________________
२९२
मनुयोगद्वारपणे अनुप्रेक्षया वर्तमानः साधुरागमतो द्रव्यानुपूर्वी भवति? उत्तरयति-अणुवओगो दवमितिकटु' अनुपयोगो द्रव्यमिति कृत्वा । अनुपयोगो हि द्रव्यं भवति, अतोऽनु. पेक्षयाऽवर्तमानः साधुरागमतो द्रव्यानुपूर्वी भवति ।
नेगमादि भेदेन द्रव्यानुपूर्वी भेदास्त्वेवं विज्ञेयाः नैगमस्य खलु एकोऽनुपयुक्त भागमत एका द्रव्यानुपूर्वी, यावत् यावच्छब्दात् द्वावनुपयुक्तौ आगमतो द्वे आनु. पूज्यौं । त्रयोऽनुपयुक्ता आगमतस्तिस्रो द्रव्यानुपूर्व्यः । एवमेव व्यवहारस्यापि । सम्यक् प्रकार से जान लिया है-सीख लिया है-वह उसका पूर्णरूप से ज्ञाता बन चुका है, अतः वह साधु उस आनुपूर्वी में वाचना पृच्छना आदि से वर्तमान होने पर भी उसमें उपयोग से रहित होने के कारण वह आगम से द्रव्यानुपूर्वी कहलाता है। (णेगमस्स णं एगो अणुवउत्तो आगमओ एगा दव्वाणुपुत्वी, जाव कम्हा? जइ जाणए अणुवउत्तं न भवइ, जइ अणुवउत्ते जाणए न भवइ, तम्हा णस्थि आगमओ दव्वाणुपुत्वी से तं आगमओ दवाणुपुची) ।
अब सूत्रकार नैगमनय आदि के भेद से द्रव्यानुपूर्वी के भेदों को कहते है-इन में नैगमनय की दृष्टि से एक अनुपयुक्त आत्मा-साधु आगम से एक द्रव्यानुपूर्वी है। यहां यावत् शब्द से ऐसा जानना चाहिये-कि दो अनुपयुक्त साधु आगम से दो द्रव्यानुपूर्वी हैं। तीन अनुपयुक्त साधु, आगम से तीन द्रव्यापूर्वी हैं । इस प्रकार जितने अनु. पयुक्त साधु हैं आगम से उतनी ही द्रव्यानुपूर्वीयां हैं। इसी प्रकार से व्यवहारनय की दृष्टि से द्रव्योनुपूर्वी में एकत्व अनेकत्व का कथन સાધુ આનુપમાં વાચના, પૃચ્છના, આદિ વડે વર્તમાન હોવા છતાં પણ તેમાં ઉપયોગથી રહિત હોવાને કારણે આગમની અપેક્ષાએ દ્રવ્યાનુપૂરી કહેવાય છે.
(णेगमस्स ण एगो अणुवउत्तो आगमओ एगा वाणुपुवी जाव कम्हा ? जइ जाणए अनुवउत्ते न भवइ, जइ अनुव उत्ते जाणए न भवइ, तम्हा णस्थि भागमो दव्वानुपुवी-सेत्त आगमओ दव्वानुपुव्वी)
હવે સૂત્રકાર નૈગમય આદિના ભેદથી દ્રવ્યાનુપૂવીના ભેદેનું કથન કરે છે–નગમ નયની દષ્ટિએ એક અનુપયુક્ત આત્મા (સાધુ) આગમની અપેક્ષાએ એક દ્રવ્યાનુપૂવી છે. અહીં “યાવત્ ” પદથી નીચે પૂર્વોક્ત સૂત્રપાઠ ગ્રહણ કરે.
નગમનયની દૃષ્ટિએ બે અનુપમયુકત સાધુ આગમની અપેક્ષાએ બે દ્રવ્યાનુપૂર્વી છે, ત્રણ અનુપયુકત સાધુ આગમની અપેક્ષાએ ત્રણ દ્રવ્યાનવી છે. એ જ પ્રમાણે જેટલા અનુપયુકત સાધુ છે એટલાં જ આગમની અપેક્ષાએ દ્રવ્યાનુપૂવી છે. એ જ પ્રમાણે વ્યવહારનયની અપેક્ષાએ પણ દ્રવ્યાનુપૂવીમાં