________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आकासतल
आकासपदुम
आकासट्टकविमानं दिस्वा, जा. अट्ठ. 6.139; - ना प्र. वि.. ब. व. - आकासट्टकविमाना इमेति वदति, जा. अट्ठ.. 6.149; - नानि वि. वि., ब. व. - इदानि पन
आकासट्टकविमानानि परसन्तेन ..., जा. अट्ठ. 6.149. आकासतल नपुं.. तत्पु. स. [आकाशतल], किसी भव्य भवन या महल की सबसे ऊपरी छत, किसी भी भवन की चपटी छत - लं द्वि. वि., ए. व. - आकासतलं आगन्त्वा महाद्वाराभिमुखोव अहोसि, स. नि. अट्ट, 1.275; - ले सप्त. वि., ए. व. - राजमहेसी गरुभाय आकासतले रुआ ... निसिन्ना होति, म. नि. अट्ट (म.प.) 2.230; सूरियो .... उट्ठाय आकासतले ठितं चन्दं उल्लोकेत्वा... गतो, स. नि. अट्ठ. 1.275. आकासति आ +vकास का वर्त, प्र. पु., ए. व. [आकाशते],
चमकता है, उज्ज्वल या सुन्दर दिखाई देता है, प्रकाशित होता है, प्रदीप्त होता है - 'आकासती ति आकस्सती ति च दुविधो पाठो, महानि. अट्ठ. 353; - न्तं'/मानं वर्त. कृ., परस्मै./आत्मने. - ब्रहा वाळमिगाकिण्णं, आकासन्तंव दिस्सति, जा. अट्ठ. 6.106; आकासन्तन्ति आकासमान, पकासमानन्ति अत्थो, तदे. - न्तं आकास+अन्त के योग से व्यु. [आकाशान्त], आकाश का छोर - आकासन्तवाति एतं वनं आकासस्स अन्तो विय हुत्वा दिस्सति, जा. अट्ट
आकासधातुयाति आकासेन गच्छन्तो, अ. नि. अट्ठ. 3.17; - निद्देस पु., तत्पु. स. [आकाशधातुनिर्देश], आकाशधातु के विषय में व्याख्यान - से सप्त. वि., ए. व. -- आकासह
तुनिद्देसे न कस्सति, न निकस्सति, कसितुं वा छिन्दितुं वा भिन्दितुं वा न सक्काति आकासो, ध. स. अट्ठ. 358; - निस्सित त्रि.. तत्पु. स. [आकाशधातुनिःश्रित], आकाशधातु पर आधारित सम्पूर्ण उपादारूप - आकासधातुं न अत्ततो उपगच्छिन च आकासधातुनिस्सितं अत्तानं, म. नि. 3.80; आकासधातुनिस्सितपदे पन अविनिब्भोगवसेन सब्बम्पि भूतुपादारूपं आकासधातुनिस्सितं नाम, म. नि. अट्ठ. (उप.प.) 3.64-65.. आकासन नपुं., आ +vकस से व्यु., क्रि. ना. [आकर्षण], अपनी ओर खींच कर ले आना - तण्हा हि रूपादीनं
आकासनतो आकासो ति वुच्चति, सु. नि. अट्ठ. 2.259. आकासनभगत त्रि., तत्पु. स. [आकाशनभगत], आसमान में चल रहा, आकाश में उड़ रहा, आकाश-नामक नभमण्डल में जा रहा - ता पु., प्र. वि., ब. व. - दिसोदिसं ओकिरन्ति, आकासनभगता मरू बुवं. 2.50; आकासनभगताति आकाससङ्घाते नभसि गता, बु. वं. अट्ठ. 102. आकासनिमित्त नपुं.. तत्पु. स. [आकाशनिमित्त], आकाश
का चिह्न या आलम्बन - गोचर त्रि., ब. स., आकाश को अपना आलम्बन बनाने वाला (प्रथम अरूपध्यान का चित्त) - रे सप्त. वि., ए. व. - ... आकासनिमित्तगोचरे विआणे चित्तं उपसंहरतो, विसुद्धि. 1.315; आकासनिमित्तं गोचरो एतस्साति आकासनिमित्तगोचरं तस्मिं आकासनिमित्तगोचरे पठमारूप्पविञाणे, विसुद्धि, महाटी. 1.366. आकासनिस्सित त्रि., तत्पु. स. [आकाशनिःश्रित], आकाश
पर आश्रित, आकाश के सहारे विद्यमान - ता पु., प्र. वि., ब. व. - ये आकासनिस्सिता पाणा ते नं खादेय्यं स. नि. 1(2).88; आकासनिस्सिताति डंसमकसकाककुललादयो, स. नि. अट्ठ. 2.97. आकासन्त पु., तत्पु. स. [आकाशान्त], आकाश का छोर,
आकाश का एक शिरा, संसार का अन्तिम छोर - न्तं प्र. वि., ए. व. - ब्रहा वाळमिगाकिण्णं, आकासन्तंव दिस्सति, जा. अट्ठ. 6.106; आकासन्तंवाति एतं वनं आकासस्स अन्तो विय हुत्वा दिस्सति, जा. अट्ठ. 6.106. आकासपदुम नपुं., तत्पु. स. [आकाशपद्म], एक पुष्पयुक्त पौधा – मा प्र. वि., ब. व. - ओगताकासपदुमा, महिया पुप्फमुग्गतं, थेरीगा. अट्ठ. 175.
6.106.
आकासत्त नपुं॰, भाव. [आकाशत्व], खालीपन, रिक्तता, अभाव - तं प्र. वि., ए. व. - आकासत्तं, अभावत्तन्ति उपचरितभेद सामञ्ज, मो. व्या. 4.59. आकासधातु स्त्री., कर्म. स. [आकाशधातु], 1. धर्मों के बहुविध विभाजन में छ धातुओं में से एक धातु के रूप में स्वीकृत आकाश-तत्त्व, रूप नामक धर्म का परिच्छेदक- तत्त्व - "छ धातुयो - पथवीधातु, आपोधातु, तेजोधातु, वायोधातु, आकासधातु, विज्ञआणधातु, दी. नि. 3.196%3; आकासधातूति असम्फुट्ठधातु, अ. नि. अट्ठ. 2.156; - लक्खणादितो पन रूपपरिच्छेदलक्खणा आकासधातु, ध. स. अट्ठ. 358; आकासधातु परिच्छेदरूपं नाम, अभि. ध., स. 42; न कस्सतीति अकासो, अकासोयेव आकासो, निज्जीवडेन धातु चाति आकासधातु, अभि. वि. टी. 177; चक्खायतनं... आकासधातु... पञ्चवीसति रूपकोडासाति न जानाति, अ. नि. अट्ठ. 3.351; या ष. वि., ए. व. - आकासधातुया असम्फुट्ठलक्खणं, अ. नि. अट्ठ. 1.87; 2. आकाश, अन्तरिक्ष, आसमान – या तृ. वि., ए. व. - गच्छं
For Private and Personal Use Only