Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
THE FREE INDOLOGICAL
COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC
FAIR USE DECLARATION
This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website.
Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility.
If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately.
-The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
The Kashmir Series Of Texts & Studies.
1WIATY
UD VI
No. 73
KARMAKANDA-KRAMAVALI
By
SRI SOMASHAMBHU
(Outlines briefly the procedure of Shaivaistic Sandhya, Diksha and other
itual.)
General Editor.
J. D. ZADOO 1947 A.D. RESEARCH DEPARTMENT
Srinagar.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
The Kashmir Series Of Texts & Studies.
No. LXXIII. KARMAKANDA-KRAMAVALI
Ву
Sri Somashambhu
(Outlines briefly the procedure of Shaivaistic Sandhya, Diksha,
& other ritual.)
Edited Critically
Ву Pandit Jagaddhar Zadoo, M.A.,M. O.L., Shastri, Superintendent Research, Museum and
Archaeological Department, His Highness' Govt.
J & K. Srinagar.
Published uuder the authority of the Government of His Highness Rajarajeshwara Maharajadhiraja
Sri Maharaja Harisinghji Babadur
G.C.S I.,G C.I.E.,K.C.V.O;LL.D. Maharaja of Jammu & Kashmir
Printed at The krishna Printing Press. Kothi Bagh Srina auf
Kash 1 2 r.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
The Kashmir Series Of Texts & Studies,
No. LXXIII. KARMAKANDA-KRAMAVALI
By Sri Somashambhu
(Outlines briefly the procedure of Shaivaistic Sandhya, Diksha,
& other ritual.)
Edited Critically
By Pandit Jagaddhar Zadoo, M.A.,M. O.L., Shastri, Superintendent Research, Museum and
Archaeological Department, His Highness' Govt.
J & K Srinagar.
Published under the authority of the Government of His Highness Rajarajeshwara Mabarajadhiraja
Sri Maharaja Harisingbji Bahadur
G.C.S.I.,G C.I.E.,K.C.V.0;LL.D. Maharaja of Jammu & Kashmir
Printed at The krishna Printing Press. Kothi Bagh Srinagar
Kashmir.
1947 A.D.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
BOARD OF EDITORS:
1. Pt. J. D. Zadoo Shastri, M. A., M. O. L. 2. Dr. S. N. Sharma Shastri, Acharya, D.O.C., etc. 3 Pt. Srikanth Shastri, B. A., H. H.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
कश्मीरसंस्कृतग्रन्थावलिः
ग्रन्थाङ्कः ७३. श्रीसोमशम्भुविरचिता। कर्मकाण्डक्रमावली ।
श्रीराजराजेश्वर - महाराजाधिराज - कश्मीरनरेश
श्रीहरिसिंहजो - बहादुराज्ञया रिसर्चकार्यालयोध्यक्ष - पण्डित जगद्धरजाडू शास्त्रिणा कार्यालयस्थेतरसंपादकपण्डितसहायेन संशोधनोदिसंस्करणोत्तरं
संपाद्य श्रीनगरे 'कृष्णा प्रेस' नाम्नि मुद्रणालये मुद्रापयित्वा
__ प्रकाश्यमुपनीता। संवत २००४
सन्न ईस्वी १९४७ श्रीनगर - कश्मीर (अस्य ग्रन्थस्य मुद्रापणाधिकाराः प्रोक्तमहाराजवय्यः
स्वायत्तीकृताः सन्ति)॥
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
(All rights Reserved.)
Printed at the: KRISHNA PRINTING PRESS SRINAGAR
Published by: PANDIT JAGADDHAR ZADOO SHASTRI
M. A., M.O. L., HH, for the Research Department, Jammu & Kashmir Government,
SRINAGAR.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
KARMAKANDAKRAMAVALI
FOREWORD The present edition of the Karmakanda: kramavali by Somashambhu printed as No. LXXIII of the Kashmir Series of the Texts and Studies is based on the following Manuscript-material:
(9) Belonging to the Research Department, Script: Sharada. Consists of 61 leaves with 16 lines per page, each line having 40 syllables. Size 8" x 53". Date Ashada 1920 Anno Vikrami. correct. : ...
(a) This manuscript belongs to Pt. Shyam Lal Jatu of Srinagar. It was procured on hire from the said Pandit for collation. It contains 100 leaves with 10 lines per page. Syllables on a line 30. Script: Sharada. Size 8" x 10". correct.
(1T) Belongs to Dr. Shivnath Shastri, Acharya, D.O.C., etc. of this Department. Script Sharda. Size: Talapatra. Leaves 329. Lines per page 30. Syllables on a line 29. Date Saptarshi 4823.
The Karmakandakramavali is a small compendium based on the Shaiva 'ritualistic lite
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
rature. The author has drawn extensively upon the ancient works such as Lilavati, Maheshottara, Svacchanda, Parameshvara and other Shastras of this type. In conception this work is throughout Shaivite and lays down rules and regulations pertaining to the daily practices of an orthodox Hiudu, who is a rigid follower of the Tantric system.
Principal subjets thit find treatment in the body of the book are enumerated below:
SNANA. The elaborate procedure to be adopted in five kinds of Snanas, namely-Mala, Vidhi Varuna, Agneya, Mahendra, Pavana, Mantra and Manasa is described in detail. Out of these the Mala consists in employing earth, like soap, to remove all dirt that may have accumulated on the body, it is a kind of preparatory bath taken before the principal one i. e. Vidhi Snana (obligatory bath). The Varuna is the bath with water (as Varuna is the lord of water) which is to be taken if one touches a pigeon, fowl, murderer, crow, heron, ass, horse, cat, pig, vulture, camel, cremation ground, an out-cast, a corpse, and a women who has recently delivered. The Agneya, which consists, in smearing the body with ashes, is ordained
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
to be taken when one comes in contact with dirty women, eunuchs, Shudras, cats and mice. The Mahendra consists in wetting one's body with rain accompanied with sunshine; Pavana, in taking on the body the dust rai sed by the hoofs of cows; Mantra in sprinkling water with the mantra pagar etc., and Manasa, in reflecting on God Shiva, prior to taking breathing exercises ( ম).
TARPANA, a. subsidiary constituent part of Snana consists according to the present work, in offering water to the mantra-deities, gods, sages, seven superhuman persons janaka etc, spirits, Manes, Quarters, Guardians of the Quarters, Siddhas, Mothers, Planets, Rakshasás · and Acharyas.
BHOJANA. One should sit down to eat food in one line with those who belong to his own - caste. The vessels or plates in which the food is to be taken should be made of gold, silver,..copper and iron respectively for Acharya, Sadaka, Putra and Samayin In ab. sence of metalware, leaves of Palasha, lotus etc. may be used, but those of Vata, Ashwatha etc, are to be avoided. It further prescribes some injunctions about the quantity
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
of food to be eaten and the method of taking water.
Similarly such topics as Bhakshyabhakshya (what food should one partake or what not). Antyeshti (funeral rites), Shraddha (rites performed for the deceased ancestors), Prayashchitta (expiation), Pratishtha ( dedication of works of public utility and of temples and shrines) and Diksha (consecration) are described in greater or less detail.
It is usual with the mediaeval authors from Kashmir to give dates in Saptarshi, Kali or Shaka' eras, but the present work records its date in the Vikrami Samvat. We can, therefore, safely presume that our author does not belong to Kashmir. He flousihed in the latter half of the IIth century A. D. as is clearly borne out by the following colophon:श्रीविक्रमार्कनृपकालसमुद्भवेषु ।
शून्याग्निभिः समधिकेषु च तच्छतेषु । एकादशस्वमलशास्त्रमिदं (११३०) समस्तं
ग्रन्थस्य देशिकमतस्य सहस्रयुग्मम् ।। ईशाननामा शिवतुल्यधामा
तस्यापि शिष्यो विमलेशनामा ।
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
तस्यापि शिष्यः स शिवाभिधान
FOTO greet: 1977y: 11 The colophon mentioned above besides giving the date (Anno Vikrami 1130 corresponding to A. D.'1073) of the completion of the composition of the present text enumerates the line of teachers of the initiates. First among them comes Iseana. His disciple is said to be Vimalesha. Shiva is the third in the line of teachers i, e, the disciple of Vimalesha and the teacher of Som Shambhu, our author,
J. 'D. Zadoo
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
संख्या
१
२
३
४.
६
विषयः
ह
१०
विषयानुक्रमणिका
पृष्ठ संख्या
१ १७
,, १८
,, १६
२/२०
ग्रन्थावतारः
प्रातः कृत्यविधिः
स्नानविधिः
सन्ध्योपासनम् विधिस्नानम् स्पर्शदोषे वारुणादि स्नानानि आग्नेयस्नानम् माहेन्द्रस्नान म्
” २१
२२
,, २५
, २६ ४ २७
पावनं स्नानम्
मान्त्रं स्नानम
११
मानसं खाननम
१२ अनिवेदितभुञ्जानस्य २८
पापपुरुषप्रचालणम्,”
गायत्री जपनि
""
मन्त्रादितर्पणम् मार्तण्डाच
११
,, |२३
, २४ तदङ्गदेवार्चनम् १२ द्वारपालाच
१४
विघ्नोत्सारणम् भूतशुद्धिनिरूप
ܕ
१३
१४
प्रायश्चित्तादिः ५ २६ अभयप्रायश्चितम ६ ३० विजातीय स्पर्शं प्रायश्चित ३१ १५ सन्ध्याविधानम् ७ ३२ १६ सकलीकरणम ३३
"
Lov
विषय:
सन्ध्याध्यानम्
पैत्र्यादितीर्थानि ८
मोर्जनम्
င်
०
2
"
"
१५
१८
गम् पीठार्चनम् पोठध्यानपूजनम् १६ जपविधिः
२३
! श्रग्निपूजनम् २४ तत्संस्कारादिः २५ आहुतिप्रमाणम् २९
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
संख्या विषयः पृष्ठ संख्या विषयः पृष्ठे ३४ होमकर्म ३०५१ सूर्या यदानम् ४७ ३५ बलिविधानम् ३१/५२ व्याहृतिहोमः ४८ ३६ अग्निकार्यम् ३२ ५३ पवित्राधिवासनम् ५० ३७ चण्डार्चनम् ३३/५४ गुरुपूजनम् ५३ ३८. कपिलार्चनम् ३४/५५ दमनकपूजनम् ५४ ३९ . चुल्ल्यां होमकर्म ३५/५६ तेन देवपूजी ५६ ४० भोजनविधिः ३६.५७ प्रायश्चितविधानम् ५७ ४१ भिक्षानिरूपणम् ३८५८ अक्षसूत्रापराधनि० ५८ ४२ सायंसन्ध्या. ४०/५६ निर्माल्यनि० ६० ४३ पवित्रारोपणम् ४१६० पञ्चगव्यनिरू० ६४ ४४ देवभेदात्पवित्र- दीक्षाविधिः ६५
मेदः . . ४२६२ दीक्षाद्विप्रकारनि० ,, ४५ पवित्रप्रमाणनिरू ० ,६३ दीक्षाचार्यनि० ६६ ४६ पवित्रशोधनम् ४३/६४ . दीक्षाविधानम् , ४७ ग्रन्थिभेदः ..६५ समयदीक्षा ४८ यागमन्दिरार्चा ४४ विधानम् ४६ वास्तुपूजनम् ६६ निर्वाणदीक्षा ५० जुम्भपूजनम् ४५ विधिः ७६
m mm
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
(3)
संख्या विषयः पृछे संख्या विषयः ___पृष्ठे ६७ स्वप्नविचारः ८६८४ शिलाप्रतिष्ठानि० १२७ ६८ अध्वशोधनम् ५ भूमिपरिग्रहः १२८ ६६ दुःस्वप्नशान्ति- ६ भूमिखननम् १२६
निरू० .८७ शल्योद्धारः १३० ७० कलासन्धानम् ८८८८ मण्डलार्चा , ७१ भुवनस्वरूपनि० ८५८६ कुम्भस्थापनम् १३१ ७२ द्वादशपदनिरू ८६० मूर्तिमूर्तीशन्यासः १३२ ७३ होमनिरूपणम् १०३/६१ कलशार्चा १३३ ७४ त्रितत्वदीक्षाविधानं१०७६२ द्वादशमर्मयजनम् १३४ ७५ दीपननिरू० १०८६३ वास्त्वर्चावलिः ७६ शुक्समर्पणं ११०६४ चरक्यादिवलिः १३६ ७७ एकतत्त्वदीक्षानिरू० ११२/६५ वास्तुपूजा १३७ . ७८ आचार्याभिषेकः ११५९६ शिलान्यासविधानं१३८ ७६ सोधकाभिषेकः ११६९७ लिङ्गप्रतिष्ठावि८० अस्त्राभिषेकः ११७/ धानम् १३६ ८१ व्रतसमुद्धारः ११८६८ प्रशस्त णि १३६ ८२ अन्त्येष्टिविधिः १२०६६ मण्डपार्चा १४० ८३ श्राद्धविधानं १२४ १०० कुण्डादिप्रमाणम् १४१
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
mamme
-
-
संख्या विषयः पृठे संख्या विषयः पृष्ट १०१ तोरणनिरूपणम् १४२/१२० अग्न्युत्पादनम् १५४ १०२ पताकानिरूपणम् १४४/१२१ स्नानमण्डपगमनम् । १०३ पीठनिरू० ,१२२ लक्ष्मसमुकिरणम १५५ १०४ पूजासामग्रोनि० १२३ लिङ्गस्नानम् १५६ १०५ शान्तिकुम्भस्थापनं १४५/१२४ रथारोपणम् १५७ १०६ कुम्भनि० १४६/१२५ मण्डपेलिङ्गस्थापनम " १०७ प्रशस्तवृक्षाः १४७/१२६ लिङ्गार्चनम् १५८ १०८ कुण्डसामग्री १२७ लिङ्गे जीवन्यासः १५९ १०६ अष्टौ धातवः १४८/१२८ पिण्डिकान्यासः " ११० अष्टौं ब्रीहयः १२६ पिण्डिकार्चा १६० १११ मुखोगारदेवार्चा १४६१३० कुण्डार्चनम ११२ आयुधार्चा
१३१ सन्धानकर्म १६१ ११३ ध्वजाष्टदेवताः ,१३२ अधिवासनं १६२ ११४ भैरवार्चा १५० १३३ आह्निककृत्यम ११५ भूतशुद्धिविधानम् , १३४ व्यक्तलिङ्गार्चा १६४ ११६ दिग्देवार्चनम् १५१/१३५ पीठबन्धनि० १५५ ११७ मण्डलमार्गनि० १५२ १३६ समिद्धोमः १६६ ११८ द्वारशोभानि० १५३/१३७ मालिङ्गार्चा ११६ कुम्भसंस्कारः ,३३८ चण्डशस्थापनं १७६
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
(5)
संख्या विषयः पृष्ठे संख्या विषयः पृष्ठे १३६ गुवर्चनम् १६८/१४९ ध्वजारोपनम् १४० यागमण्डपार्चनं १६६/१५० तत्पूजादिनि० १८० १४१ गौरोप्रतिष्ठा १७० १५१ जीर्णलिङ्गोद्धारः १८१ १४२ सूर्यप्रतिष्ठा १७२/१५२ शान्तिहोमः १८२ १४३ विष्णुस्थापनम् १७५/१५३ मठादिप्रतिष्ठा ११८ १४४ गर्भावरणं १७४ १५४ कूपप्रतिष्ठा १८६ १४५ वरणान्तराणि १५५ वृक्षप्रतिष्ठा . १८६ १४६ पिण्डिकासंस्कारः १७/१५६ ग्रन्थवंशादिवर्णना " १४७ प्रासादचैतन्यम १७८ १५७ ग्रन्थरचनाकालः १८७ १४८ हृत्प्रतिष्ठा १७२/१५८ ग्रन्थसमाप्तिः १८७
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
अथ
कर्मकाण्डक्रमावली
श्रीसोमशम्भुविरचिता
--0---
विश्वबोधविधातारं विश्वविज्ञानविग्रहम् । विश्वरूपं परं नत्वा विश्वेशं शिवमव्ययम् ॥१॥ संवीक्ष्य शिवशास्त्राणि सदाचार्योपदेशतः । क्रमानित्यादिकं वक्ष्ये क्रमबोधविवृद्धये ॥२॥ प्रातरुत्थाय सञ्चिन्त्य शिवाय शिवमक्षरम् । उत्सृजेन्मलमूत्रादि गत्वा देशं यथोचितम् ॥३॥ अथवा मुखसंशुद्धिं दन्तानां धावनं विना । गण्डूपैर्मन्त्रसंपूतैर्विधाय स्नानमारभेत् ॥४॥ सिन्धुसागरकासारतडागेषु महादे। पल्वले प्लवने चैव स्नानमत्यर्थमुत्तमम् ॥५॥ नालके पुष्करिण्यादौ मध्यमं, कन्यसं पुनः । वापीकुण्डोदपानेषु गृहे स्नानमनुत्तमम् ॥६॥ खात्वासिना समुद्धृत्य मृदमष्टाङ्गुलं ततः। मर्वात्मना समादाय पुनस्तेनैव पूरयेत् ॥७॥ मनसा तां नदीं प्राप्य निधायास्त्रेण शोधयेत् ।
तृणादि शिखयोद्धृत्य वर्मणा विभजेत् त्रिधा ॥८॥ 1 'न्तम' ग्वः पाठः।
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। एकया नाभिपादान्तं प्रक्षाल्य पुनरन्यया अस्त्रेणालब्धयालभ्य दीप्तया सर्वविग्रहम् ॥६॥ निरुध्याक्षाणि पाणिभ्यां प्राणं संयम्य वारिणि । निमज्यासीत हृद्यस्त्रं स्मरन् कालानलप्रभम् ॥१०॥ मलस्नानं विधायेत्थं समुत्थाय जलान्तरात् । अथ सन्ध्यामुपास्याथ विधिनानं समाचरेत् ॥११॥ सरस्वत्यादितीर्थानामेकमङ्कशमुद्रया । हृदाकृष्य तथास्थाप्य पुनः संहारमुद्रया ॥१२॥ शेष मृद्भागमादाय प्रविश्यानाभि वारिणि । वामपाणितले कुर्याद्भागत्रयमुदङ्मुखः ॥१३॥ अङ्गैदक्षिणतश्चैव पूर्वमस्त्रेण सप्तधा । शिवेन दशधा सौम्यं जपेद्भागवयं क्रमात् ॥१४॥ सर्वदिक्षु क्षिपेत्पूर्व हुंफडन्तशिवाणुना । कुर्याच्छिवेन सौम्येन शिवतीर्थं भुजभ्रमात् ॥१५॥ सर्वाङ्गमङ्गजप्तेन मूर्धादिचरणावधि । दक्षिणेन समालभ्य पठनङ्गचतुष्टयम् ॥१६॥ पिधाय खानि सर्वाणि संमुखीकरणेन च । निमज्ज्यान्तर्जले तिष्ठेच्छिवतीर्थे शिवं स्मरेत् ॥१७॥ चन्द्रार्ककरयुग्मेन कृतया कुम्भमुद्रया । वौषडन्तषडङ्गेन के कुर्यादभिषेचनम् स्वरक्षार्थमविच्छिन्नविघ्नविध्वंसनाय च।
'अस्त्राभिमन्त्रितं तोयं दिग्विदिक्षु परिक्षिपेत् ॥१६॥ 1 'क्रमात' ख०।
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
my
सोमशम्भुरचिता । चक्रवत्युपचारेण सुगन्धामलकादिभिः । स्नात्वावतार्य तत्तीर्थं संहारिण्याथ संहरेत् ॥२०॥ कपोतकुकुटातायिकाककङ्कखरश्वभिः । ग्रामसूकरगृध्रोष्ट्रैस्तदुद्भताङ्गवैकृतैः ॥२१॥ श्मशानपतितप्रेतसूतिकामाल्यभोजनः । तथान्यलिङ्गिभिः स्पर्शे वारुणं सानमाचरेत् ॥२२॥ शुक्रविण्मूत्रसंपर्के नाभेरूज़ करौ विना । वपने वमने तोयमवगाहेत शुद्धये ॥२३॥ अथातो विधिसिद्धेन संहितामन्त्रितेन च निवृत्त्यादिविशुद्धेन भस्मना सानमाचरेत् ॥२४॥ शिरस्तः पादपर्यन्तं हुंफडन्तशराणुना । तेन कृत्वा मलमानं विधिस्नानं समाचरेत् ॥२५॥ ईशतत्पुरुषाघोरगुह्यकाजातशम्बरैः ।। क्रमेणोद्भूलयेन्मूर्धवक्त्रहृद्गुह्यविग्रहान् ॥२६॥ सन्ध्यात्रये निशीथे च चर्यापूर्वावसानयोः । सुप्त्वा भुक्त्वा पयः पीत्वा कृत्वा चावश्यकादिकम् ।२७। स्त्रियं नपुंसकं शूद्रं बिडालबकमूषकम् । स्पृष्टा तथाविधांश्चान्यानाग्नेयं रूपानमाचरेत् ॥२८॥ देवाग्मिगुरुभक्तानां समीपेऽन्त्यजदर्शने । अशुद्धभूतले मार्गे कुर्यान्नोद्भूलनं व्रती ॥२६।। सूर्यांशुवर्षसंपर्के प्राङ्मुखेनोव॑बाहुना ।
माहेन्द्रं स्नानमीशेन कार्य सप्तपदावधि ॥३०॥ मन्त्ररित्यर्थः ।
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। गोसंघमध्यगः कुर्यात् तत्खुरोत्खातरेणुभिः । पावनं नरमन्त्रेण संस्पृशेदर्मणाथवा ॥३१॥ सद्योजातादिभिर्मन्त्रैरम्भोभिरभिषेचनम् । मान्त्रं स्नानं भवेदेवं वरुणाग्योदयोरपि ॥३२॥ स्नानं स्वमूलमन्त्रेण प्राणायामपुरःसरम् । कुर्वीत मानसं स्नानं सर्वत्र विहितं चरेत् ॥३३॥ संप्रक्षाल्य विशुद्धेन हस्तौ पादौ च वारिणा । संवीक्ष्य त्रिः पिबेदम्बु ब्रह्मतीर्थेन शम्बरैः ॥३४॥ रत्नहेमस्थलिङ्गेषु चले चित्रे प्रदक्षिणे । गुरुष्वपि न निर्माल्यं व्याख्यासु प्रतिमासु च॥३॥ पूजायामन्नधूपाद्यैर्गन्धदीपप्रभासु च । नदीप्रवाहे निर्माल्यं न दुष्यति कदाचन ॥३६॥ सद्यःप्रतिष्ठिते लिङ्गे चले वा यदि वाचले । चतुर्थीकर्मपर्यन्तं निर्माल्यं च न दुष्यति ॥३७॥ पत्रं पुष्पं फलं तोयमन्नपानाद्यमौषधम् । अनिवेद्य न भुञ्जीत यदाहाराय कल्पितम् ॥३८॥ अनिवेदितभुञ्जानः प्रायश्चित्ती भवेन्नरः । शिवाष्टशतजाप्येन पूजया च विशुध्यति ॥३६॥ दैवतानां प्रतिष्ठासु तडाकारामपर्वसु ।। तत्र पञ्चशती जत्वा पञ्चमस्य विशुध्यति ॥४०॥ पुंसवने चतुर्थ्यां तु भुक्त्वा वामशतं जपेत् । द्वादशैकादशाहेषु दक्षिणस्य शतत्रयम् ॥४१॥
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। गणान्नं गणकस्यान्नं सत्त्रस्यान्नं तथैव च ।। भुक्त्वान्नं भोजकानां च व्रतं चान्द्रायणं चरेत् ॥४२॥ पाकादियज्ञगोदाने चौलोद्वाहव्रतेषु च। तथा साचारवर्णानां भुञ्जानोऽन्नं न दुष्यति ॥४३॥ योऽन्नं नामन्त्रितो भुङ्क्ते यस्य वर्णस्य दीक्षितः। तज्जातीशस्वजातीशौ जत्वैकत्र स शुध्यति ॥४४॥ एको द्वौ वा त्रयश्चैव दिवसास्तस्य शुद्धये । क्षत्रविटशूद्रजातीनां जपस्यानुक्रमेण तु ॥४ ॥ स्नानं पूजां जपं होममजीर्णे परिवर्जयेत् । जीर्णे नात्वा शतं साष्ट गायत्र्याः परिवर्तयेत् ॥४६॥ दीक्षितेन सवर्णेन समुच्छिष्टेन दीक्षितः । उच्छिष्टस्पृष्ट आचम्य स्वजातीशशतं जपेत् ॥४७॥ तस्मिन्नदीक्षितैः स्पृष्टे स्नात्वाचम्य शतद्वयम् । सामीप्याद्दीक्षिते तद्वदुपवासोऽप्यदीक्षिते ॥४८॥ वैश्यशूद्रौ द्विजः स्पृष्ट्वा समुपोष्य घ्यहं त्र्यहम् । तज्जातीशस्वजातीशावेकीकृत्य जपेत्क्रमात् ॥४६॥ क्षत्रियः शूद्रसंपर्कात् तौ जपेद्विरुपोषितः । एतानदीक्षितान्स्पृष्ट्वा पूर्वोक्तद्विगुणं चरेत् ॥५०॥ पादहीनं क्षत्रियस्तु वैश्योऽधैन विवर्जितम् । पादत्रयोज्झितं शूद्रो द्विजस्पर्शात्तदेव हि ॥५१॥ शूद्रस्तु क्षत्रियस्पर्श क्षत्रोक्तार्धेन शुध्यति । अन्यत्राप्येवमालोच्य प्रायश्चित्तं वदेद्बुधः ॥५२॥
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
६
कर्मकाण्डक्रमावली। स्वजातीशायुतं जप्त्वा दिनत्रयमुपोषितः । अन्त्यजेन सह स्पर्श विशुद्धो जायते नरः ॥५३॥ जाते चण्डालसंपर्के दक्षिणस्यायुतत्रयम् । जत्वा कृच्छमनुष्ठाय प्रम्लाति सकलं मलम् ॥५४॥ पुरुषाघोरबामाजा जातीशा ब्राह्मणादिषु । साधारणोऽप्यपरस्तु ईशः साधारणः परः ॥५५॥ उपवासं प्रकुर्वीत स्वजात्युच्छिष्टभोजने । मामीप्योच्छिष्टभोक्ता वा जपेदपि सहस्रकम् ॥६॥ भुक्त्वा वैश्यस्य शूद्रस्य समुच्छिष्टं यहं त्र्यहम् । क्रमेणोपवसेद्विग्रस्तथाऽघोरायुतं जपेत् ॥७॥ द्विधाऽपि सूतके भुक्त्वा समुपोष्य विशुध्यति । वामस्य तु सहस्रेण कामात्तद्विगुणं चरेत् ॥८॥ भुक्त्वा तत्र स्वकीये तु सहस्रं दक्षिणं जपेत् । उपवाससमोपेतं कामात्तद्विगुणं चरेत् ॥५४॥ कारुदासीनरेन्द्राणां सूतकं नैव विद्यते ।. निर्वाणदीक्षितानां तु पृथग्भागभुजां न तत् ॥६०॥ मत्स्यकण्टकशम्बूकान्मुक्त्वा नखकमर्दकान् । . पीत्वा नवाम्बु चोपोष्य पञ्चगव्येन शुध्यति ॥६॥ पीतशेषं तु यत्तोयं प्रमादाद्यदि तत्पिबेत् । उपोष्य रजनीमेकां पञ्चगव्यं पिबेदपि ॥६॥ पीयमानपतत्तोयजुष्टमन्नमदन्नरः ।
सहस्रं रूपिणो जप्त्वा पञ्चगव्येन शुध्यति ॥३॥ 'शम्बूकः सामुद्रः प्राणिविशेपः ।
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। भुञ्जन्गुदेन्द्रियस्रावे शौचे माने अपि द्विधा । आचाममाचरन्धोरसहस्रं च जपेदभुक् ॥६४॥ अनाचान्तः पिबेत्तोयं भक्षयेदथ मूत्रयेत् । जस्वाऽघोरं निराहारः पञ्चगव्येन शुध्यति ॥६ ॥ विना यज्ञोपवीतेन पिबेद्भजीत वा यदि । जत्वाऽघोरं निराहारः पञ्चगव्यं पिबेत्तदा ॥६६॥ स्वधान्तैरात्मतत्त्वादिः प्रमृज्याधरौ हृदा । दक्षिणाङ्गुष्ठमूलेन मध्याभिस्तिसृभिः स्पृशेत् ॥६७॥ अङ्गुष्ठतर्जनीमूर्ना स्पृशेन्नासापुटद्वयम् । अङ्गुष्ठानामिकाग्रेण चक्षुः श्रोत्रं मुहुर्जलैः ॥८॥ कनिष्ठाङ्गुष्ठयुग्मेन नाभिं वक्षस्तलेन तु । अङ्गुलीभिः समस्ताभिः शिरोंऽसौ च हृदा स्पृशेत् ॥६६॥ सकलीकरणं कृत्वा प्राणायामेन संस्थितः । त्रिः समावर्तयेन्मन्त्री मनसा शिवसंहिताम् ॥७॥ पूर्ववत्पुनराचम्य पिधाय श्रोत्रवाङ्मनः । कृत्वा कराङ्गपिन्यासमेकचित्तो व्यवस्थितः ॥७॥ ब्रह्माणी वैष्णवी रौद्रीं रक्तां शुक्लां सितेतराम् । प्रातमध्याह्नसायाह्नसन्ध्या ध्यायेदनुक्रमात् ॥७२॥ रक्तभूषाम्बरां रक्ता जटायज्ञोपवीतिनीम् । हंसपद्मासनां बाला चतुर्वक्त्रां चतुर्भुजाम् ॥७३॥ स्रगक्षमालिनी दक्षे वामे दण्डकमण्डलुम् । ब्राह्मीमष्टदृशं ध्यायेत्प्रातस्तारकितेऽम्बरे
॥७४॥ 1 'सटायज्ञो' क०।
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। शुक्लाम्बरधरां शुक्लां वनमालोपवीतिनीम् । तार्क्ष्यपद्मासनासीनामुद्भिन्ननवयौवनाम् शंखचक्रधरां वामे दक्षिणे सगदाभयाम् । ध्यायेन्मध्यन्दिने देवीं वैष्णवी सर्वभूषणाम् ॥७६।। नीलोत्पलदलाभासां किश्चिञ्चलितयौवनाम् । चतुर्भुजां त्रिनेत्रां च जटाखण्डेन्दुमण्डिताम् ॥७७॥ त्रिशूलाक्षधरां दक्ष वामे साभयशक्तिकाम् । रौद्रीं ध्यायेद्वषाजस्थां काले वास्तमितेऽरुणे ॥७॥ कृष्णाजिनधराः सर्वाः साक्षिण्यः सर्वकर्मणाम् । तत्प्रभामण्डलाभोगप्रविष्टां स्वतनुं स्मरेत् ॥७॥ ज्ञानिनां परमाः सन्ध्याश्चतस्रोऽभिदधेऽधुना । एकैवानेकतां याति शिवशक्तिरूपाधितः ॥८ ॥ मृणालतन्तुवत्तन्वी रक्तां शुक्लां सितेतराम् । तुर्यां त्वरूपां कृष्णां वा या निशीथे विभाव्यते ॥८॥ हृद्विन्दुब्रह्मरन्ध्रेषु परे चैताः स्थिताः क्रमात् । तिस्रः सत्त्वादिसंयुक्ताश्चतुर्थी गुणवर्जिता ॥२॥ मूर्याचन्द्रमसोरन्ते द्वे सन्ध्ये प्राणयोगिनाम् । शिववोधः परो यस्तु सा सन्ध्या परमोच्यते ॥३॥ पैन्यं मूले प्रदेशिन्याः कनिष्ठायाः प्रजापतेः । ब्राह्ममङ्गुष्ठमूलस्थं तीर्थ दैवं कराग्रतः ॥४॥ सव्यपाणितले वह्वस्तीर्थ सौम्यं तु वामतः ।
ऋषीणां तु समग्रेषु अङ्गलीपर्वसन्धिषु ॥८ ॥ 1 'निविष्टां' ग्व०।
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्मुरचिता। ततः शिवात्मकैर्मन्त्रैः कृत्वा तीर्थं शिवात्मकम् । मार्जनं संहितामन्त्रैस्तत्तोयेन समाचरेत् । ॥८६॥ वामपाणिपतत्तोययोजनं सव्यपाणिना । उत्तमाङ्ग क्रमान्मत्रैर्मार्जनं समुदाहृतम् ॥८७॥ नीत्वा तदुपनासाग्रं दक्षपाणिपुटे स्थितम् । बोधरूपं सितं तोयं वामेनाहत्य कुम्भयेत् ।
॥८॥ तत्पापं कजलाभासं पिङ्गयारेच्य मुष्टिना । क्षिपेद्वज्रशिलावद्यत् तद्भवेद्रघमर्षणम् ॥८६॥ स्वाहान्तशिवमन्त्रेण कुशपुष्पाक्षतान्वितम् ।
शिवायााञ्जलिं दत्त्वा गायत्री शक्तितो जपेत् ॥१०॥ डों तन्महेशाय विद्महे वाग्विशुद्धाय धीमहि तन्नः शिवः प्रचादयात् । डों हूं शिवाय स्वाहा । डों हां हृदयाय स्वाहा, डों ही शिरसे स्वाहा, डों हूं शिखायै स्वाहा, डों हैं कवचाय स्वाहा, डों हौं नेत्रेभ्यः स्वाहा, डों हः अस्त्राय स्वाहा; इति मन्त्रान्देवतीर्थेन तर्पयेत् । डों हां आदित्येभ्यः स्वाहा, डों हां वसुभ्यः स्वाहा, डोहां रुद्रेभ्यः स्वाहा, उो हां शिवेभ्यः स्वाहा, डों हां साध्येभ्यः स्वाहा, डों हां मरुद्भ्यः स्वाहा, डोहांभृगुभ्यः स्वाहा, डों हां अङ्गिरसेभ्यः स्वाहा; इत्यष्टौ देवगणान् देवतीर्थन तर्पयेत् । ततः कण्ठोपवीती डों हां अत्रये नमः, ॐ हां वसिष्ठाय नमः, डों हां पुलस्तये नमः, डों हां क्रतवे नमः, डों हां भरद्वाजाय नमः, डों हां विश्वामित्राय नमः, डों हां प्रचेतसे नमः, डों हां मरीचये नमः: इति आर्षतीर्थेन ऋषींस्तर्पयेत् ।
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०
कर्मकाण्डक्रमावली |
ठों ह्रां सनकाय वौषट्, डों हां सनन्दनाय वौषट् डों हां सनातनाय वौषट् डों हां सनत्कुमाराय वौषट् डों हां कपिलाय चौपट, डों हां पञ्चशिखाय वौषट् डों हां ऋभवे वौषट्; इति मानवतीर्थेन सप्त मनुष्यान् डों सर्वेभ्यो भूतेभ्यो वौषट् इति संलग्नकरकमलमूलेन भूतानि तर्पयेत् । अथ दक्षस्कन्धोपवीती कुशमूलाग्रेण सतिलवारिणा डों हां कव्यवाहनाय स्वधा, उों हां अलाय स्वधा, डों हां सोमाय स्वधा, उों हां यमाय स्वधा, डों हां अर्य स्वधा, हां अग्निष्वात्तेभ्यः स्वधा, डों हां बर्हिषद् द्भ्यः स्वधा, उों हां आज्यपेभ्यः स्वधा, उों हां सोमपेभ्यः स्वधा; इति देवपितृन्; उों हां पितृभ्यः स्वधा, उों हां पितामहेभ्यः स्वधा, उ हां प्रपितामहेभ्यः स्वधा; एवं उों हां मातृभ्यः स्वधा, उों हां मातामहेभ्यः स्वधा, उों हां वृद्धमातामहेभ्यः स्वधा, डों हां सर्वेभ्यः स्वधा, इति प्रेतपितन् तर्पयेत् । ङों हां सर्वेभ्यो ज्ञानिभ्यः स्वाहा, उों हां सर्वेभ्य श्राचार्येभ्यः स्वाहा दिशां दिक्पतिसिद्धानां मातृणां ग्रहरक्षसाम् । यथाविधि विधातव्यं तर्पणं विधिपूर्वकम् इति ज्ञात्वा आचार्यानपि तर्पयेत् । इति तर्पणविधिः || प्रातः पूर्वमुखो भूत्वा मध्याह्ने दक्षिणामुखः । पश्चिमाभिमुखः सायमर्घो देय इति स्थिति: tar देवार्चने होमेऽध्ययने पितृतर्पणे । अशून्यं तु करं कुर्यात्सुवर्णरजतैः कुशैः समाचम्य विधानेन त्र्यलेनार्घमुद्धरेत् ।
1
॥६९॥
॥६२॥
॥६३॥
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
मोमशम्भुरचिता। रक्तपुष्पादितोयेन मूलमन्त्रेण भानवे ॥१४॥ यदा यदा समाचामेन्मन्त्रन्यासं तदा तदा । कुर्वीत करकायेषु मन्त्री मन्त्रार्थसिद्धये ।। ॥१५॥ अथ मार्तण्डदेवस्य साङ्गमर्चनमुच्यते । कृत्वा कराङ्गविन्यासं तन्मन्त्रैर्हृदयादिभिः ॥१६॥
आत्मानं रविरूपेण संचिन्त्यार्घस्य भाजनम् । पूरयेद्रक्तवर्णेन ललाटाकृष्टबिन्दुना
॥७॥ तत्संपूज्य खेरङ्गैः कृत्वा रक्षावगुण्ठनम् । संप्रोक्ष्य त्र्यञ्जलैव्यं पूर्वास्यो भानुमर्चयेत् ॥८॥ डों अं दण्डिने नमः, डों अंपिङ्गलाय नमः, इति दक्षिणवामयोर्द्वारपालद्वयम् ; डों गं गणपतये नमः ऐशान्याम, डों गुं गुरुभ्यो नमः आग्नेय्याम्, डों अं प्रभूतासनाय नमः इति पीठमध्ये ____ आग्नेयादेशपर्यन्तं कोणेषु च यथाक्रमम् । डॉ अं विमलाय नमः, डों अं साराय नमः, डों अं आराध्याय नमः, डों अं परमसुखाय नमः, इति सितरक्तपीतहरितसिंहरूपाणि विदिनु अर्चयेत् । तदुपरि अं पद्मासनाय नमः, इति सितपद्ममध्ये । तदुपरि डों रां दीप्तायै नमः, डों - सूक्ष्मायै नमः, डों रूं जयायै नमः, डों रै भद्रायै नमः, डों रौं विभूतये नमः, डों रां विमलायै नमः, डों रां अमोघायै नमः, डों रां विद्युतायै नमः, डों रां सर्वतोमुख्यै नमः .
- पूर्वादीशानपत्रान्ता अष्टौ शक्तीः प्रपूजयेत् ॥६॥ 1 'पर्यन्ताः ' के पाठः।
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली . नवमीं कर्णिकामध्ये विस्फुरामासु योजयेत् रां विस्फुरायै नमः, अर्कासनाय नमः। इति अर्कासनसम्पूज्य
डों धवलाम्भोरुहारूढं दाडिमीकुसुमप्रभम् । स्फुरद्रत्नमहातेजोवृत्तमण्डलमध्यगम् ॥१०॥
अंसासक्तस्फुटश्वेतसनालाब्जकरद्वयम् । - एकास्यं चिन्तयेद्भानुं द्विभुजं रक्तवाससम् ॥१०१॥ डों हां खशोल्काय सूर्यमूर्तये नमः; इत्यनेन आसनोपरि मूर्ति विन्यस्य ललाटाकृष्टस्फुरदरुणबिम्बमञ्जलौ विचिन्त्य, डों हां ह्रीं सः सूर्याय नमः; इत्यनेन मूलमन्त्रेण तद्व्यापकमारोपयेत् ।
आवाहनादिमुद्राभिर्विधायावाहनादिकम् । प्रीतये ग्रहराजस्य बिम्बमुद्रां प्रदर्शयेत् ॥१०२॥ सकलीकरणं कृत्वा कार्य तच्च खशोल्किना । पाद्यमाचमनीयं च शिरोष गात्रपूजनम् ॥१०३॥ संपूज्य गन्धपुष्पाधैर्मूलमन्त्रेण भास्करम् । पद्माख्यां बिम्बमुद्रां च भक्त्या तस्मै प्रदर्शयेत् ॥१०॥ सौम्यानि रक्तवर्णानि वरदाब्जकराणि च । भूषिताणि द्विहस्तानि भानोरङ्गानि भावयेत दंष्ट्राकरालमत्युग्रं प्रज्वलत्पावकप्रभम् ।
तर्जयद्विघ्नसंघातमित्थमस्त्रं विचिन्तयेत् ॥१०६॥ ___ों अं हृदयाय नमः अग्निदले, डॉ अर्काय शिरसे नमः तयोर्लक्षणं:- पद्माकारौ करौ कृत्वा प्रतिनिष्टे तु मध्यमे ।
अङ्गुल्यौ धारयेत्तस्मिन् बिम्बमुद्रेति सोच्यते॥
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३
सोमशम्मुरचिता। इत्यैशानदले, डों भूर्भुवःस्वालिन्यै शिखायै नमो नैऋतदले, डों हूँ कवचाय नमो वायव्यदले, डों भां नेत्रेभ्यो नमः, इति मध्ये, डों रः अस्त्राय फडिति पूर्वाद्युत्तरान्तं चतुर्दिग्दलेषु
धेनुमुद्रा हृदादीनां गोविषाणा च नेत्रयोः ।
अस्त्रस्य त्रासनीयं च ग्रहाणां च नमस्क्रिया ॥१०७॥ __ों सों सोमाय नमः इति पूर्वदलाये, अं अङ्गारकाय नमः इति दक्षिणदलाये, ॐ बुं बुधाय नमः इति पश्चिमदलाग्रे, वृं बृहस्पतये नमः इति उत्तरदलाये, डों भां भार्गवाय नमः इति आग्नेयदलाने, डों शंशनैश्चराय नमः इति नैऋतदला, डों रां राहवे नमः इति वायव्यदलाये, डों के केतवे नमः इति ईशानदलाने
सोमं कुमुदकुन्दाभं बुधं चामीकरप्रभम् । गुरु गोरोचनाभासं शुक्रं गोक्षीरसन्निभम् ॥१०८॥ रक्तमङ्गारकं ध्यायेद्राजवर्तनिभं शनिम् । कृष्णं कृताञ्जलिं राहु केतुं धूमाहिसनिभम् ॥१०॥ कामरूपधराः सर्वे दिव्याम्बरविभूषणाः । वामोरुन्यस्तहस्ताश्च दक्षहस्ताभयप्रदाः ॥११०॥ ध्यानपूर्व ग्रहान्नेवं पूजयित्वा यथाक्रमम् । धूपदीपादिनैवेद्यं देयं सर्व खशोल्किना ॥१११॥ मूलमन्त्रजपं कृत्वा यथाशक्ति समाहितः । अयंपात्राम्बुना भक्त्या भास्कराय निवेदयेत् ॥११२॥ स्तुत्वा प्रणम्य संपूज्य निवेद्याध्यं पराङ्मुखः ।
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
कनकाएडक्र
अभिधाय क्षमस्वेति फडन्तेन शराणुना ॥१.१३॥ समाहृत्याणुसंघातं संहारिण्याथ संहतम् ।
हृत्पुण्डरीकमध्यस्थे' शिवसूर्ये निवेशयेत् ॥११४॥ ततः डों अः तेजश्चण्डाय नमः
अनेनादित्यनिर्माल्यं चण्डाय विनिवेदयेत् ।
ईशकायप्रतिष्ठाय वेरित्यर्चने विधिः ॥ ॥११॥ इति आदित्यपूजनविधिः॥ __ अथाचम्य विधानेन प्रणवार्धकराम्बुजः।।
द्वारमस्वाम्बुना प्रोक्ष्य द्वारपालान्प्रपूजयेत् ॥११६॥ डों हां गणपतये नमः, डों हां सरस्वत्यै नमः, डों हां लक्ष्म्यै नमः इति ऊोडम्बरके; डों हां नन्दिने नमः, डों हां गङ्गायै नमः इति दक्षिणशाखायां; डों हां महाकालाय नमः, डों हां यमुनायै नमः इति वामशाखायाम् ;
दिव्यदृष्टिनिपातेन दिव्यानुपरिवर्तिनः । ज्वलन्नाराचमुद्राणुं पुष्पं क्षिप्स्वान्तरिक्षगान् ॥११७॥ दक्षपाणेत्रिभिर्धातै भूमिस्थांत्रिविधानिति । विनानुत्सारयेन्मन्त्री यागमन्दिरमध्यगः ॥११८॥ देहली लवयेत्किञ्चिद्वामशाखां समाश्रयन् ।
प्रविश्य दक्षपादेन विन्यस्यास्त्रमुडम्बरे ॥११॥ डों हां वास्त्वधिपतये ब्रह्मणे नमः इति ब्रह्मस्थाने पुष्पं दद्यात् । निरीक्षणादिभिः सास्त्रैः शुद्धानादाय गड्डुकान् ।
लब्धानुज्ञः शिवान्मौनी गङ्गादिकमनुस्मरेत् ॥१२०॥ 'स्थ' क० पाठः।
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
9
सोमशम्भुरचिता। पवित्राङ्गप्रजप्तेन वस्त्रपूतेन वारिणा । . पूरयेदस्वधौतांस्तान्गायच्या हृदयेन वा गड्डुकाक्षतपुष्पादि सर्व द्रव्यसमुच्चयम् । सनिधीकृत्य पूजा) भूतशुद्ध्यादिमाचरेत् ॥१२२॥ देवदक्षिणदिग्भागे सन्निविष्टः सुखासने । उत्तरास्यो विनीतात्मा न्यस्तमन्त्रकरद्वयः। ॥१२३॥ संहारमुद्रयादाय मूलमन्त्रेण विग्रहात् । भोग्यकोपभोगार्थ विधानज्ञो हृदम्बुजे ॥१२४॥ पाणिकच्छपिकायां च द्वादशान्तपदेऽथवा । निधाय निजमात्मानं पञ्चभूतानि शोधयेत् ॥१२॥ चरणाङ्गुष्टयुग्माधः संचिन्त्य विमलद्युतिम् । सुशिरान्तबहिः शक्तिं व्यापिनी चिन्तयेदधः ॥१२६॥ हुंकारे ब्रह्मरन्ध्रस्थे प्रज्वलत्पावकप्रमे । विधाय प्राणसंरोधं चित्तं मन्त्री निवेशयेत् । ॥१२७॥ रेचकान्ते फडन्तेन तेन हृत्कएठतालुषु ।। भ्रूमध्ये ब्रह्मरन्ध्रे च भित्त्वा ग्रन्थिं निवर्त्य च ॥१२८॥ हंकारं मूर्ध्नि विन्यस्य जीवं हृदयसंपुटे । पूरकाहृतचैतन्यं हूं शिखोपरि विन्यसेत् ॥१२६। संशुद्धं बिन्दुभूतं तं ध्यात्वा कृत्वा च कुम्भकम् । रेचकेन शिवे विद्वानेकोद्घातेन योजयेत् ॥१३०॥ बीजवृत्त्या शिवे लीनं प्रतिलोमं स्वहेतुषु । तत्त्वानि बिन्दुपर्यन्तं लयं नीत्वा विशोधयेत् ॥१३१॥
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। पृथ्वीवातौ पयोवह्नी द्वौ द्वौ शोध्यौ परस्परम् । आकाशं चाविरोधेन यथा शोध्यं तथा शृणु ॥१३२॥ पार्थिवं मण्डलं पीतं कठिनं वज्रलाञ्छितम् । ह्लामित्यात्मकवीजेन तन्निवृत्तिकलात्मकम् ॥१३३॥ पादादारभ्य मूर्धान्तं विचिन्त्य चतुरश्रकम् । उद्घातपञ्चकेनैव वायुभूतं विचिन्तयेत् ॥१३४॥ अर्धचन्द्रं द्रवं सौम्यं शुभ्रमम्भोजलाञ्छितम् । ह्वीमित्यनेन बीजेन प्रतिष्ठारूपतां गतम् ॥१३॥ संयुक्त वाममन्त्रेण पुरुषोत्तमकारणम् । प्राप्यं चतुर्भिरुद्घातैर्वह्निभूतं विशोधयेत् ॥१३६॥ आग्नेयं मण्डलं त्र्यथ रक्तं स्वस्तिकलाञ्छितम् । हमित्यनेन मन्त्रेण विद्यारूपं विभावयेत् ॥१३७॥ घोरेण त्रिभिरुवातैलभूतं विशोधयेत् । षडनं मण्डलं वायोबिन्दुभिः षड्भिरङ्कितम् ॥१३८॥ कृष्णं यैमितिबीजेन जातं शान्तिकलामयम् । संचिन्त्योद्घातयुग्मेन पृथ्वीतत्वं विशोधयेत् ॥१३॥ नभो बिन्दमयं वृत्तं विन्दशक्तिविभषितम् । व्योमाकारं सुवृत्तं च शुद्धस्फटिकनिर्मलम् ॥१४०॥ हुंकारेण फडन्तेन शान्त्यतीताकलामयम् । ध्यात्वैकोद्घातयोगेन सुविशुद्धं विभावयेत् ॥१४॥ आप्याययेत् ततः सर्वं मूलेनामृतवर्षिणा । आधाराख्यमनन्तं च धर्मज्ञानादिपङ्कजम् ॥१४२॥
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७
॥१४३॥
॥१४४॥
॥१४॥
॥१४६॥
॥१४७॥
सोमशम्भुरचिता। हृद्यासनमिदं दत्त्वा मूर्तिमावाहयेत्ततः । दृष्टा शिवमयं तस्यामात्मानं द्वादशान्ततः अथ तां शक्तिमन्त्रेण वौषडन्तेन सर्वतः । दिव्यामृतेन संसाव्य कुर्वीत सकलीकृतिम् हृदयादिकरान्तेषु कनिष्ठाघङ्गुलीषु च । हृदादिमन्त्रविन्यासः सकलीकरणं मतम् क्षिपेत्सर्वासु काष्ठासु तालत्रयपुरःसरम् । छोटिकाभिः शिवस्यास्त्रं रक्षार्थं विघ्ननाशनम् प्राकारेण तनुत्रेण तद्धहिः परिखान्वितम् । शक्तिजालमतचोर्ध्व ततश्च प्रवितानयेत् दर्शयित्वा महामुद्रामापादतलमस्तकाम् । भावोपनीतपुष्पाद्यैर्हदम्भोजे शिवं यजेत् पूरकाकृष्टपीयूषहविषा च शिवाणुभिः । नाभिकुण्डे स्वतःसिद्ध तर्पयेत्तु शिवानलम् निर्भसितशरच्चन्द्रबिन्दुरूपं महेश्वरम् । ललाटपट्टमध्यस्थं चिन्तयेच्छुभविग्रहम् एकं स्वर्णादिपात्राणां पात्रमस्वाम्बुशोधितम् । बिन्दुप्रसूतपीयूषगन्धतोयाक्षतादिना हृदापूर्य षडङ्गेन पूजयित्वाभिमन्त्रयेत् ।। संरक्ष्य हेतिमन्त्रेण कवचेनावगुण्ठयेत् रेचयित्वाय॑मष्टाङ्गं रेचयेद्धेनुमुद्रया। अभिषिञ्चेदथात्मानं मूर्ध्नि तत्तोयबिन्दुना
॥१४८॥
॥१४॥
॥१५॥
॥१५॥
॥१५२॥
॥१५३॥
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। तत्रस्थं यागसम्भारं प्रोक्षयेदत्रवारिणा । अभिमन्त्र्य हृदा पिण्डैस्तनुत्रेण च वेष्टयेत् ॥१५४॥ दर्शयित्वाऽमृतां मुद्रां पुष्पं दत्त्वा निजासने । विधाय तिलकं मूर्ध्नि पुष्पं मूलेन योजयेत् ॥१५॥ स्नाने देवार्चने होमे भोजने यागयोगयोः।
आवश्यके जपे धीरः सदा वाचंयमो भवेत् ॥१५६॥ नादान्तोच्चारणान्मन्त्रं शोधयित्वा पुराकृताम् । पूजामभ्यर्च्य गायत्र्याः सामान्याय॑मुपाहरेत् ॥१५७॥ ब्रह्मपञ्चकमावर्त्य माल्यमादाय लिङ्गतः।। ऐशान्यां दिशि चण्डाय हृदयेन निवेशयेत् ॥१५॥ प्रक्षाल्य पिण्डिकां लिङ्गमस्त्रतोयैस्ततो हृदा । अर्घ्यपात्राम्बुना सिञ्चेदिति लिङ्गविशोधनम् ॥१५॥
इत्थमात्माश्रयद्रव्यमन्त्रलिङ्गविशुद्धिषु । - कृतासु देवदेवस्य पूजनं नान्यथा भवेत् ॥१६०॥ तत्र पीठस्य वायव्यां दिशि डों हां गणपतये नमः । ऐशाने डों हां गुरुभ्यो नमः ।
ततः कूर्मशिलासीनां गोक्षीरसितविग्रहाम् । ..
यजेदीजाङकुराकारां शक्तिमाधाररूपिणीम् ॥१६१॥ ओं हां आधारशक्तये नमः।
कुन्देन्दुधवलोद्दण्डसरोजमुकुलाकृतिम् ।
यजेब्रह्मशिलारूढं शिवस्यानन्तमासनम् ॥१६२॥ डों हां अनन्तासनायनमः । .
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्मरचिता। विचित्रकेसरिप्रख्यानन्योन्यं पृष्ठदर्शिनः। कृतत्रेतादिरूपेण शिवस्यासनपादुकान् ॥१६३॥ धर्म ज्ञानं च वैराग्यमैश्वर्यं च यथाक्रमम् ।
कर्पूरकुङ्कुमस्वर्णकञ्जलाभानि पूजयेत् ॥१६४॥ डों हां धर्माय नम आग्नेये । उौं हां ज्ञानाय नमो नैर्ऋते । डों हां वैराग्याय नमो वायव्ये । डों हां ऐश्वर्याय नम ऐशाने । डों हां अधश्छादनाय नमोऽधः। 0 हां ऊर्ध्वच्छादनाय नम ऊर्ध्वं ।
उत्फुल्लाष्टदलं श्वेतं तदेवानन्तपङ्कजम् ।
संपूज्य सिंहवर्गोध्धं पद्ममुद्रां प्रदर्शयेत् ॥१६॥ डों हां पद्मासनाय नमः।
तप्तचामीकरच्छायां पञ्चाशदीजगर्भिताम् ।
केसराणां चतुःषष्टया कर्णिकां पूजयेद्धदा ॥१६६॥ डों हां कर्णिकायै नमः।
उद्यदिनकराभासत्रिनेत्राश्च चतुर्भुजाः । जटामुकुटखण्डेन्दुमण्डिता धृतचामराः ॥१६७॥ वरदाभयहस्ताश्च शिवासक्तगम्बुजाः । पूर्वादीशानपत्रस्थाः केसराग्रेष्वनुक्रमात् ॥१६८॥ शक्तीः संपूजयेदष्टौ नमोमुद्रां प्रदर्शयेत् ।
गोक्षीरधवलां शक्ति कर्णिकायां मनोन्मनीम् ॥१६॥ डों हां वामायै नमः, डों हां ज्येष्ठायै नमः, ॐ हां रौद्रयै नमः, डों हां काल्यै नमः, डों हां कलविकरण्यै नमः. रों
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०
॥७२॥
कर्मकाण्डक्रमावली। हां बलविकरण्यै नमः, ऊों हां बलप्रमथिन्यै नमः, डों हां सर्वभूतदमन्यै नमः, डों हां मनोन्मन्यै नमः ।।
क्षित्यादिशुद्धविद्यान्तं तत्त्वव्यापकमासनम् । संचिन्त्य देवदेवस्य पूजयेत्तदनन्तरम्
॥७०॥ रों हां शिवासनाय नमः; इत्यासनमन्त्रः । तत्र सिंहासने देवं शुद्धस्फटिकनिर्मलम् । पश्चास्यं दशदोर्दण्डं प्रतिवक्त्रं त्रिलोचनम् . ॥७१॥ जटामुकुटशोभाढ्यं स्फुरच्चन्द्रार्धशेखरम् । शक्यभीशूलखट्वाङ्गवरव्यग्रकराम्बुजम् दक्षिणतोऽथ वामस्थं डमरु बीजपूरकम् । नागाक्षसूत्रं लीलाजं बिभ्राणं पञ्चभिः करैः ॥७३॥ द्वात्रिंशल्लक्षणोपेतं बद्धपद्मासनस्थितम् ।
सादाशिवीं न्यसेन्मूर्ति शैवी शक्त्यन्तगोचराम् ॥७४॥ डों हां ३ शिवमूर्तये नमः । पूजयेच्च अनेनैव
सर्वज्ञं सर्वकर्तारं बोधानन्दमयं विभुम् । निष्कलं स्वप्रकाशं च संचिन्त्य परमं शिवम् ॥७॥ ब्रह्मादिकारणत्यागान्मन्त्रं नीत्वा शिवास्पदम् । ततो ललाटमध्यस्थस्फुरत्तारापतिप्रभम् ॥७६॥ षडङ्गेन समाकीर्ण बिन्दुरूपं परं शिवम् ।
पुष्पाञ्जलिगतं ध्यात्वा लक्ष्यमूतौ नियोजयेत् ॥७७॥ 0 हाँ हूँ शिवाय नमः। । आवाहन्या हृदावाह्य स्थापन्यास्थाप्य शङ्करम् ।
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्मुरचिता।
२१ संनिधानादिकं कृत्वा निष्ठुरायां निरोधयेत् ॥१७॥ कालकल्या फडन्तेन विनानुत्सार्य रिष्टिना। लिङ्गमुद्रां नमस्कारं हृदा वद्ध्वावगुण्ठयेत् ॥१७॥ सादरं संमुखीभाव आवाहनमिहोच्यते । भक्त्या निवेशनं तत्र स्थापनं कथितं बुधैः जगन्नाथ तवास्मीति यत्स्वीकारोपदर्शनम् । विभुत्वेऽपि तदीशस्य संनिधानं न चान्यथा ॥१८॥ श्रा कर्मकाण्डपर्यन्तं संनिधेर्योऽपरिक्षयः । स शंभोर्व्यापकत्वेऽपि निरोधः परिगीयते ॥१८२॥ शिवस्यानन्दबीजस्य बोधानन्दमयस्य च । अभक्तेष्वप्रकाशो यस्तद्भवेदवगुण्ठनम् ॥१८३॥ सकलीकरणं कृत्वा मन्त्रैः षड्भिरथैकताम् । अङ्गानामङ्गिना साधं विदध्यादमृतीकृतिम् ॥१८४॥ यथा दृश्यः समर्थश्च मार्तण्डचण्डरश्मिभिः । तद्वदङ्गैनिजैर्देवो ध्यातव्यः परमेश्वरः ॥१८॥ हृदयं तस्य चिच्छक्तिः शिरश्चैश्वर्यमष्टधा । नान्याधीनं वशित्वं यत् सा शिखोपरिवर्तिनी ॥१८६॥ अभेद्यं परमेशस्य तेजः कवचमुच्यते । प्रतापो दुःसहः शस्त्रमन्तरायापहारकम् ॥१८७॥ नमः स्वधा च स्वाहा च वौषट चेति यथाक्रमम् । हृत्पुरःसरमुच्चार्य पाद्यादीनि निवेदयेत् ॥१८॥
पाद्यं पादाम्बुजद्वन्द्वे वक्त्रेष्वाचमनीयकम् । 1 'नन्दबोधम्य'ख पाठ · ।
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। अयं शिरसि देवस्य पुष्पर्वाक्षतानि च ॥१८॥ एवं संस्कृत्य संस्कारैर्दशभिः परमेश्वरम् ।। यजेत्पञ्चोपचारेण विधिना कुसुमादिभिः ॥१०॥ अभ्यज्योद्वर्त्य निर्भय॑ राजिकालवणादिभिः । अोंदविन्दुपुष्पाद्यैर्गड्डुकैः स्नापयेच्छिवम् ॥१६॥ पयोदधिघृतक्षौद्रशर्कराद्यैरनुक्रमात् । ईशादिमन्त्रितै त्यै मुक्त्यै तेषां विपर्ययः ॥१२॥ तोयधूपान्तरैः सर्वैर्मलेन स्नापयेच्छिवम् । विरूक्ष्य यवचूर्णेन यथेष्टं शीतलं जलम् ॥१६॥ स्वशक्त्या गन्धतोयेन संस्नाप्य जगदीश्वरम् । परिशुद्धेन वस्त्रेण विमृज्यायं निवेदयेत् ॥१४॥ अधो न बन्धयेन्मुद्रां नोपरि भ्रामयेत्करम् । सर्वदा कुसुमैः कार्य लिङ्गस्याशून्यमस्तकम् ॥१६॥ चन्द्रचन्दनकाश्मीरैः समालभ्य सुगन्धिभिः । पुष्पैराभरणैर्वस्त्रैः समभ्यर्च्य शिवाणुना ॥१६६॥ धूपभाजनमस्त्रेण प्रोक्ष्याभ्यर्च्य हृदाणुना । अस्त्रेण पूजितां घण्टां वादयन् गुगगुलं दहेत् ॥१७॥ दद्यादाचमनं पश्चात्स्वधान्तहृदयाणुना । दीपभाजनमस्त्रेण प्रोक्ष्याभ्यर्च्य हृदाणुना ॥१८॥ आरात्रिकां समुत्सार्य तथैवाचमनं पुनः। प्रणम्यादाय देवाज्ञां भोगाङ्गानि प्रपूजयेत् ॥१६॥ अग्नीशासुरवायूनां दिक्षु चत्वार्यनुक्रमात् ।
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्मुरचिता। हृदयं चन्द्रसंकाशं शिरश्चामीकरप्रभम् ॥२०॥ शिखां सिन्दूरवर्णाढ्यां कवचं भृङ्गभास्वरम् । नेत्रमग्निप्रतीकाशमस्त्रं स्यात्कृष्णपिङ्गलम् ॥२०१॥ पद्मासनस्थानर्धेन्दुमुकुटानसुधारिणः। त्रिलोचनांश्चतुर्बाहून्सर्वाभरणभूषितान् ॥२०२॥ शिवस्याभिमुखान् शक्तिशूलाभयवरान्वितान् । चतुर्वक्त्रान् निजैर्मन्त्रैः पूजयेद्दलसंस्थितान् ॥२०३॥ दंष्ट्राकरालमप्यनमस्त्रेणाशनिसुप्रभम् ।
लिङ्गपूर्वायुदीच्यन्तं चतुर्दलगतं यजेत् ॥२०४॥ डों हां हूं शिवाय नमः । ॐ हां हृदयाय नमः, डों ही शिरसे स्वाहा, ओं हूं शिखायै नमः, ओं हैं कवचाय नमः, ओं हौं नेत्रेभ्यो नमः, ओं हः अस्त्राय नमः।
पाद्याचमनमर्थ्य च हृदादीनां निवेदयेत् । धूपदीपादिनैवेद्यं तोयमाचमनीयकम् ॥२०॥ करोद्वर्तनताम्बूलं मुखवासं च दर्पणम् । दद्यात्सपरिवाराय मूलमन्त्रण शम्भवे । ॥२०६॥ शिरस्यारोप्य देवस्य दूर्वाक्षतपवित्रकम् । स्तूयमानं विरिश्च्याद्यैः संतुष्टं भावयेच्छिवम् ॥२०७॥ मानसोपांशुभाष्याणां कुर्यादेकतमं जपम् । मूलस्याष्टशतं जप्त्वा न द्रुतं न विलम्बितम् ॥२०॥ हृदाभिमन्त्रितं वर्मवेष्टितं खगरक्षितम् । कुशपुष्पाक्षतोपेतं मुद्रयोद्भवसंज्ञया ॥२०६॥
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। गुह्यातिगुह्यगोप्ता त्वं गृहाणामत्कृतं जपम् । सिद्धिर्भवतु मे देव त्वत्प्रसादात्त्वयि स्थिता ॥१०॥ भोगी श्लोकं पठित्वामुं दतहस्तेन शंभवे । मूलाणुनार्घतोयेन वरहस्ते निवेदयेत् ॥२११॥ यत्किंचित्कुर्महे कर्म सदा सुकृतदुष्कृतम् । तन्मे शिवपदस्थस्य हूं क्षः क्षपय शङ्कर ॥२१२॥ शिवो दाता शिवो भोक्ता शिवः सर्वमिदं जगत् । शिवो जयति सर्वत्र यः शिवः सोऽहमेव हि ॥२१३॥ श्लोकद्वयमधीत्यैवं शिवार्पितमना मुनिः। जपं मुमुक्षुर्देवाय तथैव विनिवेदयेत् ॥२१४॥ दशांशेन शिवाङ्गानां जपं कृत्वा निवेदयेत् । अर्घधूपादिकं दत्त्वा स्तुत्वा च विविधैः स्तवैः ॥२१॥ शिवं प्रदक्षिणीकृत्य संहृष्टं शिवविग्रहम् । भक्या प्रणाममष्टाङ्गं वि
॥२१६॥ समाधिना तपोध्यानधारणाभावनाजपैः । निजमृतौं गुरोर्मतौं पुस्तके सलिलेऽनले
॥२१७॥ चित्रादौ स्थण्डिले वापि लिङ्गे त्वत्यन्तमुत्तमम् । यजनं बहुधा शंभोर्यथादृष्टमुदाहृतम् ॥२१८॥ अथेशादेशमासाद्य यायादग्निनिकेतनम् । प्रदक्षिणं ससंभारमधपात्रकरो मुनिः | ॥२१॥ यागोपकरणं सर्व दिव्यदृष्ट्यावलोकनम् । कुण्डनाभिं पुरस्कुर्वन्नुपविश्योत्तराननः ॥२२०॥
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भरचिता।
२५ अतसीपुष्पसंकाशां तत्र देवीं सुलक्षणाम् । तद्वद्वागीश्वरी देवी हृदा विन्यस्य पूजयेत ॥ २२१॥ वह्नि शुद्धाश्रयानीतं शुद्धपात्रोपरिस्थितम् । क्रव्यादांशं परित्यज्य ईक्षणादिविशोधितम् ॥२२२॥ प्रौदर्य वैन्दवं भौतमेकीकृत्यानलत्रयम् ।
विन्यसेद्वह्निचैतन्यं वह्निबीजेन दैशिकः ॥ २२३ ॥ रों हूँ वह्निचैतन्याय नमः।
संहितामन्त्रितं वह्नि धेनुमुद्रामृतीकृतम् । रक्षितं हेतिमन्त्रेण कवचेनावगुण्ठितम् ॥२२४ ॥ पूजितं त्रिः परिभ्राम्य कुण्डस्योक्तं प्रदक्षिणम् । शिवबीजमिति ज्ञात्वा वागीशीगर्भगोचरे ॥ २२५॥ वागीश्वरेण देवेन क्षिप्यमाणं विभावयेत् । भूमिस्थजानुको मन्त्री हृदात्मसंमुखं क्षिपेत् ॥२२६ ॥ ततोऽन्तःस्थितबीजस्य नाभिदेशे समूहनम् । संवृतिं परिधानस्य शौचमाचमनं हृदा ॥२२७ ॥ गर्भाग्नेः पूजनं कृत्वा तद्रक्षार्थ शराणुना। बनीयाद्दर्भ देव्याः कङ्कणं पाणिपल्लवे ॥ २२८ ।। गर्भाधानाय संपूज्य सद्योजातेन पावकम् । ततो हृदयमन्त्रेण जुहुयादाहुतित्रयम् ॥२२६ ॥ पुंसवनाय वामेन तृतीये मासि पूजयेत् ।
आहुतित्रितयं दद्याच्छिरसाम्बुकणान्वितम् ॥२३० ॥ सीमन्तोन्नयनं षष्ठे मासि संपूज्य रूपिणा ।
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
२
कर्मकाण्डक्रमावली। जुहुयादाहुतीस्तिस्रः शिखया शिखयैव च ॥ २३१ ॥ वक्त्राङ्गकल्पनं कुर्याद्वक्त्रोद्घाटननिष्कृती। जातकर्म नृवर्मभ्यां दशमे मासि पूजयेत् ॥२३२॥ वह्नि सन्धुक्ष्य दर्भायैः स्नानं गर्भमलापहम् । सुवर्णवन्धनं देव्याः कृतं ध्यात्वा हृदार्चयेत् ॥ २३३ ॥ सद्यःसूतकनाशाय प्रोक्षयेदत्रवारिणा । कुण्डं तु बहिरस्त्रेण ताडयेद्वर्मणेक्षयेत् ॥२३४ ॥ अस्त्रेणोत्तरपूर्वाग्रान्मेखलासु बहिः कुशान् । भास्तीये स्थापयेत्तेन हृदा परिधिविष्टरान् ॥२३५ ॥ वक्त्राणामस्त्रमन्त्रेण ततो नालापनुत्तये । समिधः पञ्च होतव्याः प्रान्ते मूले घृतप्लुताः ॥ २३६॥ ब्रह्माणं शङ्करं विष्णुमनन्तं च हृदार्चयेत् । . पूर्वाद्युत्तरपर्यन्तं परिधिस्थाननुक्रमात् ॥ २३७ ।। इन्द्रादीनीशपर्यन्तान् विष्टरस्थाननुक्रमात् । अग्नेरभिमुखीभूतान्निजदिक्ष हृदार्चयेत् ॥२३८ ॥ निवार्य विश्नसंघातं बालकं पालयिष्यथ । शैवीमाज्ञामिमां तेषां श्रावयेत् तदनन्तरम् ॥२३६॥ गृहीत्वा स्रस्रवावदनाधोमुखौ क्रमात् । प्रताप्याग्नौ विधा दर्रुर्मूलमध्याग्रगं स्पृशेत् ॥२४० ॥ कुशपृष्ठप्रदेशेषु आत्मविद्याशिवात्मकम् । क्रमात्तत्त्वत्रयं न्यस्य हां-ही-हूँ-शम्बरैः क्रमात् ॥ २४१॥ खुचि शक्ति स्रवे शम्भुविन्यस्य हृदयाणुना ।
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्मुरचिता। त्रिसूत्रीवेष्टितग्रीवौ पूजितौ कुसुमादिभिः ॥२४२॥ कुशानामुपरिष्टात् तौ स्थापयित्वा स्वदक्षिणे। गव्यमाज्यं समादाय वीक्षणादिविशोधितम् ॥२४३॥ स्वकां ब्रह्ममयीं मूर्ति संचिन्त्यादाय तघृतम् । कुण्डोज़ तु त्रिधावर्त्य तापयित्वाग्निगोचरे ॥२४४॥ पुनर्विष्णुमयीं ध्यात्वा घृतमीशानगोचरे । धृत्वादाय कुशाग्रेण स्वाहान्तं शिरसाणुना ॥२४॥ जुहुयाद्विष्टरे बिन्दं रुद्ररूपमनन्तरम् । भावयेनिजमात्मानं नमो वृत्वा' प्लवेत तत् ॥२४६॥ प्रादेशमात्रदर्भाभ्यामङ्गुष्ठानामिकाग्रगैः । धृताभ्यां संमुखं वीरत्रेणोत्प्लवमाचरेत् ॥२४७॥ हृदात्मसंमुखं कृत्वा कुर्यात्संप्लवनं ततः । हृदा लब्धदग्धदर्भमस्त्रक्षेपात्परिभ्रमेत् ॥२४॥ दीप्तेनोपरि दर्भेण नीराज्यानेन दीपयेत् । अस्त्रमन्त्रेण दिग्बन्धं वह्नौ दर्भ परिक्षिपेत् ॥२४६।। क्षिप्त्वा घृते कृतग्रन्थि कुशं प्रादेशसंमितम् । पक्षद्वयमिडादीनां त्रयं चाज्ये विभागयेत् ॥२५॥ क्रमाद्भागत्रयादाज्यं सुवेणादाय होमयेत् ।
स्वेत्यग्नौ हेति तद्भागे शेषमाज्यं क्षिपेत्क्रमात् ॥२५॥ डों हां अग्नये स्वाहा, डों हां सोमाय स्वाहा , डों हां अग्नीषोमाभ्यां स्वाहा। १ 'धृत्या' क. । २ 'धृतग्रन्थि' क. ख. पाठः।
-
-
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। पुनः सव्येन तो धृत्वा शंखसंनिभमुद्रया। समुन्नतोर्ध्वकायस्तु समपादः समुत्थितः ॥२६॥ नाभौ तन्मूलमादाय सुगग्रव्यग्रलोचनः । ब्रह्मादिकारणत्यागाद्विनिःसृत्य सुपुम्नया ॥२७०॥ वामस्तनान्तमानीय तयोर्मूलमतन्द्रितः ।। मूलमन्त्रमतिस्पष्टं वौषडन्तं समुच्चरन् ॥२७॥ तदग्नौ जुहुयादाज्यं यवसंमितिधारया । आचामं चन्दनं दत्त्वा ताम्बूलप्रभृतीनपि ॥२७२।। भक्तया तद्भतिमावर्त्य विदध्यात्प्रणति पराम् । वह्नौ शिवमथाभ्यर्च्य फडन्तास्त्रेण शम्बरान् ॥२७३॥ संहारमुद्रयाहत्य क्षमस्वेत्यभिधाय च । शम्बरान्परिधिस्थांश्च पूरकेन हृदाणुना ॥२७४॥ श्रद्धया परयात्मीये स्थापयेद्धृदयाम्बुजे।। सर्वपाकाग्रमानीय कृत्वा मण्डलकद्वयम् ॥२७॥
अन्तर्बहिर्बलि दद्यादाग्नेय्यां कुण्डसंनिधौ। डों हां रुद्रेभ्यः स्वाहा पूर्वे , डों हां मातृभ्यः स्वाहा दक्षे , डों हां गणेभ्यः स्वाहा पश्चिमे , डों हां यक्षेभ्यः स्वाहा उत्तरे , डों हां ग्रहेभ्यः स्वाहा ईशाने , 0 हां असुरेभ्यः स्वाहा आग्नेये , डों हां रक्षोभ्यः स्वाहा नैऋते, डों हां नागेभ्यः स्वाहा वायव्ये , डों हां नक्षत्रेभ्यः स्वाहा मण्डलमध्ये ईशाने , डों हां राशिभ्यः स्वाहा आग्नेये , डों हां विश्वेभ्यः स्वाहा नैऋते , डों हां क्षेत्रपालेभ्यः
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। स्वाहा वरुणानिलयोर्मध्ये इति अन्तर्वलिविधानम् । अथ द्वितीयमण्डले डों हां इन्द्राय स्वाहा, डों हां अग्नये स्वाहा, डों हां यमाय स्वाहा, डों हां नैऋतये स्वाहा, डों हां वरुणाय स्वाहा, डों हां वायवे स्वाहा, डों हां कुवेराय स्वाहा, डों हां ईशानाय स्वाहा ; इति ईशानान्तं दिक्षु ; 0 हां ब्रह्मणे स्वाहा ऊर्ध्वभागमुद्दिश्य ईशाने, डों हां विष्णवे स्वाहा अधोभागमुद्दिश्य नैऋतदिशि, डों हां क्षेत्रपालाय स्वाहा तयोर्मध्ये; ततो मण्डलात् बहिर्वायसादिभ्यः समयभेदिभ्यः स्वाहा ; इति बहिबेलिविधानम् । यागमण्डलात् बहिर्वा बलियः। ततो बलिद्धयमन्त्रान्संहारमुद्रया आत्मनि निवेशयेत् ॥
अथ संक्षेपतो दृष्टं लीलावत्यां शिवागमे ॥२७६॥ कुण्डे वा स्थण्डिले वापि वह्निकार्य तदुच्यते । चक्षुषा न्यस्तमूलेन वीक्ष्य प्रोक्ष्य शराणुना ॥२७७॥ हूँफडन्तेन सन्ताडय क्रव्यादांशं परित्यजेत् । अभ्युक्ष्य वर्मणा तत्र डों हाहाहां वह्निमूर्तये ॥२७॥ संहारमुद्रयानेन मिन्दौ वहिं निवेशयेत् ।। पूरकेण ततो नाभौ विश्राम्योद्भवमुद्रया ॥२७॥ रेचकेन प्रयोगेन डों हांहूं वह्नये नमः ।। इत्याग्नेयाणुना बीजं प्रदीपकलिकोपमम् ॥२८॥
कुण्डस्थे पावके न्यस्य पञ्च ब्रह्माणि पूजयेत् । १ 'कर्णिकोपमम्' क. पाठः।
-
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। आहुतीः पञ्च मूलेन जुहुयात्तदनन्तरम् ॥२८१॥ ध्रुवाद्येन हृदा नाम शिवाग्निस्त्वमिति न्यसेत् । ब्रह्माणं शङ्करं विष्णुमनन्तं च हृदार्चयेत् ॥२८२॥ पूर्वायत्तरपर्यन्तं दिक्षु कुण्डादहिः क्रमात् । उदग्वाधारशक्त्यादि शिवमभ्यर्च्य पूर्ववत् ॥२८३॥ जुहुयान्मूलमन्त्रेण शक्त्याङ्गैश्च दशांशतः । शिवं विसृज्य भूरादित्रयस्य प्रणवान्वितम् ॥२४॥ क्रमेण योगपद्येन दत्त्वाहुतिचतुष्टयम् ।। डोहूंहूहूं हृदयायति पठित्वा मनसा सह ॥२८॥ वह्निं च विसृजेदेवमिति लीलावतीमतम् । ततः शिवान्तिकं गत्वा पूजाहोमादिकं मम ॥२८६॥ गृहाण भगवन्पुण्यफलमित्यभिधाय च। अर्बोदकेन देवाय मुद्रयोद्भवसंज्ञया ॥२८७॥ हृद्वीजपूर्वमूलेन स्थिरचित्तो निवेदयेत् । ततः पूर्ववदभ्यर्च स्तुत्वा स्तोत्रः प्रणम्य च ॥२८॥ अर्थ पराङ्मुखो दत्त्वा क्षमस्वेत्यभिधाय च । नाराचमुद्रयास्त्रेण फडन्तेनाणुसंचयम् ॥२८॥ संहृत्य दिव्यया लिङ्गे मूर्ध्नि मन्त्रेण योजयेत् । स्थण्डिले चाचिंते देवे मन्त्रसंघातमात्मनि ॥२०॥ नियोज्य विधिनोक्तेन विदध्याच्चाणुपूजनम् । गोमयालिप्तभूभागे यद्वा पीठेऽम्बरावृते ॥२६१॥
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। अर्चयेदिशि भर्गस्य यथाचण्डं तदुच्यते। डों डों डों चण्डासनाय स्वाहा, डॉ0 चण्डमूर्तये नमः, डों ध्वनिचण्डेश्वराय हूं फट् स्वाहा ; इत्यनेन आवाह्य, डों चण्डहृदयाय फट नमः , डों चण्डशिरसे हूं फट् नमः, • चण्डकवचाय हूं फट नमः, ॐ चण्डास्त्राय हूं फट नमः इति हस्तेऽस्त्रमिति सकलीकृत्य ध्यायेत् ।
रुद्राग्निप्रभवं चण्डं कजलाभं भयानकम् ॥२६२।। शूलटङ्कधरं रौद्रं चतुर्वक्त्रं चतुर्भुजम् । मुखोद्गीर्णमहाज्वालं रक्तं द्वादशलोचनम् । ॥२६॥ जटामुकुटखण्डेन्दुमण्डितं फणिकङ्कणम् । व्यालयज्ञोपवीतं च साक्षसूत्रकमण्डलुम् ॥२६४॥ श्वेतपद्मासनासीनं भक्तिप्रवार्तिनाशनम् । मण्डले चन्द्रखण्डाभे टङ्काकारेऽथवार्चयेत् ॥२६॥ यथाशक्ति जपं कुर्यादङ्गानां च दशांशतः । गोभूहिरण्यवस्त्रादि मणिहेमादिभूषणम् ॥२६६।।
विहायाशेषनिर्माल्यं चण्डेशाय निवेदयेत् । • ध्वनिचण्डेश्वराय हूं फट् स्वाहा; इति मन्त्रेण
लेबद्रव्यानपानादि ताम्बूलं स्रग्विलेपनम् ॥२७॥ निर्माल्यं भोजनं तुभ्यं प्रदत्तं तु शिवाज्ञया । सर्वमेतक्रियाकाण्डं मया चएड तवाज्ञया ॥२८॥ न्यूनाधिकं कृतं मोहात्परिपूर्ण सदास्तु मे। इति विज्ञाप्य चण्डेशं दत्त्वा तस्य शम्बरान् ॥२६॥
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली । ___ महरेन्मूर्तिमन्त्रेण शनैः संहारमुद्रया । ओं चण्डेशमूर्तये नमः।
पूरकान्वितमूलेन मन्त्रेणात्मनि योजयेत् ॥३०॥ निर्माल्यापनये स्थान लिम्पद गोमयवारिणा । प्रोक्ष्यास्त्रवारिणा स्थानं विसृज्या कंरादिकम् ॥३०१॥ प्रक्षाल्य सम्यगाचम्य न्यासं कुर्याद्यथोदितम ।
अथ कपिलार्चनम् । डों कपिले सुभद्रे नमः , डों कपिले सुरभये नमः , डों कपिले सुमनसे नमः ,
अमृतमथनोद्भता सुरभे लोकधारिणि ॥३०२॥ इमं ग्रासं गृहाण त्वमेवं मे व्रतमुत्तमम । गवां ग्रासो यथा देयः सौरभेयाय वै तथा ॥३०३ तुल्यमेतत्फलं दृष्टं किंतु मन्त्रः पृथक पृथक् । सर्वलोकधरा ह्येते जीवितानप्रदायिनः ॥३०४॥ ग्रासं गृहणन्तु वृषभा एतन्मे व्रतमुत्तमम् । नित्यं परगवे दद्याद गृहीत्वा व्रतमुत्तमम् ॥३०॥ रक्षन्ति च भयाद्घोरात्स्पर्शेन पापनाशनाः । सौरभेयि जगत्मातर्देवानाममृतप्रदे . ॥३०६॥ गृहाण वरदे ग्रासमीप्सितार्थं च देहि मे।। वन्दितासि वसिष्ठेन विश्वामित्रेण जलना ॥३०७॥ कपिले हर मे पापं यन्मया दुष्कृतं कृतम् ।। गावो ममाग्रतो नित्यं गावः पृष्ठत एव मे ॥३०८॥ गावो मे हृदये. वापि गवां मध्ये वसाम्यहम् ।
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। एतं जपन्नरो मन्त्रं त्रिसन्ध्यं नियतः शुचिः ॥३०॥
विमुक्तः सर्वपापेभ्यः शिवलोकं स गच्छति । इति कपिलार्चनम् ॥
अथ विद्यां समभ्यर्च्य पुष्पधूपस्रगादिभिः ॥३१०॥ सम्यक संपूजयेद्भतया गुरोश्चरणपङ्कजे । मध्याह्नसमयं यावत्कृत्वा स्वाध्यायमीप्सितम् ॥३११॥ अर्चयेत्परमेशानं कृत्वा मानादि पूर्ववत् । पूर्वाचितेऽथवा देवे प्रदद्यादष्टपुष्पिकाम् ॥३१२॥ पीठमूर्तिशिवाङ्गानां पूजा स्यादष्टपुष्पिका। विधि माध्याह्निकं कृत्वा रम्ये भोजनमन्दिरे ॥३१३॥ विविक्ते गोमयालिप्ते विशुद्ध पाकमानयेत् । ततो मृत्युञ्जयेनैव वौषडन्तेन धा ॥३१४॥ जप्तैः सदर्भशङ्खस्थैः सिञ्चत् तं वारिबिन्दुभिः । . सर्वपाकाग्रमुद्धृत्यं शिवायाधं निवेदयेत् ॥३१५॥ अन्याधु चुल्लिकाहोमे विधानायोपकल्पयेत् । विशोध्य विधिना चुल्ली. तद्वहिं पूरकाहृतम् ॥३१६॥ कृत्वा नाभ्यग्निना चैक्यं ततो रेचकवायुना । वह्निबीजं समादाय हृदि स्थानगतिक्रमात् ॥३१७॥
शिवाग्निस्त्वमिति ध्यात्वा चुल्लिकारनौ निवेशयेत् । . डों हां अग्नये नमः , डों हां सोमाय नमः, ... हां सूर्याय नमः, डों हां बृहस्पतये नमः, डों हां. प्रजापतये नमः , डों हां सर्वेभ्यो देवेभ्यो नमः, डों हां विश्वग्यो
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। नमः, डों हां अग्नये स्विष्टकृते नमः। __वह्नयादिपूर्वपर्यन्तं पूजयित्वानले क्रमात् ॥३१८॥ ___ स्वाहान्तमाहुतीर्दत्त्वा क्षमयित्वा विसर्जयेत् ।। डों धर्माय नमः इति चुल्ल्या दक्षिणबाहौ , डों अधर्माय नमो वामबाहौ , डों सरसरपरिवर्तनाय नमः इति काञ्चन्यादिसन्धानभाण्डेषु , डों जलाश्रयाय वरुणाय नमः इति चलभाण्डेषु, डों महाविघ्नराजाय नमः इति गृहप्रधानद्वारे , डों नन्दिने नमः , डों सुभगे नमः, डों सुमङ्गले नमः। डों भद्रकरि नमः आग्नेयादिकोणेषु , ठों वास्त्वधिपतये ब्रह्मणे नमो ब्रह्मस्थाने , डों हिरण्यकश्यै नमः, इति पेषण्यां, डों रौद्रे कोटिगिरिक नम इति उलूखले, डों बलभद्रप्रियाय प्रहरणाय नमः इति मुसले, मृत्यवे देवमोदिताय नमः इति संमार्जन्याम् , कामाय कुसुमायुधाय नमः इति शयनीयशिरसि , स्कन्दाय 'गृहाधिपतये नमः इति मध्यस्तम्भस्य अधस्तात् ।
इति वास्तुबलिं सर्वं निवर्त्य विधिपूर्वकम् ॥३१॥ धौतपादः समाचान्तः स्थानमास्थाय पावनम् । शिवभकैः सदाचारैः शुद्धशैवतपोधनैः ॥३२०॥ परस्परमसंकीर्णैरुपविष्टैरनाकुलैः। सवणैरेकया पतचा भुञ्जीतान्तर्मना मुनिः ॥३२१॥
सौवर्णे राजते ताने लोहपात्रे सुसंस्कृते । १'ब्रह्मा' क, पाठः।
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
३७
आचार्यः साधकः पुत्रः समयी च यथाक्रमम् || ३२२|| अयं परिहृतं कृत्वा परितो भस्मरेखया । चतुर्दिगाननो मौनी पात्राभावे तु ताम्रजे ॥ ३२३॥ साधारणेऽथवा कांस्ये सप्तधा भस्मशोधिते ।
मन्त्रिते बहुरूपेण पात्रे भुञ्जीत भोजनम् ॥३२४॥ पलाशपद्मिनीचूतमधूककदलीदलैः ।
अन्यैश्वानिन्दितैः पात्रैर्भोक्तव्यं तुल्यजातिभिः ॥ ३२५॥ वटाश्वत्थार्कवा तारिसर्ज भल्लातकोद्भवैः । एवमादिभिरन्यैश्च निषिद्धैर्नाद्यते दलैः जानुमध्यकरो मौनी बद्धवीरासनोऽथवा । लग्नवामकर: पात्रे पूर्ववन्मन्त्रितौदनः ॥३२७॥ दर्यं ज्वलितं ध्यात्वा हेतिमन्त्रेण पावकम् |
॥३२६॥
॥३२८॥
अनं पवित्रमश्नीयात्सूपयुक्तं घृतप्लुतम्
पोशानं पुरोधाय प्राणाद्यैः प्रणवान्वितैः । स्वाहान्तैराहुतीः पञ्च दत्त्वाऽऽदीप्योदरानलम् || ३२६॥ डों नागकूर्मककरदेवदत्तधनञ्जयेभ्य उपप्राणवायुभ्यः स्वाहा ; इति पोशानजलेन भक्तादिकं निवेद्य, शेषजलं डों अमृतोपस्तरणमसि; इत्यनेन मन्त्रेण प्राश्य, डों प्राणाय स्वाहा, डों अपानाय स्वाहा, डों समानाय स्वाहा उों उदानाय स्वाहा,
,
डों व्यानाय स्वाहा,
इति प्राणाहुति दत्त्वा भुक्त्वा च विधिना ततः ।
१ 'ते' ख पाठः !
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
३८
कर्मकाण्डक्रमावली |
डों अमृतापिधानमसि इति प्रक्षालितेन हस्तेन श्राचमे चुलकाम्बुना ग्रासैः परिमितैर्भागं भागं तोयेन पूरयेत् ।
इति
॥३३१॥
1
प्राणसंचारणायांशमुदरस्य न पूरयेत् मधुस्निग्धं च कवकं पलाण्डुं लशुनामिषम् । गृञ्जनं हस्तदत्तं च लवणं च विवर्जयेत् ॥३३२ ॥ दधीत प्रभुञ्जानो लवणं न नवा घृतम् | मूर्धापिधानमौत्कण्ठयं कुत्सनं जृम्भणं त्यजेत् ॥ ३३३॥ नोनाम्योर्ध्व पिवेद्वारि न प्रक्षालितपाणिना । न विस्तारितवक्त्रेण नचाधो नान्यचेतसा ||३३४|| मक्षिकानखकेशादिजुष्टं त्यक्त्वाल्प भोजनम् | शेषं क्षालितहस्तेन भुञ्जीत स्पृष्टभस्मना ।।३३.५।। अद्भिर्यथावदाचम्याङ्गुष्टं पादस्य दक्षिणम् ।
॥३३०॥
सिश्चेद्दक्षिणमुष्टिस्थादङ्गुष्ठाग्राच्च्युताम्भसा आत्मा वै दक्षिणे पादे परात्परतरो विभुः । तमद्भिरभिषिञ्चामि योऽङ्गुष्ठाग्रे व्यवस्थितः पूर्ववत्सकलीकृत्य भुक्तदोषनिवृत्तये । मुद्रामानाभिनासान्तं बभीयात्परिघाह्वयाम्
इति सान्तानिकभोजनविधिः ॥
अनीयायाचमानाय श्रद्धया यत्प्रदीयते ।
॥३३६॥
॥३३७ ।
||३३८||
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
३६
सोमशम्भुरचिता। अन्नादिभूमिपर्यन्तं सा भिक्षा स्यादयाचिता ॥३३६।। पतितान्नापितात्कारोरभिशस्तात् तथान्त्यजात् । धर्मोन्निनीषया भिक्षां भिक्षुरभ्यादधीत न ॥३४०॥ यथा मध्वादधानोऽपि भृङ्गः पुष्पं न बाधते । तद्वन्माधुकरी भिक्षामादधीत गृहाधिपात् ॥३४१॥ एताः सोमवदादेया भुक्तिमुक्तिफलार्थिभिः । आमां माधुकरी श्रेष्ठा सदैकान्नं च वर्जयेत् ॥३४२॥ माधूकरी चरेझिक्षामपि म्लेच्छकुलाद्बुधः । एकान्नं तु न भुञ्जीत बृहस्पतिसमो यदि ॥३४३॥ एताभ्यस्त्वपरां भिक्षां प्रार्थनादुपरोधतः । माध्यां भिक्षुनिरोधाख्यामधमां परिवर्जयेत् ॥३४४॥ भिक्षार्थ ताम्रजं लौहं ब्रह्मवृक्षादिपत्रजम् । बुभुक्षोर्विहितं पात्रं मुमुक्षोस्तुम्बिकादिजम् ॥३४॥ पवित्रं शिक्यकालम्बि बहुरूपाभिमन्त्रितम् । तनुत्रजप्तकाषायशुचिवस्त्रावगुण्ठितम् ॥३४६।। विशुद्धभस्मना स्नातं कौपीनं सोत्तरीयकम् । परिवर्त्य समाचम्य मौनी ध्यात्वा शिवं गुरुम् ॥३४॥ तयोराज्ञां समादाय दण्डं चास्त्राभिमन्त्रितम् । आतपत्रकरो यायाद्भिक्षार्थं शुद्धवेश्मसु ॥३४८॥ ततो घ्राणमलष्ठीवस्पर्शमुन्मार्गसर्पणम् । कुत्सनं च न कुर्वीत त्यजेदश्वादिसंकुलम् ॥३४६।।
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाesक्रमावली |
॥ ३५१ ॥
चतुर्णी शुद्धवर्णानां समासाद्य गृहाङ्गनम् । भिक्षां देहीति संजल्प्य पादाङ्गुष्ठाग्रलोचनः || ३५०॥ तावत्कालं प्रतीक्षेत यावद्गौ वत्सयोगतः । प्रस्रवं समवाप्नोति ततोऽन्यत्र व्रजेन्मुनिः व्रजन्नपि समाहूतो न गच्छेत् तत्प्रदेशतः । यजमानजनानीतां भिक्षां तत्रैव ग्राहयेत् न दय नच हस्तेन न कांस्येनादधीत वृषलीगुर्विणीम्लानवस्त्राणां न करेण च ततो भिक्षामटित्वेत्थं पात्रमूर्धावसानकम् । लोकानां शुभमाशंसन् व्रजेदाश्रममात्मनः भिक्षापात्रं शुचिस्थाने धृत्वाचम्य यथाविधिः । उद्भूल्य' सकलीकृत्य तां प्रोच्यास्त्रेण दीपयेत् || ३५५ | त्र्यक्षरेणामृतीकृत्य कुर्याद्भागत्रयं व्रती ।
॥३५४॥
भागं निवेद्य देवाय गुरवे च द्वितीयकम् ॥ ३५६ ॥ तृतीयं प्राणरक्षार्थमुपभुञ्जीत पूर्ववत् ।
सिद्धान्ते भोजनस्यायं विधिरुक्तः समासतः ॥३५७॥ अथ साध्यात्मयोगेन सन्ध्यामासाद्य पश्चिमाम् ।
X
स्नानं सन्ध्यार्चनं कृत्वा पूजयित्वा महेश्वरम् ॥ ३५८ ॥
विशुद्धे भूतले शुद्ध तृणच्छन्ने मृगत्वचम् ।
शार्दूलचर्म कन्थां वा प्रस्तीर्योपरि संविशेत् ॥ ३५६ ॥ कृतमन्त्रतनुमनी हृदम्भोरुहवर्तिनम् ।
।
१ 'तहूलि' क, पाठः ।
४०
॥३५२॥
ताम् ।
।। ३५३॥
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
चिन्तयन्नक्षरात्मानं शयीत योगनिद्रया'
ततो दिवोपनीतेन वस्त्रपूतेन वारिणा । सन्ध्यां शिवार्चनं कृत्वा निशीथेऽपि यथा पुरा || ३६१॥ पुनः सुप्तः समुत्थाय प्रातः संचिन्त्य शङ्करम् । यथोद्दिष्टं क्रियाकाण्डं सर्व प्रत्यहमाचरेत् ॥ ३६२ || गोवीलवंश्यपादानां शिष्यः सोमशिवाभिधः । कर्मकाण्डक्रमावल्यां नित्यकर्मविधिं व्यधात् ॥ ३६३॥ इति नित्यकर्मविधिः समाप्तः ||
यथ पवित्रारोपणं
४१
॥३६०॥
सर्वपूजाविधिच्छिद्रपूरणाय पवित्रकम् ।
॥ ३६५॥
कर्तव्यमन्यथा मन्त्री सिद्धिभ्रंशमवाप्नुयात् ॥ ३६४॥ आषाढादिचतुर्दश्यामथ श्रावण भाद्रयोः । सितासितासु कर्तव्यं चतुर्दश्यष्टमीषु च एतेषु त्रिषु मासेषु ज्येष्ठमध्याधमक्रमात् । शंभो: पवित्रमुद्दिष्टमन्यथा दोषकारकम् आषाढादिषु त्रिष्वेव सुप्त एव जनार्दने । पवित्रं विदधीतैव श्रौतोऽसौ नियमस्त्रिधा प्रत्यहं न विधेयत्वान्नायं नित्यविधिर्मतः । पवित्र कालनैयत्या नैमित्तिकमिदं मतम् विनापहारपूर्त्यादिफलमस्योपगीयते । मोहशूरोत्तरेऽस्माभिर्दृष्टं चेदं शिवागमे
॥३६६॥
॥३६७॥
॥३६८||
|| ३६६||
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। तस्मान्नैमित्तिकं नाम पचित्रकमिदं स्मृतम्' । नित्यं तु नित्यपूजायां पत्रपुष्पकुशादिभिः ॥३७०॥ पवित्रमन्यकालेऽपि प्रत्यहं परिकल्पयेत् । वह्निब्रह्माम्बिकेभास्यनागस्कन्दार्कशूलिनाम् ॥३७१।। दुर्गायमेन्द्रगोविन्दमरशंभुसुधाभुजाम् । अन्येषां सर्वदेवानां विधातव्यं पवित्रकम् ॥३७२॥ प्रतिपत्तः समारभ्य यावत्पञ्चदशी क्रमात् । मौवणं राजतं तानं कृतादिषु यथाक्रमम ॥३७३॥ कलौ कर्पासजं वापि यथाशक्ति पवित्रकम् । कर्तितं द्विजकन्याभित्रिगुणं त्रिगुणीकृतम् ॥३७४॥ धौतं शुष्कं शुभं सूत्रमन्यदप्युपयुज्यते । पट्टवल्कलपद्मोत्थं क्षौमं दर्भशणोद्भवम् ॥३७॥ मुञ्जादिसंभवं सूत्रं पवित्राय प्रशस्यते । प्रणवश्चन्द्रमा वह्निब्रह्मा नागो गुहो रविः ॥३७६॥ सादाख्यः सर्वदेवाश्च क्रमेण नवतन्तुषु । अष्टोत्तरशतेनैक सूत्राणां स्यात्पवित्रकम् . ॥३७७।। इत्थं त्रीणि तदर्धेन विंशत्या वा ससप्तया । एकाशीत्याथवा सूत्रस्त्रिंशता वाष्टयुक्तया ॥३७८॥ पञ्चाशता वा कर्तव्यं तुल्यग्रन्थ्यन्तरालकम् । द्वादशाङ्गुलमानानि ब्यासादष्टाङ्गुलानि च ॥३७६॥
लिङ्गविस्तारमानानि चतुरङ्गुलकानि वा । 1'स्फटम' ख. पाठः।
-
-
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। तथैव पिण्डिकास्पर्शि चतुर्थं सार्वदैवतम् ॥३८॥ गङ्गावतारकं कार्य पवित्रमतिसुन्दरम् । धौतं मूत्रमजातेन ग्रथितं गुह्यकेन तु
॥३८॥ शोधितं बहुरूपेण वक्त्रमन्त्रेण रञ्जयेत् । रक्तचन्दनकाश्मीरकस्तूरीचन्द्ररोचनाः ||३८२॥ हरिद्रा गैरिकं चैषां रञ्जदेकतमेन तत् । ग्रन्थयो दश कर्तव्या अथवा तत्त्वसंख्यया । ॥३८३॥ अन्तरं वा यथाशोभमेकद्विचतुरङ्गुलम् । प्रकृतिः पौरुषी वीरा चतुर्थी त्वपराजिता ॥३८४॥ 'पञ्चमी तु जया षष्ठी ह्यजिता सप्तमी क्रिया । शिवा मनोन्मनी चेव दशमी सर्वतोमुखा ॥३८॥ अधिका वा यथाशोभं कर्तव्या ग्रन्थयः समाः।। रत्नजे स्थएिडले वाणे चले लौहे स्वयम्भुवि ॥३८६॥ यथोदितं पवित्राणामेकं कार्य यथारुचि । चण्डेशरविवह्नीनां शिववत्सूत्रसंपदि ॥३८७॥ अन्यथैकैकमेतेषां विदधीत पवित्रकम् । निजमूतौँ गणाधीशे गुरुपादे च पुस्तके ॥३८॥ स्यादेकैकं तथा द्वारदिक्पालकलशादिषु । एकादिनवहस्तान्तं लिङ्गानां स्यात्पवित्रकम् ॥३८६।। अष्टाविंशतितो वृद्धया दशभिर्दशभिः क्रमात् । द्वयङ्गुला द्वय१लास्तत्र क्रमादेकाङ्गुलोत्तराः ॥३१॥ ग्रन्थयो मानमप्येषां लिङ्गविस्तारसंमितम |
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
४४
कर्मकाण्डक्रमावली। सप्तम्यां वा त्रयोदश्यां कृतनित्यक्रियः शुचिः ॥३६१॥ भूषयेत्पुष्पवस्त्राद्यैः सायाह्ने यागमन्दिरम् । कृत्वा नैमित्तिकी सन्ध्यां विशेषेण च तर्पणम् ॥३६२॥ परिगृहीते भूभागे सूत्रिते सूर्यमर्चयेत् ।। आचम्य सकलीकृत्य प्रणवार्ककरो गुरुः ॥३६३॥
द्वाराण्यत्रेण संप्रोक्ष्य पूर्वादिक्रमतोऽर्चयेत् । । गे शान्तिकलाद्वाराय नम इति पूर्वे, डों विद्याकलाद्वारा- य नमो दक्षिणे, निवृत्तिकलाद्वाराय नमः पश्चिमे, प्रति. ठाकलाद्वाराय नम उत्तरे; तथैव एतच्छाखयोः, डों हां नन्दिने नमः, गे हां महाकालाय नमः, डों. हां भृङ्गिणे नमः, डों हां विनायकाय नमः, डों हां वृषभाय नमः, डों हां स्कन्दाय नमः, डों हां देव्यै नमः, डों हां चण्डाय नमः इति ।
प्रतिष्ठाद्वारशाखायां द्वौ द्वौ संपूजयेद्गणौ ॥३६४॥ नित्यवद्द्वारपालादीनभ्यर्च्य विधिनान्तरम् । प्रविश्य पश्चिमं द्वारं वास्तुनाथं प्रपूजयेत् ॥३६॥ भूतशुद्धिं विशेषाधैं' स्वशिरःप्रोक्षणादिकम् । विधाय यज्ञसंभारं पूर्ववत्परिमन्त्रयेत् ॥३६६॥ दर्भर्वाक्षतैः पुष्पैश्चन्दनेन हृदादिभिः।। शिवहस्तं विधायेत्थं स्वशिरस्यधिरोपयेत् ॥३७॥
शिवोऽहमादिः सर्वज्ञो मम यज्ञे प्रधानता । 1 ये 'ख.। .
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता।
४५ अत्यर्थं भावयेदेवं ज्ञानखड्गकरो गुरुः ॥३८॥ निर्ऋतेर्दिशमासाद्य प्रक्षिपेदुदगाननः।। अर्धाम्बु' पञ्चगव्यं च समन्तान्मखमण्डपे ॥३६॥ चतुष्पथान्तसंस्कारे वीक्षणायैः सुसंस्कृतम् । विक्षिप्य विकिरांस्तत्र कुशकूयॊपसंहरेत् ॥४०॥ तानीशदिशि वार्धान्या आसनायोपकल्पयेत् । नितेर्वास्तुगीर्वाणान् द्वारे लक्ष्मी प्रपूजयेत् ॥४०१॥ पश्चिमाभिमुखं कुम्भं सर्वधान्योपरिस्थितम् । प्रणवेन वृषारूढं सिंहस्थां वर्धनी ततः ॥४०२॥ कुम्भे साङ्गं शिवं देवं वर्धन्यामस्त्रमर्चयेत् । दिक्षु शक्रादिदिकपालान्विष्णुब्रह्मावसानकान् ॥४०३॥ वार्धानी सम्यगादाय घटपृष्ठानुगामिनीम् । शिवाज्ञां श्रावयेन्मन्त्री पूर्वादीशान्तगोचरम् ॥४०४॥ अविच्छिन्न पयोधारां मूलमन्त्रमुदीरयन् । समन्ताभ्रामयेदेनां रक्षार्थ शस्त्ररूपिणीम् ॥४०॥ पूर्व कलशमारोप्य शस्त्रालं तस्य वामतः । समग्रासनके कुम्भे यजेद्देवं स्थिरासने ॥४०६॥ वाधान्यां प्रणवस्थायामायुधं तदनु द्वयोः । भगलिङ्गसमायोगं विदध्याल्लिङ्गमुद्रया ॥४०७॥ कुम्भे निवेश्य बोधासिं मूलमन्त्रजपं तथा ।
तदशांशेन वर्धन्यां रक्षां विज्ञापयेदपि ॥४०८॥ 1 'अाम्ब' ख.। 2 'वाधन्यां' 3 नं. क. ख. पाठः ।
111111111111
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली।
गणेशं वायुदिग्भागे पूजयित्वा चतुर्भुजम् । पमिनीपत्रसंकाशं सायुधं विघ्नवारणम् ॥४०॥ पञ्चामृतादिभिर्देवं स्थापयित्वा विधानतः। यजेत्पञ्चोपचारेण पूर्वोक्तविधिना ततः ॥४१०॥ कृत्वा कुण्डादिसंस्कारानभ्यर्च्य शिवपावकम् । विधिवञ्चरुकं दत्त्वा संपाताहुतिशोधितम् ॥४११॥ देवाग्न्यात्मविभेदेन दानं विभजेत् त्रिधा । । दत्त्वा भागौ शिवाग्निभ्यां संरक्षेद्भागमात्मनि ॥४१२॥ देयं सत्क्षीरवृक्षोत्थं द्वादशाङ्गुलमायतम् । नरेण वर्मणा वापि पूर्वतो दन्तधावनम् ॥४१३॥ दक्षिण भस्म दातव्यं रूपिणा शिखयाथवा । मृत्तिका पश्चिमे देया सद्योजातेन वा हृदा ॥४१४॥ उत्तरे देवदेवस्य दद्यादामलकीफलम् । जलं वा वामदेवेन शिरसा वापि पावनम् ॥४१॥ ऐशान्यामीशमन्त्रेण मूलमन्त्रेण वा जलम् । सुगन्धि पञ्चगव्यं च पलाशपुटसंस्थितम् ॥४१६॥ ऐशान्यां कुसुमं दद्यादाग्नेय्यां दिशि रोचनाम् । अगुरुं नैऋताशायां वायव्यां तु चतुःसमम् ॥४१७॥ होमद्रव्याणि सर्वाणि अजातेन कुशैः सह । दण्डाक्षसूत्रकोपीनभिक्षापात्राणि रूपिणा ॥४१८॥ अञ्जनं कुङ्कम तैलं शलाकां कुशशोधिनीम् । ताम्बूलं दर्पणं दद्यादुत्तरे रोचनामपि ॥४१६।।
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
मोमशम्भुरचिता। आसनं पादुके पात्रं योगपट्टातपत्रकम् । ऐशान्यामीशमन्त्रेण दद्यादीशानतुष्टये ॥४२०॥ पूर्वस्यां चरुकं साधं सान्नं गन्धादिकं नरे। यदसंपन्नमेतेषां मनसा तत्प्रकल्पयेत् ॥४२१।। पवित्राणि समादाय प्रोक्षयेदस्त्रवारिणा । संहितामन्त्रपूतानि नीत्वा पावकसंनिधिम् ॥४२२॥ कृष्णाजिनादिनाच्छाद्य स्मरन्संवत्सरात्मकम् । साक्षिणं सर्वकृत्यानां गोतारं शिवमव्ययम् ॥४२३॥ स्वेति-हेति-प्रयोगेण मन्त्रसंहितया पुनः । शोधयित्वा पवित्राणि वाराणामेकविंशतिम् ॥४२४॥ यागधामवृषस्थानप्रासादालयसंश्रयान् । कारकौघं च सूत्रेण वर्मणा परिवेष्टयेत् ॥४२॥ पूजितायाथ सूर्याय दत्त्वा गन्धपवित्रकम् । प्रणिपत्य समाचम्य कृतन्यासः कृतार्धकः ॥४२६॥ गणादिद्वारपालेभ्यो दत्त्वा गन्धपवित्रकम् । प्रविश्य वास्तुनाथाय ब्रह्मणेऽपि ददीत तत् ॥४२७।। सास्त्रेभ्यो लोकपालेभ्यः पवित्राणि स्वनामभिः । शिवकुम्भाय वार्धान्य दद्याल्लम्बोदराय च ॥४२८॥ विघ्ननायकमभ्यर्च्य गुरुपादाम्बुजे ततः।। स्वात्मानं च पवित्रेण गन्धपूर्वेण भूषयेत् ॥४२६।। अथ सौषधीलिप्तं मानोन्मानविवर्जितम् । धूपितं पुष्पधूपाढ्यमेकग्रन्थ्यल्पतन्तुकम् ॥४३०॥
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
४८
कर्मकाण्डक्रमावली |
चतुर्वर्गफलोपायमामन्त्रणपवित्रकम् । विधायाञ्जलिमध्यस्थमामन्त्रणपदं पठेत् समस्त विधिकच्छिद्रपूरणेश मखं प्रति । प्रभो आमन्त्रयामि त्वां त्वदिच्छावाप्तिकारकः ||४३२|| तत्सिद्धिमनुजानीहि यजतश्चिदचित्पते । सर्वथा सर्वदा शम्भो नमस्तेऽस्तु प्रसीद मे || ४३३॥
अथवा
॥४३१॥
॥४३४॥
॥४३५ ॥
श्रामन्त्रितोऽसि देवेश सह देव्या गणेश्वरैः । मन्त्रैश्च लोकपालैश्च सहितः परिवारकैः निवेदयाम्यहं तुभ्यं प्रभाते तु पवित्रकम् । नियमं च करिष्यामि परमेश तवाज्ञया इत्येवं देवमामन्त्र्य रेचकेनामृतीकृतम् । शिवान्ते मूलमुच्चार्य तच्छिवाय निवेदयेत् ॥४३६ ॥ जपं स्तोत्रं प्रणामं च कृत्वा शम्भुं क्षमापयेत् । हुत्वा मनोस्तृतीयांशं तं ददीत शिवाग्नये ॥४३७॥ डों पूर्वदिग्वासिभ्यो दिगीशभूतमातृगण रुद्रक्षेत्रपालादिभ्यः
स्वाहा ।
इति दिङ्नामभेदेन सर्वदिक्षु बहिर्वल ।
दद्यादन्ये तु वायव्यां क्षेत्रपालबलि जगुः ॥४३८॥ समाचम्य' विधिच्छिद्रपूरकं होममाचरेत् ।
ततो व्याहृतिहोमं च कृत्वा रुन्धीत पावकम् ॥४३६ ॥ डों अग्नये स्वाहा, डों सोमाय स्वाहा, उों अग्नीषोमाभ्यां 1: 'आचम्य विधिव' ख. पाठः ॥
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
४६
सोमशम्भुरचिता। स्वाहा. डों अग्नये स्विष्टकृते स्वाहा ।
इति दद्याद्विधानेन आहुतीनां चतुष्टयम् । अग्निकुण्डार्चितं देवं मण्डलाभ्यर्चिते शिवे ॥४४०॥ नाडीसन्धानरूपेण विधिना योजयेत्ततः । पूते वंशादिजे पात्रे विन्यस्यास्त्रं सकङ्कटम् ॥४४१।। हृदयं च ततस्तत्र पवित्राण्यपि रोपयेत् । कलाभिर्वा षडङ्गेन मन्त्रैर्वा ब्रह्मवाचकैः ॥४४२॥ अथवा मूलमन्त्रेण पवित्राण्यभिमन्त्रयेत् । हृदयं कवचं सास्त्रं तेषामुपरि दापयेत् ॥४४३।। इत्येवं संपुटीकृत्य पिदध्यादन्यवस्तुना । संवेष्टय वर्मणा सूत्रः पूजयित्वाङ्गशम्बरैः ॥४४४॥ रक्षार्थ जगदीशाय भक्तिनम्रः समर्पयेत् । पूजितैः पुष्पधूपाद्यैर्दवा सिद्धान्तपुस्तके ॥४४॥ गुरोः पादान्तिकं गत्वा भवत्या दद्यात्पवित्रकम् । निर्गत्य बहिराचम्य गोमये मण्डलत्रये ॥४४६॥ पञ्चगव्यं चहें दन्तधावनं च क्रमाद्भजेत् ।। आचान्तो मन्त्रसन्नद्धः कृतसंगीतजागरः ॥४४७॥ स्वपेदनुसरनीशं बुभुक्षुदर्भसंस्तरे। अनेनव प्रकारेण मुमुक्षुरपि संविशेत् ॥४४॥
केवलं भस्मशय्यायां सोपवासः समाहितः । इति पवित्रकाधिवासविधिः ॥
अथ प्रातः समुत्थाय कृतस्नानः समाहितः ॥४४६।।
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
५
कर्मकाण्डक्रमावली। कृतसन्ध्यार्चनो मन्त्री प्रविश्य मखमण्डपम् । समादाय पवित्राणि ह्यविसर्जितदैवतः ॥४५॥ ऐशान्यां भाजने शुद्धे स्थापयेन्मखमण्डपे । ततो विसृज्य देवेशं निर्माल्यमपनीय च ॥४५१॥ पूर्ववतले शुद्धे कृत्वा नित्याहिकद्वयम् ।
आदित्येश्वरदिक्पाले कुम्भेऽस्त्रालौ शिवानले ॥४५२।। नैमित्तिकी सविस्तारां कुर्यात्पूजां विशेषतः । मन्त्राणां तर्पणं प्रायश्चित्तहोमः शराणुना ॥४५३॥ अष्टोत्तरं शतं हुत्वा दद्यात्पूर्णाहुतिं शनैः । पवित्रं भानवे दत्त्वा समाचम्य ददीत तत् ॥४.५४॥ द्वारपालादिदिक्पालकुम्भवार्धानिकासु च।। संनिधाने ततः शंभोरुपविश्य निजासने ॥४५॥ पवित्रमात्मनो दद्याद्गणाय गुरुपङ्क्तये । पवित्रकमथादाय किञ्चित्कलशसंमुखः ॥४५६।। स्मरन्कालात्मकं देवं प्रत्यादिति शंकरम् ।। कालात्मना त्वया देव यदृष्टं मामके विधौ ॥४५७॥ कृतं क्लिष्टं समुत्कृष्टं धृतं गुप्तमसत्कृतम् ।
सर्वात्मनामुना शंभो पवित्रण त्वदिच्छया ॥४५८॥ डों पूरय पूरय मखव्रतं नियमेश्वराय स्वाहा । .
आत्मतत्त्वे प्रकृत्यन्ते पालिते पद्मयोनिना । मृलं मायान्तमुच्चार्य पवित्रणायेच्छिवम् ॥४५६॥ विद्यातत्त्वे च विद्यान्ते विष्णुकारणपालिते १. 'आदित्यद्वार' ख. पाठः।
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
।
सोमशम्भुरचिता। ईश्वरान्तं तमुच्चार्य पवित्रमधिरोपयेत् । ॥४६०॥ शिवान्ते शिवतत्त्वे च रुद्र कारणपालिते । शिवान्तं मन्त्रमुच्चार्य तस्मै देयं पवित्रकम् ॥४६१॥ सर्वकारणपाल्येषु सर्वतत्त्वेषु सुव्रत । मूलं मायान्तमुच्चार्य दद्याद्गङ्गावतारकम् ॥४६२॥ आत्मविद्याशिवैः प्रोक्तं मुमुक्षूणां पवित्रकम् । . विनिर्दिष्टं बुभुक्षणां शिवविद्यात्मभिः क्रमात ॥४६३।। स्वाहान्तं वा नमोन्तं वा मन्त्रमेतमुदीरयेत् । .
आचार्यः सर्वदेवानां विदधीत पवित्रकम् ॥४६४॥ डों हूं आत्मतत्त्वाधिपाय शिवाय स्वाहा , डों हूं विद्यातवाधिपाय शिवाय स्वाहा , डों हूं शिवतत्त्वाधिपाय शिवाय स्वाहा ।।
पवित्रकाणां त्रितयमिति दत्त्वा क्रमान्वितम् । डों हूं सर्वतत्त्वाधिपाय शिवाय स्वाहा ॥४६॥
इति मन्त्रं समुच्चार्य दत्त्वा गङ्गावतारकम् । पुष्पाञ्जलिपुटो भूत्वा भन्या विज्ञापयेद्विभुम् ॥४६६।। त्वं गतिः सर्वदेवानां संस्थितस्त्वं चराचरे । अन्तश्चारेण भूताणां द्रष्टा त्वं परमेश्वर ॥४६७।। कर्मणा मनसा वाचा त्वत्तो नान्या गतिर्मम । मन्त्रहीनं क्रियाहीनं द्रव्यहीनं च यद्गतम् ॥४६८॥ जपहोमार्चनैर्दीनं कृतं नित्यं मया तव ।
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
"
%3D
कर्मकाण्डक्रमावली। अकृतं वाक्यहीनं च तत्पूरय महेश्वर । सुपूतस्त्वं महेशान पवित्रं पापनाशनम् ॥४६॥ त्वया पवित्रितं सर्व जगल्थावरजङ्गमम् । खण्डितं यन्मया देव व्रतं वैकल्ययोगतः ॥४७०॥ एकीभवतु तत्सर्व तवाज्ञासूत्रगुम्फितम् । जपं निवेद्य देवस्य भक्तया स्तोत्रं विधाय च ॥४७१।। प्रणम्याचलचित्तेन संतुष्टं भावयेच्छिवम् । चतुरस्त्रीनथ द्वौ वा मासं मासार्धमेव वा ॥४७२॥ सप्ताहं पञ्चरात्रं वा व्यहमेकाहमेव वा । गुरुणा वा यथोद्दिष्टं गृहीत्वा नियमं तथा ॥४७३॥ प्रणम्य क्षमयित्वेशं गत्वा कुण्डान्तिकं व्रती। पावकस्थे शिवेऽप्येवं पवित्राणां चतुष्टयम् ॥४७४॥ समारोप्य समभ्यर्च्य पुष्पधूपाक्षतादिभिः । अन्तर्बलिं पवित्रं च रुद्रादिभ्यो निवेदयेत् ॥४७॥ प्रविश्यान्तः शिवं स्तुत्वा सप्रणामं क्षमापयेत् । प्रायश्चित्ते कृते होमं कृत्वा हुत्वा च पावकम् ॥४७६॥ शनैः पूर्णाहुतिं दत्त्वा वह्निस्थं विसृजेच्छिवम् । होमं व्याहृतिभिः कृत्वा रुन्ध्यानिष्ठरयानलम् ॥४७७।। अग्न्यादिभ्यस्ततो दद्यादाहुतीनां चतुष्टयम् । दिक्पतिभ्यस्ततो दत्त्वा सपवित्रं बहिर्बलिम् ॥४७॥ सिद्धान्ते पुस्तके दद्यात्सुप्रमाणं पवित्रकम् । रों हां भूः स्वाहा , डों हां भुवः स्वाहा, डों हां स्वः।।
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्मुरचिता ।
॥४७६॥
स्वाहा, उों हां भूर्भुव: स्व: स्वाहा | हुत्वेति व्याहृती दद्याच्चतुराहुतयोऽथवा डों हां अग्नये स्वाहा, उों हां सोमाय स्वाहा, उों हां ये स्विष्टकृते स्वाहा ।
५३
गुरु: शव इवाभ्यर्यो वस्त्रवित्तविभूषणैः । तुष्टेन गुरुणा देवि तुष्टो भवति शङ्करः समग्रं सफलं तस्य कर्मकाण्डादि वार्षिकम् । यस्य तुष्टो गुरुः सम्यगित्याह भगवाञ्छिवः || ४८१ ॥ इत्थं गुरोः समारोप्य हृदालम्बि पवित्रकम् । लिङ्गिनो भोजयेद्भक्तया पूजयित्वा वदेदिति ॥ ४८२|| दानेनानेन देवेशः प्रीयतां मे सदाशिवः । प्रातः स्नानादिकं कृत्वा पवित्राण्याहरेद्विभोः || ४८३ ॥ अष्टपुष्पिका देव पूजयित्वा विसर्जयेत् । नित्यं नैमित्तिकं कृत्वा विस्तरेण यथा पुरा ||४८४॥ पवित्राणि समारोप्य प्रणम्याग्नौ शिवं यजेत् । प्रायश्चित्तं ततोऽस्त्रेण हुत्वा पूर्णाहुतिं यजेत् ||४८५॥ भुक्तिकामोऽथ देवाय कुर्यात्कर्मसमर्पणम् । त्वत्प्रसादेन मे कर्म फलसाधक मस्त्विति मुक्तिकामस्तु कर्मेदं मास्तु मे नाथ बन्धकम् । वह्निस्थं नाडियोगेन शिवं संयोजयेच्छिवे हृदि न्यस्याणुसंघातं पावकं च विसर्जयेत् ।
||४८६ ॥
1182011
1182011
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
५४ :.
कर्मकाण्डक्रमावली। समाचम्य प्रविश्यान्तः कुम्भालुगतशम्बरान् ॥४८८॥ शिवं संपूज्य साक्षेपं क्षमस्वेति विसर्जयेत् । विसृज्य लोकपालादीनादायेशात्पवित्रकम् ॥४८॥ सति चण्डेश्वरे जां कृत्वा दत्त्वा पवित्रकम्। तन्निर्माल्यादिकं तस्मै सपवित्रकमर्पयेत ॥४६॥ अथवा स्थण्डिले चण्डं तीर्थे वा पूर्ववद्यजेत् । यत्किंचिद्वार्षिकं कर्म कृतं न्यूनाधिकं मया ॥४६१॥ तदस्तु परिपूर्ण मे चण्डनाथ तवाज्ञया । इति विज्ञाप्य देवेशं नुत्वा स्तुत्वा विसृज्य च ॥४६२॥ अन्धकूपेऽथवा तोये तन्निर्माल्यादिकं क्षिपेत् । . इत्थं संतl चण्डेशं. भूमि गोमयवारिणा ॥४६॥ विशोध्य शुद्धदेहस्तु स्नापयित्वा शिवं यजेत् । पञ्चयोजनसंस्थेऽपि. पवित्रं गुरुसंनिधौ . ॥४६४॥ कुर्वीत विधिनानेन लभते वाञ्छित फलम् । अधीतशिवशास्त्रेण कृतोऽयं सोमशंभुना ॥४६॥
कर्मकाण्डक्रमावल्यां पवित्रकविधिः . स्फुटः। . इति पवित्रकविधिः ॥ . अथ दमनकपूजा .
हरकोपात्पुरा जातो भैरवो दमनाह्वयः ॥४६६॥ दान्तास्तेनासुराः सर्व दानवाश्च महाबलाः । . .
प्रीतेनाथ शिवेनोक्तो विटपो' भव भूतले ॥४६॥ 1 'नीलबालतृणरूपः 'द्रमुन' इति भाषया ।
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्मुरचिता ।
५५
५००॥
॥ ५०१ ॥
तां तनुं त्वमनुप्राप्य मद्भोगाय भविष्यसि ॥ ४६८|| पूजयिष्यन्ति ये मर्त्या देवं त्वत्पल्लवादिभिः । ते यास्यन्ति परं स्थानं दमन त्वत्प्रसादतः ॥ ४६६|| ये पुनर्न करिष्यन्ति दामनं ' पर्व मानवाः । तेषां न चैत्रमासोत्थं दत्तं पुण्यफलं मया स्वच्छन्दभैरवे तन्त्रे यद्यपीदमुदाहृतम् । तथापीह समानत्वात्सिद्धान्तेऽप्युपपद्यते सप्तम्यां वा त्रयोदश्यां मत्वा दमनकान्तिकम् । शोधयित्वा तमस्त्रेण पूजयेत्संहिताणुभिः अथ संबोधयेद्दाम भववाक्येन मन्त्रवित् । हरप्रसादसंभूतस्त्वमत्र संनिधौ भव शिवकार्यं समुद्दिश्य नीतव्योऽसि शिवाज्ञया । एवं दमनमामन्त्र्य संरक्ष्य भवनं व्रजेत् यदि दूरं तदानीय समूलं मृत्तिकान्वितम् । पुनरारोप्य मृत्पूर्णे पात्रे संस्पृश्य वारिणा ॥ ५०५ || गृहेऽस्यामन्त्रणं कृत्वा पूर्वोक्तविधिना ततः । सायाह्नसमये प्राप्ते विदध्यादधिवासनम्
॥५०२||
||५०३ ||
॥ ५०४ ॥
||५०६ ||
हृत्य यागवस्तूनि कृतस्नानादिसत्क्रियः । यथाविधि समभ्यर्च्य सूर्यशङ्करपावकान् पश्चिमे देवदेवस्य तस्य मूलं मृदा युतम् । सद्योजातेन मन्त्रेण ददीत हृदयेन वा
' 'मीनसंक्रान्ति दिनरूपम्' |
1140011
||५०८ ||
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
५६
कर्मकाण्डक्रमावली |
वामेन शिरसा वापि नालं धात्रीं तथोत्तरे |
।। ५१२ ॥
दक्षिणे भस्मपात्रं च शिखया रूपिणाथवा ॥ ५०६ ॥ पुंसा वा वर्मणा प्राच्यां सपुष्पं दन्तधावनम् । फलमूलं च गायत्र्या ऐशान्यां गन्धसंयुतम् ॥ ५१० ॥ पञ्चाङ्गमञ्जलौ कृत्वा न्यासं पुष्पाक्षतान्वितम् । विज्ञापयेजगन्नाथं दमनारोपणं प्रति ।।५११ ॥ आमन्त्रितोऽसि देवेश प्रातःकाले मया प्रभो । कर्तव्यं तु मया शर्व पर्व पूर्व तवाज्ञया इति विज्ञाप्य देवस्य मस्तके कुसुमाञ्जलिम् । संयोज्य मूलमन्त्रेण विदधीत जपादिकम् ॥५१३॥ शेषं पात्रे विनिक्षिप्य द्वितीयेन पिधाय तत् । पवित्रकविधानेन कवचेनावगुण्ठयेत् एवं संरक्षितं कृत्वा शिवाय विनिवेदयेत् । हस्तिदनु भुञ्जीत यदि वा पवनाशनः शिवाग्रे जागरं कुर्याद्धयानगानजपादिभिः । प्रातः स्नात्वा जगन्नाथमष्टपुष्ट्या विसर्जयेत् ॥ ५९६ ॥ नित्यां नैमित्तिकीं चैव कृत्वा पूजां विशेषतः । दमनैः पूजयेद्देवं पञ्चाङ्गैरविखण्डितैः शेषमञ्जलिनादाय दुर्वागन्धाक्षतान्वितम् । ध्यायन्नभिमुखं देवं पञ्चवक्त्रं सदाशिवम् आत्मविद्या शिवैस्तचैर्मूलाद्यैरीश्वरान्तगैः । पवित्रकविधानेन क्रमेण शिवमर्चयेत्
॥५१४॥
।। ५१५ ।।
।। ५१७।।
॥५१८ ॥
।।५१६ ।।
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। डों हूँ आत्मतत्त्वेश्वराय शिवाय नमः, डॉ हूँ विद्यातत्त्वेश्वराय शिवाय नमः, डों हूँ शिवतत्वेश्वराय शिवाय नमः । अथ चतुर्थाञ्जलिमन्त्रः डों महेश्वराय मखं पूरय पूरय शूलपाणये नमः । प्रणम्य शिवमभ्यर्च्य पावकं च विधानवित् । विज्ञापयेच्छिवं भक्त्या वाञ्छितार्थफलप्रदम् ॥ ५२० ॥ भगवन्नतिरिक्तं वा हीनं वा यन्मया कृतम् । सर्व तदस्तु संपूर्ण पर्व दामनकं मम ॥५२१ ॥ एवं दामविधिं कृत्वा कुर्वीत गुरुपूजनम् । परितोषकरं पश्चाद्विजातीनपि तर्पयेत् ॥ ५२२ ॥ ब्रह्मचारी गृहस्थो वा यो दामं कुरुते विधिम् । पूजाजपादिकं तस्य सफलं चैत्रमासजम् ॥५२३ ॥ हिताय शैवसिद्धान्तनिष्ठानां सोमशंभुना ।
कर्मकाण्डक्रमावल्यां दमनारोपणं कृतम् ॥ ५२४ ॥ इति दमनपूजाविधिः ॥ अथ प्रायश्चित्तविधिः स्वकीयाचारलोपेन मानवो यात्यधोगतिम् । तस्योतितीर्षया किंचित्प्रायश्चित्तं वदेत्ततः ॥ ५२५ ॥ अत्यन्तसरुजे देहे राजचौरभयादिषु । गुरुदेवाग्निकार्येषु नित्यलोपो न दोषभाकू ।। ५२६ ॥ गृहस्थो ब्रह्मचारी च प्रायश्चित्ती द्विधा भवेत् । सकामाकामभेदेन तावपि द्विविधौ स्मृतौ ॥ ५२७ ॥
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
२
लिङ्गं च स्थिरमुन्मल्य स्थापयेच्च तदेवहि । व्यङ्गितं दग्धविच्छायं सेवितं श्वपचादिभिः॥ ५२८ ।। पतितं घोरगादी हृतं राजादिभिर्यदा । परित्यजेत्तदा लिङ्ग जवाघोरदशायुतम् ॥ ५२६ ॥ लिङ्गान्तरं प्रतिष्ठाप्य विशुद्धिमधिगच्छति ।। निर्वाण सशिवे वह्नौ त्रिरात्रं समुपोपितः ॥ ५३० ॥ सहमं बहुरूपस्य जपेदोषापनुत्तये । मन्ध्यात्रयपरिभ्रष्टः शिवकादशिकात्रयम् ॥५३१॥ जप्त्वा विशुद्धिमामोति मानहीनः शतं जपेत् । पर्वग्यपूजिते देवे गुरी वहनौ च शक्तितः ॥ ५३२ ॥ अदत्त्वा च वलिं तंत्र शिवस्याष्टशतं जपेत् । व्रतस्य च क्रियायाश्च नियमस्य च लोपने ॥५३३॥ गायत्र्यष्टशताभ्यासाद्विशुद्धिमधिगच्छति । विलोपे नित्यपूजायाश्चतुर्दश्यादिपर्वसु ॥ ५३४ ॥ निर्दिष्टं देवदेवेन प्रायश्चित्तं चतुर्गुणम् ।
आषाढयादित्रये देवादविधाय पवित्रकम् ॥५३५ ॥ लक्षद्वयमघोरस जप्त्वा चान्द्रायणं चरेत् । अथवा सन्धिते पात्रे भग्ने वापि विवर्तिते ॥५३६॥ शतद्वयात्सहस्त्राच्च तदर्धाच शुचिर्भवेत् । . . अक्षसूत्रापराधे तु शुद्धिलिङ्गोक्तपादतः ॥५३७ ॥ लिख्यतेऽथ विशेषोऽपि यो दृष्टः पारमेश्वरे । पवित्रके नवे च्छिन्ने सहस्रं परिवर्तयेत् ॥५३८ ॥ १ 'आषढादि' क. पाठः ।
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डमाऋवली। शतं तु सूत्रके जीणे हस्तभ्रंशात्तथा शतम् । अक्षमालां कराद्धृष्टां क्षालयगन्धवारिणा ॥५३६ ॥ गायत्र्याः शतजापेन सर्वत्र विधिः स्मृतः । घण्टायामपराधे तु लिङ्गोक्ताष्टमभागतः ॥५४० ॥ प्रायश्चित्तं विधातव्यं दत्तमागमवेदिना । पूजोपकरणं किंचित् स्पृष्ट्वा पीठादिकं पदा ॥ ५४१ ।। शतद्वयमघोरस्य कामतस्त्वयुतं जपेत् ।। बालावलानां वृद्धानामातुराणां च पादतः ॥५४२॥ प्रायश्चित्तं प्रदातव्यं यदि भक्तः सदा शिवे । शिवकाहितचित्तानामाचार्याणां च सर्वदा ॥५४३ ॥ लोकसंव्यवहारार्थ प्रायश्चित्तं तु कीर्तितम् । केशामिपास्थिकीटादिदुष्टनैवेद्यदर्शने ॥ ५४४ ॥ अधोरस्यायुतं कामादकामात्तु शतं जपेत् । नित्यनैवेद्यमानस्य हासेऽधोरशतद्वयम् ॥५४५॥ प्राण्यङ्गधूपदाने तु पञ्चमस्य शतं जपेत् । पादेनाकामतः स्पृष्ट्वा विनिन्द्य च शिवागमम् ॥५४६ ॥ द्वययुतोऽघोग्मन्त्रस्य कामतः पड़गुणं जपेत् । महेशगुरुचण्डाज्ञाभंगे लक्षमुदीरितम् ॥५४७ ।। एतदर्थाथितद्रव्यभक्षणात्पादवर्जितम् ।। निर्माल्यभक्षणेऽघोरलक्षपादेन शुध्यति ॥५४८॥
भक्षणेन समं दानं तदर्षिमुपेक्षणे । १ (द्रव्ये) क. पाठः ॥
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। अथवा भक्षणे कामात्प्रजपेब्रह्मपञ्चकम् ॥५४६ ।। यजेत्सहस्रमध्यर्थं कामतो दीक्षया शुचिः ।। निर्माल्यं लवयित्वा तु दक्षिणस्यायुतं जपेत् ॥ ५५० ॥ लङ्घनेन समः स्पर्शः समौ भक्षणविक्रयो । देवस्वं देवताद्रव्यं नैवेद्यं च निवेदितम् ॥ ५५१ ॥ नैवेयं कल्पितं तस्मै देवोच्छिष्टं निवेदितम् । चण्डद्रव्यं च निर्माल्यं निर्माल्यं पविधं स्मृतम् ॥ ५५२ ।। ग्रामादीशस्य देवस्वं देवद्रव्यं पटादिकम् । चण्डद्रव्यं तु यदत्तं निर्माल्यं प्रेरितं बहिः ।।५५३ ॥ पिण्डिकास्थं च निर्माल्पमपि देवे विसर्जिते । क्रव्यादो जायते दानान्मातङ्गस्तस्य भक्षणात् ।। ५५४ ॥ लड्चनासिद्धिहानिश्च गन्धोपादानतो वृकः । चण्डालस्त्वयथादाने विक्रये शवरो भवेत् ॥ ५५५ ।। स्पर्शने जायते स्त्रीत्वं निर्माल्यस्य न संशयः । यनिर्माल्येन संस्पृष्टं तद्भुजा पुरुषेण वा ॥५५६ ॥ पादोनं तत्र पूर्वोक्तं स्पर्शलचनभक्षणैः । अनुषङ्गप्रविष्टं तु चन्दनादि प्रमाणतः ॥५५७ ॥ तन्निर्माल्यचतुर्थांशं सिद्धलिङ्गादिधामसु । गुरुपुस्तकनागानों वोगिगणस्य च ॥ ५५८ ।। पार्वतीयक्षमातृणां न निर्माल्यं शिवे यथा । ( गुरुदेवाग्निकार्येषु ) नित्यहानिर्न दोषकृत् ॥५५६ ॥
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्नकाण्डकमावली |
।। ५६० ।।
॥ ५६४ ॥
गृहस्थो ब्रह्मचारी वा प्रायश्विती द्विधा भवेत् । सकामाकामभेदेन तावपि द्विविधौ स्मृतौ अकामात् तु सकामस्य द्विगुणां शुद्धिमादिशेत् । स्नातकाद् द्विगुणं ज्ञेयं प्रायश्चित्तं तु नैष्ठिके ।। ५६१ 11 अशीतिर्यस्य वर्षाणि वालो वाप्यूनबोडशः । प्रायश्चित्तार्धमर्हन्ति स्त्रियो व्याध्यादिपीडिताः || ५६२ ।। तत्रापिच परिक्लेशं ज्ञात्वा वा प्रकल्पयेत् । सुदुष्करं स्वयं कर्तुमक्षमे द्विगुणोऽन्यतः ॥ ५६३ ॥ देशं कालं वयः शक्तिं मति भक्ति क्रियाक्रमम् । सुविचार्य प्रदातव्यं नोपवासो रुजान्विते प्रायश्चित्तासमर्थस्य पितृभ्रात्रादिबान्धवः । तद्विभज्य विधातव्यं द्विगुणं त्वितरैर्जनैः यथाश्रुतं यथादृष्टं निबद्धं गुरुभिर्यथा । स्वसिद्धान्ताविरोधेन तद्विलङ्घन लङ्घनम् ॥ रात्रौ पूजां च दानं च बुभुक्षुः परिवर्जयेत् । विना चन्द्रोपरागेण विना सिद्धिसमीहनम् ॥ ५६७ ॥ पूजयित्वा प्रमादेन गायत्र्यष्टशतं जपेत् । मुमुक्षोः सर्वदा सर्वा शिवपूजा न वार्यते ॥ ५६८ ॥ सकृत्सन्ध्याविलोपे तु श्रजातस्य शतं जपेत् । त्रिकाललोपात् त्रिगुणं सोपवासं तु कामतः ॥ ५६६ ॥ एककालार्चने लुप्ते सहस्रं दक्षिणं जपेत् ।
॥ ५६५ ।।
५६६ ।।
अकामतः कामतस्तु पूर्वोक्तलक्षणं स्मरेत् ॥ ५७० ।।
६१
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
६
सोमशन्सुरचिता। एककालं द्विकालं या त्रिकालं वार्धरात्रकम् । उपनामममोपेतं कर्मलोपे कृते सति ॥ ५७१॥ त्रिकालं पूजनं यंपामेककालमथापिवा । प्रायश्चित्तं ममं तेषां न न्यूनं नाधिकं भवेत् ॥ ५७२ ॥ द्वितीयं दिनमाग्भ्य बहुरूपमहलकम् । त्रिशलोत्तवृद्ध या तु वर्षयत्प्रतिवासनम् ॥ ५७३ ॥ विलोमे पक्षपूजायां जपेद्योगयुतद्वयम् ।। ययुतोत्तम्वृद्धया वा मासे मासे समावधि ॥५७४ ।। स्वष्टे लिङगे संप्रदुष्टे नष्टे दग्धे हृतेऽथवा । नीत या मूषकः काकालयवानोरपि ॥५७५ ॥ जप्त्या लक्षमघोरस्य विधिना लिङ्गकान्तरम् । प्रतिष्ठाप्य भवेच्छुद्धिः पिण्डिकायां तथैवच ॥ ५७६ ॥ स्वहस्ताल्लोठिते लिङ्गे द्विगुणं परिवर्तने । शुद्धिः श्वभ्रच्युते लक्षात् त्रिचतुटुंठितेऽयुतात् ॥ ५७७ ।। गड्डुकाधभिघाते तु शुद्धिः स्यादयुतद्वयात् । अधोरस्यायुतेनैव लघुपाते च शुद्धयति ॥ ५७८ ॥ साधारे पतिते लिङ्गे ताले तारायुतं जपेत् । द्विगुणं तु निराधारे कल्प्यं न्यूनाधिकं ततः ॥ ५७६ ।। अकामतो यदा लिङ्ग च्युतं पुरुषमानतः । विशुद्धं सर्वभावेन प्रायश्चित्तं तदा नहि ॥७८० ॥ अस्य तोयशलाकाया भेदे पापं महत्तमम् ।
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। जायते तेन कर्तव्यो न प्रमादेन कहिँचित् ॥ ५८१ ।। अघोरादपरो नास्ति महापापविनाशनः । त्रिगुणोऽनः म जप्तोऽणुमहापापापनुत्तये ॥५८२॥ कामवस्तु यदा लिङ्गं विशीण परितो भवेत् । प्रायश्चित्तं तदा नास्ति इति सत्यं तदा वचः ॥ ५८३॥ लिंङ्गे पादेन संस्पृष्टे लगिते वायुतद्वयम् । पाढलमरजःस्पृष्टे त्वघोरस्यायुतं जपेत् ॥ ५८४ ।। श्लेप्मेणोपहते लिङ्ग यदिवा श्लेष्मवारिणा । त्र्ययुतं ययुतं वास्य क्रमेण परिवर्तयेत् ॥५८५॥ मूत्रोदकेन संस्पृष्टे जपेत्सार्धायुतद्वयम् । रक्तमूत्ररजःशुक्रदूषितेऽयुतपञ्चकम् ॥५८६॥ तत्संयुक्तोदकस्पर्शात्पादहीनमिदं जपेत् । लक्षं तु विष्टया स्पृष्ट तन्हीनं तद्वदम्भसा ॥५८७ ॥ तद्वन्निमाल्यगर्तेऽपि..................... । जप्त्वाधोरं निराहारः पञ्चगव्यं पिवेत्तदा ॥ ५८८ ॥ संकरेषु च सर्वेषु चेतसः शुद्धिकारणम् । अघोरमन्त्री जप्तव्यो यावञ्चित्तं प्रसीदति ॥ ५८६ ॥ अहन्यहनि योऽधीते विधितः शिवसंहिताम् । स हन्ति सर्वपापानि तमिस्रमिव भास्करः ॥ ५६० ॥ उपवासद्वयं कुर्यात्प्रायश्चित्तायुतेऽयुतम् । होमं दशांशतः कुर्यादिशांशं गडुकाञ्जपेत् ॥ ५६१ ॥
।
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। भूशायी ब्रह्मचारी च वितैलः सत्यवाग्भवेत् । नक्तं हविष्यभुग्यावत्प्रायश्चित्तं समाप्यते ॥ ५६२ ॥ मध्यपूर्वाधुदीच्यन्तं विन्यसेत् कोष्ठपञ्चके । शिवं सदाशिवं विद्यां कालं च पुरुष क्रमात ॥५६३॥ सुप्रतिष्ठं सुशांतं च तेजोवदमृतात्मकम् । रत्नोदकं च पश्चात्र तद्वत्पात्राणि विन्यसेत् ॥५६४॥ गोमयं गोजलं सर्पिर्दधि क्षीरं च पञ्चमम् । प्रतीच्यामुत्तरे याम्ये पूर्वे मध्ये क्षिपेत्क्रमात् ॥ ५६५ ॥ सद्योजातेन वामेन रूपिणा पुरुषेण च । ईशेनेति यथासंख्यं गोमयमभिमन्वयेत् ॥५६६ ॥ पूर्वं पूर्व क्षिपेदने मूलमन्त्रमुदीरयन् । कुशोदकं तु गायत्र्या तेन संहितयाथवा ॥ ५६७ ॥ पञ्चगव्यमिति प्रोक्तं महापातकनाशनम् । गोमयस्यार्धमङ्गष्ठं गोमूत्रं पलसंमितम् ॥५६८ ॥ पलद्वयं घृतस्योक्तं मानं दनः पलत्रयम् । पलानि पञ्च दुग्धस्य कुशाम्बु पलमात्रकम् ॥ ५९६ ॥ कृष्णाया गोमयं मूत्रं नीलायाः कापिलं घृतम् । सुरभेदधि शुक्लायास्ताम्रायाः क्षीरमाहरेत् ॥६०० ॥ अभावे सर्ववर्णानां कपिलैका प्रशस्यते । सौवर्णरौप्यपालाशं पात्रं ताम्रस्य वा शुभम् ॥६०१॥ पञ्चगव्यविधानेन शिवकूर्चमिदं स्मृतम् । मृलस्याष्टशतालब्धं पिवेदेकत्र योजितम् ॥६०२॥
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डकमावली : संघातपित्र तुलस्य मामि शिव पावकः ॥६०३ ॥ शिवकूर्चा दहत्याशु पापानि सुमहान्त्यपि । यथाशास्त्रोपदिष्टेन प्रायश्चित्तं वदेद्वधः ॥६०४ ॥ न्यूनाधिकमदानेन देशिको नरकं व्रजेत् ।। कमाण्डक्रमावल्यां श्रीयता लोमशंभना ॥६०५॥
महाप्रभावः स्वल्पोऽपि प्रायश्चित्तविधिः स्मृतः । इति प्रायश्चित्तविधिः ॥
अथ दीक्षाविधिः अथातो भोगमोक्षार्थ दीक्षारूपनिरूपणम् ॥६०६ ।। यभागगं यथादोषं संक्षेपादभिधीयते ।। मलमायादिपाशानां विश्लेपः क्रियते यया ॥६०७ ॥ ज्ञानं च जन्यते शिष्ये सा दीक्षेत्यभिधीयते । विज्ञानाकलनामको द्वितीयः प्रलयाकलः ॥६०८ ॥ तृतीयः सकलः शास्त्रेऽनुग्राह्यस्त्रिविधः स्मृतः । तत्राद्यो मलमात्रेण युक्तोऽन्यो मलकर्मभिः ॥६०६ ॥ कलादिभूमिपर्यन्ततत्त्वेस्तु सकलो युतः । निराधाराऽथ साधारा दीक्षाथ द्विविधा स्मता ॥६१० ॥ निराधारा द्वयोस्तेषां साधारा सकलस्य तु ।
आचार्यनिरपेक्षेण क्रियते शंभुनैव या ॥६११ ॥ तीव्रशक्तिनिपातेन निराधारेति सा स्मता ।
१ ‘कृतः 'ख. पाठः ।
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। आचार्यमूर्तिमास्थाय मन्दतीवादिभेदतः ॥६१२ ॥ शक्त्या यां कुरुते शंभुः सा साधिकरणोच्यते । इयं चतुर्विधा दीक्षा सबीजा वीजवर्जिता ॥६१३॥ साधिकारा निरधिकारा यथा तदभिधीयते । समयाचारसंयुक्ता सबीजा जायते नृणाम् ॥६१४ ॥ निबींजा त्वसमर्थस्य समयाचारवर्जिता । नित्ये नैमित्तिले काम्ये यदि स्यादधिकारिता ॥ ६१५ ॥ साधिकारा भवेदीक्षा साधकाचार्ययोरतः । निर्बीजदीक्षितानां तु तथा समयिपुत्रयोः ॥६१६ ॥ जित्यमात्राधिकारित्वादीक्षा निरधिकारिका । द्विविधेयं द्विरूपापि प्रत्येकमुपजायते ॥६१७॥ एका क्रियावती तत्र कुण्डमण्डलपूर्विका । मनोव्यापाररूपेण या सा ज्ञानवतां मता ॥६१८ ॥ इत्थं लब्धाधिकारेण दीक्षाचार्येण साध्यते । स च सद्देशसंभूतः सुमूर्तिः श्रुतशीलवान् ॥ ६१६ ॥ ज्ञानाचारो गुणोपेतः क्षमी शुद्धाशयो वरः । देशकालगुणाचारो गुरुभक्तिसमन्वितः ॥६२० ॥ शिवानुध्यानवान् शस्तो विरक्तस्थ प्रशस्यते । अथ दीक्षां गुरुः कुर्यात्कृतनित्यक्रियाक्रमः ॥६२१ ॥ प्रणवार्षकराम्भोजः कृतद्वाराधिपार्चनः । विघ्नानुत्सार्य देहल्यां न्यस्यास्त्रं स्वासने स्थितः ।। ६२२ ॥ कुर्वीत भूतसंशुद्धिमन्तर्यागं यथोदितम् ।
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकागडक्रमावली। तिलतण्डुलसिद्धार्थकुशर्वाङकुरोदरम् ॥६२३ ॥ सयवक्षीरनीरं च विशेषामिमं ततः । तदम्बुना द्रव्यशुद्धिं तिलकं स्वाणुनात्मनः ॥६२४ ॥ पूजनं मन्त्रसंशुद्धिं पञ्चगव्यं च पूर्ववत् । लाजाचन्दनसिद्धार्थान् भस्मदूर्वाक्षतान्कुशान् ॥ ६२५ ॥ विकिरान् शुद्धलाजान्तान्सप्तधास्त्राभिमन्त्रितान् । अस्वाम्बुप्रोक्षितानेतान्कवचेनावगुण्ठितान् । ॥६२६ ॥ नानाप्रहरणाकारान्विनौघविनिवारकान् । दर्भाणां तालमानेन कृत्वा पत्रिंशता दलैः ॥ ६२७ ॥ सप्तजप्तशिवारेण वेणीबोधासिमुत्तमम् । शिवमात्मनि विन्यस्य स्मृत्वा ध्यानमभीप्सितम् ॥६२८॥ निष्कलं च शिवं न्यस्य शिवोऽहमिति भावयेत् । मूलाभिमन्त्रितं श्वेतमुष्णीपं शिरसि न्यसेत् ॥६२६ ॥ अलङ्कर्यान्निजं देहं गन्धैः पुष्पैविभूषणैः । गन्धमण्डलकं स्वीये विदध्याइक्षिणे करे ॥६३० ॥ विधिनात्रायेदीशमित्थं स्याच्छिवहस्तकम् । तं न्यस्य शिवमन्त्रेण भास्वरं निजमस्तके ॥६३१ ॥ शिवादभिन्नमात्मानं कर्तारं भावयेद्यदा । मण्डले कर्मणां साक्षी कलशे यज्ञरक्षकः ॥६३२ ॥ होमाधिकरणं वह्नौ शिष्ये पाशविमोचकः । स्वात्मन्यनुग्रहीतेति पञ्चाकारोऽयमीश्वरः ॥६३३ ॥ सोऽहमेवेति कुर्वीत भावं स्थिरतरं गुरुः ।
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्सुरचिता। ज्ञानखड्गकरः स्थिन्वा नैर्ऋत्यामुदगाननः ॥६३४ ॥ अर्घाम्बुपञ्चगव्याभ्यां संप्रोड्य मखमण्डलम् । चतुष्पथान्तसंस्कारैः संस्कुर्याद्वीक्षणादिभिः ॥६३५॥ विक्षिप्य विकिरास्तत्र कुशकूर्योपसंहरेत् । तानीशदिशि बार्धान्यामामनायोपकल्पयेत् ॥६३६ ॥ नैर्ऋते वास्तुगीर्वाणान्द्वारे लक्ष्मी च पूजयेत् ।। पश्चिमे संमुखी रत्नैः परयन्ती मखालयम् ॥ ६३७ ।। ध्यात्वावाह्य हृदाभ्यर्च्य स्मरन्मएडलरूपिणीम् । अथ रत्नौषधीनोयपणे चन्दनचर्चिते ॥ ६३८ । चूतपल्लववक्त्रे च प्रणवेन चलासने । ऐशान्यां सर्वदा न्यस्ते कलशे पश्चिमानने ॥ ६३६ ॥ भूषिते वस्त्रहेमाद्यैः साङ्ग संपूज्य शङ्करम् । कुम्भदक्षिणपार्श्वस्थां पश्विमास्यां सुलक्षणाम् ॥ ६४०॥ पूजयेदथ सिंहस्थां वार्धानी खड्गरूपिणीम् । दिनु शक्रादिदिक्पालान्विष्णवन्तान्प्रणवासनान् ॥ ६४१ ॥ वाहनायुधसंयुक्ताहृदाभ्यर्च्य स्वनामभिः । प्रथमं तां समाधाय कुम्भस्याग्राभिगामिनीम् ॥ ६४२ ॥ अविच्छिन्नपयोधारां भ्रामयेत्तां प्रदक्षिणम् । शिवाज्ञां लोकपालानां श्रावयेन्मूलमच्चरन् ॥६४३ ॥ संरक्ष्य तु यथाभागं कुम्भं धृत्वा च तां न्यसेत् । ततः स्थिरासने कुम्भे साङ्गं संपूज्य शङ्करम् ॥ ६४४ ॥ विन्यस्य शोध्यमध्वानं वार्धान्यां चास्त्रमुच्चरेत् ।
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डकमावली |
६
11
।। ६४५ ।।
डोंहः अस्त्रासनाय हूंफट् नमः । डोंडों मूर्तये हूंफट् नमः | श्लीं पशु हुंफट अस्वासनाय हूंफट् नमः । डोंडों हृदयाय हूं फट् नमः । उौंलीं शिरसे हूँफट् नमः | डों पे शिखायै हूंफट् नमः | डों शुं कवचाय हुंफट् नमः । उ हूंफट् अस्त्राय हूंफट् नमः सूर्यकोटिप्रतीकाशं प्रलयाम्बुदनिःस्वनम् त्र्यक्षं नागोपवीतं च चनुर्वक्त्रं चतुर्भुजम् । प्रदीप्तदशनप्रान्तं दीप्त रममूर्धजम् शक्तिमुद्गरशूला सिंहस्तं चन्द्रार्धशेखरम् भगलिङ्गसमायोगं विदध्याल्लिङ्गमुद्रया अङ्गष्ठेन स्पृशेत्कुम्भं हृदा मुष्ट्या तु वार्धनीम् । भुक्तये मुक्तये त्वादौ मुष्टिना वार्धनीं स्पृशेत् ॥ ६४८ ॥ कुम्भस्य मुखरक्षार्थं ज्ञानखङ्गं समर्पपेत् '
11 880 11
1
साष्टं च मूलमन्त्रस्य शतं कुम्भे निवेदयेत् ॥ ६४६ ॥ तद्दशांशेन वार्धान्यां रक्षां विज्ञापयेदपि यथेदं कृतयत्नेन भगवन्मखमन्दिरम् रक्षणीयं जगन्नाथ सर्वाध्वरवर त्वया प्रणवस्थं चतुर्बाहुं वायव्ये विनायकम् संपूज्य पूजयेन्मध्ये गन्धाम्बुकृतमण्डले स्थण्डिलेशं सविस्तारं पूर्वोक्तविधिना ततः लब्धानुज्ञो व्रजेत्सार्घः कुण्डान्तं मन्त्रतृप्तये निविष्टो विधिना तस्मिन्नर्धगन्धघृतादिकम् ॥ ६५३ ॥ वामे मध्ये तु विन्यस्य समिद्दर्भतिलादिकम् ।
॥ ६४६ ॥
|
।। ६५० ।।
1
॥ ६५१ ॥
1
॥ ६५२ ।।
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
कुण्डवह्निस्रगाज्यादि प्राग्वत्संस्कृत्य भावयेत् ॥ ६५४ ॥ मुख्यतामूर्ध्ववक्त्रस्य हृदि वह शिवं यजेत् । स्वमूर्ती शिवकुम्भे च मण्डले चाग्निशिन्ययो: ।। ६५५ ॥ सृष्टिन्यासेन विन्यस्य शोध्याध्वानं यथाविधि । वक्त्राणामग्निजिह्वानां ज्वालानां च निरूपणम् ॥ ६५६ ।। दृष्टं काम्यविधानेषु प्रसङ्गादभिधीयते 1 कुण्डमानं सुखं ध्यात्वा हृदाहुतिभिरीप्सितम् ॥ ६५७ ।। पश्चिमे शिष्यसंस्कारनित्य होम समाचरेत् । वश्याकर्षणसौभाग्ये पुष्टिभाग्याधिरोहणे शान्तिके पाशशुद्धौ च वामे होमः प्रशस्यते । गुटिकाञ्जननिस्त्रिंशपादलेपजिगीषया शिष्यसंयोजनार्थं च प्राचीनवदने यजेत् मारणोच्चाटन द्वेषस्तम्भनार्थं च दक्षिणे प्रायश्चित्तं तु तत्रैव पश्चिमे तु विमुक्तये हिरण्या कनका रक्ता कृष्णा तदनु सुप्रभा जिह्वाग्नेरतिरक्ता च बहुरूपा तु सप्तमी रुद्रेन्द्रवह्निमांसादवरुणानिलगोचरे
।। ६५८ ।।
हिरण्याद्या विनिर्दिष्टा रसनाः पडनुक्रमात् मध्यतो बहुरूपा च दक्षिणोत्तरगामिनी हिरण्या तप्तहेमाभा कनका वज्रसुप्रभा रक्तोदितारुणप्रख्या कृष्णा नीलमणिप्रभा ॥ ६६४ ॥ सुप्रभा मौक्तिकद्योतातिरक्ता पद्मरागवत् 1
1
७०
·
।। ६५६ ॥
।
॥ ६६० ॥
1
॥ ६६१ ॥
1
॥ ६६२ ॥
।
॥ ६६३ ॥
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। चन्द्रकांतशरच्चन्द्रप्रभेव बहुरूपिणी ॥६६५॥ फलं तु कामभेदेन क्रमादासामुदीर्यते । वश्याकर्षणयोराद्या कनका स्तम्भने रिपोः ॥६६६ ॥ विद्वेषमोहने रक्ता कृष्णा मारणकर्मणि ।। सुप्रभा शान्तिके पुष्टौ सुरक्कोच्चाटने मता ॥६६७ ॥ एकैव बहुरूपा तु सर्वकामफलप्रदा ।। अभीष्टवदने तासां जिह्वानामनुपूर्वशः ॥६६८ ॥ बीजानि सप्त होमार्थं लिख्यन्ते तासु तद्यथा । विरेफावन्तिमौ वर्गों रेफषष्ठस्वरस्थितौ ॥६६९ ॥ इन्दुबिन्दुशिखायुक्तौ जिह्वाबीजान्यनुक्रमात् ।
डों यर हिरण्यायै नमः । लर कनकायै नमः । → रक्तायै नमः । यूँ कृष्णायै नमः । पर सुप्रभायै नमः । स्र अतिरक्तायै नमः । हूँ बहुरूपायै नमः ॥ क्षीरादिमधुरै)में कुर्याच्छान्तिकपौष्टिके ॥६७० ॥ अभिचारे तु पिण्याकसक्तुकम्बुककाञ्चिकैः ।। लवणे राजिकातक्रकटुतैलैश्च कण्टकैः ॥६७१॥ समिद्भिरपि वक्राभिः कुद्धो भाष्याणुना यजेत् । विद्याधरत्वलाभाय चन्द्रागुरुयुतं पुरम् ॥ ६७२ ॥ अथवा पाकिचल्कैर्जुहुयात्साधकोत्तमः । . कदम्बकलिकाहोमाद्यक्षिणी सिध्यति ध्रुवम् ॥६७३ ॥ बन्धककिंशुकादीनि वश्याकर्षाय होमयेत् । बिल्वं राज्याय लक्ष्म्यर्थ पाटलांश्चएपकानपि। ॥ ६७४ ॥
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोलगम्भुरचिता। पन्नानि चक्रवर्तित्त्वे भक्ष्यमोज्यादिसंपदे । दुर्वा व्याधिविनाशाय सर्वसत्वशीनों ॥६७५ ॥ प्रियङ्गुकदलीपुषाण्याहतो जुहुयाद्वधः । विषमज्वरनाशाय चुतस्त्राणि होमयेत् ॥६७६ ॥
घृतेन सह साणि वृतानि वारिणः । डों अमुकस्व ज्वरं नाशय हुन चौपट ।
जल्हे वरुणमभ्यय॑ वृणुधर्ष प्रहसंयुतम् ॥६७७ ॥ तिलान्वारुणमन्त्रेण जुहुयाद्गुह्यकेन वा ।। मेघानाप्लाविताशेषदिगन्तधरणीतलान् ॥६७८ ॥ धारयेत्तिलहोमेन शीघ्रं पाशुपताणुना।। ओं श्लौं पशु हफट मेघान्स्फुटीक्रियतां एफट । सर्वोपद्रवनाशाय रुद्रशान्त्या तिलादिभिः ॥६७६ ॥ विधिना यजनं कुर्यादथ प्रस्तुतयुच्यते ।
आहुत्यष्टशतेनैवमङ्गानि तु दशांशतः ॥६० ॥ संतर्य प्लुतमलेन दद्यात्पूर्णां यथा पुरा । तथा शिष्यवेशाथ प्रतिशिष्यं शतं यजेत् ॥६८१ ।। शतद्वयं च होतव्यं संपत्तौ देशकालयोः । दुनिमित्तापसाराय सुनिमित्तकृते तथा ॥६८२ ॥ शतद्वयं च होतव्यं भूलमन्त्रेण पूर्ववत् । मलावस्त्रान्तमन्त्राणां स्वाहान्तैस्तपणं महत् ।।६८३ ।। शिखासंपुटितैर्वीजैः हूंफडन्तैश्च दीपनम् ।
TV
३
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। डों हं शिवाय स्वाहेति तर्पणम् । डों में शिवाय हूं फडित्यादि दीपनम् ॥
ततः शिवाम्भसा स्थाली क्षालितां वर्मगुण्ठिताम् ॥६८४॥ चन्दनादिसमालब्धां बनीयात्कण्ठमण्डले । वस्त्रास्त्रजप्तसद्दर्भसूत्राभ्यां चरुसिद्धये ॥६८५ ॥ धर्माद्यरासने दत्ते सान्द्रास्त्रकृतमण्डले । न्यस्तास्त्रमूर्तिभूतायां भावपुष्पः शिवं यजेत् ॥६८६ । वस्त्रबद्धमुखायाँ वा स्थाल्यां पुष्पैर्वहिर्भवेत् (यजेत) ॥ चुल्ल्यां पश्चिमवक्त्रायां शुद्धायां वीक्षणादिभिः ॥ ६८७॥ न्यस्तहुङ्कारबीजायां न्यस्तायां कुण्डदक्षिणे । धर्माधर्मशरीरायां जप्तायामायुधाणुना ॥६८८ ॥ स्थालीमारोपयेदस्वजप्तगव्याज्यमार्जिताम् । गव्यं पयोऽस्त्रसंशुद्धं प्रासादशतमन्त्रितम् ॥६६॥ तण्डुलान् श्यामकादीनां निक्षिपेत्तत्र तद्यथा । एका शिष्यविधानाय तेषां प्रसृतिपञ्चकम् ॥ ६६०॥ प्रसृतिं प्रसृतिं पश्चाद्वर्धयेवृद्धथनुक्रमात् ।। कुर्वश्चालनमस्त्रण पिधानं कवचाणुना ॥६६१ ॥ शिवाग्नौ मूलमन्त्रेण पूर्वास्यश्वरुकं पचेत् । सुखिन्ने तत्र तच्चुल्ल्यां स्रवमापूर्य सर्पिषा ॥६६२॥ खाहान्तैः संहितामन्त्रैर्दत्त्वा तप्ताभिधारकम् । संस्थाप्य मण्डले स्थाली सदमेंऽस्त्राणुना कृते ॥६६३ ॥
१ ‘फटकार' ख. पाठः ।
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
प्रणवेन विधायास्या उल्लेखं लेपनं हृदा | सुशीतला भवेदेवं प्राग्वच्छताभिघारणम् विदध्यात्संहितामन्त्रैव षडन्तेः सकृत्सकृत् ।
な
दर्भाद्यासनके दत्त्वा कुण्डमण्डपपश्चिमे ॥ ६६५ ॥
॥ ६६६ ॥
॥ ६६८ ॥
संपातं च ध्रुवा धन्व ? तद्वत्संहितया चरेत् । चकं सकृदालभ्य तत्र वषडन्तया धेनुमुद्रामृतीभूतं स्थण्डिले शान्तिकं यजेत् । साज्यं भागं स्वशिष्याणां भागं देवाय वह्नये ॥ ६६७ ॥ कुर्यात् तं लोकपालेभ्यः समानाज्यमिदं त्रयम् । नमोऽन्तेन हृदा दद्यात् तेनैवाचमनीयकम् मूलं साष्टशतं हुत्वा दद्यात्पूर्णां यथाविधि । मण्डले कुण्डतः पूर्वे मध्ये वा शंभुकुण्डयोः ॥ ६६६ ॥ तत्र मातृगणादीनां निर्वत्यन्तर्बलिं हृदा । शिवमध्यस्य लव्धाज्ञो विधायैकत्वभावनाम् ॥ ७०० ॥ सर्वज्ञानादियुक्तोऽहं समस्ता ध्वोपरिस्थितः 1 समांश' योजनस्थानमधिष्टाताहमध्वरे शिवोऽहमित्यहङ्कारी निष्क्रमेद्यागमण्डपात् । न्यस्तपर्वाग्रसंदर्भे शस्त्राणुकृतमण्डले प्रवासनके शिष्यं शुक्ल खोत्तरीयकम् । स्वातं चोदङ्मुखं मुक्त्यै पूर्वास्यं चैव भुक्तये ऊर्ध्वकायं समारोप्य पूर्वास्यः प्रविलोकयेत् ।
1
॥ ७०१ ॥
॥ ७०२ ॥
॥ ७०३ ॥
१ ' समां ख. पाठः ।
७४
॥ ६६४ ॥
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली ।
७५ चरणादिशिखां यावद्भक्त्यै मुक्त्यै विलोमतः ॥ ७०४ ॥ चक्षुषा सप्रसादेन शैवं धाम विवृण्वता । अस्त्रोदकेन संप्रोक्ष्य मन्त्राम्बुस्नानसिद्धये ॥७०५ ।। भस्मस्त्रानं त विघ्नानां शान्तये पापभीतये । सृष्टिसंहारयोगेन ताडयेदखभस्मना ॥७०६ ।। पुनरस्त्राम्बना प्रोक्ष्य सकलीकरणाय सम् । नाभेरूवं कुशाग्रेण मार्जनायास्त्रमुच्चरन् ॥७०७ ॥ हृदालभेत तन्मूलेरघमर्षाय नाभ्यधः ।। द्वविध्याय च पाशानामालभ्येत शराणुना ॥ ७०८ ॥ तच्छरीरे शिवं साङ्गं सासनं विन्यसेत्ततः । पुष्पादिपूजितस्याम्य नेत्रे नेत्रण वा हृदा ॥७०६॥ बद्धवा मन्त्रितवस्त्रेण सितवस्त्रदशेन च । प्रदक्षिणक्रमादेव प्रविश्य शिवदक्षिणे ॥७१० ॥ षडुत्थमासनं दत्त्वा यथावत् तं निवेशयेत् । संहारमद्रयात्मानं मूर्त्या तस्य हृदम्बुजे ॥७११ ॥ निरुध्य शोधिते काये न्यासं कृत्वा तमधयेत् । पूर्वाननस्य शिष्यस्य मूलमन्त्रेण मस्तके शिवहस्तं प्रदातव्यं रुद्रेशपददायकम् । शिवसेवाग्रहोपायं दत्तं हस्ते शिवाणुनो ॥७१३ ॥ शिवे प्रक्षेपयेत् पुष्पमपनीयास्य चाम्बरम् । उत्पाद्य स्थानमन्त्रायं शिवदेवगणाङ्कितम् ॥७१४॥ १ 'सितेन सदशेन च' ख. ग. पाठः । २ 'तु' क. पाठः । ३ 'त्मनि' क. पाठः ।
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
॥ ७१७ ॥
विप्रादोनां क्रमान्नाम कुर्याद्वा स्वेच्छया गुरुः । प्रणतिं कुम्भवार्धान्योः कारयित्वानलान्तिके || ७१५ ।। स्वदक्षिणासने तद्वत्सौम्यास्यमुपवेशयेत् । शिष्यदेहविनिष्क्रान्तां सुषुम्नामपि भावयेत् ॥ ७१६ ॥ निजविग्रहलीनां च दर्भ मरेन मन्त्रितम् । दर्भा दक्षिणे तस्य निधाय करपल्लवे तन्मूलमात्मजङ्घायामग्रं वेति मतान्तरम् । शिष्यस्य हृदयं गत्वा रेचकेन शिवाणुना ॥ ७१८॥ पूरकेण समागत्य स्वकीयं हृदयाम्बरम् शिवाशिना पुनः कृत्वा नाडीसन्धानमीदृशम् ।। ७१६ ॥ हृदा तत्संनिधानार्थं जुहुयादाहुतम् । शिवहस्तस्थिरत्वार्थं शतं मूलेन होमयेत् इत्थं समयदीक्षार्थं भवेद्योग्यो भवार्चने । इति दीक्षाविधिः ॥
।। ७२० ॥
अथ समयदीक्षाविधानम्
७३
अथ संस्कार (समय) दीक्षायां विधानमभिधीयते ॥ ७२१ ॥ श्रावाहयेन्महेशस्य वह्निस्थस्य शिव हृदि । संश्लिष्टौ तौ समभ्यर्च्य संतर्प्य हृदयाना ॥ ७२२ ॥ तयोः संनिधये दद्यात् तेनैवाहुतिपञ्चकम् । कुसुमेनास्त्रजप्तेन ताडयेद्धृदये शिशुम् प्रस्फुरत्तारकाकारं चैतन्यं तत्र भावयेत् । प्रविश्य तत्र हुङ्कारयुक्त रेचकयोगतः
॥ ७२३ ॥
॥ ७२४ ॥
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली।
७७
संहारिण्या तदाकृप्य ध्रुवेण स्वहृदि न्यसेत् ।। ततो वागीश्वरीयोनौ मुद्रयोद्भवसंज्ञया ॥७२५ ॥ हृत्संपुटात्ममन्त्रेण रेचकेन विनिक्षिपेत् । ॐ हां हां हां प्रात्मने नमः॥ जाज्वल्यमाने निधूमे जुहुयादिष्टसिद्धये ॥७२६॥ अप्रबुद्धे सधूमे तु होता वह्नौ न सिध्यति । स्निग्धः प्रदक्षिणावर्तः सुगन्धः शस्यतेऽनलः ॥ ७२७ ॥ विपरीतः स्फुलिङ्गो च भूमिदङ न प्रशस्यते । अन्तेबासिकृतं पापं जानीयादग्निलक्षणः ॥७२८ ॥ विष्टागन्धे स भूहती ब्रह्महा गुरुतल्पगः । सुरापो गुरुहन्ता च गोप्नश्च कृतनाशनः ॥ ७२६ ॥ कृशेनौ शवगन्धे च गर्भभर्तृविनाशनः । भ्रमति स्त्रीवधे वह्निः कम्पते हेमहर्तरि ॥ ७३० ॥ वधे स्फुटति बालस्य निस्तेजा गर्भघातके । इत्येवमादिभिश्चिह्न? त्वा शिष्यस्य कल्मषम् ॥ ७३१ ॥ पापभक्षणहोमेन दहेद्वा तं नवात्मना ।। द्विजत्वापादने चैव तथा रुद्रांशभावने ॥७३२ ॥ आहारवीजसंशुद्धौ गर्भाधानाय संस्कृतौ । सीमन्तजन्मने नामकरणाय च होमयेत् ॥७३३ ॥ शतानि पञ्च मूलेन चूडादिषु दशांशतः । शिथिलीभूतबन्धस्य शक्तरुत्कर्षणं च यत् ॥ ७३४ ॥
१अत्र अग्नेः समिन्धनमेव प्रबोधो,नतुअन्यत् तेनाप्रबुद्धेऽसमिद्ध इत्यर्थः
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
७८
सोमशम्भुरचिता । आत्मनो रुद्रपुत्रत्वे गर्भाधानं तदुच्यते । स्वातन्त्र्यात्मगुणव्यक्तिरिह पुंसवनं स्मृतम् ॥ ७३५ ॥ मायात्मनोविवेकेन ज्ञानं सीमन्तवर्धनम् । शिवादिशुद्धसद्वस्तुस्वीकारो जननं मतम् ॥ ७३६ ॥ बोधनं यच्छिवत्वेन शिवत्वाहस्य नाम तत् । संहारमद्रयात्मानं स्फुरद्वह्निकणोपमम् ॥७३७ ।। निदधीत समादाय निजे हृदयपङ्कजे । ततः कुम्भकयोगेन मूलमन्त्रमुदीरयन् । ॥७३८ ॥ कुर्यात्समरसीमावं तदात्मशिवयोहदि । ब्रह्मादिकारणत्यागक्रमाद्रेचकयोगतः ॥ ७३६ ॥ नीत्वा शिवान्तमात्मानमादायोद्भवमुद्रया । हृत्संपटितमन्त्रण रेचकेन विधानवित् ॥७४०॥ शिष्यस्य हृदयाम्मोजकर्णिकायां विचिन्तयेत् । पूजां शिवस्य वह्वेश्च कारयित्वा यथोदिताम् ॥ ७४१ ॥ प्रणतिं कारयेच्छिष्यं समयान् श्रावयेद्यथा । न निन्देकारणं देवं न शास्त्रं तेन भाषितम् ॥ ७४२ ॥ न गुरुं साधकं चैव लिङ्गच्छायां न लषयेत् ।
नाद्यान्न लङ्घनिर्माल्यं तदद्याच्छिवदीक्षितः ॥७४३ ॥ तत् शिवनिर्माल्यं शिवदीक्षित एव अंद्यात् भक्षयेत्, नतु
अन्य इत्यर्थः ॥ शिवाग्निगुरुपूजा च कर्तव्या जीवितावधि । बालवालिशवृद्धस्त्रीभोगरुग्बाधितात्मनाम् ॥७४४ ॥
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
७६
कर्मकाण्डक्रमावली। यथाशक्ति ददी तैतान्समर्थस्य समर्थकान् । व्रताङ्गानि जटामस्मदण्डकौपीनसंयमान् ॥७४५ ॥ ईशानायेहदाद्यैर्वा परिजप्य यथाक्रमम् । स्वाहान्तसंहितामन्त्रैः पात्रेष्वारोप्य पूर्ववत् ॥७४६ ॥ संपाताभिहतात्कृत्वा स्थण्डिलेशाय दर्शयेत् । रक्षणार्थं घटाधस्तादारोप्य क्षणमात्रकम् ॥७४७ ॥ शिवादाज्ञां समादाय ददीत वतिने गुरुः । एवं समयदीक्षायां विशिष्टायां विशेषतः ॥७४८ ॥ वह्निहोमागमज्ञानयोग्यः संजायते शिशुः । नाडीसंधानहोमस्तु मन्त्राणां तर्पणं तथा ॥ ७४६ ॥ पूर्वजातेः समुद्वारो द्विजत्यापादनं तथा । चैतन्यस्यापि संस्कारो रुद्रांशापादनं तथा ॥७५० ॥ दत्त्वा पवित्रकं होमशतं वाथ सहस्रकम् । दीक्षैषा सामयी प्रोक्ता रुद्रेशपददायिनी ॥७५१ ॥ इति समयदीक्षाविधिः ॥
अथ निर्वाणदीक्षा अथ निर्वाणदीक्षायां कुर्यान्मूलादिदीपनम् ।। पाशबन्धनशक्त्यर्थं ताडनादिकृतेऽपि च ॥७५२ ॥ एकैकया तदाहुत्या प्रत्येकेन त्रयेण वा ।। वीजगर्भशिखायन्धहूंफडन्तध्रुवाणुना ॥ ७५३ ॥ डों हूंहूंहूं फट् मूलस्य, डों हूंहूंहूहूं फट हृदयस्य, एवं शिरःप्रभृतीनामपि ॥
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
८०
सोमशम्भुरचिता । इत्येवं दीपनं कुर्यात् सर्वस्मिन् क्रूरकर्मणि शान्तिके पौष्टिके वश्ये वषडन्तादिनाणुना ॥७५४ ॥ वषडवौषटसमोपेतैर्नबार्णस्योपरिस्थितैः । हवनं शम्बरैः कुर्यात्सर्वत्राप्यायनादिषु ॥ ७५५ ॥ ततः स्वसव्यभागस्थं मण्डलन्यस्तविग्रहम् । शिष्यं संपूज्य सत्सूत्रं सुषुम्नेति विभावयेत् ॥ ७५६ ॥ मूलेन तच्छिखाबन्धं पादाङ्गुष्ठान्तमानयेत् । संहारेण मुमुक्षोस्तु बनीयात् तच्छिखान्तिके ॥७५७ ॥ पुसस्तु दक्षिण भागे वामे नायो नियोजयेत् । शक्तिं च शक्तिमन्त्रेण पूजितां तस्य मस्तके ॥ ७५८ ॥ संहारमुद्रयादाय सत्रे तेनैव योजयेत् .. । नाडीमादाय मूलेन सूत्रे न्यस्य हृदार्चयेत् ॥ ७५६ ॥ अवगुण्ख्य तनुत्रेण हृदयेनाहुतित्रयम् ।
दद्यात्तत्संनिधानार्थ शक्तावप्येवमेव हि ॥७६०॥ ततः डों हां तत्वाधने नमः। डों हां पदाध्यने नमः । डों हां वर्णाधवने नमः । 0 हां मन्त्राध्वने नमः । डों हां कलावने नमः । डों हां भुवनावने नमः ॥
इति षडविधमध्वानं सूत्रे न्यस्यास्त्रवारिणा । शिष्यं प्रोक्ष्यास्त्रजप्तेन पुष्पेण हृदि ताडयेत् ॥ ७६१ ॥ प्रविश्य तत्र हूंकारयुक्तरेचकयोगतः । । चैतन्यं हंसबीजस्थं विश्लेष्य चायुधाणुना ॥ ७६२ ।। डोहःहूंफट्शक्तिसूत्रेण हां हां स्वाहेति चाणुना ।
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली।
८१ ओहः हूंफट शक्तिसूत्रेण हांहांस्वाहेति चाणुना ॥७६४॥ संहार मुद्रया सूत्रे नाडीभूते नियोजयेत् । ओं हां हां हां आत्मने नमः ।। व्यापयेद्भावयेदेकं तनुत्रेणावगुण्ठयेत् ॥७६५ ॥ आहुतित्रितयं दद्याद्धृदि संनिधिहेतवे ।। विद्यादेहं च विन्यस्य शान्त्यतीतावलोकनम् ॥ ७६६ ॥ तस्यामितरतत्त्वाढयमन्तर्भूतं विचिन्तयेत् । गेहूं शान्त्यतीताकलापाशाय नमः इत्यनेन अवलोक्य
द्वे तत्त्वे मन्त्रमप्येकं पदं वर्णाश्च षोडश ॥ ७६७॥ तथाष्टौ भुवनान्यस्यां बीजनाडीकखद्वयम् । विषयं च गुणं चैकं कारणं च सदाशिवम् ॥ ७६८ ॥
सितायां शान्त्यतीतायामन्तर्भाव्य प्रताडयत् । डों हूं शान्त्यतीताकलापाशाय हूं फट । संहारमुद्रयादाय निदध्यात् सूत्रमस्तके ॥ ७६६॥ पूजयेदाहुतोस्तिस्रो दद्यात्संनिधिहेतवे ।।
तत्त्वे द्वे अक्षरे द्वे च बीजनाडीकखद्वयम् ॥७७० ॥ गुणौ मन्त्री तथाजस्थमेकं कारणमीश्वरम् । पदानि भानुसंख्यानि पुराणि दश सप्त च ॥ ७७१ ॥ एकं च विषयं शान्तेः कृष्णाया मध्यतः स्मरेत् । ताडयित्वा समादाय मुखमूले नियोजयेत् ॥७७२ ॥ जुहयानिजबीजेन सांनिध्यायाहुतित्रयम् ।
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
८२
•heo
हूं।
सोमशम्भुरचिता ।
11003 11
11008 11
विद्यायां सप्त तत्त्वानि पदानां चैकविंशतिः षड्वर्णाः शम्बरं चैकं लोकानां पञ्चविंशतिः । गुणानां त्रयमेकं च विषयं रुद्र कारणम् अन्तर्भाव्यातिरक्तायां बीजनाडीक स्वयम् आदावावाह्य संयोज्य हृत्सूत्रे स्वाणुनार्चयेत् ततस्तत्संनिधानाय जुहुयादाहुतित्रयम् । हूंहूंहूं ॥ चतुरातितवानि वर्णानां पञ्चविंशतिः बीजनाडीकखद्वन्द्व पदद्वयधिक विंशकम् । लोकानां च चतुर्णां च षष्टिं गुणचतुष्टयम् मन्त्राणां त्रयमेकं च विषयं कारणं हरिम् । अन्तर्भाव्य प्रतिष्ठायां शुक्लायां ताडनादिकम् ॥ ७७८ ॥ विधाय नाभिसूत्रस्थं संनिधानाहुतीर्यजेत् ।
11000 11
।
हूं ॥
भुवनानां शतं साटं पदानामष्टविंशतिम् बीजनाडीसमीराणां द्वयमिन्द्रिययोरपि । वर्ण तत्त्वं च विषयमेकैकं गुगापञ्चकम् हेतुं ब्रह्माणमब्जस्थं शम्बराणां चतुष्टयम् । निवृत्तौ पीतवर्णायामन्तर्भाव्य प्रता श्रादाय पदभागान्ते सूत्रे विन्यस्य पूजयत् । जुहुयादा हुतीस्तिस्रः संनिधानाय पावके
॥ ७७५ ॥।
1100€ 11
।। ७७६ ॥
॥ ७८०
॥ ७८१ ॥
॥. ७८२ ॥
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डमावली |
८३
हूं ॥
॥ ७८३ ॥
1
॥ ७८४ ॥
इत्यादाय कलाः सूत्रे योजयेच्छिष्यविग्रहे । सबोजायां तु दीक्षायां समयाचारपाशतः देहारम्भकधर्मा मन्त्रसिद्धिफलादपि इष्टापूर्तादिधर्माच्च व्यतिरिक्कं प्रबन्धकम् चैतन्यारोधकं सूक्ष्मं कलानामन्तरे स्मरेत् । अनेनैव क्रमेणाथ कुर्यात्तर्पणदीपने आहुतीभिः स्वमन्त्रे तिसृभिस्तिसृभिर्यथा । डों हूं शान्त्यती ताकलापाशाय स्वाहेति तर्पणम् । ों हूं
॥ ७८५ ॥
दीपनम् ।
*
॥ ७८६ ॥
शान्त्यती ताकलापाशाय हूं हूं फडित्यादि तत्सूत्रं व्याप्तिबोधाय कलास्थानेषु पञ्चसु संरक्ष्य कुङ्कुमाद्येन तत्र साङ्गं शिवं यजेत् । हूंफडन्तैः कलामन्त्रैर्भिच्वा पाशाननुक्रमात् ॥ ७८७ ॥ नमोऽन्तैश्च प्रविश्यान्तः कुर्याद्ग्रहणबन्धने !
डों हूं ३ शन्त्यतीतोकलां गृह्णामि बनामि चेत्यादिमन्त्रैः
कलानां ग्रहणबन्धनप्रयोगः
॥ ७८६ ॥
पाशादीनां वशीकारो ग्रहणं बन्धनं पुनः ॥ ७८ ॥ पुरुषं प्रति निःशेषव्यापार प्रतिषेधनम् । उपवेश्याथ तत्सूत्रं शिष्यस्कन्धाच्च ग्राहयेत् विस्मृताद्यघोषाय शतं मूलेन होमयेत् । शराणुसंपुटे पुंसः स्त्रियाच प्रणवोदरे हृदस्त्रसंपुटं सूत्रं निधायाभ्यर्चयेदा ।
॥ ७६० ॥
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
८४
सोमशम्भुरचिता । सूत्रं शिवेन साङ्गन कृत्वा संपातशोधितम् ॥७६१ ॥ विदध्यात्कलशस्याधो रक्षां विज्ञापयेत् ततः । पष्पं शिष्यकरे दत्त्वा संपूज्य कलशादिकम् ॥७६२॥ प्रणम्य च बहिर्यायाद्यागमन्दिरमध्यतः । मण्डलत्रितयं कृत्वा मुमुक्षनुत्तराननात् ॥७६३ ॥ बुभुचद पूर्ववस्त्रांश्च शिष्यांस्तत्र निवेशयेत् । प्रथमं पञ्चगव्यस्य प्राश्येच्चुलुकत्र यम् ॥७६४ ॥ पाणिना कुशयुक्तेन आचमेनान्तरात्मना । चरकं तद्वितीये तु प्रासत्रितयसंमितम् ॥७६५ ॥ अष्टपासप्रमाणं वा दशनस्पर्शवर्जितम् ।। पलाशघुटके मुक्त्यै भुक्त्यै पिप्पलपत्रजे ॥७६६ ॥ हृदा संभोजयेद्दत्त्वा पूत. आचमयेज्जलैः । दन्तकाष्ठं हृदा दत्त्वा तद्दन्तायविचर्वितम् ॥७६७ ॥ धौतमूर्ध्वमुखं भूमौ क्षेपयेत्पातमुन्नयेत् । प्राक्पश्चिमोत्तरे चोय वदने पातमुत्तमम् ॥ ७६८ ॥ सर्वेषामेव शिष्याणामितरास्यमशोभनम् । अशोभननिषेधार्थ शतमस्त्रेण होमयेत् ॥७६९ ॥ न्यूनादिदोषमोषाय मूलेनाष्टोत्तरं शतम् । विधाय स्थण्डिलेशाय सर्वकर्मसमर्पणम् ॥८००॥ पूजाविसर्जने चास्य चण्डेशस्य च पूजनम् ।
कीय च निर्माल्यं त्रिभिर्गोमयगोलकः ॥८०१ ॥ भूमि संशोद्ध्य मूलेन शेषमग्नौ बजेच्चरोः ।
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली
८५
कलशं लोकपालांश्च पूजयित्वा निरुध्य च ॥८०२॥ विसृजेद्गणमग्निं च रक्षितं यदि बाह्यतः । बाह्यतो लोकपालानां दत्त्वा संक्षेपतो बलिम् ॥८०३॥ भस्मनों शुद्धतोयैर्वा स्नात्वा यागालयं विशेत् । गृहस्थान् दर्मशय्यायां पूर्वशीर्षास्त्ररक्षितान् ॥८०४ ॥ हृदा सद्भस्मशय्यायां यतीन दक्षिणमस्तकान् । शिखाबद्धशिखानस्त्ररक्षितान्तममानव ॥८०५॥ विज्ञाप्य वापयेच्छिष्यांस्ततो सायात्पुनर्बहिः । डों हिलिहिलि शूलपाणये नमः स्वाहा । पञ्चगव्यं चर्स प्राश्य गृहीत्वा दन्तधावनम् ॥८०६॥ समाचम्य शिवं ध्यात्वा शच्यामास्थाय पाचनीम् । दीक्षागतक्रियाकाण्डं संस्मरेत्संविशेद्गुरुः ||८०७॥ मन्त्राणां दीपनं प्रोक्तं ततः सूत्रावलम्बनम् । सुपुम्नानाडिसंयोगं शिष्यचैतन्ययोजनम् ॥८०८॥ ग्रहणं ताडनं योगं पूजातर्पणदीपनम् । बन्धनं शान्त्यतीतादेः शिवकुम्भसमर्पणम् ॥ ८०६ ॥ एवं कर्मत्र मः प्रोक्तः पाशवन्धे शिवेन तु । इति संक्षेपतः प्रोक्तो विधि-दाधिवासने. ॥१०॥ अथ प्रातः समुत्थाय कृतस्नानादिको गुरुः । शिष्यान् स्वप्नं यथादृष्टं संपृच्छेच्छुभहेतवे ॥८११॥ दध्यार्द्रमांसमद्यादेः प्रशस्ताभ्यवहारितम् । गजाधारोहणं धन्यं सितवस्त्रावगुण्ठनम् ॥८१२।।
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
८६
सोमशम्भुरविता
॥ ८१३॥
1
॥ ८१५ ॥
निन्द्यः खावयवच्छेदो मषीकर्दममर्दनम् । तैलाभ्यङ्गान्धकूपादिपतनं न प्रशस्यते प्रायवानुसारे कृत्वा दुःखमशान्तये । नित्यकर्मयं कृत्वा प्रविश्य मखमण्डपम् ॥ ८१४ ॥ स्वाचान्तनित्यवत्कर्म कुर्यान्नैमित्तिके विधौ ततः संशोध्यमध्वानमुष्णीषं भूषणानि च विन्यस्यात्मनि पूर्वोक्तं शिवहस्तं च भास्वरम् । कुम्भार्थं पूजयेदीशमिन्द्रादीनप्यनुक्रमात् ॥ ८१६ ॥ मण्डले स्थण्डिले वापि प्रकुर्वीत शिवार्चनम् । तर्पणं पूजनं वह्नेः पूर्णान्तं वह्नितर्पणम् ॥ ८१७ ॥ दुःख दोषमो पार्थमस्त्रेणाष्टाधिकं शतम् हुत्वा संपुटेनैव विदध्यान्मन्त्रदीपनम् अन्तर्व लिविधानं च मध्ये स्थण्डिलकुम्भयोः । कृत्वा शिष्यप्रवेशाय लब्धानुज्ञो बहिर्ब्रजेत् ॥ कुर्यात्समयवत्तत्र मण्डलारोपणादिकम् संपातहोमं तन्नाडीरूपदर्भकरान्तगम् एतत्संनिधये तिस्रो हुत्वा मूलानाहुतीः कुम्भस्थं शिवमभ्यर्च्य प्राशसूत्रमुपाहरेत् दक्षिणोर्ध्वकायस्य शिष्यस्याभ्यर्चितस्य च । तच्छिखायां निबभीयात्पादाङ्गुष्ठावलम्बितम् ॥ ८२२ ॥ तं निवेश्य निवृत्तेस्तु व्याप्तिमालोक्य चेतसा । ज्ञेयानि भुवनान्यस्यां शतमष्टाधिकं ततः ॥ ८२३ ॥
॥ ८१८ ॥ *
८१९ ॥
L
॥ ८२१ ॥
॥ ८२० ॥
।
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
८७
कर्मकागङक्रमावली कपालोजोऽहिर्बुध्धयश्च वदेहः प्रमर्दनः । विभूतिरव्ययः शान्तः पिनाकी त्रिदशाधिपः ॥ ८२४ ॥ अग्निभद्रो हुताशश्च पिङ्गलः "खनको हरः । ज्वलनो दहनो बभ्रर्भस्मान्तकक्षयान्तकौ ॥८२५॥ 'दम्यो मृत्युहरो धोता विधाता कर्तृसंज्ञकः ।। "कालो धर्मोऽप्यधर्मश्च संयोक्ता च वियोजकः ॥ २६ ॥ नैर्ऋता मारुतो हर्ता' क्रूरदृष्टिर्भयानकः । ऊर्ध्वकेशो विरूपाक्षो धूम्रो लोहितदंष्टिणौ ॥ ८२७ ॥ बलश्चातिबलश्चैव पोशहस्तो महाबलः । श्वेवश्च जयभद्रश्च दीर्घबाहर्जलान्तकः ॥८२८॥ वडवास्यश्च भीमश्च दश ते वरुणोदिताः । शीघ्रो लघुर्वायुवेगः सूक्ष्मस्तीक्ष्णो भयानकः ॥ ८२६ ॥ पञ्चान्तकः पञ्चशिखः कपर्दी मेघवाहनः ।
जटामुकुटधारी च नानारत्नधरस्तथा ॥८३० ॥ . निधीशो रूपवान्धन्यः सौम्यदेहः प्रसादकृत् ।
प्रकामोऽप्यथ लक्ष्मीवान्कामरूपा दशोत्तरे ॥ ८३१ ॥ विद्याधरो ज्ञानधरः सर्वज्ञो बोधपारगः ।... मातृवृत्तश्च पिङ्गाक्षो भूतपालो बलिप्रियः ।। ८३२॥
-
-
-
१ कपालीशो ह्यज़ो ब्रनः' । २ 'शास्ता' । ३ 'खादकः' । ४ 'याम्यो संयोक्ता च वियोक्ता च धर्मों धर्मपतिस्तथा । ५ 'हन्ता'। ६ 'दंष्टिको ७. 'मेघनादी सुनोदी च' । ८ प्रभासकः' । .
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता
सर्वविद्याविधाता च सुखदुःखकरो दश । अनन्तः पालको धीरः पातालाधिपतिस्तथा ।। ८३३ ।। वृषो वृषधरो वीरो ग्रसनः सर्वतोमुखः । लोहितचेति विज्ञेया दश रुद्रास्तलस्थिताः ॥ ८३४ ॥ शंभुर्विभुर्गणाध्यक्षस्त्र्यक्षस्त्रिदशवन्दितः । संबोहश्च विवाहश्च नभो लिप्सुर्विचक्षणः ॥८३५॥ अधो हुहुककालाग्निरुद्रो हाटक एक्च । कूष्माण्डश्चैव सत्यश्च ब्रह्मा विष्णुश्च सप्तमः ॥ ८३६ ॥ रुद्रश्चाष्टाविमे रुद्रा कटाहस्यान्तरे स्थिताः । एतेषामपि नामानि भुवनानामपि स्मरेत् ॥८३७ ।। सद्भावेश्वर महातेजः योगाधिपते मुञ्च २ प्रमथ २ शर्व २ भव २ भवोद्भव सर्वभूतसुखप्रद सर्वसान्निध्यकर ब्रह्मविष्णु रुद्रपर अनर्चितानर्चित असंस्तुतासंस्तुत पूर्वस्थित २ साक्षिन् २ तुरु २ पतङ्ग २ पिङ्ग २ ज्ञान २ शब्द २ सूक्ष्म २ शिव शर्व सर्वद डों नमोनमः ॐनमः शिवाय नमोनमः इति अष्टाविंशतिपदानि ॥ सद्योहृदयनेत्राणि मन्त्रवर्णास्तु कामतः । बीजे अकारलौ नाड्यौ | इडापिंगलाह्वये ॥८३८ ॥ प्राणापानावुभौ वायू घ्राणोपस्थौ तथेन्द्रिये । गन्धस्तु विषयः प्रोक्तो गन्धादिगुणपञ्चकम् ॥८४६॥ पार्थिवं मण्डलं पीतं वज्राकं चतुरश्रकम् ।
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता । विस्तारो योजनानां तु कोटिरस्य शतं मता ॥८४० अत्रैवान्तर्गता ज्ञेयो योनयोऽथ चतुर्दश । प्रथमाः पड़ मृगादीनामष्टान्या देवथोनयः ॥८४६ मृगः पक्षी तु पशवश्चतुर्थास्तु सरीसृपाः ।। स्थावरं पञ्चमं सर्व योनिः पष्ठी तु मानुषी ॥ ८४२ पैशाचं राक्षसं यावं गान्धर्व चैन्द्र मेव च । सौम्यं प्राजेश्वरं ब्राह्ममष्टमं परिकीर्तितम् ॥८४३ अष्टानां पार्थिवं तत्वमधिकारास्पदं महत् ।। लयस्तु प्रकृतौ बुद्धौ भोगो ब्रह्मा च कारणम् ॥८४४ ततो जाग्रदवस्थान्तैः समस्तैर्भुवनादिभिः । निवृत्तिं गर्भितां ध्यात्वा स्वमन्त्रे विनियोज्य च ॥८४५ उौं हां हां हां निवृत्तिकलापाशाय हूं फट स्वाहा । ततः हां है हो निवृत्तिकलापाशाय हूं फट् स्वाहेइत्यनेन अङकुशमुद्र पूरकेण आकृष्य डोंहूंहालाहांहूं निवृत्तिकलापाशाय हूं प इत्यनेन संहारमुद्रया कुम्भकेन नाभ्यधास्थानादादाय हां निवृत्तिकलापाशाय नम इत्यनेन उद्भवमुद्रया के कुण्डे कृताधारी संस्थाप्य ओहां निवृत्तिकलापाशाय नम इत्यनेन अध्यं दत्त्वा संपूज्य च अनेनैव स्वाहान्तेन तर्पणा
आहतित्रयं संनिधानाहुतित्रितयं च दत्त्वा डोहां ब्रह्मणे नम् इति ब्रह्माणमावाह्य संपूज्य च स्वाहान्तेन संतप्य
ब्रह्मस्तयाधिकारेऽस्मिन्मुमुक्षु दीक्षयाम्यहम् । भाव्यं त्वयानुकूलेन विधिं विज्ञापयेदिति ॥८४६ ।
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली आवाहयेत्ततो देवीं रक्तां वागीश्वरी हृदा । इच्छाज्ञानक्रियारूपां षडविधाध्यैककारणम् ॥८४७ पूजयेत्तर्पयेदेवी प्रकारेणामुना ततः । । वागीश्वरं च निःशेषयोनिविक्षोभकारकम् ॥४८॥ हृत्स्थं पूजात्मबीजादिहूंफडन्तशराणुना ।। ताडयेद्धृदयं तस्य प्रविशेच्च विधानवित् ॥८४९ ॥ ततः शिष्यस्य चैतन्यं हृदि वह्निकणोपमम् । निवृत्तिस्थं युतं पाशज्येष्ठया विभजेद्यथा ॥८५०॥ डोहाहहःहूं फट् ।
डोहांस्वाहेत्लनेनाथ पूरेणाङकुशमुद्रया । हृयाकृष्यात्ममन्त्रेण गृहीत्वात्मनि योजयेत् ॥ ८५१ ।। डोहाहाहां प्रात्मने नमः । पित्रोर्षिभाव्य संयोगं चैतम्यं रेचकेन तत् । ब्रह्मादिकारणत्यागक्रमान्नोत्वा शिवात्मकम् ॥ ८५२ ।। गर्भाधानार्थमादाय युगपत्सर्वयोनिषु । क्षिपेद्वागीश्वरीयोनौ वामयोद्भवमुद्रया ॥८५३ ॥ डोंहाहाहां आत्मने नमः । पूजयेदप्यनेनैव तर्पयदपि पञ्चधा अस्य योनिषु सर्वासु देहसिद्धिं हृदाचयेत् ॥ ८५४ ॥ नात्र पुसवनं स्त्र्यादिप्रसवस्यापि संभवात् । सीमन्तोन्नयनं वापि दैवादन्धादिदेहतः ॥८५५ ॥ शिरसा जन्म कुर्वीत युगपत्सर्वदेहिनाम् । तथैव भावदोषाणामधिकारं शिवाणुना ॥८५६ ।।
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
भोगं कaaमन्त्रेण शस्त्रेण विषयात्मनोः । मोहं रूपमभेदं च लयसंज्ञं विभावयेत् ॥ बा शिवेन स्रोतसां शुद्धिं हृदा तत्त्वविशोधनम् । पञ्च पञ्चाहुतीर्दद्याद् गर्भाधानादिषु क्रमात् ॥ ८ मायीयम कार्मादिपाशबन्धनिवृत्तये
1
निष्कृतौ च हृदा पचाद्यजेत शतमाहुतीः ॥ ८५ मलशक्तितिरोधाने पाशानां च बिभोजने स्वाहान्तायुधमन्त्रेण पञ्च पञ्चाहुतीर्यजेत्
।
॥ ८६
मलाद्यन्तःस्थपाशस्य सप्तधा चास्त्रजप्तया कर्तर्या च्छेदनं कुर्यात्कलाशस्त्रेण तद्यथा उहांहांहां निवृत्तिकलापाशाय हूंफट् । बन्धकत्वनिवृत्त्यर्थे हस्ताभ्यां च शराणुना विमृध वर्तुलीकृत्य घृतपूर्णे स्रुवे क्षिपेत् दहेदr कलास्त्रेण केवलास्त्रेण भस्मसात् । कुर्यात्पञ्चाहुतीर्दत्त्वा पाशाङ्कुरनिवृत्तये
डोहः अस्त्राय हूं फट् स्वाहा ।
.
1
॥ ८६६
प्रायश्चित्तं ततः कुर्यादस्त्राहुतिभिरष्टभिः satara विधातारं तर्पयेत्पूजयेत्तथा जहां शब्दस्पर्शी शुल्कं ब्रह्मन् गृहाण स्वाहेत्यादि । आहुतित्रितयेणाधिकारमस्य समर्पयेत् ।
दग्धनिःशेषपाशस्य ब्रह्मन्नस्य शिशोस्त्वया ॥ ८६५
1
।
॥६
॥ ८६
1158
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२
कर्मकाण्डक्रमावली। बन्धाय न पुनः स्थेयं शिवाज्ञां श्रावयेदिति । ततो विसृज्य धातारं नाड्या दक्षिणया शनैः ॥८६६।। संहारमुद्रयात्मानं कुम्भकेन निजाणुना । राहुमुक्तकदेशेन चन्द्रबिम्ब्रेन संनिभम् ॥८६७ ॥ आदाय योजयेत्सूत्रे रेचकेनोद्भवाख्यया । पूजयित्वाध्यपात्रस्थं तोयबिन्दुं सुधोपमम् ॥६॥ प्राप्यायनाय शिष्यस्य गुरुः शिरसि विन्यसेत् । विसृज्य पितरौ दद्याद्वौषडन्तशराणुना ॥६६॥
पूरणाय विधेः पूर्णां निवृत्तिरिति शोषिता । डोहा अमुकात्मनो निवृत्तिकलाशुद्धिरस्तु स्वाहा वोपडिति
। कलयोरथ सन्धानं कुर्याच्छुद्धाविशुद्धयोः ॥८७०॥
हस्वदीर्घप्रयोगेन शान्तनादोन्तसंज्ञिना । जोहांहांहीहां।
अप्तेजोवायुराकाशतन्मात्रेन्द्रियबुद्धयः ॥८७१॥ गुणत्रयमहङ्कारश्चतुर्विंशः पुमानिति ।। प्रतिष्ठायां निविष्टानि तत्त्वान्येतानि भावयेत् ।।८७२॥ पञ्चविंशतिसंख्यानि खादियान्ताक्षराणि च । पञ्चाशदधिका षड्भिर्भावनास्तुल्यसंज्ञकाः ॥८७३ ॥ तावन्त एव रुद्राश्च विज्ञेयास्तत्र तद्यथा । अमरेशः प्रभासश्च नैमिषः पुष्करोऽपि च ॥८७४ ॥ तथाषाढिश्च डिण्डिश्च भारभूतिरथाष्टमः ।
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता । लकुलीशो हरिश्चन्द्रः श्रीशैलो दशमः स्मृतः ॥ ८७५॥ जल्प आम्रातकेशश्च महाकालोऽथ मध्यमः । केदारो भैरवश्चैव द्वितीयाष्टकमीरितम् ॥८७६ ।। ततो गया कुरुक्षेत्रं नालं कनखलं तथा । विमलश्चाहासश्च महेन्द्रो भीम एव च ॥८७७ ॥ वस्त्रापदं रुद्रकोटिरविमुक्तो महालयः । गोकर्णो भद्रकर्णश्च स्वर्णाक्षः स्थाणुरेव च ॥ ८७८ ॥ प्रथाजेशश्च सर्वज्ञो भास्वरस्तदनन्तरम् । सुबाहुर्मन्त्ररूपी च विशालो जटिलस्तथा ॥८७६ ।। रौद्रोऽथ पिङ्गलाख्यश्च कालदंष्ट्री भवेत्ततः । विधुरश्चैव घोरश्च प्राजापत्यो हुताशनः ॥८८०॥ कालरूपी तथा कालकर्णोऽप्यथ भयानकः । पतङ्गः पिङ्गलश्चैव हरो विधातृसंज्ञकः ॥ १॥ शकुकर्णाभिधानश्च श्रीकण्ठश्चेन्दुमौलिना ।
सह ते भवपर्यन्ताः कथ्यन्तेऽथ पदान्यपि ॥ ८८२ ॥ व्यापिन् अरूपिन् प्रथम तेजः ज्योतिः अरूप अनग्ने अधूम अभस्मन् अनादे नानानाना धूधूधूधू डोंभूः डोंभुवः
स्वः अनिधन निधन निधनोद्भव शिव शर्व परमात्मन् महेश्वर महादेव सद्भावेश्वर महातेजः योगाधिपते मुश्च प्रमथ शर्व इति, द्वात्रिंशत्पदानि ।
बीजे उभे त्रयो मन्त्रा वामदेवशिरःशिखाः ।
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
। कर्मकाण्डक्रमावली । गान्धारी च सुपुन्ना च नाड्यौ द्वे मारुतौ तथा ।। ८८३ ॥ समानोदाननामानौ रसनो पायुरिन्द्रिये । रसस्तु विषयो रूपशब्दस्पर्शरसा गुणाः ॥ ४॥ मण्डलं चोर्धचन्द्रं च पुण्डरीकाङ्कितं सितम् । सुप्तावस्थो प्रतिष्ठायां कारणं गरुडध्वजः ॥८८५॥ प्रतिष्ठान्तर्गतं सर्व मंचिन्त्य भुवनादिकम् । शिष्यदेहे स्वमन्त्रेण प्रविश्यैनं वियोजयेत् ॥ ८८६ ॥ गे हाहीहां प्रतिष्ठाकलापाशाय हूं फट्, स्वाहान्तेन अनेनैव पूरकैरम अङ्कुशमुद्रया समाकर्षेत् । जोहूंहीहां प्रतिष्ठाकलापाशाय नमः इत्यनेनेच उगवमुद्रया रेचकेन कुण्डे समादापयेत् उहाहाहीहां प्रतिष्ठोकनाद्वाराय नमः इत्यनेन अर्धयित्वापूज्य खाहान्तेव पाहुतीनां त्रयेण सन्तर्प्य, सन्निधाप्य त्रयेणव ततः डों हां विष्णवे नमः इति विष्णुमावाह्य संपूज्य संतप्यं । विष्णो सवाधिकारेऽस्मिन्मुमुक्षु दीक्षयाम्यहम् । भाव्वं त्वयोनुकूलेन विष्णुं विज्ञापयेदिति ॥८८७ ॥ ततो यागीश्वरी देवी वागीशमपि पूर्ववत् ।
आवाद्याभ्यर्च्य संतप्यं शिष्यं वक्षसि ताडयेत् ॥ ८८८ ॥ हहिहःहूं फट । प्रविशेदप्यनेनैव चैतन्यं विभजेत्ततः । शस्त्रेण पाशसंयुक्तं ज्येष्ठयाङकुशमुद्रया ॥८८९॥ स्वाहान्तेन हृदाकृष्य तेनैव पुटितात्मना ।
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता । गृहीत्वा तं नमोऽन्तेन निजात्मनि नियोजयेत् ॥८६ डॉ हाहाहां आत्मने नमः। पूर्ववत्पितृसंयोगं भावयित्वोद्भवाख्यया । वामयो तदनेनैव देवीगर्ने विनिक्षिपेत् ॥८६१ डों हांहांहां आत्मने नमः ।
देहोत्पत्तौ हृदा पञ्च शिरसा त्वात्मने तथा । शिखया चाधिकाराय भोगाय कवचाणुना ॥८६२ लयाय चास्त्रमन्त्रेण स्रोतःसिद्ध्यै शिवाणुना । तत्त्वशुद्ध्यै हृदेत्येवं गर्भाधानादि पूर्ववत् ॥८६३। शिरसा पाशशैथिल्ये निष्कृत्यै च शतं जपेत् । मलशक्तितिरोधाने पञ्चास्त्रेणाहुतीर्यजेत् ॥८६४। एवं पाशवियोगेऽपि ततः सप्तास्त्रजप्तया । छिन्द्यादस्त्रेण कर्तर्या . कलाबीजवता यथा ॥८६५ ॥ ओं ही प्रतिष्ठाकलापाशाय हूं फट ।। विमृद्य वर्तुलीकृत्य पाशशस्त्रेण पूर्ववत् । घृतपूर्णस्रुवे दत्त्वो कलास्त्रेणैव होमयेत् ॥ ८६६ ।। अस्त्रेण जुहुयात्पञ्च प्रशाङकुर निवृत्तये । प्रायश्चित्तनिषेधार्थ दद्यादष्टाहुतीस्ततः ॥ ८६७ ॥ डों हः अस्त्राय हूं फट ।
हृदावाह्य हृषीकेशं कृत्वा पूजनतर्पणे । पूर्वोक्तविधिना कुर्यादधिकारसमर्पणम् ॥८६८॥
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
DU
कर्मकाण्डक्रमावली । हां विष्णो रसं शुल्कं गृहाण स्वाहा । निःशेपदग्धपाशस्य पशोरस्य हरे त्वया न स्थेयं बन्धकत्वेन शिवाज्ञां श्रावयेदिति ॥८६६ ततो विसृज्य गोविन्दं रौद्रयात्मानं नियोज्य च । राहमुक्ताधंदेशेन चन्द्रविम्बन संनिभम् ॥ १० ॥ संहारमुद्रयात्मस्थं विधायोद्भवमुद्रया । सूत्रे संयोज्य विन्यसेत्तोयविन्दु यथा पुरा ॥६०१॥ विसृज्य पितरौ वह्नः पूजितौ कुसुमादिभिः । दद्यात्पूर्णा विधानेन प्रतिष्ठापि विशोधिता ॥६०२॥ सन्धानमथ विद्यायाः प्राचीनकलया सह । कुर्वीत पूर्ववत्तत्र तत्त्ववर्णादि तथा उहांहींहूंहां इति सन्धाने ।
रागश्च शुद्धविद्या च नियतिः कलया सह । कालो माया तथा विद्या तत्त्वानामिति सप्तकम् ।।६०४॥ रलवाः शषसा वर्णाः षड़विद्यायां प्रकीर्तिताः । पदानि प्रणवादीनि एकविंशतिसंख्यया ॥६०५ ॥ डॉनमः शिवाय सर्वप्रभवे शिवाय ईशानमूर्ने तत्पुरुपववत्राय अघोरहृदय य वामदेवगुह्याय सद्योजातमूर्तये नमोनमः गुह्यातिगुह्याय गोत्रे अनिधनाय सर्वगोगाधिकृताय सर्वयोगाधिपाय ज्योतीरूपाय परमेश्वराय अचेतन् २ व्योमन् २ ।
रुद्राणां भुवनानां च स्वरूपमथ कथ्यते । प्रमथो बामदेवश्च सर्वदेवभवोद्भवौ ॥ ६०६ ॥
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता वनदेहः प्रभुर्धाता क्रमविक्रमसुप्रभाः । बुद्धः प्रशान्तनामा च ईशानोऽक्षरसंज्ञकः ॥ शिवश्च सुशिवो बभ्ररक्षयः शंभुरेव च । अदृष्टरूपनामान्यस्तथान्यो रूपवर्धनः मनोन्मनो महावीरश्चित्राङ्गस्तदनन्तरम् । कल्याण इति विज्ञेयाः पञ्चविंशतिसंख्यया ॥९. मन्त्रोऽघोरो मरौ बीजे नाड्यौ द्वे तनुते तथा । पूषा च हस्तिजिह्वा च व्याननागौ प्रभञ्जनौ ।। विषयो रूपमेवैकमिन्द्रिये पादचक्षुपी । शब्दःस्पर्शश्च रूपं च त्रय एते गुणाः स्मृताः ॥ अवस्थात्र सुषुप्तेति रुद्रदेवस्तु कारणम् । विद्यामध्यगतं सर्व भावयेद्भुवनादिकम् || गेहूंहैंहां संधाने। त्रिकोणमण्डलं रक्तं स्वस्तिकाङ्क विचिन्तयेत् । ताडनं छेदनं तत्र प्रवेशं च वियोजनम् ॥ आकृष्य ग्रहणं कुर्याद्विद्याया हृत्प्रदेशतः । आत्मन्यारोप्य संगृह्य कलां कुण्डे निवेशयेत् ।। ६ रुद्रं कारणमावाह्य विज्ञाप्य च शिशुं प्रति । पित्रोरावाहनं कृत्वा हृदये ताडयेच्छिशुम् ॥६१ प्रविश्य पूर्वमस्त्रेण तदात्मानं वियोजयेत् । श्राकृष्यादाय पूर्वोक्तविधिनात्मनि योजयेत् ॥ वामया योजयेयोनौ गृहीत्वा द्वादशान्ततः ।
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकागडक्रमावली । कुर्वीत देहसंपत्तिं जन्माधिकारमेव च ॥९१७ ॥ भोगं लयं तथा स्रोतःशुद्धि तत्त्वविशोधनम् ।। निःशेषमलकर्मादि पाशबन्धनिवृत्तये ॥१८॥ निष्कृत्यैव विधानेन यजेत शतमाहुतीः । शस्त्रेण पाशशैथिल्यमलशक्तितिरोहितीः ॥१६॥ छेदनं मर्दनं तेषां वर्तुलीकरणं तथा । दाहत्वमङकराभावं प्रायश्चित्तं यथोदितम् ॥२०॥ रुद्रस्यावाहनं पूजां रूपगन्धसमर्पणम् । ओं हां रूपगन्धौ शुल्क रुद्र गृहाण म्वाहा । संश्राव्य शाम्भवीमाज्ञां रुद्रं विसृज्य कारणाम् ।। १२१॥ विधायान्मनि चैतन्यं पाशमूत्र नियोजयेत् । बिन्दु शिरसि निक्षिप्य विसृजेत्पितगै ततः ।। 8२२॥ दद्यात्पूर्णां विधानेन समस्तविधिपूरणीम् ।। पूर्वोक्तविधिना कार्य विद्यायां ताडनादिकम् ॥९२३।। स्वबीजं तु विशेषः स्यादिति विद्या विशोधिता। संदध्यादचना विद्यां शान्त्या सार्धं यथाविधि ॥ ६२४ ओं हाहौंहां सन्धाने।
शान्तौ तत्वद्वये लीनौ तावीश्वरसदाशिवौ । हकारश्च क्षकारश्च द्वौ वौँ परिकीर्तितौ ॥ ९२५॥ रुद्राः समाननामानो भुवनैः सह तद्यथा । प्रभवः समयः क्षुद्रो विमलः शिव इत्यपि ॥ २६ ॥ घनो निरञ्जनोऽङ्गारः सुशिरोदीसकारणौ ।
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
त्रिदशेश्वरनामा च त्रिदशः कालसंज्ञकः
सूक्ष्मो भुजेश्वरश्चेति रुद्राः शान्तौ प्रतिष्ठिताः । व्योमव्यापिने व्योमरूपाय सर्वव्यापिने शिवाय अनन्त अनाथाय अनाश्रिताय ध्रुवाय शाश्वताय योगपीठसंस्थिर नित्यंयोगिने ध्यानाहराय, इति द्वादश पदानि
पुरुषः कवचो मन्त्री बीजे बिन्दुयकारकौ ॥३२८ अलम्बुसा यशा नाड्यौ वायू कुकरकूर्मको । इन्द्रिये त्वक्करावस्याः स्पर्शस्तु विषयो मतः ॥१२९ गुणौ स्पर्शनिनादौ द्वावेकः कारगामीश्वरः । तुर्यावस्थेति शान्तास्थं संभाव्य भुवनादिकम् ॥९३ विदध्यात्ताडनं छेदं प्रवेशं च वियोजनम् । • आकृष्य ग्रहणं कुर्याच्छान्तेर्वदनसूत्रतः ॥६३१ आत्मन्यारोप्य संगृह्य कलां कुण्डे निवेशयेत् । ईश तवाधिकारेऽसिन्मुमुचुं दीक्षयाम्यहम् ॥६३ भाव्यं त्वयानुकूलेन कुर्याद्विज्ञापनामिति ।
आवाहनादिकं पित्रोः शिष्यस्य ताडनादिकम् ॥९ विधायादाय चैतन्यं विधिनात्मनि योजयेत् । पूर्ववपितृसंयोगं भावयित्वोद्भवाख्यया ॥६३ हृत्संपुटात्मबोजेन देवीगर्भे नियोजयेत् । देहोत्पत्तौ हृदा पञ्च शिरसा ज्ञानहेतवे ॥६३ शिखया चाधिकाराय भोगाय कवचाणुना । लयाय चास्त्रमन्त्रेण स्रोतःशुद्धौ शिवेन च ॥६३
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली । तत्वशुद्धौ हृदेत्येवं गर्भाधानादि पूर्ववत् । वर्मणा पाशशैथिल्ये निष्कृत्यैव शतं जपेत् ॥९३७ ॥ मलशक्तितिरोधाने शस्त्रेणाहुतिपञ्चकम् । एवं पाशवियोगेऽपि ततः सप्तास्त्रजप्तया ॥६३८॥
छिन्द्यादस्त्रण कर्तर्या पाशवीजविशुद्धये । जोहौं शान्ताकलापाशाय नमःहःहफट ।
विमृद्य वर्तुलीकृत्य पाशमस्त्रेण पूर्ववत् ॥६३६॥ घृतपूर्णे स्रुवे दत्त्वा कलान्त्रणव होमयेत् । अस्त्रेण जुहुयात्पञ्च पशाङ्कुरनिवृत्तये ॥ ६४० ।। प्रायश्चित्तनिषेधार्थ दद्यादष्टाहुतीरथ । डोहः अस्त्राय हूंफट । हृदेश्वरं समावाह्य कृत्वा पूजनतर्पणे ॥६४१ ।। विदधीत विधानेन तस्मै शुल्कसमर्पणम् रोहां ईश्वर बुद्ध्यहङ्कारौ शुल्कं गृहाण स्वाहा । निःशेषदग्धपाशस्य पशोरस्येश्वर त्वया ॥ ४२ ॥ न स्थेयं बन्धकत्वेन शिवाज्ञां श्रावयेदिति । विसृजेदीश्वरं देवं रौद्रयात्मानं नियोजयेत् ॥६४३ ।। सूत्रे संयोजयेदेनमुद्धृत्योद्भवमुद्रया । दद्यान्मूलेन शिष्यस्य शिरस्यमृतबिन्दुकम् ॥४४॥ विसृजेत्पितरौ वढेः पूजितौ कुसुमादिभिः । दद्यात्पूर्णां विधानेन निःशेषविधिपूरणीम् ॥ ६४५ ॥ अस्यामपि विधातव्यं पूर्ववत्ताडनादिकम् ।
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
१०१
11 280 !!
स्ववीजं तु विशेषः स्याच्छुद्धिः शान्तेरिती रिता ॥६४६॥ मन्धानं शान्त्यतीतायाः शान्त्या सार्धं विशुद्धया । ॐ कुर्वीत पूर्ववत्तत्र वर्णतत्वादि तद्यथा हां हीं हूं हां इति सन्धाने । उभौ शक्तिशिवौ तत्त्वे भुवनाष्टकमिन्धिकाम् | दीपिकां रोचिकां चैव मोचिकामूर्ध्वगामिनीम् ||६४ = || व्योमरूपमनाथं च स्यादनाश्रितमष्टकम् । डोंकारः पदमीशानो मन्त्रो वर्णाश्च षोडश ॥ ६४६ ॥ अकारादिविसर्गान्ता बीजे नादहकारकौ । कुहूच शंखिनी नाड्यौ देवदत्तधनञ्जयौ मारुतौ वदनश्रोत्रे इन्द्रिये विषयो वः । शब्दो गुणो ह्यवस्था तु तुर्यातीता च पञ्चमी ॥ ५१ ॥ हेतु: सदाशिवो देव इति तत्त्वादिसंचयम् ।
।। ६५० ।।
संचिन्त्य शान्त्यतीतस्थं विदध्यात्ताडनादिकम् ॥ ६५२ || कलापाशं समाताड्य फडन्तेन विबोध्य च । प्रविश्य तु नमोऽन्तेन फडन्तेन वियोजयेत् ॥ ६५३ ।। शिखा हृत्संपुटीभूतं खाहान्तं वर्ममुद्रया । पूरकेण समाकृष्य पाशमस्तकसूत्रतः कुम्भकेन समादाय रेचकेनोद्भवाख्यया । हृत्संपुटनमोऽन्तेन वह्निकुण्डे निवेशयेत् अस्याः पूजादिकं सर्व निवृत्तेरिव साधयेत् ।
॥ ९५४ ॥
।। ६५५ ।।
1
1
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
ܕ ܘ ܕ
कर्मकागडक्रमावली।
सदाशिवं समावाह्य पूजयित्वा प्रतयं च ॥६५६ ॥ सादाख्यं तेऽधिकारेऽस्मिन्मुमुचुं दीक्षयाम्यहम् । भाव्यं त्वयानुकूलेन भक्त्या विज्ञापयेदिति ॥६५७ ॥ पित्रोरावाहनं पूजां कृत्वा तर्पणसंनिधी । हृत्संपुटात्मबीजेन शिष्यं वक्षसि ताडयेत् ॥६५८ ॥ डों हां हां हां हःहूं फट । . प्रविशेदप्यनेनैव चैतन्यं विभजेत्ततः ।' शस्त्रेण पाशसंयुक्तं ज्येष्ठयाङ्कुशमुद्रया ॥५६॥ खाहान्तेन समाकृष्य तेनैव पुटितात्मना ।
गृहीत्वा तु नमोऽन्तेन निजात्मनि नियोजयेत ॥१६॥ डों हां हां हां अात्मने नमः ।
पूर्ववत्स्तुिसंयोग भावयित्वोद्भवाठ्यया । वामया तदनेनैव देवीगर्भे नियोजयेत् .. ॥६६१ ॥ · गर्भाधानादिकं सर्व पूवोक्तविधिना चरेत् । मलेन पाशशैथिल्ये निष्कृत्यैवं शतं जपेत् ॥६६२ ॥ मलशक्तितिरोधाने पाशानां च नियोजने । पश्च पश्चाहुतीर्दद्यात्वायुधेन यथा पुरा ॥६६३॥ पाशानायुधमन्त्रेण सप्तधा चाभिजप्तया । भिन्द्यादस्त्रेण कर्तर्या कलाबोजवता यथा ॥६४॥ डोहः हाँ शान्त्यतीताकलापाशाय हूं फट् । विमृद्य वर्तुलीकृत्य पाशानस्त्रेण पूर्ववत् ॥६६५॥ घृतपूर्णे स्रुवे दत्त्वा कलास्त्रेणैव होमयेत् ।
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
॥६६८||
||६६६||
अस्त्रेण जुहुयात्पञ्च पाशाङ्कुरनिवृत्तये प्रायश्चित्तनिषेधार्थं दद्यादष्टाहुतीस्ततः । सदाशिवं समवाय कृत्वा पूजनतर्पणे पूर्वोक्तविधिना दद्यादधिकारसमर्पणम् । उहां सदाशिव मनोबिन्दु शुल्कं गृहाण स्वाहा | निःशेषदग्धपाशस्य पशोरस्य सदाशिव चन्धाय न पुनः स्थेयं शिवाज्ञां श्रावयेदिति । मूलेन जुहुयात्पूर्णां विसृजेच्च सदाशिवम् ततो विशुद्धमात्मानं शरच्चन्द्रमिवोदितम् । संहारमुद्रया रौद्रया संयोज्य गुरुरात्मनि कुर्वीत शिष्यदेहस्यमुद्धत्योद्भवमुद्रा । दध्यादाप्यायनायास्य मस्तकेऽर्घाम्बुबिन्दुकम् क्षमयित्वा महाभागं पितरौ विसृजेद्यथा । खेदितौ शिष्यदीक्षायां यन्मया पितरौ युवाम् ॥ ७२ ॥ कारुण्यात्क्षमयित्वा मे व्रजतं स्थानमात्मनः । शिखामन्त्रितकर्तर्या बोधशक्तिस्वरूपिणीम्
॥ ६७० ॥
1120311 शिखां च्छिन्द्याच्छिवास्त्रेण शिष्यस्य चतुरङगुलाम् । हूं शिखायै हूं फट् ।
सुचितां घृतपूर्णायां गोविङ्गोलकमध्यगाम् ||६७४॥ संनिधायास्त्रमन्त्रेण हूंफडन्तेन होमयेत् ।
डोंडों हः अस्त्राय फट् ।
१ संज्ञया ख. ग.
१०:
॥६६६ ॥
||६६७॥
॥६७१ ॥
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०४
aharasमावली |
॥६७६॥
11 200 11
1120611
प्रक्षाल्य स्रुक्स्रुवौ शिष्यं संखाप्याचम्य च स्वयम् ||६.७५ योजनिकार्थमात्मानमस्त्रमंत्रेण ताडयेत् । वियोज्याकृष्य मंगृह्य पूर्ववद्वादशान्ततः आत्मीय हृदयाम्भोजकर्णिकायां निवेशयेत् । परितां वचमाज्येन निहिताधोमुखं सवाम नित्योक्तविधिनादाय शंखसंनिभमुद्रया प्रसारित शिरोग्रीवो नादोच्चारानुसारतः समदृष्टिः स्थिरः शान्तः परभावसमन्वितः । कुण्डमण्डलवह्निभ्यः शिष्यादपि निजात्मनः गृहीत्वा विधाध्वानं सुगग्रे प्राणनाडिगम् । संचिन्त्य विपुत्रं ध्यात्वा क्रमशः सप्तधा यथा ॥ ८० ॥ प्रथमं प्राणसंयोगस्वरूपमपरं पुनः । हृदयादिक्रमोच्चारविशिष्टं मन्त्रसंज्ञितम् सुषुम्नानुगतं नादस्वरूपं तु तृतीयकम् । सप्तमे कारण त्यागात्प्रशान्तविषुवे लयः शक्तिनादोर्ध्वसंचारस्तच्छक्ति विपुवं मतम् । प्राणस्य निखिलस्यापि शक्ति प्रामाण्यवर्जितः तत्कालविपवं षष्ठं शक्त्यतीतं तु सप्तमम् । तदेतद्योजनाम्थानं विषुवत्तत्त्वसंज्ञितम् पूरकं कुम्भकं कृत्वा व्यादाय वदनं मनाक् शनैरुदीरयन्मूलं कृत्वा शिष्यात्मनो लयम्
॥ ६८२ ॥
॥ ६८४ ॥
1
#1
1180211
11 €= ? !|
॥६८३॥
||६८५||
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। फटकारं तडिदाकारषडध्वप्राणरूपिणि ॥९८६ फटकारं परतो नाभेर्वितस्तिं प्राणसंस्थितम् । ततः परमकारं तु हृदयाच्चतुरंगुलम् ।९८७ उकारं वाचकं विष्णोस्ततोऽष्टाङ्गुलकण्ठगम् । चतुरङ्गुलतालुस्थमकारं रुद्रवाचकम् ॥६८८ तल्ललाटमध्यस्थं बिन्दुमीश्वरवाचकम् । नादं सदाशिवं देवं ब्रह्मरन्ध्रावसानगम् ॥६८६ शक्तिं च ब्रह्मरन्ध्रस्थां त्यजेदित्थमनुक्रमात् । दिव्यं पिपीलिकास्पर्श तस्मिन्नेवाजुभूय च ॥६६० द्वादशान्ते परे तत्त्वे परमानन्दलक्षणे । भावशून्ये मनोऽतीते शिवे नित्यगुणोदये ॥६६१ विलीयमानमेतमिशिष्याऽत्मानं विभावयेत् ।। विमुञ्चन् सर्पिषो धारां ज्वालान्ते तु शिवे परे ॥६ER योजनिकास्थिरत्वाय वौषडन्ते शिवाणुवा ।
दत्त्वा पूर्णां विधानेन गुणापादानमाचरेत् ॥६९३ डों हां आत्मन् सर्वज्ञो भव स्वाहा । उां ही आत्मन् नित्यत भव स्वाहा । 0 हूं आत्मन् अनादिबोधो भव स्वाहा । गे हैं छ त्मन् स्वतन्त्रो भव स्वाहा। उौं हौं आत्मन् अलुप्तशक्तिर्भव स्वाह डोहात्मन अनन्तशक्तिर्भव स्वाहा ।
इत्थं पड़गुणमात्मानं गृहीत्वा परमाक्षरात् । विधिना भावनोपेतः शिष्यदेहे नियोजयेत् ॥१९॥
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०६
कार्मकागडक्रमावली। तीवाणुशक्तिसंघातजनितश्रमशान्तये । शिष्यमूर्धनि विन्यस्य दद्यादमृतबिन्दुकम् ॥६६॥ प्राणमय्येशकुम्भादीन् शिवान् दक्षिणमण्डले । सौम्यवक्त्रं व्यवस्थाप्य शिष्यं दक्षिणमात्मनः ॥ ६॥ त्वयैवानुगृहीतोऽयं मूर्तिमास्थाय मामकीम् । देवे वह्नौ गुरौ तन्त्र भक्ति नाथाऽस्य वर्धय ॥१७॥ इति विज्ञाप्य देवेशं प्रणम्य च गुरुः स्वयम् । श्रेयस्तवास्त्विति यादाशिषः मम्यगादरात् ॥६८|| ततः परमया भक्तया दत्त्वा देवेऽष्टपुप्पिकाम् । पुत्रक शिवकुम्भेन संस्नाप्य विसृजेन्मग्वम् । प्रादौ शक्विन्ततस्तत्वं वागोशीयोन्यनकधा। शिष्यस्य चेतनादानं योजनं सर्वयोनिपु ॥१८००। गर्भजन्म तथैश्वर्य'. तद्भोगापादानं तथा । लयो निष्कृतिविश्लेषौ मलकर्मवियोजनम् ॥१००१॥ पाशच्छेदोऽपि पूणा च कारणाय समर्पणम् । उद्धारो ग्रहणं चैक्यं शिष्यदेहनियोजनम् ॥१००२।। विसर्जनं च वागीश्याः शुद्धतत्वावलोकनम् । अष्टादश च संस्काराः पशोरते विमुक्तये ॥१००३।। तत्त्वे तत्त्वे विधातव्या गुरुणा तत्त्ववेदिना । श्रीमत्सोमशिवारख्येन कृता शिष्यहितैषिणा ॥१००४॥ कर्मकाण्डक्रमावल्यां दीक्षा निर्वाणचोदिता।
इति निर्वाणदीक्षाविधिः ॥
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता।
१०७
अथत्रितत्त्वदीक्षाविधिः अथ त्रितत्त्वदीक्षायाः स्वरूपमभिधीयते । यागालयगतं कर्म कुर्वीतात्रापि पूर्ववत् ॥१००५॥
आत्मकुम्भशिवज्योतिः शिष्यदेहेष्वक्रमात् त्रितत्त्वन्यासमारभ्य शिवाज्ञान्तां क्रियां स्मरेत् ॥१००६।। शिष्यं प्रवेश्य होमान्तं मन्त्राणां दीपनादिकम् । विधाय पूर्ववत्सर्वं कृत्वा सूत्रावलम्बनम् ॥१००७॥ शक्तिं शिरसि शिष्यस्य संपूज्यादाय मुद्रया विधिना योजयेत्सूत्रे यथा हूंशक्तये नमः ॥१००८॥ ततोऽवगुण्ठनं तस्यास्तर्पणं च विधानतः कुर्यात्षडध्वविन्यासं यथा पूर्वमुदाहृतम् ॥१००६॥ शिष्यं प्रोक्षितमाताड्य संप्रविश्य नियोज्य च ममाकृष्य विधानेन शक्तिसूत्रे नियोजयेत् ॥१०१०॥ ओ हाँ आत्मने नमः। विधाय मूर्तिविन्यासं कृत्वा तर्पणादिकम् । पूर्वोक्तेन विधानेन शिवतत्त्वं विलोकयेत् ॥१०११॥ डोहूं शिवतत्त्वाय नमः । संताड्य हूं फडन्तेन गृहीत्वा हृत्पुटेन च अनेनैव नमोऽन्तेन शिरःसूत्रे नियोजयेत् ॥१.१२॥ शिवतत्त्वं समभ्यर्च्य कवचेनावगुण्ठयेत् ।
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०८
कर्मकागक्रमावली । संतयोक्तविधानेन विद्यातत्त्वं विलोकयेत् ॥१०१३।। ओ ही विद्यातत्त्वाय नमः ।
संताड्याऽदाय संसाप्य पूजयित्वावगुण्ठयेत् । लंतर्म्य च यथापूर्वमात्मतत्त्वं विलोकयेत् ॥१०१४॥ जे हां आत्मतचाय नमः । पूर्वोक्तविधिनात्रापि कृत्वा संताडनादिकम् । तर्पणाय पुनर्दद्यादाहुतीनां त्रयं त्रयम् ॥१०१५॥ शिवतत्त्वादिकान्भागान् हूं फडन्तेन दीपयेत् । हल्ललाटान्तयोः सूत्रं संप्रोक्ष्य कुङ्कमादिना ॥१०१६!! डओ हूं हूं शिवतत्त्वाय हूं हूं फट् । इत्यादिदीपनम्
सूत्रेऽभ्यर्य शिवं साङ्गं छित्या पाशाननुक्रमात् । कुर्वीत हुत्पुटैबीजैस्तेषां ग्रहगाबन्धने ॥१०१७॥ शिष्यस्य दक्षिणे स्कन्धे तत्सूत्रं विनिवेदयेत् । कृत्या होमं पडडेन दद्यात पूर्णा शिवाणुना ॥१०१।। सत्पात्रसंपुटैमन्त्रैः सूत्रं संपातसंस्कृतम् । . रक्षार्थ शिवकुम्भाय विधिना विनिवेदयेत् ॥१.१६।। पञ्चगव्यं चरं इत्या पूर्ववरलिपूर्वकम् । दन्तकाष्ठं परीक्षार्थं कृत्वा प्रवापयच्छिशुम् ॥१.२०॥ क्रियासमर्पणं कृत्वा चरुकं प्राश्य पूर्ववत् । स्मरन् दीक्षाक्रमं स्वप्याद्विधिरित्यधिवामने ॥१०२।। प्रातनिवर्तिताशेषनित्यनैमित्तिकक्रियः ।
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
१०६
॥ १०२२॥
॥ १०२३॥
प्रवेश्य पूर्ववच्छिष्यं कुण्डपार्श्वे निवेशयेत् विधाय नाडिसन्धानं संपातं चास्य मस्तके | शिखायां सूत्रमाबद्धय पुनस्तदुपवेशयेत् आत्मतत्त्रं विलोकेत व्यापकं षडविधानन : ( ध्वनः ) । हृदन्तं व्याप्य शिष्यस्य ताडयेदादधीत च ॥१०२४॥ मनसा निक्षिपेद्वह्नौ तर्पयेदपि पूर्ववत् । ततो ब्राह्मणमावाद्य यजेद्विज्ञापयेदिति ताडयित्वास्त्रपुष्पेण हृत्सूत्रे शिष्यचेतनाम् । प्रवेशनादिकं कृत्वा गुरुरात्मनि योजयेत् ॥ १०२६॥ द्वादशान्तान्तमादाय देवीगर्भे नियोजयेत् । संपूज्य तर्पयित्वा च संस्कारविधिमाचरेत् जन्माधिकारभोगेषु लये स्रोतोविशुद्धये मायीयाणवनिष्कृत्यै शिवेनाङ्गवता यजेत् मलशक्तितिरोधाने भाविकर्मनिरोहितौ । पाशविश्लेपणार्थं च क्रमादस्त्रेण होमयेत् सप्तास्रजप्तकर्तर्या पाशं हुत्वोयुधोरणुना । छित्त्वा विमृद्य विन्यस्येत्वाग्रे वर्तुलीकृतम् ॥१०३०॥
॥ १०२ ॥
डों हां यात्मतत्त्वाय हः हूं फट् ।
दहेच्च तमनेनैव पाशाङ्कुर निवृत्तये प्रायश्चित्ताय चास्त्रेण हत्वा शुल्कं समर्पयेत् ॥१०३१॥ उहां ब्रह्मन् गन्धरसरूपस्पशशब्दान्शुल्कं गृहाण स्वाहा । विज्ञाप्या प्रतिबन्धाय विसृजेत्कमलासनम् ॥१०३२॥
॥१०२५ ॥
॥१०२७॥
॥१०२८ ॥
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली। आत्मन्यादाय चैतन्यं मखसूत्रं नियोजयेत् । अम्बुिबिन्दु मारोप्य शिष्यशीर्षे सुधोपमम् ॥१०३३॥ प्रदद्याद्विधिना पूर्णामात्मतत्त्वं विशोधितम् । हाही आत्मतत्त्वविद्यातत्त्वाभ्यां नमः । शुद्धाशुद्धानुसंधानं हस्वदीर्घप्रयोगतः ॥१०३४॥ विधाय निजमन्त्रेण विद्यातत्त्वं विलोकयेत् । ललाटपट्टपर्यन्तं विद्यातत्त्वं शिशोस्ततः ॥१०३५॥ षडध्वव्यापकं ध्यात्वा विदध्यात्ताडनादिकम् । अथ माधवमाहूय यजेद्विज्ञापयेंदिति ॥१०३६॥ पूर्ववत्मखसूत्रस्थं ताडयेच्छिष्यचेतनम् । प्रवेशनादिकं कृत्वा गुरुरात्मनि योजयेत् ॥१०३७॥ द्वोदशान्ते तमानीय देवीगर्भे नियोजयेत् । जन्माधिकारभोगाई कुर्यान्मूलेन पूर्ववत् ॥१०३८॥ आयुधेन मलादीनां तिरोधानं समाचरेत् । पाशं संछिद्य कर्या पूर्वोक्तविधिना दहेत ॥१०३६।।
प्रायश्चित्तं तथा हुत्वा विष्णोः शुल्कं समर्पयेत् । डों हां विष्णो बुद्धयऽहङ्काररूपं शुल्कं ग्रहाण स्वाहा । विज्ञप्योप्रतिबन्धाय विसृज्य गरुडध्वजम् ॥१०४०॥
आत्मन्यादाय चैतन्यं शिरः सूत्रे निवेशयेत् । अर्ध्याम्बुबिन्दुमारोप्य शिष्यशीर्षे सुधोपमम् ॥१०४१॥ ददीत विधिना पणों विद्यातत्त्वं विशोधितम् । संधायानेन तत्त्वेन शिवतत्वं विलोकयेत् ॥१०४२॥
ARTHAT
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
शिखान्तव्या पिशिष्यस्य व्यापकं षड़विधाध्वनः । संताय तमादाय वह्नौ विक्षिप्य तर्पयेत् ॥ १०४३॥ शिवस्यावाहनं पूजां तर्पणं विधिना चरेत् ।
१११
रुद्र तत्राधिकारेऽस्मिन् मुमुक्षं दीक्षयाम्यहम् ॥ १०४४ ॥ भव त्वमनुकूलोऽस्य रुद्रं विज्ञापयेदिति । प्रविश्यादाय चैतन्यं कृत्वात्मस्थं विधानतः निःसार्य द्वादशान्तेन देवीगर्भे निवेशयेत् । जन्मादिनिष्कृतिं यावन्मूलेनाङ्गवताऽचरेत्
॥१०४५ ॥
॥१९४६ ॥
युधेन मलादीनां तिरोधानादि साधयेत् । पाशस्य च्छेदनं दाहं प्रायश्चित्तं च पूर्ववत् ॥१०४७॥ विधाय रुद्रमभ्यर्च्य कुर्याच्छुकसमर्पणम् ।
I
हां रुद्र मनोबिन्दुरूपं शुल्कं गृहाण स्वाहा संतर्प्य विसृजेदीशं निवेश्यात्मानमात्मनि ॥। १०४८|| रेचकेनातिसंशुद्धं शिरः सूत्रे नियोजयेत् । शिरस्याम्बुबिन्दुं दद्यात्पूर्णां विधानतः ॥ १०४ ॥ विशुद्ध शिवतत्वं च पूर्वोक्तं विस्तरं स्मरेत् । ततः जो हूं शिखायै हूं फट् । इत्येवं प्रजप्तया
कर्तर्या शिवशस्त्रेण संछिन्द्यात्पूर्ववच्छिखाम् ॥ १०५० ॥ वेष्टितां गोमयेनैनां सघृतार्यां स्रुचि स्थिताम | शिखॉ हुत्वा विधानेन स्रुस्रुवौ क्षालयेज्जलैः ॥ १०५१ ॥ स्वयं मृद्भस्मना स्नात्वा स्नपयेच्छिष्यमम्बुभिः । योजनाय तदात्मानं पुनरात्मनि योजयेत् ॥ १०५२ ॥
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
११४
कर्मकाण्डक्रमावली काश्चिकोदनमृगमदूर्वागोमयगोलकैः । सिद्धार्थदेधितोयैश्च कुर्यानिर्भत्सनं ततः ॥१०७३॥ तारोदधिक्रमेणाथ हृदा विद्यशशम्बरः । कलशैः स्नापयेच्छिष्यं सुधाधारणयान्वितः ॥१०७४॥ परिधाप्य सिते बस्ने निवेश्य शिवदक्षिणे । पूर्वोदितासने शिष्यं पुनः पूर्ववदाचरेत् ॥१०७५॥ उष्णीषं मुकुटं छत्रं पादुकां चामरादि च । गजाश्चशिविकादीनि करणी कर्तरी खटीम् ॥१०७६॥ अक्षमालां च दर्भाच सुक्खुवौ पुस्तकादि च । अधिकारं गुरुस्तस्मै शिष्याय विनिवेदयेत् ।।१०७७॥ दीक्षाव्याख्याप्रतिष्ठांचं ज्ञात्वायंप्रभृति त्वया । सुपरीक्ष्य विधातव्यमाज्ञां संश्रावयेदिति ।१०७८॥ अभिवाद्य ततः शिष्यं प्रणिपत्य महेश्वरम् । विनजालापनोदार्थ कुर्याद्विज्ञापनं यथा ॥१०७६।। अभिषेकार्थमादिष्टस्त्वयाहं गुरुमतिना। संहितापारगः सोऽयमभिषिको मया शिव ॥१०८०॥ तृप्तये मन्त्रचक्रस्य पचपचाहुतीर्यजेत् । दद्यात्पूर्णां ततः शिष्यं स्थापयेमिजदक्षिणे ॥१०८१॥ शिष्यदक्षिणपाणिस्था अगुष्ठाघगुलीः क्रमात् । लाञ्छयेषरत्वाय दग्धदर्भाङ्गशम्बरैः ॥१०८२॥ कुसुमानि करे दत्त्वा प्रणामं कारयेदमुम् । कुम्भे शिवेऽनलेऽमुभिस्ततस्तस्कृत्यमोदिशत ॥१०८३॥ १ 'अर्चयेत्' क.।
-
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। अनुग्राह्यस्त्वया शिष्यः शास्त्रदृष्टेन कर्मणा । श्रोतव्यं च शिवज्ञानं श्रावणीयं तदर्थिनाम् ॥१०८४।। संवत्सरोषिते शिष्ये दीक्षां निवर्तयेद्बुधः । अल्पमति जपं. कुर्यात्स्वल्पमग्नौ च होमयेत् ॥१८॥ इत्याचार्याभिषेकोऽयं रचितः सोमशंभुना । साधकस्याभिषेके तु निवृत्त्यादिकलात्रयम् ॥१०८६॥ मुमुक्षोरिव संशोध्य शान्त्यतीतां विशोधयेत् । ' ततः सदाशिवं ध्यात्वा मूलमन्त्रेण पूर्णया ॥१७॥
शान्तौ संयोज्य. कुर्वीत गुणापादानमष्टधा । डों हूं आत्मन् अणिमा ते भवतु स्वाहा। उगे हूं आत्मन्
लघिमा ते भवतु स्वाहा । डों हूं आत्मन् महिमा ते * भवतु स्वाहा । डों हूंओत्मन् प्राप्तिस्ते भवतु स्वाहा। डों हूं आत्मन् प्राकाम्यं ते भवतु स्वाहा । डों हूं आत्मन् ईशित्वं ते भवतु स्वाहा । ॐ हूं आत्मन् वशित्वं ते भवतु स्वाहा । डोहूं आत्मन् यत्रकामावसायिता ते भवतु. स्वाहा ।। पूर्ववद्योजनां कृत्वो पञ्चभिः. कलशैस्ततः । ॥१०८८॥ कृतपञ्चकलान्यासैः साध्यशम्बरपूजितैः । मूलसाष्टशतालब्धैरभिषिच्य . यथाक्रमम् ॥१०८६। पर्यन्ते शान्तिकुम्भेन पञ्चमेनाभिषेचयेत् । । विन्यस्याष्टसमुद्रेर्वा साध्याणुशतमन्वितैः । ॥१०६०। पूर्वोक्रष्टभिः कुम्भै रेचकोद्भवमुद्रया । उदङमखासनस्थोऽपिं चित्ते कृत्वोणिमादिकम् ॥१०६१
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
११६ कर्मकाण्डक्रमावली
ददीत साध्यमन्त्रेण साधकस्याभिषेचनम् । निवेश्य दक्षिणे शंभोः सकलीकृत्य पूर्ववत् ॥१०६२॥ उष्णीषकर्तरीहीनमधिकारं समर्पयेत् । साध्यमन्त्रं समुच्चार्य प्रणवादि तु दीपितम् ॥१०९३॥ रेचकोद्भवया दद्यात्पुष्पादियुतमञ्जली । महाप्रसाद इत्युक्तवा शरदिन्दुसमुज्ज्वलम् ॥१०९४॥ पूरकेण हृदम्भोजे साधकस्तं निवेशयेत् । संतl पावकं भक्त्या साध्यशम्बरसंहिताम् ॥१०१५॥ दक्षिणे मण्डलादीनि पझे साध्याणुमर्चयेत् । गुरुरासादितोनुज्ञो विहिताष्टाङ्गसम्मतिः ॥१०६६।। पुण्यकाले मुहूर्ते च मन्त्राराधनमाचरेत् ।। अणिमादिप्रसिद्ध्यर्थ घृतस्य पयसोऽथवा ॥१०६७ गुग्गुलैश्चैव साहस्रं शतं वा होममाचरेत् ।। आगमार्थाविसंवादि पोरम्पर्यक्रमागतम्। ॥१०॥ श्रीसोमशंभुनाकारि साधकस्याभिषेचनम् । नृपतीनां नराणां च वन्ध्यादीनां च योषिताम् ॥१०६६।। महाविनाभिभूतानां सद्यः शान्तिकरं परम् । ... लक्ष्मीविजयसौभाग्यधर्मादिषु फलप्रदम् ॥११००॥
आगमा[A] विसंवादि लिख्यते ऽनाभिषेचनम् । डों श्ली पशु हूं फट नमः हृदयाय हूं फट नमः । डों श्ली शिरसे हूं फट नमः ।ौं पंश्लीं शिखायै हूं फट नमः । अयं कवचाय हूं ‘फट् नमः । ऊों हूं फट् अस्त्राय हूं फट् नमः॥
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता । सकृन्मन्त्रं समुच्चार्य शरीरं विन्यसेबुधः । अङ्गानि विन्यसेत्पश्चादोङ्कारादिनमोन्तकम ॥११०१। बहिरष्टदलं पद्म ध्यात्वास्मिन्नस्त्रमर्चयेत् । मण्डले चतुरश्रेवा रजोराजीवराजिते ॥११०२॥ प्रणवासनमारूढं दशबाहुं महाबलम् । पञ्चास्यं दशकणं च प्रतिवक्त्रं त्रिलोचनम् ॥११०३॥ दंष्ट्राकरालमत्युग्रं महानादं सुदुर्जयम् । लेलिहान दुराधर्ष सूर्यकोव्ययुतप्रभम् ॥११०४॥ इत्थं पोशुपतं शस्त्रं विघ्नसंघातमर्दनम् । कर्णिकायां समासीनं पूजयेत्परमेश्वरम् ॥११०५॥ बिन्दुनादविमुक्तेन विदध्यान्मारणादिकम् । युक्तेन बिन्दुनादाभ्यां भुक्तिमुक्ती च साधयेत् ॥११०६॥ प्रणवं तैजसे पत्रे श्लींकारं शाङ्करे दले। नैऋते तु तृतीयं तु चतुर्थ वायुगोचरे ॥११०७॥ हूंकारं चैव नेत्रेषु हूंफडिन्द्रदले स्थितम् । इत्थं विन्यस्य संपूज्य विधिना होममाचरेत् ॥११०८॥ नवात्माहुतिभिस्तत्र नवभिः संस्कृते ऽनले । त्रिमधुनाखराजस्य यजेदष्टाधिकं शतम् ॥११०६॥ बलिं दवा विधानेन कलशं वाभि(रि)पूरितम् । . पूजयेलक्षणोपेतं . पूर्ववत्प्रणवासने ॥१११०॥ पूजयेदनमन्त्रेण शतेनाष्टाधिकेन तम् । अनेन सापयेच्छिष्यं ध्यात्वा रूपं यथोदितम् ॥११११॥
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
११८
कार्मकाण्डकमावली
मङ्गलैर्वेदनि घोंषे भरीतूर्याङ्गः निःस्वनैः । दद्यादवाचतादीनि गुरुराशीः पुरःसरम् इत्थमत्राभिषेकोऽपि महाविभान्तकारकः हिताय कथितः पुंसां श्रीमत्सोमाख्यशंभुना ॥ १११३॥ इत्यभिषेकविधिः । अथ व्रतसमुद्धारः ।
1
अथ पञ्चसु पदेषु सद्योजातादिपञ्चकम् | पूजयेदनुरूपेण शैवानां व्रतमुक्तये व्रताङ्गसंख्यया वह्नौ यजेदपि शतंशतम् । ब्रह्मभिर्वा हृदाद्यङ्गरन्तेवासिन्यपोषिते तस्य संयम कौपीनदण्डभस्मजटादयः । समर्पयेद्वताङ्गनि सद्योजातादिषु क्रमात् चण्डनाथमथाभ्यर्च्य व्रताङ्गानि विसृज्य च । विधिनानेन पानीयप्रवाहे च प्रवाहयेत्
नवं वस्त्रयुगं दत्वा तं ब्रूयादिति देशिकः अनुरूपां कुलीनां च परिष्यसि कन्यकाम् शैवानां व्रतसंत्यागः संक्षेपेण निदर्शितः
精
'
,
॥१११२॥
•
॥१११४॥
॥१११५॥
॥१११६॥
॥१११७॥
अन्येषां वतयुक्तानां प्रसङ्गादभिधीयते .
बुद्धितत्त्वे स्थिता बौद्धा जैमिना गुणसप्तके वेदान्तज्ञाच तद्योनौ पुरुषे भगवन्मुखाः पाशुपतास्तु मायायां विद्यायां तु महार्हताः बौद्धादिलिङ्गनामेषां मुक्ति स्थानान्यनुक्रमात् ॥ ११२१ ॥
॥११२०॥
।
।
॥ १११८ ॥
।
।
॥१११६॥
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
त्रिरात्रं पञ्चरात्रं वा लिंगिनामुपवासिनाम् । प्रायश्चित्तविशुद्धानां स्थितानां मण्डपाद्बहिः ॥११२२॥ संपूज्य पशुभर्तारं विस्तरेण यथा पुरा । अमीषाँ दैशिकः कुर्यालिङ्गोद्धारं यथाविधि ।। ११२३ ॥ बुद्धयादिभूमिपर्यन्तं तत्त्वव्रातं विभावयेत् । उपस्थाप्य स्वसंज्ञाभिरेकैकैव प्रयोजयेत् बहिस्थानामथैतेषां नाडीसन्धानपूर्वकम् । कृत्वा ताडनविश्लेषमाकर्षेत्स्वात्मनि स्थितम् ॥ ११२५ ॥ स्वाहान्तेन च मूलेन तद्योगं जातवेदसि । इष्टदेवार्चनात्पुण्यफल ध्वंसाय होमयेत्
॥ ११२४ ॥
११६
।। ११२८ ॥
॥११२६ ॥ atraौ सहस्राणि लिङ्गिनं लिङ्गिनं प्रति । पञ्च पञ्च च मूलेन प्रतितत्त्वविमुक्तये ॥ ११२७ ॥ बुद्धयादिभ्यो धरान्तेभ्यः समुद्धृत्य नियोजयेत् । पूर्वजातौ तदाचारतद्योगस्थितयेऽधुना पूर्णान्तं मलमन्त्रेण यजेदष्टोत्तरं शतम् । तद्वत्तोये व्रताङ्गानि क्षिप्त्वा कुर्याद्गृहस्थितिम् ॥ ११२६॥ अथाष्टदलाम्भोजे शिवाशादिप्रदक्षिणैः । शवर्गादीनवर्गांतानन्य सेद्वर्गाननुक्रमात् हूंकारमचरं शम्भु ब्रह्माङ्गैः सहितं स्वरैः । संपूज्य कर्णिकामध्ये पूजयेत्तं हुताशने वर्गाणां तर्पणं कृत्वा शिवाज्ञातः शवर्गकै । उपस्थाप्याचिंते तेषां चैतन्यं न्यस्य पूर्ववत् ॥ ११३२॥
॥ ११३० ॥
॥ ११३१॥
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२० कार्मकाण्डक्रमावली पूर्णावसानक हुत्वा षडङ्गेन ततः शतम् । वहेवियोज्य चैतन्यं तच्छरीरे निवेशयेत् ॥११३३ ॥ एवं यशादिवर्गेषु कृत्वा संयोजनादिकम् । ' बताङ्गामि समादाय गम्भीरे पयसि क्षिपेत् ॥११३४।। ततो वस्त्रयुगं दत्त्वा गार्हस्थ्ये विनियोजयेत् । तेषां कुर्वीत वा दीक्षा भक्तानामनुकम्पया ॥११३५।। विसृज्य स्थण्डिलेशाग्नीन्विधिना शोधयेद्भुवम् ।
इति तसद्धारो रचितः सोमंशंभुना ... ॥११३६॥ इति व्रतसमुद्धारः। अथान्त्येष्टिविधिः
अथान्त्येष्टिं प्रवक्ष्यामि यथाम्नायं समासतः । साधकाचार्यपुत्राणां मृतस्यैकस्यः कस्यचित् ॥११३७॥ अन्स्यष्टिरुच्यतेऽन्यस्य तत्त्वशुद्धि विवर्जिता । कृते हस्तिर्वशायष्टित रक्तवाससा ॥११३८॥ पुष्पमालापताकाव्ये शंखतूर्यरवाकुले। विमाने स्वर्गसोपाने समारोप्य शवं नयेत् ॥११३८।। दीक्षितैस्तुल्यजातोयैरपसव्योपवीतकैः ।। जपद्भिःशस्त्रमन्यैर्वा धारयेच्च जलान्तिके ॥११४ सुविशुद्धे महीपृष्टे मृतं दक्षिणमस्तकम् । . कृत्वा कुण्डं विधानेन चतुरभैकमेखलम् ॥११४१॥ पडगुलोच्छितं वायोस्सन्मृदा मण्डलं दिशि
.
.
..
....
. .
..
.
.
-LOA
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता । कुण्डदक्षिणतः कुर्याच्चितावास्तुं चतुष्करम् ॥११४ हस्तद्वितयविस्तीर्णमष्टाङ्गुलगभीरकम् ।। कुण्डादित्रयमप्येतल्लिम्पेद्गोमयवारिणा ॥११४ अथ स्वातः कृतन्यासो गृहीतास्नालुको गुरुः। प्रदक्षिणक्रमादगत्वा स्थण्डिलान्तमुदङमुखः । ॥११४ विपरीतकृतन्यासो हेतिमन्त्रेण रक्षितः । कृतान्तर्यजनो मौनी मन्त्रयित्वास्त्रवार्धनीम् ॥११४ द्रव्यं तदम्भसा सिञ्चदात्मानं योजयेत्ततः । प्रक्षिप्य विकिरवातं वाधन्या सह सेतवे ॥११४ समाहृत्य विधानेन चितावास्तुं विवर्तयेत् । पञ्चभागे कृते क्षेत्रे पञ्चविंशतिकोष्ठके . ॥११४ पृथिव्यादि यथारूपं पञ्चवर्णविभूषितम् । दंशरज्ज्वादिसंपन्ने विन्यसेद्वास्तुदेवताः ॥११४ तत्र मध्ये भुवा सार्धं ब्रह्माणं कोष्टपञ्चके ।। नैर्ऋते वारिणा साधं विष्णुं कोष्ठचतुष्टये ॥११४ अग्निकोणे चतुष्कोष्ठे रुद्रं ज्वलनसंयुतम् । . वायुकोणे चतुष्कोष्ठे वायुना सममीश्वरम् ॥११५ तच्चतुष्के तथैशान्यों गगनं ससदाशिवम् । पूर्वादिदिक्षु कोष्ठेषु शक्रादींश्चतुरोऽर्चयेत् ॥११! निजनाम्ना नमोऽन्तेन स्वाहान्तेन बलिं दिशेत् । डों हां ब्रह्मणे वास्त्वधिपतये नमः इति भूमौ । डों हां विष्णवे : इति जले । डों हां रुद्राय नम इति वह्नौं। डों हां ईश्वरीय
-
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२२
कर्मकाण्डक्रमावली इति वायौ । डों हां सदाशिवाय नम इत्याकाशे इत्यादयो मन्त्राः ऐशान्यां दिशि वार्धान्यामिष्टा पाशुपतं चितेः । अष्टासु विन्यसेदिक्षु लोकपालायुधानि तु ॥११५२॥ ऐश्वर्या द्यासनं दत्त्वा स्थण्डिलाम्भोजमध्यगम् । मनोन्मन्यादिवामान्तं शक्तिचक्रं प्रपूजयेत् ॥११५३॥ विकीर्य तिलभस्मादि साङ्गं संपूज्य शङ्करम् । प्रक्षिप्य दक्षिणे कुण्डे जनयेत्प्राक्शवानलम् ।११५४॥ हृदग्नौ पूजयेदीशं हुत्वा पूर्णावसानकम् । अप्रदक्षिणमग्न्यादिकोणेषु निखनेन्क्रयात्
११५॥ प्रजप्तानस्त्रमन्त्रेण रक्तसूत्रेण वेष्टितान् । ऊर्ध्वमूलानधोऽग्रांश्च शुष्ककाष्ठोयकीलकान् ॥११५६॥ इन्धनैश्चितिमापूर्य सकुशैः कुसुमैस्तितः ।। पूजयेदस्वराजेन. विपरीतपटावृताम् ॥११५७॥ मृतं मृद्गोमयाम्भोभिः संहाप्योद्ध ल्यमानयेत् । दद्याद्यज्ञोपवीतं. च पूर्ववर्णानुपेक्षया
॥११५८। अथावधारणाशुद्धे गन्धपुष्पादिपूजिते ।। महाजालप्रयोगेन जीवमादाय विन्यसेत् .. . ॥११५६।। डों हूं हां हूं अमुकात्मने नमः। विद्यादेहे च तदेहे मस्तके वदने हृदि । नोभावधःशरीरे च शान्त्यतीतादिकाः कलाः ॥११६०॥ विद्यातत्त्वं च विन्यस्य शक्तितत्त्वं तथा शिवम् ।। चैतन्यसंनिधानाय . मूलेन . जुहुयाच्छतम् १ 'बृतान्' ख..
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
निवृत्त्यादीन्समादाय युगपद्वा क्रमेण वा I अग्नौ संयोज्य संपूज्य शिवस्यावाहनादिकम् ||११६२ | कृत्वा ताडन विश्लेषौ जीवस्याकर्षणादिकम् । कर्मात्मस्थं च तत्रस्थं दीक्षावत्सर्वमाचरेत् ॥११६३॥ जन्माधिकारं भोगं च लयं स्रोतोविशोधनम् । निष्कृतिं च तिरोधानं पशोः पाशविभेदनम् ॥ ११६४ मर्दनं तुलीभावं पाशदाहादिकां क्रियाम् ।
॥११६६
॥११६७
कारणावाहनं तद्वदधिकारसमर्पणम् आत्मोद्धरणकर्मादि कृत्वा गुग्गा विसर्जनम् । योजयेद्भावनातीते शिवे चैतन्यमव्यये स्थण्डिलेशं नियोज्याग्नौ शवं दक्षिणमस्तकम् । चितावुत्तानमारोप्य पिदधीत समिन्धनैः ' . चितां संदीपयेत्पश्चात्कुण्डमत्र चिताग्निना । ज्वलितेऽग्नौ शिरोदेशे पूर्णां सौम्याननो यजेत् ॥ ११६८ त्वमग्ने दक्षिणः कालः कालेनैवोपादिताम् । गृहाण मन्त्रसंपूर्ण शैवीमेतां महाहुतिम् ॥ ११७६ पठन्नेवं महामन्त्रं दत्वा पूर्णां तथान्तिमाम् । स्थापयेत्तत्र दीप्तायाँ स्रुवौ तावधोमुखौ वामांसेवामादाय प्रत्यग्धारा प्रदक्षिणम् | विमुञ्चनिक्षिपेत्तत्र यत एव समुद्धृता ततो जलान्तिकं गत्वा पश्चादनवलोकयन् ! स्नात्वा प्रस्तीर्य सदर्भानपसव्यं विधाय च
॥११७
॥ ११७!
१ 'सदिन्धनैः' व. । २ 'संपूतां' ख. पाठः
१२
॥११६५
॥११७
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२४
कार्मका एकमावली
डों हां शुद्धात्मन् ईशानो भव खाहा । उों हां शुद्धात्मन् सदाशिवो भव स्वाहा । डों हां शुद्धात्मन् शान्तो भव स्वाहा । इति निवापाञ्जलित्रयं दद्यात् ।
॥ ११७४॥
देशिको बहुरूपस्य पुनः स्नात्वा शतं जपेत् । द्विगुणं स्कन्धदातारस्ततो गत्वा निजाश्रमम् ॥ ११७३॥ तत्र देवार्चनं कुर्युस्तमुद्दिश्य तपस्विनम् । प्रथमेऽह्नि तृतीये वा बुर्यात्सञ्श्चयनं चितेः कृत्वा कर्करी पूर्णां चीरेण पयसोथवा । तत्र त्रिकर्माष्टकां दत्त्वा तस्य तां स्थापयेदिति ॥ ११७५ ॥ प्रबोधाय विबुद्धार्ना श्रीमता सोमशंभुना । कर्मकाण्डक्रमावल्यां कृतोऽन्त्येष्टिविविक्रमः ततो विधीयते श्राद्धं विसूतक दिनादितः । प्रतिमासं समं यावदेकोद्दिष्टमिदं भवेत् तिथिषु श्राद्धपक्षेषु श्राद्धं सर्वासु साधयेत् । षड्दैवतं गृहस्थानां लिङ्गिनां तु त्रिदैवतम् ॥ ११७८ ॥ लिङ्गिनो ब्राह्मणाद्याश्र श्राद्धे यः शिवदीक्षितः ।
॥ ११७७॥
॥११७६॥
॥ ११८०॥
ईशः सदाशिवः शान्तः शिवश्राद्ध े तपस्विनः ॥ ११७६ ॥ रुद्रश्चानन्तनामा च विश्वेदेवौ स्थितौ द्वयोः । दीक्षितानाममी देवा रुद्रांशानामतोऽन्यथा तत्र नन्दिमहाकालौ विश्वदेवौ गणौ द्वयोः । स्कन्दचण्डगणाधीशा गणास्त्रिषु यथाक्रमम् लौकिके ब्रह्मविष्णवीशौ विश्वेदेव यमारुणौ ।
॥११८१ ॥
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। पञ्चाभावे तु सर्वत्र युज्यते पुपद्वयम् । ॥११८ शिरःस्कन्धविभागेन त्रयमेकत्र कल्पयेत् । बाहुमूलविभेदेन विश्वेदेवौ द्वितीयके ॥११८३ एकत्र बाहुयुग्मेन सह वा पञ्च कल्पयेत् ।। चतुर्थे सप्तमे चैव नवमे च त्रयोदशे ॥११८४ अमावस्यां गयायां च पितृपक्षे प्रतर्पयेत् । अष्टम्यां पर्वशेषेऽपि मा तृपक्षे इति श्रुतिः ।११८५ निमन्त्रयेत पूर्वेधुर्यथागौरवमोदृतः ।। आकारयेद्दिनेऽन्यस्मिन्नपराह्ने कृतक्रियः ११८६ वेदाश्रमङ्गने प्राच्यां कुर्यान्मण्डलकद्वयम् । दक्षिणोत्तरसंस्थानं हस्तमात्रं करान्तरम् ॥११८७ प्रतीच्या वर्तुलं तद्वपितृदैवं तु पूर्ववत् । दैवे द्वये यवान्दद्यात्सकुशान्पैत्रयोस्तिलान् ॥११८८ विद्याङ्गास्त्रेण याम्ये द्वे उत्तरेशाधिपेरिते । पूजयेत्कुसुमैः श्वेतैश्चतुरश्रक्रमात्ततः ॥११८६ यवैद्वयोस्त्रयाणां तु दद्यादयं तिलैः सह । स्वाहास्वधान्तगैर्मन्त्रैः स्वनामप्रणवादितः ॥११६० दक्षिणं वोमदेवेन पादं प्रक्षालयेन्मृदा । दद्यादाचमनं सौम्ये स्वाचान्तो विनिवेशयेत् ॥११६१ आसनेषु सुधौतेषु वामेनैवोपवेशयेत् । द्वयं पूर्वाननं पूर्वं ततस्त्रयमुदङ्मुखम् ॥११६२
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२६
कर्मकागडक्रमावली यथा श्राद्धं करिष्येऽहं कुरूष्वैवं स तैर्मतः ॥११६३॥ द्वाभ्यां दद्यादजातेन सव्येनासनयोः कुशान् । त्रयाणामपसव्येन सर्वत्रैवंविधो विधिः ॥११९४॥ आवाहयद्यथा नाम पञ्चापि तदनन्तरम् । रक्षा यवैस्तिलैः कार्या वामेशाभ्यामनुक्रमात् ॥११६५॥ सांनिध्यार्घमघोरेण सुपुष्पाम्बुकुशाक्षतान । द्वाभ्यां त्रिभ्यस्तमीशेन दद्याद्भुमिष्ठ जानुकः ॥११६६।। यवैः पोदादिमूर्धान्तं द्वयं संपूज्य रूपिणा । तिलैस्तुत्रयमीशेन शिरःप्रभृति पूजयेत् ॥११६७॥ गन्धं पुष्पं च वामेन धूपं दोपं च रू पिणा । दत्त्वैशेन पवित्राद्यं ब्रूयात्संपूर्णमित्यपि ॥११६॥ ततस्तत्संस्रवांस्तेषां पात्रे कृत्वा विधानवित् । पित्र्यस्थानमसीत्युक्त्वा न्युवजं पात्रमधो न्यसेत् ।।११६६।। सर्वपाकाग्रमानीय हुत्वाग्नौ पितृयज्ञवत् । हुतशेषं दधीतान्नं पात्रेपु पुरुपं पठेत् ॥१२००॥ इत्यग्नौ करणं कृत्वा मधुनानं घृतप्लुतम् । दद्यात्पुंसा पवित्राढ्यं स्पृष्ट्वाघोरेण मन्त्रयेत् ॥१२०१॥ न्युजं सव्यं तदङ्गुष्ठममृतान्नं सुसङ्गतम् ।। वामं मृत्युञ्जयं वापि परितो भ्रामयेत्पठन् ॥१२०२॥ अपोशानं समासेन प्रदद्यात्पाणिपल्लवे । वाचंयमः प्रभुञानस्ते जुपध्वमितीरिताः ॥१२०३॥ कर्ता तिष्ठेज्जपन्नीशमातृप्ते रुदगाननः ।
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
१२७
अतिथीन्भोजयेच्छक्त्या तत्काले न विचारयेत् || १२०४॥
अन्नमादाय तृप्ताःस्थ भणित्वानुमतश्च तैः । तदन्नं प्रकिरेद्भ मौ दद्याच्चापः सकृत्सकृत्
॥ १२०५॥
।।१२०७॥
||१२०६||
उच्छिष्टनिकटे कुर्याद्गोमयेनाथ मण्डलम् । तत्र दर्भानजातेन वामेन प्रकिरे चिलान् ॥ १२०६॥ त्रयं सर्वानपिण्डानां सतिलं दक्षिणामुखः । दद्यादुपरि दर्भाणां क्रमादीशादिशम्बरैः विधाय वारिणो धारां वामदेवमुदीरयेत् । सुगन्धिपुष्पधूपाद्यैः पूजयित्वा प्रणम्य च ॥ १२०८॥ क्षमयित्वोपसंहृत्य समाचम्य विधानवित् । पूर्वमाचमनं त्रिभ्यो द्वाभ्यां दद्यादनन्तरम् दद्याच्च दक्षिणां तेभ्यः कुर्यात्पात्रमुदाननम् । विसृजेत्प्रणतः सर्वात्प्रदक्षिणमनुव्रजन् दद्यान्मध्यं स्त्रियै पिण्डं रुद्रांशं सुतेहेतुना । गोषु विप्राय वा तोये वह्नौ वा त्रीनपि क्षिपेत् ॥१२११ ।। शिवश्राद्धे कृते देवामनुष्याः पितरोऽसुराः । तृप्ताः शिवानुभावेन वरयन्ति कुलद्वयम् ॥१२१२॥ यत्कीतिं द्योतयामासुश्चक्रवालातिकर्मनं (नि कर्मणाम् ) । कृतः श्राद्धविधिस्तेषां तेन श्रीसोमशंभुना ॥ १२१३ ॥ कथ्यतेऽथ प्रतिष्ठापि संक्षेपेण क्रमेण च ।
॥१२१०॥
पोठं शक्तिः शिवो लिङ्ग तद्योगे सा शिवारणुभिः ॥ १२१४॥
ܘ
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
१२८
कर्मकाण्डकमावला प्रतिष्ठायाः प्रतिष्ठाद्याः पञ्च भेदाः शिवागमे । प्रसिद्धलक्षणं तेषां स्वरूपं च वदाम्यहम् ॥१२१५॥ यत्र ब्रह्मशिलायोगः सा प्रतिष्ठा विशेषतः । स्थापनं तु यथायोगं पीठ एव निवेशनम् ॥१२१६॥ प्रतिष्ठाभिन्नपीठस्य स्थिरस्थापनमुच्यते ।। उत्थापनं तु सा प्रोक्ता लिङ्गाधारपुरःसरा १२१७॥ यस्यां तु लिङ्गमारोप्य संस्कारः क्रियते बुधैः। आस्थापनं तदुद्दिष्टं पञ्चमीयं शिवाश्रिता ॥१२१८॥ द्विधा नारायणादोनामास्थानोत्थानभेदतः ।। आसु सर्वासु चैतन्यं नियुञ्जीत परं शिवम् ॥१२१६॥ पदाध्वना विभेदेन प्रासादेष्वपि पञ्चधा । परीक्षामथ मेदिन्याः कुर्यात्प्रासादकाम्यया ॥१२२०॥ शुक्लाज्यगन्धा रक्ता च रक्तगन्धानुगन्धिनी । पीता कृष्णा सुरागन्धा विप्रादीनामनुक्रमात् ॥१२२१॥ पूर्वेशोत्तरसर्वानुप्लवदोषा · प्रशस्यते । अभावेऽभीष्टवर्णस्य वर्णापादानमाचरेत् ॥१२२२॥ आखाते हास्तिके यस्याः पूर्ण मृदधिकाभवेत् ।। उत्तमां तां महीं विद्यात्तोयाद्यैर्वा परीक्षयेत् ॥१२२३॥ अस्थ्यङ्गारादिभिर्दुष्टामत्यन्तं शोधयेद्भुवम् । खननैर्गोकुलावासैः कर्षणैर्वा मुहुर्मुहुः ॥१२२४॥ मण्डपे द्वारपूजादिमन्त्रतप्त्यवसानकम् । १ वदामहे 'क, ख. ग. २ स्थित ख. पाठः ।
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
१:
कर्म निर्वर्त्य घोरासहस्रं विधिना यजेत् ॥ १२२ समीकृत्योपलिप्तायां भूमौ संसाधयेद्दिशः । स्वर्णदध्यक्षतै रेखाः प्रकुर्वीत प्रदक्षिणम् दद्यादीशान कोष्ठस्थ पूर्णकुम्भे शिवं यजेत् । वास्तुमभ्यर्च्य तत्तोयैः सिञ्चेत्कुद्दालकादिकम् ॥१२२
बाह्ये रक्षोग्रहानिष्टा विधिना दिग्वलिं क्षिपेत् । पूजां कुम्भे समाहृत्य प्राप्ते लग्नेऽग्निकोष्टके ॥१२२ कुद्दालेनाभिषिक्तेन मधुनाक्तेन खानयेत् । नैर्ऋत्यां क्षेपयेन्मृत्स्नां खाते कुम्भजलं क्षिपेत् ॥ १२६ भूमिं संशोध्य संखाप्य कुद्दालाद्यं प्रपूजयेत् । अन्यं वस्त्रयुगच्छन्नं कुम्भं स्कन्धे द्विजन्मनः ॥ १२३ निधाय गीतवाद्यादि वेदघोषसमाकुलम् । पुरस्य पूर्वमीशान्तं नयेद्यावदभीप्सितम् अथ तत्र क्षणं स्थित्वा भ्रामयेत्परितः पुरम् | सिञ्चन् सीमान्तचिह्नानि यावदीशान्तगोचरम् ॥ १२ अर्घदानमिदं प्रोक्तं रुद्रकुम्भपरिभ्रमात् । इत्थं परिग्रहं भूमेः कुर्वीत तदनन्तरम् कर्परान्तं जलान्तं वा शल्यदोषंजिघांसया । खानयेदथवा ज्ञात्वा विधिना शल्यमुद्धरेत्
॥ १२
॥१२
॥१२
चकचतपहाः समयो वदेत्प्रश्नाक्षराणि जायन्ते ।
.
॥१२२
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३०
कर्मकाण्डकमावला
लग्ने द्विजादिपतिताः स्वस्थाने शल्यमाख्यान्ति
!!१२३५॥
॥१२३६॥
॥१२३८॥
कर्तुः स्वाङ्गविकारेण जानीयात्तत्प्रमाणतः । पश्वादीनां प्रवेशेन कीर्तनैविरुतैर्दिशः दिङ्मात्रमिदमाख्यातं विस्तरोऽन्यत्र लक्ष्यते अञ्जसास्तोकखातेषु शल्योद्धार प्रयोजनम् पूर्याश्मभिः करापूरै रष्टाङ्गुलमृदन्तरैः । पादोनखातमापूर्य सजलैर्मुद्गराहतैः लिप्ताँ समप्लवां तत्र कारयित्वा भुवं गुरुः । सामान्या: करो यायान्मण्डलं वच्यमाणकम् || १२३६ ॥ तोरणे द्वाःपतीनिष्ट्वा प्रत्यग्द्वारेण संविशेत् । कुर्यात्तत्रात्मशुद्ध्यादि कुण्डमण्डप सत्कृतिम् || १२४०॥ कलशं वार्धनीयुक्तं लोकपालशिवार्चनम् । पूर्ववदाचरेत्
अग्नेर्जननपूजादिसर्व
॥१२३७॥
॥१२४१ ॥
॥१२४२॥
यजमानान्वितो यायाच्छिलानां स्नानमण्डपम् । शिलाप्रासादलिङ्गस्य पादा धर्मादिसंज्ञकाः अष्टाङ्गुलोच्छ्रिताः शस्ताचतुरश्राः करायताः । पाषाणानां शिलाः कार्या इष्टकानां तदर्धतः ॥ १२४३ ॥ प्रासादाश्मशिलाशैले" इष्टिका इष्टकामये । अङ्किता नव वज्राद्यैः पञ्च वा पङ्कजाङ्कितैः ॥ १२४४॥ नन्दा भद्रा जया रिक्ता पूर्णाख्या पञ्चभीशिला । २ 'शैलै ऐष्टिका इष्टिकामयैः' क
१ "र्ध्य ख. ।
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
आसां पद्मो महापद्मः शंखो मकरकस्तथा समुद्रश्चेति पञ्चानां निधिकुम्भाः क्रमादमी । नन्दा भद्रा जया पूर्णाप्यजिता चापराजिता ॥ १२४६ ॥ विजया मङ्गलाख्याच धरणी नवमी शिला ।
।।१२४७।।
॥१२४६॥
सुभद्रश्च विभद्रथ सुनन्दः पुष्पदन्तकः जयोऽथ विजयश्चैव कुम्भः पूर्वस्तथोत्तरः । नवानां तु यथासंख्यं निधिकुम्भा मंत्री नंव ॥१२४८ ॥ आसनं प्रणवं दत्त्वा ताडयोल्लिख्य शराणुना । सर्वासामविशेषेण तनुत्रेणावगुण्ठनम् मृद्धिगमय गोमूत्रकषायैर्गन्धवारिणा अत्रेण हूंफडन्तेन मलस्नानं समाचरेत् विधिना पञ्चगव्येन स्नानं पञ्चामृतेन च । गन्धतोयान्तरं कुर्यात्रिजनामाङ्किताना फलरत्नसुवर्णानां गोशृङ्गसलिलैस्ततः । चन्दनेन समालभ्य वस्त्रैराच्छ्दयेच्छिलाम् ॥ १२५२ ।। - षड्ग्रन्थमासनं दत्त्वा नीत्वा यांगप्रदक्षिणम् । शय्यायां कुशल्पे वा हृदयेन निवेशयेत् ॥ १२५३ ।। संपूज्य न्यस्य बुद्ध्यादिधरान्तं तत्त्वसंचयम् । त्रिखण्डव्यापकं तत्वत्रयं चासु क्रमान्न्यसेत् || १२५४ ॥ बुद्ध्यादौ चित्तपर्यन्ते चित्तान्तर्मातृकावधौ । १ 'षडुत्थं, ख. ।
।।१२५१।।
T
१३१
।।१२४५।।
॥१२५०॥
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
.१३२
कर्मकाण्डक्रमावली
तन्मात्रादौ धरान्ते च शिवविद्यात्मनां स्थितिः ॥१२५५॥ तत्त्वानि निजमन्त्रेण तत्त्वेशांश्च हृदार्चयेत् ।
स्थानेषु पुष्पमालादिचिह्नितेषु यथाक्रमम् ॥१२५६॥ मन्त्राश्च यथा-डों हूं शिवतत्त्वाय नमः ,ओं हां शिवतत्त्वाधिपाय रुद्राय नमः । 0 हां विद्यातत्त्वाय नमः, डों हां विद्यातमाधिपाय विष्णवे नमः । 0 हां आत्मत्वाय नमः , 0 हां आत्मतत्त्वाधिपतये ब्रह्मणे नमः।
क्षमाग्नियजमानर्कजलवातेन्दुस्खानि च । प्रतितत्त्वं न्यसेदष्टौ मूर्तीः प्रतिशिलं शिलाम् ॥१२५७।। शर्व पशुपतिं चोग्रं रुद्रं भवमथेश्वरम् । । महादेवं च भोमं च मूर्तीशांश्च यथाक्रमात् ।।१२५८।। डों धरामूर्तये नमः, उौं धराधिपतये शर्वाय नमः, इत्यादिमन्त्राः
लोकपालाननन्ताधान्यथासंख्यं निजाणुभिः । इन्द्रादिवीजानिलरू रूं धूं धूं धूं हूं इत्युक्तनवकशिलाः। पञ्च यदा, तदा
प्रतितत्त्वं न्यसेन्मूर्तीः स्पृष्ट्वा पञ्च धरादिकाः। ब्रह्मोविष्णुस्तथा रुद्र ईश्वरश्च सदाशिवः . ॥१२५६।।
एते च पञ्च मूर्तीशा न्यस्तव्यास्तासु पूर्ववत् । ओं पृथिवीमूर्तये नमः, डों पृथिवीमूर्त्यधिपतये ब्रह्मणे नमः । इत्यादिमन्त्राः
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
संपूज्य कलशान्पञ्च क्रमेण निजनामभिः । निरन्धीत विधानेन न्यासो मध्यशिलाक्रमात् ॥१२६०॥ कुर्यात्प्राकारमस्त्रेण भूतिदर्भतिलैस्ततः । कुण्डेष्वाधारिका शक्तिं विन्यस्याभ्यर्च्य तर्पयेत् ॥१२६१॥ तत्त्वतत्त्वाधिपान्मृतिमीशांश्च घृतादिभिः । ततो ब्रह्मात्मशुद्ध्वर्थ मूलाङ्गब्रह्मभिः क्रमात् ॥१२६२॥ हुत्वो शतादिपूर्णान्तं प्रोक्ष्य शान्तिजलैः शिलाः ।। पूजयेच्च कुशैः स्पृष्ट्वा प्रतितत्त्वमनुक्रमात ॥१२६३॥ सान्निध्यमथ सन्धानं कृत्वा शुद्धं पुनन्यसेत् । एवं भागत्रये कर्म कृत्वा गत्वां समाचरेत् ॥१२६४॥ संस्पृशेदर्भमूलाधैः तत्त्वेशादित्रयं क्रमात् । कुर्यात्तत्त्वानुसन्धानं ह्रस्वदीर्घप्रयोगतः ॥१२६॥ डों आ ई आत्मविद्यातत्त्वाभ्यां नमः । डों इँ ऊ विद्यातत्त्व शिव तत्त्वाभ्यां नमः। घृतेन मधुना पूर्णांस्ताम्रकुम्भान्सरत्नकान् । पञ्चगव्याग्रसंसिकांलोकपालाधिदैवतान ॥१२६६॥ पूजयित्वा निजैर्मन्त्रैः सर्वेषां होममाचरेत् । शिलानामथ सर्वासां संस्मरेदधिदेवताः ॥१२६७॥ विद्यारूपकृतस्नाना हेमवर्णाः सिताननोः । सर्वाभरणसंपन्नाः शिलानामधिदेवताः ॥१२६८॥
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३४
कर्मकाण्डक्रमावली न्यूनादिदोपमोक्षार्थं वास्तुभूमिविशुद्धये । यजेदत्रण पूर्णान्तमाहुतीनां शतं शतम् ॥१२६६॥ ततः प्रासादमाय' वत्येवास्तुमण्डलम् । कुर्यातकोष्ठचतुःपष्टिं क्षेत्रे वेदाश्रके समे ॥१२७०॥ कोणेषु विन्यसेदशौ रज्जवोऽष्टौ विकोणगाः। द्विपदाः पट्पदास्तास्तु वास्तुं तत्राचयेद्यथा ॥१२७१।। विकुञ्चितकचं वास्तुमुत्तानतसुराकृतिम् ।। सरेत्पूजासु वुड्यादिनिवेशं त्वधराननम् ॥१२७२॥ जानुनी कूपरासक्ते दिशि वोतहुताशयोः । पैत्र्यां पादपुटौ रौद्रया शिरोऽस्य हृदयेऽञ्जलिः ॥१२७३॥ अस्य देहे समारूढा देवताः पूजितोः शुभाः । अष्टौ कोणाधिपास्तत्र कोणाधिष्ठाः समुज्ज्वलाः ॥१२७४॥ षट्पदास्तु मरीच्याद्या इत्थं पूर्वादिषु क्रमात् । मध्ये चतुष्पदो ब्रह्मा शेपास्तु पदिकाः स्मृताः ॥१२७५!! समस्तनांडिसंपातो महामर्माम्बुजं फलम् । त्रिशूलं स्वस्तिको वनं महास्वस्तिकसंपुटौ ॥१२७६॥ त्रिकटि मणिबन्धश्च सुविशुद्धपदं ततः । इति द्वादशमर्माणि वास्तुभित्त्यादिषु यजेत् ॥१२७७॥ साज्यमक्षतमीशोय पर्जन्यायाम्बुजोदकम् ।। ददीताथ जयन्ताय पताकां कुङ्कुमोज्ज्वलाम् ॥१२७८॥ १ 'मामूत्र्य' क.ग. 1 २ 'अपुरा' क. 'असुरा. ख. ।
-
-
-
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। रत्नवारि महेन्द्राय खौ धूम्र वितानकम् । सत्याय घृतगोधूमं मापभक्तं भृशाय च ॥१२७६।। विमांसमन्तरिक्षाय सक्तून्वेत्यष्ट पूर्वतः । मधुक्षीराज्यसंपूर्ण प्रदद्याद्वह्वये सुवम् ॥१२८०।। लाजान् पूष्णे सुवर्णाम्बु वितथाय दयेत् । दद्याद्गृहदते क्षौद्रं यमराजे पलौदनम् । ॥१२८१॥ गन्धं गन्धर्वनाथाय जिह्वां भृङ्गाय पक्षिणाम् । मृगाय यवपर्णानि याम्यामित्यष्ट देवताः ॥१२८२॥ पित्रे तिलौदनं क्षीरं वृक्षजं दन्तधावनम् । दौवारिकाय देवाय प्रदद्याद्ध्यानमुद्रया ॥१२८३॥ सुग्रीवायादिशेत्पूपान्पुष्पदन्ताय दर्भकम् । रक्तं प्रचेतसे पद्ममसुराय सुरासवम् ॥१२८४॥ घृतप्लुतौदनं शोपे रोगाय घृतमण्डकम् । लाजान्वा पश्चिमाशायाँ देवाष्टकमितीरितम् ॥१२८५॥ मारुताय ध्वजं पीतं नागाय नागकेसरम् । मुख्य भक्ष्याणि भल्लाटे मुद्गसूर्य सुसंस्कृतम् ॥१२८६॥ सोमाय पायसं साज्यं शालूकं मृगाय दिशेत् । लोपीमदितये दित्यै पुरीमित्युत्तरेऽष्टकम् ॥१२८७॥ मोदका ब्रह्मणे प्राच्या षटपदाय मरीचये ।। सावित्रे रक्तपुष्पाणि वह्नयधःकोणकोष्ठके ॥१२८८॥ तदधःकोष्टके दद्योत्सावित्रे च कुशोदकम् ।
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३६
कर्मकाण्डकमावला
॥। १२६१॥
दक्षिणे चन्दनं पीतं षट्पदाय विवस्वते हरिद्रौदनमिन्द्राय रक्षोऽधः कोण कोष्ठके । इन्द्रजपाय मिष्टान्नमिन्द्राधस्ता निवेदयेत् वारुण्यां षटपदासीनमित्राय सगुडौदनम् । रुद्राय घृतसिद्धानं वायुकोणादधः पदे तदधो रुद्रमादाय मांसमाद्रमथोत्तरे । जगदीशा नैवेद्यं पट्पदस्थे धराधरे आदा ( प ) शिवकोणास्तद्वत्सायैव तत्तिलान् । क्रमाद्दद्यादधि क्षीरं पूजयित्वा विधानतः चतुष्पदनिविष्टाय ब्रह्मणे मध्यदेशतः पञ्चगव्याक्षतोपेतं चरुं साज्यं निवेदयेत् ॥ १२६४॥ ईशादिवायुपर्यन्तं कोणेषु च यथाक्रमम् ।
॥१२६२॥
॥१२६३॥
1
॥ १२६५॥
वास्तुबा चरक्याद्याश्चतस्रः पूजयेत्तथा चरक्यै सघृतं मांसं विदायै दधिपङ्कजे । पूतनायें पलं पित्तं रुधिरं च निवेदयेत् ॥ १२९६ ॥ अस्थीनि पापराक्षिस्यै रक्तपित्तपलानि च ।
ततो मांसौदनं प्राच्यां स्कन्दाय विनिवेदयेत् || १२६७।। अर्यम्णे दक्षिणाशायां पूपान्कसरसंयुतान् । जृम्भकाय च वारुण्यामामिषं रुधिरान्वितम् ॥ १२६८ ॥ उदीच्यां पिलिपिच्छाय रक्तानं कुसुमानि च ।
॥१२८६॥
॥१२६०॥
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
१३७ मयागमानुसारेण वास्तुपूजेति कीर्तिता । पूजेयं गदितान्यत्र कुशदर्भाततैस्तिलैः ॥१२६॥ गृहेऽपि वर्तयेद्वास्तुं किंत्वेकोशीतिकोष्ठके । त्रिपदा रज्जवः कार्याः षट्पदाश्च यथा पुरा ॥१३००॥ ईशाद्याः पदिकास्तस्मिन्नोमाद्याश्च द्विकोष्ठगाः। पटपदस्था मरोच्याद्या ब्रह्मा नवपदः स्मृतः ॥१३०१॥ ईशादिषु चरक्याद्याः पूर्ववत्पूजयेद्धहिः । आहुतित्रितयं दद्यात्प्रतिदेवमनुक्रमात् ॥१३०२॥ दत्त्वा भूतबलिं लग्ने शिलान्यासमुपक्रमेत् । मध्यश्वभ्रे न्यसेच्छक्ति कुम्भं चानन्तमन्त्रितम् ॥१३०३॥ लकारारूढमूलेन कुम्भेऽसिन्धरणी शिलाम। कुम्भानष्टौ सुभद्रादीन्दितु पूर्वादिषु क्रमात् ॥१३०४॥ लोकपालाणुमिय॑स्येत्श्वभ्रेषु न्यस्तशक्तिषु । शिलास्तेष्वथ नन्दाद्याः क्रमशो विनिवेशयेत् ॥१३०५।। शम्भरैमूर्तिनाथानां यथा स्युर्भित्तिमध्यतः । तासु धर्मादिकानष्टौ कोणकोणविभागशः ॥१३०६॥ सुभद्रादिषु नन्दाद्याश्चतस्रोऽग्न्यादिकोणगाः । अजिताद्याश्च पूर्वादि जयादिष्वथ विन्यसेत् ॥१३०७॥ ब्रह्माणं चोपरि न्यस्य व्यापकं च महेश्वरम् । चिन्तयेत् च तथाध्वानं व्योमप्रासादमध्यगम् ॥१३.०८।। बलिं दत्त्वा जपेदवं विघटोषनिवार ।
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३८ कर्मकाण्डक्रमावली शिलापञ्चकपक्षेऽपि मनागुद्दिश्यते यथा ॥१३०६॥ मध्ये पूर्णां शिलां न्यसेत्समुद्रकलशोव॑तः । पद्मादिषु च नन्दाद्याः कोणेष्वग्न्यादिपु क्रमात् ॥१३१०॥ मध्याभावे चतस्रोऽपि मोतृसद्भावसंमताः।
ओंपूर्णे त्वं महाविद्ये सर्वसन्देहलक्षणे ॥१३११॥ सर्वं संपूर्णमेवात्र कुरुष्वाङ्गिरसः सुते ।। ओं नन्दे नन्दिनों पुंसां त्वामत्र स्थापयाम्यम् ।१३१२॥ प्रासादेत्र सुसंहृष्टां यावच्चन्द्रार्कतारकम् । आयुष्कामं श्रियं नन्दे देहि बाहे ...देहिनाम् ? ॥१३१३॥ अस्मिनक्षा सदा कार्या प्रासादे यत्नतस्त्वया । डों भद्रे सर्वदा भद्रे लोकानां गुरुकाम्यसि ॥१३१४॥ आयुर्दा कामदा देवि श्रीप्रदा च सदा भव । डोंजये तु सदा देवि तिष्ठ त्वं स्थापिता मया ॥१३१५।। नित्यं जयाय भूत्यै च स्वामिनो भव भार्गवि ।
रिक्त रिक्तदोषघ्ने सिद्धिमुक्तिप्रदे शुभे ॥१३१६।। सर्वदा सर्वदेहस्थे । तिष्ठास्मिन्नीशरूपिणि ।। गगनायतनं ध्यात्वा तत्र तत्त्वत्रयं न्यसेत् ॥१३१७॥ प्रायश्चित्तं ततोऽद्यापि विधिना विसृजेन्मखम् । क्रियाकाण्डक्रमावल्या श्रीमता सोमशंभुना ॥१३१८॥ संक्षेपेण शिलान्यासविधानमिति कीर्तितम् । १ ततोऽत्रापि' ख.।
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। अथ लिङ्गप्रतिष्ठायां विधानमभिधीयते । सा सदा क्रियते मुक्तौ भुक्तौ देवदिने सति ॥१३१६।। विना चैत्रेण माधादौ प्रतिष्ठा मासपञ्चके । गुरुशुक्रोदये कार्या प्रथमे करणत्रये ॥१३२०॥ शुक्लपक्षे विशेषेण कृष्णेऽप्यापञ्चमं दिनम् । चतुर्थी नवमी षष्ठी वर्जयित्वा चतुर्दशीम् ॥१३२१॥ शोभनास्तिथयः शेषाः क्रूरवारविवर्जिताः । तारायोगविशेषं च जानीयाज्ज्योतिषां क्रमे ॥१३२२॥ शतभिषग्धनिष्ठार्दा अनुराधोत्तरात्रयम् । रोहिणी श्रवणश्चेति स्थिरारम्भे महोदयाः ॥१३२३॥ लग्नं च सिंहकुम्भालितुलस्त्रीवृषधन्विनाम् । भेदो नक्षत्रचिह्नानां कथितः पिङ्गलामते ॥१३२४॥ पुष्यहस्तोत्तराषाढाः पूर्वाषाढा च रोहिणी । ऋक्षाण्येतानि विप्रस्य प्रशस्तान्यथ राजनि ॥१३२५॥ पुनर्वसुम्तथा चित्रा धनिष्ठा श्रवणान्विता । विशस्तु रेवतो रुद्रा सार्धमुत्तरयाश्विनी ॥१३२६॥ शूद्रस्य च मघा श्रेष्ठा खातिः पूर्वा च फाल्गुनी। एतान्यपि विशेषेण दृश्यन्ते परमेश्वरे ॥१३२७॥ धानः पञ्चगुणां भूमि त्यक्त्वा बाधामसंमिताम् । हस्ताद्वादशसोपानान्कुर्यान्मण्डपमग्रतः ॥१३२८।।
चतुर्हस्तं चतुर मानार्थ तु तदर्धतः ।। १ ततोऽत्रपि' ख..
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४०
कर्मकाण्डक्रमावलो एकास्यं चतुरास्यं वा रौद्रयां प्राच्युत्तरेऽथवा ॥१३२६॥ त्रयाणामादिलिङ्गानां विदध्यान्मण्डपत्रयम् । हास्तिकेष्टकरं शेषावेकैककरवर्धितौ ॥१३३०॥ वर्धयेदन्यलिङ्गानों द्वौ करौ प्रतिमण्डपम् । यावन्नवकरे लिङ्गे द्वाविंशतिकरो भवेत् ॥१३३१॥ होस्तिके दशहस्ते वा मण्डपे तु करेऽथवा । द्विहस्तोत्तरया वृद्ध्या शेषं स्थान्मएडपाष्टकम् ॥१३३२॥ पादादिवृद्धलिङ्गषु कुर्यात्पादानुसारतः । बाणरन जलोहादौ मण्डपे हास्तिके यथा ॥१३३३॥ यः प्रासादो भवेदेव्याः कुर्याद्वा तस्य मण्डपम् । प्रासादः सर्वलिङ्गानां ज्ञातव्यः शिवशास्त्रतः ॥१३३४॥. धनो घोषो विरागश्च काञ्चनः कामरामकौं । सुवेशो धर्मरो दक्षो नवानां नवमण्डपाः ॥१३३५॥ चतस्रः कोणगाः स्थूणा द्वेवे द्वारेषु हास्तिके । विस्तीर्णे तु यथा शोभा ता भवन्त्यपरा अपि ॥१३३६॥ वेदी चतुष्करा मध्ये कोणेषु स्तम्भसंयुता । अष्टाङ्गुलोच्छितान्येषु .वेदीनां मानमुच्यते ॥१३३७॥ द्वयङ्गुलं तु समुच्छाये विस्तारे तु करं भवेत् । क्रमेण वर्धयेदासां यावत्ता रविसंख्यया ॥१३३८॥ सान्तरे वर्धयेत्पादं विस्तारादुच्छयादपि । १ 'एकात्रं चतुरश्रंवा' ख. २ 'शोणो गौरः' ख. पाठान्तरं'
-
-
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४१
सोमशम्भुरचिता। मध्ये पदेऽथवा वेदीमण्डपे नवधाकृते ॥१३३६॥ वेदीपादान्तरे त्यक्त्वा कुण्डानि नव पञ्च वा । कुर्यान्मन्त्रक्रमादीशे पञ्चमं नवमं गुरुः ॥१३४०॥ एकं वा शिवकाष्ठायां प्राच्यां वा तद्गुरोः पदम् । शस्तानि तानि वृत्तानि चतुरश्रोणि वो सदो ॥१३४१॥ कन्यसे हास्तिकं कुण्डे शेषाणां द्वयगुलोत्तरम् । एवं दशकरे लिङ्गे कुण्डं कुर्यात् करद्वयम् ॥१३४२॥ वाणरत्नादिलिङ्गानां विदध्यान्मण्डपोचितान् । कुण्डानन्यानपि स्तोकात्प्रसङ्गेन च वच्मि तान् ॥१३४३॥ मुष्टिमानं शतार्थस्य शते चारत्निमात्रकम् । हस्तं सहस्रहोमे सादयुते च द्विहस्तिकम् ॥१३४४।। लक्षे चतुष्करं कुण्डं प्रयुते षट्करं स्मृतम् । कुण्डमष्टकरं कुर्यात्कोटिहोमे नचाधिकम् ॥१३४५॥ स्तम्भाय पूर्व शत्रूणां चतुरश्रं प्रकीर्तितम् । आग्नेय्यां तु भगाकार भोगावाप्त्यै प्रकीर्तितम् ॥१३४६॥ शुभदं दिशि याम्यायों कुण्डमर्धेन्दुसंनिभम् । ज्य क्षयाय नैर्ऋत्यां वारुणे सोममण्डलम् ॥१३४७॥ शान्तिमृत्युञ्जयायेषु षडधं वायुदिग्गतम् । कुण्डं कुशेशयाकारमुत्तरे पुष्टिकारकम् ॥१३४८॥ रौद्रयां भयदमष्टाश्रमिति दृष्टं शिवागमे । तिर्यग्जातिसमं खातमूर्ध्वमेखलया सह ॥१३४६॥
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४२
कर्मकाण्डक्रमावली बहिरेकाङ्गुलः कण्ठे द्वयगुलः कचिदागमे । तद्वहिर्मेखलास्तिस्रो वेदवह्नियमामुलै : ॥१३५०॥ षड्बाणाब्धित्रिपक्षैर्वा क्रमशः पञ्च मेखलाः । अगुलैः षभिरेकैर्वा कुण्डाकारा इमे मताः ॥१३५१॥ तासामुपरि योनिः स्यान्मध्येऽश्वत्थदलाकृतिः उच्छायेणाङ्गुलं तस्या विस्तारेणाङगुलाष्टकम् ॥१३५२॥ दैर्ध्य कुण्डार्धमानेन कुण्डे कण्ठसमोदराः। पूर्वाग्नियाम्यकुण्डानां योनिः स्यादुत्तरानना ॥१३५३॥ . पूर्वानना तु शेषाणामैशानेऽन्यतरा द्वयोः । कुण्डानां पञ्चविंशो यो भागः सोऽङ्गुलसंज्ञकः ॥१३५४॥ विभज्यानेन कर्तव्या मेखलाकण्ठनाभयः । प्लक्षोडम्बरकाश्वत्थवटजास्तोरणाः क्रमात् ॥१३५॥ पूर्वादितो विधातव्या यद्वाप्यन्तविपर्ययात् । शान्तिभूतिबलारोग्यनोमान्येषां यथाक्रमम् ॥१३५६॥ अलोभादेकमेवैषां सर्वासां विनिवेशयेत् । पञ्चपटसप्तहस्तानि तोरणानि कनीयसाम् ॥१३५७॥ त्रीणि मध्यमलिङ्गानि वृद्ध्याष्टाङ्गुलया क्रमात् । चतुरगुलया वृद्ध्वा तोरणानि महीयसाम् ॥१३५८॥ एवं नवकरे लिङ्ग तत्सार्धाष्टकरं भवेत् । खातो हस्तप्रमाणः स्यात्तोरणानां कनीयसाम् ॥१३५॥ १ 'यश्चतुर्दिशो भागः' ख. २ 'तेन ख. ।
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
मध्यमानां क्रमेणायं चतुरङगुलवृद्धितः । त्रयाणामुत्तमानां तु खातः सोर्घकरो मतः ॥१३६०॥
क्रमाद्व्यङ्गुलया वृद्ध्या महादूरान्तरे पुनः । सर्वेषां तु समांशेन भागः कार्य इतीरितम् विस्तारं तूच्छ्रयस्यार्धं तुल्यो वा धारिकाः समाः । बाहुल्यं पञ्चहस्तस्य तोरणस्य षडङ्गुलम् शेषाणां वर्धयेदत्र क्रमादङ्गुलमङ्गुलम् । प्रथमेऽष्टाङ्गुलं शल्यमन्येषामङ्गुलोत्तरम विद्यादानुपूर्वेण नासापिण्डं च तत्समम् । उच्छ्रायपश्चमांशेन शूलपक्षांशनिर्गमः निजोच्छ्रायत्रिभागेन शूलपक्षप्रविस्तृतिः
૧
१४३
॥ १३६१ ॥
॥१३६२॥
॥१३६३॥
।। १३६४।।
।
प्रवेशं द्व्यङ्गुलं चास्य क्रमादेकाङ्गुलोत्तरम् ॥ १३६५॥ ललाटे स्वस्तिकं पद्म लक्ष्मीं वा परिवेशयेत् । स्तम्भा रम्भा (:) प्रतिद्वारं माला चास्य दले गता ॥१३६६ ॥ बाहयेत्पश्चिमद्वारं पिदध्यादपराणि तु 1 इन्द्रायुधोपमा रक्ता कृष्णा धूम्रा शशिप्रभा शुकाभा हेमवर्णा च पताकाः स्फटिकप्रभाः । पूर्वादितो विधातव्या रक्ता च ब्रह्मणः पदे नीलानन्तस्य नैर्ऋत्यां मध्ये चित्राथ पञ्च हस्तध्वजास्तद्वत्कार्या द्विकरविस्तृता:
॥१३६७॥
१ 'मोहदूरा' क . ।
॥१३६८ ||
वासिताः ।
॥१३६६॥
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डकमावली
हस्तप्रवेशिता दण्डं ध्वजानां पञ्च होस्तिकाः । सप्तहस्ताः पताकास्तु विंशत्यङ्गुलविस्तृताः ॥१३७०॥ दशहस्ताः पताकास्तु पञ्चमांशं प्रवेशिताः । सप्तभिर्दशभिः कार्या विंशत्यां वा करे ध्वजाः ॥ १३७१॥ कन्यसे मध्यमे ज्येष्ठे हस्तद्वितयविस्तृताः ।
१४४
॥१३७४॥
वाष्टक ज्येष्ठा विस्तारेण द्विहस्तिकाः अर्धहानिक्रमाच्छेषा इति दृष्टं शिवागमे । द्विगुणं ब्रह्मणो भागात्पीठं क्षीरतरुद्भवम् ॥ १३७३॥ पङ्कजाङ्क चतुष्पादमुच्छाये पोडशाङ्गुलम् । थोक्तसमुच्छ्रायं विस्तारं द्विगुणं ततः विस्तारं द्विगुणायामं भद्रपीठं कनीयसम् । चतुरङ्गुलया वृद्ध्या तदन्येषामनुक्रमात् नवानों त्रीणि पीठानि दृश्यन्ते विस्तरागमे । पर्वताग्रान्नृपद्वारान्नदीतीराद्ध्याद् गजात् वाल्मोकाद्दन्तिदन्तायात् [गोशृङ्गादर्णवात् हदात् ] । पद्मखण्डाद्वराहाच्च गोष्टादपि चतुष्पदात् मृत्तिका [श्चैव संग्राह्या गङ्गाया देवद्वारत: ] न्यग्रोधोदुम्बराश्वत्थचूतजम्बूत्वगुद्भवम्
।। १३७५।।
॥१३७६ ॥
1
॥१३७७॥
1
॥ १३७८ ॥
/
Terrपञ्चकं ग्राह्ममार्तवं च फलाष्टकम् तीर्थाम्भसि सुगन्धीनि तथा सर्वौषधीजलम् ॥ १३७६ ॥ सस्य पुष्पं तथा स्वर्णरत्नगोशृङ्गवारि च ।
स्नानायो पहरेत्पञ्चगव्यं पञ्चामृतं ततः
।।१३७२॥
॥१३८०॥
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४५
सोमशम्भुरचिता। पिष्टनिर्मितवज्रादिद्रव्यं निर्भर्त्सनाय च । सहस्रसुषिरं कुम्भं मङ्गलाय च रोचनम् ॥१३८१॥ शतमोषधिमूलानां विजया लक्ष्मणाभया । गुडूच्यतिबला पाठा सहदेवी शतावरी ॥१३८२॥ सुवर्चला तथा वृद्धिः स्नानायोक्ता पृथक्पृथक । रक्षायै तिलदर्भाद्यैर्वस्त्राणां भस्म केवलम् ॥१३८३॥ यवगोधूमविल्वानां चूर्णानि च विचक्षणः । विलेपनं सकर्पूरं स्नानार्थं गडुकुम्भकान् ॥१३८४॥ मण्डपानां विताने द्वे कुर्याचित्रैः सदम्बरैः। खट्वाथ तूलिकायुग्मं सोपधानं सवस्त्रकम् ॥१३८५॥ कुर्याद्वित्तानुसारेण शयने लक्ष्मकल्पने । घृतक्षौद्रयुतं पात्रं कुर्यात्स्वर्णशलाकिकाः ॥१३८६।। त्रिद्वयेकमाषकास्ताश्च क्रमाज्ज्येष्ठादिषु त्रिषु । वार्धानी शिवकुम्भं च लोकपालपटानपि ॥१३८७॥ एवं निद्राकृते कुम्भं शान्त्यर्थं कुण्डसंख्यया । द्वारपालादिधर्मादि प्रशान्तादि घटानपि ॥१३८८॥ धान्यमनकृताधाराः सवस्त्राः स्रग्विभूषिताः । सहिरण्याः समालब्धा गन्धपानीयपूरिताः ॥१३८६॥ पूर्णपात्रफलाधाराः पल्लवास्याः सुलक्षणाः। कुम्भाः सर्वे विधातव्याः सवस्त्राः कुम्भतोरणा ॥१३६०॥
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डकमावली
वस्त्रेणाच्छादयेत्कुम्भानाहरेद् गौरसर्षपान् । विकिरार्थं ततो लाजाञज्ञानखङ्गेन पूर्ववत् समिद्धानां चरुस्थालीं दव च ताम्रनिर्मिताम् । घृतचौद्रान्वितं पात्रं पादाभ्यङ्गकृतेऽथवा ' विष्टत्रिंशता दर्बाहु प्रमाण चतुरस्तद्वत्पलाशान्परिधीनपि तिलपात्रं हविष्यात्रमर्वपात्रं सयन्त्रकम् ।
१४६
***...
1
॥१३८१॥
॥१३६२॥
सप्तभिस्तस्य वेदीकण्ठौ मुखं क्रमात् । अनाहायामृतो दण्डो न सविंशतिभिर्भवेत् रामो वेदाङ्गुलः कुम्भो गण्डीयुगय माङ्गुलम् १' तथा ' क. ग. पाठः ।
॥१३९३॥
॥१३६४॥
पलविंशतिमानानि घण्टाधूपप्रधानकम् araat पिटकान्पीठं व्यजनं शुष्कमिन्धनम् । मुक्ता मुक्तानि पुष्पाणि बिल्वपत्राणि गुग्गुलम् ॥ १३६५॥ चन्दनं कुङ्कुमं धूपं प्रदीपान् घृतपूरितान् । अक्षतानि त्रिसूत्री च गव्यमाज्यं यवस्तिलान् ॥१३६६॥ कुशान्नचातिदीर्घाश्च शोन्तौ तु मधुरत्रयम् । पायसं यज्ञवृक्षोत्थाः समिधो दशपर्विकाः अङ्गुलत्रितयं ज्ञेयं षड्यवादि प्रभेदतः । अधमं मध्यमं ज्येष्ठं स्वीकर्वीत यथारुचि षट्त्रिंशदङ्गुलैर्दीर्घा स्रुचं वा बाहुसंमिताम् । ज्येष्ठामध्याधमां कुर्यादेकैकाङ्गुलिहानित:
।।१३६७।।
॥ १३६८ ॥
॥ १३६६||
॥१४००॥
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४७
सोमशम्भुरचिता । खातं वेदाङ्गुलैर्वृत्तं द्वियवं व्यगुलं खनेत् ॥१४०१॥ मुखाग्रकण्ठयोरस्या वेदीव्यंशेन विस्तृतिः ।। कनिष्ठाङ्गुलिविस्तीर्णा घृतजिर्गमपद्धतिः ॥१४०२॥ मेखला द्वयङगुला वृत्ता वायामो जिनाइगुलः । द्वाविंशत्यङगुलो दण्डो वृत्तमस्य कृताङ्गुलम् ॥१४०३॥ कार्षिको द्वयङ्गुलः खातः पङ्गे मृगपदाकृतिः। मूले चाग्रे च दण्डस्य गण्डीकङ्कणवद्भवेत् ॥१४०४॥ श्रीपर्णी शिशिपादारुबीजकाम्रविकङ्कताः । स्रचि वृक्षाः प्रशस्यन्ते किंशुकाद्याश्च याज्ञियाः ॥१४०५।। सूर्यादिग्रहशान्त्यर्थ समिधोऽर्कपलाशजाः ।। खदिराश्वत्थपामार्गपिपलोदुम्बरोद्भवाः ॥१४०६॥ शमीर्वाङकुशोद्भता अष्टादशतोन्मिताः? । आहरेत यथासंख्यं तदभावे यवास्तिलान् ॥१४०७॥ एतानि विष्ठरादीनि प्रतिकुण्डं निवेशयेत् । गृहोपकरणं यच्च स्थॉली .... पिधानकम् ॥१४०८॥ मुसलोलूखले खड्गं क्षुरिकाच्छत्रचामरे । शिरोपेत.............. यन्त्रिकापोदुकायुगम् ॥१४०६।। दर्पणं पूगपात्रं च सिन्दूराञ्जन............... । ............ योगपडं पहुं च विनिवेशयेत् ॥१४१०॥ स्थानेऽधिवासे पूजायां प्रतिष्ठायां च वाससाम् । दद्यादयुग्मानि देवाय शूलवेदीवृषाय च ॥१४११।।
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली मुद्रामुकुटवासादिहारकुण्डलकङ्कणम् । कुर्यादाचारपूजार्थं वित्तशाठयविवर्जितः ॥१४१२॥ उत्पादपादहीनांशमूर्तिभृदस्त्रजापिनाम् ।। पूजा स्याज्जापिभिस्तुल्या विप्रदैवज्ञशिल्पिनाम् ॥१४१३॥ वजार्ककान्तनीलातिनीलमुक्ताफलानि च । पुष्पपद्मादिरागौ च वैदूर्य रत्नमुत्तमम् ॥१४१४।। उशीरमाधवाक्रान्तारक्तचन्दनकागुरुम् । श्रीखण्डं शारिवां कुष्टं शंखिनीत्योषधीगणः ॥१४१५॥ हेमतोम्रमयो वङ्गं तारसारं सकांस्यकम् । पन्नगं चेति लोहानि हरितालं मनःशिलाम् ॥१४१६॥ तोरिकं हंसमोक्षीकं पारतं वह्निगरिकम् । गन्धकोऽभ्रकमित्यष्टौ धातवो ब्रोहयस्तथा ॥१४१७॥ गोधूमान्सतिलान्माषान्मुद्रानप्याहरेद्यवान् । नोवारं श्यामकानेवं ब्रीहयोऽष्टौ प्रकीर्तिताः ॥१४१८॥ एतत्पञ्चाष्टके भावे पञ्चद्रव्योन्युपाहरेत् । फेरुकं सहदेवा च स्वर्ण तालं यवान्क्रमात् ॥१४१६॥ हेरुकं सहदेवों च स्वर्ण तालं यवान्क्रमात् (१)। सर्वेषां तु यदाभावः पारतं हेम वा तथा। ॥१४२०॥ कूर्मभूवृषपमानामेकं होमादिनिर्मितम् । हास्तिके मासिकं कुर्याद्वद्ध्यैकोत्तरया ततः ॥१४२१॥ १ 'रङ' क. पाठः।
-
-
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
१४६
ज्येष्ठलिङ्ग ग्रहैर्मासैरिति सर्वं समाहरेत् ॥ १४२२ ॥ स्वात्वा नित्यद्वयं कृत्वो प्रणवार्घकरो गुरुः । मूर्तिभिर्जापिभिर्विप्रैः सह गच्छन्मखालयम् ॥१४२३॥ शान्त्यादींस्तोरणांस्तत्र पूर्ववत्पूजयेत्क्रमात् । प्रदक्षिणक्रमादेषा शाखयोर्द्वारपाल कान् प्राचि नन्दिमहाकालौ याम्ये भृगेशनायकौ ।
॥ १४२४ ॥
वारुणे वृषभास्करौ ॥ १४२५।।
..........
तच्छाखामूलदेशस्थौ प्रशान्त शिशिरौ घटौ ।
भूतसंजीवनामृतौ ॥ १४२६ ॥
धनदा श्रीघदौ द्वौ द्वौ पूजयेदनुपूर्वशः । स्वनामभिश्चतुर्थ्यन्तैः प्रणवादिनमोऽन्तगैः || १४२७ ॥
लोकग्रहव सुद्वास्थस्रवन्त्येनं द्वयं द्वयम् । भानुत्रयमगौ वेदौ लक्ष्मीर्गणपतिस्तथा इति देवा मुखागारे तं तिष्ठन्ति प्रतिष्ठितम् । विघ्नसंघापनोदाय जाताः संरक्षणाय च
ध्वजं शक्तिं तथा दण्डं खड्गं पाशं तथा त्रिशूलं चक्रमम्भोजं पताकामर्चयेत्क्रमात्
डों हूं हः बजाय हूं फट् इत्यादिमन्त्रैः । कुमुदः कुमुदाक्षश्च पुण्डरीकोऽथ वामनः । शङ्कुकर्णस्तथा पद्मनेत्रः सुमुखसंज्ञकः सुप्रतिष्ठितनामा च ध्वजानामष्ट देवताः ।
॥ १४२८ ॥
॥ १४२६||
गदाम् । ॥१४३० ॥
॥१४३१॥
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
१५०
कर्मकाण्डक्रमावली पूज्याः पूर्वादिकाष्ठासु भूतकोटिभिरावृताः ॥१४३२॥ डों कुमुदाय नमः, इत्यादिमन्त्राः । हेरुक त्रिपुरघ्नं च बहन्याख्यं यमजिह्वकम् । कालं करालिनं षष्ठमेकजिह्व तथाष्टमम् ॥१४३३॥ तथैव पूजयेदिक्षु लोकपालाननुक्रमात् । बलिभिः कुसुमैर्दीपैः संतुष्टान्परिभावयेत् ॥१४३४॥ ततस्तुणेषु वन्येषु वंशस्थानेऽप्यनुक्रमात् । पञ्च क्षित्यादितत्त्वानि सद्योजातादिभिर्यजेत् ॥१४३५॥ सदाशिवपदव्यापि मण्डपं धामशङ्करम् । पातालशक्तिसंयुक्तं तत्त्वदृष्टयावलोकयेत् ॥१४३६॥ दिव्यन्तरिक्षभूमिस्थानविघ्नानुत्सार्य पूर्ववत् । प्रविशेत्पश्चिमे द्वारे शेषद्वाराणि घयेत् ॥१४३७॥ प्रदक्षिणक्रमाद्गत्वा निविष्टो वेदिदक्षिणे । उत्तराभिमुखः कुर्यातशुद्धिं यथा पुराः ॥१४३८॥ अन्तर्यागं विशेषा मन्त्रद्रव्यादिशोधनम् । कुर्वीत स्वात्मनः पूजां पञ्चगव्यं च पूर्ववत् ।।१४३६॥ साधारं सकलमस्मिन्विन्यसेत्तदनन्तरम् । शेषाय शिवतत्त्वाय तत्त्वत्रयमनुक्रमात् ॥१४४०॥ ललाटपट्टपादान्तं शिवविद्यात्मकं परम् । रुद्रनारायणब्रह्मदैवतैनिजशम्बरैः ॥१४४१॥ ॐ ई मूर्तीस्तदोश्वरांस्तत्र पूर्ववद्विनिवेशयेत् ।
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
१५१
।। १४४३।।
तद्व्यापकं शिवं साङ्गं शिवहस्तं च मूर्धनि || १४४२ || ब्रह्मरन्ध्रप्रविष्टेन तेजसा बाह्यमान्तरम् । तेजःपटलमाहूय प्रद्योतितदिगन्तरम् आत्मानं मूर्तिपैः सार्धं वखमुकुटादिभिः । भूपयित्वा शिवोऽस्मीति ध्यात्वा बोधासिमुद्धरेत् ॥१४४४॥ चतुष्पदान्तसंस्कारैः संस्कुर्यान्मखमण्डपम् । विक्षिप्य विकिरादीनि कुशकूर्योपसंहरेत् ॥ १४४५॥ आसनीकृत्य वार्धन्या वास्त्वादीन्पूर्ववद्यजेत् । शिवकुम्भास्त्रवार्धान्योः पूजयेच स्थिरासने || १४४६ ॥ स्वदित्तु कलशारूढांल्लोकपालाननुक्रमात् । नानायुधादिसंयुक्तान्पूजयेद्विधिना तथा ऐरावणं गजारूढं स्वर्णवर्ण किरीटिनम् । सहस्रनयनं शक्रं वज्रपाणिं विभावयेत् सप्तार्चिषं च विभ्राणमक्षमालां कमण्डलुम् । ज्वालामालाकुलं रक्तं शक्तिहस्तं शुकासनम् || १४४६॥ कृतान्तं महिषारूढं दण्डहस्तं भयानकम् । कालपाशधरं कालं ध्यायेद्दक्षिणदिकूपतिम् ॥ १४५० ॥ रक्तनेत्रं शवारूढं नीलोत्पलदलप्रभम् । कृपाणपाणिमस्त्रौघं पिबन्तं राचसेश्वरम् नरारूढं करालास्यं रक्षसाधृतविग्रहम् । १ 'लारक्तं 'क. ।
॥१४४८ ॥
।। १४५१ ।।
॥१४४७॥
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डमावली
शशाङ्कवलं ध्यायेद्वरुणं मकरासनम् पीतहरितच्छायं विलोल ध्वजधारिणम् ।
१५२
॥१४५२।।
प्राणभूतं च भूतानां हरिणस्थं समीरणम् ॥ १४५३ ।। कुबेरं मेषमासीनं सगर्वं खर्वविग्रहम् । स्वर्णच्छायं गदाहस्तमुत्तराशापतिं स्मरेत् ईशानं वृषभारूढं त्रिशूलव्यालधारिणम् । शिरश्चन्द्रार्धधारिणं चन्द्रमौलि त्रिलोचनम् || १४५५।। अनन्तं पुण्डरीकाक्षं कूर्मारूढं प्रपूजयेत् । पीनं पीतं चतुर्बाहु ब्रह्माणं चतुराननम् ॥ १४५६॥ हंसयानं चबिभ्राणं दण्डाक्षत्रकमण्डलुम् । स्तम्भमूलस्थ कुम्भेषु वेद्य धर्मादिकान्यजेत् दिक्षु कुम्भेष्वनन्तादीन्पूजयन्त्यपि केचन शिवाज्ञां श्रावयेत्कुम्भं भ्रमेदखा पृष्ठतः ॥ १४५८ || पूर्ववत्प्रापयेदादौ कुम्भं तदनु वार्धनीम् शिवं स्थिरासनं कुम्भे शस्त्रालुं चक्रवासने || १४५६॥ पूजयित्वा यथापूर्वं स्पृशेदुद्भवमुद्रया ।
॥१४५७॥।
।
1
॥१४६०॥
निजयोगं जगन्नाथ रक्ष भक्तानुकम्पया इति संश्राव्य रक्षार्थं कुम्भे खड्गं निवेशयेत् । दीक्षास्थापनयोः कुम्भे स्थण्डिले मण्डलेऽथवा ॥ १४६१ ॥ कुम्भ एव यजेदीशमित्युक्तं पिङ्गलामते ।
अथ मण्डलमार्गोऽपि मनागुद्दिश्यते यथा ॥ १४६२।।
॥१४५४॥
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता।
१५३ तन्मध्येऽष्टदलं पद्मं तस्यांशे कर्णिकादिमे । द्वितीये केसराणि स्युस्तृतीये दलसन्धयः ॥१४६३॥ चतुर्थे तु दलाग्राणि गात्राणि दलसन्धयः । चतुरगुलकाः कार्या यथाशोभं यथाक्रमम् ॥१४६४॥ दलायादङगुलं त्यक्त्वा प्रतिवारणमण्डलम् ।। ममन्तादङगुलार्धति विधातव्यं विचक्षणः ॥१४६शा आसने देवदेवस्य वीथ्यादिसहिते क्वचित् । द्वारमाना भवेच्छोभा तदर्धन कपोलकौ ॥१४६६।। श्वेतं रक्तं रजः कृष्णं क्षिपेत्पीतं विधानतः । केसराणि दलाग्राणि गात्रकाणि दलानि च ॥१४६७॥ कुर्वन्ति व्यङगुलान्यन्ये कर्णिकांशषडङ्गुलम् । तत्र संपूज्य देवेशं वज्राद्यैः कुम्भसंनिधौ ॥१४६८॥ कुण्डनाभिं पुरस्कृत्य निविष्टा मूर्तिधारिणः । गुरोरादेशतः कुयुनिजकुम्भस्य संस्कृतीः ॥१४६६॥ जपेयुर्जापिनः साङ्ख्यमस्त्रमन्येऽपि संस्कृतम् । पठेयुाह्मणाः शान्ति स्वशाखावेदपारगाः ॥१४७०॥ श्रीसूक्तं पावमानीं च नासदाख्यं सवाजिनम् । बामदेवश्च ऋग्वेदी पैतृकं च वृषाकपिम् ॥१४७१॥ संयतः सर्वदिग्भागे सर्वमेतत्समुच्चरेत् । देवव्रतं च भारुण्डं ज्येष्ठसाम रथन्तरम् ॥१४७२।। पुरुषं गतिमेतानि सामवेदी तु दक्षिणे ।।
१ 'नीय क.।
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
१५६
कर्मकाण्डक्रमावली लक्षणोद्धाररेखा च घृतेन मधुना तथा ॥१४६५॥ मृत्युञ्जयेन संपज्य शिल्पिदोषनिवृत्तये । अर्चयेच्च ततो लिङ्ग नापयित्वा मृदादिभिः ॥१४६६॥ मुद्रिकापात्रशय्याभिर्वासोभिश्च शलाकया । शिल्पिनस्तोषयित्वा तु दत्त्वा गा गुरवे शुभाम् ॥१४६७॥ समभ्यर्च्य ततो लिङ्गं धूपदोपाक्षतादिभिः । गायन्त्यो मङ्गलं नार्यों जीवत्पुत्राः समकाः ॥१४६८।। सव्येन चापसव्येन सूत्रेण च कुशेन वा । स्पृष्ट्वा च रोचनां दत्त्वा कुर्युनिर्भर्त्सनादिकम् ॥१४६६।। गुडलवणधान्याकदानेन विसृजेत्ततः । गुरुस्तु मूर्तिपैः सार्धं हृदो वा प्रणये(वे)न वा ॥१५००।। मृत्स्नागोमयगोमूत्रैर्भसभिः सलिलान्तरम् । नापयेत्पञ्चगव्येन पञ्चामृतपुरःसरम् ॥१५०१॥ विरूक्षणैः कषायैश्च सौषधिजलेन च । शुभपुष्पफलैः स्वर्णरत्नशृङ्गोदकेन च ॥१५०२॥ तथा धारासहस्त्रेण दिव्यौषधिजलेन च । तोदकेन साङ्गेन चन्दनेन च वारिणा ॥१५०३॥ क्षीरार्णवादिभिः कुम्भैः शिवकुम्भजलेन च। विरूक्षणं तथा कृत्वा सुगन्धैश्चन्दनादिभिः ॥१५०४।। संपूज्य ब्रह्मभिः पुष्पैर्वर्मणा रक्तचीवरैः । बहुरूपेण नीराज्य रक्षाविलकपूर्वकम् ॥१५०५॥ गीतवाद्यप्रभृतिभिर्ब्रह्मघोषादिमङ्गलैः ।
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता।
१५७ नीरक्षोरकुशाग्रादिद्रव्यैरर्चादिसूचकैः ॥१५०६॥ जयस्तुत्यादिभिस्तुष्टमर्पयेत्पुरुषाणुना ।। समाचम्य हृदा देवं बयादुत्थीयतां विभो ॥१५०७॥ देवं रथे समारोप्य मण्डपेश्वर एक्वा । आचार्यः प्रोक्षिते देशे धर्मकारी रथाग्रतः ॥१५०८॥ वजन् शिल्प्यादिभिः सार्धं रथमार्गानुसारिभिः । हिरण्यकांस्यवासासि सप्तबीहिकपैतृकान् ॥१५०६॥ कुसुमानि सुग़न्धीनि गीतवाद्यादिमङ्गलैः । क्षिपन्वित्तानुसारेण परिभ्राम्यानयेत्ततः ॥१५१०॥ पश्चिमं मण्डपद्वारं तत्र भद्रासने स्थितम् । हृदा संपूज्य देवेशं कृते स्वस्त्ययने सति ॥१५११॥ प्रविश्य वेदिकामध्ये खटवायों पडकेऽथवा । विन्यस्य तूलिके तत्र सोपधाने स्रवेण च ॥१५१२॥ शक्त्यादिशक्तिपर्यन्ते विन्यसेदासने शुभे । प्रासादे पश्चिमास्ये च मध्यात्पूर्वाश्रिता दिशम् ॥१५१३।। पश्चिमे पिण्डिकां तस्य न्यसेद्ब्रह्मशिला ततः। पूर्वास्ये च भवेत्तस्मिन्सर्वमेतद्विपर्ययात् ॥१५१४॥ अस्य मन्त्रशतालब्धं निद्राकुम्भं शिवासनम् । प्रकल्प्य शिवकोणे च दत्त्वाघ हृदयेन च ॥१५१५॥ उत्थाप्योक्तासने लिङ्गे शिरसा पूर्वमस्तकम् । समारोप्य न्यसेत्तसिन्दृष्टे ब्रह्मणि चन्दनम् ॥१५१६॥ दद्याद्रूपं च संपूज्य तथा वासांसि वर्मणा ।
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
१५८
कर्मकाण्डकमावली
नैवेद्यं च यथोद्दिष्टं गृहोपकरणादिकम् पतद्ग्रहादितत्सर्वं हृदा दद्यात्स्वशक्तितः । घृतक्षौद्रयुतं पात्रमभ्यङ्गाय पदान्तिके देशिकरच स्थितस्तत्र पत्रिंशत्तच्च सञ्चयम् । शक्त्यादिभूमिपर्यन्तं सतत्त्वाधिपसंयुतम् विन्यस्य पुष्पमालाभिस्त्रिखण्डं परिकल्पयेत् । मायासदेशशक्तयन्त
॥ १५१७॥
।। १५१८।।
॥ १५१ ॥
॥१५२०॥
1
*****
॥ १५२२॥
1
तत्रात्मतत्त्वं विद्याख्यं शिवं सृष्टिक्रमेण च एकशः प्रविभागेषु ब्रह्मविष्णुहरोधिपान् । १५२१ ।। विन्यस्य मूर्तिमूर्ती शान्पूर्वादिक्रमतो यथा I क्ष्मावह्वियजमानार्कजलवायुनिशाकरान् शर्व पशुपतिं चोग्रं भवं रुद्रमथेश्वरम् महादेवं च भीमं च मन्त्रास्तद्वाचका इमे यरसषवयाश्चैव हकारश्च त्रिमात्रिकः । प्रणवो हृदयापुर्वा मूलमन्त्रोऽथवा क्वचित् ॥ १५२४॥ पञ्चकुण्डान्तिके योगे मूर्तीः पञ्चाथवा न्यसेत् । पृथिवीजलतेजांसि वायुराकाश एव च ।। १५२५।। क्रमात्तदधिपश्चात्र ब्रह्माणं धरणीधरम् 1
॥१५२३॥
रुद्रमीशं सदाख्यं च सृष्टिन्यासेन मन्त्रवित् ॥ १५२६॥ मुमुक्षोर्वा निवृत्त्याद्या जाताद्यास्तदीश्वराः । त्रितत्त्वं वाथ. सर्वत्र न्यस्येवाप्त्या सकारणम् || १५२७ ।। शुद्धे वाध्वनि विद्येशा अशुद्ध लोकनायकाः ।
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता।
१५६ पश्चत्रिंशत्तथैवाष्टौ पञ्च त्रीणि यथाक्रमम् ॥१५२८॥ एषां तत्त्वं तदेशानां मन्त्रा दिङ्मावतो यथो ।
हां शक्तितत्त्वाय नमः, डों हां शक्तितत्त्वाधिपाय नमः इत्यादि । डों हां मामूर्तये नमः, उगे हां मामूर्त्यधिपतये ब्रह्मणे नमः, डों हां शिवतत्त्वाय नमः, डों हां शिवतत्त्वाधिपतर रुद्राय नमः ।
नाभिकन्दात्समुच्चार्य घण्टानादविसर्पिणम् ॥१५२६॥ ब्रह्मादिकारणत्यागाद्वादशान्तसमाश्रितम् । मन्त्रं च मनसा भिन्न प्राप्तानक्षरमोगमात् (१) ॥१५३०॥ द्वादशान्तात्समानीय निष्कलं व्यापकं शिवम् । अष्टात्रिंशत्कलोपेतं सहस्रकिरणोजपलम् ॥१५३१॥ सर्वशक्तिमयं साङ्गं ध्यात्वा लिङ्गे निरोधयेत् । जीवन्यासो भवेदेवं लिङ्गे सर्वार्थसाधकः ॥१५३२॥ पिण्डिकादिषु च न्यासं ......संपदस्तथा । पिण्डिकां च कृतस्त्रानां विलिप्तां चन्दनादिभिः ॥१५३॥ पञ्चरत्नादिसंयुक्तां लिङ्गस्योत्तरतः स्थिताम् । लिङ्गवत्कृतविन्यासां विधिवत्तु प्रपूजयेत् ॥१५३४॥ कृतस्नानादिकांस्तद्वल्लिङ्गमूले शिवं न्यसेत् । कृतस्नानादि संस्कार शक्त्यन्तं वृषभं यथा ॥१५३५॥ प्रणवपूर्व हां. हूं ही मध्यादन्यतमेन च । क्रियाशक्तिनिभां पिण्डी शिलामाधाररूपिणीम् ॥१५३६॥ भसदर्भतिलैः कुर्यात्प्राकारत्रितयं ततः ।
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
१६०
कर्मकाण्डमावली
रक्षायै लोकपालांश्च सायुधान्पूजयेत्ततः ॥ १५३७॥ उहीं क्रियाशक्तये नमः, श्रीं ह्रीं महागौरि रुद्रदयिते स्वाहा इति वा पिडिकाषां, श्रीं ह्रीं आधारशक्तये नमः, डों हां वृषभाय
नमः ।
धारिकां दीप्तामत्युग्रां ज्योत्स्नामेतां बलोत्कटाम् ।
तथा धात्रीं धरित्रीं च न्यसेद्वा पञ्च नायिकाः || १५३८ ॥ चाम् ज्येष्ठा क्रिया ज्ञाना हीच्छा तिस्रोऽथवा न्यसेत् । क्रिया ज्ञाना तथेच्छा च पूर्ववच्छान्तिभुक्तिषु ॥ १५३६ ॥ तमा मोहा क्षुधा निद्रा मृत्युर्मायो जराभया । पञ्चाथवा तमा मोहाघोरा रतिरपज्वरा ॥१५४० ॥ तिस्रोऽथवा क्रिया ज्ञाना तथेच्छा वाधिनायिकाः ।
।। १५४२ ।।
आत्मादिषु त्रितत्त्वेषु तोत्रमूर्तिषु विन्यसेत् ॥ १५४१ ॥ अत्रापि पिण्डिकाव्रह्मशिलादिषु यथाविधि शौर्यादिशम्बरैरेव पूर्ववत्सर्वमाचरेत् एवं विधाय विन्यासं गत्वा कुण्डान्तिकं ततः । कुण्डमध्ये परेशानं मेखलासु चतुष्करम् || १५४३ ॥ क्रियाशक्ति तथा नाभौ नादं चोर्धे च विन्यसेत् । घटस्थण्डिलवह्वीशैर्नारीशम्बरकं तथा
॥१५४४ ॥
पद्मतन्तुसमां शक्ति तद्गतेन समुद्गताम् पुनश्च शून्यमार्गेण विशन्तीं तस्य चिन्तयेत् || १५४५ ।। एवं सर्वत्र सन्धेयं मूर्तिपैश्च परस्परम् संपूज्य धारिकां शक्ति कुण्डे संतर्प्य च क्रमात् ॥ १५४६ ॥
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। तत्त्वतत्त्वेश्वरौ मूर्ती मूर्तीशांश्च घृतादिभिः । संपूज्य तर्पयित्वा तु सहितौ सन्निधाशुभिः ॥१५४७॥ शतं सहस्रमेवं वा पूजायां सह होमयेत् । तत्त्वतत्त्वश्वरी मूतीमूतीशांश्च स्वकांस्ततः ॥१५४.८।। ..................... जुहुयान्मूर्तिपानपि । ततो ब्रह्मभिरङ्गश्च द्रव्यकालानुरोधतः ॥१५४६॥ संतl शान्तिकुम्भाम्भःप्रोक्षितं कुशमलतः। लिङ्गमूलं च संस्पृश्य जपेयु)मसंख्यया ॥१५५०॥ संनिधानं हृदा कुर्याद्वर्मणा रोधगुण्टने । एवं संशोध्य ब्रह्माणं विष्णु चापि विशुद्धये ॥१५५१॥ विधाय पूर्ववत्सर्वं होमसंख्याजपादिकम् । कुशमध्याग्रयोगेन लिङ्गमध्याग्रगं स्पृशेत् ॥१५५२॥
यथा यथा च संधानं तदिदानी निगद्यते। डों हां हां वा, डों में वा, डों लूं लूं वा, इमामूर्तये नमः । डों हां हां वा, डों में डों वा, गुरूरवावह्निमर्तये नमः । एवं यजमानमूर्तिमपि संधाय पञ्चमात्मकेऽप्येवं संधानं हृदयादिभिः । मलेन स्वीयबीजैर्वा ज्ञेयं तत्त्वत्रयात्मकम् ॥१५५३॥ शिलापिण्डे वृषेऽप्येवं पूर्णाच्छिन्नैः स्वशम्बरैः। भागभागविशुद्ध्यर्थ होमं कुर्पाच्छतादिकम् ॥१५५४॥ न्यूनातिदोषशान्त्यर्थं शिवेनाधिष्ठितं शिवम् । हुत्वाथ यत्कृतं कर्म शिवस्रोते निवेदयेत् ॥१५५५॥
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
१६२ कर्मकाण्डकमावली
एतत्समर्थितं कर्म त्वच्छक्त्यैव मया प्रभो । नमोभगवते रुद्राय रौद्र रौद्र नमोऽस्तु ते ॥१५५६॥ विधिपूर्वमपूर्व वा स्वशक्त्यां शर्व गृह्यताम् । डों श्री शंकरि पूरयः स्वाहा, इति पिण्डिकायाम् । इति लिङ्गे न्यसेज्ज्ञानी क्रियाख्यां पीठविग्रहे ॥१५५७॥ आधाररूपिणीं शक्तिं न्यसेब्रह्मशिलोपरि । । निरुद्धां सप्तरात्रं वा पञ्चरात्रं त्रिरात्रकम् ॥१५५८।। एकरात्रमथो वापि यद्वा सद्योधिवासनम् । विनाधिवासनं यागः कृतोऽपि न फलप्रदः ॥१५५६॥ स्वमन्त्रैः प्रत्यहं देवमाहुतीनों शतं शतम् । शिवकुम्भादि पूजां च दिग्बलिं च निवेदयेत् ॥१५६०॥ श्रीमत्सोमशिवेनायमधिवासविधिः कृतः । प्रातर्मित्यविधिः कृत्वा द्वारपालप्रपूजनम् .:, ॥१:५६१॥ प्रविश्य वाग्विधानेन देहशुद्ध्यादिमाचरेत् । दिक्पतींश्च समभ्यर्च्य शिवकुम्भं च वर्धनीम् ॥१५६२॥ अष्टपुष्पिकयासाधे....................... शिवाज्ञातस्ततो गच्छन्त्रासादं शस्त्रमुच्चरन् ॥१५६३॥ उद्गतान्प्रक्षिपेडिनान् हुंफडन्तशरोणुना । न मध्ये स्थापयेल्लिङ्गं वेददोषविशङ्कया, ॥१५६४॥ तस्मान्मध्यं परित्यज्य यवार्धन यवेन वा । किंचिदीशानमाश्रित्य शिलामध्ये निवेशयेत् ॥१५६५॥ मूलेन तास्वनन्ताख्या सर्वाधोधा/रूपिणीम् ।
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता । • नमो व्यापिनि स्थिरे अचले ध्रुवे लं ही स्वाहा । त्वया शिवाज्ञया शक्ने स्थातव्यमिह सन्ततम् ॥१५६६॥ इत्युक्त्वा च समभ्ययं निरुद्ध्याद्रोधमुद्रया। वज्रादीनि च रत्नानि तथौशीरादिकौषधीः ॥१५६७॥ लोहान्हेमादिकान्धातून्हरितालादिकं तथा ।.. धान्यप्रभृतिसंस्थांश्च पूर्वमुक्ताननुक्रमात् ॥१५६८॥ प्रभारोग्यत्वदेहत्वतृप्तिशक्तिमनामयम् ।। भावयन्नेकचित्तस्तु लोकपालेशशम्बरैः . १५६६।। पूर्वा दिवसुगर्तेषु .न्यसेदेकैकशः ‘क्रमात् । हेमजं ताम्रजं कूर्म वृष वा द्वारसंमुखम् . ॥१५७०।। सरिनादैः समायुक्त पदे नदमृदाथ वा । प्रक्षिपेन्मध्यगर्तायां यद्वा मेंरु सुवर्णजम् ॥१५७१॥ मधूकाक्षतसंयुक्तमञ्जनेन समन्वितम् । पृथिवीं रांजती यद्वा यद्वा हेमसमुद्भवाम् ॥१५७२।। सर्वबीजसमायुक्तां सुवर्णान्यां विनिक्षिपेत् सुवर्णकृसरायुक्तं । पद्मं वानन्ततो न्यसेत् ॥१५७३।। देवदेवस्य शक्त्यादिशक्तिपर्यन्तमासनम् । प्रकल्प्य पायसेनाथ लिप्त्वों गुग्गुलुनाथवा ॥१५७४।। श्वभ्रमाच्छाद्य वस्त्रेण तेनुत्रेणास्त्ररक्षितम् । दिपतिभ्यो बलिं दत्त्वा समाचान्तस्तु देशिकः ॥१५७५॥ शिखया · वा शिखास्त्रमङ्गदोषनिवृत्तये । शस्त्रेण च.......... मस्य जुहुयात्पूर्णथा सह ॥१५७६॥
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
१६४
कर्मकाण्डक्रमावली एकैकाहुतिदानेन संतर्य इष्टदेवताः समुद्रोष्टहदो चैवमानयेन्मङ्गलादिभिः ॥१५७७॥ गुरुदेवाग्रतो गच्छेन्मतिः सुहृदि स्थितैः ।। बन्धुभिः सह धर्माय देवयानस्य पृष्ठतः ॥१५७८।। प्रासादा दिपरिम्रम्य भद्राख्ये द्वारसंमुखम् । लिङ्गं संस्नाप्य दत्ताधू प्रासादं च प्रवेशयेत् ।।१५७६।। द्वारेण द्वारबन्धेन द्वारदेशेन तद्विना ।... द्वारबन्धशिलाशून्ये तानाथ उच्यते ॥१५८०॥ वर्जघेद्वारसंस्पर्शद्वारेण च महेश्वरम् । देवगृहसमारम्भं कोणेनापि प्रवेशयेत् ॥१५८१॥ अयमेव विधि यो व्यक्तलिङ्गेऽपि सर्वतः । गृहोपवेशनं द्वारलोकरपि समीक्षितम् " ॥१५८२।। अथद्वारप्रवेशेन विदुर्गोऽत्र क्षयं गतः । तत्कर्तुश्च विना शान्तिमतःशान्ति समाचरेत् ॥१५८३।। जीर्णादिदोषदुष्टः स्यादपद्वारे विनिर्गतम् । अथ पोठे च संस्थाप्य लिङ्गद्वारस्य संमुखम् ॥१५८४॥ तूर्यमङ्गलनिर्धो पे क्षितसमन्वितम् । समुत्तिष्ठ हृदेत्युक्त्वा महापाशुपतं पठन् ॥१५८५।। अपनीय घटं श्वभ्रादेशिको मूर्तिपैः सह ।। यन्त्रस्थं कारयित्वा च विलिप्तं कुङ्कुमादिभिः ॥१५८६॥ शक्तिराक्तिमतो रैक्यंध्यात्वालम्बनलक्षितम् । . लयान्तं मन्त्रमुच्चार्य स्पृष्ट्वा श्वभ्रे निवेशयेत् ॥१५८७॥
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता।
१६५ त्र्यंशेन ब्रह्मभागस्य यद्वा त्र्यंशद्वयेन च । अर्धेनार्धाष्टमांशेन. सर्वस्वाथ प्रवेशनम् ॥१५८८।। विधायामीभिर्दीर्घाभिः ........... सुसमाहितः । श्वभ्रं वालुकयापूर्य भवेदिति ................. ॥१५-६॥ ततो लिङ्गे स्थिरीभूते ध्यात्वा मकलरूपिणम् । मूलमुच्चार्य शक्त्यन्तं स्पृष्ट्वा तं निष्कलं न्यसेत्॥१५६०॥ स्थाप्यमानं यदा लिङ्गं यां यां दिशमुपाश्रयेत् । तोवदिशीशमन्त्रेण पूर्णान्तं दक्षिणाचितम् ।।१५११॥ शब्दोत्थाने च वक्त्रेण भ्रान्तेन स्फुटितोऽपि च । जुहुयान्मूलमन्त्रेण बहुरूपेण वा शतम् .. १५६२।। किं चान्येष्यपि देशेषु शिवशान्ति समाश्रयेत् । उक्तन्यासविधि लिङ्ग कुर्वन्नेवं ....... व तत् ॥१५६३॥ पीठबन्धमतः कृत्वा लक्ष्मणस्पर्शलक्षणम् । गौरीमन्त्रालयं नीत्वा स्पृष्ट्वा पिण्डे च विन्यसेत् ।।१५६४॥ संपूर्य पाशसन्धि च वालुकावज्रलेपतः । ततो मूर्तिधरैः साधं गुरुः शान्तिघटार्घतः ॥१५६५।। संसाप्य कलशैरन्यैस्तद्वत्पञ्चामृतादिभिः । विलिप्तैश्चन्दनाद्यैश्च संपूज्य जगदीश्वरम् ॥१५६६॥ उमामहेशमन्त्राभ्यां तां स्पृशेल्लिङ्गमुद्रया । ततस्त्रितत्त्वविन्यासं. षडध्वादिपुरःसरम् , ॥१५६७॥ कृत्वा मति दिगीशानामङ्गानों ब्रह्मणा सह ।
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
१६६
कर्मकाण्डक्रमावली सघृतं गुग्गुलं दत्त्वा व्यापित्वेन शिवं न्यसेत् । स्रग्धूपदीपनैवेद्यं हृदयेन फलानि च ॥१५६॥ हृदयेन यथाशक्त्या समाचम्य महेश्वरि । दत्वा च जपं कृत्वा निवेश्य वरदे वरे ॥१६००॥ चन्द्रार्कतारकं यावन्मूर्तीशैर्मृतिपैः सह ।। स्वेच्छयैव जगन्नाथ स्थातव्यमिह मन्दिरे ॥१६०१॥ प्रणम्यैनं बहिर्गत्वा हृदा वा प्रणवेन वा । संस्थाप्य वृषभं पश्चान्पूर्ववद्वलिमाचरेत् ॥१६०२॥ न्यूनादिदोषमोषार्थं ततो मृत्युजितागतम् । शिवेन समिधो दत्त्वा शान्त्यर्थं पायसेन वा ॥१६०३।। ज्ञानाज्ञानकृतं यत्तु तत्पूरय महाविभो । हिरण्यपशुभूम्यादिगीतवाद्यादि हेतवे ॥१६०४॥ अमुकेशाय तद्भक्त्या शक्त्या सर्व निवेदयेत् । दानं महोत्सवं पश्चात्कुर्यादिनचतुष्टये ॥१६०५॥ त्रिसन्ध्यं त्रिदिनं मन्त्री होमयेन्मूर्तिपैः सह । चतुर्थेऽहनि संपूर्णे चरुकं बहुरूपिणा ॥१६०६॥ कुर्वीत सर्वकुण्डेषु संपाताहुतिशोधितम् । दिनचतुष्टयीं यावन्न निर्माल्यं तव॑तः ॥१६०७॥ निर्माल्यापनयं कृत्वा स्नापयित्वा प्रपूजयेत् । प्रथमं मातृलिङ्गेषु कार्या साधारणाणुभिः ॥१६०८॥ विहाय लिङ्गमध्ये तु कुर्याच्चाणुविसर्जनम् । आवाहनमभिव्यक्तिर्विसर्गः शिवरूपतः ॥१६०६।।
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
१६७
*******
स्थिराद्याहुतिसप्तकम् ।
प्रतिस्थाने रुचि स्थिरस्तथाप्रमेयश्चानादिबोधस्तथैव च नित्यश्च सर्वगश्चैव विनो श्रीतृप्त एव च । एते गुणा महेशस्य संनिधानाय कीर्तिताः || १६११ ॥ डों नमः शिवाय स्थिरो भव नमः स्वाहा, इत्याद्याहुतिक्रमः । एवमेतच्च संपाद्य निधाय शिवकुम्भवत् । कुम्भद्वयं च तन्मध्यादेककुम्भाम्भसा भवेत् ॥ १६१२ ॥ संखाप्य तद्वितीयं तु कर्मस्थानाय धारयेत् । दत्त्वा बलिं समाचम्य बहिर्गच्छेच्छिवाज्ञया । || १६१३॥ यागतो बाह्यतश्चण्ड मैशान्यां दिशि मन्दिरे धामगर्भप्रमाणेन स्वपीठे कल्पितासने पूर्ववन्न्यासहोपादि विधाय ध्यानपूर्वकम् । संart विधिवत्तत्र ब्रह्माङ्गः पूजयेत्ततः ॥ १६१५ ॥ अङ्गानि पूर्वमुक्तानि ब्राह्माणि त्वधुना यथा ।
1
॥१६१४॥
डों चैं सद्योजाताय हूं फट् नमः, डों चैं तत्पुरुषाय हूं फट् नमः,
॥१६१०॥
डोंचों प्रशमनाय हूं फट् नमः ।
जयं निवेद्य संतर्प्य विज्ञाप्य नुतिपूर्वकम् ॥१६१६ ॥ देवः संनिहितो यावत्तावत्त्वं संनिधौ भव । न्यूनाधिकं च यत्किचित्कृतमज्ञानतो मया ॥ १६१७॥ त्वत्प्रसादेन चण्डेश तत्सर्वं परिपूरय 1 बाणलिङ्ग चले लोहे सिद्धलिङ्गे स्वयम्भुनि || १६१ ८ ॥
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
१६८
कर्मकाण्डक्रमावली सद्वैतभावनायुक्तं स्थण्डिले च विधावपि ॥१६१६॥ एवं संस्थाप्य चण्डेशं चएडदोषनिवृत्तये ।। यजमानं सबन्धु च सभार्य सपरिग्रहम् ॥१६२०॥ पूर्वस्थापितकुम्भेन स्थापयेत्स्थापकद्वयम् । । स्थापकं यजमामोऽपि संपूज्य च महेशवत ॥१६२१॥ वित्तशाठयं विना दद्याद्भू हिरण्यादिदक्षिणाम् । यथा सन्तोषमायाति तथा पूज्यो गुरुस्ततः ॥१६२२॥ असन्तुष्टो गुरुर्यसान्न कर्तुस्तत्फलं भवेत् । मर्तिपान्विधिवत्पश्चाज्जापको ब्रह्मणा तथा ॥१६२३।। दैवज्ञं शिल्पिनं भवत्या संपज्य दक्षर रतः । कर्मिदीनान्धकक्लिष्टान्सामेतांश्च भोजयेत् ॥१६२४॥ स्थापक ........................ प्रतिमालिङ्गवेदीनां यावन्तः परमाणवः ॥१६२५॥ तावद्युगसहस्राणि कर्तुर्भोगभुजः फलम् । यदत्र संमुखीभावैर्बोधितो भगवन्मया . . ॥१६२६॥ क्षमस्व नाथ तत्सर्व करुणाम्बुनिधे मम । इति विज्ञाप्य युक्ताय यजमानाय सद्गुरुः॥१६२७॥ प्रतिष्ठापुण्यसंस्कारं , स्फुरत्तारकसप्रभम् । कुशपुष्पाक्षतोपेतं स्वकरेण समर्पयेत् ॥१६२८॥ ततः पाशुपतं जप्त्वा प्रणम्य परमेश्वरम् । ततोऽपि बलिभिभूतान्संनिधानाय रोधयेत् ।।१६२६॥ स्थातव्यं भवता तावद्यावत्सन्निहितो हरः ।
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। गुरुर्वस्वादिसंयुक्तं गृहीषाद्यागमण्डपम् । अन्ये देवादयः स्थाप्या मन्त्रैः स्वागमसंभवैः ॥१६३०॥ आदित्यवर्णभेदाद्वा स्वतन्त्रव्याप्तिभाविताः ।
रितो ऋषयस्तथा ॥१६३१॥ क्षेत्रपाः किन्नराद्याश्च पृथिवीतत्वमाश्रिताः । स्थानं सरस्वतीलक्ष्मीवेदीनामम्भसि कचित् ॥१६३२॥ भुवनाधिपतीनां च स्थानं यत्र व्यवस्थितिः । अण्डबुद्धिप्रधानान्तं तत्त्वमेकं त्रिकं हरेः ॥१६३३॥ नरीशगणमातृणां यक्षभाष्यादिजन्मिनाम् । अण्डपीबुद्धिविद्यान्तं त्रितत्त्वं परिकीर्तितम् ॥१६३४।। मायांसादेवशक्त्यन्तं त्रितत्त्वं ब्रह्मणः पदम् । तन्मात्रादिप्रधानान्तं तत्त्वमेकं त्रिकं हरेः ॥१६३०॥ पदमीश्वरपयेन्तं व्यक्तार्चासु च कीर्तितम् । कूर्माद्यं कीर्तितं यच्च यच्च रत्वादि कीर्तितम् ॥१६३६॥ प्रक्षिपेत्पीठगर्भायां तच्च ब्रह्मशिला विना । षभिर्विराजिते गर्भे त्यक्त्वा भागं च पृष्ठतः ।।१६३७॥ स्थापने पञ्चाशेन यदि वा वसुभाजिते । स्थापनं सप्तमे भागे प्रतिमोसु सुखायहम् ॥१६३८॥ धोरणाभिर्विशुद्धिः स्यात्स्थापने लेपचित्रयोः। स्नानादि मानसं तत्र शिलारतादिवेशनम् १६३६॥ नेत्रोद्धाटनमत्रष्टं 'सामानादिप्रकल्पनम् । १'ष्टमांसनादि ख.।
-
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७०
कर्मकाण्डकमावली
॥१६४२॥
पूजा निरम्बुभिः पुष्पैर्यथा चित्रेण दुष्यते || १६४० ॥ विधिस्तु वासलिङ्गेषु संप्रत्येव निगद्यते । पञ्चभिर्वा त्रिभिर्वापि पृथक पीठे विभाजिते || १६४१ ॥ भागद्वयेन चार्चाशो भवेद् भागत्रयेण वा । सपोठेष्वपि तद्वत्स्याल्लिङ्गेषु किंत्वभेदतः इष्टमन्त्रेण संस्कारो विधेयः स्फटिकादिषु । किंचिद्रह्मशिला तत्र प्रसृतैश्च निवेदयेत् || १६४३॥ योजनं पिण्डिकायाश्च मनसा परिकल्पयेत् । स्वयंभूवाणलिङ्गानां नियमः पीठसंस्कृतौ ॥१६४४ ॥ मूर्तिप्रभृतिविन्यासे न द्रष्टो नियमः क्वचित् ।
॥१६४५॥
स्वपनं संहितामन्त्रयसिंहोमं च कारयेत नदीसमुद्ररोहाणां रूपनं पूर्ववन्तम् । ऐहिकं मृणमयं लिङ्गं पैष्टिकादि च तत्क्षणम् ॥१६४६|| कृत्वा संपूजयेच्छुद्धं वीक्षणादिविशुद्धितः । समाधाय ततो मन्त्रानात्मसंस्थान्विधाय च ॥१६४७॥ तज्जले प्रोक्षयेल्लिङ्गं वत्सरात्कामदं भवेत् । उक्तं च स्थापनं शम्भोः श्रीमता सोमशंभुना ॥ १६४८ || इति शम्भुस्थापनम् । अथ गौरीप्रतिष्ठा गौर्यादिस्थापनं यच तदिदानीं निगद्यते अथ गौरीप्रतिष्ठायां विधानमभिधीयते संस्थाप्य पूर्ववदेवीं शय्यायामधिरोप्य च । शिलामालभ्य भालान्ते नमश्च हृदयान्तगम् ॥ १६५०॥
॥१६४६॥
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७१
सोमशम्भुरचिता । हृदयान्नाभिपर्यन्तं मादिविनिवेशनम् । शक्ति परापरां न्यस्य हुत्वा जप्त्वा च पूर्ववत् ।।१६५१।। सन्धाय च तथा पिण्डी क्रियाशक्तिस्वरूपिणीम् । अशेषव्यापिकां ध्यात्वा न्यस्तरनादिकां तथा ॥१६५२॥ एवं संस्थाप्य तां पश्चाद्देवीं तस्यां नियोजयेत् । पराशक्तिस्वरूपां तां स्वाणुना सृष्टियोगतः ॥१६५३।। ततो न्यसेक्रियाशक्ति पीठं ज्ञानं च विग्रहम् । ततोऽपि व्यापिनी शक्ति समावाह्य नियोजयेत् ॥१६५४॥
अमुकोश्रोतिनाम्ने च समालभ्य प्रपूजयेत् ।। ततो मन्त्राः । डों आं आधारशक्तये नमः, उ0 ई कन्दराय नमः, डों ऊनालाय नमः, धर्माय नमः, डों ज्ञानाय नम:, डों लं वैराग्याय नमः, डों लुऐश्वर्याय नमः, ॐ ऋ अधर्माय नमः, डों ऋ अज्ञानाय नमः, डों लं अवैराग्याय नमः, डों लू अनैश्वर्याय नमः, मैं अः ऊर्ध्वच्छादनाय नमः । डों हां पद्माय नमः, डों हं केसरेभ्यो नमः, ॐ हं कर्णिकायै नमः, डों हं पुष्करेभ्यो नमः, ॐ हं प्रोञ्च्यै नमः, ॐ ह्रीं ज्ञानवत्यै नमः, गेहूं क्रियायै नमः, डों हलू वामायै नमः डों हलु वागीश्वर्यै नमः, डों ही ज्वालिन्यै नमः, ऊो हो ज्येष्ठायै नमः, डों हों रौद्रयै नमः, इति सर्वशक्तयः ॥ डों गां गौर्यासनाय नमः, डों गों गौरी मृवये नमः, । डों ही सः महागौरि रुद्रदयिते स्वाहा इति मूलमन्त्रः। गां हृदयाय नमः, गी शिरसे स्वाहा, यूँ शिखायै वषड् , मैं
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७२
कर्मकाण्डक्रमावलो कवचाय हुँ, गौं नेत्रेभ्यो बौपट, गः अस्त्राय फटा में सी ज्ञानशक्तये नमः, डों सु क्रियाशक्तये नमः। लोकपालमन्त्रीस्तु पूर्वोक्ताः । ऐं सहैं सुभगायै नमः।
स्हिं ललितायै नमः । • सह कामिन्यै नमः । ॐ स्हों काममालिन्यै नमः । इत्येता गौरीसमानसख्यः ॥ अथ सूर्यप्रतिष्ठा
अथादित्यप्रतिष्ठायां पूर्ववन्मण्डलोदिकम् । स्थानादिकं च संपाद्य पूर्वोक्तविधिना ततः ॥१६५५।। विद्यान्तासनशय्यायां साङ्गं विन्यस्य भास्करम् । त्रितत्त्वं विन्यसेत्तत्र चेश्वरं खादि पञ्चकम् ॥१६५६।। शक्त्या च सर्वतोमुख्या संस्थाप्य विधिना ततः। स्वाणुना विधिवत्सूर्य शक्त्यन्तं स्थापयेद्गुरुः ॥१६५७।। स्वाहान्तमथवादित्यं पदान्रं नाम धारयेत् । सूर्यमन्त्रास्तु पूर्वोक्ता द्रष्टव्या स्थापनेन च ॥१६५८।। अथ विष्णुस्थापनम् -
अथ संस्थापने विष्णोः प्रागुक्तं मण्डपादिकम् । कुर्यास्नानादिकं तत्र भद्रपोठं तु हास्तिकम् ॥१६५६।। डों ओ ई ऊ तथा ऐं च औं च अश्च ध्रुवादिकाः। सचतुर्थीकरण्यन्तः पद्मं च हृदये शिरः ॥१६६०॥ शिखायै कवचं नेत्रमस्त्रमे तैस्तु मध्यमैः ।। मन्त्रा भवन्ति पनायाः क्रमात्सप्तैव ते यथा ॥२६६१॥ ॐ नमस्तु भवेदादौ मध्ये भगवते नमः।
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता।
१७३ वासुदेवाय इत्यन्ते मूलमन्त्रः प्रकीर्तितः ॥१६६२॥ अथान्तरेण रूपेण यो वै मन्त्रः समीरितः। स एवानेन मन्त्रेण विष्णुः साक्षाधवस्थितः॥१६६३॥ मण्डपादिषु संस्कारो दिमीशावाहनादिके । कृत्वा हृदा हृदस्त्रेण गायच्या कवचेन च ॥१६६४॥ देवस्य स्वपनं लक्ष्म पुनः स्नानं यथाक्रमम् । विधाय परिधानं च दत्त्वा पूर्ववदासनम् ॥१६६।। मृतिरूपं च शय्यायां निवेश्य तदनन्तरम् । द्वादशाक्षरमन्त्रस्य कृत्वा न्यासमनन्तरम् ॥१६६।। ज्वालामालाकुलश्वेत-मेचकादित्यसप्रभम् ।। पीतशुक्लारुणश्वेत-विद्युत्पीतसितारुणम् ॥१६६७|| डोंकारादियकारान्तान्वर्णान् द्वादश विन्यसेत् । स्वयम्भूपञ्चरात्रे च सर्वमेतदुदीरितम् ॥१६६८|| ततः खड्गं शिखायां च मस्तके शाङ्गमेव च । चतुर्थ्यन्तनमोऽन्तेन स्वनाम्ना ध्रुवयोगिना ॥१६६६॥ मन्त्रेणैवं विधायाथ बाहोश्च मुसुलं हलम् । प्राणवायेन जं यं नं थं चक्रमध्यवर्तिनम् ॥१६७०॥ नमोऽन्तेनाणुना चक्रं नाभौ जठरपृष्ठयोः। ध्रुवपूर्वेण चं सं खं शंखाय च नमोऽणुमो ॥१६७१।। अनेन शिश्नमेढे च गुरुः शङ्खे निवेशयेत् । प्रणवपूर्व खं चं हं थं गदायै नमोऽणना ॥१६७२।। पद्मं च पनमन्त्रण गुल्फपादेषु निक्षिपेत् ।
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७४
कर्मकाण्डक्रमावली शिरसि केशवं वक्त्रे नारायणं च माधवम् ।।१६७३॥ कुक्षौ त्रिविक्रम कट्यां वामनं जङ्घयोः पुनः । श्रोधरं च हपीकेशं पद्मनाभं च पादयोः ॥१६७४॥ दामोदरं च सतान्मूर्तिभूतान्विनिक्षिपेत । द्वादशाक्षरमन्त्रैको काक्षरादिकसंज्ञया ॥१६७५।। द्वितीयं हृदयायं तु प्रोच्यते सांप्रतं यथा । हृदयादिनमोऽन्तैश्च हूं हूमित्यादिकैस्तथा ॥१६७६।। मन्त्रो हृदयसंज्ञः स्याद्विष्णवे च नमः पुनः। ' शिरोऽभिधानको मन्त्रः प्रसिद्धश्च शिवागमे ।।१६७७॥ प्रणवान्तनमोऽन्तं च ब्रह्मणेति ध्रुवेति च । शिखावरक्रमादस्त्रं उचक्रति फडन्तगम् ॥१६७८॥ ............ क्रमं च गायत्री सावित्रीत्यभिधाय च । प्रणवादिनमोन्ताश्च क्षुद्रपायेति मध्यगाः ॥१६७६।। पिङ्गास्त्रमिति विज्ञेयो मन्त्रः सप्ताक्षरः शुभः । चतुर्यन्तचतुर्थ्यन्तान्मत्रानेतान् हृदादिकान् ॥१६८०॥ गायत्रीमथ सावित्री नेत्रयोर्वा मदक्षयोः । विन्यस्य तदितश्चक्रं द्वादशारं सुभास्वरम् ॥१६८१॥ तस्य मध्ये पुनर्देयं पद्ममध्यं दलं ततः । । हृदन्तं कर्णिकायां च शिरः पूर्वदले स्थितः ॥१६८२॥ शिखां च दक्षिणे पार्श्वे कवचं पश्चिमे न्यसेत । अस्त्रमुत्तरतो न्यस्य गायत्रीमग्निपत्रके ॥१६-३॥ सावित्रीमीशपत्रे च पैङ्गलास्त्रं विनिक्षिपेत् ।
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता । गर्भावरणमित्युक्तमधुनावरणान्तरम् ॥१६८४॥ द्वादशारे च चक्रेऽस्मिन्केशवाद्यान्यथाक्रमम् । प्रणवाद्यैर्यथाकालमुक्तरूपं स्वनामभिः ॥१६८।। शङखं चक्र च पमं च हलं च मुसलं ततः। शाङ्गं च विन्यसेदेवं तृतीयावरणे भवेत् ॥१६८६॥ पुष्पधूपमुनैवेद्यैवस्वालङ्करणादिभिः । ततः समाहितो मन्त्री साङ्गं देवं च पूजयेत् ॥१६८७॥ . पञ्चमूात्पके न्यासे मूलमन्त्रं भवेद्यथा । नमोऽन्ते वासुदेवाय डों अ इत्यादिकास्तथा ॥१६८८|| ओं में इंई तथा उऊं ठों अाओं युग्मपूर्वतः । संकर्षणप्रद्युम्नानिरुद्धनारायणाः क्रमात् ॥१६८६॥ नमोऽन्ताश्च चतुर्थीकान्मूर्तीशान्मर्तयः पुनः । पञ्च क्षित्यादयोऽङ्गानां विन्यासोऽत्रापि पूजनम् ।।१६६०॥ अष्टमादिपक्षेऽपि प्रोक्ता एव तदीश्वराः । सहस्र मूलमन्त्रस्य तदर्धमथवा गुरुः १६६१।। पूर्णावसानक हुत्वा जप्त्वा श्रोत्रेण मन्त्रवित् । पूर्ववच्च बलिं दत्वा यागदोपनिवृत्तये ॥१६६२।। हुत्वा च व्याहृतिं तद्वत्स स्कुर्यात्पिण्डिको ततः। . लक्ष्म्यै नमोऽवसाने डों घंधं में ढं फमादिना ॥१६६३।। मन्त्रेणानेन संचिन्त्य लक्ष्मीभूतां च पूर्ववत् । एतैश्च पञ्चसंख्याकैरेतन्मन्त्रव्यवस्थितैः ॥१६६४॥
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डक्रमावली हूंफडन्तैः समासेन संप्रदायेन वा क्वचित् । संस्कृता तामिमां प्राग्वत् प्रासादेनशयेत्ततः ? ॥१६६५॥ प्रकृति व्यापिनी न्यस्य लक्ष्मीमन्त्रेण पिण्डिकाम । पूर्ववन्न्यस्तमन्त्रां च ततश्च द्वोदशाक्षरम् ॥१६६६॥ पुरुषान्तं समुच्चार्य पीतवासं चतुर्भुजम् । शङ्खचक्रगदाशार्ङ्गपाणिं च वनमालिनम् ॥१६६७।। विष्णुं संस्थापयेत्तत्र चक्र पद्मासनं ततः। नमोऽन्तं व्यापकं तत्र मूर्तिमूर्त्यङ्गकांस्तथा ॥१६६८॥ तन्मात्रं स्वात्मतत्वं च विद्यातत्त्वं प्रथानकम् । पुरुषान्तं भवेदीशं विभाव्यैवमतः परम् ॥१६६६॥ परापरं समावाह्य देवं साधारणान्वितम् । संपूज्य विविवद्भक्त्या शेपं पूर्ववदाचरेत् ॥१७००॥ स्वाम्यन्तं साधनान्तं च कर्तनाम्ना च संयुतम् । द्वाराश्रितप्रतिष्ठायामिदानी रिधिरुच्यते ॥१७०१॥ द्वाराङ्गानि कषायायैः संस्कृत्य शयने न्यसेत् । मूलमध्योग्रभागेषु त्रयमात्मादिसेश्वरम् ? ॥१७०२।। विन्यस्य संनिरोध्याथ हुत्वा जप्त्वानुरूपतः । . द्वारादधो यजेद्वास्तुं तत्रावान्तरमन्त्रतः ॥१७०३।। रत्नादिपञ्चकं न्यस्य शान्तिहोमं विधाय च । यवसिद्धार्थकाकान्ता ऋद्धिवृद्धिसहातिलोः ॥१७०४॥ गोमृद्दरदनागेन्द्रमोहनीलक्ष्मणामृता । रोचनारध्वधो दूर्वामाशां दध्रश्च पोटलीम् ? ॥१७०५॥
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता ।
कृतस्तदुच्चरेद्वद्ध्वा रक्षार्थं प्रणवेन वा 1 द्वारमुत्तरतः किंचिदाश्रितं संनिवेशयेत्
१७७
॥१७०६ ॥
१७०७॥
।
॥ १७१० ॥
आत्मतत्वमधो न्यस्य विद्यातत्त्वं च शाखयोः । शिवमाकाशदेशे च व्यापकं सर्वपुद्गले ततो महेशनाथे च विन्यसेन्मूलमन्त्रतः । द्वाराश्रितांश्च नन्द्यादीन् हृत्संयुक्तस्वनामभिः || १७०८ || जुहुयाच्छ्तम वा द्विगुणं शक्तितोऽथ वा न्यूनातिदोषमोक्षार्थं हेतितो जुहुयाच्छतम् ॥ १७०६ ॥ दिग्बलिं पूर्वतो दत्वा प्रदद्याद्दक्षिणादिकम् । अथ प्रासादचैतन्यसंबन्धो दर्श्यतेऽधुना शुकनासासमाप्तौ तु पूर्ववेद्याश्च मध्यतः । आधारशक्तितः पद्मं विन्यस्य प्रणवेण तु ॥१७११॥ स्वर्णाद्येकतभोद्धतं पश्चशत.......... मधुक्षीरयुतं कुम्भं न्यसेत्पश्चादिपञ्चकम् (१) ॥ १७१२ ॥ चूतादिपल्लवास्यं (i) च हृदा हृत् पद्मवन्न्यसेत् । पूरकेण समादाय सकलीकृतविग्रहः ॥ १७१३॥ सर्वात्माभिन्नमात्मानं स्वाणुना भिन्नमारुतः । प्रज्ञया बोधयेच्छम्भो रेचकेन ततो गुरुः ॥ १७१४॥ द्वादशान्तात्समादाय स्फुरद्वह्निकणोपमम् 1 निक्षिप्य कुण्डमध्ये च न्यस्य तत्रातिवाहिकम् ॥ १७१५॥ विग्रहे तद्गुणानां च बोधकं च कलादिकम दमान्तं च स्वेश्वरं तस्ववातं तत्र निवेशयेत् ॥ १७१६।।
1
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७८
कर्मकाण्डक्रमावली दशनाडीदशप्राणानिन्द्रियाणि त्रयोदश । तदधिपांश्च संपूज्य प्रणवाद्यैः स्वनामभिः ॥१७१७॥ खकार्यकारकत्वेन मायाकलनियामिकाः । विद्येशान्पूरकाशम्भुं व्यापिनं च स्वशम्बरैः ॥१७१८॥ अङ्गानि च विनिक्षिप्य निरुन्ध्याद्रोधमुद्रया । स्ववर्णाशुद्भवं यद्वा पुरुष पुरुषान्तगम् ॥१७१६।। पञ्चगव्यकषायाः पूर्ववत्संस्कृतं ततः। । शय्यायां च समारोप्य ध्यात्वा रुद्रमुमापतिम् ॥१७२०॥ तस्मिंश्च शिवमन्त्रेण व्यापकत्वेन विन्यसेत् । संनिधानाय होमं च प्रोक्षणं स्पर्शनं जपम् ॥१७२१॥ सांविध्यं रोधनं सर्व भागत्रयविभागतः । विधायैवं प्रकृत्यन्तं कुम्मे तं विनिवेशयेत् । ॥१७२२ इति.. हत्प्रतिष्ठा । ध्वजारोपणम्मूलके ध्वजदण्डे च धजे देवकुले तथा । प्रतिष्ठा च यथोद्दिष्टा तथैदानीं निगद्यते ॥१७२३॥ के भागार्धप्रदेशाद्वा सर्वासर्वप्रवेशनम् । ऐष्टिके दारुजं शूलं शैलजे धाग्नि शैलजम् ॥१७२४ कर्तव्यं लिङ्गमानेन लिङ्ग वा प्रोक्तमानतः । शंभुत्रिशलयुक्तस्तु ग्रहचूलाविधो ........... ॥१७२।। एष मूलः समाख्यातो मूनि लिङ्गसमन्वितः । बोजपूरकयुक्तो वो शिवशास्त्रेषु तद्विधः ॥१७२६॥ चित्र ध्वजश्च जवा ते यद्वा जवा ततो भवेत्
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
.
.
.
.
.
.
...
सोमशम्भुरचिता ।
यदि वा च यथेच्छया । महाध्वजः समाख्यातो यस्तु ............ ॥१७२७॥ कार्यः शुभस्तदुत्थो वा स भवेत्सर्वकामदः । अयमारोप्यमाणस्तु भङ्गमायाति वा यदि ॥१७२६॥ राज्ञे नेष्टे विजानीयाद्यजमानस्य वा तदा । मन्त्रेण बहुरूपेण पूर्ववच्छान्तिमादिशेत् ॥१७२६।। द्वारपालादिपूजां च मन्त्राणां तर्पणं यथा ।। विधाय चूलकं दण्डं स्वापयेदस्त्रमन्त्रवः ॥१७३०॥ अनेनैव तु मन्त्रेण ध्वजं संप्रोक्ष्य देशिकः । मृत्कषायादिभिः स्नानं प्रासादं कारयेत्ततः ॥१७३१॥ विलिप्य च ममाच्छाद्य शय्यायां न्यस्य पूर्ववत् । चूलको लिङ्गवन्यासो न च ज्ञानी न च क्रिया ॥१७३२॥ विशेषान्नं चतुर्थी च न च चण्डस्य कल्पना । चण्डस्तथात्मतत्त्वं च विद्यातत्वं द्वितीयकम् ॥१७३३॥ सद्योजातादिवत्राणि शिवतत्त्वे पुन जे । निष्कलं च शिवं तत्र न्यस्याङ्गानि प्रपूजयेत् ॥१७३४। चूलके च ततो मन्त्री सांनिध्ये संहिताणुभिः । होमयेत्प्रतिभोगं तु ध्वजे तैस्तु फडन्तगा ॥१७३५॥ अन्यथापि कृतं यच्च ध्वजसंस्करणं क्वचित् । अस्खयागं विधायैवं तत्सर्वमुपदर्शितम् ॥१७३६।। प्रासादे कारितनाने स्रग्वस्त्रादिविभूषिते । जङघावेदी तर्चेषु त्रितत्त्वादि निवेश्य च ॥१७३७)
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाराsकमावलो
सर्वतत्त्वमयं ज्ञात्वा शिवं च व्यापकं न्यसेत् ॥ १७३८॥
अनन्तं कामभद्रं च विभाव्य च पदाम्बुजे । pootosairat पीठे पोतालनरकैः सह भुवनैर्लोकपालैश्च शतरुद्रादिभिर्वृतम् ।
१८०
प्राणमिति ध्यात्वा जङ्घायां च विभावयेत् ॥ १७४० ॥ 'कारितेजानलव्योम पञ्चाष्टकसमन्वितम् । सर्वावरणसंज्ञं च बुद्धि...... ष्टकान्वितम् ॥१७४१ ॥ .... यौष्टकसमायुक्तं नाम्नोपरि गुणत्रयम् । वास्तुपुरुषसिंहेन न च ...... परिभावयेत् ॥ १७४२ ।। मञ्जरीवेदिकाय तु विद्याष्टकचतुष्टयम्
॥ १७३६॥
...
1
1
दण्डे नाई विभाव्य च ॥ १७४३ ॥
जे च कुण्डली शक्तिमिति तत्र विभावयेत् ।
जगत्या धाम संवाय लिने विडि स्याथना ॥ १७४४ ॥
पूर्ववत्सर्वमत्रापि विधानमुपकल्प्य च 1
तूर्यमङ्गलनिर्घोषैर्वेदध्वनिसमन्वितैः
॥१७४५॥
शिवमलं ध्वजं दण्डं गुरुर्मूर्तिवरैः सह 1 समुत्थाय समत्रैश्च विन्यस्ते शक्तिपङ्कजे ॥ १७४६॥ न्यस्तरत्नादिके तत्र स्वाधारे विनिवेशयेत् । यजमानो व जे लग्ने बन्धुमित्रादिभिः सह ॥ १७४७॥ धाम प्रदक्षिणीकृत्य लभते फलमीहितम् । गुरुः पाशुपतं ध्यायश्चिरमवादिभिः सह ॥१७४८ ॥ अधिपान स्वस्व 'युक्तांश्च रक्षणाय नियोजयेत् ।
१'ड' ख- पाठः ।
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता। न्यूनातिदोपशान्त्यर्थं हुत्वा दत्त्वा च दिग्बलिम् ॥१७५० गुरवे दक्षिणां दद्याद्यागदोषनिवृत्तये । प्रतिमालिङ्गवेदीनां यावन्तः परमाणवः ॥१७५१ तावद्वर्पसहस्राणि कर्तुर्भोगभुजः फल छ । तत्कोटिशुणितं पुण्यं प्राप्नोति ध्वजरोपणात् ॥१७५२
जीर्णेऽपि संस्कृते पुण्यमेतदेव प्रकीर्तितम् इति ध्वजारोपणविधिः । अथ जीर्णोद्धारः -
जोर्णानां चललिङ्गानामुद्धारे विधिरुच्यते ॥१७५३। जीर्णोद्धारं विना यसाल्लिङ्ग भूताश्रयं भवेत् । जोर्णायमुद्धरेत्तसान्महापुण्यसमीहया ॥१७५४॥ तच्च जीणं कृशं दग्धं हीनं मानाधिकं तथा । लक्ष्मोज्झितं च भग्नं च स्थूलं वज्रहतं तथा ॥१७५५॥ संपुटं स्फूर्जितं व्यङ्गं लिङ्गमित्येवमादिकम् । इत्यादि सर्वलिङ्गानां त्याज्या पिण्डी तथा वृषम् ।।१७५६।। चलितं चालितं बिम्बमत्युग्रं विषमस्थितम् । दिङ्भानं 'मार्जितं लिङ्ग मध्यस्थं पतितं यथा ॥१७५७।। एवंविधं च संस्थाप्य निव्रणं च भवेद्यदि । नद्यादिकप्रवाहेण तदपि क्रियते यदि ॥१७५८।। ततोऽन्यदपि संस्थाप्य विधिदृष्टेन कर्मणा ।. . शतेन स्थापनं कुर्यात्सहस्रेण तु चालमम् ॥१७५६।। पूजादिभिश्च...... जीर्णाद्यमपि सुस्थितम् । : पूजया रहितं तत्त्वं वत्रस्थमपि दुःस्थितम् ॥१७६०॥
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
कर्मकाण्डकमावली
।।१७६३॥
सहस्राधिकहोमेन चालनं तु तदो मतम् । परित्यज्य शिलायोगैर्निर्ब्रणं चललक्षणम् ॥१७६१।। संयुक्तमुद्धरे मन्त्री तत्रैव स्थापनाय च । विधिना चलते यश्च प्रागुक्तफलवृद्धये ॥१७६२॥ याम्ये मण्डपमीशाने प्रत्यग्द्वारैकतोरणम् । विधाय द्वारपूजादिस्थण्डिलेशप्र पूजनम् मन्त्रान्संपूज्य संतर्प्य वास्तुदेवं च पूर्ववत् । दिग्बलिं च ततो दत्त्वा समाप्य च ततो गुरुः || १७६४॥ लिङ्गिनो भोजयेच्चैवन्द्विजान् वा तत्र कर्मणि । विज्ञापयेत्ततः शंभुं लिङ्ग दुष्टमिदं विभो अस्य चोद्धरणे शान्तिः स्यादित्यस्ति भवद्वचः । तस्मादत्र विधानेन ममापि तिष्ठ शङ्कर एवं विज्ञाप्य देवेशं शान्तिहोमं समाचरेत् । मध्वाज्यक्षीरदुर्वाभिर्मू लेनाष्टाधिकं शतम् उभौ लिङ्गौ च संस्नाप्य पूजयेत्स्थ रिडले यथा । डोंव्यापकेश्वरायेति नुत्यन्तशिववादिना ॥१७६८॥ डों व्यापकेश्वर हृदयाय नमः, डों व्यापकेश्वर शिरसे स्वाहा, व्यापकेश्वर शिखायै वषट् डों व्यापकेश्वर कवचाय हुम्, डों व्यापकेश्वर नेत्रेभ्यो वौषट् डों व्यापकेश्वर अस्त्राय फट् ततस्तत्त्वाश्रितं सर्वं श्रावयेदत्रमन्त्रतः
॥१७६५।।
॥१७६६॥
॥१७६७॥
"
१८२
तत: कोपीह यः कश्चिल्लिङ्गमाश्रित्य तिष्ठति ॥ ९७६६॥ लिङगं त्यक्का शिवाज्ञाभिर्यथेष्टं तत्र गम्यताम् ।
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता । . १८३ विद्याविद्येश्वरै युक्तः शंभुरत्र भविष्यति । सहस्रं प्रतिभागं तु ततः पाशुपताणुना ॥१७७०॥ कृत्वा शान्त्यम्बुना प्रोक्ष्य स्मृत्वा दभैजपेत्ततः। दत्त्वार्घ च विलोमेन तत्त्वतत्त्वाधिपैस्ततः ॥१७७१॥ मूर्तिमूर्तीश्वरांल्लिङ्गपिण्डिकासंस्थितान् गुरुः । विसृज्य स्वकपाशेन वृषस्कन्दस्थितानपि ॥१७७२।। रज्जु बद्धा ततो नेष्वा..........सूत्रंगृणा ? । तज्जलेन क्षिपेन्मन्त्री पुष्टयर्थं ..................॥१७७३॥ ................. विधिवत्लापयेद्गुरुः । अमरैर्मुनिभिः सिद्धेस्तत्त्वविद्भिः प्रतिष्ठितम् ॥१७७४॥ जीर्णं वाप्यथवा भग्नं विधिनापि विचालयेत । एष एव रिधिः कार्यों जीर्णधामसमुद्धृतौ ॥१७७५।। खड्ने मन्त्रगणं न्यस्य कारयेन्मन्दिरादिकम् । संकोचे मरण प्रोक्तं विस्तारे तु धनक्षयः ॥१७७६॥ तद्रव्यं श्रेष्ठद्रव्यं वा तत्कायं तत्प्रमाणकम् । इति जीर्णोद्धारविधिः। अथ मठादिप्रतिष्ठा -
प्रतिष्टा वा मठादीनां क्रमशो वाभिधीयते मएडपादि विधायाथ शिवकुम्भं च तद्गतम् ॥१७७७।। विलिप्तगोमयेनं सबाह्याभ्यन्तरं पदम् पुष्पस्रग्वस्त्रशोभाढ्यं कृत्वो तोरणशोभितम् ॥१७७८॥ सबन्धुर्यजमानस्य देशिकादिपुरःसरः वस्त्रमुग्मावृतं स्कन्दे शिवकुम्भं द्विजन्मनः ॥१७७६।।
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८४
कर्मकाण्डक्रमावली वेदवाद्यरवैर्दिव्यैः पठन् कृत्वा प्रदक्षिणम् । किंचिद्विलम्ब्य वा स्याग्रे देशिकस्तापसान्वितः ।।१७८०॥ प्रतिष्ठा च यथाशास्त्र पुष्करिण्या निगद्यते । तत्रादौ पूजयेद्वास्तुं वेदावे रुद्रभाजिते ॥१७-१॥ कोणेषु त्रिपदाः पूज्या ईशाग्निपितृवायवाः । एकैकं पदमारूढाः पर्जन्याद्या यथाक्रमम् ॥१७८२॥ आपाद्याकारकोष्ठस्था मरीच्याद्या दशापराः । ब्रह्मा मध्ये प्रदेशे तु पञ्चविंशतिकोष्टके ॥१७८३॥ यजेद्वास्तुप्रतिष्ठायां वारुण्या मण्डपे शुभे । परिगृहीतभूमध्ये प्रारम्भे तु यथाविधि ॥१७८४॥ ततो मूर्त्यङ्गसंयुक्तं निजनाम्ना ध्रुवादिना । अष्टपत्रे सिताम्भोजे. कोलाग्नि मध्यतो यजेत् ॥१७८५॥ हाटकेशवलेशातिवलानथ महोदरम् । महाब्धिकलशाम्भोधिं विरूपाक्षं च पूजयेत ॥१७८६॥ पूर्वपत्रक्रमादीशे भ्रकुटीश्वरमष्टमम् । अनन्तादोंस्ततो गर्ने कार्कोटान्तोनिजाणुभिः ॥१७८७॥ यज्ञमण्डलबाझे तु प्रजपेचरकीमुखम् । अस्त्रं लोकाधिपांश्चाथ रौप्यं नागाष्टक तथा ॥१७८८|| तत्रानन्तं महापमं तक्षकं कुलिकायम् । शंखं च वासुकिं पन कार्कोटं चाष्टमं स्मृतम् ॥१७८६॥ पूजा शर्वादितः कृत्वा न्यसेत्तस्यां महौंषधीः। बलात्युशीरसाक्षी महायचामताप्रिया ॥91050॥
-
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता।
१८५
कमठं पञ्चरत्नानि रसं सवाम्बुपङ्कजम् । अम्बुि पञ्चगव्यं च पुष्करिण्यां परिक्षिपेत् ॥१७६१॥ खाततो द्विगुणं पादहीनमधुन चाधिकम् । दृढां लोचनसंयुक्तो मालसुन्दरिकादिजाम् ? ॥१७६२॥ स्नापयित्वा समभ्यर्च्य सद्धोषैस्तूर्यनिःस्वनैः । अनन्तमगुना मध्ये निक्षिपेदिह यष्टिकाम् ॥१७६३।। डों सहस्रभोगजूटाय विश्वाधारस्थिताय च । हूं हूमनन्तनाथाय नागाधिपतये नमः ॥१७६४॥ अभ्युच्यास्त्राम्बुना पाशुपतास्त्रेणाधिवासयेत् । चरिकायावतार्याथ क्षिपेद्वासेन वारिणि ॥१७६५।। रौप्यं पाशं समादाय कपिलों पृष्ठसङ्गतः। यजमानस्तरेत्तस्यां गुरुः पाशुपतं पठेत् ॥१७६६।। तत्र संतरणात्तैन तीर्णा वैतरणी नदी । शतं साष्टमघोरेण हुत्वा संतl वारुणम् ॥१७६७॥ देवं च वामदेवाख्यं चरुं तेनैव साधयेत् । वरुणे शिवमन्त्रेण दत्त्वा पूर्णाहुतिं गुरुः ॥१७६८॥ गोद्वयं गुरवे देयं वस्त्रस्नग्भूषणानि च । अमुमेव विधिं कुर्याद् गुरुर्वापीतडाकयोः ॥१७६६।। अथ कूपप्रतिष्ठा - अथ कूपप्रतिष्ठापि संक्षेपादुपदिश्यते । अत्रापि पूजयेद्वास्तुं विम्बे भास्करभाजिते ॥१८००॥
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८६
कर्मकाण्डक्रमावली ईशखाग्नीमृगश्चैव पितृभोगमरुत्पतिः । ईशादीशान्तकोणेषु साद्विपदनायकः ॥१८०१॥ पर्जन्याद्यास्तु पादस्था आपाद्याः पादयुग्मगाः । भानुभाद्या भरोच्याद्या ब्रह्मा पत्रिशदंशगः ॥१८०२॥ चरक्याद्या बहिः पूज्याः स्कन्दाद्याश्चापि पूर्ववत् । यजेत्कालोग्निमम्भोजें कूपाद्वारुणमण्डपे ॥१८०३।। पूर्वोक्तेन विधानेन रौप्यनागाष्टकं वृहत् । हुत्वा तेभ्यो बलिं दत्त्वा कूपे रत्नादि निक्षिपेत् ॥१८०४॥ प्रोत्याच्छाद्याम्बुनो शान्त्यै यजमानं ततो गुरुः । गुरुं मन्तोषयेत्कर्ता गोहिरण्याम्बुनादिभिः ।।१८०५।। भोजनानि ततो दद्याद्यथासामर्थ्यमर्थिनाम् । कूपवत्सर्वखातानां विधिः कार्यो विजानता ॥१८०६।। इति कूपप्रतिष्ठा ॥ अथ वृक्षप्रतिष्ठायां हवनं सधृतैस्तिलैः । आरामोद्यानयोक्षान्पूर्वेशदिशि मण्डले ॥१८०७॥ स्नपनं पूजनं न्यासं स्वेन स्वेनाणुना चरेत् । वृक्षाधिदेवताप्रोत्यै दद्यात्पूर्णाहुतिं गुरुः ॥१८०८॥ कर्ता संतोषयेत्पश्चादाचार्यान्ब्राह्मणानपि । बन्धून् मित्राणि दीनाश्च भोजयेत्तोपयेदपि ॥१८०६।। श्रीशैवशासनमहाम्बुधिरत्नभूत
सर्वोत्तमाधिकरण करणैकचेताः ।
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
सोमशम्भुरचिता।
१८७
गार्ये कुले समुदितो विततावदात-.
विद्याविशेषकुशलश्रुतशीलवान्यः ॥१८१०॥ श्रीमानसौ सोमशिवाभिधानो
दिक्चक्रवालोदरगीतकीर्तिः । शैवागमज्ञो मुनिवृन्दवन्ध
श्चके क्रियाकाण्डपदक्रमावलीम् ॥१८११॥ क्व तावकीनागमबोधविक्लवा
द्वयं क्व शैवागममारपद्धतिः। व्यदृब्ध चैनां खलु सर्वकारणं
त्वदिच्छयैवेति शिव क्षमस्व मे ॥१८१२॥ श्रीविक्रमार्कनृपकालसमुद्भवेषु
शून्याग्निभिः समधिकेषु च तच्छतेषु । एकादशस्वमलशास्त्रमिदं(११३०) समस्तं
ग्रन्थस्य देशिकमतस्य सहस्रयुग्मम् ॥१८१३॥ ईशाननामा शिवतुल्यधामा
तस्यापि शिष्यो विमलेशनामा । तस्यापि शिष्यः स शिवाभिधानस्तस्यापि शिष्यः खलु सोमशंभुः ॥१८१४॥ इति सोमशम्भुसंगृहीता
कर्मकाण्डक्रमावली समाप्ता ॥ १ 'बुधभूत' ग. । २ 'कृतानुकारोगमवेधिक्लिवाद्वयं ग.।
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
_