________________
५५८
अनुयोगद्वारसूत्रे
सन्नि ? नियमात् श्रभ्यपि सन्ति । नैगमव्यवहारयोरानुपूर्वी द्रव्याणि किं संख्ये - यानि असंख्येयानि अनन्तानि ३१ त्रीण्यपि नो संख्येयानि, असंख्येयानि, नो अनन्तानि । सू० १३१ ॥
टीका--' से किं तं' इत्यादि -
शिष्यः पृच्छति अथ कोऽसावनुगमः ? इति । उत्तरयति - अनुगमो नवविधः प्रज्ञप्तः, तद्यथा - सत्पदप्ररूपणतेत्याद्यल्पबहुत्वान्तः । तथादि - सरपदप्ररूपणता १, द्रव्यप्रमाणं२, क्षेत्रं ३, स्पर्शना४, कालः५, अन्तरम् ६, भागः७, भावः८, अल्पबहुत्व' ९ चेति । तत्र - सत्पदप्ररूपणतां निरूपयितुमाह- 'गमहाराणं' इत्यादिनैगमव्यवहारसम्म तान्याऽऽनुपूर्वी द्रव्याणि कि सन्ति ? न सन्ति वा? एत्रमनापूववकविषयेऽपि मनो बोध्यः । उत्तरयति - नियमात् त्रीण्यपि अनु कोई ऐसा प्रश्न करते हैं कि "नैगमव्यवहारनयसंमत आनुपूर्वी द्रव्य हैं या नहीं हैं " इसी प्रकार का प्रश्न अनानुपूर्वी द्रव्यों और अवक्तars porों के भी विषय में होता है- -तब इसका उत्तर- (णियमा तिष्णि वि अस्थि) "नियमतः ये तीनों द्रव्य हैं" ऐसा दिया जाता है। (गमववहाराणं आणुपुत्र्वी दव्बाई किं संखिज्जाई असंखिजाई अनंताई ३ १ )
प्रमाण में आनुपूर्वी आदि पदों द्वारा जिन द्रव्यों को कहा जाता है उनकी संख्या कितनी है इसका विचार होता है - जिसे इस पाठ द्वारा व्यक्त किया गया है- प्रश्नकर्ता पूछता है कि नैगमव्यवहारनयसंमत आनुपूर्वी द्रव्य क्या संख्यात हैं, या असंख्यात हैं या अनंत हैं ? इसी प्रकार का प्रश्न प्रश्नकर्त्ता का अनानुपूर्वी और अवक्तव्यक द्रव के विषय में भी है। इसका उत्तर सूत्रकार ने (तिथिग પૂછે કે “ નેગમવ્યવાર નયસ'મત આનુપૂર્વી દ્રવ્યે છે કે નથી ? અનાનુપૂર્વી દ્રવ્યેા છે કે નથી ? અવક્તવ્યક દ્રબ્યા છે કે નથી ? ” તે તે પ્રશ્નના उत्तर या प्रम.ये आपवामां आवे छे - (नियमा तिणि वि अत्यि ) ત્રણે દ્રષ્યે અવશ્ય વિદ્યમાન છે. આ પ્રકારે માનપૂર્વી આદિ કન્યાના અસ્તિત્વ વિષયક જે પ્રરૂપણા કરવામાં આવે છે તેનુ નામ સત્પદપ્રરૂપણુતા છે.
"" આ
હવે દ્રવ્યપ્રમાણનુ સ્વરૂપ સમજાવવામાં આવે છે–જે દ્રવ્યાને આનુપૂર્વી આદિ રૂપે ઓળખવામાં આવે છે, તે દ્રબ્યાની સખ્યાના દ્રવ્યપ્રમાણમાં વિચાર કરવામાં આવે છે એજ વાતને નીચેના સૂત્રપાઠ દ્વારા સ્પષ્ટ કરવામાં આવી છે
प्रश्न- (णेगमववहाराणं आणुपुत्रीदव्बाई किं संखिज्जाई, असंखिज्जाई, अणंताई १) नैगमव्यवहार नयसभित समस्त यानुपूर्वी द्रव्यों शु संख्यात છે, અસંખ્યાત છે, કે અનત છે ? આ પ્રકારના પ્રશ્ન અનાનુપૂર્વી કી અને અન્નક્તવ્યક દ્રવ્યે વિષે પણ પૂછવા જોઈએ,