Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ VAS M tulanAtmaka darzana vicAra
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrInagInadAsa granthamALA pustaka 1luM. jinAnI, jinavANI tulanAtmaka darzana vicAra] mULa lekhaka : zrI harisatya bhaTTAcArya jI ema., e., bI. ela., kalakattA anuvAdaka: suzIlaH bhAvanagara prakAzaka : vaidyarAja nagInadAsa chaganalAla zAha UMjhA Ayurvedika phArmasI amadAvAda
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12-0 AvRtti bIjI : sa. 1993 mudraka : bhagavAnadAsa harakhacaMda paMDita zrIzAradA mudraNAlaya jaina seAsAyaTI na. 15. amadAvAda.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyaniA khaNaddhaM pi pai thiraM te karati aNurAya / parasamayA tahavi maNaM tuha samayannUNaM na haraMti / / RSabha paMcAzikA anyanAM Aga aDadhI kSaNa sAMbhaLavA chatAM paNa tArA viSene anurAga (he jinadeva !) sthira kare che. ane tethI tArA siddhAntanA jANakAronuM citta te karI zakatA nathI.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA bhAratIya darzanomAM jainadarzananuM sthAna. . . 1 jaina daSTie Izvara . . . . . . 25 jainadaSTimAM karmavAda . . . . . 56 jaina vijJAna . . . . . , 74 jIva . . . . . . . 128 bhagavAna pArzvanAtha . . . . . . upara mahAmevavAhane mahArAjA khAravela . . * 181 ,, bhAvAnuvAda . . . . * 204 jainene karmavAda. . . . . . 210 jainadarzanamAM dharma ane adharma tattva . . 242
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ TuM kA mAM --"jinavANI" nAmanA baMgALI mAsikamAMthI anuvAdelA A lekhe, avakAze anukrame gujarAtI mAsikamAM prakaTa thaI rahyA hatA. --be traNa lekho prakaTyA pachI, UMjhAvALA vidyarAja nagInadAsa bhAInuM lakSa kheMcAyuM. kaheNa AvyuM: "A lekho pustaka rUpe prakaTa thAya to vidvAnonA hAthamAM saMgraharUpe mUkI zakAya." -TuMkAmAM, A puratakanI e janmakathA che. -A lekhanA mULa lekhaka zrIyuta harisatya bhaTTAcAryajI che. teo jaina zAstra-sAhityanA pAraMgata hovAno dAvo nathI dharAvatA. jaina zAstra-siddhAMtanA eka abhyAsI tarike ja emaNe A lekha lakhyA che. eka jainetara yathAzakya sAvadhAnI rAkhe to paNa kavacita gerasamaja thaI jAya. A lekhamAM evuM kaMI thavA pAmyuM che ke nahi te huM nathI jANato. -bAkI to zrI bhaTTAcAryajInuM vAMcana ja jUduM hoya to pAThaphera thavA pAme ane varSo upara A lekho lakhAyA hoya te cheka chellI aitihAsika mAhItI na ApI zake e saMbhavita che. -jaina darzana paratvenI emanI zraddhA, bahumAna vRtti to A lekhamALAnI pratyeka paMkti uccArI rahI che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ -emano tulanAtmaka abhyAsa ane pravAhavALI lekhanazailI jotAM koI paNa jaina ke jainetarane sanmAna puryA vinA nahIM rahe. - jinavANI" mAsika, lAMbu AyuSya bhogavavA bhAgyazALI na thayuM tethI zrI bhaTTAcAryajInA lekhe paNa adhUrA ja rahI javA pAmyA, e eka khedanI vAta che. jainetara jIjJAsuo jaina darzana pratye kevI zraddhAnI najare jue che te A lekho uparathI jaNAze. -banArasa-hiMdu-yunIvarsITInA jaina ceranA pramukha paMDita zrI sukhalAlajIne keTalAka le, saMzodhananI draSTie vaMcAvI joyA che. pUrato avakAza na hovA chatAM emaNe A lekho vAMcyA ane nidarzana paNa lakhI me kahyuM. -paMDita sukhalAlajIe, pUjya munirAja darzanavijayajIe, paMDita zrI bhagavAnadAsabhAIe temaja zrI hIrAcaMdabhAIe salAha, sUcanA tathA TippaNa Adi lakhI ApavAmAM ane praphanA saMzAdhana vigeremAM je sahakAra Ape che te badala aMtaHkaraNapUrvaka emano ahIM upakAra mAnuM chuM. -uMjhAvALA vaidyarAja nagInadAsabhAIe, purataka-prakAzananI badhI goThavaNa karI ApI, mane uttejIta karyo te mATe temano paNa RNI chuM. A pustakamAM rahI javA pAmelA doSe, je kaMI batAvaze to huM emane AbhAra mAnIza ane bIjI AvRtti kADhavAnuM sadabhAgya sAMpaDaze to e denI punarAvRtti nahIM thavA dauM. suzIla
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ nidarzana lekhaka : paMDita sukhalAlajI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ nidarzana vaDilee rAkhela bhIma e nAma gauNa karI ApameLe pitAnuM suzIla nAma dhAraNa karanAra ane te nAmane guNaniSpanna siddha karanAra bhAI suzIla vAcaka ane vicAraka jaina janatAthI bhAgyeja ajANyA che. ghaNAM varSa agAu kAzImAM ame baMne sAthe paNa rahelA. tyArapachI paNa amAre paricaya rahyo che. bhAI suzIle prastuta lekho vAMcI te upara kAMI lakhavA jyAre mane sUcavyuM tyAre eka rIte mane bahuja AMtarika sateja thaye; te ema mAnIne ke bhAI suzIlanA hRdayamAM mAruM sAdara sthAna hovuM joIe ane egya lekhakanA samucita lekha vAMcI jaI te upara kAMIka lakhavAnI taka maLe che. A saMteSathI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ prerAI meM kaIka lakhavA kabulyuM ane te badhA lekhe samagra bhAve dhyAnapUrvaka sAMbhaLI jaI atre mArA upara te viSe paDelI chApa saMkSepamAM vyakta karuM chuM. prastuta lekha viSe kAMIka lakhuM te pahelAM anuvAdaka ane mULa lekhaka viSe paNa thoDA IzAre karI devo gya dhAruM chuM. bhAI suzIla, mULa baMgALI lekhanA anuvAdaka che. temanuM baMgALI bhASA viSayanuM sacoTa jJAna kevuM che. te jeo bIjI rIte na jANatA hoya teo mAtra A lekhanA vAcanathI paNa barAbara samajI zakaze. A gujarAtI anuvAdo vAMcanArane bhAgyeja evI kalpanA Ave che A anuvAda che. mAtra baMgALI. bhASAnuM paryApta jJAna ja A saphaLatAnuM kAraNa nathI. bhAI suzIlanI gujarAtI bhASA ane lekhanazailI e jema sAdhAraNa nathI tema apakava paNa nathI, e vastu, kevaLa alekha khAtara paNa jaina patra vAMcanAra jagatane kahevAnI jarUra rahetI ja nathI. baMgALI ane gujarAtI bhASAne ThIka ThIka paricajha dharAvanAra tathA lekhanazaktisaMpanna aneka bhAIo ane ThIka bahene suddhAM Aje gujarAtamAM che chatAM emAMnA keIe prastuta lekhenA anuvAdanuM kAma karyuM hota te te ATaluM saphaLa thAya e viSe mane bhAre zaMkA che. kAraNa, evA lekhako paikI koIne jaina zAstrIya jJAnane
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 bhAI suzIla jeTale spaSTa ane pakava paricaya hoya ema huM nathI jANate. A badhAM kAraNone laI, bhAI suzIla pitAnA anuvAda kAryamAM khUba saphaLa thayA che. emanI anuvAdya lekhenI pasaMdagI paNa jaina darzananA viziSTa abhyAsIonI daSTie yogya che. kAraNa ke puSkaLa vAMcana ane ciMtana pachI parizrama pUrvaka navI zailIe eka jainetara baMgALI gRhasthane hAthe lakhAelA A lekhe jema navajIjJAsu gujarAtI jagatamAM preraNuM Ape tevA che; jema e lekha gujarAtI anuvAda sAhityamAM eka viziSTa phALe Ape tevA ane dArzanika ciMtanakSetramAM yeya umero karanAra thaI paDe tevA che; tema e lekhe mAtra upAzrayasaMtuSTa chatAM sagavaDanimana jaina tyAgI vargane vizALa daSTi purI pADe tevA temaja temanA pitAnA ja vismRta kartavyanI yAdI Ape tevA paNa che. prastuta lekhanA mULa lekhaka zrIyuta harisatya bhaTTAcArye ghaNuM varSa agAu orIenTala kaeNnpharansanA prathama adhivezana prasaMge pUnAmAM maLelA. te vakhate ja temanA paricayathI mArA upara eTalI chApa paDelI ke eka baMgALI ane te paNa jainetara hovA chatAM jaina sAhitya viSe je ananya rasa dharAve che te navayuganI jijJAsAnuM jIvatuM pramANa che. temaNe "ratnAkarAvatA.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 rikone aMgrejI anuvAda karela tene tapAsI ane chapAvI de evI emanI IcchA hatI. huM te vakhate aMgrejI anuvAda jAte tapAsI kAMI paNa kahI zakuM evI yogyatA dharAvate nahi; tethI meM e tapAsavAnuM kAma te vakhatanA mArA sAthI eka grejyueTa jaina mitra je hamaNAM jelamAM che temane ApyuM. e aMgrejI anuvAda ame chapAvI to na zakyA. paNa amArI eTalI khAtrI thaI ke bhaTTAcAryajIe A anuvAdamAM khUba mahenata karI che. ane te dvArA temane jainazAstranA hadayane sparza karavAnI eka sarasa taka maLI che. tyArabAda ATale varSa jyAre temanA baMgALI lekhanA anuvAde meM vAMcyA tyAre te vakhate bhaTTAcAryajI viSe meM je dhAraNA bAMdhelI te vadhAre pAkI thaI ane sAcI paNa siddha thaI. zrIyuta bhaTTAcAryajIe jaina zAstranuM vAMcana ane parizIlana lAMbA vakhata lagI calAveluM. enA paripAka rUpe ja temanA A lekhe che ema kahevuM joIe, janma ane vAtAvaraNathI jainetara hovA chatAM temanA lekhamAM je anekavidha jaina vigatenI yathArtha mAhitI che ane jaina vicAra saraNIne je vAstavika sparza che te temanA abhyAsI ane cokasAIpradhAna mAnasanI sAbItI pUrI pADe che. pUrvIya temaja pazcimIya tattvaciMtananuM vizALa vAMcana emanI ema. e. DIgrIne bhAve tevuM che
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 ane emanuM dalilapUrvaka nirUpaNa emanI vakIlI buddhinI sAkSI Ape che. bhaTTAcAryajInI A sevA mAtra jaina janatAmAM ja nahi paraMtu jaina darzananA jijJAsu jaina-jainetara sAmAnya jagatamAM cirasmaraNIya banI raheze. mAruM A kathana vAMcanAra dhyAnamAM rAkhe ke huM A lekhe viSe mAre vicAra saMkSepamAM ane pratipAdaka saraNIe ja darzAvI rahyo chuM. enA dareka muddA paratve vistArapUrvaka ane samAcaka daSTie paNa lakhavAne sthAna che, chatAM atyAre e daSTie nathI. prathama e jevuM ghaTe ke A lekhe kayA prakAranA jijJAsuone uddezI lakhAelA che? "jinavANa patra baMgALImAM nIkaLatuM. e patramAM pragaTa thaela A lekhe mukhya bhAge baMgALI vAcakone uddezI lakhAelA che. baMgALI vAcaka eTale janmathI gurUvacanane "tahatti" "tahatti karanAra eka zraddhALu jaina nahi, temaja baMgALI vAcakavarga eTale nAnA ke moTA eka eka muddA paratve vivecaka ane samAlecaka dRSTie UMDAmAM UMDI satyanI zodha calAvanAra kaI cheka ja AdhyAtmika varga ema paNa nahi, paraMtu e vAcakavarga eTale dazana sAmAnyamAM rasa dharAvanAra, dareka darzana viSe ochIvattI mAhitI dharAvanAra, tarkasaraNa ane tulanAtmaka paddhatinuM mUlya AMkanAra temaja paMtha ke
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 vADAnI divAla vinAnA vizALa jJAna-AkAzamAM peAtAnA manane muktapaNe uDavA devA icchanAra eve vAcaka varga samajavA. A prakAranA aMgALI vAcaka vargamAM jaina karatAM jainetara janatAnA ja bhAga mukhya ane meTA Ave che e smaraNamAM rAkhavu ghaTe. evA jainetara vargImAM paNa meATe bhAge kAlejanA vidyAthI e ane paDita prophesarA vagerenA ja samAveza thAya che. jyAre janmathI jainetara ane buddhipradhAna vane uddezI jaina darzananAM sarvasAmAnya ane viziSTa tatva viSe koi saphaLatApUrvaka lakhavA Icche tyAre e svAbhAvika che ke teNe e tatvanuM nirUpaNa ane teTaluM rocaka ane buddhiprAhya karavuM ghaTe. nirUpa NunI racatA enI zailI upara avalakhita che ane tattvAnI buddhiprAcatA anya darzananAM tattvonI tema pazcimIya vicArapravAhA sAthenI sarakhAmaNI ke tulanA upara avalaMbita che. jainetara vargamAM paNa jaina darzananI viziSTa jIjJAsA jagADavA lakhAela A lekhAnI nirUpaNa zailImAM ApaNe rocakatA ane buddhigrAhyatA ane joie chIe. kAraNa ke A lekheAnI zailI evI pratipAdanAtmaka ane yuktibaddha che ke temAM jaina darzananI viziSTa sthApanAnA uddeza hAvA chatAM temAM nathI ugratA, kaTukatA ke nathI kAInuM AkSepavALu khaMDana. A lekhAmAM je je muddAnI carcA karI che te
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 muddIparatve bhAratIya khIjAM darzanAnI ane jaina dananI tArkika sarakhAmaNI karavAmAM AvI che. eTalu ja nahi paNa ghaNe sthaLe te te te muddA paratve pazcimIya vicArakAmAM paNa kevA kevA pakSa pratipakSa che te suddhAM darzAvyu che. tethI A lekhA vAMcanAra madhyama vargane jaina tattva buddhibAhya banAvavAmAM bahu ja saraLatA paDe tema che. ( abhyAsa temaja samajazaktinI dRSTie ane rUcipuSTinI dRSTie mArI mAnyatA pramANe prastuta lekhAmAM prathama sthAna * bhAratIya dazanAmAM jena darzananuM sthAna " e lekhanu Ave che. bIjI sthAna * jaina dRSTie Izvara ' e lekhanuM, trIjuM sthAna * jaina vijJAna 'e lekhanu ane ceAthu` sthAna jIva' e lekhanu Ave che. bhAratIya darzananuM zu' sthAna che e khAkhata jaina darzananA abhyAsIe prathama jANavI ghaTe. IzvaranA prazna jema vyApaka che tema rocaka paNa che. jaina dananu sthAna jANI lIdhA pachI e prazna paratve jaina mAnyatA jANavI Avazyaka che. tyArabAda samasta jaina tattvAnA prazna Ave che jenA ukela * Anta lekhA tatkALa taiyAra nahIM' thavAthI, mAtra cAra lekhA ja paDitajIne meAkalyA hatA. kamavAda, bha. pArzvanAtha tathA mahAmeghavAhana khAravelaH e lekheA pAchaLathI umeryAM che. --anuvAdaka
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 * jaina vijJAna 'lekhamAM thai jAya che. * jIva'viSenI jaina mAnyatA jANavAnuM mana kadAca pahelAM paNa thAya chatAM ahIM e mAnyatA eTalI sUkSma rIte ane nyAyanI paribhASAmAM cacI che ke te viSayanA lekhane aMtamAM rAkhavAthI sAdhAraNa vAcakeAnI rUci ane samajazaktinA, prathama traNa lekhanA vAcana thaela vikAsa, ceAthA lekhanA vAcanane pUrNa karavAmAM madada Apaze, ane dalIlanI sUkSmatA tathA nyAyanI paribhASA sAdhAraNa zrAvakanA utsAhane meLeA nahi pADe. daramyAna atre lekhA tA phakta cAraja che, ane te madhA puae ja che ema paNa nathI chatAM sAmAnya rIte ema kahI zakAya ke jaina darzanane lagatA tAttvika adhA mukhya muddAo AmAM AvI jAya che; A lekhA jANe vAcaka umAsvAtinA tattvA ane tenI TIkAonu tulanAtmaka samarthana ja na hAya! ema lAge che. tethI tattvAgata adhI mukhya khAkhatAnuM Adhunika zailIe A lekhAdvArA spaSTIkaraNa thai jAya che. A lekhA vAMcyA pachI kei jainetara paNa tattvA vAMce tA tene e samajavAmAM bahuja madada maLe. prAcIna grIka tattvaci MtakAthI mAMDI madhyama yuganA ane cheka arvAcIna yuganA yuropIya tattvaciMtakeAnA jainadarzananA muddA sAthe anukULa ke pratikULa hoya evA vicArA prastuta lekhAmAM Ave che,
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 tethI pazcimIya tatvajJAnathI paricita hoya evA jijJAsu vAcakane jaina darzana vAMcavAnuM vizeSa mana thaI Ave ane enI savizeSa samajutI paDe evI janA A lekhanI che. temaja jeo mAtra jaina dazananA tattvathI paricita hoya ane e viSe pazcimaya vicAranI dRSTi na jANatA hoya teone paNa jaina tattvanI vyApaka samaja pUrI pADavAnI cejanA ane sagavaDa A lekhamAM che. jaina sAhityanA Agamika ane tAki baMne prakAranA mahatvapUrNa graMthonuM tAtvika nirUpaNa A lekhomAM AvI jAya che. pachI bhale e nirUpaNa digaMbarIya graMthone AdhAre, zvetAmbarIya grathane AdhAre ke ubhaya pakSanA graMthane AdhAre thayuM hoya. Ama hovA chatAM A lekhe uparathI ema lAge che ke tenA lekhakane mukhya abhyAsa jaina tArkika graMtha (jevA ke "ratnAkarAvatArikA," "prameyakamala mArtaDa" syAdvAda maMjarI" Adi) ne have joIe. tethI atyAre je jaina jainetara vidyArthIo jaina takazAstrane abhyAsa karatA hoya athavA jeoe jaina tarkazAstranI parIkSA ApI hoya te badhAne A lekhonuM vAcana ghaNuM daSTie kAmanuM che. saMskRta bhASAmAM tarka paddhatie carcAela muddAo ane tene lagatI vigate saralatAthI leka bhASAmAM kevI rIte mUkI zakAya ane
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 jaTila manAtA zAstrIya jJAnane kAMIka sarala kema karI zakAya ene padArthapATha zuSka paMDitane A lekha ApI zakaze. A cAre lekha vAMcatI vakhate keTalAka muddA paratve, keTalIka vyAkhyAo paratve ane keTalIka tulanA paratve mane mArAM jUnAM hiMdI lakhANe ane gujarAtI lakhANenuM smaraNa thaI AvyuM. karmanI e prastAvanAo, purAtattva ane jaina sAhitya sAdhakanA e lekhe, tattvArthanuM e vivecana vagere badhuM mArA manamAM tAjuM thavA lAgyuM ane ema bhAsavA lAgyuM ke prastuta lekhAnA vAcako je e lakhANe dhyAnathI samajapUrvaka vAMcaze te temanI samajazakti ane mAhitImAM vadhAro thavA uparAMta cakkasa prakAranI saMgInatA paNa Avaze. eja rIte mane ema paNa lAgyuM ke e lakhANone vAMcyAM hoya evA vAcake je A lekha vAMcaze te temanI e lakhANe viSenI pratIti vadhAre daDha ane spaSTa thaze. prathama kTA chuTA chapAela ane nahi chapAela A anuvAdane eka pustakamAM saMgraha thaye che, te aneka daSTie vizeSa upagI che. kolejamAM bhaNanAra vidyArthI varga temaja temanA jevI ane jeTalI gyatA tathA jijJAsA dharAvanAra anya vAcaka varga-pachI te
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 jaina hoya ke jainetara hAya-e badhAne vAste A sagraha bahu kAmano che. eja rIte skulamAM bhaNanAra mATI umaranA ane gheADI pAkaTa buddhinA vidyAthI varga mATe, temaja khAsa karIne skulanA vidyArthI ene dArzanika ane dhArmika zikSaNa ApanAra dharmazikSakA mATe paNa A saMgraha bahu kIMmatI che. te uparAMta mAtrAnI ane ekadezIya Dhabe cAlatI jaina pAThazALAomAM bhaNanAra adhikArI bhAI bahenA mATe ane temAMya khAsa karIne tevI pAThazALAemAM zikSakanuM kAma karanAra ane chatAMye jaina zAstranA vizALa paricaya ane jaina STinI vyApaka samaja vinAnA zikSaka vargane vAste A sagraha AzIrvAda rUpa nIvaDe tevA che. jaina ke jenetara chAtrAlayemAM agara zikSaNa sthAnAmAM jee jaina darzananA sakSepamAM chatAM viziSTa paricaya purA pADavA intejAra haze teone paNa A anuvAda saMgraha bahu madadagAra thaze.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya dazanAmAM jaina darzananuM sthAna bhUtakALanA durbhedya aMdhArAmAM ghaNI ghaNI vastue DhakAI gaI che. sazAdhako athavA itihAsapremIe khata ane utsAhapUrvIka ene bahAra prakAzamAM lAvavA je mahenata karI rahyA che te kharekhara prazaMsAne pAtra che, paraMtu te samasta ghaTanAete, sAmAjika prasaMgAne jyAre vikrama pUrvanI ke pachInI koI eka sadImAM mUkavAne Agraha pakaDI bese che tyAre te pATA uparathI utarI paDe che. vaidika kriyAkAMDanA samaya niIta karavA jatAM vidvAne e ja pramANe aMdaraaMdaranA vAda-vivAdamAM guMcavAI gayA--cAkkasa samaya nakkI karI zakyA nahIM. vaidika kriyAkAMDa ane bahudevavAdanI paDakhADakha adhyAbhavAda ane tattvavicAra ugI nIkaLatA dekhAya che, paraMtu
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka gA keTalAka pitA mAne che ke adhyAtma ane tattvavidyA te pAchaLanAM che, tattvavicAra ane kriyAkAMDa eka sAthe rahI zake ja nahIM. pahelAM kriyAkAMDa haze ane pachI kAI cokkasa samayane viSe--kAI zubha murtta tattvavicAranA chuTI nIkaLyA haze. A yuktivAda barAbara nathI. jaina dha ane bauddha dharmamAM paheluM kaNa ? e viSe ghaNA vAda-vivAda thaI cUkayA che. kAie jaina dharmane bauddha dharmanI zAkhA mAnI lIdhI tA kAI e jainamatane bauddhamata karatAM paNa prAcIna mAnyA. jarUra, A badhA vAdAnuvAdamAM eka prakAranI jIjJAsAvRtti-satya ukelavAnI spRhA samAelI che ane te sanmAnane yAgya che. paraMtu huM pote mAnuM chuM ke e prakAranA uhApADa kAnane rUcikara lAge teA paNa enI bahu kIMmata nathI; ene mULa pAseA ja joI e teTaleA majabUta nathI hotA. ApaNe jo manuSyaprakRtine vicAra karIe te ciMtana, manana e manuSyamAtranI prakRtinuM eka khAsa lakSaNa che ema svIkAravuM paDe. eTale ke dhRNA lAMbA kALathI manuSyasamAjanI aMdara adhyAmaciMtA tema ja tattvavicAranI jharaNIe vahetI rahI che. je samaye samAja ahIna kriyAkAMDanA mejA nIce cheka dabAI gayelA hAvAnuM ApaNe mAnIe chIe te samaye paNa-prAraMbhika avasthAmAMye, kaIka ne kaIka AdhyAtmiktA te jarUra haze. vAstavika rIte sAmAjika bAlyAvasthAmAM je chUpI mUDhatA hoya che tenAM kriyAkAMDa AdhyAtmiktAnI prastAvanAnI kaMIka garaja sAre che. e AdhyAtmiktA joI e teTalI pariTa nathI hotI; chatAM samAjanI pratyeka avasthAmAM
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra kaMIka vicAravikAsa, pracalita nItiprakRtimAM palaTA ANu vAnI manAbhAvanA ane e rIte Adarzane krame krame ucca sthAne sthApavAnI AkAMkSA aheniza jAgRta rahe che ja. eTalA mATe kAI paNa darzananI janmatithi nakkI karavI azakya ane che. jee judA judA darzananA adhiSThAtA tarIke oLakhAya che temanI pahelAM emaNe pravartAvelA da - nanAM sUkSma bIja hoya che. bauddhamatane pracAra khudeve karyo ane jainamatanA prathama pracAra zrI vamAna-mahAvIre koM e eka khoTI dhAraNA che. eTaluM nizcita che ke e e mahApuruSA pahelAM lAMbA samaya pUrve bauddha ane jainazAsanamAM mUla tattvA sUtrarUpe pracalita hatA, e tattvAne khUba spaSTarUpe pracAra karavA, emAMnAM mAdhuya tathA gAMbhIya janasamUhane samajAvavAM ane vRdvathI mAMDI bALaka sudhInA tamAma strI-purUSo ene samAdara kare evI paristhiti upajAvavI ene e mahApurUSoe peAtAnA jIvananuM gauravamaya vrata mAnyuM hatuM. mULa tattvanA hIsAbe, buddha ane mahAvIranA janma pahelAM ghaNA samayathI bauddha ane jainamata hatA. ane mata prAcIna che, upaniSA jeTalA ja prAcIna che ema kahI zakAya. bauddha ane jaitamatane upaniSadanA samakAlIna mAnavAnuM kaMi khAsa pramANa nathI ane te banne matane upaniSad jeTalA prAcIna mAnI zakAya nahIM, evA jo kAI vAMdhe uDDAve to te ThIka nathI. upinaSado khullI rIte vedanA virAdha nahAtA karatA tethI tenA ziSyAnI saMkhyA bIjA karatAM ghaNI vadhAre hatI. avaidika matavALA prathama avarathAmAM kaMika zakA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ prasta hatA ane tethI temane khullI rIte bahAra paDatAM ghaNo samaya vItAvavo paDyo haze. te aprakaTa hatA tethI adhyAbhavAdasvarUpe, upaniSadgA yugamAM haiyAta nahIM hoya ema na kahI zakAya; kAraNa ke je samaye ciMtake, sAdhake athavA tapasvIo tattvanI ciMtAmAM tallIna hatA te vakhate temaNe upaniSahmAM varNavelA mArganI ja zodha karI hoya e asaMkhya bhavita che. e samaye vicAra ane ciMtananI koIne saMpUrNa svataMtratA hatI ane pUrepUrA vicA-svAtaMtryanA pratApe avaidika ghaNA mArgo astitvamAM AvyA hatA. bIjA matavAda karatAM upaniSadamAM evI koI vizeSatA nathI ke jethI upaniSadune ApaNe pahelo naMbara ApI daIe. have je vaidika ane adika matavAda eka ja samayane viSe ubhavyA hoya, uttarottara utkarSa pAmyA hoya to e badhAmAM ghaNI ghaNI vAtonI samAnatA hovI joIe. e viSaya ghaNuM mahattvanuM che ane eTalA ja mATe bhAratavarSanA koI eka khAsa darzanane abhyAsa karavo hoya te anyAnya bhAratavaSaya prasiddha darzananI sAthe tulanA karavI joIe, e bahu yukisiMgata gaNAya che. sAmAnyataH bhAratavarSanA dArzanika matavAdamAM jaina darzana sAruM mAnavaMtu sthAna bhegave che ane khAsa karIne jaina darzana eka saMpUrNa darzana che. tattvavidyAnA badhA aMga emAM maLe che. vedAntamAM tarkavidyAno upadeza nathI, vaizeSika karmAkarma ane dhamadharma viSe kaMI pheDa pADatuM nathI. jaina darzanamAM te nyAyavidyA che, tattvavicAra che, dharmanIti che, paramAtma tattva che ane bIjuM paNa ghaNuM che. prAcIna yuganA
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvaciMtananu' kharekhara ja je koi eka amUlya kuLa hoya teA te jaina darzana che. jaina darzanane bAda karIne je tame bhAratIya dananI AleAcanA kareA te te apUrNa ja rahI javAnI. huM je patie jaina darzananI AleAcanA karavA mAguM te paratve upara isArA karI gaye| chuM. mArI AleAcanA saMkalanAtmaka athavA tulanAtmaka che. AvI AlAcanA karavI e jarA agharI vAta che; kAraNa ke evI AleAcanA karanArane bhAratavarSIya samasta daAAnuM sAr jJAna hovuM oie. para Mtu ahIM huM bahu UMDI vigatamAM utaravA nathI mAgatA. mAtra mULa tattvAne ageja eka-e vArtA kahIza. jaina darzana sabaMdhe vivecana karatAM pahelAM eka vAta dhyAnamAM rAkhavAnI che. jaiminIya darzana sivAya, bhAratavarSanA prAyaH pratyeka darzane, sIdhI athavA ADakatarI rIte, vedokta kriyAkalApamAM adhazraddhA rAkhavA sAme sakhata virAdha dAkhavyA che. kharI rIte te aMdhazraddAnI sAme yuktivAdanuM je avirAma yuddha cAle che tenuM ja nAma darzana. prastuta lekhamAM, bhAratavarSanA danAnuM e daSTie nirIkSaNa karavAnA ane emanA peAtAnA mukhya mukhya tattva viSe AleAcanA karavAnA uddeza rAkhyA che. bhAratIya dayAne je kramavikAsa ahIM hu batAvavA mAguM chuM te kALanI dRSTie nahIM, paNa yuktinI dRSTie ja haze eTaluM yAda rAkhavuM. (krenAlAjIkala nahIM paNa lAkala. ) arthahIna vaidika kriyAkAMDa sAmene saMpUrNa prativAda cAoNka-sUtrAmAM maLe che. samAjamAM AvA virArdhA svata tra
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpradAya hoya che ja. prAcIna vaidika samAjamAM paNa evA saMpradAya hatA. vaidika kriyAkalApanI sakhata bhASAmAM jhATakaNI. kADhavI e sahaja vAta che. vicArazIla ane tattvajJAsu varga lAMbA samaya sudhI e prakAranA karmakAMthI saMtuSTa rahI ja zake nahIM. eTale arthazanya kriyAkAMDa, jevAM ke yajJa saMbaMdhI vidhividhAna para baLa virodha janme emAM kaI AzcaryanI vAta nathI. cArvAka darzanano artha vaidika kriyAkAMDano satata virodha. cArvAka darzana eTale eka virodhI darzana. grIsanA sozITonI jema cAvoe paNa koI divasa virATa vizva viSe kaMI abhiprAya uccAravAnI takalIpha nathI lIdhI. ghaDavA karatAM bhAMgIne dATI devA tarapha ja tenI adhika pravRtti hatI. veda parabhavamAM mAne che; cAvaka e vAtane uDAvI de che. kaThopaniSadanI bIjI valImAM iTTA lokamAM AvA nAritakavAdano paricaya maLe che; ___"na sAmparAyaH pratibhAti bAlaM pramAdhantaM vittamohena mUDham / ayaM loko nAsti para iti mAnI punaH punarvazamA padyate me // " ukata kamAM paralokamAM jeo nathI mAnatA temane viSe ullekha che. eja upaniSaknI chaThThI vallInA bAramA zlokamAM nAstikatAne vakhoDI kADhI che. astIti bruvato'nyatra kathaM tadupalabhyate // prathama vadhInA vazamA zlokamAM AvA avizvAsuonuM varNana ApyuM cheH yeyaM prete vicikitsA manuSye'stItyeke nAyamastIti caike // veda, yajJa ane karmakAMDano upadeza detA. nAstika e yajJa ane kriyAkAMDa viSe zaMkA dharAvatA eTaluM ja nahIM paNa
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ e vidhividhAnamAM keTalI vicitratA samAelI che te lokone kahetA. upaniSane vedanA aMzarUpa mAnavAmAM Ave che, chatAM ghaNe sthaLe e ja upaniSadamAM vaidika kriyAkAMDanA doSa batAvavAmAM AvyA che. huM ahIM eka ja udAharaNa TAMkuM chuM. pravAhyete adRDhA yajJarUpA aSTAdazokamavaraM yeSu karma etat zreyo ye'bhinandaMti mUDhA jarAmRtyuM te punarevApi yAnti / muMDakopaniSada 1 2 : 7 "yo ane tenA aDhAra aMge temaja kameM badhAM adaDha ane vinAzazIla che. je mUDha e sarvane zreyaH mAne che teo pharI pharIne jarA ane mRtyunA pherAmAM paDe che." paNa upaniSadu ane cArvAka vacce eka bheda che. upaniSa eka uccatara ane mahattara satyano mArga batAvavA vaidika kriyAkAMDanI khabara le che tyAre cArvAkane mAtra de dekhADavA sivAya bIjuM kaMI karavA jevuM ja nathI lAgatuM. cArvAkadarzana eka niSedhavAda che. ene pitAne vidhi jevuM kaMI nathI. vaidika vidhividhAnane uthalAvI pADavA e tene mukhya uddeza che. chatAM ahIM eTaluM svIkAravuM joIe ke sau pahelAM yuktivAdane Azraya je koIe lIdho hoya to A cArvAka darzane. bhAratavarSanA bIjA darzanemAM pachI eja yuktivAda phAlyo phulyo lAge che. nAstika cAvakanI jema jaina darzanamAM vaidika kriyAkAMDanI nirarthakatA batAvavAmAM AvI che. jaina darzane vedanA zAsanane khulI rIte virodha karyo hato ane bIjA nAstika matanI jema yajJAdi kriyAne muktakaMThe prativAda karyo hato e vAta sau sArI peThe jANe che. cArvAka ane jaina darzana vacce je kaMI sAdazya hoya te eTalAja pUratuM. bAkI
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ barAbara tapAsIe te jaina darzana, cArvAkanI jema mAtra niSedhAtmaka nathI. eka saMpUrNa dArzanika mata upajAvavAne jaina darzanano uddeza dekhAI Ave che. sau pahelAM to jana darzane Indriya sukha-vilAsane avajJApUrvaka parihAra karyo. arthahIna vaidika kriyAkalApane virodha karavAmAM cArvAka bhale vyAjabI hoya, paNa e pachI koI gaMbhIra viSaya paratve vicAra karavAnuM ene na sUjhayuM. manuSyaprakRtimAM je eka pAzavatAne aMza rahela che tene ja vaLagIne cArvAka darzana paDI rahyuM. vaidika kriyAkAMDa game tevAM hoya, paNa enAthI lokonI lAlasA kaMIka kAbumAM rahI zakatI, svachaMda indriyavilAsano mArga heja kaMTakamaya banata. cArvAka darzanane e na pAlavyuM, tethI vedazAsana amAnya karyuM. have je kharekhara ja nirarthaka-bhArabhUta karma kAMDa sAme saphaLa baLa jagAvavo hoya to baLavAkhoroe kaMIka vadhU karI batAvavuM joIe. AMdhaLI zraddhA ane AMdhaLA kriyAnurAgathI manuSyanI buddhi ane vivekazaktinuM paNa haDahaDatuM apamAna thAya che, e daSTie karmakAMDane virodha karavAmAM Ave e barAbara che, paraMtu narI indriya sukhatti eTale dUra dRSTi nAkhI zakatI nathI. jaina darzanane e vAta sUjhI, tethI ja bauddhonI jema adhyAtmavAdI-jainadarzane Avaka matane parihAra karyo. cArvAkanI pachI suprasiddha bauddha darzananI sAthe jaina darzananI sarakhAmaNI karIe. bauddhoe paNa bIjA nAstika matanI jema vaidika kriyAkalApano virodha karyo che, paraMtu emaNe vadhu sArI yuktithI kAma lIdhuM. vaidika karmakAMDa viSene temane deSApa yuktivAda upara pratiSThA pAmyo. bauddhamata pramANe
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanAM sukha-du:kha karmAdhIna che. je kai karIe chIe ane je kaM karyuM che tene lIdhe ja sukha-duHkha pamAya che. asAra ane mAyAvI bhAvilAsa pAmara jIvAne muMjhavI mAre che, saMsArI sukhanI pAchaLa doDanAra jIva janma-janmAMtaranI ghaTamALamAM sapaDAya che. A avirAma duHkha-kalezamAMthI chuTavuM hAya tA kanAM dhana tUTavAM joie, karmanI sattAmAMthI chuTavA pahelAM kukarmanI jagyAe sukama sthApavAM nee; arthAt bhAgalAlasAnA sthAne vairAgya, sayama, tapa, japa ane hiMsAne banne ahiMsA vigere AcaravAM joie. vaidika karmonA anuSThAnathI ghaNA niraparAdha prANIonI hatyA thAya che eTalu ja nahIM paNa e karmanA anudAna karanAra jIva, kRtakanA baLe svargAdi bhAgamaya bhUmimAM jAya che. e pramANe vaidika kriyAkalApa pratyakSa ke parAkSabhAve jIvanAM du:khamaya bhavabhramaNamAM eka nimittarUpa bane che. bauddhmata eTalA sAru vaidika karmAMkAMDano tyAga karavAnu kahe che. bauddhonI A mukhya mAnyatA che ke vaidika kriyAkAMDa hiMsAnA pApathI kharaDAyelAM che tema te nirvANanA mArgamAM sIdhI ke ADakatarI rIte aMtarAyabhUta che; mATe vaidika vidhividhAna nakAmAM che. ahIM eTaluM jaNAi Avaze ke cArvAka darzananI jema auddarzana vedazAsananA vidhi kare che, paNa bauddhadarzana, cArvAkAnA bhAgavilAsa sAme majabUta humaleA lai jAya che. vaidika kriyAkAMDA tyAga karavA jatAM, lAlasAnA uMDA-adhArA kuvAmAM gabaDI na javAya e viSe bauddana kharAbara sAvaceta rahe che. kaMThana saMyama ane tyAgavaDe karmanI leAhazRMkhalA bhAMgavA te upadeze che.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 karma baMdhanane kAraNe saMsAramAM je sukha-duHkha bhagave che e vAta bauddha darzananI jema jaina darzana paNa svIkAre che. bauddha matanI jema jaina darzana veda-zAsana amAnya kare che ane cArvAkanA indriya bhogavilAsane tucchakArI kADhe che. ahiMsA ane vairAgya ja AdaravA yogya che ema jaina ane bauddha sAthe maLIne samasvare uccAre che. khAsa karIne janamatamAM ahiMsA ane vairAgya upara to khUba ja bhAra mUkavAmAM Avyo che. Ama bahArathI eka sarakhA dekhAtA jaina darzana ane bauddha darzana vacce ghaNo prabheda che. bauddha darzananA pAyAmAM je nabaLAI che te jaina darzanamAM nathI. parIkSA karavAthI spaSTa dekhAI Avaze ke baudamatanI suMdara aTTAlikAno nItina pAye sAva kAco che. veda-zAsanane amAnya karavAno upadeza to barAbara che, ahiMsA ane tyAgano Agraha paNa samajI zakAya che, karmabaMdhana chedavAnI vAta paNa arthavALI che, paraMtu ApaNe bauddha darzanane jyAre ema pUchIe ke; " ApaNe koNa? tame jene paramapada tarIke oLakhAve che ane jene sAdhya mAno cho te zuM che ?" tyAre te je javAba Ape che e sAMbhaLIne to ApaNe thIjI ja jaIe chIe. te kahe che keH "ApaNe eTale zunya-arthAta kaMI nahIM." tyAre zuM ApaNe sadAkALa aMdhakAramAMja athaDAvAnuM ? ane Akhare paNa zuM asAra evA mahAza mAM ja saue maLI javAnuM ? e bhayaMkara mahAnirvANa athavA anantakALavyApI mahA nistabdhatA mATe manuSya-prANue kaThora saMyamAdi zA sArU ravIkAravA ? mahAzanyane arthe jIvananAM sAmAnya sukha zA sArU jatAM karavAM?
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 A jIvana bhale niHsAra hoya paNa tenI pachI je maLAvanuM che te enA karatAM paNa vadhu niHsAra hoya te! te muddala IcchavA yeAgya nathI ema ja kahevuM paDe. matalaba ke audu darzananeA A anAtmavAda sAmAnya manuSyane sa ASa ApI zakatA nathI. bauddhadhame eka vAra peAtAnI sattA saMpUrNapaNe sthApI hatI ane janatA upara tene prabhAva pADayA hatA te A anAtmavAdane AbhArI haze ema te bhUlecUke paNa kAI nahIM mAne. bauddhomAM eka madhyama mArga" che ane khudeve batAvelA A mArgomAM kaThoratArahita tapazcaryAMnu je eka prakAranu AkarSaNa hatu. tene lIdhe jaitA paNa bauddha danatarapha kheMcAyA hatA. huM chuM. e anubhava te saune hoya che. "sAcesAca huM chuM huM mAtra chAyA nathI " ema sau AMtarI mAne che. "" AtmA anAdi ananta che e vAta upaniSadnI pratyeka paMktimAM ujjavaLa akSare AlekhAi che, ane vedAnta darzona paNa eja vAtanA pracAra kare che. AtmA che, AtmA satya che, ekAe sarAvele padArtha nathI, e anaMta che, AtmA janma-janmAMtara pAme che, sukha-du:kha bhAgave che ema lAge; parantu vastutaH te eka asIma sattA che, jJAna ne Anada sabaMdhe asIma ane ananta che. vedAnta dananA e mULa pratipAdya viSaya che ane AtmAnuM asImatva temaja anatatva svIkArI, jaina darzane vedAnta darzananA avirAdhI dana tarIke khyAti meLavI. bauddha dananA anAtmavAdanI jhATakaNI kADhavAmAM ane AtmAnI anaMta sattAnI udveSaNA karavAmAM jaita ane
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedAnata eka thaI jAya che, paNa e bane abheda nathI-bamAM pArthakya che. vedAnika jIvAtmAnI sattA svIkArI, eTalethI ja aTakatuM nathI. darzana-jagatamAM te eka DagaluM AgaLa vadhe che ane khullI rIte kahe che ke jIvAtmA ane paramAtmA vacce kaMI bheda nathI. vedAnta mata pramANe A cidacinmaya vizva, eka-advitIya sattAno vikAsa mAtra che, "huM te chuM; " vizvanuM upAdAna te ja che. huM kaMI tenAthI bhinna athavA svataMtra sattA nathI. A bahAranuM aMtahIna jagata-je mArAthI svataMtra dekhAya che te paNa tenAthI jU 6 athavA svataMtra nathI. eka advitIya sattAno ja A badho vilAsa che-tame ane huM --cita acit evI kaI vastu nathI ke "satyaya saca"thI jUdI paDe. vedAntane A "vavAdvitIyam" vAda ghaNe gaMbhIra ane jambara che. paNa sAdhAraNa mANasa eTalI uMcAIe pahoMcI zake ke kema te eka savAla che. sAmAnya mAnavI, jIvAtmA nAme eka sattA che eTale anubhava karI zake, paNa mANasa mANasanI vacce kaMI bheda ja nathI. mana eka jaDa padArtha che ane bIjA najare jaNAtA padArthomAM koI prakArano bheda nathI; AvI vAto vicAratAM to tenI buddhi paNa bukI banI jAya, ane dhAre ke koI buddhimAna evo siddhAnta karI bese ke huM bIjA badhA karatAM ja do chuM-svataMtra chuM, mAre bIje jaDa- cetana sAthe kaMI sIdhe saMbaMdha nathI ane carAcara vizvamAM asaMkhya svataMtra padArtho bharyA che-to tene e siddhAnta cheka yutirahita che ema ApaNe kaI rIte kahI zakIe? sAcuM pUcho to e siddhAnta sAva kADhI nAkhavA jevo nathI.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 dunIyAne moTo bhAga te e ja anubhava meLave che ane e ja siddhAta mAne che. e kAraNe ja vedAntamata saunA svIkArane yogya nathI rahyo. kapila-praNIta suvikhyAta sAMkhyadarzanane matavAda paNa ahIM vicAravA jevo che. vedAntanI jema sAMkhya paNa AtmAnuM anAdipaNuM, ane anaMtapaNuM svIkAre che. paraMtu sAMkhya, AtmAnuM bahutva svIkAravAnI nA pADatuM nathI. vedAntamatanI sAthe sAMkhyane bIjo paNa eka matabheda che. sAMkhyamata pramANe purUSa athavA AtmAnI sAthe acetana chatAM kriyAzIla prakRti nAmanI vizva-racanA-kuzaLa eka zakti maLI gaI che ane e bane maLIne badhI ghaDabhAMja karyA kare che. e rIte sAMkhya darzana AtmAnuM anAdipaNuM, anaMtapaNuM ane asImapaNuM svIkAre che. e matamAM AtmAnI bahu saMkhyA mAnavAmAM AvI che. kapilamata kahe che ke je ke purUSathI jUdI-svataMtra eka acetana prakRti che paNa kaIvAra purUSa sAthe maLI gaelI lAge che. A vijAtIya prakRtinA adhikArathI AtmAne alaga pADavo-alaga anubhavo enuM nAma ja mokSa. ApaNe joI gayA ke jaina darzana paNa AtmAnuM anaMtatva ane anAditya mAne che. kapila darzananI jema jaina darzana paNa kudaratI rIte ja svAdhana AtmAnI sAthe vaLagelA eka vijAtIya padArthanuM astitva kabUla rAkhe che. sAMkhyanI jema jaina paNa AtmAnuM bahutva mAne che. sAMkhya ane jaina darzana ane vijAtIya padArthanA vaLagADathI AtmAne chUTe pADe tene mokSa kahe che.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka bIjI vAta ahIM ApaNuM lakSa kheMce che. pratyeka mANasa, pite paNa na samaje evI rIte pitAnAthI uccatara, mahattara ane pUrNatara eka Adarza kape che. bhakato mAne che ke eka evo purUSa, eka evo Izvara, prabhu yA paramAtmA che ke je dareka vAte paripUrNa che. sumahAna, pavitra, Adarza, pUrNajJAna-vIya-AnaMdane AdhAra evAM eka purUSa pradhAnamAM manuSyamAtrane, kudaratI rIte ja zraddhA janme che. abhuta daivI zakitamAM vizvAsa mUkavo e dharma hoya to manuSyone mATe e bahu sahaja che. jJAna, vIrya, pavitratA vigere viSayamAM ApaNe bahu pAmara chIe, parimita chIe, parAdhIna chIe. eTale je viSayamAM ApaNe AgaLa vadhavA mAgIe chIe-adhikAra meLavavA vAMchIe chIe te jenAmAM ujajavaLa ane paripUrNapaNe hoya evA zuka, niSpApa prabhu athavA paramAtmAmAM ApaNe zraddhA dharAvIe emAM kaMI AzcaryanI vAta nathI. TIkAkAronI vAta eka bAju rahevA daIe. sAMkhya darzanamAM evA keI zuddha paripUrNa paramAtmAne sthAna nathI. pavitra paramAtmAnA astitva viSe zraddhA dharAvavAnI manuSyaprANune kudaratI preraNA janme che tene saMtoSavAno yogadarzane prayatna karyo che. * sAM nI jema gadarzana AtmAnI sattA ane saMkhyA svIkAre che, paNa te eka pagaluM AgaLa vadhe che. jIvamAtrano adhIzvara, ananta, AdarzarUpI eka paramAtmA hovAnuM te upadeze che. ahIM gadarzana ane jenA darzana vacce samAnatA dekhAya che. gadarzananI jema jene paNa prabhu, paramAtmA athavA arihaMtane mAne che. jenonA Izvara jagatanA sraSTA nathI chatAM te AdarzarUpa, paripUrNa zuddha ane nirdoSa te che
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja. saMsArI che ekAgra mane tenuM dhyAna-pUja vigere karI zake. paramAtmAnI bhakti, pUjA ane dhyAna-dhAraNAthI chAnuM kalyANa thAya, upAsakane nirmala jJAnanI prApti thAya ane anekavidha baMdhanathI baMdhAyelA prANIne navo prakAza tathA navuM baLa maLe ema te kahe che. jena ane pAtaMjala e bane darzano uparokta siddhAMta svIkAre che. have ApaNe kaNadapraNIta vaizeSika darzana tarapha vaLIe. TuMkAmAM, vaizeSika darzananA saMbaMdhamAM ATaluM kahI zakAya - AtmA athavA purUSathI je kaMI svataMtra te badhuM prakRtimAM samAI jAya ema sAMkhya ane cogadarzana kahe che. eno tAtparya e che ke sata padArtha mAtra vizvapradhAnane viSe bIjarUpe vartamAna hoya che. eTalA sArU kapila ane pataMjali, AkArA, kALa ane paramANuo viSe tAvika nirNaya karavAmAM khAsa lakSa nathI ApatA. teo to A badhuM prakRtinI vikRti che ema mAnI chUTI jAya che; paNa e vAta eTalI badhI sahaja nathI. sAdhAraNa mAnavInI draSTie te A dizA, kALa ane paramANu paNa anAdi ane svataMtra-satpadArtha che. jarmana dArzanika kAnTa kahe che ke dizA ane kALa te manuSyanA manamAM saMskAramAtra che; paNa e siddhAMta TheTha lagI pALI zakAya nathI. ghaNIkharI jagyAe kAnTane potAne ja kahevuM paDayuM che ke dizA ane kALane paNa pitAnI svata tra sattA che. te uparAMta DemokriTasathI mAMDI AjasudhInA lagabhaga badhA ja vaijJAnikoe paramANunI anAditA-anaMtatA mAnI che. mAtra kapila ane pataMjali ja dizA, kALa ane paramANunI anAdi-anaMtatA mAnI zakayA nathI. prakRti ane lakSaNa paNa bhinna bhinna
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 hovA chatAM dizA. kALa ane paramANu vigere e eka-advitIya vizvapradhAnanA vikAra zI rIte saMbhave e nathI samajAtuM; ATaluM chatAM sAMkhya ane yoga darzane e mata aMgIkAra vaizeSika darzane paramANu, dizA ane kALanuM anAdianaMtapaNuM mAnyuM che. pratyakSavAdI cArvAkane te dizA, kALa vigere bAbata vicAra karavA jevuM ja nathI lAgyuM. zunyavAdI bauddha paNa dizA ne kALa bhale ApaNI najare satya lAge to paNa ene avastu tarIke oLakhAve che. vedAnta paNa ene maLatI ja vAta kahe che. sAMkhya ane gamata pramANe dizA ne kALa aya prakRtinI aMdara bojarUpe chupAyelAM rahe che. eka mAtra kaNadamata dizA, kALa ane paramANunI svataMtratA svIkAre che, vaizeSika darzananI jema jena darzana e badhAnuM anAdi anaMtapaNuM kabUla rAkhe che. bhAratIya darzananA suyuktivAdarUpa vRkSanAM A badhAM suMdara phaLa-phula che. nyAya darzanamAM yukitaprayoga sArUM jevuM sthAna roke che. tarkavidyAnI jaTila niyamAvali A nyAya darzananA eka aMgabhUta che gautama darzanamAM hetunnAnAdinuM khUba sarasa rIte spaSTIkaraNa karavAmAM AvyuM che, paNa jaina darzana jagatanA dArzanika takano eka samRddha bhaMDAra che ema kahuM to cAle. A jaina darzanamAM takadi tattanI chaTAdAra AlocanA maLe che. e saMbaMdhe nyAya darzana ane jaina rarzana vacce ghaNuM maLatApaNuM che, paraMtu eTalA uparathI je koI ema mAne ke nyAyadarzanane abhyAsa karyA pachI jainadarzanano abhyAsa karavAnI kaMI jarUra nathI te te chetarAze.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 kAraNa ke jainadarzana ane nyAyadarzana vacce samAnatA hAvA chatAM banne vacce keTaleAka bheda che. syAdvAda athavA samabhaMgI naya nAme jainadarzanamAM je suvikhyAta yuktivAdanI avatArA jovAmAM Ave che te gautama darzInamAM paNa nathI. e yukti vAda jainAne pAtAnA ja ane emanA gaiAravane dIpAve evA che. bhAratIya dazaneAmAM jaina darzanane keTaluM ucca sthAna che te eTalA parathI samajAze. keTalAkAe jainadarzanane aududarzIna jevuMja mAnI lIdhuM hatuM. lAsena ane vebare evI bhUla karI hatI. i. sa. nA sAtamA saikAmAM hyuenasaMge paNa emaja mAnI lIdheluM. jekeAkhI ane khulare e bhUla bhAMgI. emaNe jainadharmane svataMtra jAhera karyAM eTaluM ja nahIM paNu buddhanI pUrve paNa e hatA ema pUravAra karyuM. huM ahIM purAtattva saMbaMdhI viSayanI carcA karavA nathI mAgatA. me uparaja kahI dIdhuM che ke bauddha ane jainadharmInA jemane prava`kA mAnavAmAM Ave che temanI pUrve ghaNA vakhata pahelAM, Adda ane jaina haiyAta hatA. baiAmatane khudde upajAvyeA nathI tema jainadharmane mahAvIre kaMI pahelavahelA pravartAvyeA nathI. je vireza dhamAMthI upaniSad upajyAM te ja virAdhamAMthI-vedazAsana ane ka kAMDanI virUddha jaina ane jaidda bahAra AvyA, hyuenasaMge zA sArU jainadharmIne bauddhadharmInI aMdaranA gaNyA te eTalAja uparathI samajAze. te jyAre bhAratavarSamAM AvyA tyAre bauddhadhanA prabala pratApa hatA. jainadarzananI jema bauddo paNa ahiMsA ane tyAmane upadeza ApatA. vaidika kriyAkalApanI sAme bauddhoe je maLavA jagADayo hateA temAM ahiMsA ane tyAga e be zastro bacAva temaja AkramaNa
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 karavAmAM paNa chUTathI vaparAtAM, avaidika sa`pradAyA paNa ahiMsA ne tyAganA pakSapAta dharAvatA. vaidika yajJA hiMsAthI kharaDAyelA ane A leAka tathA paraleAkanA kSaNika sukhanA artha ja yAjAyAM hatAM. jaina-saMpradAye vedazAsananI dhuMsarI phagAvI dIdhI ane ahiMsA tathA vairAgya upara khUba bhAra mUkayA. ethI sAmAnya jonArane audda tathA jaina eka sarakhA lAgyA. anne vedavidhi agrAhya mAnatA ane ahiMsA tathA tyAga tarak khulluM valaNa batAvatA. eka videzI musAra, upara kahyuM tevuM bahAranuM svarUpa nIhALI jaina tathA bauddhane eka mAne emAM kaMI AzcaryanI vAta nathI. e sivAya anne saMpradAyAmAM AcAra-vicAranuM paNa kaMIka maLatApaNuM hatuM chatAM tAttvika dRSTie saMpUrNa alaga hatA e vAta have ghaNA samajavA lAgyA che. dAkhalA tarIke ema kahI zakAya ke saMsAranAM kSaNika sukhAne tyAga karI, khUba sakhata sama pALavA-jIvanane krame krame vizuddha banAvavuM ane meAkSa meLavave e bhAratavarSanA pratyeka darzananA uddeza heAya che. paNa ethI karIne badhAM dezanA tattvataH eka ja che ema na kahevAya. uttara ane dakSiNa dizA jema ekabIjAthI alaga ane svataMtra che tema danA ane siddhAMtA paNa ahArathI samAna dekhAvA chatAM bhinna ane svataMtra hoi zake che. eka samaya evA hatA ke je vakhate bauddha ane jainA saMpUrNa tyAgane peAtAnA AdarzarUpa mAnatA eTale AcArAmAM sAmAnya sAdRzya dekhAtuM; paNa vastutaH tee eka bIjAnI pAsethI amuka nIti uchInI lIdhI bhinna paNa hatA. che ena
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 kahevuM e paNa kharAbara nathI. eTaluM kahI zakAya ke vaidika saMpradAyanA niSThura kriyAkAMDane aMge je virAdha ane viplava thayA tene lIdhe ubhaya pakSeAne eka sarakhA sAmanA karave paDayo-eka sarakhI killebaMdhI karavI paDI hoya. jarA UMDA utarIne joIzuM teA jaNAze ke tattva dRSTie jaina ane bauddha parasparathI bhinna ane svataMtra che. bauddha mata zUnyane ja vaLagI rahe che, jenA ghaNA padAtha mAne che. bauddhamatamAM AtmAnuM astitva nathI, paramANunuM astitva nathI, dizA, kALa ane dhama (gati sahAyaka) paNa nathI, Izvara paNa nathI. jaina matamAM e badhAnI sattA svIkAravAmAM AvI che. bauddhamata pramANe nirvANa meLavavuM eTale zUnyamAM bhaLI javuM; paNa jaMmatamAM mukta jIvAne anaMta jJAna--danacAritramaya ane AnaMdamaya mAnavAmAM AvyA che ane e ja sAcu jIvana che, baudh nanA ka ane jaina darzananA kama paNa jUdA jUdA arthamAM vaparAyA che. jaina dharma baudh dharmanI zAkhA nathI eTaluM teA saheje siddha thAya che. bauddha dana karatAM sAMkhya darzananI sAthe jaina darzananu maLatApaNuM adhika pramANamAM hAya ema lAge che. sAMkhyu ane jaina e banne vedAntane advaitavAda nathI mAnatA ane AtmAnI vividhatA svIkAre che. vaLI e ane jIvathI jUduM ajIvatattva mAne che, paNa e uparathI eke khIjAnI pAsethI uchInuM lIdhuM che athavA te eka mULa che ane bIjAM zAkhArUpa che ema na kahI zakAya. kAraNa ke khArIkIthI joie tA sAMkhyu ane jainanuM bahAranuM svarUpa sAmAnya hovA chatAM bhItaramAM Na bheda che. dAkhalA tarIke
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 sAMkhya darzane avatattva eTale ke prakRti eka ja mAnI che, paraMtu jaina darzanamAM avanA pAMca bheda che ane e pAMcamAM pudgala te| anaMtAnaMta paramANumaya che. sAMkhya e ja tattva mAne che tyAre jaina darzanamAM ghaNAM tattvA che. eka khIjo mukhya bheda e che ke kapila dana ghaNe aMze caitanyavAdI dekhAya che tyAre jaina darzana jANe ke jaDavAdanI najIkamAM jatuM hAya ema lAge che. (paraMtu ahIM koi evI bhUla na kare ke sAMkhya darzana pUrNarUpe caitanyavAdI che ane jaina darzana jaDavAdI che. lekhakanA ema kahevAnA muddala Azaya nathI. ) sAMkhya darzananA abhyAsIne sau pahelAM evA prazna udbhave ke "prakRtinuM svarUpa zuM ?" e jaDasvarUpa che ke cetanya svarUpa ? have prakRti saMpUrNa jaDa che ema teA mAnI zakAya ja nahIM. sAdhAraNa rIte ApaNe jene jaDa kahIe chIe te teA prakRtinI vikRtikriyAnuM chelluM pariNAma hoya che, teA pacho prakRti eTale zuM samajavuM? jUdA jUdA bhAvavALA guNInI sAmyAvasthA e ja prakRtinuM svarUpa evI matalabanuM e sAMkhya dane aspaSTarUpe lakSaNa ApyuM che; paNa indriyagrAhya uparAkta jaDa padArthI, vibhinnabhAvI guNatrayanI sAmyAvasthArUpa te nathI ja e dekhItI vAta che. 'bahu' nI aMdara je 'eka' che, vividha saMdha parAyaNa guNuparyAyeAnI aMdara paNa je potAnuM ekatva athavA aditIya jALavI zake che tene teA jaDa padArtha kahevA karatAM andhyAtma-padArtha kahevA e vadhAre ucita che, bhUyAdana tema ja tattvavicAraNA paNa e ja siddhAMtanuM samarthAMna kare che. bhinnabhinna bhAvavALA traNa guNavaDe viziSTa prakRti jo jagavivarUpI kriyA satata karI rahI hoya te
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ene adhyAtma-padArtha mAnavA sivAya calAvI zakAya nahIM. ene ema artha e thayo ke vibhinna guNatraya, prakRtinA AtmavikAsamAM prakAratraya gaNAya. prakRtine svabhAvataH ekAntavibhinna guNatrayanuM acetana saMgharSakSetra ja mAnavAmAM Ave to prakRtimAMthI koI padArtha na udbhave. prakRtine adhyAtma padArtha mAnIe te jagatavikAsane khulAse maLI rahe. prakRtie janmAvelA tomAM paheluM tatva mahattatva athavA buddhitattva che. e kaMI patthara jevuM ja paramANu nathI; e adhyAtmapadArtha che. te pachI Indriya, paMcatanmAtrA ane dhImedhIme mahAbhUtane ubhava manAya che. prakRtine saMpUrUpe jaDa mAnIe to prakRtimAMthI vizvano janma eka arthahIna vyApAra banI jAya. mahattava athavA ahaMkAra adhyAtmapadArtha che. ane kapilane pitAno mata evo ja che ke kArya ane kAraNa eka ja svabhAvanA padArtha hoya che. eTale prakRtimAtAe jamAvela tarAnI jema mAtA ane saMtAne paNa adhyAtma padArtho ja che ema mAnavuM yuktisaMgata lekhAze. prakRti je saMpUrNapaNe jaDa svabhAvavALI hoya te jaDa svabhAvI paMcatamAtrAnA janma pahelAM pelA be adhyAtmapadArtha kevI rIte jamyA te nathI samajAtuM. matalaba ke prakRtine adhyAtmapadArtha mAnyA vagara chUTake ja nathI. prakRti bIjarUpI citapadArtha che. ene pUrNarUpe vikasavA mATe sau pahelAM lakSya jJAna tathA AtmajJAnanI jarUra paDe che ane emAMthI buddhi tathA ahaMkAra janme che. pachI prakRti potAnI aMdarathI AmavikAsanA karaNasvarUpa jarUra pramANe krame krame Indriya, tanmAtrA, mahAbhUtAdi jevA jaDa to saraje che. e rIte
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakRtine adhyAtmapadArtha ane tenI saMtatine prakRtine A vikAsanA sAdhanarUpa mAnavAthI sAMbe kahelI jagata-vivartA kriyA barAbara samajAya che. prakRtitattvane adhyAtmapadArthape mAnyA sivAya bIje IlAja nathI. ane prAcIna kALamAM koIne evI kalpanA nahIM AvI hoya ema paNa na kahI zakAya. kaThapaniSanI trIjI vallInA nIcenA 1-11 mA zlokamAM prakRtine adhyAtmasvabhAvaravarUpe oLakhAvI che ane sAMkhyadarzanane vedAnta darzana namAM pariNamAvavAno e khulle prayatna heya ema paNa lAgaze. indriyebhyaH parAhyarthAH arthebhyazca paraM manaH / manasazca parA buddhibuddharAtmA mahman paraH / / mahataH paramavyaktamavyaktAt puruSaH paraH / puruSAnna paraM kiMcit sA kASTA sA parA gatiH / / "indrio karatAM artho zreSTha che, artha karatAM mane zreSTha che, mana kastAM buddhi, buddhi karatAM mahAtmA, mahata karatA avyakta, avyakta karatAM purUSa zreSTha che. purUSa karatAM bIje kaI zreSTha nathI. pu ja sImA ane zreSTha gati che." jaina darzananI mAnInatA ethI sAva jUdI che. jaina darzana ajIva tatva mAne che. saMkhyAmAM te eka karatA vadhu che eTaluM ja nahIM paNa ajIvane anAtmasvabhAva mAnyo che. upara batAvyuM, tema sAMkhyanA avatatvane kiMvA prakRtine adhyAtmapadArthaspe pariNAvI zakAya, paraMtu jaina darzanamAM ajIja tane to kaI rIte chava svabhAvanI koTimAM mUkI zakAya ja nahIM. A ajIva pAMca che-pugala nAmanA jaDa paramANa, dharma nAmanuM sthititattva (dharmAstikAya ) adhama nAmanuM sthiti
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 ( adharmAstikAya ), kALa ane AkAza. A badhA jaDa padArthoM che athavA teA emanA sahakArI che. e sivAya jaina matamAM AtmAne astikAya-arthAt parimANuviziSTa rUpe eLakhAvavAmAM Ave che. AtmAne kanita leyA athavA varNabheda hAvAnuM paNa manAya che. jaina darzanamAM AtmAne atizaya laghu padArtha ane UrdhvagatizIla mAnyA che. A badhI hakIkata sAMkhyathI jUdI paDe che. eTalA mATe ja meM je upara kahyuM che ke sAMkhyadarzana ghaNuMkhare aMze caitanyavAdanI pAse paheAMce che ane jaina darzana keTalIkavAra jaDavAdanI najIka jatuM dekhAya che tenI matalaba AthI kaipha samajAze. sAMkhya darzanathI jaina darzana svataMtra che. sAMkhyamAMthI jaina dana udbhavyuM che ema kahevuM mithyA che. jema e e vacce ghaNA ghaNA viSayeAmAM maLatApaNu che tema judAI paNa ghaNI che. ekaja vAta laIe. sAMkhyamatamAM AtmAne nivikAra tathA niSkriya mAnyA che. jaina darzana kahe che ke tene svabhAva ja evA che ke e paripUrNatA pAmavA madhe, eTaluM ja nahIM paNa e anaMta kriyAzaktinA AdhAra che. TukAmAM A darzana yuktimUlaka darzana che; yukti ane nyAya upara ja enI pratiSTA che. vaidika kriyAkAMDanA viSe ene jabarajasta zaktimAna banAvyuM. nAstika jevA cArvAka enI pAse muddala TakI zake nahIM. bhAratavarSanA khIjA danAnI jema jaina darzonane paNa potAnAM mULa sUtrA, tattvavicAra ane matAmata vigere che. jaina ane vaizeSika dazanamAM paNa eTaluM maLatApaNuM che ke sAmAnya abhyAsIne e be vacce khAsa bheda jevuM na lAge. para
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANu, dizA, kALa, gati ane AtmA vagere vicAramAM e bane darzana lagabhaga ekarUpa che, paNa jUdAI jovA jaIe to paNa ghaNI maLI Ave. vaizeSika darzana vividhatAvAdI hovAne dAvo kare che, chatAM Izvarane svIkAra karI te paNa ekatvavAda tarapha gati kare che, paraMtu jaina darzana enA vividha to upara aDagapaNe ubhuM rahI zake che. upasaMhAramAM eTaluM kahI dauM ke jaina darzana khAsa khAsa bAbatemAM bauddha, cAvaka, vedAnta, sAMkhya, pAtaMjala, nyAya ane vaizeSikane maLatuM hoya ema dekhAya che; paraMtu e eka svataMtra darzana che. e pitAnI unnati ke utkarSa mATe InuM paNa devAdAra nathI. enA bahuvidha tanA viSayamAM e saMpUrNa svataMtra ane vyaktitvavALuM che.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina daSTie Izvara Izvara eTale zuM? 66 graheA ane nakSatrAthI bharapUra evA A anaMta vizvanA kAi eka sarajanahAra hAvA joie. e sarajanahAranI ja AjJAthI niyamita rIte sUrya caMdra uge che, enA ja zAsanane mAnI pavana ghaDIbhara ArAma bhAgavyA vinA satata vahe che, varasAda paDe che, saMtApa mAtra zame che, pazu-pakSItarU-latA-jIvajantu sarva navajIvana pAme che. sarajanahAra na hoya te| A sukha duHkhamaya jagata, AvuM nityanUtana, vicitra ane niyamabaddha rahI ja na zake." Ama sAmAnya mANasA mAne che ane joI zakAtA nathI chatAM eka straSTA hAvA joie ane te ja Izvara che ema kahe che. hindu ja nahIM paraMtu khrIstIo, musalamAne ane yAhudIe paNa evA sarajanahArane ja Izvarane nAme oLakhe che.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 pAzcAtya danamAM " sAvAda ' " thi-jhima (Theism) nAme oLakhAya che. sraSTAvAdanA pratipAdanamAM teo kaMIka AvI matalabanuM kahe cheH--"eka ghaDIyALa lye. enA kAMTA tathA sprIMga vagere jIe; e badhAM kevI niyamita rIte tapeAtAnAM kAma kare che e tapAsA, tamArI khAtrI thaze ke A yaMtra koI eka buddhimAna sivAya anI zake nahIM. ghaDIyALa uparathI e ghaDIyALanA eka mekara'che ema jarUra tamane lAgaze. have tame asIma-anaMta AkAza tarapha najara kare!, keTakeTalA grahe!-nakSatreA pAtapAtAnI maryAdAmAM vyavasthita rIte vicare che te tapAseA. tamane kyAMI garabaDa-goTA jevuM nahIM dekhAya. AkAza ja zA sArUM? pRthvInA peTALamAM uMDA utarIne jue. eka upara khIjuM, khIjA upara trIjuM ema keTakeTalA thara patharAyalA rahyA che? A pRthvI eka vAra varALanA piMDa jevI hatI. enI upara kANu jANe keTalIye jAtanA sauMskAre| thayA ane Akhare ApaNA jevA manuSyA tathA bIjA asaMkhya prANIone rahevA lAyaka banAvI jhADa -pAna-kULa vagerene vikAsa jIe ! kramavikAsanI avicchinna dhArAmAM zuM tamane kAi parama buddhizALInA hAtha nathI jaNAtA ? khIjuM badhuM javA dyo. ekalA zarIrane ja vicAra kare. pazu-pakSInA aMga-pratyaMga geAThavavAmAM keTalI khUkhI ane kevI jhINavaTathI kAma lIdhuM che? mANasanA agA pAMganI gAThavaNa keTalI adbhuta che ? '" pAzcAtya sraSTAvAdIe Ama kahI khUba khUba pramANeA ApI kahe che ke eka buddhimAna sarajanahAra jarUra hAvA joIe. e ja Izvara. enI anaMta karUNA jagata-sraSTirUpe ja prakAza pAmI rahI che. A 99
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 prAcIna kALamAM bhAratavarSamAM paNa lagabhaga evI ja yuktie koMvAdanA pakSamAM apAtI. naiyAyiA A vAdanA meTA ripoSaka gaNAya che. zakaramizra kahe che: evaM karmApi kAryamapIzvare liGgaM tathAhi / kSityAdikaM sakartRkaM kAryatvAt ghaTavaditi // arthAt dhaDA eka kArya-padArtha che. kuMbhakAra enA kauM che. e ja pramANe dharatI vigere kAya padArtho che. enA pa eka kartA-zvira che. . nyAya-matanI vyAkhyA karatAM eka AcAya kahe che; " vivAdapadabhUtam bhUbhUdharAdi buddhimadvidheyam, yato nimittAdhInAtmalAbham, yad nimittAdhInAtmalAbham tad buddhimadvidheyam yathA maMdiram, tathA punaretat tena tathA 2 arthAta-pRthvI, parvata vigere kArya-padArthoM che. nimittavaza e utpanna thAya che. nimittane lIdhe utpanna thAya eTale ene kAi eka kartA hAvA joie. dAkhalA tarIke dira. maMdiranA nirmAtA kAeka buddhimAna haze ema kabUla karyAM vinA chuTakA nathI. e ja pramANe pRthvI, parvata vagerene eka buddhimAna sakioM che e mAnavuM paDe che. ,, nyAyAcAryanI mAnyatA pramANe paryaMta vagere kArya - padArtha che, kAraNa ke te sAvayava che. eTale ke nhAnA nhAnA paramANuonI racanA che, paramANu pote te acetana che. enA sayeAjaka cetanAviziSTa buddhimAna karto hAvA ja joie. A buddhimAna kartA e ja Izvara. karUNAvaza ra A sRSTi race che. nyAyAcAryonI e saMkSipta mAnyatA che.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 ' thI-ijhama ' athavA pAzcAtya sraSTAvAdanI viddhamAM aneka pramANA ApI zakAya. jagatanI utpattinA saMbaMdhamAM muddhimattA jevI kAi vastu nathI ema dhaNA dAniA kahuM che. graha-nakSatrAdimAM je eka prakAranI vyavasthA jovAmAM Ave che te teA jaDa padArthoM saMbadhI niyamanuM ja phUla che; e kaMi buddhizAlI IzvaranI pAtAnI vyavasthA nathI. pRthvInA paDamAM paNa kaI kAI kArIgaranI karAmata nathI. jaDa padArthosabaMdhI niyamA ja emAM mukhya bhAga bhajavI rahyA che. jIva-jaMtunI utpattimAM paNa e jaDa-prakRtinI ja lIlA samAyelI che, buddhi ke kaLA jevuM kaMI ja nathI. prANIonI zarIra racanAmAM krameAti zivAya bIjuM kaMI nathI. Aje paNa jvAne keTalAka aMga pratyaMga nakAmA veDhAravA paDe che eTaluM ja nahIM paNa e ja enAM jIvaleNu ane che. saMsAranI vicitratA dhArIne joze| tA rAja kANu jANe keTalAya jIva nakAmAM marI jAya che-keTalAyane akALe peAtAnI jIvanalIlA sakelI levI paDe che. A badhuM joyA pachI keTalAka dAzanikAe sraSTAvAdane tilAMjali daI dIdhI che. teo kahe che ke izvarane sRSTi racavAnI jarUra jaNAI ema kahevAthI ApaNe ene asImane badale sasIma-maryAdita ane nhAnA banAvIe chIe, IzvaramAM karUNA bharI che ema jo kAi kahetuM hAyatA e vAta mAnavA jevI nathI. jagata AkhuM zeAdhI vaLA, kAMI karUNAnA aMza nahIM jAya. jagatamAM keTakeTalAM rogacALA cAle che, keTalI anAtha vidhavAe unhAM niHzvAsa nAMkhe che, keTalA mAbApa potAnA vhAlA . piravAranA mRtyu upara azru DhALe che, keTakeTalA dharatIka'pa thAya che, keTakeTalA jIlmA ane
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 anyAyeAnI jhaDI varase che? A badhuM zvetAM kAi paNa sUkSma dRSTivALAne izvaranI karUNAne aNu sarakhA paNa na dekhAya. nyAya darzane prarUpelA izvaravAdanI virUddhamAM jainAcAryoe vAMdhA uThAvyA. emaNe prazna karyAMH pRthvI vigerene sAvayava zA sArU kahevAM ? dravyathI e anAdi che ema te tamenaiyAyikA paNa kabUlA che. paryAMyathI e jarUra anitya athavA utpAda-vinAzavALAM che, paNa eTalA ja uparathI ane sarajanahAra Izvara che ema kai rIte siddha karI zakAya ? AtmAnA paNa vividha paryAya che ane e avasthAMtara paNa pAme che; chatAM taiyAyikA AtmAne kA-padArtha nathI mAnatA. have te ema kahevAmAM Ave ke izvara paheMcabhUtanA pUtaLAthI jUThThI ja jAtanA che, Transcendent Being che te pachI ene ane paramANunA sabadha sabhave ja zI rIte ? vRkSane zAkhA puTe che ane patra-puSpa pragaTe che emAM buddhimattA jevuM zuM che? pAzcAtya paMDitAnI jema jainA paNa kahe che ke zrvirane sraSTikatAM mAnavAthI e ApaNA jevA ja amukata-sasIma purUSa Anthropomorphic banI jAya che. jainAcAya prabhAdre kahyuM che keH "jJAnacikIrSAprayatnAdhAratA hi kartRtA na sazarIretaratA ityapyasaMgatam zarIrAbhAve tadAdhAratvasyApyasaMbhavAt muktAtmavat -- izvarane jo jagakartA mAnIe teA tene zarIravALA mAnavA paDe, kAraNa ke zarIra vinA jagata jevA eka meTA sAcava padArtha banI ja zake nahIM. naiyAyikA kahe che ke zarIranI evI kaI khAsa jarUra nathI, kAraNa ke jagata racanAsabaMdhI izvaranAM jJAna, cikIrSA ane prayatna khasa che. jainA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. pAse enA paNa javAba che. teo kahe che ke-zarIra ja na hAya teA jJAna, cikIrSA ane prayatna kyAM rahe ? muktAtmAnI jema Izvara azarIrI heAya te tenAmAM prayatna jevuM saMbhavatuM nathI; evAthI saMsAra na racAya. matalakha ke zvarane jagatasraSTA mAnyA pachI ene zarIravALA mAnyA sivAya chuTakA thatA nathI ane zarIravALA thayA eTale e paNa ApaNA jevA ja maryAdita ane nhAtA banI javAne. karUNAthI prerAI izvare A sRSTi racI e kathananA saMbaMdhamAM pAzcAtya nirIzvaravAdInI jema prameyakamalamAaDakAra kahe che keH 66 nahi karuNAvatAM yAtanAzarIrotpAdakatvena prANinAM du:lovATyuM yuktam!" zvara kALu heAya te jIvane ATa ATalI yAtanAe bhAgavavI paDe evuM zarIra zA sArU kayuM ? mANasane saMsAramAM ghaNAM ghaNAM du:kha bhogavavAM paDe che. ene mATe sRSTikartA Izvara pAte javAbadAra che. A AkSepamAMthI Izvarane bacAvavA pAzcAtya thi-IsTA kahe che ke mAsa peAtAnAM vAvelAM khIja kSaNe che. mANasa pAte ja peAtAnAM duHkha mATe javAbadAra che. zvara teA mANasAnAM sukha mATe niraMtara-satata prayatna karyA kare che. enI vyavasthAmAMthI prANIne sukha ja maLe evI gAThavaNa karI rAkhI che. bhANusa potAnA lAla ane kuDa kapaTane lIdhe du:kha, rAga, zAka bhArI le emAM kaI zuM kare? Izvarane vacamAM saDAvavAnI kazI jarUra nathI. A bacAva barAbara che ema kahI zakAya nahIM, kAraNa ke ghaNIvAra sajjana mANasane paNa ApaNe du:kha zAka satApanA DuMgara nIce mAte joi zakIe chIe,
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 prAcIna yAhUdIe kahetA ke " Izvare te mAsAne sArU sAmAnyataH sukhanI ja vyavasthA karI hatI, paraMtu mANasa sIdhe mArge na cAlyA, avaLe mArge utaryAM-eTale ja ina udyAnamAMthI ene rA maLI. e ati junA kALanA pApanI sajA mANasa jAta Aje bhAgavI rahI che. e pApanA pariNAme mAnavajAta vazaparaMparAthI roga, zAka, mRtyu vigere yaMtraNAo veThe che." keTalI vicitra vAta che ? Adama ane dhruvanA pApano sajA, kALanI ADhithI mAMDI Aja ghaDI sudhI enA vaMzavArasane bhAgavavI paDe emAM karUNAmayanI karUNA kyAM rahI ? bhAratavarSa mAnavajAtinAM duHkha, kaSTa, janma jarA, mRtyu viSe je khulAsA Ape che te kaMIka yuktisoMgata che. naiyAyikA vigere bhAratIya dArzaniko mAne che ke jIvanAM sukha-du:kha e enAM peAtAnAM pariNAma che. kaLa athavA adRSTane lIdhe janmajanmAMtaramAM jIva bhAgAyatana dehAdi meLavI, karmAnusAre sukha-duHkhAdi anubhave che. izvara kALu che, chatAM jIvane peAtAnA adRSTane lIdhe du:khA bhAgavavAM paDe che. naiyAyikA A saMbaMdhamAM je dalIla Ape che te samajavA jevI che. te kahe che ke H mahAbhUtAdimAMthI deha nirmAya che, paNa kevA prakAranA bhAgane upayAgI deha karavA enA AdhAra adRSTa upara che. mahAbhUta ane adRSTa ane acetana che. ethI karIne mahAbhUta ane ane sahAya karavA, jIvane enA karmonA adale ApavA eka sacetana sarajanahAranI jarUra che.' nyAyAcAryAMnA matAnusAra A sarajanahAra e ja Izvara, "
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ - niyAyinI A dalIlane jaine javAba Ape che IzvaramAM karUNa bharI heya chatAM je e jIvanAM duHkha dUra karI zake nahIM, bhogAyatana dehAdino AdhAra adaSTa upara ja hoya te pachI izvara mAnavAnI jarUra ja kyAM rahe che? jIva potAnA karelA karmane lIdhe, anAdi kALathI A saMsAramAM rajhaLe che. vividha deha dharI karmanAM phaLa bhogave che, eTaluM kahevAthI badhI vAta patI jAya che. je ema kahetA ho ke acetana paramANumAMthI, sacetana IzvaranI sahAya vinA kaI rIte deha dhAraNa karI zakAya to jaino enA javAbamAM kahe che ke karma pudgala che arthAta paramANuone e svabhAva che jIvanA rAga-dveSa anusAra karma-pugalo pite ja jIvamAM Azraya pAme che ane e vaDeja gAyatana dehAdi pariName che. matalaba ke jaina siddhAMta pramANe jagatabhraSTA nathI, Izvara sarajanahAra hoI zake nahIM te pachI izvara eTale zuM samajavuM? pAzcAtya vidvAnemAM thoDA evA dArzanika che ke je sarajanahAra tathA jIva e bene judA pADI nAkhavAthI sarajanahAra pote bahu nahAna banI jAya ema mAne che, eTale teo izvara sivAya bIjI koI sattA ke sane asvIkAra kare che. A dArzanike "pAna thi-isTa" nA nAme oLakhAya che. prAcIna grIka dArzanika pAmeneDisa tathA iliyATIka saMpradAyanA darzanamAM "pAna-thi-Ijhama" ne AbhAsa maLe che. pleTonA siddhAMtane erisToTale je navuM rUpa ApyuM temAM paNa A pAnathi-ijhama athavA "vizvadevavAda bharyo che. madhyayugamAM AbhAreIsa bahu vikhyAta "vizvadevavAdI" hati tattvadazI-cUDAmaNi
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 spinAjhA vamAna yurApane vizvadevavAdanA mATe pravaka gaNAya che. suprasiddha hIgela, zApanahAra vigere jamana dAnikA " pAna--thi-IsTa " manAya che. vizvadevavAdanuM mULa sUtra e che ke- jIva ke ajIvajagatanA badhA padArtho ekAnta sat che ane samAtra izvaranA vikAsa tathA pariNatirUpa che, izvara sivAya khIjuM kaMi ja nathI. jUjavA jIvA tamane bhale dekhAya paNa mULamAM te eka che, izvaranI sattAne lIdhe ja sau sattAvAna che, izvaranA prANe ja badhA prANavAna che. basa, eka izvara che; bAkI bIjuM kaMi ja. nathI. jagata juduM che, eka pRthak sattA che e bhramaNA che." bhAratavarSamAM paNa traNA junA kALathI advaitavAdIe e ja pramANe jagatanA padAsamUhanI sattA tathA vividhatAnI avagaNanA karI zna satya jJamizrA nA maMtra suNAvI rahyA che. mAyAvAda e brahmAdvaitavAdanuM rUpAMtara mAtra che. e mata pramANe "brahma ja akhaMDa, atiIya sat che; sattAmAtra che." jIva, ajIva e badhu asat che; ekamAtra brahma ja sat che. jo koi ema kahetuM hoya ke "huM chuM, te che, tame che" teA e badhA avidyAnA ja vilAsa che ema samajavuM. kharUM jotAM "huM" jevuM kaMi nathI, "tame" paNa nathI ane "te" jevI paNa kAi vastu nathI. je ka hAya te te 'meTviyam 'brahma ja che. A nitya nira Mjana brahma, mAyAnA pratApe brahmAMDanA 'Izvara' rUpe pratIta thAya che. yo lokatrayamAvizya bibhatrtyavya IzvaraH / ane e ja nitya-nira Mjana, advitIya brahma, a avidyAne lIdhe vividha nAma tathA rUpavALu banI bahu jIvarUpe pratIta
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 thAya. kharUM zvetAM te kevaLa brahma ja che. mAyAnA paDaLamAMthI ene joie chIe tyAre te izvara lAge che ane avidyAnA adhArAmAM ene joie chIe tyAre e 'mevAdvitIyak' anaMta saMkhyA ane anatavidha varUpe jAya che. va peAte ja izvara che; jIva peAte ja brahma che. H pAna--thi-ijhama' nA yuktivAdamAM rahelA deSA dhA dArzanikAe vINI kADhayA che. jagatanI vastue ane bhAvanAonuM svarUpa nakkI karavu e tattvavidyAne uddeza che. evA prayatnAmAMthI na janme che. vizvadevAda jagatanI prakRti nakkI karavAne badale ulaTo jagatane ja mULamAMthI uDAvI de che. saMsAranI enI vyAkhyA keTalI vicitra che? jagatanI vastu ane bhAvanAmAnI satyatA paNa svIkAravAnI e nA pADe che. A vAta kone gaLe utare ? jagatanA ATalA badhA padArthImAM koi prakAranA rUpabheda nathI, badhA ja koi eka mahAsattA (Pure Boing ) nA vikAsamAtra che --badhA eka che, A siddhAMta pratyakSavirUddha jevA nathI lAgata jIvAmAM kaMi bheda na heAya, vastutaH sadhaLA chavA eka mahA sAmAnyane vikAsamAtra hoya te pachI svAdhIna (Freedom of will) jevuM zuM rahyuM ? pachI to jIva je sArAM narasAM karmo kare tene mATe kei javAbadAra ja nathI rahetuM, ane pApa-puNya na heAya te muktinI vAta ja zI karavI ? "" icchA prAcIna kALamAM, bhAratavarSane viSe jainAcAryoe brahmAdvaitavAdane kaiMka evA ja sasaNutA javAba ApyA che. teo kahetA ke "jo jayaMtane ekAnta asat athavA
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 kAlpanika sattA jevuM mAnatA ho te pachI tamArI peAtAnI sattA jevuM kaMI nathI rahetuM. jagata eka sat padArtha jevu mAtra dekhAya ja che vastutaH nathI, ema je tame kaheA che. tenAM pUratAM kAraNeA tame ApI zakatA nathI. eTale tamArU kahevuM mAnI zakAya evuM nathI. jagat sat che. pratyakSajJAnathI paNa e vAta siddha thAya che. jagatanI anekAneka vastue ane enI vividhatAo tame najarezanajara nihALI zaMkA che. najare dekhAya chatAM na mAnavuM ema tame zA AdhAre kahe che ? brahmarUpa AtmA jo sata padArtho hoya tA brahmanI jema sarUpe pratIyamAna bhAvasamUha asat kema mAnavA ?" pAzcAtya dArzanikAnI jema jainAcAryoM pazu kahetA ke jIvanI vividhatAne asvIkAra karavAmAM Ave teA muktinA prazna ukelavA azakya bane. kAraNa ke badhA jIvA vastutaH ekAnta-abhinna hAya tA pachI eka jIvA sukhI thavA joie ane teja du:khe badhA vA eTalA ja paNa ema banatuM jovAmAM ke anubhavavAmAM nathI AvatuM. jo emaja banatuM hAya tA eka jIva mAse jatAM badhA jIvA mekSe pahoMcI jAta athavA te| jyAM sudhI eka paNa jIva adhanamAM paDyo che tyAM sudhI khIjAnI mukti asa bhatrita banata. jatA kahe che ke brahmAdvaita mata svIkArIe te badha, meAkSa, dharmAMdha vagere avagaranAM vAka banI jAya, jIva pote brahma hoya teA pachI badha, meAkSa ke dharmAMdha jevu kai rahetuM nathI, jIvanA sukhe baMdhA pramANe eka duHkhI banavA nee; vanA baMdha, meAkSa ane dharmAMdha viSe advaitavAdI kahevA .
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 mAge che ke veAnI aMdara paraspara paramArthika prabheda bhale na hAya, paNa vyavahArataH eka jIva khIjA jIvathI vibhinna che. eTale eka jIva meAkSe jAya tA paNa bIjA jIve pAtAtAnI baMdhanadazA ja bhAgave. pAramArthika dRSTie zuddha, mukta, brahmanI sAthe jIvatA abheda rahe, paNa vyavahAra dRSTie jIva brahmathI bhinna ane badhAyelA ja che zAstromAM je vidhi niyama batAvyA hAya te pALavAthI baMdhAyele jIva brahmanI sAMnidhyamAM jai zake e ja amArI kahevAnI mukhya matalaba che. A pramANe advaitAcAryo vyavahAranI apekSAe badha ane meAkSanI tAttvikatA pratipAdana kare che, eTaluM ja nahIM paNa zAstrakathita AcAra, niyama, vidhi vagerenI AvazyakatA paNa svIkAre che, A dalIlanA javAbamAM jainAcAryo kahe che ke vendAtIe vyavahAra dRSTie je vAta kare che te uparathI ja ATaluM to sheje siddha thAya che ke vastutaH jIve asabya ane parasparabhinna che; temaja jIva anAdi kALathI adhAyelA che ane samyagdarzana, samyagajJAna tathA sabhyazcAritra pAmyA vinA jIvanA chUTakArAnI AzA nathI. eka rIte jIvanI vividhatA, anAdibaddhatA ane mukitasabaMdhI zakyatA A advaitavAdIone paNa kabUlavI paDe che; parantu vyavahAra diSTae ja e saMbhavita che ema gRhI chUTI jAya che, jaina paDitA kahe che "vA ghaNA che, anAdibahu che ane mAkSa meLavavAnI emanAmAM yeAgyatA che eTaluM kabUla karyo pachI vadhu kaMI kahevApaNuM ja nathI rahetuM. brahma eka che, advitIya che e badhA vAgADaMbara che. kAraNa ke enA samanamAM tame kai sArI yukti ApI zakatA nathI."
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 matalaba ke jaina daSTie eka advitIya satya svarUpa brahma jevuM kaI ja nathI ane Izvara paNa brahma nathI. te pachI Izvara eTale zuM samajavuM ? madhyayugamAM, yuropamAM, khrIstIo Izvarane moTe bhAge "pUrNasattva" (Perfect being) athavA jagatapitArUpe oLakhAvatA. A " pUrNasatva" vAdIono yuktivAda Ontological Argument nA nAmathI prasiddha che. seMTa gasTina kahe che "mANasa-baMdhanadazA bhagavate mANasa, alpajJa, havaza mANasa saMpUrNa satyanI dhAraNa karI zake e kaI rIte saMbhavita che ? jagatanI pAchaLa satyanA paripUrNa AdarzarUpe, AdhArarUpe "pUrNasattva" che eTale ja pAmara manuSya satyane sAkSAtkAra karI zake che. A pUrNasattva e ja Izvara." eja eka bIjo darzanakAra A selsa kahe cheH sat padArtha-samUhanI aMdara eka krama dekhAya che. vyaktimAMthI jAti ane jAtimAM paNa ucca-uccatara-uccatama evI taratamatAM dekhAya che e uparathI koI eka enuM paripUrNatama sarva che ane e sattva badhI ja jAtio upara adhikAra bhogave che ema siddha thAya che. e yuktinA AdhAre A darzanakAra " jAti-ziremaNi, paripUrNatama sattvane IzvararUpe oLakhAve che. e asata hoya to pUrNatama sarva jevuM kaMI na saMbhave, kAraNa ke satapaNuM na hoya to pachI pUrNatA saMbhave zI rIte ? - vartamAnayuganA AraMbhamAM dArzanika DekArTa paNa thoDe ghaNe aMze pUrNasattvavAdano ja pracAra karyo hato. e kahe che
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ . OM manuSyanI vicA dhArAmAM pUrNa sattvasabaMdhI dhAraNAne sthAna che. e dhAraNA kyAMthI AvI? manuSya pate te apUrNa eTale e pote pUrNasattva-dhAraNAnA utpAdaka na ja hoI zake. matalaba ke eka parapUrNa sattva che, jene lIdhe manuSyanA manamAM evI dhAraNA sadA jaDAyelI ja rahe che. A paripUrNa sattva e ja Izvara. che bIjA keTalAka dAMnikAe eka yA IjI rIte e ja vicAranA paDadhA pADayA che. sau emaja kahe che ke manuSya apUrNa che, pAmara che, sImAbahU che, ajJAnanI aMdara Atha che. A badhAthI para eka mahAna mahimAvata Izvara che je sarva prakAre pUrNa, mahAna, asIma ane nAnarUpa che. ghaNA jUnAkALamAM, bhAratavarSamAM "pUrNasattva'vAdanA pracAra heya ema lAge che. puNyabhUmi bhAratavarSa aneka svataMtra vicArakonI mAtRbhUmi che. ati prAcIna kALamAM, pUrNa sattvavAda' jevA matamatAMtare| A bhUmimAM janmyAM ane pASAyAM hoya te te sarvathA anavA dvega che. yAgadarzanakAra spaSTa ja che. tatra "klezakarma vipAkAzayairaparAmRSTaH puruSavizeSa IzvaraH // niratizayaM sarvajJatvabIjam // sa pUrveSAmapi guruH kAlenAnavacchedAt // " samAdhivAda 24-26 "evA eka mahApurUSa che ke je kaleza, ka, karmAMkLa ane pravRtti AdithI saMpUrNa aspRSTa che, e ja Izvara che. saMpUrNa sattatvIja enAmAM vartamAna che. kALathI paNa e anavacchinna che ane pUrvAcAryane paNa gurU che." bhAratIya pUrNa sattvavAdanuM e svarUpa che.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 zreSThamAM ya zreSTha, mahAna ane prAnamAM ya prAna evA je purUSapradhAna e ja Izvara evA pataMjaline mata che. vRttikAra bhojarAja kahe che: dRSTA hyalpatvamahattvAdInAM dharmANAM sAtizayAnAM kASTAprAptiH / paramANAvarUpatvasya AkAze mahattvasya / evaM jJAnAdayo'pi cittadharmAstAratamyena paridRzyamAnAH kecinniratizayatAmApAdayanti / yatra caite niratizayAH sa IzvaraH / yathA azpatva, mahattva vigere dharmAMmAM tAratamya dekhAya che. paramANu nhAnAmAM nhAne ane AkAza mahAnamAM mahAn che. e ja pramANe jJAnAdi cittadharmoMmAM paNa tAratamya dekhAya che. eTale kAI eka evuM satva che ke jyAM utkarSanI chellI sImA Ave che. je mahApurUSane viSe sarva jJAnAdi guNA utkarSatAnI parAkASTA pAme te ja Izvara." pAzcAtya dArzanika--mahAbuddhizALI kAnTa, pUrNa sattvavAdanA doSA batAve che--tamArA manamAM pUrNa sattvasabaMdhI dhAraNA janme e ThIka che, athavA anumAna vigerenI sahAyatAthI tame pUrNasattvanA siddhAMta svIkArA e paNa samajI zakAya; paraMtu vAstavika jagatamAM sAcesAca eka jaNa pUrNa-sattvavALe chepurUSapradhAna che ema zI rIte kahevAya? tamArA mananI dhAraNA kalpanAmAtra nathI ema kaI rIte kahI zake! ? pramANa ke yukti jevuM tamArI pAse zuM che ?" prAcIna bhAratamAM ghaNuM karIne cogadarzane uccArelA IzvaravAda sAme eveAja virAdha yeA hateA. leAjavRttimAM ene AbhAsa maLe che.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadyapi sAmAnyamAtre'numAnasya paryavasitatvAt na vizeSAvagatiH saMbhavati, tathApi zAstrAdasya sarvajJatvAdayo vizeSA avagantavyAH / / "jJAnAdinA tAratamya uparathI, niratizayajJAnanA AdhAra evA IzvaranuM je anumAna karavAmAM Ave che te eka nivizeSa sAmAnyanI upalabdhi sivAya bIjuM kaMI ja nathI. IzvaranA keI vizeSa guNane paricaya nathI maLatA.' pAzcAtya dArzanika kAra paNa eja vAta kahe che. bhojarAja mAne che ke zAstronI sahAyathI Izvara saMbaMdhI vizeSa jJAna meLavI zakAya. kAra paNa eTaluM te svIkAre che ja, cogadarzananI sAthe sAMkhyane maulika bheda nathI. chatAM kapila, pataMjalinA IzvaravALo asvIkAra kare che. e spaSTa zabdomAM kahe che - "phurasiddha " viSayAdhyAya 10 / pramANa vaDe IzvaranI siddhi thaI zakatI nathI. pataMjalinI jema jainAcAryo paNa eka aditIya Irane InkAra kare che. te pachI Izvara eTale zuM samajavuM ? kAnTanI Apattino uttara vALatAM hIgala Adi dArza. niko kahe che ke-vijJAnanI sAthe yathArtha-prakRta sattAno virodha che e vAta barAbara nathI. Real is rational ane Rational is real: je vijJAna daSTie parikruTa-samajAya evuM che te vastutaH satya che. have je pUrNasattva, sarva vijJAna daSTie samajatA hoya te sarvajJa purUSa vastutaH saMbhave che ema mAnavuM ja paDe. oNsTina paNa kahe che ke-asatya. e satyane vikAramAtra che. asatya ja satyasvarU5 IzvaranuM
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ astitva siddha kare che. mANasanuM jJAna maryAdita che, paNa maryAdA ja sarvajJatva pUravAra kare che jaina izvaranA saMbaMdhamAM evI ja matalabanuM kahe che. anAdi kALanA karmanAM baMdhanane yoge jIva a9pa4 che, jJAnAvaraNIya karmone lIdhe enuM jJAna DhaMkAeluM rahe che. A AvaraNa dUra thatAM ja jIva anaMtajJAnano adhikArI bane che-sarvajJa bane che, ane je je mahApurUSa A karmabaMdhana kApIne, mokSe gayA che te badhA paNa sarvajJa hatA-che. kama e jIvanA mULa svabhAvanI ADe Ave che. karmabaMdhanane lIdheja jIva alpajJa rahe che. e baMdhana dUra thatAM jIva potAnI svAbhAvika jJAnadazA prApta kare che. matalaba ke jIvonAM baMdhana nuM maryAdita jJAna eTaluM pUravAra kare che ke jIvanI mukti ane sarvajJatA saMbhavita che. jIvonI saMkhyA pAra vinAnI che. pratyeka jIva karmabaddha ane alpajJa che; je ghaDIe baMdhanadazA ane alpajJatAmAMthI chUTe teja paLe e mukta ane sarvajJa bane, e vAta je buddhimAM utaratI hoya te ATaluM nakkI samajI levuM ke eka Izvara sarvato mukta-sarvajJa che ema nahIM paNa pratyeka mukata jIva sarvajJatvane adhikArI che. e siddhAnta ja yuktiyukta che. | muktipadane pAmele jIva sarvajJa che. sarvajJa eja Izvara jainAcAryo e ja vAta kahe che. mImAMsake e sarvajJatvAdane InkAra kare che. teo kahe che ke sarvajJatA asaMbhavita vastu cheH sarvajJo dRzyate tAvannedAnImasmadAdibhiH / . dRSTo na caikadezo'sti liGgaM vA yo'numApayet //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4ra na cAgamavidhiH kazcinnityaH sarvajJabodhakaH / na ca maMtrArthavAdAnAM tAtparyamavakalpate // na cAnyArtha pradhAnastaistadastitvaM vidhIyate / na cAnuvAdituM zakyaH pUrvamanyairabodhitaH // anAderAgamasyArtho na ca sarvajJa AdimAn / kRtrimeNa svasatyena sa kathaM pratipAdyate ? // atha tadvacanenaiva sarvajJo'nyaiH pratIyate / prakalpayat kathaM siddhiranyonyAzrayayostayoH // sarvajJoktatayA vAkyaM satyaM tena tadastitA / kathaM tadubhayaM siddhayet siddhamUlAntarAdRte // sarvajJapraNItAttu vacanAnmUlavarjitAt / sarvajJamavagacchantaH svavAkyAt kinna jAnate | sarvajJasadRzaM kazciyadi pazyema saMprati / upamAnena sarvajJaM jAnIyAma tato vayam // upadezo hi yuddhAderdharmo'dharmAdigocaraH / anyathA nopapadyeta sArvajJam yadi nAbhavat // buddhAdayo vedajJAsteSAM vedAdasambhavaH / upadezaH kRto'tastairvyAmohAdeva kevalAt // ye tu manvAdayaH siddhAH prAdhAnyena trayIvidAm / trayIvidAzritagranthAste vedaprabhavoktayaH // tAtparya - pratyakSa, anubhAna, Agama; upamAna ane arthAtta vagere pramANa pacakrathI sattunuM astitva siddha nathI thatuM. pratyakSa / mAtra nikaTanI vastu ja oLakhAve che. manAhi, anaMta, atIta, anAgata, vartamAna, sUkSmAhi svabhAvaviziSTa nikhila padArtho kaI rIte pratyakSa thaI zake ? *
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ have je pratyakSapaNe nikhila padAjonuM jJAna saMbhavatuM na hoya te pachI sarvajJatArUpa jJAna ane sarva purUSa paNa pratyakSano viSaya na banI zake. eTale ke sAta-sahArA sarvajJatAno badhA thaI zakato nathI, tema sarvajJanI upalabdhi asaMbhavita che. anumAna vaDe paNa sarvajJanI siddhi thaI zakatI nathI. kAraNa ke anumAna pramANu, hetu tathA sAdhyanA avinAbhAva saMbaMdha upara AdhAra rAkhe che. ahIM sarvajJa sAdhya che. e sAdhyanI sAthe koI paNa hetuno e saMbaMdha nathI dekhAto ke je vaDe sarvAnuM anumAna karI zakIe, tethI anumAnathI paNa sarvajJanI siddhi thaI zakatI nathI. sarvajJane siddha karavA kaI paNa AgamanuM pramANa kAmamAM na Ave, kAraNa ke pahelA ja pazna e udabhave ke sarvA--pratipAdaka Agamane tame nitya mAnaze ke anitya ? nitya AgamapramANa eka paNa nathI ane jo hoya to e apramANa che. kAraNa ke "manniSkramena ta" vigere vidhirUpa vacano ja pramANa rU5 che. have je ema kahevAmAM Ave ke sarva pratipAdaka Agama anitya che te bIjo prazna e uddabhave che ke e anitya Agamane praNetA koNa? sarvajJa ja e Agamono praNetA hoya te a nyAzraya devane lIdhe e pramANa dUSita bane che. sarva Agama cyA ane e ja Agamane sarvajJanA pramANarUpa gaNavA e anyAzraya doSa che. ethI ulaTuM jo ema kahe ke asarvajJa evA keI eka purUSe Agama jyA che te pachI enI kaMI kIMmata ja nathI. sArAMza ke sarvajJa e AgamathI siddha nathI, upamAnathI paNa sarvajJatAnI siddhi thatI nathI, kAraNa ke sAdasthAnamAMthI
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ja upamAnanI utpatti 1- sarvajJa jevI bIjI koI vastu dekhAtI narthI, eTale UpamAM vaDe sarvasiddhi asa'bhivata che. arthoMpattidvArA paNa netA siddha nathI thatI, kAraNu ke sarvajJanA asvIkAra vAthI kAI nAtapadAnA asvIkAra karavA paDatA nathI. sarvajJatA na hoya tA pachI khudda ane manu jevA dhopadeza zI rIte pArka? evA tarka karavAnI paNa jarUra nathI. mImAMsake enA javAbamAM kahe che ke veda ja badhA dharmonu mULa che. bhale mudde dhAMdhanA upadeza ApyA hAya, paNa te avedana hAvAthI e upadezamAM vyAmeAha sivAya bIjI kaMI ja nathI ane e upadezakapaNAthI sarvajJatA siddha thatI nathI. manue je ke dharmAMdhama sabaMdhe upadeza ApyA che, paNa e kaMI sarvajJa na hatA. khudda ke manunA dharmopadezamAM sanatA jevu kaI nathI dekhAtuM. kAI ema kahevA mAge vartamAnakALe sajJatAnu pratipAdana aAbara na thai zake, tethI zuM thaI gayuM ? bhUtakALamAM ke bhaviSyakALamAM kAI eka samaye sanatA jarUra sabhave che; te mImAMsakeA pAse ene paNa javAba che. te kahe che; bhUtakALamAM ke bhaviSyakALamAM sarvajJatA meLavanArA haze teA ApaNA jevA ja jJAna ane indriyAdinA adhikArI ne? je vastu Aje ApaNA mATe asaMbhavita che te bhUtakALamAM ke bhaviSyakALamAM paNa bIjAne zI rIte saMbhavita ane mImAMsA vadhumAM ema kahe che ke sarvana eTale padArtha mAtranA jANakAra e vAta paNa mAnavA jevI nathI. pratyakSapaNe e sarva padArtho jANI le che ema kahevAmAM
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ave te dharmAdi sUkSma viSayo enI jANabahAra rahI javAnA. anumAnathI e sakaLa padArtha jANe che ema kahe te ApaNAmAM ane sarvajJamAM kaI bheda ja kayAM rahe che ? bIjI eka vAta paNa yAda rAkhavI joIe. anumAna athavA AgamathI je jJAna thAya che te aspaSTa hoya che. sarvane evuM aspaSTa jJAna na hoya. evA aspaSTa jJAnavALAne sarva kahI zakAya nahIM. | sarvajJatva eTale zuM ? padArthamAtranuM jJAna e ja sarvajJatA, ema je kaho to bIjo savAla e che ke e prakAranuM padArtha mAtranuM jJAna kaI rIte saMbhavita che ? krame krame sarva padArthonuM jJAna thAya e yukti paNa TakI zake evI nathI. kAraNa ke bhUtakALamAM, bhaviSyakALamAM ane vartamAnakALamAM paNa je padArthonI utpatti thaI che-thaI rahI che-thavAnI che enI saMkhyAne pAra pAmI zakAya nahIM. krame krame jANavAno prayatna karIe to e apUrNa ja rahI jAya. vaLI je ema kaho ke yugapaNe samasta padArthonuM jJAna sarvajJamAM hoya che to paNa e vAta ThIka nathI, kAraNa ke zIta-uNAdi padArtho to parasparanA virodhI che ane evA paraspara vidhI padArthonuM eka ja kSaNe jJAna zI rIte saMbhave ? mukhya mukhya padArthonuM jJAna thAya eTale emAM badhuM AvI gayuM ema koI kahe to paNa e ThIka nathI, kAraNa ke bIjA padArthonA jJAna vinA ene sarvajJa kahI zakAya ja nahIM. sarvajJatA asaMbhavita che e ja mImAMsakono kahevAno mukhya Azaya che.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 jainAcAryo have ene yukti ane pramANapura:sara javAba vALe che. teo kahe cheH cakSumAM jovAnI zakti che, paNa aMdhArAmAM e zakti kaI kAma karI zakatI nathI. e avyakta rahI jAya che. prAtaHkALe pUrva dizAmAM jyAre sUryanAM kiraNlR prakaTe che, rAtrinA adhakAra ogaLe che tyAre rUpane grahaNa karanArI lAcanazakti kAma kare che, AsapAsanA padArtha joI zakAya che. AtmAnA vyApAra paNa evA ja prakAranA che. jagatanA saghaLA ja padArtho jovAnI-jANavAnI enAmAM zakti che, sattatA ane svabhAva che; paNa anAdi jJAnAvaraNIyAdi karmonA sayeAgathI e emanI ema paDI rahe cheH enA sanatva-svabhAva aparisphuTa rahe che. samyak taparacAvaDe jyAre jIvanA kamaLa baLI jAya tyAre ja AtmA potAnA zuddha svabhAvane sajJatAne pAme. A vAta samajavAmAM paNa eTalI ja sarala che. padArtha mAtrane grahaNa karavAnI zakti tathA svabhAva AtmAmAM che ke nahIM ? e viSe vivAdane sthAna nathI. vyAptijJAnavaDe bhUta, bhaviSya, vartamAna, dUra, anAmata vigere sadhaLA ja viSayAne aMge pratIti jevuM janme che. ema tA mImAMsA pAte kabU la kare che. vaLI tee eTalu paNa svIkAre che ke Agama-pramANanA AdhAre bhUta, bhaviSya ane dUra-dUranA padArthonI upalabdhi thaI zake. ene atha eTale ja ke samasta padArtha jANavAnI jIvamAM zakti che. mImAMsakoe mAnelu Agama-pramANa pote ja paryApta che. jenA kahe che ke pratyakSapaNe sarva padArthonuM jJAna thai zake nahIM, ema na mAnazeA, ApaNI pratyakSa Indriya ani
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 ndriya cheH arthAta ene mananI apekSA rahe che. ema che eTale ja e bahu theADA ane sthULa padArthAne ja grahaNa karI zake che. yAgIonI pratyakSa Indriyane mananI apekSA nathI rahetI, tethI te dhaNAatIndriya sUkSma padArthonu avalAkana karI zake che. ane jenAM karma-AvaraNa TaLI gayAM hoya evA mahApurUSanA pratyakSa jJAnamAM, vizvanA sadhaLA viyeA jhaLake emAM zaMkA laI javA jevuM paNa zuM che ? rAmAyaNAdimAM lakhyu che ke vainateya, sekaDA yAjana upara rahelI vastuone pratyakSapaNe joI zakatA. samaLI jevA pakSIo bahu dUranI vastuo pAse paDI hoya e rIte sheje nIhALI zake che. ApaNuM pratyakSa bhale atyAre maryAdita hoya, paNa enAmAM ghaNI rAkti bharI che e vAtanI kAIthI nA pADI zakAya ema nathI. mukhya vAta eTalI karanAra--prati:dha karanArAM karmo dUra thavAM joI thatAM ja pratyakSa jJAna rUpI sUrya jhaLahaLavAnA. jainAcAryo mAne che ke Agama paNa sarvajJatA siddha kare che, emAM anyeAnyAzraya ke anavasthA doSa jevuM kaMI ja natho. sarvajJa Agama prarUpe che ane AgamanA Azraya laI ne bIjAsajJa saMbhave che. ema bIja ane aMkuranA nyAye Agama ane sattanI paraMparA pravarte che. sanapraNIta Agama pramANa che ane Agame eLakhAvelu sanatva paNa satya ane siddha re che. ApaNe Agama athavA anumAnathI je jJAna meLavIe chIe te aspaSTa rahe che. enuM kAraNa ApaNA potAnA kamaLa che. e badhA maLa jyAre dhAvAI jAya, saMpUrNa paNe dhAvAI jAya tyAre satva svataH pragaTa thayA vagara na rahe. AvaraNu kSaya ja ke AvaraNa e. karyAM aLagAM
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. thatAM ja sarvapna at yugapat samasta padArtha krame krame" emane jANavAnu nathI hAtu. eka parasparavirodhI padArtho emanA jJAnane viSaya banI sanamAM sa kSaNe sarva padArthonu jJAna sabhave at prakSINameAha che--emane koI paNa vastune viSe meha nathI. e saMpUNaeN vItarAga che. vastusvarUpa jANavAmAM emane rAga dveSa koi paNa prakAranI harakata karI zakatA nathI. jainAcAryo ema kahevA mAge che ke Aje ApaNe asana-chadmastha chIe e ja tAve che ke evAM koI AvaraNa che ke je sarvajJatAne rokI rahyAM che. AvaraNa dUra thatAM ja sajJatArUpa sUkSma prakaTAvAnA. sarvajJatAne asvIkAra karIe te asajJatAne paNa asvIkAra karavA paDe. mImAMsako kahe che ke Agama apauSaya che, purUSA Agama yojI zake ja nahIM; kAraNa ke vANIne asabhava che. AnA javAbamAM jainAcAryo ke vANI ane sarvajJatA e parasparavarodhI nathI, vakatA ane AgamaprarUpaka hoi zake che. Agama apauSaya nathI. e sarvajJanA abhAve Agama paNa apramANa re. sarvajJa mahApurUSanI vANI AgamamAM na hoya teA Agama paNa guNurahita ja gaNAya. jaitA, mImAMsakoe mAnelA Agamanu prAmANya nathI svIkAratA, chatAM te vedavAkya TAMkIne veda paNa sarvajJanI sattA svIkAratA hovAnu siddha kare che "vizvatazcakSuruta vizvato mukho vizvato bAhuruta vizvataHpAt sa vetti vizvaM na hi tasya vettA tamAhuraprayam puruSaM mahAntam / hira.. Nyagarbha prakRtya sarvajJa -" sarvajJa jANI zake, ja kSaNe zake che. sarvajJa abhilASa sarvajJa sarvajJamAM kahe che.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ A rIte saune sarvAnI sattA svIkAravI ja paDe che. jaino sarvAne Izvara tarIke oLakhe che. mukta jIva e ja Izvara ema jaina darzana kahe che. - jaina darzanamAM eka ja Izvara nathI. anAdikALathI laIne Aja sudhImAM keTalAya purUSo muktine varyA che ane jaina darzana anusAra e sarva sarvajJa tathA Izvara che. mukta jIva mAtra, sarvajJatvAdi keTalAka guNa-sAmAnyanA adhikArI hoya che. A guNa-sAmAnyanI daSTie keTaleka aMze jaino ekezvaravAdI hoya ema paNa lAge. karmabaMdha be prakAranuM che(1) ghAtI ane (2) aghAtI ghAtakarma AtmAnA svAbhAvika guNane ghAta kare che. A karma cAra bhAgamAM vaheMcAyela che (1) jJAnAvaraNIya (2) darzanAvaraNIya (3) mohanIya ane (4) aMtarAya. jJAnAvaraNIya karmanA udayathI AtmAnuM vizuddha jJAna avarAya, darzanAvaraNIya karmanA udayathI AtmAnI darzanazakti rUMdhAyelI rahe, mohanIya karmanA pratApe vizuddha zraddhA-samyaktva, cAritra-guNa vikAsa na pAme ane aMtarAya karma, AtmAnA svAbhAvika vIryAdine UravA na de. aghAti karmanA cAra bheda che. (1) AyuH (2) nAma (3) getra ane (4) vedanIya. AyuHkarma prANanA AyuSa nirbha che, nAmakarmanA coge prANI vividha zarIra vagere pAme che, gotrakarmanA yoge manuSya ucca yA nIMca getra pAme che ane vedanIya karmanA pratApe jIva sukha-duHkhAdi sAmagrIvaDe AkulatA pAmI AtmAnA avyAbAdha guNathI
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 jainAcAryo kahe che vimukha rahI jAya che. jyAre jIva muktisAdhanAnA mArge vaLe che, kAra tapazcaryA Adare che tyAre pariNAme cAra dhAtikanA nAza karI sarvanatA prApta kare che. sarvanatAnuM bIjuM nAma kevaLajJAna. kevaLIyA kevaLajJAnIne jIvanmukta paNa kahI zakAya, jIvanmukta sarvajJanA e prakAra cheH sAmAnya kevaLI ane tIrthaMkara. jIvanmukta purUSa zarIradhArI hovA chatAM sarvajJa athavA kevaLI heAya che. sAmAnya kevaLA mahApurUSo potAnI mukti sAdhe che, jyAre tIrthaMkaranAmI purUSasaMhA potAnI mukti sAdhavA uparAMta saMsArI vene paNa muktinA, azeSa du:khakalezAdimAMthI chUTavAnA mA batAve che. emanA upadezathI saMsAranA ve tarI jAya che, tethI te tIsvarUpa gaNAya che. jaina dharmanA graMthA tIrthaMkara bhagavAnanI stuti-statratAthI bharyAM che. tI kara sahanA upadeza kare che. e jagat pUjya che, arhat che. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpI caturvidha saMghanI sthApanA paNa e ja kare che. cadughAikammo, daMsaNa suhaNANavIriyamaIo / suddaDhyo gappA, muddo raddo vivintino // dravyasaMgraha 50. e arihaMta, jemanA cAre prakAranA ghAtika nAza pAmyA che, je anaMtadarzIna, anaMtasukha, anaMtajJAna ane anaMtavI nA adhikArI che, te zubhadehadhArI che ane te ja zuddha che. temanu ciMtavana (dhyAna) karavu. ata dehadhArI hAya chatAM emane koI prakAranI Asakti na hoya eTale emane azarIrI paNa kahI zakAya,
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 ahatanA dehanI ujavaLatA pAse hajAra sUryane prakAza paNa parAbhava pAme, brahmadeva kahe che. "nizcayenAzarIro'pi vyavahAreNa saptadhAturahita divAkara sahala bhAsuraparamodArikazarIritvAt zubhadehasthaH " nizcayanaya anusare arhat azarIrIche: vyavahAranaya anusAre emane deha ati pavitra, saptadhAturahita ane sahastrasUnI kAMti jevA ujvala hAya arthAt e bahu ja zuddha heAya che. emane bhUkha, tarasa, bhaya, dveSa, rAga, meAha, ciMtA, jarA, rAga, mRtyu, kheda, sveda, mada, arhata, vismaya, janma, nidrA ane viSAdaH-e aDhAra deSamAMnA eka paNa doSa spazI zakatA nathI. at vItarAga ati zuddha ane nirajana che. brAhmadharmAvala bIe jema rAmacaMdrAdine avatAra rUpa samaje che, bauddho jema muddate mAne che tema jaine tIrthaMkarane mAne che. pRthvInA pApabhArane TALavA, sahunA pavitra prakAzavaDe aMdhakArane nivAravA, kalpe ka2e tI karA janme che, mAtAnA garbhamAM e Ave che tyAre tIrthaMkaranI mAtAo zubha svapnA jIve che. tIrthaMkarAnA avatAra ane janmAbhijeka samaye temaja dIkSA, kevaLajJAnaprApti ane nirvANusamaye paNa iMdrAdi devAnA samUheA emane vAMdavA tathA mahAtsavA ceAjavA Ave che. A prakAranI pAMca mahAkalyANurUpa pUjA ( ahIM ) prApta thavAthI tI kara "ahu" nAmathI paNa oLakhAya che. tIrthaMkara, anaMtadarzana, jJAna, sukha, vIrUpa athavA aSAyApagamAdi cAra atizayAnA adhikArI hoya che.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ para apAyApagamAtizaya"-tAMkara bhagavAnane kA! paNa prakAranA kleza muMjhavI zakatA nathI. jJAnAtizaya.. saMsAranA samasta vyApArA emanA jJAnamAM pratiphalita thAya che. pUjAtizaya"--traNa jagatanA jvA manuSya, tiya ca ne deveza-saghaLA vA emane pUje che. racanAtizaya'jIve tIrthaMkarAnA upadeza saune rUce che. saune samajAya che ane saunuM kalyANa karanArA hoya che. tIrthaMkara sAkSAta bhagavAna athavA pratyakSa izvara che. jaina sAhityamAM tIrthaMkarAnA rUpa, guNa ane aizvaya saMbaMdhI puSkaLa varNana che. tI kara, janmathI ja mati, zruta ane avidha jJAnadhArI hoya che. (1) janmathI ja emanuM zarIra apUrva kAMtivALu hoya che. linatA emanAthI dUra dUra ja rahe che. puSpamAMthI parAga vahe ema tIthaMkara bhagavAnanA dehamAMthI suvAsa vahe che. ( 2 ) tIrthaMkaranA niHzvAsamAM paNa ghaNI madhuratA tathA saurabhatA bharI heAya che. ( 3 ) emanA dehanA rakta, mAMsa vizuddha tathA sapheda haiAya che. ( 4) kevaLajJAna pAmyA pachI emaneA upadeza sAMbhaLavAnI prANImAtrane tAlAvelI jAge che. A upadeza-sabhA samavasaraNanA nAmathI oLakhAya che. (5) samavasaraNamAM deva, manuSya ane tiryaMceA paNa Ave che. sau potapeAtAnAM sthAne bese che ane upadeza sAMbhaLe che. ( 6 ) tIrthaMkaranI bhASA pazu-prANI paNa samaje che. emanI vANImAM rasa, mAdhurI tathA artha bharyAM rahe che. (7) at divya bhAmaDaLathI vibhUSita hoya che. ( 8 ) jyAM jyAM te vihare che tyAM tyAM rAga ( 9 ) vera (10) dupiAka ( 11) mahA mArI ( 12) ativRSTi (13) anAvRSTi ( 1 ) dubhikSa
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 ane (15) rAja-atyAcAra vigere rahI zakatAM nathI, tIrthakara bhagavAnanA AgamananI sAthe ja dezamAM sarvatra zAMti, aizvaya ane sadbhAva vilase che. (16) tI kareAno AgaLa AgaLa eka dhacakra cAle che. (17) emanA dRSTipAta mAtrathI cAre dizAmAM rahelA prANIo jANe ke bhagavAnanI sAme ja beThA hoya ema anubhave che. ( 18 ) vRkSeA paNa emane name che. (19) cotaraph divya duMdubhinA nAda sabhaLAya che. (20) emane mArgomAM jatAM kai aMtarAya na naDe, (21) emanI AsapAsa zItaLa surabhi ane mRdu pavana vahe. ( 22 ) pakSIe emanI AsapAsa kalleAla kare. (23) devA emanI upara puSpavarSA kare. (24) sugaMdhamaya varSothI dharatI paNa suzItaLa rahe. (25) kraza ke nakha emane na uge. ( na vadhe). ( 26 ) devA hamezAM emanI AjJAmAM hAjara rahe. (27) Rtuo paNa hamezAM anukULa rahe. ( 28 ) samavasaraNamAM anukrame traNa. gaDha. rahe. ( 29 ) emanA paganA sparze suvaNaeN kamala vikAsa pAme. ( 30 ) cAmara ( 31 ) ratnAsana (32) traNa Atapatra ( 33) maNima MDita patAkA ane (34) divya aokavRkSa emanI sAthe ja rahe. tIrthaMkararUpI sAkSAt Izvarane lakSIne ja jainA paMca-para meSThI namaskAramAM arihaMtane pahelu sthAna Ape che: "namo arihaMtANaM'~ahu tane namaskAra. sAmAnya hAya, dhAtikarmanA kSayathI manuSya jIvanmukta thAya. kevaLI ane tIrthaMkara e banne jIvanmukata ane san chatAM dehanA saMbaMdha rahe. jIvanmukata dehanI paravA na upara kahyu* tema e deha hajArA sUryanAM kiraNanI jema ujvaLa rAkhe.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 ane pavitra hoya. e pachI je divase aghAtikane kSaya thAya te divase pArthiva deha paNa kharI paDe. e anirvacanIya avasthAne jIvana parA mukti kahI zakAya. jIvananI sAMsArika AyumaryAdA te divase pUrI thAya che. dehanI nitya parivartanazIla upAdhi TaLI jAya che. uccanIca getranI beDI paNa e divase tUTI jAya che. aghAtikane kSaya thatAM ja AbhA saMpUrNa svAdhInatA prApta kare che. A mukita ja prANImAtrane svabhAva ane prANI mAtranI chellI pariNati athavA unnati che. aghatikarmanA kSaya pachI sAmAnya kevaLI ane tIrthaMkara eka ja prakAranuM muktipada pAme che. samAjamAM sAmAnya kevaLI karatAM tIrthakara bhagavAna adhika pUjanIya manAya che, paNa mukita pada pAmyA pachI sAmAnya kevaLI ane tIrthakara vacce kaI prakArano bheda raheto nathI. muktipurImAM e bane samAna che. banne mukata che. A rIte muktipadane pAmelA sarvane jaine siddhanA nAme oLakhe che. navakammadeho, loyAloyassa jANao daTTA / risAyAro apA, siddho zagTTa sara ! dravyasaMgraha 51 ATha prakAranA karmane AbhArI evuM zarIra siddhapurUSane nathI hotuM. siddha lokAlokanA dRSTA tathA jJAtA hoya che. nizcayanaya pramANe siddho saMpUrNa videha chatAM vyavahAravazataka teo purUSAkAra, Atmapradeza mAtra hoya che. purUSAkAra, e Atmapradeza, emanA chellA pArthiva zarIranI apekSAo kiMcita jUna 2/3 hoya che. kAkAzanA zikhare siddhapurUSe
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhane saMsAramAM pAchuM AvavApaNuM nathI. jJAna, darzana vIrya ane sukha e anaMta catuSTayamAM ja siddha ramaNa kare che, kAraNa-kAryanI paraMparA sAtheno emane saMbaMdha cheka chUTI jAya che. duHkhathI bharelA saMsArathI e ati dUra nIkaLI jAya che. kAkAzanI UMcAmAM UMcI sImA upara, zAMtimaya siddhazalA" upara siddho svabhAva avasthAmAM rahe che. bhavayaMtraNA emane sparzI zakatI nathI. karma-kArAgAra-lokAkAza, siddhothI bahu-bahu dUra rahI jAya che. kAkA nI upara, kAkAzanI sAme ja ciranistabdha, anirdezya, cira sthira anaMta aleka che. siddho (1) samyaphavanA adhikArI che. (2) anaMta jJAnanA adhikArI che. loka ke alokane viSe evI koI vastu nathI ke je emanA jJAnane viSaya na bane. (3) anaMta darzananA adhikArI che. (4) "anaMtavIrya eTale ke anaMta padArtho ane dravya paryAya, jJAna ane darzanamAM dhAraNa karavA chatAM siddhone kaMI zrama nathI lAgatuM. (5) teo niratizaya sUkSma hoya che. IndriyathI agocara che. (6) eka dIpazikhAmAM bajI zikhA jema saheje maLI jAya che tema eka siddhanA sthAnamAM bIjA siddho paNa samAi zake che. ene avagAhanA kahevAmAM Ave che. siddho parasparane bAdha karatA nathI. (7) e agurulaghu hoya che. siddhazIlA upara svabhAve rahe che. (8) siddhano AThamo guNa avyAbAdha che. pArthiva kSaNabhaMgura sukhaduHkhanuM nAmanIzAna paNa nathI rahetuM. matalaba ke siddho anaMta, anavacchinna, aparivartita, asIma AnaMdanI vacce vase che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhavAnA vaidapathI tattvadarzI purUSo dhanadhAnyAdi aihika sukhanI kAmanAI brahmaciMtA nathI karatA. bauddho paNa sAMsArika kAmanAnI paritRpti arthe yuddhanI upAsanA nathI karatA. te ja pramANe jainA paNa pArthiva beganI AzAe * atapUjana, upAsanA nathI karatA. vedapathIemAM keTalAkA aihika lAbhanI lAlace jUdA jUdA devAnI bhakti kare che. bauddomAM paNa keTalAka evA deve che ane jaine e paNa deva devI svIkAryAM che. paNa vastutaH AtmAnnati arthe jema vedapathIe brahmapUjA kare che. te ja pramANe jaine AtmA hetuthI ja arihaMta, siddha AdinuM dhyAna dhare che, e ja AzayathI jULa anA upAsanA kare che. tIrthaMkarA kai aihika sukha nathI ApatA. teo te siddhazilA upara rahe che. sAMsArika viSayeAnI sAthe emane kAipaNa prakAranA lagIre sabaMdha nathI hAtA. eTale te camatkAra karI batAve evI AzA te kAi na ja rAkhe. takarA tathA siddhine varelA mahApurUSonA guNa gAvAthI, e guNAnI pAse javAya, e guNe tAnAmAM praveze ane e rIte AtmAnuM kalyANa thAya ema jaitA mAne che. siddo eka ujjavala AdarzarUpa che. e AdanuM dhyAna dharavAthI baMdhadazA bhAgavatA jIva paNa muktine mA pAme. jaina-upAsa nAnuM A khulluM rahasya che. eTale ja jaitA bhakatabhAvapUrvaka navakAra maMtra uccAratA kahe che ke " namo siddhALaC " sid bhagavAnane gaMmaskAra. izvarasabaMdhI jaina siddhAMta samajavAmAM uparAkata vivecana kaIka sahAya karaze, jaitAnA A siddhAMtamAM zA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke azraddhAne muddala sthAna nathI. emAM gaMbhIra gaveSaNa ane tattvavicAra samAyelAM che, e vAtane koI asvIkAra nahIM kare. jene nirIzvaravAdI kahevAmAM Ave che te khoTuM che. mImAMsakonI jema jaine khullI rIte Izvarane aravIkAra nathI karatA. bIjA darzananI sAthe jainadarzana paNa keTalIka samAnatAo dharAve che. dAkhalA tarIke sAMkhyo paNa pusmaH kalA pAsanA siddhaca vA" ema kahe che. zrutimAM paNa je TheNe he sarvavidgu satta ema kahevAmAM AvyuM che te paNa muktAtmAne lakSIne ja che, e vAta samajAya evI che. sAMkhya sAthenI jaina darzananI A eka samAnatA che. yogAcArya paNa kahe che ke Izvara sarvajJa che. enuM dhyAna karavAthI Atmonnati thAya. e dharmopadekhA paNa che. vedAnta paNa kahe che ke mukta chava e ja Izvara. e ja brahmapadavArya che. naiyAyikAne kahevuM paDe che ke Izvara sarvajJa che. je kaI jainadarzanane Izvara saMbaMdhI siddhAMta zAMta -taTasthabhAve vicAraze tene jainadarzana bhAratavarSanuM eka suprAcIna darzana che ema lAgyA vinA nahIM rahe. bauddhadarzana pachInuM jainadarzana che ema te na ja kahevAya, paNa budhanuM samakAlIna che ema keI kahe te paNa barAbara nathI.. bhUtakALanA keI eka ajANyA yugamAM, bhAratavarSane viSe IzvarasaMbaMdhI je vividha siddhAMta pracAra pAmyA hatA te vakhate-eTale ke dhumasa ane aMdhakArathI ubharAtA prAcIna kALanA vAtAvaraNa vacce jainadarzane IzvarasaMbaMdhI eka navo ja siddhAMta-navaja prakAza vizvane Apyo hato. e
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM karmavAda karmavAda eTale zuM ? karmanI sAthe ekkasa phaLane ' acchedya saMbaMdha enuM nAma karmavAda, pRthvInA badhA bhAgomAM badhA darzanakAroe potAnI prarUpaNAmAM karmavAda svIkAryo che. paraMtu bhAratIya darzanamAM eNe eka khAsa sthAna rahyuM che. bhAratIya darzane bhale paraspathI judA paDatAM hoya, paNa pratyeka darzana karmanuM ameghatva kabUla kare che. pUrva mImAMsA parabrahmane vicAra nathI karatuM eTale uttara mImAMsAthI e jUduM paDI jAya che. AtmAnI vividhatAne svIkAra karI sAMkhya tathA cogadarzana veDhAMtano virodha kare che. AtmAne viSe guNadine Aropa karI nyAya tathA vaizeSika darzana, sAMkhya tathA yoga matanI sAme thAya che. AtmAnA guNa AtmAnI sAthe ja saMkaLAelA che ane jUdA jUdA guNaparyAne viSe AtmA pote ja prakAza pAme che ema kahI jaina darzana, nyAya ane vaizeSika matanA doSa dAkhave che. bauddha
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana nitya satya evA AtmAnuM astitva ja svIkAratuM nathI. AvI anekavidha bhinnatA ane virUddhatA hovA chatAM karmavAda viSe badhA prAyaH ekamata che-arthAta manuSya je kaMI vAve enAM ja phaLa meLave e saMbaMdhe bhAratIya darzana pikI keAIne virodha nathI. musalamAna ane khristIomAM je karUNuvAda (Doctrine of grace ) tathA bIjAe AcarI zakAya evuM prAyazcittavAda (Doctrine of vicarious Atonement) pracalita che te prAcIna bhAratamAM ajAryo hato ema kadAca kahI zakAya. samyapha jJAna, darzana ane cAritranA prabhAvathI junAM-prArtana karmonAM phaLa rokI zakAya ane navAM karma tathA tenI sAthe saMbaMdha dharAvatAM duHkhamaya janma -maraNAdinuM paNa nivAraNa thaI zake e ApaNI bhAratIya mAnyatA che. prApta karmamAM eka alaMdhya zakita che, e vAtane keIe aravIkAra nathI karyo. karmanuM phaLa evuM to duratikramaNIya che ke kevaLI bhagavAnane paNa pitAnAM pUrvanAM karmo bhogavavA sArU deha rUpI kArAgAramAM keTaloka vakhata pUrAI rahevuM paDe che. zAstromAM evI matalabanA keTalAya ullekha che. eka vedapaMthI kavi zivalana mizra kahe che ke AkAzamutpatatu gacchatu vA diganta___ maMbhonidhi vizatu tiSThatu vA yatheSTam // janmAntarArjitazubhAzubhakRnarANAm / chAva na cannati manuvanki I zAMtizatakama. 82. AkAzamAM uDIne jAo, dizAonI pelI pAra jAo, darIyAnA taLIye jaIne beso, marachamAM Ave tyAM jAo, paNa janmAMtarane viSe je zubhAzubha karma karyA hoya che tenAM
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ phaLa te chAyAnI jema tamArI pAchaLa pAchaLa ja AvavAnAM. e tamAro tyAga nahIM kare. mahAtmA buddhe paNa pikArI pokArIne kahyuM cheH na antalikkhe na samuhamajjhe na pavvatAnaM vivaraM pabissa / ..na vijjatI so jagati ppadeso. cacarito purA pApagyA che dhammapada 9-12. aMtarikSamAM jAo, samudranI aMdara samAo, parvatanI guphAmAM bharAo, paNa jagatanI aMdara evo koI pradeza nathI ke jyAM AgaLa pApakarmanuM phaLa tamAre bhogavavuM na paDe jainAcArya zrI amitamati kahe cheH svayaMkRtaM karma yadAsmanA puraH phalaM tadIyaM labhate zubhAzubham // pareNa dattaM yadi labhyate sphuTaM varga vRtti karma nirarthadaM tA sAmAyika pATha. 30 pUrve je karmo pita karyA hoya tenAM zubha-azubha phaLa jIvane bhogavavAM ja paDe. je bIjAnAM karelAM karmonAM phaLa ApaNane bhogavavAM paDatAM hoya te pachI ApaNe pote karelAM karmone kaMI artha ja nathI raheto. karmanI sattA ghaNuM prabaLa che, koInuM tyAM cAlI zakatuM nathI. A karma zuM che ane karmanI sAthe karmaphaLane zuM saMbaMdha che te TuMkAmAM ahIM batAvavAne uddeza che. - pUrva mImAMsA darzanamAM karmakAMDa saMbaMdhe puSkaLa vivecana che, paNa vedavihita karmanAM kula rUpe svargAdi meLavI zakAya e sivAya mImAMsA-darzanane bIjuM kaMI khAsa kahevA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 paNuM hAya ema nathI lAgatuM. kanA svabhAva tathA prakRti viSe mIsAMsAdane spaSTIkaraNa karavAnI takalIph nathI lIdhI. eTale ahIM mImAMsAdananA gu McavaNabharyAM vistAramAM mAthu mAravAnuM ApaNe kaMI khAsa prayAjana nathI. medvitIyana --brahma padArthanA svarUpanA nirNaya pAchaLa vedAnta darzana evuM teA dheluM banyuM che ke vicAravamaLamAMthI hAra nIkaLI zakatuM nathI, kanA svabhAvane nirNaya karavAnA vedAnta dranane jarAya avakAza nathI. sAMkhya tathA yogadarzananA saMbaMdhamAM paNa ema ja kahI zakAya. vaizeSika darzana paNa kamanI tAttvika AleAcanA nathI karatuM. kanI sAthe karmanAM phaLAne acchedya sabaMdha che ane prAkatana karmanA pratApe ja jIva vamAna avasthA bhAgave che, e vAta badhA maMjura rAkhe che, paNa rItasara vicAra kAie darzane ene karyA nathI. nyAyadarzIne karmanA svarUpane niya karavA kaMIka prayatna karyAM che. audu dharmanA mULamAM karmatattva ja mukhya che ema kahIe teA cAle. jainadarzanamAM kanI prakRti ane bhAMgAnA saMbaMdhamAM khUba vistArathI vivecana karavAmAM AvyuM che. ApaNe ahIM nyAya, bauddha tathA jaina e traNa darzItAnI tulanAtmaka carcA karavAnA prayatna karIe. kanI sAthe karmaphaLanA sabaMdha zI rIte joDAyA e prazna nyAyadarzanakArane jarUra udbhavyA hatA. ka purUSakRta che e vAtanI emane jANa hatI. karmanuM phaLa hevu ja joIe enI gautame nA nathI pADI. paNa ghaNIvAra purUSakRta karma niSphaLa jatAM hAya, ema paNa emane lAgeluM. ahIM eka mujhavaNa ubhI thaI. purUSaSkRta ka` pote karmanuM phaLa zI
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara rIte ApI zake evA gautamanA manamAM svAbhAvika rIte ja eka prazna udbhavyA. karmonI sAthe karma-kuLanA ghaNIvAra sabaMdha nathI dekhAtA tenu samAdhAna karavA jatAM emaNe ka ane kakuLanI vacce, karmAMthI jAdu' ja eka kAraNa umeryuM. emane kahevu paDayuM keH izvaraH kAraNaM puruSakarmAphalasya darzanAt // na puruSakarmAbhAve phalAniSpatteH . tAritatvA hetu: nyAyasUtra, 4, 1, 19, 21. karmanA phaLamAM Izvara ja kAraNa che. purUSaSkRta ka ghaNIvAra niSphaLa jatAM jaNAya che. purUSakRtakanA abhAve karmanA phaLanI utpati saMbhavatI nathI, eTale ka ja phUlanA kAraNarUpa che, ema je kAI kahe teA e barAbara nathI. kammUphaLanA udaya izvarane AbhArI che. eTalA sArU phaLanuM eka mAtra kAraNu karma ja che, ema kahI zakAya nahIM" gautamasammata kavAda saMbadhe ATaluM samajI zakAya che ke karmaphaLa e purUSakRta karmane AdhIna che e vAta te svIkAre che. paNa karma ja kakaLatu eka mAtra ane advitIya kAraNa che e vAta emane maMjura nathI. emanI kahevAnI matalaba e che ke jo kaLa eka mAtra kamane ja AdhIna hAya te pachI pratyeka karma phaLavALuM dekhAvu oie. kakaLa karmane AdhIna che e vAta barAbara che. parantu karmanA phaLane abhyudaya kane ekalAne AbhArI nathI, purUSakRta karmo dhaNIvAra niSphaLa nIvaDatuM dekhAya che. A parathI eTalu siddha thAya che karma phaLanA viSayamAM kuma sivAya eka kamaLa niyatA Izvara paNa che. naiyAyikA ahIM vRkSa ane khIjane ..
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkhalo raju kare che. vRkSa bIjane AdhIna che e vAta kabula rAkhIe, ane e ja niyame karmaphaLa karmane AbhArI che e vAta svIkArIe, paraMtu vRkSanI utpatti ekalA bIjanI apekSA nathI rAkhatI, havA-pANI-prakAza vigerenI jarUra rahe che. karmaphaLanI bAbatamAM paNa e ja pramANe IzvaranI jarUra rahe che. nyAyadarzanane mULa abhiprAya e che ke Izvara karmathI jUdo che, paNa karmanI sAthe phaLanI yojanA karI de che. paratu Izvara AvI bAbatamAM mAthuM mAre e vAta ghaNuM dArzanikone pasaMda nathI. teo tene asvIkAra kare che. prAcIna nyAyamAM, karma ane karmaphaLavAdanI yukti upara ja IzvaranuM astitva AdhAra rAkhI rahyuM che. navA taiyAyike e yukti viSe bahu AsthA nathI rAkhatA. karmanI sAthe phaLane joDavA sArU Izvarano svIkAra kare tene badale phaLane saMpUrNa karyAdhIne mAnavuM, arthAta karma pite ja potAnAM phaLa upajAve che e nirNaya mAna vadhAre ThIka lAge che. bauddha dArzanike e ja abhimata uccAre che; karmane lIdhe ja A saMsAra pravAha vahe che; bIjA darzanakArenI jema bauddha darzana paNa e vAta mAnya rAkhe che, paraMtu gautamanA ane buddhinA karma vacce thoDe phera che. bauddho kama kene kahe che te samajavA sArU saMsAranuM svarUpa pahelAM samajI levuM joIe. bauddha mAnyatA pramANe saMsAra eTale eka anAdi, ananta, niHsvabhAva dhArApravAha buddhadeva eka sthaLe kahe cheH
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 " ajJAnamAMthI saMskAra janme; saMskAramAMthI vijJAna; vijJAnamAMthI nAma athavA bhautika deha; nAma athavA bhautika dehamAMthI pakSetra; SakSetramAMthI indriyA athavA viSayA ane viSaye athavA ndriya saMsparzI mAMthI vedanA upaje. vedanAmAMthI tRSNA, tRSNAmAMthI upAdAna, upAdAnamAMthI bhava, bhavamAMthI janma, janmamAMthI vAya, maraNa, du:kha, anunAcanA, yAtanA udvega ane nairAzya vagere janme. duHkha tathA yaMtraNAnI ghaTamALa e ja rIte karatI rahe." b auhamata pramANe saMsAra eka pravAha che. ajJAnamAMthI saMskAra, saMskAramAMthI vijJAna, vijJAnamAMthI nAma athavA bhautika deha, pachI kSetra, viSayA, vedanA, tRSNA, upAdAna, bhava, janma, mRtyu,, vagere kramabad janme che. pAribhASika zabdo karIne joI e tAlukAmAM bauddha mata anusAra sa MsAra eka nira Mtara, ekadhArA vahetA vijJAna pravAha che. jarA, bAda e uparathI, bauddo jyAre sasArane kamUlaka kahe che tyAre emane zuM Azaya hoya che, eTale ke ka kene kahe che te barAbara samajAze. karma eTale purUSaSkRta karma mAtra ema kahevAtA emanA uddeza nathI. niyamanA amAMkanA upayAga teo kare che. bauddha mAnyatA pamANe karyuM eTale jagadravyApI Law. ene khIjuM nAma ApavuM hAya tA '"kArya kAraNabhAva" paNa kahI zakAya. e niyamanI pAse jagatanA badhA bhAveA, padArtho, ane vyApAre| mAthuM namAve che. enA vaDe ja saMsAra cAle che, sasAra e niyamanI uparaja pratiSThita che,
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapa kSetpattinA viSayamAM bauddhonu` mantavya beI laie. teo kahe che ke kama svAdhIna che, IzvaranI ke bIjA krAitI vacamAM jarUra nathI. kapAte ja mULa upajAvI zake che. eka mANasa cerI kare eTale cArInA pratApe, cArInA phaLarUpe e peAte cera banI jAya. nyAya mata pramANe cArI ( caurakama )nI sAthe izvara caura bhAva ( cArapaNAne ) eTale ke phaLane saMbaMdha yeAje che. bauddha dazana kahe che ke caura karma ja caurabhAva upajAve che. cArI eka vijJAna che, utpattinI zrIjI ja paLe e vijJAna, satata ekadhArA vahetA vijJAna pravAhamAM maLI gayuM; caura ka rUpI saMskAra bAkI rahI gA e saMskAramAMthI bIjI ja paLe vijJAna janmyuM. e caura bhAva A bIjI paLanuM vijJAna. matalaba ke pUrvakSaNanuM vijJAna caura karmo, parakSaNanA vijJAna caura bhAvanuM utpAdaka banyuM. saMkSepamAM auddha dananA siddhAMta ATaleA ja che ke ka eTale kevaLa purUSakRta karma ja nahIM; kamane lIdhe saMsAranA pravAha dhape che. bIjAM phaLanA sabaMdhamAM ka saMpUrNa svAdhIna che. izvaranI ke bIjA kAchanI 6khalagIrInI jarUra nathI. karmanI prakRti ane vyApAranA viSayamAM baud dana ane jaina darzana vacce dekhItI rIte bahu prabheda nathI lAgate. jaina mata pramANe kama eTale purUSakRta prayatna mAtraja nathI. ku eka virAra-vizvavyApI vyApAra che. ene lIdhe ja saMsAra pravAha cAle che. phaLanI bAbatamAM jaitA kahe che ke karma saMpUrNa svAdhIna che. vacamAM izvaranI kaMI jarUra nathI, purUSakRta karmo keAIvAra aphaLa jatuM jAya te paNa
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacce Izvarane saMDovavAnI jarUra nathI. kAraNa ke karmanuM phaLa to avazya maLavAnuM ja che. phaLamAM kadAca thoDI vadhAre vAra paNa lAge. paraMtu karmanuM phaLa na maLe evuM to kadApi na bane. vakhate pApI mANasa paNa sukhI dekhAya, ane sArA mANasa asukhI jaNAya. paraMtu eTalA uparathI karmanAM phaLa maLatAM ja nathI ema siddha nathI thatuM. eka jainAcArye kahyuM cheH "yA hiMsAvatopi samRdbhiH, arhatpUjAvatopi dAridrayAptiH sA krameNa prAgupAttasya pApAnubandhinaH puNyasya, puNyAnubandhinaH pApasya ca phalam / tad kriyopAttaM tu karma janmAntare phaliSyati iti nAtra niyatakAryakAraNabhAvavyabhicAraH // - hiMsaka manuSyanI samRddhi ane ardhapUjAparAyaNa purUSanI daridratA je tamane dekhAya che te anukrame pUrve karelA pApAnubaMdhI puNyakarma ane puNyAnubaMdhI pApakarmane AbhArI che. hiMsA ane ahaMtapUjA e karma koI kALe niSphaLa nahIM nIvaDe. janmAMtare paNa e karmanAM phaLa bhogavavAnAM ja rahe che. eTale ke karma ane karma phaLanI vacce kArya kAraNa bhAvane koI prakArane vyabhicAra nathI. jaina daSTie karmanAM phaLa prANI mAtrane bhogavavAM ja paDe che. phaLa upajAvavA mATe vacamAM karmaphaLanivaMtA Izvara ne kaMI sthAna nathI. upara kahyuM tema dekhItI rIte karmanA svarUpa tathA vyApAranA saMbaMdhamAM bauddha darzana temaja jaina darzana vacce bahu prabheda nathI lAgatuM paraMtu kharI rIte to e ubhaya vacce maulika prabheda jarUra che. vAkyomAM jeTalI samAnatA che teTalI enA arthamAM nathI.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ bauddha mata pramANe karma e nisvabhAva niyama che. jaina mata pramANe karma saMsArI jIvanA baMdhanuM kAraNa che. jIvathI e karma juduM che ane te eka prakAranuM dravya che. A karma-dravyanA Asravane lIdhe, anAdikAlIna azuddhatAvaza jIva baMdhAele rahe che. jaina darzana karmane kevaLa purUSakRta prayatna nathI mAnatuM. bauddho mAne che tema jaine ene niHsvabhAva niyama mAtra paNa nathI mAnatA. kama e vastutaH jaDa padArtha che, AtmAnI jema ja svAdhIna ane jIvavirodhI dravya che. aMgrejImAM jene Matter kahevAmAM Ave che, lagabhaga tevAja arthamAM jaina darzana karmane eka dravya mAne che. jIvana ane karmano svabhAva eka nathI, vibhinna svabhAva che. jIvanI sAthe maLI jaIne, jIvanA baMdhanuM saMsArI avasthAnuM kAraNa bane che, karma TaLI jatAM saMsArI jIva mukta thAya che. paMcAstikAyamAM kahyuM che "avA gvAthI awiADhADavaddhA ! kAle vijujjamANA suhadukkha diti bhujaMti " // " jIva ane karma pudgala parasparamAM gADhapaNe maLI jAya che. vakhata Avye te chUTA paNa paDe che. jyAM sudhI jIva ane karma pudgala sAthe bhaLI gaelA hoya che tyAM sudhI kama sukha duHkha Ape ane jIvane e bhogavavAM paDe." karmanA viSayamAM jaina darzanamAM khUba vistArathI carcA karavAmAM AvI che. karma pudgala-svabhAva Material che, ane karma rUpI ajIva dravyanI sAthe caitanya svarUpa jIva padArtha zI rIte maLI jAya che e badhI vastuo jaina dArzanikee khUbIthI varNavI che. teo kahe che ke A vizva, sUkSmAtisUkSama
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ "karmavargaNA" nAmanA karma dravya ane cetana svabhAva jIva padArtha vaDe bharapUra bharyuM che. svabhAvataH zuddha, mukta, buddha svabhAva hovA chatAM jIva rAga, dveSamAM paDe che, eTale pachI karmavargaNAmAM paNa eka e anurUpa bhAvAntara upasthita thAya che ke jene lIdhe samasta karmavargaNA rAga dveSathI abhibhUta banelA jIva padArthamAM Azrava pAme ane AzravanA pariNAme jIva baMdhAI rahe. jaino zuddha jIvane zuddha salilanI ane karmane mATInI upamA ApI kahe che ke saMsArI athavA te baMdhAelA jIvone DahoLA pANI jevA samajavA. DahoLA pANImAMthI mATI kADhI nAkhIe to pANI zuddha avasthAne pAme. te ja pramANe saMsArI jIvamAMthI karmarUpI mela dUra thaI jAya to e jIva paNa svAbhAvika, zuddha mukta buddha avasthAne prApta kare. jene karmayugalane ATha bhAgamAM vahece che - (1) jJAnAvaraNaya karma. A karma jJAnane DhAMkI de che. (2) darzanAvaraNIya karma. A jIvane guNadarzanane Acchanna karI rAkhe. (3) mohanIya karma. A AmAnA samyakatva athavA cAritraguNane dabAvI rAkhe. (4) aMtarAya ka. A jIvanI svAdhIna zaktinI ADe Ave. (5) vedanIya karma. Ane lIdhe jIva sukha duHkha veda. (6) nAma karma. A karma jIvanI deva, manuSya, tiryaMca Adi gati jAti zarIrAdi race.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) geAtra karyuM. A geAtramAM janme. ( 8 ) AyuSa karyAM. A F kune lIdhe jIva ucca nIca karme jIvanuM AyuSa nimeM. jJAnAvaraNIyanA pAMca prakAra che. danAvaraNIyanA nava prakAra che. meAhanIyanA aThThAvIza prakAra che. aMtarAya karmanA pAMca prakAra che. vedanIyanA be prakAra che, nAma karmanA trANuM prakAra che, gAtra karmanA be prakAra ane AyuSakarmanA cAra prakAra che, A rIte ATha prakAranA karma-pugaLa 148 prakAre vaheMcAI jAya che. jaina mata pramANe jIvana pratyeka bhAva athavA prakRti, karma pudgaLajanita hAya che. jIva-zarIranAM asthi paNa asthikama dvArA nakkI thAya che. jaina zAstromAM uparAta 148 prakAranA karmanuM vistRta vana che. jJAnAvaraNIyAdi avidha karmanA, jaina dArzanikA "dhAtIya" ane " avAtIya" evA e bhaddA pADe che. emAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, meAhanIya ane aMtarAya ka dhAtI ka; ane vedanIya, nAma, adhAtI ku. AyuSa tathA gAtra e kama-zravane lIdhe jIva adhAya che. eTale ke ka aMdha kane anusare che. badhanI prakRti, upara ATha prakAranI krama prakRti varNavI ene anurUpa che, khadhanI sthiti kanI sthiti upara AdhAra rAkhe che. kyA karmanA keTale sthitikALa hAya che te paN jaina dArzanikAe batAvyuM che. kanI tIvra ke mada phaLa ApavAnI zakti upara baMdhanA 'anubhava' ke 'anubhAga' te AdhAra rahe che.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzanamAM karmane jIvavidhI-pugala svabhAvI achatra divya mAnavAmAM AvyuM che. jIvanI sAthe e zI rIte maLe che tenuM saMkSipta varNana upara AvI gayuM. paraMtu ahIM eTaluM yAda rAkhavuM joIe ke jIva sAkSAta saMbaMdhe karma vikAranA kAraNarUpa nathI; tema karma paNa jIvavikAranA kAraNarUpa nathI. kundakundrAcArya kahe che: kunvaM sagaM sahAvaM attA kuttA sagassa bhaavss| na hi poggalakammANaM idi jinavayaNaM muNeyavvaM // kammaM pi saMga kuvvadi seNa sahAveNa sammamappANaM / AtmA potAnA svabhAvane anurUpa karma karate thake pitAnA bhAno kartA rahe che. nizcaya daSTie AtmA yugala karma samUhane kartA nathI. e jina vacana che. zrI nemicaMdrajI A viSayamAM vadhu spaSTa vAta kahe che. puggalakammAdINaM kattA vavahArado du nicchydo| cenArA yuddhanA yuddhamAvA II dravyasaMgraha, 8. vyavahAra daSTie AtmA pudgala-kama sahana karyA che. azuddha nizcaya naya pramANe AtmA rAga devAdi cetana karma samUhane kartA che. zuddha nizcaya naya pramANe e svakIya zuddha bhAvasamUhano kartA che. anaMta jJAna, anaMta AnaMda vigere AtmAnA svAbhAvika guNe che. zuddha naya anusAra AtmA mAtra e badhA guNane kartA athavA adhikArI che. matalaba ke zuddha nizcaya naya pramANe AtmA sAthe karma pudgalane kaI prakArane saMbaMdha nathI. chatAM azuddha avasthAmAM AtmAne viSe rAgaleSAdine AvirbhAva thAya che.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 mAnimitto caLyo.. mAyo virATrosamonuvo / ( 5'cAstikAya ) andhamAM bhAva nimitta che ane rati, rAga, dveSa meha yukta bhAveza andhanAM kAraNa che. rAga dveSAdi bhAvapratyayamAMthI, mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane ceAga udbhave che. azuddha nizcaya naya pramANe AtmA bhAvapratyaya athavA mithyAdarzanAdi paMcavidha bhAva karmanA karyAM che. e rIte azuddha nizcaya naya pramANe paNa jIva karmo pudgalanA kartA nathI, zuddha nizcaya naya ane azuddha nizcaya naya anusAre AtmA karma pudgalanA kartA na hovA chatAM vyavahAra nayane anusarI jIva dravyaJadha athavA dravya karmanA kartA che. mithyAtvAdi bhAvakanA udayane lIdhe AtmA evI sthitimAM mUkAya che ke jene lIdhe AtmAmAM dravya karma yA tA karma pudgalane Azrava thAya ane tethI jIva baMdha bAMdhe; ane baMdhanA kAraNe AtmA pudgala karmanAM mULa svarUpa sukha duHkhAdi bhogave. upara je vigata ApI che te parathI khAtrI thaze zuddha nizcayanayanI vAta eka kAre rAkhIe teA paNa azuddha nizcayanayanI najare AtmA pudgala karmonA kartA nathI. e caitanyasvarUpa che, eTale e karmInuM utpAdana kAraNa paNa hAi zake nahIM, ane nathI. bhAvakane lIdhe AtmAmAM karmavaNAne Azrava thAya che tethI AtmAne sIdhI rIte-sAkSAta saMbaMdhe AzravanA nimitta kAraNarUpe paNa mAnI zakAya nahIM. AtmA mAtra potAnA bhAvAnA karyAM che. nizcayanayane e ja siddhAnta che. eTaluM chatAM bhAva pratyaya athavA bhAvakanA udayathI AtmA evI avasthA pAme che ke jethI ka`pudgala
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ pite ja anupama avasthA pAmI saheje AtmAne viSe praveza pAme. AtmA sAkSAta saMbaMdhe upAdAna kAraNa ke nimitta kAraNa nahIM hovA chatAM parokSa bhAve kata che, ane eTalA ja sArU vyavahAra daSTie pudagala karmane kartA hovAnuM manAya che. TuMkAmAM, kama saMbaMdhI jaina siddhAMta ahIM nirUpyo che. nyAdarzananA matAnusAra karma eTale purUSakRta prayatna mAtra che e ApaNe upara joI gayA. e prakAranA prayatnanuM phaLa anubhavavAmAM na AvyuM tyAre gautamane karmaLaniyaMtA IzvaranuM astitva svIkAravAnI pharaja paDI. karmanI sAthe phaLane saMga IzvarAdhIna che e siddhAMta eNe sthApe. bauddha matAnusAra karma e kevaLa purUSaprayatna ja nathI, e eka mahAna vizvavyApAra che-saMsAra niyama che-saMsAranA pAyA ja enI upara paDyA che. karma ja saMskAranI mAraphata karmaphaLa upajAve che. bauddho karmaphaLa niyatA Izvarane nathI mAnatA. jaina mata pramANe karma eka jAgatika vyApAra che. Izvara nirapekSa karma poteja phaLa upajAvavAne zaktimAna che. koI koI vAra vividha kAraNavaza karmanuM phaLa bhale jovAmAM ke anubhavavAmAM na Ave chatAM karmanuM phaLa anivArya che e jaina siddhAMtane sAra che. jaina siddhAMta pramANe karma e mAtra purUSa prayatna ja nathI tema e niHsvabhAva niyama mAtra paNa nathI. karma pudagalasvabhAva che arthAta Material. che. karmanA AzravathI nizcayataH zuddha ane vyavahAra daSTie anAdibaddha chava punaH baMdhAya che. nizcaya nayanI najare jIva rAgadveSAdi bhAvono pite kartA che. jIva karma pudagalanuM upAdAna kAraNa e
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 vyavahAra nimitta kAraNa nathI, chatAM rAga dveSAdi bhAvAnA AvirbhAva thI AtmAmAM karmanA Azrava saMbhave che. tethI dRSTie AtmAne ka`pudgalanA kartA kahevAmAM Ave che. kamAM paNa dhAtIya ane aghAtIya evA be prakAra che. e vAta upara kahevAI gaI che, te sivAya jJAnAvaraNIya, danAvaraNIya, Adi bhedo ATha prakAranA ane zrutAvaraNIya, cAritra meAhanIya Adi bhede 148 prakAranA krama che e paNa kahevAyu che. A badhAM karmonAM mULa chedAI jAya tyAre AtmA potAnA svabhAvamAM rame-arthAt e mukti meLave.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina vijJAna jainasaMpradAya, vizAla bhAratIya jAtine eka aMza che. bhAravanI je prAcIna saMskRti, purAtattvazAstrIone Aje cakita banAvI rahI che te saMskRtinA saMpUrNa ane sAce itihAsa jANavA hoya teA. jainasaMpradAyanA muddala calAvI zakAya nahIM. jaina saMpradAyanA vivaraNa vinA e apUNa rahI jAya. abhyAsa vinA keTalAkA bhUlathI ema mAnI le che ke mahAvIrasvAmIe jaina dhama pahelavahelA pravartAvye, arthAt i. sa. pUrve chaThThA yA sAtamA saikAmAM jaina dharma janmyA. jekobI jevA sama paMDitAe e bhrama TALavA khUba prayatnA karyAM che ane ghaNe aze e saphaLa paNa nivaDayA che. jaina dharmI A sauMsArane prAcInamAM prAcIna dhama che. je RSabhadevane bhAgavatakAro viSNunA mukhya-Adi avatAra rUpa mAne che te ja jaina sapradAyanA AdIzvara, vartamAnacAvIzImAM prathama tIrthaMkara che.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 puNakSetra bhAratavarSa je purUSanA nAmathI Aje paNa aMkAyeluM che, je bhAratavarSanA nAme pratyeka bhAratavAsI abhimAna anubhave che te cakravarti-samrA bharatane brAhmaNa saMpradAya ane jaina saMpradAya paNa potAnA bhaktibhA bharyA vaMdana dhare che. je raghupatinA caritravarNanathI brAhmaNa sAhitya guMjI rahyuM che te rAmacaMdrane paNa jenee pitAnA samAjanI aMdara svIkAryo che. dvArakAdhipati zrIkRSNa ane emanA vaDIla badhune paNa jenoe potAnA sAhityamAM sAruM jevuM sthAna ApyuM che. emanA eka AmIya-zrI neminAtha to jaina dharmanA bAvIsamA tIrthaMkara hevAnuM saubhAgya dharAve che. gautama buddhanA janma pahelAM, aDhIso varSa upara jaina dharmanA vIsamA tIrthaMkara pArzvanAtha bhagavAnanuM zAsana pravartatuM hatuM. e badhAnuM atihAsika mUlya game tevuM aMkAya, paNa ATaluM to svatasiddha che ke mahAvIra svAmInA AvirbhAva pahelAM bhAratavarSamAM jaina dharmane prabhAva vartAte hatA. bauddha dharmanA prAcInamAM prAcIna graMthomAM je "nAyapura" tema "nigraMtha" ne nAmollekha maLe che te buddhanI pahelAnA hatA e viSe jarAya zaMkAne sthAna nathI. jenadharma buddha dhamanI zAkhA to nathI ja, buddha dharma karatAM paNa ghaNe prAcIna che. eTale ja ame ahIM pharIthI kahevA mAgIe chIe ke bhAratIya darzana, bhAratIya-sabhyatA-bhAratIya saMskRtinA saMpUrNa ItihAsamAM jainadharmane paNa agatyanuM sthAna che. ati purANA samayanI adhuM spaSTa ke aspaSTa vAtane javA daIe. itihAsanuM savAra ughaDe che te vakhatathI jaina
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ T purUSAnu gaurava jANe ke kiraNamALAnI jema pRthvI upara varasatuM hAya ema jaNAya che. bhAratavarSanA cakravatI samrAT mauya kulacUDAmaNi caMdragupta jaina dharmanA anurAgI hatA evA pramANeA maLe che. jInAmAM jInA vaiyAkaraNa zAkaTAyana athavA jainetranu nAma Aje kayA vyAkaraNanA vidyArthIthI ajANyuM rahyuM che ? vikramAdityanI rAjasabhAmAM je nava ratne hatAM temAM eka ratna jina-matAvalI hatu evuM anumAna thaI zake che. abhidhAna-praNetAomAM zrI hemacaMdrAcAryanu sthAna ghaNuM UMce Asane che. danazAstramAM, gaNitazAstramAM, jyAtiSamAM, vaidyakamAM, kAvyamAM, nItimAM, jaina pa`DitAe je hissA pUryAM che-navAM navAM satye ApI je pUti karI che tenI gaNatarI kADhavI e sahelI vAta nathI. yuropanA madhyayuganA leAkasAhityanuM mULa bhAratavarSa che ane bhAratavarSamAM pahelavahelu leAkasAhitya jaina paDitAe ja sarajAvyuM che. jaina tyAgI purUSa mahAna leAkazikSakA hatA. zilpa ane sthApatyamAM paNa jaine mAkhare hatA. kAI paNa tItha enI sAkSI ApI zakaze. ileArA jevA sthAneAmAM jaina kalA-upAsanAnA avazeSo Aje paNa joI zakAya che. Akhu ane zatrujayanAM madirAe kayA kalApremIne maMtramugdha nathI karyAM? dakSiNamAM Aje paNa gAmaTezvaranI mUtti kALanI bhayaMkaratA sAme jANe hasatI ubhI hoya ema lAge che. impIrIyala gejhITIyara Apha inDIyAmAM e sabaMdhe eka ullekha che: These colossal monolithic nude Jain statues...are among the wonders of the world......'' jagatanuM e eka Azcaya che.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ e sivAya vidharmIonA juga-jugavyApI atyAcAra, parivartane, agni ane bhUkaMpanA tophAno vigeremAMthI bacI gayelA je namunAo Aje jovAmAM Ave che te ema puravAra kare che ke ucca sabhyatAnA lagabhaga badhA ja kSetromAM jainee sAre utkarSa sAthe hato. jaina samAjanA dhArAvAhika ItihAsa AlekhavAnI mArAmAM zakti nathI jaina vicArapravAhanA badhA taraMgonuM vivaraNa raju karavuM e paNa prAyaH asaMbhavita che. mAtra ahIM jaina darzana ane vijJAnanuM eka TuMku vivaraNa raju karavA mAguM chuM. jaina siddhAMta pramANe jagatamAM mukhya be tattvo che : jIva ane ajIva. jIva eTale AtmA. jIvathI bhinna te ajIva. vijJAna-jaDavijJAna ajIva padArthane AzrayIne ja jaDavijJAnanuM astitva che. vedAnta jene mAyA kahe che te ja A ajIva padArtha haze ema e kaI mAnI le. mAyAne svataMtra sattA jevuM kaI nathI, brahma vinA e nakAmI che; paraMtu A achava tatva te jIvatattva jeTaluM ja svAdhIna, svataMtra, anAdi, anaMta che. ajIva eTale sAMkhe kahelI prakRti paNa rakhe kaI samaje. prakRti che ke svAdhIna, svataMtra, anAdi anaMta che te paNa te eka che, ajIva tatva eka karatAM vadhu che. nyAya tathA vaizeSika darzane svIkArelA aNu tathA paramANu paNa jaina darzane svIkArelA ajIva tatvathI judA paDe che; kAraNa ke aNu-paramANu sivAya ajIva tatvanA ghaNA prakAranA
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ bheda che. bauddhonuM "zUnya" paNa A ajIva tattvamAM na samAya. jainamata anusAra ajIvanA pAMca bheda che; pudgala, dharma, adharma, AkAza ane kALa. pagala, aMgrejImAM jene Matter-meTara kahevAmAM Ave che tene jaina darzana pudgala kahe che ema kahIe te cAle pudgalane svarUpa che. rUpa, rasa, sparza tathA gaMdha e pudgalanA cAra guNa che. pudgalanI saMkhyA anaMta che. zabda, baMdha, (milana), sUkSamatA, sthUlatA, AkAra, bheda, aMdhakAra, chAyA, Aloka tathA tApa pugalanA paryAya che arthAta pudgalamAMthI e upaje che. zabda, Aleka (prakAza ) tathA tApane paugalika mAnavAmAM jenoe keTalAka aMze vartamAna vaijJAnika zodhane AbhAsa Apyo che. aMdhakAra tathA chAyA padgalika che ema nyAyadarzana nathI mAnatuM. e to ene abhAva mAtra ja mAne che. dharma eTale puNyakarma ema ApaNe samajIe chIe. jaina darzana ane ahIM jU artha kare che. Principle of motion jevo ja A dharmane artha che. pANI jema bhAchalAne gatimAM sahAya kare che tema je ajIvatattva pugala tathA jIvane gatimAM sahAyatA kare te dharma ema jaina vijJAna kahe che. dharma amUrta che, niSkriya che ane nitya che. e jIva tathA pugalane calAvatuM nathI-mAtra emanI gatimAM madada kare che. adharma adharma eTale pApakarma ema koI na samaje. Principle of rest-je A adharmane artha ahIM jaina darzana
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 kare che. mAga bhUlelA murAra gADha aMdhakAra vyApekSe jei rAtre eka sthaLe ArAma kare tema A adha-ajIvatattva pudgala ane jIvane sthiti viSayamAM sahAya kare che. dharmanI jema adha paNa amUtta, niSkriya ane nitya che. e jIva tathA pudgalane aTakAvatuM nathI--mAtra * sthiti ' mAM sahAyatA kare che. AkAza je ajIvatattva vAdi padArthane pAtAne viSe avakAza Ape-arthAta je ajIva tattvanI aMdara jIvAdi padA rahI zake tenuM nAma AkAza, pAzcAtya vaijJAniko ene Space nA nAmathI oLakhe che. AkAza nitya che, vyApaka che ane jIva, pudgala, dha, adhama tathA kALanA AzrayarUpa che. jainA A AkAzane be bhAgamAM vaheMce che. (1) leAkAkAza ane (2 ) alAkAkAza. leAkAkAzane viSeja vAdi padA Azraya pAme che, leAkAkAzanI hAra ana'ta-zUnyamaya alAka che. kALa kALa eTale Time. padArthanA parivartanamAM je ava tattva sahAyatA kare tenuM nAma kALa, e nitya che, amU che, e asaMkhya dravyavaDe leAkAkAza paripUrNa che. pudgalAdi paMcatattvanI ATalI AleAcanA uparathI ja kAI paNa joI zakaze ke AjanA jaDa vijJAnanAM mUla tattvA jaina danamAM DhaMkAyelAM paDayAM che. prAcIna grIsanA Democritus thI mAMDI vartamAnayuganA Boscovitch sudhInA badhA ja vaijJAnikAe Atom athavA pudgalanA astitvane svIkAra karyAM che. A Atom anata che, ema paNa emaNe saue
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. svIkAryuM che ane emanA-sayeAga-viyeAgane lIdhe ja jaDa jagatanA sthUla padArtho upaje che tathA vilaya pAme che. e viSe paNa te ekamata che. prathama Parmenides, Zeno vagere dAnikA dharma athavA Principle of Motion nA svIkAra nahAtA karatA, paNa e pachI nyuTana jevA vidvAnoe gatitattvane sidhdhAMta sthApita karyAM. grIsanA Heraclitus jevA dArzanika adharma-tattva mAnavAnI nA pADatA, Principle of rest emane majura nahAtA; paNa e pachI Perfect equilibrium mAM adhama tatvane nAmAMtare paNa svIkAra thayA. IMTa ane hugala AkAzatattvane eka mAnasika vyApAra rUpe oLakhAvI sAva uDADI devA mAgatA hatA. paNa e pachI rasela jevA Adhunika dAni kAe Space nI tAttvikatA mAnI. AkAza eka sat temaja satya padArtha che e vAta ghaNuM karIne Einstein paNa mAne che. AkAzanI jema kALane paNa keTalAkAe maneAvyApAra kahI uDADI nAkhavAnI peravI karI hatI, paraMtu phrAnsanA eka suprasiddha dAnika Bergson te eTale sudhI kahe che ke kALa kharekhara eka Dynamic Reality che. kALanuM pramaLa astitva svIkAryAM vinA chUTako ja nathI. uparAkta pAMca prakAranA ajIva padArthanI sAthe je tattva kavaza jakaDAyelu che tenuM nAma jIva. jIva jaina darzInanu jIvatattva. vedAMtanA brahmathI jUduM che. brahma eka ane advitIya che. jIvanI sakhyA anata che. sAMkhyanA purUSathI paNa jU du che, kAraNa ke jIva nityazuddha, nityamukta nathI.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMtu baMdhanagrasta che. nyAya ane vaizeSika darzananA AtmAthI paNa jIva tattva bhinna che, kAraNa ke jIva jaDa nathI, sAkSAta kartA che bauddho vijJAnapravAha kahe che te paNa jIvatatva nathI, kAraNake jIva sata, satya ane nitya padArtha che. janadarzana jIvanAM astitva, cetanA, upaga, prabhutva, kartRtva, bhestRtva dehaparimANutva ane amRtatva ityAdi guNe varNave che. prANavidyA Biology viSenI Adhunika zono pUrvAbhAsa, prAcIna janoe upadezelA jIvavicAramAM barAbara maLI Ave che. jaine pRthvI, pANI, agni ane vAyunI aMdara sUkSma-ekaeNkriya jIvonuM astitva mAne che. A sUkSma ekeMkiya jIvapujane Aje vaijJAnika prANatatvavettAoMicrospic organisms nA nAme oLakhe che. vanaspatikAyane jaino ekendriya jIva mAne che. vanaspatimAM paNa prANa che, sparza anubhavavAnI zakti che ema paNa kahe che, AjanA navA jamAnAmAM AcArya jagadIzacaMdra basue vanaspati zAstra saMbaMdhI navI zodha karI je Azcarya phelAvyuM che tenAM mULa vastutaH A ekedriya jIvavAdamAM ja chupAyelAM rahyAM hatAM. AtmavidyA jIvatatvanI jema jainoe prarUpelI AtmavidyAPsychology mAM ghaNuM Adhunika zodhonA AbhAsa maLe che. jIvanA guNa gaNAvatI vakhate ApaNe "cetanA" tathA upayoga " no ullekha karI gayA chIe. e mukhya guNe viSe vadhu vicAra karIe.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 cetanA cetanA traNa prakAre che. karmaphaLAnubhUti. kAryAnubhUti ane jJAnAnubhUti. sthAvarajIvo-pRthvI, pANI, agni, vAyu,vanaspatinA jIvo karmaphaLa mAtra vede che. trasajIvo-be, traNa, cAra ane pAMca IdiyavALA cho-pitAnA kAryane anubhava kare che. ucca prakAranA jIvo jJAnanA adhikArI hoya che. cetanAnA A traNa prakAra athavA paryAyane, pUrNa caitanyanA kamavikAsanA traNa thara kahIe to cAle. manuSyathI judA che mAtra acetana yaMtra jevA che ema jeo kahe che tenuM khaMDana hajAre varasa pahelAM jenoe karyuM che. vartamAna yugamAM kramavikAsaaim Hollaint-Evolutionary Psychology oly mULa sUtro svIkAravAmAM AvyA che te pahelethIja jainadarzanamAM hatA. e be sUtre A rahyAH (1) manuSyathI judA-nIcI koTInA prANIomAM eka prakAranuM-cheka chellA prakAranuM citanya, Sub-human Consciousness hoya che. mAnava-caitanya, eja caitanyamAMthI krame krame prakaTe che. (2) prANa tathA caitanyaLife and consciousness barAbara sahagAmI hoya che. co-extensive che. upayoga jIvane bIjuM viziSTa lakSaNa upayoga che. darzana tathA jJAnanA bhede upayoganA be prakAra che. darzana rUpAdi vizeSa jJAna-varjita sAmAnyanI anubhUti te darzana. darzananA cAra prakAra che: (1) cakSudarzana (2) acasudarzana (3) avadhidarzana (4) kevaladarzana. cakSu saMbaMdhI
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ anubhUti mAtra cakSudarzana. teja pramANe zabda, rasa, spa ane gaMdha saMbaMdhI anubhUti te acakSuna. avadha tathA kaivala asAdhAraNa darzana che. sthUla iMdriyathI agamya viSayanI maryAdAvALI anubhUti te avadhidarzana. Theosophist saMpradAya jene Clairvoyance kahe che tenA jevu keTaleka aze. A avidana che. vizvanI samasta vastuenA aparAkSa anubhava te kevaladana, 23 jJAna darzananI pachI jJAnanA udayane upayogane bIjo prakArabheda kahIe te cAle. jJAna prathamataH e prakAranuM che; pratyakSa ane parAkSa. mati, zrutAbdi avidha jJAna A e prakAranA jJAnamAM samAI jAya che. temAM paNa " kumati "matijJAnane "" 66 kuzruta zrutajJAnanA ane vibhaga ' adhijJAnane AbhAsa, arthAt Fallacious forms mAtra hoya che. 66 ti darzana pachI je iMdriyajJAnanI apekSAe upaje che te matijJAna. matijJAnanA traNa prakAra che; upalabdhi, bhAvanA ane upayAga. A traNa prakAranA matijJAnane jaina dArzanikA ghaNIvAra pAMca bhedamAM vaheMce cheH mati, smRti, saMjJA, ciMtA ane AbhiniSedha. ( zuddha ) ti darzananI pachI tarataja je vRtti janme che tene upaladhi athavA zuddha matijJAna kahevAmAM Ave che. pAzcAtya manAvijJAna ene Sence instuition athavA Perception kahe che. jaina dArzanikA matijJAnanA be bheda pADe che, je
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 matijJAna khAdya IMdriya upara AdhAra rAkhe che te iMdriyanimitta matijJAna ane je matijJAna kevaLa anindriya arthAt mananI apekSA rAkhe che te anindrayanimitta, dArzanika Locke, Idea of sensation du Idea of reflection, ema je e prakAranI cittavRttinuM nirUpaNa kare che, temaja AjanA dArzanika jene Extraspection (bahiranuzIlana) ane Introspection (aMtaranuzIlana) vaDe meLaveluM jJAna kahe che tene ja jaina dAnikA anukrame IM driyanimitta matijJAna ane aniMdriyanimitta matijJAna kahe che ema kahI zakAya. karNAdi pAMca IMdriyanA bhede IMdriyanimitta matijJAna paNa pAMca prakAranuM che. vartamAna yuganA vaijJAnikoe jema Perception mAM vibhinna prakAranI cittavRttione patto meLavyA che tema ati prAcIna kALamAM jaina paDitAe matijJAnanI aMdara cAra prakAranI vRttienA patto meLavyA hatA. emaNe ene A prakAre krama gAvyA che. avagraha, hA, avAya ane dhAraNA. avagraha avagraha, bAhya vastune sAmAnya AkAra oLakhAve che. e bAhya vastunA svarUpasabadhe avagraha kaMI sunizcita vizeSa jJAna nathI ApatuM. esensation athavA tA keTaleka aMze Primum cognitam che. kahA avagraha-gRhita viSayamAM hiAnI kriyA cAle che. avagRhita viSaya saMbaMdhe vadhu-khAsa jANavAnI spRhA enuM nAma
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ihi. eTale avagRhIta viSayanuM praNidhAna-Perceptual Attention (vicAraNA) avAya paripUrNa IndriyajJAnanI A trIjI bhUmikA che. Ihita viSayasaMbaMdhe savizeSa jJAna e avAya. avAya eTale Perceptual determination (niradhAra). dhAraNA dhAraNa Indriya jJAnanA viSayane sthitizIla kare che, ene Perceptual retention kahI zakAya. dhAraNAnI bhUmikAe IndriyajJAnanI paripUrNatA manAya. avagrahAdinA bIjA ghaNA sUkSma bhedo che paNa bahu vistAra thaI jAya, kilaSTatA AvI jAya evA bhayathI jatA karyA che. vidvAnene A vAta ATalethI ja samajAI jaze ke Adhunika yupIya vidvAnoe Perception ne je kramavikAsa batAvyo che tenuM ja zuddha matijJAnanA viSayamAM jainoe pahelethI vivaraNa ApyuM che. bIjA prakAranA matijJAnanuM nAma smRti. enAthI Indriya jJAnanA viSayanuM smaraNa thAya che. samRtine pAzcAtya vaijJAnika Recollection athavA Recognition kahe che. Hobbes nA mata pramANe te smaraNane viSaya athavA Idea e mAtra bharavA paDeluM indriyajJAna che-Nothing but decaying sense. Hume paNa emaja mAne che. dArzanika Reid e siddhAMtanuM sarasa rIte khaMDana kare che. e
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 kahe che ke smaraNano viSaya jarUra Indriya-jJAna-viSayanI apekSA rAkhe che ane emAM sadazatA paNa che, chatAM keTaleka aMze e no viSaya che. jaina paMDitoe hajAro varSa upara, skRti viSe je nirNaya Apyo hato tene ja A vaijJAnika anuvAda karatA hoya ema lAge che ane e kaMI thoDA AzcaryanI vAta nathI. - saMjJAnuM bIjuM nAma pratyabhijJAna che. pAzcAtya ane vijJAnamAM Assimilation, Comparison chor Conception nA nAme ullekhAya che. anubhUti athavA rakRtinI sahAyathI viSayanI tulanA athavA saMkalanA vaDe jJAna saMgharavuM e pratyabhijJAna. A pratyabhijJAnanI madadathI cAra prakAranuM jJAna meLavI zakAya. (1) gavaya (rejha) nAmathI oLakhAtuM prANu gAya jevuM che. aMgrejImAM e jJAnane Association by similarity kahevAmAM Ave che. (2) bheMsanA nAmathI oLakhAtuM prANuM gAyathI juduM che arthAta Association by contrast (3) gepiMDa arthAta gAya-vizeSane jovAthI gotva arthAta ge-sAmAnya viSayanuM jJAna thAya che. A sAmAnya jJAna aMgrejImAM conceptionnA nAme oLakhAya che. bhinnabhinna viSayanuM je sAmAnya tene jaina darzanamAM tiryapha sAmAnya kahyuM che. A tirya-sAmAnyanuM pAzcAtya nAma Species Idea. (4) ekaja padArthanI jUdI jUdI pariNatinI aMdara paNa e ja eka temaja aditIya padArthanI upalabdhi thAya che. vIMTI ke kaMDalanA jUdA jUdA AkAramAM, jUdA jUdA alaMkAra rUpe pariNamavA chatAM, pratyabhijJAnanA pratApe enI aMdara ApaNe
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ mULa to suvarNa nAmanA dravyane ja joI zakIe chIe. jUdI jUdI pariNationI aMdara je vyagata , sAmAnya che, tene jaina darzanamAM UrdhvatA sAmAnya kahevAmAM Ave che. UrdhvatA sAmAnyanuM pAzcAtya nAma Substratum athavA Esse. ciMtA sAdhAraNa rIte citA tarka athavA UhanA nAme oLakhAya che. pratyabhijJAnathI meLavelA bannene viSayanI aMdara acchedya-saMbaMdha zodha e tarkanuM kAma. pAzcAtya manovijJAnamAM e Induction nAmathI paricita che. yuropIya paMDite kahe che ke Induction e Observation-bhUdarzananuM phaLa che. jaina taiyAvikA paNa upalaMbha ane anupalaMbhArA tarkanI pratiSThA mAne che. bannenI kahevAnI matalaba eka ja che. pAzcAtya tArkika Inductive Truth ne eka Invariable athavA Unconditional relationship kahe che. jainAcAryo bahu bahu zatAbdIo pUrve eja vAta kahI gayA che. emanA mata pramANe tarkalabdha saMbaMdhanuM nAma avinAbhAva athavA anyathAnupapatti che. abhinibaMdha tarkalabdha viSayanI madadathI bIjA viSayanuM jJAna te abhinibaMdha. abhinibadha sAdhAraNataH anumAna manAya che. 4124164 -41431841H1 241414 Deduction, Retiocination athavA Syllogism nA nAme paricita che. parvato vahimAna " kAraNa ke emAM dhUmADe dekhAya che. e prakAranA bodhanuM nAma anumAna. emAM "parvata dharma, kivA
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakSa, "vahiM " sAdhya ane "dhUma" hetu, liMga, athavA vyapadeza. pAzcAtya nyAyagraMthamAM Syllogism nI aMdara e traNa ja viSayanI vidyamAnatA dekhAya che. enAM nAma Minor Term, Major term 240 middle term. anumAna vyAptijJAna upara, arthAt dhUmADe ane agnine viSe je eka avinAbhAva saMbaMdha che tenI upara pratiSThita che. A vyAptitava pAzcAtya-nyAyanA Distribution of the middle term nI aMdara samAyela che. jaina dRSTie anumAnanA be prakAra cheH (1) svArthanumAna (2) parArthInumAna. je anumAna dvArA anumApaka svayaM kaI tathya zodhI kADhe tenuM nAma svArthanumAna ane je vacana-vinyAsadArA ukta anumApaka bIjA koIne e tathya samajAve te parAthanuM bhAna. grIka dArzanika Aristotle anumAnanA traNa avayava gaNAve che. (1) je je dhUmavAnI che te te vahimAna che. (2) A parvata dhUmavAna che. (3) mATe A parvata valimAna che. boddho anumAnanA A pramANe traNa avayava gaNAve che (1) je je dhUmavAna te te vahimAna. (2) jemake mahAnasa (3) A parvata dhUmavAna che. mImAMsako paNa anumAnanA traNa avayava mAne che. emanA mata pramANe anumAnanA A pramANe be prakAranA AkAra hoI zake. prathama AkAra (1) A parvata vahimAna che. (2) kAraNa ke A parvata dhUmavAna che. (3) je je dhUmavAna te te vaddhimAna, jemake mahAnasa. dvitIya AkAraH (1) je je dhUmavAna te te vahimAna, jemake mahAnasa. (2) A parvata vadvimAna che. naiyAyika anumAnane paMcAvayava mAne che temanA matAnusAra anumAnane AkAra
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pramANe. (1) A parvata vahiMmAna che. (2) kAraNa ke A parvata dhUmavAna che. (3) je je dhUmavAna te te vaddhimAna; jemake mahAnasa. (4) A parvata dhUmavAna che. (5) mATe A parvata vaddhimAna che. " anumAnanA A pAMca avayava anukrame pratijJA, hetu, udAharaNa, upanaya ane nigamananA nAme oLakhAya che. jaina darzananA naiyAyike kahe che ke udAharaNa, upanaya ane nigamana nirarthaka che. jene anumAna be avayavavALuM che - (1) A parvata vahiMmAna che, (2) kAraNa ke A parvata dhUmavAna che. kahe che ke koIpaNa buddhimAna prANI A be ja avayava uparathI anumAnano viSaya samajI zake che, mATe anumAnanA bIjA avayavo nakAmA che. paraMtu zrotA je alpabuddhi hoya te to jaine naiyAyikavALA pAMca avaya te svIkAre che ja eTaluM ja nahIM paNa vadhArAmAM pratijJAzuddhi, hetuzuddhi jevA bIjA pAMca avayava umerI anumAnane dazAvayava paNa banAve che. mRtAne anumAna sudhI matijJAnane eTale ke ikiyasaMzliSTajJAnane adhikAra che. zrutajJAna nitya-satyanA bhaMDArarUpa che enuM bIjuM nAma Agama. jaine Rgyeda Adi cAra vedane Agama yA pramANa rUpe svIkAra karatA nathI. teo kahe che ke jemaNe pitAnI sAdhanA-tapazcaryAnA baLe lokottarapaNuM prApta karyuM hoya te ja siddha, sarvajJa, tIrthakara bhagavAnanAM vacana sarvotkRSTa Agama gaNAya. jaine pitAnA Agamane kavacita vedarUpe oLakhAve che ane tene cAra bhAgamAM vahece che. matijJAnanA avagrahAdi bhede karIne jema cAra bheda athavA
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryAya che tema zrutajJAna viSe paNa teo labdhi, bhAvanA, upayAga ane naya evA cAra bheda kahe che. upayAgAdi, zrutajJAnanA cAra bheda vastutaH vyAkhyAna bheda mAtra che. A vyAkhyAna-praNAlI keTaleka aMze pAzcAtyAnA tarkavidyA saMbadhI Explanation sAthe sarakhAvI zakAya. labdhi koI paNa vastune, tenI sAthe sabaMdha dharAvatA koipaNa viSayanI sahAyathI eLakhAvavI enu nAma labdhi. bhAvanA koI paNa viSayane, pUrva avadhArelA kAI viSayanA svarUpa, prakRti athavA kriyAnI sahAyathI eLakhAvavAne prayatna karavA tenuM nAma bhAvanA, bhAvanA viSaya-vyAkhyAnanI eka ghaNI uMcI praNAlI che. e padA ane tatsaMbadhI bIjI puSkaLa vastuonA vicAra karI nirNayayeAgya padArthanuM nirUpaNu karavA AgaLa vadhe che. upayAga bhAvanA-prayAgadvArA padArthanA sparUpanirdeza te upayAga. naya (( bhAratIya danAmAM naya--vicAra e jaina darzananI eka viziSTatA che, padArthanI saMpUrNatA tarapha pUratuM lakSa ApyA vinA, krAi eka viziSTa dRSTie viSayanI prakRtinuM nirUpaNu karavu enu nAma naya. " dravyArthi ka ane paryAyAthika bhede naya prathamataH be prakAranA che. dravya, dravyArthi ka nayanA ane paryAya, paryAMyArthi ka nayane viSaya che. dravyArthi ka naya naigama, saMgraha ane vyavahAra bhede traNa prakAraneA che ane RnusUtra,
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabda, samabhirUDha tathA ebhUta bhede karIne paryAyArthika nayanA cAra prakAra che. naigama vastunA svarUpano vicAra nahIM karatAM kei eka bAhyasvarUpa saMbaMdhano vicAra karavo e naigama. eka mANasa baLataNa, pANI tathA bIjI sAmagrI laIne jato hoya tene pUchavAmAM Ave ke "tuM A zuM kare che?" to te javAba Apaze ke "mAre rAMdhavuM che. " A uttara naigama nayanI dRSTie che. AmAM baLataNa, pANI tathA bIjI sAmagrInA svarUpa saMbaMdhI kaMi khulAso nathI. mAtra ene zuM uddeza che tenuM ja varNana Ape che. saMgraha vastunA vizeSa bhAva tarapha lakSa na ApatAM, je bhAva saMbadhe te vastu, tenI jAtinI bIjI vastunI sAthe sadazatA ke samAnatA dharAvatI hoya te tarapha draSTi rAkhavI tenuM nAma saMgrahanaya. saMgrahanayanI sAthe pAzcAtya-darzananA Classification nI sarakhAmaNa thaI zake. vyavahAra * uparokta nayathI A eka judo paDe che. vastutaH sAmAnya bhAvanI upekSA karI, vaiziSTaya prati daSTi joDavI tenuM nAma vyavahAra-naya. pAzcAtya vijJAnanI aMdara ene specification 24941 Individuation $2441 2412 3. vastunI paridhine jarA vadhu sAMkaDI banAvIne, tenI vartamAna avasthAdvArA nirUpaNa karavuM enuM nAma RjusUtra.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ A tathA AnI pachInA be naya zabdanA arthane vicAra kare che. koI paNa zabdano sAco artha zuM ? e praznano javAba traNa naya pitatAnI paddhatie Ape che. pratyeka paravartI naya, pUrvavata nayanI apekSAe zabdanA arthane adhika saMkIrNa banAve che. zabda-naya zabdane viSe vadhAremAM vadhAre arthanuM Aje paNa kare che. ekAAvAcaka zabdo, liMga-vacanAdi krame paraspara bhinna hovA chatAM eka ja artha sUcave e A zabda-nayane Azaya che. samabhirUDha samabhirUDha pratyeka zabdanA mULa-dhAtunA tarapha laI jAya che. ekAAvAcaka zabda paNa vastutaH bhinna bhinna arthavAcaka che ema te batAve che. zukra tathA puradara zabda, zabdanaya pramANe ekAAvAcaka che. paraMtu samabhirUDha ya a vaye te zaktizALI purUSa ja zakra ane puravidArakArI ja puraMdara che. matalaba ke zakra ane puraMdara bhinna bhinna arthavAcaka che. evabhata jyAM sudhI koI paNa padArtha, nirdiSTarUpe kriyAzIla hoya tyAM sudhI ja te padArthane tata saMbaMdhI kriyAvAcaka zabdathI oLakhAvI zakAya; bIjI kSaNe te zabdano vyavahAra baMdha paDe. jyAM sudhI purUSa zaktivALI che tyAM sudhI te zakra che. zaktihIna thayA eTale e vyavahAra baMdha paDe-ene zaka na kahI zakAya. A evaMbhUta naya thayo. naya, padArthano eka deza darzAve che. padArthanA yathArtha ane paripUrNa svarUpa jevA hoya to jainAgame svIkArelA
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ?? syAdAdanA AdhAra thavA joIe. A syAdvAda athavA saptabhaMgI jaina dazyananI eka mhoTAmAM mhoTI viziSTatA che. syAdvAda viSe padArtha agaNita guNanA AzrayarUpa che. padAne e samasta bhinna guNAnA krame krame AreApa karavA e syAdvAda nathI, eka tema ja advitIya guNanuM padArtha mAM ArApaNu karavArthI e padArthanuM sAta prakAre nirUpaNa thaI zake, sAta prakAre e varNavI zakAya. e sAta prakAranI varNanA enuM nAma syAdvAda athavA saptabhaMgI nyAya. dAkhalA tarIke ghaTa nAmanA padArthImAM astitva nAmanA guNanuM AropaNa karIe. have enuM sAta prakAre zI rIte nirUpaNa thaI zake te ApaNe joie; (1) svAti ghaTa: arthAt koI eka apekSAe che ema kahevAya. paNa ghaTa che ene a zuM ? ghaTa nitya, satya, anata, anAdi aparivartanIya padArtha rUpe vidyamAna che evA enA artha nathI. ghaTa che ema kahevAtA atha eTaleA ja ke sva-rUpa hisAbe arthAt TarUpe, sva-dravya hiMsAme arthAt e mATIne banele che e hisAbe, sva-kSetra arthAta amuka eka zaherane viSe (pATalIputrane viSe) ane sva-kALa arthAt amuka eka Rtune ( vasa MtaRtune ) viSe vamAna che. (ra) sAnnatti ghaTa: arthAt kAI eka apekSAe ghaTa nathI. para-rUpa arthAta pArUpe, paradravya hisAbe athaoNta suvarNamaya alaMkAranI apekSAe, para-kSetra arthAt khIjA koI zaheranI ( gAMdhAranI ) apekSAe ane para-kALa arthAt khIjI kAi eka RtunI ( zItaRtunI ) apekSAe A ghaTa nathI; ema paNa kahI zakAya. ghaTa eka
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 ( 3 ) sthApti nAzti 2 ghaTaH arthAt eka apekSAe ghaTa che ane bIjI apekSAe dhaTa nathI. sva-drazya, svakSetranI apekSAe e ghaTa che ane para-dravya, para-kSetranI apekSAe e dhaDha nathI. A vAta upara kahevAI gaI che. (4) cAvavAvya: vaTa: arthAt eka apekSAe ghaTa avaktavya che. eka ja samaye ApaNane ema lAge ke ghaTa che ane ghaTa nathI, ene atha e thayeA ke ghaTa avaktavya banI gayeA, kAraNa ke bhASAnI aMdara evuM kAI zabda nathI ke je ekI sAthe astitva tema ja nAstitva darzAvI zake. trIjA bhAgamAM ApaNe je ghaTatu astitva joI gayA teneA Azaya eve nathI ke je kSaNe ghaTatu astitva lAge che te ja kSaNe enuM nAstiva lAge che (5) svAti 2 avanya: vaTa:-arthAt eka apekSAe ghaTa che ane te paNa avakatavya che. pahelA ane cothA bhAMgAne sAthe levAthI A bhAMge! samAze. ( 6 ) yAtrAnti nca avaktavyaH ghaTa:-arthAt eka apekSAe ghaTa nathI ane te paNa avaktavya che. bIjA ane ceAthA bhAMgAnA sakalana upara A nayanA AdhAra che. ( 7 ) syAdasti ca nAsti ca avaktavyaH ghaTaH arthAt eka apekSAe ghaTa che, ghaTa nathI, ane te paNa avaktavya che. A sAtamA bhAMge trIjA ane ceAthA bhAMgAnA meLa upara ceAjAyA che. jaina dArzanikA kahe che ke yathArtha vastuvicAra mATe A saptabhaMgI athavA syAdvAda anivAya che. syAdvAdanA Azraya vinA vastunuM svarUpa na samajAya. dhaTa che" ema kahevA
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtrathI enuM saMpUrNa vivaraNa AvI gayuM ema na kahevAya. ghaTa nathI" ema kahevAmAM paNa ghaNuM apUrNatA rahI jAya che. "ghaTa che ane ghaTa nathI paNa" ema kahI nAkhavuM e paNa barAbara nathI. "ghaTa avaktavya che" e vivaraNa paNa saMpUrNa nathI. saptabhaMgInA eka be bhAMgAnI sahAyathI vastu-svabhAvanuM pUrepUruM nirUpaNa na thaI zake ema jaine bhAra mUkIne kahe che. ane jainenI e mAnyatA cheka uDAvI nAkhavA jevI nathI. eke eka bhAMgAmAM kaMI ne kaMI satya to jarUra che. pUrvokta sAta nayanI dRSTie joIe te ja saMpUrNa satya tathA tathya meLavI zakAya, astitva viSe je saptabhaMgInI avatAraNa ApaNe joI gayA te ja pramANe nityAdi guNa paratve paNa eja saptabhaMgI ghaTAvI zakAya. eTale ke padArtha nitya che ke anitya ? e praznanA javAbamAM jaino pUrvokta saptabhaMgInI sahAya le che. jaina siddhAMta to kahe che ke padArthatattvanA nirUpaNa arthe svAdAda ja eka mAtra upAya che. dravyanI utpatti che temane nAza paNa che ema ApaNe sau mAnIe chIe. bhAratavarSamAM bauddho ane grIsamAM Heralitus nA zive dravyane anitya gaNatA; paNa kharuM kahIe to dekhItI utpatti ane dekhAtA vinAzamAM-eTale ke pari. vartana mAtranA mULamAM eka evuM tattva hoya che ke je hamezAM avikRta ja rahe che. dAkhalA tarIke alaMkAranA parivartanamAM sonuM to enuM eja hoya che mAtra ghATa athavA AkAra pharatA rahe che. bhAratavarSamAM vedAntIoe ane grIsamAM
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 Parmenides nA anuyAyIoe paravatta navAda jevI vastuja uDAvI dIdhI dravyanI nitya sattA ane avikRti upara bhAra mUkyA. syAdvAdavAdI jUne e banne vAte! amuka apekSAe svIkAre che ane amuka apekSAe parihare che. emanuM kahevu ema che ke sattA paNa che tema paravartana paNa che. eTale ja dravyanuM varNana karatI veLA ene "utpAda-vyaya-dhrauvyayukta" kahe che. matalaba ke (1) dravyanI utpatti che, (2) dravyane vinAza che ane (3) dravyanI aMdara eka evuM tattva che ke je utpatti vinAzarUpa parivatanamAM paNa avikRta-aparivartita ane atUTa rahI jAya che. te dravya, guNa, paryAMya. dravyanA vicAra karatAM enA guNa ane paryAya paNa vicAravA joie. jatA dravyane keTalAka aMze Cartesian nA Substance jevuM mAne che. dravyanI sAthe je cirakALa avicchinnapaNe rahe, athavA te jenA vinA dravya, dravya ja na gaNAya ane tee 'guNa' kahe che. dravya svabhAvataH avikRta rahIne anaMta parivanAnI aMdara je dekhAya te paryAya. jene jene paryAya kahe che tene Cartesian mode kahe che. jaina dRSTie pudgala, dha, adharma, AkAza ane kALa e pAMca ajIva dravya che. jIva e paNa dravya che. badhA maLIne cha dravya che. avadhijJAna mati-zrutAdi poMcavidha jJAnamAM ApaNe matijJAna ane zrutajJAna viSe vicAra karyAM. have avidhajJAna Adi laIe. sthUla indriya-gaucaratAnI bahAra je badhA rUpaviziSTa dravya che
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenI asAdhAraNa anubhUti, avadhijJAnanA nAme oLakhAya che. Aje keTalAke jene Clairvoyance kahe che tenI sAthe kAIka apekSAe Ane sarakhAvI zakAya. avadhijJAnanA traNa bheda che. dezAvadhi, paramAvadhi ane savadhi. dezAvadhi dizA ane kALathI sImAbaddha che, paramAvadhi asIma che, sarvAvadhi vaDe vizvanA samasta rUpI dravyone anubhava thaI zake. mana paryAva bIjAnI cittavRttinA viksano anubhava te mana:paryavajJAna. pAzcAtya vijJAnamAM ene TelIpathI kivA Mind-reading evI saMjJA ApavAmAM AvI che. manaHparyAvajJAnanA jumati ane vipulamati evA be bheda che. Rjumati saMkIrNatara che. vipulamatinI sahAyathI vizvanA samasta cittasaMbaMdhI viSayenuM sUkSma avalokana thaI zake. . kevaLajJAna citanyavALA jIvonA jJAnanI e cheka chellI maryAdA che. vizvanA badhA viSaye kevaLajJAnamAM samAI jAya che. kevaLajJAna eTale sarvattatA ema kahIe to paNa cAle. kevaLajJAna AtmAmAMthI ja udabhave che. ane indriyanI ke bIjI koI vastunI - madadanI jarUra nathI. - kevaLajJAnI muktine varelA athavA muktapurUSa hoya che. kevaLajJAnanI sAthe ja ahIM ApaNane, jaina dazane kahelA sAta tanuM smaraNa thAya che. jaina darzane nirapelA e sAta tattanA nAma A prakAre che-jIva, ajIrNa, Azrava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mekSa,
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva, ajIva jaina darzana pramANe jIva cetanAdi guNaviziSTa che. svabhAve zuddha e jIva anAdi kALathI ajIva tattva vaDe lepAelo che. e ajIva tattvathI chUTavuM enuM nAma mukti. Azrava svabhAve zuddha evo jIva jyAre rAga-dveSa kare che tyAre jIvane viSe karma-pudagala Azrava pAme che-praveza kare che. AzravanA be prakAra che. zubha ane azubha. zubha Azravane aMge jIva svargAdinA sukhano adhikArI bane, ane azubha Azravane pariNAme ene narakAdinI yAtanAo sahevI paDe. AzravAkALe je karma-pagale jIvamAM praveza kare che tenI prakRti ATha prakAranI che. jJAnAvaraNIya karma, darzanAvaraNIya karma, mehanIya karma, vedanIya karma, Ayukarma, nAmakarma, gotrakarma ane aMtarAya karma je karma jJAnane DhAMkI rAkhe te jJAnAvaraNIya. je karmane lIdhe jIvane svAbhAvika darzana-guNa DhaMkAyelo rahe tenuM nAma darzanAvaraNIya. je karma jIvanA samyaktva temaja cAritraguNane ghAta kare, jIvane azraddhA ane lobhAdimAM muMjhavI mAre, tenuM nAma mehanIya karma. vedanIya karmanA pariNAme jIvane sukha- duHkharUpa sAmagrI maLe. AyukarmanA pratApe jIva manuSyAdinuM AyuSa prApta kare. jIvanI gati, jAti zarIra vigerenI sAthe nAmakarmane saMbaMdha rahe che. ucca-nIca gotra pAmavAne AdhAra getrakama upara che. aMtarAya karmane lIdhe dAnAdi satkAryane viSe paNa vigha Ave. A ATha karmanA bIjA ghaNuM bheda che. bahu vistAra thaI jAya mATe ahIM ApyA nathI.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ee madha svabhAve mukta evA jIva, upara kahyuM tema kama-puGgajIva ka`pudgalanI sAthe lanA AzravathI badhAelA rahe che. jIvatuM maLI javuM enuM nAma aMdha, savara saMsAranA meAhamAM khUMcI gaelA jIvamAM, kata Azrava je vaDe zakAya tenuM nAma saMvara savara, badhAelA jIvate muktinA mArge laI jAya che. jaina zAstramAM varNavelI traNa gupti, pAMca samiti, davidha skrU, bAra anuprekSA, bAvIza prakAranA parIsahane jaya, pAMca prakAranA cAritra ane khAra prakAranA tapavaDe saMvara sAdhI zakAya che. e badhAnAM lakSaNA varNavAnuM A sthAna nathI. nijA karmanA ekadezA kSayanuM nAma nirA, saviAka ane avipAka evA nirjarAnA be bheda che. nirdiSTa phaLabhAga pachI kune je svAbhAvika kSaya thAya te vipAka nirjarA, ane phaLabhAga pahelAM dhyAnAdi sAdhanA vaDe je karma kSaya pAme te avipAka nirjarA. mAkSa jIvatA badhA karma khapI jAya eTale te meAkSagatine pAme--svAbhAvika avasthAne prApta kare. jaina zAstramAM meAkSamAnI cauda pagathIe vaNvI che. ene cauda guNasthAnaka kahevAmAM Ave che. ahIM te mAtra enAM nAma ApIne ja saMtoSa mAnuM chuM. (1) mithyAtva (ra) sAsAdana (3) mitra (4) avirata samyaktva (5) dezavirata
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 apramattavirata (8) apUrvakara (6) pramattavirata (7) (9) anivRttikaraNa (10) samAsa'parAya (11) upazAMtamA (12) kSINameAha (13) sayeAgakevalI (14) ayAgakevalI, A badhAnAM lakSaNa javA dauM chuM. mAkSamA jainAcAryA, samyagdana, samyagajJAna ane samyakcAritrane; ekIsAthe traNene, mokSamArganA prApaka-mokSamArge lai janArA kahe che. ene triratna athavA ratnatrayarUpe paNa oLakhavAmAM Ave che. samyakdarzana jIva vagere pUrvakti tattvanuM je vivaraNa karyu jIva tene viSe acala zraddA enuM nAma samyagdarzana. sabhyajJAna saMzaya, viSaya ane anadhyavasAya nAmanA traNa prakAranA samArApa athavA e traNa prakAranI bhrAMti rApavarjita-bhrAMtivagaranuM jJAna e samyAna. che. e samA sAritra rAga-dveSarahitapaNe pavitra AcarAnuM anuSThAna enu nAma sabhyacAritra. upasaMhAra jaina vijJAnanI vAta kahetAM, ahIM bIjI ghaNI vAtAnuM avataraNa karavuM joie; paNa trAtAone ke vAcakone kaTALe na Ave eTalA sArU meM banI zake eTaluM TuMkAmAM ja patAvyuM che. mAkI to jaina kAvya, jaina kathA, jaina sAhitya, jaina nItigraMtha, jaina jyAtiSa, jaina cikitsAzAstra vigerenI aMdara
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 eTalI vigato, eTalA siddhAMto ane eTalAM aitihAsika upakaraNe che ke yogya vivecana vagara sAmAnya lokasamUha te samajI zake nahIM. meM ahIM je jaina vijJAnanI rUparekhA AMkI che te te ati sAmAnya che, jaina darzananuM khAlI hADapiMjara che ema kahuM te cAle. pramANabhAsa e zuM che? vAdavicAra ke hoya ? phalaparIkSAnI paddhati kevI hoya ? evuM evuM ghaNuM jaina darzanamAM che. meM ahIM eno sparza sarakhe paNa nathI karyo, chatAM mane khAtrI che ke ATalA TuMkA vivecana uparathI sujJapurUSo eTaluM to jarUra joI zakaze ke vartamAna yuganA vijJAna saMbaMdhI ghaNAMkharAM mULa sUtre jaina vijJAnamAM che. jaina vidyA bhAratavarSanI vidyA che. e vidyAno punarUddhAra karavAnI javAbadArI bhAratavarSa upara che. bhAratavarSanI lepa pAmelI vidyA ane sabhyatAno punarUddhAra karavAmAM baMgALe haMmezAM AgaLa paDato bhAga bhajavyo che. baMgALAmAM Aja sudhImAM ghaNu purANI jaina pratimAo maLI AvI che. baMgALAmAM ja "sarAka" nAmanI eka ahiMsApriya jAti vasatI hovAnuM bahAra AvyuM che. Aje to je ke e jAti hiMdusamAjanI aMdara samAI gaI che to paNa e prAcIna jaina samAjanI-zrAvaka samAjanI vArasadAra che e viSe jarAya zaMkA nathI. emanA AcAra, emanI lekakathA ane saMskAra uparathI e siddhAMta vadhu majabUta bane che evuM paNa eka anumAna nIkaLe che ke baMgALAmAM jene Aje bardavAna-vardhamAna nagara kahevAmAM Ave che te jaina saMpradAyanA chellA vIsamA tIrthaMkara, zrIvardhamAnasvAmInA
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 nAma sAthe saMkaLAeluM hoya. mahAvIrasvAmInA nAmane pratApa baMgALAnI bhUmimAM vIrabhUmi (vIrabhUma jIllo) nAma aMkAyuM hoya e paNa svAbhAvika che. baMgALAmAM jaina pratimAo. uparAMta keI koI sthaLe prAcIna jaina maMdira paNa maLI Ave che. baMgALanI pAse madhamAM jaina saMpradAyanA ghaNuM ghaNuM mahApurUe potAnI vIrahAka gajAvI che. A badhuM jotAM, sabhyAbhimAnI baMgALIo, jaina vidyAnA punarUddhAramAM pUro rasa na le to emane sArU e eka AkSepano viSaya gaNAya. bIjI paNa eka vAta ahIM kahI dauM. ahiMsAdharmanA pratApe bhAratavarSane rAjanaitika uddhAra thavo joIe ema mahAtmA gAMdhIjI taraphathI ApaNane kahevAmAM Ave che. sau prathama baMgALe ja, e rAjanaitika ahiMsA AcarI batAvI hatI. e ahiMsA mULa kyAMthI AvI? vedasita dharmamAM ahiMsAnI prazaMsA che e vAtanI huM nA nathI pADate. bauddho paNa ahiMsAne potAnA dharmanA AdhArarUpa mAne che, paraMtu bhAratavarSane jaina samAja. bIjAnI jema ahiMsAdharmanA gIta gAine ja besI raheto nathI. mana, vacana, kAyAthI e dharma pALe che. bIjI rIte jaina samAja bhale pAchaLa rahI gayo hoya te paNa tenI ahiMsAnI ArAdhanA-bhaktiA prazaMsanIya che. jaina vidyAnA punarUddhAramAM baMgALanA vidvAna. bhAIe yathAzakti sahAya ApavA taiyAra rahe to bhAratavarSanI sabhyatA dIpa nIkaLe e vAta pharIthI kahIM A nibaMdha samApta karUM chuM. 1. baMgAlI sAhitya--pariSadamAM (rAdhAnagara mukAme) A nibaMdha vaMcAyA hatA.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ ve * tathA jaDathI judA padArthane jaina dArzanikA jIva" kahe che. yoga ane sAMkhyadarzanamAM je 'purUSa' che; nyAya, vaizeSika, ane vedAMtamAM je 'AtmA' che. te jaina darzananI dRSTie jIva che. eTalu chatAM emanI vacce jevA tevA bheda nathI. sAMkhya tathA yoge pratiSAdelA purUSanI sAthe jinadarzane svIkArelA jIvane prabheda che. nyAya ane vaizeSika AtmA jinadananA jIva vacce paNa bheda che. vedAMta AtmA ane jaina dananA jIva e beu eka nathI. cArvAke pracArelA nirAtmavAda paNu jainA kabUla rAkhatA nathI. bauddhonA vijJAnapravAhavAdanu paNa jaina dAnikoe khaDana karyuM cheH te pachI jainadarzana-sammata jIvanuM lakSaNu zuM? drabyasaMgraha ane pA~cAstikAyamAM tenI A pramANe vyAkhyA ApI che. jIvo uvaogamao amutto kattA sadehaparimANo / mottA saMsAratho siddo to viloTAyeM||RI(dravyasa'graha)
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ chava upagavALe, amUrta, kartA, potAnA deha jeTalAja pariNAmavALo, bhakatA, saMsArastha, siddha ane svabhAve UrvajativALA che. jIvotti havadi vedA uvaogavisesido pahU kattA / mottA tema ja thri mUtto mahaMtu (5. sa. sa.) jIva astitvavALa, cetana, upagaviziSTa, prabhu, kartA, katA, dehamAtra, amUrta ane karmasaMyukta che. zrI vAdideva sUri paNa pramANanayatattvAlakAkAramAM (7-56) kahe che ke "vaitanya pariNAmo, vArtA, sAkSAtbhoktaa, svadeharimANaH pratikSetre vibhinnaH paudgalikAdRSTavAMzcAyam / / uparanAM vacanano vicAra karatAM eTaluM dekhAI Ave che ke jaina darzana pramANe jaDathI jUdo e je jIva te tya padArtha che. te cetana, amRta, saMsArI dazAmAM karmavIza, kartA, bhokatA, dehapramANa ane prabhu ityAdi lakSaNavALo che, cArvAko jaDathI judA padArthanuM astitva ja nathI svIkAratA. teo pRthvI, pANI; vAyune teja e cAra padArthane ja mAne che e uparAMta bIjo eke ekAnta sata padArtha nathI ema kahe che. jagatanA badhA padArtho e cAra mahAbhUtanA saMmizraNAdithI utpanna thAya che. manuSyAdi che cetana che e vAtanI temanAthI nA pADI zakAtI nathI. paNa caitanya che mATe AmA jevuM kaMIka hovuM joIe, AbhA svIkAra joie e vAta emanA gaLe nathI utaratI. jema dhAnya ane geLa jevI vastuo saDatI saDatI dArUnA rUpamAM pariName che tema caitanya paNa upara kahyA te cAra mahAbhUtamAMthI ja pariName cheH cArvAkano e siddhAMta che.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 : vartamAna yuganA keTalAka jaDavAdIo keTaleka aMze e ja siddhAMtane paDadhe pADI rahyA che. teo kahe che ke yakRtamAMthI jema eka prakArane rasa nIkaLe che tema mastakamAMthI caitanya utpanna thAya che. mATe jaDa padArthathI jAde AtmA nAmano padArtha che-svataMtra padArtha che ema mAnavAnI kaMI jarUra nathI. e badhAnI sAme javAba ApavA mAgIe to ema kahI zakIe ke dhAnya. goLa vigeremAMthI je pariName che te vastutaH jaDa ja che. yakRtamAMthI je rasa nIkaLe che te paNa jaDa che. evo niyama che ke jaDamAMthI jaDa ja utpanna thAya. mastakamAM paNa evo ja jaDa padArtha nIpaje e saMbhave. jaDamAMthI jaDa karatAM sAva jUdI vastu zI rIte saMbhave? caitanya e jaDanuM pariNAma kema hoI zake ? A yuktine vicAra karatAM, vartamAna yuganA keTalAka adhyAtmavAdI dArza nike jaDavAdano parihAra karI caitanyanI eka judI ja sattA svIkAravA lalacAyA che. bauddho citanyane jaDamAMthI upajeluM nathI mAnatA. emaNe vijJAnanI kSaNika sattAne svIkAra karI jaDavAdane pAcho dhakelyo che. jainoe jIvamAM cetanyaguNa svIkArI, adhyAtmavAdane pAyo khUba majabUta karyo che. cAvakone ane bauddhone jainoe sajajaDa javAba ApyA che. - cArvAka matanuM khaMDana karatAM, jaine kahe che ke caitanya je jaDa zarIramAMthI ja pariNamatuM hoya to prANI bharI gayA pachI e caitanya kema kaLAtuM nathI ? mRtyu pachI zarIra to jemanuM temaja rahI jAya che. eno koI aMza e che nathI thaI jato. mRtyu thatAM roga cAlyo jAya che. e roga gayA pachI ekaluM zarIra paDI rahe che te te tamArA
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhAMta pramANe ghaNuM nIroga-skurnivALuM rahevuM joIe. paNa evuM banatuM dekhAtuM nathI. tethI ja ame kahIe chIe ke jaDa zarIra, koI divasa paNa caitanyanuM kAraNa na hoI zake. zarIrane cetanyanuM sahakAri-kAraNa kahevAmAM Ave to paNa te ThIka nathI, kAraNa ke ciMtanyanuM eka azarIra-ajaDa evuM upAdAna te tamAre kalpavuM ja paDaze. paraMtu ema mAnavA jazo te tamAro siddhAMta paDI bhAMgaze. eTale e vAta tamane nahIM pAlave. zarIra e ja caitanyanuM upAdAna kAraNa che ema kaheze to paNa nahIM cAle. kAraNa ke jo tame kahe che tema hoya to zarIramAM jyAre vikAra thAya che tyAre tyAre caiitanyamAM paNa evo ja vikAra thavo joIe. paNa anubhavamAM evuM kaMI jaNAtuM nathI. vaLI AnaMda, zoka, mUcha, nidrA, bhaya jevA vikAre citanyamAM thAya che tyAre ene anurUpa vikAre zarIramAM paNa dekhAvA joIe. paraMtu evuM kaMI dekhAtuM nathI. * eka bIje vadhe paNa naDaze. prANI jema jADuM tema tenI buddhi paNa ghaNI vadhAre rahevI joIe. moTe bhAge enAthI ulaTuM ja jovAmAM Ave che. zarIra je caitanyanA upAdAna-kAraNarUpa hoya te ema kema bane? nhAnApAtaLA zarIravALA prANa bahu buddhizAlI dekhAya che. vaLI caiitanya pravAhamAM prANIne "aha" jJAna rahe che. eTale ke huM chuM" evuM jJAna haMmezA rahyA ja kare che. A jJAna zarIramAMthI utpanna thatuM nathI. jo ema hota te "mArU
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 zarIra" evo prayoga kaI rIte saMbhave? "huM" jene kahIe chIe te zarIrathI bhinna ane pratyakSapaNe siddha thaI zake evI vastu che. jaDa padArthane vikAra e caitanya nathIH jainonI sAthe bauddha dArzaniko e vAtamAM sahamata thAya che. paNa bauddho AtmA nAmanA eka sat padArthanuM astitva nathI mAnatA, teo kahe che ke pratyeka paLe vijJAnane udaya ane vaLI laya thayA ja kare che. e vijJAnanA mULamAM kaI sthAyI sata padArtha nathI. eka paLe je vijJAna saMskAra rUpe hoya che te ja pAchuM bIjI paLe vijJAnanA kAraNarUpa bane che, punaH e kAryarUpa vijJAna te pachInA vijJAnanuM kAraNa banI jAya che. A pramANe parasparabhinna kSaNika vijJAna-samUhanI aMdara paraMparArUpe kArya-kAraNabhAva rahe che. bauddho ene vijJAnapravAha kahe che, vijJAnasaMtAna paNa kahe che. A pravAha rUpI vijJAnasaMtAna sivAya AtmA ke jIva jevI bIjI vastu nathI. Hume, Mill vigere vartamAna yuganA Sensatidnist dArzanika paNa boddhonI jema vijJAnavAdI athavA nirAtmavAdI che. temaNe eka cata dhArI ane avicchinnatAnI kalpanA karI che. bauddhadarzananA vijJAna pravAha sAthe e meLa khAya che. A nirAtmavAdanI sAme pahele vadhe to e ja che ke kSaNika vijJAnasamUhanA mULamAM koI paNa niyAmakasata. padArtha nathI. be vastune joDanAruM kaMI na hoya tyAM e banne
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 chUTA paDI jAya e samajAya evI vAta che. eTale saMtAna athavA vijJAnapravAha asaMbhavita ane che. AtmA na hoya te kSaNika vijJAnasamUhane viSe krama, vyavasthA ke zRMkhalA zI rIte jaLavAya ? ane zRMkhalA na hoya te| smRti ( prathamanA anubhavane punaH prodha ) ane pratyabhijJA ( A te ja che ) zI rIte saMbhave ? vedAntadarzane paNa A vijJAnavAdanuM khaMDana karyuM che. jainAcAUe paNa A vijJAnavAdanA dASA vINI vINIne batAvyA che. bauddhonA anAtmavAdanA sabaMdhamAM jainAcAryo kahe che ke jo jIva jevI vastu na svIkAre| te pachI smRti asaMbhavita ane che. cheka jUdA paDI jatA vijJAnasamUhamAM ekanA anubhavanI smRti bIjAne kaI rIte thAya? je ema ja banatuM hoya to pachI eka vyaktinA anubhavanA viSaya bIjAnI smRtinA viSaya anavA joie. paNa ema banatuM jovAmAM AvatuM nathI. bauddo caityavaMdanAmAM mAne che. jainAcAryo kahe che ke tamArA dharmamAM caityavaMdanA eka puNyakAya che, ane tenAthI sArUM phaLa maLe che; paNa je caityavaMdana kare che te khIjI kSaNe nathI rahetA--badalAI jAya che. teA pachI caityavaMdananuM sukULa krANu bhAgavaze ? eTale banaze evuM ke karaze eka ane bhAgavaze khIjo. athavA tA karaze kAI ane bhAgavaze kAI nahIM. akRtAbhyAgama '" ane " kRta praNAza doSa che te vaDe tamArA siddhAMta dUSita che. paDe ane kareluM karma niSphaLa jAya e e tevA nathI. tamAre anAtmavAda te kharUM jotAM kamakuLavAdanA mULamAMja kuhADA mAre che. (6 e e je meTA karyAM vagara bhAgavavuM dASA kaI jevA 'r ""
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 bauddhonI sAme yukti pUrvaka laDavAmAM jaina darzana tathA vedAnta darzana ekamata thAya che, paNa jaina ane vedAntanA maulika siddhAMtamAM bheda che. vedAMta darzanamAM jIvAtmAonI pAramArthika sattA muddala nathI. AtmA eka ane advitIya che--advaita brahma che. asa`khya jIvAtmAe, te eka advitIya eka mAtra satya advaita brahmanA pariNAma kivA vivartta mAtra che. A vedAMta mata che. badhA vAnI aMdara eja eka pamAtmA virAjamAna che, eka AtmA sivAya bIje kAI AtmA, bIjo kAi sat padA nathI; ema brahmAdvaitavAdi kahe che. Spinoza ane Parmenides nA mata sAthe vedAMta dananuM theADu maLatApaNuM dekhAya che. jenA vedAntane e advaita siddhAMta nathI mAnatA. jaina dana pramANe AtmA athavA jIva saMkhyAmAM anaMta che ane pratyeka jIva, eka bIjAthI svataMtra che. jIvA svataMtra na hota, mULamAM badhA jIvA eka ja hAta tA eka jIvanA sukhathI samasta jIve sukhI banI zakata, ekanA du:khathI badhA du:khI banata. ekanA baMdhanathI badhA baMdhAyelA raheta ane ekanI muktithI bAkInA badhA mukta banI jAta. vAnI bhinna bhinna avasthA joI ne sAMkhyadarzIne AtmAnA advaitavAdane parihAra karyo ane AtmAnI vividhatA svIkArI. jaina darzane " pratikSetre bhinna cha kahIne, sAMkhya--sammata jIvanI vividha tAnA svIkAra karyAM che. advaitavAdanA viSayamAM jaina dArzanikA kahe che ke sattA, caitanya, AnaMda vigere keTalAka guNA evA che ke je saghaLA ja AtmA athavA jIvAmAM hoya che. A guNusAmAnyanI dRSTie
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 AtmA ke jIva eka che ema kahIe to cAle, samasta jIvamAM e prakAranI guNasAmAnyatA hoya che ja. vedAMtane advaitavAda e rIte keTaleka aMze ThIka che, paraMtu pratyeka jIvane viSe viziSTatA che e vAtanI upekSA karI zakAya nahIM. e viziSTatA che eTale to eka jIva bIjA chavathI judo che ema kahevuM paDe che. viziSTatA na hoya to eka jIva mese jatAM badhA jIvo mokSe pahoMcI jAta. avizeSaNabhAvane aMge jIva kiMvA AtmAnuM bahutva svIkAravuM paDe che. AtmAnI vividhatAnA saMbaMdhamAM sAMkhya ane jaina darzana ekamata hovA chatAM jIvanAM kartava ane bhaktavanA viSayamAM teo jUdA paDe che. sAMkhyamata pramANe purUSa-AtmA nitya zuddha buddha-mukta che; asaMga, nispRha, alipta ane akartA che; jagatanA vyApAre sAthe ene kaMI levAdevA nathI. prakRti ja sRSTi race che. purUSa kaMI karI zakato nathI, kaMI phaLa paNa bhagavate nathI. te kevaLa niSkriya ane abhoktA che. jarmana dArzanika kAnTa paNa AvI ja matalabanuM kahe che. e Nonmenal self nI sAthe vyavahArika jJAna pravAhano ke prakArano saMbaMdha nathI ema kahe che. sAMkhya paNa jagatanA vyApAra sAthe purUSane kaMI levA devA nathI ema jAhera kare che. sAMkhya darzanane ApaNe pUchIeH "purUSamAM kartutva jevuM nathI to pachI baMdha ane mokSa e badhuM kAne arthe? AtmA sukha-dukha bhogavato na hoya te A saghaLo vahevAra kaI rIte cAle ? " nyAya darzana e rIte sAMkhya darzananI ThIka ThIka
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 jhATakaNI kADhe che. nyAya darzana AtmAne viSe sukha, prayatna Adi guNAnu AreApaNu kare che. jIvanA ekAMta asa'gatvanA viSayamAM jaina darzana mAMkhyanI sAme prativAda kare che, ane nyAyanI sAthe sammata thAya che, jaina dRna sAMkhyamatanI sarasa samIkSA kare che. te kahe che keH~~ 66 purUSa ekAMtapaNe akartA hoya to ene kAI paNa prakArane anubhava na thAya. paNa huM sAMbhaLyu. ', huM sadhu" evI pratIti te! ApaNane saune thAya che ja. eTale AtmAnuM akatva ApaNA anubhavathI virUddha che. tame kahezo ke huM sAMbhaLu chuM-huM sukuM chuM e prakAranI pratIti te ahaMkAramAMthI upaje che, paNu e vAta tame peAte ja nathI mAnatA. tame-sAMkhyavAdIo anubhavane purUSakAryo tarike oLakhAvA tA che ja; anubhavane ahaMkAraprata nathI mAnatA. e rIte tame purUSanuM kartRtva kabUla rAkheA che. sAMkhya kahe che ke purUSa svabhAvataH bhAktA nathI. mAtra bhAtRtvanu AreApaNa karavAmAM Ave che. kAraNa ke je sukha duHkha che te buddhiArA grahaNa karAya che ane buddhi tA prakRtiau che. mATe purUSa sukha-duHkhanA bhAktA che e kalpanA mAtra che. prakRti-pariNAmavALI muddhimAM sukha-du:kha sakrAMta thAya che ane zuddha svabhAvavALA purUSamAM e sukha-du:khanAM pratibiMba paDe che. jenA AnA javAba Ape che: padArthInu eka pariNAma arthAt vikRti svIkAre| nahIM te| pachI e pratibiMbane udaya paNa asaMbhavita ane. sphaTikamAM je prati
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ biMba paDe che tethI sphaTikanuM pariNAma mAnavuM paDe che. have je sukha-duHkha purUSamAM pratibiMba pAmatAM hoya te te dvArA purUSamAM amuka prakAranuM pariNAma thAya che, eTale ke keTaleka aMze bhAtRtva che ema kabUla karavuM rahyuM. vaLI pariNAma che tethI purUSanuM kartRtva paNa svIkAryA vinA na cAle. Ama che eTaleja jeno jIvane kartA temaja sAkSAta bhoktA mAne che. AtmAne guNAzraya rUpe svIkAravA chatAM jaina ane nyAya matamAM cheDe matabheda che. naiyAyika AtmAne (1) jaDa svabhAva (2) phUTastha nitya ane (3) sarvagata mAne che. ahIM jaina dArzanike judA paDe che. naiyAyikanA mata pramANe IcchA, dveSa, prayatna jJAna, sukha vagere AmAnA guNa che. guNa guNanI sAthe samavAya saMbaMdhathI saMkaLAyelA rahe che. arthAta jJAnAdi guNo AtmAnI sAthe saMkaLAyelA kharA, paNa svarUpa ne svabhAve AmA nirguNa che. jJAna ke caitanya AtmAno svabhAva nathI. kaivalya avasthAmAM AtmA svabhAvamAM arthAta nirguNabhAvamAM rahe che. jJAna e kaMI AtmAne svabhAva nathI, tethI nyAya mata pramANe AmA svarUpe karIne ajJAna, acetana athavA jaDa svarUpa che. grIka dArzanika veToe jema Idea no Phenomenon sAthe ekAMta saMyuktapaNe svIkAra karyA pachI paNa ThekaThekANe Idea nuM sAva svAtaMtrya karyuM che tema taiyAyikoe AtmAne jJAnAdi guNa sAthe samavAya-saMbadha svIkAryA pachI paNa enuM jaThatvarUpa svataMtratva svIkAryuM che. naiyAyike bIjI eka vAta kahe che. jema AtmA jJAnAdi guNothI svataMtra che tema te paryAyAdi dvArA paNa aparivartita che. jJAnanI sAthe saMbaMdha
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 rahe cA na rahe, AtmA haMmezAM phUTastha che, apariNAmI che. trIjI eka vAta teo evI matalabanI kahe che ke AtmA sarvavyApaka ane sarvagata che. mULa jaDa svarUpa hovAthI sarvavyApaka na hoya te pachI AtmAne jagatanA padArtho sAthe saMyoga ke saMbaMdha na saMbhave ane AtmA sarvagata na hoya to vividha dizAo ane dezamAM rahelA paramANu-samUhanI sAthe ene yugapata saMga na saMbhave. ane e pramANene saMga asaMbhavita hoya to zarIrAdinI utpatti paNa asaMbhavita ja banI jAya. mATe AtmA sarvavyApaka che. e dalIla badhA darzane svIkArI zake nahIM, sAMkhya ane vedAMta AtmAne caitanya svarUpa mAne che. AtmA jaDa padArtha hoya to tenAthI padArtha-pariccheda asaMbhavita bane. e apariNAmI, phUTastha hoya to paNa padArthanuM jJAna na thAya. ane AtmA sarvavyApaka hoya to pachI vividha prakAranA AtmAne badale vedAMte kahele imevadvitIyama no siddhAMta svIkAra karavAthI cAlI zake che. A virodhane lIdhe jainadarzane nyAyamatano parihAra karyo che. te prarUpe che ke jIva ( 1 ) caitanya svarUpa che (2) pariNAmI che ane (3) svadeha parimANa che. jainadarzanane yuktivAda keTalo suMdara che ? teo kahe che ke je AtmA jaDasvarUpa hoya to ene padArthanuM jJAna thAya nahIM. dAkhalA tarIke AkAza jaDasvarUpa che. AkAzane padArthanuM jJAna thatuM nathI te pachI AtmAne zI rIte thAya ? taiyAyika ahIM bacAvamAM kaheze ke AtmA bhale jaDasvarUpa hoya to paNa
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 samavAya-sabaMdhe e caitanya-samaveta che; AkAza tA taddana jaDasvarUpa che, AkAzane bhale padAnuM jJAna na thAya, paNa AtmAne teA thAya che ja. ahIM bIjo prazna e udbhave che ke AkAza ane AtmA banne jaDa che ane tame kaheA che. ke ekane jJAna thatuM nathI ane bIjAne thAya che, paNa enu zu sabaLa kAraNa che te tame kaLI zakatA nathI. kharI rIte enA atha eTalA ja che ke AtmAmAM svabhAvataH caitanya che. naiyAyikA kahe che ke "paNu AtmAnuM Atmatva kAM jaze? "huM chuM" e prakAranA je nizcaya ApaNane thAya che te A Atmatvane, ahatvane AbhArI che. AtmAmAM Atmatva-jAti hovAthI ene viSe caitanya rahe che. AkAzamAM Atmatva nathI, tethI caitanya paNa nathI." taiyAyikAne enA javAbamAM ema kahI zakAya ke Atmatva-jAti AtmAne viSe samavAya-saMbadhe rahe che ema je tame kahe che te ThIka che paNa e rIte te! tamArI yukti "anyAnya sazraya" doSathI bacI zakatI nathI. AtmAne viSe Atmatvane pratyaya thAya che AkAzavane nathI thatA; te ja pramANe AkAzane viSe AkAzavane pratyaya thAya che, AtmatvanA nathI thatA. matalaba ke kayA padArthane viSe kaI jAtine samavAya che te, te viSenA pratyaya uparathI siddha thAya che. ane A pratyaya-vizeSanI tapAsa karavA lAgIe te| . AtmAmAM Atmatva samaveta che tethI AkAzavane pratyaya nathI thatA ane AkAzamAM AkAzatva che tethI tyAM AtmatanA pratyaya nathI thatA. mATe e yuktinA kaI atha nathI.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ LA jainAcAryo kahe che ke AtmAne viSe je Atmatvane pratyaya thAya che te ja tenuM caitanya, AtmAnuM svarUpa athavA enI prakRti siddha kare che. AtmAnI sAthe caitanyanuM thADuM paNa tAdAtmya na svIkArA tA upara kahyA tevA pratyayanu che paNa kAraNa tamane maLI zakaze nahI. nyAsAcA kahe che ke AtmAne viSe caitanya samavAya sabadhe raheluM che, evI ApaNane saune pratIti thAya che. jainAcAya enA javAbamAM kahe che ke pratItine ja tame pramANabhUta mAnatA ho teA pachI AtmA pAte caitanya svarUpa che evI pratIti thAya che te kema nathI mAnatA? " huM pote acetana chuM--cetanA yeAge cetana chuM" evI pratIti kAI ne nathI thatI. "huM svabhAvataH patA chuM." evI ja pratIti saune thAya che. ghaTa-pAdi acetana che, ene nAtA chuM huM mAnavAna chu" evI pratIti nathI thatI. AtmA jo acetana heAta te ghaTa-paTAdita viSe paNa evI pratIti saMbhavatI hAta. jainAcAryonI yukti barAbara samajAya tevI che. AtmA jaDavabhAvI heAta tA apariccheda sava thA * huM azakya banatuM. naiyAyikA jarA AgaLa vadhIne khIjI eka yukti Ape che. teo kahe che ke "huM jJAnavAna chu" ema je ApaNune lAge che te ema siddha kare che ke AtmA ane jJAna jI jUdI che-e eka nathI. huM dhanavAna chuM' ema keAine lAge tethI ApaNe AtmA ane dhananI abhinnatA nathI mAnI letA. jainAcArya javAba Ape che ke e pratyayathI AtmA ane jJAna abhinna hAvAnuM siddha thAya che, AtmA jasvabhAva 66
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 hAya te! huM jJAnavAna chu" evI pratIti koI kALe paNa na thAya. je ema kaheze ke AtmA jaDasvabhAva che, chatAM jJAnavAna che teA tamArI mAnyatAnuM tame peAte ja khaMDana karI che. narahanirakSetranA vizeSya ' vRddhi : jo jJAnarUpa vizeSaNa grahAyuM na hoya tA AtmArUpa vizeSyamAM huM jJAnavAna evI buddhi kema thAya ? have jo tame ema kaho ke AtmA ane jJAna ubhayanuM grahaNa thAya che te! bIjo prazna e udbhave che ke e prakAranuM grahaNa kaI rIte saMbhave ? vizeSaNabhUta jJAnArA evuM grahaNa saMbhavatuM ja nathI kAraNa ke jJAna pote pAtAArA oLakhAya e tamArA potAnA nyAyamatathI vi che. " nAiTrIrtAvaroSanA vizeSya vRddhi : e tA tame pote paNa 99 mAtA che. "C acAvamAM kadAca ema kahA ke nAnAMtaradvArA evuM grahaNa karAya che. tA tyAM anavasthA 'doSa Ave che. kAraNa ke eja jJAnAMtara vaLI nAnatva vizeSaNunA grahaNa vinA saMbhavatuM nathI. dekhItI rIte ja e siddhAMta anavasthA doSathI dUSita che, jyAM sudhI tame ema na mAne ke jJAnanI sAthe atmAnI abhinnatA che tyAM sudhI " huM jJAnavAna chuM" enA pratyaya tamane nahI thAya. eTale ja jainadAnikA, nyAyadarzane prarUpelA AtmAnA jaDatvano InkAra kare che. " ' naiyAcikAnI bIjI mAnyatA evI che ke tmA phUTastha, nitya che. " eTale ke AtmA hamezA aparivartita che. jene 'AtmAne pariNAmI kahI e matane parihAra kare che. te yuktipUrvaka potAnA siddhAMta sthApe cheH " jJAnAtpatti pUrva
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 AtmAnI je avasthA hatI te ja avasthA jJAnetpatti samaye paNa rahe / pachI tene padArthanuM jJAna zI rIte thAya ? " ha MmezAM aparivarttata rUpe rahevuM e sthitine tame phUTasthabhAva kahA che. nAnepatti pahelAM AtmA apramAtA che, paNa nAnApatti samaye e pramAtA che. padAtha-paricchedaka che e rIte AtmAmAM eka prakAranuM parivarttana teA thAya che ja. parivartana svIkAra tA AtmAnA phUTasthabhAva kyAM rahyo ? : AtmAne 'svadeha parimANu' kahIne jana, yAyikAe svIkArelA AtmAnA sarvavyApakatvane virodha kare che, jaine kahe che ke AtmAne sa`gata mAnyA pachI AtmAnI vividhatA mAnavAnI jarUra ja kyAM rahe che ? vividha mana sAthenA sayeAga vividha prakAranA AtmAnuM anumAna karAve che. paNa AtmA je sarvagata vyApaka padArtha heAya teA pachI jevI rIte eka ja sagata vyASaka AkAzanI sAthe vividha TAskrina sayeAga ane che te ja pramANe eka ja AtmAnI sAthe vividha manane saMyeAga sabhave che. AtmAne sarvavyApaka mAnavAthI, e pramANe yugapat vividha zarIra ane indri yAdinA sayeAga paNa enI sAthe pratipAdita thai zake che. e rIte pachI vividha AtmA mAnavAnI kaMi AvazyaktA nathI rahetI. be ema kaheA ke eka AtmAnI sAthe yugapat vividha zarIrAdinA saMyoga asabhavita che, kAraNa ke AtmAne viSe paraspara virodhI sukha-duHkhAdi saMbhavatAM nathI; te tenA javAbamAM ema kahI zakAya ke yuktithI AkAzane viSe ekI sAthe vividha bherIne samavAya asaMbhavita gaNAi jAya,
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 kAraNake samasta bherInA zamdAdi paraspara vidhI hAvArthI eka paNa zabda na saMbhaLAya, je ema kaho ke pratyeka zabdanu kAraNa bhinna bhinna che, eTalA mATe pratyeka zabda paraspara virodhI hovA chatAM paNa saMbhaLAya cheH ane tethI ja AkA eka hAvA chatAM vividha bherInA yugapat samavAya saMbhave che. enA uttaramAM ema kahI zakAya ke pratyeka sukha-du:khatuM kAraNu bhinna bhinna hAya che; tethI sukha-duHkhAdi paraspara bhinna hAvA chatAM tenA yugapat anubhava thAya che. eTale ke eka ja AtmAnI sAthe vividha zarIrAdinA yugapat, saceAgya sabhave che. je ema kahe ke viddha dharmAMnA adhyAsane lIdhe AtmAnI vividhatA svIkAravI paDe che te! pachI AkAzanI vividhatA kAM nathI svIkAratA ? AkAza che te eka, paNa eka hevA chatAM ce peAtAne viSe ghaNA padArthAne avakAza Ape che ema kahetA hA te enA javAbamAM kahevAnuM ke AtmA paNa eka ja che ane tene viSe samasta zarIrAdi padArtha,pradeze pradezanI sAthe saMyukta rahe che. naiyAyikA kahe che ke kAi kare che, koI janme che, koI kAmakAja kare che e sadhaLA vyApAra jotAM vividhatA siddha thAya che. jainA enA uttaramAM kahe che ke AtmAnuM sarvAMgatatva svIkAravAthI, janma mRtyu vigere vyApArane aMge AtmAnuM ekatva ja siddha thAya che. kyAMIka TAkAza utpanna thAya che. te e ja samaye bIjI ghaTAkAza vinaSTa thA che kadAca bIjI eka ghaTAkAza pUrvavat rahe che. e badhA vyApArA uparathI AkAzane viSe bahutva svIkAravAnI jarUra nathI rahetI te pachI janma, maraNa Adi vyApArane lIdhe
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 AtmA eka hovA chatAM emAM e badhuM banI zake che. AtmAnI vividhatA zA sArU ravIkAre che ? vividhatA na mAnIe to baMdhakSa asaMbhavita bane, kAraNa ke eka ja vastune viSe ekI sAthe baMdhakSa rUpa virUddha bhAvene samAveza nathI hota. paNa enI sAme evI yukti ApI zakAya ke koI eka ghaDAmAM AkAza baMdha thayuM, eTale ghaTamukta AkAza jevuM kaMI na rahe ane gharamukta AkAzane lIdhe ghaTabaddha AkAza paNa asaMbhavita banI jAya. jo tame ema kaho ke pradezabheda rahevAthI AkAzane viSe eka sAthe baMdha temaja mokSa paNa saMbhave che to pachI sarvagata evA eka ja AtmAne viSe pradezabhedanI kalpanA karI zake che ane baMdha tathA mokSanuM ekI sAthe ApaNuM paNa thaI zake. jainAcAryane mudde eTalo ja che ke AtmAnuM sarvAgatatva ane sarvavyApakatva ravIkAya pachI enI vividhatA na svIkAre te cAle. - nyAyAcA kahe che ke AtmA vyApaka padArtha na hoya to anaMtadidezavata uparyukta paramANuonI sAthe tene saMyoga na saMbhave. ane e rIte ema na saMbhave zarIranI utpatti pazu na saMbhave. jaino enA javAbamAM kahe che ke paramANu-samUhane akarSavA sArU, meLavavA sArU AtmAe vyApaka-padArtha thavuM ja joIe evo niyama nathI. cuMbaka tarapha leTuM kheMcAya che tethI cuMbakane ApaNe vyApaka padArtha nathI mAnatA. tame e vAMdho uThAvaze ke evA kheMcANathI te traNa bhuvananA paramANu AtmAnI AgaLa AkaI Ave te pachI zarIranuM pramANa kaI rIte racAya ? zarIra-pramANa anizcita ja rahyA kare, to tamArA vyApakavAdamAM paNa eja
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadhe ume raheze. sakaLa paramANune viSe vyApaka e AtmA sakaLa paramANuone kheMce to saravALe e ja sthiti Ave. adaSTanA pratApe zarIra-utpAdanane sArU upayogI evA paramAzuo ja kheMcAya che ema kahetA he te AtmAnI avyApa tA mAnanArA paNa eja vAta kaheze. ' jaina sammata zarIra parimANavavAdanA saMbaMdhamAM naiyAyike eka bIjI Apatti ubhI kare che. teo kahe che ke zarIranA pratyeka avayavane viSe AtmA praveze che ema kahevAthI te zarIranI jema AtmAne paNa sAvayava bhAna paDaze. AtmA sAvayava thayo eTale e eka kArya thayuM. ane AtmA eka kArya hoya te tenuM kAraNa paNa rahevuM ja joIe. vijAtIya kAraNa to saMbhavatuM ja nathI, kAraNa ke anAtmAmAMthI AtmAnI utpatti na ja hoya. sajAtIya kAraNa svIkAravAM e paNa ThIka nathI lAgatuM. kAraNa ke sajAtAya kAraNomAM paNa Atmatva to mAnavuM ja paDe; nahiMtara e sajAtIya kAraNa ja na bane. saravALe evuM bane ke AmA AtmasamUhamAMthI utpanna thAya che. naiyAyiko e vAtane ayauktika mata kahe che. eka ja zarIrane viSe eka karatAM vadhu AtmAo kaI rIte kArya karI zake? dhAre ke zarIrane viSe eka karatAM vadhu AtmAo kAraNarUpe kArya kare che. to eka kAraNa-AtmAnuM kArya bIjA kAraNa-AtmAnA kArya sAthe zI rIte meLa khAze? e banne kAryo saMpUrNapaNe zI rIte ekatra banaze? ghaTamAM jema avayava hoya che ane avayavo saMga naSTa thaye eTale ghaDe ja naSTa thaye ema kahIe chIe tema AtmAna
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 pazu avayava mAnavA paDaze ane pachI te AtmAne paNa vinAza pAmavAnA svabhAvavALA svIkAravA paDaze. jaine ene javAba vALe cheH amArI jaina dRSTie AtmA kacit sAvayava athavA kA cheH e saMpUrNarUpe sAvayava ane kAya padArtha che ema paNa nathI. vaDe! jema samAna-jAtIya avayavAmAMthI utpanna thAya che tema AtmA tevI ja rIte sajAtIya kAraNAmAMthI niSpanna thAya che ema kahI zakAya nahIM. AtmAne kA kahetA heA te! bhale. paNa kA-zabdane tame zuM artha karo / ? pUrva AkAranA parityAga karavA ane khIjA AkAre pariNamavu e dravyanuM kAtva che. bhinna bhinna paryAya-pariNati e ja AtmAnuM kAtva. e dRSTie AtmA kathAcit anitya paNa che. ane eka pachI eka paryAya pariNata thatA hAvAthI dravyataH AtmA ariti paNa che. eTalA sArU ja ame kahIe ke jo ke AtmA sAvayava ane kAryo che, chatAM te avicchinna avibhAga ane nitya paNa che. AtmA zarIra-parimANutva viSe taiyAyikA kahe che ke jIvane svadehaparimANa mAnaze te| ane eka mUtta padA kahevA paDaze. have AtmA sUtta dravya hAyatA zarIramAM ene anupraveza asaMbhavita banaze. eka mUrta padArthane viSe bIjo mUtta padArtha praveza ja kaI rIte karI zake? pachI te tamAre zarIrane nirAtmaka ja mAnavuM paDaze. bIjI vAtaH AtmA deha pariNAma hoya teA khAlakazarIra pachI yuvakanA zarIrarUpe zI rIte pariNamaze? ema
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 kahA ke bALaka zarIra parimANane parityAga karI AtmA yuvaka-zarIra-parimANu grahaNa kare che te zarIranI jema AtmA paNa anitya banaze. ane ema kaheA ke bALaka -zarIra-parimANunA parityAga karyAM vinA AtmA yuvakazarIra parimANa banI zake che teA e eka asaMbhavita byApAra che ema kahevu paDe. kAraNa ke eka piramANunA tyAga karyAM vinA bIjA parimANunuM grahaNa kema khane? chelle chelle nyAyAcAryo kahe che ke jIva tanuparimANu hAya tA zarIranA ekAdo aMza khaMDita thayethI AtmA paNa amuka aMze khaDita bane che ema kabulavu paDe. jaina dAnikA ene javAba Ape che H mUtta eTale zu ? enA atha evA karavAmAM Ave ke AtmA sa padArthane viSe anupraviSTa nathI-mAtra svadehaparimANu ja che, teA e mAnyatA sAthe jaina siddhAMtanA virAdha nathI. paNa je tame mU zabdanA artha rUpAdimAna karatA hai. te te saMbadhamAM amAre kahevAnuM rahe che. AtmA asa`gata-- arthAt svadehaparimANu hAvAthI te rUpI athavA mUtta hovA ja joie evA niyama nathI. mana asaMgata che, paNa ethI karIne ene mutta padArtha nathI kahetA. AtmA mU` padArtha nathI. zarIrane viSe jema mananeA praveza sabhave che tema ja AtmAnA saMbaMdhamAM paNa samajavuM. jaineA kahe che ke bhasmAdi padArthane viSe jala vigere mUtta padArthane praveza sabhavatA hAya to zarIramAM amUtta AtmAne anupraveza sabhave ? AtmA jyAre yuvaka-zarIra-parimANa dhAraNa kare tyAre bALaka-zarIra-parimANanA pampiMga kare che ema bhale kema na
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 samajo. emAM kaI asaMgati nathI. sApa peAtAnA nhAnakaDA dehane pheNa vistArIne mhoTA banAvI zake che. temaja AtmA paNa sakrAca-vistAra-guNanA pratApe jUde jAr3e samaye jUdA jUdA dehaparimANu dhAraNa karI zake che. vibhinna avasthA athavA paryAya jotAM AtmAne parivarttana che ema kahIe tA cAle ane tethI ja te! e hisAme AtmA anitya paNa che. dravyathI ethI ulaTI ja vAta kahI zakAya. eTale ke dravyathI AtmA aparivarttita ane nitya che. zarIra -khaMDananA sabaMdhamAM naiyAyikA je vAMdhA le che tenA javAbamAM jaitA kahe che ke zarIra khaMDita thavAthI AtmA khaMDita nathI thatA, khaMDita thayelA zarIrAMzamAM AtmAnA pradeza vistAra pAme che. khaDita zarIrAMzamAM amuka aMze AtmAnuM astitva na svIkArAya teA khati zIrAMzamAM je kaMpana jovAmAM Ave che tenuM bIjuM koI kAraNa batAvI zakAtuM nathI. khaMDita aMzamAM kAI pRthaka AtmA / nathI ja. che te dehane viSe rahelA, dehaparimANavALA AtmAnA aMza che. zarIranA e bhAgamAM rahevA chatAM paNu AtmA tA eka ja che. e rIte jainAcAryo yuktivAdathI AtmAnu svadeha parimANutva sArI rIte siddha kare che. je OU nyAyamatanuM e pramANe khaMDana karI, jaina dArzanikA yuktipUrvaka batAvI Ape cheH AtmA vyApaka nathI, paNa zarIra-parimANu ja che. emanA anumAna pratyeAga paNu. ahIM noMdhavA ceAgya che. teo kahe che ke AtmA nathI, kAraNa ke te cetana che. je vyApaka hAya te cetana na hAi zake. dAkhalA tarIke AkAza vyApaka AtmA cetana
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 che : eTale ke te avyApaka che. AtmA avyApaka che. tenA artha eTalo ja ke te zarIra-parimANavALA che. kAraNa ke zarIrane viSe tenuM astitva joi zakAya che. adRSTavAna kahI sAthe phaLanA "kRtaprAza" hakIkata vinA khIjI paNa jaina siddhAMta pramANe jIva "kammasa nuttA" athavA paulikAdaSTavAna" che e vAtane pUrva IsArA karI gayA chIe. je nAritaka che, jee karmAMkLa nathI mAnatA, paralAka paNa nathI mAnatA teo paNa jIte potAnA ja matanuM khaMDana kare che. kanI acchedya saMbadha svIkAravAmAM na Ave teA ane`'"akRtAbhyAgama" nA dhruSa Ave e carcAI gaI che. matalaba ke parale svIkAryA gati nathI, ema kahevAmAM Ave ke paraleAka pratyakSa dekhAtA nathI teA pachI e zA mATe mAnavA ? enA paralAka pratyakSa dekhAtA nathI, mATe te na ja ema na kahI zakAya. pitAmaha, prapitAmaha ApaNe joi zakatA nathI. parantu eTalA hatA ja nahIM ema kahI zakAya kharUM? koie paNa koi kALe palAka joyA nathI ema jo kAi nAstika kahetA hoya to te paNa mAnavA jevuM nathI, kAraNa ke e nAstika kaMi sarvajJa nathI. javAba e che ke hovA joie Adi pUrvajone uparathI te kevaLajJAnI purUSA paraleAka joI zake che. jaitA ane AstikA paNa e vAta mAne che. nAstika ahI melI uThaze ke paralAka hoya teA tenu kaMI kAraNa jarUra rahevuM joie. e kAraNa kayuM ? paraleAkanuM kAraNa adRSTa kahetA haiA tA anavasthA-doSa lAgaze. jo ema kaho ke rAga-dveSAdine lIdhe
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 paraleAka saMbhavita che tA niSkrama avasthAnAM tame zu khulAse karazeA? kAraNa ke saMsArI mAtra rAgadveSane AdhIna che. je ema kaheze ke hiMsAdi kriyAnI khAtara paraleoNka-vyavasthA mAnavI ja joie teA te paNa ThIka nathI. kAraNa ke keTalIka vAra kriyA-LanA vyabhicAra jevAmAM Ave che. hiMsAdi pApakama karanAra, dhana-dhAnyanA sAre| vaibhava bhogavatA dekhAya che. jyAre satkama karanAra sajjana purUSane ati dIna avasthA veThavI paDe che. e rIte kuLane vyabhicAra zvetAM eTalu nakkI che ke kaphaLa che, che te che ja ema na kahevAya. karmAMkLa nathI te paralAka mAnavAnI paNa jarUra kayAM rahI? A traNe ApattionA javALa jaina dAnikoe ApyA che. tee nAstikone kahevA mAge che ke tamArI vAta amuka aMze-amuka apekSAe ThIka che. paNa ethI karIne parAka ke adRSTanA siddhAMtane kaMi Adha nathI AvatA. jIva anAdikALathI kasaMyukta che ema jainA mAne che. emAM anavasthA doSa che ema kahetA haiA tA te barAbara nathI. rAga-dveSa Adine lIdhe bhavabhramaNa karavuM paDe che ane tethI niSkrama avasthA asaMbhavata ane ema kahetA hai| tA bhale kSaNabharane mATe e vAta mAnI laIe. paraMtu paraleAka te tamAre svIkAravA ja paDaze, sAcI vAta e che ke jyAM sudhI jIvanI mukti na thAya tyAM sudhI jIva rAga-dveSathI vazIbhUta rahevAnA, kama ane kakaLatA cakrAve caDavAnA. pApI dekhAtA purUSanAM azva sukha vastutaH enA pUrvajanmanA puNyane AbhArI che ane puNyazALI purUSanAM duHkha enA pUrvajanmanA pApakane AbhArI che ema tamAre samajI levuM joI e. .
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 duSTa purUSanI bhaviSyamAM durgati ja thavAnI ane sajjanane sArI sthiti maLavAnI e paNa eTalI ja nizcita vAta che. upalaka dekhAtAM sukha-duHkha uparathI kakLa ke paraloka jevu kaI nathI ema kahI nAkhavAnuM sAhasa na karaze. che. parAkanI puSTimAM jainA Agama-pramANane mAne 66 zubhaH puNyasya, "" "" akrama : pApasya sArAnuM phaLa paNa sArUM ane naThArAnuM phaLa paNa nArUM ja maLavAnuM e jinavacana viSe kAie jarAye zaMkA laI javI nahIM. adRSTanA viSayamAM AnumAnika pramANa paNa joie teTalA maLI Ave che. eka guNiyala strIne ekI sAthe be putrA janme che. vakhata jatAM e banne bhAIonAM baLa, vidyA vageremAM ghaNI vilakSaNatA jevAya che. adRSTa ka na mAnA teA te vilakSaNutAne tame zu khulAsA Apaze ? ene upayeAga paNa kare che. "" jaina mata pramANe adaSTa pudgalati che, arthAt khIjA janmamAM AtmA kevuM zarIra dhAraNa karaze te tenA pUjanmA jita-tat sazliSTa karyuM paramANu vaDe nirdiSTa thAya che. AtmA adRSTAIna che ka`pudgala rUpI jaMjIrA enA pagamAM paDI che. naiyAyikA adRSTane AtmAnA vizeSa guNa kahe che. sAMkhyamata pramANe adRSTa e prakRtinA vikAra sivAya khIjuM kaMi nathI. bauddho adRSTane vAsanAsvabhAva kahe che, vedAntIe adRSTane avidyAsvarUpa eLakhAve che, jainA adRSTane paudgalika siddha karI,uparAkta tamAma mateAnA parihAra kare che.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 jIva athavA AtmAnA sabadhamAM jaine zuM mAne che te me' TukAmAM varNavyuM che. sAMkhyAdi matAnI sAthe jaina mata keTalIka rIte maLatA Ave che teA keTalIka rIte jUdA paDe che. e uparathI eTaluM te| avazya lAge che ja ke jainadarzana bhAratavarSanuM eka suprAcIna, smaraNAtIta yuganuM darzana che. jainadarzana, baudghayuganI pachI astitvamAM AvyuM, athavA te gautamabuddhanA samayanA e eka vicArapravAha che e vAta mudla mAnavA jevI nathI. nyAya-vedAntAdi dAnika matAnI sAthe jo jaina siddhAMtAnu maLatApaNa jovAmAM AvatuM hoya, jainadarzanamAM kAI eka prakAranI viziSTatA dekhAtI hoya teA pachI itihAsanA je bhUlAI gayelA yugamAM nyAyAdi mate pracAramAM AvyA te ja yugamAM jaina siddhAntAnA paNa pracAra thayelA hovA joie evuM anumAna khuzIthI karI zakIe. ane ItihAsa temaja purAtattva e ja vAta puravAra kare che.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) dravyasaMgrahamAM kahyuM che te pramANe jIva upayogamaya, sabhUta, pattA, 21 paribhASya, lal, saMsArastha, si ane svabhAve urdhvagati che. tattvArthasAra enA aneka prakAra varNave che - sAmAnyAdekadhA jIvo baddho muktastato dvidhaa| sa evAsiddhanosiddhasiddhatvAt kItyate tridhA // zvabhratiryanarAmartya vikalpAt sa caturvidhaH / prazamakSayatadvandvapariNAmodayo bhavet // bhAvapaMcavidhatvAt sa paMcabhedaH prarupyate / SaNmArgagamanAt SoDhA saptadhA saptabhaMgataH // aSTadhATaguNAtmatvAdaSTakarmakRtopi ca / padArthanavakAtmatvAt navadhA dazadhA tu saH // dazajIvabhidAtmatvAditi cintyaM yathAgamam / 324...2 37 tatvArthasAra
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 sAmAnya daSTie joIe te jIva eka ja prakAranA che. temAM paNa baddha ane mukta evA be bheda hevAthI jIva be prakAranA che. asiddha, nosiddha ane siddha ema jIvanA traNa prakAra che. gatibhede deva, nArakI, manuSya ane tiryaMca e cAra paryAyamAM jIva vahecAyelA che. vaLI upazama, kSaya, kSayopazama, pariNAma ane udaya e bhAvabhede karIne jIvanA pAMca prakAra che. jJAnamArganA bhede jIvanA cha vibhAga pADI zakAya. saptabhaMgInA bhaMga anusAre jIva sAta paryAyAmAM samAI jAya. jIvanA svAbhAvika ATha guNa athavA karmanI ATha prakRti pramANe jIvane ATha bhAgamAM vaheMcI zakAya. nava padArthanI dRSTie jIvanA nava ane daza prakAranA prANa anusAre jIva daza prakAranA che ema paNa kahI zakAya. jIvatatva barAbara samajavA sArU A vibhAgo paNa vicAravA joIe. eka prakAranA jIva sAmAnya najare samasta che eka ja prakAranA che ema kahIe to cAle. A sAmAnya "upaga" nA nAme oLakhAya che. jIva mAtra upaganA adhikArI che, darzana ane jJAna evA bhede upayoganA be bheda che. vizeSa jJAnavirahita sattA mAtrano je bodha te dazana. vastu viSayano je savizeSa bedha te jJAna. jJAna be prakAre che-pramANa ane naya. saMpUrNa vastu saMbaMdhanuM je samyagajJAna tenuM nAma pramANa ane vastunA aMzanuM jJAna tenuM nAma naya. pratyakSa ane pakSa evA pramANanA be bheda che. pratyakSa pramANanI apekSAe pakSa pramANa aspaSTa che. avadhi, mana:paryAya
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 ane kevaLa e traNa prakAranA jJAna pratyakSa pramANa che. Indriya ane mananI sahAya vagara, rUpI padArthonA saMbaMdhamAM je jJAna thAya tenuM nAma avadhijJAna. IndriyAdinI apekSA vinA, bIjAnA cittanA viSayamAM je jJAna thAya te manaHparyAya jJAna. vizvanI saghaLI vastuo ane paryAyonuM je pratyakSa jJAna tenuM nAma kevaLa jJAna. mati ane zrutanA bhede karIne pakSa pramANanA be bheda che. indriya athavA anindriya (mana) je jJAnamAM sahAyaka hoya te matijJAna. matijJAnanI aMdara IndriyajJAna, svasavedana, smaraNa, pratyabhijJAna, uha ane anumAnane samAveza thAya che. darzana nirAkAra jJAna che. matijJAna sAkAra jJAna che. matijJAnanA cAra prakAraH avagraha, IhA, avAya ne dhAraNA, matijJAnanA e cAra thara che ema kahIe to paNa cAle. avagraha matijJAnane nIcAmAM nIco thara che. tenA vaDe viSayanA avAMtara-sAmAnya (jAti) mAtrane bodha thAya che avagRhIta viSayanA vizeSa samUha saMbaMdhamAM jANavAnI je spRhA tenuM nAma IhA. viSayanuM vizeSa jJAna te avAya. viSayajJAnane dhAraNa karI rAkhavuM te dhAraNA. Indriya ane mananI madadathI je jJAna thAya te IndriyajJAna. Indriya-nirapekSa, sukha-duHkhAdinI je AMtara anubhUti tenuM nAma anindriya jJAna athavA svasaMvedana. anubhavelA viSayane pharIvAra baMdha te smaraNa, sadaza athavA visadaza evA viSayonA saMbaMdhamAM je saMkalanAtmaka jJAna te pratyabhijJAna. vizeSAkAra vijJAnamAMthI je trikAlaviSayaka jJAna thAya te uha athavA tarka takalabdha vijJAnamAMthI, "A
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 purUSanI vacanAjJAna te naya. paNa e bheda che. paryAyArthi ka nayane parvata agnivALA che." evuM je jJAna thAya te anumAna. zrutajJAna parAkSa pramANamAM samAya che, Apta valI te zrutajJAna. viSaya saMbaMdhe eka dezanuM draSyArthika ane paryAyA ika bhede nayanA dravya e dravyAyika nayanA ane paryAya e viSaya che. naigama naya, sa Mgraha naya, ane vyavahAra naya e dravyArthika nayanI aMdara Ave che. naigama naya uddezyane ALakhAve che. saMgrahanaya vastuesanA sAmAnya aMzanuM ane vyavahAranaya vastunA vizeSa aMzanuM grahaNa kare che. RsUtra, zabda, samabhirUddha ane evabhUta e paryAyAkinayanA cAra bheda che. vastunA vamAnakALavattI paryAya sAthe RjIsUtrane saMbadha che, zabdanaya pramANe ekA vAcaka zabdo eka ja arthanA medha kare che. samabharUDha naya anusAre ekAvAcaka zabdo liMga, dhAtu-pratyayAdinA bhede karIne jUdA jUdA artha sUcave che. eva'bhUta naya pratyeka zabdanI kriyA batAve che, vastu kriyAhIna manI eTale e zabda dvArA oLakhAvAnA ane adhikAra na rahe. pratyakSa ane pareAkSa ema pramANanA e bheda che. pramANa ane naya jJAnanI aMdara samAI jAya che. jJAna ane dana, upayAganA prakAra bheda che. e upayAganI dRSTie jIva eka prakAranA che. ema kahI zakAya. e prakAranA jI sasArI ane mukta e rIte jIvanA be prakAra che. kunA pAzathI aMdhAyelA jIva saMsArI ane karma zUnya jIva te mukta. sasArI vA karmasaMyukta che, chatAM badhA sasArI
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 jIveA eka ja zreNInA che ema na kahI zakAya. saMsArI jIvamAM paNa kabheda, paryAyabheda che. A kaeNmabheda samajAvavAne sArU jainAcAryoe cauda guNasthAna niyeAjyAM che. je tharAnI adara thaine, athavA je paristhitionI vacce thaIne bhavya jIvA dhIme dhIme mukti mArgamAM AgaLa vadhe che te te cara athavA avasthAnuM nAma guNasthAna che. saMsArI jIva mAtra koI ne koi eka guNasthAna viSe avasthita hoya cheH (1) mithyAdaSTi ( 2 ) sAsAdana ( 3 ) mizra (4) asa yata ( 5 ) dezasayata ( 6 ) pramatta (7) apramatta ( 8 ) apukaraNa ( 9 ) anivRtti karaNa (10) sUkSmakaSAya (11 ) upazAMta kaSAya ( 12 ) saMkSINu kaSAya (13) sayeAga kevalI ane ( 14 ) ayAga kaivalI. A cauda guNasthAnaka thayA. mithyA darzana nAmanA karmanA udayathI jIva mithyAtattvane viSe zraddhA rAkhI rahe, satya tattvanI jIjJAsA na rAkhe te mithyAdaSTi prathama guNasthAna, mithyAdarzana karmane udaya na hoya paNa anaMtAnubaMdhI karmanA udayathI jIvane samyagdana na thAya ( samyagadarzanathI patita thAya ) te sAsAdana nAmanuM bIjuM guNusthAna. samyamithyAtva (mizrameAha) nAmanA karmanA udayathI jIvanuM darzona keTaleka aMze malina ane keTaleka aMze zuddha hAya te mizra nAmanuM trIjI guNasthAna, apratyAkhyAnAvaraNu nAmanA kaSAyanA udayane lIdhe, jIva samyakatva saMyukta hAvA chatAM avirati rahe te asa yata nAmanuM ceAthuM guNasthAna. apratyAkhyAna AvaraNa nAmanA kaSAyane uddaya aMdha paDe ane jIva keTaleka aMze sayata ane keTaleka aMze asa yata rahe te dezasayata nAmanuM pAMcamuM guNa
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 sthAna. pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyane udaya kSINa banavA chatAM jIva saMpUrNapaNe saMyata bane, chatAM emAM ye pramAda rahI jAya te pramatta saMyata nAmanuM chaThuM guNasthAna. e pachI saMjavalana nAmaka kaSAya naSTa thavAthI (manda thavAthI ) pUrNa saMyata jIva pramAdanA paMjAmAMthI chUTo thaI jAya to te apramatta nAmanA sAtamA guNasthAne pahoMce. mokSamArgane musAphara krame krame apUrva zukala dhyAna prApta karI, vizuddhi pAme te apUrvakaraNa guNasthAna. e apUrva zukaladhyAna khUba khUba vRddhi pAmatuM thayuM mehakama samUhanA pUla aMzane kSaNa kare tyAre jIva anivRtti karaNa nAmanA navamAM guNasthAnake ArUDha thAya. e rIte kaSAyo pAtaLA pADato jIva samakaSAya guNasthAne pahoMce. sarva prakAranA meha upazAMta thatAM jIva je guNasthAne Ave tenuM nAma upazAMta kAya. mehane samUha saMpUrNapaNe kSaya pAme eTale jIva bAramuM guNasthAna meLave. e bAramA guNasthAnanuM nAma kSINa kavAya. te pachI cAra prakAranA ghAtikarma nAza pAmatAM jIvane nirmala evuM kevaLajJAna upaje. e yoga kevalI nAmanuM teramuM guNasthAna thayuM. sarva prakAranA karmakSaya pahelAMnI, atya*kSaNavyApI je avasthA te caudamuM guNasthAna. enuM nAma ayoga kevalI. karmano saMbaMdha tyAM pUre thAya che. saMsArI jIva uparokata cauda guNasthAnamAM koI eka sthAne hoya che. cauda guNasthAnathI paNa para, je anaMta sukhamaya, anirvacanIya avasthA che te mukatAvasthA. nikhila karma sAthenA saMsparzathI alaga thaI, siddho lekAkAzanA zikhare, siddha
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 zilAnI upara virAje che. siddho saMsAra tarI gayA hoya che. teo mukta kahevAya che. traNa prakAranA jIva saMsArI, siddha ane nosiddha-jIvanmukta e traNa prakAre jIvanA traNa bheda pADI zakAya. karmasaMyukta jIva saMsArI che. karma be prakAranA. ghAtI ane adhAtI. mukita mArgane musAphara krame krame pitAnAM karmabaMdhana DhIlAM kare che. e rIte je pavitra kSaNe saMsAratyAgI sAdhaka terame guNasthAne pahoce tyAre cAra prakAranA ghAtikarmane chede che. eka rIte e jIvanmukta pada pAme che. paNa e vakhate aghAtI karmano saMyoga rahevAthI te saMyoga kevalI athavA saMpUrNapaNe mukta na thavAthI nosiddha nAme paNa oLakhAya. jIvamukta eka apekSAe mukta ja che, paNa pArthiva zarIra bAkI raheluM hovAthI A trIje bheda rAkhyo che. ghAtikarmanA nAzathI jIvanmukta, kevaLajJAna meLave che, sarvajJatA pAme che athavA to anaMta darzana anaMtasukha, anaMtajJAna ane anaMta vIryanA e adhikArI bane che. jIvabhuta sarvajJanA sAmAnya kevaLI ane arva evA be bheda che. sAmAnya kevaLI mAtra potAnI mukitanI ja sAdhanA kare che. ahaMta saMsAranA samasta jIvonI mukti arthe upadeza Ape che. ahaMta eTale tIrthakara. saMsAra samudramAM rajhaLatA jIvone sArU upadezamaya tIrthanuM nirmANa tIrthakaro ja kare che, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA e cAre saMghavibhAgane teo upadeza Ape che. tIrthakara jyAre mAtAnA garbhamAM Ave che, avatare che, dIkSA le che, sarvajJa bane che ane
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirvANa pAme che tyAre indrAdi deva mahotsavapUrvaka emanI pUjA (ahIM) kare che mATe emane "ahata " paNa kahevAmAM Ave che. deha pratye e purUSone chAMTA jeTaluM paNa mamatva nathI hotuM. eTaluM chatAM emanA deha ati zunna hajAra sUrya jeTalA samujajavala hoya che. e saMpUrNa nirdoSa hoya che. tIrthakara bhagavAnane cAra prakAranA atizaya paNa hoya che. arvata athavA tIrthakara, pratyakSa Izvara svarUpa che. pachI jyAre sarvajJa purUSanA aghAtI karma nAza pAme che tyAre teo karmanI beDImAMthI chUTI, saMsAra-kedakhAnAmAMthI nIkaLI, lokazikhare rahelI, cira zAMtimaya siddhazilAne viSe virAje che. jIvanI e chellAmAM chellI sthiti che-parAmukti che. siddhanA jIvone koI prakAranA karmamaLa nathI hotA. teo AtmAnA vizuddha svabhAvamAM ja rahe che. pahelAM kahI gayA tema avyAbAdha Adi ATha prakAranA guNanA teo adhikArI bane che. cAra prakAranA jIva gatibhede jIva, deva, nAraka, manuSya ane tiryaMca e cAra paryAyamAM vahecAyelA che. jaina mata pramANe devanA cAra prakAra che (1) bhavanavAsI (2) vyaMtara (3) jyotiSka ane (4) vaimAnika. bhavanavAsIne dasa bhedaH (1) asurakumAra (2) nAgakumAra (3) vidyuta kumAra (4) suvarNakumAra (5) agnikumAra (6) vAtakumAra (7) svanitakumAra (8) udadhikumAra (9) dIpakumAra ane (10) diphakumAra. al
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 vyaMtaranA A bheda : (1) kinnara (2) kiMpurUSa (3) maheAraga (4) gaMdhava (5) yakSa (6) rAkSasa (7) bhUta (8) pizAca. jyAtiSkanA pAMca prakAra (1) sUrya (2) caMdra graha (4) nakSatra (5) tArakA. vaimAnika e prakAre (1) kapApapatra (2) kalpAtIta. dharmA nAmanA narakanA traNa bhAga che pahelA gabhAnuM " nAma khara-bhAga, bIjAnuM nAma paMka bhAga" ane trIjAnuM ahula, " dharmAM narakanA pahelA ane bIjA bhAgamAM samasta bhavanavAsI devAnA bhavana arthAta vAsasthAna che. vividha dezAdimAM vasatA heAvAthI khIjA prakAranA devA jaMtara nAmathI eLakhAya che. ratnaprabhA nAmanA narakanA bIjA bhAgamAM rAkSasa nAmanA vyaMtara rahe che. bAkInA sAta prakAranA vyaMtarA, uta narakanA kharabhAga-prathama bhAgane viSe rahe che. e sivAya ghaNA parvata, gukA, sAgara, araNya, vRkSakATara, mA` vageremAM vyaMtarA rahe che. bhUmitaLathI mAMDI madhya leAkanA aMtaravI vizALa AkAzamAM jyAtiSThA vase che. bhUminA bhAgathI mAMDI 790 ceAjananI aMdara eke jyAtiSka deva nathI. 790 cAjana bAda tArAgaNu che. bhUtaLathI 800 yAjana dUra sUrya vimAna che. sUryathI upara 80 yeAjana jeTale caMdra che. caMdrathI traNa yeAjana upara nakSatra che. nakSatrathI traNa yojana budhagraha che. budhathI traN yAjana uce zukra, zukrathI * bRhaspati, ahaspatithI cAra yojana cAra ceAjana uce zanizcara; e rIte upara, 110 yAjananI aMdara jyAtiScakra che. sUvimAna tapta traNa ceAjana ce uce magaLa, magaLathI bhUpRSThathI 790 yeAjana (3) ""
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvarNa jevuM che. eno AkAra ardha goLAkAra ane ene vyAsa 2861 yojanathI paNa kiMcita vadhAre che. sUryavimAnanI paridhi vyAsathI traNa gaNuM karatAM saheja vadhu thAya. soLa hajAra sevako sUryavimAna dharI rahyA che. e vimAnane viSe sUryadeva pitAnA parivAra sAthe rahe che. vaimAnika devo tiSka devo karatAM paNa upara che. teo Urdhva lokane viSe vase che. sumerU parvatanA zikharathI urvI loko AraMbha thAya che. enA soLa ka95 athavA svarga karavAmAM AvyA che.+ (1) saudharma kalpa uttara dizAmAM. (2) IzAna kalpa, dakSiNa dizAmAM. A be svarganI upara anukrame (3) sanata kumAra kalpa ane (4) mAhendra ka95. enI upare (5) brahma kalpa ane (6) brahmottara kalpa. enI upara (7) lAMtava ane (8) kApika. enI upara (9) zukra kalpa ane (10) mahAzuka kalpa. enI pachI (11) zatAra ane (12) sahastrAra kalpa. enI upara (13) Anata ane (14) prANata. enI pachI (15) AraNa kalpa ane (16) acuta kalpa. A soLa kalpa upara bAra Idrono adhikAra che. saudharmendra, IzAnaMdra, sanatakumAredra ane mahendra anukrame pahelA, bIjA trIjA ane cothA svarganA adhipati che. brahma ane brahnottara - + zvetAmbara-digambara sammata tatvArthasUtra adhyAya 4 sUtra 3 zANapaMca dvArA vidyAH varUponnaparyatA: mAM 12 devalokanuM vidhAna che, chatAM ahIM 16 devaloka lakhyA che te tathA tenI pachInI devaloka saMbaMdhInI hakIkata digabara zAstramAM viziSTatArUpa varNavelI che jenuM avataraNa bhaTTAcAryajIe ahiM karyuM hoya ema lAge che.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 kalpa brahmandranA adhikAramAM che. lAMtava Indra sAtamA ane AThamA kalpane svAmI che. zukra ane mahAzukra kalpanuM saMrakSaNa zukrendra kare che. zatAra Indra agIyAramA-bAramA svargane saMbhALe che. Anarte, prANoMka, AraNe ane amyukeMdra anukrame 13 mA, 14, 15 mA ane 16 mA ka5nA adhisvAmI che. soLamA kalpa athavA svarga sudhImAM je vaimAnika devo vase che teo kalpapapananA nAmathI prasiddha che. soLa svarganI upara caiveyaka nAmanA vimAna che, tenI upara anudiza ane anudiza-vimAnanI upara anuttara nAme vimAna Avela che. kalpAtIta vimAnomAM kapAtIta nAmanA vaimAnika deva rahe che. soLa kalpa ane kalpAtAta vimAne 63 bhAga (paTala)mAM vahecAyelA che. temAM saudharma ane IzAna kalpanA badhA maLIne 31 che. jema ke (1) Rtu (2) candra (3) vimala (4) valtha (5) vIra (6) arUNa (7) naMdana (8) nalina (9) rahita (10) kAMcana (11) caMcata (12) mArUta (13) RddhIza (14) vaiDUrya (15) rUcaka (16 ) rUcira (17) aMka (18) sphaTika (19) tapanIya ( 20 ) megha (21) hArika (22) palma (23) lohitAkSa (24) vajI (25) naMdyAvartA (26) prazaMkara (27) piSTAka (28) gaja (29) mastaka (30) citra (31) prabha. trIjA ane cothA svargamAM 7 samUha che: (3ra) aMjana (33 ) vanamAla (34) nAga (35) garuDa (36 ) lAMgala (37) balabhadra (38) cakra. pAMcamA ane chaThThA kalpamAM 4 bhAga cheH (39) ariSTa (40) devasamiti
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 (41) brahma, (42) brahmottara sAtamA-AThamA svarganA be bhAga : (43) brahmahadaya (44) lAMtava. navamA-dazamA kalpamAM (45) mahAzukra nAmanuM eka paTala che agIyAramAbAramA ka95mAM eka ja che, tenuM nAma (46) zatAra. teramA, caudamA, padaramAM, soLamA kalpanA ekaMdare 6 bha ga cheH (47) Anata (48) prANuta (49) puSpaka (50) sAtaka (51) AraNa (52) amyu. greveyaka-vimAnanA abhAgane viSe 3 bhAga cheH (53) sudarzana (54) amogha (55) suprabuddha. zaiveyaka vimAnanA madhya bhAgane viSe 3 paTala che (pa6 ) yazodhara (pa) subhadra (58) vizAla. raiveyaka vimAnanA uparanA bhAgamAM 3 paTala cheH (59) sula (60) saumana (61) . prItikara. anudiza vimAnamAM (62) Aditya nAmanuM eka ja paTala che. anudiza vimAnA uparanA bhAgamAM-anuttara vimAnamAM (63) sarvArthasiddha nAmanuM eka paTala che. uparokta varNana uparathI eTaluM samajAze ke soLa kalpamAM ekaMdare para paTala che. pratyeka paTalamAM traNa prakAranA vimAna athavA nivAsa sthAna che; (1) Indraka vimAna (ra) zreNIbaddha vimAna ane (3) prakIrNaka vimAna. vacce indraka vimAna ane enI AsapAsa zreNIbaddha vimAna hoya che. pratyeka zreNI baddha vimAnamAM 63 vimAna hoya che. paNa nIcethI jema jema upara jaie tema tema eka praNI vimAna ochuM thatuM jAya. e rIte 62 mA paTalane viSe eka Indraka vimAna rahe che. tenI cAre kora mAtra cAra zreNI vimAna hoya che. indra vibhAnanI cotarapha jema zreNIbaddha vimAna hoya che tema tenI vidizAomAM paNa prakIrNaka athavA puSpa prakIrNaka vimAna hoya
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 viSe sarvAMsiddhi nAmanuM indraka vijaya, vaijayanta, jayanta ane zreNIbaddha vimAna rahelAM che. che. 63 mA paTalamAM prakIrNaka vimAna nathI. tyAM madhya bhAgane vimAna ane tenI AsapAsa aparAjita nAmanA cAra devAmAM bhavanavAsI, vyaMtara, jyAtiSka ane vaimAnika evA cAra bhAga che, te ApaNe joI gayA. e cAra bhAga pAchA dasa bhAgamAM vaheMcAyA cheH (1) IMdra (ra) sAmAnika (3) trAyazriMza (4) pAriSada (5) AtmarakSa (6) le|kapAla (7) anIka (8) prakIrNAMka ( 9 ) kilbirSika ane (10) AbhiyAgya. bhavana ane vyaMtaranA devezamAM trAyazriMza temaja leAkapALa jevA bheda nathI. jyeAtiSka ane kalpeApapanna vaimAnikAnI aMdara ja upara kathA tevA dasa bheda che. kalpAtIta devAmAM kaI khAsa bheda nathI. kAraNa ke teo badhA indro hoya che eTale ja kalpAtIta vaimAnikA "ahamindra" nA nAmathI oLakhAya che. devAnI aMdara je rAjA, vaDIla te iMdra, sAmAnika devAnA bhAge bhega IMdranA ja bhAgApabhAga jevA hAya che, phera eTaleA ke iMdrane sainya hAya che, AjJAMkti sevaka hAya che, ane rAjya-azva hAya che. sAmAnikane evuM nathI hetu. IMdrane 33 ma`trIo athavA purAhitA hoya che. te trAyatriMza devanA nAme oLakhAya che, indra sabhAnA sabhAsado pAriSada nAme prasiddha che. indranA paNa zarIrarakSaka devA hoya che. leAkapALeA IMdranA rAjyanuM rakSaNa kare che. keMdranA sainika anIka devanA nAme oLakhAya che. sevaka-deve AbhiceAgyanA nAme ane halakI zreNInA devA kilmikinA nAme oLakhAya che.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 nIcenA samUhathI UMce rahetA devatAonA samUha krame krame teja, varNa, (lezyA,) Ayu:, iMdriyajJAna, avadhijJAna, sukha ane prabhAvamAM vizeSa unnata hoya che. jema jema ucca devaleAkamAM jaie tema tema temanA mAnakaSAya, gati, deha pramANa ane parigraha paNa echAM thatA lAge che. deva ceAnimAM janma, te te jIvanA puNya upara AdhAra rAkhe che. bhavana, vyaMtara ane jyAtiSTha devAnI aMdara kRSNa, nIla, kApAta ane pIta e cAra varNo heAya che. saudharma ane IzAna kalpamAM kevaLa pItavarNa hoya che. trIjA ane ceAthA svarganA devenA vaNuM kaMIka pIta ane padmAla heAya che. pAMcamAthI dimA kalpanA devAnA varNa padmAbha, navathI bAramA devalAkanA devAnA padmAbha ane zukalAbha, ane teramA 35thI laI uparanA samasta kalpanA devAnA zukalavarNa hoya che. devA kaMI mukta jIva nathI. zubha karmonA yeAge te uttama prakAranAM sukha bhAgavI zake che. eTaluMja. bArkI janma ane mRtyunI ghaTamALa te tyAM paNa che. kAI kAI bAbatamAM teo pRthvI upara vasatA manuSyA jevA ja hoya che. emane paNa sArI vastune zekha ane aNugamatI vastune abhAva hAya che. manuSyanI jema devene paNa viSayavAsanA che, chatAM keTalIka bAbatamAM tee manuSyathI jUdA paDe che. bhavanavAsI, vyaMtara, jyAtiSka ane saudhama tathA IzAna kalpanA devAne manuSya tathA tiyacanI jema zarIra sayogapUrvakanI ramaNakriyA hAya che. trIjA ane cothA svarganA devAne mAtra ramaNInuM AliMgana hoya che. pAMcamAthI AThamA svarga sudhInA devA devIonA rUpadarzanathI viSaya sukha anubhave che. navamA, dazamA, agIyAramA, bAramA svarganA deve, devIenA zabda sAMbhaLI
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 tRpti anubhave che teramAthI seALamA devaleAkanA devA,devAMganAonA vicAra mAtrathI sASa pAme che. seALamA kalpa pachI uparanA devalAkamAM kAma lAlasA nathI. manuSyAdivAnA deha je upAdAnathI racAya che te upAdAna A deva zarIramAM nathI hAtAM, vene vIya skhalanA nathI. devIone garbhadhAraNa nathI. deveA mAtAnI kukhamAM nathI pAkatA. emanuM maithuna eka mAnasika sukhasa bhAga mAtra hAya che. narakavAsI vA nArakInA nAme oLakhAya che. naraka adheAlekane viSe che. eka upara khajI ema eka-bIjAne AzrayIne rahe che. dhanAMbu-dhanAdhi, pavana ane AkAza ema traNa prakAranA dravya pratyeka narakane viSe hAya che. dhanathu vagere pratyeka padArtha vIsa hajAra yeAjananA vistAravALA hAya che. naraka sAta che. (1) dharmA (ra) vaMzA (3) medhA (selA ) (4) aMjanA (5) ariSTA (6) madhavI ( mA ) ane (7) mAdhavI ( mAdhavatI ). varlDa temaja svarUpanA bhede vaLI sAte naraka nIcenA nAme oLakhAya che. (1) ratnaprabhA (2) zarkarA prabhA (3) vAlukAprabhA (4) pakaprabhA (5) dhUmaprabhA (6) tamaHprabhA (7) tamatamaHprabhA athavA mahAtamaHprabhA, prathama narakamAM 30 lAkha, khIjAmAM 25, trIjAmAM 15, ceAthAmAM 10, pAMcamAmAM 3, chaThThAmAM eka lAkhamAM pAMca uNA, ane sAtamAmAM 5 narakAvAsa. ekadare 84 lAkha jIvAtpattisthAna che. nArakInA javAne vaNu ghaNA kharAba hAya che. temanAmAM vividha rUpa dhAraNa karavAnI zakti hoya che. paNa ethI karIne te emane vadhu yAtanAo vevI paDe che. emanAM du:kha pArAvAra hAya che. teo ghaNA lAMbA vakhata sudhI tevAM duHkha
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 bhagave che. asuronI uzkeraNuM temaja amathA amathA aMdara aMdara nArakInA jIvo laDe che, ane e rIte asahya duHkha bhogave che. madhya lekamAM manuSyo vase che. A madhyalokanI aMdara paNa asaMkhya dvIpa tathA samudra che. jaMbudvIpa e badhA pomAM mukhya che. eno vyAsa eka lAkha ejanane che. jaMbuddIpa sUryamaMDaLanA jevo ja goLAkAra che. enI vaccevacce mandara-mera nAmane parvata che. mahAsAgara jabudIpanI AsapAsa uchaLe che. mahAsAgara paNa bIjA mahApathI gherAyelo che. jaMbudvIpanI sAthe joDAyelA mahAsAgaranuM nAma lavaNada. A samudrane gherIne je dvIpa rahyA che tenuM nAma dhAtakI khaMDa. dhAtakIkhaMDathI cAre bAju kAloda samudra che. te pachI puSkara Thapa che. taddana chelle svayaMbhUramaNa nAmano mahAsamudra che. vacamAM ghaNuM mahAdIpo ane mahAsamudo che. jabudvIpamAM sAta kSetra che. (1) bharata (2) haimavata (3) harivarSa (4) videha (5) ramyapha (6) hairaNyavata (7) airAvata. A kSetrone cha varSadhara parvata athavA kulAcala eka bIjAthI chUTA pADe che; (1 ) himavAna (2) mahAhimAna (3) niSadha (4) nIla (5) rUkamI (6) zikharI. A parvatonI pUrve tathA pazcima dizAmAM samudra hoya che. himavAnI suvarNamaya che, mahAhimAvAna rajatamaya che. trIjo tAMbA sAthe suvarNa maLyuM hoya evA raMgane che. cothe nIlagiri vaiDUryamaya che, pAMcamo nirmita ane chaThTho
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 svanimita che. e cha parvatAne zIkhare anukrame padma, pahApadma, tigija, kezarI, mahApuMDarika ane puMDaraka nAmanA sarAvarA che. patAnI jema A sarovarA paNa pUrva-pazcima dizAmAM phelAyelA che. paheluM sarAvara laMbAimAM eka hajAra yeAjana ane pahoLAImAM 500 yeAjana che: khIjI, pahelAnA karatAM bamaNuM, trajI, khIjAnA karatAM bamaNuM, ceAthuM, pAMcamuM ane chUTuM, anukrame trIjA, bIjA ane pahelA sarAvara jevuM che. dasa ceAjana jeTalI enI uMDAI hAya che. prathama sarAvaranI aMdara eka yeAjana vistRta eka kamaLa che. enI kaNikA e kAsanI ane pAsenA e pAMdaDAmAMnuM pratyeka pAna eka kAsanuM che, bIjA kamalanuM parimANa e yeAjananuM che. trIjA sarAvaranA kamalanuM cAra yeAjana, ane ceAthA, pAMcamA tathA chaThThA sarovaramAMnA kamaLe, anukrame trIjA, bIjA ane prathama sauAvaranA jevA ja che. A cha kamaLAnI upara yathAkrame (1) zrI (2) hI ( 3 ) kRti (4) kIrtti ( 5 ) buddhi ( 6 ) lakSmI nAmanI cha devIe virAje che. emanu darekanuM Ayu: eka patyeApamanu' che. e devIe peAtapeAtAnA sthAnanI adhIzvarI hoya che. emane paNa sabhAsada tathA sAmAnika devA hAya che. mukhya kamaLamAM devI bese che ane enI AjIma jInA bIjA kamA upara devatAonA samUha ese che. bharata Adi sAta kSetrAmAM anukrame nIcenI nadI vahe che; (1) gaMgA tathA sidhu (ra) rAhitA tathA rAhitAsyA (3) hiratA tathA hirakAMtA (4) zItA tathA zIteAdA (5)
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 nArI tathA narakAMtA (6) suvarNaphUla tathA rUdhyakUlA ane (7) raktA tathA rakatadAH ekaMdare cauda nadIo vahe che. pratyeka kSetranI pUrve tathA pazcime samudra che. pratyeka kSetrane viSe je be nadIone upara ullekha karavAmAM Avyo che temAM pahelI nadI pUrva samudra tathA bIjI nadI pazcima samudramAM maLe che. gaMgA ane siMdhunI-darekanI, upanadIonI saMkhyA lagabhaga cauda hajAranI che. bIjA, trIja, ane cothA kSetranI mahAnadIonI, pratyekanI, uparokta upanadIo karatAM bamaNuM saMkhyA samajavI. pAMcamA, chaThThA tathA sAtamA kSetranI mahAnadIonI, pratyekanI upanadIo aardha ochI thatI jAya che.. jIpa vistAramAM eka lAkha jana che. enI aMdara AvelA bharatakSetrane dakSiNottara vistAra para yojana che. bharatakSetrathI mAMDIne videhakSetra paryata je je kSetro tathA parvata che te darekano vistAra, pUrvanA karatAM bamaNe samajo. videhanI pachI je parvata tathA kSetra che tenuM parimANa, pUrvanA karatAM aDadhuM samajavuM. bharatakSetramAM pUrva-pazcimamAM samudraparyata vistRta eka parvata che, tenuM nAma vijayArdha (vaitADhaya). bharatakSetranA cha khaMDa che. vijyAddhanI uttara dizAmAM traNa khaMDo AvelA che. A cha khaMDa upara vijaya vartAvanAra mahipALa pitAne cakravata tarIke oLakhAvI zake. uttaranA traNa khaMDa na chatAya tyAM sudhI nRpati ardhavijayI gaNAya. eTalA sArU bharatakSetranI madhyamAM AvelA A parvatanuM nAma vijayArdha rAkhavAmAM AvyuM che, ene rajatAki paNa
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 kahevAmAM Ave che. gaMgA ane sindhunAM pANI, vijayA parvatanA uttara bhAgamAM vahetAM thAM, e ja patanA pattharAne bhedI dakSiNa taraphanA samudrane maLe che. ukta parvatanA uttaramAM tema dakSiNamAM paNa traNa traNa khaMDa che. vijayA parvatanA uttaranA traNa khaMDa ane dakSiNanA be bAjunA e khaDa mlecchakhaMDa che. ane madhyamAM Ayyavatta che, bharatakSetranI pazcime, dakSiNe ane pUrve samudra ane uttare phUlAcala che. jaMbudrIpanA sAta kSetranA e pramANe khAMDa samajI levA. khIjA, trIjA, cothA ane pAMcamA kSetramAM eka eka gALAkAra pata heAya che. haimavata kSetramAM je gALAkAra parvata che tenu nAma dhRttavedAya, himavAna parvatane viSe rahelA padmasareAvaramAMthI be nadIo nIkaLI che, te bharatakSetramAM Ave che. rAhitAsyA nAmanI eka mIjI nadI haimavata kSetranA zrRttavedAya pava tanA adha bhAgane pradakSiNA detI thakI pazcima samudramAM maLe che, haimavata kSetranA uttara bhAgamAM mahAhimavAna parvata che, A parvatamAMthI paNa eka bIjI nadI nIkaLe che, haimavata kSetranA vRttavedADhaya parvatanA bIjA aA~ bhAgane pradakSiNA detI thakI e pUrva samudramAM maLe che. trIjA kSetramAM paNa nadI ane gALAkAra patanI sthiti e pramANe ja samajI levI. bIjA-trIjA kSetra, jadhanya ane madhyama bhAgabhUmi gaNAya che. cothA kSetranu nAma videha. videnA goLAkAra parvatanuM nAma sumerU. A sumerU parvatanA uttara-dakSiNa bhAgamAM utkRSTa bhAgabhUmi che. pUrva, pazcima taraphanA bhAgamAM 32 ka bhUmi che. videhakSetramAM sItA ane sItAdAnAmanI e nadIo, paryaMtane pradakSiNA ApatI yathAkrame pUrva tathA pazcimanA samudramAM samAya
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. videhakSetranI 32 karmabhUmimAM darekane vijaya (vaitADhaya) parvata ane be be upanadIo hoya che. pAMcamA, chaThThA kSetramAM be be mahAnadIo ane eka eka parvata che. A be kSetro madhyama tathA jadhanya bhogabhUmi gaNAya che, karmabhUmi tathA bhogabhUminA svarUpa viSe have pachI kahIzuM. bharatakSetra ane airAvatakSetra e be kSetro evAM che ke jyAM kALacakra pramANe jIvanAM Ayu, zarIra, zakita vageremAM pheraphAra thayA kare che. je vakhate jIvanAM zarIra vagere utkRSTa sthiti bhogavatAM hoya te kALanuM nAma utsarpiNI kALa ane je vakhate kSINa dazA bhogavatAM hoya te kALanuM nAma avasarpiNa kALa. A be prakAranA kALanA cha cha ArA che. sukhamA sukha, sukhamA, sukhamA-duHkhamA, duHkhamA-sukhamA, duHkhamAM, duHkhamA-duHkhamA. Aje avasarpiNI kALano duHkhamA nAmane pAMcame Are cAle che. chaThTho A ghaNo ja duHkhadAyaka che te hajI AvavAnuM bAkI che. te pachI pAcho utsarpiNI kALa zarU thaze. kALanA prabhAve jIvanAM Ayu, zarIra, zakti vageremAM vadhaghaTa thAya che. te ja pramANe bharata, airAvatanI bhUmine viSe paNa keTalAka pheraphAra thAya che. jabudIpanI cotarapha lavaNoda mahAsamudra che. A samudranA eka kinArAthI sAmA kInArA sudhInuM aMtara pAMca lAkha * ejananuM che. lavaNasamudrane vIMTIne dhAtakIkhaMDa che. e paNa dIpa che. eno vistAra lavaNeda karatAM bamaNa ane jabudIpa karatAM cAragaNe che. samudra sAthe eno vyAsa 13 lAkha janane che. jaMbuDIpa thALI je goLa hovAthI, enI
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 aMdaranA parvato eka cheDethI bIjA cheDA sudhI vistarelA paDyAM che. paNa dhAtakIkhaMDa kaMkaNa athavA te cakranI jema che. paDAmAM ghaNuM ArA hoya che tema dhAtakI khaMDa parvatethI vahecAyelo che. parvatonI vacceno pradeza eka eka kSetra gaNAya che. e khaMDamAM bAra parvata che. be merU ane cauda kSetra che. A khaMDamAM 68 karmabhUmi ane 12 bhogabhUmi che. dhAtakI khaMDanI pachI kAloda samudra ane te pachI puSkaradvIpa Ave che. kAloda samudrane vistAra ATha lAkha janane che, ane puSkaradvIpano vistAra 16 lAkha janane che. puSkaradvIpanA ardhA bhAgamAM, eTale ke 8 lAkha ejananI aMdara dhAtakIkhaMDanI jemaja kSetra temaja parvata che. bAkInA ATha lAkhane viSe kSetra vibhAga Adi nathI. puSkaradvIpanI barAbara madhyamAM mAnuSattara nAmano eka parvata che. A parvatanI bahAra manuSyanI gati ke AvAsa nathI. vidyAdhare. ane divALA RSio paNa tyAM jaI zaktA nathI. eTalA sArU enuM nAma mAnuSottara rAkhavAmAM AvyuM che. mAnuSattara parvatanA bahAranA bhAgamAM kevaLa bhogabhUmi che. pazuo ja vase che. jabuddhIpamAM, dhAtakIkhaMDamAM ane ardhA puSkaradvIpamAM eTale ke aDhI dvIpamAM ane lavaNeda tathA kAloda samudramAM manuSyajAti Ava ja karI zake che. manuSyajAtinA A AvAsasthAnamAM 96 antarlipa che. 4 A aMtarIpomAM je vidyAcAraNuM tathA aMdhAcAraNa tyAM jaI zake che-bhagavatI sUtra. | jha vetAmbara sAhityamAM pa6 aMtadvIpa kahyA che, jyAM paNa kevaLa akarmabhUmi sugabhUmi hevAnuM vidhAna che; jyAMnA manuSya manuSya AkRtivALA che.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 bhegabhUmivAsI gaNAya che. temanAmAM je manuSyA vase che te keTalAka vAnara AkAravALA teA keTalAka azvanA AkAravALA hAya che. emane zleSTha kahyA che. mAnavajAtinA Aya ane mleccha evA e bhAga che. A khaMDamAM AryAM vase che. temanAmAM paNa zaka, bhIla evI jAtio che, je Aya tarIke eLakhAtI nathI. mlecche mATe bhAge mlecchakhaMDamAM ane aMtaradvIpAmAM vase che. AryoMnA paNa keTalAka bheda che. jee pavitra tIrtha kSetrAmAM vase che teo kSetrA, IkSvAku jevA uttama kuLane viSe utpanna thayelA jAnyA. je vANijya AdithI AjIvikA calAve che te sAvadyakarmoya, je gRhasthI che, saMyamAsayamadhArI zrAvaka che tee alpasAvadyakaryAM. pUNuM sayamI sAdhu asAvadya karyAM. pavitra cAritra pALIne jeo meAkSamAnI ArAdhanA kare che. teo cAritrA, je samyag darzananA adhikArI che. teo danA. e sivAya buddhi, kriyA, tapa, baLa, auSadha, rasa, kSetra ane vikriyA e ATha viSayA saMbadhI Rddhi dharAve che te paNa A che. madhyaleAkamAM ghaNI kamabhUmi tathA bhogabhUmie che. jyAM rAjyatva, vANijaya, kRSika, adhyayana, adhyApana sevA vagere vaDe ArzivakA calAvAtI haiAya te 'bhUmi. saMsAratyAga jyAM banI zakatA hoya te paNa kabhUmi. bIjA zabdomAM kahIe te| je sthAne puNya-pApanA udayane lIdhe jIva karmAMthI lepAtA hoya te kabhUmi. bhAgabhUmimAM evA baMdha nathI. badhI maLIne 170 jeTalI kamabhUmi
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra che, temAMnI, jabudrIpane viSe bharata tathA airAvata ema che, videhakSetrane viSe batrIsa, dhAtakI khaMDane viSe aDasaTha, ane ardho puSkaradvIpane viSe aDasaThakabhUmi che. videhakSetranI 32 ka bhUmie paikI pratyeka karmabhUmi, bharata tathA airAvata kSetranI jema vijayA ( vaitADhava) parvata tathA e nadI vaDe cha khaMDamAM vaheMcAyelI che. videhakSetranA cakravartI A cha khaMDanA vijetA haiAya che. jayAM tathA je sthAnamAM vANijya ke kRSikama vaDe AvikA nathI cAlatI, jyAM rAjA tathA prajA vacce kaMI bheda nathI, meAkSamArganA sabhava nathI te sthAna bhegabhUmi: bharata airAvata kSetra, avasarpiNI kALanA prathamanA traNa ArA sudhI bhAgabhUmi rUpa ja hatAM. avarpiNI kALanA thA ArAna AraMbhathI e banne kSeA kabhUmi rUpe pariNamyAM che. ane avasarpiNI kALa utaryA pachI, utsarpiNI kALanA pahelA traNa ArA sudhI e banne kSedma kabhUmi rUpe ja rahevAnAM. videhakSetramAM merU parvatanI pUrvamAM tathA pazrimamAM 32 karmabhUmie che. e sivAya e menI uttara-dakSiNa dizAe paNa e utkRSTa bhAgabhUmi che, tee anukrame devakurU tathA uttara kuranA nAme oLakhAya che. hemata ane hairaNyavata kSetra janya bhAgabhUmi ane riva` ramyaka kSetra madhyama bhAgabhUmi che. jadhanya bhAgabhUmimAM jIvanuM Ayu:parimANu eka palyanuM, madhyamanuM e ane uttama bhAgabhUminuM traNa palyanuM hAya che. jakhUddIpanI cha bhAgabhUmie siAya, dhAtakIkhaDamAM bAra, ane puSkaradvIpAmAM bAra bhAgabhUmi che, e rIte aDhI IpamAM badhI maLIne 30 bhAMgabhUmi che. aDhI dvIpa
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 sivAyanA badhA sthaLe bAgabhUmi ja che. paNa eTale phera ke tyAM kASTha manuSya nathI, ene kubhAgabhUmi paNa kahI zakAya. tadvIpa ane blesthAnA kuMbhAgabhUmi che. manuSya sivAyanA, najare caDhatAM badhAM prANIo tiya canA nAme oLakhAya che. tiyacA madhyalAne viSe vase che, emanAmAM pazu ekendriya vigere ghaNA vibhAga che. madhyaleAkanA badhA bhAgamAM ekedriya hoya che. x x ( A pachInA bhAga, jinavANI mAsika baMdha thavAthI aprakaTa rahI javA pAmyA hAya ema lAge che. ~~~anuvAdaka )
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna pArzvanAtha (1) maMtrI vizvabhUtie eka divase mAthAnA kALA-bhammara jevA kezagucchamAM acAnaka eka dhoLA vALa ugate joyo. A ja rIte A badhA kezanI paDatI thavAnI, yauvana saritA paNa Akhare sUkAI javAnI, evA evA aneka vicAre maMtrInA manamAM ubharAI nIkaLyA. eka ugatA dhoLA vALa uparathI emaNe saMsAranI asthiratA, asAratAnuM anumAna kahADayuM. pachI to pitanapuranA A maMtrIe eka strI, be putro ane aDhaLaka aizvaryano tyAga karI muktino mArga lIdhe. maMtrIne be putro hatA, temAM ekanuM nAma kamaTha ane bIjAnuM nAma bharUbhUti. kamaTha moTe hate, marUbhUti nahAne have, meTe hevA chatAM kamaTha ghaNo mUrakha hate. vizvabhUti maMtrIe pitAne maMtrI tarikene adhikAra kamaThane badale marUbhUtine soMpyo. marUbhUti pitAnAM vinaya, viveka ane cAritra
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 aLe mahArAjA arivaMdanA mAnItA thaI paDayeA. mahArAjAne e vizvAsapAtra banyA. mahArAjAnI gerahAjarImAM rAjataMtranI lagAma marUbhUtinA hAthamAM rahetI. eka divase acAnaka vAvIya nAmanA pratispardhI mahArAjAe yuddhane zaMkha phUMkayA. mahArAjA araviMda, marUbhUtine rAjya sAMpI, peAtAnA sainya sAthe bahAra paDayA. marUbhUti haiyAta hoya tyAM sudhI mahArAjA araviMdane potAnA rAjyanI kazI ciMtA na hatI. araviMda mahArAjA yudda karavA gayA eTale kamaThanA julamanI paNa rAjyamAM hRda na rahI. enA sagA bhAI mahAna rAjAnA sthAne esatA. kamane thayuM ke have mane pUchanAra kANu che? kamaTha vivAhita hatA enI strInuM nAma varUNA hatuM. chatAM te potAnA nAnA bhAInI strInuM rUpa nIhALI mehamugdha thayeA. ekavAra kamaThe vasuMdharAne udyAnamAM chUTathI haratI pharatI joI. kyAMya sudhI te enI taraph ekITase jotA ubheA thaI rahyo. nirakhavA mAtrathI ene tRpti na thaI. e najara bahAra thaI tyAre teNe eka meATA niHzvAsa nAkhyA, kamaThanA mitra kalahuse ene ghaNI ghaNI rIte samajAvyeA. " parastrIne mAtA ja mAnavI joI e, nhAnA bhAInI strI te potAnI sagI putrIrUpaja gaNAya. " chatAM, kamaThanI kAma pipAsA zAMta na thai. ae prANa jAya te paNa mane kabUla che; eka vAra vasu dharAne mArI patnI na banAvuM tyAM sudhI vana nakAmu che, "
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ kamaThanuM sAruM zarIra dhrujatuM hatuM. enI AMkhamAMthI asvAbhAvika teja varasatuM hatuM. kalahaMse jaI vasuMdharAne khabara ApyAH "ahIM pAsenA latAmaMDapamAM tamArA jeTha mati banIne paDyA che, tamAre enI sAravAra karavA javuM joie." kalahaMsanAM kapaTavAkya sAMbhaLI vasuMdharA deDatI. bebAkaLI, kamaTha pAse pahoMcI. hariNuM vAghanA paMjAmAM phasAya evI ja sthiti ahIM vasuMdharAnI thaI kamaThanA pApano ghaDe paNa bharAI gayo. mahArAjA araviMda zatrune chatI pitanapuramAM pAchA pharyA tyAre temaNe ghaNA mANasanA mukhathI e atyAcAranI kathA sAMbhaLI. emane rUMve rUMve keAdhano agni chavAye. "tame pote kaMI nathI bolatA. paNa kamaThane huM sakhatamAM sakhata sajA karavA mAguM chuM. mArA rAjayamAM huM e anyAya calAvI levA nathI mAgata. tame ja kahe, ene zI sajA thavI joIe?" araviMda mahArAjAe, mastrI marUbhUtine pUchyuM. marUbhUti mANasa hato. kamaThanA atyAcAre enA haiyAmAM paNa hoLI saLagAvI hatI. chatAM te udAratA ane kSamAnA zItaLa jaLathI e Aga olavavA ahoniza pitAnA aMtare sAthe yuddha karato. teNe kahyuM "A vakhate eka vAra ene javA de." marabhUtinA svabhAvanI madhuratA joI mahArAjA vismita thayA. emaNe kahyuM: "have to huM poteja badhuM joI laIza. tamArI jIbha nahIM upaDe. tame khuzIthI tamArA mahele jaI zako che. '
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ badhI viktie potAnI kora tejI nAmanA para ' mahArAjAe kamaThanA mhoM upara meza cepaDI, gadheDA upara besADI AkhA zaheramAM pheravyuM ane have pachI koI vAra paNa pitAnA dezamAM dAkhala ne thavAno hUkama Ape. apamAnita kamaTha, pachI te, tApasa banyuM. vairAgya vinAno, dharmanI gaMdha vinAne kamaTha, bhUtAcala nAmanA parvata upara tApasInA AzramamAM jaI kaThora tapazcaryA karavA lAgyo. marUbhUtie pitAnA moTA bhAInI, tapazcaryA saMbaMdhI badhI vigata sAMbhaLI vicAra karyoH "kharekhara, mArA bhAInuM dIla have pazcAttApanA pANuthI zuddha thaI gayuM che." mahArAjAe ene bahu bahu rIte samajAvyo ke kolasA game eTalA dhoIe to paNa dheLA na thAya. duritra mANasa kadAca cheDA divasa sadAcArI bane te te ulaTo e vadhAre bhayaMkara gaNAya. mATe have tamAre enI sAthenA badhA saMbaMdhano tyAga karavo eja ucita che. paNa marUbhUtinA aMtaramAM baMdhutAnuM lohI uchaLatuM hatuM. bhrAtRvAtsalya enA dIla upara pure adhikAra jamAvyo hato. enAthI na rahevAyuM. te kamaTha pAse jaI pagamAM paze. kahyuM: "mane kSamA karo. mahArAjAe mAruM sAMbhaLyA vinA ja tamane dezapAra karI dIdhA. have Apa ghera padhAre. tamArI A kaThina tapazcaryA joI mAruM hRdaya cIrAI jAya che." kamaTha e vakhate be hAthamAM bhAre vajananA be mahaTA patthara ucakI rAkhI, ubho ubho tapazcaryA karato hato. potAnA hAnA bhAinA vinayI madhura zabdoe, enA dilamAM bharAI beThelA krodharUpI sarpane I che. kAMI vadhu vicAra nahIM karatAM,
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAthamAMnA bhAre patthara teNe nAnA bhAInA mAthA upara pachADayA. marUbhUti tyAM ne tyAMja mRtyu pAmyA. kamaranA AvA niSThura vyavahAra joi, tapasvIe paNa khaLabhaLI uyA. emaNe ene hAMkI kADhayo. kramA bhIla leAganI eka pImAM jaIne bharAyA. tyAM rahIne teNe cArI-luMTaphATa AdinA upadrava phelAvavA mAMDayA. AsapAsanA AzramamAMthI eka avidhananI munirAje mahArAjA araviMdane, marUbhUtinA mRtyunA samAcAra saMbhaLAvyA. mahArAjAne e vAta sAMbhaLI bahuja du:kha thayuM. " meM ja ene jatAM vAryAM hatA. na mAnyuM; Akhare e duSTa peAtAnA sagA bhAine paNa nirdayapaNe dhAta karyAM." mahArAjA manamAM melyA.. (2) 1 pRthvI upara kANu amara rahyuM che ? kaThe ane enI strI vA paNa paraleAkane paMthe cAlI nIkaLyAM che. AkAzanA eka khUNAmAM varasAdanu vAdaLa dhIme dhIme gherAtuM jAya che. e vAdaLa nathI. jANe ke eka citrakAra nirAMte meDame AkAza rUpI paTa upara navAM navAM citrA DhArI rahyo che. ghaDImAM eka citra dADe che, tA kaDI pachI pAchuM bhUMsI nAMkhe che. ghaDImAM eka navAja AkAra najare paDe che. mahArAjA arivaMda medhanI A lIlA tallInatApUrvaka joI rahyA che. vAdaLa-citrakAre eka jinamaMdira cItaravAnu AdaryuM. mahArAjAne e citra bahuja gamI gayuM. teo paNa
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 eka pIchI tathA thADA raMga laI, enI nakala utAravA besI gayA. A vAdaLanA AkAranuM evuM ja eka bIjuM jinamaMdira caNAvavAnI emanI bhAvanA hatI. eTalAmAM teA vAdaLa vIMkhAyuM. maMdiranuM AkhuM svama uDI gayuM. rr sasAra ATalA badhA asthira che ? " mahArAjAnA aMtaramAMthI peAkAra uyeA. A rAjya, A saMpadA, A jIvana, e badhuM zuM A vAdaLanA maMdira jevuM ja kSaNika haze ? e badhAMne vIMkhAtAM zI vAra? zA sArU asthira sasAra pAchaLa mArUM jIvana vItAvI rahyA chuM ? 33 araviMda mahArAjA, peAtAnA putrane rAjasiMhAsane sthApI tyAgamAne paMthe cAlI nIkaLyA. e rIte keTalAka varSo vahI gayA. samrATa araviMda Aje araNyavAsI che, niHspRha muninA sarva AcAra pALe che. 1 eka vAra sammeta zIkhara taraph viharatAM, mA mAM salakI nAmanuM eka moTuM araNya AvyuM. araviMda muninI sAthe khIjA paNa ghaNA munie hatA. sallakInA araNyamAM e sau utaryAM. munione! sadha maLyA hatA, eTalAmAM eka gAMDA hAthI madeAnmattapaNe vRkSAne mULamAMthI ukheDIne phUMkatA peAtAnI tarapha AvatA emaNe joyA, mahAtmA araviMda dhyAnastha hatA. teo netra ughADe te pahelAM ja gAMDA hAthIe emane sUMDhathI pakaDayA. mahAtmAe jarAye vyAkULatA na batAvI. e te parvatanI jema peAtAnA Asane besI rahyA.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 hAthInA garva gaLI gayeA. ene muni araviMdanI chAtI upara zrIvatsanuM cihna joyuM. e cihna jotAM ja hAthIne peAtAnA pUrva bhavanI smRti jAgI, eka nhAnA sarakhA nIzAnamAM AkhA bhavanI lAMI-saLaMga kathA lakhAelI eNe vAMcI lIdhI. hAthIe sUMDha namAvI mahArAjAne praNAma karyAM, 66 zA sArU A prakAranI vyartha hiMsA kare che?" muni arivaMda hAthIne sodhI kAmaLa vANImAM kahevA lAgyA H "hiMsA jevuM bIjuM eka paNa pApa nathI. akALa mRtyunA pariNAme teA te hAthInA--jAnavarane bhava meLavyA che. hajI paNa pApathI kAM nathI hIteA ? dharmane paMthe vicara ! vratAdinuM pAlana kara ! koIka divase sArI gati pAmaze ! " akALe apazcAta mRtyunA bhAga anele maMtrI-marUbhUtinA jIva A araNyamAM hAthI rUpe avato hatA. kamaThanI patnIvarUNA enI hAthiNI rUpe hatA. hAthInuM nAma vadheASa. vadheASa salakI vanamAM bhamatA. hAthiNI rUpe varUNA enI priyatamA banI hatI. vidhinAM vidhAnA keTalAM vilakSaNa hoya che? vadheASane potAnA pUrva bhava yAda AvyA. asAdhAraNa duHkha ane pazcAttApane lIdhe enuM citta valAvAI rahyuM. arivaMda muninA pAdapadmamAM maunabhAve eNe peAtAnuM mastaka jhUkAvyuM : pratijJA lIdhI ke "have hiMsA nahi karUM, yAvajjIvana khAra vrata pALIza. 33 munivara aravida vihAra karIne gayA tyAre vadheASa hAthI paNa ghaNe dUra sudhI emane vaLATAvA gayA. have tA e ahiMsA pALatA thayA che. mAtra bhUkhanu nivAraNa karavA gheADAM sUkAM taNu khAya che. apakArIne paNa e kSamA kare che.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 zatru ke mitrane paNa e samAna gaNe che. parvanA divasomAM te upavAsa kare che, brahmacarya pALe che. tapathI krame krame enuM zarIra sUkI lAkaDI jevuM thaI gayuM. paNa e vAtanI ene muddala ciMtA nathI. ahoniza parameSTI maMtrano jApa jape che. eka divase tarasane lIdhe akaLAyelo vaghaNa pANI pIvA mATe vegavatI nadI tarapha jato hato. tyAM kInAre ja karkaTa nAmane eka sarSa rahe. e sApa vaSane DaMkhe. A sApa kamaThano jIva hate. pApakarmane lIdhe e sApano bhava pAmyo hato. vAghoSane jotAM ja sApane potAnuM pUrva vera sAMbharI AvyuM. e verane A rIte eNe badale lIdhe. - mRtyu samaye vaSe AnaM-raudra dhyAna na sevyuM. e vratanA pratApe AThama-sahastrAra svargamAM deva thayA. tyAM teNe sattara sAgarepama ati sukha-vilAsamAM vitAvyA. devanA bhavamAM paNa e vratane mahimA na bhUlyo, eTale ke puNyaneja A badhe mahImA che ema mAnato. devapaNAmAM paNa e roja cityAlayamAM pUjA-bhakti karato ane mahAmerU naMdIzvara Adi dvIpamAM jaI bhagavAnanI pratimAone vAMdato. ' devane paNa mRtyu to hoya che ja. sattara sAgaropamane aMte enI devalIlA pUrI thaI. (3) pUrva mahAvidehamAM, sukaccha nAmanA vijayamAM vaitADhaya parvata upara tilakapurI nAme nagarI che. rAjAnuM nAma vidyudagati ane rANInuM nAma tilakAvatI che. emane eka suMdara putraratna sAMpaDayuM. mahApurUSo kahevA lAgyA : AThamA devalokanA
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 deve ja ahIM rAjaputra rUpe janma lIdho che. enuM nAma kiraNavega rAkhavAmAM AvyuM. nhAnapaNathI ja e dharmaparAyaNa rahe che. pitAnI pachI kiraNaga siMhAsana AvyuM. bharapUra, samRddhimAM vasavA chatAM mahArAjA kiraNaga dharmAcaraNa na bhUlyA. eka divase vijayabhadra nAmanA AcArya A gAmamAM AvI caDayA. kiraNavege emanA mukhe mokSamArgano upadeza sAMbhaLyo. enI vivekadRSTi khulI gaI. saMsAramAM rahelI rUcI paNa te ja divase uDI gaI. gurU samIpe dIkSA laI emaNe ugra tapazcaraNa AdaryuM. rAga-dveSa ogaLavA mAMDyA. , rAjarAjezvara kiraNaga, muninA rUpamAM eka divase parvatanI ekAMta guphAmAM dhyAna dharIne beThA hatA. eTalAmAM eka vikarALa phaNadhara nIkaLyo. teNe munirAjanA pagane bhayaMkara phuphADAnI sAthe DaMkha mAryo. dhIme dhIme e DaMkha vATe sarpanuM kAtIla jhera sArA zarIrane viSe vyApI rahyuM. viSanI jvALAne lIdhe aMge aMgamAM, rome romamAM asahya tApa thavA lAgyo. agninI bhaThThImAM deha baLato hoya evI vedanA upaDI. chatAM munirAje dhairya ane zAMti jALavI rAkhyAM. avicalita bhAve teo kALanA dUtane AdhIna thayA. kiraNaga munirAjanA prANa lenAra A phaNadhara, pahelAM karkaTa nAmane sApa hato. A sApanA daMzathI vajaSe pitAne prANu to hato. e pachI karkaTa tyAMthI marIne pAMcamI narake gaye. tyAM sattara sAgaropamanuM AyuSa bhogavatA teNe chedana-bhedana Adi aneka yaMtraNAo veThI. nArakanuM AyuSa purU thatAM te himagirinI guphAmAM phaNadhara rUpe ja . kiraNa
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 vegane jotAM ja tenuM pUrva vaira ulyuM. e vairane lIdhe ja teNe A vakhate paNa rivega jevA rAjajanI jherI DaMkha vatI hatyA karI. (4) munivara karaDrega khAramA svamAM jaMbuThThumAvatta vimAnamAM devapaNe upanyA. 22 sArASamanA AyuSavALA A devane paNa muddata purI thatAM devaleAkanA tyAga karavA paDayo. tyAMthI teo karI manuSyalAkamAM AvyA. jaMbudrIpamAM, pazcima mahAvidehamAM zubha kA nAme eka mahAnagarI che. vavI e nagarInA narapati che ane lakSmIvatI nAmanI emanI paTarANI che. mahArANIe eka divase uparAuparI keTalAMka zubha svapna joyAM. pachI e svapna sadhI vRttAMta mahArAjAne sabhaLAvyeA. vIya jJAnI purUSa hatA. emaNe svapna parathI nizcaya karyoM ke svanA kASTha eka deva peAtAne tyAM putraNe avataravAne che. yathAsamaye mahArANIe ceAsaTha prakAranA sulakSaNavALA eka suMdara putrane janma ApyA. nagara AkhuM ye e janmasavanA AnaMda-pramAdamAM nimagna banyuM. putranuM nAma 3nAbha rAkhavAmAM AvyuM. bAlyAvasthAmAM ja vajranAbhe samasta vidyAe bhaNI lIdhI, yauvanavaye paheAMcatA videzanA keTalAya rAjavIe peAtAnI kanyA e kumArane paraNAvavA paDApaDI karI rahyA. dhIme dhIme eNe rAjyanI lagAma peAtAnA hAthamAM lIdhI. eka divase vajranAbha potAnI AyudhazALA tapAsavA gayeA. tyAM tene eka divya cakra jaDayuM. A cakra maLyA pachI te divijaya vartAvavA bahAra paDayeA. vijayAdha parvatanA
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 banne bAjunA cha khaMDa upara potAnI ANa phelAvIne cakravartI banyA. apUrva cauda ratnane paNa e svAmI bane. have vajanAbhanA vaibhavavilAsamAM koI prakAranI maNuM na rahI. ATaATaluM rAja-aizvarya mANavA chatAM vajanAbha eka divasa paNa dharmane na bhUlyo, jinapUjA upavAsa, dAna, vrata, paccakhANa, sAmAyika vagere puNyakAryamAM muddala pramAda na sevyo. eka divase kSemaMkara nAmanA eka munipravara (tIrthakara ) tyAM AvI caDyA. rAjAne vinayAdi guNothI saMtuSTa thaI temaNe tene dharmopadeza karyo. vajanAbhanI viSayalAlasA kSaNamAtramAM uDI gaI cakravartInA badhA vaibhavane tRNavata lekhI dIkSA laI cAlI nIkaLyo. kaThora tapazcaryAnA baLe karIne te adhyAtmajJAnane adhikArI thayo. - kiraNavegane karaDanAra pelo phaNIdhara pitAnAM pApane lIdhe chaThThI narakane viSe utpanna thaye. bAvIsa sAgaropamanuM AyuSa gALatAM e hatabhAgye ghaNI ghaNuM asahya yaMtraNAo veThI. te pachI javalana parvata upara kuraMgaka nAme bhIla rUpe eNe janma lIdho. vanamAM e pazuonI hatyA vaDe divasa vItAvato hato. enA durAcAra duSkarmane kaMI pAra heto rahyo. | sarvasvano tyAga karanAra vajanAbha eja gaMbhIra araNyamAM thaine ekavAra jatA hatA. kura ke emane joyA ane tenuM pUrva vaira tAju thaI AvyuM. ati tIvra ane kaThora manobhAvavALA e kuraMgake munivarane mAravA potAnuM tIra sAMdhyuM. tIranI vedanAthI munirAje pitAnA prANa tatkALa
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 dharmadhyAnaparAyaNu tyajI dIdhA. chevaTanI ghaDI sudhI paNa te ja rahyA. muniAja madhyama caiveyakamAM lalitAMga nAme deva thayA. raudradhyAnane pariNAme kuraMgaka marIne sAtamI narake gayA. tyAM paNa eNe sattAvIsa sAgarAma jeTalA kALa paryaMta, varNana na thaI zake evAM du:kha bhAgaLyAM. (5) jammU dIpanA bharatakhaMDamAM, surapura nakharane viSe va bahu sA rAjya kare che. sajA jinazAsanane viSe ghaNI zraddA dhasave che. lalitAMga deve A rAjAne ghera janma lIdheA. janmathI ja e bhALakamAM eTaleA badhA rUpanA bhaMDAra bharyo hatA kra ekavAra ene joyA pachI koI paNa prekSakane pUrI tRpti na thAya. AnaMdanA aNuethI ja enI AkRti meAI hatI. prajAne e bALakanA darzanamAtrathI khUba AnaMda thatA. khaLakanuM nAma suvarNa bAju rAkhavAmAM AvyuM. rUpamAM temaja guNu ane zauyamAM paNa e ajoDa hatA. yauvanavaye pahoMcyA eTale aneka rAjakumArIoe enA kamAM pAtapeAtAnI bharamALAo AreAkhI. dhruva bahu kumAre gAdI upara AvIne, AsapAsanAM badhAM nhAnAM mhoTAM rAjyA jItI lIdhAM. suvarNa bAhu eka mAtra maDalezvara banyo. matrIe eka divase mahArAjAnI AgaLa mAthuM namAvIne Rtyu' : " Aje vasantaRtunA pavitra divasa che. jinazAsanana paNa eka pavitra parva che. ghaNA bhadrA, bhatrI chave Aje jinezvara bhagavAnanI pUjA-arcanA-stuti vagere karaze. Ape paNa e puNyakriyAmAM bhAga levA oie."
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 maMtrInI salAha maDalezvarane phacI. temaNe nagaramAM mhaTA utsava yeAjavAnI AjJA karI. pote paNa snAnAdi patAvI, jinamaMdiramAM jaI jinendra bhagavAnanI pUjA karI. * pUjA karatAM ene eka zaMkA thai. zaMkA, AkAMkSA, jijJAsA e kAi ekaja yuganI vastu nathI, junA zraddhApradhAna gaNAtA yugamAM paNa evI zaMkA uThatI. suvabAhunA aMtaramAM prazna uco: " pratimA teA acetana cheH enI pUjA karavAthI zA lAbha ? " vipulamati nAmanA eka munipuMgave, suvarNa bAhunA haiyAmAM DALAtI zaMkA vAMcI. emaNe e rAjavInA mananuM je rIte samAdhAna karyuM te AjanA jamAnAmAM paNa ghaNI rIte upakAraka che. emaNe kahyuM : " cittanI zuddhi ke azuddhinA AdhArapratimA upara che. svaccha, sapheda sphaTikano pratimAne tame rAtAM puSpothI zaNagAraze tA e pratimA paNa tamane rAtA raMganI lAgaze, kALAM pula caDAvazeA teA te kALI dekhAze. pratimAnI pAse prANInA manAbhAva e ja rIte palaTAya che, jinamaMdiramAM jaIne bhaga vAnanI vItarAga AkRti kAI nIhALe teA tenA cittamAM vairAgyanA raMga pUrAyA vinA na rahe ane kAi vilAsavatI vezyAnA maMdiramAM jai caDe te vezyAnA darzanathI cittamAM lAlasAnA taraMga paNa uchaLyA vinA na rahe. vItarAga bhagavAnanI mUrtinA darzana karavAthI, emanI nave aMge pUjA karavAthI, A hakIkata bhaTTAcAya jIe kayA graMthamAMthI meLavI che te temaNe nathI lakhyuM; zvetAMbara sAhityanA pAnAtha cAritramAM *nathI. ahIM jijJAsAne badale vicikitsA (phaLanA sadeha joI e.)
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 emanA nirmaLa guNAnu paLe paLe ApaNane bhAna thAya che, ApaNA manobhAva vizuddha ane che. jema jema pariNAma vizuddha banatA jAya tema tema muktinA mArge AgaLa vadhAya, bAhya pratimAnA darzane, prekSakanA manamAM ghaNA ghaNA prakAranA bhAva jAge che. eka sAmAnya udAharaNu hyA. zaheramAM eka asAmAnya rUpa-sauMda vALo vezyA vase che. e vezyA acAnaka mRtyu pAme che. enuM zaba smazAnamAM paDayu che. emAM jIva nathI, jaDavat zarIra paDI rahyuM che. pAse thaine eka kAmI purUSa nIkaLe che. e kAmI purUSane A jaDa deha joyA pachI dhruvA vicAra Avaze? ene ema nahIM thAya ke A vezyA jyAre jIvatI haze tyAre keTalI suMdara dekhAtI haze ? A vezyA jyAre jIvatI haze tyAre tenA kaTAkSa mAtrathI keTalA yuvAtA ghavAyA haze ? e ja smazAnamAM eka kutarUM' AvI yaDhe che. ene ema lAge che ke A leAkeA A jaDa dehane zA sArU bALI nAkhatA haze ? emane ema rahevA de te emane krevI meAja paDe ? e ja smazAna pAse thaine eka sAdhu purUSa nIkaLe che. teo A kalevarane joine citave che: "manuSya deha maLavA chatAM A jIve enA kevA durupayeAga karyo ? A dehe eNe tapazcaryA karI heta teA enu keTalu kalyANa thaI jAta ?"' matalaba ke eka ja acetana dehane jonArA traNa jaNA pekhatAtAnI rIte vicAra kare che: eka mRta deha traNa jaNanA cittamAM jUdA jUdA rga pUre che. bAhya vastunA darzananI kaMI asara ja nathI ema na mAnA. jina pratimAnuM dhyAna dharavAthI, emanI pUjA karavAthI, emanA guNAnuM smaraNa karavAthI
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNuM cittamAM vizuddhine aMza umerAya che. e vizuddhi krame krame ApaNane svargAdi sukha temaja mukti paNa ayAve che." suvarNabAhunI laMkA uDI gaI. vipulamati munivare, e rAjavIne bIjI paNa keTalIka te saMbhaLAvI. traNa lekane viSe keTakeTalAM citya che te paNa temaNe kahyuM: "sUryavimAnane viSe paNa eka svAbhAvika, suMdara, apUrva jimaMdira che." te divasathI suvarNa bAhue nizcaya karyo ke savAre ne sAMje, mahelanI agAsImAM ubhA raho, sUryavimAnamAM rahelA jinabiane arthe arpavAM. e pramANe suvarNabAhu sija savAre te sarije agAsImAM ubho rahI, sUryanI sAme joI artha Apa ane jinabiMbane ude be hAtha joDa praNAma karate. pitAnA nagaramAM paNa teNe eka sUryavimAna taiyAra karAvI, aMdara jinapratimA padharAvyAM. prajAe dhIme dhIme mahArAjAnI pUjApaddhatinuM anukaraNa karavA mAMDyuM. praja savAre ne sAjhe sUryane artha ApavA lAgI. A pramANe keTalAka varSo vItI gayAM. sUrya eka vimAna che ane e vimAnane viSe eka nipratimAjI che e vAta praja bhUlI gaI, sUryanI pUjA bAkI rahI gaI Aje paNa e avazeSa sUryopAsana tarike oLakhAya che. dhIme dhIme suvarNabAhue vRddhatvanA bhaNakArA sAMbhaLyA, saMsAra prathI nivRtta thaI emaNe dIkSA lIdhI dIkSA pachI kaThera tapazcaryA AdarI. e tapanA prabhAve emane keTalIka apUrva Rddhi. sAMpaDI, e sajaniI AsapAsa
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 . vanamAM kAMI paNa du:kha, klezanu nAma mAtra paNa na rahyuM svabhAvathI ja hiMsaka evAM pazu-prANI paNa peAtAnAM vera bhUlI gayAM, siMha ane sasalA sagAvahAlAnI jema eka sAthe rahevA lAgyAM. vRkSa-latA upara paNa rAjiSanA puNyanA prabhAva paDayA. vananAM dakSA phUla-jhulathI lacI rahyAM. sarAvarAmAM ni1 jaLa ane padmo ubharAi nIkaLyAM. AvA zAMta ekAMta sukhamaya, aNyamAM rASi` suvaNaeN - . bAhu AtmadhyAna dharI rahyA. eka divase rAjarSi dhyAnamAM beThA hatA; eTalAmAM eka siMha AvI caDhayo. rAjaSine dhyAnamAM kheThelA joi, teNe chalaMga mArI rASinA deha cIrI nAkhyA. prANAnta kaSTa veThavA chatAM munirAje leza mAtra ca'caLatA na dAkhavI. kALa karIne teo dasamA prANata svargane viSe indra padane pAmyA. te indranI Rddhi-samRddhi maLavA chatAM bhAga-vilAsanA raMgathI dUra ja rahyA. rAjAja nipUjA karatA. devatAone paNa teo vItarAma dharmanuM mahattva upadezatA. e rIte emaNe trIsa sAgare pamanuM ASuSa gALyuM. rAjiSa suvabAhunA jIva lenAra siMha, khIjo koi nahI paNa narakamAMthI pAche Avele dusacArI kakhAtA ja jIva hatA. (6) saudhama svargonA indre kuberane kahyuM: "dasamA svanA deva taratamAM ja mAnavaleAkamAM avataraze; cha mahinA rahyA che. e purUSa trevIsamA tItha kara thavAnA che. mAkI te
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 bharatakSetrane viSe AvelI vArANasI nagarImAM janmaze. ikSvAku vazanA mahArAnta azvasena ane emanAM dharmapatnI pativratA nArI vAmA devI e mahApurUSanA pitA tathA mAtA banavAnuM saubhAgya prApta karaze.'' e pachI dhanakumere vArANasImAM rAja rAja traNa karoDa jeTalAM ratnA varSAvavA mAMDayA, kalpavRkSanAM puSpo veravA mAMDayAM, divya gadhamaya nila jaLa chAMTavA mAMDayuM AkAzamAM devadundubhi gaDagaDI rahyA, AkAzamAM rahyA rahyA devAe stutigAna ArabhyAM. vArANasImAM aizvaryanAM pUra vahI nIkaLyAM. lekAnA AnaMdanI avadha na rahI. eka puNyarAtrIe vAmAdevIe cauda svapna nIrakhyAM : svapna joine jAgRta thaelI mahArANIe svapna saMbaMdhI vRttAMta mahArAjAne kahI saMbhaLAvyeA. tIrthaMkara yA te cakravartI garbhamAM Ave tyAre emanI mAtA AvAM zubha svapna jue che e vAta teo jANatAM hatAM. vArANasInA mahArAjAe temaja devalAkanA devAe paNa e utsava khUba khUba AnaMdathI ujavyeA. nava mAsa pUrA thatAM, poSa mAsanI kRSNa dazIne divase vAmAdevIe putra ratnane janma ApyuM. e ja vakhate iMdranAM Asana DemAM ! dizAnA mukha harSAvezane lIdhe jhaLahaLI rahyAM. nArakInA javAne paNa eka ghaDI sukha upajyuM. vAyunI laharImAM prameAdanI mAdakatA vyApI rahI. traNe bhuvaneAe apU udyota anubhavyA. putranuM nAma zrI pArzvanAtha rAkhavAmAM AvyuM. (1) prabhAvatI, kuzasthaLanA rAjavInI rAjakanyA che. eka vAra te peAtAnI sakhIe sAthe vanamAM krIDA arthe gaI hatI.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 tyAM kinnarIenA mukhathI zrIpAkumAranI guNagAthA gAtI teNIe sAMbhaLI. te divasathI ja prabhAvatIe pratijJA karI ke pAkumAra vinA anya kAI sAthe lagna na karavuM. liganA rAjA e prabhAvatIne peAtAnI karavA mAgatA hatA. teNe prabhAvatInA pitA prasenajitanA rAjyanI AsapAsa gherA dhAlyeA. nagaranA avarajavaranA mArga rUdhAI javAthI kuzasthaLanA prajAjanA bhayakara trAsa, bhAgavI rahyA. kaliMgasainyanI sheja pramAdAvasthA joI, ma`trIkumAra kuzasthaLathI chaTakIne nAkeA. teNe pAkumAranA pitAne A AphatanA khabara ApyA. azvasene yuddhanI taiyArI karI. pAkumAre pitAne samajAvI, jAte svIkArI lIdhI. kaliMgapati yavane vIya ane parAkramanI vAta peAtAnA maMtrI pAsethI sAMbhaLI yuddha karavAnuM mAMDI vALyuM. peAtAnI kuThAra peAtAne gaLe bAMdhI e pArzva kumAranA page paDayo: kahyuM mArI uddhatAi kSamA karA." pArzva kumAre vagara yuddhe vijaya vartobhyA. pitAnA AgrahathI emaNe prabhAvatInuM pALuigrahaNu karyuM. yuddhanI AgevAnI peAte pAmAranA baLa eka divase pAkumAra potAnA mahelanA gAkhamAM eThA kheDA vizvanI lIlA nIrakhI rahyA hatA. e vakhate keTalAMka strI-purUSone hAthamAM vividha prakAranAM naivedya sAthe, utAvaLe pagale, utsAha sAthe nagaranI bahAra doDI jatAM joyAM. emane prazna thayAH "A leke Ama kyAM jatA haze?" " kAi eka tapasvI paMcAgninI sAdhanA karI rahyo che. A leAkeA tene satkAra karavA jAya che." eka anucare javAba ApyA.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 pA kumAra paNa kutUhaLanI khAtara e TALAnI pAchaLa pAchaLa dhADA upara besI cAlI nIkaLyA. gheADA khelAvavAne, hAthInI pITha upara besI jaMgaleAmAM karavAnA temaja jaLakrIDA karavAnA emane pahelethI ja abhyAsa hatA. pAkumAre pAse jaine joyu tA eka mRgacarmadhArI, jaTAdhArI tapasvI paMcAgninI madhyamAM kheThA kheThA AtApanA laI rahyo hatA. pAkumAra kyAMya sudhI e tApasanA kAyaphleza joI rahyA. ATaATalAM naranArI mane naivedya dhare che, paNa A azvArUDha kutUhaLa vinA khIjuM kaI kema manamAM vicAravA lAgyA. praNAma kare che. bhaktithI kumAranI kaLAtuM AMkhamAM kevaLa nathI ? tApasa eka kAra agni sheja AlAvA lAgyA, eTale tApase pAse paDeluM. eka daLadAra kAkha`Da agnimAM jhIMkavA hAtha lakhAvyeA. " sabura !" pAkumAre sattAvAhI svara kADhayA. tApasa AvI AjJA sAMbhaLavAne TevAyelA naheAtA. te kyAranA A kumAra tarapha chupA roSa rAkhI rahyo hato. have tenAthI na rahevAyuM. pAkumAre tApasanA sakSAla parakhyA. ekaI le te pahelAM ja pAkumAre kahyuM: "A prakAranA ajJAna tapathI, kevaLa kAyaklezathI tame kayeA artha sAdhavA mAgeA che. ?'' aNugamatA upadezamAM paNa tapasvIe eka prakAranI mRdutA ane madhuratA raNujhatI anubhavI.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 "rAjakumAra ! bahu bahu to tame azvo khelAvI jANA, dharmane jANavAnA dAvA tame na karI zako. dharma e amArA adhikArane viSaya che. A tapa kevaLa kAyaleza che ke svarga te mukti apAvanArA che te jeTalu ame jANIe teTaluM tame na jANeA." tApasanA zabdomAM tiraskAra tarI AvatA hateA. "eTaluM te! tame paNa kabUla karazeA ne kaiM yA vinA dhama rahI zakatA nathI? ane AmAM te| yAnuM ja khulle khulluM devALuM dekhAya che." pArzvakumAre tApasanuM bhAna ThekANe lAvavA mULa vAta mAMDI. "tame kema jANyuM ke AmAM dayAnA nathI ?" tApasanA aMtaramAM paNa have praTI rahyo. aMza sarakhA paNa agninA saMtApa - "tamArA ajJAna tapamAM A nirdoSa sApa vinA kAraNe zekAI jAya che, e tame jANI che ?' ema kahI pAkumAre dhuNImAM saLagatA kApaDane potAnA mANasa mAraphata bahAra kaDhALyeA. e kAkhaMDa cIratAM emAMthI eka mhATA phaNIdhara sApa, agninA tApane lIdhe AkuLavyAkuLa aneleA ane mRtyunA chellA dama bharatA bahAra nIkaLyo. pArzvakumAre tenA kAnamAM navakAramaMtranA kalyANakArI zabdo reDyA. e sApa tatkALa bharIne navakAramaMtranA pratApe nAgAdhipa dharaNendra thayA, bhatAnA mATA samudAyanI madhyamAM bheAMThA paDelA tApasa, krodhathI dhamadhamatA, verane lIdhe yadgA taddA khelatA tyAMthI cAlye. gayA. tApasanA ajJAna tape ene. nirdoSa sApanA akALa mRtyue pAkumAranA atarane vakSeAvI nAMkhyuM. teo vicAra
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 karavA lAgyA : 'kANa jANe AvA keTalAye ajJAna taparavIe Ama ne Ama rAja asa`khya niraparAdha prANIonAM prANa harI letA haze? ATaATalA prANIvadha karavA chatAM A leAkeA peAtAne parama dhArmika tarIke eLakhAvAM paNa nathI zaramAtA hiMsA ane dharma e anne sAthe rahI ja zI rIte zake ? hiMsAthI pApa ane pApathI duHkhabhAga e sAmAnya niyama paNa A ajJAnIe nathI jANatA. emanI pAsethI adhikanI zI AzA rakhAya ? ajJAna tapa e khAlI phAtarA khAMDavA jevI ja niSphaLa kriyA nathI ? dAvAnaLa saLagatA hoya tyAre khIjo kAI sArA mArga na sUjhavAthI ghaNAM ajJAna pazu-prANI acavAnI AzAe pAchAM enA e ja dAvAgnimAM phasAI paDe che tema ajJAna taparavIe paNa saMsAra taravAnI AzAye kAyaklezane dharma samajI pAchA sauMsAra-dAvAnaLamAM ja sAya che. kharekhara samyag zraddhA ane samyaga jJAna vinA jIvate khIjo kAI taraNeApAya nathI'' paNa e tApasa kANu hatA ? enuM nAma kamarda, ajJAna tapa tapatA, aMtaramAM veranI vAsanA sevatA e kamahe paprabhA narakanAM du:kha veDI, vividha tiryaMcAnI yAnimAM bhamatA thA ahIM AvyA hateA. te ja pAche medhamAlI thayA. (<). vasa MtanI mAdakatA havAnA aNue aNumAM bharI hatI. vRkSa, latA, puSpa ane tAraNA e badhAM vasantanAM ja jayagAna uccAratAM hatAM. vasantAtsavanA mauna sa`gItathI dizAo murita banI hatI. pAkumAra paNa e utsava ujavavA udyAnamAM viharatA hatA.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 " evAmAM emanI najara, prAsAdanI bhIMta upara AMkelA eka citra upara paDI. e citra zrI neminAtha bhagavAnanuM hatuM, citrakAre pitAnuM purepuruM kauzalya e citramAM ThAlavyuM hatuM. " rAjimatI jevI eka ananya anurAga dharAvanArI strIne, lagnane avasare tyAga karI janAra purUSa te Aja ? yauvananA AraMbhamAM navayauvanAno tyAga karanAra A purUSa keTale Indriyajita haze?" pArzvakumAra uparokta citra jotAM ja virAga-bhAvanAnI punita zreNI upara ArUDha thayA. ' vilAsa ane pramodanI cotarapha relAI rahelI rAgiNImAM pArzva kumAre viSAdanA sUra sAMbhaLyA. utsavano badho AnaMda uDI gayA. emanuM gRhasthAvAsanuM A trIsamuM varSa cAlatuM hatuM saMsAranA svarUpane chupAvanAro A paDado pArzvakumAranI AMkha AgaLa sarI paDyo. je jIvane IndranA akhUTa vaiibhava paNa paritRpta karI zakyA nahIM te jIvane A saMsAranA kSaNika sukhopabhaga zI rIte saMtevI zake? sArA samudranuM pAna karavA chatAM jenI tarasa na chIpAI tene A saMsAranA jhAkaLabiMdu jevAM sukha zI rIte tRpta karI zakavAnAM hatAM ? Indriyasukha ane indriyalAlasAne lIdhe naTanI jema aneka vilakSaNa abhinayo bhajavatA saMsArI strI purUSonI eka heTI citrazALA pArzvakumAra karyAyi sudhI joI rahyA. . saMsAratyAga karavAne emaNe draDha nizcaya karyo. mAtapitAnI anumati laI teo sarvasva tyAga karI cAlI nIkaLyA. devoe ane indroe paNa te divase mahotsava karyo. pArzva kumArano saMsAratyAga e saMsArane eka mahAna saubhAgyano
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 avasara hatA. emanI sAthe Ina 300 jeTalA rAjAoe dIkSA lIdhI. pArzva-bhagavAna vihAra karatAM eka divase, kUvAnI pAse AvelA vaDalAnI nIce kAyAtsaga karIne rahyA. sUryAsta thai cukyA. hatA. najIkanA tApasa AzramamAM pazu zAMti vatI hatI. e vakhate melamAlIe peAtAnA pUrva vairane yAda karI prabhu upara aneka prakAranA upasarga varasAvyA. muzaLadhAra medha varSAvavAnA upadrava chelleA ane sauthI vadhu AkarA hatA. e mAtra medhadhArA ja naheAtIH pralayakALa peAte ja jANe ke medhanuM rUpa dharIne pRthvI upara AvyA hAya evuM te|phAna macI rahyuM. pANInuM eka eka TIpuM zIkArInI gANumAMthI chuTatA patthara jevuM lAgatu, siMha, vAgha, varU ane hAthI jevA prANI paNa akaLAI uThayAM. je sthaLe pANI rahI zake nahIM tyAM paNa varasAdanAM pANI bAMdhelAM taLAvanI jema sthira thai rahyAM. caDatAM caDatAM e varasAdanAM pANI, kAyAtsagane viSe acaLapaNe ubhelA bhagavAnanA nAka pa ta paheAMcyAM. chatAM bhagavAna pArzvanAtha aDaga ane aAla ja rahyA. e ja vakhate dharaNenu Asana karyuM. teNe tatkALa AvI pAtAnI sAta kNu vaDe bhagavAnane chatra yuM. parAjaya pAmelA meghamALIe paNa aMte bhagavAnanI kSamA mAgI. dIkSA lIdhA pachI ceArAzI divasa vyatIta thatAM caitra mahinAnI kRSNa pakSanI caturdazIe, vizAkhA nakSatramAM bhagavAnane kevaLajJAna thayuM.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 kevaLajJAnanA prabhAve pArzvaprabhu traNe leAkanA samasta padArtha jANe che. temanI AsapAsa zAMti, prasannatA ane sukha laherAya che. vRkSA ane latAe paNa kuLa tathA puSpanA bhArathI lace che, teo jyAM jAya che tyAM deve samavasaraNanI racanA kare che. A samavasaraNa sabhAmAM sarva prakAranA prANIone mATe sthAna hoya che. deza-dezAMtaramAM bhagavAne saddharmane khUba khUba pracAra karyAM. kAzI, kaiAzala, paMcAla, mahArASTra, magadha, avantI, mAlava, aMga, aMga vagere AyakhaMDanA samasta dezamAM satya dharmAMnAM kiraNa prasaryAM. sasAranA duHkhathI dubhAyelA, saMtApathI baLIjhaLI rahelA asa Mkhya jveA, sAMbhaLI jinazAsanane viSe cIvALA thayA. bhagavAnanI vANI bhagavAnanA piravAramAM sALa hajAra sAdhu, acAvIsa hajAra sAdhvI, eka lAkha ceAsaTha hajAra zrAvaka ane traNa lAkha sattAvIsa hajAra zrAvikA thai. traNaseA sattAvana caudapUrvI e, caudasA aviSanAnI, sADA sAtasA kevaLI ane eka hajAra vaikriyalabdhidhArI thayA. kamA jevA bhagavAnanA bairI paNa pArzvanAtha prabhunI zAMti ane dhaiya jeIemanA caraNe namyA. bhagavAnanA upadeza sAMbhaLI teNe paNa hRdayamAM raheluM jhera vamI nAMkhyuM. Akhare e samyagadRSTi pAmyA ane mekSa mArganA adhikArI thayA. pArzvaprabhunI karUNA sarva jIvA upara, mitra ke vairInA bheda vinA samAnabhAve ja varasatI hatI.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17; keTalAka tApasA ajJAnatapa tapI rahyA hatA, mAtra kAyakaleza ja veThI rahyA hatA temaNe pArzvaprabhunA satya mAnA svIkAra karyAM. nirvANu pahelAM ekAda mahinA agAu bhagavAna sametazikhara padhAryAM. jaina samAjamAM A tItha bahu prasid che. ahIM dhaNA ghaNA sAdhako, munivareAnAM pavitra pagalAM thayAM che. ItihAsa paNa mauna dharIne ubhA rahe evA ghaNA junA samayane viSe A sthAne ghaNA vairAgyavAna purUSAe AtmakalyANanI sAdhanA karI che. ahIMja pArzvanAtha prabhu, zrAvaNa mAsanI zukala aSTamIe, tetrIsa munivara sAthe muktine varyAM. devAnA ghRde emanA dehanA ati bhaktipUrvaka aMtima agnisa skAra karyAM. pArzvanAtha bhagavAna Aje te zAntimaya siddhazilAmAM virAjI rahyA che, ane tee kAI kALe have malAkamAM pAchA AvavAnA nathI. teA paNa temanA satyamAga Aje saune mATe khullA che. emanA nAmathI smaraNIya banelA pArzvanAtha-pahADa Aje paNa mAhazrAMta manuSyAnI AMkhamAM apUrva AMjaNa AMje che. pArzvanAthanA vana caritranI bahu AchI rekhAe ja ahIM AMkI che. yuddhanI bherI ke raNazIMgaDAnA nAda sAMbhaLavAnI jemaNe AzA rAkhI haze te A caritra vAMcI kadAca nirAza banaze. raktapAtanI bhayaMkara ghaTanA ke premanI ghelachAnA ra MgaberagI citrA jovA maLaze ema mAnI jemaNe A caritra vAMcavAnuM zarU karyuM haze temane paNa kadAca A badhuM rUcIkara nahIM nIvaDe, eTaluM chatAM bhAratavarSanA je aneka A
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 mahApurUSoe kani sAdhanA karI che ane e sAdhanAnA pratApe, kadi na olavAya evI prakAzanI mazAlo prakaTAvI che. te mahApurUSo pikIna, A pArzvanAtha prabhu paNa eka vaMdanIya purUSa che e viSe zaka nathI. ke prazna karaze : " paNa A pArzvanAtha zuM aitihAsika purUSa che ?" - pArzvanAtha etihAsika purUSa che, eTale ja to jaina dharmane bauddha dharmanI zAkhA kahenArAo cupa banI beThA che. covIsamA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra kaMI jainadharmanA pravartaka nathI. emanI pahelAM jaina dharma pravartato hato e vAta pArzvanAtha bhagavAnanA aitihAsika vRttAte pUravAra karI dIdhI che. mahAvIranI pahelAM paNa pArzvanAthe jaina dharmane pracAra karyo hato. pArzvanAtha bhagavAna mahAvIra jeTalA ja aitihAsika purUSa che. pArzvanAtha prabhunA caritramAM keTalIka alaukika ghaTanAo hoya e saMbhavita che. paNa eTalA ja uparathI emanI aitihAsikatA uDAvI daI zakAya nahIM. rAmAyaNa, mahAbhArata ane purANudinA sajavaMzonI vAta javA dyo, vikramAditya, bheja rAjA ane bIjA rAjapUta rAjAonA caritramAM paNa keTakeTalI vicitra vAte persI gaI che ? chatAM emanI aitihAsikatAnA saMbaMdhamAM koI savAla nathI karatuM. alaukika ghaTanA hoya tyAM aitihAsikatA rahI ja na zake e siddhAMta kaI karIne besI jAya te pachI azoka ane gautama buddha paNa kAlpanika purUSa ja gaNAI jAya. IsAIonA Isu khrIsta ane islAmadharmanA pravartaka mahammada
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 payagaMbaranA caritramAM paNa alaukika ghaTanAo kyAM nathI AvatI ? zIkha saMpradAyanA gurU nAnaka, kabIra ane gurU goviMdanA jIvanamAM alaukika ghaTanAo AvI gaI che. hajI to gaI kAle ja thaI gayelA evA rAmakRSNa paramahaMsa ane kezavacaMdrasenanAM caritra paNa ethI aspRzya nathI rahyAM. kahevAnI matalaba e che ke pArzvanAtha bhagavAnanA caritramAM alaukika ghaTanAo che eTalA ja mATe, pArzvanAtha nAmanA kaI purUSa thayA ja nathI ema na kahezo, na mAnaze. jaina zAstrasAhityamAM gaNadhara gautama ane kezI vacce eka saMvAda maLe che, A saMvAdamAM saheja paNa aitihAsika mULa hoya to mahAvIra svAmI pahelAM jaina saMpradAya hato ane bhagavAna pArzvanAtha enA paricAlaka hatA e saMbaMdhamAM kaMI zaMkA rahevI na joIe. AcArya kezI, pArzvanAtha bhagavAnanA ziSya hatA, pArzva anuyAyIone eka AgevAna paNa hatA, gautama svAmI sAthenA emanA saMvAdamAM mahAvIre ja pahelavahele satyadharmane pracAra karyo ke kema ? athavA te mahAvIre prarUpelA mArge jIvonI mukti ghaTI zake ke kema vagere prazno chagyA hoya ema khulluM jaNAI Ave che. kezI munie je je prazno pUchayA hatA te badhAnA gautama svAmIe saMtoSakAraka khulAsA karyA hatA. AcArya kezae pUchyuM: "pArzvanAthe te cAra mahAvrata kahyAM che, vardhamAna kema pAMca kahe che ?" gautama svAmI javAba Ape che: "pArzvanAthane pitAnA samayanI sthiti anusAre cAra mahAvata ja yogya lAgyA hazeH mahAvIrane pitAnA samayanI sthiti pramANe, e ja
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19. cAra vratone pAMca vratomAM vaheMcI nAkhavAnuM yogya lAgyuM. vastutaH siddhAMtanI daSTie bane tIrthakaronI prarUpaNAmAM kaMI ja bheda nathI." acelaka ane sacelaka viSayanI carcA karatAM gautama svAmI bIje paNa eka khulAso kare che ? vastrano tyAga svIkAra saMbaMdhamAM paNa kaMI matabheda nathI. lokonA vizvAsane mATe ja nAnA prakAranAM upakaraNonI kalpanA karelI che. saMyamanA nirvAhane mATe tathA potAnA jJAnane mATe paNa lokamAM veSanuM prayojana che. bAkI nizcaya naya pramANe te jJAna, darzana ane cAritra ja mokSanAM satya sAdhano che. e pramANe pArzvanAtha bhagavAna ane vardhamAna svAmInI eka sarakhI pratijJA che. temAM mAtra vahevAra nayanI apekSAe che. pArzvanAtha bhagavAnanA saMpradAyanA nAyaka zrI kezakumArane ethI khAtrI thAya che ke pArzvanAtha bhagavAna ane vardhamAna svAmInA upadezamAM koI prakArano maulika matabheda nathI. e pachI banne saMpradAyo parasparamAM samAI gayA. e uparathI ATalo nizcaya thaI zake ? (1) bhagavAna mahAvIra pahelAM paNa jaina saMpradAya hato. (2) e saMpradAya pArzvanAthane tIrthakara svarUpa mAnate ane emanA upadezamAM saMpUrNa zraddhA dharAvate. (3) mahAvIra svAmIe, pArzvanAthanA zAsanane saMskArI, saMzodhI ene khUba pracAra karyo, navuM kaMI kahevApaNuM emane na hatuM. kezI-gautama saMvAda, pArzvanAtha bhagavAnanI aitihAsiktA siddha kare che.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 jaina mAnyatA pramANe bhagavAna mahAvIranA nirvANu pahelAM 250 varSe bha0 pArzvanAthanuM nirvANa thayuM. bhagavAna pArzvanAthanuM AyuSya 100 varSanuM hatuM. i. sa. pUrve 599 mAM bhagavAna mahAvIranA janma thayo. I. sa. pUrve 527mAM bhagavAna mahAvIranuM nirvANa thayuM. para7 mAM 250 umeravAthI 777 thAya 127mAM 350 umeravAthI 877 thAya. eTale ke I. sa. purve 877 mAM pArzvanAtha bhagavAnanA janma vaDe bhAratabhUmi dhanya banI. bha. pAzrvanAtha gRhasthAvAsamAM trIsa varSa rahyA, ane tAvasthAmAM sIttera varSa rahyA. ekaMdare sA varasanuM AyuSa bhAgavyuM. kamaThe dharaNendre ca svocitaM karma kurvati / prabhustulyamanovRttiH pArzvanAthaH zriye'stu vaH // kamaThe prabhunI upara upasa karyAM, dharaNetre prabhunI bhakti karI. chatAM pArzvanAthe teA e ubhaya upara samAna STi ja rAkhI. AvI samAna dRSTivALA prabhu tamArI saMpattine mATe A ?
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahA meghavAhana mahArAjA khAravela prAcIna samayamAM, bhAratavaSane viSe je prakhyAta AyarAjyeA thai gayAM temAM kaliMganu nAma dhaNu mahattva dharAve che. kaliMganuM aizvaryAM ane kaliMganI dhaniSThA itihAsanA pRSThomAM akAI che. e sabhyatA keTalI purANI che te hajI nakkI thaI zakyuM nathI. ati prAcIna pustakAmAM kaliMgane nAmeAllekha che. elekajhAMDaranI savArInA vaNuna sAthe liMga joDAyeluM che. meganike pazu potAnA pravAsa pustakamAM kaliMgane sthAna ApyuM che. mahArAjA azokanA eka zilAlekhamAM kaliMganA satyAnAzanI eka ati romAMcakArI ghaTanA varNavelI che. A zilAlekha sAmAjagiri parvatamAM maLI AvyA che. ene mULa pATha tathA artha A pramANe che. "ma( sUtra ) amitita ( sahai )vAna triznasa vijJadazI ( sa ) rAkhkho ( niya vinita ) ( viSaSa ) maMtra ( traLashtshsre ) yetato apavUDhe satasahakha (ma ) tre tatra hate bahu
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 taM sabha ( Ta ) kanam ( tavatake ) mUTe (1) tato ( pa )cha adhUna ladhesu (kaliMgesu } ti bhrama ( palanam ) bhrama ( ka ) mata dhamanuzasti ca devAnaM priM ( a ) sa / so asti anusocana (m) devAnaM priasa vijinitu ( ka ) liMga( ni ) ( 1 ) avijitaM hi ( viji ) namani ( ye ) tatra vadho ka (ma ) raNam va apana ( ho ) va janasa ( 1 ) vadhaM vedaniya mataM gurumatam ca devAnaM priasa (1) imaM pi cU tato mulumata ( ta ) raM ( deva ) niM priasa ( 1 ) tatra hi vasaMta brahmaNa va zramaNa va aJcaiva busaGga gra ( ha ) tha va yesu vihita esa abhU (TiM) sukhusa matapitum susrusa guruNaM susrusa ( mita ) saMstuta ahayajvatikesu ( da ) sammapaTipati diDha ( bhatita ) ( 1 ) teSaM tatra bhoti apagratho ya vo va abhiratana va nikramaNaM ( | ) yeka va pi savihitanaM (ne) ho aviprahiNo e (te ) ya mita saMstuta sahayaJcatika vasana krpuNati ( 1 ) tatra taMpi teSa vo apagrayo bhoti ( 1 ) paTibhagam ca etam sabram manusanam gurumatam ca devAnam priasa ( nasti ca ekatara pi pi prasaMsapi na namaH prasado ( 1 ) so yamatro ( jano ) tada kaliMge hatoca mUTo ca apavu ( co ) ca ta ( to ) zatabhage sahasrabhagaM. va aja murumatam vo devAnaM priasa ( 1 ) yapi apakayeya ti chatividhamate vo devAnaM priasa yaM zako chamanaye ( 1 ) yapi ca aTavi devAnaM priasa (vi) jite bhoti ta pi anuneti anuni - jhapeti (1) anutape pi ca prabhave devAnaM priasa (1) bucati teSa ki ti avalapesu na ca ceyasu ( 1 ) ichati devAnaM priyo satra: bhUtana achati saMyamam samacariyaM rabhasiye (F) ese ca mu ( kha ) mUte vijaye devAnaM priasa yo bhramavijayo so ye puna ladho devAna asa iha ca sa ( bre) su ca aMteSu avasupi yojanaza
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 ( tai ) yu yatra aMtiyoko nama yonaraji paraMca tena aMtiyokena cature rajani turamaye nama aMtikini nama maka alikasudaro nama nica coDa paMDa aba taMvarpaniya evameva hidaraja (1) vizavajri yona kaMboyesu nabhake na(bhi )tiNa bhoja pitinikesu aMdhra pUli ( de ) su savatra devAnaM priasa bhramanuzasti anuvadaMti ( 1 ) yatrapi devAnaM priyasa dUta na vacaMti te pi zru (tu) devAnaM priasa bhramavuDhaM vidhenaM bhramanuzasti bhramaM ( anu ) vidhiyaMti anuvidhiyizaMti ca ( 1 ) yo (ca) ladhe etakena bhoti savatra vijayo sa vatra pUna ) vijayo pritiraso so ( 1 ) lava ( bhoti ) priti bhramavijayaspi (1) lahu tu yo sa priti ( 1 ) paratrika meva mahaphala meMcati devAnaM priyo / etaye ca ahe ayo bhramadipi (di) pista putra prapotra me asu navaM vijayaM ma vijetavi ( a ) yo bhijaye (cham ) tica laDDudam ( Da ) taM ca rocetu taM e (va) vijamaMca ( 1 ) yo bhramavijaye so hidalokiko paralokika satra va niyati bhotu a ( kha ) marati ( 1 ) sa hi hidalokika gharalokika (1) " kiti / maMciSu ka e lekhane mama A pramANe H abhiSekanA AThamA varSe devapriya rAjA priyadazIe kaliMga upara vijaya meLaLyeA. A yuddhamA eka lAkha (zata sahastra) mANaseH marAyAM, ane ethI paNa adhikA baMdIvAna anyA, kaliMga vijaya pachI devapriyanuM mana dharma tarapha kheMcAyu. devaprayanA dIlamAM atyaMta pazcAttApa thavAthI, ane kaliMga vijayane aMge atyaMta anutASa upajavAthI emanA dharmaprema atyaMta vRddhi pAmyeA che, nahI jItAyelA deza upara adhikAra
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ meLavavA jatA je varSa karavo paDe che, mANasone mAsvA paDe che ane emane ba-dIvAna banAvavA paDe che tethI mAsa aMtaramAM mane bahu lAgI AvyuM che. vizeSa chedana viSaya te e che ke brAhmaNa, zrama, yatio ane dhArmika gRhastha badhe vase che, emAMnA keTalAka gurUjana, pitA-mAtA vagerenI sevA uThAvatA haze, baMdhu-bAMdhava ane jJAtivarganI sevAmAM e badhA tatpara rahetA haze ane potAnA nokare -dAsa-dAsIo tarapha prema dharAvatA hazeH kaliMganA yuddhamAM koNa jANe keTalAya evAM mANase marI gayA haze, koNa jANe keTalAMya pitAnA priyajanathI vikhUTA paDI gayA haze. jeo jIvatA rahevA pAmyA che temanA baMdhu, jJAtibhAIo, kuTuMbIoe kahyuM jANe keTalAya atyAcAra veThayA haze? AthI emane saune bahu duHkha thayA vagara na rahe. devapriya rAjA priyadarzIne pitAne A badhA atyAcArone lIdhe bahu bahu lAgI Ave che, uMDI marmavyathA anubhave che. pRthvInA paDa upara e ekake deza nathI jyAM brAhmaNa, zramaNa ane bIjA dharmaparAyaNa mANase na vasatAM hoya, e paNa ekake deza nahIM hoya jyAM mANasa koI ekAda dharmane nahIM anusaratAM heya. A kaliMganA yuddhamAM je ATalA badhA mANase marAyAM che, ghavAyAM che, baMdhAyA che ane rIbAyA che temane mATe devaSyi rAjAne Aje hajAragaNuM adhika darda thAya che, enuM citta zokamAM DUbI jAya che. Aje have devapriya sakaLa prANInI rakSA ane maMgaLane mATe bhAvanA bhAve che. sakala prANune viSe dayA zAMti ane nirbhayatA rahevAM joIe ema te Icche che. devapriya rAjA ane dharmane ja mAne che. devapriya have pitAnA
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 rAjyamAM ane sekaDe! yAjana dUra AvelAM sImA uparanA pradezamAM e prakAranA dharmavijaya pravartAvavAmAM AnaMda mAne che. yavanarAja enTiyeAkAsanA rAjyamAM ane enTiyeAkAsanA rAjyanI sarahada pachInAM TAlemI, enTigeAnasa, megAsa ane elekajhAMDara e cAra nRpatinA rAjyamAM, dakSiNe cAlarAjya ane pAMDaSa rAjya, temaja tAmrapaNI pa`ta badhAM sthAnAmAM, vizatraji yaMtrana, kAMkheAja, nAlAka, nabhapathI, bhAja, piTinika, AMdhra, puliMda Adi sarva jAtinA rAjyAmAM have devapriyanuM dharmAnuzAsana paLAya che. je je dezAmAM devapriyanA dUta gayA che te te dezAnI prajAe devapriyane dhama sAMbhaLye che, ane pALyA paNa che. e rIte badhe dharmanA vijaya thaye che. devapriyane ethI ghaNA Anada thayA che. paNa e AnaMda enI pAse tuccha che. te pAralaukika kalyANane vadhu zreyaskara samaje che. eTalA sArU A anuzAsanalipa taiyAra karavAmAM AvI che. mArA putrA ane prapautrA have navAM rAjya jItavAnI utsuktA mAMDI vALe. dharmavijaya sivAyanA khIjA krAI vijayanI emane vRtti na thAya. astrazastranI sahAyathI sAce vijaya meLavI zakAtA nathI. dha vijaya ja A leAkamAM ane paraleAkamAM paNa maMgaLakArI che. emane dharmavijayamAM ja zraddhA raheH e ja "ubhaya leAkane viSe hitakara che." ItihAsadRSTie A zilAlekha ghaNuA mUlyavAna che. emAM bhAratavarSa ane AsapAsanA dezanuM e samayanuM varaNa maLe che. grIka rAjAonAM je nAma emAM che te adhA suprasiddha aitihAsika che. azAkanA samayanA niNaeNya karavAmAM e upayAgI thai zake che. mauya sAmrajyanA keTalA vistAra - "3
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ hate, keTalA khaMDIyA rAjAo hatA ane keTalA mitrarAjyo hatAM tene ulalekha paNa temAM che. A zilAlekha uparathI eTaluM jaNAya che ke mahArAjA azoke kaliMga jiryuM te pahelAM kaliMga eka svataMtra, susamRddha ane vastIthI khUba AbAda deza hato. brAhmaNa, zramaNo ( sAdhuo) ane bIjA dharmaparAyaNa mahAtmAo tyAM vasatA. A navo mauryasamrATa pitAnA zauryanA abhimAnamAM AMdhaLo banyA. e kaliMga jitavA nIkaLyo. paNa kalige dInatA na dAkhavI. e paNa yuddha karavA sajaja thayuM. itihAsa te e yuddhanI vAta bhUlI gayo che. enI saMpUrNa vigata nathI maLatI. chatAM kaliMganuM yuddha eka ati trAsamaya ane romAMcakArI ghaTanA rUpe pariNamyuM hatuM te azakanA potAnA lekha uparathI puravAra thAya che. svadezanI svataMtratA sAcavavA, dharma, dhana ane mAnanI rakSA karavA, lAkho kaliMgavAsIoe sAme pagale cAlIne pitAnA dehanAM balidAna dharI dIdhAM lAkho kaliMgavAsIo morya samrATanA hAthamAM baMdIvAna tarIke pakaDAyA keTalAya lokone potAne vahAlA vatanane tyAga kare paDyo. anekene asahya yaMtraNAonI cakkImAM pIsAvuM paDayuM. azoka A yuddhamAM ji. kaliMga, magadhasamrATanA caraNamAM ALoTavuM. . paNa manuSyatvanI daSTie joIe te kalige ja azoka upara pitAne vijaya vartAvyo. kaliMga-yuddhanI bhayaMkara mAnavahiMsAe, kaliMgayuddhamAM vartalA pAzavI julame, azokanuM kALajuM cIrI nAMkhyuM. e pachI azoka eka paNa yuddha nathI laDo. kaliMgayuddha enA jIvananuM chelluM yuddha banyuM. e pachI
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 teNe dharmanA Azraya zeAdhyA. jota jotAmAM e pAtAnI dhaniSThA mATe prakhyAta banI gayA. parvatA uparanA enA zilAlekhA tathA anuzAsane e vAtanI sAkSI pUre che. prabaLa parAkramI, cakravattI jevA azAke, dharmanI khAtara je tyAgabhAvanA keLavI che te AryAvarttanA prAcIna rAjavInI eka viziSTatA batAve che. rapati, yudhiSThira ane janakAdi rASi~ jevA paurANika rAjAonI vAta javA dyo. aitihAsika kALamAM paNa parAkamI ane dharma parAyaNa rAjAe TreTA nathI paDayo. vikramAditya rAjarAjezvara hatA ane dhArmikAmAM paNa agragaNya hateA e hakIkata kANu nathI jANatuM ? samrATa caMdragupte peAtAnA chellA jIvanamAM jainadharmanI dIkSA lIdhI hatI evuM varNana pazu maLe che. mahArAjA kaniSka ane zilAditya jevA bauddha rAjAe parAkramI hatA tema dharmaparAyaNa paNa hatA e khInA itihAsa vettAe samasvare uccArI che. azakanA saMbaMdhamAM paNa emaja anyuM hatuM. eka tarapha kaliMganA vijaya, eTale ke asAdhAraNa zauya -vIya ane khIjI tarapha javalaMta dharmIniSphAdharmanA satata pracAra mATe avirAma udyoga, kaliMgadezanA pagamAM magadhanI parAdhInatA rUpI meDIe kayAM sudhI rahI e ceAkkasapaNe kahI zakAtuM nathI. temaja e eDIo kyAre TUTI-kANe tADI te paNa aceAkkasa che. azAkanA mRtyu pachI tarata ja kaliMga sAmrAjyamAMthI khasI gayuM e vAta paNa eTalI ja niHsadeha che. madhamAM mau zAsana chellA zvAsa laI rahyu hatuM. maraNa pathArIe paDayuM hatuM te
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189 vakhate kaliMganA eka pratApI rAjapurUSane janma thaI cUkyo hato. e purUSanuM nAma khAravela. parAkramamAM khAravela, azoka karatAM kaI prakAre utarate nahoto. dharmaniSAmAM paNa e azokano harIpha hato. mahArAjA khAravela bIjI rIte mahAmedhavAhane nAme paNa prasiddha che. te jainadharmAvalaMbI hato. orIsAmAM udayagirinI hAthIguphAmAMthI mahArAjA khAravelane eka zilAlekha maLe che. e zilAlekhanA pATha barAbara vAMcI zakAtA nathI, eno artha besADavAmAM paNa ghaNI ghaNI muzkelIo naDe che paMDitamAM e saMbaMdhe ghaNe matabheda che. ahIM huM zeDA pATha utAruM chuM. saMbhava che ke emAM paNa keTalIka bhUla haze. eka-eka paMkti utArI ene artha ApuM chuM. | namo arahRtAne [i] namo savadhAne [i] rena mahAna mAhAmeghavAhanena cetirAjavasavadhanena pasathasubhalakhanena caturantaluThitagunopahitena kaliMgAdhipatinA siri khAravevelena / "ahaM tane namaskAra, sakaLa siddhone namaskAra. (A) mahArAja aura kartaka (dita). te megharUpa mahArathe ArUDha che. te mana ane IcchAe karIne ujajavalatama dhanane adhikArI che. tenuM zarIra ati suMdara che. tenuM sinya atizaya nirbhaya che. kaliMga dvIpanA terAzI DuMgara upara teNe guphAo khodAvI che." prinsepa kahe che ke je rAjAe A lekha ketarAvyo che temAM enuM kharuM nAma nathI. eNe pitAne "ra" ane
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 "mahAmeghavAhana" nAme oLakhAve che. "aira' zabdano artha kharA arthAta paurANika IlAne saMtAna e thAya. ane mahAmedhavAhana zabda paNa kAlpanika artha sUcave che. prinsepanI pachInA paMDitoe prinsepanA arthamAM keTalIka bhUla zodhI che. emanA mata pramANe uparokta paMktino Avo artha thAyaH ahaMtane namaskAra, sakala sAdhuone namaskAra Arya mahArAjA khAravela zrI (kartaka khodita); emanuM bIjuM nAma mahAmeghavAhana. e kaliMgAdhipati che. e cetavaMzadhara che. te kSemarAja arthAta zAntipriya narapati che. te vRddhone ane bhikSuono rAjA che." (2) __ "pandarasavasAni sirikaDArasarIravatA kiDitA kumArakiDikA (1) tato lekharUpagaNanAvavahAravidhivisAradena savavijAvadAtena navavasAni yovarajaM pasAsitaM [0] saMpuNacatuvisativaso tadAni vadhamAna sesayo venAbhivijayo tatiye "enuM zarIra ghaNuM suMdara hatuM. paMdara varSanuM vaya thatAM sudhI teNe bALakrIDA karI. te pachI nava varSa sudhI bhaNyA gaNyo. gaNita, vahANuvidyA, vANijya ane vyavahAra (nyAya) vagere bhaNI sarva vidyAomAM vizArada thaye. e vakhate vRddha rAjAnI uMmara 45 varSanI hatI. " e artha prinsepane che. hAlamA paMDita ene e artha kare che ke 15 mA varSe teNe yuvarAjanuM pada meLavyuM ane nava varSa sudhI e yuvarAja tarIke rahyo.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) "kaliMgarAjavaMsapurisayuge mAhArajAbhisecanaM pApunAti [1] abhisitamato ca padhame vase vAtavihatagopurapAkAranivesanaM paTisaMkhA. rayati / kaliMganagari [f] khabIraisitAlataDAgapADiyo ca baMdhApati savucAnasiMghanuM rA" e rIte 24 varasanI ummare jyAre jJAna tathA dharmathI jANakAra banIne yauvanamAM paga mUkyo tyAre teNe kaliMga-rAjavaMzIonI sAthe purInA yuddhamAM trIjI vAra vijaya meLavyo. e vijayathI enI mahArAja-padavI pavitra thaI. rAjyAbhiSeka pachI eNe vipradharma -arthAta vedazAsita brAhmaNya dharsamAM Asakta banI, vAvAjhoDAne lIdhe je nagara, kIllA tathA gharo jINuM banI gayAM hatAM teno punarUddhAra karAvyuM. kaliMga zaheramAM daridra (athavA sAdhuo) ne mATe taLAva, ghATa baMdhAvyAM ane bIjI jarUrI vastuone sArU cirasthAyI badabasta karyo." prinsepa evo artha upajAvI anumAna bAMdhe che ke khAravela kyA dharmamAM zraddhA dharAvato te acokkasa che. "vipra dharmamAM Asakta" hato te ja batAve che ke e jaina nahIM hoya. paNa bIjA hAlanA paMDito e lekhano artha A. pramANe kare che? te 24 varSanI vaye, kaliMgarAjavaMzanA trIjA paryAyamAM mahArAja pade abhiSikta thayA. rAjatvanA pahelA varSamAM teNe vAvAjhoDAthI jIrNa thaelA nagara, kIllA tathA gharone jIrNoddhAra karAvyo. kaliMga nagaramAM teNe zItaLa taLAva tathA udyAna AdinuM punarnimANa karAvyuM."
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 191 "kArasthati [] parivAra satasada ghatitho raMjayati / dutiye ca vase acitayitA sAtakaNi pachimadisaM hayagajanararadhabahulaM daMDaM paThApayati / kaNhanAM gatAya va senAya vitAsitaM musikanagaraM tatiye puna vase" "trAsI zata sahastra paNa kharacIne teNe prakRtivarganuM raMjana karyuM. hAthI, ghoDA, mANase ane ratha mATe, pazcima bhAgamAM je eka bIjuM ghara sUtradhAre bAMdhyuM hatuM temAM teNe bIjAM ghare umeya, kaMsavanamAMthI jeo jovAne mATe AvatA temane sArU; zakanagaranA adhivAsIone..vAtAyana." prinsepane A artha ghaNe chinnabhinna che. e samajAto nathI. Aje vidhAne uparokta paMktino nIce pramANe artha besAre che- rAjatvanA bIjA varSamAM teNe zAtakaNine agrAhya karI, pazcima tarapha eka moTI senA mokalI. ane kauzAMbonI madadathI eka nagara upara adhikAra meLavyo." gaMdhavavedabudho daMpanatagItavAditasandasanAhi usavasamAjakArApanAhi ca kIDApayati nagariM / tathA cavuthe vase vijAdharAdhivAsaM ahatapuvaM kAliMgapuvarAjanivesitaM...vitadhamakula sabilamaDhite ca... nizvitachata-" "te puNyaparAyaNa ane gaMdharvavidyAmAM paNa sunipuNa hato. daMpana tathA tabhata bajAvato. suMdarI ane harSadAyinI nAga
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19ra rIonI sAthe AnaMdamAM samaya vitAvatA. vaLI lokavyavasthAne arthe teNe pUrva kaliMgamAMthI vidvAn AhaM tene eka mahAsabhAmAM AmaMcyA hatA. e badhA AhaMtone prAcIna rAjAe ghaNA lAMbA vakhatathI tyAM pratiSThita karyA hatA." A thayo prinsepano artha. e arthamAM, pachIthI keTalAka sudhAre karavAmAM Avyo che te gaMdharvavidyAmAM ghaNA nipuNa hatuM. rAjatvanA trIjA varSamAM teNe potAnAM nRtyagIta nATaya AdithI nagaravAsIone khuba AnaMda Apyo hato. kaliMganA pahelAnA rAjAo je dharmasthaLanuM (sAdhunivAsanuM) pahelA bahumAna karatA, tenuM teNe paNa rAjatvanA cothA varSamAM bahu sanmAna karyuM." " bhiMgAre hitaratanasApateye savaraThikabhojake pAde vaMdApayati / paMcame ca dAnI vase nandagajativasasataoghATitaM tanasuliyavATA nAuM nA [2] tA lo......miyita ja rAgajya [ saMzacaMto varavo." "pachI teNe dAnaparavaza banI.... naMdarAjAnA nAza pAmelA eka so ghara... ane pite vajapanAdi nagaranuM badhuM paDAvI lIdhuM. A badhI lUMTamAMthI maLelA mAlane teNe pUrvokta satkarmomAM vyaya karyo." prinsepane A artha muddala samajAtuM nathI. paNa te pachI paMDitoe ene artha besADavA A pramANe kahyuM cheH
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ - "rASTrikoe ane bheja-gaNe tene tAbedArI kabula rAkhI. naMdarAjanI pachI 103 varasa lagI, vaparAyA vagara rahelI pANunI nahera, te pitAnA rAjatvanA pAMcamA varSamAM sudhArI, ane tanasulyanA mArge nagaranI madhyamAM vahAvI." (7) - "anugaha anekAni satasahasAni visajati ghoraM jAmapadaM / satamaM ca vasaM pasAsato vajiragharava[]ti ghusitagharinIsa [matukapada] punA[ti? kumAra]......rame vase matA senA.....raghaniri" prInsepa A saMbaMdhamAM mAtra eTaluM ja kahe che ke "teNe lAkhe anugraha karyA. Adhunika paMDito ene Avo artha kare che - "rAjatvanA chaThThA varSe teNe zahera ane dezanA rahIzonI upara lAkha anugraha karyA. AThamA varSe e magadha upara svArI laI gayuM ane gorakhagiri sudhI paho ." (8) " ghAtApayitA rAjagaha upapIDApayati / etinaM ca ke mApadAnasanAdena saMvitasenavAhano vipamuMcitu madhuraM apayAto yavanarAja krimita...(mo?) yati (f). vaDhava..." je rAjAne teNe pAyamAla karyo tene guphAmAM pUryo, hatyArAne paNa eNe sakarmamAM daryo... madhura vacana ane vinayAdino upayoga karo." e artha paNa truTaka che. prinsepa e sivAya bIjuM
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194. kaMI nakkI karI zake nahIM. paraMtu atyAre paMDita ene jUda ja artha kare che - : : " rAjagRhane rAjA mathurA tarapha nAsI gayo." kaparukhe hayagajaradhasahayaMte savagharAvAsaparivasane saagiNaThiyA / savagahanaM ca kArayituM bamhaNAnaM jAti parihAraM dadAti / karato .........jaya " kapi, gAya, azva, hAthI, bheMsa ane gharanI bIjI upayogI vastuo...harAmakhorone hAMkI kADhavA...brAhmaNa sevakone dAna karyuM." prIsepa e pramANe eno artha kare che. Aje ene Avo artha karavAmAM Ave cheH rAjatvanA navamA varSe teNe brAhmaNone khUba dAna dIdhAM." ..... . mAna [fi] 1 [G] navAAM mahAvinacaM vAtAvuM kArayati aThatisAya * satasahasehi / dasame ca vase daMDasaMdhIsAmamayo bharadhavasapaThAnaM mahijayanaM...ti kArApayati...(niritaya) uyAtAnaM ca maniratanA [ni] 3 mate . "rAjAe paMcadazavijayane mahela baMdhAvyo hato. prAcIna rAjAonA dezamAM teNe kaMI gaurava na bhALyuM...IrSA ane mUrkhatA teNe phelAyelI joI.1300 mAM..vicAra karIne..." khaMDita akSarano artha besAravA jatAM prinsepe paNa ene adhuro ja artha karyo..Avo artha thAya che -
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 "teNe mahAvijaya mahela caNavyo. suvarNanuM kalpavRkSa dAnamAM ApyuM. e vRkSanAM badhAM pAMdaDAM senAnAM hatAM. brAhmaNane hAthI, ghoDA, sArathI sAthenA ratha aryA. bIjA paNa ghaNAM dAna ApyAM. brAhmaNoe khuzIthI svIkAryo." (11) ".....maMuM avarAnirita vIjuDagaDhamATena vAsasthati [] banata raMbhAvane ja terasavasati [ ] tu miti tamarasaMpAta . vArame ... va ... s. savaSTi vistArayati utarApatharAgAno..." prInsepa kaMI artha karI zaka nathI. bIjA vidvAne A pramANe artha kare cheH "rAjatvanA dasamA varSe sainya mokalI vijaya meLavyuM. 11 mA varSe, lekone AnaMda ApavA teNe potAnA eka pUrvajanI kASTamayI mUrti taiyAra karAvI eka varaghoDo caDhAvyo." * keTalAke e lekhamAMthI e artha kADhe che ke 11 mA varSe teNe piyuda nAmanA eka bahu junA nRpatie sthApeluM kSetra haLathI kheDAvyuM. tenI pahelAM 113 varasathI jinapadadhyAna baMdha rahyuM hatuM (12) ' ...mAdhAnaM vipu marce kanero chuthI suAMya [] jAyayti| mAgadhaM ca rAjAnaM vahasatimitaM pAde vaMdApayati / naMdarAjanItaM ca. kAliMga jinaM sanivesaM......gaharatanAna paDihArehi aGgamAgadhavasuM 2 neyAtA
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ prInsepa kaMI 'dhabesatA artha karI zakyA nathI. AjanA paDitAe svIkArelA atha A pramANe che: bAramA varSe teNe uttarApathanA rAjAe upara AkramaNa karyuM. magadhavAsIonAM dilamAM Ataka phelAvavA teNe gaMgA nadImAM potAnA hAthIene navarAvyA. magadharAja enA caraNamAM namI paDayo. teNe dara zaNagAryA ane ghaNAM ghaNAM dAna varasAvyAM." 66 193 ( 13 ) tu [] jaTharalikhilabarAni siharAni nivezayati satavesikanaM parihArena / abhutamahariyaM ca hathinAvana paripuraM savadena hayahadhIratanA [ mA] nikaM paNDarAjA cedAnI anekAni mutamaNiratanAni aharApayati idha sato "" vArANasIne viSe paNa teNe puSkaLa sAnuM vaheMcyuM... ghaNA kImatI ratna dAnamAM ApyAM." A prinsepe upajAveleA artha che. ( 14 ) . sino vasIkaroti / terasame ca vase supavatavijayacaka pakhINasaMsitehi kAyanisIdIyAya kumArIpavate arihate [ya ?] pAvakehi rAjabhitini cinavatAni vasAsitAni / pUjAya ratauvAsa khAravelasirinA jIvadehasirikA parikhitA / 66 1300 mAM teNe pavijayanI kanyA sAthe vivAha karyAM.' prinsepanA e arthamAM nIcenA sudhArA thayA cheH -
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 rAjatvanA teramA varSe teNe kumArI parvata upara eka staMbha ropyo ane Ahata-nivAsono jIrNoddhAra karAvyo." _ (14) ......[ mu] katisamagasuvihitAnaM [nuM ? ] ca satadisAnaM [nuM ?] jAninaM tapasi isinaM saMghiyanaM [nuM ?] arahatanisIdiyA samIpe pabhAre varAkarasamuthapitAhi anekayojanAhitAhi pa. si. o... ...silAhi siMhapatharAnisi [.] dhuDAya nisyaani| prinsepathI eno artha baMdha na beThe. Aje paMDitoe Avo artha besAryo che: "mAta-nivAsInI pAse 2napayita, yAra thAMlA. vALAM kAmacalAu makAno paNa caNAvyAM." ghaMTAlINha catare ca veDUriyagame thambhe patiThApayati pAnatariyA satasahasehi / muriyakAlavochinaM ca coyaThiaMgasatikaM turiyaM upAdayati / khemarAjA sa vaDharAjA sa bhikhurAjA dhamarAjA pasaMto sunaMto anubha. vaMto kalAgAni / / "tare moya, yetyabhari so stano niyAM." prinsepa mAne che ke A ja paMkitamAM zaurasena sAthenA yuddhanI vAta rahevI joIe. (17) ......guNavisesakusalo savapAsaMDapUjako savadevAyatanasaMkArakArako / [a] patihata cakivAhinilo cakadhuro gutacako pavatacako rAjasivasakulavinizcito mahAvijayo rAjA khAravelasiri /
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 "anya matAvalaMbIo paNa jenI satata pUjA kare che te--zatruone saMhAranAra, lakSapati, bahu parvatane nirbhaya adhipati, sUrya same, vijetA khAravela." khAravelavALA A zilAlekhamAM, upara je pATha ApyA che temAM ghaNI azuddhio che. paMktionA artha saMbaMdhamAM paNu paMDite ekamata nathI. zilAlekhanAM akSare-vA ghaNekhare sthaLe khaMDita che. eTale pATha temaja arthane barAbara nirNaya thaI zakato nathI. chatAM je kaMI samajAyuM che, svIkArAyuM che te uparathI, uparokta azokavALA zilAlekha karatAM, khAravelanA A lekhanuM aitihAsika mUlya jarA paNa - utaratuM nathI. azokanA zilAlekhanI jema khAravelanA A zilAlekhathI e lekha chetarAvanAra nRpatinA jIvanacaritranI keTalIka mAhItI maLe che. enA paDozanA rAjya saMbaMdhI paNa thADI vigata jANI zakAya che. khAravelano zilAlekha, khAravela pite jainadharmAvalaMbI hato ema nisaMdehapaNe siddha kare che. jyAre rAjagAdIe Avyo tyAre je ke kaliMga svataMtra hatuM, paNa te pahelAM thoDA ja samaya agAu kaliMga upara bhayaMkara AkramaNa thayuM hatuM ane ene lIdhe kaliMganI reyata pAyamAla banI gaI hatI. prasiddha prasiddha caitya-maMdira, prAsAdo vagere verAna banyAM hatAM eTaluM ja nahIM paNa pracalita dharma temaja sAdhu saMpradAyane paNa ghaNuM ghaNuM sahana karavuM paDayuM hatuM. e badhuM A lekhanI paMktiomAM barAbara jaLavAI rahyuM che. kaliMga
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 upara varasI cUkelA A sItamanI kahANI azAkavALA zilA lekha paNa uccAre che. asaMkhya kaliMgavAsIo kapAI mu hatA, eDIothI badhAyA hatA ane nagarA ujjaDa banyAM hatAM temaja dharmadhyAna karanArA sAdhue herAna thayA hatA e hakIkata azAkanA potAnA lekhamAM paNu che. evuM anumAna nIkaLe che ke azAkanI savArI pachI kaliMganI je durdazA thavA pAmI hatI te khAravele sudhArI, teNe dezanAM maitya madiza vagerenI punaH pratiSThA karI. kaliMganu jhAMkhu paDeluM azva phrI ekavAra teNe prakaTAvyuM. ligamAM pahelethI ja eTale ke dhaNA lAMbA vakhatathI jainadharmanA pracAra hatA e vAta paNa A zilAlekhamAM che. azAkanA pramaLa AkramaNune lIdhe pracalita jainadharmane paNa veThavuM paDayuM heAya ema lAge che. mahArAjA khAravele e lupta thatA dharmonA punaHhAra karyAM. jInazAsananA sAdhu saMpradAya mATe teNe upAzraye badhAvyA ane je gu thaI gayA hatA tenI mamata karAvI. khAravela ketraLa dhArmika na hateA. te zauya vA mAM paNa kASTa rIte utaratA na hatA. e vakhatanA prasiddha rAjA zAtakInI paNa eNe muddala paravA na karI. deze . dezamAM dizAemAM enA vijayagauravanA TaMkAra gAjI rahyo. svagapuranI guDhDhAmAMthI je zilAlekha maLyA che te teA khAravelane eka cakravartI rAjA tirake eLakhAve che. je magadharAjanA atyAcArane lIdhe samRddha kaliMga smazAna jevuM nisteja banyuM hatuM te ja madonmatta magadhanI sAme khAravele yuddha jAhera karyuM. khAravelanA pratApathI gabharAyebhA magadharAja magadha mUkIne mathurA
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 taraph nAsI gayA. pachI khAravele magadhanA gaMgAjaLamAM peAtAnA hAthIone navarAmyA, hAthInI tRSA chIpAvI. khAravelavALA zilAlekhamAM te eTale sudhI lakhyuM che ke magadharAje page paDI khAvelanI mAphI mAgI. magadha sAthenA veranA lige erIte alA vALyo. Ave! parAkramI khAravela eTalA ja dharmaparAyaNa hatA. e sarvavidyAomAM pAraMgata hatA. prajAnA bhalA artha teNe dAna ApavAmAM pAchu vALIne nathI bleyuM. eNe ja taLAvA khAdAvyAM, junAM dharenI marAmata karAvI, navAM dhara badhAvyAM, je pANInI naherA baMdha paDI hatI te pAchI cAlu karI, utsavA zarU karyAM ane dharmasabhAtre paNa bharavA mAMDI, khAravelanI bIjI eka vizeSatA e che ke e peAte jainadharmAvalI hAvA chatAM tekhe bhInna dharma pratye paNa AdarabhAva batAvyA che. brAhmAne teNe ghaNAM dAna ApyAM che. vArANasI teA vedAnuyAyIonuM ane bauddhonuM paNa tIrthadhAma che. e ja vArasImAM khAravele ghaNAM puNyakArya karyAM. sa dharmAM viSenI samabhAvanA bhAratIya rAjavI saMsthAnI eka vizeSatA che. mahArAna khAravelanA lekhamAM evuM spaSTapaNe nahera karavAmAM AvyuM che ke pAMkhaDIe-arthAt jIMdA jUdA dhavALAe paNa khAravelanAM satata gumAna kare che. mahArAjA khAravele, hastisiMhanA prapautra lalakanI kanyA sAthe lagna karyuM hatuM. mahArAjAnI jema mahArANI paNa khuba dharmaparAyaNA hatI khAravelanI jema e mahArANIe jaina munienI khAtara guphAmaMdira baMdhAvyAM hatAM.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 khAravelanA samaya viSe vidvAnamAM matabheda che. magadharAja azAkanI pachI khAravelanA samaya Ave che ema te| prinsepa vagere sau kabUla kare che. jUmAM breIlanA mata pramANe i. sa. pUrve 170 mAM khAravela rAjagAdI upara kheDA hAve oe. bhagavAnalAla IMdrajI kahe che ke mau*saMvatanA 164 va vItyA pachI khAravelanA A zilAlekha kotarAyA haze. i. sa. pUrve 256 mAM azoke kaliMga jityuM hatuM. bhagavAnalAlanA kahevA pramANe 256-164=92 (I. sa. pUrve) khAravelanA samaya gaNAya. uparokta zilAlekhamAM, seALamI paMktimAM "vanatanurAta.. sajA... riyala machinena ca cayaSa agisrati katiriyam napAdachati" evA je zabdo che tenA bhagavAnalAla IMdrajI saMskRtamAM AvA anuvAda kare che: "vittine cavatu:tti atra zatakottare" =vicchinnAyAm cavatu:khadacAm batra-rAtta kSettAyAm" eTale ke mau rAjyanA 164 varSa vItyA. i. sa. pUrve 256 mu` vadhu e mA sata emanuM mAnavu che. 256-164=92 ( i. sa. pUrve ) mAM khAvela mahArAjAnA rAjavanuM teramuM va gaNIe tA 92+13=105 ( i. sa. pUrve) mAM khAravela kaliMganI rAja gAdI upara AvyA ema kahI zakAya, khulara kahe che ke caMdraguptanA abhiSeka vakhate mau saMvata pravatelA hAvA joie. ghaNuM karIne i.sa. pUrve 320mAM caMdragupta gAdIe ekA. eTale khulara sAhebanI gaNatrI pramANe 320-151-169 (i. sa. pUrve ) mAM khAvela gAdI upara Avye haze. breila paNa e ja mata dharAve che.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 DaoNkaTara phalITa "natanuta..rAmA...risTa machina va vAva visati jatavicama ghAvati' e zabdone A artha kare che. maurya rAjAonI vakhatathI je luptaprAya thaI rahyA hatA te sAta aMgavALA jaina AgamanA cosaTha adhyAya ane bIjA paricchedone paNa eNe punarUddhAra karyo." phalITa kahe che ke A padamAM bhagavAnalAla iMdrajI kahe che te kaI prakArano samayanirdeza nathI. agIyAramI paMktinA anuvAdamAM bhagavAnalAla kahe che ke 1300 varasathI pUrvanA rAjAe gadabhanagaramAM je karaverA athavA tanapadabhAvana letA te khAravele rada karyA." phalITa A anuvAda nathI mAnatA. teo e vAkayane Avo artha kare che? 113 varasathI je zahera khaMDIyera banyuM hatuM, jemAM mAtra pravAsIo ja utaratA te ukaMga nagarane (athavA te pUrvajoe pratiSThita karelA nagarane) teNe pharI uddhAra karyo." Da. phalITa, vadhumAM ema paNa kahe che ke, AmAM khAravelanA samayane kaMIka A che nirdeza maLe che. I. sa. pahelA 256 mAM azake kaliMga jItyuM. eTale e ja samayamAM ukaMga nagara khaMDIyera banyuM hovuM joIe. e pachI 113 varSe khAravele ene punarUddhAra karyo. matalaba ke 256-113=143 (i. sa. pUrve )mAM khAravelenA rAjatvanuM agIyAramuM varSa cAlatuM haze. e hIsAbe i. sa. pUrve 154 mAM khAravele rAjadaMDa dhAraNa karyo have joIe.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyApaka luDAsa I. sa. pUrve 280 varSa agAu khAravelane samaya batAve che (A acAne chello bhAga maLI zaka nathI. paNa kaliMgamAM I. sa. pUrvenI zatAbdimAM jaina dharmane khUba pracAra hatA ane mahAparAkramazAlI cakravatI mahArAjAee paNa jainadharma apanAvyo hato ema A prakAranA aitihAsika AdhArathI niHzakapaNe siddha thAya che.) * A lekha mULa baMgALImAM lakhAyA pachI zilAlekhanA pATha, artha temaja bIjAM pramANe saMbaMdhe purAtatvavettAoe ghaNe uhApoha karyo che. e badhI vigata ahIM nathI utArI. itihAsanA rasikone jaina sAhitya saMzAdhana" temaja "anekAMta" nI junI phAilo jevA vinaMti che. -anuvAdaka
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAnuvAda | khAravelanA zilAlekha baMgALImAM lakhAyA pachI tenA pADa ane asabandha purAtattvavidomAM ghaNI carcA thaI che. chevaTa vidyAvAridhi kAzIprasAda acasvAle te lekhanA pADe ane arthanuM sazeAdhana karI lekhanI ghaNI aspaSTa bAbatane spaSTa karI che, jene anuvAda 5. sukhalAlajIe sAhitya sazeAdhakamAM ApelA che tene tArA ahIM karavAmAM Ave che ] (1) arihateAne namaskAra, sidhdhone namaskAra, aira (ela) mahArAja, mahAmedhavAhana, ( mahendra ) cedirAja-va zavardhana, prAta zubhalakSaNavALA caturatavyApIguNavALA kaliMgAdhipati zrI khAravele. (2) paMdara varSa sudhI zrI kaDAra ( gaurava vALA ) ( zarIravaDe bAlyAvasthAnI ramatA ( krIDAe ) karI. tyArapachI lekhya ( sarakArI hukamanAmAM)+ rUpa ( TaMkazAla )* gaNanA ( sara1 lekhyane a (zAsana) kauTilya arthazAstramAM 1, 31 jue. 2 kauTilya a. 1, 33, jIvyA.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 kArI hisAba kitAba Avaka kharca) vyavahAra (kAyadA), ane vidhi (dharmazAstro) mAM vizArada thaI, sarva vidyAvAta (badhI vidyAomAM parizuddha) evA [ teoe ] nava varSa sudhI yuvarAja tarIke zAsana karyuM. te vakhate saMpUrNa covIsa varSa nI umaranA thayela [teozrI] jeo bAlyAvasthAthI vardhamAna - che ane jeo abhivijayamAM vena (rAja) che, trIja - (3) purUSayugamAM (trIjI peDhImAM) kaliMganA rAjavaMzamAM mahArAjyAbhiSekane prApta thayA. abhiSeka pachInA prathama varSamAM vAvAjhoDAthI tUTI gayela daravAjAvALA killAnI marAmata karAvI. kaliMganagarI (rAjadhAnI) mAM thI khibIranAM . talAvaDAM-taLA ane pALo baMdhAvyAM. badhA bAganI marAmata : (4) karAvI. pAMtrIsa lAkha prakRti (prajA) nuM raMjana karyuM. bIjA varSamAM sAtakaNi (sAtakarNi) nI kazI paravA karyA vinA ja pazcima dizAmAM (caDAI karavA mATe) gheDA, hAthI, pedaLa ane rathavALI moTI senA mekalI. kahanAM (kRNaveNu nadI ) upara pahoMcelI senAvaDe musika (mUpika) nagarane bahu trAsa Apyo. vaLI trIje varSe (5) gaMdharva vedanA paMDita evA teozrIe ] daMpa (Dapha ?) nRtya, gIta, vAditranAM saMdazane (tamAzAo) vaDe utsava, samAja (nATaka kustI, Adi) karAvI nagarIne kI. a. 1. 28, rUpa, lekhA ane gaNanA upara sUtra hatAM, evuM mahAvaccanI TIkA uparathI mAlUma paDe che. mAtra 1, 46, janasUtramAM lakhyuM che ke mahAvIrasvAminuM nAma eTalA mATe vardhamAna paDayuM ke janmathI ja jJAtavaMzanI dhana, dhAnyAdi vaDe vRddhi thavA mAMDI hatI.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ ramADI. tathA ethe varSe, vidyAdharAdhivAsane jene kaliMganA pUrvavartI rAjAoe banAvarAvyo hato, ane je pahelAM paDe na hato. 000000, "jenA mukuTo vyartha thaI gayA che, jenAM kavaca, bakhtare kApIne be pallA karI devAmAM AvyAM che jenAM cha kApI pADI devAmAM AvyAM che, (6) ane jenA bhaMgAra (rAjakIya cinha sonA cAMdInA loTA jhArI,) phekI devAmAM AvyAM che, jenAM ratna ane svApateya (dhana) chInavI levAmAM AvyAM che, evA badhA rASTrika bhojane potAnA paga upara namAvyA. have pAMcamA varSamAM naMdarAjanA ekaso trIsa varSa (saMvata) mAM bodAelI naherane tanasuliyavATe rAjadhAnanI aMdara laI AvyA. abhiSekanA [chaThThA varSe] rAjasUya yajJa ujavatAM karanA badhA rUpiyA (7) mApha karyo, tema ja aneka lAkhe "anugraha aura jAnapadane bakyA. sAtamA varSamAM rAjya karatAM teonI ] gRhiNI gharavALI ghuSitA (nAmacIna yA prasiddha) mApadavIne prApta thaI (?) phimAra?] 000000 AThamA varSamAM mahA 000 senA 000 garadhagiri 4 ahatapUrvane artha navuM kapaDuM caDhAvIne evo paNa thaI zake che. 5 ahIM akSare gaLI gayA che. 6 anugrahano A artha kauTilyamAM che. 7 A vAkyane pATha ane artha saMdigdha che. 8 barAbara pahADa je gayA pAse che ane jemAM maurye cakravatI azokanAM karAvelA guphA maThe che te mahAbhArata ane eka zilAlekhamAM garathagirinA nAmathI ullekhAela che. A eka giridurga che AnI killAbaMdI hajI paNa majabUta che. moTI meTI dIvAla vaDe dvAre ane darAre baMdha che.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 . (8) ne toDIne rAjagRhane gherI lIdhuM. enAM karmonAM avadAne (varakathAo) nA saMnAdathI yunAnI rAjA (yavanarAja) Dimite...( mITrIyasa) pitAnI senA ane chakaDAM ekaThAM karI mathurA choDI devA mATe pAchAM pagalAM bharyA. 000000 navamA varSamAM [te zrI khAravele] ApyAM che000000 pallavapUrNa (9) kalpavRkSa gheDA, hAthIo, ratha hAMkanAra sahita, temaja makAne ane zALAe agnikuMDe sahita, e badhuM svIkArAvavA mATe brAhmaNajAtine jAgIre ApI.ahaMtanA 000000 (10) rAjabhavanarUpa mahAvijaya (nAma) prAsAda teoe ADatrIsa lAkha (paNa) vaDe banAvarAvyo. dazamA varSamAM daDa-saMdhi-sAma pradhAna (ee) bhUmi jaya karavA mATe bhAratavarSamAM prasthAna karyuM 000000. jenA upara caDhAI karI teonAM maNiratna prApta karyo. (11) 000000000 (agIyAramA varSamAM) (keI) kharAba rAjAe banAvarAvela maMDa (maMDIyA bajAra) ne moTA gadheDAonA haLavaDe kheDAvI nAkhyo. lokone chetaranAra ekase. tera varasanA tamaranA dehasaMdhAtane toDI nAkhe. bAramA varSamAM 000000000000 thI uttarapathanA rAjAone bahu trasta karyA. (12) 000000 te magadhavAsIone bhAre bhaya utpanna karato chate hAthIone sugAMgeya (prAsAda) sudhI laI gaye. 9 A senAnAM thatAM caturvarga ciMtAmaNI dAnakAMDa 5, A mahAdAnamAM che. 10 ahiMthI mAMDI chelle sudhI dareka paMktimAM lagabhaga 12 akSare paMktinI zarUAtamAM pattharanAM capatarAM sAthe uDI gaelAM che. 11 mudrArAkSasa nATakamAM naMda ane caMdraguptane "sugAMga"
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane magadharAja bahaspatimitrane pitAnA paga upara namAvyo. tathA rAjA naMdakArA laI javAmAM Avela kaliMgajina mUrtine 000 ane gRharatnone laI pratihArevaDe aMga-magadhanuM dhana laI Avyo. ' (13) 000000000 aMdarathI lakhela (kerela) suMdara zikhare banAvarAvyAM. sAthe ja so kArIgarone jAgIra ApI. abuta ane Azcarya na thAya tevI rIte te) hAthIovALA vahANa bharela najarANuM ya, hAthI, ratna, bhANijya pAMcarAjAne tyAMthI A vakhate aneka metI, maNi, ratna haraNa karAvI lAvyo. ahiM e zakta (lAyaka mahArAje) (14) 000000000 sIone vaza karyo. teramA varSe pavitra kumArI parvata upara jyAM (jaina dharmanuM) vijayacakra supravRtta che, prakSaNasaMskRti ( janma maraNane vaTAvI gayela) kAyanidhIdI (rastupa) upara (rahenArAo) pApa batAvanArAo (pApajJApa) mATe vrata pUrAM thaI gayA bAda maLanAra rAjabhUtio kAyama karI dIdhI (zAsane bAMdhI ApyAM). pUjAmAM nAmaka mahela pATaliputramAM batAvavAmAM Avyo che. 12 brahaspati mitranA sikkAo maLe che ke je agnimitranA sikkAnA pahelAMnA mAnavAmAM Ave che ane e eja jAtanAM che. - 13 A nAma khaMDagiri-udayagirinuM chejyAM A lekha che. bhunezvaranI pAse A nahAnA pahADe che. 14 lekhanA Adi aMtamAM eka eka maMgala cinha banAvavAmAM AvyuM che. paheluM badamaMgala che. ane bIjAnuM nAma hajI jaNa zakAyuM nathI.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 rata upAsaka khAravele jIva ane zarIranI zrInI parIkSA karI lIdhI. ( jIva ane zarIra pArakhI lIdhuM.) (15) 000000 sukRti zramaNa suvihita zata dizAonA jJAnI, tapasvI, RSi saMghI lokeAnAM 000000 arihaMtanI niSIdI pAse, pahADa upara, umadA khANamAMthI kADhI lAvavAmAM AvelA aneka yojanAthI lAvavAmAM Avela 000000 siMhaprasthavALI rANI siMdhulAne mATe nizraya 100 (16) 000000 ghaMTayukta (2) vairyaratnavALA cAra thAMbhalAo sthApana karyo paMcoteralAkhanA (kharca)thI. mauryakALamAM uccheda pAmela esaddhi (esaTha adhyAyavALA) aMgasamikane cotho bhAga pharIthI taiyAra karAvyuM. A kSemarAje, vRddhirAje, bhikSurAje, dharmarAje, kalyANo dekhatAM sAMbhaLatAM ane anubhava karatAM. (17) 000000000000 che guNa vizeSa kuzaLa, badhA paMthane Adara karanAra badhA ( prakAranA maMdironI marAmata karAvanAra, akhalita ratha ane sainyavALA cakra (rAjya)nA dhura (netA) gupta-(rakSita) cakravALA, pravRttacakravALA rAjarSivaMzaviniHsRta rAjA khAravela.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainane karmavAda (2) karma pudagala svarUpa che, jIva-padArthanuM virodhI che. jIvanA rAga-dveSAdi vi-bhAvane lIdhe jIvate viSe karmane Azrava thAya che; athavA jIva karma bAMdhe che ema kahIe to paNa cAle. rAga-dveSAdi chavanA vi-bhAva, dravya karmAstravanAM nimitta kAraNa che. jIvanA vi-bhAvo bhAvakarmane nAme oLakhAvA chatAM, dravya karmanA eTale ke pudgala svabhAvavALA karmanA upAdAna kAraNa rUpa nathI. kAraNa ke pugala ja pugalanuM upAdAna kAraNa hoI zake. pudgala-vidhI chava vibhAva, zI rIte pudgalanuM upAdAna kAraNa banI zake ? jIvanA vibhAga, arthAta bhAvakarmane udaya jIvane viSe dravya karmane Azrava karAve, tethI ja to jIvanA vibhAva dravya-karmAstramAM nimitta kAraNa manAyA che, ane dravya karma paNa bhAvakamamAM nimittarU5 che. A jaina siddhAMta che.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 jIvane viSe karmane Azrava thavAthI jIva "baMdha' dazAne pAme. prati-ritragumAra-kazAstadhiyaH (tatvArtha satra) prakRti, sthiti, anubhAga ane pradezabhede karIne baMdha paNa cAra prakAranA che. karma anusAre ja baMdhane vicAra karAya. karmanI prakRti, sthiti, anubhAga ane pradezanI dRSTie karmabaMdha cAra prakAre vivecI zakAya. karmanI prakRti karma, ghAtI ane aghAtI ema be prakAre che. jIvanA anaMtajJAna Adi svabhAvika guNone vAta kare tethI te ghAtI karmanA nAme oLakhAya. A ghAtI karma paNa jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAyanA bhede cAra prakAranA che. vedanIya, Ayu, nAma ane gotra e cAra aghAtI karmanA nAme oLakhAya che. karma ATha prakAranA hovA chatAM tenA avAntara bheda 148 che. (1) jJAnAvaraNaya karma, jIvanA pAMca prakAranA jJAnane DhAMkI rAkhe. enA paNa pAMca bheda che. (1) mati-jJAnAvaraNaya-matijJAnane DhAMkI rAkhe. (2) zrata-jJAnAvaraNuya-zrutajJAna arthAta Agama jJAnane Avare. (3) avadhi-jJAnAvaraNIya-avadhijJAnane AvarI rAkhe. (4) mana parya-jJAnAvaraNIya-bIjAnA mananA bhAva pArakhavAnI jJAnazaktine DhAMkI rAkhe. (5) kevala-jJAnAvaraNIya-kevaLajJAnane--sarvajJatAne Avare.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 (2) dazanAvaraNIya karma, jIvanA darzana (nivizeSa sattAmAtra mahAsAmAnyane anubhava) te Avare. enA nava prakAra che. ( 6 ) cakSunAvaraNu~~AMkhanI jovAnI zaktinA avarAdha kare. ( 7 ) acakSu zanAvaraNa--AMkha sivAyanI bIjI indriyanI darzana zaktine AvarI rAkhe. avadhidarzanAvaraNa adhidarzanane AcchAdI rAkhe. ( 9 ) kevaladanAvaraNa--kevaLadarzanane ( 8 ) AcchAdI rAkhe. pAMca prakAranI nidrA darzonAvaraNIya karmamAM samAya cheH jemakeH---- (10) nidrA. ( 11 ) nidrA-nidrA eka prakAranI gaMbhIra nidrA ( 12 ) pracalA-eka prakAranI tA (13) pracalA pracalA-eka prakAranI gaMbhIra taMdrA (14) tyAnagRddhi-A dhamAM paNa vyakti hare kareH pAzcAtya manAvijJAnamAM ene maLatuM eka nAma cheH Somnabulism. (3) mAhanIya kama, jIvanA samyakatva ane cAritraguNane dhAta kare. dana meAhanIya ane cAritrameAhanIya e bhede meAhanIya kanA prathamataH e prakAra che; danameAhanIya kanA pariNAme viSenI zraddhA vikRta jIvanuM samyagdarzana arthAt tA ane. dana meAhanIyanA traNa prakAra. (15) mithyAtva karma-atattvamAM, mithyA padArthamAM jIvanI zraddhA bese.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra13 (16) samyaphamithyAtva karma-A karmanA udayathI vastu viSayamAM jIvane samyapha temaja mithyA rUpa mizrita zraddhA rahe. (17) samyapha prakRti (samyaktAhanIya) A karmanA udayathI jIvana samyaktva mULa guNane ghAta na thAya paNa calamalAdi doSa rahe. cAritra mehanIya karmanA pariNAme jIvane cAritraguNa vikRta thAya. nekaSAya vedanIya ane kaSAya vedanIya evA be bhede cAritra mohanIya karmanA paNa be bheda che. krodha, mAna, mAyA ane lebha e kaSAyanA nAme oLakhAya che. ugratA vagaranA kaSAya nokapAya tarike athavA svalpa karAya tarike oLakhAya che. akaSAya vedanIyanA nava prakAraH (18) hAsyakaSAyaH enA udayathI jIvane hAsvabhAva janme. (19) ratikaSAya : enA udayathI jIvane para padArthamAM Asakti thAya. (20) aratikaSAyaH enA udayathI chavane para padArthamAM virAga-aNagamo thAya. (21) zokakaSAyaH enA udayathI jIvane zeka thAya. (22) bhayakaSAya : enA udayathI chavane bIka lAge. (23) jugupsAkaSAya : enA udayathI jIvane juguptA athavA sUga caDe. (24) strI-vedakaSAyaH enA udayathI purUSa sevananI lAlasA jAge. (25) -vedakapAya : strInI sAthe kAma sevavAnI lAlasA . . thAya.
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 (6) napuMsakavedakaSaya : strI-purUSa ubhayanI sAthe A . sevavAnI IcchA thAya. kaSAya vedanIyanA seLa prakAra che. kodha athavA kepa, mAna athavA garva, mAyA athavA vacA ane lobha athavA lupatA : e ara kaSAyane ullekha pUrve thaI cUkyA che. kSedhAdi pAchA cAra prakAranA hevAthI kaSAyavedanIyanA badhA maLIne soLa prakAra thAya. (27-30) "anaMtAnubaMdhI" krodha mAna, mAyA, leja kaSAyanA udayathI jIvanA svarUpanubhavarUpa samyagdarzanane ghAta thAya. jIva anaMta saMsA smAM rajhaLe. (31-34) "pratyAkhyAna" krodha mAna mAyA lAbha kapAyanA udayathI eka deza cAritra (aNuvratarUpa cAritra) ne paNa jIvane saMbhava na rahe. A karma aNuvratane rAdha kare che. (35-38) "pratyAkhyAna" krodha mAna mAyA lAbha kapAyA AbhAnA sakala cAritrano ghAta kare. e mahAvatano virodhI che. ara kaSAya paikIne keI eka kaSAya mahAvatane avarodha kare che, (39-42) saMjavalana kaSAya catuSTaya : AtmAnA yathAkhyAta cAritrane ghAta kare che. krodhAdi koIpaNa kapAyA yathAkhyAta sabhyapha caritrano ghAta kare. - jainAcAryo enuM varNana ApatAM kahe che ke anantAnubadhI krodha, pattharavALI jamInamAM haLa kheDayuM hoya ane jevI rIte haLanI khA ghaNuM. lAMbA vakhata sudhI rahI jAya tema.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ A aparivarttanIya rahe che. mATIvALo jevI rekhA paDe tevA apratyAretI upara haLatA je cIle krodha kaSAya samajavA ane paDe teve saMjavalana krodha doSa kALa sthAyI ane bhUmimAM hala hAMkayuM hoya ane khyAna krodha kaSAya samajavA, paDe tenA jevA . pratyAkhyAna pANIne viSe jevI haLanI rekhA jANavA. anaMtAnubaMdhI mAna mAna che : apratyAkhyAna parvatanA jevA aAla rahe kAya anaMtAnubaMdhI karatAM sheja nama hAya cheH hADapiMjaranI sAthe enI pratyAkhyAna mAna vadhu narama hAya che, sajvalana mAnakaSAya netara jevA sarakhAmaNI karI zakAya. che : lAkaDAnI jema vadhe hAya che. . anatAnubaMdhI mAyA vAMsanAM mULIyAM jevI kuTila, zIMgaDA jevI vakra, pratyAkhyAna ane sajvalana mAyA kharInA apratyAkhyAna mAyA bheMsanA mAyA gAmUtranI dhArA jevI cinha jevI kuTila hoya che. anaMtAnubaMdhI lAbha leAhInA DAdha ( kRmirganA ) jeve sheje dhAvAya nahIM evA, apratyAkhyAna lAbha gADAnA cakrane lAgelI maLI jevA, pratyAkhyAna leAla zarIre lAgelA kIcaDa jevA ane saMjavalana leAbha haLadaranA lekha jevA-saheje dhAvAya evA hoya che. (4) aMtarAya ka jIvanI dAnAdika svAbhAvika zakitane rAkI rAkhe che. e pAMca prakAre cheH (43) dAnAntarAya dAna (tyAga) karavAnI IcchAne vAta kare 1 avalekhanIvAMsanI chAlanA jevI vakra hoya che.tatvArtha,
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma * . (44) lAbhAntarAyaH lAbhanI ADe Ave : - . (45) bhegAMtarAya: bhogya vastu bhegavavA na de. jIva viSayano bhaMga karavA mathe, paNa A karmanA udayathI bhogano mArga kaMTakamaya bane. je viSayano eka ja vAra bhoga thaI zake te bhega kahevAya jemake AhAra, pANI, mukhavAsa vi. (46) upabhegAMtarAya upagya vastunA upabhegamAM vidana nAkhe, je vastune anekvAra upabhoga thaI zake te upabhogya kahevAya jemake vastra, vAhana, Asana vigere. (47) vIryantarAyaH jIvanA vIrya, sAmarthya ke zaktine ravA na de. ghAtI karmanA e 47 bheda thayA. ghAtI karma jIvanA svAbhAvika jJAna, darzana, zraddhA, caritra, vIrya vigere guNane DhAMkI rAkhe che. aghAtI karma jIvana svAbhAvika guNeno lepa nathI karatA. aghAtI karma kevaLa zarIranI sAthe saMbaMdha rAkhe che. vedanIya, gotra, Ayura ane nAma e cAre aghAtI karma che. 5) vedanIya karma: sukha-duHkhanI kAraNabhUta sAmagrI upajAve. enA paNa be prakAraH- (48) zAtA vedanIyaH sukhasAdhana purAM pAThavAmAM sahAyaka thAya (9) azAtA vedanIyaH duHkhanAM sAdhana upajAvavAmAM kAraNabhUta thAya. (6) gotra karma: kevA vaMzamAM janma thavo te gotra karma upara AdhAra rAkhe che. e paNa be prakAre che : (5) ucca gotraH A karmanA pratApe jIva ucca kuLamAM . janma.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ " (51) nIca gotra: A karmanA baLe jIva nIca kuLamAM janme. (7) AyuSakarma : jIvanuM AyuSa nidhAre.nArakI, tiryaMca, deva ke manuSyane bhava pAmo tene AdhAra AyuSa karma upara che. e cAra prakAranuM che - (52) devAyuSaH enA udayathI chava devatAno AyuSakALa prApta kare. (53) nArakAyuSaH enA udayathI chava narakavAsInuM AyuSa meLave. (54) manuSyAyuSa: A karmanA pariNAme jIva manuSya-AyuSa meLave. (55) tiryagAyuSaH A karmane lIdhe jIva tiryaMcajAtinuM AyuSa meLave. (8) nAmakarma : jIvanI gati, jAti, zarIrAdimAM kAraNabhUta bane. gati, jAti, zarIrAdinA bhede nAmakarmane badhA maLIne 93 (trivati) prakAra che. - prathama gatikarma: enAthI chavanI saMsAragati nakkI thAyaH gati cAra cheH (56) naraka gatiH enA udayathI chava nArakI zarIra dhAraNa kare. (57) tiryaMca gati enA udayathI chava pazu pakSI jevI tiryaMcagatine meLave. (58) manuSya gatiH enA udayathI chava manuSyanuM zarIra pAme. (59) deva gatiH enA udayathI jIva devanuM zarIra prApta kare. - dvitIya jAtikarma : enAthI chavanI jAti niyAmAya che. jAti pAMca prakAranI
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) ekendriya jAtiH ekendriya jAtikamanA udayathI jIva eka mAtra sparzanendriya prApta kare. (61) beIndriya jAtiH enA udayathI chava sparza ane rasanA e be indriya meLave. . (62) teIndriya jAtiH enA udayathI jIva speza, rasanA ane ghANa ema traNa Indriya meLave. (63) caurikriya jAtiH enA udayathI chava sparza, rasanA, ghANa, ane cakSu ema cAra Indriya meLave. | (64) paMcendriya jAtiH enA udayathI jIva pAMca Indriya meLave. | trIjuM zarIra karma:enAthI jIvanuM zarIra nirdiSTa thAya. zarIranA pAMca prakAra che eTale zarIrakama paNa pAMca prakAranuM ? . (65) audArika zarIraH enA udayathI chava manuSya ane tiyacanuM sthUla zarIra meLave. (66) vaikriyika zarIraH zarIrane hAnuM yA hATuM banAvI zakAya e vaikriyika zarIra. A karmanA udayathI jIva deva tathA nArakInuM vaikriyika zarIra meLave. (67) AhAraka zarIra chaThThA guNaThANavALA munine je tattvArtha saMbaMdhI kaMI zaMkA thAya te zaMkAnuM samA AhAraka zarIra nAmakama-zvetAmbara mAnyatA pramANe cauda pUrvadhara munine tasvArtha saMbaMdhI kaMIka zaMkA thAya ke tIrthakaranA darzananI icchA thAya tyAre zaMkAnA samAdhAna mATe ke darzana mATe mahAvideha kSetramAM rahelA tIrthakaranI samIpe javA mATe A karmanA hadayathI eka hAtha pramANu zarIra kare che. kArya pUrNa thayA pachI kapUranI mAphaka vikharAI jAya che.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAna karavA, kevaLajJAnI ke zrutakevalI pAse javA sArU, A karmanA udayathI, mastakamAMthI eka hAtha pramANavALuM zarIra upajAvI zake. zaMkAnuM samAdhAna meLavyA pachI e zarIra pAchuM sthUla zarIramAM samAI jAya. (68) tejasa zarIraH audArika temaja vaikriyika zarIrane kAMti ApanAruM zarIraH A karmanA udayathI prApta thAya. (69) kAmaNa zarIraH AnA udayathI karma pudagala ghaTita karmazarIra utpanna thAya. caturtha--aMgepAMga karma: enA vaDe chava zarIranAM aMga upAMge jAya. traNa prakAranA zarIranA, aMge pAMga karma paNa traNa prakAranA che: (70) audArikaH enA udayathI audArika zarIranA aMge pAMga thAya. (71) kriyikaH enA udayathI vaikriyika zarIranA aMgo * pAMga thAya. (72) AhAraka: enA udayathI AhAraka zarIranA aMge pAMga thAya. (73) paMcama nirmANa karma e karmane lIdhe aMga ane upAMge yathAsthAne yathA parimANe goThavAya. - chaThThuM baMdhana karma zarIranA audArika paramANuM (hAnAmAM mahAnA aMza) ne eka bIjA sAthe barAbara saMyeje. zarIra pAMca prakAranA hovAthI baMdhanakarma paNa pAMca prakAre cheH ' ' - tejasa zarIra nAmakarma-A karmanA udayathI AhAra pAcana thAya ane tejalezyA mUkavAmAM sahAyaka thAya tevuM zarIra thAya che.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 (74) audArika andhana karma (75) vaikriyika andhana ka (76) AhAraka andhana kama (77) tejasa bandhana ka (78) kArmAMNu bandhana ka sAtamuM saMghAta karyuM Ane lIdhe zarIranA nhAnAmAM nhAnA bhAga paNa paraspara saMkaLAyelA rahe. zarIranI jema ja sadhAtakama paNa pAMca prakAre che;- (9) audArika saMghAta ka (80) vaikriyika sadhAta krama (81) AhAraka sadhAta ka (82) taijasa sadhAta ka (83) kANu saMdhAta krama AThamuM yeAAya. saMsthAnakama cha prakAre (84) samacaturasa saMsthAnaH A suDALa-suga iMta bane. sthAna karyuM--e vaDe zarIranI AkRtie kane lIdhe zarIra "sama caturasra saMsthAna nAmakama(zrle matAnusAra) zarIrane AkAra thavAmAM saMsthAnanAma kama kAraNa che. zarIranA dareka avayavA lakSaNayukta suDoLa thavAmAM A kama kAraNa che. nyapreAdha parima'Dala sasthAnao kavaDe vaDanI jema nAbhinI uparanA bhAga lakSaNA peta suDALa thAya che. ane nAbhinI nIcenA bhAga lakSaNahIna thAya che.. ..
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ (85) nyagrAdha parimaMDala saMsthAnaH A karmane lIdhe nyagrAdha (vaDa) vRkSa jevuM zarIra piraName : eTale ke zarIranA nIcenA bhAga nhAne! kumA ane upale bhAga mhoTA tathA suDALa rahe. (86) svAtika saMsthAna : Ane lIdhe nyagrAdha parimaDala karatAM jUdI ja AkRti baMdhAya. (87) kuJjaka saMsthAna H AnA udayathI khu dhavALuM zarIra prApta thAya. (88) vAmana saMsthAna H AnA udayathI ThIMgaNuM zarIra maLe. 211 3 (89) huNDaka saMsthAnaH AnA udayathI zarIranA a MgeApAMga nhAnA--meTA ana-meLa ke pramANa na jaLavAya : zarIranA AkAra kadarUpA ane. navamuM sahanana karma-hADapiMjaranA dhaDatara sAthe Ane sabaMdha che. e ka cha prakAranuM che. chellA traNa prakAra ja atyAre vartamAna samaye dekhAya cheH sAdi saMsthAna kubja sasthAna vAmana sasthAna ~~~~ kavaDe. zAlmalI vRkSanI jema nAbhinI nIcene bhAga suMDALa ane uparA bhAga lakSahIna thAya che. -- kama vaDe mastaka DhAMka hAtha paga suDALa thAya che. anya avayavA tevA thatA nathI. ----A *vaDe mastakAdi uparakta aya lakSaNahIna ane anya acavA suDALa thAya che.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 (90) vajIrUSabhanArA saMtananaH AnA udayathI zarIranI nADI, graMthI ane asthi paNa vajI jevAM kaThina ane. huMDa saMsthAna -A karmavaDe zarIranA dareka avayava lakSaNahIna thAya che. +vajaRSabhanArAca saMdhayaNa -hADano baMdha thavAmAM saMghayaNa nAmakarma hetu che. jema be padArthone majabUta baMdha hoya, tenA upara pATe hoya ane tenA para khIlI heya? ane je majabUta baMdha thAya te majabUta hADakAne baMdha A karmAvaDe thAya che. kaSabhanArA saMghayaNuM -pATA vinAne je baMdha hoya tevo hADakAne baMdha thavAmAM A kamahetu che. nArAsaMghayaNuM -pATA ane khIlI vinAno je baMdha hoya tevA hADane baMdha A karmavaDe thAya che. ardha nArA saMghayaNuM -jema be padArthane eka bAju gADha baMdha hoya, eka bAju zithila baMdha hoya tevo hADakAne baMdha A karmavaDe thAya che. kIlikA saMghayaNa -jema be padArthanI be bAju zithila baMdha hoya paraMtu khIlI jevuM kaMI lagAveluM hoya tevo hADakAne baMdha thavAmAM A karma kAraNuM che. sevArtA saMghayaNa -hADakAne sAva zithila baMdha thavAmAM A karma kAraNa che. atyAre A ja saMghayaNa dekhAya che.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 (91) vajI nArA saMhananaH AnA udayathI mAtra graMthI ane asthi vaja jevA kaThina bane. (93) ardhanArA saMtananaH AnA udayathI nArAca karatA durbaLa prakAranA sAMdhA vagere bane. (94) kIlaka saMhananaH AnA udayathI asthi graMthi vALA bane. (5) asAptA sRpATikAH AnA udayathI zirA saMyukta asthi banI rahe. dazamuM-sparza karma. e vaDe zarIranI sparzazakita nirmAya che. sparzakarma ATha prakAranuM che: (96) jenA udayathI uSNa sparzavALuM zarIra nimaya. (7) jenA udayathI zIta sparzavALuM zarIra nimaya. (98) jenA udayathI siMdhu sparzavALuM zarIra nirNAya. (99) jenA udayathI rUkSa sparzavALuM zarIra nirmAya. (100) jenA udayathI mRdu sparzavALuM zarIra nirmAya. (101) jenA udayathI karkaza sparzavALuM zarIra nirmAya. (12) jenA udayathI ladhu sparzavALuM zarIra nirNAya. (103) jenA udayathI guru sparzavALuM zarIra nimaya. agIyAramuM rasakarma-enA vaDe vividha prakAranA rasayukata zarIra bane. rasakarma pAMca prakAre che. (104) tikta rasakarmaH jenA udayathI zarIramAM tikta rasa upaje.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 (105) kaTu rasakaH jenA udayathI zarIramAM kaTu rasa upaje. (106) kaSAya rasa kaH jenA udayathI zaroramAM kaSAya rasa upa (107) amla rasa ka`H jenA udayathI zarIramAM khATA rasa upaje (108) madhura rasa ka: jenA udayathI zarIramAMmIThA rasa upaje. bAramuM gaMdha. karma-ane lIdhe zarIramAM gaMdha utpanna thAya. gaMdha karmanA be prakAra cheH (109) sugaMdha ka; enA udayathI zarIra sugaMdhamaya rahe (110) du dha kaH enA uddayI zarIra durgaMdhavALuM rahe. teramuM vaNakarma-enA udayathI zarIranA varNa niyamAya: vaka pAMca prakAre cheH (111) zukalavaNuM karmAH jenA udayathI zarIra zukalavaNu ane (112) kRSNavarNa kaH jenA udayathI zarIra myAnavahu bane, (113) nIlavaNuM ka: jenA udayathI zarIra nIlavaNuM ane. (114) raktavarNa kaH jenA udayathI zarIra lAlavaNuM vALuM ane. (115) pItavarNa kaH jenA udayathI zarIra pItava - vALuM mane. cAmuM AnupUrvI karma-eka bhava yA eka gatimAMthI bhavAMtara ke gatyaMtara karatI veLA (vigrahati kALe) A
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 225 AnupUrvI karma anusAre jIva je deha taje che te ja pUrvadehano AkAra grahaNa kare. (16) devagatyAnupUrva karma (117) naraka gatyAnupUrvI karma (118) tiryaMga gatyAnupUrvI karma (119) mAnuSa gatyAnupUrvI karma (120-paMdaramuM agurulaghu-karma A karmane lIdhe jIvanuM zarIra eTaluM badhuM bhAre na bane ke jethI te haravA -pharavAne yogya paNa na rahe ane eTaluM badhuM halakuM paNa na bane ke jethI te asthira rahe. (121) soLamuM upaghAta karma Ane lIdhe jIvazarIramAM - evA aMge upaje ke je vaDe potAne ja ghAta thAya. dAkhalA tarIke mRga-zarIranA lAMbA ane khUba bhAre zIMgaDA vigere. (12) sattaramuM parAghAta karma A karmane lIdhe jIva, samAvALA upara AkramaNa karI zake evA aMga prayaMgAdi meLave. 1 AnupUrvinAmakarma-A karma vaDe bhavAntaramAM jatA AkAza pradezanI zreNine anusarI gati thAya che. 2 parAghAta nAmakarma-A karma vaDe mahAna tejasvI AtmA potA nA darzana mAtrathI ane vANInA atizayathI mahArAjAe nI sabhAnA sabhyone paNa AMjI nAkhe, pitAnA pratispardinI pratibhAne kuMThita kare che.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ (127) aDhAramuM AtApa ka: Ane lIdhe jIva evuM 1 ujjavala zarIra meLave ke khIjA e jotAM ja aMjAI jAya zarIradhArI jIve vase che. 1 Atapa nAmakama 237 - (124) ogaNIsamuM udyotakaryuMH Ane lIdhe jIva evuM ujjavala zarIra pAme ke je samujavala hovA chatAM bIjAne te zIta prakAzarUpa dekhAya. dAkhalA tarIke cakSeAkamAM evA ja zarIradhArI jIvA rahe che. (125) vIsamuM ucchavAsa kama : A ka jIvanI nizvAsa prazvAsa saMbaMdhI kriyAnuM niyamana kare che. OMekavIsamuM vihAyeAti kamaH A kama jIvane AkA zamAM uDavAnI zakita Ape che. enA be prakAra che. (126) zubha vihAyAtaH AnA vaDe suMdara gati thAya. (127) azubha vihAyeAgatiH AnA vaDe DhagavagaranI gati thAya. 2 udyota nAmama 3 vihAyeAgati nAmaka dAkhalA tarIke sUryalAkamAM evAja --A karmoM vaDe prANionuM zarIra zIta chatAM paNa uSNu prakAza rUpa tApa utpanna karavAnI zaktivALu thAya che. A karmI sUbimamAM rahelA ekendriya veAne ja hAya che. --A ka vaDe jIvAnu` rArIra zIta prakAzarUpa udyota kare che. A kama vaDe hasa ane hAthInA jevI suMdara tathA kAgaDA ane gabhanA jevI azubha ti (cAla) prApta thAya che.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 (128) bAvIsamuM pratyeka zarIra karma A karmane lIdhe je zarIra maLe te mAtra eka ja jIva bhogave (129) trevIsamuM sAdhAraNa zarIrakama A karmane lIdhe je zarIra maLe temAM ekI sAthe ghaNuM che rahI zake. (130) covIsamuM traNa karma A karmane lIdhe be Indriya, teIndriya caurindriya ane paMcendriya zarIra maLe. (131) pacIsamuM sthAvara karma: Ane lIdhe, ekendriyavALuM zarIra maLe. (132) chavIsamuM 'subhaga karma Ane lIdhe saune game saune snehane pAtra bane evuM zarIra maLe. (133) sattAvIsamuM durbhAga karmaH subhaga karmathI ulachuM. (134) aThyAvIsamuM susvara karma: enAthI sAro svara maLe. (135) ogaNatrIsamuM duHsvara karmaH susvarathI ulaTuM. (136) trIsamuM zubha karma enAthI suMdara deha maLe. (137) ekatrIsamuM azubha karma zubha karmathI ulaTuM. (138) batrIzamuM sUkSma karmaH sUkSma, abAdha deha upaje. (139) tetrIsamuM badara karma skUla deha upaje. (140) cotrIsamuM paryApti karma jIva je deha pAme, te dehane upayogI paryApti meLave. jainAcAryoe cha paryApti mAnI che. (2) AhAra paryAsi (2) zarIra paryApti (3) indriya paryApti (4) prANA pAna paryApti (5) bhASAparyApti ane (6) maryApti. 1 saubhAgya nAmakarma -A karmavaDe sarva janane priya thavAya che. durbhAgya nAmakarma -A karmovaDe sarvajanane apriya thavAya che.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ pelI zarIra pANa mATe AhAra-dravya grahavAmAM upacAgI che, bIjI zarIrane poSavAmAM, trIjI indriyAdine poSavAmAM, ceAthI zvAsAgchavAsamAM, pAMcamI khelavAmAM ane chaThThI sa'kalpAdimAM upayogI che. ekedriya jIveA pahelI cAra prakAranI paryAptinA adhikArI hoI zake che, eindriya, tendriya, caurindriya ane manavagaranA amanaska paMcendriya ve pahelI pAMca prakAranI paryAptinA adhikArI hoya che. sanI~manavALA paMcendriya prANI chae cha paryAptinA adhikArI che. 218 (141) pAMtrIsamuM apati karmaH A karmane lIdhe paryAmi pAmyA vinA ja dehI mRtyunA mukhamAM paDe. (142) chatrIsamuM sthira karmaH Ane lIdhe zarIramAMnI dhAtu -upadhAtu niyamita rahe. jaina maMtavya pramANe dhAtu sAta cheH rasa, rakta, mAMsa, meda, asthi, majjA ane zukra. upadhAtu paNa eTalI ja che: vAta, pitta, kapha, zirA, sAyu, cAmaDI ane udaranA agni. (143) sADatrIsamuM asthira karmaH sthira karmathI ulaTuM kAma kare. (144) ADatrIsamuM 'Aya karmaH dehamAM ujjavaLatA ANe. (145) ogaNacAlIsamuM raanAdeya karmaH AdeyathI ulaTuM. (146) cAlIsanuM yazaHkIrtti karma: yaza ane kIrtti maLe evuM zarIra upajAve. 1 Adeya nAmaka 2 anAdeya nAmakama 3 yAHkIrtti --A kavaDe leAkamAnya thavAya che. ~~~A karmavaDe lekamAnya thavAtuMnathI. A kavaDe cAre bAju yaza ane kItti prasare che.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 229 (147) ekatAlIsamuM ayazakIrti karmaH yazakIrtithI ulaTuM. (148) betAlIsamuM tIrthakara karmaH tIrthakaratva prApta karAve. karmanA be bheda, ghAtI ane adhAtI. ghAtakarmamAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAya e cArane samAveza thAya che. matijJAnAvaraNuya Adi avAMtara bheda gaNatAM 47 prakAra thAya. aghAtInA paNa cAra bheda-vedanIya, nAma, gotra, ane AyuSa. sAtAdanIya AdinA bhede adhAtInA 101 bheda. matalaba ke karmanA prakAra, prakRti athavA bhedanA badhA maLIne 148 prakAra thAya. karmanI sthiti jIva padArthane vaLagelA karmano kSaya enuM nAma nirjarA. nirjarAnA avipAka ane savipAka evA be bheda che. karma pudgala phala ApavA taiyAra thAya te pahelAM ja kaThera tapazcaryAdithI ene kSaya karI nAkho e avipAka nijA. tapazcaryA vigerenI sahAyathI je A karmane kSINa karI devAmAM na Ave to te jIvana sAthe maLIne, vividha phaLa bhogavave ane enI cokkasa mudata pUrI thayethI jIvane tyAga karI jAya. A bIjAnuM nAma saravipAka nirjara. je saMsArI jIvane avipAka nirjara nahi, paNa savipAka nirjarA vedavI paDe che tenI sAthe kayuM karma keTale kALa rahe che enuM mApa paNa jaina zAstroe kADhI batAvyuM che. AcAryo ene "sthitibaMdha" arthAta karmano sthitikALa kahe che. sthiti be prakAranI (1) para sthiti (Maximum ayazakIrti -A karmavaDe apayaza ane apa dIpti thAya che.
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 duration) ane (2) aparA sthiti. ATha prakAranA karmone parAsthiti-kALa ane aparA sthiti-kALa nAgama pramANe nIce utAruM chuM, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya ane AMtarAya karmanI parA sthiti, utkRSTa sthiti. (trizata ) trIsa koTA koTI sAgaropama. mohanIya karmanI parAsthiti (samati) 7 kaTAkeTa sAgaropama. nAma tathA gotrakamanI parA sthiti (viMzati) vIsa keTakeTI sAgarepama. AyuSa karmanI parA sthiti (yatrizata) 33 sAgarepama. yojanapramANu uMDAI pahoLAI ane laMbAIvALe kula do. ene gherAve lagabhaga yojana thAya. e kuvAmAM utkRSTa bhUmimAM janmelA sAta divasanA gheTAnA vALanA nAnAmAM nAnA aMza ThAMsI ThAMsIne bharyA che, pachI so so varasanA aMtare eka eka vALa kuvAmAMthI kADhavAmAM Ave ane e rIte eka eka vALa kADhatAM A kUve khAlI thaI jAya tyAre eka "vyavahAra palya" thayuM gaNAya. evuM anumAna maDhavAmAM AvyuM che ke 41 38 para 63030820317774512 19200000000000000000000 varSe eka vyavahAra palya thAya. asaMkhyAta vyavahAra palyanuM eka "uddhAra palya" ane asaMkhyAta uddhAra palyanuM eka "addha palya" thAya. 10 kaTAkoTI addhApalyane. eka sAgarepama. upara je sthiti batAvI te utkRSTa che. ha. apara eTale jaghanya sthiti laIe.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 231 joya karmanI aparA sthiti bAra muhUrtanI. nAma ane getra karmanI ,, ATha muhUrtanI. bAkInA karmonI , eka antarmuhUrtanI. eka AkAza pradezamAMthI pAsenA ja bIjA AkAza pradezamAM maMdagatie jatA eka paramANuna jeTalo samaya lAge tenuM nAma 'samaya. asaMkhyAta samayanI eka AvalI-arthAta nimeSa kALa. aMtarmuhUrtanA be prakAra cheH 1 jaghanya ane 2 utkRSTa. eka AvalI eka samaya=eka " jaghanya antarmuhurta." eka muhUrtanI 48 miniTa. eka muThTha7-eka samaya=(eka samaya bAda karatAM) "eka utkRSTa antara muhUrta." jaina zAstromAM muhUrtA tathA antarmuhurtanuM e matalabanuM varNana che. kamane anubhAga - karmanA AstravathI jIvane baMdha thAya. phalanI tIvratA ke maMdatAnA hisAbe karmabaMdhana paNa tIvra tathA maMda gaNI zakAya. karmanA anubhAga-baMdhanI sAthe phalanI tIvratA ke maMdatAne ghaNo nIkaTanA saMbaMdha che. anubhAga-baMdha eTale phaLa ApavAnI zakti evo artha paNa thaI zake. anubhAga-baMdhane koI koI vAra anubhava paNa kahevAmAM Ave che. karmane pradezabaMdha AkAzane je nhAnAmAM nhAne aMza eka paramANuthI vyApelo-rUMdhAyelo rahe tenuM nAma pradeza. jainAcAryo kahe che ke lokAkAzanA AvA eka pradezamAM ekI sAthe eka pudgala, paramANu eka dharmadravyano pradeza, eka adharmadravyane pradeza, kALane eka nhAnAmAM nhAne aNu ane jIvapradeza rahI zake. karma pudgala ane jIva dravya e rIte
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 saMmizrita rahe che. anAdikALathI jIva baddhakarma che. e jinasiddhAMta che. spaSTa zabdomAM kahIe te jIvanA pradeza pradeze karma pudagala chavadravyanI sAthe saMmizrita thaIne jIvane baddha avasthAmAM rAkhe che. jIvana vizuddha jJAna-darzanAdi nirmaLa guNone AMkI de che. eTale ja jIva anAdikALathI duHkha-mohamaya A saMsAramAM paribhramaNa kare che. enuM ja nAma pradezabaMdha." cAra prakAranA baMdha hovAthI karmanA paNa cAra prakAra varNavyA che. have ApaNe ATha prakAranA karmanA AvakAraNa ane karmanA vipAka viSe vicAra karIe karmanAM Azrava-kAraNuM upara ApaNe joI gayA ke jIvanA vibhAvane lIdhe jIvamAM karmane Asrava thAya che-rmanuM Agamana thAya che. (karmanA Azrava pachI je azruta kama jIvapradezanA eka kSetramAM avagAhana kare-ekatrapaNe rahe tene baMdha athavA karmabaMdha kahevAmAM Ave che.) kayA prakAranA vibhAvathI jIvane viSe kayA prakArano Azrava thAya te ahIM TuMkamAM kahI dauM. jaina dArzanika kahe che ke prade, nihnava, mAtsarya, aMtarAya, AsAdanA ane upaghAta: e rAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanA AzravamAM kAraNabhUta che. zaMkAsamAdhAna pachI paNa zAstramAM zraddhA e pradoSa jJAnanuM gopana e nilava. hiMsA, deva ke pRthvIne lIdhe jJAna ApavAmAM saMkoca rAkhavo e mAtsarya. jJAtinA mArgamAM vidana nAkhavuM e aMtarAya. kAyathI ke vAkyathI, bIjAe batAvelA sanmArgane apalApa karo e AsAdanA.. satyane satyarUpe
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANavA chatAM ene atatva tarIke sthApavuM e upaghAta. je jIva phakta pradoSAdi doSe karIne duSita hoya che tenA saMbaMdhamAM jainAcAryo kahe che ke te jIvamAM jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmano Azrava thAya. pariNAme e jIvanA jJAna ane darzana DhaMkAelAM rahe. te ja pramANe duHkha zeka, AkraMda, vadha, tApa, parivedanA e badhAM pUrvokta asAtA vedanIya karmanA AzravamAM nimitta kAraNa che. duHkhane artha kaSTa, zokano artha priyaviyogane kaleza, anucanA athavA anutApa eTale saMtApa. AMkhamAMthI AMsu kADhavA e AkaMda, prANahiMsA e vadha, bIjAnA dIlamAM dayA AvI jAya evuM AkraMda karavuM athavA zAka batAvo enuM nAma parivedanA duHkhAdi cha prakAranA vibhAvane anubhAvaka potAne viSe jema anubhave tema bIjAne paNa anubhavAve athavA to pote paNa anubhave ane sAthe bIjAne paNa anubhavAve. e rIte duHkhAdi cha vibhAga aDhAra bhede pariName. jainAcAryo kahe che ke A aDhAra prakAranA vibhAvane lIdhe asAtavedanIya karmane Azrava thAya. bhUtAnuM kaMpA,vratAnukaMpA, dAna, sarAgasaMyama, saMyamasaMyama, akAmanijerA, bALatapa, yoga, kSAti ane zauca; A daza sAtavedanIya karmanAM Azrava-kAraNa che; sukhe karIne vedI zakAya evA karmo ethI Azrava thAya. sarva prANI pratye karUNA e bhUtAnuMkA. vratadhArI sAdhuo pratye anukaMpA e vratAnukaMpA. rAgamizrita saMyamanuM nAma sarAgasaMyama vrataparipAlana karatA thakA je keTalAka kaSAyonuM niyamana thAya te saMyamasaMyama. avicalitapaNe karmanAM nirdiSTa phaLa bhogavI levAM enuM nAma akAmanirjarA. samyam jJAnanI sAthe jeno muddala saMbaMdha nathI
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ te bALapa. cittanI vRttine nirodha e yoga. aparAdhIne kSamA ApavI te kSAMti. paritA-zucitA e zauca. avarNavAda darzanamehanIyanAM astra-kAraNa che. sarvajJa bhagavAnanI, vizuddha AgamanI, saMdhanI, satyadharmanI, ane devanI je niMdA te avarNavAda. A prakAranA avarNavAda vaDe jIvane viSe darzana mehanIya karma praveze. kaSAya ane nekaSAyanI prakRti tathA bheda upara kahevAI gayA che. jainAcAryo kahe che ke kaSAya ane nekaSAyanA udayathI jIvamAM je tIvra vibhAva utpanna thAya che tene lIdhe jIva cAritramehanIya karma bAMdhe. ati ghaNuM AraMbha ane ati ghaNuM parigrahane lIdhe jIva narakanuM AyuH bAMdhe-narakAyuH karmane Azrava thAya. sAMsArika vyApAramAM racyApacyA rahevuM e AraMbha ane viSayatRSNane aMge viSayano bhoga e parigraha. A viSayomAM je talIna banIne ahiMsAdine visArI de che te chava narakAyuH bAMdhe che. mAyA athata chetarapIMDI tiryaMca AyukarmamAM kAraNabhUta bane che. alpAraMbha tathA alpa parigrahane lIdhe jIva manuSya AyuH bAMdhe che. mRdutAne lIdhe paNa jIva manuSya AyuH bAMdhe. sarva prakAranAM Ayu: karmanA AzravamAM azIla ane atrata mukhya che. sarAgasaMyama, saMyama saMyama, akAmanirjarA ane bALatapa deva-AyuH karmanA azravamAM kAraNabhUta che. samyakatvI arthAta samyadarzanI paNa devatAnuM AyuH upArja. nAma karmamAM paNa zubha ane azubha evA be bheda che te ApaNe joI gayA. manuSya gati karma, devagati karma,
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 paMcendriya jAti kam, zarIra kama, aMgopAMga kama, samacaturastra saMsthAna karyuM, vaRSabha nArAca sahanana ka, zubha sparzI karma, zubha rasa ka, zubha gaMdha kama, zubha va ka, daivagatyAnupUrvI karyAM, manuSyagatyAnupUrvI karma, agurUladhu karyuM, parAdhAta karyAM, ucchavAsa karyuM, Atapa kama, udyota ka, zuvihAyAgata karyuM, trasa ka, bAdara ka, paryApti ka, pratyeka zarIra ka,sthira karma, zubha ka, subhaga ka, susvara ka, Adeya karma, yazaH kArtika, nirmANa karyuM, tIrthaMkara karma, e pramANe 37 prakAranA karmI zubha nAma kama che te paNa ApaNe joI gayA. yeAgavakratA tathA visaMvAdana, azubha nAmakarmanA Asrava kAraNa che. mana, vacana ne kAyAneA kuTila vyavahAra e yAgavakratA. vitaMDA, azraddhA, irSyA, nidAvAda, AtmaprazaMsA, asUyA e adhAvisaMvAdanA peTAmAM Ave che. ceAgavakratA ane visaMvAdathI jUdA prakAranuM AcaraNa zubha nAmaka Azrava karAve. khIjA zabdomAM e vAta kahIe te mana, vacana ane kAyAnA saraLa vyavahAra, kalahane! tyAga, samyakadana, vinaya, guNAnuvAda, vigere vaDe jIvamAM zubha karmane Azrava thAya. danavizuddhi, vinayasaMpannatA aticAravinAnuM zIlavrata, jJAnApayeAga, saMvega, yathAzakti tyAga, tapa, sAdhubhakti, vaiyAya, arihaMtanI bhakti, AcAyanI bhakti, bahuzrutanI bhakti, pravacananI bhakti, Avazyaka aparihA,i mArga prabhAvanA ane pravacanavAtsalya e sALa prakAranI zubha bhAvanAone lIdhe jIvamAM tIrthaMkara-nAma-kanA Azrava thAya. ( 1 ) vizuddha samyagadarzana e danavizuddhi. enA
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 A bheda che. niHzakti; vizuddha dana viSe kaI zaMkA na karavI. ni:kAMkSita; dharma karatAM kai AkAMkSA na rAkhavI, nirvicikisita; dharmakriyAmAM kaI dugaMchA na karavI. amUDha draSTi; zuddha dena viSe leza paNa *saskAra na sevave. upakhaMhana; samyagadraSTi kAI divasa bIjAneA doSa na jIve. sthirIkaraNa; satyane viSe avicalitapaNuM e samyakadraSTinuM eka aMga che. vAtsalya; samyagadraSTivALA hamezA muktimArganA pathikA taraph sneha, zraddhAthI jue. prabhAvanA; meAkSamAgatA pracAra e samyagadarzananuM eka lakSaNa che. ( 2 ) muktinAM sAdhana tathA muktinA mArge cAlanArA sAdhuenI bhakti e vinayasa pannatA che. (3) pAMca mahAvratanuM paripAlana. (4)ALasa rahita paNe samyagajJAna meLavavA prayatna karavA e jJAneApayeAga. (5) saMsAramAM du:kha jovuM e savega. (6) zakti pramANe tyAga karave! e yathAzakti tyAga. (7) zakti pramANe tapa karaveA e yathAzakti taSa. (8) sAdhuonI sevA, rakSA, abhayadAna vigere sAdhubhakti. (9) dhAmi kAnI sevA e taiyAnRtya. (10) sana arihaMta bhagavAnane viSe acaLa zraddhA e ahadbhakti. (11) sAsaMghanA netA AcAya-emanI bhakti karavI e AcAya bhakti. (12) dharmane edha kare te upAdhyAya upAdhyAyanI bhakti te upAghyAyabhakti athavA bahuzrutabhakti. (13) zAstra saMbaMdhI zradhA e pravacanabhakti. (14) sAmAyika, vrata-paccakhANa Adi rAjanA dharma kAryonuM anuSThAna e aparihAni. (15) muktimArganA pracAra karavA e prabhAvanA. (16) muktimArge vicaratA sAdhue pratyeno snehabhAva e Avazyaka pravacana vAtsalya.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraniMdA, AtmaprazaMsA, sadgaNAcchAdana ane azuNodabhAvanathI jIva nIcagAtra karma bAMdhe. bIjAnI niMdA e paraniMdA, pitAnI prazaMsA e AtmaprazaMsA, bIjAnA sArA guNa gopavavA e saguNAcchAdana ane achatA guNonuM AropaNa karavuM e asaddaguNoddabhAvana. paraprazaMsA, AtmanindA, saguNabhAvana, asaguNAchAdana, nIceatti ane anuka, uccagotrakarmanAM Asava-kAraNa che. bIjAnAM vakhANa e paraprazaMsA, pitAnI niMdA e AtmaniMdA, bIjAnA saguNa bolavA e saguNadubhAvana ane pitAnA guNa gAvavA e asaguNAcchAdana. gurUjanone vinaya e nIrvatti, ane pitAnAM sArAM kAma saMbaMdhe paNa garva na kare e anuseka. bIjAnA dAna, lAbha, bhoga, upabhega, ane vIrya saMbaMdhe vina upasthita karavAthI aMtarAya karma baMdhAya arthAta kAI dAna karatuM hoya, kaI lAbha meLavatuM hoya, koI anna Adi vastune bhega karatuM hoya, I citrAdi vastune upabhoga karatuM hoya, keI pitAnI zakti-vIya pheravatuM hoya temAM aMtarAya ubho kare che te te viSayamAM vina nAkhavA jevuM che. AvAM vigha karavAthI jIva aMtarAyakarmanAM AzravakAraNa upajAve. karmane vipAka karmanA AstravathI jIvanA jJAna-darzana Adi zuddha guNe DhaMkAI jAya ane jIva vividha prakAranAM saMtApa tathA duHkha bhagavate thake saMsAramAM-janmajanmAMtaramAM paribhramaNa kare. kayA karmane kevA prakArane vipAka thAya, athavA kyA karmanuM kevuM phaLa maLe te karmanAM lakSaNa uparathI ja samajAya evI vAta che. jJAnAvaraNIya-karmanA baMdhathI jIvanuM zuddha jJAna
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 avarAya, darzonAvaraNIyaka jIvanI danazakitane DhAMkI de. ane jIvanA zuddha guNA DhaMkAI jAya eTale jIvane anya duHkha, zAka, saMtApa, janma, jarA, mRtyu, kSeAbha - saMsAranI avarNanIya javALAeAmAMthI pasAra thavuM paDe e javALAone ane anubhava nathI ? samyaga darzana, samyaga jJAna, samyak cAritra e ratnatraya che, eja meAkSamArganA pradazyaka che. parantu kamane pratApa eTaleA badhA che ke jIva saMsAranI baLatarAmAM aheAniza baLavA chatAM mAkSamArgamAM gati karI zakatA nathI, keTalIkavAra to meAkSamArganA musApharo paNa karmanA prAbalyathI pAchA mArgabhraSTa bane che, samAranA pherAmAM sapaDAya che. karmanA adhana jeTalA kaThora che teTale ja A meAkSamArga Akaro che. janma-janmAMtaranAM sukRtanA baLe je bhavya jIva meAkSa mAge vicaravA taiyAra thAya che tene krame krame cauda bhUmikAe oLa MgavI paDe che, cauda avasthAemAMthI pasAra thavAnu rahe che. jaina zAsanamAM ene * cauda guNasthAnaka '' tarIke oLakhAvavAmAM AvyA che. guNasthAnanuM varNana huM ahIM nathI karatA. karmanA aveA ajaba mahimA che ke meAkSamAnI sAdhanAmAM paNa aneka prakAranI AMTIghuTI. ubhI kare che. kharekharA dhIra, citta, sahanazIla sAdhaka, meAkSamAnA e kaTakAne - duHsahu mi vipAkane avicalitapaNe vedatA thako pelI pAra cAlyA jAya che. jainAcAryAM ene parisahanA nAmathI oLakhAve che. pirasatA jaya karyAM vinA meAkSa meLavI zakAtA nathI. "" parisaha bAvIsa prakAranA cheH (1) sudhA, (2) pipAsA (3) zIta (4) uSNa (5) dazamazaka (6) acela (7) ati
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 29 (8) strI (9) caryA (10) niSedhikI (11) zadhyA (12) Akroza (13) vadha (14) yAcanA (15) alAbha (16) rAma (17) tRNasparza (18) mala (19) satkAra (20) prajJA (21) ajJAna ane (22) samyakatva pariSaha. je sAdhaka mokSa sAdhavA mAge cheteNe A bAvIse parisaha upara vijaya vartAva jaIe e parisahe chatI levA joIe. bhukha, tarasa, TADha, taDako ane macchara - DasanA DaMkha eNe sahI levA joIe. game evA jIrNa ke tuccha vastrathI paNa e nabhAvI le kImatI vastranI apekSA na rAkhe kaSTa veThavA chatAM saMyamane viSe arUcI na anubhave. strInAM rUpa-zaMgAra ke hAvabhAvathI e calita na thAya. mArga game eTalo lAMbe hoya paNa sAce sAdhaka thAkIne ke kaMTALIne * pAcho na phare. dhyAna karatI veLA siMha ke sApano upasarga thAya to paNa te sthira rahe, Asanane parityAga na kare. kaThaNa bhaya upara e sUve kaI gALa de-kaThora zabda saMbhaLAve to te paNa sahIle. koI tADana kare to paNa sama bhAvapUrvaka sahana kare. keI vastunI jarUra hoya to tenI yAcanA kare. na maLe te kaleza dhAraNa na kare. jvara - atisAra jevA rogo thAya te paNa uddega na kare. dehamAM kAMTA vAge to paNa e du:kha jAhera na kare, zarIranI malInatAne paNa sahI le. mAnApamAnane sarakhA gaNe. jJAnanA garvane gALI nAkhe. pitAnI ajJAnatA viSe paNa kheda na kare. akhaMDa sAdhanA karavA chatAM daivI zakti prApta na thAya to paNa mokSamArga saMbaMdhI zraddhAmAM zaMkAne pravezavA na de. A bAvIsa parisaha meM TuMkAmAM varNavyA che. parisahana jaya karavAthI kaThina mekSamArga sulabha bane che.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 mukitamArgamAM kaMTaka pAtharatA A parisonuM mULa kayAM che? karmabaMdha ja enuM mULa kAraNa che. jJAnAvaraNIya karmamAMthI prajJA ane ajJAna upaje che, darzanamohanIya karmamAMthI adarzanaparisaha janme che. aMtarAya karmamAMthI alAbha-parisiha uddabhave che acalaka, ati, strI, nadhikI, Akroza, yAcanA, satkAra-puraskAranA mULamAM cAritramehanIya karma che. bAkInA parisaha vedanIya karmano vipAka che. karmanA vipAka koIne cheDatA nathI. jIvanI pAchaLa ja paDe che. je sAdhake hajI mA guNasthAne nathI pahoMcyA teone judA judA parivahI saMbhave che. jene saMparAya - kaSAyano vizeSapaNe saMbhava hoya teo bAdara saMparAya " gaNAya che. jainAcAryo kahe che ke bAdara - saMpAya sAdhakane A bAvIsa parisaha saMbhave che. je sAdhakane ati alpamAtra lobha-kavAya bAkI rahI gaye che, ane bAkInA badhA kaSAya nAza pAmyA che teo "sUkSma saMparAya" gaNAya che - teo dazamA guNasthAne ArUDha hoya che. jemanuM cAritra mehanIyakarma upazAnta thayuM che. teo upazAnta maha-agIyAramA guNasthAnake varte che. jemanA meha sarvathA nAza pAmyA che teo kSINameha arthAta bAramA guNasthAne virAje che chatAM karmanuM paribaLa evuM che ke A sUkSmasaM5rAya, upazAMtamoha ane kSINamoha sAdhakane paNa acela, arati, strI, nadhikI Akroza. yAcanA, satkArapuraskAra ane adarzana sivAyanA bAkI cauda prakAranA parisaha sahevA paDe che. je purUSapravara cAra prakAranA ghAtI karmane samULa ucheda karI nirmaLa kevaLajJAnanA adhikArI bane che te "jina" athavA arvata" - sarvajJa ahaMta-teramA guNasthAne
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 caDhe che. jaina zAstro emane "Izvara" nAme paNa oLakhAve che. AvA mahApurUSane paNa bhukha, tarasa, TADha, taDake, dezamazaka carcA, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, maLa e agIAra parisaha vyakatapaNe nahi te avyakatapaNe (nAma mAtra) rahe che. mAtra siddhanA jIvo ja parisahathI para che-karma emane sparzI zakatAM nathI. lokAkAzanI uccatama sImAe nirmaLa siddhazIlA che, e zAMtimaya sthAne rahIne siddho anaMta catuSTayane viSe ramaNa kare che-anaMtakALa paryata rahe che tyAM nathI karma, nathI baMdha, nathI saMsAra ke nathI parisaha. ahIM karmanuM je jainAgamasaMmata meM vivaraNa utAryuM che te kadAca keTalAkane bahu nIrasa lAgaze. le nIrasa lAge, paNa jaina karma-siddhAMtanA mULa sUtro sAthe bhAratIya koI paNa darzanane matabheda hoya ema nahIM lAge. rAga-dveSAdi vibhAvone lIdhe jIva kamathI lepAya che, kamathI ja jIva baMdhAya che. ane karma ja saMsAranuM mULa che, karma ja jIvanI prakRti tathA sAMsArika ghaTanAo ghaDe che, karma abhAva naikamya athavA mukita. parA mukita na maLe tyAM sudhI jIvanI sAthe karmane vipAka vaLagI rahevAnA. jainadarzanamAM A badhA to khUba vistArathI vicAravAmAM AvyA che ane bhAratanA badhA ja prAcIna darzanoe e svIkAryA che. bauddhadarzane paNa enI pramANikatA svIkArI che. karmavAda bhAratIya darzanenI eka viziSTatA che. jainadarzanamAM karmatatvanI je vistRta AlocanA maLe che te uparathI eTaluM to lAge che ke gautama buddha ane bhagavAna mahAvIranI pUrve, bahu saikAo pahelAM- bhUtakALanA smaraNAtIta yugamAM bhAratavarSane viSe bIjA darzananI jema jainadarzane paNa sArI nAmanA meLavI haze.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadarzanamAM dharma ane adharmatatva [ dharmAnitakAya ane adharmAstikAya saMbadhe A lekha bhaTTAcArya baMgIya sAhitya pariSad patrikA pu. 34 aM. 2 mAM prasiddha karelo che. temAM aneka vidhI dalIlanI samIkSA karI che te uparAMta tarkathI paNa dharmAstikAya ane adharmAstikAyanuM svataMtra astitva sthApana karavAno prayatna karela che, te lekhano anuvAda gUjarAta mahAvidyAlayanA adhyApaka zrI. nagInadAsa pArekhe jainasAhitya saMzeAdhakamAM Apela che, temAMthI ahIM tene kyAre ApavAmAM AvyuM che ] dharma sAdhAraNa rIte dharmazabdano artha puNyakarma athavA puNyakarmo thAya che. bhAratIya vedamArgAnuyAyI darzanemAM kaI kaI jagoe dharmazabdamAM naitika uparAMta arthane Aropa kareluM jovAmAM Ave che. A badhI jagAe dharmazabdane artha vastunI prakRti " "svabhAva" athavA "guNa" thAya che.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 66 "" bauddhadanamAM paNa dha zabdane naitika arthAMmAM prayAga jovAmAM Ave che; parantu ghaNI jagAe " kAryakAraNu zRMkhalA ' anityatA vagere kAi vizvaniyama athavA vastudharma pragaTa karavAne paNa ene prayAga thayA che. parantu jainadarzana sivAya bIjA kAi paNa darzInamAM dharmAM eka ajIva padArUpe svIkAravAmAM AvyA nathI. naitika artha sivAya eka navAja arthomAM zrama zabdane prayAga eka mAtra jainadarzanamAM ja vhevAmAM Ave che. jainada namAM dharma eka " ava padArtha che. kAla, ama ane AkAzanI mAphkru ma amU dravya che. e leAkAkAzamAM sarvatra vyApta che ane enA " pradeze " asa dhyeya che. paMca 66 ,, "" 66 16 astikAya " mAM dhama paNa eka che. e " apaulika (immaterial) ane nitya che; dharma-padArtha saMpUrNa paNe niSkriya " che. ane " alAka "mAM enuM astitva nathI. jaina darzanamAM dharmane " gatikAraNa " kahevAmAM Ave che. parantu enA artha evA nathI ke dhama vastuone calAve che, dha niSkriya padAtha che. te pachI ene kevI rIte gatikA2Na tarIke mAnI zakAya ? dha Ai paNa padAnI gatinI bAbatamAM " ahiraMga hetu athavA " UdAsIna hetu" che; e padArthaM ne gati karavAmAM mAtra sahAya kare che, chatra athavA kAI paNa pudgala dravya peAtAnI meLe ja gatimAna thAya che; dhama kharI rIte jotAM kAi paNa rIte eene calAvatA nathI; te paNa e dhama gatinA sahAyaka ane dharmane lIdhe padArthInI gati eka rIte saMbhavita ane che. vyasa`grahakAra kahe che " jala jevI rIte gatimAna matsyanI gatimAM sahAyaka che tevI rIte dhama "" 4. ""
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 gatimAna jIva athavA pudagala dravyanI gatimAM sahAyaka che. e ga hIna padArthane calAvato nathI." kuMdakuMdAcArya ane bIjA jana dArzaniko paNa A viSayamAM jala ane gatizIla bhasyanuM daSTAMta Ape che. "jala jevI rIte gatizIla matsyanA gamanamAM sahAyatA kare che tevI ja rIte dharma paNa jIva ane pudgalanI gatimAM sahAyatA kare che." (92 paMcAstikAya, samayasAra,) tattvArthasAranA kartA kahe che ke "je badhA padArtho potAnI meLe gatimAna thAya che, teonI gatimAM dharma sahAyatA kare che, gamana vakhate matsya jema jalanI sahAyatA grahaNa kare che tema jIva ane pudgaladravyo paNa gatimAM dharmanI sahAyatA grahaNa kare che. vastuonA gatikAryamAM dharmanA amukhyahetatvanuM ane niSkriyatvanuM brahmadeva nIce mujaba daSTAMta sAthe samarthana kare che. siddha saMpUrNapaNe mukata jIva che. temanI sAthe saMsArane kaze paNa saMbaMdha nathI. teo pRthvInA koI paNa jIvanA upakAraka nathI, pRthvInA keI paNa jIvavaDe teo upakRta thatA nathI. teo kaI paNa jIvane muktimArge laI jatA nathI. chatAM e je kaI paNa jIva bhaktipUrvaka siddha puruSanI bhAvanA kare, e vicAra karIne jue ke anaMtajJAnAdi viSayamAM svAbhAvika rIte te paNa siddhanA jevo ja che, te pelo jIva dhIre dhIre siddhatvanI prAptine mArge AgaLa vadhe che. ahIM jaNAya che ke kharI rIte jotAM jIva pote ja mokSamAgano vaTemArga banyo che; chatAM siddhapuruSa paNa tenI muktinuM kAraNa che, e vAtane aravIkAra karAya ema nathI. kharI rIte ke koI paNa prakAre vastuone na calAvavA chatAM, dharma barAbara e ja rIte teonI gatinuM kAraNa athavA hetu che.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 lakAkAzanI bahAra dhavanuM astitva nathI. eTalA mATe ja svabhAvathI ja urdhvagati hovA chatAM muktajIva lokAgra Upara AvelI siddhazilA upara rahI jAya che ane tethI uMce alaka nAmanA anaMta mahAzunya AkAzamAM viyarI zaktA nathI. je badhAM kAraNothI kAkAza alokAkAzathI bhinna che teomAMnuM eka kAraNa lokamAM dharmanI avasthiti e che. vizvamAM vastuonI sthiti ane vizva vastuonI niyamAdhInatA gatisApekSa che. eTalA mATe dharmane lIdhe ja kAkAza athavA niyamasaMbai vizva saMbhavI zakyuM che, ema kahI zakAya. ema chatAM e paNa yAda rAkhavuM joIe ke dharma gatimAM sahAyaka kAraNa sivAya bIjuM kazuM nathI. padArtho pitAnI meLe ja gatimAna athavA sthitizIla hoya che ane kaI paNa sthitizIla padArthane dharma calAvI zakato nathI. eTalA mATe ja vizvanI vastuo satata doDAdoDa karatI jovAmAM AvatI nathI. vizvamAM je niyama ane zaMkhalA ( vyavasthA) pratiSThita rahyAM che tenuM eka kAraNa che ema kahI zakAya. adhyApaka zIlanA mata pramANe dharma gatinuM sAyaka kAraNa te che ja paNa te " ethI paNuM bIjuM kaMIka vadhAre che " teo kahe che. "te e sivAya paNa kaMIka che, te niyamabaddha gatiparaMparAnuM (system of movements) kAraka athavA to kAraNa che, jIva ane pudgalanI gatiomAM je khalA (order) rahI che tenuM kAraNa dharma ja che" temanA mata pramANe dharma kaMika lAIblITsa pratipAdita prathamathI niyata thaela vyavasthA (Preestablished harmony) nA je . prabhAcandranI "sakRgati yugapabhAvigati" e
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 ukti upara teo potAnA matavAda sthApana kare che, vastuona gatiemAM je zRMkhalA athavA niyama dekhAya che tenuM kAraNu ghUma ja che. eve prabhAtA kharekhara abhiprAya che kema te viSe saMdeha che. ukta zRMkhalAnA kAraNeAmAM dharma paNa. eka che e vAta svIkArya che, parantu vastuenI zRMkhalAbaddagatimAM dharma uparAMta bIjA kAraNeAnI paNa jarUra paDe che. ene pazu svIkAra karave paDaze. sarAvaramAM matsyapakti je zrRMkhalAthI avara javara kare che te zRMkhalAmAM sarAvaramAMnuM. ja pANI eka mAtra kAraNa che ema kahI na zakAya mInapa MktinI upara jaNAvelI sumabaddhagatine viSe taLAvamAMnuM pANI je rIte kAraNa bane che te rIte mAnI prakRti paNa kAraNa ane che. prameyakamalamA DamAM prabhAyadra kahe che. "vivAdApanna sakalajIvapudgalAzrayAH sakRdgatayaHH sAdhAraNa bAhyanimittApekSAH yugapadbhAdhigatitvAdekasaraH sa lilAzrayAne kamatsyagativat / tathA sakalajIvapudgala sthitayaH sAdhAraNa bAhyanimittApekSA yugapadmAvisthititvAdekakuNDAzra yAnekabadarAdisthitivat / yattu sAdhAraNaM nimittaM sa dharmo'dharmazca tAbhyAm vinA tadgatisthitikAryasyAsambhavAt " enA bhAvArtha evA che ke badhA jIva ane paudgalika padArthInI gattie eka sAdhAcchu bAnimittanI apekSA rAkhe che; kAraNu e badhA jIva ane paulika padArtho yugapata eTale ekI vakhate ja gatimAna dekhAya che. sAvanAM aneka matsyAnI yugapati joI ne jevI rIte ukta gatinAM sAdhAraNya nimitta pe eka sarevaramAM rahelA pANInuM anumAna
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 thAya che, tevau rIte jIva pudgalanI gati parathI eka sAdhAraNa nimittanuM anumAna karavuM paDaze. badhA jIva ane paulika padArthonI sthitie eka sAdhAraNa bAhya nimittanI apekSA rAkhe che; kAraNa e badhA jIva ane paulika padArthI yugapat sthitizIla jovAmAM Ave che. eka kuMDamAM aneka kherAMonI yugapat sthiti joI je rIte ukta sthitinAM sAdhAraNa nimittarupe eka kuMDanuM anumAna thAya che te rIte jIva, pudgalanI sthiti parathI eka sAdhAraNa nimittanuM anumAna pharavu paDaze. dhama ane adhama yathAkrame A sAdhAraNa nimitta che; kAraNa e ante sivAya uparokta gatisthitirUpa kA saMbhavatuM nathI.'' prabhAcaMdranA upara utArelA vacana uparathI e ja siddha thAya che ke ekathI vadhAre padArthanI yugapat ti parathI dhatattvanA astitvanuM anumAna karAya che. parantu je rIte eka padArtha pachI bIjo eka padArtha jAya eTale ja te zRMkhalAadda che ema kahI zakAtuM nathI. tevI rIte be ke tethI vadhAre padArthonI yugapat gata uparathI ja teo zRMkhalAbaddha che evuM anumAna karI zakAtuM nathI, gati yugapata thaI eTale zaMkhalAbaddha thaI gaI evuM ja kaI nathI. dhArA ke koi taLAvamAM eka mAchalI uttara tarapha doDe che; eka mANasa va tarapha tare che; jhADa parathI kharI paDeluM eka pAMdaDuM pazcima taraph taNAtu jAya che ane eka kAMkarA sarAvanA taLIyA tarapha utaratA jAya che. A badhI ti yugapat che ane e yugapat gatie, gati kAraNa jalane zake che, parantu e badhI gatimAMyaugapadya hovA chatAM kAi lIdhe ja saMbhavi
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 veNa phakhalA ( vyavasthA) dekhAtI nathI. te ja rIte dhamI yugapata gationuM kAraNa kahI zakAya nahiM. dharmane jainadarzanamAM niSkriya padArtha kahevAmAM AvyA che. gati paraMparAnI baMkhalAmAM dharmanI upayogitA che e svIkArya che; parantu yAda rAkhavuM joIe ke dharma kriyAzIla varatuM nathI ane tethI vizvanI gatiomAM je zaMkhalA che tenuM eka mAtra kAraNa dharma che evuM kahI zakAya nahi. eTale amane lAge che ke adhyApaka cakravartIe, paMDitavara zIlanA dharmasaMbadhI matavAdanI je samAlocanA karI che te yuktisaMgata che. paraMtu atisamUhanI zRMkhalAnuM kAraNa zodhavA jatAM adhyApaka cakravartIe adharmata lAvI mukyuM che. sthiti kAraNa adharma "yuktithI" vamane "pUrvagAmI" (logihaally prior) che ane adharmanuM phaLa athavA kAryane nirAma kavA mATe athavA tene kaMIka aMze maMda karavA mATe dharmana prayatnathI zaMkhalAnI utpatti thaI che, e temano mata hoya ema lAge che. vidvAna adhyApakano A mata amo svIkArI zakatA nathI. ApaNe bhUlI na javuM na joIe ke dharma ane adharma bane niSkriya tatvo che. teonA astitvathI gatizakhalAnA AvirbhAne sahAyatA maLI zake, paraMtu gatizaMkha lAnI utpattimAM teonuM kriyAkAritva bIlakula nathI. kharI vAta to e che ke dharma, adharma, AkAza athavA kAla bhegAM athavA alaga alaga vastuonI gati paraMparAmAM zaMkhalA lAvavAne samartha nathI. eonuM astitva zRMkhalAnA sahAyaka tarIke gaNAyA chatAM eo badhI rIte niSkriya dravya che. vizvaniyamanuM kAraNa nakkI karavA jatAM advaitavAda "ghava,
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 vikratIza" sapadArthane lAve che ane IzvaravAda eka mahAna aSTAne nirdeza kare che. jainadarzana advaitavAda, kartRtvavAda bannene virodhI che eTale zRMkhalAbaddha gationuM ane tenI sAthe vizvamAM rahelA niyamanuM kAraNa nakkI karavAmAM jainone pitAnI meLe gatizIla jIva ane pudgalane svAbhAvika prakRti Upara ja AdhAra rAkhavAnI pharaja paDe che. badhA jIvomAM samAna ja jIvanA guNo rahelA che. tethI badhA jIvonAM karmo ane kriyApaddhati ghaNe bhAge eka prakAranI ja hoya che. vaLI eka ja kAla, AkAza, dharma, adharma ane pugalanI sAthe joDAIne badhA jIvane kAma karavuM paDe che; e kAraNathI paNa jIvomAM eka niyama ane khalAne ArvibhAva thAya che. jaDa jagatanI zaMkhalA saMbaMdhe amane lAge che ke jaina darzana Adhunika vijJAnasaMmata mata ravIkAramAM lagAre AnAkAnI nahiM kare. vartamAna yuganA jaDa vijJAnanA AcAryonI peThe jaine paNa kahI zake ke jaDa jagatamAM je khalA che te jaDa padArthanAM svAbhAvika guNamAMthI janmelI che. jaDanuM saMsthAna (mass) ane gati (motion) gurutvAkarSaNane (law of gravity) niyama ane jaDamAM rahelI AkarSaNa vikarSaNa zakti (Principles of attraction and repulsion) mAMthI ja jaDa jagatanI khalA uddabhave che. jaDa vyApAramAM (Purely material phenomena) je niyama jovAmAM Ave che tenI pratiSThAmAM dharma, adhama, AkAza ane kAlanuM astitva bhahu ja sahAyaka che, e paNa ahiM svIkAravuM joIe. jagatamAM jIvonuM astitva paNa jaDa jagatanI khalAnuM piSaka che; kAraNa anAdikAlathI je badhA bahaLavo
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 sasAramAM bhramaNa karI rahyA che, tenAM prayAjana ane abhIpsA anusAra jaDa dravye| athavA pudgala dhIme dhIme badalAtAM AvyAM che. e rIte jaNAya che ke vastuonI gatimAM je zRMkhalA che te mULa teA vastunI ja kriyAzIla prakRtimAMthI ja udbhavelI che, ane dharmatattvanuM astitva mAtra e zRMkhalAnI pratiSThAnuM sahAyaka che. ema nathI. adha, AkAza vagere tatttA pazu enA paripASaka che. padArtho svabhAvathI ja gatisthitimAM kavAdhikArI che ema tavA rAjavAti kakAra vizeSapaNe kahe che ane teo dharma ane adharmane upagrAhaka '' kahe che. teo kahe che ke aMdha vyakti pharatI vakhate lAkaDInI sahAya le che; lAkaDI tene pheravatI nathI, tenA karavAmAM mAtra sahAyatA kare che. jo lAkaDI kriyAzIla kartA hota; tA te acetana ane uMdhelI vyaktine paNa pheravata. eTalA mATe adhanI gatimAM lAkaDI upagrAhaka che. vaLI dRSTinA vyApAramAM prakAza sahAyakArI che. dekhavAnI zakti AMkhanI ja che,prakAza daSTizaktine janmAvanAra nathI. prakAza jo kriyAzIla kartA heAta, teA te acetana ane uMdhelI vyaktine paNa darzana karAvata. eTalA mATe daSTi byApAramAM prakAza upagrAhaka che. teo kahe che barAbara e ja rIte ve ane jaDa padArtho peAtAnI meLe gatimAna athavA sthitizIla thAya che. teonA gati ane sthitivyApAramAM dharma ane adhama upagrAhaka eTale niSkriya hetu che. teo te gatinA ke sthitinA ' karyAM ' ke janmAvanAra nathI, dharma ane adhama jo gati ane sthitinA kartA hata te gati ane sthiti asabhavita thAta."dhama ane adhama ne sakriya dravyarUpe kalpavAmAM Ave te jagatamAM gati ane 4. 66
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 251 sthiti zA mATe asaMbhavita thAya, tenuM paNa pratipAdana karela che. dharma ane adharma sarvavyApaka ane lokAkAzamAM sarvatra vyApta che. ethI jyAre jyAre dharma koI vastune gatimAna kare tyAre tyAre adharma tene aTakAvI de, evI rIte jagatamAM sthiti asaMbhavita thaI paDe. eTalA mATe akalaMka deva kahe che ke je dharma ane adharma niSkriya dravya uparAMta bIjuM kaMIka hota te jagatamAM gati ane sthiti asaMbhavita thAta. gati ane sthiti che ane jaDa padArthonI kriyA sApekSa che. dharma ane adharma gati ane sthitinA sahAyaka che ane eka rIte dharma ane adharmane lIdhe ja gati ane sthiti saMbhave che. ahiM ApaNe jarA AgaLa vadhI zuM ema na kahI zakIe ke zaMkhalAbaddha gati ane zaMkhalAbaddha sthiti che ane jaDa padArthonI svAbhAvika kriyA upara AdhAra rAkhe che ane teonA sahAyaka ane aparihAya hetu hovA chatAM dharma ane adharma ekI sAmaTAM athavA judAM judAM gati sthiti-zaMkhalAnAM janmAvanAra (cause) nathI ? dharma ane adharma pratyakSanAM viSaya nathI ane tethI teo satpadArtha nathI, evuM kahenArane jaino ayukatavAdI kahe che. pratyakSanAM viSaya nahiM evA aneka padArthone satya mAnavAnI ApaNane pharaja paDe che ane ApaNe tema mAnIe paNa chIe. padArtho jyAre gatizIla ke sthitimAna jovAmAM Ave che, tyAre jarUra evuM koI dravya hovuM joIe ke je teone gati ane sthiti vyApAra karavAmAM madada kare. A yutivaDe dhama adharmanA astitvanuM ane dravyatvanuM anumAna karavAmAM Ave che. koI kAI kahe che ke AkAza ja gatinuM kAraNa che ane
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ para AkAzathI bhinna evA dhama, adhama dravyanA svIkAra karavAnI jarUra nathI. jaina dAnikA e matavAdanI niHsAratA batAvavA kahe che ke avakAza ApavA eja AkAzanA guNa che. avakAzapradAna e gatizIla padArthone gati kriyAmAM madada ApavA karatAM jUdI vastu che e samajI zakAya evu che. e banne guNAnI A maulika bhinnatA mULathI ja bhinna evA e dravyAnuM astitva pratipAdana kare che ane eTalA mATe dha tattva AkAzathI judu ja dravya che. vaLI e paNa jaNAya che ke jo AkAza gati kAraNa hota te vastuo alAkamAM praveza karI leAkAkAzanI mAka tyAM paNa Ama tema sacarI zakata. alAka e AkAzanA aMza hovA chatAM te bilakula zUnya ane pA rahita che ( eTaluM ja nahi paNa siddho suddhAM tyAM praveza karI zakatA nathI, ) che ke dhama sadravya che, aaAkamAM enu leAkamAM vyApta rahI leAkAkAza ane aleAkAkAza vacce eka meTI bhinnatA pratipAdana kare che. adaSTa ja gati kAraNa che dharmAM draSyanI sattA nathI ema paNa kAI kAI kahe che. parantu yAda rAkhavu joie ke cetana jIva je zubhAzubha karma kare che, tenA ja phaLa tarIke adRSTa kalpAyu che. cetana jIvane javara avara karAvavAmAM adaSTa samaya che ema dalIla khAtara mAnI lae te| paNa pApa-puNya karmanA akartA ane tajajanya adaSTano sAthe kAi paNa jAtanA sabaMdha vinAnA je jaDa padArthI che teonI gatinu kAraNa zuM hAi zake ? ahiM yAda rAkhavuM joie ke jaina mata pramANe dharma, padAne calAvanAra I dravya nathI, e vastuenI gati kriyAmAM mAtra sahAyatA A uparathI ja samajAya astitva nathI ane
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ rapa3 kare che. gatimAM dharmanA jevuM eka niSkriya kAraNa avazya svIkAravuM joIe. adaSTanI sattA svIkArIe to paNa tethI dharma eka sata tema ja ajIva dravya che e matane koI paNa rIte bAdha Avato nathI. adharma vizvavyApAranA AdhAranI zedha karavA jatAM aneka darzane khAsa karIne prAcIna darzane be virodhI taronI zodha kare che. jarathuSya pravartAvelA dharmamAM ApaNe "ahurAmajada" ane "aharimAna" nAme be paraspara virodhI-hitakArI ane ahitakArI devatAone paricaya pAmIe chIe. prAcIna yAhudI dharmamAM ane khristI-dharmamAM paNa Izvara ane tene cirazatru zayatAna vidyamAna che. deva ane asuranI bhAratamAM purAtana dharma kathA che. dharmavizvAsanI vAta cheDIne je ApaNe dArzanika tattvavicAranI Alecana karIe to tyAM paNa daitavAdanI eka asara jovAmAM Ave che. e badhA daitavAdamAM AtmA ane anAtmAne bheda khAsa ullekha yogya che ane e bhedanI kalpanA lagabhaga dareka darzanamAM koIne kaI rIte rahelI che. sAMkhyamAM e daita puruSaprakRtinA bhedarUpe varNavAmAM AvyuM che, vaLI vedAMtamAM brahma ane mAyAnA saMbaMdhanA vicAramAM to kAMIka AbhAsa jaNAya che. phreMca philasupha DekorTanA anuyAyIo AtmA ane jaDanI bhinnatA joI
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 zakyA hatA ane tene samanvaya karavAne temaNe vRthA prayAsa karyo hato. jaina darzanamAM jIva ane ajIva e paraspara bhinna mULa to che. A badhA daite uparAMta dArzanike bIjA paNa aneka haito svIkAre che jemake sata ane asata (Being and non Being ) 470 241 4414 ( Noumenon and Phenomenon) vagere. prAcIna groe bIjA eka suprasiddha bhedanI kalpanA karI hatI te bheda gati ane sthiti vaccena. herAkalITrAsanA ziSyonA mata pramANe sthiti e khare tAvika vyApAra nathI, dareka padArtha dareka kSaNe badalAyA kare che ane evI rIte dareka padArtha dareka kSaNe ja gatizIla che, ema kahI zakAya. bIjI bAjue vaLI pAramenisinA ziSyo kahe che-gati asaMbhavita che, parivartana na pAme evI sthiti ja svAbhAvika tatva che. e be pakSonA vAdavivAdamAMthI gati ane sthiti banenI satyatA ane tAtvikatA samajAya che. jeo kevala tattvavicArane pakSa na letAM lekavyavahAra tarapha paNa daSTi rAkhe che teo gati ane sthitimAMthI koI paNa ekanI satyatA bilakula uDAvI daI bIjAnI tAtviktA darzAvI zakatA nathI. jene anekAMtavAdI che; ethI teo gatikAraNa dharma ane sthitikAraNa adharma, e bannenI tAtvikatA svIkAre emAM kaMI navAI nathI. dharmane lIdhe gati che ane adharmane lIdhe sthiti che dharma ane adhama bane sata dravya che, ajIva dravyamAM samAveza pAme che. banne ja kAkAzavyApI sarvagatavyApaka padArtha che. mahAzUnya elekamAM banenuM astitva nathI. "dharma tethI
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 255 kaMIka vadhAre che-te niyamabaddha gatiparaMparAno kAraka ke kAraNuM che-jIva ane pulanI gatiomAM je zaMkhalA rahelI che tenuM kAraNa dharma ja che" ema mAnavuM yuktisaMgata nathI. jainadarzananA mata pramANe jIva ane pudgala banne pitAnI meLe gatizIla che ane dharma saMpUrNapaNe niSkriya dravya che; eTalA mATe dharma vizvamAM rahelI zaMkhalAno vidhAyaka che ema kahI zakAya nahiM. adharma paNa niSkriya dravya che. jIva ane pudagala pitAnI meLe ja sthitizIla che. jagatamAM je zaMkhalAbaddha sthiti hoya che tenuM kAraNa adhama che ema kahI zakAya nahiM-jIva ane pudgalano svabhAva ja tenuM kAraNa che. dharma ane adharmamAMthI eke jagatamAM rahelA niyamana kartA nathI. vaLI eemAMnA keI ekane bIjAne yuktithI pUrvagAmI (logically prior) kahI zakAya nahi. dharma ane adhamamAMthI koI eka bIjAnA vyApAranI pratikriyA kare che ane e ciravireAdha ke anaMtasaMgrAma upara vizvazaMkhalA TakelI che ema mAnavuM e yuktivirUddha che. grIkadArzanike prasiddha karela "rAga" (Principle of love) ane "Sa" (Principle of hate)nA siddhAMtanI sAthe dharma ane adharmanA siddhAMtanI tulanA thaI zake ema nathI. dharmane bahirmukhI gatinuM kAraNa (principle "guaranteeing motion within limits') ane adharmane aMtarmukhI gatinuM kAraNa ke madhyAkarSaNa kAraNa (koSTaka Principle of Gravitation) kahevuM e khoTuM che ema amane lAge che. paramANukAyasaMrakSaNamAM je be paraspara virodhI (Positive and negative) aglal's with all 641412 (electro magnetic influe
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 nces) jevAmAM Ave che tenA jevA paraspara virodhI koI be to sAthe dharma adharmanI tulanA thaI zake ema nathI. dharma ane adharma saMpUrNapaNe niSkriya dravya che. jevI rIte kedrAbhimukhI" ane "kekabahirgamI gati (centripetal, and centrifugal forces)nI sAthe temanuM sarakhApaNuM nathI. tevI rIte temanI upara koI paNa prakAranA kriyAkAritvane (dynamic energising) Aropa karI zakAya ema nathI. jainadarzanamAM adharmane artha pApa ke nItivirUddha apakarma evo nathI. e eka sata ajIva tatva che; vastuonI sthitizIlatAnuM eka kAraNa che. jIvo ane jaDa vastuonA sthitikAraNa tarIke e varNavAya che. tethI adharma gatizIla padArthane aTakAvI de che, e artha sUcita thato nathI. adharma e sthitinuM kAraka sahabhAvI kAraNa che, dravyasaMgrahakAre ene "kAkuvA kAradiyArA (thAna-putAnAM sthAna ) arthAta sthitizIla padArthane sthiti sahAyaka kahela che. sthitizIla padArthanI sthitine je sahAyatA kare tene vizuddha darzanavALA arihaMtae adharma kahyo che. pazuonI sthitione pRthvI jema sAdhAraNa Azraya che tema jIva ane pudgalonAM sthiti vyApAranuM adharma sAdhAraNa Azraya che. ( tattvArthasAra adhyAya 3-35-36) gamanazIla pazuone pRthvI aTakAvI detI nathI, tema chatAM pRthvI na hoya to teonI sthiti paNa saMbhavatI nathI; te rIte koI paNa gatizIla vastune adharma aTakAvI detA nathI tema chatAM adharma sivAya gatizIla padArthanI sthiti paNa saMbhavatI nathI. A prasaMge jaina lekhako adharma sAthe chAyAnI paNa sarakhAmaNI kare che. "chAyA jevI
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 rIte tApathI baLatA prANIonuM ane pRthvI jevI rIte azvonuM sthitikAraNa che tevI rIte adharma paNa puladivyanuM sthitikAraNa che." adharma "akartA" eTale ke niSkriya tattva che. e vastuonI sthitino hetu ke kAraNa hovA chatAM kadApi kriyAkArI (Dynamic or productive) kAraNa nathI. eTalA mATe adhama sthitino " bahiraMga hetu " athavA " udAsIna hetu" kahevAya che. e "nitya" ane "amUrta" che, sparza, rasa, gaMdha Adi guNo emAM nathI. e badhI bAbatamAM dharma, kAla ane AkAzanI sAthe adharmanuM sarakhApaNuM che. ene viziSTa guNa che ane e vastunA sthiti paryAno AdhAra che tethI te dravya che. adharma dravyatvarUpe avazya jIva samAna che. jIvanI mAphaka e paNa anAdhana ta ane apaugalika (immaterial) che. pahelAM kahevAmAM AvyuM che ke adharma, ajIva arthAta anAtmadravya che. dharma, kAla, pudgala ane jIvanI peThe adharma lokAkAzamAM rahelo che. anaMta AkAzamAM enuM astitva nathI. adharma vartamAna (gaNita) ane pradezaviziSTa (gha) hovAthI paMca astikAmAM enI gaNatarI thAya che eka avibhAjya pudagala paramANuvaDe jeTaluM sthAna rokAya che tenuM nAma "pradeza." adharma lokAkAzanI sImAmAM rahelo hoI enI pradeza anaMta nathI; eo nirdiSTa rasImAmAM rahelA hoi eno aMta che. jaine adharma, dharma ane jIvanA pradezene "asaMkhya" athata gaNatarI na karavA yogya kahe che.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 Ama adharma "asaMkhyayapradeza" hovA chatAM e eka che--mAtra eka ja vyApaka padArtha che, e vizva vyApI ("lokAvagADha") ane vistRta (" pRthula") che. dharmanI mAphaka adharmanA pradezo paNa paraspara joDAyelA che, tethI adharma e eka vyApaka saMpUrNa padArtha kahevAya che. A bAbatamAM kAlatattvanI sAthe adharmanuM jUdApaNuM che, kAraNa ke kAlAo paraspara joDAyelA nathI dharma ane adharma bannene mULathI eka ja dravya kahI zakAya ke nahi ? bane e lokAkAza vyApI che eTale banene "deza" eka che. baMnenuM "saMsthAna" arthAta parimANu eka ja che. banne eka "kAla"mAM rahelA che. dArzanika eka ja "darzana " arthAta pramANanI madadathI bannenA astitvanuM anumAna kare che. dharma ane adharma "avagAhana thI eka che arthAt banne paraspara gADhapaNe joDAyelA che. banne tatva " dravya" che, amUrta che ane reya che. eTale dharma ane adharmane be bhinna dravya na gaNatAM bannene ekaja dravya kahIe te zo doSa ? enA uttaramAM tasvArtharAjavAtikakAra kahe che ke dharma ane adharmanAM kArya bhinna che ethI e bane bhinna dravya che. ekaja padArthamAM eka ja samaye rUpa, rasa ane bIjA vyApAro jovAmAM Ave che, paraMtu teTalA mATe rU5 rasAdine zuM eka ja vyApAra kahIzuM? AkAza tattvane gati ke sthitinuM kAraNa mAnIne dharma ane adharmanA astitvane asvIkAra karI zakAya tema nathI. avakAza arthAta sthAna devuM e ja AkAzanuM lakSaNa che; jevI
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 259 rIte nagaramAM dharA vagere rahelAM Aya che tevI rIte dharma, adhama ane khIjAM dravye AkAzamAM rahelAM che. jo sthiti karAvavI ane gati karAvavI e AkAzanA guNu hAta tA anaMta mahAzUnya alAkamAM paNa e guNAnA abhAva hota nahiM. aleAkAkAzamAM gati-sthiti saMbhavita hAta tA leAkAkAza ane anaMta aaAkAkAza vacce kaze bheda raheta nahiM. vyavasthita leAka ane anaMta aleAkanA bheda UparathI ja samajAya che ke AkAzamAM ti-sthitinA nimitta kAraNutvanA Arepa karI zakAya tema nathI ane gati-sthitinA kAraNarUpe dharma adharmInuM astitva avazya svIkAravuM joie. avakAza ApanAra AkAza vinA dhama ane adharmInuM kAi paNa kA thai zake nahiM e kharUM che; paraMtu teTalA mATe AkAzanI sAthe dhama ane adharmIne kai paNu bheda che nahi evuM kAMI nathI. vaizeSikadanamAM dig, kAla, ane AtmA judA judA padArtha tarIke svIkArAyA che. AkAza vinA eemAMnA koinuM paNa kArya thai zake nahi. ema chatAM e badhAMnuM astitva AkAzathI juduM mAnavAmAM AvyuM che. je eka ja dravyamAM judAM judAM kAne Arepa karI zakAya ema hAya tA nyAyadAnasaMmata anekAtmavAdanI yuktiyuktatA kyAM rahI? vaLI sAMkhyadarzana sattva, rajas ane tamas nAme traNa judA judA guNAne prakRtimAM Apa kare che te paNa yukta kevI rIte gaNAya? e traNe guNamAMnA kAi paNa eka guNa jude jude traNa prakAre kAma kare che ema mAnata te pazucAlata. mULathI ja bhinna kAryonuM kAraNa eka hoya te sAMkhyasaMmata puruSa bahutvavAda siddha thai zake nahi, bauddhadarzIna rUpaskaMdha, vedanA
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 kaMdha, saMjJAskadha, saMskArakaMdha ane vijJAna skaMdha nAme pAM judA judA skano ullekha kare che; chellA skaMdha sivAya bAkInA bIjA skaMdhe saMbhavI na zake evA hovA chatAM bauddho pAMce skone svIkAra kare che. eTale eka padArtha bIjA padArtha upara AdhAra rAkhatA hoya to paNa je banenA kAryamAM maulika bheda hoya te banne padArthanuM jU du astitva svIkAravuM joIe. dharma ane adharma amUrta dravya che, eTale teo bIjA padArthanI gati-sthitimAM kevI rIte sahAyaka thaI zake? evI zaMkA lAvavAnuM kAraNa nathI. dravya amUrta hovA chatAM paNa kArya karI zake che. AkAza amUrta hovA chatAM paNa bIjA padArthane avakAza Ape che. sAMkhyadarzanasaMmata pradhAna paNa amUrta che, Ama chatAM puruSane mATe enuM jagata prasavanuM kArya svIkArAya che. bauddhadarzananuM vijJAna amUrta hovA chatAM nAma rUpAdinI utpattinuM kAraNa che. vaizeSikasaMmata apUrva paNa zuM che ? e paNa amUrta che; ema chatAM e jIvanA sukhaduHkhAdinuM niyAmaka che. eTale dharma ane adharma amUrta hova chatAM kArya kare che e viSe zaMkA lAvavI nirarthaka che. dharma ane adhama zabda sAdhAraNa rIte naitika arthamAM vaparAya che, chatAM jainadarzanamAM e banne dravya che, be e ajIva tattva che. koI koI dharma adharmanA e be artha vacce saMbaMdha zodhavAno prayatna kare che, tenI ja AlecanA ame upasaMhAramAM karIzuM. dharma gatinuM kAraNa che ane adharma
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 sthitinuM kAraNa che. naitika arthAMmAM dharma eTale puNyaka ane adharmI eTale pApaka. koi koinA mata pramANe dhA gatikAra, e tAttvika artha ja e tAttvika artha ja mULa ane prAcIna che; pAchaLathI emAMthI ja dharmane naitika atha nIkaLyeA che. te kahe che ke jIvadravya svabhAvathI ja urphe (ardhvagati ) che. arthAt te vizuddha svabhAvamAM jeTale aMze sthita haze teTale ja aze tenI urdhvagati thaze ane leAkAgra tarapha AgaLa vadhaze. dhama e gatikAraNa che; eTale sukhamaya urdhvalokamAM javAmAM jIvane je sahAyaka thAya tene dhama kahI zakAya, A tarapha vaLI pApasparahita puNyakama karavAthI ja jIva u lekamAM jai zake che. e kAraNathI je dharmazabda pahelAM jIvanI urdhvagatinA sahAyaka evA artha prakaTa karatA hatA te zabda vakhata jatAM puNyakarmAMvAcaka thaI gayA. tevI rIte adhama mULathI jIvanI sthitinA sahAyaka evA aneA vAcaka hAI pAchaLathI jIve je vaDe saMsAramAM baMdhAi rahe che te pApakamA vAcaka thaI paDayA che. A matamAM amArI AsthA besatI nathI. dhama ane adharmanA tAtvika ane naitika e e a vacce upara je sabadhasthApana karavAnA prayatna karavAmAM Avye che te yukitasa Mgata (logical ) paNa nathI ane kAlakramane adha esA (chronological) paNa nathI. jIvanI mAtra svAbhAvika urdhvagatine ja dharma sahAyatA kare che ema mAnavuM kevI rIte yuktiyukta hoI zake? jainadarzanamAM dhasa prakAranI gatinu kAraNa che, ema kahevAmAM AvyuM che. jIvanIgatine e jema sahAyatA kare che tema pudgalanI gatine paNuM sahAyatA kare che. badhA prakAranI gatinuM kAraNa dhama jIvane
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 mAtra urdhvagatimAM sahAyatA kare ema kema mAnI zakAya ? jyAre jIva jaina saMmata narakamAMnA koI ekamAM jAya che tyAre jIvanI te adhogatimAM paNa dharma sahAyatA kare che ema ame samajI zakIe chIe, dharmatattva urdhvagatine je rIte sahAyatA kare che tevI ja adhogatine paNa sahAyatA kare che. eTalA mATe dharmazabdanAM "gatikaraNa" evA tAtvika artha sAthe tenAM puNyakarma " e naitika arthano keI paNa prakArano saMbaMdha hoI zake nahi. adharmanI bAbatamAM paNa kahI zakAya ke e tattva duHkhamaya saMsAra athavA yaMtraNApUrNa narakamAM jIvanI sthiti jevI rIte saMbhavita kare che tevI ja rIte vaLI AnaMdadhAma urvalokamAM jIvanI sthiti saMbhavita kare che. ethI sthitikaraNa adharmanI sAthe pApakarma rUpa adharmano koI paNa saMbaMdha hoI zake nahi. vaLI ema paNa kahI zakAya nahiM ke puNyakarma karavAmAM amuka prayatnazIlatA hoya che. ane pApakarmamAM amuka jaDatA hoya che, tethI gati-kAraNavAcaka dharma-zabdanI sAthe puNyakarmavAcaka dharma-zabdane saMbaMdha che ane sthitikAraNa vAcaka adharmazabdanI sAthe pApakarmavAcaka adharmazadane saMbaMdha che. jainadharmanI nItimAM ja nahiM paNa bhAratanI lagabhaga badhI ja dhamanItimAM eka vAtano svIkAra thaelo che ke puNyavAna, sukarmI athavA dharmasAdhaka vyakti diyAvAna na paNa hoya. acaMcaLa sthiti ke ciragaMbhIra vairyanI bhAratIya dharmanItimAM aneka sthaLe prazaMsA karavAmAM AvelI che ane ene ja sAdhanAnuM mULa ane lakSya kahela che. e dRSTie jotAM dharma karatAM adharma ja vadhu pramANamAM dharmapaSaka che ema kahI zakAya.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 263 kharI vAta e che ke gatisthiti-kAraNarUpe dharma adharmanI tAtvikatAno svIkAra e jainadarzananI viziSTatA che. enA naitika ane sAtvika bane arthe vacce saMbaMdha sthApana karavAne prayAsa sarvathA vyartha lAge che.
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atma jyoti A pustaka zrImad rAjacaMdramAMthI laIne suMdara rIte goThavavAmAM AvyuM che. ane tenI sAthe Atmasiddhi vistRtArtha sahita ApavAmAM Avela che. tenA saMgrAhaka zrI harilAla jIvarAja bhAyANI che. pustaka darekane atyaMta upayogI che. mUlya 0-6-0 zrImad rAjacandra kRta AtmasiddhizAstra. : (artha tathA vivecana sahita) AtmAnuM svarUpa samajavA mATe atyanta upayogI pustaka che. dareka vAMcavA tathA vicAravA yogya che. mUlya 0-3-0 pramANanaya tatvAlaka. (ratnAkarAvatArikA TIkA ane tenA anuvAda sahita) paricacheda 4 A nyAyazAstrano grantha che ane temAM pramANa ane nayanA svarUpanuM mukhyatve varNana che. ane prasaMge jainetara darzananuM khaMDana karI jainadarzananuM sthApana karavAmAM AvyuM che. tenI kIMmata 3-0-0 hatI paraMtu ghaTADI rU. 1-8-0 rAkhavAmAM AvI che. UMjhA phArmasI-uMjhA, rIcIDa amadAvAda, kAlabAdevI muMbaI ralakSmI reDa, punA sITI.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________