________________
मनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र १५६ पारिणामिकभावनिरूपणम् जीर्णघृतं, जीर्णतण्डुला इति । अत्र जीर्णत्व परिणामस्य सादित्वात् सादिपारिणामिकता बोध्या मुरादि-द्रव्याणि नव्यजीणों भयावस्थयोरप्यनुगतानि । तत्र नव्यतायां निवृत्तायां जीर्णतारूपेग यः परिणामः स सुखावबोधो भवति, अतो जीणे ति विशेषणविशिष्टाः सुरादयः शब्दा उक्ताः । सुरादिद्रव्याणां तु नव्यावस्थायामपि सादि पारिणामिकत्वमस्त्येव । कारणद्रव्यस्यैव नूतनसुरादिरूपेण परिणमनाद, परिणाम से जो निर्वत्ति ( निष्पन्न ) है वह पारिणामिक है । (से किं तं साइपारिणामिए ? ) हे भदन्त ! सादिपारिणामिक क्या है ? ___ उत्तर-(साइपारिणामिए अणेगविहे पण्णत्ते) सादि पारिणामिक अनेक प्रकार का कहा गया है । (तं जहा) जैसे-(जुण्णसुरा जुण्णगुलो, जुण्णघयं, जुण्णतंदुला चेव) जीर्णसुरा, जीर्णगुड़, जीर्णघृत, जीर्णतंदुल, सुरा में, गुड़ में घृत में, एवं तंदुलों में जो जीर्णपर्यायरूप परिणाम आया है वह सादि है । क्योंकि जीर्णता के काल की पूर्वकोटि ज्ञात हो सकती है। सुरादि द्रव्य नव्य पर्याय और जीर्ण पर्याय इन दोनों अवस्थाओं में भी अनुगतरूप से रहते हैं। जब नव्य-नवीनता-पर्याय इनसे निवृत्त हो जाती है-तय जीर्णता पर्याय आजाती है यह बात सभी के लिये स्पष्ट है । इसी कारण सूत्रकार ने यहां जीर्ण विशेषण से विशिष्ट इन सुरा आदि शब्दों को रखा है।
शंका-यह बात हम मानते हैं कि सुरादिक द्रव्यों में जीण अवस्था में सादि पारिणामिकता है क्योंकि इनमें जीर्णअवस्था के समय की
प्रश्न-(से किं तं साइ पारिणामिए ?) 3 मापन ! पाहि पारिवामिन ११३५ ३ छ ?
उत्तर-(साइपारिणामिए अणेगविहे पण्णत्ते) साह पारिवामि साप भने ना ४ह्यो छे. (तं नहा) भ -(जुण्णसुरा, जुण्णगुलो, जुण्णषय, जुण्णतंदुला चेव) सुश, गोण, घी, मने त . जूना સુરામાં, ગેળમાં, ઘીમાં અને તંદલમાં જે જીણું પર્યાય રૂપ પરિણામ આવ્યું છે, તે સાદિ પરિણામિક ભાવ રૂપ છે, કારણ કે જીર્ણતાના કાળની પૂર્વ કેટિ જાણી શકાય છે. સુરાદિ દ્રવ્ય નવી પર્યાય અને જીણું પર્યાય, એ બને અવસ્થામાં પણ અનુગત રૂપે રહે છે જ્યારે નવીનતા પર્યાય આ દ્રમાંથી નિવૃત્ત થઈ જાય છે ત્યારે તે દ્રવ્યમાં જર્ણતા પર્યાય આવી જાય છે, આ વાત સૌને માટે સ્પષ્ટ છે. તે કારણે જ સૂત્રકારે જીર્ણ વિશેષણ યુક્ત સુરાદિક દ્રવ્યને સાદિ પરિણામિક ભાવના દૃષ્ટાન્ત રૂપે અહીં પ્રકટ કરેલ છે.
શંકા–એ વાત તે અમે માની લઈએ છીએ કે સુરાદિક દ્રવ્યમાં જીર્વાવસ્થામાં સાદિ પારિણાધિકતા હોય છે, કારણ કે તે દ્વમાં છ
