________________
४२८
भंगागवारले दिवसमहोरसपक्खमासा य' इत्यागमसिद्ध आवलिकादिकालः कथमुपपयेत ! इति चेत्, उच्यते-व्यवहारनयमाश्रित्य-आवलिकादिसत्ता स्वीक्रियते। निधन नयमते तु तदसत्वमेव । नहि पुद्गलस्कन्धे परमाणुसकात इवावलिकादिषु समयसातः कश्चिदस्थितोऽस्ति, अतो व्यवहारनयमतेन तत्कथनमस्तीति न कबिर् दोष इति । तदेतदुपसंहरन्नाह-' से तं' इत्यादि, सैषा पूर्वानुपूर्वीति । अब पश्चानुपूर्वी निरूपयितुमाह-' से किं तं' इत्यादि । अथ का सा पचानुपूर्वी ! इति शिष्य प्रश्नः। उत्तरमाह-'पच्छानुपुब्बी' इत्यादिना। पश्चानुपूर्वी हि'अद्धासमयः, पुद्गलास्तिकायः, जीवास्तिकायः, आकाशास्तिकायः, अधर्मास्तिस महोरत्तपक्खमासाय" इत्यादि आवलिकारूप काल जो कि आगम सिद्ध है कैसे संगत माना जा सकता है ?
उत्तर-व्यवहारनय को लेकर ही आवलिकादिरूप की सत्ता स्वीकृत हुई है। निश्चयनय के मत को लेकर नहीं। क्योंकि इस मत में तो आवलिकादि रूप कालका सत्व नहीं माना गया है। जिस प्रकार से पुदलस्कंध में परमाणुओं का संघात अवस्थित है उस प्रकार से आव. लिकादिकों में कोई समय संघात अवस्थित नहीं है । इसलिये मानना चाहिये यह आवलिकादिरूप काल का कथन व्यवहारनय के मत से है। इसलिये इसमें कोई दोष नहीं है । (से तं पुव्वानुपुव्वी) इस प्रकार यह पूर्वानुपूर्वी का स्वरूप है । " से किं तं पच्छानुपुव्वी" पश्चानुपूर्वी क्या है?
उत्तर-(पच्छाणुपुव्वी) पश्चानुपूर्वी इस प्रकार से हैं-(अद्धासमए लियमुहुत्ता दिवसमहोरत्तपक्खमासा य" मालि, भुत', हस, शत, પક્ષ, માસ આદિ રૂપ કાળ કે જે આગમ દ્વારા સિદ્ધ થયેલ છે, તેને કેવી રીતે સંગત માની શકાય?
ઉત્તર-વ્યવહાર નયની દૃષ્ટિએ જ આવલિકાદિ રૂપ કાળની સત્તા (સમયનું અસ્તિત્વ) સ્વીકૃત થઈ છે-નિશ્ચયનયની માન્યતા અનુસાર તે આ વિકા આદિ રૂપ કાળનું અસ્તિત્વ જ સ્વીકારવામાં આવ્યું નથી જે પ્રકારે પુલસ્કંધમાં પરમાણુઓને સંઘાત (સોમ) અવસ્થિત વિદ્યમાન છે, એ પ્રમાણે આવલિકાકેમાં કઈ સમયનો સંધાત અવસ્થિત નથી તેથી એવું માનવું જોઈએ કે આ આવલિકાદિ રૂપ કાળનું કથન વ્યવહાર નયના મતાનુસારનું કથન છે. તે કારણે આ પ્રકારના કથનમાં કઈ દેષ નથી. (से त पुत्वानुपुत्री) मा प्रा२नु पूर्वानुवीन २१३५ छे.
પ્રશ્ન-હે ભગવન્ ! પશ્ચાનુપૂર્વી નું કેવું સ્વરૂપ છે? त्तिर-(पच्छाणुपुव्वी) ५श्वानुवा भी प्रानी 81 8-(अवासमए,