAdhune cha athavA je saMyamane viSe bAdarasaMparAya che te bAdarasaMparAya, te sUkSmasaMparAya guNaThANAthI pUrvanA-chahAthI navamA guNaThANA sudhImA hoya che. bAkIcaM For Private and Personal Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ***** www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUrvanI mAphaka (5), 'suhume' tyAdi-be sUtramAM prathama ane aprathama samaya vagereno vibhAga kevalajJAnanI mAphaka jANI levo. 'ahave' tyAdi* upazama zreNIthI paDanArano je saMyama te saMklizyamAna ane upazamazreNI athavA kSapakazreNI pratye caDanArano je saMyama te vizuddhayamAna che. (6), 'bAdare' tyAdi0 ve sUtra, bAdarasaMperAyasarAgasaMyamanuM saMyamanA prAptikAlanI apekSAe prathamaM- aprathamasamayapaNuM che. carama (chellA) ane acarama ( chellA sivAyanA bIjA) samayapaNuM to je pachI-eTale bAdarasaMparAyasarAgasaMyama pachI - sUkSmasaMparAyasarAgasaMyamane pAme athavA asaMyatapaNAne pAme tenI apekSAe kahevAya che. 'ahave'tyAdi 0 upazamazreNIvALAnuM agara bIjAnuM (chaTTA vagere guNaThANAvALAnuM) pratipAtI, ane kSapakazreNIvALAnuM apratipAtI ( saMyama ) hoya che (7), sarAgasaMyama kahevAyo have vItarAgasaMyama kahe che-'vIyarAge 'tyAdi0 upazAMta- pradezathI paNa nathI vedAtA kaSAyo jene athavA jene viSe te upazAMtakaSAyavItarAgasAdhu athavA upazAMtakaSAyavItarAgasaMyama, te agiyAramA guNasthAnamAM vartanAra hoya che. sarvathA nAza pAmela che kaSAyo jenA te kSINakapAyasAdhu bAramA guNasthAnamA vartanAra hoya che (8), 'uvasaMte'tyAdi0 be sUtra pUrvanI mAphaka jANavA (9), 'khINetyAdi, AtmanA svarUpane je AcchAdana kare te chadmajJAnAvaraNAdighAtikarma, temAM rahenAra te chadmastha-kevalI nahi, bAkI pUrvanI mAphaka jANavuM. pUrvokta svarUpaviziSTa kevalajJAna 1 je samayamAM saMyamanI prApti thAya te prathamasamaya ane bAkInA dvitIya vigere samaya te aprathamasamaya kahevAya che. 2. koI sAdhu navamA guNaThANAnA chechA samaya pachI dazamA guNaThANe jAya te caramasamayasUkSmasaMparAyanI apekSAe kahevAya che. athavA kAla karo devalokamAM jAya ke saMyamadhI bhraSTa thaI asaMyata thAya tenI apekSAe caramasamayapaNuM kahevAya che, For Private and Personal Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 9 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX ane kevaladarzana che jene te keklI (10), 'chaumatthe tyAdi svayaMbuddha vagerenuM svarUpa pUrvanI mAphaka jANavu (11), 'sayaMbuddhe' 142sthAnakAtyAdi nava sUtro gatArtha cha eTale pUrva kahelA arthavALA che. (12 thI 16). (sU072) saMyama kahyo, te jIva ajIvaviSayavALo dhyayane hovAthI pRthvI vigere jIvonA svarUpane 'duvihA puDhavI'tyAdi akhyAvIza sUtrovaDe kahe che uddezaH 1 duvihA puDhavikAiyA paM0 20-suhumA ceva bAyarA ceva (1), evaM jAva duvihA vaNassaikA pRthavyAdi nAM pariNAiyA paM0 ta0-sahamA ceva bAyarA ceva (2-5), duvihA puDhavikAiyA paM020-pajjattagA ceva mevarI | apajattagA ceva (6), evaM jAva vaNassaikAiyA (7-10), duvihA puDhavikAiyA paM0 20- 73 sUtram pariNayA ceva apariNayA ceva (11), eyaM jAva vaNassaikAiyA (12-15), duvihA davvA paM0 taM0-pariNatA ceva apariNatA ceva (16), duvihA puDhavikAiyA paM0 20-gatisamAvannagA * ceva agaisamAvannagA ceva (17), evaM jAva vaNassaikAiyA (18-21), duvihA davvA paM0 taM0-gatisamAvannagA ceva agatisamAvannagA ceva (22), duvihA puDhavikAiyA paM0 taM0| aNaMtarogADhA ceva paraMparogADhA caiva (23), jAva davvA0 ( 24-28) / sU0 73 // 9 // KXXXX For Private and Personal Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aadhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXX mUlArthaH-pRthvIkAyika ce prakAre kayA che, te A pramANe-mUkSma ane bAdara (1), evI rIte apakAyikathI yAvat vanaspatikAyikanA babbe bheda kahyA che, te A-sUkSma ane bAdara (2-5), ve prakAre pRthvIkAyika kahyA che, te A-paryAptaka ane aparyAptaka (6), evI rIte apkAyikathI yAvat vanaspatikAyikanA babbe bheda jANavA (7-10), ve prakAre pRthvIkAyika kahyA che, te A-pariNata (acitta ) ane apariNata ( sacitta ) (11), evI rIte apkAyikathI yAvat vanaspatikApikanA babbe bheda jANavA (12-15), ve prakAre dravyo kahyA che, te A-pariNata ( apekSita anya pariNAmane pAmelA ) ane apariNata (bIjA pariNAmane nahi pAmelA) (16), ce prakAre pRthvIkAyika kahyA cha, te A-gatisamApanaka ane agatisamApanaka (17), evI rIte apakAyikathI yAvat vanaspatikAyikanA babbe bheda jANayA (18-21), be prakAre dravyo kayA che, te AgatisamApannaka (vigrahagatine prApta thayelA) ane agatisamApannaka (potAnA sthAnamA rahelA) (22), ve prakAre pRthvIkAyiko kahyA che, te A-anaMtarAvagADha ane paraMparAvagADha (23), evI rIte apkAyika, tejokA vAyukA vanaspatikA0 ane dravyo babbe prakAre jANavA. (24-28) (sU0 73) TIkArthaH-pRthvI e ja kAya che jeone te pRthivIkAyinaH, ahiM samAsAMtavidhimA svArthika pratyaya hovAthI pRthavIkAyika, athavA pRthvI e ja zarIra cha jeone te pRthvIkAyika. (ahiM taddhita Thak pratyayano ika thayela che). je sUkSmanAmakarmanA udayathI sUkSma jIvo che te sarvalokamAM vyApaka cha ane bAdaranAmakarmanA udayathI vartanAra bAdara jIvo, pRthvI ane parvata XXXXX For Private and Personal Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda 191 // EKAKKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX vagairemAMja che. pRthvIkAyikonuM sUkSma ane bAdarapaNuM ApekSika nathI. (1), 'eva' miti evI rIte pRthvIkAyikanA mUtranI mAphaka ap0 teja0 vAyu0 ane vanaspatikAyAdinA sUtro kahevA. A kAraNathI kahe che-'jAve'-tyAdi (2-5), 'duvihe' tyAdi0 pAMca sUtro-paryAptanAmakarmanA udayamA vartanArA jIvo, je cAra paryAptine pUrNa kare che te paryAptA che ane aparyAptanAmakarmanA udayathI je potAnI (cAra) paryAptione pUrNa na kare te aparyAptA che. ahiM paryApti eTale zakti-sAmarthyavizeSa jANavU. te zakti, pudgaladravyanA upacayathI utpanna thAya che. paryApti cha prakAre che, te A pramANeAhArasarIri diyapajjattI-ANapANabhAsamaNe / cattAri paMca chappiya, egidiyavigalasannINaM // 25 // 1 AhAra, 2 zarIra, 3 iMdriya, 4 zvAsocchvAsa, 5 bhASA ane 6 mana-e cha paryApti che. temAM ekeMdriyane cAra, vikaleMdriya ane asaMjJI paMceMdriyane pAMca ane saMjJI paMceMdriyane cha paryApti hoya che. 1 AhAraparyApti nAma-khala (nakAmo bhAga) ane rasanI pariNamanazaktirUpa che, 2 zarIraparyApti-sAta dhAtupaNe rasanI pariNamanazaktirUpa che, 3 pAMca iMdriyone yogya pudgalone grahaNa karIne anAbhoga(IcchA rahita)thI thayela vIryavaDe iMdriyane taiyAra karavAnI zaktirUpa iMdriyaparyApti, 4 ucchvAsa ane niHzvAsane yogya pudgalone grahaNa karIne ucchvAsa-niHzvAsarUpe pariNamAvIne Ana-prANapaNe nIkaLavA(makavA)nI 1. jema nALIyeranI apekSAe nAraMgI nAnI che, ane nAraMgInI apekSAe cIku nAnA che, tema pRthvIkAyika jIvomAM natho paraMtu sUkSma-bAdarapaNuM vAstavika che. 2. ahiM labdhiaparyAptanI apekSAe A hakIkata jaNAvela che. 2 sthAnakA dhyayane uddezaH 1 pRthavyAdInAM pariNA__metarI 73 sUtram XXXXXX XX. // 9 // kxxxxx For Private and Personal Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Nadhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKXXX) zaktirUpa AnaprANaparyApti, 5 vacanane yogya bhASAvargaNAnA pudgalone grahaNa karIne, bhASApaNe pariNamAvIne vacanayogapaNe makavAnI zaktirUpa bhASAparyApti, 6 manane yogya manovargaNAnA pudgalone laine, manapaNe pariNamAvIne manayogapaNe makavAnI zaktirUpa manaparyApti. Acha paryAptio, paryAptanAmakarmanA udayabaDe pUrNa karAya che. je jIvo te pUrNa kare che te jIvo paryAptaka ane aparyAptanAmakarmanA udayavaDe je jIvo te pUrI karatA nathI te aparyAptaka kahevAya che. A cha paryAptiono ekI sAthe AraMbha karAya cha ane aMtarmuhUttavaDe pUrNa thAya che. temA AhAraparyAptine pUrNa karavAno kALa eka samaya ja che. te kevI rIte thAya ? te saMbaMdhamAM prajJApanA sUtra nIceno pATha jaNAve cha:-'AhArapajjattIe apajjattae NaM bhaMte ! jIve kiM AhArae aNAhArae ?, goyamA ! no AhArae aNAhArae'tti 'he bhagavan ! AhAraparyAptivaDe aparyApta jIva, zuM AhAraka cha ke anAhAraka cha ? uttara-he gautama ! AhAraka nathI, anAhAraka che.' te AhAraparyAptivaDe aparyApta vigrahagatimA maLe chehoya che. jo baLI utpattinA kSetramA prApta thayela paNa AhAraparyAptivaDe aparyAptaka thAya to A pramANe uttara hovo joIe'goyamA ! siya AhArae siya aNAhArae'tti-kyAreka AhAra hoya ane kyAreka anAhAraka hoya. jema zarIra vagere paryAptionA viSayamA kaheluM che ke-'siya AhArae siya aNAhAraetti. (arthAt AhAraparyAptinA viSayamA 'siya' zabda na hovAthI AhAraparyAptine pUrNa karavAnI eka samayanI ja sthiti hoya che.) ___baLI AhAraparyApti sivAya pAMca paryAptio asaMkhyAta samayavALI che ane te pAMce aMtarmuhUrttamA pUrNa thAya che. aparyAptaka to ucchvAsaparyAptivaDe aparyApta ja mRtyu pAme che, paraMtu zarIra ane iMdriyaparyAptivaDe aparyAptA maratA nathI. je kAraNathI KXXXX XXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra asthi nAGgasUtra sAnuvAda // 92 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhIne mare che. zarIra ane iMdriyAdi paryAptithI paryApta jIvobaDe ja parabhavAyuSya baMdhAya che. ebI rIte pUrvanI mAphaka jANaM. (6-10), 'duvihA puDhavI 'tyAdi0 cha sUtro, pariNatAH-svakAyazastra ( pRthvIthI pRthvI haNAya ) ane parakAyazastra ( pANI vagerethI pRthvI vagere haNAya ) bagerethI bhinna pariNAmane prApta thayelA arthAt acitta thayelA. pRthvI vageremAM dravyathI khAtara vagerethI mizrita dravyavaDe, kALathI porasI vagere (mizrita ) kALavaDe, ane bhAvadhI varNa, gaMdha, rasa ane sparzo, bIjA pariNAmapaNAe pariNata thayelA te acitta thAya che. kSetrathI to joyaNasayaM tu gaMtA, aNahAreNaM tu bhaMDasaMkaMtI / vAyAgaNidhUmeNa ya, vidvatthaM hoi logAi // 26 // hariyAla maNosila, pippalI ya khajjUra muddiyA abhayA / AinnamaNAinnA, te'vi hu emeva NAyavtrA // 27 // AruhaNe oruhaNe, NisiyaNa goNAiNaM ca gAumhA / bhUbhAhAracchede, ubakameNetra pariNAma // 28 // potAnA sthAnI jAtA lavaNAdi, pratidivasa kramekrame AgaLa jatAM nAza pAmatAM chatAM chevaTa eka so yojanathI upara jatAM sarvathA acitta thAya che. have zastrapariNata thayA sivAya paNa acitta thAnA kAraNa kahe che-1 potAnA utpattikSetrano AhAra na maLavAthI, 2 eka bhAjanamAMthI vIjA bhAjanamAM nAkhavAthI athavA eka vakhAramAthI bIjI vakhAramAM rAkhavAthI, 3 pracaMDa vAyuthI, 4 anninA tApathI ane 5 rasoDAnA dhuMvADA vagerethI lavaNAdi acita thAya che. haratAla, maNazila, pIpara, khajura, drAkSa ane haraDe paNa lavaNanI jema acitta thAya che, paNa sAdhune AcIrNa (levA yogya ) ane anAcIrNano vidhi jANavA For Private and Personal Use Only sthAnakA dhyayane uddezaH 1 pRthavyAdI nAM pariNA tarau 73 sUtra / / 92 / / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (XXXXXXXXXXXXX KXKKKKXXKXE XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX yogya che. pIpara ane haraDe AcIrNa che ane khajura ne drAkSa vagere anAcArga che. haratAla bagere sarva vastuonAM sAmAnyapaNe acitta thavAnAM kAraNo kahe che-gADA, poThiyA (baLada) vagere vAhano upara caDAvatAM ane utAratA, lavaNAdinA DhagalA vagere upara besavA vagerethI, baLado vagairenI pITha Adi zarIranI garamIthI, utpattikSetranI bhUmino AhAra na maLavAthI ane zakhanA upakramathI acitta thAya che. pariNAmAMtara prApta thaye chate paNa pRthvIkAyiko ja kahevAya che, te mAtra acetana che. ema jo nahi mAnIe to A acetana pRthvIkAya piMDanA prayojana( upayogitA )nu kathana kema ghaTamAna thAya ? jema-"ghaTTagaDagalagalevo emAi payoyaNaM bahuhA / " ghaTTaka-pAtra vagerene ghasavAmAM Dagalaka-iMTa ane lepa vagere acitta pRthyAMno sAdhuone bahudhA upayoga karavo paDe che. (11), 'evamityAdi pAMca sUtro pUrvanI mAphaka kahevA (12-15), dravantivicitra paryAyo pAme te dravyo, jIva ane pudgalarUpa te dravyo. vivakSita pariNAmanA tyAgavaDe pariNAmAntarane prApta thayela te pariNata dravyo vivakSitapariNAmavALA ja che. je pariNAmAMtarane nahi pAmelA te apariNata dravyo. A pramANe cha hu~dravya sUtra jANavU (16), 'duvihe'tyAdi0 cha sUtro, gamanapaNAne pAmelA-gativALA te gatisamApannA. pRthvIkAyika vagerenA AyuSyanA udayathI je pRthvIkAyikAdi vyapadezavALA vigrahagativaDe utpattikSetramA jAya che te gatisamApanna kahevAya che. agatisamApannajIvo to sthitivALA (je gatimA che te ja gatimA rahelA) che. (17-21), dravyasUtramA gati-gamanamAtra ja jANavU, bAkIrnu pUrvavat | che. (22), 'duvihA puDhavItyAdi0 cha sUtro, anaMtara-vartamAna samayamAMja koika AkAzadezamA rahelA teja anaMtarAvagADhako ane R For Private and Personal Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandie zrIsthAnAgasUtra sAnuvAda // 93 // 2 sthAnakA dhyayane uddezaH1 kAlAkAzI 74 sUtram KKKKKKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXY AkAzadezamA je rahelAone be vagere samayo thayelA che te paraMparAvagADhako jANavA. athavA vivakSita kSetra athavA dravyanI apekSA | karIne aMtarahitapaNe rahelA te anaMtarAvagADha ane vIjA aMtarasahitapaNe rahelA te paraMparAvagADha (23-28). (sU0 73) hamaNA ja dravyarnu svarUpa kahyu, have dravyanA adhikArathI dravya vizeSa kALe ane AkAzadravyanI prarUpaNA kare che. duvihe kAle paM0 20-osappiNIkAle ceva ussappiNIkAle ceva, duvihe AgAse paM0 20-logAgAse ceva alogAgAse ceva / sU074 mUlArtha:-be prakAre kALa kahyo che-te A pramANe-avasArpiNI ane utsArpaNI kALa, AkAza be prakAre kartuM che, te A X pramANe-lokAkAza ane alokAkAza.. TIkArtha:-kalyate-oM jaNAya che, athavA jenAvaMDe jaNAya cha, athavA jANavU, athavA kalA (kSaNa ) vagereno samUha te kALa, vartanA eTale navA purANAdirUpe niraMtara varttate vartanA. para-devadattathI yajJadatta pahalo janmyo 1. kalaNamityAdi kalasatvasaMkhyAnayoH kalanaM kAla iti bhAve pratyayo ghaJ pariccheda ityarthaH, kalyate vA paricchidyate vA yato'nena vastu, avartari ca kArake saMjJAyAM ghA, kalayati vA paricchedayaMti vA samayAdiparyAyAstAmiti kAlaH tasmin vA sthitAn kalayaMti, samayAdikalAnAM vA samUhaH kAlaH / 2. karmaNi prayoga che mATe ahi kartAno adhyAhAra che. 3. ahiM kALa karuNarUpa che mATe kartA ane karmano adhyAhAra che, 4. A bhAvavAcaka che. XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXxx // 93 // For Private and Personal Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org hovAthI para kahevAya, ane apara-yajJadattathI devadatta pAchaLa utpanna thayela hovAthI apara kahevAya, evA lakSaNavALo kALa avasa piNI ane utsarpiNIrUpe ve prakArano che. ve sthAnanA anurodhathI ema kaM nahiM to avasthita lakSaNavALo mahAvideha tathA bhogabhUmi - yugalika kSetramAM saMbhavita bIjo bheda paNa che. 'AgAse' ti0 sarva dravyonA svabhAvAne AkAzayatimaryAdApUrvaka prakAze, dravyanA svabhAvanAM lAbhamAM avasthAna ( AdhAra ) ne Ape te AkAza. ahiM ' AG ' zabda maryAdA ane abhividhivAcaka che. temAM maryAdAnA arthamAM AkAzamA rahetA chatAM paNa bhAvo potAnA svarUpamA ja rahe che, AkAzapaNAne pAmatA nathI, evI rIte te bhAvone potAne AdhIna na karavAthI AkAzasvarUpa thatA nathI. abhividhinA arthamAM to sarva bhAvomAM vyApaka hovAthI AkAza che. je AkAzanA dezamAM dharmAstikAya vagere dravyonI vRttipravRtti che teja AkAza lokAkAza che, tethI viparIta (jemAM dharmAstikAya vagerenI pravRtti nathI) te alokAkAza che. (sU0 74) hamaNA ja loka - aloka bhedathI AkAza ve prakAre kadhuM. baLI loka, zarIravALA jiiv| ane zarIrono sarvathA AzrayarUpa hovAthI nAraka vagere zarIravALA daMDakavaDe zarIranI prarUpaNA kare che iyANaM do sarIragA paM0 taM0- abhaMtarage ceva vAhirage ceva, abbhaMtarae kammae bAhirae vie, evaM devANaM bhANiyavvaM, puDhavikAiyANaM do sarIragA paM0 taM0 - abbhaMtarage caiva vAhirage caiva, abbhaMtara kammae bAhirage orAliyage, jAva vaNassaikAiyANaM (1), beiMdiyANaM do sarIrA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 94 // www.kobatirth.org paM0 taM - abhaMtarae ceva vAhirae ceva, abbhaMtarage kammae, aTThimaMsasoNitabaddhe bAhirae orAlie, jAva cauriMdiyANaM, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM do sarIragA paM0 taM0-abbhaMtarage caiva bAhirage caitra, abbhaMtarage kammae, aTThimaMsasoNiyaNhAruchirAbaddhe vAhirae orAlie, maNussANavi evaM - ceva (2), viggahaga isamAvannagANaM neraiyANaM do sarIragA paM0 taM teyae cetra kammae ceva, niraMtaraM jAva vemANiyANaM, neraiyANaM dohiM ThANehiM sarIruppattI siyA, taM0 - rAgeNa caiva doseNa caiva, jAva vemANiyANaM neraiyANaM duTThAnavyatie sarIrage paM0 taM0 - rAganivyattie caitra, dosanivvattie cetra, jAva mANiyANaM, do kAyA paM0 taMth-tasakAe cetra, thAvarakAe ceva, tasakAe duvihe paM0 taM0-bhavasiddhie caitra, abhavAsiddhie caitra, evaM thAvarakAe'vi (3) / sU0 75 mUlArtha:- nairayikone ve zarIra kahela che, te A pramANe- abhyaMtara zarIra ane bAhya zarIra. abhyaMtara te kArmaNa ane taijasa zarIra ane bAhya te vaikriya zarIra. evI rIte devone paNa be zarIra jANatrA. pRthvIkAdhikone ve zarIra kahela che, te A-abhyaMtara ane bAhya abhyaMtara te kArmaNa zarIra ane bAhya ne odArika zarIra, yAvat vanaspatikAyikone be zarIra jANavA. (1), beiMdriyAMne For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir *XXXXXX sthAnakA dhyayane uddezaH 1 zarIrasva rUpam |75 sUtram 94 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ******** www.kobatirth.org be zarIra kaTTela che, te A-abhyaMtara ane bAhya abhyaMtara te kArmaNa zarIra, bAhya te asthi (hADakA), mAMsa ane rudhiravaDe joDAyela audArika zarIra, evI rIte yAvat caturiMdriyone ve zarIra jANavA. paMceMdriya tiryaMcayonikone ve zarIra kA che, te A-abhyaMtara ane bAhya, abhyaMtara te kArmaNa ane bAhya te asthi, mAMsa, zoNita, snAyu ( nADI), zirA ( naso ) thI joDAla dArika zarIra. manuSyAne paNa evI rIte be zarIro jAgavA (2), vigraha (vakra) gatine prApta thayelA nairayikone ve zarIra kA che, te A--tejasa ane kArmaNa. evI rIte AMtarA rahita (sarva daMDakamA ) yA vaimAnikAne ve zarIra jANavA. nairayiko ve sthAna(kAraNa )vaDe zarIranI utpattino prAraMbha kare che, te A-rAga ane dveSathI, yAvat vaimAnikanA daMDaka paryaMta ema ja jANavuM. nairayikone ve sthAnavaDe zarIranI nirvartanA-paripUrNatA thAya che, te A pramANe-rAgavaDe nirvartanA ane dveSavaDe nirvartanA karAya che, yAvat vaimAnika daMDaka paryaMta ema ja jANavuM. ve kAya (rAzi ) kahela che, te A-trasakAya ane sthAvara kAya trasakAya be prakAre kala che, te A-bhavasiddhika ane abhavasiddhika. tevI ja rIte sthAvarakAyanA paNa bhavya ane abhavya ve bheda jANavA (3) (sU0 75 ) TIkArtha :- 'raiyANamityAdi prAyaH sugama che, vizeSa kahe che zIryate pratyeka kSaNe caya(vRddhi) ane apacaya (hAni)vaDe nAza pAme che te zarIra, temaja saDavA vagerenA svabhAva vaDe anukaMpanapaNuM hovAthI zarIra. jinezvaroe te zarIra ve prakAranAM kahela che, te pramANe abhyaMtara tathA bAhya abhyaMtara-madhyamAM thayelaM te abhyaMtara. A zarIranuM abhyaMtarapaNuM jIvanA pradezo sAthai kSIranIranA nyAyaekIbhUta thavAthI ane bhavAMtaramAM gaye chate paNa jIvanI sAthe gatimAM tenuM mukhyapaNuM hovAthI temaja ghara vagerenI aMdaramA rahela For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAgasUtra sAnuvAda // 95 // 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 1 zarIrasva rUpam 75 sUtram KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX puruSanI jema anatizaya-jJAnavALAne apratyakSapaNuM hovAthI AbhyaMtarapaNuM che. tathA bAheramAM thayelaM te bAhya. ernu bAhyapaNuM to jIvanA pradezovaDe koIpaNa zarIranA keTalAeka avayavone viSe avyAptapaNu hovAthI ane bhavAMtaramA sAthe na javAthI atizayajJAna vagaranA jIvone paNa prAya pratyakSa hovAthI te bAhya zarIra che. 'kammae'tti0abhyaMtara kArmaNazarIranAmakarmanA udayathI thavA yogya saghaLA karmonI utpanna thavAnI bhUmi-AdhArarUpa che. tathA saMsArI jIvone bIjI gatine viSe javAmAM atizaya sahAyaka te zarIra kArmaNavargaNAsvarUpa che, karma e ja karmaka-kArmaNa che. kArmaNa zabdanuM grahaNa karavAmAM taijasazarIra paNa grahaNa karAyela cha ema samajI lebu, kAraNa ke kArmaNa ane taijasa ekanA vinA bAjuM hotuM nathI arthAt te banne sadA sAthe rahe che mATe ekapaNAnI vivakSA karI che. ' evaM devANaM bhANiyabvaM'tti jema nairAyakone be zarIra kArmaNa ane vaikriya kahela che tema asurakumAra devothI AraMbhIne vaimAnika paryaMta devone ve zarIra hoya che. kArmaNa ane vaikriya zarIrano teone sadbhAva hoya che. ahIM covIza daMDakonI vivakSA hovAthI zeSa daMDako kahe che. 'pRDhavI' tyAdi0 pRthvI vagere pAMca daMDakomA to bAhyaaudArikazarIranAmakarmanA udayathI udAra pudgalovaDe thayelu audArika zarIra che, mAtra ekendriyonuM zarIra hADakAM vagerethI rahita hoya che. vAyukAyikornu je vaikriyazarIra te mAyika hovAthI ahiM vaikriyanI vivakSA karI nathI. (1), 'beiMdiyANamityAdi. hADakA, mAMsa ane rudhiravaDe baMdhAyelaM je zarIra te bAhya zarIra che. beiMdriyonA audArikapaNAmAM paNa zarIranA hADakA bagere 1. eka nArakano daMDaka ane devonA 13 daDakamAM ve zarIra kArmaNa ane baiMkriya hoya che. zeSa pRthvI vagere 10 daMDakamA kAmaNa ane audArika zarIra hoya che. X-XXX-Xxxxxx // 95 // For Private and Personal Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX-X-XXXXX X( ekeMdriyanI apekSAe) vizeSa che. 'paMceMdie' tyAdi0 paMceMdriyatithaMca ane manuSyone vaLI hADakAM, mAMsa, rudhira, snAyu ane zirA vizeSa che. (2), bIjI rIte covIsa daMDakavaDe zarIranI prarUpaNA kahe cha:-'viggahe' tyAdi0 vigrahagati-cakragati, jyAre viSamazreNImA rahela utpattisthAna pratye jabAnuM hoya che tyAre je vakra gati thAya tene prApta thayela te vigrahagatisamApanna jIvo kahevAya che. teone be zarIra hoya che. ahIM taijasa ane kArmaNanA bhedabaDe vivakSA che. evI rIte covIza daMDaka jANavA. zarIranA adhikArathI zarIranI utpattine daMDakavaDe nirUpaNa karatA kahe che:-' neraiyANa mityAdi0 spaSTa che, paraMtu rAgadveSathI utpanna thayela karmavaDe je zarIranI utpatti teno rAgadveSavaDe ja vyavahAra karAya che, kAraNa ke kAryamAM kAraNano upacAra karAya che. 'jAva vemANiyANaM' ti0 ema yAvat vaimAnikadaMDaka paryaMta jANavU. zarIranA adhikArathI zarIranuM nivartanasUtra paNa evI rIte jANavU. vizeSa e che ke-utpatti te zarUAta mAtra ane nirvartanA te pUrNa karavU. zarIranA adhikArathI zarIravALAnI be rAzivaDe prarUpaNA kahe che-' do kAe' tyAdi0 trasanAmakarmanA udayathI trAsa pAme che te trasa, teonI kAya-rAzi te trasakAya ane sthAvaranAmakarmanA udayathI sthira rahevAnA svabhAvavALA te sthAbaro, teonI rAzi te sthAvarakAya, trasa ane sthAvarakAyanI dvipaNAnI prarUpaNA mATe 'tasakAye' tyAdi be sUtra sugama che. (3) (sU0 75) pUrvanA sUtramA zarIravALA bhavya jIvo kahyA. AhiMthI bhavya vizepone je jema karavAne yogya che te tema ve sthAnanA saMbaMdhavaDe kahe cha do disAo abhigijjha kappati NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA pavvAvittae-pAINaM ceva udINaM XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 96 // -****** ***** www.kobatirth.org caitra, evaM muMDAvittae 1, sikkhAvittae 2, ubaTThAvittae 3, saMbhuMjittae 4 saMvattie 5, sajjhAyamuddattie 6, sajjhAyaM samuddisittae 7, sajjhAyamaNujANittae 8, Aloittara 9, paDikkamittae 10, niMdittae 11, garahittae 12, viuTTittae 13, visohittae 14, akaraNayAe abbhuttie 15, AhArihaM pAyacchittaM tavokammaM paDivajjittae 16 (1), do disAto abhigijjha kappati NiggaMthANa vA ggiMthI vA apacchimamAraNaMtiya saMlehaNAjUsaNAjUsiyANaM bhattapANapaDiyAikkhittANaM pAovagatANaM kAlaM aNavakaMkhamANANaM viharittae, taM jahA - pAINaM ceva udINaM caiva (2) / sU0 76 // viTThANa - ssa paDhamo uddesao samatto // 21 // mUlArthaH-be dizAonI sanmukha rahIne, nigraMtho athavA nigraMthaone dIkSA devA mATe pUrva dizA ane uttara dizA kalpe che. evI rIte 1 loca karavA mATe, 2 zikSA ApakA mATe - zIkhavavA mATe, 3 upasthApanA ( vaDIdIkSA) mATe, 4 sAdhe bhojana karAvA mATe, 5 saMstAraka maMDalImAM besADavA mATe, 6 svAdhyAyanA uddezane mATe, 7 svAdhyAyanA samuddeza mATe, 8 svAdhyAyanI anujJA mATe, 9 Alocana karavA mATe, 10 pratikramaNa karavA mATe, 11 aticAranI niMdA karavA mATe, 12 gardA karavA mATe, 13 chedavA mATe, 14 vizuddhi karavA mATe, 15 pharI na karavApaNAe sanmukha javA mATe, 16 yathAyogya prAyazcitta ( tapakarma ) ne For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kAdhyayane uddezaH 1 pravrajyA diSu dize 76 sUtram // 96 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra **************** www.kobatirth.org svIkAravA mATenAM kAryo pUrva ane uttara dizA sanmukha karavA (1), ve dizAonI sanmukha rahIne apazcimamAraNAMtika saMlekhanAnI ArAdhanA karanArA, bhaktapAnanA pratyAkhyAna karanArA tathA pAdapopagata-jhADanI mAphaka rahelA tathA maraNanI AkAMkSA na karanArA sAdhu-sAdhvIone sthira rahevA mATe pUrva ane uttara dizA kalpe che. (2). TIkArtha:-'do disAo' ityAdi0 ve dizAne aMgIkAra karIne sanmukha thar3ane (kriyA karavI ) kalpe che. dhana vagere graMthathI nIkaLelA - chUTelA te nigraMtho-sAdhuone athavA sAdhvIone rajoharaNa vagerenA pradAnadvArA dIkSA ApavA mATe pUrva ane uttara dizA aMgIkAra karavI kalpe che. kAM che ke-- Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAhou uttara- muho va dejjA'havA pddicchejaa| jAe jiNAdao vA, haveja jiNaceiyAI vA // 29 // pUrva dizA sanmukha athavA uttara dizA sanmukha ( gurue) devaM athavA ( ziSyoe ) grahaNa kara athavA je dizAmAM jina - kevalajJAnI, manaH paryavajJAnI, avadhijJAnI, caudapUrvI, dazapUrvI tathA navapUrvIo hoya te dizAmAM athavA je dizAmAM jinezvaranA cityo hoya te dizAnI sanmukha rahIne dIkSApradAnAdi devaM ane levu. 'eva' miti0 jema pratrAjana ( dIkSA ) sUtra be dizAnA kathanavaDe kaM evI rIte muMDana vagere soLa sUtro paNa samajI levA. temAM 1 mastakano loca karavA mATe, 2 grahaNazikSAnI apekSAe sUtra tathA artha grahaNa karavA mATe ane AsevanazikSAnI apekSAe to pratyupekSaNa (paDilehaNa) vagere zIkhavA mATe, 3 utthApanA - mahAvratomAM vyavasthApanA karavA mATe, 4 bhojanamaMDalImAM besADavA mATe, 5 saMstAraka( saMthAro ) maMDalImA besADavA mATe, 6 sArI rIte maryAdAvaDe je bhaNAya te svAdhyAya -aMga vagere sUtro, te sUtrona uddeSTuM 17 For Private and Personal Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAgasUtra sAnuvAda // 97 // www.kobatirth.org uddeza mATe eTale ke 'yogavidhinA kramavaDe samyag yogathI (tuM) A bhaNa' e pramANe upadeza karavA mATe, 7 samuddeSTuM - 'yoganI samAcArIvaDe ja A sUtra sthirapaNe paricita kara' ema kahevA mATe, 8 anujJAtuM - 'te pramANe tuM A sUtrane dhAraNa kara ane bIjAone tuM jaNAva - kahe' ema kahevA mATe, 9 AlocayituM gurunI pAse aparAdhone kahevA mATe, 10 pratikramaNa karavA ( pApathI pAchA haTavA ) mATe, 11 niMdituM - potAnI samakSa (svasAkSIe) aticAronI niMdA karavA mATe, ' sacarittapacchayAvo niMda'ttipotAnA vartano pazcAttApa karavo te niMdA, 12 garhituM gurunI samakSa aticAronI garhA karavA mATe, 'garahA'vi tahAjAtIyameva navaraM parappayAsaNae 'tti-gardA paNa niMdAno ja prakAra che, paraMtu bIjAnI AgaLa prakAzita kara te garhA, 13 'viuTTittae 'tti - alaga karavA mATe, toDavA mATe, vizeSa kUTavA mATe arthAt aticAra saMbaMdhI anubaMdha (pApa) nuM vicchedana karavA mATe, 14 vizodhayituM - aticArarUpa kAdavanI apekSAe AtmAne nirmaLa karavA mATe, 15 akaraNatayA - ' pharIthI nahiM karUM' evo svIkAra karavA mATe, 16 yathArham - aticAra vagerenI apekSAe yathocita pApano nAza karanAra hovAthI athavA prAyaH cittanuM zuddha karanAra hovAthI prAyazcitta, kadhuM che ke pAvaM chiMdai jamhA, pAyacchittaM tu bhannae teNa / pAeNa vAvi cittaM, visohae teNa cchittaM // 30 // jethI pApa nAza pAme che te kAraNathI pAyacchit kahevAya che, athavA prAyaH aparAdhathI thayela malina citta (jIva) ne 1. ahi citta zabdavaDe citta ane cittavALAno abheda upacAra hovAthI jIva kahevAya che. cUrNikAra paNa tema ja kahe che' citta iti jIvasya vyAkhyA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 1 pravrajyA diSu dize 76 sUtram / / 97 / / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zuddha kare che tethI prAyazcitta ahiM prAyazcitta zabdanI siddhi 'pRSodarAdi' thI siddha thAya che. tapakarma - nirvikRtika- nIvI vagerene svIkAravA mATe sattara sUtra kahe che- 'do dise' tyAdi0 'pazcima zabda ja amaMgalarUpa che, tethI teno parihAra karavA mATe apazcima zabda kahela che. maraNanA aMtamAM je thanArI te mAraNAMtikI, apazcima chellI te apazcimamAraNAMtikI. jenAthI zarIra ane kaSAyAdi kSINa karAya che te saMlekhanA - tapavizeSa, te apazcimamAraNAMtikasaMlekhanAnI 'jUsaNa'tti sevA, sevArUpa dharmavaDe 'jUsiyANaM' tti - temAM joDAyelAne athavA saMlekhanAvaDe jhoSitAnAM kSINa zarIravALAone, tathA jeoe bhakta ( anna ) ane pANInuM paJcakakhANa karela che teone, vRkSanI mAphaka ceSTA rahitapaNe sthira thayelAone, anazana vizeSa svIkAranArAone, maraNakAlane nahiM icchanArAone, viharttu-rahevA mATe ve dizA ( pUrva ane uttara ) sanmukha rahevuM kalpe. (2). ekaMdara aDhAra dizAsUtro che temAM jenI vyAkhyA karI nathI te sugama samajavA. ( sU0 76 ) // bIjA sthAnakanA prathama uddezAnI TIkAno anuvAda samApta // For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda 11 86 11 www.kobatirth.org atha dvitIyasthAnakAdhyayane dvitIyaH uddezaH ahiM prathama uddezakamA dvitvaviziSTa jIva tathA ajIvanA dharmo kA have bIjA uddezakamAM to dvitvaviziSTa ja jIvanA vA che. A saMbaMdhavaDe prApta thayela A uddezakanuM prathama sUtra je devA uDDhovaivannagA kappovavannagA vimANovavannagA cArovavannagA cAradvitIyA gatiratiyA gatisamAvannagA, tesiNaM devANaM satA samitaM je pAve kamme kajjati tatthagatAvi egatiyA vedaNaM veti annatthatAvi egatiyA veaNaM vedeti (1) NeraiyANaM satA samiyaM je pAve kamme kajjati tatthagatAvi egatiyA veyaNaM vedeti annatthagatAvi egatiA veyaNaM vedeMti, jAva paMceMdriyatirikkhajoNiyANaM maNussANaM satA samitaM je pAtre kamme kajjati ihagatAvi egatitA veyaNaM veyaMti annatthagatAvi egatiyA veyaNaM veyaMti, maNustavajjA sesA ekkagamA (2) / sU0 77 mUlArthaH- je devo UrdhvalokamAM utpanna thayelA che, te ve prakAre che -1 kalpopanaka - saudharmAdi devalokamAM utpanna thayelA 1. bAbUbALI pratamAM taM dubihA paM0 taM0- Avo pATha che, samitinI pratamAM nathI, For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sthAnakA dhyayane uddezaH 2 tatrAnyatra karma vedanaM 77 sUtram // 98 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie aMne 2 vimAnopapatraka-avayakAdimAM utpanna thayelA. bIjA paNa kahe cha-cAropapannaka-jyotiSko, tenA paNa be bheda che-1 cArasthitika-sthira jyotipko, te aDhIdvIpanI bahAra che, 2 gatiratika-gatisamApanako je aDhIdvIpamA rahelA che. te devovaDe niraMtara je | pApakarma karAya che-baMdhAya che te pApanA phalane devabhavamA rahyA chatAM ja keTalAeka devo bhogave che, ane keTalAeka pApanA phalane bhavAMtaramA vede che. (1), narayikone sadA-niraMtara je pApakarma baMdhAya che te tyAM rahyA chatAM paNa keTalAeka nArako pApanA phaLane vede che, ane keTalAeka bhavAMtaramAM gayA chatAM pApanA phaLane vede che. evI rIte yAvat paMceMdriyatiyaMco sudhI jANavU. manuSyone sadA-niraMtara je pApakarma baMdhAya che te ahiM ja rahyA chatAM keTalAeka manuSyo pApanA phaLane bhogave che, ane keTalAeka bhavAMtaramAM paNa pApakarmanA phaLane bhogave che. manuSyane choDIne zeSa vyaMtara, jyotiSka ane vaimAniko che te eka abhilApavALA cha-18 samAna pAThavALA che (2). TIkArtha:-'je deve' tyAdi0 sUtrano pUrve kahela sUtra sAthe saMbaMdha che. prathama uddezakanA chellA sUtramA pAdapApegamana anazana kaDaM, tenAthI keTalAeka jIvone devapaNuM prApta thApta che, te kAraNathI deva vizeSa kahevAvaDe tenA karmabaMdhana ane vedana- pratipAdana karatA thakA kahe cha:-'je deve' tyAdi je suro-AgaLa kahevAmAM Avaze te vaimAnika devo, anazana vagerethI utpanna thAya che, te kevA che-'uDDha' tti. UrdhvalokamAM utpanna thayelA te Uyopapannako ve prakAre 2-1 kalpopapannako-saudharmAdi devalokamAM utpanna thayelA, tathA 2 vimAnopapannako-aveyaka ane anuttara vimAnomA utpanna thayelA. vimAnopapannako kalpAtIta che. bIjAce prakAra paNa kahe cha-'cArovavannaga' tti0 caraMti-jyotiSkanA vimAno jyAM bhramaNa kare che te KIXXXX XXXXXXXXX *XXXX For Private and Personal Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 99 // KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX cAra, te samasta jyotizcakra kSetra che. kAraNa ? mAtra vyutpattyarthanI apekSA karIne zabdanI pravRttinA nimittano Azraya karavAthI, 13 2 sthAnatemAM utpanna thayelA te cAropapannako-jyotiSko che. pAdapopagamana bagere karavAthI jyotiSkapaNu prApta na thAya ema na kahe, kAraNa ke kAdhyayane pariNAmavizeSathI tema paNa thAya che. jyotiSko paNa be prakAre che, te A pramANe-cAra-jyotizcakra kSetramA jeonI sthiratA che te uddezaH 2 cArasthitiko, te samayakSetra(aDhIdvIpa)thI bahAra rahenArA ghaMTAnI AkRtivALA che. tathA gamanamA jeone rati che te gatiratiko tatrAnyatrasamayakSetramA vartanArA che. gatiratiko satata (niraMtara) gati nahi karanArA paNa hoya che, A kAraNathI gati-gamanane samiti karmavedanaM niraMtara ApannakAH-prApta thayelA te gatisamApannako-virAma nahi pAmanArA che. pUrvokta cAra prakAranA devone niraMtara je 77 sUtram pApakarma-jJAnAvaraNAdi, jIvone niraMtara baMdhakapaNuM hovAthI zriyate-baMdhAya che (A karmakartRprayoga che), te devo karmanA | abAdhAkAlanu ullaMghana thaye chate 'tatthagayAvi' tti. 'api' avyaya evakAra ( cokasa ) arthamAM che, teno prayoga AvI rIte-tatraiva-devonA bhavamA ja, kalpAtIta devono bIjA kSetramA gamanano asaMbhava hovAthI ahiM tatra ane anyatra zabdavaDe bhava ja artha vivakSita-icchita che; paraMtu kSetra, zayana ane AsanAdi vivakSita nathI, mATe devabhavamA vartanArA keTalAeka devo, vedanA-udayarUpa vipAka(phaLa)ne anubhave che. 'annatthagayAvi' tti0 devabhavathI bIjA ja bhavAMtaramA utpanna thayelAo bedanAne anubhave che. keTalAeka to A bhava ane parabhavamAM paNa vedanAne anubhave che. bIjA keTalAeka jIvo vipAkodayanI apekSAe A bhavamA ane parabhavamAM paNa vedanAne anubhavatA nathI, A be vikalpa sUtramA jaNAvela nathI, kAraNa ke be sthAnakano adhikAra cAlu che (1), sUtramA kahela be vikalpa, sarva jIvomA covIza daMDakavaDe prarUpaNA karatA thakA kahe che:- / / / 99 // XXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX 'neraiyANamityAdi0 A sUtra prAyaH sugama che. vizeSa kahe cha:-'tatthagayAvi annatthagayAvi' evI rIte abhilApavaDe daMDaka, yAvat paMceMdriyAtayaMca sudhI jANavo. A kAraNathI kahe che-' jAve 'tyAdi0 manuSyomA vaLI abhilApa vizeSa jANavA yogya cha, jema ' ihagatAvi egaiyA' iti. sUtrakAra-gaNadharamahArAjA paNa manuSya hatA, A kAraNathI parokSarUpa anAsanna(dUra )nA kathanabhUta 'tatra' zabdane mUkIne manuSya-sUtramA 'iha ' evA zabdano nirdeza karyo che, kAraNa ke manuSyabhavanA svIkArapaNAe pratyakSAsannavAcaka idam zabdano viSaya che. eTalA ja mATe kahe che-'maNussavajjA sesA ekkagama' tti0 zeSa eTale vyaMtara, jyotiSka ane vaimAniko sarakhA abhilApavAlA che. zaMkA-pahelA mUtramA ja jyotiSka ane vaimAnika devono vivakSita artha kahela hovAthI ahiM pharIne jyotiSkAdi devornu kathana karavAvaDe zo hetu che ? samAdhAna-prathama sUtramAM anuSThAna(anazanAdi kriyA)nA phaLane dekhADavAnA prasaMgavaDe bheda(vizeSa)thI kahela che. ahIM to daMDakanA kramavaDe sAmAnyathI jaNAvela hovAthI doSa nathI. ahiM dekhAya che te te sUtramA vizeSay kathana hovA chatAM paNa sAmAnyanuM kathana che, sAmAnyanA kathanamAM to vizeSatuM kathana hoya che (2). tyAM rahyA thakA vedanAne anubhave che ema kaheluM che, A kAraNathI nArakAdinI gati ane AgatinuM nirUpaNa karatA thakA kahe che| neratitA dugatiyA duyAgatiyA paM0 20-neraiNa neraiesu uvavajjamANe maNussehiMto vA paMciM* diyatirikkhajoNiehito vA uvavajjejA, se ceva NaM se neraie NeraiyattaM vippajahamANe maNussattAe EXXXXXXXXXXX XXXXXX For Private and Personal Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 10 // **XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX) 2 sthAnakAvA paMceMdiyatirikkhajoNiyattAe vA gacchejjA, evaM asurakumArAvi. NavaraM, se ceva NaM se asurakumAre dhyayane asurakumArataM vippajahamANe maNussattAe vA tirikkhajoNiyattAe vA gacchijjA, evaM savvadevA (1), uddezaH2 puDhavikAiyA dugatiyA duyAgatiyA paM0 taM-puDhavikAie puDhavikAiesu ubavajamANe puDhavikAie- nArakANAM hiMto vA NopuDhavikAiehito vA uvavajejA, se ceva NaM se puDhavikAie puDhavikAiyattaM vippajahamANe || gatyAgatI puDhavikAiyattAe vA NopuDhavikAiyattAe vA gacchajjA, evaM jAva maNussA (2) / sU0 78 78 sUtram mUlArtha:-nairayiko ve gatimA janArA ane be gatimAMthI AvanArA kahela cha, te A pramANe-nairayika (narakAyunA udayavALo ), narayikone vipe utpanna thayo thako manuSyomAthI athavA paMceMdriyatiyacayonikomAthI utpanna thAya tethI nairayika, narayikapaNAne choDato thako manuSyapaNAmAM athavA paMceMdriyatiyaMcayonikamAM jAya. evI rIte asurakumAro paNa jANavA. vizeSa kahe che-teja asurakumAra, asurakumArapaNAne choDato thako manuSyapaNAmAM athavA tiryaMcayonikapaNAmAM jAya.evI rIte sarva devo jANavA. (1), pRthvikAyiko ve gatimA janArA ane ve gatimAMthI AvanArA kahela che, te A pramANe-pRthvIkAyika, pRthvIkAyikone viSe utpanna thayo thako pRthvIkAyikomAMthI athavA nopRthvIkAyika(vRthvIkAyika sivAyanA)mAMthI utpanna thAya, teja pRthvIkAyika, pathvIkAyikapaNAne choDato thako pRthvIkAyikapaNAmAM athavA nopRthvIkAyikapaNAmAM jAya, evIrIte yAvat manuSyo jANavA. (2). 1 narakAyunA udayavALo te narayika kahevAya. A pramANe RjusUtranayanA abhiprAyathI dareka daMDakamAM samanag. RAXX For Private and Personal Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TIkArthaH-daMDaka ( A sUtrapATha) sugama che, vizeSa kahe che:-nArako, AdhArabhUta manuSya ane tiyaMcagatisvarUpa ce gatimAM gamana cha jeonuM te (nArako) ve gativALA che. avadhi( sImA )bhUta manuSya ane tiyecarUpa ve gatimAthI Avarbu cha jeona te ve AgativALA cha. udayamA Avela cha nArakanuM AyuSya jene te nAraka kahevAya che. A kAraNathI kahe cha ke'neraie Neraiesu tti0 nArakomA ahiM uddezakramanA viparyAsathI prathama vAkyavaDe Agati kahI, 'se ceva NaM se 'tti0 je manuSyapaNA vageremAthI narakamAM gayelo teja A nAraka, anya nahiM. A kathanavaDe ekAMta anityapaNAnuM khaMDana kayu. 'vippajahamANe 'tti0 sarvathA choDato thako, ahiM bhUtakALanA bhAvavaDe nArakarnu kathana che. A vAkyavaDe gati kahI. tejaskAyiko, tiryeca ane manuSyanI apekSAe ve AgativALA che ane tiryacanI apekSAe eka gativALA che. A vAkyano svIkAra karIne A prakAre (utkramathI ) vyAkhyAna kayu che. 'evaM asurakumArAvi 'tti0 nArakanI mAphaka vaktavyatA kahevI. 'navaraM 'si0 A vizeSa che:-kevala paMceMdriyatiyaMcomA utpanna thAya cha ema nahi, paNa pRthvI, apU ane vanaspatimAM tenI utpatti thAya che. sAmAnyathI kayu cha ke-se ceva NaM se ityAdi jAva tirikkhajoNiyattAe vA gaccheja' tti0 'evaM savvadeva' tti0 asurakumAranI mAphaka devapadavALA bAre daMDaka kahevA. teonI ekeMdriya(pRthvI, apU ane vanaspati)mAM paNa utpatti thAya cha (1), 'NopuDhavikAiehito'tti A pRthvIkAyikanA niSedhadvAravaDe apkAyika vagere sarva grahaNa karela che, kAraNa ahIM ve sthAna 1 Agatirnu prathama vyAkhyAna ane gatirnu pachI vyAkhyAna kayu che. 2 asurakumArathI yAvat IzAna devaloka paryaMta. KKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 101 // ******** www.kobatirth.org kanuM varNana che. nAraka varjIne zrevIza daMDakamAMthI pRthvIkAyikomAM utpanna thAya che. ' NopuDhavavikAiyattAe ' ti0 deva ana nArakanA (14) daMDaka choDIne apUkAya vagere (9) daMDekamAM jAya che. ' evaM jAva maNussa' ti0 jema pRthvIkAyiko, 'duganiyA' vigere abhilApovaDe kahelA che evI rIte e ja abhilApovaDe apakAyika vagere manuSya paryaMtanA daMDako 'pRthvikAyika' zabdanA sthAnamAM apkAyika vagereno vyapadeza ( kathana ) karanArA A abhilApovaDe kahevA. vyaMtara vagere pUrve atideza karAyela - kahevAi gayelA che. (2). ( sU0 78 ) jIvanA adhikArathI bhavyAdi vizeSaNavaDe soLa sUtrapAThathI daMDakanI prarUpaNA kahe che: duvihA neraiyA paM0 taM0-bhavasiddhiyA ceva abhavasiddhiyA ceva, jAva vemANiyA 1, duvihA neraiyA paM0 taM0 - aNaMtarovavannagA ceva paraMparovavannagA ceva, jAva vemANiyA 2, duvihA NeraDyA paM0 taM0-gatisamAvannagA caiva agatisamAvannagA ceva, jAva vemANiyA 3, duvihA neraiyA paM0 taM0paDhamasamaovavannagAce apaDhamasamaovavannagA ceva, jAva vemANiyA 4, duvihA neraiyA paM0 taM0-AhAragA caiva aNAhAragA ceva, evaM jAva vemANiyA 5, duvihA NeraiyA paM0 taM - usAsA ceva NoussAsagA ceva, jAva vemANiyA 6, duvihA neraiyA paM0 taM0-saiMdiyA ceva aNiMdiyA ceva, 1. puDhavi zabdathI eka pRthvIno daMDaka ane nopuDhavo zabdathI nava daMDaka kahela che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sthAnakA dhyayane uddezaH 2 nArakANAM bhavyatvAdi 79 sUtram // 101 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxXXXXXXXXX jAva vemANiyA 7, duvihA neraiyA paM0 20-pajattagA ceva apajattagA ceva, jAva vemANiyA 8, duvihA neraiyA paM0 20-sanni ceva asanni ceva, evaM paMceMdiyA savve vigaliMdiyavajjA, jAva vANamaMtarA (vemANiyA) 9, duvihA neraiyA paM0 20-bhAsagA ceva abhAsagA ceva, evamegiMdiyavajjA savve 10, duvihA* neraiyA paM0 20-sammaddiTThIyA ceva micchaddiTThiyA ceva, egiMdiyavajjA savve 11, duvihA neraiyA paM0 taM.-parittasaMsAritA ceva aNaMtasaMsAriyA ceva, jAva vemANiyA 12, duvihA neraiyA paM0 ta0saMkhejjakAlasamayaTritIyA ceva, asaMkhejjakAlasamayadvitIyA ceva, evaM paMceMdiyA egidiyavigaleMdiyavajA jAva vANamaMtarA 13, duvihA neraiyA paM0 taM0-sulabhabodhiyA ceva dulabhabodhiyA ceva, jAva vemANiyA 14, duvihA neraiyA paM0 20-kaNhapakkhiyA ceva sukkapakkhiyA ceva, jAva vemANiyA 15. davihA neraDayA paM0 taM0-carimA ceva acarimA ceva, jAva vemANiyA 16 / sa. 79 mUlArtha:-ve prakAre nairayiko kahelA che, te A pramANe-bhavasiddhiko ane abhavasiddhiko, yAvat vaimAnika paryaMta babbe | bheda jANavA. (1), be prakAre nairayiko kahelA che, te A-anaMtaropapannako ane paraMparopapannako, yAvat vaimAnika paryaMta pUrvavat | XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX** *EXK** For Private and Personal Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 102 ********* www.kobatirth.org (2), ve prakAre nairayiko kahelA che, te A-gatisamApannako ane agatisamApannako, yAvat vaimAnika paryaMta pUrvavat (3), be prakAre nairayiko kahelA che, te A-prathamasamayopapannako ane aprathamasamayopapannako, yAvat vaimAnika paryaMta pUrvavat ( 4 ), (vigrahagativALA ) ve prakAre nairayiko kahyA che, te A-AhArako ane anAhArako, evI rIte yAvat vaimAnika paryaMta pUrvavat (5), ve prakAre nairayiko kalA che, te A-ucchvAsako ane noucchvAsako (ucchvAsaparyAptivaDe aparyAptA ), yAvat vaimAnika paryaMta pUrvavat (6), be prakAre nairayiko kathA che, te A-sendriyo ( iMdriya sahita ) ane aniMdriyo ( iMdriya rahita, iMdriyaparyAptavaDe aparyAptaka. ) yAvat vaimAnika paryaMta pUrvavat (7), ve prakAre nairayiko kahelA che, te A-paryAptako ane aparyAptako, yAvat vaimAnika paryaMta pUrvavat (8), ce prakAre nairayiko kahelA che, te A-saMjJI ane asaMjJI, evI rIte (ekeMdriya ane vikaleMdriya vajane) sarva paMceMdriya yAvat vyaMtaraM sudhI (vaimAnika sudhI) daMDakomAM babbe bheda jANavA. (9), be prakAre nairayiko kahelA che, te A-bhASako ane abhASako, evI rIte ekeMdriya varjIne badhA daMDakomAM bacce bheda jANavA. (10), ve prakAre nairayiko kahelA che, te A-samyagdRSTiko ane mithyAdRSTiko, evI rIte ekeMdriya vajane sarva daMDakomAM babbe bheda jANavA. (11), ce prakAre nairayiko kahelA che, te A-parittasaMsAriko ane anaMtasaMsAriko, yAvat vaimAnika daMDaka paryaMta bacce bheda jANavA. (12), be prakAre nairayiko kahelA che, te A-saMkhyAta kALasamayanI sthitivALA ane asaMkhyAta kALasamayanI sthitivALA, evI rIte 1 vyaMtara paryaMta daMDakamA saMjJo ane asaMjJI banne jAya che, tenI apekSAe asaMjJIpaNuM hoya che, paraMtu jyotiSka ane vaimAnikamAM asaMjJIpaM hotuM nathI. (vemANiyA ) pATha je mUlamAM lIghela che te manaparyAptivaDe jyAM sudhI aparyApta hoya che tyAM sudhI asaMjJI gaNela che, For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sthAnakA dhyayane uddezaH 2 nArakANAM bhavyatvAdi 79 sUtram Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KXXXXXKXxxx XXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxxxxxx ekeMdriya ane vikaleMdriya varjIne paMceMdriya yAvat vyaMtara paryaMta babbe bheda jANavA. (13), ve prakAre nairayiko kahelA che, te Asulabhabodhiko ane durlabhabodhiko, yAvat vaimAnika paryaMta babbe bheda jANavA. (14), be prakAre nairayiko kahelA che, te A-kRSNapAkSiko ane zuklapAkSiko, yAvat vaimAnika paryaMta babbe bheda jANavA. (15), be prakAre nairayiko kahelA che, te A-carama-ThellA (narakanA bhavanI apekSAe) bhavavALA ane acarama-jeono chello bhava nathI te, yAvat vaimAnika paryaMta babbe bheda jANavA. (16). TIkArthaH-soLa daMDaka( sUtra )mAM bhavyadaMDaka sugama che. (1), anaMtaradaMDakamAM 'aNaMtara'tti0 eka jIvanI sAthe bIjA jIvo aMtara vinA ( te ja samayamAM ) utpanna thayelA te anaMtaropapannako ane pUrvoktathI viparIta rIte (eka pachI eka , bhinna bhinna samaye ) utpanna thayelA te paraMparopapannako. athavA vivakSita deza(kSetra )nI apekSAe je aMtara rahitapaNAe utpanna thayelA te anaMtaropapannako ane vivakSita dezamAM paraMparAe utpanna thaelA te paraparopapannako. (2), gatidaMDakamAM gati samApannako-narakamAM jatA ane bIjA narakamAM gayelA te agatisamApannako, athavA nArakapaNAne prApta thayelA te gatisamApannako ane jeNe narakagatirnu AyuSa bAMdhyu che te dravyanArako agatisamApannako che. athavA calatva ane sthiratvanI apekSAe kramazaH gatisamApannako ane agatisamApanako jANavA. (3), prathamasamayadaMDakamA ' paDhame ' tyAdi0 jeone utpanna thathe prathama samaya thayela che te prathamasamayopapannako ane tethI judA (be vagaire samayanA utpanna thayelA ) te aprathamasamayopannapako. (4), AhAradaMDakamA AhArako hamezAM hoya che, anAhArako to vigrahagatimA eka samaya athavA be samaya sudhI hoya che. je trasanA DImAM XXXX883 For Private and Personal Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAgapatra sAnuvAda // 103 // XXXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxXXXXXXXXX maraNa pAmIne trasanA mAM ja utpanna thAya che tenI apekSAe A hakIkata jANavI. anyathA-bIjI rIte traNa samaya paryata 2 sthAnakAanAhAraka hoya che. (5), ucchvAsadaMDakamAM je zvAsocchvAsa le che te ucchvAsako, te ucchvAsaparyAptivaDe paryAptako ane tethI bhinna dhyayane ucchvAsaparyAptivaDe aparyAptako te noccAsako (6), iMdriyadaMDakamAM iMdriyaparyAptivaDe paryAptako te seMdriyo ane iMdriyaparyAptivaDe uddezaH2 aparyAptA te aniMdriyo (7), paryApsadaMDakamA paryAptanAmakarmanA udayathI paryAptA che ane aparyAptanAmakarmanA udayathI aparyAptA che. nArakANAM (8), saMjJIdaMDakamAM manaparyAptivaDe paryAptako te saMjJI-saMjJAvALA ane manaparyAptivaDe aparyAptako te asaMjJI che. 'evaM paMciMdie' bhavyatvAdi tyAdi0 eTale ke jema nArako saMjJI ane asaMbInA bhedavaDe kahelA che tema, 'evaM vigaloMdrayavaja' tti vikala-aparipUrNa tti vikala-aparipUrNa 479 sUtram saMkhyAviziSTa iMdriyo che jeone te vikaleMdriyone (pRthvI vagere, dvIMdriya, trIMdriya ane caturidriyo ) varjIne covIza daMDakamA | je bIjA paMceMdriyo asura vigere hoya che te sarvane saMjJI ane asaMjJIpaNAe kahevA, arthAt chellaM daMDaka-' jAva vemANiya 'tti. yAvat vaimAnika daMDaka paryaMta paNa evI rIte ja kahevA. koI pratamA 'jAva vANavaMtariya 'tti. 1. sAmAnya jIvanI apekSAe A kathana che. 2 A vyAkhyA sAmAnya prakAre che, kAraNa ke aparyAptanAmakarmanA udayabALA ( labdhiaparyAptaka) nAraka ane devamAM saMbhave nahiM ane prastuta sUtramA 'jAva vemANiyA / kahela che, mATe ahi ema jaNAya che ke je jIvoe svayogya paryApti pUrNa karela nathI evA karaNaaparyApta jIvonI apekSAe nAraka ane devo aparyApta hoya che. athavA karaNaaparyAptikAlamAM paNa aparyAptanAmakarmano udaya hoya ema saMbhave che. // 103 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx) evo pATha che, tyAM A pramANe artha samajavo-je asaMjIomAthI nArakAdipaNAe utpanna thAya che te asaMjJIo ja [ aparyAptaavasthAmA ] kahevAya che, ane asaMAo nArakAdithI AraMbhIne yAvat vyaMtara sudhImA utpanna thAya che paraMtu jyotiSka ane vaimAnikone viSe utpanna thatA nathI. teone asaMjJIpaNAno abhAva hovAthI teornu ahiM grahaNa karela nathI. (9), bhASAdaMDakamAM-bhASAparyAptinA udayamA bhASako che ane bhASAparyAptinI aparyAptaka avasthAmAM abhASako che. ekeMdriyone * bhASAparyApti nathI tethI kahe che-' evamityAdi0 (10), samyagdRSTidaMDakamAM ekeMdriyone samyaktva nathI, dvIMdriyo vagerene to sAsvAdana samyaktva hoya, parantu eTalA mATe kayuM che ke-'egidiyavajjA sabve 'tti0 (11), saMsAradaMDakamAM saMkSipta-thoDA bhavavALA te parIttasaMsAriko ane anaMtabhavavALA te anaMtasaMsAriko (12), sthitidaMDakamAM kALa zabdano artha kALo varNa paNa hoya, samaya zabdano artha AcAra paNa thAya, parantu ahiM kAlarUpa samaya te kALasamaya, varSanA pramANathI saMkhyA karavA yogya che. saMkhyAta kALasamayarUpa sthiti ( raheQ ) che jeonI te saMkhyeyakALasamayasthitiko daza hajAra varSa vagere sthitivALA, bIjA palyopamanA asaMkhyeyabhAgAdi sthitivALA te asaMkhyeyakAlasamayasthitiko jANavA. 'saMkhijakAlaThiiya'tti evo pATha paNa koI pratamA che, paNa te sugama che. 'evamiti A pramANe nArakanI mAphaka be prakAre sthitibALA daMDako kahyA. zuM badhA ya daMDako kahyA ? e praznanA javAbamAM kahe che ke-ema nahi, paNa ekeMdriya ane vikaleMdriyone varjIne asura vagare paMceMdriyo kahyA, kAraNa ke ekeMdriyAdinI to bAvIza hajAra varSa vagere saMkhyAtakALanI sthiti che. paMceMdriyo paNa zu badhA ya kahyA ? AzaMkAno javAba Ape che ke ema nahiM, phakta vyaMtara paryaMta (nArakathI vyaMtara sudhInA paMceMdriyo), eo ja XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX KXXXX For Private and Personal Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 104 // www.kobatirth.org ubhaya sthitivALA ( saMkhyAta ane asaMkhyAtakALanI sthitivALA ) hoya che. jyotiSka ane vaimAniko to asaMkhyA takALanI sthitivALA ja hoya che. (13), bodhidaMDakamAM bodhi-jainadharmanI prApti sulabha che jeone te sulabhabodhiko, ane jainadharmanI prApti durlabha che jeone te durlabhavodhiko (14), pAkSikadaMDakamAM zukla - vizuddhapaNAthI je pakSa-svIkAra te zuklapakSa, te vaDe | je vicare che te zuklapAkSiko zuklapaNuM to kriyAvAdIpaNAe che. kartuM che ke kiriyAvAI bhavve go abhavve sukkapafree in favorkhae- kriyAvAdI bhavya hoya che, paNa abhavya hotA nathI, (tema) zuklapAkSika hoya che paNa kRSNapAkSika hoto nathI. athavA zuklono - AstikapaNAe vizuddhAno, je pakSa-samUha te zuklapakSa, temAM thayelA te 'zuklapAkSiko, ane tenAthI viparIta pakSavALA te kRSNapAkSiko. (15), caramadaMDakamA jeone te nArakAdi chello bhava hoya arthAt pharIthI te nArakAdimAM utpanna nahiM thAya, kAraNa ke mokSe javAthI te carama kahevAya che ane bIjA eTale jene pharIthI nArakAdimAM upaja che te acarama kahevAya che. (16). evI rIte zarUAtathI aDhAra daMDako kahevAyA. (sU0 79) pUrvanA sUtramAM vaimAniko carama ane acaramapaNAe kahevAyA, teo avadhivaDe adholoka vagerene jANe che, tethI tenA jANavAmAM AvatAM jIvanA be prakAra varNave che dohiM ThANehiM AyA adhologaM jANai pAsai taM0 - samohateNaM ceva appANeNaM AyA ahelogaM jAi pAsa asamohateNaM ceva appANeNaM AyA ahelogaM jANai pAsai, Adhohi samohatAsamA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only sthAnakAdhyayane uddezaH 2 samudghAta vaikriyetara to'vadhiH dezasarvataH zabdAdyAH 80 sUtram ( 104 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXX hateNaM ceva appANaNaM AyA ahelogaM jANai pAsai 1, evaM tiriyalogaM 2 kevalakappaM loga 4 / dohiM ThANehiM AyA adhologaM jANai pAsai taM0-viuviteNa ceva appANeNaM AtA adhologaM jANai pAsai aviuviteNaM ceva appANaNaM AtA adhologaM jANai pAsai Ahodhi viuvviyAviuviteNa ceva appANeNaM AtA adhologaM jANai pAsai 1, evaM tiriylogN04|dohiN ThANehiM AyA saddAiM suNei, taM0-deseNavi AyA saddAiM suNei savveNavi AyA saddAiM suNei 1, evaM rUvAiM pAsai 2, gaMdhAiM agghAti 3, rasAiM AsAdeti 4, phAsAiM paDisaMvedeti 5 / dohi ThANehi AyA obhAsai. taM0-deseNavi AyA obhAsai savveNavi AyA obhAsati 1, evaM pabhAsati 2, vikubvati 3, pariyAreti 4, bhAsaM bhAsati 5, AhAreti 6, pariNAmeti 7, vedeti 8, nijareti 9 / dohi ThANehiM deve saddAiM suNei, taM0-deseNavi deve sadAiM suNeti sabvevi deve saddAiM suNei 1 jAva nijareti 14 / maruyA devA duvihA paM0 taM0-egasarIre ceva bisarIre ceva 1, evaM kinnarA 2, 3 kiMpurisA 3, gaMdhavvA 4, NAgakumArA 5, suvannakumArA 6, aggikumArA 7, vAyukumArA 8, devA duvihA xxxxxxxxxXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXX bhIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 105 // RX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxx paM0 taM0-egasarIre ceva bisarIre ceva / sU0 80 / biTThANassa bIo uddesao sammatto 2-2 // mUlArthaH-ve sthAnavaDe AtmA adholokane jANe che-dekhe che, te A pramANe-samudghAta karavArUpa svabhAvavaDe AtmA - adholokane jANe che-dekhe che, samudghAta na karavArUpa svabhAvavaDe AtmA adholokane jANe che-dekhe che. yathAvadhijJAnI samu dghAt karavAvaDe ane samudghAta na karavArUpa svabhAvavaDe AtmA adholokane jANe che-dekhe che. (1), evI rIte tiryaglokane (2), Urdhvalokane (3) ane paripUrNa cauda rAjalokane jANe-dekhe che. (4). besthAnavaDe AtmA adholokane jANe che-dekhe che,te A pramANe-karela vaikriya zarIrarUpa svabhAvavaDe AtmA adholokane jANe che-dekhe cha, na karAyela baiMkriya zarIrarUpa svabhAvavaDe AtmA adholokane jANe che-dekhe che. yathAvadhijJAnI kRtavaikriya zarIra ane akRtavaikriyazarIrarUpa svabhAvavaDe AtmA adholokane jANe he-dekhe che. (1), evIrIte tiryagalokane (2), Urdhvalokane (3) ane paripUrNa cauda rAjalokane jANe che-dekhe che. (4). be sthAnavaDe AtmA zabdone sAMbhaLe che, te A pramANe-dezathI AtmA zabdone sAMbhaLe che ane sarvathI AtmA zabdone sAMbhaLe che. (1), evI rIte dezathI ane sarvathI rUpone dekhe che.(2), gaMdhone sUMghe che. (3), rasone AsvAde cha (4), ane spoMne anubhave che. (5) be sthAnavaDe | AtmA dIpe (prakAze ) che, te A pramANe-dezathI AtmA dIpe che ane sarvathI dIpe che.(1), evI rIte AtmA dezathI ane sarvathI vizeSa dIpe che. (2), vikurvaNA kare che. (3), paricAraNA (maithuna) seve che. (4), bhASAne bole che. (5), AhAra kare che. (6), pariNAmane pamADe che. (7), anubhave che.(8), ane nirjarA kare che-tyAga kare che. (9).be sthAnavaDe deva zabdone sAMbhaLe che, te A pramANe 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 2 samudghAtavaikriyetarato'vadhiH dezasarvataH zabdAdyAH 80sUtram (XXXXXX / For Private and Personal Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dezathI deva zabdone sAMbhaLe che ane sarvathI deva zabdone sAMbhaLe che. (1) yAvat nirjare che. (14), marut (lokAMtika deva vizeSa) devo prakAre kahelA che, te A pramANe- eka zarIravALA ( kArmaNa zarIravALA ) ane ve zarIravALA ( kArmaNa ne vaiya zarIravALA ) (1), evI rIte kinnaro (2), kiMpuruSo (3), gaMdharvo (4), nAgakumAro (5), suparNakumAro (6), agrikumAro (7) ane vAyukumAro babbe prakAre che. (8). devo be prakAre kahelA che, te A pramANe- eka zarIravALA ane be zarIravALA. ( sU0 80) TIkArtha :- 'dohI 'tyAdi0 cAra sUtranI vyAkhyA karatAM kahe che ke Atmagata ye sthAna - prakAravaDe jIva adholokane avadhijJAnavaDe jANe che ane avadhidarzanavaDe dekhe che. ' samavahatena' vaikriyasamudghAtagata svabhAvavaDe athavA anya samudghAtagata svabhAvavaDe, ane bIjI rIte samudghAta na karavArUpa svabhAvavaDe. e ja vyAkhyA kare che' AhohI 'tyAdi0 je prakAre avadhi che jene te yathAvadhi (prAkRta zailIthI AdimAM dIrghapaNuM karela che) athavA paramAvadhithI adhovata (nyUna) avadhi che jene te adhoavadhi AtmA-niyata kSetra viSayavALo avadhijJAnI kyAreka samavahata ane kyAreka asamavahata evI rIte ve svabhAvavaDe jANe - dekhe che. ' evamityAdi 0 ' evami 'ti0 jema adholoka samavata ane asamaThata ve prakAravaDe avadhijJAnanA viSayapaNAe kahela che. evI rIte tiryagloka vagere paNa jANavA. tiryagloka sUtra, Urdhvaloka sUtra ane kevalakalpasUtra sugama che. vizeSa kahe che- kevala paripUrNarUpa potAnA kAryanA sAmarthyathI kalpa - kevalajJAnanI jema athavA paripUrNapaNAe kevalajJAna sadRza, athavA kevalakalpa - siddhAMtazailIe paripUrNa loka (cauda rAjalokarUpa) ne jANe chedekhe che (2-4 ). vaikriyasamudghAta pachI vaikriya zarIra hoya che, A hetuthI vaikriyazarIrano Azraya karIne adholoka For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandir KA zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda RR zabdone kayAsa indriyovaDe sarvathI sAMbhAkA sathI-na haNAyela zrA, daseNavitti KXKXXKKKKKKKK XXXXKKAKKX vagerenA jJAnane viSe ve prakAra kahe cha-'dohI'tyAdi0 A cAra sUtro sugama che. vizeSa kahe cha-'viubbieNaM'tti0 karela vaikriy| zarIravaDe jANe-dekha che. (1-4). jJAnanA adhikAramA ja A bIjo prakAra kahe cha 'dohI'tyAdi0 pAMca sUtro, 'deseNavitti. dezadhI-eka kAnano upaghAta (vinAza) hote chate eka kAnathI sAMbhaLe che, athavA sarvathI-na haNAyela zrotrIdrayavALo, athavA je saMbhinnazrota nAmanI labdhivALA (muni) te badhI iMdriyobaDe sarvathI sAMbhaLe che. A hetuthI sarvathI kathana karAya che. (1), 'evamiti jema deza ane sarvathI zabdone kahyA tema rUpAdine paNa jANI levA. vizeSa eke-jIbhanA dezano prasuptyAdi doSavaDe | upaghAta ( harakata ) thavAthI dezathI AsvAde (khAya ) che ema jANavU. (2-5). zabdazravaNa vagere jIvapariNAmo kahyA, tenA prastAvathI tenA pariNAmAMtarone kahe che-'dohItyAdi0 nava sUtro sugama che. vizeSa e ke-avabhAsate-khadyota( khajuA )nI mAphaka dezathI dIpe che ane dIvAnI mAphaka sarvathI dIpe che. athavA dezathI phaDakAvadhijJAnI jANe che ane sarvathI abhyaMtarAvadhijJAnI jANe che. (1), 'evamiti0 deza ane sarvathI vizeSataH dIpe che. (2), dezathI hAtha vagerenuM vaikriya karavAvaDe 1. jIbha jaDa ghai javA vageretho jJAnataMtu kriyArahita thAya che. 2. oraDAnA jALiyAthI aMtarita rahela dIpakano prabhAnA nokaLapAnI samAna phaDakAvadhijJAna kahevAya che. te phahuko eka jIvane kSayopazamanI vicitratAtho saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA hoya che. A phaDako, manuSya ane tithaMca avadhijJAnIne hoya che. 3 jIvane sarvataH aMtararahita eka sarakhaM jJAna hoya te abhyaMtarAvadhi jANaj. vizeSa nijAtura vizeSAvazyakanI TokA jovI. kAdhyayane uddezaH 2 samudghAtavaikriyetaratovadhiH dezasarvataH zabdAdyA 80 sUtram For Private and Personal Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ane sarvathI-saMpUrNa zarIranuM vaikriya karavAvaDe vikurvaNA kare che. (3), 'pariyArei' ti0 dezathI manoyoga vageremAMthI koipaNa eka yogavaDe ane sarvathItraNa yogavaDe maithunane seve che. (4), dezathI jIbhanA samabhAga vagerethI ane sarvathI samasta tAlu vagere sthAnavaDe bhASAne bole che. (5), dezathI mAtra mukhavaDe ane sarvathI oja AhAranI apekSAe ( sarva AtmapradezavaDe) AhAra kare che. (6), AhArane ja pariNamAve che. khala, rasanA vibhAgavaDe bhaktAzaya ( hojarI ) nA bhAgane baroLa vagerevaDe ruMdhavAthI dezathI ane plIha vagerethI ruMdhela na hovAthI sarvathI. (7), dezathI hAtha vagere avayavavaDe anubhave che ane sarvathI avayavavaDe AhAra saMbaMdhI pariNAmane prApta thayela pudgalone iSTa ane aniSTa pariNAmathI anubhave che. (8), AhAra karelA, pariNamelA ane anubhavelA AhAranA pudgalone dezathI apAna ( gudAsthAna ) vagerethI ane sarvathI saMpUrNa zarIrakhaDe prasveda ( parasevA ) nI jema nirjare che - tyAga kare che. (9) A cauda sUtro vivakSita viSayavastuna apekSAe levA. temAM deza ane sarvanI yojanA A pramANe samajavI. jema dezathI paNa vivakSita zabdomAMthI keTalAeka zabdone sAMbhaLe che ane sarvathI samastapaNe vadhA zabdone sAMbhaLe che (1), evI rIte rUpa vagerene paNa dezathI ane sarvathI jANI lebuM (5), tathA (zabdAdi) vivakSita vastune deza athavA sarvathI prakAze che (6), vizeSa prakAze che (7), evI rIte vikurvaNA saMbaMdhI vastune vikurvaNA kare che (8), paricAraNA yogya strIzarIrAdi pratye paricAraNA seve che (9), kahevA yogya zabdanI apekSAe dezathI bhASAne bole che (10), sarvathI bhojana yogya vastune khAya che (11), Aharane pariNamAtre che (12), vedavAyogya karmane anubhave che (13), dezathI athavA sarvathI evI te nirjare paNa che. (14), deza ane sarvavaDe sAmAnyathI sAMbhaLakuM vagere kaghuM, vizeSa vivakSAmAM devonuM pradhAnapaNuM hovAthI For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sthAnakA zrIsthAnAnapatra sAnuvAda // 107 // xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx teone AzrayIne te (zabdAdi) kahe cha:-'dohI' tyAdi0 e paNa vivakSita zabdAdi viSayanI apekSAe cauda sUtra dezathI athavA sarvathI levA. A hamaNA ja kahela bhAvo zarIra hoya to ja saMbhave che, A kAraNathI devornu pradhAnapaNuM hovAthI devonA ja zarIranu nirUpaNa karavA mATe kahe che-'marue' tyAdi0 A ATha sUtra sugama che. vizeSa kahe che-marutadevo lokAMtika deva vizeSa che. kA che ke-sArasvatA1ditya 2 vanya 3ruNa 4 gaddatoya 5 tuSitA 6 vyAbAdha 7maruto8 ariSThA9zceti (tatvA0 a04, sU0 26) te devo eka zarIvALA hoya che, kAraNa ke vigrahagatimAM kArmaNa zarIra che, tyArapachI vaikriyabhAvathI ye zarIravALA hoya che, banne zarIrano samAhAra-ekatrIbhUta be zarIra, te che jeone te ve zarIravALA, athavA bhavadhAraNIya ( mULa )ja zarIra jyAre hoya tyAre eka zarIra, jyAre uttaravekriya kare tyAre be zarIra hoya che. kinnara, kiMpuruSa ane gaMdharva e traNa vyaMtaro che ane nAgakumArAdi cAra bhavanapatio che. amuka saMkhyAmAM bhedanuM grahaNa karela che te bIjA bhedone baMtAvanAra che, paraMtu bIjAno niSedha karavA mATe nathI. sarva jIvone vigrahagatimAM eka zarIrapaNAnI ane vigrahagati sivAyanA samayamAM be zarIrapaNAnI prApti hovAthI sAmAnyataH kahe che-'devA duvihe 'tyAdi0 sugama che (sU080) ||biijaa sthAnanA bIjA uddezAnI TIkAno anuvAda samApta // uddezaH2 samudghAtavaikriyetarato'vadhiH dezasarvataH zabdAdyAH 80 sUtram KXXXXXXXXXXXX X // 107 // For Private and Personal Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ******* www.kobatirth.org atha dvitIyasthAnakAdhyayane tRtIyaH uddezaH bIjo uddezaka kahyo, have trIjAno AraMbha kare che. trIjA uddezakano bIjA uddezakanI sAtha saMbaMdha che. anaMtara uddezakamAM jIva-padArtha aneka prakAre kahyo, trIjA uddezakamAM to jIvane sahAyya karanAra pudgaladharma, jIvadharma, kSetra ane dravyarUpa par3hArthanI prarUpaNA kahevAya che. A saMbaMdhane darzAvatA A uddezakanA pahelA ATha sUtra nIce pramANe duvihe sadde paM0 taM0-bhAsAsadde caiva NobhAsAsade caitra, 1 bhAsAsadde duvihe paM0 taM0-akkharasaMbaddhe ceva NoakkharasaMbaddhe caiva 2, NobhAsAsa duvihe paM0 taM0 - Aujjasadde ceva NoAujjasadde caitra 3, Aujjasadde duvihe paM0 taM0-tate caiva vitate ceva 4, tate duvihe paM0 taM0-ghaNe caiva jhusire ceva 5, evaM vitate'vi 6, NoAujjasadde duvihe paM0 taM0- bhUsaNasadde caiva nobhUsaNasa ceva 7, nobhUsaNasa duvihe paM0 taM0-tAlasade caiva lattiA sadde caitra 8, dohiM ThANehiM sahuppAte siyA, taMjahA - sAhannaMtANa ceva puggalANaM sahuppAe siyA bhijaMtANa ceva poggalANaM sahuppAe siyA / sU0 81 mUlArtha:-be prakAre zabda kahela che, te A-bhASAzabda- tAlu ane jIbhanA saMbaMdhathI bolAto ane nobhASAzabda-bhASA For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 108 2sthAnakA dhyayane uddezaH3 bhASAzabdAdi 81 sUtram zabdanA jebo. (1), bhASAzabda be prakAre kahela che, te A-akSaranA saMbaMdhavALo ane akSaranA saMbaMdha vagarano (2), nobhASAzabda | ce prakAre kahela che, te A-Atodya-tADana karavAthI thayela zabda ane noAtodya-tADana vagara thayela zabda (3), Atodhazabda | ve prakAre kahela che, te A-tata (vINA) vagereno ane vitata-cAmaDAthI maDhela ane taMtrI rahitano (4), tata paNa ve prakAre kahela che, te A-ghana ane suSira-poluM (5), ema vitata paNa be prakAre cha (6), noAtodya zabda be prakAre che, te A-bhUSaNazabda-jhAMjhara vagaire bhUSaNano zabda ane nobhUSaNazabda-bhUSaNa sivAyano (7), nobhUpaNazabdabe prakAre che, te A-tAlajanya zabda-hAthanA tAlathI thayela | te tAlazabda ane latti ( kAMsIno ) zabda (8). be sthAna( kAraNa )vaDe zabdonI utpatti thAya, te A-ekatrita thatAM athavA | tADanA karAtAM pudgalothI zabdonI utpatti thAya, ane bheda thatAM eTale cIrAtAM pudgalothI zabdonI utpatti thAya. (sU081) ___TIkArthaH-A sUtrano pUrva sUtranI sAthe nIce pramANa saMbaMdha che-ahiM bIjA uddezakanA aMtya sUtramA devonA zarIranuM nirUpaNa kayu paNa te zarIravALA to zabdAdinA grAhaka hoya che, mATe ahiM prathama zabdanu nirUpaNa karAya che. A pramANe saMbaMdhanI vyAkhyA sugama che, vizeSa e ke bhASAzabda-bhASAparyAptinAmakarmanA udayathI prApta thayela jIvano zabda, ane bIjo nobhASAzabda (1), akSarasaMbaMdha-akSaranA uccAravALo ane bIjo noakSarasaMbaMdha-akSaranA uccAra bagarano (2), Atodya-Dhola vagereno je zabda te Atodya zabda ane noAtodya-vaMza (bAMsaDA) vagerene phADavAthI thayela zabda te noAtodya zabda (3), taMtrI temaja carma vagerethI baMdhAyela je Atodya te tatazabda (4) te kiMcit ghana ( niviDa ), jema piMjanika (pIjaNa ) vagere, ane kAMika zuSira ( pokaLa ), jema vINA, paTaha vagere, tenAthI utpanna thayela je zabda te ghana ane zuSira kahevAya che. (5), vitata-tatathI vilakSaNaM (bhinna), OKKKKKKKOOOKxxxxxxxxxx // 18 // For Private and Personal Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir EXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX taMtrI vagerethI rahita, te vitata paNa bhANaka (thALI) vagare vAjibanI jema ghana ane kAhelA vagaire vAjiMtranI jema zuSira, tenAthI utpanna thayela vitatazabda te ghana ane zuSira kahavAya che. cothA sthAnakamAM paNa pharIne eja kahevAmAM Avaze. tata te vINAdi vAjiMtra jANavA ane vitata te paTaha (Dhola) vagaire jANavA. ghana te kAzyatAla vagere ane zUpira te vaMza (vAMsaLI) vagere kahela che. e pramANe vivakSAnA pradhAnapaNAthI virodha mAnavo nahiM. (6), bhUSaNa-nupUra (jhAMjhara) vagere ane nobhUSaNa-ghareNAthI juIM. (7), tAla-hastatAla (hAthathI tAla Apavo te) ane 'lattiyatti0 kaMsikA-kAMsIo, te AtodyapaNAe ahiM vivakSita nathI. athavA 'lattiyAsaddetti0 pATu prahArathI thayela zabda. (8). zabdanA bhedo kahyA, have ahiMthI zabdanA kAraNanirUpaNa karavA mATe kahe cha-'dohI'tyAdi ke kAraNavaDe zabdanI utpatti thAya che. sAthe (bheLA) thayelA pudgalono-kAyabhUta zabdano utpAda thAya, athavA sAmasAme AghAta pAmavAthI zabdanI utpatti thAya che. (paMcamI vibhaktinA arthamAM chaTI che.) jema ghaMTA ane lAlA(lolaka)nI jema bAdara pariNAmane pAmela pudgalonA saMghAtathI zabda utpanna thAya che, evI rIte vAsanA vibhAganI jema bhidyamAna-phADatA-vibhAga karatA zabdanI utpatti thAya che. (sU0 81). have pudgalanA saMghAta ane bhedanA kAraNanuM nirUpaNa karavA mATe kahe che dohiM ThANehiM poggalA sAhaNNati taM-saiMvA poggalA sAhannati pareNa vA poggalA sAhannaMti 1. raNazIMgaDu, zaraNAi, bherI vagere. KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKAR 19 For Private and Personal Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 109 // www.kobatirth.org 1, dohiM ThANehiM poggalA bhijaMti taM0-saI vA poggalA bhijjaMti pareNa vA poggalA bhijjaMti 2, dohiM ThANehiM poggalA parisaDaMti, taM0-saI vA poggalA parisaDaMti pareNa vA poggalA perisADaMti 3, evaM parivaDaMti 4, viddhaMsaMti 5 / dubihA poggalA paM0 taM0 - bhinnA cetra abhinnA ceva 1, duvihA poggalA paM0 taM0- bheuradhammA caitra nobheuradhammA ceva 2, duvihA poggalA paM0 taM0- paramANupoggalA ceva noparamANupoggalA caitra 3, duvihA poggalA paM0 taM0- suhumA caiva bAyarA ceva 4, duvihA poggalA paM0 taM0baddhapAsapuTThA ceva nobaddhapAsapuTThA ceva 5, duvihA poggalA paM0 taM0 - pariyAditaccaiva apariyAditaccaiva 6, duvihA poggalA paM0 taM0-attA ceva aNattA caiva 7 duvihA poggalA paM0 taM0 - iTThA cetra aNiTThA 8, evaM kaMtA 9, piyA 10, maNunnA 11, maNAmA 12 / sU0 82, duvihA saddA paM0 taM0-attA cetra aNattA caiva 1, evamiTThA jAva maNAmA 2-6, duvihA rUvA paM0 taM0-attA caiva aNattA caiva 1, jAva maNAmA 2-6, evaM gaMdhA rasA phAsA, evamirkike cha AlAvagA bhANiyavvA 13 - 30 / sU0 83 1 Agamodaya samitinI pratamAM parisADijjati evo pATha che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ***** 2 sthAnakA dhyayane uddezaH 3 pudgala bhedAdiH 82-83 sUtre // 109 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mUlArtha:-ce kAraNavaDe pudgalo ekaThA thAya che -baMdhAya che, te A pramANe - potAnI meLe visrasAsvabhAvavaDe pudgalo baMdhAya che athavA para- bIjA (prayoga) baDe pudgalo baMdhAya che. (1), ve kAraNavaDe pudgalo bhedAya-judA thAya che, te A pramANepotAnI meLe ane bajAvaDe pudgalo judA thAya che. (2), ve kAraNavaDe pudgalo saDe che, te A-potAnI meLe pudgalo sar3e che athavA bIjAvaDe pudgalo saDe che. (3), evI rIte paDe che. (4), vidhvaMsa - vinAza pAme che. (5). ve prakAre pudgalo kahelA che, te A pramANe- judA thayelA ane judA na thayelA (1), be prakAre pudgalo kahelA che, te A-potAnI meLe bhedAya evA svabhAvavALA ane na bhedAya evA svabhAvavALA (2), ve prakAre pudgalo kahelA che, te A-paramANupudgalo ane noparamANupudgalo (skaMdho) (3), be prakAre pudgalo kahelA che, te A-sUkSmapudgalo cAra sparzavALA ane bAdarapudgalo ATha sparzavALA (4), be prakAre pudgalo kahelA che, te A-sArI rIte majabUta baMdhAyalA ane mAtra sparza karAyelA (5), be prakAre pudgalo kahelA che, te A paryAyAtIta pUrvanA paryAyane choDelA ane aparyAyAtIta pUrvanA paryAyane nahi choDelA (6), ve prakAre pudgalo kahelA che te A-jIvoe parigrahapaNe svIkArelA te AttA ane jIvoe parigrahapaNe nahi svIkArelA te anAttA (7), beprakAre pudgalo kahelA che, te A-iSTapudgalo ane aniSTa pudgalo (8), evI rIte kAnta pudgalo ( 9 ), priya pudgalo (10), manojJapudgalo (11) ane manane priya te maNAmA. teothI viparIta akAMta vagere jANavA. (12). (sU082). be prakAre zabdo kahelA che, te A pramANe jIve grahaNa karelA ane jIve grahaNa nahi karelA (1), ema iSTa, kAMta vigere zabdo yAvat maNAmA paryaMta, pratipakSa aniSTa vagere sahita jANavA. (2-6). be prakAre rUpa kahela che, te A-jIvavaDe grahaNa karAyela ane jIvavaDe For Private and Personal Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyarmandie 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 pudgalabhedAdiH 82-83 XX zrIsthA- grahaNa nahi karAyela (1), evI rIte yAvat maNAmA sudhI babbe bheda jANavA. (2-6). evI rIte gaMdha, rasa ane sparzanA babbe | nAGgasUtra bheda jANavA. evI rIte ekekamA cha AlApako kahevA. (13-30) (sU0 83). sAnuvAda TIkArtha:-'dohItyAdi0 pAMca sUtro sugama che. vizeSa e cha ke-'svayaM veti. svabhAvathI jema vAdaLA vagerene viSe // 110 // * pudgalo saMbaMdhavALA thAya che tema, (A karmakatRprayoga che.) 'pareNa vA' tathA puruSa AdivaDe pudgalo saMbaMdhavALA karAya che. (A sakarmakaprayoga cha ) (1), evI rIte bhedAya che-judA paDe che. (2), tathA parvatanA zikharathI jema paDe che tema pudgalo paDe che. (3), koDha vagerenA nimittathI jema AMgaLI vagere saDe che tema pudgalo saDe che. (4), vAdaLAnA samUhanI jema pudgalo nAza pAme che. (5). have bAra sUtravaDe pudgalornu ja nirUpaNa karatA thakA kahe che-'duvihe'tyAdi0 judA paDelA ane judA na paDelA. (1), je potAnI meLe bhedAya che te bhidura arthAt bhiduratva dharma che jeone te bhiduravALA (A vAkyamAM bhAva pratyaya aMtarbhUta che), bhiduratva dharmathI viparIta te nobhiduradharmavALA [ vajra vagere ]. (2), je atyaMta sUkSma te paramANupudgalo ane skaMdho te noparamANupudgalo. (3), jeono sUkSmapariNAma che temaja zIta, uSNa, snigdha ane rukSa lakSaNaviziSTa cAra ja sparzavALA te bhASA vagere cAra vargaNAnA pudgalo sUkSma che, ane bAdaro to jeono bAdara pariNAma che temaja pAMca vagere sparzavALA je cha te audArika vagere vargaNAnA pudgalo che. (4), zarIranI cAmaDIthI rajanI jema sparzAyalA te pArzvaspRSTo, teothI badhAyelAzarIramA pAnI jema atizaya maLalA, pArzvaspRSTarUpa baMdhAyelA te baddhapazcispRSTapudgalo. ahiM rAjadaMtAdigaNathI 'baddha' zabdano prathama prayoga karela che. kayu cha ke-puDhe reNuM va taNuMmi baddhamappIkayaM paesehiM ' ti0 spRSTa-zarIramA rajanI jema XXXXX sUtra XXXXXXXXXKAKK) KXXXXX For Private and Personal Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aadhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie EK KKKARXXXXXXXXXXXXXXXXXXX * sparza karela ane baddha-pradezovaDe potAnA karela arthAt tenI sAthe maLela. A baddhapArzvaspRSTa pudgalo ghANeMdriyAdine grahaNagocara cha, tathA naubadhdhA-baMdhAyelA nahiM paraMtu pArzvaspRSTo eTale baddha padanA niSedhavALA pudgalo zrotraMdriyana grahaNagocara che. Avazyaka sUtramA kayu cha ke puDhe suNei saiM, rUvaM puNa pAsaI apuTuM tu / gaMdhaM rasaM ca phAsaMca, baddhapuDhe viyAgare // 31 // sparzamAtravaDe ja saMbaMdha karAyela zabdane zrotraMdriyaM sAMbhaLe che ane sparza karAyelA rUpane cakSuiMdriya jue che, tathA gaMdha, rasa ane spI baddhaspRSTa karAyelA ( sArI rIte maLelA ) hoya to ghANeMdriya, rasaneMdriya ane sparzaneMdriya viSaya kare cha (grahaNa kare cha ). badhdhaspRSTa ane pArzvapRSTa ce padanA niSedhamA zrotrAdiiMdriyono ( ukta pudgalo) viSaya na thAya paraMtu cakSuiMdriyanA viSayo thAya. iMdriyanI apekSAe A baddhapArzvaspRSTatArUpa pudgalonI vyAkhyA karI. evI rIte jIvanA pradezanI apekSAe ane anyonyanI apekSAe vyAkhyA karavA yogya che. (5), 'pariyAiyatti vivakSita paryAyane tajelA te paryAyAtIta athavA karma pudgalanI jema samastapaNe grahaNa karelA te paryAyAtIta. pratipakSa bheda sugama che arthAt samastapaNe grahaNa nahi karelA te aparyAyAtIta. (6), 1. gaMdhAdi dravyo karatAM bhASAnAM dravyo sUkSma, vizeSa saMkhyAvALA ane vAsita karanAra hoya che. vaLI zrotraMdriya viSayane grahaNa karavAmAM ghANAdi iMdriyo karatAM vizeSa paTu hovAtho sparza mAtra grahaNa kare che. 2. gaMdhAdi dravyo bhASAdi dravyanI apekSAe. sthUla, alpa ane avAsita svabhAvavALA che, vaLI viSayane grahaNa karavAmAM zrotraMdriyano apekSAe prANAdiiMdriyo ATu che mATe baisRSTa thavAyo grahaNa kare che . KXXXXXXXXXXXKKKKKXKKKKKKX For Private and Personal Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir x zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 111 // jIve parigraha mAtra paNAe athavA zarIrAdipaNe svIkArelA te AttA ane pratipakSa noAttA (7), arthakriyAnA abhilApIovaDe ||2 sthAnakAicchAyelA te iSTa pudgalo. (8), suMdara ane viziSTa varNa vagerethI yukta te kAMta pudgalo (9), priya-prItikara ane iMdriyone 4 dhyayane AhlAda ApanAra pudgalo (10), suMdarapaNAnA prakarSathI je manavaDe 'A sArA jaNAya che' evA vikalpane utpanna karanArA te uddezaH3 manojJa pudgalo (11), suMdarapaNAnA prakarSathI badhA ya upabhoga karanAranA manane sadA ya vallabha pudgalo te maNAmA. nirukta jJAnAdyAvidhivaDe bhaNAyA (12). bIjuM vyAkhyAna A pramANe-sAmAnyapaNe jIvone sadA ya vahAlA te iSTa, hamezAM suMdara bhAvavaDe cArAH kAMtivALA te kAnta, sarvane dveSa karavA yogya nahi te priya, kathanavaDe paNa manane ramADanAra te manojJa, vicAraNAvaDe paNa pratimA manane vahAlA te maNArA. aniSTAdi pratipakSa sarva sthale sugama che. (sU0 82) pudgalanA adhikArathI ja anaMtara (hamaNA ja) kahela pratipakSa sahita AttAdi cha vizeSaNaviziSTa pudgalanA dharmarUpa zabdAdine 'duvihA sadde'tyAdi0 trIza sUtrabaDe kahe che. 'duvihe' tyAdi0 trIza sUtro sugama che. pudgaladharmo kahyA, have dharmanA adhikArathI jIvanA dharmoMne kahe cha vihe AyAre paM0 taM0-NANAyAre ceva nonANAyAre ceva 1, nonANAyAre duvihe paM0 taM0-4 dasaNAyAre ceva nodaMsaNAyAre ceva 2, nodaMsaNAyAre duvihe paM0 20-carittAyAre ceva nocarittAyAre ceva 3, nocarittAyAre dubihe paM0 taM0-tavAyAre ceva vIriyAyAre ceva 4 / do paDimAo paM0 taMsamAhipaDimA ceva uvahANapaDimA ceva 1, do paDimAo paM0 taM0-vivegapaDimA ceva viusaggapaDimA // 111 // 18 sAmAyika XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX EXXXXX For Private and Personal Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Exxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx ceva 2, do paDimAo paM020-bhaddA ceva subhaddA ceva 3. dopaDimAo paM0 20-mahAbhaddA ceva savvatobhaddA ceva 4.dopaDimAo paM0 taM0-khuDDiyA ceva moyapaDimA mahalliyA ceva moyapaDimA 5, do paDimAo paM0 taM-javamajjhe ceva caMdapaDimA vairamajjhe ceva caMdapaDimA 6, duvihe sAmAie paM0 taM0agArasAmAie ceva aNagArasAmAie ceva / sU0 84 mUlArtha:-be prakAre AcAra kahela che, te A pramANe-jJAnAcAra ane nojJAnAcAra (1), nojJAnAcAra ke prakAre kahela che, te A-darzanAcAra ane nodarzanAcAra (2), nodarzanAcAra be prakAre kahela che, te A-cAritrAcAra ane nocAritrAcAra (3), nocAritrAcAra be prakAre kahela che, te A-tapAcAra ane vIryAcAra (4), be pratimA ( pratijJA ) kahela cha, te A-samAdhipratimA ane upadhAnapratimA-tapa vizeSa (1), be pratimA kahela che, te A-viveka( tyAga )pratimA ane kAyotsargapratimA (2), be pratimA kahela che, te A-bhadrApratimA ane subhadrApratimA (3), be pratimA kahela che, te A-mahAbhadrA ane sarvatobhadrApratimA | (4), be pratimA kahela che, te A-laghumokapratimA ane vaDImokapratimA (5), be pratimA kahela che, te A-yavamadhyacaMdrapratimA ane vajramadhyacaMdrapratimA (6), ve prakAre sAmAyika kahela che, te A-gRhasthano sAmAyika-dezaviratirUpa ane anagArano sA. mAyika-sarvaviratirUpa. (sU0 84) TIkArtha:-'duvihe AyAre' tyAdi. cAra sUtra sugama che, vizeSa kahe che-AcaraNa karavU te AcAra-vyavahAra, jJAna-zruta XXXKXXKKXXXXXXXXXXXXXX* For Private and Personal Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir asthiAnAGgasUtra sAnuvAda // 112 // 2 sthAnakA dhyayana uddazaH3 jJAnAdhAcArAH pratimA jJAna, te saMbaMdhI kAla vagere ATha prakArano AcAra te jJAnAcAra. kayu chakAle viNae bahumANe, uvahANe ceva tahaya nihvnne|vNjnnmtth tadubhae,aTTaviho nANamAyAro // 32 // (1) zrutanA kAlamA bhaNavU te kAlAcAra, (2) vinayapUrvaka bhaNaq te vinayAcAra, (3) aMtaraMga prItipUrvaka bhaNaq te bahumAnAcAra, (4) je tapabaDe sUtrAdika upa-najIka dhIyate-karAya che te upadhAnAcAra, (5) tathA anihavaNa eTale sUtrAdinu anapalApa-utthApana karavU nahiM, (6) zuddha satra pATha jema hoya tema bolavU te vyaMjanAcAra, (7) sUtrano yathArtha artha karavo te arthAcAra ane (8) sUtra temaja artha ubhayarnu yathArtha kathana karavu te tadubhayAcAra-A pramANe jJAnanA ATha AcAra che. (1), nojJAnAcAra-jJAnathI vilakSaNa te darzanAdi AcAra, darzana eTale samyaktva, tenA niHzaMkitAdi ATha prakAranA AcAra che. kayuM che:NissaMkiya nikaMkhiya, nivitigicchA amuuddhditttthiiy| uvavUha thirIkaraNe, vacchallapabhAvaNe aTTa // 33 // (1)nigraMtha pravavacanamA zaMkAno abhAva te niHzaMkita, (2) anya darzanane grahaNa karavAnI icchAno abhAva te niSkAMkSita, (3) dharmanA phalanA saMdehano abhAva te nirvicikitsA, (4) tattvArthamA mRDhadRSTino abhAva te amUDhadRSTi, (5) guNavAnanI prazaMsApUrvaka guNanI vRddhi karavI te upabRMhA, (6) dharmathI calita thanArana sthira karavu te sthirIkaraNa, (7) sAdhammikonI sevA-bhakti te vAtsalya ane (8) jinazAsananI prabhAvanA-udyota karavo. A ATha AcAra darzananA che. (2), nodarzanAcAra te cAritrAdi. cAritrAcAra samiti ane guptirUpa ATha prakAre che. kabuM che: sAmAyika XXXXXKKKKAKKAKKK XXXXXXXXXXXXXX 84 sUtram // 112 // For Private and Personal Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX) paNihANajogajutto, paMcahiM samiI hiMtIhiM gattIhi / esa carittAyAro, aviho hoi nAyavvo // 3 // ___pAMca samiti ane traNa guptivaDe cittanI sthiratAmA yoganA mukhya vyApAra yukta ATha AcAra cAritranA jANavA. (3), nocAritrAcAra te tapAcAra vagere. temA tapAcAra bAra prakAre che. kayu cha kebArasavihamivi tave.sabhitarabAhire kusldihe| agilAi aNAjIvI, nAyavvo so tvaayaaro||34|| kuzala puruSoe joyela [ kahela ] abhyaMtara sahita bAhya bAra prakAranA tapane viSe paNa glAni rahitapaNAe AjIvikAnI icchA rahita-AzaMsA vinA je [ tapa kare che ] te ja tapAcAra jANavo. (4), vIryAcAra eTale jJAnAdine viSe zaktinuM gopana karavU-zaktine chapAvavI nahi temaja zaktinuM ullaMghana paNa karavU nahi. kayu cha:aNigRhiyabalavirio, parakamai jo jahuttamAuto / jujai yajahAthAma.nAyavvo vIriyAyAro // 35 // pragaTabala-cIyaviziSTa ane upayogavALo-sAvadhAna thayo thako je yathokta (jJAnAdi ) pratye parAkrama kare che ane yathAzakti joDAya che te vIryAcAra jANavo. (5). have vIryAcAranu ja vizeSa kathana karavA mATe cha sUtrone kahe che-'do paDime'tyAdi0 pratijJA paryaMta svIkAra te pratimA, prazastabhAvarUpa zAMti te samAdhi, tenI pratimA te samAdhipratimA. dazAzrutaskaMdha sUtramA A samAdhipratimA be bhedavALI kahelI che. zrutasamAdhipratimA ane sAmAyikAdicAritrasamAdhipratimA. (1) samAdhipratimA, (2) upadhAna-tapa tenI pratimA te upadhAnapratijJA, te bhikSunI bAra pratimA ane zrAvakanI igyAra pratimArUpa che. (1), vivecana-viveka OXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXI XXXXX. For Private and Personal Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagersuri Gyarmandie Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 113 // arthAt tyAga, te aMtaraMga kaSAyAdino ane anucita bAhya-gaNa (gaccha), zarIra, bhAtapANI vigereno tyAga, tenI pratijJA te vivekapratimA, kAyotsarganuM karavU te vyutsargapratimA. (2), pratyeka pUrvAdi cAra dizAmA kramazaH cAra prahara kAyotsarga karavArUpa be ahorAtranA pramANavALI je pratimA te bhadrApratimA. subhadrApratimA paNa eja prakAre saMbhave che, kAraNa ke zAstramA na joyela hovAthI | tenuM varNana karyu nathI. (3), mahAbhadrA paNa temaja jANavI. vizeSa kahe cha-ahorAtra (ATha prahara) pratyeka dizAmA kramazaH kAyotsargarUpa cAra ahorAtra pramANavALI je pratimA te mahAbhadrA ane sarvatobhadrA to pratyeka daza dizAomA kramazaH ahorAtra kAyotsargarUpa daza ahorAtra pramANavALI che. (4), mokapratimA te prasravaNapratimA, te kALanA bhedavaDe nAnI ane moTI hoya che. vyavahArasUtramA te mATe kayuM che-'khuDDiyaM NaM moyapaDimaM paDivaNNasse ' tyAdi0 A mokapaDimA dravyathI prasravaNa viSayavALI, kSetrathI gAma vagerethI bahAra, kAlathI zarad ane grISma RtumA svIkArAya che, jo bhojana karIne svIkArAya to catudeza bhakta(cha upavAsa)vaDe samApta karAya che, jo bhojana na karIne svIkArAya to soLa bhakta( sAta upavAsa )vaDe samApta karAya che, bhAvathI to divyAdi( deva manuSya vagere )nA upasarganuM sahana karavU, te kSullaka (nAnI) pratimA, ema ja moTI patimA paNa jANavI. vizeSa kahe che-jo bhojana karIne svIkArAya to soLa bhaktavaDe samApta karAya che ane bhojana vinA jo svIkArAya to aDhAra bhaktavaDe samApta karAya che. (5), yavanI jema madhya che jeNIno te yavamadhyA, caMdranI mAphaka kaLAnI vRddhi ane hAnivaDe je pratimA te caMdrapratimA, te A pramANe-zuklapakSanA paDavAne divase eka kavaLa (koLiyo) AhAra karIne, tyArapachI dina dina pratye akeka kavaLanI vRddhivaDe pUrNimAnA divase paMdara kavaLa AhAra kare, ane kRSNapakSanA paDavAne divase paMdara kavaLano AhAra karIne 2sthAnakA dhyayane uddezaH 3 jJAnAdyAcArAH pratimA sAmAyika KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXRAS 85 sUtram H // 113 // For Private and Personal Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nI jema madhyabhAga jeNImA bhASaNa sAmAyikane kahe che-'duvida nagAra-sAdhurUpa svAmInA XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX pratyeka divase akeka kavaLanI hAnivaDe yAvat amAvAsyAnA divase eka kavaLa AhAra kare te yavamadhyAcaMdrapratimA. je pratimAmAM kRSNapakSanA paDavAne divase paMdara kavaLa AhAra karIne akeka kavaLanI hAnivaDe amAvAsyAne divase eka kavaLa ane zuklapakSanA paDavAne divase eka ja kavaLa AhAra karIne tyArapachI punaH akeka kavaLanI vRddhibaDe yAvat pUrNimAne divase paMdara kavaLa AhAra kare, eTale ke vajanI jema madhyabhAga jeNImAM jhINo hoya te vajramadhyAcaMdrapratimA. evI rIte bhikSAdine viSa paNa jANavU. (6). pratimAo sAmAyikavALAone hoya che, A kAraNathI sAmAyikane kahe che-'duvihe' tyAdi0 sama-jJAna, darzana ane cAritrano, Aya-lAbha te samAya, te ja sAmAyika che. te sAmAyika agAravAn-gRhastha ane anagAra-sAdhurUpa svAmInA bhedathI dezavirati ane sarvaviratirUpa be prakAre che. (sU0 84 ) jIvadharmanA adhikAramA jIvanA bIjA dhone ' doNhaM uvavAe' ityAdi covIza sUtravaDe kahe che doNhaM uvavAepaM020-devANa ceva neraiyANa ceva 1, doNhaM uvvaTTaNA paM0 taM-karaiyANa ceva bhavaNavAsINa ceva 2, doNhaM cayaNe paM0 taM0-joisiyANa ceva vemANiyANa ceva 3. doNhaM gabbhavakaMtI paMtaM0-maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 4,doNhaM gabbhatthANaM AhAre paM0 20maNussANa ceva paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 5, doNhaM gabbhatthANaM yuDDI paM0 20-maNussANa ceva KXXXXXXRAKSKRR XXX For Private and Personal Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthA 2 sthAnakAdhyayana uddezaH 3 upapAtodvartanacya vanAdi X! paMceMdiyatirikkhajoNiyANa ceva 6, evaM nibuDDhI7, viguvvaNA 8, gatipariyAe 9, samugghAte 10,kAlasaMnAGgasUtra joge 11, AyAtI 12, maraNe 13, doNhaM chavipavvA paM0 taM-maNussANaceva paciMdiyatirikkhajoNiyANa sAnubAda ceva 14, do sukkasoNitasaMbhavA paM0 ta0-maNussA ceva paMciMdiyatirikkhajoNiyA ceva 15, duvihA // 114 // Thiti paM0 20-kAyahitI ceva bhavahitI ceva 16, doNhaM kAyaTTitI paM0 taM0-maNussANaM ceva paMciM diyatirikkhajoNiyANa ceva 17, doNhaM bhavahitI paM0 taM0-devANa ceva neraiyANa ceva 18, duvihe * Aue paM0 taM0-addhAue ceva bhavAue ceva 19, dohaM addhAue paM0 taM0-maNussANa caiva paMceMdiya- tirikkhajoNiyANa ceva 20, doNhaM bhavAue paM0 taM0-devANa ceva NeraiyANa caiva 21, duvihe kamme paM0 taM0-padesakamme ceva aNubhAvakamme caiva 22, do ahAuyaM pAleti taM0-devacceva neraiyacceva 23, doNhaM AuyasaMvaTTae paM0 taM0-maNussANa ceva paMcidiyatirikkhajoNiyANa ceva 24 / sU0 85 mUlArthaH be(prakAranA) jIvono upapAta kahela che, te A pramANe-devono ane nArakono. (1), ce prakAranA jIvonI udarnanA (maraNa) kahela che te A-nairayikonI ane bhavanavAsIonI. (2), be prakAranA jIvonuM cyavana kahela che, te A-jyo Kxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx 85sUtram For Private and Personal Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsuri Gyanmandir KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX * tiSkonuM ane vaimAnikona. (3), ve prakAranA jIvonI garbhane viSe vyutkrAMti-utpatti kahela cha, te A-manuSyonI ane paMcoMdriya tiryagyonikonI. (4), be prakAranA garbhastha jIvone AhAra kahela cha, te A-manuSyone ane paMceMdriyatiryacayonikone. (5), ve prakAranA garbhastha[ garbhamA rahelAonA zarIra ]nI vRddhi kahela cha, te A-manuSyonI ane paMceMdriyatiryacakonI. (6), evI rIte nivRddhi-zarIranI hAni. (7), vikurvaNA. (8), gatiparyAya-garbhamAMthI bahAra javu. (9), samudghAta-mAraNAMtikAdi. (10), kAlavaDe karAyelI(garbhanI) avasthA. (11), garbhathakI nIkaLavU-janma. (12), maraNa. (13), jANavA. bene cAmaDIvALA saMdhinA baMdhano kahelA che, te A pramANe-manuSyone ane paMceMdriyatiyacone. (14), be zukra( vIrya ) ane zoNita( rudhira )vaDe utpattivALA kahela che, te A-manuSyo ane paMceMdriyatiyaco. (15), be prakAre[ jIvanI ] sthiti kahelI che, te A-kAyasthiti ane bhavasthiti. (16), benI kAyasthiti kahelI che, te A-manuSyonI ane paMceMdriyatiryaconI. (17), benI bhavasthiti kahelI cha, te A-devonI ane nArakonI. (18), ce prakAre AyuSya kahela che, te A pramANe-kALapradhAna AyuSya ane bhavapradhAna AyuSya. (19), beno addhAyu-kALapradhAna AyuSya kahela che, te A-manuSyone ane paMceMdriyatiryacone. (20), benuM bhavapradhAna AyuSya kahela che, te A-devonuM ane nArakona. (21), ve prakAre karma kahela che, te A-pradezakarma ane anubhava karma.(22), ve yathAyu (jevI rIte bAMdhyu hoya tevI rIte AyuSya pALe cha-bhogave che) kahela che, te A-devo ane nArako. (23), benuM AyuSya saMvartaka(upakramavALa) kahela che, te A-manuSyonuM ane paMceMdriyatiyaMcornu (24). TIkArthaH-A sUtro mugama che. vizeSa e ke-'doNhaM ti0 ce prakAranA jIva sthAnakanuM utpanna tharbu te upapAta. garbha ane saMmUrchana XXXKKKKOKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX 20 For Private and Personal Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 115 // lakSaNa janmanA be prakAra cha tethI A vilakSaNa ( jurdu ) janmavizeSa che. dIvyanti iti devAH-dIpe che te devo. cAra nikAyanA devo ane pUrvanI mAphaka kahela nArakono ja upapAta-upajarbu thAya che. (1), udvarttavaM te udvarttanA arthAt devAdinAM zarIrathI nIkaLavu-maraNa jANavU. te nairayiko ane bhavanavAsI devone ja e pramANe vyapadeza karAya che kAraNa ke manuSyAdine to maraNa ja kahevAya che. nArakonI tathA bhavanone viSe-adholokamA rahelA devonA AvAsa vizeSomA basavAno svabhAva che jeono te bhavanavAsIonI udvarttanA che. (2), jyotiSko ane vaimAnikonu maraNa te cyavana kahevAya che. jyotiSSu-nakSatromA utpanna thayela te jyotiSko. A pramANe zabdavyutpatti cha, paNa pravRttinA nimittano Azraya karavAthI to jyotiSko caMdra vagere che. UrdhvalokamAM vartanArA-vimAnomA utpanna thanArA saudharmAdivAsI devo, te vaimAniko. te bannenu (maraNa) cyavana kahevAya che. (3), garbhagarbhAzayamA je utpatti te garbhavyutkrAMti, manunA apatyo saMtAno te manuSyo teonI ane je tirchA jAya che te tiryaco, teonA |* saMbaMdhavALI yoni-utpattinuM sthAna che jeone te tiryacayonikonI garbhavyutkrAMti thAya che. te tiryaMcayoniko ekeMdriya vagere paNa hoya che, mATe vizeSaNaviziSTa kahe che ke-paMceMdriyaviziSTa tiryaMcayonikonI garbhathI utpatti hoya che. (4), garbhamAM rahelA banne( manuSya-tiryaca )ne AhAra hoya che, bIjA ( deva-nAraka )ne garbhano ja abhAva hoya che. (5), vRddhi-zarIranuM vadhaQ. / bhavanavAso zabdathI vyataronu paNa grahaNa thAya che, kAraNa ke teonA nagarI paNa adholokamAM che. ahiM ve sthAnakano adhikAra hovAthI vyaMtarano aMtarbhAva karela che. 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 upapAtod: vartanacya vanAdiH 85 sUtram krAMti, manunA apatyAyonikonI garbhavyutkramakAnI garbhathI utpA OXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX // 115 // For Private and Personal Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX (6), vAta, pitta vigerethI hAni thAya che te nivRddhi. 'nivRddhi' zabdamA 'ni' zabdano artha abhAva che. 'nivarA kanyA'-patinA abhAvavALI kanyAnI mAphaka. (7), vaikriyalandhivALA(manuSya-tiyaMco)ne vikurvaNA hoya che. (8), gatiparyAya-cAlavU athavA marIne gatyaMtaramAM gamana karavArUpa athavA vaikriyalabdhivALo garbhamAMthI nIkaLIne pradezobaDe bahAra saMgrAma kare che te gatiparyAya. zrI bhagavatIsUtramA kayu che-'jIve NaM bhaMte! gabhagae samANe jeraiesu uvavalejA ? goyamA ! atthegaie uvavajje jA atthegaie no uvavajejA, se keNadveNaM0 ?, goyamA ! se NaM sannI paMciMdie savvAhiM pajjattIhiM pajjattae vIriyaladdhIe viuvialIe parANIyaM AgataM socA Nisamma paese nicchubhai 2 veubviyasamugdhAeNaM samohannai 2 cAuraMgiNiM seNaM viubvai 2 cAuraMgiNIe seNAe parANIeNaM saddhiM saMgAma saMgAmeI / tyAdi. [prazna] he bhadaMta ! jIva garbhamA rahyo thako nArakomA utpanna thAya ? [ uttara ] he gautama ! koI eka utpanna thAya ane koI eka utpanna na thAya. [pra0] te zA mATe ema kaho cho ? [u0] gautama! te saMjJIpaMceMdriya, sarva paryAptivaDe paryAptaka, para-anyanI senAne AvelI sAMbhaLIne, vicArIne vIryalabdhivaDe ane vaikriyalabdhivaDe pradezone bahAra kATe, kADhIne vaikriyasamudghAtavaDe navani pudgalone grahaNa kare che, grahaNa karIne cAra aMgavAlI senAnI vikurvaNA kare ane vikurvaNA karIne cAra aMga 1. pratyaMtaramA nirvRddhi' zabda che ane tyAM nirudarA kanyA- dRSTAMta Apela che. tyA nira zabda abhAvArthaka che. athavA nirdhano rAjA paNa kahevAya che. XxxxxxxxxXXXXXXXXxxxxxxxxxxxxx For Private and Personal Lise Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthA-1 nAGgasUtra sAnuvAda vartana vALI senAvaDe anyanI senA sAthe saMgrAma kare che. (9), samudghAta-mAraNAntika vagere. (10), kALasaMyoga-kALavaDe karAyalI 42 sthAnakAavasthA. (11), AyAti-garbhathI nIkaLavU. (12), maraNa-prANano tyAga. (13), 'doNhaM chavipavatti0 bannenA 'chavi'tti0 dhyayane matup pratyayanA lopathI cAmaDIvALA 'pabva 'tti0 parvo-saMdhinAM baMdhano cha, 'chaviyatta 'tti0 evo pATha che tyAM cAmaDarDAnA uddezaH 3 yoga(saMbaMdha)thI chavi teja chavika, te 'atta'ti0 AtmA-zarIra arthAt chavikAtmaka zarIra, 'chavipatta'tti A pAThAMtaramA prApta thayela upapAtodcAmaDI evo artha che. garbhastha manuSya ane tiryacono pAMcamA sUtrathI caudamA sUtra sudhIno saMbaMdha joDavo. (14), 'do sukke'tyAdi. benI (manuSya ane paMceMdriyatiryaMcanI) vIrya ane rudhiravaDe utpatti thAya che. (15), 'kAyaTTiti'tti0 kAya-nikAyamA pRthvI | vagerenI mAphaka asaMkhyAta utsarpiNI sAmAnyarUpe rahevU te kAyasthiti, bhavane viSe sthiti athavA bhavarUpa sthiti te 85 sUtram bhavasthiti arthAt bhavakAlasvarUpa. (16), 'doNhatti0 bannenI (manuSya ane paMceMdriyatiryaMconI) sAta athavA ATha bhavagrahaNarUpa kAyasthiti hoya. pRthvIkAyika vagairenI paNa kAyasthiti che. [ mUla pAThamAM ] paMceMdriyatithaMca zabdavaDe pRthvI Adino niSedha jANavo nahi, kAraNa ke sUtrornu ayogyatuM niSedha karavApaNuM che. (17), 'doNhe 'tyAdi0 devAdinI pharIne devatvAdimAM utpatti na hovAthI deva ane nArakone bhavasthiti ja hoya che. (18), 'duvihe'tyAdi0 addhA-kALa, kALapradhAna AyuSya arthAt AyukarmaviziSTa addhAyuSya. vartamAna bhavano nAza thaye chata kALAMtaramA anugAmI-jema manuSyanA AyuSyanI mAphaka pAchaLa janAraM, 1. pannavaNA sUtranA kAyasthitipadamAM ekedriyAdinI kAyasthiti kahela che. XXXXxxxxxxxxxxx For Private and Personal Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir RXXX XXXXXXXXXXXXXX) koIne paNa bhavano nAza thaye chate paNa dUra thatuM nathI paraMtu utkRSTathI sAta athavA ATha bhava mAtra kALa paryata anuvarte chasAtha rahe cha, tathA bhavapradhAna AyuSya te bhavAyuSya. te bhavano nAza thaye chate ja dUra jAya cha paraMtu kALAMtaramA (bIjA bhavamAM) devanA AyuSyanI mAphaka sAthe jatuM nathI.(19), 'doNhamityAdi0 ve sUtra kahevAi gayela arthavAlA che. (20-21), 'duvihe kamme' ityAdi je karmanA pudgalo ( daliko ) ja vedAya che, paraMtu jevI rIte bAMdhala rasa tevI rIte nathI vedAto eTale karmanA pradeza * mAtrapaNAvaDe vedavA yogya karma te pradezakarma, tema ja je karmano jema bAMdhala rasa temaja bhogavAya che arthAt karmanA anubhAva(rasa)thI vedavA yogya je karma te anubhAvakarma che. (22), 'do' ityAdi. jevI rIte bAMdhelu AyuSya te yathAyuSya, tene tevI rIte bhogave che, upakrama thato nathI te yathAyuSya. | devA neraiyAviya asaMkhavAsAuyA ya tirimnnuaa|uttmpurisaa ya tahA. caramasarIrA ya niruvkmaa||36 devA, nArako, asaMkhya varSavALA tiryaco, manuSyo, uttama ( zalAkA ) puruSo ane carama zarIravALA jIvo nirupakrama AyuSyavALA che, A vacana satya hovA chatAM paNa ahiM ve sthAnavarNana cAlatuM hovAthI anurodhane aMge deva ane nArakarnu kathana karela che. (23), 'doNha' mityAdi0 saMvartavu (ghaTavU) te saMvata, te ja saMvartaka arthAt upakrama, AyuSyano je saMvartaka te AyuSya saMvartaka che. (24), paryAyanA adhikArathI niyata kSetranA AzritapaNAthI kSetravaDe kathana karavA yogya pudgalone kahevAne icchatA 'jaMbuddIve' ityAdi sUtravaDe kSetranA viSayane kahe che KKKKKKKKXXXXXXXXXXXXXX KKKKXXX XXX For Private and Personal Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 117 // ************** www.kobatirth.org jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA [paM0 taM0] - bahusamatullA avisesamaNANattA annamannaM NAtivahaMti AyAmavikkhaMbhasaMThANapariNAheNaM taM0-bharahe caiva erakhae ceva, evame mahilAveNaM himavae ceva herannavate ceva, harivAse ceva rammayavAse cetra 1, jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa puracchimapaJccatthimeNaM do khittA [paM0 taM0] - bahusamatullA avisesa jAva pUvvavidehe caiva avaravidehe ceva, jaMbUmaMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do kurAo [ paM0 taM0 ] - bahusamatullAo jAva devakurA caiva uttarakurA ceva, tattha NaM do mahatimahAlayA mahAdumA [paM taM ]bahusamatullA avisesamaNANattA annamannaM NAivahaMti AyAma vikkhaMbhuccattovvehasaMThANapariNAheNaM taM0-kUDasAmalI ceva jaMbU ceva sudaMsaNA / tattha NaM do devA mahiDDiyA jAva mahAsokkhA paliovamaTTitIyA parivati taM0- garule ceva veNudeve aNADhite ceva jaMbUddIvAhivatI 2 / sU0 86 mUlArthaH - jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA madhyamAM meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe ve varSa (kSetra) kahela che, te A-atyaMta samatulya ane avizeSa - samAna, nAnA prakArapaNAthI rahita che temaja eka bIjAne ullaMghana karatA nathI. [tenAM kAraNo kahe che] - For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ********* **** 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 bharatAdikSetra svarUpam 86 sUtram // 117 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org laMbAI, poLAI, AkAra ane paridhivaDe sarakhA che. te kahe che-bharata ane aivata, evI rIte A abhilApavaDe haimavata ane haraNyavata banne sarakhA che, harivarSa ane ramyakavarSa paNa samAna che. (1). jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA madhyamAM meruparvatanI pUrva ane pazcima dizAe ve kSetra [ kahela che, te A ] atyaMta samatulya ane avizeSa che, yAvat laMbAI vagerethI sarakhA che. te pUrvavideha ane pazcimavideha. jaMbUdvIpanA meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe ve kurukSetra [kahela che, te A] atyaMta samatulya ane vizeSa rahita, yAvat laMbAI vagerethI sarakhA che. te devakuru ane uttarakuru. te banne kSetromAM atizaya moTA ve vRkSo [ kahelA che, te [A] atyaMta samatulya ane vizeSa rahita- nAnA prakArapaNAthI rahita, paraspara eka bIjAne ullaMghana karatA nathI tema ja laMbAI, pahoLAi, UMcAI, UMDAI, saMsthAna (AkAra) ane paridhivaDe samAna che, te A pramANe - kUTazAlmalI ane jaMbU- sudarzana. te vRkSAne viSe maharddhika yAvat mahAsaukhyavALA ane eka palyopamanI sthitivALA ve devo vase che. te devonA nAma A pramANegaruDa -suparNakumAra jAtino veNudeva ane jaMbUdvIpano adhipati anAdRta deva che. (2) TIkArtha :- A sUtra sugama che, vizeSa e ke ahiM jaMbUdvIpa prakaraNa che. jaMbUdvIpa paripUrNa caMdramaMDalanA AkAravALo che, tenI madhyamAM [rahela] merunI uttara ane dakSiNa dizAthI anukrame varSa ( kSetro) ne sthApana karIne, te A pramANebharahaM hemavayaMti ya, harivAsaMti ya mahAvidehaMti / rammaya erannavayaM eravayaM caiva vAsAI // 37 // 1 bharata, 2 haimavata, 3 harivarSa, 4 mahAvideha, 5 ramyakUvarSa, 6 hairaNyavat ane 7 airavata-A sAta vAsakSetro che. prajJApakanI apekSAe A pratyakSa dekhAto bharata kSetra che tethI uttara dizAe kramathI kSetranI apekSAe bIjA haimavatAdi kSetro vyavasthita che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ***** Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org KOKM zrIsthA- XbharatAdi kSetronA aMtaromAM varSadhara parvatAne sthApIne, te A pramANe X2 sthAnakA nAGgasUtra | himavaMta 1 mahAhimavaMta 2,pavvayA nisaDha 3 nIlavaMtAya zaruppI 5siharI 6 ee.vAsaharagirI munneyvvaa|38 dhyayane sAnuvAda || 1 laghuhimavAna ,2 mahAhimavAna .3 nepadha.4 nIlavAna.5 rukamI ane 6 zikharI-e cha varSadhara parvato prajJApakanI apekSAe uddezaH 3 // 118 / / kramathI vyavasthita jANavA. evI rIte sarva jANavaM. meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAmAM (ahiM uttaradakSiNayoH e vAkyamAM | bharatAdi 'ena' pratyayanA vidhAnathI uttaradakSiNena A rUpa thAya che.) jinezvaroe be kSetra kahela che. samatulya samAna arthavALo cha, kSetrasvarUpam pramANathI atyaMta samatulya che. avizeSa-parvata, nagara ane nadI vagairethI karela vizeSa rahita, anAnAtva-avasarpiNI vagerethI 4 86 sUtram karala AyuSyAdi bhAvanA bhedathI varjita. (A kathananu tAtparya zaM che ?) eTalA mATe kahe cha-anyoanya ekabIjAne ullaMghana karatA nathI. kevA kAraNothI? te kahe cha-laMbAIpaNe, pahoLAIpaNe, saMsthAna-paNacha caDAvela dhanuSyanA AkAre temaja paridhivaDe. ahiM dvaMdva samAsamAM ekavatbhAva eTale ekavacana karavU, athavA laMbAithI bahu samatulya che, te A pramANebharatakSetraparyaMta A zreNIcaudasa ya sahassAI, sayAiM cattAri egasayarAiM / bharahaddhattarajIvA, chA ya kalA UNiyA kiMci // 39 // | cauda hajAra, cAra so ekottera yojana ane upara kiMcit nyUna cha kalA uttarabharatArddhanI jIvA che. kalA eTale yojanano 1. harakoi kSetranI pUrvatho pazcima sudhInI utkRSTa-badhAremA vadhAre laMbAI te 'jIvA' kahevAya che. X // 118 // AKKAKKKKKXXXXXXXXXXXXxxxx For Private and Personal Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX ogaNIzamo bhAga jANavo. evI rIte aivata kSetramA jANavU. tathA avizeSa-pahokAithI banne A pramANe che-paMca sae chabbIsa, chacca kalA vitthaDaM bharahavAsaM ti0 pAMcaso chavIsa yojana ane cha kalA adhika bharatakSetra pahoLu che. eja pramANe airavata kSetranuM paNa pahoLAIpaNuM jANavaM. anAnAtva-banne kSetra saMsthAnathI paraspara sarakhA che. paridhi eTale jIvA ane dhanuSTharnu je pramANa te paridhi. temAM jIvAtuM pramANa upara kaheluM che, dhanupRSThanuM pramANa nIce pramANe jANavU. . coddasa ya sahassAI, paMceva sayAI attuviisaaiN| egArasa ya kalAo, dhaNupuTuM uttaraddhassa // 40 // cauda hajAra pAMcaso adhyAvIza yojana ane agyAra kalA adhika uttara bharatArddhanuM dhanupRSTha che. jema bharatarnu kathu tema airavatarnu paNa jANI levu. athavA bahusamatulya vagere pado ekArthavALA che. atizayArthapaNuM hovAthI punarukti doSa nathI. kadhu cha ke-anuvAda, Adara, vIpsA-ve vAra uccAra, atizayArtha, viniyoga hetu, asUyA-guNamAM doparnu AropaNa, kaMika saMbhrama, vismaya, gaNanA ane smaraNa-A arthAmA punarukti doSa nathI. te ve kSetro, A pramANe-bharahe ceva ' tyAdi0 'uttaradAhiNaNaM' A pAThane yathAsaMkhya (krama) nyAyano Azraya na karavAthI ane yathAsatti (jema rahela che tema ) nyAyano Azraya karavAthI. jaMbUdvIpanA dakSiNa bhAgamA bharata, hemavAn parvata paryaMta cha, ane jaMbUdvIpanA uttara bhAgamAM zikharI parvata paryaMta aikhata kSetra che. 'eba' miti0 bharata ane aivatanI mAphaka A abhilApabaDe 'jaMbRddIve dIve maMdarasse' tyAdi0 zabdanA uccAravaDe 1 harakoi kSetrano ' jIvA 'nA pUrva ane pazcimanA cheDArUpa sImAvaDe samudra sudho pahoMcato je paridhi te 'dhanupRSTha' kahevAya che. KOKKKAKKAKKKKKXXXXXXKKKKKKKKKKAKK) For Private and Personal Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAna nAgapatra sAnuvAda // 119 // dhyayana uddezaH3 bharatAdikSetrasvarUpam 86 sUtram RRAXXXXXXXXXXXXXXXXX* bIjA ye sUtra kahevA. te bemA A vizeSa che ke 'hemavae ceve' tyAdi0 hemavaMta kSetra (merunI) dakSiNa dizAe himavAna ane mahAhimavAn parvatanI madhyamAM che, hairaNyavatakSetra merunI uttara dizAe rukmI ane zikharI parvatanI madhyamA cha, harivarSakSetra merunI dakSiNa dizAe mahAhimavAn ane niSadhaparvatanI madhyamAM che, ramyakarSa merunI uttaradizAe nIlavAna ane rukmIparvatanA madhyamAM che. (1). 'jaMbRddIve' tyAdi. 'puracchimapaJcatthimeNaM' tti0 purastAt pUrvadizAmAM, pazcAt-pazcima dizAmAM yathAkrame pUrva evo videha te pUrva videha, ema ja apara ( pazcima ) videha, A bannenuM laMbAI vigerenuM varNana anya graMthothI jANavU. jaMbU'ityAdi merunI dakSiNa dizAe devakuru ane uttara dizAe uttarakuru kSetra che. te bannemA pahelo devakuru hAthInA dAMtanA AkAravALA vidyutprabha ane saumanasa nAmanA be vakSaskAra parvatavaDe gherAyelo che, bIjo uttarakuru kSetra to gaMdhamAdana ane mAlyavAn parvatavaDe gherAyela che. A devakuru ane uttarakuru arddhacaMdrane AkAre che ane dakSiNa ane uttara dizAmAM vistRta-vistAravALA che. teornu pramANa nIce pramANe che:aTThasayA bAyAlA, ekkArasa sahasa[ssa?] do kalAo yA vikkhaMbhoya kurUNaM, tevannasahassa jIvA siN||41 devakuru ane uttarakuru bannenI pahoLAI igyAra hajAra, AThaso ne betAlIza yojana ane be kaLA che ane bannenI jIvA pUrvathI pazcima paryaMta trepana hajAra yojana che. 'mahaimahAlaya 'tti0 moTA 'atIti atyaMta-atyaMta moTA, mahasghaNA tejanA athavA mahotsavonA Alaya-AzrayarUpa te mahAtimahaAlaya athavA mahAtimahAlaya arthAt siddhAMtanI bhASAvaDe mahAna KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX 2 // 119 // For Private and Personal Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ****** www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prazastapaNAe ve mahAdruma che, tenI pahoLAI, UMcAI, UMDAI, AkAra ane paridhi temAM ve vRkSonuM pramANa A pramANe cherayaNamayA pupphaphalA, vikkhaMbho aTTha aTTha uccattaM / joyaNamaDuvveho, khaMdho do joyaviddho // 42 // do kose vicchinno, viDimA chajjoyaNANi jaMbUe / cAuddisiMpi sAlA, puvville tattha sAlaMmi // 43 // bhavaNaM kosapamANaM, sayaNijjaM tattha'NADhiyasurassa / tisu pAsAyA sAlesu, tesu sIhAsaNA rmmaa||44|| jaMbUvRkSanA puSpo ane phaLo ratnamaya che, viSkaMbha ATha yojanano paholo che, ATha yojanano UMco che, be koza (gAu) jamInamAM U~Do che, skaMdha (jaMbUvRkSanA kaMdathI uparano ane zAkhA jyAMthI nIkaLI tyAM sudhIno bhAga) te be yojanano UMco che ane be koza pahALo che, cautarapha vistarelI zAkhAonA madhyamAM 'viDima' nAmanI eka zAkhA sarva zAkhAthI UMcI che. te cha yojana UMcI che. cAre dizAmAM cAra zAkhAo che temAM pUrva dizAnI zAkhAnI bacce anAhata devanuM zayana karavA yogya bhavana eka kozanuM lAMbuM che, zeSa traNa zAkhAomAM prAsAdo che ane te prAsAdomAM manohara siMhAsano che. zAlmalI vRkSamAM paNa emaja jANavuM. kUTa-zikharanA AkAravALo zAlmalI vRkSa te kUTazAlmalI vRkSa, e saMjJA che. suMdara che darzana jeNInuM te sudarzanA, e paNa saMjJA 1 gAthAmAM kahela ATha yojana jamInanA kaMdathI AraMbhIne ve yojanano skaMdha ane cha yojananI zAkhA maLIne ATha yojana jaMbUvRkSa UMco jANavo. ane kaMdathI nIce be koza jamInanI aMdara che. 2 jenI laMbAI-pahoLAI viSama hoya te bhavana, ane samAna laMbAI - poLAI hoya te prAsAda kahevAya che. A sAmAnya niyama che. ahi tema na jANavu. For Private and Personal Use Only ****** Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 120 www.kobatirth.org che. 'tattha' ti0 te ve mahAna vRkSone viSe 'mahe' tyAdi0 moTI Rddhi-AvAsa, parivAra ane ratna vagere che jeone te ve maharddhika 'yAvat' zabdanA grahaNa karavAthI 'mahajjujhyA mahANubhAgA mahAya[ja]]sA mahAbala 'tti0 temAM dyuti-zarIra ane AbhUSaNanI kAMtivALA, anubhAga-vaikriya karavA vagerenI aciMtya zaktivALA, yaza-prasidhdhivALA, bala-zarIranuM sAmarthyavALA ane saukhya AnaMdasvarUpa, [' mahesakkhA ' evo kvacit pATha che, mahAn AkhyA prasiddhi che jeonI te banne mahezAkhya kahevAya che ] palyopama paryaMta AyuvALA garuDa -suparNakumAra jAtivALA veNudeva ane anAhatadeva ( jaMbUdvIpanA adhipati ) che [ sU0 86 ] jaMbUmaMdarassa pavvayassa ya uttaradAhiNeNaM do vAsaharapavvayA [ paM0 taM0- ] bahusamatullA avisesamaNANattA annamannaM NAtivahaMti AyAmavikkhaMbhuccattA. vahasaMThANapariNAheNaM, taMjahA - cullahimavaMte caiva sihariccaiva, evaM mahAhimavaMte caiva ruppiccaiva, evaM NisaDhe ceva NIlavaMte ceva, jaMbUmaMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM hemavaMteraNNavatesu vAsesu do vaTTavetaDapavvatA [paM0 taM0 - ] bahusamatullA avisesamaNANattA jAva saddAvAtI caiva viyaDAvAtI ceva, tattha NaM do devA mahiDDiyA jAva paliovamaTThitIyA parivasaMti taM0-sAtI ceva pabhAse ceva 1, jaMbUmaMdarassa uttaradAhiNeNaM harivAsarammatesu For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ***************** 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 3 varSavarAdisvarUpam 87 sUtram / / 120 / / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vAse do vaTTaveyapavvayA [ paM0 taM0- ] bahusama0 jAva gaMdhAvAtI caiva mAlavaMtapariyAe ceva, tatthaNaM do devA mahiDDiyA caiva jAva paliovamadvitIyA parivasaMti, taMtra - aruNe caiva parame cetra, jaMbUmaMdarassa pavtrayassa dAhiNeNaM devakurAe puvvAvare pAse ettha NaM AsakkhaMdhagasarisA a[va] ddhacaMdasaMThANasaMThiyA, do vakkhArapavtrayA paM0 taM0 - bahusamA jAva somaNase cetra vijjuppabhe ceva, jaMbUmaMdarassa utara uttarakurA puvvAvare pAse ettha NaM AsakkhaMdhagasarisA a[va] ddhacaMdasaMThANasaMThiyA do vakkhArapavvayA paM0 taM0 - bahu0 jAva gaMdhamAyaNe ceva mAlavaMte cetra 2, jaMbUmaMdarassa pavvayasta uttaradAhiNeNaM do dIhaveyaGkapavvayA paM0 taM0 - bahusamatullA jAva bhArahe cetra dIhaveyaDDe erAvate caiva dIveyaDe, bhArahae NaM dIhaveyaDDhe do guhAo paM0 taM0 - bahusamatullAo avisesamaNANattAo annamannaM NAti AyAma vikkhaMbhuccattasaMThANapariNAheNaM, taM0 timisaguhA caiva khaMDagappavAyaguhA caitra, tattha NaM do devA mahiDDiyA jAna paliovamadvitIyA parivasaMti, taM0- kayamAlae caiva naTTamAlae ceva, erAvayae NaM dIhave do guhAo paM0 taM0 - jAva kayamAlae caiva naTTamAlae ceva 3, jaMbUmaMdarassa pavtrayassa dAhi 21 For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir *************************** Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda KAKRAIN 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 varSadharAdi svarUpam 87 sUtram KAKKXXXXXXXXXXXXXXXXXX) NeNaM callahimavaMte vAsaharapavvae do kUDA paM020-bahasamatullA jAva vivakhaMbhuccattasaMThANapariNAheNaM, taM0-callahimavaMtakUDe ceva vesamaNakUDe ceva, jaMbUmaMdaradAhiNeNaM mahAhimavaMte vAsaharapaccae do kUr3A paM0 ta0-bahusama0 jAva mahAhimavaMtakUDe caiva veruliyakUDe ceva, evaM nisaDhe vAsaharapavvae do kUDA paM0 20-bahusamA0 jAva nisaDhakRDe ceva ruyagappabhe ceva 4, jaMbUmaMdara0 uttareNaM nIlavaMte vAsaharapavae do kaDA paM0 taM-bahusama0 jAva0 saM0-nIlavaMtakaDe ceva ubadasaNakUDe ceva, evaM ruppimi vAsaharapavvae do kUDA paM0 bahusama0 jAva taM-ruppikUDe ceva maNikaMcaNakUDe ceba, evaM siharimi vAsaharapavate do kUDA paM0 taM0-bahusama0 jAva taM0-siharikUDe ceva tigicchikUDe ceva 5 / sU0 87 ___ mUlArtha:-jaMbudvIpanA meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe be varSadhara parvato ( kahela che, te A-) bahusamatulya, avizeSa, nAnAtvarahita, anyoanya ullaMghana karatA nathI temaja laMbAI, paholAI, uMDAI, saMsthAna ane paridhavaDe samAna che. te A-culla( laghu )himavAna ane zikharI, evI rIte mahAhimavAna ane ruppI (rukmI), ema ja niSadha ane nIlavAna. jaMbUdvIpanA meruparvatanI ucara ane dAkSaNa dizAe haimavata ane hairapyavata kSetramA ve vRttaveta.Dhya parvata kahyA che-bahusamatulya, vizeSarahita, nAnAtvarahita, paraspara ullaMghana karatA nathI, te A pramANe-zabdApAtI ane vikaTApAtI.te bemAM ve maharddhika devo yAvat palyo // 121 // For Private and Personal Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie XXXKXXXXXXXXXXXXXXXX pamanI sthitivALA vase che, te A-svAti, ane prabhAsa. (1), jaMbudvIpanA merunI uttara ane dakSiNa dizAe harivarpa ane ramyakavarSa kSetramA be vRttavaitADhya parvato ( kahyA che, te A-) bahurAmatulya yAvat pUrvanI mAphaka jANavU, te A-gaMdhApAtI ane mAlyavaMtaparyAya nAmanA parvata che. te banemAM be devo maharddhika yAvat palyopamanI sthitivALA vase che, te A-aruNa ane padma nAmanA deva che. jaMbUdvIpanA meruparvatanI dAkSaNa dizAe devakuru kSetranA pUrva ane pazcimanA paDakhAmAM, azvanA skaMdha (khAMdha ) jevA, kaMika ohA ardhacaMdranA AkAravAlA ye vakSaskAra ( vakhArA) parvata kahela che, te A-bahusamatulya yAvat saumanasa ane vidyutprabha nAme che. jaMbUdvIpanA merunI uttara dizAe uttarakuru kSetranA pUrva ane pazcimanI bAjumAM azvanA skaMdha sarakhA, kaMika ochA arddhacaMdranA AkAravAlA be vakSaskAra parvata kahela che, te A-bahusamatulya yAvat pUrvanI mAphaka jANavU. te be parvatanA nAma kahe I-gaMdhamAdana ane mAlyavaMta. (2), jaMbUdvIpanA meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe ye dIrgha(lAMbA vaitADhya parvata kahela che, te A-bahusamatulya yAvat pUrvanI mAphaka jANavU. te A-bharatakSetramA dIrghavaitADhya ane aikhatakSetramA dIrghavaitADhya che. bharatakSetranA dIrghatADhayamAM be guphAo kahela che, te bahusamatulya, vizeSa rahita, nAnAprakArapaNAe varjita, anyonyane ullaMghana karatI nathI, laMbAI, pahoLAI, UMcAI, AkAra ane paridhivaDe samAna che, te A-tamisrAguphA ane khaMDaprapAta guphA cha, tyAM be devo mahaddhika yAvat palyopamanI sthitiyALA vase che, te A-kRtamAlaka ane nRtyamAlaka nAmanA che. aivata kSetranA dIrghavaitADhyamAM be guphAo kahela che, te A pramANe-yAvat kRtkamAlaka ane nRtyamAlaka be deva paryata varNana jANavU. (3), jaMbUdvIpanA meruparvatanI dakSiNa dizAe culhahimavAna nAme varSadhara parvatamAM ve kUTa (zikhara) kahyA che, te A-bahusamatulya, yAvat paho AKKAKKA KAKKA KAKKARXX) For Private and Personal Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda / / 122 / / www.kobatirth.org LAI, UMcAI, saMsthAna ane paridhivaDe, te A-cullahimavAna kUTa ane vaizramaNa kUTa. jaMbUdvIpanA merunI dakSiNa dizAe mahAhimavAna nAme varSadhara parvatamAM ve kUTa kahela che, te A-bahusamatulya yAvat mahAhimavAna kUTa ane vaiDUrya kUTa. evI rIte niSadha nAmanA varSadhara parvatamAMce kUTa kahela che, te A-bahusamatulya yAvat niSadha kUTa ane rucakaprabha kUTa. (4), jaMbUdvIpanA meruparvatanI uttara dizAe nIlavAna nAme varSadhara parvatamAM be kUTa kahela che, te A-bahusamatulya yAvat te A-nIlavAna kUTa ane upadarzana kUTa. evI rIte zikharI nAme varSadhara parvatamAM be kUTa kahela che, te A-bahusamatulya yAtrat te A-zikharI kUTa ane timiccha kUTa. (5). ( mU0 87). TIkArtha :- 'jaMbU' ityAdi0 varSa - kSetra vizeSanI vyavasthA karanArA hovAthI banne varSadhara che. 'cullo 'tti0 moTAnI apekSAe laghuhimavAna te cullahimavAna bharatakSetra pachI aMtara rahita (uttaramAM) che. vaLI zikharI parvata aivata kSetranI AgaLa che, ( arthAt zikharIthI uttaramAM aivata kSetra che). ane te be parvata pUrva ane pazcimI laMbAIbaDe lavaNasamudra sudhI joDAyelA che. cavIsa sahastAI, Natraya sae joyaNANa battIse / cullahimavaMtajIvA, AyAmeNaM kaladvaM ca // 45 // himavAna parvatanI jIvA laMbAIvaDe covIza hajAra, navazeM batrIsa yojana ane arddhakalA che. evI rIte zikharI parvatanI jIvA jANavI tathA banne parvata bharatakSetrathI bamaNA vistAravALA, eka so yojana UMcA, paccIza yojana jamInamAM UMDA, Ayata ane caturasra (laMbacaurasa) saMsthAnavaDe rahelA che te banenI paridhi nIce pramANe che For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ********** 12 sthAnakA dhyayane uddezaH 3 varSadharAdi svarUpam 87 sUtram // 122 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ******** www.kobatirth.org paNayAlIsa sahassA, sayamegaM nava ya vArasa klaao| addhaM kalAe himavaMta - parirao sihariNo caiva // 46 // pistALIsa hajAra, eka so, nava yojana ane sADIbAra kaLA cullahimavAna ane zikharI parvatanI paridhi che. jema himavAna ane zikharI parvata 'jaMbUdIve ' ityAdi0 abhilApavaDe kathA evI rIte mahAhimavAna vagere paNa kahevA. temAM laghunI apekSAe mahAhimavAna che. merunI dakSiNa dizAe mahAhimavAna ane merunI uttara dizAe rukmI parvata che. evI rIte dakSiNamAM niSedha ane uttaramAM nIlavAna parvata che. vizeSa e ke eonI laMbAI vagere vizeSa varNana 'kSetrasamAsa' nAmanA graMthathI jANI lebuM. ahIM to kSetrasamAsanI gAthAovaDe kaMDaka kahevAya che: Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paMcasae chabbIse, chacca kalA vitthaDaM bharahavAsaM / dasasaya bAvanna'hiyA, bArasa ya kalAo himavaMte // 47 // pAMca so, chabbIsa yojana ane cha kaLAno paholo bharatakSetra che, ane eka hajAra, bAvana yojana ne bAra kaLAno paholo cullahimavAna parvata che. hemavae paMcahiyA, igavIsasayA u paMca ya klaao| dasahiyabAyAlasayA, dasa ya kalAo mahAhimave // 48 // haimavata kSetra be hajAra, eka so pAMca yojana ane pAMca kaLAno paholo che, tathA mahAhimavAna parvata cAra hajAra, baso daza yojana ane daza kaLAno paholo che. harivAse igavIsA, culasIi sayA kalA ya ekkA y| solasa sahassa aTThasaya, bAyAlA do kalA siDhe // 49 // For Private and Personal Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 123 // sihariculAnA UMcA anne muvAna pItasuvarNamaya lionI KXXXXXXXXXXXXXXX) harivarSa kSetra ATha hajAra, cAra so, ekavazi yojana ane eka kaLAno pahoLo cha, tathA niSadha parvata soLa hajAra, ATha so 2 sthAnabetAlIza yojana ane be kaLAno pahoLo che. kAdhyayane tettIsaM ca sahassA, chacca sayA joyaNANa culsiiyaa| cauroya kalA sakalA,mahAvidehassa vikkhNbho||50x uddezaH 3 tetrIsa hajAra, chaseM corAsI yojana ane cAra kalA mahAvideha kSetrano viSkaMbha (pahoLAI ) he. varSadharAdijoyaNasayamuzviddhA, kaNagamayA sihricullaahmvNtaa| ruppimahAhimavaMtA, dusauccA ruppknngmyaa||51 svarUpam | zikharI ane cullahimavAna e be parvata so yojananA UMcA ane suvarNamaya che. tathA ruvima ane mahAhimavAna e ve parvata 87 sUtram / baso yojananA UMcA che. temA rukmi parvata zvetasuvarNamaya ane mahAhimavAna pItasuvarNamaya che. | cattAri joyaNasae, uvviddhA nnisddhnniilvNtaay| Nisaho tavaNijamao, verulio niilvNtgirii|| 52 ___cAra so yojananA UMcA niSadha ane nIlavAna e ve parvata che, temAM niSadha tapAvela suvarNamaya ane nIlabAna parvata vaiDUryamaNimaya che. ussehacaubbhAgo, ogAho pAyaso ngvraannN| vaparihI utiuNo, kiMcUNachabhAyajutto ya // 53 // parvatono jamInamA abagADha (UMDAI ) prAyaH UMcAIthI cotho bhAga hoya che, vRtta ( goLa ) paridhi to potapotAnI pahoLAIthI triguNa ane kaMika nyUna cha bhAga yukta hoya che. corasa paridhi to laMbAI ane pahoLAIthI dviguNa hoya che. 'jaMbU'ityAdi0 1 23 // For Private and Personal Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ********* www.kobatirth.org 'do vaTTaveyaGkapatrvaya 'ti0 palya ( pAlA ) no AkAra hovAthI be vRttatvaitADhya nAmathI te evA be parvata che, ne sarvataH eka hajAra yojananA parimANavALA ane rUpAmaya che. temAM merunI dakSiNa dizAe haimavata kSetramAM zabdApAtI ane merunI uttara dizAe airaNyavata kSetramAM vikaTApAtI parvata che. 'tattha'tti0 te ve vRttavaitADhyamAM kramavaDe svAti ane prabhAsa nAme deva base che, kAraNa ke tyAM tenA bhavana che. (1), evI rIte harivarSa kSetramAM gaMdhApAtI ane ramyakvarSamAM mAlyavataparyAya parvata che. tyAM kramavaDe ve deva ( aruNa ane padma) base che. 'jaMbU 'ityAdi0 ' pUvvAvare pAse 'ti pArzva zabdano pratyekamAM ( bannemA ) saMbaMdha hovAthI ( devakurunA ) pUrvanA pArzva ( paDakhA ) mAM ne pazcimanA par3akhAmA be parvata che. te kevA che ?ettha 'tti0 prajJApake upadeza karAte chate kramazaH saumanasa ane vidyutprabha deva kahela che. te kevA che ? te ve avanA skadha samAna zaruAtamAM namela ane cheDe UMcA che. A kAraNathI niSadha parvatanI najIkamAM cAraso yojana UMcA ane merunI pAse to pAMcaso yojananA UMcA che. kahAM che vAsaharagiriteNaM, ruMdA paMcaiva joyaNasayAI / cattArisauvviddhA, ogADhA joyaNANa sayaM // 54 // paMcasae uvviddhA, ogADhA paMca gAuyasayAI / aMgulaasaMkhabhAgo, vicchinnA maMdaraMteNaM // 55 // vakkhArapavvayANaM, AyAmo tIsa joyaNasahassA / donni ya sayA NavahiyA, chacca kalAo cauNhaM pi||56 varSadhararvatana samIpe pAMcaso yojana vistAravALA, cAraso yojana UMcA ane ekaso yojana jamInamAM UMDA che. 1 niSadhaparvatanI samope saumanasa ane vidyutprabha ane nIlavAna parvatanI samIpe gaMdhamAdana ane mAlyavaMta A rIte cAra vakSaskAra parvata che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 124 // www.kobatirth.org 4 merunI pAse (cAra vakhArA parvato ) pAMcaso yojananA UMcA, pAMcaso kozanA UMDA ane aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga mAtra pahoLA che. cAra vakSaskAra parvatonI laMbAI trIza hajAra yojana ane cha kaLAnI che. 'avaddha caMda ti0 apArddhacaMdra-kaMDaka nyUna caMdrano AkAra arthAt hAthInA dAMtanI AkRtinA jevA saMsthAnavaDe rahelA te apArddhacaMdrasaMsthAnasaMsthita, kvacit arddhacaMdrasaMsthAnasaMsthitau ' evo pATha che tyAM arddha zabdavaDe vibhAgamAtra vivakSA karAya che, paraMtu sama ( sarakho ) vibhAga nahiM. ane te be parvatathI devakuru arddhacaMdrAkAra karAyela che, A kAraNathI ja vakSArAkAra kSetrane karanArA ve parvata vakSAra (bakhArA ) parvata kahevAya che. 'jaMbU' ityAdi0 varNana temaja jANavuM. vizeSa e ke - uttarakurukSetramA pazcimanI pAse gaMdhamAdana ane pUrvanI pA mAlyavAna vakhArAparvata che. (2), 'do dIhaveyaDa' tti0 vaitADhyano niSedha karavA mATe ' dIrgha ' zabdanuM grahaNa karela che, veya zabdano vaitADhya athavA vijayADDha saMskAra thAya che. te be parvata bharata ane airavatanA madhya bhAgamAM pUrva ane pazcimathI lavaNasamudrane sparza karIne rahela che. te banne paccIza yojananA UMcA che, paccIza gAu aMDA che, paccIza yojana pahoLA che, Ayata saMThANavALA che, sarva rUpAmaya che ane bane paDakhAthI bahAra kAMcanamaMDanathI aMkita che. kAM che paNuvI uvi pannAsaM joyaNANa vicchinno / veyaDDo rayayamao, bhArahakhettassa majjhami // 57 // A gAthAno artha upara kahela che. ' bhArahae Na ' mityAdi0 vaitADhya parvatamA pazcima bhAgamAM tamisrA guphA paccAsa yojana lAMbI, bAra yojana pahoLI ane ATha yojana UMcI che. Ayata caturasra saMsthAnavALI, vijayadvAra pramANe dvAravALI (ATha Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only ******* 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 3 varSadharAdisvarUpam 87 sUtram // 124 // Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra *****-********** www.kobatirth.org yojana UMcA ane cAra yojana pahoLA ), vajranA kamADathI DhAMkelI, bahu madhyabhAgamAM potapotAmAM ye yojananA aMtaravALI ane traNa yojananA vistAravALI unmagnajalA ane nimagnajalA nAme ve nadIovaDe yukta che. tamisrAnI mAphaka pUrvabhAgamAM khaMDapAtA guphA jANavI. 'tattha NaM' ti0 te bemAM- tamisrA guphAmAM kRtamAlyaka ane khaMDaprapAtA guphAmAM nRttamAlaka nAmanA ce deva base che. 'erAvae' ityAdi0 airAvata kSetramAM paNa bharatakSetranI mAphaka jANavuM. (3), 'jaMbU ' ityAdi 0 ( culla ) himavAna varSadhara parvatamA agiyAra kUTa- zikharo che. tenA nAma A pramANe che:- 1 siddhAyatana, 2 kSullahimavat, 3 bharata, 4 ilA, 5 gaMgA, 6 zrI, 7 rohitAMzA, 8 siMdhu, 9 surA, 10 haimavata ane 11 vaizramaNa che. pUrvadizAmAM sidvAyatanakUTa che, te pachI kramazaH pazcimathI bATo sarvaratnamaya, ane kUTanA nAmavALA devatAnA sthAno che. te pAMcaso yojana UMcA, mULamAM teTalA ja pahoLA ane upara tenA ardhA vistAravALA che. pahelA kUTamAM siddhAyatana che. te siddhAyatana pacAsa yojananuM lAMbu, pacIza yojana poLaM, ane chatrIza yojana UMcuM che. baLI ATha yojananA lAMbA ane pravezamAM cAra yojananA pahoLA traNa dvArovaDe yukta, tema ja eka so ATha jinapratimA sahita che. zepa daza kUTomAM sADIbAsaTha yojananA UMcA, savAekatrIza yojananA pahoLA temaja temAM nivAsa karanAra devatAonA siMhAsanavALA prAsAdo che. ahiM prastuta parvatanA adhipatino nivAsa hovAthI ane devonA nivAsabhUta kUTomA pahelo hovAthI himavat kUTanuM grahaNa karyu, ane sarva kUTomAM chelluM hovAthI vaizramaNa kUTanuM grahaNa karyu che, kAraNa ke atyAre dvisthAnakano adhikAra cAle che. vaLI kAM che: katthaI desaggahaNaM, katthai gheppaMti niravasesAI / ukkamakamajuttAI, kAraNavasao niuttAiM // 58 // For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandie zrIsthAnAgasUtra sAnuvAda // 125 // 2 sthAnakAdhyayane uddezaH3 varSadharAdi svarUpam 87 sUtram KKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX koI sthaLe (sUtramA ) vastunA eka deza- grahaNa ane koI sthaLe samasta vastunuM grahaNa karAya che, (ane keTalAeka sUtro) kAraNavazAt utkrama (krama vagara ) ane kramapUrvaka hoya che, mATe sUtranI vicitra gati-paddhatti cha. kUTanA saMgrahanI gAthAo nIce pramANe cha veyaDU 9 mAlavaMte 9, vijjuppaha 9 nisaha 9 NIlavaMte ya 9 / Nava Nava kUDA bhaNiyA, ekArasa sihari 11 himavaMte 11 // 59 // ruppi 8 mahAhimavaMte 8, somaNase 7, gaMdhamAyaNanage ya 7 / aTTha? satta satta ya, vakkhAragirIsu cattAri // 6 // cotrIza dIrghavaitADhya, mAlya vAna, vidyutprabha, niSadha ane nIlavAna-A dareka parvatamA nava-nava kUTo kahelA che. zikharI ane laghuhimavAna parvatamA igyAra-igyAra kUTa che. rukmI ane mahAhimavAna parvatamA ATha-ATha ane saumanasa tathA gaMdhamAdana / parvatamAM sAta-sAta kUTa che. soLa vakSaskAra parvatomAM cAra-cAra kUTa kahela che. 'jaMbU' ityAdi0 mahAhimavAna parvatamA ATha kUTa cha-1 siddhakUTa, 2 mahAhimavAna, 3 haimavata, 4 rohitA, 5 hI, 6 harikAMtA, 7 hari ane 8 vaiDUrya, be kUTanuM grahaNa karavAnuM kAraNa kahevAI gayuM che. ' eva' mityAdi0 evaM zabdathI 'jaMbU' ityAdi0 abhilApa jANavo. niSadha varSadhara parvatamAM-1 siddha, 2 niSadha, 3 harivarSa, 4 prAgvideha, 5 hari, 6 dhRti, 7 XXXXX XXXXXX-XXXXXX // 125 // For Private and Personal Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kxxxx KKKKKXxxxxxxxxxxxx*XXXXXX zItodA, 8 aparavideha ane 9 rucaka evA potapotAnA devonA nAmavALA nava kUTo che. ahiM paNa bIjA ane chelA kUTanA grahaNapUrvaka vyAkhyAna karavU. (4), 'jaMbU' ityAdi0 nIlavAna varSadhara parvatane vive-1 siddha, 2 nIla, 3 pUrvavideha, 4 zItA, 5 kArti, 6 nArIkAMtA, 7 aparavideha, 8 ramyak ane 9 upadarzana e nava kUTa che. ahiM paNa vIjA ane chellA kUTarnu pUrvanI mAphaka grahaNa jANavU. 'eva 'mityAdi0 rukmI varSadhara kSetramAM-1 siddha, 2 rukmI, 3 ramyaka, 4 narakAMtA, 5 buddhi, 6 raupyakalA, 7 hairaNyavat ane 8 maNikAMcana e ATha kUTa che. bIjA ne chellA kUTarnu pUrvanI mAphaka grahaNa kara. 'pava'. mityAdi0 varSadhara zikharI parvatamAM-1 siddha, 2 zikharI, 3 hairaNyavat, 4 surAdevI, 5 raktA, 6 lakSmI, 7 suvarNakalA, 8 raktodA, 9 gaMdhApAtI, 10 airAvatI ane 11 tigicchi-e agiyAra kUTa che. ahiM paNa bIjA ane chellA kUTarnu pUrvanI jema grahaNa karavU. (5). (sU0 87) / jaMbUmaMdara0 uttaradAhiNeNaM cullahimavaMtasiharIsu vAsaharapavvaesu do mahadahA paM. 20-bahasamatullA avisesamaNANattA aNNamaNNaM NAtivaTaMti, AyAmavikkhaMbhaubbehasaMThANapariNAheNaM, taMpaumaddahe ceva puMDarIyabahe ceva, tattha NaM do devayAo mahaDDiyAo jAva paliovamadvitIyAo pariSasaMti. taM0-sirI ceva lacchI ceva, evaM mahAhimavaMtaruppIsu vAsaharapavvaesu do mahaddahA paM0 20 XXXXXX-XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgamUtra sAnuvAda / / 126 / / www.kobatirth.org bahusama0 jAva taM0- mahApauma dahe caiva mahApoMDarIya dahe caitra, devatAo hiricetra buddhicaitra, evaM nisaDhanIlavaMtesu tigiMchiddahe cetra kesariddahe cetra, devatAo dhitI cetra kitticcaitra 1, jaMbUmaMdara0 dAhi mahAhimavaMtAo vAsaharapavvayAo mahApaumadahAo dahAo do mahANaIo pavahaMti, taM0rohiyaccaiva harikaMtaccaiva, evaM nisaDhAo vAsaharapavvatAo tigiMchidahAo do ma0 saM0- hariccaiva sIoacceva, jaMbUmaMdara0 uttareNaM nIlavaMtAo vAsaharapavvatAo kesarida hAo do mahAnaIo pavati taM0 - sItA caiva nArikaMtA ceva, evaM ruppIo vAsa harapavvatAo mahApoMDarIyadda hAo do mahAnaIo pavahaMti, taM0 - NarakaMtA ceva ruppakUlA caitra 2, jaMbUmaMdaradAhiNaNaM bharahe vAse do patrAyaddahA paM0 taM0bahusama0 ta0 - gaMgappavAtadda he ceva siMdhuppavAyada he ceva / evaM himavae vAse do patrAyadahA paM0 taM0bahu0 taM0-rohiyappavAtadda he caiva rohiyaMsapavAtada he caitra, jaMbUmaMdaradAhiNeNaM harivAse vAse do pavAyaddahA paM0 bahusama0 taM0 - haripavAtadda he cetra harikaMtapavAtadda he ceva, jaMbUmaMdarauttaradAhiNeNaM mahAvidehavAse do pAyadA paM0 bahusama0 jAba sIappavAtaddahne cetra sItodappavAyada he caitra 3, For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 hUdAdisvarUpam 88 sUtram / / 126 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ******* www.kobatirth.org jaMbUmaMdarassa uttaraNaM rammae vAse do pAyaddahA paM0 taM0 - bahu0 jAva narakaMtappavAyaddahe cetra kaMpavAyace, evaM herannavate vAse do patrAyaddahA paM0 taM0 - bahu0 suvannakUlappavAya dahe rupakUlappavAya he caitra, jaMbUmaMdarauttareNaM ekhae vAse do patrAyadahA paM0 bahu0 jAtra rata| patrAyaddahe cetra rattAvaippavAyaddahe ceva, jaMbUmaMdaradAhiNeNaM bharahe vAse do mahAnaIo paM0 bahu0 gaMgA caiva siMdhU caitra, eva jadhA patrAtadahA evaM NaIo bhANiyavAo, jAva erakhae vAse do mahAnaIo paM0 - bahusamatullAo jAva rattA cetra ratavatI caitra 4 / sU0 88 mUlArthaH - jaMbUdvIpanA meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe cullahimavAna ane zikharI varSadhara parvata viSe ve mahAdraha kahyA che, te A pramANe - bahusamatulya, avizeSa, nAnAtvarahita ane eka bIjAne ullaMghana karatA nathI temaja laMbAI, pahoLAI, UMDAI, saMThANa ane paridhivaDe samAna che. te drahanA nAma- padmadraha ane puMDarIkadraha, te be drahamAM tre devIo, maharddhika yAvat palyopamanI sthiti ( AyuSya )vALI vase che. te devIonA nAma-zrIdevI ane lakSmIdevI. evI rIte mahAhimavAna ane rukmI varSadhara parvata viSe moTA draha kahyA che, te A pramANe - bahusamatulya yAvat pUrvanI mAphaka kahevuM. te be drahanA nAma-mahApadmadraha ane mahApuMDarIkadraha, ane tyAM tenI hI ane buddhi nAmanI adhiSThAtrI devIo vase che. e ja pramANe nivadha ane nIlavaMta 22 For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 127 // 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 hadanadyAdi svarUpam 88 sUtram XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX parvatane viSe tigichi ane kezarI nAme ve draha che ane dhRti ane kIrti nAmanI tenI adhiSThAtrI devIo che. (1), jaMbUdvIpanA meruparvatanI dakSiNa dizAe mahAhimavaMta varSadhara parvatanA mahApadmadrahathI ve mahAnadI nIkale che, tenA nAma-rohitA ane harikAMtA. evI rIte niSadha varSadhara parvatanA tigichi drahathI ve mahAnadI nIkaLe che, tenA nAma-harita ane zItodA. jaMbUdvIpanA meruparvatanI uttara dizAe nIlavAna varSadhara parvatanA kesarIdrahathI ve mahAnadI nIkaLe che, tenA nAma-zItA ane nArIkAntA. e pramANe rukmI varSadhara parvatanA mahApuMDarIkadrahathI ce mahAnadI nIkaLe che, tenA nAma-narakAntA ane rUpyakalA che. (2), jaMbUdvIpanA meruparvatanI dakSiNa dizAe bharatakSetramA be prapAtadraha kahyA che, te A pramANe-bahusamatulya, tenA nAma-gaMgAprapAtadraha ane siMdhuprapAtadraha che. e pramANe himavata kSetramA be prapAtadraha kahyA che, te bahusamatulya cha, tenA nAma rohitprapAtadraha ane rohitAMzAprapAtadraha che. jaMbUdvIpanA meruparvatanI dakSiNa dizAe harivarSa kSetramA be prapAtadraha (kuMDa) kahyA che, te bahusamatulya che. tenA nAma-haritaprapAtadraha ane harikAntAprapAtadraha che. jaMbUdvIpanA uttara ane dakSiNa dizAe mahAvideha kSetramA ke prapAtadraha kahyA che. bahusamatulya yAvat zItAprapAtadraha ane zItodAprapAtadraha nAmanA che. (3), jaMbUdvIpanA meruparvatanI uttara dizAe ramyakvarSakSetramA be prapAtadraha kahela che, te bahusamatulya yAvat pUrvanI mAphaka kahevU. tenA nAma-narakAntAprapAtadraha ane nArIkAMtAprapAtadraha che. evI rIte hairaNyavata kSetramA be prapAtadraha kahela che, te bahusamatulya, yAvat pUrvanI mAphaka. tenA nAmasuvarNakalAprapAtadraha ane rUpyakalAprapAtadraha che. jaMbUdvIpanA meruparvatanI uttara dizAe aivata kSetramA ve prapAtadraha kahela che, bahusamatulya yAvat pUrvanI mAphaka, tenA nAma-raktAprapAtadraha ane raktavatIprapAtadraha che. jaMbUdvIpanA meruparvatanI dakSiNa dizAe // 17 // For Private and Personal Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX bharatakSetramA be mahAnadI kahela che. te bahusamatulya yAvat raktA ane raktavatI nAmanI che. (4). (mU088) TIkArthaH-'jaMbU' ityAdi0 ahiM himavAna Adi cha varSadhara parvatone viSe cha ja draho che, te A paume 1 ya mahApaume 2 tigiMchI 3 kesarI 4 dahe ceva / harae mahApuMDarie 5, puMDarIe ceva ya 6 dahAo // 61 // 1 padma, 2 mahApadma, 3 tigiMchI, 4 kezarI, 5 mahApuMDarIka ane 6 puMDarIka. A cha draho kramazaH che. himavAna parvatanI upara bahumadhyabhAgane viSe padma cha jenI aMdara tevo padmadraha nAmano hada che. evI rIte zikharI parvatanI upara bahumadhyabhAgane vipe puMDarIka nAmano draha che. te banne draha, pUrva ane pazcimamA hajAra yojana lAMbA ane pAMcaso yojana pahoLA, cAra khUNAne viSe daza yojana UMDA, cAMdInA kAMThAvALA, vajramaya pASANavALA, tapanIya(raktasuvarNa)nA talIAvALA, suvarNa madhya rajatamANinI veLuvALA che, cAre dizAe maNinA pagathiAvALo, sukhapUrvaka utarI zakAya evA, toraNa, dhvaja ane chatra vagerethI suzobhita, nIlotpala ane puMDarIka kamala vagerethI racita vividha pakSI ane matsyo jemAM pharI rahelA che evA temaja bhramaronA samrahavaDe upabhogya che. 'tattha NaM 'ti0 te be drahane viSe be devIo vase che, padmadrahamAM zrIdevI ane puMDarIkadrahamAM lakSmIdevI che. te banne devIo bhuvanapatinikAyamAM aMtarbhUta che, kAraNa ke teo palyopamanA AyuSyavALI che. vyaMtaranI devIonuM to 1. TokAmAM caturdazamaNisopAno pATha che, paNa jaMbUdvIpapannatI vageremA cAre dizAe pagathiAnuM varNana che mATe te pramANe lakhela che. XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX. For Private and Personal Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 128 // www.kobatirth.org utkRSTa arddha palyopamanuM AyuSya hoya che. bhavanapatinI devIonuM utkRSTa AyuSya sADAcAra palyopama pramANa hoya che. kAM che keadbhuTu addhapaMcama, palioma asurajuyaladevINaM / sesa vaNadevayANaM, desUNaM addhapaliya mukosaM // 62 // dakSiNa dizAnA asurakumAranI devIonI utkRSTa sthiti sADAtraNa palyopamanI ane uttara dizAnA asurakumAranI devIonI sADAcAra palyopamanI utkRSTa sthiti hoya che. zeSa uttara dizAnA nAgakumArAdi natra bhavanapatinI devIonI utkRSTa sthiti deze UNI eka palyopamanI, ane dakSiNa dizAnA nava bhavanapatinI devInI tathA vyaMtaranI banne dizAnI devInI sthiti apalyopamanI hoya che. te ce moTA drahanA madhyamAM ekeka yojananA lAMbA-pahoLA kamaLa che ane te arddha yojana jADA che, jalamAM daza yojana buDelA che ane arddha yojana UMcA che. vaLI temAM vajramaya mUla, riSTharatnamaya kaMda, vaiDUryaratnamaya nALa, vairyaratnamaya bAhyapatra jAMbUnada (suvarNa) maya aMdaranA patro, pILA suvarNanI karNikA (DoDo) ane tapAvela suvarNanI kezarA taMtuo che. te be kamalanI ve karNikA arddha yojananI lAMbI pahoLI ane eka koza (bAhalya) UMcI che. tenA upara ve devIonA bhavana che. ' eva 'mityAdi0 mahAhimavAna parvatamAM mahApadmadraha ane rukmI parvatamAM to mahApuMDarIkadraha che. te bane draha be hajAra yojana lAMbA ane eka hajAra yojana pahoLA che. ve yojananA lAMbA-pahoLA kamaLavALA che, te ve kamaLamAM ne devIo se che. mahApadmamAM hrIdevI ane mahApuMDarakimAM buddhidevI che. 'eva' mityAdi0 niSedha parvatane viSe tigiMchidrahamAM dhRtidevI ane nIlavAna parvata para kezarIdrahmAM kIrttidevI vase che. te be draha cAra hajAra yojana lAMbA ane be hajAra yojana pahoLA che. A saMbaMdhanI gAthA nIce pramANe che For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir X 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 3 hadanadyAdisvarUpam 88 sUtram // 128 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org eesu surabahUo, vasaMti paliovamadvitIyAo / sirihiri dhitikittIo, buddhIlacchI snaamaao||63|| A gAthAno bhAvArtha upara kahevAyela che. (1), 'jaMbU' ityAdi0 temAM rohita nadI, mahApadmadrahathI dakSiNa taraphanA toraNathI nIkaLIne eka hajAra, chaso pAMca yojana kAMika adhika (pAMca kaLA) dakSiNa dizAe parvata upara jar3ane (vahIne) hAranA AkArane dhAraNa karavAvALA, kaMDaka adhika baseM yojanapramANavALA, magara ( matsya ) nA mukha jevA paDanALarUpa prapAta - pravAhabaDe mahAhimavAna parvatanA rohita nAmanA kuMDamAM paDe che. magaranA mukhanI jIbha eka yojana lAMbI, sADAbAra yojana pahoLI ane eka yojana jADI che, ane (rohita nadI ) rohitaprapAtakuMDamAMthI dakSiNa dizAnA toraNadvArA nIkaLIne, haimavAna kSetranA madhyabhAgamA rahela zabdApAtI nAmanA vRttavaitADhyaparvatathI ve koza dUra rahIne, aThyAvIza hajAra nadIonA parivAra sahita jagatI (koTa) ne nIce bhedIne pUrva dizAthI lavaNasamudramAM jAya che-bhaLe che. pravAhamAM eTale nIkaLatI vakhate rohita nadI sADAvAra yojana poLI ane eka gAu UMDI che, tyArapachI kramazaH vRddhi pAmatI mukha ( samudrapraveza ) mAM ekaso paccIza yojana poLI, aDhI yojana UMDI temaja bane pAse ve vedikA ane ve vanakhaMDavaDe yukta che. evI rIte sarva mahAnadIo, parvato, kUTo ane vedikA vagerethI yukta che. harikAntA nadI to mahApadmadrahathI ja uttrdishaan| toraNadvArA nIkaLIne kaMDaka adhika soLaso ne pAMca yojana sudhI uttara sanmukha thai, parvata uparathI jaine kaMDaka baseM yojanapramANavALA prapAta (dhodha ) baDe harikAMtAkuMDamAM tema ja paDe che. magaranA mukhanI jIbhikA ( jIbha ) nuM pramANa pUrva kahela pramANathI bevaDaM jANavuM. te prapAtakuMDathI uttaradizAnA toraNadvArA For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ***********-********** Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir x zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 129 // 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 hRdanadyAdi svarUpam 88 sUtram XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX) nIkaLIne harivarSakSetranA madhya bhAgamA rahenAra gaMdhApAtI nAmanA vRttavaitADhaya parvatathI eka yojana dUra rahIne, pazcimadizA sanmukha thai chappana hajAra nadIo sahita samudramA jAya che. A harikAMtA nadI rohit nadInA pramANathI bamaNA pramANavALI che. 'evaM' mityAdi0 evI rIte, 'jaMbUhIve' tyAdi0 abhilAparnu sUcana karavA mATe kahela che. harita mahAnadI tigichidrahanI dakSiNa dizAnA toraNadvArA nIkaLIne kaMika adhika sAta hajAra, cAraso, ekavIza yojana dakSiNa dizA sanmukha thai, parvata upara jaIne kaMDaka adhika cAraso yojananA pramANavALA prapAtavaDe harikuMDamAM paDIne pUrvanA samudramA paDe che, zeSa (laMbAI bagere ) harikAMtA nadInI mAphaka jANavU, zItodA mahAnadI tigichidrahanI uttaradizAnA toraNadvArA nIkaLIne teTalA ja ( pUrva kahela kaMika adhika sAta hajAra, cAraso, ekavIza yojana) parvata upara uttara sanmukha jaine kaMika adhika cAraso yojanapramANavALA prapAtabaDe zItodAkuMDamAM paDe che. magaranA mukhanI jIbhikA cAra yojana lAMbI, paccAsa yojana pahoLI ane eka yojananI jADI samajavI. zItodAkuMDathI uttaradizAnA toraNadvArA nIkaLIne devakuru kSetrano vibhAga karatI thakI, citra ane vicitra kUTavALA ve parvatone ane niSadhadrahAdi pAMca drahono ve bhAga karatI thakI corAzI hajAra nadIonI sAthe maLavApUrvaka, bhadrazALa bananA madhyamAM, meruparvatathI ve yojana dUra rahIne tyAMthI pazcima sanmukha pharIne, vidyutprabha nAmanA vakSaskAra parvatanA nIcanA bhAgane vidArIne merunI pazcima dizAthI apara (pazcima) mahAvidehanA madhya bhAgadvArA eka eka vijayamAMthI aThyAvIza-aThyAvIza hajAra nadIo sAthe maLIne, jayaMtadvAranI nIcethI pazcima samudramA praveza kare che. zItodA nadI pravAhamAM to paJcAza yojana pahoLI ane eka yojana UMDI che, tyArapachI anukrame vadhatI vadhatI mukhamAM ( samudramA bhaLatI vakhate) pAMcaso yojana pahoLI // 129 // For Private and Personal Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX ane daza yojana UMDI thAya che. 'jaMbU' ityAdi zItA mahAnadI kezarIdrahanA dakSiNa toraNathI nIkaLI, kuMDamAM paDIne, meruparvatanA pUrvathI pUrva videhanA madhyathI vijayadvAranI nIcethI pUrva samudramA praveza kare che. bAkInI vadhI vaktavyatA zItodA samAna jANavI. nArIkAMtA nadI to uttaradizAnA toraNathI nIkaLIne ramyakSetrano vibhAga karatI chatI haritamahAnadInI vaktavyatA pramANe ramyakavarSanA madhya bhAgathI pazcima samudramA praveza kare che. 'evaM mityAdi0 narakAMtA nadI mahApuMDarakidrahamAMthI dakSiNa dizAnA toraNadvArA nIkaLIne ramyakvapano vibhAga karatI chatI, harikAMtAnI vaktavyatA pramANe pUrva samudramA praveza kare che. rUpyakUlA nadI to mahApuMDarIkadrahanA uttaradizAnA toraNathI nIkaLIne airaNyavAna kSetranA ce vibhAga karatI chatI rohita nadInI vaktavyatA pramANe pazcima samadramA praveza kare che. (2), 'jaMbU' ityAdi0 'pavAyadaha' ti0 paDavU te prapAta, te prapAtabaDe oLakhAtA je draha te ve prapAtadraha. ahiM jyAM himavAna Adi parvatathI gaMgA vagare mahAnadI praNAla-paDanALa(dhodha)thI nIce paDe che te prapAtadraha eTale prapAta kaMDa. 'gaMgApavAyaddahe ceva'tti0 himavAna varSadhara parvatanI upara rahela padmadrahanA pUrva dizAnA toraNathI nIkaLIne, pUrva sanmukha pAMcaso yojana jaine gaMgAvartana kUTamA ( kUTanI nIcethI) pAchI vaLatI chatI pAMca so zi yojana ane sADItraNa kaLA saMdhI dakSiNa dizA sanmukha parvata uparathI jaine gaMgA mahAnadI, laMbAibaDe ardha yojanapramANa, pahoLAIvaDe savAcha yojanavALI, jADAIvaDe arddhagAuvALI jIbhikAthI yukta evA kADelA magaranA mukha samAna dhodhavaDe kaMDaka adhika ekaso yojana pramANavALA ane motInA hAranA jevA prapAta(UMcethI paDavu, te)thI je gaMgAprapAtakuMDamAM par3e che te kuMDa, sATha yojana lAMbo ane pahoLo, kaMIka nyUna ekaso nevu yojananI paridhi(gherAvA)vALo, daza yojana UMco ane vividha maNi For Private and Personal Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthA 2sthAnakA nAGgasUtra dhyayane sAnuvAda // 130 // uddezaH3 idanadyAdi svarUpam 88 sUtram XXXXXXXXXXXXXKKKKXx) vaDe baMdhAyela che. te kuMDanI pUrva, pazcima ane dakSiNa dizAmAM traNa traNa pagathiyA jovA lAyaka che. te vividha toraNo sahita che. madhya bhAgamAM gaMgA devIno dvIpa che. te dvIpa ATha yojana lAMbo-pahoLo, kaIka adhika paccIsa yojanano parikSepa-gherAvAvALo che. pANIthI upara ve koza UMco ane vajramaya che. eka koza laMbAivALA, arddha koza pahoLAIvALA, kaMIka nyUna eka koza UMcAIvALA, aneka (seMkaDo) staMbha(thAbhalA)vaDe joDAyelA gaMgAdevInA bhavanavaDe suzobhita karAyela che uparano bhAga jeno evo te kuMDa cha, gaMgAprapAta kuMDathI dakSiNa dizAnA toraNathI nIkaLIne pravAhamA (nIkaLatI vakhate) savA cha yojananI pahoLI, arddha koza UMDI gaMgA nadI uttarArddha bharatanA ce bhAga karatI chatI sAta hajAra nadIo sAthe maLIne khaMDaprapAtaguphAnA pUrva bhAgathI nIce vaitADhaya parvatane vidArIne-bhedIne dakSiNArddha bharatanA ve vibhAga karatI chatI te vibhAganA madhya bhAgathI jaIne, pUrva sanmukha vaLIne badhI maLIne caudai hajAra nadIo sAthe mukhamAM (pravezasthalamA ) sADAbAsaTha yojana pahoLI ane savA yojana UMDI evI te jagatIne bhedIne pUrvanA lavaNasamudramA praveza kare che. te gaMgAprapAtadraha. gaMgAprapAtadrahanA pramANe siMdhuprapAtadraha paNa vyAkhyAna karavA yogya cha arthAt tenuM vyAkhyAna karavU. AkAraNathI jabe draha, lAMbA, pahoLA, UMDA ane paridhivaDe samAna vizeSaNavALA bhAvavA. badhA ya prapAtadraho daza yojana UMDA kahevA. ahiM varSadhara parvatanI nadIonA adhikAramAM gaMgA, siMdhu ane rohitAMzAnuM tathA suvarNakUlA, raktA ane raktavatInuMje kathana nathI kayuM tenuM kAraNa e che ke ahIM be sthAnanoja adhikAra che. eka eka parvatathI traNa nadIonA nIkaLavAnA traNa traNa sthAna hovAthI arthAta traNa traNa nadIo nIkaLavAthI ane ahIM ve sthAnano 1. sAta hajAra nadIo uttarAI bharatanI ane sAta hajAra dakSiNAI bharatanI maLIne cauda hamAra nadIo jANavI. XXXXXXXxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx // 130 // For Private and Personal Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhikAra hovAthI tenuM varNana karela nathI. 'eva' mityAdi0 ema pUrvanI mAphaka jANavuM. 'rohiyappavAyaddahe ceva' ti0 kahevAyela svarUpavALI rohit nadI jyAM (je kuMDamAM ) paDe che, vaLI je kuMDa eka so vazi yojanano lAMbo-pahoLo che, kaDaka nyUna traNaso eMsI yojananA gherAvAvALo ane jenA madhyabhAgamAM rohita dvIpa soLa yojanano lAMbo-pahoLo, kaMDaka adhika paJcAza yojana gherAvAvALo, pANInA upara ve koza UMco che, gaMgAdevInA bhavana samAna rohitdevInA bhavanavaDe suzobhita uparano bhAga che jeno te rohitprapAtadraha 'rohiyaMsappavAya dahe ceva ' ti0 himavAna varSadhara parvartanI upara rahela padmadrahanA uttaradizAnA toraNathI nIkaLIne rohitAMzA mahAnadI, kaMDaka adhika baso ne choMtera yojana paryaMta uttara sanmukha thaI, parvata uparathI jar3ane laMbAIthI eka yojanavALI, pahoLAIthI sADAbAra yojanavALI, jADAivaDe eka gAuvALI, jIbhikAvaDe pahoLo karela magaranA mukhanI jema praNAlavaDe ane motInA hAranA AkAravALA kaMika adhika ekaso yojanapramANavALA prapAtavaDe jyAM paDe che ane je rohitaprapAtakuMDa samAna mAnavALI he te kuMDanA madhyamAM rohitadvIpa samAna pramANavALo rohitAMzadvIpa che. te rohitAMzabhavanavaDe pUrva kahela pramANavaDe alaMkRta che, ane je kuMDathI rohita nadI samAna pramANavALI rohitAMzA nadI uttara toraNadvArA nIkaLIne, pazcima samudramAM praveza kare che te rohitAMzAprapAtadraha che. 'jaMbU' ityAdi0 'harippavAya he veva' ti0 pUrva kahela lakSaNavALI harita nadI ( kuMDamAM ) jyAM paMDe che, vaLI je baso ne cAlIza yojana laMbAI ane pahoLAIthI, ane sAtaso ne ogaNasATha yojana paridhivaDe che, ane jenA madhyabhAgamAM harit devIno dvIpa che te dvIpa batrIza yojana lAMbo, pahoLo temaja eka so ne eka yojananI parivALo che ane jaLanA upara ve koza UMco che, vaLI haridevInA bhavanavaDe suzobhita uparano bhAga che jeno, te A haripra For Private and Personal Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 131 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAtadraha che. 'harikaMtappavAyaddahe ceva' ti0 pUrva kahela svarUpavALI harikAMtA mahAnadI je kuMDamAM paDe che, vaLI je kuMDanuM pramANa haritakuMDa samAna che, ane haridvIpa samAna bhavana sahita harikAMtAdevInA dvIpavaDe bhUSita madhyabhAga ke jeno te harikAMtAprapAtadraha che. 'jaMbU' ityAdi0 'sIyappavAya dahe ceva' ti0 nIlavAna parvatathI zItAnadI nokaLIne je kuMDamAM paDe che, baLI je kuMDa lAMbo ane pahoLo cAraso eMsI yojana che ane paMdaraso aDhAra yojana vizeSa nyUna paridhivAko che, tathA jenI madhyamAM causaTha yojana lAMbo ane paholo baso ane be yojananI paridhivALI, jalanA upara ve koza UMco zItA dvIpa che, tathA zItA devInA bhavanathI suzobhita uparano bhAga che jeno te zItAprapAtadraha che. 'sItodappavAyaddahe ceva' ti0 nipadhaparvatathI zItodA nadI nIkaLIne jyAM (kuMDamAM) paDe che te zItodAprapAtadraha che. te zItAprapAtadraha samAna che ane zItAdevInA dvIpa ane bhavana samAna zItodAdevIno dvIpa ane bhavana che. (3), 'jaMbU' ityAdi0 narakAMtA ane nArIkAMtAprapAtadraha (e banne) to harikAMtA ane haritprapAtadraha ( samAna che. ane potAnA nAma samAna dvIpa ane devIo che. 'eva' mityAdi0 suvarNakUlA ane rUpyakUlA prapAtadraha (e banne ) ne rohitAMzA ane rohitaprapAtadraha sarakhA jANavA. vizeSa svayaM samajavA yogya che. 'jaMbU' ityAdi0 raktA ane raktAvatIprapAtadraha (e banne ) ne gaMgA ane siMdhuprapAtadraha samAna kahevA, paraMtu raktA pUrvasamudramAM maLanArI, ane raktavatI pazcima samudramAM maLanArI che. 'jaMbu' ityAdi0 'jaMbuddIve 2 maMdarassa dAhiNeNaM bharahe vAse do mahAnadIo' ityAdi0 'eva' miti0 anaMtarakramavaDe 'jaha' ti0 jema pUrve kSetra kSetramAM be ve prapAtadraha kahyA tevI rIte nadIo paNa kahevI. te A pramANegaMgA 1 siMdhU 2 taha rohiyaMsa 3, rohINadI ya 4 harikaMtA 5 / For Private and Personal Use Only ***************** 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 hUdanadyAdisvarUpam 88 sUtram / / 131 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KXXXXXXXXXXX harisalilA 6 sIyoyA 7. sattayA hoMti dAhiNao // 64 // sIyA ya 1 nArikAMtA 2, narakAMtA ceva 3 ruppakUlA 4 ya / salilA suvaNNakUlA 5, rattavatI 6 ratta 7 uttarao // 65 // merunI] dakSiNa dizAmAM gaMgA, siMdhu, tathA rohitAMzA, rohitanadI, harikAMtA, haritasalilA ane zItodA-A sAta nadIo hoya che. zItA, nArIkAMtA, narakAMtA, rUpyakUlA, suvarNakUlA, raktavatI ane raktA-A sAta nadIo merunI uttara dizAmAM hoya che. jaMbUdvIpanA adhikArathI ane kSetravaDe kathana karavA yogya pudgala dharmanA adhikArathI jaMbadvIpanA bharatAdi saMbaMdhI kAla, lakSaNa, paryAyadharmoMne aneka prakAre aDhAra sUtravaDe kahe che jaMbuddIve 2 bharaheravaesu vAsesu tItAe ussappiNIe susamadUsamAe samAe do sAgarovamakoDAkoDIo kAle hotthA 1, evamimIse osappiNIe jAva pannate 2, evaM AgamissAe ussappiNIe jAva bhavissati 3, jaMbUdIve dIve bharaheravaesu vAsesu tItAe ussappiNIe sasamAe samAe maNuyA do gAuyAI urdU uccatteNaM hotthA 4,donni ya paliovamAI paramAuM pAlaDatthA 5, evamimIse osappiNIe jAva pAlayitthA 6, evamAgamessAte ussappiNIe jAva pAlissaMti 7. OXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 132 // XKKKXXXXXX jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu egasamaye egajuge do arihaMtavaMsA uppajiMsu vA upajaMti vA uppajisaMti vA 8, evaM cakkavahivaMsA 9, dasAravaMsA 10, jaMbUbharaheravaesu egasamate do arahaMtA uppajisu vA uppajaMti vA uppajissaMti vA 11, evaM cakkabahiNo 12, evaM baladevA evaM vAsudevA (dasAravaMsA) jAva uppajiMsu vA uppajaMti vA uppajissaMti vA 13, jaMbU0 dosu kurAsu maNuA sayA | susamasusamamuttamiDDiM pattA paccaNubbhavamANA viharaMti, taM0-devakurAe ceva uttarakurAe ceva 14, jaMbuhIve dIve dosu vAsesu maNuyA sayA susamuttamaM iDi pattA pacaNubbhavamANA viharaMti, taM0-harivAse | ceva rammagavAse ceva 15, jaMbU0 dosu vAsesu maNuyA sayA susamadusamuttamAmahi pattA paJcaNubbha- 3 vamANA viharaMti.taM-hemavae ceva erannavae ceva 16, jaMbuddIva dIve dosu khittesu maNuyAsayA dUsamasusamamuttamamiDDi pattA paJcaNubbhavamANA viharaMtitaM0-pUvvavidehe ceva avaravidehe ceva 17, jaMbUdIve dIve dosu vAsesu maNuyA chavvihaMpi kAlaM paccaNubbhavamANA viharaMti, taM0-bharahe ceva eravate ceva 18 / sU089 4 mUlArtha:-jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA bharata ane aivata kSetrane viSe atIta utsarpiNImAM suSamaSama nAmanA (cothA) ArAno xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 3 suSamAdRSa mAdisvarUpam 89sUtram KKKKKKKKKKKKKKKKKKAKK X| 132 // For Private and Personal Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie XXXXXXXIMALA XXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxXXXMMMMAR kALa be koDAkoDI sAgaropama pramANa hato. (1), evI rIte AvartamAna avasarpiNImAM suSamaduSSama nAmanA (trIjA) ArAno kALa be koDAkoDI sAgaropama pramANa kahela che. (2), evI rIte AgAmI utsarpiNImAM suSamaduSpama nAmanA (cothA) ArAno kALa pUrva pramANe thaze. (3), jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA bharata ane aivata kSetrane vive atIta utsarpiNInA suSama nAmA (pAMcamA) ArAmAM manuSyo ve gAunI UMcAIvALA temaja (4),be palyopamanA AyuSyane pALanArA hatA. (5), evIrIte A avasarpiNImAM suSama nAmanA (bIjA) ArAmAM be palyopamanA AyuSyane bhogavanArA hatA. (6), evI rIte AgAmI utsapigImAM suSama nAmanA (pAMcamA) ArAmAM be palyopamanA AyuSyane pALanArA thaze. (7), jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA bharata ane aivata kSetrane viSe eka yuganA eka samayamAM ve arihaMtanA vaMza utpanna thayA che, utpanna thAya che ane utpanna thaze.(8), evIrIte ve cakrAniA vaMza (9), be dazAra-cAsudevanA vaMza upajyA che, upaje che ane upajaze. (10), jaMbUdvIpanA bharata ane aivata kSetrane vive ve arihaMta utpanna thayA che, utpanna thAya che ane utpannathaze. (11), evI rIte ve cakravartI upajyA che, upaje cha ane upajaze. (12), evIrIte ve baladeva ane ve vAsudeva utpanna thayA che, utpanna thAya che ane utpanna thaze. (13), jaMbuddhIpanA ve kurukSetrane vive manuSyo sadA suSamasuSama (pahelA) ArAnI uttama Rdhine pAmIne bhogavatA thakA vicare che te kSetro devakuru ane uttarakuru (14), jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA ve vane viSe manuSyo sadA suSama nAmanA (bIjA) ArAnI uttama Rddhine pAmIne bhogavatA thakA vicare che, te varSakSetro hIi ane ramyakavarSa (15), jaMbUdvIpanA be kSetromAM manuSyo sadA suSamaduSpama nAmanA (trIjA) ArAnI uttama Rddhine pAmIne bhogavatA thakA vicare che, te kSetro haimavata ane hairaNyavata (16), jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA be kSetrane viSe manuSyo sadA duSpamasupama RRRRRRRR For Private and Personal Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandit zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 133 // KKKKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX (cothA) ArAnI uttama Rdhine pAmIne bhogavatA thakA vicare che, te A-pUrvavideha ane aparavideha (17), jaMbUdvIpanA 2 sthAnave kSetramA manuSyo cha prakAranA kAla saMbaMdhI AyuSyAdi Rddhine pAmIne bhogavatA thakA vicare che, te A-bharata ane8 kAdhyayane aivatakSetra (18). sU0 89 uddezaH3 ____TIkArtha:-A sUtro sugama che. vizeSa e ke 'tItAe'tti0 gayelI utsarpiNInuM svarUpa pUrvanI mAphaka jANavU. te utsarpiNImAM athavA utsarpiNInA suSamaduppamA-bahu sukhavALA, samA-cothA ArAnA lakSaNarUpa kAla vibhAganI sthiti (athavA pramANa) ye suSamAduHpakoDAkoDI sAgaropama hatI (1), evI rIte jaMbuddIve 2 ityAdi kahe, vizeSa 'imIse' tti. A pratyakSa vartamAna pUrvokta mAdiarthavALI avasarpiNImA 'jAva'tti0 dUpamapamA nAmanA trIjA ArAne viSe 'do sAgarovamakoDAkoDIo kAle' 'pannatte' svarUpam kahela che. e ja pUrvasUtrathI vizeSa che. pUrva sUtramA hotya'tti kahela che (2), 'eva'mityAdi0 'AgamissAe'tti AvatI utsa- 89 mUtram piNImAM 'bhaviSyati' thaze. e ja pUrvasUtrathI vizeSa che (3),'jaMbU'ityAdi0 suSama nAmanA pAMcamA ArAmAM 'hotyatti hatA (4), 'pAlayityatti0 pALanArA, pUrva sUtrathI zabdabheda vizeSa che (5-7), 'jaMbU'ityAdi0 'egajuge'tti0 pAMca varSano yuga kAla vizeSa kahevAya che. yuganA eka varSanA eka samayamAM, 'egasamae egajuge' A pramANe pATha hovA chatAM paNa vyAkhyA ukta kramavaDe ja karavI. arthanA saMbaMdhathI A prakAre ja kahelI vyAkhyA cha, athavA bIjIrIte bhAvanA karavI. arihaMtInA be vaMza-pravAha che, eka bharatakSetramA utpanna thayela ane bIjo eravata kSetramA utpanna thayela. 'dasAra'tti siddhAMtanI paribhASAvaDe vAsudevo (8-13), 1 bojA sUtradhI teramA sUtra sudhIjeM varNana TokAkAre koika zabdano artha saMkSepathI karela che mATe mUlasUtranA anuvAdadhI jANI levU. For Private and Personal Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandie KAMXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX 'jaMvU'ityAdi0 sarvadA 'susamamusamaMti0 pahelA ArA jevo je vipAka te suSamasuSamA tenA saMbaMdhavALI je Rddhi te supamasuSamaja, te uttama Rddhine-pradhAna aizvarya ne arthAt ucca AyuSya, kalpavRkSe Apela bhoga ane upabhogAdikane prApta thayA chatA, te bhogo pratye anubhava karatA thakA vicare che, paNa sattA mAtrathI nahiM, arthAt vede che athavA supamasuSama nAmanA kAla vizepane pAmelA ane uttama Rddhina anubhavatA thakA rahe che. kaDuM che kedosuvi kurAsu maNuyA, tipllprmaaunnotikosuccaa| piTTikaraMDasayAI,do chappannAiM (ta) maNuyANaM // 66 // susamasusamANubhAvaM, annubhvmaannaann'vccgovnnyaa| auNApannadiNAI, aTTamabhattassa aahaaro||67|| devakuru ane uttarakuru e be kSetrane viSe manuSyo utkRSTa traNa palyopamanA AyuSyavALA [jaghanyathI palyanA asaMkhya bhAga nyUna paNa palyanuM AyuSya hoya che. ], traNa koza UMcA che. te manuSyone bazeM chappana pAMsaLI hoya che. supamasuSama-atyaMta sukhane anubhave che, tathA apatya( saMtAna )nI pratipAlanA ogaNapaJcAza divasa kare che. baLI aTThama bhakta AhAra kare che. dakSiNamA devakuru ane uttarakuru kSetra uttaramAM, te bannemA uparokta 'jaMbU' ityAdi0 'susamatti0 suSamA-bIjA ArA jevU sukha, zeSa temaja jANavU. kayuM che keharivAsarammaesu, AupamANaM sriirusseho| paliovamANi donni u, donni ya kosAsamA bhaNiyA 68 chaTThassa ya AhAro, causaTTidiNANupAlaNA tesiM / piTTikaraMDANa saya, aTThAvIsaMmuNeyavvaM // 69 // XxxxxxxxxxXXXXXXXXXXXXXXXXX KKKKKXXX For Private and Personal Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 134 // harivarSa ane ramyakvapa kSetrane viSe be palyopama AyuSyanuM pramANa ane zarIranI UMcAi be gAunI che. teone chaha bhakte AhAra ane cosaTha divasa paryaMta apatyanI pAlanA hoya cha, tathA teonI pAsaLIo ekaso ne aThyAvIza jANavI. 'jaMbU' ityAdi0 'susamadussama' ti0 suSamaduSSama nAmanA trIjA ArAnA anubhAvanI Rddhi te suSamaduSpamaRddhi, zeSa pUrvavat jANaQ. kahyu cha kegAuyamuccA palio-vamAuNo vajarisahasaMghayaNA / hevavaerannavae, ahamiMdaNarA mihuNavAsI // 7 // causaTThI piSTikara-DayANa maNuyANa tesimaahaaro|bhttss cautthassa y,unnsiitidinnaannupaalnnyaa|71|| haimavata ane airaNyavata kSetrane viSe manuSyo eka gAUnA UMcA, eka palyopamanA AyuSyavALA, vajraRSabhanArAca saMghayaNavALA, ahamiMdra (svAmI-sevakabhAva sivAyanA) ane yugalIA hoya che, te manuSyone pAMsaLIo cosaTha hoya che, cotha bhakte (ekAMtare ) AhAra hoya che ane teone ogaNyAsI divasa sudhI apatyanI pAlanA hoya che. 'jaMbU' ityAdi0 'dUsamasusamaM' ti0 duSpamasuSamA eTale cothA ArAno bhAva, tenA saMbaMdhavALI je Rddhi te, duSpamasuSamaja jANavI. bAkI pUrvanI mAphaka samajabu. kaDuM che kemaNuyANa puvakoDI, AuM pNcussiyaadhnnusyaaNi|duusmsusmaannubhaavN,annuhoNtinnraa niyayakAlaM72 pUrvavideha tathA aparavidehane viSe manuSyonuM AyuSya kroDapUrvatuM ane UMcAi pAMcaso dhanuSyanI hAya che. tathA duSSamasuSamA 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 supamAduHSa mAdisvarUpam 89 mUtram Xxxxxxxxxxxxxxxxxxx x // 134 // For Private and Personal Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Nadhana Kendra wwwkobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KXXXXXXKXKAKXXXXXXXXX KAEXKKKKX. cothA ArA samAna anubhAvane manuSyo hamezAM anubhave che. 'jaMbUr3hIve ' ityAdi0 'chabvihaMpi' tti0 suSamasuSamAdika utsarpiNI avasarpiNIrUpa cha ArAno anubhava bharata, aivatane viSe manuSyo anubhave che. 18. (sU0 89) anaMtara jaMbUdvIpane viSa kAlalakSaNa, dravyanA paryAya vizeSo karA, have to jaMbUdvIpamA ja kAlapadArthane pragaTa karanAra jyotiSkonI ve sthAnakanA anupAtavaDe prarUpaNA kare che. jaMbuddIve dIve do caMdA pabhAsiMsa vA pabhAsaMti vA pabhAsissaMti vA, do sUriA tarvisu vA taMvati vA tavissaMti vA, do kattiyA, do rohiNIo.do magAsarAo, do adAo, evaM bhANiyavvaM, (gAthA)-kattiye rohiNi magasira, ardA ya puNavvasUM a pUso ya / tatto'vi assalesA~, mahA~ ya do phagguNIo ya // 1 // hattho cittI sAI, visAhI tahaya hoti aNurAhI |jetttthii mUlo puvA ya, AsADhA uttaroM ceva // 2 // abhiIsavaNaidhaNiTThauM sayabhisayoM do ya hoMti bhaddavaiyA~ / revati assiNi bharaNI netavvA ANapuvvIe // 3 // evaM gAhANusAraNaM NeyavvaM jAva do bharaNIo [1], do aggI, do payAvatI, do somA, do rudA, do aditI, do bahassatI, do sappI, do pItI, do (K**** For Private and Personal Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthA bhagA. do ajjamA, do savitA, do taTTA, do vAU, do iMdaggI, do mittA, do iMdA, do niratI. do 2 sthAnanAGgasUtra * AU, do vissA, do bamhA, do viNhU, do vasU, do varuNA, doayA, do vividdhI. do pussA, do | kAdhyayane sAnuvAda assA, do yamA [2], do iMgAlagA 1, do viyAlagA 2, do lohitakkhA 3, do saNiccarA 4, do uddezaH 3 // 135 // candrAdiAhuNiyA 5, do pAhuNiyA 6, do kaNA 7, do kaNagA 8, do kaNakaNagA 9, do kaNagavitANagA tyanakSatrA10. do kaNagasaMtANagA 11, do somA 12, do sahiyA 13, do AsAsaNA 14, do kajjovagA disvarUpam 15. do kabbaDagA 16, do ayakaragA 17, do duMdubhagA 18, do saMkhA 19, do saMkhavannA 20, do 3 sUtram saMkhavannAbhA 21, do kaMsA 22, do kaMsavannA 23, do kaMsavannAbhA 24, do ruppI 25, do rupAbhAsA | 26, do NIlA 27, do NIlobhAsA 28, do bhAsA 29, do bhAsarAsI 30, do tilA 31, do tila-* pupphavaNNA 32, do dagA 33, do dagapaMcavannA 34, do kAkA 35, do kakkaMdhA 36, do iMdagI [vA] 37, dhUmakeU 38, do harI 39, do piMgalA 40, [3], do buddhA 41, do sukA 42, do 1. sUryaprajJapti sUtranA TIkAkAre Apela pAThamAM ' iMdaggI / pATha che te zuddha jaNAya che. XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX KXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bahassatI 43, do rAhU 44, do agatthI 45, do mANavagA 46, do kAsA 47, do phAsA 48, do dhurA 49, do muhA 50, do viyaDA 51, do visaMdhI 52, do niyallA 53, do pallA 54, do jaDiyAilagA 55, do aruNA 56, do aggillA 57, do kAlA 58, do mahAkAlagA 59, do sotthiyA 60, do sovatthiyA 61, do vaddhamANagA 62, do puMsasamANagA 63, do aMkusA 64, do palaMbA 65, do niccAlogA 66, do NiccujotA 67, do sayaMpabhA 68, do obhAsA 69, do seyaMkarA 70, do khemaMkarA 71, do AbhaMkarA 72, do pabhaMkarA 73, do aparAjitA 74, do arayA 75, do asogA 76, do vigatasogA 77, do vimalA 78, do vittatA 79, do vitatthA 80, do visAlA 81, do sAlA 82, do suvvatA 83, do aNiyaTTA 84, do egajaDI 85, do dujaDI 86, do karakarigA 87, do rAyaglA 88, do pupphaketU 89, do bhAvakeU 90, [4] sU0 90 1. puSpamANaka ane aMkuza e ve grahonA nAma bAbUvALI pratimAM nathI, A ve grahonA nAma graMthAMtaramAM che ema TabAmAM lakhela che. 63-64 aMkavALA Ave grahonAM nAmo grahaNa karavAthI ve nAma vadhe che, paraMtu graho to 88 prasiddha che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrasthiAnAGgasUtra sAnuvAda 46K.XXX. mUlArtha:-jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamA be caMdra prakAza karatA hatA, prakAza kare cha ane prakAza karaze. ye sUrya tapatA hatA, tape che ane tapaze. be kRttikA, be rohiNI, be mRgazira, be ArdrA evI rIte bIjA nakSatro paNa jANavA. kRtikA 1, rohiNI 2, mRgazira 3, ArdrA 4, punarvasu 5, puSya 6, tyArapachI azleSA 7, maghA 8, pUrvAphAlgunI 9, uttarAphAlgunI 10, hasta 11, citrA 12, svAtI 13, vizAkhA 14, temaja anurAdhA 15, jeSThA 16, mUla 17, pUrvASADhA 18, uttarASADhA 19, abhijit 20, zravaNa 21, dhaniSTha 22, zatabhiSA 23, pUrvAbhAdrapada 24, uttarAbhAdrapada 25, revatI 26, azvinI 27 ane bharaNI 28 anukrame A nakSatro jANavA. evI rIte gAthAnA anusAre dareka nakSatro babbe jANavA yAvat bharaNI paryata. (1), [have aThyAvIza nakSatronA adhipati devonAM nAma kahe cha -agni, prajApati, soma, rudra, adIti, bRhaspati, sapa, pitara, bhaga, aryamA, savitA, tvaSTA, vAyu, iMdrAgni, mitra, iMdra, nirRtI, Apa, vizva, brahmA, viSNu, vasu, varuNa, aja, vivRddhi, puSA, azvI ane yama. A pratyeka devo babbe jANavA. (2), [have aThyAsI grahonAM nAma kahe cha]-aMgAraka(maMgaLa) 1, vyAlaka 2, lohitAkSa 3, zanazcara 4, AhuNika 5, prANika 6, kaNa 7, kanaka 8, kaNakanaka 9, kanakavitAnaka 10, kanakasaMtAnaka 11, soma 12, sahita 13, azvAsana 14, kajjovagA 15, karbaTa 16, ayaskara 17, duMdubhaka 18, zaMkha 19, zaMkhavarNa 20, zaMkhavarNAbha 21, kaMsa 22, kaMsavarNa 23, kaMsavarNAbha 24, rupI 25, raupyAbhAsa 26, nIla 27, nIlAbhAsa 28, bhasma 29, bhasmarAzi 30, tila 31, tilapuSpavarNa 32, daka 33, dakapaMcavarNa 34, kAka 35, kAkaMdha 36, iMdrAgni 37, dhUmaketu 38, hari 39, piMgala 40, (3) budha 41, zukra 42, bRhaspati 43, rAhu 44, agasti 45, 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 candrAdityanakSatrAdi svarUpam 90 sUtram KXXKAKKAKKKKXKKKKAKKKKX KXXXXXXXXXXXX // 136 // For Private and Personal Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KXXXKKKXXXXXXXXXXXXKKKKKXXKKKKKKK) mANavaka 46, kAsa 47, spaze 48, dhura 49, pramukha 50, vikaTa 51, visaMdhi 52, niyala 53, pahala 54, jhaTitAlaka 55, aruNa 56, agila 57, kAla 58, mahAkAla 59, svastika 60, sauvastika 61, vardhamAna 62, puSpamAnaka 63, aMkuza 64, pralaMba 65, nityAloka 66, nityodyota 67, svayaMprabha 68, avabhAsa 69, zreyaMkara 70, kSemakara 71, AbhaMkara 72, prabhaMkara 73, aparAjita 74, araja 75, azoka 76, vigatazoka 77, vimala 78, vitata 79, vitrasta 80, vizALa 81, sAla 82, suvrata 83, anivRtta 84, ekajaTI 85, dvijaTi 86, karakarika 87, rAjagala 88, puSpakatu 89 | ane bhAvaketu 90-A sarva graho babbe jANavA. (4) (sU090) TIkArtha:-'jaMbuddIva' ityAdi sUtradvayaM, 'pabhAsiMsu vatti prakAza karatA hatA, prakAzavA yogyane prakAza kare cha ane prakAza karaze. banne caMdra saumya (zAMta) prakAzavALA hovAthI teornu prabhAsanapaNuM kayu ane banne sUryane tIkSNa kiraNapaNuM hovAthI tapAbatA hatA, ema ja tapAve che ane tapAvaze. A hetuthI vastunuM tapaq kA, A traNa kAlamA prakAzanA kathanavaDe sarvakAla paryaMta caMdrAdi bhAvornu astipaNuM kaDaM, A kAraNathI ja kahevAya cha-'na kadAcidanIdRzaM jagaditi0 kyAre paNa AnA jevU jagata na hatuM ema nahi (paNa hamezA cha,) athavA vidyamAna jagatano karttA che ema kalpanA karavI te yogya nathI, kAraNa ke tene mATe pramANa nathI. zaMkA-sanniveza vizeSavALU je dravya te kAraNapUrvaka buddhimAn puruSavaDe ghaDAnI jema jovAyela cha, te saniveza vizeSavALA pRthvI, parvata vagere che. je buddhimAna che te A Izvara jagatano karttA che. samAdhAna-ema nathI. sanniveza-vizeSavALo valmIka (rAphaDo) chate paNa temAM buddhimAna puruSanA kAraNapaNAnuM jovApaNuM (arthAt jagatano kacoM Izvara KXKKKKKKKKXXXXXXXXXXKKKKK KAKKKKKM For Private and Personal Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda | EX (XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX nathI paNa svAbhAvika che) nathI. ahiM ghaNuM kahevA yogya che te sthAnAMtarathI (graMthAMtarathI) jANI levu. caMdranI ve saMkhyA hovAthI ra sthAnakA tenA parivAranuM paNa dvitvapaNuM kahe che. 'do kattie' Adi sUtrathI 'do bhAvakeU' e challA sUtra paryaMta kahela che. Ano dhyayane artha sugama che. vizeSa e che ke-be kRtikA che te nakSatranI apekSAe jANavU, paNa tArAnI apekSAe nahiM. evI rIte sarvatra uddezaH 3 samajI levu, 'kattie' tyAdi0 traNa gAthAvaDe nakSatra sUtrano saMgraha che. kRttikAdi aTyAvIza nakSatranA anukrame agni vagere candrAdiaThyAvIza devo hoya che, te kahe cha-be agni 1, evI rIte prajApati 2, soma 3, rUdra 4, aditi 5, bRhaspati 6, sarpa 7, pitara 8, bhaga 9, aryamA 10, savitA 11, tvaSTA 12, vAyu 13, iMdrAgni 14, mitra 15, iMdra 16, niRti 17, Apa tyanakSatrA18, vizva 19, brahmA 20, viSNu 21, vasu 22, varuNa 23, aja 24, vivRddhi 25, (graMthAMtaramA ahirbudhna che.) pUSA 26, disvarUpam azvI 27, yama 28. graMthAMtaramA vaLI azvinI nakSatrathI AraMbhIne revatI nakSatra sudhI devatAonA nAma A pramANe cha-1 azvI, 90 sUtram 2 yama, 3 dahana, 4 kamalaja, 5 zazI, 6 zUlabhRt, 7 adIti, 8 jIva, 9 phaNI, 10 pitara, 11 yoni, 12 aryamA, 13 dinakRt, 14 tvaSTa, 15 pavana, 16 zakrAgni, 17 mitra, 18 aiMdra, 19 niRti, 20 toya, 21 vizva, 22 brahmA, 23 hari, 24 budha, 25 varuNa, 26 ajapAda, 27 ahirbudhna, 28 puSA ema jANavA. aMgAraka vagere aThayAsI graho sUtramA kahelA te kevaLa amArAvaDe jovAyela keTalAeka pustakomA yathokta saMkhyA maLatI che. ahiM sUryaprajJaptisUtrane anusAre A saMkhyA 1. ahiA kramamA pharaka che paNa nAma eka ja che. somane badale zazI che ityAdi ekArthavAcaka che. phakta 27 mo ahibudhna nAmano K137 // xxxXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandit oxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx meLavavI joie. A pramANe sUryaprajJaptinuM sUtra che-"tattha khalu ime aTThAsII mahAgahA pannattA, taMjahA-1, iMgAlae,2, viyAlae (yAvat)88 bhAvakeU." sUryaprajJaptisatranA A pAThanI matalaba saMgrahaNI nIcenI gAthAomAM kahela che, te A pramANe iMgAlae 1 viyAlae 2, lohiyakkhe 3 saNicchare 4 ceva / AhuNie 5 pAhuNie 6, kaNagasanAmA u paMceva 11 // 73 // some 1 sahie 2 AsA-saNe ya 3 kajjovae ya 4 kabbaDae 5 / ayakarae 6 duMduhae 7, saMkhasanAmAo tinneva 10 (21) // 74 // tinneva kaMsanAmA 3, nIlA 5 ruppI ya 7 hoMti cattAri / / bhAsa 9 tilapupphavanne 11 [dage ya] daga paNa [paMca]vaNNe ya 13 kAya kaakNdhe||15(36)75 iMdagi 1 dhUmakeU 2, hari 3 piMgalae 4 buhe ya 5 sukke ya 6 / bahassai 7 rAhu 8 agatthI 9, mANavae 10 kAsa 11 phAse ya 12 (48) // 76 // 1. TokAmAM sUryaprajJaptino pATha Apela che te saMkSipta kagene lakhela che, kAraNa ke e ja pAThamAM kahela grahonA nAmo saMgrahaNInI nava gAthAmAM kahela che. XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 138 // 2 sthAna kAdhyayane hai| uddezaH3 * jaMbUdvIpasya aparavarNanam | 91 sUtram (xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx dhUre 1 pamuhe 2 viyaDe 3, visaMdhiNiyale 4-5 tahA payalle ya 6 / jaDiyAilae 7 aruNe 8, aggila 9 kAle 10 mahAkAle 11 (59) // 77 // sotthiya 1 sovatthiya[e] 2, vaddhamANage 3 tahA palaMbe ya 4 / niccAloe 5 Niccujjoe 6 sayaMpabhe 7ceva obhAse 8 (67) // 78 // seyaMkara 1 khemaMkara 2, AbhaMkara 3 pabhaMkare ya 4 boddhavve / arae 5 virae ya 6 tahA, asoga 7 taha vIyasoge ya 8 (75) // 79 // vimala 1 vitatta 2 vitatthe 3, visAla 4 taha sAla 5 suvvae 6 ceva / aniyaTTI ( egajaDI 8 ya hoi bijaDI ya 9 boddhavve (84) // 8 // karakarae 1 rAyaggala 2, boddhavve puppha 3 bhAvakeU ya 4 / (88) aTThAsII gahA khalu, NeyavvA ANapuvIe // 81 // A gAthAono artha mUlasUtranA anuvAda pramANe jANI levo. have jaMbUdvIpanA adhikArathI bIjuM varNana kare che KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKKKKKKxxx x // 138 // For Private and Personal Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jaMbUddIvarasa NaM dIvassa veiA do gAuyAI uddhaM uccateNaM pannattA / lavaNe NaM samudde do joyaNasayasahassAiM cakkavAlavikkhaMbheNaM pannatte / lavaNassa NaM samuddassa vetiyA do gAuyAi uddhaM uccaNaM pannatA / sU0 91, dhAyaisaMDe dIve puracchimaddheNaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA pannA bahumatullA jAva bharahe cetra ekhae caitra, evaM jahA jaMbuddIve tahA etthavi bhANiyantraM jAva do vAsu mayA chavihaMpi kAlaM paJcaNubhavamANA virahaMti taM0 bharahe ceva erakhate ceva, NavaraM kUDasAmalI ceva dhAyairukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve sudaMsaNe ceva (1), dhAtatIsaMDadIvapaJcacchimaddhe NaM maMdarasta pavtrayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA pannattA bahu0 jAva bharahe cetra ekhae ceva chavipi kAlaM pacaNubhavamANA viharaMti bharahe cetra ekhae cetra, NavaraM kUDalAmalI ceva hAtI caiva devA garule ceva veNudeve pipadaMsaNe caitra, dhAyaisaMDe NaM dIve do bharahAI do evAI do hemavayAI do herannatrayAiM do harivAlAI do rammagavAsAI do pubvavidehAI do avaravidehAI do devakurAo do devakurumahadumA do deva kurumahadumavAsI devA do uttarakurAo do 24 For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir **************** Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sthAna kAdhyayane zrIsthA uttarakurumahaddamA do uttarakurumahaddamavAsI devA (2), do cullahimavaMtA do mahAhimavaMtA do nisahA nAGgasUtra do nIlavaMtA do ruppI do siharI do saddAvAtI do saddAvAtavAsI sAtI devA do viyaDAvAtI do sAnuvAda viyaDAvAtivAsI pabhAsA devAdo gaMdhAvAtI do gaMdhAvAtivAsI aruNA devA do mAlavaMtapariyAgA // 139 / / 4 do mAlavaMtapariyAgAvAsI paumA devA do mAlavaMtA do cittakUDA do pamhakUDA do naliNakUDA do egaselA do tikaDA do vesamaNakUDA do aMjaNA do mAtaMjaNA do somaNasA do vijjuppabhA do aMkAvatI do pamhAvatI do AsIvisA do suhAvahA do caMdapavvatA do sUrapavvatA do NAga pavatA do devapavvayA do gaMdhamAyaNA do usugArapavvayA (3),do cullahimavaMtakuDA, do vesamaNakUDA, * do mahAhimavaMtakUDA, do veruliyakUDA, do nisahakUDA, do ruyagakUDA, do nIlavaMtakUDA, do uva| saNakUDA, do ruppikUDA, do maNikaMcaNakUDA, do siharikUDA, do tigicchikUDA, do pau maddahA, do paumaddahavAsiNIo sirIdevIo do mahApaumaddahA do mahApaumaddahavAsiNIo hirI| [to] devIo, evaM jAva do puMDarIyaddahA, do poMDarIyaddahavAsiNIo lacchIdevIo, do gaMgApavAya uddezaH 3 aparavarNanam 91-9293 sUtrANi KXXXXXXXXXXXXX Kxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx XXXXXXXXXXXXXX / 139 // Anamoonam For Private and Personal Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dahA, jAva do rattavatipavAta dahA (4), do rohiyAo, jAva do ruppakUlAto do gAhavatAo do dahavatIo do paMkavatIo do tattajalAo do mattajalAo do ummattajalAo do khIroyAo do sIhasotAo do aMtovAhiNIo do ummimAliNIo do pheNamAliNIo do gaMbhIra mAliNIo do kacchA do sukacchA do mahAkacchA do kacchagAvatI do AvattA do maMgalAvattA do pukkhalA do pukhalAI do bacchA do suvacchA do mahAvacchA do vacchagAvatI do rammA do rammagA do ramaNijA do maMgalAvatI do pamhA do supamhA do mahapamhA do pamhagAvatI do saMkhA do NaliNA do yA do salilAvatI ( NaliNAvatI ) do vappA do sutrappA do mahAvappA do vappagAvatI do vaggU do suvaggU do gaMdhilA do gaMdhilAvatI 32 (5), do khemAo do khemapurIo do riTThAo do purIo do khagrgI to do maMjusAo do osadhIo do poMDarigiNIo do susImAo do kuMDalAo do aparAjiyAo 'pabhaMkarAo do aMkAvaIo do pamhAvaIo do subhAo do rayaNasaMcayAo do AsapurAo do sIhapurAo do mahApurAo do vijayapurAo do aparAjitAo For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXP zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 140 // do avarAo do asoyAo do vigayasoyAo do vijayAto do vejayaMtIo do jayaMtIo do 2 sthAna kAdhyayana aparAjiyAo do cakrapurAo do khaggapurAo do avajjhAo do aujjhAo 32 (6), do bhaddasA uddezaH 3 lavaNA do gaMdaNavaNA do somaNasavaNA do paMDagavaNAI, do paMDukaMvalasilAo do atipaMDukaMbala aparavarNanam silAo do rattakaMbalasilAo do airattakaMbalasilAo do maMdarA do maMdaracUlitAo, dhAya-1891-92nisaMDasta NaM dIvassa vediyA do gAuyAI uddhamuccatteNaM pannattA / sU0 92, kAlodassa NaM samudassa 93 sUtrANi veiyA do gAuyAiM uDDe uccatteNaM pannattA / pukkharavaradIvaDvapuracchimaddheNaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhijeNaM do vAsA paM0 bahusamatullA jAva bharahe ceva eravae ceva taheva jAva do kurAo paM0 devakurA ceva uttarakurA ceva, tattha NaM do mahatimahAlatA mahaddamA paM0 20-kUDasAmalI ceva paumarukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve ceva paume ceva, jAva chabdhihapi kAlaM paJcaNubhavamANA viharati / pukkharavaradIvaDhapaJcacchimaddhe NaM maMdarasta pavvayassa uttaradAhiNeNaM dovAsA paM0 20-taheva nANataM kRDasAmalIceva mahApaumarukkhe ceva, devA garule ceva veNudeve puMDarIe ceva, pukkharavaradIvaDDhe NaM dIve do bharahAI do R140 // XXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXX) For Private and Personal Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KXXKKKKKKKKKKKXXXXXXXXXXKXKXKXKXXXXXXXX eravayAiM jAva do maMdarA do maMdaracaliyAo, pukkharavarassaNaM dIvasta veiyA do gAuyAI uDDamuccatteNaM pannattA, savvesipi NaM dIvasamuddANaM vediyAo do gAuyAI uDDamuccatteNaM paNNattAo (2) sU0 93 mUlArtha:-jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanI vedikA be gAu UMcI kahelI che. lavaNasamudra, cakravAlaviSkaMbha(goLanI pahoLAI)| baDe be lAkha yojanano che. lavaNasamudranI vedikA ve gAu UMcI kahela che. (sU0 91). dhAtakIkhaMDa nAmanA dvIpanA pUrvAdhamAM meruparvatanI uttara ane dakSiNadizAe ke kSetra kahyA che. te bahusamatulya che yAvat bharata ane aivata kSetra, jema jaMbUdvIpanA bharata tathA aivatanuM varNana kayu cha tema ahiM paNa evI jarIte jANavU, yAvat banne kSetramA manuSyo, cha prakAranA kAlanA (cha ArAnA) anubhAvane anubhavatA thakA vicare che. te A bharata ane airavata kSetramA vizeSa e ke-kUTazAlmalI ane dhAtakI vRkSa che. be garula (suvarNakumAra jAtIya) deva cha ne temanAM nAma veNu ane sudarzana cha (1). dhAtakI khaMDa dvIpanA pazcimArddhamAM meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe ve kSetra kahyA che, te bahusamatulya cha, yAvat bharata ane aivata kSetra, yAvat cha prakAranA kAlanA anubhAvane anubhavatA thakA vicare che. te bharata ane airavata kSetramA eTalaM vizeSa ke-kUTazAlmalI ane mahAdhAtakI nAme vRkSa che. suvarNakumArajAtIya veNudeva ane priyadarzana nAmanA devo che. dhAtakIkhaMDa nAmanA dvIpane viSe bharata, airavata, haimavata, hairaNyavata, harivarSa, ramyakavarSa, pUrva videha, aparavideha, devakuru, uttarakuru, devakurunA mahAvRkSo, devakurunA mahAvRkSanA vAsI devo, uttarakuru, uttarakurunA mahAvRkSo ane uttarakurunA mahAvRkSavAsI devo, e dareka babbe jANI levA. (2). cullahimavaMta, Kxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx For Private and Personal Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 141 // www.kobatirth.org mahAhimavaMta, niSedha, nIlavAna, ruvamI, zikharI, zabdApAtI, zabdApAtI ( vRttavaitADhya ) nA vasanArA svAtIdeva, vikaTapAtI, vikaTApAtI ( vRttavaitADhya ) nA vAsI prabhAsadeva, gaMdhApAtI, gaMdhApAtI ( vRttavaitADhya ) nA vAsI aruNadeva, mAlavaitaparyAya, mAlavaMtaparyAya ( vRttavaitADhya ) nA vAsI padmadeva, mAlavata ( gajadaMta parvata), citrakUTa ( vakhArAparvata ), padmakUTa, nalInakUTa, ekazaila, trikUTa, vaizramaNakUTa, aMjanaparvata, mAtaMjana, saumanasa ( gajadaMta), vidyutprabha, aMkAvatI, padmAvatI, AziH viSA, sukhAvaha, caMdraparvata, sUryaparvata, nAgaparvata, devaparvata, gaMdhamAdana ane ipukAraparvata A dareka bacce kahevA. (3). cullahimavaMtakUTa, vaizramaNakUTa mahAhimavaMtakUTa, baiDaryakUTa, niSadhakUTa, rucakakUTa, nIlavaMtakUTa, upadarzanakUTa, rukmIkUTa, maNikaMcanakUTa, zikharIkUTa, timicchIkUTa, padmadraha, padmadrahamAM vasanArI zrIdevIo, mahApadmadraha, mahApadmadrahamAM vasanArI hrIdevIo, evI rIte yAvat puMDarIkadraha, pauMDarIkadrahamAM vasanArI lakSmIdevIo, gaMgAprapAtadraha yAvat raktavatIprapAtadraha. e dareka babbe che. (4). be rohitA yAvat be rupyakUlA che. grAhavatI, drahavatI, paMkavatI, taptajalA, mattajalA, unmattajalA, kSIrodA, siMhazrotA, aMtarvAhinI, UrmimAlinI, phenamAlinI, gaMbhIramAlinI e dareka babbe nadIo che. kaccha 1, sukaccha 2, mahAkaccha re, kacchAvatI 4, Avarta 5, maMgalAvarta 6, puSkala 7, puSkalAvatI 8, vatsa 9, suvatsa 10, mahAvatsa 11, vatsAvatI 12, ramya 13, ramyaka 14, ramaNIya 15, maMgalAvatI 16, pakSmaM 17, sUpakSma 18, mahApakSma 19, pakSmAvatI 20, zaMkha 21, nalina 22, kumuda 23, salilAvatI [ nalinAvatI] 24 va 25, suvapra 26, mahAvapra 27, vaprAvatI 28, valgu 29, suvalgu 30, gaMdhila 1 paha- 'padma' artha bAbUvALI pratamAM che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ***** 12 sthAnakA dhyayane uddezaH 3 apavarNanam 91-92 93 sUtrANi / / 141 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 31 ane gaMdhilAvatI 32 e vijayo dareka babbe che. (5). kSemA 1, kSemapurI 2, riSTa 3, riSTapurI 4, khaDgI 5, maMjUSA 6, auSadhi 7, puMDarIkiNI 8, susImA 9, kuMDalA 10, aparAjitA 11, prabhaMkarA 12, aMkAvatI 13, pakSmavatI 14, zubhA 15, ratnasaMcayA 16, azvapurI 17, siMhapurI 18, mahApurI 19, vijayapurI 20, aparAjitA 21, aparA 22, azokA 23, vigatazokA 24, vijayA 25, vaijayaMtI 26, jayaMtI 27, aparAjitA 28, cakrapurI 29, khaDgapurI 30, avadhyA 39 ane ayodhyA 32 - Avatrazi vijayonI kramazaH babbe rAjadhAnIo che. (6). ve bhadrazAlavana, be naMdanavana, ve somanasavana ane ve pAMDukavana che. ve pAMDukaMbalazilA, atipAMDukabalazilA, ve raktakaMbalazilA ane ve atiraktakaMbalazilA che, ve meruparvata che, meruparvatanI be cUlikA che. dhAtakI khaMDa nAmanA dvIpanI vedikA ve gAu UMcI kahelI che. (7). ( sU0 92) kAlodadhi samudranI vedikA ve gAUnI UMcI kahelI che. puSkaravaradvIpArzvanA pUrvArdhane viSe meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe ve kSetra kahelA che. te bahusamatulya yAvat bharata ane airavata, temaja yAvat be kurukSetra kahyA che te devakuru ane uttarakuru nAmanA che. te be kurukSetramAM atizaya zobhAvAlA ve mahAn vRkSo kahyA che tenA nAma - kUTazAlmalI ane padmavRkSa. te vRkSonA adhiSThAtA ve devo suparNakumAra jAtIya veNudeva ane padma nAmanA che. yAvat tyAM sudhI jANI levuM ke cha prakAranA kAlane eTale cha ArAnA anubhAva ne bhogavatA thakA tyAMnAM manuSyo (bharata tathA aikhatamAM) vicare che. (1). puSkaravaradvIpArthanA pazcimArdhane viSe meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe ve kSetra kahyA che te A pramANe- pUrvanI mAphaka jANI levuM. vizeSa e kahe che-vRkSo kUTazAlmalI ane mahApadma nAmanA che. devo ( tenA adhipati ) suvarNakumArajAtIya veNudeva ane puMDarIka nAmanA che. puSkaravaradvIpArddhadvIpane viSe ve bharata, be For Private and Personal Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda / / 142 / / www.kobatirth.org airavata yAvat be meru ane ve meruparvatanI cUlikA che. puSkaravaradvIpanI vedikA be gAunI UMcI kahI che. (evI rIte ) badhAya dvIpa tathA samudronI paNa vedikAo ve gAunI UMcI kahelI che. (2) (sU0 93 ) TIkArthaH-'jaMbU' ityAdi0 sUtra sugama che. vizeSa kahe che ke jaMbUdvIparUpa nagarane pharatA koTa (gaDha) nI jevI jagatI che, te vajra ( maNi ) maya che, ATha yojananI UMcI, upara cAra yojananI pahoLI ane nIce ( mUlamAM ) bAra yojananI pahoLI che. te jagatI be gAu UMcA, pAMcaso dhanuSya pahoLA ane vividha ratnamajAleM kaTakavaDe gherAyelI che. te jagatI upara je vedikA | che tene padmavaravedikA kahe che. te be gAunI UMcI ane pAMcaso dhanuSyanI vistAravALI che. te gavAkSa ane suvarNanI ghugharIvALI ghaMTA sahita, devone besavuM, sUnuM, mohita thavaM vagere krIDAnA sthAnarUpa tathA ve paDakhe vanakhaMDa (bagIcA) bALI che. jaMbUdvIpanA varNana pachI lacaNasamudranI vaktavyatA kahe che-'lavaNe Na' mityAdi0 A sugama che. vizeSa e ke cakravAla- goLanuM pahoLAIpaNuM te cakravAlaviSkaMbha jANavuM. lavaNasamudranI vedikAnuM sUtra jaMbUdvIpanI vedikAnA sUtranI jema kahevuM. (sU091). kSetranA prasaMgathI lavaNasamudranI vaktavyatA pachI dhAtakI khaMDanI vaktavyatA ' dhAyai saMDe dIve' vigere sUtrathI AraMbhIne vedikA sUtra paryaMta kahe che te sugama che. vizeSa e ke dhAtakI khaMDanuM prakaraNa paNa, jaMbUdvIpa ane lavaNasamudra che madhyamAM jene evA valaya (cUDI) AkAre dhAtakIkhaMDane AlekhI (cItrIne ) jaMbUdvIpanI mAphaka himavAna Adi varSadharaparvatAne ubhayathI - pUrva tathA pazcima vibhAgaDe bhara ane haimavata vagere kSetrone sthApIne pUrva ane pazcima dizAmAM valayanI pahoLAInA madhyamAM meruparvatanI kalpanA 1. jALIvALo gokha, 2 meruparvata pUrva dizAmAM ane bAjo pazcimamAM hoya che, For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 0 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 3 aparavarNanam |91-92 93 sUtrANi // 142 // Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie WORKKKKKXXKOKOKXXXXXKOKOKOMXXXOMMOKOKOK | karIne jANavU. e kramavaDe puSkaravaradvIpArddha paNa jANavo. jemAM dhAtakI vRkSa vizeSono khaMDa-canasamUha te dhAtakIkhaMDa ane tethI yukta je dvIpa te dhAtakIkhaMDadvIpa kahevAya che. jema daMDanA yogadhI daMDa kahevAya che te kAraNathI dhAtakIkhaMDa evo je dvIpa te dhAtakIkhaMDa dvIpa che. teno je pUrva arthavibhAga te dhAtakIkhaMDadvIpapUrvArddha che. pUrva ane apara-ardhatA to lavaNasamudranI vedikAthI dakSiNa ane uttarathI yAvat dhAtakIkhaMDanI vedikA sudhI gayelA ( pahoMcelA) ipukAra parvatovaDe dhAtakIkhaMDanuM vibhaktapaNuM (vibhAgapaNuM) hovAthI kayu cha ke| paMcasayajoyaNuccA. sahassamegaM ca hoMti vicchinnA / kAloyayalavaNajale, puTTA te daahinnuttro||82 do isuyAranagavarA, dhAyaisaMDassa majjhayAraThiyA / tehi duhA Nihissai, puvvaddhaM pacchimaddhaM ca // 83 ___ pAMcaso yojana UMcA, eka hajAra yojana pahoLA, tathA dakSiNa ane uttarathI kAlodadhi samudra ane lavaNasamudrane sparzIne rahelA, arthAt kAlodadhi samudra ane lavaNasamudra paryaMta lAMbA evA be zreSTha iSukAra parvato dhAtakIkhaMDanA madhyamA rahelA che. te ve iSukAra parvatavaDe pUrvArdha ane pazcimArdha evA ve vibhAga dhAtakIkhaMDanA kahevAyala che. tyAM 'Na' zabda vAkyAlaMkAra tarIke vaparAyela che. maMdarasya-merunA, evI rIte dhAtakIkhaMDanA dareka pUrvArdha ane pazcimArdhanA prakaraNamA ogaNotera sUtra pramANane jaMbUdvIpanA prakaraNanI mAphaka kahevu ane vyAkhyAna karavU. Aja kAraNathI kahe cha ' evaM jahA jaMbUddIve tahe 'ityAdi. vizeSa e ke-varSadhara bagaranuM svarUpa-laMbAI vagairenI samAnatA A pramANe vicAravI. (KKKKKKKKKKXXXXXXXXXXXKKKKKOKAKKOK For Private and Personal Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 143 // | pavaddhassa camajjhe, merU tassa puNa daahinnuttro| vAsAI tinni tinnivi, videhavAsaMca majjhami // 84 aravivarasaMThiyAI,cauro lakkhAiM tAI khettAI (diirghtyaa)|aNto saMkhittAI,ruMdatarAI kameNa punno||85 bharahe muhavikkhaMbho, chAvaDhisayAI codshiyaaii| auNattIsaM ca sayaM, bArasahiyadusayabhAgANaM // 86 // [ 6614 31] aTThArasa ya sahassA, paMceva sayA havaMti sIyAlA / paNapaNNaM aMsasayaM, bAhirao bharahavikkhaMbho // 87 // [18547 1] dhAtakIkhaMDanA pUrvArdha ane pazcimArdhanA madhyabhAge pratyekamAM akeka meru che, te akeka merunI dakSiNa ane uttaradizAe traNa traNa kSetro le ane madhyabhAgamA mahAvideha kSetra che. ara-cakra (peDA)nA ArA, tenA vivara(madhya)nA AkAre bharatAdikSetro rahelA che, te A pramANe-cakranAbhisthAne jaMbUdvIpa ane lavaNasamudra che, ArAne sthAne varSadhara parvato rahala cha ane ArAnA AMtarAne sthAne vaSedharaparvatonI vaccamAM AvelA kSetro che. te dareka kSetro cAra cAra lAkha yojananA lAMbA ke. aMtamAM (lavaNasamudranI dizAmA) pahoLAIne laIne sAMkaDA che te pharI kramathI pahoLAImAM vRdhdhi pAmatA rahelA che. bharata kSetramA aMdarenI pahoLAI cha hajAra, chaso cauda yojana ane sara baso ne bArIA ekaso ogaNatrIza bhAga adhika che. bharatanI 1. lavaNasamudrano dizAmAM. 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 aparavarNanam 491-92 93 sUtrANi cxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxKOKOKOMMMMMM // 143 // For Private and Personal Lise Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bAhareMnI pahoLAI aDhAra hajAra, pAMcaso suDatALIsa yojana ane 15 ekaso paMcAvana, baso ne bArIA bhAga adhika che. cauguNiyabharahavAso [ vyAsa ityarthaH ], hemavae taM caugguNaM taiyaM / harivAsaM [ harivarSamityarthaH ] cauguNiyaM, mahAvidehassa vikkhaMbho // 88 // jaha vikkhaMbhA dAhiNa - disAe taha uttare'vi vaastie| jaha pUvvaddhe satta u, taha avaraddhe'vi vAsAI // 89 bharatakSetranA aMdaranA bhAgamAM ane bAharanA bhAgamAM je vyAsa-pahoLAI che tene cAraguNI karavAthI haimavaMta kSetranI kramathI aMdara ane bAharanA bhAganI pahoLAI thAya haimavata kSetranA vyAsane caturguNita karavAthI harivarSakSetrano vyAsa thAya ane harivarSakSetranA vyAsane caturguNita karavAthI mahAvideha kSetrano vyAsa (pahoLAI) thAya. jema dakSiNa dizAnA bharatAdi traNa kSetrano vyAsa ko tema ja uttaradizAnA aikhatAdi traNa kSetrano vyAsa kramazaH jANavo. jevI rIte pUrvArdha dhAtakIkhaMDanA sAta kSetrano vyAsa ko tevI rIte pazcimArdhva dhAtakIkhaMDanA sAta kSetrono vyAsa paNa ema ja jANavo. sattA uI sahassA, sattANauyAI aTTha ya sayAI / tinneva ya lakkhAI, kurUNa bhAgA ya bANauI // 90 // [ viSkambha iti ] 397897 / 3 1. kAlodadhinI dizAe. 2. bharatanI jema airavata, haimavaMtanI jema hairaNyavata ane harivarSanI jema ramyakavarSano vyAsa jANavo. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 144 // ********* www.kobatirth.org aDavaNNasayaM tevIsa, sahassA do ya lakkha jiivaao| doNha girINAyAmo, saMkhitto taM dhaNU kurUNaM // 91 // devakuru ane uttarakuru kSetrano viSkaMbha (pahoLAI) traNa lAkha, satANu hajAra, AThaso satANu yojana ane upara baso bArIA cANu bhAga che. ve lAkha, trevIsa hajAra, ekaso aThAvana yojana banne kurukSetranI 'jIvA' che. te jIvAmAM be gajadaMta AkRtivALA parvatonI laMbAI ekatra karavAthI je parimANa thAya te parimANavALaM kurukSetronuM dhanupRSTha jANaM. vAsaharagirI 12 vakkhA - rapavvayA 32 pUvvapacchimaddhesu / jaMbuddIvagaduguNA, vittharao ussae tullA // 92 // dhAtakI khaMDanA pUrvArdha ane pazcimAnA bAra varSadhara parvato ane vatrIza vakSaskAra parvato, te jaMbUdvIpanA varSadhara ane vakhArA parvatothI bamaNA poLA che ane UMcAImAM jaMbUdvIpanA parvato pramANe che. kaMcaNagajamagasurakuru-nagAya veyaDa vahadIhAya / vikkhaMbhovvehasamu-ssaeNa jaha jaMbUdIviccA // 93 // devakuru ane uttarakurunA banne paDakhe rahela kaMcanagiri parvato, uttarakurumAM rahelA yamaka nAme ve parvata, devakurumAM rahelA citravicitra nAmanA be parvata, vRttavaitADhya parvato ane dIrghatADhya parvato -A badhA parvatonI pahoLAI, UMDAi ane UMcAI jaMbUdvIpanA parvato pramANe jANavI. lakkhAiM tinnidIhA, vijjuppabhagaMdhamAdaNA do vi / chappannaM ca sahassA, donni sayA sattavIsA ya // 94 // For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ************************ 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 aparavarNanam ||91-93 93 sUtrANi // 144 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie xxxxxxxxxxxxxXXXXXXXXXXXXXXXXXXX auNaTThA donni sayA, uNasattari sahassa pNclkkhaay| somaNasa mAlavaMtA, dIhAruMdA dasa syaaiN||95|| devakuruthI pazcima dizAe vidyutprabha ane uttarakuruthI pazcima dizAe gaMdhamAdana parvata che. te bannenI laMbAI traNa lAkha, chappana hajAra, baso satyAvIza yojananI che. devakurunI pUrva dizAe saumanasa ane uttarakurunI pUrva dizAe mAlyavAna parvata cha. | te bannenI laMbAI pAMca lAkha, ugaNotera hajAra, baso ne ugagasATha yojananI che. A pramANa pUrva merunI samIpamA jANavU ane pazcima merunI samIpamA to vidyutaprabha ane gaMdhamAdananI laMbAI kahI te tyAM saumanasa ane mAlyavaMtanI jANavI; kAraNa ke tyAM saMkIrNa kSetramA rahela che ane je saumanasa ane mAlyavaMtanI laMbAI kahI te tyAM vidyutprabha ane gaMdhamAdananI jANavI, kAraNa ke tyAM lAMcA kSetramA rahela che. vaLI cAre parvato varSadhara parvatanI pAse eka hajAra yojana pahoLA che. savvAo'vi NaIo, vikkhNbhovvehdugnnmaannaao| sIyAsIyoyANaM, vaNANi duguNANi vikkhaMbho // 96 // [vistarato vanamukhAnItyarthaH] vAsaharakurusu dahA [varSadhareSu kuruSu ca ye hudA ityarthaH ], nahINa kuMDAI tesu je dIvA / ubvehussayatullA, vikkhaMbhAyAmao duguNA // 97 // [ jaMbUdvIpApekSayeti ] dhAtakIkhaMDadvIpamA badhI nadIo jaMbUdvIpamA rahela nadInI apekSAe pahoLAI ane UMDAImAM bevaDA pramANavALI che. KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX RRRRM For Private and Personal Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda / / 145 / / www.kobatirth.org sItA ane sItodA nadInA be vanamukha pahoLAImAM camaNA pramANavALA che. dhAtakIkhaMDanA pUrvArdha ane pazcimArdhamA varSa himavAna Adi parvato viSe ane devakuru tathA uttarakuru kSetrane viSe je padma vagere draho, gaMgA nadI vagerenA kuMDo ane kuMDomA rahelA je gaMgAdvIpa vagere che te jaMbUdvIpamAM rahelA draha vagerenI UMDAI ane UMcAIvaDe samAna che ane laMbAI ane pahoLAIvADe bevaDA pramANavALA che. pUrvArdha dhAtakIkhaMDanA abhilApavaDe jaMbUdvIpanuM prakaraNa ( jaMbUdvIpamAM kahela viSaya ) kyAM sudhI kahetuM ? te mATe kahe che-'jAva dosu vAsesu maNue 'tyAdi0 A sUtrathI AgaLa jaMbUdvIpanA prakaraNamAM caMdrAdi jyotiSkonA sUtro kahelA che te sUtro dhAtakIkhaMDa ane puSkarArdhadvIpanA pUrvArdhvAdi prakaraNo mAM saMbhavatA nathI; kAraNa ke A adhyayanamAM be sthAnakano adhikAra che jyAre dhAtakIkhaMDa vageremAM to caMdra vagerenuM bahupaNuM ( ghaNI saMkhyA ) che. kAM che ke do caMdA iha dItre, cattAri ya sAyare lavaNatoe / dhAyaisaMDe dIve, bArasa caMdA ya sUrAya // 98 // A jaMbUdvIpamAM ve caMdra (ve sUrya ) che, lavaNasamudramAM cAra che ane dhAtakIkhaMDamAM bAra bAra caMdra ane sUrya che. caMdonuM bepaNuM na hovAthI arthAt ghaNA hovAthI nakSatra vagerenuM paNa vepaNuM na hoya. te kAraNathI ve sthAnamAM teno avatAra (varNana ) nathI. jaMbUdvIpanA prakaraNathI dhAtakIkhaMDanuM vizeSapaNuM dekhADatA thakA kahe che-' Navara 'mityAdi0 kevala vizeSa e ke-kurukSetranA sUtra pachI jaMbUdvIpanA prakaraNamA 'kUDasAmalI ceva jaMbU ceva sudaMsaNe' ti0 A pATha kahela che. ahiM to jaMbUvRkSanA sthAnamAM dhAtakIvRkSa kahela che. te banne vRkSanuM pramANa jaMbUdvIpanA zAlmalIvRkSa vagerenI jema jANavuM. te be vRkSanA devasUtrane For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 3 aparavarNanam 191-92193 sUtrANi / / 145 / / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Nadhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandit XXXXXXXXXX | viSe jaMbUdvIpa prakaraNamA 'aNADhie ceva jaMbuddIvAhivaI 'iti. A vaktavyamA kahevAnA sthAnanA badalAmA sudarzana devarnu kathana karavU. (1). 'dhAyaisaMDe dIve ityAdi0 A pazcimArddha dhAtakIkhaMDanuM prakaraNa [ viSaya ] pUrvArddhanI mAphaka jANI levU. A ja kahe cha ke 'jAva chabbihaMpi kAla' mityAdi0 vizeSa kahe cha-'NavaraM kUDasAmalI' tyAdi0 dhAtakIkhaMDanA pUrvArddhamA uttarakurukSetrane viSe dhAtakIvRkSa kahyo, ahiM to mahAdhAtakIvRkSa kahevo. baLI devasUtramA tyAM (pUrvArddhamA) bIjo deva sudarzana kahela che, ahiM to [pazcimArddhamAM] priyadarzana kahevo. pUrvArddha ane pazcimA maLavAthI saMpUrNa dhAtakIkhaMDa dvIpa thAya cha, | teno Azraya karIne ve sthAnaka-'dhAyaisaMDe gaM' ityAdivaDe kahe che. be bharata, pUrvArdha ane pazcimAdhanA je dakSiNa dizAnA vibhAgamA che te ve vibhAganA bhAvathI ja ve kahevAya che. evI rIte sarvatra che. bharatakSetra vagerenuM svarUpa pUrve kaheluM che. 'do devakurumahAdume tice kUTazAlmalI vRkSo che. te be vRkSanA vAsI be veNudevo [suparNakumAra jAtinA] che. 'do uttarakurumahaddame ti0 dhAtakIvRkSa ane mahAdhAtakI vRkSa e che. te vRkSanA vAsI sudarzana ane priyadarzana nAmanA be devo che. (2). cullahimavAna vagere cha varSadhara parvato, tathA zabdApAtI, vikaTAvAtI ye gaMdhApAtI ane mAlavatparyAya nAmanA vRttavaitADhaya parvato ane tenA nivAsI anukrame svAtI, prabhAsa, aruNa ane padmanAbha nAmanA devone babbe saMkhyAvaDe yukta kramathI babbe kahela che. 'do mAlavaMta 'tti0 uttarakuru kSetrathI pUrvadizAmA rahela be mAlavaMta nAmanA gajadaMta parvato cha. te gajadaMta parvatothI bhadrazAla | vana, tenI vedikA ane vijayathI AgaLa, sItAnadInA uttara kinArA para rahela, dakSiNa ane uttaramA lAMbA, be citrakUTa parvata KXXXXXXXXXXX samayamA For Private and Personal Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2sthAnakA zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 146 // uddezaH 3 apavarNanam 91-9293 sUtrANi XXXKAMOKOM KIXXXXXXXXXXXXXX) nAmanA ce vakSaskAra parvato cha. te pachI vijaya Ave che, te pachI aMtaranadI che. te pachI Avela vijayane cheDe be padmakUTa parvato cha. tevI ja rIte vijaya ana aMtaranadI pachI Avela vijayanA aMtamAM ve nalinakUTaparvata cha, ema ja aMtarita vaLI ekazaila nAmanA ve parvato cha. baLI pUrvanA vanamukhanI vedikA ane vijayathI pahelA (pazcimamA ) sItA nadInA dakSiNa kinArA para rahela tema ja (pUrvanI mAphaka) trikUTa, vaizramaNa, aMjana ane mAtaMjana A cAra nAmanA babbe parvato che. tyArapachI devakurukSetrI pUrva dizAmA rahela saumanasa nAmanA be gajadaMta parvato chetyArapachI gajadaMtanA ja AkAravALA devakuruthI pazcimadizAmAM be vidyutaprabha parvato cha. tyArapachI bhadrazAla vana, tenI vedikA ane vijayathI AgaLa tevI ja rIte aMkApAtI, padmApAtI, AzIviSa ane sukhAvaha nAmanA babbe parvato sItodA nadInA dakSiNa kinArAe rahala che. vaLI bIjA parvato-pazcimane sAme vanamukhapALI vedikA ane vijayathI pUrva dizAe kramaza: caMdra, sUra, nAga ane deva e nAmavALA babbe parvato che. tyArapachI uttarakurukSetranA pazcima bhAgamA rahela gaMdhamAdana nAmanA be gajadaMta parvato cha. A parvato dhAtakIkhaMDadvIpanA pUrvAddha ane pazcimArddhamA hoya che mATe babbe kayA che. ve iSukAra parvato dakSiNa ane uttara dizAmA rahela che. te dhAtakIkhaMDanA ve vibhAga karanArA che. (3). 'do cullahimavaMtakUDA ityAdi himavAna vagere cha varSadhara parvato cha, temAM bacce kUTo, jaMbUdvIpanA prakaraNamA je kahela che te parvatonA bamaNApaNAthI eka eka nAmavALA babbe hoya che. varSadhara parvatonA dviguNapaNAthI padmAdi draho paNa bamaNA che. te drahamA vasanArI devIo paNa bamaNI che. gaMgAdi cauda mahAnadIornu pUrva ane pazcimArddhanI apekSAe dviguNapaNuM hobAthI te gaMgAdi nadIonA prapAtadraho ( kuMDo) paNa babbe hoya che. e hetuthI kahe XXKKKK XXXXKOK.K.KXXX For Private and Personal Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie (xxxxxxxxAKKKKKKXXXXXXXXXXXXXX cha ke-'do gaMgApavAyahahe'tyAdi0 (4 ). 'do rohiyAo' ityAdi0 nadInA adhikAramA gaMgAdi nadIonuM dvipaNuM hovA chatAM paNa kayu nathI kAraNa ke jaMbUdvIpa prakaraNamAM kahela-'mahAhimavaMtAo vAsaharapabvayAo mahApaumaddahAo do mahAnadIo pavahaMtI'tyAdi0 A sUtranA kramano Azraya che. tyAM (jaMbUdvIpa viSayamA) rohita vagere ATha nadIo ja saMbhaLAya che. citrakUTa ane panakUTa e be vakSaskAra parvatanA madhyamAM (aMtaramAM) nIlavaMta varSadhara parvatanA nitaMba(kaDanA pAchaLanA bhAga )paNe vyavasthita hovAthI tathA grAhavatI kuMDathI dakSiNa toraNabaDe nIkaLelI, aThyAvIza hajAra nadInA parivAravALI, sItA nadImA maLanArI, sukaccha ane mahAkaccha e be vijayonA vibhAga karanArI evI grAhavatI nAmanI nadI che. evI rIte yathAyogya ve vRkSaskAra parvata ane vijayanA AMtarAmAM kramathI pradakSiNAe bAra aMtaranadIo paNa joDavI, ternu dvitvapaNuM (be paNuM) pUrvanI mAphaka jANavU. ahiM paMkavatI nAma cha tenuM graMthAMtaramA vegavatI eyu nAma dekhAya che. tema kSAroda evaM ahi nAma che tenu kSIroda (nadI) evaM nAma bIje sthale che. vaLI A satramA siMhazrotA nAma che tenuM anyatra sItazrotA evaM nAma kahela cha. phenamAlinI ane gabhIramAlinI A banne nAmornu ahiM UlaTI rIte kathana dekhAya che. mAlyavat nAmanA gajadaMta parvata ane bhadrazAla vanI AraMbhIne kaccha vagere vatrIza vijaya kSetro babbe pradakSiNAthI jANI levA. (5). tathA kacchAdi vijayone viSe kramathI kSamAdi nagarIonA batrIza yugalo (be ve) jANI levA. (6), merunA bhadrazAlAdi cAra bano chabhUmIe bhaddasAlaM, mehalajuyalaMmi donni rammAiM / naMdaNasomaNasAiM, paMDagaparimaMDiyaM siharaM // 99 // KXXXXX For Private and Personal Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 147 // EXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX) bhadrazAla vana meruparvatanI taleTI-bhUmimA che. naMdana ane saumanasa e ye ramyavano meruparvatanI be mekhalAe kramazaH che. pAMDu 2 sthAnakavana zikharathI zobhita cha arthAt sarvathI upara che. uparokta zAstranA vacanathI meruparvatanA vibhAgathI vanonA vibhAga cha. meruparva kAdhyayane tanA pAMDukavananI madhyamAM cUlikA upara kramathI pUrvAdi cAra dizAAne viSe cAra zilAo che. ahiM te saMbaMdhI be gAthA kahe cha uddezaH 3 paMDagavaNaMmi cauro, silAu causuvi disAsu cuulaae| caujoyaNaussiyAo, savvajjuNakaMcaNamayAo * aparavarNanam paMcasayAyAmAo, majjhe dIhattaNa'dhdharuMdAo / caMdadhdhasaMThiyAo, kumuMoyarahAragorAo // 101 // 491-92pAMDukavanamAM cAre dizAmAM paNa cUlikA upara cAre zilAo che, te cAra yojana UMcI, zvata suvarNavALI, pAMcaso | 93 sUtrANi yojana lAMbI ane madhyamAM dIrghapaNA( jADAI )thI aDhIso yojana pahoLI, ardhacaMdranA AkAre rahelI ane kumuda( zveta kamala )nA garbhamA rahela motInA hAra samAna gaura (svaccha) varNavALI cAre zilAo cha. merunA upara cUlikA eTale zikhara vizeSa. tenuM svarUpa A pramANemerussa uvari cUlA, jiNabhavaNavihasiyA duvii(40)succaa| bArasa aTTa ya cauro,mUle majhuvari ruMdAya 102 meruparvatanI upara jinabhavanothI vibhUSita, cAlIza yojana UMcI tathA mUlamAM bAra yojana pahoLI, madhyamAM ATha |* yojana pahoLI ane upara cAra yojana vistAravALI cUlikA cha. vedikA sUtra jaMbUdvIpanI mAphaka samajabuM. dhAtakIkhaMDa 1. pratyaMtaramA kummo0, kusumova0 pATha che. * // 147 // KXxxxxxxxxxx For Private and Personal Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX pachI kAloda samudra hoya che mATe tenI vaktavyatA kahe cha-'kAlode tyAdi0 sugama che. kAloda samudra pachI aMtara rahitapaNAthI puSkaravara dvIpanA pUrvArdha, pazcimArdha ane tadubhaya prakaraNone kahe che-'pukkhare' tyAdi0 traNa sUtro paNa atidezapradhAnavALA che. atidezathI maLelo artha sugama ja che. vizeSa e ke-pUrvArdhatA ane aparArdhatA dhAtakI khaMDanI mAphaka ve iSukA| raparvatothI thayelI jANI levI. bharatakSetra vagerenI laMbAI vagerenI samAnatA A pramANe vicAravI iguyAlIsa sahassA, paMcava sayA havaMti uNasIyA / tevattaramaMsasayaM, muhavikkhaMbho bharahavAse // 103 // [41579 343] panna TThi sahassAI, cattAri sayA havaMti chaayaalaa| terasa ceva ya aMsA, bAhiro bharahavikkhaMbho // 104 // [65446 33] ekatAlIza hajAra, pAMcaso ne ogaNaeMzI yojana ane upara eka so totera bhAga bharatakSetrano mukha (abhyaMtara) viSkaMbha cha. tathA pAMsaTha hajAra, cAraso chetAlIza yojana ane upara tera bhAga baso bArIA bharatakSetrano bahArano viSkaMbha che. cauguNiya bharahavAso [vistara ityarthaH], hemavae taM caumguNaM tiyN| [harivarSamityarthaH] harivAsaM caugaNiyaM, mahAvidahassa vikkhaMbho // 105 // KKKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXX zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda shraa148|| KKKOKXXXXXXXXXXXXXXXXXX bharatakSetranA viSkaMbha( pahoLAI )dhI cAraguNo haimavatakSetrano viSkaMbha hoya cha, haimavatakSetranA viSkaMbhathI cAraguNo 2 sthAnaharivarSa kSetrano viSkaMbha cha ane harivarSa kSetranA viSkabhane cAraguNo karavAthI mahAvideha kSetranA viSkama thAya che. evI rIte kAdhyayane airavAdi kSetranuM jANI levu. uddezaH 3 sattattari sayAI, coisa ahiyAiM sattarasa lkkhaa| aparavarNanam hoi kurUvikkhaMbho, aTTa ya bhAgA aparisesA // 106 // [1707714 213] sattara lAkha, sAta hajAra, sAtaso ne cauda yojana upara ATha bhAga baso bArIA pratyeka kurukSetrano viSkaMbha cha. 193 sUtrANi cattAri lakkha chattIsa, sahassA nava sayA ya solhiyaa| [eSA kurujIvA] [ 436916 ] doNha girINAyAmo, saMkhitto taM dhaNU kurUNaM // 107 // cAra lAkha, chatrIsa hajAra, navaso ne sola yojana pratyeka kurukSetra( devakuru )nI jIvA che. te jIvAmAM ve gajadaMta AkRtivALA parvatonI laMbAI bheLavavAthI jeTaluM pramANa thAya teTaluM kurukSetranA dhanupRSThay pramANa jANavU. somaNasamAlavaMtA, dIhA vIsaM bhave syshssaa| 1 bharatanA bAheranA vipkabhathI coguNo haimavatano bahArano vikama ane aMtaranA viSkaMbhathI cI guNo aMtarano vipkaMbha hoya che. 2 bharata jeTalo airavatano, hemavata jeTalo heraNyavatano ane harivarSa jeTalo ramyakavarSano vipkaMbha jANI levo. 148 // KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX kha, chatrIsa hajAra bAdhI jeTalaM pramANa thAya tsyshssaa| zrI ce guNo aMtarano biSya For Private and Personal Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXKKKKKKKKKKXXXXXXXXXXX teyAlIsa sahassA, auNAvIsA ya donni sayA // 108 // [2043219] saumanasa ane mAlyavAna e be parvatanI laMbAI vIza lAkha, teMtAlIza hajAra, baso ne ogaNIza yojana che. solAhiyaM sayamegaM, chaThavIsasahassa solasa ya lkkhaa| vijjuppabho nago, gaMdhamAyaNA ceva dIhAo // 109 // [1626116] soLa lAkha, chavIza hajAra, ekaso ne soLa yojananA vidyutprabha ane gaMdhamAdana e be parvata lAMbA che. mahAdrumo ( mahAvRkSo ) jaMbUdvIpa saMbaMdhI mahAmanI sarakhA che. tathAdhAyaivaraMmidIve, jo vikkhaMbhouhoi uNagANaM so daguNo NAyavyo, pukkharaddhe NagANaMtu // 110 // dhAtakIkhaMDa nAmanA dvIpamA je himavAna vagere parvatono viSkaMbha che, tethI bamaNo viSkaMbha puSkarA, dvIpanA himavAna vagere parvatano hoya che. vAsaharA vakkhArA, dahanaiMkuMDA vaNA ya siiyaaii| dIve dIve duguNA, vittharao ussae tullA // 111 // varSadhara parvato, vakSaskAra parvato, padmadraha vagere draho, gaMgA vagere nadIo, gaMgAprapAta vagere kuMDo ane sItAdi nadIonA 1. himavAna vagere. 2. citra vagere. XXXXXXXXXXXXXXXX XXXKX For Private and Personal Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir EXI zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 149 / / XXXXXXXXXXXX varNanam bano, e dareka vistArathI (pahoLAIthI) pUrvanA dvIpathI pachInA dvIpamA anukrame bamaNA jANavA ane UMcAIthI sarakhA jANavA. 2 sthAnausuyAra jamagakaMcaNa, cittavicittA ya vaTTaveyaDDhA / dIve dIve tullA, dumehalA je ya veyaDDA // 11 // kAdhyayane iSukAra parvato, uttarakurumA rahela yamaka parvato, devakuru ane uttarakurumAM drahanI najIka rahelA kaMcanagiri parvato, devakurumA uddezaH 3 rahelA citravicitra parvato ane vaitADhya parvato e sarve parvato dareka dvIpamA tulya hoya che ane je be mekhalAbALA vaitADhya parvato (dIrghavaitADhyo) che te paNa tulya jANavA. puSkaravaradvIpanI vedikAnI prarUpaNA pachI zeSa dvIpa samudranI vedikAnI prarUpaNA kahe cha:-'savvesipi Na 'mityAdi0 ityAdi sugama che. (sU0 93 ) A dvIpasamudro iMdronA utpAtaparvatanA Azraya 94 sUtram * vALA che mATe have iMdranI vaktavyatA kahe chaH do asarakumAriMdA pannattA taM0-camare ceva balI ceva 1, do NAgakumAriMdA paM020-dharaNeceva bhUyANaMde ceva 2, do suvannakumAriMdA paM0 taM0-veNudeve ceva veNudAlI ceva 3, do vijjukumAriMdA paM0 20-haricceva harissahe ceva 4, do angikumAriMdA pannattA taM0-aggisihe ceva aggimANave | ceva 5 do dIvakamAriMdA paM0 taM0-punne ceva visiTe ceva 6. do udahikamAriMdA paM0 saM0-jalakate ceva jalappabhe ceva 7, do disAkumAriMdA paM0 taM0-amiyagatI ceva amitavAhaNe ceva 8.do X // 149 / / xxxxxxxxxxxxxx xxxxx For Private and Personal Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXKOMKOKKKKOMKOMXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX vAtakamAriMdA paM0 taM0-velaMbe ceva pabhaMjaNe ceva 9, do thaNiyakumAriMdA paM0 taMH-ghose ceva / mahAghose ceva 10.do pisAiMdA pannattA taM0-kAle ceva mahAkAle ceva 1, do bhUiMdA paM0 ta0suruve ceva paDirUve ceva 2, do jakkhidA paM0 taM0-punnabhadde ceva mANibhadde ceva 3, do rakkhAsaMdA paM0 taM0-bhImeceva mahAbhIme ceva 4, do kinnariMdA paM0 taM0-kinnare ceva kiMpurise ceva 5, do kiMpurAisaMdA paM0 taM0-sappurise ceva mahApurise ceva 6, do mahoragiMdA paM0 taM0-atikAe ceva mahAkAe ceva 7, do gaMdhavidA paM0 taM0-gItaratI ceva gIyajase ceva 8, do aNapanniMdA paM0 taM0-saMnihie ceva sAmaNNe ceva 9, do paNapanniMdA paM0 taM0-dhAe ceva vihAe ceva 10, do isivAiMdA paM0 20isicceva isivAlae ceva 11, do bhUtavAiMdA paM0 taM0-issare ceva mahissare ceva 12, do kaMdidA paM0 taM0-suvacche ceva visAle ceva 13, do mahAkadiMdA paM0 20-hasse ceva hassaratI cetra 14, do kubhaMDiMdA paM0 taM0-see caiva mahAsee ceva 15, do pataiMdA paM0 20-patae ceva patayavaI ceva 16, | joisiyANaM devANaM do iMdA pannattA taM0-caMde ceva sUre ceva 3, sohammIsANesu NaM kappesu do | KXXXXKAKKKXXX-XXXXXX KKKOKAKKOKXXXX For Private and Personal Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgamUtra sAnuvAda 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 XXXXXXXXXXXxxxx varNanam 94 sUtram iMdA paM0 taM0-sake ceva IsANe ceva, evaM saNaMkamAramAhideMsu kappesu do iMdA paM0 taM0-saNaMkumAre ceva mAhide ceva, baMbhalogalaMtaesu NaM kappesa do iMdA paM0taM-baMbhe ceva laMtae ceva, mahAsukkasahassAresu NaM kappesu do iMdA paM0 taM0-mahAsukke ceva sahassAre ceva, ANayapANatAraNaccutesu NaM kappesu do iMdA paM0 taM0-pANate ceva accute peva, mahAsukkasahassAresu NaM kappesu vimANA duvaNNA paM0 taM0-hAliddA ceva sukilA ceva, gevijjagANaM devA NaM do rayaNIo uDDamuccattaNaM pannattA / sU0 94, dvitIyasthAne tRtIyoddezakaH samAptaH 2-3 / mUlArtha:-ce asurakumAra devonA iMdro kahelA che, tenA nAma-camareMdra ane balIndra (1), be nAgakumAra devonA iMdro kahela che, tenA nAma-dharaNeMdra ane bhUtAneMdra (2), be suparNakumAra devonA iMdro kahela che, te A-veNudeveMdra ane veNudArIMdra (3), be vidyutkamAra devonA iMdro kahela cha, te A-harIMdra ane harissaheMdra (4), be agnikumAra devonA iMdro kahela che, te A-agnizikha ane agnimANava (5), be dvIpakumAradevonA iMdro kahela che, te A-pUrNa ane vaziSTa (6), ye udadhikumAra devonA iMdro kahelA che, te A-jaLakAnta ane jaLaprabha (7), be dikkumAra devonA iMdro kahela che, te A-amitagati ane amitavAhana (8), be vAyukumAra devonAM iMdra kahela che, te A-laMba ane prabhaMjana (9), ve stanita( megha )kumAra devonA iMdro kahela che, te A-ghoSa XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX *XXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie KKKKKKOKOKKKK) KKKKKKKKKXXXXXXXXXXXXXXXXKKKKKKKy ane mahAghoSa (10), uparokta daza bhuvanapati devonA kramazaH dakSiNa ane uttaradizAonA maLI vIza iMdro che. ve pizAcanA iMdro kahelA che, tenA nAma-kAla ane mahAkAla (1), be bhUtonA iMdro kahelA che, te A-surUpa ane pratirUpa (2), be yakSonA iMdro kahelA che, te A-pUrNabhadra ane mANibhadra (3), ve rAkSasonA iMdro kahelA che, te A-bhIma ane mahAbhIma (4), ce kinnaronA iMdro kahela che, te A-kinnara ane kiMpuruSa (5), be kiMpuruSonA iMdro kahelA che, tenA nAma-satpuruSa ane mahApuruSa (6), be mahoragonA iMdro kahelA che, tenA nAma-atikAya ane mahAkAya (7), be gaMdharvonA iMdro kahela che, te A-gItarati ane gItayazA (8). (ATha ATha vyaMtarajAtinA kramazaH dakSiNa ane uttaranA iMdro che) [2] ve aNapannI devonA iMdro kahela che, te Asannihita ane sAmAnika (9), be paNapannI devonA iMdro kahelA che, te A-dhAtA ane vidhAtA (10), ve RSivAdI devonA iMdro kahelA che, te A-RSi ane RSipAlita (11), ve bhUtavAdI devonA iMdro kahelA che, te A-Izvara ane mahezvara (12), ye kaMdI devonA iMdro kahelA che, te A-suvatsa ane vizALa (13), bemahAkaMdI devonA iMdro kahelA che, te A-hAsya ane hAsyarati (14), be kuMbhaDa (kohaMDa) devonA iMdro kahelA che, te A-zveta ane mahAzveta (15), ve pataMgadevonA iMdro kahelA che, te A-pataMga ane pataMgapati (16), be jyotiSka devonA iMdro kahelA che, te A-caMdra ane sUrya [3]. saudharma ane IzAna devalokane viSe be iMdro 1. A ATha vyaMtaradevo ratnaprabhAnA hajAra yojananA talA mAM nIce upara so-so yojana choDIne zeSa ATha so yojanA rahe che. 2 aNapanno vagere ATha vANavyaMtaradevo ratnaprabhA pRthvInA uparanA so yojanamA noce upara daza-daza yonana choDIne zeSa aisI yojanamA rahe che. 3 jyotipkonA asaMkhya caMdra ane asaMkhya sUrya hovAtho asaMkhya indro che, tathApi jAtinI apekSAe sAmAnyathI be indro kahela che. For Private and Personal Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobairthorg Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 151 | 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 3 iMdrasya varNanam 04 sUtram KOKXXXXXXXXXXXXXXXXXKKKKI kahelA che, te A-zakeMdra ane IzAneMdra, ema ja sanatakumAra ane mAheMdra devalokane viSe be iMdro kahelA che, te A-sanatkumAreMdra ane mAheMdra, brahmaloka ane lAMtaka devalokane viSe be iMdro kahelA che, te A-brahmedra ane lAMtakeMdra, mahAzukra ane sahasrAra devalokane viSe be iMdro kahelA che, te A-mahAzakeMdra ane sahasrAreMdra, Anata, prANata, AraNa ane acyuta devalokane viSe ve iMdro kahalA cha,ta AprANatadra ana acyutadra. mahazukra kahelA cha. te A-prANateMdra ane acyuteMdra. mahAzaka ane sahasrAra devalokane vipe vimAno ve varNavALA kahelA che, te A pramANe-pILA ane dhoLA ( zukla ), graiveyaka[ nava ]nA devo UMcapaNe ve hAthanI avagAhanAvALA kahelA che [4]. TIkArtha:-asurakumAra vagere daza bhavanapati nikAyonA, meruparvatanI apekSAe dakSiNa ane uttara be dizAonA AzritapaNAe ye prakAra hovAthI vIza iMdro kahela che. temAM camareMdra dakSiNadizAno ane balIMdra uttaradizAno adhipati che, evI rIte sarvatra jANavU. (1). ema ja ATha jAtinA vyaMtaranikAyanA dviguNapaNAthI soLa iMdro che (2). tathA aNapantrI vagere ATha vyaMtara vizeSa [ peTAbheda ] nikAyonA bamaNApaNAthI soLa iMdro che. jyotiSkomA to asaMkhyAt caMdra ane sUrya hovA chatAM paNa jAti mAtrano Azraya karavAthI caMdra ane sUrya nAmanA ve ja iMdro kahelA che (3). saudharmAdi devalokanA to daza iMdro che-evI rIte sarva maLIne causaTha iMdro thAya che. devonA adhikArathI tenA vasavAnA sthAnabhUta vimAnanI vaktavyatA kahe che-'mahAsuke'tyAdi0 sugama che. vizeSa e ke-hAridra eTale pILA. A saudharmAdi devalokanA vimAnonA varNonA viSayano krama A pramANe chasaudharma ane IzAna devalokanA vimAno pAMca varNavALA che. zrIjA ane cothA devalokanA vimAno kRSNa varNa sivAya zeSa cAra varNavALA che. pAMcamA ane chaThA devalokanA vimAno kRSNa ane nIla varNa sivAya zeSa traNa varNavALA che. sAtamA AThamA // 151 // Xxx For Private and Personal Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org devalokanA vimAno pILA ane ghoLA e ve varNavALA che. tenI uparanA vimAno eka zveta varNavALA che. kAM che ke-- sohamme paMcavannA, ekkagahANI u jA sahassAro / do do tullA kappA, teNa paraM puMDarIyAI // 113 // bhAvArtha upara mujaba che. devonA adhikArathI ja ve sthAnakamAM AvelI avagAhanA kahe che- 'gevejjagANa' mityAdi0 AnI pUrvanI mAphaka vyAkhyA karavI. // ThANAMgasUtranA bIjA sthAnakanA trIjA uddezAnI TIkAno anuvAda samApta // For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 152 // atha dvitIyasthAnakAdhyayane caturthoddezakaH 2 sthAnakAdhyayane uddezaH4 jIvAjIvavaktavyatA 95 sUtram KKKoxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx) trIjo uddeza karo, have cothA uddezAnA AraMbha kare che. A jIvAjIvanI vaktavyatAnA prabaMdhavALA cothA uddezAno pUrvanA uddezonI sAthe A saMbaMdha che. pUrvanA uddezAmAM pudgala ane jIvonA dharmo kahyA, ahiM to badhuMe jIva ane ajIvAtmakasvarUpa che ema kaheQ che. A saMbaMdhavaDe Avela uddezakane samayetyAdi pacavIza sUtrodvArA kare che. samayAti vA AvaliyAti vA jIvAti yA ajIvAti yA pavuccati 1. ANApANUti vA tho veti vA jIvAti yA ajIvAti yA pavuccati 2, khaNAti vAlavAti vA jIvAti yA ajIvAti yA pavvuccati 3, evaM muhuttAti vA ahorattAti vA 4, pakkhAti vA mAsAti vA 5, uti vA ayaNAti vA 6, saMvaccharAti vA jugAti vA 7, vAsasayAti vA vAsasahassAi vA 8, vAsasatasahassAi vA vAsakoDIi vA 9, puvvaMgAti vA puvAti vA 10, tuDiyaMgAti vA tuDiyAti vA 11, aDaDaMgAti vA aDaDAti vA 12, avavaMgAti vA avavAti vA 13, huhuaMgAti vA huhUyAti vA 14, uppalaMgAti vA uppalAti vA 15, paumaMgAi vA paumAti vA 16, NaliNaMgAti vA NaliNAti vA 17, acchANakaraMgAti vA // 152 // For Private and Personal Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org acchaNiurAti vA 18, auaMgAti vA auAti vA 19, NauaMgAti vA NauAti vA 20, pautaMgAti vA utAti vA 21, cUlitaMgAti vA cUlitAti vA 22, sIsapaheliyaMgAti vA sIsapaheliyAti vA 23, paliovamAti vA sAgarovamAti vA 24, ussappiNIti vA osappiNIti vA jIvAti yA ajIvAti yA paccati 25, (1) / gAmAti vA NagarAti vA 1, nigamAti vA rAyahANIta vA 2, kheDAti vA kabbaDAti vA 3, maDaMbAti vA doNamuhAti vA 4, paTTaNAti vA AgarAti vA 5, AsamAti vA saMvAhAti vA 6, saMnivesAi vA ghosAi vA 7, ArAmAi vA, ujjANAti vA 8, vaNAti vA vaNasaMDAti vA 9, vAvIi vA pukkharaNIti vA 10, sarAti vA sarapaMtIti vA 11, agaDAta lAgAti vA 12, dahAti vA NadIti vA 13, puDhavIti vA udahIti vA 14, vAtakhaMdhAti vA uvAsaMtarAti vA 15, valatAti vA viggahAti vA 16, dIvAti vA samuddAi vA 17, velAti vA vetitAti vA 18, dArAti vA toraNAti vA 19, NeratitAti vA NeratitAvAsAti vA jAva mANiyAi vA vemANiyAvAsAti vA 20-43, kappAti vA kappavimANAvAsAti vA 44, vAsAti vA For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 153 // 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvAjIvavaktavyatA XXXXXXXXXXXXXXXX vAsadharapavvatAti vA 45. kUDAti vA kUDagArAti vA 46.vijayAti vA rAyahANIi vA 47. jIvAti | yA ajIvAti yA pavuccati (2) / chAtAti vA AtatAti vA 1, dosiNAti vA aMdhagArAti vA 2. omANAti vA ummANAti vA 3, atitANagihAti vA ujANagihAti vA 1, avaliMbAti vA saNippavAtAti vA 5. jIvAti yA ajIvAti yA pavuccai / do rAsI paM0 taM0-jIvarAsI ceva ajIvarAsI ceva // sU0 95 / ___ mUlArthaH-samaya ane AvalikA (kAla) e je sthitipaNe che te jIva athavA ajIvapaNAe kahebAya che (1), AnaprANaucchvAsaniHzvAsa kAla ane stoka kAla jIva ane ajavipaNe kahevAya che (2), kSaNa ane lava (kAla) jIva ane ajIvapaNe kahevAya che (3), evI rIte muhUrta ane ahorAtra (4), pakSa ane mAsa (5), Rtu ane ayana (6), saMvatsara (varSa) ane yuga (7), so varSa ne hajAra varSa (8), lAkha varSa ane kroDa varSa (9), pUrvAga ane pUrva (10), truTitAMga ane truTita (11), aDaDAMga ane aDaDa (12), apapAMga ane apapAta (13), hUhUtAMga ane hUhUta (14), utpalAMga ane utpala (15) jIva ane ajIvapaNe kahevAya che. pAMga ane padma (16), nalinAMga ane nalina (17), akSanikurAMga ane akSanikura (18), ayutAMga ane ayuta | (19), niyutAMga ane niyuta (20), prayutAMga ane prayuta (21), cUlikAMga ane cUlikA (22), zIrSaprahelikAMga ane zIrSagrahe 95 sUtram // 153 // XXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org likA (23), palyopama ane sAgaropamaM (24), utsarpiNI ane avasarpiNI (25) e dareka jIva ane ajIvapaNe kahevAya che. [1] gAma ne nagara (1), nigama ne rAjadhAnI (2), kheDa ne karbaTa (3), maTaM [DaM]ba ne droNamukha (4), pATaNa ne Akara (5), Azrama ne saMvAha (6), sanniveza ne ghoSa (7), ArAma ne udyAna (8), vana ne vanakhaMDa (9), vApI (vAva) ne puSkariNI (10), sarovara ne sarapaMkti (11), kUpa ( kUo) ne taLAva (12), draha ne nadI (13), pRthvI (ratnaprabhAdi) ne ghanodadhi (14), vAtaskaMdha (ghanavAta vagaire) ne avakAzAMtara (15), valaya - pRthvIne veSTana ( vIMTavA) rUpa ghanodadhi vagere ne vigraha- lokanADInA vakra (16), dvIpa ne samudra (17), e badhA ya jIva ane ajIvasvarUpa che. vela-samudranA jalanI vRdhdhi ne vedikA - gaDhanA kAMgarA (18), dvAradaravAjA ne toraNa (19), nairayiko ane narakAvAso, evI rIte yAvat covIza daMDakamAM vaimAnika ane vaimAnikanA vAso ( vimAno) paryanta je che te sarva jIva ane ajIva svarUpa che (20-43), kalpa te devaloka, ane te devalokanA aMzo te kalpavimAnavAso (44), varSa (kSetro) ane varSadharaparvato (45), kUTa te zikhara, ane kUTAgAro (46), vijaya ane rAjadhAnIo (47) e badhA je che te jIva ane ajIvasvarUpa kahevAya che. [2], vRkSAdikanI chAyA ane sUryano Atapa (1), jyotsnA - kAnti ane aMdhakAra (2), avamAna - kSetrAdinuM pramANa hastAdi ane unmAna - karSAdi ( tolo vagere) (3), atiyAnagRhanagara vagerenA pravezamAM je gharo hoya te ane udyAnagRha te bagIcAmAM rahelA gharo (4), avaliMba ane saNiprapAta te rUDhithI jANavA (5) be rAzi kahelI che, te A pramANe-javirAzi ane ajIvarAzi. ( sU0 95 ) TIkArtha :- A sUtrono anaMtara sUtrathI A saMbaMdha che- pUrvanA sUtramAM jIva vizeSonuM uccatva lakSaNa ( UMcAI ) dharma kahyo, For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobairthorg Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 154 // 42sthAnakA dhyayane x uddezaH4 jIvAjIvavaktavyatA 95 sUtram KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX ahiM to dharmanA adhikArathI ja samayAdi sthiti lakSaNa dharma-jIva ane ajIva saMbaMdhI dharma ane dharmInA abhedapaNAthI jIva ane ajIvapaNAe ja kahevAya che. temAM saghaLA ya kAlapramANomA Adya (pahelA) parama sUkSma, abhedya, avayava rahita, utpala-kamalanA seMkaDo patranA bhedananA udAharaNavaDe oLakhAto samaya kahevAya che. te samaya- atIta vagere kAlanI vivakSAvaDe bahupaNAthI bahuvacana che, mATe sUtrakAra kahe-'samayAi vA' ityAdi0 ' iti' zabda samIpa artha batAvabAmAM ane 'vA' zabda vikalpArthamAM che. asaMkhyAtA samayanA samudAyavALI AvalikA, kSullaka bhavagrahaNa kAlanA baso ne chappana bhAge che [arthAt 256 AvalikAno eka kSullaka bhava thAya cha ]. te sUtramA samayo athavA AvalikAo che. je kAlavastu cha te sAmAnyathI jIva cha, kAraNa ke jIvano paryAya che. paryAya ane paryAyavALAno kathaMcit abheda che tathA ajIvonopudgalAdino paryAya hovAthI ajIva kahevAya che. mUlamAM be 'ca' kAra che te samuccaya arthamA che ane je dIrghapaNuM che te prAkRta zailIne kAraNe che. procyate-kahevAya che. jIvAdinA vyatirekathI (sivAya) samaya vagere nathI, te kahe che-jIva ane ajIvonI sAdi ane saparyavasAnAdi (aMta sahita ) vagere bhedavALI je sthiti che te sthitinA bhedo samaya vagere che. te jIva ane ajIvano dharma che. dharma ane dharmIno atyaMta bheda nathI, jo atyaMta bheda hoya to eka aMzamAtra dharma [vastuno] jaNAte chate pratiniyata (cokasa) dharmInA viSayamA saMzaya ja nahiM thAya, kAraNa ke te dharmInA anya dharmothI paNa teno bheda avizeSapaNe che. 1. kAla vastuta dravya nathI kAraNa ke te paMcAstikAyano paryAya che, vartanA lakSaNa paryAya sarva dravyamA sAmAnya che. tene upacArathI dravya, vyavahAranayavaDe kahela che. xxxxxxxxxxx // 154 // For Private and Personal Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxxx vaLI anubhavanI vastu che ke jyAre koIka puruSa lIlA vRkSanI taruNa zAkhAnA vistAranA vivara(madhya)nA aMtarathI kaMIka paNa zukla vastune juve che tyAre te ema vicAre che ke zuM A patAkA che ? athavA balAkA (bagalAnI paMkti ) che ? e pramANe pratiniyata dharmInA viSayamA saMzaya thAya che. jo kevala abheda hoya to paNa sarvathA saMzayanI utpatti ja nahiM thAya, kAraNa ke guNanA grahaNathI tenu (guNInu) paNa grahaNa thAya che. A sUtramA to abheda nayano Azraya karavAthI 'jIvAi yA' ityAdi. kaheluM che. ahiM to samaya ane AvalikA lakSaNa be arthane, jIva ane ajIvarUpa dvayAtmakapaNAe kahevAthI ve sthAnakamAM avatAra jANavo. evI rIte AgaLanA sUtro paNa gaNI levA. ema je vizeSa che te ame kahIzaM. 'ANApANU' ityAdi. 'AnaprANA' viti. ucchvAsaniHzvAsakAla che te saMkhyAta AvalikA pramANavALo che. kaDuM che kehaTThassa aNavagallassa, niruvakiTThassa jaMtuNo / ege UsAsanIsAse, esa pANutti vuccaI // 114 // harSita, glAni-roga rahita, nirupakRSTa-kSudhA, tRSA, zrama vigerethI rahita prANIno je eka ucchvAsaniHzvAsa cha tene prANa [AnaprANa] kahevAya che. tathA stoka, te sAta ucchvAsaniHzvAsa kAla pramANavALo che. saMkhyAta AnaprANavALA kSaNo che. ane sAta stoka pramANa kAlavALo lava kahevAya che. e pramANe jema pUrvanA traNa sUtramA jIva ane ajIva ecI rIte kahevAya che ema kahyu, temaja badhA ya AgaLanA sUtro jANavA satotera lava pramANavALA muhUrto hoya che. kadhu cha kesatta pANUNi se thove, satta thovANi se lave / lavANaM sattahattarIe, esa muhutte viyAhie // 115 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgAstra sAnuvAda Kxxxxxx Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxy bhAvArtha upara mujaba che. tiSiNa sahassA satta ya, sayANi tevattariMca uusaasaa| esa muhatto bhaNio. savvehi aNaMtanANIhiM // 116 * 2 sthAna traNa hajAra, sAtaso ane totera ucchvAsaniHzvAsano eka muhUrta sarve anaMtajJA oe kahela che. trIza muhUrta pramANa kAdhyayane eka ahorAtri kAla che. paMdara ahorAtri pramANa eka pakSa che. ve pakSa pramANa eka mAsa che. be mAsa pramANa eka vasaMtAdi Rtuo uddezaH4 che.traNa RtunA pramANavALA ayano che. be ayananA pramANavAlA varSo che. pAMca varSa pramANavAlA yugo cha, so varSa vagere pratIta jIvAjIvache. corAzI lAkha varSa pramANavAlA pUrvAMgo che. pUrvAMgane corAzI lAkhavaDe guNavAthI eka pUrva thAya che. A pUrvanuM mAna vaktavyatA nIce pramANe che 195 sUtram puvvassa u parimANaM, sayariMkhala hoti koddilkkhaao| chappannaM ca sahassA, boddhavAvAsakoDINaM // 117 | 7.560000000000 pUrvanuM pramANa to siMtera lAkha kroDa ane chaSpana hajAra kroDa varSatuM hoya che ema jANavU. pUrvane corAzI lAkhagaNo karavAthI eka truTitAMga thAya che evI rIte pUrva-pUrvanI saMkhyAne corAzI lAkhavaDe guNavAthI uttara-uttara(AgaLa)nI saMkhyA thAya che. ema yAvat zIrSaprahelikA paryaMta jANI levU. te zIrSaprahelikArnu ekaso ne corIj aMkanuM sthAna hoya che. ahiM karaNa (karavAnI rIta) gAthA kahe che 1 eka so ne corANu aMka paryaMta saMkhyA thAya che te upara saMkhyAno viSaya sarasavanA pramANathI batAvela che, aMkano viSaya nathI. xxxXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKKKXX %3D For Private and Personal Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org icchayaThANaNe guNaM, paNasunnaM caurasItiguNitaM ca / kAUNaM taivAre, puvvaMgAINa muNa saMkhaM // 118 // prathama pAMca zUnya ( mIMDA) lakhavA, pachI icchita sthAna ahiM eka aMka ( ekaDo ) lakhavI tene ekavaDe guNavAthI te ja saMkhyA thAya arthAt eka lAkha thAya, tene corAzIvaDe guNavAthI corAzI lAkha thAya, e pUrvAganuM pramANa thayuM jyAre pUrvanuM pramANa jANavAne icchIe tyAre pAMca zUnya ane icchita bIjo aMka (84) lakhavo arthAt corAzI lAkhane corAzI lAkhavaDe guNavA tyAre pAMca zUnyane pAMca zUnyavaDe guNavAthI bamaNA zUnya ( daza ) thAya ane corAzInA aMkane corAzInA aMkavaDe guNavAthI 7056 thAya eTale sarva maLIne 70560000000000 saMkhyA thAya. evI rIte AgaLa paNa guNAkAra yAvat zIrSaprahelikA thAya tyAM sudhI kara. zIrSaprahelikA paryaMta sAMvyavahArika saMkhyAtakAla che. tenAvaDe prathama pRthivI ( ratnaprabhA ) nA nArakonuM, bhavanapati ane vyaMtaronuM tathA bharata, aivata kSetrane viSe supamaduSpama samaya(trIjA ArA) nA pazcima - UtaratA bhAgamAM manuSya ane tiryaconA AyuSyanuM mAna karAya che. paraMtu zIrSaprahelikAnI upara paNa saMkhyAta kAla che te atizaya jJAnI sivAyanA manuSyone vyavahArano viSaya thato nathI, ema jANIne upamAne viSe dAkhala karela (batAvela) che. e ja kAraNathI zIrSaprahelikAthI AgaLa palyopama vagere (kALa) no upanyAsa karela che. temAM palyakaDe upamA che jeomAM te palyopamo asaMkhyAta koDAkoDI varSapramANa AgaLa kahevAmAM Avaze evA lakSaNavALA che. sAgaravaDe upamA che jeone viSe te sAgaropamo daza koTAkoTI palyopama pramANavALA che. daza koTAkoTI (koDAkoDI) sAgaropama For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgastra sAnuvAda 2 sthAna| kAdhyayane uddezaH 4 jIvAjIvaktavyatA 95 sUtram UP KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX pramANavALI utsarpiNI che, eTalA ja pramANavALI avasarpiNI che. (1) kAlanA vizeSa(bheda)nI mAphaka grAmAdi vastunA vizeSo paNa (kSetrabhedo) jIva ane ajIva ja che e hetuthI be padadvArA saDatAlIza sUtrovaDe kahe che-'gAme tyAdi0 ahiAM | pratyekamAM 'jIvAI yA'-ityAdi AlApaka kahevo. gAmAdinuM jIva ane ajIvapaNuM to pratIta ja che. kara (TekSa) vagerethI gamya arthAt jyAM kara vagere levAto hoya te gAma ane jeomAM kara na levAto hoya te na-kara arthAt nagara (1), nigama-jyAM vepArIono nivAsa hoya te nigama ane jemAM rAjAono abhiSeka thAya che te rAjadhAnI (2), dhRLanA gaDhayukta je sthAna hoya | te kheTa ane je kunagara hoya te karbaTa (3), jenI cAre dizAe ardhayojanathI AgaLa gAmo rahela hoya te maMDaLa ane je sthAnamA jalano ane sthalano ema be prakArano mArga hoya te droNamukha (4), je sthAnamA jalamArga athavA sthalamArga e banemAMthI eka mArgavaDe jaq-Avaq thAya te pattana (pATaNa) ane loha vagairenI utpattivALI jamIna te Akara arthAt khANa (5), je tIrthasthAna hoya te Azrama ane sama (sarakhI) bhUmimAM khetI karIne je durgabhUmisvarUpa arthAt kaThaNa bhUmimAM kheDUto dhAnyone rakSAne mATe rAkhe te saMvAha (6), jyAM sArtha athavA senA Utare te sanniveza ane nadInA kAMThA pAse vasavAnuM sthAna-gAyone rahevArnu sthAna te ghoSa (7), vividha vRkSanI latAvaDe zobhAyamAna ane kadalI (keLA) vagerethI DhAMkela mRhane viSe strI sahita puruSonA je ramavAnA sthAnabhUta te ArAma, tathA patra, puSpa, phala ane chAyA yukta vRkSovaDe zobhAyamAna, vividha prakAranA veSavALA, utkRSTa mAnavALA evA ghaNA janAne bhojana karavAne mATe je sthAnane viSe jarbu thAya te udyAna (8), jyAM eka jAtanA vRkSo hoya te vana ane aneka jAtanA uttama vRkSo hoya te vanakhaMDa (9), cokhUNI te vApI (vAva) ane je vRtta eTale goLa hoya athavA jemAM XKKKKKXxxxxxxxxxx For Private and Personal Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra XXXXX www.kobatirth.org kama hoya te puSkariNI (10), sarovara eTale jalanuM sthAna ane sarapaMkti te sarovaratI paMkti-be cAra zreNI ( 11 ), agaDa - kUpa ( kUo), taLAva, draha tathA nadI prasiddha che (12-13), pRthvI - ratnaprabhA vagere ane udadhi te ratnaprabhAdi pRthvInI nIce rahe ghanodadhi (14), vAtaskaMdha - ghanavAyu, tanavAyu athavA bIjA paNa vAyu ane avakAzAMtara - vAtaskaMdhonI nIce rahela AkAza-e uparokta vastuonuM jIvapaNuM to sUkSma pRthvIkAyika vagere jIvovaDe vyApta hovAthI che. (15), valaya - pRthvInA veSTana (baMdha ) rUpa ghanodadhi, ghanavAta, tanuvAta lakSaNa, ane vigraha - lokanADInA vakra sthAna, eonuM javiSaNuM to pUrvanI mAphaka samaja. (16), dvIpa ane samudra pratIta che (17), velA-samudranA pANInI vRddhi ane vedikA pratIta che (18), dvAro-vijaya vagere daravAjAo ane toraNo-te daravAjAomAM je rahelA hoya te (19), nairayiko - kilaSTa (duHkhita) jIvAvazeSo, teonuM ajIvapaNuM karma pudgalAdinI apekSAe jA ane te nairayikonI utpattinI bhUmio te narakAvAso, tenuM jIvapaNuM pRthvIkAyikAdinI apekSAe jANavuM. evI rIte covIza daMDako kahevA (20-43), A ja kAraNathI (sUtrakAra) kahe che- 'yAva' dityAdi0 kalpa, devaloka ane te devalokanA aMza te kalpavimAnAvAsa (44), varSa - bharatAdikSetra ane varSadhara parvata te himavAna vagere (45), kUTa - himavatakUTa vagere ane kUTAgAra - te kUTomA ja rahela devanA bhavano (46), vijaya cakravarttIne jItavA yogya kacchAdi kSetranA khaMDasvarUpa ane rAjadhAnI kSemAdi nagarI (jyAM rAjA rahe te ) 'jIve' tyAdi0 ahiMyA kahelaM sarvatra joDavu (47), [2]. je pudgaladharmo che te paNa temaja che. e hetuthI kahe che- 'chAye' tyAdi 0 A pAMca sUtro kahela arthavALA che, have vizeSa kahe che-chAyA vRkSAdinI jANavI, Atapa - sUryano jANavo. (1), 'dosiNAti va' ti0 jyotsnA eTale prakAza ane aMdhakAra eTale tama (2), avamAna - kSetra vagerenuM 27 For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 157 // pramANa te hasta (hAtha), gaja vigere, ane unmAna-trAjavAnA tola, karSa, mAso vagere ( jokha ) (3), atiyAnagRha-nagarAdinA pravezamA je gRha hoya te, ane udyAnagRha-bagIcAmAM ghara hoya te (4), avaliMba ane saNiprapAta rUDhithI (deza vizeSathI) jANI levA. A badhA ya zuM che? te batAve che-jIvA iti ca0 jIvovaDe vyApta hovAthI athavA te jIvonA AzritapaNAthI ane ajIvA iti ca pudgalAdi ajIvarUpa hovAthI athavA te(ajIva)nA AzritapaNAthI, procyate-jinezvaroe prarUpela che. ahiMyAM 'jIvAi yetyAdi' sUtrapaMcakamAM paNa pratyekane kahe. have samayAdi vastu, jIva ane ajIvarUpa ja kayA hetuthI kahevAya che ? te praznanA jabAbamAM jaNAve cha ke-jIva ane ajIvathI judI rAzino abhAva che. eja kAraNaNI kahe cha-'do rAsI' tyAdi0 sugama che. (mU0 95) jIvarAzi to be bhede cha (1) baddha-karmathI baMdhAyela ane (2) mukta-karmathI chUTela, temAM baMdhAela jIvonA baMdhanA nirUpaNane mATe kahe che duvihe baMdhe pannatte taM0-pejjabaMdhe ceva dosabaMdhe ceva, jIvANaM dohiM ThANehiM pAvaM kamma baMdhati, taM0-rAgeNa ceva doseNa ceva, jIvA NaM dohi ThANehiM pAvaM kammaM udIreMti, taM0-abbhovagamitAte ceva vetaNAte uvakkamitAte ceva veyaNAte, evaM vedeti evaM NijareMti-abbhovagamitAte ceva veyaNAte uvakkamitAte ceva veynnaate| sU0 96 mUlArtha:-ce prakAre baMdha kahela che. te A pramANe-prema( rAga)baMdha ane dveSabaMdha. jIvone ve sthAnakadvArA pApakarmano 2 sthAnakAdhyayane uddezaH4 jIvasya baddhamukta bhedI 96 sUtram XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX // 157 // *XXXXX For Private and Personal Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org baMdha thAya che, te A-rAgathI ane dveSathI. jIvAne ve sthAnakadvArA pApakarmanI udIraNA thAya che, te A-abhyupagamikI- svayaM zirolocanAdivaDe svIkArela vedanA, ane aupakramikI - tAva, atisArAdivaDe udIraNA thayelI vedanA. evI rIte ve prakAre vede arthAt udayamAM AveluM karma bhogave, ve prakAre nirjare-kSaya kare, te a pramANe - abhyupagamikI vedanAvaDe nijjaire ane aupakramika vedanAvaDe nirjare ( sU0 96 ) TIkArtha :- prema - rAga, mAyA ane lobharUpa kaSAyalakSaNa, ane dveSa to krodha ane mAnarUpa kapAyalakSaNa che, je mATe kahe che ke mAyA lobhakaSAya- zvetyetad rAgasaMjJitaM dvandvam / krodho mAnazca punadveSa iti samAsanirdiSTaH // 1 // prema-premalakSaNa cittano vikAra utpanna karanAra mohanIya karmanA pudgalanI rAzinuM baMdhana che jIvanA pradezone viSe yogapratyaya ( nimitta ) thI prakRtirUpapaNe ane pradezarUpapaNe saMbaMdha thAya che tathA kaSAyanA pratyayathI sthiti ane anubhAga (rasa) rUpa vizeSanuM prApta thabuM te premabaMdha. evI rIte dveSamohanIya karmano baMdha te dvepabaMdha che. kaM che ke"jogA payaDipadesaM, ThitiaNubhAgaM kasAyao kuNai "nti0 prakRtibaMdha ane pradezabaMdha yogathI ane sthitibaMdha tathA anubhAgabaMdha kapAyathI kare che. prema ane dveSa lakSaNarUpa udayamAM Avela karmovaDe jIvone azubha karmano baMdha thAya che, 1. udayamAM nahi prApta thayela karmane AkarSIne udayamAM lAvavA te udIraNA kahevAya, te jIvanAvIryavaDe thAya che ane udaya svayaM abAdhAkAla pUrNa thaye Ave che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda / / 158 / / / / www.kobatirth.org mATe kahe che- 'jIvANa' mityAdi0 athavA pUrva sUtranI bIjI rIte vyAkhyA karIne Ano saMbaMdhAMtara karAya che. sAmAnyathI baMdha be prakAre che, premathI ane dveSathI. te te baMdha to anivRtti ane sUkSmasaMparAya paryaMta guNaThANAvALA jIvAne AzrayIne jANavo. ane je upazAMtamoha, kSINamoha ane sayogI gugaThANAvALAne baMdha che te phakta yogapratyayavALo ja che. tenI baMdhapaNAe vivakSA karI nathI, kemake baMdhane paNa zeSa karmabaMdhanA vilakSaga (jur3I rIte) paNAthI abaMdha kalpa ( samAna) che. je karmano (sAtAvedanIyano ) A baMdha che te alpasthitika vagere vizeSaNa yukta che. kabuM che ke ayaM bAyara mauyaM, bahuM ca rukkhaM ca sukkilaM ceva maMdaM mahavvayaM tiya, sAyAbahulaM ca taM kammaM // 119 // yogapratyayika karma alpa, bAdara, komaLa, ghaNuM, RkSa, zubhra, maMda, mahAvyayavALu arthAt ghaNI nirjarAvALaM ane bahu sAtAvALaM hoya che. sthitivaDe alpa (be samayanI) sthitivALu, pariNAmathI bAdara, vipAkavaDe komala, pradezovaDe ghaNuM, vAlukA(retI) nI mAphaka lepathI maMda, sarvathA nAza thavAthI mahAvyayavAluM che. e ja batAvatA thakA kahe che- 'jIvA Na'mityAdi0 jIvo satvo ('NaM' vAkyAlaMkAramAM che) ve sthAnathI- kAraNathI pApa-azubha bhavanA nibaMdhanapaNAthI azubha che, paNa niranubaMdha nathI, kAraNa ke ve samayanI sthitivALaM karma atyaMta zubha che, teno mAtra yoga nimitta che, bAMdhe che eTale rAga ane dveSarUpa kaSAyaDeja spRSTAdi (AtmAnI sAye aikyatAdi ) avasthA kare che. zaMkA- midhyAla, avirati kavAya ane yoga e cAra baMdhanA 1. navamuM anivRtti ane dazabhuM sUkSmasaMparAya guNaThANaM che, taduparAMta vItarAgaguNaThANA che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ******* 2 sthAna kAdhyayane uddezaH 3 jIvasya baddhamukta bhedo 196 sUtram / / 158 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir xxxxxxxxXXXXXXKXxxxxxxxxxxxxxxx hetuo che to ahiM phakta kaSAyo ja kema karmabaMdhanAM kAraNa kahyA ? samAdhAna-kapAyornu pApakarmanA baMdhamAM pradhAnapaNu jaNAvavA mATe kayuM che. sthiti ane anubhAganA utkRSTa kAraNapaNAthI athavA atyaMta anarthanA karanAra hovAthI teornu pradhAnapaNuM-mukhyapaNuM che. kamu cha keko dukkhaM pAvejA, kassa vasokkhehi vimhaohojAko vA nalahejja mokkhaM ? rAgaddosAjai na hojA120 jo rAgadveSa na hota to koNa duHkha pAmata ? athavA kone sukhamAM vismaya thAta? athavA mokSane koNa prApta na karata ? [arthAt badhA prApta karata, paNa rAga dveSa ja aTakAvanAra che] athavA baMdhanA hetuono dezagrAhaka A sUtra cha, kAraNa ke dvisthAnakano anurodha hovAthI doSa nathI. kahela ve sthAnavaDe bAMdhela pApakarmanI jema udIraNA, vedanA ane nirjarA prANIo kare cha tema traNa sUtravaDe kahe cha-'jIve 'tyAdi. vizeSa e ke-abasarane prApta na thayA chatAM udayamAM je lAve che te udIraNA kahevAya che. abhyupagamena-aMgIkAra karavAvaDe thayelI athavA aMgIkAra karavAmAM thayelI te abhyupagamikI, te mastakano loca karavAvaDe ane tapa-AcaraNAdivaDe vedanA-pIDA jANavI ane bIjI upakramabaDe-karmanA udIraNa kAraNabaDe thayelI athavA te karmanA udIraNamAM thayelI aupakramikI, te jvara ane atisArAdi vyAdhi utpanna thavAvaDe vedanA jANavI. evaM miti0 kahela ce prakArathI ja vede cha-udIrita thayA chatAM tenA vipAkane bhogave che 'nirjarayanti' pradezothI khapAve che. (sU096) karmanI nirjarAmAM to dezathI athavA sarvathI bhavAMtaramAM ke mokSamA jatAM zarIrathI nIkaLa thAya che e hetuthI sUtrapaMcakADe te viSaya varNave che. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx For Private and Personal Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // / 159 / / www.kobatirth.org dohiM ThANehiM AtA sarIraM phusittANaM NijjAti, taM0- deseNavi AtA sarIraM phusittANaM NijjAti savveNavi AyA sarIragaM phusittANaM NijjAti evaM phurittANaM evaM phuDittA evaM saMvahatittA evaM nivadRtittA / sU0 97 mUlArtha:-be sthAnathI AtmA zarIrane sparzAne nIkaLe che, te A pramANe- dezathI paNa AtmA zarIrane spazIMne nIkaLe che ( ilikAgativaDe utpattisthAne jatAM ) ane sarvathI paNa AtmA zarIrane sparzIne nIkaLe che ( kaMdukagativaDe utpattisthAne jatAM ). evI rIte dezathI athavA sarvathI zarIrane pharakAvIne (kaMpAvIne ) ema ja dezathI athavA sarvathI zarIrane phoDIne, evI rIte zarIrane saMkocIne, evI rIte zarIrane jIvapradezothI juduM karIne nIkaLe che. ( sU0 97 ) TIkArtha :- 'dohI 'tyAdi0 sugama che. vizeSa- ce prakArathI 'deseNavi' ti0 dezathI paNa-keTalAeka pradeza lakSaNavaDekeTalAeka pradezono ilikAgativaDe utpattisthAnamAM jatAM jIve zarIrathI bahAra kADhelA hovAthI AtmA - jIva zarIrane sparzAne nIkaLe che-maraNakAlamAM zarIrathI nIkaLe che. 'savveNavi' ti0 sarveNa - sarvAtmavaDe arthAt jIvanA sarva pradezovaDe kanduka (daDA) jevI gativaDe utpattisthAne jatAM (jIva ) zarIrathI bahAra pradezone nahiM kADhela hovAthI, athavA dezenApi dezathI, api zabdavaDe sarvathI paNa, A apekSA che. AtmA, zarIra pratye, Ano zo artha che ?- zarIranA dezane-paga vagerene sparza karIne avayavanAM aMtaravaDe pradezanA saMkocathI nIkaLe che te saMsArI jIvo jANavA. sarvapaNAthI paNa tathA api zabdavaDe dezathI paNa, A For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sthAnakA dhyayane uddezaH 4 jIvasya dehAnirgamanam 97 sUtram 159 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxx apekSA che. saMpUrNa zarIrane paNa sparza karIne nIkaLe che te siddha jANavA. AgaLa kahevAze ke "pAyaNijjANA Niraesu uvavanaMtI"tyAdi0 yAvat "savvaMgaNijANA siddhesu"tti (pagamAMthI nIkaLanArA jIvo narakamAM upaje che) ityAdi yAvat sarvAMgamAthI nIkaLanArA jIvo siddhamAM upaje che. AtmAvaDe zarIranu sparzana karate chate sphuraNa (kaMpana) thAya che, A kAraNathI kahe cha-'evaM'mityAdi0 'eva 'miti. 'dohiM ThANehI 'tyAdi0 kathana sUcana karavA mATe che. temAM dezavaDe paNa keTalAeka AtmApradezavaDe ilikA (iyaLa ) mAphaka gatikAlamAM hoya che. 'sabveNAvitti0 sarva AtmapradezovaDe paNa daDAnI jema gatikAlamAM zarIrane pharakAvIne [kaMpAcIne ] nIkaLe che. athavA dezataH zarIranA dezathI phoDIne paga vagerethI dIkaLavAnA samayamAM che, sarvataH-saMpUrNa zarIrane phoDIne sarvAMgathI nIkaLavAnA samayamAM hoya che. sphuraNathI to sAtmakatva (AtmapaNuM) sphuTa-prakaTa thAya che. A hetuthI kahe cha 'eva' mityAdi. 'eva' miti0 temaja dezena-AtmAnA dezavaDe zarIrane 'phaDittANaM' ti sacetanapaNAe sphuraNaligathI pragaTa karIne ilikAgatimA che. sarveNa-sarvAtmavaDe pragaTa karIne geMDuka(daDA) gatimA che. athavA zararinA dezathI AtmakapaNAe pragaTa karIne paga vagerethI nIkaLavAnA samayamA che ane sarvataH-sarvAMgathI nIkaLavAnA prastAvamA hoya che. athavA phuDittA-phoDIne arthAt nAza karIne, temAM dezathI-AMkha vagerenA vighAta (nAza )baDe, ane sarvataH samasta nAzavaDe, devadIpAdi jIvanI mAphaka jANavU. zarIrane sAtmakapaNAe sphuTa karato thako koIka (jIva) te zarIranuM saMkocana paNa kare che. A kAraNathI kahe cha-' eva 'mityAdi0 'eva 'miti temaja 'saMvadRittANaM'tti0 saMvartya-zarIrane saMkocIne dezavaDe ilikAgatimA zarIramA rahela pradezobaDe ane sarveNa-sarvAtmavaDe daDAnI jema gatimA EXXXX-XMOKKKKKKKKKKKKKKW XXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAsUtra sAnuvAda / / 160 / / ****** www.kobatirth.org sarvAtmapradezonuM zarIramAM rahela hovAthI nIkaLe he athavA upacArathI zarIrakaM zarIrI (jIva ) pratye daMDanA yogathI daMDa puruSanI jema jANavuM. temAM dezathI saMkoca, maranAra saMsArI jIvone paga vagerethI jIvanA pradezonA saMkocathI che ane sarvathI to mokSamAM janArane hoya che athavA zarIrane dezathI saMkocIne hAtha vagerenA saMkocavaDe ane sarvathI sarva zarIranA saMkocanavaDe pipIlikA (kIDI ) vagerenI jema jANavuM. AtmAnuM saMvarttana ( saMkoca ) karatA thakAM to zarIrane nivarttana ( juduM ) kare che, mATe kahe che evaM 'nivahayittANaM' ti0 temaja nivartya - jIvanA pradezothI zarIrane alaga karIne e artha che. temAM dezathI ilikAgatimAM ane sarvathI gendukagatimAM kare che athavA dezathI zarIrane AtmAthI vRthak karIne paga vagerethI nIkaLanAra ane sarva sarvAgamAthI nIkaLanAra, athavA pAMca prakAranA zarIranA samudAyanI apekSAe dezathI audArikAdi zarIrane choDIne ane taijasa kArmaNa zarIrane to grahaNa karIne ja, tathA sarvathI badhA (pAMca) zarIranA samudAyane choDIne nIkaLe che arthAt siddha thAya che. ( sU0 97 ) anaMtara sUtramAM sarvathI nIkaLavuM kathuM, te to paraMparAvaDe dharmazravaNanA lAbha vageremAM thAya che. te jema thAya che tema darzAvatA thakA kahe che dohiM ThANehi AtA kevalipannattaM dhammaM labhejA savaNatAte, taM0 khateNa cetra uvasameNa ceva, evaM jAva maNapajjavanANaM uppADejA taM0 khateNa ceva uvasameNa caiva / sU0 98 mUlArtha:-be sthAna ( prakAra ) vaDe AtmA kevalIprarUpita dharmane zravaNapaNA prApta kare arthAt dharma sAMbhaLavAnA lAbhane For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 jIvasya dharmaprANaH 98 sUtram // 160 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Si Kalassagarsur Gyarmandie XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX pAme, te A pramANe-jJAnAvaraNa ne darzanamohanIya karmanA kSayathI ane upazamathI (kSayopazamathI ), evI rIte yAvan manaHparyavajJAnane utpanna kare. te A-kSayathI ane upazamathI (kSayopazamathI) (sU0 98) TIkArthaH-'dohI'tyAdi0 sugama che. vizeSa e ke 'khaeNa ceva'tti jJAnAvaraNayinA ane darzanamohanIya karmanA udayamAM prApta thayela( dalika )ne kSaya-nirjarA karavAthI ane udayamA nahiM prApta thayelane upazama karavAthI-vipAkano anubhava na karavAthI arthAt kSayopazamathI ema kaluM thAya che. yAvat zabdathI kevalaM bohiM bujjhejA muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaejjA kevalaM baMbhaceravAsamAvasejjA, kevaleNaM saMjameNaM saMjamijjA, kevaleNaM saMvareNaM saMvarejjA, kevalaM AbhiNibohiyanANamuppADejjA ityAdi jANavU. kevala bodhine prApta kare, muMDita thaIne gRhavAsathI anagArapaNAne svIkAre (pravraje), kevala brahmacaryavAsamA vase, kevala saMyamamA yatna kare, kevala saMvarakhaDe saMvRta thAya, kevala matijJAnane utpanna kare evI rIte yAvat manaHparyavajJAnane utpanna kare. kevalajJAna to karmanA kSayathI ja thAya che mATe kaDaM nathI. ahiMAM jo ke bodhi vagere samyaktva ane cAritrarUpa hovAthI mAtra kSayathI ane upazamathI (paNa) thAya che, to paNa e ( samyaktva ane cAritra) kSayopazamathI paNa thAya che. zravaNa ane AbhinibodhikAdi to kSayopazamathI ja thAya che. A hetuthI sarvasAdhAraNa kSayopazama ve (kSAyaka ane upazama ) padavaDe kahela che. (sU0 98) bodhi, Abhinivodhika (mati) zruta ane avadhijJAna to chAsaTha sAgaropama sthiti sudhI utkarSathI hoya che. sAgaropamo to palyopamanA AzrayavALA hoya che. A kAraNathI te benI prarUpaNA kare cha KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 161 www.kobatirth.org duvi amapannatte taM0-paliovame caiva sAgarovame ceva, se kiM taM palio me ? palio me jaM joyaNavicchinnaM, pallaM egAhiyapparUDhANaM hoja niraMtaraNicitaM, bharitaM vAlaggakoDINaM // 1 // vAsasae vAsasae, ekkeke avahaDaMmi jo kAlo / so kAlo boddhavvo, uvamA egassa pallassa // 2 // esiMpalANaM, koDAkoDI havejja dasaguNitA / taM sAgarotramassa u, egassa bhave parImANaM // 3 // sU0 99 mUlArtha:-be prakAre addheopamika ( upamAvAlo kALa ) kahela che, te A pramANe- palyopama ane sAgaropama. te palyopama zuM che? te kahe che-palyopama - je yojana ( cAra gAu ) no lAMbo, pahoLo ane UMDo kuo-palya hoya, tene eka divasathI sAta divasanA UgelA koTi ( asaMkhya ) vAlAgrovaDe ThAMsI ThAMsIne bharavo. te vAlAgramAMthI so so varSe eka eka vAlAgrane kADhavAthI jeTale kALe te palya khAlI thAya teTalA kALane eka palyopama kALa jANavo. e eka palyopamane daza koDAkoDIguNA karavAthI eka sAgaropamanA kALanuM pramANa thAya che. ( sU0 99 ) TIkArtha :- upamAvaDe thayelaM te aupamika, addhA kALanA viSayanI upamAvALaM te advaiaupamika, upamAna sivAya je kALanA pramANane atizaya jJAna vagaranA jIvovaDe grahaNa na karI zakAya te addhaupamika jANavuM. te be prakAre che-palyopama ane sAgaropama. palyanI upamA jene viSe che te palyopama tathA sAgaranI upamA jene viSe che te sAgaropama. sAgaranI jema moTA For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ************** 2 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 adhdhAsvaru pam 99 sUtram / / 161 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX parimANavAlaM e artha samajabo. palyopama ane sAgaropamarUpa aupamika sAmAnyathI (1) uddhAra, (2) addhA ane (3) kSetrabhedathI traNa prakAre che. vaLI ekaekanA saMvyavahAra ane sUkSma bhedathI be prakAra che. temAM saMvyavahArapalyApama-eka yojananA laMbAI, pahoLAI ane UMcAIvALA palyane muMDana pachI ekathI sAta ahorAtra paryaMtanA UgelA vAlAgrothI (ThAMsI ThAMsI ) bharIne pratisamayamAM vAlAgrane kADhate chate jeTalA kALavaDe te pAlo khAlI thAya te kALa saMvyavahArikauddhArapalyopama kahevAya che. tevA daza koDAkoDI vyavahArikapalyopamanuM eka vyavahArikauddhArasAgaropama kahevAya che. te vAlAgranA ja dRSTigocara ati sUkSma dravyanA asaMkhyAta bhAga mAtra sUkSma panaka(nigodiyA jIva)nI avagAhanAthI asaMkhyAta guNarUpa avagAhanAvALA khaMDo karIne bharela palya (pAlo) samaye samaye eka eka vAlAgranA apahAra( kADhavA )vaDe jeTalA kALe khAlI thAya teTalA kALe sUkSmauddhArapalyopama thAya che. tevA daza koDAkoDI sUkSmauddhAra palyopamavaDe sUkSmauddhArasAgaropama thAya che. A sUkSmauddhAra sAgaropamavaDe dvIpa ane samudrAnI parisaMkhyA-gaNatrI karAya che. kahyu cha keuddhArasAgarANaM, aDDAijjANa jattiyA smyaa| duguNAduguNapavitthara, dIvodahi rajju evaiyA // 121 aDhI udhdhArasAgaropamanA jeTalA samayo che teTalA dvIpa ane samudro che. te anukrame eka ekathI bamaNA bamaNA 1. uttarakurukSetranA yugalIAnA vAlAgro levA ema jaMbUdvIpapannatimAM kahela che. granthAMtaramA sAmAnya vAlAgra zabda che ane kSetrasamAsamAM vAlAgranA khaMDa karavA ema paNa kaheluM che. Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx) For Private and Personal Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie R zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 162 // | vistAravALA che. vaLI te sarva dvIpa tathA samudronuM pramANa malIne eka rAja thAya che. adhdhApalyApama ane sAgaropamamAM paNa sUkSma ane bAdara evA be bheda che. vizeSa e ke-so so varSe pUrvokta vAlAgrane kADhavAthI bAdaraadhdhA ane kAdhyayane te vAlAgranA asaMkhyAta khaMDane so so varSe kADhavAthI sUkSmaadhdhApalyopama ane sAgaropama pUrvokta rIte thAya che. A|| uddezaH4 sUkSma adhdhApalyopama ane sAgaropamavaDe nArakAdinI sthiti-AyuSyanuM mAna karAya che. kSetrapalyopama ane sAgaropamanA adhdhAsvarupaNa evI rIte sUkSma ane bAdara be bheda che. vizeSa e ke-pUrvokta rIte vAlAgrane bharIne tene sparzIne rahelA AkAzapradezone pam pratisamaye apahAra karatAM jeTalA kALe te palya khAlI thAya teTalA kAlane vyavahArika (bAdara) kSetrapalyopama kahevAya che ane te vAlAgranA asaMkhyAta khaMDavaDe te palyane bharIne tene spIne rahelA ane aspRSTa ( nahi pharaselA ) AkAzapradezone prati X99 sUtram samaye apahAra karatAM jeTalA kALe te palya khAlI thAya teTalA kAlane sUkSmakSetrapalyopama kahevAya che. tema sAgaropama paNa | jANI levU. A kSetrapalyApamAdinI prarUpaNA mAtra viSayamA ja che. AkSetrapalyopama ane sAgaropamano dRSTivAdamAM spRSTa ane aspRSTa pradezanA vibhAgavaDe dravyanA mAnamA prayojana che ema saMbhaLAya che. traNa prakArano bAdara bheda prarUpaNA mAtra che. te kAraNathI A prakaraNamAM udhdhAra ane kSetra aupamikanuM nirupayogIpaNuM hobAthI ane adhdhopamikarnu ja upayogIpaNu hovAthI adhdhA evaM vizeSaNa sUtramA kaheluM che. A hetuthI ja adhdhApalyopamanA svarUpane kahevAnI icchAvaDe sUtrakAra kahe cha 'se kiMta'mityAdi0 have te palyopama zuM che ? je adhdhAnI upamAvaDe kahela che. A praznamAM anuvAdavaDe A uttara kahe che 'paliovame tti0 palyopama AvI rIte thAya che. A zeSa vAkya cha 'jaM joyaNA' (pelI gAthA) 162 // MANKAR XXXXXXXXXXXXXX Xxxxxxxxxxx Xxx For Private and Personal Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx Acela 1 kuddesiya, 2 sijjAyara 3 rAyapiMDa 4 kiikamme 5 / vaya 6 jeTa 7 paDikkamaNe 8, mAsaM 9 pajjosavaNakappe 10 // 203 // 1 Acelakya, 2 audezika, 3 zayyAtarapiMDa, 4 rAjapiMDa, 5 kRtikarma, 6 mahAvrata,7 puruSajyeSTha, 8 pratikramaNa, 9 mAsakalpa ane 10 paryuSaNAkalpa-A daza kalpa che. nirvizamAno-je parihAravizuddhi tapane Acare che te parihArako evo artha che. teonA kalpamAM sthiti A pramANe hoya che-grISma, zIta ane varSAkALamAM kramathI jaghanya cothabhakta, chaha, ahama, madhyama chaTha vigere ane utkRSTa ahama vigere tathA pAraNe AMbela ja hoya che. tathA sAta piMDaipaNA paikI pahelI beno abhigraha ja hoya che ane pAchalI pAMcamAM paNa ekabaDe bhakta ane ekavaDe pANI levU evI rIte veno abhigraha hoya che. kayuM che ke bArasa 1 dasa 2 aTTha 3 dasa 112, cha? 3 aTTeva 1 cha? 2 cauro ya 3 / ukkosamajjhimajaha-nagA u vAsAsisiragimhe // 204 // pAraNage AyAma paMcasu gaho dosu'bhiggaho bhikkhe / parihAravizuddhika muni varSARtumA utkRSTathI pAMca upavAsa, madhyamathI cAra upavAsa ane jaghanyathI traNa upavAsa kare che, zizira-ziyALAmA utkRSTathI cAra, madhyamathI traNa ane jaghanyathI ye upavAsa, tathA grISma-unAdAmA utkRSTathI aThama, KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGga-sUtra sAnuvAda 5 307 www.kobatirth.org madhyamathI chaTha ane jaghanyathI eka upavAsa kare che. pAraNe AMbela kare che. tathA sAta piMDaiSaNAmAM pahelI ve choDIne pAMcanuM grahaNa hoya che, temAM paNa eka bhaktamAM ane eka pANImAM grahaNa karavAno vivakSitAdine abhigraha hoya che. 'nirviSTA'- sevela vivakSita cAritravALA arthAt anuparihArako tenA kalpanI sthiti A pramANe jANavI - dararoja AMbila mAtra tapa ane bhikSAmAM pahelI be piMDepaNA choDIne zeSa pAMcanuM grahaNa, temAM paNa eka amuka bhaktanI ne eka pANInI ema ve vivakSita grahaNa kare; zeSa nahiM, kAM che ke Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapaTTiyAvi paidiNa, kareMti emeva cAyAmaM // 205 // kalpamA rahelA paNa evI rIte ja pratidina AMbila kare che. teono- parihAravizuddhikono nava jaNAno gaNa ( samudAya ) hoya che. te A prakAre hoya che savve caritavaMto u, daMsaNe pariniTTiyA / navapuvviyA jahanneNaM, ukkosA dasapubviyA // 206 // paMcavihe vavahAre, kappaMmi duvihaMmi ya / dasavihe ya pacchitte, savve te pariniTTiyA // 207 // sarve nirvizamAnako ane nirviSTakAyiko - parihAravizuddhiko samyaktvamAM pariniSThita arthAt nizcala samativALA hoya che, jaghanyathI nava pUrvavALA eTale navamA pUrvanI trIjI vastunA adhyayanavALA ane utkRSTathI daza pUrvI hoya che tathA pAMca prakAranA vyavahAramA avasthita ane anavasthita e ve prakAranA kalpamAM temaja daza prakAranA prAyazcittamAM pariniSThita For Private and Personal Use Only 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 kalpasthi tiH 206 sUtram / / 307 // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx dakSe hoya che. jina eTale gacchathI nIkala sAdhuvizeSo, teonA kalpanI sthiti te jinakalpasthiti. te AvI rIte-jaghanyathI paNa navamA pUrvanI trIjI vastuno abhyAsa chate, utkRSTathI to daza pUrva kaIka nyUna hote chate, prathama saMhanana chate, tathA divyAdi upasarga ane roganI vedanAne je sahI zake che te jinakalpa svIkAre che. te ekAkI ja hoya che. daza guNayukta sthaMDilamAMja uccArAdi ane jIrNa vastrAdine tyaje che, ene vasati sarva upAdhi rahita vizuddha hoya che, bhikSAcaryA trIjI porasImAM hoya che, pAchalI pAMca piMDaiSaNAmAM eka ja (abhigraha karelI) kalpe che, vihAra mAsakalpavaDe, te ja vIrthAmAM (zerImA) chaThe dine bhikSATana hoya che-A pramANe A maryAdA 'suyasaMghayaNe' tyAdikAd gAthAnA samUhathI kalpa(bhASya)mAM kahela che tyAMcI jANavI. kayuM che kegacchammiya nimmAyA,dhIrA jAhe ya ghiyprmtthaa| aggahi jogaabhiggahi,uti jinnkppiycritN|| gacchamAM nirmAtA-kriyAzikSAdikamAM nipuNa, buddhimAn athavA pariSahAdikamAM nizcala tathA grahaNa karela paramArthavAlA ane agrAhyA eTale be piMDaiSaNA nahiM grahaNa karavA lAyaka ane zeSa pAMca piMTaSaNA saMbaMdhI benA yogamAM benI madhye ekanoja yoga 1. parihAravizuddhikono nava vyaktino gaNa hoya che. temAM cAra tapa karanArA, cAra vayAvRtya karanArA ane eka vAcanAcArya hoya che. tevI rIte cha mAsa paryanta tapa karyA bAda je cAra jaNA vaiyAvRtya karanArA hoya che te tapa kare ane tapa karanArA vaiyAvaca kare ema cha mAsa karyA pacho vAcanAcArya tapa kare ane zeSa ATha vaiyAvRtya kare. AvI rIte aDhAra mAsa sudhI A tapa cAle che. (oxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx KXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda 1308 // 3 sthAnakAdhyayane uddezaH4 kalpasthitiH 206 sUtram XXXXXXXXXxxxxxxxxxx eTale vyApAra jyAre hoya che tyAre jinakalpika cAritrane svIkAre che. dhiivaliyA tavasUrA, nitIgacchAu te purisasIhA / balavIriyasaMghayaNA, uvasaggasahA abhIruyA // dhairyabalavAlA ane tapamA zUrA-chamAsa paryaMta tapa karanArA te puruSasiMho gacchamAthI nIkaLe che, vaLI bala, vIrya ane saMghayaNa(majabUta)vALA, upasarga sahana karavAvALA tathA bhaya rahita hoya che. sthaviro-AcAryAdi gacchamA rahelA, teonI kalpasthiti te sthavirakalpasthiti. te A pramANepavvajo sikkhovaya-matthaMgahaNaM ca aniyovaaso| niSphattI ca vihAro, sAmAyArI ThiI cev||210|| pahelA pravrajyA kahevI, tyArapachI zikSApada, pachI vrato, pachI sUtranA arthanuM grahaNa, pachI aniyatavAsa-nAnA | prakAranA dezarnu vatAva, tyArapachI ziSyonI niSpatti, tyArapachI vihAra, tyArapachI jinakalpa pratipannanI sAmAcArI ane bIjAne temAMja sthiti. (A bRhatkalpamAM dvAra gAthA che) ahiM sAmAyika chate chedopasthApanIya hoya che temAM hote chate parihAravizuddhika bhedarUpa nirvizamAnaka, tyArapachI nirviSTakAyika, tyArapachI jinakalpa athavA sthavirakalpa hoya che mATe sAmAyikakalpasthiti vigere ye sUtranu kramavaDe sthApana kare che (206). kahela kalpanI sthitinuM ullaMghana karanArA nArakAdi zarIravALA thAya che, mATe|* nArakAdinA zarIranu nirUpaNa karavA mATe kahe che. neraiyANaM tato sarIragA paM0 saM0-veuvvite teyae kammae, asurakumArANaM tato sarIragA paM0 HAKXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Si Kailasagarsur Gyarmandie KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxxxxx taM0-evaM ceva, evaM savvesiM devANaM, puDhavikAiyANaM tato sarIragA paM0 taM0-orAlite teyae kammate, evaM bAukAiyavajANaM jAva curidiyaannN|| sU0 207, guruM paDucca tato paDiNItA paM0 ta0-AyariyapaDiNIte uvajjhAyapaDiNIte therapaDiNIte 1. gAta paDucca tato paDiNItA paM0 taM0-ihalogapaDiNIe paralogapaDiNIe duhao logapaDiNIe 2, samUhaM paDucca tato paDiNItA paM0 taM0-kulapaDiNIe gaNapaDiNIe saMghapaDiNIte 3, aNukaMpaM paDacca tato paDiNIyA paM0 20-tavassipaDiNIe gilANapaDiNIe sehapaDiNIe 4, bhAvaM paDucca tato paDiNItA paM0 taM0-NANapaDiNIe dasaNapaDiNIe carittapaDiNIe 5, suyaM paDucca tato paDiNItA paM0 taM0-suttapaDiNIte atthapaDigIte tadubhayapaDiNIe 6 / sU0 208 . mUlArtha:-nairayikone traNa zarIra kahelA che, te A-vaikriya, taijasa ane kArmaNa. asurakumArone traNa zarIra kahelA che, te Avaikriya, tejasa ane kArmaNa. ecI rIte sarve devonetraNa zarIra hoya che. pRthvIkAyikone traNa zarIra kahelA che, te A-audArika, taijasa ane kArmaNa, evI rIte vAyukAyikane choDIne zepa yAvat cauridriya paryaMtanA jIvone traNa zarIra che. (sU0 207) gurune AzrayI traNa pratyanIka (pratikUla) kahela che, te A-AcAryano pratyanIka (avarNavAda bolanAra), upAdhyAyano pratyanIka ane sthavirano pratyanIka 1, gatine AzrayIne traNa pratyanIka kahela che, te A-AlokapratyanIka-paMcAgni tApAdivaDe zarIrane kaSTa ApanAra, paraloka Kxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx For Private and Personal Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 309 // www.kobatirth.org pratyanIka- viSayasukhamAM rakta ane ubhaya lokapratyanIka te corI vigere karanAra 2, samUhane AzrayI traNa pratyanIka kahelA le te A - kula eTale eka AcAryanI paraMparAnA sAdhu, teno pratyanIka, gaNa eTale eka sAmAcArIvALA traNa kulono samudAya, teno pratyanIka, ane saMgha eTale sarva sAdhuono samudAya, teno pratyanIka 3, anukaMpA - sahAya, tene AzrayItraNa pratyanIka kahala che, te A-taparavIno pratyanIka, glAna- asamarthano pratyanIka ane zaikSa (navIna dIkSita) no pratyanIka 4, bhAvane Azra pratyanIka kahala che, te A-jJAnano pratyanIka - viparIta prarUpaNA karanAra, darzanano pratyanIka- jinavacanamAM zaMkAdi karanAra ane cAritrano pratyanIka - cAritrane dUSita karanAra 5, sUtrane AzrayItraNa pratyanIka kahela che, te A-sUtrapratyanIka, artha te nirvRti ane TIkAdikano pratyanIka ane te banneno pratyanIka te tadubhayapratyanIka 6. (sU0 208) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TIkArtha- 'neraiyANa' mityAdi0 daMDaka sugama che. vizeSa e ke - ' evaM savvadevANaM ti0 jema asurakumArone RNa zarIra che ema ja nAgakumArAdi bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka ane vaimAnikAne che. ema 'vAukAiyavajjANaM' ti0 vAyune AhAraka sivAya cAra zarIro che mATe tenuM varjana jaNAcyuM che. ema paMceMdriya tiryaMcone paNa cAra zarIra che, manuSyone to pAMca zarIra paNa hoya che mATe te ahiM batAvela nathI. AcAranI sthitinuM ullaMghana karanArAo to pratyanIka paNa hoya che mATe teone kahe che, 'guru'mityAdi0 cha sUtro spaSTa che. vizeSa e ke tattvane je kahe te guru, tene AzrayIne pratyanIka eTale pratikUla sthavira - jAtyAdivaDe. eonI pratyanIkatA A pramANe jANavI jaccAIhi avannaM, vibhAsai vaTTai nayAvi uvvaae| ahio chiddappehI, pagAsavAdI aNaNulomo // 211 // For Private and Personal Use Only **X*X** 3 sthAna kAdhyayane uddezaH 4 pratyanIkAH 207 208 sUtre / / / 309 / / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir xxxxxxxxxxxxxxxxxxx jAti, kula vigarano doSa kADhIne avarNavAda bole, sevAmAM vartato nathI, anucita kare le, chidra jue hai, bIjAnI samakSa gurunA doSane kahe che tathA guruthI pratikUla rahe che. ahavAvi vae evaM, uvaesaM parassa deMti evaM tu / dasavihaveyAvacce, kAyavva sayaM na kuvaMti // 212 / / ___athavA evI rIte paNa bole che-bIjAne upadeza A pramANe Ape cha ke-daza prakAra- bayAvRtya karavU paraMtu pote karatA nathI. gati-manuSyapaNA saMbaMdhI vigere, temAM A lokano-pratyakSa manuSyatva lakSaNaparyAyano pratyanIka eTale iMdriyanA arthane pratikUlatA karanAra hovAthI paMcAgni tapasvInI mAphaka AlokapratyanIka, paraloka-janmAMtara pratye pratyanIka eTale iMdriyanA arthamAM tatpara [viSayasukhalaMpaTa ], baMne prakAranA lokano pratyanAka-corI vigerevaDe iMdriyanA artha (bhoga) sAdhavAmAM tatpara. athavA bIjI rIte jaNAve che ke-A lokamAM upakArI puruSonA bhogasAdhanAdine upadrava karanAra te AlokapratyanIka, evI rIte jJAnAdine upadrava karanAra te paralokapratyanIka ane bannene upadrava karanAra te ubhayalokapratyanIka. athavA A loka te manuSya loka, paraloka nArakAdi ane ubhayaloka eTale banne, pratyanIkatA to tenI viparIta prarUpaNAmAM che. kula-cAMdrAdika, te kulono samUha te gaNakoTikAdi, te gaNonA samUha te saMgha. pratya nIkapaNuM to eonA avarNavAda kahevAvaDe jANavU. kulAdinuM lakSaNa A pramANeettha kulaM vinneyaM, egAyariyassa saMtaI jaau| tiNha kulANa miho, puNa sAkkhANaM gaNo hoi||213|| eka AcAryanI saMtati (ziSyAdi paraMparA ) te kula, jema vajrasena AcAryanI saMtati te caMdrakula. tathA ahiM paraspara xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxx For Private and Personal Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 310 // www.kobatirth.org sApekSa traNa kulanA gaNa hoya che. savvo'vi nANaMsaNa-caraNaguNavibhUsiyANa samaNANaM / samudAyo puNa saMgho, guNasamudAotti kAUNaM // jJAna, darzana ane cAritraguNavaDe vibhUSita vadhA ya sAdhuono samudAya te saMgha kahevAya che, kema ke guNono samudAya te saMgha che ema karIne arthAt guNa vagara saMgha na kahevAya. "ANAjutto saMgho" itivacanAt "anukampAya" sahAyane AzrayIne tapasvI - kSapaka, glAna - rogAdivaDe asamartha, zaikSa- navIna dIkSita, A badhA ya madada karavA yogya hoya che. teone madada na karavAthI tathA bIjAvaDe na karAvavAthI pratyanIkatA ( zatrutA ) che. bhAva eTale paryAya, te jIva ane ajIva saMbaMdhI, temAM jIvano prazasta (ruDo) ane aprazasta (mATho) bhAva che. tyAM prazasta kSAyikAdi bhAva ane aprazasta bhAvavivakSAvaDe audAyika bhAva che. baLI kSAyikAdi bhAva jJAnAdirUpa che, tethI bhAva-jJAnAdine AzrayIne teonI viparIta prarUpaNA karavAthI athavA doSa ApavAdhI pratyanIka thAya che. kache ke pAyayasuttanibaddhaM, ko vA jANai paNIya keNeyaM ? kiMvA caraNeNaM tU, dANeNa viNA u kiM havai // 215 // prAkRta bhASAmA gUMthe ekAdazAMgIrUpa siddhAMta koNa jANe che ke e koNe racetuM che, kema ke sakalAkSarasaMyoganA jANa gaNadharo, saMskRta bhApAne choDIne prAkRtabhASAmAM kebI rIte sUtra gUMthe ? evI rIte siddhAMta jJAna)no avarNavAda, cAritrano avarNavAda A pramANe- cAritravaDe zuM ? dAna binA cAritra pALavAthI zuM thavAnuM che ? arthAt siddhi na thAya; dAnathI ja siddhi thAya ityAdi For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ************* 3 sthAnakAdhyayana uddezaH 4 pratyanIkAH 207 208 sU // 310 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XKKKXXXXXXXXXXXXX sUtra-vyAkhyA karavA yogya,artha- sUtranuM vyAkhyAna niyukti vigere ane tadubhaya-te bannenI. sUtrAdinI pratyanIkatA A pramANekAyA vayA ya te ciya, te ceva pamAya appamAyA ya / mokkhAhigAriyANaM, joisajoNIhi kiM kajaM? ___chakAya ane vrato teja cha, paNa bIjA nathI. vaLI pramAda ane apramAda paNa te ja che to siddhAMtamA vAraMvAra ejeM kathana karavAthI zuM punarukti doSa nahiM Aye ? temaja mokSanA adhikArI evA gaNadharone jyotiSazAstranuM-amuka nakSatramA amuka bhojana karIne kAryanI siddhi kare che ema kahebAnuM prayojana zuM ? vaLI kUrmonnatAdi traNa prakAranI yoninI prarUpaNA karavAnuM prayojana zuM? AvI rIte kahevU te siddhAMtano avarNavAda jANavo. AdhI rIte dRSaNarnu kathana kara, (sU0 208) kahela kalpasthiti, garbhaja manuSyone ja che, ane nenuM zarIra mAtA ane pitAnA kAraNathI che mATe te bannenuM zarIranA aMgomAM hetupaNuM hote chate tenA vibhAgane kahe cha tato pitiyaMgA paM0 taM0-aTThI aTThImiMjA kesamaMsuromanahe / tao mAuyaMgA paM0 20-maMse soNite matthaliMge / sU0 209 mUlArtha:-pitAnA traNa aMga kahela che, te A pramANe-1 asthi-hADa, 2 asthirnu madhyarasa ane 3 keza-dADhI, mUMcha, roma, nakha. praNa aMga mAtAnA kahelA cha, te A pramANe-1 mAMsa, 2 lohI ane 3 meda (carabI) tathA phephasA vigere (mU0 209) TIkArthaH-baMne sUtro sugama che. vizeSa e ke-mAtra pitAnA avayavo-aMgo te pitRaMgo, prAyaH vIryanI pariNatirUpa che. 1 asthi KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX) For Private and Personal Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 31 // xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx - prasiddha che,2 asthimijA-asthinA madhyamA rahelo rasa,3 kezo-mastakanA vAla, zmazru-dADhI mUMchanA vALa,roma-kAva vigerenA vALa | ane nakho prasiddha che. keza, zmazru,roma ane nakha A badhA ya prAyaH samAnapaNAthI (vRddhi vigagnA kAraNathI) eka ja che. mAtAnA aMgo prAyaH Artava (rajas ) pariNatirUpa che.1 mAMsa jAhera che, 2 zoNita-lohI ane 3 mastuliMga-bAkInA meda ane kAdhyayana phephasA vigere. keTalAeka kapAlanA madhyamA raheluM bhejeM kahe che. (sU0 209) pUrvokta sthavirakalpanI sthiti aMgIkAra karelAne uddeza 4 viziSTa nirjarAnA kAraNo kahevA arthe sUtrakAra kahe che ke zramaNatihiM ThANehi samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajavasANe bhavati taM0-kayA NaM ahaM appaM vA bahuyaM manorathavA suyaM ahijissAmi, kayA NamahamekallavihArapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharissAmi, kayA vanam NamahamapacchimamAraNaMtitasaMlehaNAjhusaNAjhusite bhattapANapaDiyAi kkhite pAovagate kAlaM aNavakaM 4210sUtram khamANe viharissAmi, evaM sa maNasA sa vayasA sa kAyasA pAgaDemANe (pahAremANe ) niggaMthe mahAnijare mahApajjavasANe bhavati, tihiM ThANehi samaNovAsate mahAnijare mahApajjavasANe bhavati, taM0-kayA NamahamappaM vA bahuyaM vA pariggaraM paricaissAmi 1, kayA NaM ahaM muMDe bhavittA AgArAto aNagAritaM pavvaissAmi 2. kayA NaM ahaM apacchimamAraNaMtiyasaMlehaNAjhasaNAjhasite bhattapANa ixxxxxx For Private and Personal Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org paDiyAtikkhite pAovagate kAlaM aNavakakhamANe viharissAmi 3 evaM sa maNasA savayasA sa kAsA pAgaDemANe ( jAgaramANe ) samaNovAsate mahAnijjare mahApajjavasANe bhavati / sU0 210 mUlArtha:-traNa sthAnaka-manorathavaDe zramaNanigraMtha mahAnirjarAvALo ane mahAparyavasAna eTale samAdhimaraNa vigerevALo thAya che, te A pramANe- 1 kyAre huM thoDaM athavA ghaNuM zruta bhaNIza, 2 kyAre huM ekalavihArInI pratimAne aMgIkAra karIne vicarIza ane 3 kyAre (hu~) apazcima mAraNAMtika saMlekhanAnI sevanAvaDe sevita ( AcaraNavAlo ) thayo thako bhAtapANIno pratyAkhyAna karato thako, pAdapopagamana-chedAyela vRkSanI mAphaka sthira raheto thako, kALane na icchato thako huM vicarIza, e pramANe manavaDe, vacanavaDe ane kAyAvaDe vicAraNA karato thako nigraMtha, mahAnirjarA ane mahAparyavasAnavALo thAya che. traNa sthAnakamanorathavaDe zramaNopAsaka (zrAvaka) mahAnirjarAvALo ane mahAparyavasAna (samAdhimaraNAdi ) vALo thAya che, te A pramANe- 1 kyAre DuM alpa athavA bahu parigrahane choDIza ? 2 kyAre huM dravyabhAvathI muMDita thaI, gharathI nIkaLIne aNagArapaNAne svIkArIza ? ane 3 kyAre apazcima (hellI) maraNAMtika saMlekhanAnI sevAvaDe sevita thayo thako, bhaktapAnano pratyAkhyAna karato thako, pAdapopagamana - vRkSanI mAphaka sthira rahevApUrvaka kALane na icchato thako huM vicarIza, evI rIte manavaDe, vANIvaDe ane kAyAvaDe vicAraNA karato thako (jAgRta thayo thako) zramaNopAsaka, moTI nirjarAvALo ane mahAparyavasAnavALo thAya che. ( 0 210 ) TIkArthaH-'tihI' tyAdi0 sugama che. vizeSa e ke moTI nirjarA - karmanuM kSapaNa (kSaya) che jene te mahAnirjarA, mahat For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ********X*X**X*X*XX*X*X*XXXX*X**X************************* Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie 13 zrIsthAnAGgapatra sAnuvAda | prazasta athavA atyaMta paryavasAna-chevaTa arthAt samAdhimaraNathI eTale ke pharIne maraNa na karavAthI cheDo che je jIvane te | 3 sthAnamahAparyavasAna. 'evaM samaNasA'tti0 evI rIte jaNAvela traNa lakSaNa cha. sa iti-sAdhu, 'maNasa' ti. kAdhyayana manavaDe, (prAkRtazalIthI isapaNuM che ) evI rIte sa 'vayasatti0 vacanavaDe ane sa 'kAyasatti0 kAyAvaDe ebo artha che. uddeza ahiM 'kAyasA' e zabdamAM sakArano Agama prAkRtapaNAthI ja che. traNe karaNovaDe e artha che. athavA sva (potAnA) manavaDe vicAraNA karato thako, koIka pratamAM to 'pAgaDemANe' evo pATha che tyAM pragaTa karato thako evo artha jANavo. jema sAdhune mvarUpam | kahyA tema zrAvakane paNa nirjarAdinAM traNa kAraNo (manoratho )cha,e batAvatAM thakA kahe cha-'tihIM'tyAdi0 sugama che.(sU0 210) 4211-13 anaMtarakarmanI nirjarA kahI, te pudgalanA pariNAmavizeSarUpa che mATe pudgalanA pariNAmavizeSane kahevA mATe sUtrakAra kahe che- satrANi tivihe poggalapaDighAte paM0 20-paramANupoggale paramANupoggalaM pappa paDihannijjA lakkhattAte vA paDihaNijA logate vA pddihnnijaa|suu0211, tivihe cakkhU paM0 20-egacakkhU bicakkhU ticakkhU, chaumattheNaM maNusse egacavakhU deve bicakkhU tahAravesamaNe vA mAhaNe vA uppannanANadaMsaNadhare se NaM ticakravRti vanavvaM siyaa| sU0212, tividheabhisamAgame paM0 taM-urdu ahaM tiriyaM, jayANaMtahArUvassa samaNassa vA mANassa vA atisese nANadaMsaNe samuppajjati se NaM tappaDhamatAte uDamabhisameti Xxxxxxxxxxxxxxx XXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Kxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxy tato tiritaM tato pacchA ahe, ahologe NaM durabhigame pannatte samaNAuso / sU0 213 mUlArthaH-traNa prakAre pudgalo(paramANu vigaire)no pratighAta( gatinI skhalanA ) kahela che, te A pramANe-1 paramANupudgala, vIjA paramANupudgalane pAmIne-athaDAIne gatinI skhalanA thAya. (jama pASANane pheMkatAM thakAM bIjA pASANa sAthe athaDAIne te pAcho paDe cha tema) 2 rukSa( lUkhA )paNAthI paramANupudgala skhalita thAya che-aTake cha, 3 paramANupudgala lokanA aMte skhalita thAya che-aTake che; kAraNa ke tyAM dharmAstikAyano abhAva cha (sU0211)traNa prakAre cakSu kahela che, te A pramANe-(cakSu, dravyathI netra ane bhAvathI jJAnarUpa samajabu.) 1 eka cakSu, 2 ce cakSu ane 3 traNa cakSu (ahiM cakSu zabdathI cakSuvALA samajavA ), chamastha manuSya (viziSTa jJAna-cakSu rahita hovAthI) eka cakSuvALo cha, deva ve cakSudhALA che (cakSuriMdriya ane avadhijJAna sahita hovAthI) ane utpanna thayela jJAnadarzanane dharanAra evo tathArUpazramaNa-mAhaNa traNa cakSuvALo kahevAya. (te A pramANa-1 dravyanetra, 2 paramazruta ane 3 avadhijJAnarUpa netra) (sU0 212) traNa prakAre abhisamAgama (vastune * yathArtha svarUpe jANavU ) kahela che, te A pramANe UMco, nIco ane ticho abhisamAgama che arthAt Urdhva lokAdi pratye jANe che. jyAre tathArUpa (zrutacAritra yukta) zramaNa-mAhaNane atizeSa paramAvadhirUpa jJAna ane darzana utpanna thAya che tyAre te sAdhu - pahelA Urdhvalokane jANe che, tyArapachI tirchA lokane jANe che, tyArabAda adholokane jANe che. he AyuSman zramaNa ! te munina adholokanuM jJAna duSkara che mATe adholokane chellu jANe che. (sU0 213) Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxaxxxnx For Private and Personal Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhIsthA AR 3 sthAnakAdhyayane uddezaH4 313 // Cxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx TIkArthaH-'tivihe' ityAdi0 paramANu vigere pudgalono pratighAta-gatinI skhalanA te pudgalapratighAta che. 1 sUkSma aNurUpa pudgala te paramANupudgala, te bIjA paramANune pAmIne aTake-gatinI skhalanA thAya, 2 lUkhApaNAthI athavA tathAvidha bIjA pariNAmadvArA gatithI skhalanA pAme, 3 lokanA aMtamA aTake, kemake tyAMthI AgaLa dharmAstikAyano abhAva cha (sU0 211) pudagalanA pratighAtane cakSuvALoja jANe che, mATe cakSurnu nirUpaNa karavA mATe kahe The-'tivihe' ityAdi sugama che. cakSa-netra, te dravyathI AMkha ane bhAvathI jJAna, te che jene te tenA yogathI *cakSuja arthAt cakSuvALI jANavo. cakSunI saMkhyAnA bhedathI te traNa prakAre che. temAM eka cakSucha jene te ekacakSu, evI rIte dvicakSu ane tricakSu paNa jANavA. chAdayatIti chadma-jJAnAvaraNIyAdi (karma)mAM je rahe che te chadmastha, te jo ke jene kevaLa jJAna utpanna nathI thayuM tevA badhAya kahevAya che to paNa ahiM atizayavALA zrutajJAnAdi rahita vivakSita che, A hetuthI eka cakSu, cakSuriMdriyanI apekSAe che. deva, cakSuriMdriya ane avadhijJAnavaDe be cakSuvALA che. AvaraNanA kSayopazamathI utpanna thayela che zruta ane avadhirUpa jJAna temaja avadhidarzanane je dhAraNa kare che te utpanna jJAnadarzanadhara kahevAya, evo je muni te tricakSu arthAt 1 cakSuriMdriya,2 paramazruta ane 3 paramAvadhivaDe pUrvokta kathana yogya thAya, teja sAkSAtanI mAphaka heya ane upAdeya samasta vastune jANe che. ahiM kevalInuM vyAkhyAna kayuM nathI. kevalajJAna ane darzanarUpa cakSunI kalpanAno saMbhava chate paNa cakSuriMdriyalakSaNa cakSunA upayogano abhAva hovAthI asatkalpanAvaDe tene traNa cakSu vidyamAna nathI, ema karIne kevalInuM grahaNa karela nathI. dravyeMdriyanI apekSAe to te paNa (kevalI paNa) viruddha nathI arthAt tricakSu ghaTI zake * ahiM jAtupU pratyayano lopa hovAthI mUlamUtramA cakSuSmAnne badale cakSu zabda che. svarUpam 211-13 sUtrANi Xxxxxxxx For Private and Personal Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org che. (0212) hamaNAM ja cakSuvALAnuM varNana karyu, tene abhisamAgama - vastunuM jANavuM thAya che te hetuthI tene dizAnA bhedavaDe vibhAga karatA thakA kahe che-'tivihe' ityAdi0 "abhi" - arthane sanmukhapaNAe paraMtu viparyAsa - viparItapaNAe nahi, "sam"yathArtha, paraMtu saMzayapaNAe nahiM, tathA 'A' - maryAdAvaDe gamana- jANavuM te abhisamAgama arthAt vastunuM jJAna. ahiM ja (dizAmAM) jJAnanA bhedane kahe che- 'jayA Na' mityAdi0 'aisesa' ti0 zeSa- bAkInA chadmastha jJAnonuM ullaMghana karanAruM atizeSa, te jJAna darzana paramAvadhirUpa jaNAya che-ghaTI zake che, kAraNa ke kevalajJAnano UrdhvAdikramavaDe upayoga na hoya, jena laIne tatprathamatayetyAdi0 sUtra nirdoSa thAya. paramAvadhivALAnA utpanna thayela jJAnAdinI prathamatA, te prathamapaNAmAM 'uni Urdhvalokane jANe che, tyApachI ticchalokane ane tyArabAda trIjA sthAnamAM adholokane jANe che. evI rIte sAmarthyathI prApta thayela adholoka duHkhapUrvaka kramevaDe chevaTamAM jANavA yogya hovAthI jANI zakAya tema che. he AyuSman zramaNa ! A ziSyane AmaMtraNarUpa che. (213) hamaNA abhisamAgama kahyo, te jJAna ane jJAna RddhirUpa ahiM ja kahevAmAM AvatuM hovAthI RddhinA samAnapaNAthI tenAbhedone kahe che tivihAiDDI paM0 taM0-devaDDI rAiDDI gaNiDDI 1, deviDDI tivihA paM0 taM0- vimANiDDI viguvvaNiDDI pariyANiDDI 2, ahavA deviDDI tivihA paM0 taM0- sacitA acittA mIsitA 3, rAiDDI tividhA 1. ahi kramazaH UrdhvalokAdinuM jANavAnuM kaheluM che tanuM kAraNa e ke kSAyopazamika jJAna hoya che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ***** ***** Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnaGgasUtra sAnuvAda / / 314 / / www.kobatirth.org paM0 naM0 - ranno atiyANiDDI ranno nijjANiDDI raNNo valatrAhaNakosakoTThAgAriDDI 4, ahavA rAtiDDI tivihA paM0 taM0- sacittA acittA mIsitA 5, gaNiDDI tivihA paM0 taM0-NANiDDI daMsaNaDDI carittiDDI 6, ahavA gaNiDDI tivihA paM0 taM0 - sacittA acittA mIsiyA 7 / sU0 214 mUlArtha:-traNa prakAre Rddhi kahelI che, te A pramANe - devarddhi-iMdrAdikanI Rddhi, rAjarddhi-cakravartI vigerenI Rddhi, gaNarddhiAcArya vigerenI Rddhi 1, devarddhi traNa prakAre kahelI che, te A pramANe- trimAnanI Rddhi, vikurvaNAnI Rddhi ane paricAraNAviSayasevAnI Rddhi 2, athavA devarddhi traNa prakAre kahelI che, te A pramANe sacitta- potAnuM zarIra ane agramahiSInuM zarIra vigere, acitta-vastrAbhUSaNa vigere, mizra-bhUpaNa sahita devI vigere 3, rAjAnI Rddhi traNa prakAre kahelI che, te A pramANe - rAjAnI atiyAna Rddhi-nagarapraveza karavAmAM toraNa vigerenI zobhArUpa, rAjAnI niryAna Rddhi-nagarathI nIkaLavA vakhate hAthI, ghoDA vigerenI zobhArUpha, rAjAnI bala (senA), vAhana, bhaMDAra ane koThArarUpa Rddhi 4, athavA traNa prakAre rAjAnI Rddhi kahelI che, te A pramANe- sacitta-svazarIra ane dhAnya vigere, acitta-dhana ane dAgInA vigere, mizra-vastrAdiyukta svazarIra vigere 5, traNa prakAre gaNinI Rddhi kahelI che, te A pramANe-jJAnaRddhi-viziSTa zrutasaMpatti darzanaRddhi-niHzaMkitapaNAdi samakitanI Rddhi ane cAritraRddhi-niraticAra mahAvratAdi 6, athavA traNa prakAre gaNi-AcAryanI Rddhi kahelI che, te A pramANesacitta-ziSyAdi, acitta-vastra vigere ane mizra - upadhi sahita ziSyAdi 7, (sU0 214) For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 sthAnakAdhyayana uddezaH 4 devarAja gaNiRddhi varNanam 214 sUtram // 394 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra EXEXXXX www.kobatirth.org TIkArya :- 'tivihA iDI' ityAdi 0 sAta sUtro sugama che. vizeSa kahe che ke-deva- iMdrAdinI je Rddhi-aizvarya te devaRddhi, ebI rIte rAjA - cakravatI vigerenI Rddhi ane gaNi-gacchanA adhipati AcAryanI Rddhi 1, vimAnonI athavA vimAnalakSaNa Rddhi, te trIza lAkha vimAnarUpa bAhulya ( adhikapaNuM ), moTAI ane ratna vigerenuM suMdarapaNuM te vimAnanI Rddhi. saudharmAdi devalokane viSe batrIza lAkha vigere vimAnanI saMkhyArUpa bAhulya ( adhikapaNuM ) hoya che. kadhuM che kebattIsa aTThavIsA, bArasa aTTha cauro sayasahassA / AreNa baMbhalogA, vimANasaMkhA bhave esA // 217 // trIza lAkha, aTThAvIsa lAkha, cAra lAkha, ATha lAkha ane cAra lAkha vimAna anukrame pahelA devalokathI AraMbhIne yAvat pAMcamA brahma nAmanA devaloka sudhI hoya che. paMcAsa cattaM chacceva, sahassA laMtasukkasahasAre / sayacauro ANayapANa - esu tinnAraNaccuyae // 218 // lAMtakamA paccAsa hajAra, mahAzukramAM cAlIza hajAra, sahasrAramAM cha hajAra, Anata ane prANatanA maLIne cAra so tathA AraNa ane acyuta devalokamAM bannenA maLIne traNa so vimAno che. ekkArasuttara, heTTimesu sattutaraM ca majjhimae / sayamegaM uvarimae, paMceva aNuttaravimANA // 219 // navavekI helI kimAM eka so ne agiyAra, madhyama trikamAM eka so sAta ane uparalI trikamAM eka so vimAno che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ******************* Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAjAna sUtra sAnuvAda # 315 / / www.kobatirth.org tenI upara pAMca ja anuttara vimAno che. A vimAno bhavana ane nagaronA upalakSaNarUpa che. vaikriya karavAnA lakSaNavALI Rddhi vaikriya Rddhi, vaikriya zarIzevaDe ja ve jaMbUdvIpane athavA asaMkhyAta samudrone pUre che-bhare che [A zaktirUpa samajavuM ]. zrIbhagavatI sUtramAM kahAM che ke "camare NaM bhaMte! ke mahiDDie jAva kevatiyaM caNaM pabhU viubvittae ? goyamA ! camare NaM jAva pabhrUNaM kevalakappaM jaMbuddIvaM dIvaM bahUhiM asurakumArehiM devehi ya devIhi ya AinnaM jAva karettae, aduttaraM caNaM goyamA ! pabhU camare jAva tiriyamasaMkhejje dIvasamudde bahahiM asurakumArehiM Aine jAva kari tae, esa NaM goyamA ! camarassa 3 ayameyArUve visayamette bujhe, no ceva NaM saMpattIe viuvvisu 3, evaM sa vi do kevalakappe jaMbuddIve jAva Aine kareja" tti0 pra0-he bhagavan ! camareMdra kevI RddhivALo che ? ane yAvat kevI vikurvaNA karavAne samartha che ? u0 he gautama! camareMdra yAvat samartha che jaMbUdvIpa jevA dvIpane ghaNA asurakumAra jAtinA devo a devIovaDe bharI zake. tyArabAda he gautama ! camareMdra yAvat samartha che asaMkhyAta dvIpa - samudrone asurakumAra jAtinA devo ane devaovaDe paripUrNa bharavA mATe. he gautama ! A camareMdrano AvA prakArano viSayamAtra kahyo, paraMtu saMpattivaDe karela nathI, karato nathI ane karaze nahi. evI rIte zakreMdra paNa ve jaMbUdvIpa jevaDA ve dvIpane yAvat paripUrNa bharavA mATe samartha che. paricAraNA-viSayanI sevanAnI Rddhi, anya devo pratye, bIjA devone svAdhIna devIo pratye, potAnI devIo pratye teone vaza karIne ane potAne (svazarIrane) vikuvIMne paricAraNA kare che, sacittA - potAnuM zarIra ane agramahipa 1. baghA vimAno maLIne corAsI lAkha satANu hajAra ane trevIza che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 devarAja gaNi RddhivarNanam 214 sUtram / / 315 / / Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vigere [svarUpavALI] sacetana vastunI saMpatti, acetanA - vastra ane AbhUSaNa vigere svarUpavALI ane mizrA - alaMkRta thayela devI vigere svarUpavALI saMpatti 3, atiyAna- nagaramAM praveza, temAM Rddhi-toraNa, hATanI zobhA, manuSyonI bhIDa (samudAya) vigere svarUpavALI, niryAna- zaharamAMthI nIkaLavaM, temAM Rddhi- hAthInI aMbADI ane sAmaMtaparivAra vigere svarUpavALI, bala - caturaMga senA, vAhano - ghoDA vigere, koza- bhaMDAra, koSTha-dhAnyanA bhaMDAra, teonA ghara te koSTAgAra arthAt dhAnyanuM ghara, teonI Rddhi athavA te jaRddhi te bala, vAhana, koza, koSThAgAra Rddhi. 4, sacittAdi RddhipUrvanI mAphaka vicAravI - samajavI 5, jJAnaRddhiviziSTa zrutanI saMpatti, darzana Rddhi-jinavacanamAM niHzaMkitAdipaNuM athavA zAsanane dIpAvanAra zAstronI saMpatti (tarkazAstranuM jJAna ), cAritraRddhi-niraticArapaNuM. 6, sacitA- ziSyAdi svarUpavALI, acittA - vastrAdi viSayavALI, mizrA-tevI ja rIte vastrAdi sahita ziSya svarUpavALI. 7. prastuta vikurvaNA vigere Rddhio bIjAone paNa hoya che; mAtra devo vigerene vizeSa svarUpavaLI hoya che mATe teone ja kahelI che. Rddhino sadbhAva chate gaurava-abhimAna thAya che, A hetuthI tenA bhedone kahe che tato gAravA paM0 taM0-iDDIgArave rasagArave sAtAgArave / sU0 215, tividhe karaNe paM0 - dhammite karaNe adhammie karaNe dhammitAdhammie karaNe / sU0 216, tivihe bhagavatA dhamne paM0 taM0- suadhijjhite sujjhAtite sutavassite, jayA suadhijjhitaM bhavati tadA sujjhAtiyaM bhavati jayA sujjhAtiyaM bhavati tadA sutavassiyaM bhavati, se suadhijjhite sujjhAtite sutavassite For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir **************************** ********** Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGga chatra sAnuvAda / / 316 // www.kobatirth.org sukkhAte NaM bhagavatA dhamme pannattai / sU0 217 mUlArthaH - traNa prakAre gaurava - bhArIpaNuM ke abhimAna kahela che, ve A pramANe - Rdvigaurava - rAjAdikanI pUjAthI thayela abhimAnarUpa, rasagaurava - madhura rasa vigere maLavAthI thayela abhimAna ane sAtagaurava -sukha maLavAthI thayela abhimAna (sU0 (215) traNa prakAre karaNa - kriyAanuSThAna kahelaM che, te A pramANe- dhArmika karaNa - sAdhunI kriyA, adhArmika karaNa-aviratimithyAdRSTinI kriyA ane dhArmikAdhArmika karaNa- dezaviratinI kriyA (sU0 216) zrI sudharmAsvAmI zrI jaMbUsvAmIne kahe che ke-bhagavAn mahAvIre traNa prakAre dharma anuSThAna kahela che, te A pramANe- suadhita-kAla, vinayAdi ArAdhanAvaDe bhaNelaM sudhyAna-sArI te sUtranA arthanuM manana kareluM ane sutapasita-AzaMsA (vAMcchA ) rahita sArI rIte tapa anuSThAna karelaM. jyAre sArI rIte adhyayana kareluM hoya tyAre zrutanA arthanuM sAruM manana ( ciMtana ) thAya che, jyAre sArI rIte ciMtana kareluM hoya che tyAre sArI rIte tapasita thAya che. te suadhita, sudhyAta ane sutapasitatA-e traNa prakAre dharma bhagavAne sArI rIte kahelo che. (sU0 217) TIkArya :-' tao gAravetyAdi0 sugama che. vizeSa e ke - guru-moTAI ke bhArepaNAno bhAva athavA kArya te gaurava, te be prakAre che-1 dravyathI vajrAdinuM ane 2 bhAvathI abhimAna ane lobharUpa azubha bhAvavALA AtmAnuM, bhAvagauravaNa prakAre che. rAjA vigerethI karAyelI pUjAsvarUpa athavA AcAryatvAdi svarUpa RddhithI abhimAnAdi dvAvaDe je gaurava te Rdvigaurava, RddhinI prAtithI abhimAna ane aprApta nahiM pAmelanI prArthanAdvArA je AtmAno azubha bhAva te bhAvagaurava, A artha che. evI For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 sthA kAdhyayane uddezaH 4 zrINi gAra vetyAdIni 215 217 sUtrANi / / 316 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rote bIjAmAM paNa jANavuM. rasa-rasaneMdriyano artha madhura vigere, sAtaM-sukha athavA Rddhi vigerene viSe gaurava eTale Adara ( icchA ) (0215). hamaNA cAritraRddhi kahI, ane cAritrane karaNa (kriyA) che mATe tenA bhedone kahe che- 'tivihe'ityAdi0 kRtiH-anuSThAna kara. te dhArmikAdi svAmInA bhedavaDe traNa prakAre che, temAM dhArmika-sAdhunuM A dhArmika ja che, ema bIjAmAM paNa jANaM. vizeSa e ke adhArmika-asaMyata ( avirati ) ane trIjo dezavirati athavA dharmamAM thayelaM athavA dharma cha prayojana jenuM te dhArmika anuSThAna ane tethI viparIta te adhArmika anuSThAna. evI rIte trIjuM paNa (dhArmika adhArmika) anuSThAna jANavuM (sU0 216 ) hamaNAM ja dhArmikakaraNa kahelaM te dharma ja che, mATe tenA bhedone kahe che- 'tivihe 'tyAdi0 sugama che. mAtra zrImahAvIra bhagavAne kaheluM che evI rIte sudharmAsvAmI jaMbUsvAmI pratye kahetA hatA. su-sArI rIte kALa ane vinayAdinI ArAdhanAvaDe ati-gurunI pAse sUtrathI bhaNelaM te svadhita, tathA su-vidhipUrvaka guru AgaLa ja vyAkhyAnadvArA arthathI sAMbhaLIne dhyAta vAraMvAra ciMtana kareluM je zruta te sudhyAtaM, ciMtanano abhAva chate taccano bodha na thavAvaDe adhyayana (bhaNavuM ) ane zravaNa (sAMbhaLaM ) e nanuM prAyaH phala hotuM nathI. A ve bhedavaDe zrutadharma ko tathA su-A loka vigerenA sukhanI AzA sivAya tapasita- tapanuM anuSThAna te sutapasita, A padathI cAritradharma kahyo. A traNenA paNa uttarottara avinAbhAva (sahacArarUpa kAraNakAryabhAva) ne batAve cha- 'jayA' ityAdi0 sugama che, vizeSa e ke doSa rahita abhyAsa vinA zrutanA arthanI pratIti na thavAthI sudhyAta thatuM nathI, sArI rIte ciMtananA abhAve jJAnanI vikalatAthI sAruM tapa na thAya, e bhAva che, je suadhita vigere RNa pada che bhagavAn zrIvarddhamAnasvAmIe dharma kahelo che. ' se ' ti0 te dharma sArI rIte kala che, kAraNa ke samyagjJAna ane ne For Private and Personal Use Only ***************** Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 317 // *********** www.kobatirth.org kriyArUpa ane banne (jJAna - kriyA )ne viSe ekAMtika ane AtyaMtika ( atizaya ) sukhanA saphala upAyavaDe upacAra rahita dharma sugatine viSe dhAraNa karavAthI ja dharma kahevAya che, AvazyakamAM kahyuM che ke nANaM payAsayaM sohao, tavo saMjamo ya guttikaro / tivhaMpi samAoge, mokkho jiNasAsaNe bhaNio // jJAna prakAzaka eTale svarUpane batAvanAra che, tapa - karmarUpa kacarAne zodhanAra che ane saMyama guptikara - navina karmane aTakAvanAra che. je AtraNeno samAyoga-milApa tene jinazAsanamAM mokSa kahela che ( ' NaMkAra' vAkyanA alaMkAramAM che.) sArI rIte kareluM tapa te cAritra kahAM, ane te prANAtipAta vigerethI vizeSa viratisvarUpa che mATe have viratinA bhedone kahe che tividhA vAvattI paM0 taM0 - jANU ajANU vitigicchA, evamajjhovavajjaNA pariyAvajjaNA / sU0 218, tividhe aMte paM0 taM0-logaMte veyaMte samayaMte / sU0 219, tato jiNA paM0 taM0 - ohiNANajiNe maNapajavaNANa jiNe kevalaNANa jiNe 1, tato kevalI paM0 taM0- ohinANakevalI maNapajjavanANakevalI kevalanANakevala 2, tao arahA paM0 taM0- ohinANaarahA maNapajjavanANaarahA kevalanANaarahA 3 / sU0 220 mUlArtha:-traNa prakAre vyAvRtti - hiMsAdikanI nivRtti kahelI che, te A pramANe jANU-hiMsAdinA phalane duHkhadAyaka jANIne tethI nivarttete, ajANu - hiMsAdinA svarUpane samajyA sivAya tethI nivatte te, vicikitsA - hiMsAdikathI azubha phaLa thaze For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 avadhaji nAdisva rUpam 218 220 sUtrANi / / 317 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ke nahiM evA saMzaya sahita tenAthI nivarte te, evI rIte adhyupapAdanaAsakti traNa prakAre che, te A pramANe- viSayane anartharUpa jANIne svIkAre che, viSayane anartharUpa na jANIne svIkAre che ane anartharUpa che ke nahi ema saMzayathI svIkAre che. evIja rIte paryApadana - bhogavanuM, jANato chato, ajANato chato ane saMzayathI viSayane bhogave che. (sU0 218) traNa prakAre aMta (rahasya) kahela che, te A pramANe- laukika zAstranuM rahasya, veda (RgvedAdi) nuM rahasya ane samaya - jinezvara AdinA siddhAMtonuM rahasya. (sU0 219) RNa prakAre jina ( rAgAdine jItanAra ) kahela che, te A pramANe- avadhipradhAna jina te avadhijJAnajina, evI ja rIte manaHparyAya jina ane kevalajJAnajina che. 1, traNa prakAre kevalI kahela che, te A pramANe- je kevalInI jema viziSTa pratyakSa jJAnavALA te avadhijJAnakevalI, evI rIte manaHparyAyakevalI ane kevalajJAnakevalI 2, RNa prakAre arhata (devAdikane pUjya ) kahela che, te A pramANe avadhijJAnapradhAna arhata, evI rIte te manaHparyavajJAna arhata ane kevalajJAna arhata 3 ( sU0 220 ) 'TIkArtha:-'tivihe 'tyAdi0 vyAvartana-koI paNa prakAre hiMsAdinI maryAdAthI nivRtti, A artha che. te nivRtti hiMsAdinA hetu, svarUpa ane phaLane te jANanAranI jJAnapUrvaka je virati te jJAtAnI sAtha abheda hovAthI 'jANU' ema kahelI che. ajJaajanI jJAna vinA je virati te ajANU ane vicikitsA saMzayathI je virati te. nimitta ane naimittikanA abhedathI 'vinigicchA' kahelI che. vyAvRtti A zabdavaDe hamaNAM cAritra kajhuM. tenA vipakSabhUta azubha adhyavasAya ane azubha anuSThAna, e bannena bhedone have ati dezathI kahe che-'eva' mityAdi sUtramAM ' eva' miti0 vyAvRtti ( virati ) nI jaima RNa prakAre For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 318 / / www.kobatirth.org 'ajjhocavaNa' ti0 abhyupapAdana- koIka iMdriyanA viSayane viSe Asakti, A artha che. temAM viSayajanya anarthane jANanAranI viSaya paratve je Asakti te jANU ane ajANanI je Asakti te ajANU temaja saMzayavALAnI je Asakti te vicikitsA. 'pariyAvajjaNa' ti0 paryApadana - samastarUpe sevayuM A sevA paNa 'jANU' vigere traNa prakAre che. (218) 'jANu' ti0 jJaH, te jJAnathI thAya ema kachu, ane jJAna te atIMdriyanA arthemAM prAyaH zAstrathI thAya che mATe zAstranA bhedavaDe tenA bhedane kahe che- 'tivihe aMte ' ityAdi 0 ' amanamadhigamanamantaH ' -nirNaya, temAM loka-laukikazAstra, lokoe banAvela hovAthI ane o dvArA bhagavA yogya hovAthI - arthazAstra vigere, tethI, aMta-nirNaya athavA tenuM parama rahasya athavA paryaMta ( chevaTa) te lokAMta, evI rIte vedanA ane samaya ( jina siddhAMto )no aMta paNa jANavo, vizeSa e ke Rgaveda vigere cAra vedo ane samayo-jaina vigerenA siddhAMto. (sU0 219) hamaNAM samayano aMta kayo, ane samaya te jina, kevalI tathA arhat zabdavAcya | puruSovaDe kala yathArtha hoya che, mATe jinAdi zabda ( puruSo )nA bhedone kahevA mATe traNa sUtro kahe che' tao jiNe'tyAdi0 sugama che. vizeSa e ke rAga, dveSa ane mohane jeo jIte che teo jino-sarvajJo che. kachu che ke - "rAgadveSa tathA mohane jioe jItyA che te jina kahevAya che. vaLI strI, zastra ane akSa-japamAlA rahita hovAthI aIt ja anumAna karAya che. " tathA nizcayI pratyakSa jJAnapaNAe jinonI mAphaka jeo varte che teo paNa jino che. temAM avadhijJAna che pradhAna jene * rAgadveSAdi jeone upazAMta thayela hoya evA munio upacArathI jina kahevAya che. siddhAMtamAM paNa " jiyakohe " ityAdi vizeSaNa Apela che, paraMtu bIjA saMbhave nahi kema ke upacAra paNa yogya sthAnamAM karAya che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XX ****** 3 sthAna kAdhyayane uddezaH avadhii nAdisva rUpasa 218 220 sUtrANi // 318 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (KKKKKKKXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxx * te avadhijina, ema bIjA be manaHparyAyajina ane kevagjJAnajina paNa jANavA. vizeSa e ke-pahelA be bheda upacAra karAyela cha ane hello bheda upacAra rahita cha (vAstavika cha ). upacAranuM kAraNa to pratyakSa jJAnIpaNuM che. 'kevalam ' eka, anaMta athavA pUrNa jJAnAdi che jeone te kevalIo kaDevAya. kayu che kekasiNaM kevalakappaM, logaM jANaMti taha ya paasNti| kevalacarittaNANI, tamhA te kevalI hoti // 22 // samagra, anaMta athavA paripUrNa lokane jANe che tathA dekha cha, vaLI eka ja yathAkhyAta cAritra ane kevaLajJAna cha jene te kevalacAritrajJAnI, te kAraNathI kevalI hoya che. ahiM paNa jinanI mAphaka vyAkhyA karavI. devAdivaDe karAyela pUjAne je yogya cha te ahaMto athavA kaI paNa chArnu nathI jeone te arahasa, zeSa pUrvanI mAphaka jANavU. A jina vigare lezyA sahita paNa hoya che mATe lezyA-prakaraNane kahe che tato lesAo dubbhigaMdhAo paM0 ta0-kaNhalesA NIlalesA kAulesA 1, tao lesAo subbhigaMdhAto paM0 taM-teU. pamha0 sukkalesA 2, evaM doggatigAmiNIo 3, sogatigAmiNIo 4, saMkiliTThAo 5, asaMkiliTThAo 6, amaNunnAo7, maNunnAo 8, avisuddhAo 9, visuddhAo 10, appasatthAo 11, pasatthAo 12, sItalukkhAo 13, Ni NhAo 14 / XKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX For Private and Personal use only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgamatra sAnuvAda sa. 221. tivihe maraNe paM0 20-bAlamaraNe paMDiyamaraNe bAlapaDiyamaraNe 1, bAlamaraNe tivihe paM0 taM0-Thitalese saMkiliTralese pajjavajAtalese 2. paMDiyamaraNe tibihe paM0 ta0-Thitalese asaMkiliTralese pajjavajAtalese 3. vAla.paMDitmaraNe tividhe paM0 taM0-Thitalesse asaMkiliTralese apajjavajAtalese 4 / sU0 222 mUlArtha:-traNa lejhyAo durgadhavALI che, te A pramANe-kRSNa, nIla ane kApota 1, traNa lezyAo sugaMdhavALI kahelI che, te A pramANe-tejolezyA, padmalezyA ane zukla lezyA 2, evI rIte pahelI traNa lezyAo durgatimA laI janArI che 3, pAulI RNa lezyAo sugatimA laI janArI che 4, pahelI traNa lezyAo saMkliSTa-azubha adhyavasAyanA hetubhUta che 5, hellI RNa lezyAo saMkliSTa-zubha adhyavasAyanA hetubhUta che 6, pahelI traNa lezyAo amanojJa-mAThA rasavALI cha 7, chellI traNa lezyAo manojJa-sArA rasavALI che 8, pahelI RNa lezyAo avizuddha-kharAba varNavALI che 9, chellI traNa lezyAo sArA varNavALI che 10, pahelI traNa lezyAo aprazasta-akalyANa karanArI cha 11, chellI RNa lezyAo prazasta-kalyANa karanArI che 12, pahalI traNa lezyAo zIta ane rukSa sparzavALI cha 13, chellI traNa lezyAo uSNa ane snigdha sparzavALI che 14. (dravya lezyA pudgalamaya hoya che.) (sU0 221)traNa prakAre maraNa kahela che, te A pramANe-ajJAnI-aviratirnu maraNa te bAlamaraNa, jJAna yukta saMyata-sAdhunuM maraNa te paMDitamaraNa ane dezaviratinuM maraNa te bAlapaMDitamaraNa 1, bAlamaraNa traNa prakAre 3 sthAnakAdhyayane uddezaH4 lezyAmaraNavarNanam 221222 sUtre XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX // 19 fxxxxx For Private and Personal Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx kahela che, te A pramANe-je maraNamAM kRSNAdi lezyA avizuddhapaNAthI avasthita ( kAyama ) cha te sthitalezya maraNa, je maraNamA saMklizyamAna mahAkaluSabhAvathI lejhyA Ave che te saMkliSTalezya maraNa ane je maraNamA lezyAnA paryAyonI vizuddhi thAya che te paryavajAtalezya maraNa 2, paMDitamaraNa traNe prakAre kahela che, te ApramANe-sthitalezya eTale zuklalezyAmAM maraNa pAmI zuklalezyAvALAdevamA ja upaje te, asaMkliSTalezya maraNa-je maraNamA saMkliSTa lezyA nathI te ane paryavajAtalezya maraNa-barddhamAna lezyAvaDe maraNa pAmIne upaje te 3, bAlapaMDita maraNa traNa prakAre kahela cha, te A pramANe-sthitale zya maraNa-je vizuddha lezyAe mare te ja lelyAvALA devamAM upaje, asaMvilAledaya maraNa-te zrAvakanA saMkliSTa maraNamA lezyA na hobAthI ane aparyavajAtalezya maraNa-te zrAvakanA maraNamAM varddhamAna lezyA na hobAthI 4. (mU0 222) TIkArtha:-'tao'ityAdi0 sugama che. vizeSa e ke-'dubhigaMdhAo ti0 kharAba gaMdhI te durgadho. lezyAo pudgalAtmaka hovAthI teornu dugaMdhapaNuM che ane pudgalone gaMdhAdino avazya bhAva hoya che. kadhu che keHjaha gomaDassa gaMdho, suNagamaDassa va jahA aahimddrs| esovi aNaMtaguNo lesANaM appstthaannN|222|| jema gAyanA mRtakano dugaMdha, zvAnanA mRtakanI durgadha ane sarpanA mRtakano durgaMdha che, tenAthI paNa anaMtaguNa durgadha aprazasta kRSNAdi praNa lezyAno hoya che. A lezyAono varNa(raMga) nAma pramANe che. kapotavarNavALI lezyA te kApota lezyA, dhUvADAnA varNa jevI evo artha che. 1, 'sumbhigaMdhA'tti0 surabhigaMdho. kAM che ke: kxxxxxxxxxxxxxXXXXXxxxxxxxxxxxxxx For Private and Personal Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 320 www.kobatirth.org jaha surabhikusumagaMdho, gaMdho vAsANa pissamANANaM / etovi agaMtaguNo, pasatthalesAna tipa haMpi // 223 // jema sugaMdhI jAI vigere phUlono ane cUrga karela caMdanAdi vAsa dravyono je gaMdha che tenAthI anaMtaguNa gaMdhU prazasta tejolezyAdi traNano hopa che. tejaH- agni, tenA jevI varNavALI (lAla raMgavALI) te tejolezyA. padmakamalanA garbha-madhya bhAganA jevA vargavALIpILA varNavALI te padmalezyA. zukla lezyA ghoLA varNazaLI che. 2, 'evaM' A zabdayI prathama sUtranI mAphaka 'tao' ityAdi0 abhilApavaDe bAkInA sUtro kahevA yogya che. temAM durgati eTale naraka ane tiryaMcarUpa durgati pratye prANIne laI jAya che te durgAItagAminI lezyAo 3, sugati-deva ane manuSyarUpa 4, duHkha adhyavasAya athavA duHkhanA kAraNabhUta hovAthI saMkliSTa RNa lezyAo che. 5, viruddha pakSa sugama che arthAt traNa lezyA asaMkliSTa che. 6, manane na gamatA rasayukta pudgalamaya ( lezyA ) hovAthI traNa amanojJa che. 7, traNa manojJa che. 8, avizuddha-varNathI traNa lezyA malina che. 9, traNa lezyA vizuddha che. 10, aprazasta -traNa lezyA akalyANarUpa che arthAt svIkAravA yogya nathI. 11, traNa lezyA prazasta che. 12, pahelI traNa lezyA sparzathI zIta ane rukSa che. 13, pAchalI traNa lezyA sparzathI snigdha ane uSNa che. 14. ( sU0 221 ) hamaNA lezyAo kahI, have lezyAviziSTa maraNanuM nirUpaNa karavA mATe kahe che:-' tivihe 'tyAdi0 - bAla - ajANatI mAphaka je va che arthAt viratino sAdhaka je viveka tenAthI rahita hovAthI bAla-asaMyata kahevAya, tenuM maraNa te bAlamaraNa. evI rIte bIjA ve maraNa paNa jANavA. 'paDi' dhAtu gati arthapaNAe jJAnanA arthamAM hovAthI niratirUpa phalavaDe phalanI mAphaka vijJAnasaMyukta hovAthI paMDita-tavano jANa arthAt saMyata, aviratapaNAe bAlapaNuM hovAthI ane [ kAMIka ] For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ***** 3 sthAna kAdhyayane uddezaH 4 lezyAmara varNanam 221 222 sUtre // 320 // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org viratapaNAe paMDitapaNuM hovAthI bAlapaMDita - saMyatAsaMyata kahevAya 1, sthitA' - mUlasvarUpa rahelI arthAt vizudvine prApta na thatI ane saMgine nahiM prApta thatI kRSNAdi lezyA che je ( maraNa ) ne viSe te sthitalezya ( maraNa), saMkliSTa-saMklezane prApta tI lezyA che je ( maraNa ) ne viSe te saMkliSTalezya ( maraNa ), tathA paryavA:- avaziSTathI vizudhdhi vizeSo ( vizuvinA taratamayogo) pratisamayamAM thayelA che je lezyAne viSe te paryavajAtalezyamaraNa. ahiM pahelAM kRSNAdilezyAvALo jyAre kRSNAdilezyAvALA narakAdine triSe ja upaje che tyAre prathama sthitalezya maraNa hoya che. jyAre ( pahelAM ) nIlAdilezyAvALo kRSNAdilezyA vALAmAM utpanna thAya che tyAre bIjuM saMkliSTa maraNa hoya che ane jyAre baLI (pahelAM ) kRSNAdilezyAvALo nIla- kApotale zyAvALAmAM utpanna thAya che tyAre zrIjuM paryavajAtalezya maraNa hoya che. zrI bhagavatI sUtramAM chellA me maraNane lagatuM kathana kaheluM che, te ApramANe " se NUNaM bhaMte ! kaNhalese nIlalese jAva sukkalese bhavittA kAulesesa neraiesa ujAr3a ?, haMtA goyamA !, se kegadvegaM bhaMte! evaM buvai ?, goyamA ! lesAThANesu saMkilissamAgeSu vA visu mAsu vA kAulessaM pariNamar3a 2 kAulesesu neraiesa uvavajjai "tti0 prazna he bhagavan ! nizcaya kRSNalezya, nIlezya yAvat zuklalezyAvALo thaIne kApotalezyAvALA nairayikone viSe utpanna thAya ? u0- he gautama! hA, thAya. zA mATe he bhagavan ! ema kaho cho ? he gautama! saMklizyamAna athavA vizuddhamAna lezyAnA sthAnone viSe kApotalezyAmAM pariName che, kApotalezyAmAM pariNamIne kApotalezyAvALA nairayikone viSe utpanna thAya che. A kathananA anusAre pAchalA be sUtramAM paNa sthitalezya vigerenA vibhAga jANavo. paMDitamaraNane viSe lezyAnuM saMklizyamAnapaNuM nathI, kema ke saMyatapaNona For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 31 // KAXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxxxx lIdhe ja bAlamaraNathI tenuM vizeSatva che. 3, bAlapaMDita maraNane viSe to lezyAnuM mizrapaNuM hovAthI ja saMklizyamAnapaNuM ane 3 sthAnavizuddhamAnapaNuM nathI, mATe A vizeSa che. evI rIte paMDitamaraNa vastutaH ve prakAre ja che, kemake tene saMklizyamAna kAdhyayane le zyAno niSedha chate avasthita ane vardhamAna lezyatva hoya che; trividhapaNuM to kathana mAtrathI ja che. bAlapaDitamaraNa to eka uddezaH 4 prakAre ja che, kema ke tene saMklizyamAna ane paryavajAta lezyAno niSadha chate avasthita lezyatva hoya che. AnuM trividhapaNuM zaGkitetarato itara-saMvi lazyamAna ane paryavajAta leNyAnI vyAvRttithI (na hovAthI) vaNanA kathananI pravRttimAtra cha (sU0 222). tvAdyahianaMtara maraNa kAM ane jebI rIte marelAne to janmAMtaramA je traNa vastu jenA vAste prApta thAya che te tenA vAste tAdikadekhADavA mATe kahe cha tvAya tao ThANA avvavasitassa ahitAte asubhAte akhamAte aNissesAte aNANugAmiyattAte 223 bhavaMti, taM0-se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavvatiteNiggaMthe pAvayaNe saMkite kaMkhite viti sUtram gicchite bhedasamAvanne kalusasamAvanne niggaMthaM pAvayaNaM No saddahati No pattiyati No roeti taM parissahA abhimuMjiya 2 abhibhavaMti,No se parissahe abhimuMjiya 2 abhibhavai (1),seNaM muMDe bhavittA agArAto aNagAritaM pavvatite paMcahi mahavvaehi saMkite jAva kalusasamAvanne paMca mahatvatAI no saddahati || 321 // For Private and Personal Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Exxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx jAva Nose parirasahe abhimuMjiya ra abhibhavati (2),se NaM muMDe bhavittA agArAtoaNagAriyaM padhvatite chahiM jIvanikAehiM jAva abhibhavai (3),tato ThANA vavasiyassa hitAte jAva ANugAmitattAte bhavaMti, taM0-se NaM muMDe bhavittA agArAtoaNagAriyaM pavvatite NiggaMthe pAvayaNe NissaMkite NikkaMkhite jAva no kalasasamAvanne NiggaMthaM pAvayaNaM saddahati pattiyati roteti se parissahe abhimuMjiya 2 abhibhavati, * no taM parissahA abhijuMjiya 2 abhibhavaMti (1), se NaM muMDe bhavittA agArAto aNagAriyaM pavva-* tite samANe paMcahi mahatvaehiM NissaMkie NikaMkhie jAva parissahe abhijuMjiya 2 abhibhavai, no taM parissahA abhijujiya 2 abhibhavaMti (2), se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie chahiM jIvanikAehi NirasaMkite jAva parissahe Abhijujiya 2 abhibhavati. no taM parissahA abhijuMjiya 2 abhibhavaMti 3 / sU0 223 mUlArthaH-traNa sthAnaka, jeNe nizcaya nathI karyo tene e traNa sthAnaka, ahitane mATe, azubha-duHkhane mATe, ayathArthapaNAne mATe, anizreyasa-akalyANane mATe ke amokSane mATe, ane azubha karmanA anubaMdhane mATe thAya che, te A pramANe-je dravya, bhAvathI muMDa thaIne, gharathI nIkaLI aNagArapaNAne prApta thayela evo sAdhu nigraMtha pravacanamA zaMkAvATo, kAMkSAvALo, viti XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX) For Private and Personal Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir XXXXXX zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda / / 322 // KKIKKAKKKKK KKKKKKKKKK XXXXK) picchAbALo, bhedasamApanna-'A Ama che ke nahiM' ema dvidhAbhAvabALo, kalupasamApanna-'A vacana satya nathIM' ema svIkAranAra 3 sthAnathayothako, nigraMtha pravacanane zradhdhe nahiM, pratIti-vizvAsa ANe nahiM, ruci kare nahi, AvA prakAranA sAdhu pratye saMbaMdhamA AtrIne kAdhyayana parisaho teno parAbhava kare che paraMtu te sAdhu parisaha pratye saMbaMdhanAM AdhIne sahana karatA nayI 1, te muMDa thaIne, gharathI nIkaLI uddezaH 4 aNagArapaNAne prApta thayela sAdhu, pAMca mahAvratone viSe zaMkAdhALo, yAvata kalupabhAvane prApta thayo thako pAMca mahAvatone sadahe 4 zakidetaranahi. yAvata te parisaho pratye saMbaMdhamA AvIne sahana kare nahi 2, te muMDa thaIne, gharathI nIkaLI aNamArapaNAne prApta thayela sAdhu tvAdyahicha jIvanikAyane vipe zaMkAvALo thako yAvat parisahone sahe nahi, traNa sthAnaka, jeNe nizcaya karyA cha tene praNa sthAnaka, tAdikahitane mATe yAvat zubha karmanA anubaMdha paraMparA)ne mATe thAya che, te A pramANe-te muMDa thaIne, gharathI nIkaLI aNagArapaNAne tvAya prApta thayala sAdhu-nigraMtha pravacanane viSe zaMkA rahita, kAMkSArahita, yAvat kalupabhAvane prApta na thayo thako nigraMtha pravacana pratye sadahe che, pratIta ANe che, ruci kare cha, parisaho pratye saMbaMdhamA AvIne tene sahana kare che ( jaya kare che ) paraMtu tene parisaho 223 AvIne parAbhava karatA nathI. 1, te sAdhu muMDa thaIne, gharathI nIkaLI aNagArapaNAne prApta thayo thako pAMca mahAvratone viSe zaMkA rahita, kAMkSA rahita yAvat paripahane jIte che (sahe che) paraMtu pariSaho teno parAbhava karI zakatA nathI. 2, te sAdhu muMDa thaIne, gharathI nIkaLI aNagArapaNAne prApta thayo thako chajIvanikAyane viSe zaMkA rahita, yAvata parISaho pratye jIte che; paraMtu parIpaho teno parAbhava karI zakatA nathI 3. (sU0 223 ) TIkArthaH-'tao ThANe 'tyAdi.traNa sthAno-pravacana, mahAvrata ane jIvanikAyasvarUpa. avyavasita-nizcaya na X // 322 // xxxxxx For Private and Personal Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ***** www.kobatirth.org karanArane athavA parAkrama na karanArane, ahita-apathya mATe, asukha-duHkha mATe, akSama asaMgatapaNA mATe, ani:zreyasa - amokSa mATe ane ananugAmikatva - azubhatA anubaMdhane mATe thAya che. 'se NaM' ti0 jene traNa sthAnako ahitAdipaNA mATe thAya che, te zaMkita - dezathI athavA sarvathI saMzayavALo, temaja kAMkSita-matAMtarane paNa sArApaNAe mAnanAra, vicikitsaphala pratye zaMkAyukta, A kAraNathI ja bhedasamApanna- dvidhAbhAvane pAmelo, arthAt 'A ema che ke nahiM' evI mativALo, kaluSasamApanna-'Ama nathI ja' ema svIkAranAro, A kAraNathI ja-nirgratho saMbaMdhI je A te naigraMtha, prazasta pragata yukta athavA prathama evaM je vacana te pravacana -Agama. ( ahi mUlamAM dIrghapaNuM prAkRtapaNAne aMge che.) sAmAnyathI zraddhA karato nathI, prIti karato nathI, karavAnI icchAvALI thato nathI. 'ta' miti0 je AvI sthitivALo che te sAdhunA AbhAsa vALA pratye, sarvathA | je sahana karAya che te kSudhA vigere parISaho, tenA saMbaMdhamAM AvIne athavA paraspara sparddhA karIne parAjaya kare che-tiraskAra kare che. bAkInuM sugama che. 3, kaTTela sUtradhI viparIta sUtra pUrvavat jANavuM hita- potAne ane bajAne A loka ane paralokamAM, pathya annanA bhojananI jema, doSa nahiM karanAra, sukha - tRSAturane zItaLa jaLapAnanI jema AnaMdarUpa, kSama- tathAprakAranA vyAdhine nAza karanAra auSadha pIvAnI jema yogya, niHzreyasa - bhAvathI paMcaparameSThIne namaskAra karavAnI jema cokasa kalyANa arthAt prazaMsA lAyaka, anugAmika- prakAzavALA dravyathI thayela chAyAnI mAphaka sAthe sAthe cAlavAnA svabhAvarUpa (sU0 223) AvA prakArano sAdhu A pRthvImAM ja hoya che, A artharUpa saMbaMdhavaDe pRthvInA svarUpane kahe che:egamegA NaM puDhavI tihiM valaehiM savvao samatA saMparikkhitA, taM0-ghaNoda For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ************************** *********************** Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie 3 sthAna XXX kAdhyayane zrIsthAnAGgapatra sAnuvAda 2 323 // x XXXKOKXxxxxxxxxxx dhivalaeNaM ghaNavAtavalaeNaM taNuvAyavalateNaM / sU0 224, raiyA NaM ukkoseNaM tisamatiteNaM viggaheNaM uvavajaMti, egiMdiyavajaM jAva vemANiyANaM / sU0 225 mUlArtha:-ekekI pRthvI-ratnaprabhAdaka, sarvataH-cautaraphathI (dizA ne vidizAomAM) traNa valayavaDe [kaDAnA AkAranI jema] vITAelI che, te A pramANe-ghanodadhi kaTaNa himanI zilAnI jema pANIno samUha, tenA balayabaDe, ghanavAta-kaThaNa vAyuno samRha, tenA balayavaDe, tanuvAta-pAtaLo vAyu, tenA valayavaDe (mu0 224 )nairayiko utkRSTathI traNa samayanA vigraha ( vakra gamana )vaDe utpanna thAya che. evI rIte ekeMdriyane choDIne yAvata vaimAnika paryata jANavU. (sU0 225) TIkArtha:-' egamege' tyAdi0 ekeka ratnaprabhAdi pRthvI sarvathI eTale cautaraphathI athavA dizAo ane vidizAomAM vIMTAyelI che. traNa valayamAMnuM prathama ghanodadhi valaya, tyArabAda kramavaDe ve balaya dhanavAta ane tanuvAta che. temAM ghana hima(varapha)nI zilAnI jema kaThIna udadhi te dhanodadhi, balayanI jema tenuM valaya te ghanodadhi valaya, tenA baDe. evI rIte bIjA be valaya paNa jANavA. vizeSa e ke-kaThaNa evo vAyu, tathAvidha pariNAma yukta te ghanavAta, evI rIte tanuvAta paNa tathAvidha ( pAtaLA ) pariNAmarUpa ja che. kadhuM che kenavi aphusaMti aloga, ca usupidisAsu svpuddhviio| saMgahiyA valaehi, vivakhaMbhaMtesi vocchaami|| ratnaprabhAdi sAta pRthvIo cAra dizAone viSe paNa alokane sparzatI nathI, kAraNa ke valayovaDe te vITAyelI che. te uddezaH 4 x ghanAdadhyA divalayAni vigraho tpAdaH 224 225 323 // XXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra velayAnAM vikhubha- vistArane huM kahIza. www.kobatirth.org chaccaiva 1 addhapaMcama 2, joyaNa saddhaM ca 3 hoi rayaNAe / udahI 1 ghaNa 2 tavAyA 3, jAhAsaMkheNa niddiTThA // 225 // ratnaprabhA pRthvImAM ghanodadhino valaya cha yojana, ghanavAyuno valaya sADAcAra yojana ane tanuvAsano valaya doDa yojana pramANa hoya che. tibhAga 1 ( yojanasya ) gAuyaM caiva 2, tibhAgo gAuyasta ya 3 / Aidhuve pakkhevo, aho aho jAva sattamiaM // 226 // uparyukta traNa valayAMnA pramANamAM bIjI nArakIone mATe A pramANe vadhAro karavo. ghanodadhinA valayamAM yojanano zrIjo bhAga, dhanavAtanA valaya mAM eka gAu ane tanuvAsanA valayamA gAuno trIjo bhAga arthAta yojanano bAramo bhAga umekho eTale zarkarAprabhA pRthvImAM ghanoda dhino valaya cha yojana ane yojanano zrIjo bhAga adhika, ghanavAtanI valaya poNApAMca yojana ane tanuvAtanA valaya eka yojana ane eka yojanA bAra bhAga karIe tevA sAta bhAga 1-1 che. e pramANe dareka pRthvImAM umero karavo. A sAta pRthvIone viSe nArako ja utpanna thAya che mATe tenI utpattinI vidhine kahevA mATe sUtrakAra kahe che:- 'neraiyA Na' mityAdi0 traNa samayo te trisamaya te che jemAM te trisamayika, te vigraha vakragamanavaDe, 'ukkoseNaM' ti0 trasono cokasa nAmAM For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda / / 324 / / www.kobatirth.org utpAda - utpatti hovAthI ve vAMka thAya che ane temAM traNa samayo thAya che. te A pramANe- agnikoNa ( khUNA thI naiRtakoNamA eka samayavaDe jAya che, te pachI bIjA samayavaDe samazreNIe nIce jAya che, tyArabAda trIjA samaye samazreNIe ja vAyavyakoNamAM jAya che. trasakAyanI utpattimAM trasone ja A prakAre utkRSTathI vigraha - vakragati che. A kAraNathI kahe che ke - ' egeMdiye ' tyAdi0 ekeMdriyo to ekeMdriyoMne viSe pAMca samayavaDe paNa utpanna thAya che, kAraNa ke trasanADIthI bahAra rahelA teo sanADIthI bahAra paNa utpanna thAya che. te A pramANe visAu disaM paDhame, bIe paisarai loyanADIe / taie upi dhAvai, cautthae nIi bAhiM tu // 227 // 'paMcamae vidisIe gaMtuM uppajjae u egiddi ' prathama samaye vidizAthI dizAmAM jAya che, bIje samaye trasanA - DImAM Ave che, bIje samaye UMca jAya che, cothe samaye trasanADIthI bahAranI dizAmAM samazreNIe jAya che ane pAMcame samaye vidizAmAM jaIne ekeMdriyapaNAe utpanna thAya che. A saMbhava mAtra che, paraMtu hoya che to cAra samaya ja. zrI bhagavatIsUtramAM te pramANe kahela hovAthI jaNAve che-" apajjantagasuhumapuDhavikAie NaM bhaMte ! aheloga khettanAlIe bAhirille khette sa mohara samohaNittA je bhavie uDDaloyakhettanAlIe bAhirille khette apajjattasuhumapuDhavikAiyattAe uvavajittae se NaM bhaMte ! katisamai eNaM viggaheNaM uvavajjejjA ? go0 ! tisamaieNa vA causamaieNa vA viggaheNa uvavajjejjA " ityAdi0 pra0-he bhagavan ! aparyApta sUkSma pRthvIkAyika jIva, adholokanI kSetranADIthI badAranA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 3 sthAnakAdhyayanaM uddezaH 4 ghanodadhyA divalayAni vigraho tpAda: 224225 // 324 // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxy kSetramA mAraNAMtika samudghAtathI joDAIne UrdhvalokamAM kSetra( trasa )nADIthI bahAranA kSetramA aparyApta sUkSma pRthvIkAyapaNAe je upajavAne yogya che, te jIva he bhagavan ! keTalA samayavALA vigrahavaDe utpanna thAya ? u0-he gautama ! traNa samaya athavA cAra samayavALA vigrahavaDe utpanna thAya che." vizeSaNavatI( graMtha )mAM paNa kadhuM che kesutte causamayAo, nathi gaI uparA viNihiTThA / jujai yapaMcasamayA,jIvassa imA gaI loe||228|| siddhAMtane viSe cAra samayavALI gatithI upara vakragati kahelI nathI, paraMtu lokamA jIvane A pAMca samayavALI vakragati ghaTI zake che. jo tamatamavidisAe, samohao bNbhlogvidisaae| uvavajaI gaIe. soniyamA paMcasamayAe // 229 // je jIva, sAtamI narakabhUminI vidizAmA maraNasamudghAtathI brahmalokanI vidizAmAM upaje che te cokasa pAMca samayavALI vakragativaDe utpanna thAya che. uvavAyAbhAvAo, na paMcasamayAhavAna saMtAvi / bhaNiyA jaha causamayA, mahallabaMdhe na sNtaavi||230|| ukta rIte jIvane upajavAnA abhAvathI pAMca samayo thatA nathI, athavA pAMca samayo thAya che chatAM paNa ( apavAdabhUta hovAthI) kahela nathI. jema cAra samayavALI gati chatAM paNa moTA prabaMdhama (vistAravALA zAstramA) kahela nabI tema ahIM paNa jANavU, A hetuthI kayuM che ke 'egiMdiyavajaM' ti0-ekeMdriya choDIne yAvata vaimAnika paryatanA jIyAne utkRSTathI traNa KKRKKKKKKKKKKXxxxxxxxxxxxxxxxxx For Private and Personal Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zrIsthA nAGgasUtra sAnuvAda // 325 // ********* www.kobatirth.org samayavALa vigraha ( vAMka) hoya che ( sU0 225 ) mohavALA jIvonuM tri ( traNa saMkhyAvAlu ) sthAnaka kahIMne hame kSaNi mohavAlAne tristhAnakavaDe kahe che khINamoharasa NaM arahao tato kammaMsA jugavaM khijjaMti taM0- nANAvara NijjaM daMsaNAvaraNijaM aMtarAtiyaM / sU0 226, abhitINavakhate sitAre paM0 1, evaM savaNo 2 assiNI 3 bharaNI 4 magasire 5 se 6 jeTThA 7 / sU0 227, dhammAto NaM arahAo saMtI arahA tihiM sAgarova mehiM ticaubhAgapalio maUNaehiM vItikaMtehiM samuppanne / sU0 228, samaNarasa NaM bhagavao mahAvIrassa jAva taccAo purisajugAo jugaMtakarabhUmI, mallI NaM arahA tihiM purisasaehiM saddhiM muMDe bhavittA jAva pavvatite, evaM pAsevi / sU0 229, samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa tinni sayA caudasapuvvINaM ajiNANaM NisaMkAsANAM savvavakharasannivAtINaM jiNa iva avitahavAgaramANANaM ukkosiyA caupuvvisaMpayA hutthaa| sU0 230, tao titthayarA cakkavaTTI hotyA taM-saMtI kuMthU aro 3 / sU0 231 mUlArtha:- kSINa thayela che mohanIya karma jene evA arihaMtane traNa karmaprakRtio samakAle kSaya thAya che, te A pramANe1. pratyaMtara mAM ' jiNo iva' pATha che. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ******* 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 zrINi prakArANi 226231 sUtrANi / / / 325 // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya. (sU0 226 ) abhijit nakSatranA vraNa tArA che, evI rIte zravaNa, azvinI, bharaNI, mRgazira, puSya ane jeSThA e cha nakSatranA paNa traNa traNa tArA he. (sU0 227) dharmanAtha arihaMta ( nA mokSa ) thI zAMtinAtha arihaMta, poNo palyopama ? nyUna traNa sAgaropama kALavaDe (kALa gaye chate ) samutpanna - mokSa gayA (sU0 228) zramaNa bhagavAn mahAvIrane yAvat trIjA puruSa sudhI (jaMbUsvAmI paryaMta ) yugAMtakRtabhUmi-mokSamArga cAlyo, zrI mallinAtha bhagavAn traNazeM puruSonI sAthe muMDa thaI dIkSita thA, evI rIte zrI pArzvanAthe traNazeM puruSo sAthai dIkSA lIdhI. (sU0 229) zramaNa bhagavAn mahAvIrane traNaroM caudapUrvIonI utkRSTI saMpadA hatI, te kevA prakAranA hatA te saMbaMdha kahe che / ke jina nahiM paNa jina sarakhA, sarva akSaranA sannipAta(saMyoga) ne jANanArA ane jinanI mAphaka avitatha-yathArtha kahenArA evA caudapUrvIo hatA. ( 230) traNa tIrthaMkaro cakravartI hatA, te A-zAMtinAtha, kuMthunAtha ane aranAtha. (sU0 231) TIkArtha :- 'khINe' tyAdi0 kSINamoha-nAza pAmela che mohanIya karma jene evA arihaMtane traNa karmA zo-karmaprakRtio samakALe kSaya pAme che. kaM che ke carame nANAvaraNaM, paMcavihaM daMsaNaM caurvigappaM / paMcavihamaMtarAyaM, khabaittA kevalI hoi // 239 // 1. ahi samutpanna' zabdano rUDha artha janma pAmyA, e artha ghaTato nathI, kAraNa ke tevo artha karavAthI 'aMtarA' nahIM maLe. vizeSa jijJAsu pravacanasAroddhAra vigere jo. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ************************ Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandie zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda / / 326 // XXX . kSINamoha guNasthAnanA chellA samaye pAMca prakAraceM jJAnAvaraNIya, cAra prakAraceM darzanAvaraNIya ane pAMca prakAraceM aMtarAyakama-A cauda prakRtio (yugapat) khapApIne kevaLI thAya cha zeSa sugama che. (mU0 226) anaMtara-azAzvatArnu tristhAna kahyu, have zAzvatArnu tristhAnaka kahe che. 'abhI' tyAdi0 sAta sUtro sugama che. (sU0 227) paraMpara (aMtarasahita) sUtramA kSINamoharnu traNa saMkhyAviziSTa sthAnaka kadhu, have kSINamohaviziSTa tIrthaMkarone te kahe che-'dhamma' tyAdi0 prakaraNa 'ticaunbhAga' tti. eka palyopamanA cAra bhAga paikI traNa bhAgavaDe nyUna kayu cha ke-"dhammajiNAo saMtI, tihi u ticaubhAgapaliyaUNehiM ayarehiM samuppanno" tti0 zrI dharmanAtha jinathI zrI zAMtijina pogo palyopama nyUna traNa sAgaropama kALavaDe mokSa gayA (sU0 228) 'samaNasse tyAdi0 yuga-pAMca varSa pramANa kALavizeSa, athavA lokamAM prasiddha je kRtayuga vigare cha te yugo kramathI vyavasthita che, tethI puruSo-guruziSyanA kramavALA athavA pitAputranA kramavALA, yugonI jema puruSo te puruSayugo, puruSasiMha zabdanI jema samAsa che tethI paMcamI vibhaktino bIjI vibhaktimA artha che. trIjA puruSayuga paryaMta arthAt jaMbUsvAmI sudhI. 'juga' tti0 puruSayuga, tenI apekSAe aMtakaro-bhavanA aMtane kara nArAnI arthAt mokSagAmIonI bhUmi-kALa, te yugAMtakarabhUmi. kahevArnu tAtparya eke bhagavAn mahAvIrasvAmInA tIrthamAM tenAthI ja AraMbhIne trIjA puruSa jaMbUsvAmI paryaMta mokSamArga hato, tyArabAda teno viccheda thayo. 'mallI' tyAdi0 ce sUtranu katha na-" ego bhagavaM vIro, pAso mallI ya tihiM tihiM sarahiM" ti0 zrI mahAvIra prabhu ekAkI ane pArzvanAtha tathA mallinAtha traNazeM traNazeM puruSo sAthe (dIkSA lIdhI). mallinAthe traNazeM strIo sAthe dIkSA lIdhI che. (sU0 229) 'samaNe tyA di. 'ajiNANa ti0 asarvajJapaNAe 3 sthAnakAdhyayane uddezaH 4 trINi prakArANi 226 231 sUtrANi KXXXX XX // 326 // KXXXN For Private and Personal Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org sarvajJatvapaNAe jina jevA nahiM paraMtu samagra saMzayanA nAza karavAvaDe jina jevA, sarva - sakala akSaranA sannipAto - akArAdi varNanA saMyogoche jeone te (svArthika In pratyayane levAthI) sarvAkSarasanipAtio arthAt samasta zAstranA jANanArA, 'vAgaramANANaM ' ti0 vyAkhyAna karanArA (evA caudapUo )nI saMpadA hatI. (sU0 230) 'tao' ityAdi0 ahiM kachu le keHsaMta kathaM a aro, arahaMtA cetra cakkAhI ya / ava sesA tittha yarA maMDaliA AsI rAyANo / / 231 zrI zAMtinAtha, kuMthunAtha ne aranAtha etraNa tIrthakaro ja cakravartIo hatA; zeSa ogaNIza tIrthaMkaro maMDalika rAjAo hatA. (bAkInA tIrthaMkaro mallinAtha ne neminAtha maMDalika paNa nahotA) (sU0231) A tIrthaMkaro vimAnomAMthI avatarelA che, A kAraNathI vimAnanA traNa sthAnakane kahe che o vijavimANapatthaDA paM0 taM0 - hiTThimagevijavimANapatthaDe majjhimageovijjavimANapatthaDe uvarimavijavimANapatthaDe, hiTThimagevijjavimANapatthaDe tivihe paM0 taM0 - hiTTima 2 vijavimANapatthaDe hemamajjhimavijavimANapatthaDe heTThimauvarimagevijjavimANapatthaDe, majjhimagevijavimANapatthaDe tivihe paM0 taM0-majjhimaheTThimage vijjAvamANapatthaDe majjhima 2 gevijja0 majjhimauvarige - * jyAM sudhI traNa torthaMkaro cakravartIpade na hatA tyAM sudho teo paNa maMDaliko hatA ane vAsupUjya, mallinAtha, neminAtha, pArzvanAtha ane mahAvIrasvAmI - A pAMca torthaMkaroe rAjya bhogavyuM nathI. For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsthAnAGgasUtra sAnuvAda // 327 xxxxxxxxxxxKXXXXXXXXXXXXXXXXX vija0, urimagevijavimANapatthaDe tivihe paM0 20-uvarimaheTimagevija. uvarimamajjhimagevija0 3 sthAnauvarima 2 gevijavimANapatthaDe / sU0232, jIvANaM tiTThANaNivvattite poggale pAvakaramattAte ciNiMsu kAdhyayane vA ciNiti vA ciNissaMti vA, taM0-isthiNivvattite purisanivvattie NapuMsaganivvattite, evaM uddezaH 4 ciNauvaciNabaMdhaudAraveya taha NijarA ceva |suu0 233, tipatesitA khaMdhA aNaMtA paNNattA, evaM prastaTavarNa nam jAva tigunnlvkh| poggalA aNaMtA pannattA / sU0 234 // tiTrANaM samattaM tatiyaM ajjhayaNaM samattaM // 232___ mUlAdhaH-veyakanA vimAnonA traNa prastaTa (pAthaDA) kahelA che, te A pramANe-heTimoveyakavimAna prastaTa, madhyamagrave-13 yakavimAna prastaTa ane uparima( uparalo )graiveyaka vimAna prastaTa. heSTimagraiveyakavimAna prastaTa traNa prakAre kahela che, te A 234 pramANe-hehimahe himaveyakavimAna prastaTa, heTimamadhyamagraiveyakavimAna prastaTa ane hehimauparimaMgrevayakavimAna prastaTa. madhyamaveyakavimAnaprastaTa traNa prakAre kahela che, te A pramANe-madhyamaheTimagrevayakavimAna prastaTa, madhyamamadhyamaveyakavimAna prastaTa, madhyamauparimoveya kavimAna prastaTa, uparimoveyakavimAna prastaTa traNa prakAre kahela che, te A pramANeuparimahi himagrevayakavimAna prastaTa, uparimamadhyamaveyakavimAna prastaTa, ane uparimauparimoveyakavimAna prastaTa (ma0 232) jIvo e traNa sthAnakavaDe upArjana karelA pudgalo pApakarmapaNAe ekaThA karyA, kare che ane karaze, te A pramANekhIvedavaDe saMcita karelA, puruSavedavaDe saMcita karelA ane napuMsakavedavaDe saMcita karelA. evI rIte-cayana-karmapudgalonuM grahaNa // 327 // sUtrANi XXXXXXXXX For Private and Personal Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KXXXXXXXXXX Koxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx mAtra, upacayana-karmanA abAdhAkAlane choDIne bhogavavA mATe niSeka-karmadalikanI racanA karavI te, baMdhana-nikAcana karavU te, udIraNa-udayamAM nahiM AvelA kamoMne jIvanA varyivizeSavaDe kheMcIne udayamA lAvavA te, vedana eTale bhogavaq te, nirjaraNajIvanA pradezothI karmanA pudgalone dUra karavA te (sU0 233) A cayanAdi cha pado bhUta, vartamAna ane bhaviSyakAla AzrayI jANavA. traNa pradezika skaMdho anaMtA kahelA che evI rIta yAvat traNa guNavALA rukSa pudgalo anaMtA kahelA che (mU0 234) TIkArthaH-'tao' ityAdi0 lokarUpa puruSanA grIvA( kaMTha )sthAnamA je thayelA ( rahelA) te greveyako, evA vimAno te avayaka vimAno, tenA prastaTo-pAthaDA, te racanAvizeSavALA samUho. (sU0 232) A graiveyakAdi vimAnono basabATa karmasaMbaMdhathI thAya che, mATe karmanA traNa sthAnakane kahe che:-'jIvANa' mityAdi0 cha sUtro-temAM traNa sthAnakavaDe eTale strIvedAdivaDe upArjana karela pudgalone pApakarma-azubha karmapaNAe uttarottara-AgaLa AgaLa azubha adhyavasAyathI ekaThA karelA, evI rIte paripoSaNa karavAthI ja vizeSa saMcaya karelA, nikAcita karavAthI dRr3ha bAMdhelA, adhyavasAyanA vazavaDe udayamAM nahi Abela kone udayamA praveza karavAthI udIraNA karelA, anubhava karavAthI vedelA, jIvanA pradezothakI parizATana-karmapudgalone dUra karavAthI nirjarA karelA. atra saMgrahaNI arddhagAthA cha-' evaM ciNa'' eva' miti0 jema eka cayana traNa kAlanA abhilApavaDe kayuM tema badhAya pado kahevA (sU0 233 ) karma pudgalAtmaka che mATe pudgalaskaMdho pratye tristhAnakane | kahe che-'tipaesie' tyAdi0 spaSTa che. badhA sUtromAM jenuM vyAkhyAna karela nathI te sugama che. (sU0 234) ||triijaa sthAnakanA cothA uddezAnI TIkAno anuvAda samApta // For Private and Personal Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / 328 // Comxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx zrIsthAnAGgasUtra-sAnuvAdasya prathamo vibhAgaH samAptaH 1551Kosh: EKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX x // 328 // For Private and Personal Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra patra 1 2 4 pRSTha 2 1 paMkti 12 2 4 8 2 ka 14 5 4 azuddha karAvela " evA' evA ayayArtha bhAvakAla zuddha pragaha kroDapUrva pRthaktva www.kobatirth.org zuddhipatrakam karAyela zabda na joIe evo ayathArtha bhavakAla pragraha koDapUrva pRthakRtva (ATha bhavapramANa) anugamanamanugam anugamanamanugamanam ne ane patra pRSTha 8 1 < 9 11 11 12 13 16 16 16 For Private and Personal Use Only 1 1 1 1 1 paeNki < < 6 9 1 2 12 azuddha jIvano daSTivAdazruta adhyAtma ekama saMbhavato 4 viggaho (padano artha) phyu - anaMtajJAnano (nAzarahita) ba zuddha jIvanA daSTavAdata adhyAtma evam saMbhavato viggaho 4 ( padanA artha ) Nai anaMtajJAnane ( nAza rahita ), bAva Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddhi patrakam bhIsthAnAstra sAnuvAda 329 a s pratyeka, 23 Kxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx pratyayavasthAna kahelu kahezo bhavo 11. padArthano saMvedano 1 12 lAMchita 2 10 kAyikA vihArarUpa 2 9 ekatrapaNAe 2 11 vikSepa 1 3 vizeSa 22 zeSa prakRtiyo pratyavasthAna |30 2 11 udayamAM sattAmA kahe | 31 2 1 Azrayati AzravaMti kahezo ke pajjavajAe pajjavanAe bhAvo 33 26 pratyeka padArtha ja 34 1 8 pariyArattA yariyAittA saMvedanomAM | 34 1 8 hatA pabhU haMtA pabhU lAJchita 341 12 manana mananam kAyikI ananeti aneneti vikArarUpa 'gaI' ti ekatvapaNAe 39 2 1 jJAna-darzanano jJAnAvaraNa darzanAvaraNano vizeSa kahe che ke- 39 2 14 darzana darzanazeSa 37 dRSTiprakRtio | 401 6 dhAraNarUpa dhAraNArUpa XXXXKKKKXXXXXXXXXxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxsaina sm nby 24 vipakSa 329 XXXXXXX. For Private and Personal Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 53 57 58 58 58 59 62 64 67 68 1 1 1 2 1 12 siddhinuM 5 aThAra 3 iyAne done 3 4 19 1 12 3 3 nyUna pudgala - parAvarta bAMdhavAmAM che dasaMkhe vyAkhyAdi pAda baso aTThAvIsa dekhatA vedasa siddha aDhAra www.kobatirth.org apane nyUna ardha pudgarUpAva bAMdhavAmAM Ave che dasasaMkhe0 vyAkhyA pArada eka so aTThAvIsa dekhato savedasa ajIvapratyAkhyAna ajIva apratyAkhyAna anuprayogathI anupayogathI 68 69 74 74 75 76 79 83 86 89 92 For Private and Personal Use Only 2 2 1 1 1 11 12 60 9 12 6 10 6 caturthAdi samayamA tRtIyAdi samayamAM jIvanta jIvanI vaLo smaraNa phaLa AgArAo avi arthadaDaM ane akSamya nA graha vyAkhyAna karavAvaDe aMtarmuhUrtavaDe baLI maMtrAdinA smaraNa phanuM agArAo aba arthadaMDa ane manadvArAe akSasya nAvagraha vyAkhyAna na karavA vaDe Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir judA judA aMtamuMDe Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandie Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 2 zuddhipatrakam bIsthAnAGgasUtra pAnuvAda 329ba 94 2 95 2 95 2 991 AMMU 2 1 Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx) 8 bhUbhAhAracchede mAhAracchede 112 8 abhavAsiddhie abhavasiddhie 1 'pRDhavI' 'puDhavI 11 mAyika prAyika 113 9 pAdapApe pAdapopa 122 (vigrahagativALA) ve prakAre nairayiko 122 be prakAre nairayiko kahyA che, te A 124 kahyA che, te A AhArako (vina- 124 AhArako hagatibALA) | 128 13 aparyAptanAmakarmano paryAptanAmakarmano 13 Aharane AhArane 5 zarIvALA zarIravALA bhiduravALA bhiduradharmavALA 5 sparza karAelA sparza nahIM karAelA' 9 pravavacanamA pravacanamA ghanArana thanArane karavu-zaktine na karavu zaktine 10 patimA pratimA 2 ramyakavaSa ramyakavarSa paridhivaDe paridhivaDe samAna vaitAnyano vRttavaitAdayano paccIza paJcAza be mahAnadI kahela ve mahAnadI kache, te bahu hela cha, tenA nAma samatulya gaMgA ane siMdhu. jevI rIte prapAtadraho kahyA tema nadIo kahevo, xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx 103 2 107 1 107 1 111 1 329 For Private and Personal Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir www.kobatirth.org 2 6 2 3 yAvat aivata | 157 kSetrane viSe be mahA- 151 nadIo kahela che, | 154 te bahu samatulya 6 13 9 1 dUSamadUSamA suSamadUSamA 2 5 hevabayeranavae hemavayerannabae 135 16 taMti tavaMti 161 virahaMti viharaMti 142 2 5 ratnamajAlakaTaka- ratnamayanAla kaTaka 162 1 baDe 162 2 2 labakhAi lakkhAi 1651 ukta 166 1 vRkSaskAra vakSaskAra | 169 cUlikA upara cUlikAno paDakhe mahAzakeMdra mahAzukeMdra kahe chemaMDaLa marDaba janAne janAne ligathI liMgathI sarvAtmapradezonu sarvAtmapradezo (asaMkhya) (saMkhyAtA) babbe karIne khaMDane khaMDa kalpIne yadRcchopalalabdhi yadRcchopalabdhi samAsAta samAsAMta karatA KXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX) 7 kalpIne 2 3 8 5 yukta 1 3 karato For Private and Personal Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhIsthA zuddhi 169 170 1 2 . 9 jo karye to mahANabhAvA jo kare to mahANubhAvA | 1901 1901 patrakam bAnubAda 330 a lh lh Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxy 8 kevalIne kevalono 8 joDanArane noDanArano vaikriya nA kiyano vicAraNamAM vicAraNAmAM 13 vizeSa vizeSaNa niSa nirdoSa traNavaDe traNa kAraNavaDe airakta airAvata 9 kamalazAlI kalamazAlI 2 vazi bIza 8 udakarasa udakarasa mahisINa mahisINa , evaM evaM 9 uccheda udbhava 1.3 apratyAkhAnI- apratyAkhyAno- 200 catuSka catuSka 2061 174 1 6 9 kaSAya 9 nokaSAya ane te ane je kAraNa ka kAraNa ke 183 213-14 Ayupya AyuSya 2221 caritredra cAritraMdra 225 2 18815 teo tao 229 2 1882 1 paricAraNA che paricAraNA kare che | 2301 3 pao..vi paogevi | " " 19. 1 2 covoze soLa / 232 1 xxxxxxxxiXXXXXXXXXXXKKKK XX KKKKKKK lh AAA 33. a For Private and Personal Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobabirth.org Acharya Shri Kailassagersuri Gyanmandir 233 224 236 254 255 238 prakAra kama ! kahala gacchamAM dharAnI viSe varSavArnu rati 2 3 Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx) 2 4 zali zIla jAti janma jAti-janma 2 1 bhatanI bhUtakAlanI karavA thakA karatAM thakA 1 1 abaitta' abuitta' 24 sAmAnyanI sAmAnyathI 2 1 [badalo] [utkrama ] NibuDDhI, NivuDDhI, dazanAbhigama darzanAbhigama AseyAdi AjJeyAdi prAdi pUrvAdi 255 256 263 prakAre kema ! kahela gacchamA upasaMpadA gharAdinI viSe varSavAne arati kahevI dUra karAvavo KKKKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKKAKKAK kahevi tenA 274 dUra karavo 276 13 teno 278 2 10 ekarUpaNAe 280 guNAMnu 281 karatA thakA | 285 2 1 prakAra ekarUpapaNAe guNonuM karato thako prakAre karelu dukaDhaNa, kahelai dukaDaM, ja 1 1. For Private and Personal Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie zuddhi patrakama zrIsthAnApatra pAnuvAda 330 devanA xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx paricaTTe pariyaTTe vividhe trividhe 'kAvAdi zabda kADho nAkhavo jJAnanA ATha kAlAdi ATha jJAnanA 305 21. thAya bhavapatyayika bhavapratyayika 318 davanA 320 nAzA nAza karatA karato Adigdhakalabi AdigdhaklIba 321 27 u bAsAdi upavAsAdi 323 pAmyA pAmavA 324 2 7-9 bAvIza trevIza 1 5 bAvIza kSetrasamAsanI moTI | * A zuddhipatramA keTalIka bhUlo mudraNakAryane aMgenI noMdhI che. TIkAmAMtrevIzajaNAvela che, je yogya jaNAya che eka pA jJAnaarhat arhatarnu zrAvakanA zrAvakanA maraNamA saMvilaSTa maraNamA saMkliSTa saMyatapaNona saMyatapaNAne niSadha niSedha icchAvALI icchavALo velayAnAM valayonAM abhitINa- abhitoNavakhateka khate XxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxKKKKKKKKKK 330 For Private and Personal Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir D For Private and Personal Use Only