Book Title: Subhashit Padya Ratnakar Part 01
Author(s): Vishalvijay
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023174/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namaH zrI gurupremasUraye CULPE cAlo -: prakAzaka : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 900 4 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita padya 2tnAkara - bhAga pahelo - - saMgrAhaka ane anuvAdaka - munirAja zrI vizALavijayajI - preraka :pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA -: prakAzaka :zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa C/o. bI. sI. jarIvAlA C/o. caMdrakAMta esa. saMghavI zopa naM.5, badrikezvara sosAyaTI, 6, bI, azokA komlekSa, marIna DrAIva, 'I' roDa, muMbaI-ra pATaNa (u.gu) saMvata : 2060 mUlya : 60/mudraNa : pArasa prinTasa, phorTa, muMbaI -1 : phona- 22825784 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 divyakRpA pUjyapAda siddhAMtamahodadhi, sva. AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA pUjyapAda vardhamAna taponidhi, gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA zubhAziSa pUjyapAda siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA puNyaprabhAva parama pUjya samatAsAgara sva. paMnyAsajI zrI padmavijayajI gaNivaryazrI purNa preraNA-mArgadarzana pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma sAhitya vizArada siddhAMta mahodadhi pa.pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijya premasUrIzvarajI mahArAjA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa mArganA sAcA sArathI sUripremanA AjJAMkita paTTAlaMkAra pa.pU. AcAryadeva zrImad vijaya HalbhaBsUrIzvarajI mahArAjA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A zrutabhakita-anumodana che subhASito ne suktionA saMgraharUpa prastuta zrI subhASita padya ratnAkaranA A prathama bhAganA prakAzanano saMpUrNa lAbha paramazraddheya gacchAdhipati zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrizvarajI ma. nA paTTaprabhAvaka | gacchAdhipati zrI AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma. nA saM. 2059 nA yazasvI cAturmAsanI smRti nimittebI ghATakopara jena che. mUrtipUjaka tapagaccha saMgha, ghATakopara (vesTa), muMbaI taraphathI jJAnanidhimAMthI levAmAM Avyo che. TrasTa, saMghanA A sukRtanI bhUri bhUri anumodanA kare che. lI. zrI jinazAsana ArAghanA TrasTa (muMbaI) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VIII1111111111111111111111111111 // sUripremASTakam // racayitA - paMnyAsaH kalyANabodhivijayagaNI (upajAti) prakRSTazaktAvapi muktavAn yo vyAkhyAnadAnaM parasattvavAn hiH / brahmaikaniSThAmanupAlanAya | pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 1 // miSTAnnabhojyAni phalAni yo hi AmrapramukhANyapi bhuktavAnna / mAM jihmajihvAjaDanAgapAzAt pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 2 // AkrozasoDhA'naparAdhakArI svarakSaNe yasya na kA'pi vaanychaa| aho! prazAnti-natamastakarSiH pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 3 // vRddhe'pi kAye bahurugnikAye na yasya kAGkSA pratikarmaNe hi / anto'riyoddhA bhavabhItidhartA pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 4 // AIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mugdhIkRtA dRk caritaM nirIkSya guNaikapazyA - parikuNThitApi / yannAmato sidhyati vAJchitaM drAk pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 5 // AyuHkSayeNa cyutayogayAgaH samAgatazcaiva gatazca seDhuM / prANAMzca dattvA jinazAsanAya pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 6 // kvAsanasiddhasya puno mayAptiH? kva tadguNAbdhe-rlavalezalabdhi? tathApi yAce bhavarAganAgAt pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 7 // yadIyasevA iyameva ziSTA yadAzayasya pratipAlanaiva / zrIhaimacandrapsitamekameva pAyAtsa pApAt paramarSi-premaH // 8 // Wan Wan Wan Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // sUribhuvanabhAnvaSTakam // racayitA - paMnyAsaH kalyANabodhivijayagaNI (vasaMtatilakA) sajjJAnadIptijananaika-sahasrabhAno ! saddarzanocchrayavidhau paramAdrisAno ! duSkarmabhasmakaraNaikamanaHkRzAno ! bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 1 // yo varddhamAnatapasAmativarddhamAna - bhAvena bhAvaripubhiH pratiyudhyamAnaH / krucchadmalobharahito galitAbhimAno bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 2 // tejaH paraM paramateja ito samasti kudRSTibhidtadamicaMdani cAmidRSTiH / bhUtA'pi zailamanasAM nayane'zruvRSTiH bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 3 // tubhyaM namo bhavikapaGkajabodhabhAno ! tubhyaM namo duritapaGkavizoSabhAno ! tubhyaM namo nibiDamohatamoghnabhAno ! bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 4 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 guNairmahAnasi guro ! gurutAprakarSa ! pApeSvapi prakRtadRSTipiyUSavarSa ! vRttyaikapUtaparizuddhavacovimarza ! bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 5 // kallolakRdvarakRpA bhavato vibhAti visphurjate lasadanarghyaguNAkaro'ntaH / gambhIratA'tijaladhe ! nayanimnagAdhe ! bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 6 // sImAnamatra na gatA na hi sA kalA'sti prakrAntadiksuguNasaurabha bhAgguro'si dRSTAzca doSanikarA dazamIdazAyAM bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 7 // tvadpAdapadmabhramareNa deva / zrIhemacandroktikRtA sadaiva / bhAno ! nuto'si bhUribhaktibhAvAt tvatsaMsmRtisAzrusasambhrameNa 11211 (indravajrA ) Shi Page #11 -------------------------------------------------------------------------- Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakAya jinazAsananA vividha zAstromAMthI subhASita padyono saMgraha eTale subhASita-padya-ratnAkara, yadyapi subhASita viSe subhASita ratnabhAMDAgArAdi prakhyAta che paraMtu temAM mukhyatve ajaina graMthonA subhASitono saMgraha che, jyAre ahIM jainagraMtharatnanA subhASito mukhyatayA saMgRhita thayA che tathA te bhASAMtara sahita ApyA che. munirAjazrI vizALavijayajI mahArAjAe abhyAsakALa daramyAna saMgrahita karela zlokone "sarvajanahitAya ne sarvajanasukhAya' nI bhAvanAthI sarvane viSayavAra alaga pADIne gujarAtI bhASAMtara sahita 4 bhAgamAM rajU karyA che. je kharekhara parizrama mAMgI le tevuM kArya che. tenI samarthatA ane upayogitA jANavA kiciMdra vaktavya ane anukramaNikA jovA sujJa vAMcakone bhalAmaNa che. pU. mu. zrI vizALavijayajI saMpAdita A graMthanA cAreya bhAga zrI vijaya dharmasUri jaina graMthamALA taraphathI prakAzita thayelA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 che. A punaH prakAzana prasaMge pUrva saMpAdakano upakAra mAnIe chIe tathA pUrva prakAzaka pratye kRtajJatAno bhAva vyakta karIe chIe. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa AjathI 26 varSa pUrve sAta kSetranI bhakti arthe sthapAyela...jinazAsananA vividha kArya karatAM karatAM 'zrutarakSA' e tenuM abhinna aMga banI rahyuM. pUrva mahApurUSo racita-saMpAdita ane hAla jIrNa-zIrNa avasthAne pAmelA zAstrone abhayadAna e teno uddeza rahyo che. prabhunI zruta paraMparA hajI 18,500 varSa sudhI akhaMDa cAlI rahe e ja eka udAra AzayathI Aja sudhImAM lagabhaga 300 pustako prakAzita karIne zrI saMghane caraNe bheTa dharavAmAM AvyA che. 5.pU. vairAgyadezanAdakSa A.zrI.vi. hemacaMdrasUrizvarajInA ma. nI preraNA ane mArgadarzana e ja amArA TrasTano prANa che. hajI paNa pUjyazrI amArA para anugraha kare ane ame vadhu zrutarakSA ne zAsanasevA karI zakIe e ja aMtaranI abhyarthanA saha. da. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa vatI, zrI caMdrakumAra bAlubhAI jarIvAlA zrI lalitakumAra ratanacaMda koThArI zrI puMDarikabhAI aMbAlAla zAha Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 zrutasamudvAraka 1. bhANabAI nAnajI gaDA, muMbaI. (pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUri ma.sA.nA upadezathI) 2. zeTha ANaMdajI kalyANajI, amadAvAda. 3. zrI zAMtinagara zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa.pU. tapasamrATa AcAryadeva zrImadvijaya himAMzusUri ma.sA. nI preraNAthI) 4. zrI zrIpALanagara jaina upAzraya TrasTa, vAlakezvara, muMbaI. (pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya rAmacaMdrasUri ma.sA.nI divyakRpA tathA pU. AcAryadeva zrImadvijaya mitrAnaMda sU. ma.sA.nI preraNAthI) 5. zrI lAvaNya sosAyaTI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa.pU. paMnyAsajI zrI kulacaMdravijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 6. nayanabAlA bAbubhAI sI. jarIvALA hA. caMdrakumAra, manISa, kalpaneza (pa.pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 7. kezarabena ratanacaMda koThArI hA. lalitabhAI (pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnI preraNAthI) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapagacchIya jaina pauSadhazALA TrasTa, dAdara, muMbaI 9. zrI muluMDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, muluMDa, muMbaI | (AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI) 10. zrI sAMtAkrujha dhe. mUrti. tapAgaccha saMgha, sAMtAkrujha, muMbaI (AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI) 11. zrI devakaraNa mULajIbhAI jaina derAsara peDhI, malADa (vesTa), muMbaI (pa.pU. munirAjazrI saMyamabodhi vi. ma.sA.nI preraNAthI) 12. saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa, khaMbhAta. | (pU.sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA. zrI svayaMprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA. zrI divyayazAzrIjI ma. nI preraNAthI mULIbenanI ArAdhanAnI anumodanAthe) 13. bAbu amIcaMda pannAlAla AdIzvara jaina Tempala cerITebala TrasTa, vAlakezvara, muMbaI-40006. (pU. munirAjazrI akSayabodhi vijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI hiraNyabodhi vijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 14. zrI zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha, muMbaI (pU. munizrI hemadarzana vi.ma. tathA pU. munizrI ramyaghoSa vi.ma.nI preraNAthI) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 15. zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, maMgaLapArekhano khAMco, zAhapura, amadAvAda. (pa.pU. AcAryadeva zrI rUcakacaMdra sUri ma. nI preraNAthI) 16. zrI pArzvanAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, saMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI (pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 17. zrI navajIvana sosAyaTI jaina saMgha, bombe senTrala, muMbaI (pU. munirAjazrI akSayabodhi vi.ma.nI preraNAthI) 18. zrI kalyANajI sobhAgacaMda jaina peDhI, pIMDavADA. (siddhAMtamahodadhi sva. A. zrImad vijaya premasUrIzvarajI ma.sA.nA saMyamanI anumodanAthe) 19. zrI ghATakopara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha, ghATakopara (vesTa), muMbaI. (vairAgyadezanAdakSa pU.A. zrI hemacaMdrasUri ma.sA. nI preraNAthI) 20. zrI AMbAvADI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pU. muni zrI kalyANabodhi vi.ma.nI preraNAthI) 21. zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, vAsaNA, amadAvAda. (pU. AcArya zrI nararatnasUri ma. nA saMyamajIvananI anumodanArthe pUjya tapasvIratna AcArya zrI himAMzusUrIzvarajI ma.sA. nI preraNAthI) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. zrI premavardhaka ArAdhaka samiti, dharaNidhara derAsara, pAlaDI, amadAvAda, (pU. gaNivarya zrI akSayabodhi vijayajI ma. nI preraNAthI) 23. zrI mahAvIra jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, pAlaDI, zeTha kezavalAla mULacaMda jaina upAzraya, amadAvAda. (pa.pU. AcArya zrI rAjendrasUri mahArAja sA. nI preraNAthI) 24. zrI mATuMgA jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha enDa ceriTIjha, mATuMgA, muMbaI. 25. zrI jIvIta mahAvIrasvAmI jaina saMgha, nAdiyA. (rAjasthAna) (pU. gaNivarya zrI akSayabodhi vijayajI ma.sA. tathA munizrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 26. zrI vizA ozavALa tapagaccha jaina saMgha, khaMbhAta. (vairAgyadezanAdakSa pa.pU. AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA. nI preraNAthI) ra7. zrI vimala sosAyaTI ArAdhaka jaina saMgha, bANagaMgA, vAlakezvara, muMbaI-400 07. 28. zrI pAlitANA cAturmAsa ArAdhanA samiti. (parama pUjya vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImavijaya hemacaMdrasUrizvarajI mahArAja sAhebanA saMvata 2053 nA pAlitANA madhye cAturmAsa prasaMge thayela jJAnanidhimAMthI) 29. zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emarAlDa epArTamenTa, aMdherI (I), muMbaI. (munizrI netrAnaMda vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 30. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, jainanagara, amadAvAda. (preraka - munizrI saMyamabodhi vi. ma.) 31. zrI kRSNanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, saijapura, amadAvAda. (5.pU. AcArya vijaya hemacaMdrasurIzvarajI ma.sA. nA kRSNanagara madhye saMvata 205ra nA cAturmAsa nimItte pa.pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijaya ma.sA. nI preraNAthI). 32. zrI bAbubhAI sI. jarIvALA TrasTa, nijhAmapurA, vaDodarA-390002. 33. zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, punA. (pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImavijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 34. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina zvetAmbara maMdira TrasTa, bhavAnI peTha, punA. (pU. munirAja zrI anaMtabodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 35. zrI rAdera roDa jaina saMgha, surata. (pU. paM. akSayabodhi vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 36. zrI zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha dAdara jaina pauSadhazALA TrasTa, ArAdhanA bhavana, dAdara, muMbaI. (munizrI aparAjita vijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 37. zrI javAharanagara jaina zve. mUrti pUjaka saMgha, goregAma, muMbaI (pU.A. zrI rAjendrasUri ma.sA. nI preraNAthI) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 38. zrI kanyAzALA jaina upAzraya, khaMbhAta. (pU. pra. zrI raMjanazrIjI ma.sA. pU.pra. zrI iMdrazrIjI ma.sA.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pa.pU.sA. zrI vinayaprabhAzrIjI ma.sA. tathA pa.pU.sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma.sA. tathA sAdhvIjI zrI svayaMprabhAzrIjI ma.sA. nI preraNAthI) 39. zrI mATuMgA jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha enDa cerITIjha, mATuMgA, muMbaI (pU. paMnyAsapravara zrIjayasuMdaravijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 40. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, 60 phuTa roDa, ghATakopara (I) (pU.paM. zrI varabodhivijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 41. zrI AdinAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, navasArI. (pa.pU.A. zrI guNaratnasUri ma. nA ziSya pU. paMnyAsajI zrI puNyaratnavijayajI gaNivaryanI tathA pU. paM. yazoratnavijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 42. zrI koImbatura jaina zvetAMmbara mUrtipUjaka saMgha, koImbatura. 43. zrI paMkaja sosAyaTI jaina saMgha TrasTa, pAlaDI, amadAvAda. (pa.pU.A. zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA.nI gurumUrti pratiSThA prasaMge thayela AcArya-paMnyAsa-gaNi padArohaNa dikSA vagere nimitte thayela jJAnanidhimAMthI) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 44. zrI mahAvIrasvAmI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka derAsara, pAvApurI, khetavADI, muMbaI. (pU. munizrI rAjapAlavijayajI ma.sA. tathA pU.paM. zrI akSayabodhivijayajI ma.sA. nI preraNAthI) 45. zrI hIrasUrIzvarajI jagaguru zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha TrasTa, malADa (pUrva), muMbaI. 46. zrI pArzvanAtha zve. mUrti pU. jaina saMgha, saMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI (preraka - gaNivaryazrI kalyANabodhi vi. ma.) 47. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zve. mU.pU. saMgha jainanagara, amadAvAda (pU. munizrI satyasuMdara vi. nI preraNAthI cAturmAsamAM thayela jJAnanidhimAMthI) 48. ratanabena velajI gAlA parivAra, muluMDa - muMbaI (preraka-pU. munizrI ratnabodhi vijayajI) 49. zrI marIna DrAIva jaina ArAdhaka TrasTa, muMbaI 50. zrI sahastraphaNA pArzvanAtha jaina derAsara upAzraya TrasTa. bAbulanAtha, muMbaI (preraka - munizrI sarvabhUSaNa vijayajI) 51. zrI govAlIyA TaMka jaina saMgha, muMbaI (preraka - gaNivaryazrI kalyANabodhi vi.) para. zrI vimalanAtha jaina derAsara ArAdhaka saMgha. bANagaMgA, muMbaI. (preraka-pU.A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 53. zrI vADIlAla sArAbhAI derAsara TrasTa prArthanA samAja, muMbaI. (preraka - munizrI rAjapAlavijayajI tathA paMnyAsajI zrI akSayabodhi vijayajI gaNivara) 54. zrI prInsesa sTrITa, luhAra cAla jaina saMgha. (preraka - gaNivarya zrI kalyANabodhi vi.) 55. zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdivalI (IsTa), muMbaI. (preraka - munizrI rAjapAla vijayajI tathA paM. zrI akSayabodhi vijayajI gaNivara) 56. sAdhvIjI zrI suryayazAzrIjI tathA suzIlayazAzrIjInA pArlA (IsTa) (kRSNakuMjamAM thayela comAsAnI AvakamAMthI.) 57. zrI premavardhaka devAsa spe. mUrtipUjaka jaina saMgha, devAsa, amadAvAda (preraka-pU.A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.) 58. zrI pArzvanAtha jaina saMgha, samAroDa, vaDodarA (preraka-paMnyAsapravara zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarya) 59. zrI munisuvratasvAmI jaina derAsara TrasTa - kolhApura (preraka- pU. munirAja zrI premasuMdara vijayajI) 60. zrI dharmanAtha po. he. jainanagara spe. mU. pU. saMgha, amadAvAda (preraka- pU. puNyarati vijayajI mahArAjA) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 61. zrI dipaka jyoti jaina saMgha, kAlAcokI, parela, muMbaI (preraka- pU. paM. zrI bhuvanasuMdara vijayajI gaNivarya tathA pU. paM. zrI guNasuMdara vijayajI gaNivarya) 62. zrI padmamaNi jaina zvetAMbara tIrtha peDhI - pAbala, punA (5. kalyANabodhi vijayanI vardhamAna tapa so oLInI anumodanArthe, paM. vizvakalyANa vijayajInI preraNAthI) 63. omakAra sUrIzvarajI ArAdhanA bhavana - surata (preraka- A. guNaratnasUri ma. nA ziSya munizrI jinezaratnavijayajI ma.) 64. zrI goDI pArzvanAtha jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, nAyaDu kolonI, ghATakopara (IsTa), muMbaI 65. zrI AdIzvara zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, goregAma 66. zrI AdIzvara zvetAMbara TrasTa, sAlema (preraka- pU. gacchAdhipati A. jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA.) 67. zrI govAliyA Teka jaina saMgha, muMbaI 68. zrI vilepArlA zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha enDa cerITIjha, pArlA, muMbaI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa-muMbaI dvArA prakAzita thayelA graMthonI sUci 1 jIvavicAra prakaraNa saTIka daMDaka prakaraNa 18 vAsupUjya caritra saTIka kAyasthiti stotrAbhidhAna 19 zAMtasudhArasa saTIka saTIka. 20 zrAddhaguNa vivaraNa ra nyAyasaMgraha saTIka. 21 tattvajJAna taraMgiNI 3 dharmasaMgraha saTIka bhAga-1 rara triSaSThizalAkApuruSa caritra parva 3/4 4 dharmasaMgraha saTIka bhAga-2 23 triSaSThizalAkApuruSa caritra parva 5/6 5 dharmasaMgraha saTIka bhAga-3 24 aSTasahasrI tAtparya vivaraNa 6 jIvasamAsa TIkAnuvAda 25 muktiprabodha 7 jaMbudvIpa saMgrahaNI saTIka ra6 vizeSaNavatIcaMdana pratikramaNa avacUrI 8 syAdvAdamaMjarI sAnuvAda ra7 pravrajyA vidhAnakulaka saTIka 9 saMkSepa samarAditya kevaLI caritra 28 caityavaMdana bhASya (saMghAcAra bhASya 10 bRhat kSetrasamAsa saTIka saTIka) 11 bRhat saMgrahaNI saTIka ra9 vardhamAnadezanA padya 12 bRhat saMgrahaNI saTIka (bhAga-1 chAyA sAthe) 13 ceIyavaMdaNa mahAbhAsa 30 vardhamAnadezanA padya 14 nayopadeza saTIka | (bhAga-2 chAyA sAthe) 15 puSpamALA (mULa anuvAda) 31 vyavahAra zuddhi prakAza 16 mahAvIracariyuM 3ra anekAnta vyavasthA prakaraNa 17 mallinAtha caritra 33 prakaraNa saMdoha Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 utpAdAdisiddhi prakaraNa saTIka | para zrAddha prakaraNa vRtti 35 abhidhAna vyutpatti prakriyA koza - | 53 zrI pArzvanAtha caritra bhAga-1 (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi | 54 vijayaprazasti bhASya krame saMkalana) (vijayasenasUri caritra) 36 abhidhAna vyutpatti prakriyA koza - | 55 kumArapALa mahAkAvya saTIka bhAga-2 (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi (prAkRtidvayAzraya) krame saMkalana) 56 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-1 37 praznottara ratnAkara (senaprazna) 57 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-2 8 saMbodhasaptati saTIka 58 upadeza pada bhAga-1 39 paMcavastu saTIka 59 upadeza pada bhAga-2 40 zrI jaMbusvAmI caritra 60 zrAddhadinakRtya bhAga-1 41 zrI samyakatva saptati saTIka 61 zrAddhadinakRtya bhAga-2 4ra guru guNa patrizatpaaizikA saTIka 6ra pArzvanAtha caritra 43 stotra ratnAkara 63 vicAra ratnAkara 44 upadeza saptati 64 upadeza saptatikA 45 upadeza ratnAkara 65 devendra narakendra prakaraNa 46 zrI vimalanAtha caritra 66 puSpa prakaraNa mALA 47 subodhA samAcAra 67 gurnAvalI 48 zAMtinAtha caritra graMtha 68 puSpa prakaraNa 49 navapada prakaraNa saTIka bhAga-1 69 neminAtha mahAkAvya 50 navapada prakaraNa saTIka bhAga-2 0 pAMDava caritra bhAga-1 51 navapada prakaraNa laghu vRtti 71 pAMDava caritra bhAga-2 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 pArzvanAtha caritra gadya 73 hIra praznottarANi 74 dharmavidhi prakaraNa 75 supArzvanAtha caritra bhAga-1 76 devadharma parIkSAdi graMtho 77 supArzvanAtha caritra bhAga-2-3 78 prakaraNatrayI 79 samatAzataka (sAnuvAda) 80 upadezamALA-puSpamALA 81 pRthvIcaMdra caritra 82 upadezamALA 83 pAIyalacchI nAmamAlA 84 doDhaso savAso gAthAnA stavano 85 dvivarNa ratnamAlA 86 zAlibhadra caritra 87 anaMtanAtha caritra pUjASTaka 88 karmagraMtha avasUrI 89 upamiti bhava prapaMca kathA bhA.-1 90 dharmabindu saTIka 91 prazamarati saTIka 92 mArgaNAdvAra vivaraNa 93 karmasiddhi 23 94 jaMbusvAmI caritra anuvAda 95 caityavaMdana bhASya sAnuvAda 96 guNavarmA caritra sAnuvAda 97. savAso doDhaso gAthAnA stavano 98 dvAtrizatkrAtriMzikA 99 kathAkoSa 100 jaina tIrtha darzana 101 jaina kathA saMgraha bhAga-1 102 jaina kathA saMgraha bhAga-2 103 jaina kathA saMgraha bhAga-3 104 rayaNasehara nivakahA saTIka 105 AraMbhasiddhi 106 neminAtha caritra gadya 107 mohonmulanam (vAdasthAnam) 108 zrI bhuvanabhAnu kevaLI caritra (anuvAda) zrI caMdraprabhasvAmI caritra (anuvAda) ApaNA jJAnamaMdiro 109 110 111 pramAlakSaNa AcAra pradIpa vividha praznottara 112 113 114 AcAropadeza anuvAda Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 paTTAvalI samuccaya bhAga-1 116 paTTAvalI samuccaya bhAga-2 117 ratnAkarAvatArikA sAnuvAda bhAga-1 118 ratnAkarAvatArikA sAnuvAda bhAga-2 119 caityavaMdana covIzI tathA praznottara ciMtAmaNI 120 dAna prakAza (anuvAda) 121 kalyANa maMdira-laghuzAMti saTIka 122 upadeza saptatikA (TIkAnuvAda) pustaka 123 pratikramaNa hetu (pustaka) 124 jaina kumArasaMbhava mahAkAvya 125 devacaMdra stavanAvali 126 AnaMdakAvya mahodadhi bhAga-1 127 zrI paryata ArAdhanA sUtra (avacUrI anuvAda sAthe) 128 jinavANI (tulanAtmakadarzana vicAra) | 1ra9 praznottara pradIpa graMtha 130 prAcIna koNa zvetAmbara ke digambara (gujarAtI) 131 jaMbudvIpa samAsa (anuvAda) 13ra sumati caritra (anuvAda) 133 tasvAmRta (anuvAda) 134 triSaSThizalAkApurUSa caritra parva-1 | 135 triSaSThizalAkApurUSa caritra parva-2 136 jaina kathA saMgraha bhAga-4 (pratAkAra saMskRta) 137 jaina kathA saMgraha bhAga-5 (pratAkAra saMskRta) 138 jaina kathA saMgraha bhAga-6 (pratAkAra saMskRta) 139 jaina dharma bhakti kaMcanamALA (sAnuvAda) bhAga-1 140 jaina dharma bhakti kaMcanamALA (sAnuvAda) bhAga-2 141 zrImokSapada sopAna (caudaguNasthAnakanuM svarUpa) 14ra ratnazekhara ratnAvatI kathA (parvatithi mAhAbhya para) 143 SaSThizatakam (sAnuvAda) 144 namaskAra mahAmaMtra (nibaMdha) 145 jaina gotra saMgraha (prAcIna jaina ItihAsa sahita) 146 nayamArgadarzana yAne sAtanayanuM svarUpa 147 mahopAdhyAyazrI vIravijayajI mahArAjA caritra 148 mukti mArgadarzana yAne dharmaprAptinA hetuo Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 cetodUtam 150 mUrtimaMDana praznottara 151 piMDavizuddhi anuvAda 152 naMdisUtra (mULa) 153 naMdisUtra saTIka (bIjI AvRtti) 154 naMdisUtra cUrNi saTIka 155 anuyoga dvAra saTIka 156 dazavaikAlika saTIka 157 dazavaikAlika saTIka 158 oghaniyukti saTIka 159 piMDaniyukti saTIka 160 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 161 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 162 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 163 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-4 164 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 165 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 166 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 167 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-1 168 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-2 169 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-3 170 uttarAdhyayana saTIka bhAga-1 171 uttarAdhyayana saTIka bhAga-2 25 172 uttarAdhyayana saTIka bhAga-3 173 jaMbudrIpa prajJapti bhAga-1 174 jaMbudrIpa prajJapti bhAga-2 175 jIvAjIvAbhigama sUtra bhAga-1 176 jIvAjIvAbhigama sUtra bhAga-2 177 rAjapraznIya 178 AcArAMga dIpikA 179 bhagavatI sUtra bhAga-1 180 bhagavatI sUtra bhAga-2 181 bhagavatI sUtra bhAga-3 182 183 184 185 186 187 pannavaNA sUtra saTIka bhAga-1 pannavaNA sUtra saTIka bhAga-2 188 189 RSibhASitasUtra hAribhadrIya Avazyaka TIppaNaka sUryaprajJapti saTIka AcArAMga dIpikA bhAga-1 sUtrakRtAMga dIpikA ThANAMga saTIka bhAga-1 190 ThANAMga saTIka bhAga-2 191 anuyogadvAra mULa 192 samavAyAMga saTIka 193 AcArAMga dIpikA bhAga-2 194 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-1 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-2 196 bhagavatI sUtra 197 kalpasUtra pradIpikA 198 kalpasUtra kaumudi 199 AnaMda kAvya mahodadhi bhAga-3 ra0 zrI zrutajJAna amIdhArA 201 uttarAdhyayana sUtra-mULa 202 upadhAna vidhi preraka vidhi 203 hIrasvAdhyAya bhAga-1 204 hIrasvAdhyAya bhAga-2 205 caityavaMdanAdi bhASyatrayI (vivecana) 206 bhojaprabaMdha ra07 zrI vastupAla caritra (bhASAntara) ra08 zrI yogabiMdu saTIka 209 guru guNa ratnAkara kAvyam 210 jagadguru kAvyam 211 yogadaSTisamuccaya (anuvAda) 212 jaina jyotigraMtha saMgraha 217 pramANa paribhASA 214 prameya ratnakoSa 215 jaina stotra saMgraha bhAga-2 216 zrI yogadaSTisamuccaya (bhAvAnuvAda) 217 navasmaraNa (IMglIza sArtha sAnuvAda) 218 ATha dRSTinI sajjhAya 26 219 AgamasAra (devacaMdrajI) 220 nayacakrasAra (devacaMdrajI) 221 guruguNaSatriMzikA (devacaMdrajI) 222 223 paMcakarmagraMtha (devacaMdrajI) vicArasAra (devacaMdrajI) 224 zrI paryuSaNa parvAdika parvonI kathAo 225 vimaLa maMtrIno rAsa 226 bRhat saMgrahaNI aMtargata yaMtrono saMgraha 227. damayaMtI caritra 228 bRhatsaMgrahaNI yaMtra 229 jaina stotra saMgraha 230 yazodhara caritra 231 232 caMdravIrazubhAdi kathA catuSTayam vijayAnaMda abhyudayam mahAkAvya 233 jainadharmavarastotra-godhUlikArthasabhAcamatkAreti kRtitritayam anekArtha ratnamaMjUSA 234 235 236 237 238 239 240 jaina kathAratnakoSa bhAga-3 241 zatruMjaya tIrthodvAra (anuvAda) siripAsanAhacariya samyaktva kaumudI (bhASAMtara) vimalanAtha caritra (anuvAda) jaina kathAratnakoSa bhAga-1 (anuvAda) jaina kathAratnakoSa bhAga-2 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 243 244 245 sUktamuktAvalI 246 nalAyanam (kuberapurANam) 247 baMdhahetUdayatribhaMgI prakaraNAdi dharmaparIkSA 248 249 AgamIya sUktAvalyAdi 250 jaina tatvasAra saTIka 251 252 haimadhAtupATha 253 254 255 nAyAdhammakahAo (pustaka) jaina stotra tathA stavanasaMgraha sArtha vastupAla caritra sidghaprAbhRta saTIka 259 260 261 nyAyasiddhAMta muktAvalI navIna pUjA saMgraha siddhacakrArAdhana vidhi vi. saMgraha 256 257 tatvArthadhigamasUtra (gujarAtI) 258 vicArasaptatikA saTIka + vicArapaMcAzikA saTIka pramANanayatatvAlokAlaMkAra (sAva.) adhyAtmasAra saTIka lIlAvatI gaNita saMkramakaraNa (bhAga-1) 27 saMkramakaraNa (bhAga-2) bhaktAmarastotra (prata) 262 263 264 SasthAnaka prakaraNa (prata) 265 suvrataRSikathAnaka + saMvegadramakaMdalI (prata) zrI zatruMjayamahAtIrthedvAra (mULa) 266 267 268 269 ra70 201 272 203 204 25 206 277 28 209 280 281 kumAravihArazatakam jIvAnuzAsanam prabaMdha ciMtAmaNI (hindI bhASAMtara) devacaMdra (bhAga-2) bhAnucaMdra gaNita digvijaya mahAkAvya vijJapti lekha saMgraha AbU (bhAga-1) AbU (bhAga-2) AbU (bhAga-3) AbU (bhAga-4) AbU (bhAga-5) nyAya prakAza zrI zobhana stuti graMtha RSabha paMcAzikA graMtha Page #31 -------------------------------------------------------------------------- Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcit vaktavya. //////////////////// " lagabhaga vIseka varSoM pahelAMnI vAta che. saMskRta kAvyagra MthA ane caritra granthAnA abhyAsa ane vAcana karatAM, ' bhaviSyamAM vyAkhyAnAdi prasaMge kAmamAM Avaze e irAdAthI kevaLa mArA ja upayAgane mATe nAMdhI levAtA zleAka saMgraha ' Ama khIjAenA pazu upayAga mATe pustakAkAre bahAra paDaze, evI svamamAM ye meM AzA nahi rAkhelI. dazeka varSanA mArA vAcanamAMthI AvA hajAreka leAkeAnA saMgraha mArI pAse thayeA, e saMgrahane jonArAo paikInA ghaNA zubhekAnI e bhalAmaNe vadhAre saMgraha karavA tarapha mane utsAhita karyAM ka-- Ave saMgraha jo pustakAkAre bahAra paDe te te ghaNA upadezakA, upadezakA ja nahi, parantu sAmAnya varSAMte paNa upakArI thAya.' pariNAme abhinava granthAnuM vAcana ane temAMthI suMdara lAgatAM subhASitAne saMgraha huM karatA ja gayA. mArA A saMgrahamAM lagabhaga cAreka hajAra leAkeAne saMgraha, ke jemAM prAkRta gAthAone paNa samAveza thAya che, thatAM tene chapAvavA mATe taiyArI karI. ke jenA phalasvarUpa Aje temAMnA eka bhAga janatAnI samakSa mUkavA huM bhAgyazALI thayeA chuM. C mAre| A saMgraha, tenA khapI jIvAne vadhAre upayeAgI thAya, eTalA mATe mArAthI banI zakyuM teTalA aMze tenA viSayA ane peTAviSayA pADavAnA prayatna karyo che. e kahevAnI bhAgye ja jarUra rahe che ke dhaNI vakhata eka ja subhASita kayA viSayamAM mUkavuM, e samajavu bahu kiMThana thai paDe che. ene viSaya ghaNI vastuonI sAthe saMbaMdha rAkhe che, tema chatAM paNa jeTalu vicArI zakAyuM teTalu vicArIne tema ja khIjA vidvAna mahAnubhAvAnI salAha laIne viSaya vibhAga pADavAmAM AvyA che. AzA che ke--AnA upayAgI mahAnubhAvAne ame karelI chAMTaNIthI jarUra lAbha thaze. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 viSayeAnI chAMTaNI karavAmAM eka bIjI muzkelI paNa bhUlavA jevI nathI ja. dhArmika viSayeA ane vyAvahArika viSayeAne judA karavA e ghaNuM ja hina kAma che, ema mane lAgyuM che. mArgAnusArI gRhasthAnA 35 guNA, ke zrAvakAnA 21 guNA, nIti ke sadAcAra, bya ke vinaya-- viveka A badhA viSayeA naitika viSayeA jevA dekhAvA chatAM jema dhArmika viSayAthI judA pADI zakAya nahi, tema zrAvakanAM 12 trA, bhAvanA ke ke dhyAna, paMdara karmAdAna ke aDhAra pApasthAna e dhArmika gaNAtA viSaye vyAvahArika viSayeAthI judA pADI zakAya nahIM. ema hovA chatAM, A pustakanA lAbha lenArAonI anukULatAne mATe A pustakamAM ApelA badhA viSayAne, banI zakayuM' teTalA vicArapUrvaka, dhArmika ane vyAvahArika ema be vibhAgeAmAM vhecI devAmAM AvyA che. yadyapi subhASitAnA saMgraharUpe subhASitaratnabhAMDAgAra, subhASita sudhAratnabhAMDAgAra, ane evA aneka granthA bahAra paDyA che, parantu emAM moTe bhAge hiMdu graMthAmAMnA ja saMgraha che, temaja te graMthe| sAnuvAda nathI. A e khAmI mArA A saMgrahamAMthI dUra karavAmAM AvI che. eTale ke hiMdu graMthA uparAnta jaina graMthA paikInAM suMdaramAM suMdara subhASitA A saMgrahamAM jema vizeSarUpe levAmAM AvyAM che, tevI ja rIte dareka subhASitane anuvAda paNa tenI sAthe ApavAmAM AvyA che. eka khIjI paNa vizeSatA AmAM che. kAi paNa leAka kyAMthI levAmAM AvyeA che, e sthAna paNa te graMthanA pRSTha, adhyAya vigere sAthe ApavAmAM AvyuM che. A vizeSatA bhAgye ja atyAra sudhInA AvA bIjA saMgrahamAM jovAya che. mAre| A saMgraha lagabhaga cAra hAra leAkeAnA che. tenuM eka ja pustaka thatAM ghaNuM moTuM thaI javAnA kAraNe ane vAcakAnI anukULatAne mATe, e badhA saMgrahane cAra bhAgamAM bahAra pADavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM che. jemAMnA pahelA bhAga Aje janatA samakSa mUkAya che. A dareka bhAga lagabhaga cAraso cArasA pAnAne raheze. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DA mArA saMgrahamAM je prAkRta gAthAono saMgraha thaele, tene judA ja pustakarUpe bahAra pADavAno vicAra goThavelo hoI, A saMgrahamAM apavAda sivAya mAtra saMskRta leke ja ApavAmAM AvyA che. AvA eka bRhat saMgrahane mATe jema ekAda sArI prastAvanAnI jarUra che, tema AkhA graMthamAM AvatA tamAma lokonI akArAdi anukramaNikA tathA upayogamAM lIdhelA graMthanuM sUcIpatra vigere keTalIka upayogI bAbato ApavAnI paNa jarUra che, paraMtu te badhuM AkhAye saMgraha taiyAra thayA pachI ja ApI zakAya, eTale te badhI bAbato cothA bhAgamAM ApavAnuM rAkhI, A pratyeka bhAgamAM to temAM AvatA viSayonI anukramaNikA, sAMketika akSaro ane cihnonI samajutI tathA zuddhi patraka; eTaluM ja mAtra ApavuM ucita dhAryuM che. mAtra A pustakanI utpattinA saMbaMdhamAM ja je kaMI be eka bAbato kahevAnI hatI te kahI che. A prasaMge mArA te be mahAna upakArIonA upakArane pragaTa karavA nahIM bhUluM ke jenI asIma kRpA ane amIdaSTie mArA jevA ajJAnI ane jaDabuddhivALA jIvane caitanya apyuM che ane mArA jIvananI kAyApalaTa karI mane RNI banAvyo che. teo che- mArA dAdAguru jagapUjya zAstravizArada jenAcArya zrI vijayadharmasarIdharajI ane mArA guru zAMtamUrti munirAja zrI jayaMtavijayajI mahArAja. mArA gue A graMthane suMdara paddhatisara ane zuddha banAvI ApavA mATe zrama sevyo che, e badala paNa huM teozrIne atyanta RNI chuM. viSayo ane peTAviSayonI cUMTaNI karavAmAM, temaja mupho vigere tapAsavAmAM sAyalAnivAsI nyAyatIrtha-tabhUSaNa paMDita ratilAla dIpacaMda desAIe ApelA yuga badala temane dhanyavAda Apavo bhUlIza nahIM. uparyukta banne gurudevanI asIma kRpA, mArA bAkInA traNa bhAgo jaladI bahAra pADavAnuM sAmarthya ape, e aMtaranI abhilASA pUrvaka viramuM chuM. jaina dharmazALA, AbU dharmajayantopAsaka - vaizAkha suda 11 vi. saM. 2461, dharma saM. 13) muni vizALavijaya. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m m ` ` viSayAnukramaNikA (aa mAnI ) maGgalAcaraNa : kula leka 5 : pRSTha 3 1 ahiMsA : kula kaleka 37 : pRSTha 3 ahiMsAnuM svarUpa 3 ! ahiMsAnI zreSThatA ahiMsA eja dharma 6 ahiMsAnuM mAhAmya ahiMsA 7 | ahiMsAnuM phaLa 2 dayA kula leka 20 : pRSTha 15 15 | dayA vinAnuM badhuM niSphaLa 21 dayAnI zreSThatA nAnA jaMtuonI rakSA ane dayAnuM phaLa 19 | tenuM phaLa 21 rU samAna : kula leka 15 : pRSTha para abhayadAna 22 | abhayadAnanuM phaLa 26 abhayadAnanI zreSThatA 4 hiMsA : kula kaleka 25 : pRSTha 27 hiMsAnuM svarUpa 27 | saMkalpa hiMsAno doSa 34 hiMsA-niSedha hiMsAthI dAnanI niSphaLatA 35 hiMsAmAM dharma che ja nahi 30 | yajJa tathA balidAna hiMsAno hiMsaka (ghAtaka) niSedha hiMsAnA doSa dayA 18 35 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 mAMsa mAMsa bhakSaNu niSedha mAMsanA zabdA 34 kula zlAka 28 : 37 41 kula zlAka 13 pRSTha 47 47 sau kAi dulane mAre che. 49 | 50 : kula zlAka 14 : 6 yajJa hiMsAthI dharma na ja thAya yajJanI hiMsAthI svarga nathI maLatuM 7 satya satyanuM svarUpa cAra prakAranuM satya avAstavika satya 8 asatya - mRSAvAda asatyanuM svarUpa cAra prakAranuM asatya e prakAranuM asatya sthUla asatya asatyanA niSedha 9 acaurya acauya -adattAdAna-tyAganuM svarUpa 10 caurya cAra prakAranuM adattAdAna adattAdAna niSadha 47 58 58 59 59 60 mAMsa bhakSaNanA dASA mAMsanA tyAganuM mULa para satyanI zreSTatA 53 53 bhAyata 69 69 : } kula zlAka 6 53 satyavAdInI zreSThatA 55 satya vacanathI thatA phAyadA 56 kula zlAka 22 : pRSTha 58 asatyanI niSphaLatA asatyanI adhamatA pRSTha 37 41 4 | }} kula zlAka 13 : pRSTha para sAta asatyavAdI asatyanA doSA 61 mRSAvAdInA pakSapAtanuM kuLa 65 adattAdAnanA doSo 60 60 61 pRSTha 66 aco vratathI thatA phAyadA 66 pRSTha 69 71 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 brahmacarya : kula zloka 17 : pRSTha 9 brahmacaryanA aDhAra bhedo ja ! brahmacArIonI ucca dazA cha7 brahmacaryanA ATha bheda 75 brahmacArIone tyAjya gRhasthonA cothA aNuvratanuM vastuo svarUpa brahmacaryanI zreSThatA 78 brahmacarya--pAlana brahmacaryanAM phaLa 79 brahmacArInuM svarUpa 78 12 zIla : kula leka 16 pRSTha 81 zIlanI zreSThatA 81 | duzIlatAne dhikkAra zIlanAM phaLa 83 duHzIlatAnA doSo zIlabhraSTanuM jIvana vyartha che 85 | 3 mahatta-maithuna : kula leka 6 : pRSTha 88 maithuna sevanamAM hiMsA 88 | abrahma-maithuna-nA de 88 dIkSA pachI maithuna sevanane doSa 88 | 24 ma-viSA : kula kaleka 46 : pRSTha kAma-viSayasevana-niSedha 90 | viSaya tyAganuM phaLa strI sevA tyAga bhAvanA 93 kAma tyAganI zreSThatA kAmotpattimAM mana, svabhAva kAma-jaye virala manuSpo vigere paNa kAraNa che 94 kAmInA jIvanane dhikkAra 99 kAmanI prabaLatA 94 kAmAMdha manu 100 kAma-bhogathI tRpti thatI nathI 96 kAma-viSayasevananA deSo 105 viSaya-tyAgo pAya 87 98 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 parigraha : kula leka 28 : pR8 110 parigrahanuM svarUpa 110 : parigrahathI nukasAna 114 parigrahatyAga 110 | parigrahagrahanI vilakSaNatA 118 parigrahanA doSo 110 parigrahatyAga-aparigrahanuM parigrahanI tuchatA 112 | svarUpa 118 dharmanA nimittathI rAkhela che. sAco aparigraha 119 parigraha 113 | parigrahatyAganuM phaLa 119 6 dvivAmiA : kula leka 4 : pRSTha 121 dizA parimANavratanuM svarUpa 121 | dizA parimANanI vizeSatA 122 dizAparimANanuM phaLa 121 27 mojemoja : kula kaleka 3 . pRSTha 123 bhogapabhogavatanuM svarUpa 123 | bhoga tathA upabhoganI vyAkhyA 18 abhakSya : kula leka 26 : | pRSTha 124 abhakSyanA prakAra 124 dvidaLanuM svarUpa 131 abhakSyanA prakAra ane tyAga 126 (gerasayukta) dvidaLanA tyAganuM abhakSya bhakSaNanuM phaLa 127 kAraNa 132 kaMdamULabhakSaNanA doSa 128 (gorasayukta) dvidaLa bhakSaNanuM kaMdamULanA tyAganuM kAraNa 129 pApa 13ra. kaMdamULabhakSaNanuM kaDavuM phaLa 129 | 22 vara mahathiti : kula kaleka 62 : pRSTha 133 mahAvikRtinI saMkhyA [ ]- mahAvikRtinAM nAma 133 | dArUthI nukasAna 1 34 mahAvikRti abharyA hovAnuM | dArU pInAranI durdazA kAraNa 134 | dArU pIvAnuM pApa 133 1 38 140 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 15ra dArU nahi pIvAnuM kAraNa 141 | madha khAvAnuM kaDavuM phaLa 149 dArUne tyAga 142 davA nimitte paNa madha na dArUno tyAga karavAnuM phaLa 142 khAvuM 150 [2 mAMa]- madha ane jhera 151 mAMsAhAranuM kaDavuM phaLa 143 madhane tyAga mAMsano tyAga karavAnuM kAraNa 144 [ ka mA ] mAMsAhArathI nukasAna ane teno tyAga 145 ! mAkhaNa abhakSya hovAnuM kAraNa 153 [ re ma pa ] mAkhaNa khAvAnuM phaLa 153 madha abhakSya hovAnuM kAraNa 146 ! mAkhaNano tyAga 154 madha khAvAnuM pApa 147 | mahAvikRti tyAganuM phaLa 154 20 kimInana : kula kaleka 25 : pRSTha 155 rAtribhojana nahi karavAnuM | rAtribhojananuM phaLa 160 kAraNa 155 | rAtribhojanano tyAga 161 rAtribhojanathI nukasAna 159 | rAtribhojanatyAganuM phaLa 163 22 ja vana kula leka 8 : pRSTha 165 paMdara karmAdAnanAM nAma 165 | ghANInA dhaMdhAnuM phaLa 167 rasa tathA viSanA vyApAranuM pApamaya vastunA vyApAranuM 168 talanA vyApAranuM phaLa 16 6 | 22 anarthadaNDa : kula loka 11 : pRSTha 169 anarthadAnuM svarUpa 169 | cAra vikathA 172 anarthadaMDanAM kAraNe 169 | Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 23 mAyA : kula slAka 16 : pRSTha 173 sAmAyikanuM svarUpa 173 | samatAno artha 175 sAmAyikanA prakAra 174 | sAmAyikavratanA aticAra 176 sAmAyikano vidhi 174 | sAmAyikanI vizeSatA 176 sAcuM sAmAyika 175 | sAmAyikanuM phaLa 177 ra4 rAzi : kula glaeNka 2 : pRSTha 179 dezAvakAzika vratanuM svarUpa 179 | dezAvakAzika vratanA aticAra 179 raka auSadha : kula kaleka 18 : pRSTha 181 pauSadhanuM svarUpa 181 | pauSadhamAM zuM na karavuM 185 pauSadhanuM vidhAna 182 | pauSadha karavAnuM kAraNa 185 pauSadhanA prakAra 183 | pauSadhanuM phaLa 186 pauSadhamAM zuM karavuM 184 { 26 3pavAsa : kula leka 15 : | pRSTha 187 upavAsanuM svarUpa 187 | karavA upavAsamAM zuM na karavuM 187 | ekAdazInA upavAsanuM phaLa 191 sAce upavAsa 188 ekAdazIe upavAsa na [pAlikA ane 3pa3]- karavAnuM pApa 191 ekAdazImAM upavAsa 189 5 upavAsanuM phaLa 192 ekAdazIe upavAsa kema 27 parvatithi : kula loka 22 : pRSTha 193 parva tithine nirNaya 193 ] [ cAturmAsa-parva ]-- parvatithinI saMkhyA 193 cAturmAsanuM kartavya 199 kaI tithie zuM na karavuM 195 [ pazi -parva ]parvatithie zeno tyAga karavo 196 ekAdazImAhAsya parvatithinuM phaLa 197 ekAdazIe zuM na karavuM 200 kaI tithinuM zuM phaLa 198 190 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 atithivrata atithinuM svarUpa sAceA atithi atithi tathA pareANA atithipRthva atithivratanuM svarUpa 29 kaSAya kAyAnAM nAma kapAyAnA avAMtara prakAra kaSAyeAnuM AyuSya kaSAyajanya kaSTa kaSAyajanya nukasAna kayA kaSAyathI keAnI hAtI 30 krodha tyAga dha ane duzmana krodha ane agni dha ane madirA 31 zAnti : keAdhajanya nukasAna dhajanya nukasAna ane zAMtinuM svarUpa sAcI zAMti zAMtinuM mahattva zAMtimAM ja sukha : : : kula AAka 23 39 201 202 202 203 204 kula zlAka 29 209 210 210 211 213 223 227 227 229 pRSTha 201 atithi sAthe kema vartavuM 205 atithipUjAnI vizeSatA 206 atithinI avajJAnuM pApa 26 atithipUjAnuM phaLa 207 kula AAka 36 : 219 234 234 235 236 : H thAya kaSAya-akaSAyane viveka kaSAyeAnA nAza kaSAyAne tyAga kaSAyAnA jayanA upAya kaSAyeAnA jayanuM phaLa kula aAka 16 | pRSTha 209 215 216 216 217 217 218 pRSTha 219 230 231 232 kAnA upara krodha karava krodhInI durdazA kAdhI ane rAkSasa krodhanA nAzaneA upAya krodhanA tyAganuM mULa 233 233 pRSTha 234 zAMtirahita pazu samAna 236 zAMtine upAya zAMtinuM La 237 237 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 kSamA kSamAnuM AcaraNa kSamAnuM mahattva kSamArUpI strI kSamAvAnanuM lakSaNa 33 mAna mAnanI nirkatA 245 mAnathI nukasAna 247 249 mAnane tyAga mAnathI nukasAna ane tyAga 250 adhurUM pAtra 253 AThe mada 254 34 vinaya kula zlAka 13 : El : kula AAka 15 : vinayanI mahattA vinayaH sAcu bhUSaNa vinayane upAya 35 mAyA mAyAnI niMdA mAyAnI prabaLatA mAyAthI nukasAna 40 * kula zlAka 13 : 36 RjutA RjutAH mAyAnA nAzane upAya 240 240 241 241 kula zlAka 37 : 259 259 260 264 265 265 pRSTha 240 242 kSamAvAna : sAce dharmI 242 kSamAvAna sAthenuM vana kSamAvAnanI udAra bhAvanA kSamAnuM phaLa 242 244 pRSTha 245 255 256 200 ) mAnanuM kaDavuM phaLa apamAna paNa sahavuM $1 kula leAka 3 : [ karApta mAna ]-- mAnanI mahattA 250 mAnabhaMga karatAM mRtyu uttama 257 258 pRSTha 259 vinaya vagara nukasAna vinayanuM phaLa kapaTInuM lakSaNa kapaTI ane macchar mAyAnuM kaDavuM phaLa RjutAnuM sevana RjItA: meAkSanuM mULa 261 261 pRSTha 264 268 268 269 pRSTha 270 270 201 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 275 276 276 277 278 286 288 37 lobha : kula kaleka 40 : pR4 272 lobhanI niMdA lebInuM akArya 280 lAbhanI prabaLatA sAce lebhI kANu 282 lAbha ane sApa lebha kyAM karo 282 labha ane agni lebhathI nukasAna 283 lobhanI amaryAdA lAbhanuM kaDavuM phaLa 285 lobhInI durdazA lobhano tyAga 38 AzA : kula loka 16 : pRSTha 287 AzAnI niMdA 287 | AzAthI nukasAna 289 AzAnI nirarthakatA 287 ] AzAne jaya 291 AzAno baMdha AzAnA jayanuM phaLa 292 39 tRSNA : kula kaleka 15 : | pRSTha ralsa tRSNanAM sthAna tRNAnI maryAdA 296 tRSNAnI nirarthakatA 283 | tRSNAvALA lekhakanI sthiti 296 tRSNAnuM amarapaNuM 294 | tRSNAthI nukasAna 297 40 santoSa : kula zloka 16 : | pRSTha 29 saMtoSanI mahattA 289 ! saMtA-asaMtoSa viveka 301 saMtiSamAMja sAcuM sukha 300 ! saMtoSano upAya saMtoSa kayAM karavo ane kyAM saMtapanuM phaLa na karavo 301 41 rAgadveSa : kula kaleka 21 : pRSTha rAgadveSanuM mULa 35 ! rAgadveSathI -nukasAna 305 rAgadveSanuM pariNAma 30 5 | rAgadveSano jaya 301 305 07 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 319 [ 1]- " | rAgathI nukasAna ane tyAga 310 rAganA paryAya | [ ]- rAganuM prAbalya 307 daSTirAganuM prAbalya 308 | TreSanA paryAya 311 rAganuM pariNAma 309 | thI pratyeno bhAva 311 rAgathI nukasAna 310 | devathI nukasAna 311 42 paradroha : kula kaleka 4 : | pRSTha 313 parahanuM svarUpa 313 ! parathI nukasAna ane tyAga 314 43 samatA : kula leka 19 : pRSTha 315 samatAnI vizeSatA 315 | samatAne upayoga 318 samatAnI bhAvanA 316 samatAne upAya 318 samatAnuM AcaraNa (317 samatAnuM phaLa dhArmika samatA 317 44 moha-mamatA : kula leka ra9 : pRSTha 322 mehanuM prAbalya 322 | moha duHkhanuM kAraNa mehanI agamyatA 323 mehanuM kaDavuM phaLa 3 30 mehanuM kAraNa 323 maha-nirmoha-viveka 330 mehanI nirartharatA mehano tyAga 331 zAstrono meha 325 mehanA tyAgano upAya 331 mehathI nukasAna mehanI bhAvanA 328 mehanA tyAganuM phaLa 332 45 vairAgya : kula loka 47 : pRSTha 334 vairAgyanA paryAya 334 ] vairAgya vagara nakAmuM 345 vairAgyanI vizeSatA 334 vairAgya vagaranA mUrkha vairAgyamaya upadeza 336 utkRSTa vairAgya vairAgyamaya bhAvanA vairAgyane upAya vairAgya zA mATe 344 } vairAnuM phaLa 329 (324 325 351 35ra 340 353 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 indriyabhoga iMdriyabhAganI vastuo IMdriya bhAganuM prAbalya iMdriya bhAgathI nukasAna iMdriyabhAgaH jhera 47 indriyajaya iMdriyajayanI vizeSatA iMdriyajayanA Adeza iMdriyajaya: mekSamA iMdriyajayaH sAcuM svarga 48 kalaha kalahanI niMdA kalaha ane agni 49 abhyAkhyAna abhyAkhyAnanI niMdA abhyAkhyAnane doSa 50 paizunya paizunyathI nukasAna pazunyA tyAga 51 rati- arati rati-atithI nukasAna ratanI bhAvanA : : 355 355 356 358 : kula zlAka 13 360 361 kula leAka 13 | kula zlAka pa : 362 362 365 365 43 367 367 I 371 301 359 iMdriyabhAgaH sukhAbhAsa iMdriyabhAga zatru 359 iMdriya bhAganI nirarthakatA 359 : kula leAka 3 | iMdriyajaya: sAcuM baLa iMdriyajayane upAya iMdriyajayanuM phaLa : kalahathI nukasAna : kula AAka d : 368 369 abhyAkhyAnane tyAga pRSTha 355 kula leka 3 : I | maizunyanA tyAganuM mULa atinI bhAvanA pRSTha 360 363 363 364 pRSTha 365 366 pRSTha 367 360 pRSTha 368 369 pRSTha 301 301 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 paraparivAda nidAnI nIcatA 372 niMdAthI nukasAna 373 peAtAnI ane pArakAnI niMdA 373 53 mAyAmRSAvAda mAyAmRSAvAdanuM svarUpa mAyAmRSAvAdanI kaTutA . 54 mithyAtva mithyAtvanuM svarUpa mithyAtvanI niMdA mithyAtvanI bhAvanA mithyAtvanI praLatA mithyAtvathI nukasAna zuddhipatraka kula leAka 10 : 44 305 305 : kula zloka 3 I pRSTa 372 nidAne tyAga zA mATe 374 nidAne tyAga ane phaLa 304 376 376 370 308 309 kula zlAka 23 : mAyAmRSAvAdane tyAga pRSTha 275 305 : pRSTha 276 mithyAtvanuM kaDavu phaLa 382 mithyAtvanA tyAga 383 mithyAtvanA tyAganeA upAya 383 mithyAtvanA tyAganuM kuLa 384 pAchaLa Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22222222MMITY zlokonA pramANamAM Apela graMthanAM dara tathA sthaLonAM TuMkA nAmanI samajutI. a0-adhyAya, adhyayana, adhikAra. / khaM0-khaMDa. adattA0-adattAdAna. ca0-caturtha. AcA0-AcArAMga. / tR0-tRtIya. ApastaM0-ApastambhopaniSad . tri. za. pu. ca.1-triSaSTizalAkA A0 sa0-jaina AtmAnaMda sabhA, triSaSTi za. pu. ca. puruSacaritra. bhAvanagara. de0 lA0-devacaMda lAlabhAI pustako,, Agamodaya samiti, surata. ddhAraka phaMDa, surata. A. sabhA-jaina AtmAnaMda sabhA, dvi0-dvitIya. bhAvanagara. dharmaka0-dharmakalpadruma. iti0 samu0-itihAsasamuccaya. pa0-parva. u0-ullAsa. padmapu0-padmapurANa. utta0-sU0-uttarAdhyayana sUtra. pR0-pRSTha. pra0-prakAza, prastAva, prakrama, prathama. upadeza prA0 pra0 sa0-jainadharmaprasAraka sabhA, u. sU. TI.-uttarAdhyayana sUtra TIkA. bhAvanagara. bhA0-bhAga, bhASAMtara. kirAtArju0 / bhA0 vi0-bhAvavijaya. upa0 prA0 / upadezaprAsAda. kirAtA0 / kirAtArjunIya. / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manusmR0-manusmRti. mahAbhA0- mahAbhArata. mAnaso 0 - mAnasollAsa. mArka pu0 - mArkaDapurANa. o ya0 vi0 graM0- yazovijaya jaina graMtha mAlA, bhAvanagara. yoga zA 0 - yogazAstra. varAhapu0 - varAhapurANa. vi0 dha0 la0 - vijayadharmalakSmIjJAnamaMdira, AgarA. 0 - * vRtti. vai0 - vairAgya. vyA0 - vyAkhyAna. 46 za0 - zataka. zAM0- zAMtiparva. zrAddhaprati 0 - zrAddhapratikramaNa. zlo0 - zloka. sa0-sarga. siMdUrapra0 - siMdUraprakaraNa. subhA0 ratnasaM0 subhASita ratnasaM0 ska0-skaMdha. skaMdapu0 - skaMdapurANa. smR0 -smRti. subhASitaratna saMdoha. hiMgulapra0 - hiMgulaprakaraNa. hi0 haM0-paMDita hirAlAla haMsarAja, jAmanagara. ne soDanA prabhANunA ate hunu ( * ) nizAna Apyu 'che, te bleka te graMthakArane petAne banAvela nathI. arthAt khIjAnA graMthamAMthI e graMthamAM lIdhele samajave. zlAkanA pramANanA ullekhamAM kauMsa ( graMthakartAnuM athavA te prakAzakanu samajavu. ) mAM Apela nAma Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita padya ratnAkara bhAga pahelo Page #51 -------------------------------------------------------------------------- Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||AUM aha namaH / 2 namaH // jagatpUjya-zrIvijayadharmasUrIzvarebhyo namo namaH / munizrI-vizAlavijayamahArAjasaMgRhItaHsubhASita-padya-ratnAkaraH guurjrbhaassaa'nuvaadshitH| 20000 maGgalAcaraNam // 1 // vizvacchAyAvidhAyI sakalasukavipuMskokilAnuccavAcaH, saMskurvan majurItiprabhRticaturatAmaJjarIsvAdadAnAt / AkalpaM sthAyirUpotularasa-phaladaH sadviveko rasAlo, yena prAropito'sau prathamajinapatiryacchatAdU vAnchitAni / / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) subhASita-padya - ratnA12. // 2 // zrIbhoyaNIgrAmagataM prabhAsvaraM, namAmyahaM mallivibhuM jinezvaram / zrIdharmasUriM ca tato gurorguruM, vande tridhA paNDitapUjyapatkajam // // 3 // dharmo vijJavareNyasevitapado dharma bhaje bhAvato, dharmeNAvadhutaH kubodhanicayo dharmAya me syAmatiH / dharmAcintitakAryapUrttirakhilA dharmasya tejo mahad, dharme zAsanarAga- dhairyasuguNAH zrIdharma ! dharma diza // 11 8 11 apUrvazAntyAdiguNairanuttaraM, sajjJAna- dhairyeNa jagatpratiSThitam / Adau jayantaM vijayaM tataH paraM, vande suvandyaM gurumuttamaM mudA // // 5 // eSAM prasAdaM prApya, zlokAn lokahitAya saMgRhya / kurve'nuvAdaM teSAM vizAlavijayo muniH samyak // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika vibhAga ahiMsA (1) ahiMsAnuM svarUpa na yatpramAdayogena, jIvitavyaparopaNam / trasAnAM sthAvarANAM ca, tadahiMsAvrataM matam // 1 // tripaSTi za. pu. ca., parva 1, sarga 3, zloka 622. pramAdanA yogathI trasa ane sthAvara prANionA jIvitane nAza na kare, te ahiMsA vrata kaheluM che. 1. karmaNA manasA vAcA, sarvabhUteSu sarvadA / aklezajananaM proktA, tvarhisA paramarSimiH // 2 // kUrma purANa, a0 76, gloka 80. sarva koI prANIne viSe sarvadA kAyA, mana ane vacane karIne kaleza utpanna na kara, te uttama raSioe aDisA hI che. 2. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) subhASita-pa-ranAkara. zrUyatAM dharmasarvasvaM, zrutvA caivAvadhAryatAm / AtmanaH pratikUlAni, pareSAM na samAcaret // 3 // yogarA, divya 0, govA 20 nI dharmanuM sarvasva ( rahasya) sAMbhaLo, ane sAMbhaLIne manamAM nizcaya kare che, je potAnA AtmAne pratikULa heya te bIjA pratye AcaravuM nahiM-karavuM nahiM. 3. nirarthikAM na kurvIta, jIveSu sthAvareSvapi / hiMsAmahiMsAdharmajJaH, kAsanmokSamupAsakaH // 4 // corAsa, divya 0, sora 22. ahiMsA dharmane jANanAra ane mekSanI IcchA rAkhanAra upAsake (zrAvake ) prayajana vinA sthAvara (ekeMdriya ) chonI paNa hiMsA karavI nahiM. 4. prANAnAM parirakSaNAya satataM sarvAH kriyAH prANinAM, prANebhyo'pyadhika samastajagatAM nAstyeva kizipriyam / puNyaM tasya na zakyate gaNayituM yaH pUrNakAruNyavAn, prANAnAmabhayaM dadAti sukRtisteSAmahiMsAvratam // 5 // homeja li. prANio niraMtara potAnA prANanA rakSaNane mATe ja sarva kriyAo kare che, kemake samagra jagatanA jIvane potAnA * AvI nizAnI jyAM jyAM hoya tyAM tyAM ema samajavuM kee zloka e granthakartAe pite banAvyo nathI; paNa bIjAe banAvela bleka potAnA pratyenA upayogamAM lIdhuM che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA. ( 5 ) prANathI kAMI paNa adhika priya vastu nathI ja. tethI karIne je purUSa saMpUrNa yAvALo hAya tenuM puNya gaNI zakAya tema nathI. je puNyazALI hAya te ja prANAne abhayadAna Ape che ane teone ja ahiMsA vrata hAya che. 5. na hiMsyAtsarvabhUtAni, mitrAyaNagatazcaret / nevuM banma samAsArthe, r vIta nacit // 6 // mahAmatta, zAMtiparva, a0 227, moja 28. kAI paNa prANinI hiMsA karavI nahiM. mitranI peThe dareka sAthe AcaraNa karavuM, eTale sarva prANI upara maitrI rAkhavI, A manuSya janma pAmIne kAinI sAthe vera karavuM nahi. 6. jarAyujANDajAdInAM vAGmanaHkarmamiH kvacit / custa UrvIta na proDhuM, sarvasarapaMtha vageyet // 7 // viSNu purANa. jarAyuja eTale garbhAzayathI utpanna thayelA (manuSya, pazu vigere) ane aMDaja eTale iMDAmAMthI utpanna thayelA ( pakSI vigere ) jIvA upara ceAgya purUSe kadApi gANA, mana ane zarIra vaDe droha paNa karaveA nahiM, tathA sa saMganA tyAga karavA. cha. jarAyujANDajodbhijja - svedajAni kadAcana / ye na hiMsanti bhUtAni, zuddhAtmAno dayAparAH // 8 // varAha purANa, a0 132, pRSTha 535 dayAmAM tatpara evA je purUSA jarAyuthI utpanna thayelA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ). subhASita-padha-ratnAkara. (manuSya, pazu vigere), iMDAmAMthI utpanna thayelA (pakSio), u6bhija (bhUmithI utpanna thanAra tRNAdika) ane sveda (parasevA) thI utpanna thanArA jU, lIkha, mAMkaDa vigere kaI paNa prakAranA jatuonI hiMsA karatA nathI, te purUSe ja zuddha AtmAvALA che. 8. ahiMsA eja dharma ahiMsAya bhUtAnAM, dharmapravacanaM kRtam / caH mAlAsaMyuktaka, sa dharma pati nizcaya che ? mahAbhArata, zAMtiparva, a0 109, zloka 15. prANionI ahiMsAne mATe ja sarva dharmanI racanA karelI che, tethI je dharma ahiMsAyukta hoya te ja dharma kahevAya e nizcaya che. 9 ahiMsA sakalo dharmo-'hiMsAdharmastathA hitH| satyaM te'haM pravakSyAmi, no'dharmaH satyavAdinAm // 10 // mahAmAta, rAtiparva, ao 272, je 20. ahiMsA ja samagra dharma che, tathA ahiMsA dharmaja hitakAraka che. huM tane satya kahuM chuM ke satyavAdI purUSane adharma thatuM nathI. 10. ahiMsAsaMbhavo dharmaH, sa hiMsAtaH kathaM bhavet / raoNyagari pauinigAyatte gAtA || purA, 0 26, roja 22. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA. (7) ahiMsAthI ja dharma utpanna thAya che, te hiMsAthI zI rIte thAya? jemake pANIthI utpanna thatAM kamaLe kadApi agnithI utpanna thatAM nathI. 11. ahiMsA yo mAM sarvagataM jJAtvA, na ca hiMset kadAcana / tasyAhaM na praNazyAmi, na ca mAM sa praNazyati // 12 // mavitA , ka. 4, gobara 27. (viSNu kahe che ke-) je manuSya mane sarvatra rahelA jANIne kaI paNa vakhata keInI hiMsA karate na hoya, tenuM huM kAMI paNa nAza karato nathI. kAraNa ke te mATe nAza karatuM nathI. 12. pRthivyAmapyahaM pArtha !, vAyAvagnau jale'pyaham / vanaspati tathAE, sarvabhUtAtothaham 22 / maviktA , 0 12, govA rU4. he arjuna ! huM (viSNu) pRthvIne viSe, vAyune viSe, agnine viSe ane jaLane viSe rahelo chuM; tathA vanaspatimAM paNa raheluM chuM. vadhAre zuM kahevuM? dareka prANine viSe huM rahela chuM, tethI je jIvonI hiMsA karAya che te mArI ja hiMsA thAya che, mATe keinI hiMsA karavI nahiM. 13. amedhyamadhye kITasya, surendrasya surAlaye / samAnA jIvitAkAsA, samaM mRtyubhayaM dvayoH // 14 // itihAsa samuSaya, loka 30. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) subhASita-padha-ratnAkara. viSTAnI madhye rahelA kIDAne tathA svargamAM rahelA IMdrane jIvavAnI icchA sarakhI ja hAya che; ane te bannene mRtyune bhaya paNa samAna ja hAya che; tethI kAI paNa prANinA vadha karavA te mahA pApa che. 14. ahiMsAnI zreSThatA-- mAteva sarvabhUtAnA - mahiMsA hitakAriNI / dinaina di saMsAra-mAvakRtasALiH || %0 // oLazAjI, dvi 6, kSe 10. O ahiMsA e mAtAnI jema sarva prANionuM hita karanArI che, ane ahiMsAja soMsArarUpI marUdezamAM ( mAravADanI bhUmimAM) amRtanI nIka ( nadI ) samAna che. 15 ahiMsA duHkhadAvAgni- prAvRSeNyaghanAvalI / mazramiAzonA--mahiMsA mauSathI // 6 // yogazAstra, di. pra., o . joja 4. ahiMsA e du:kharUpI dAvAnaLane khujhAvavA mATe vaSARtunA megha samAna che; ane ahiMsA ja bhavabhramaNurUpI rAgathI pIDAtA prANione te rAgathI mukta karavAmAM uttama auSadha samAna che. 16. ahiMsA paramo dharma - stathA'hiMsA paro damaH / ahiMsA paramaM dAna- mahiMsA paramaM tapaH // 17 // mahAmAta, anuzAsanaparva, 10 226, jo rU. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA. ( 9 ) ahiMsA e moTo dharma che, ahiMsA e utkRSTa Idriyadamana che, ahiMsA e moTuM dAna che, ane ahiMsA e mATe tapa che. 17. ahiMsA paramo yajJa-stathA'hiMsA paraM phalam / ahiMsA paramaM mitra-mahiMsA paramaM sukham // 18 // mahAbhArata, anuzAsana parva, a0 116, zloka 38. ahiMsA parama yajJa che, ahiMsA utkRSTa phaLa che, ahiMsA mahAn mitra che ane ahiMsA e parama sukha che. 18. sarvayajJeSu vA dAnaM, sarvatIrtheSu vA''plutam / sarvadAnaphalaM vApi, naitat tulyamahiMsayA // 19 // mahAbhArata, anuzAsana parva, a0 116, zloka 31. sarva yajJamAM dAna, badhAya tIrthonuM jJAna ane saghaLA dAnanuM je phaLa che te paNa ahiMsAnI barAbara thaI zakatuM nathI. 19. ahiMsrasya tapo'kSayya-mahiMsro yajate sadA / ahiMsraH sarvabhUtAnAM, yathA mAtA yathA pitA // 20 // mahAbhArata, anuzAsana parva, a0 116, zloka 40. hiMsA nahiM karanAranI tapasyA avinAzI che, ahiMsaka hamezAM yajJa karanAra che, ane ahiMsaka manuSya sarva prANIone mAta-pitA che. arthAta dayALu manuSyane tapasyAnuM avinAzI phaLa maLe che, yajJa na karavA chatAM yajJa karyAnuM phaLa maLe che ane mAta-pitAnI jema sarva prANione pAlanahAra-upakArI che. 20. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padma-2tnA32. etatphalamahiMsAyA, bhUyama kurupuGgava ! | na hi zakyA guNA vaktu-mapi varSazatairapi // 21 // mahAbhArata, anuzAsana parva, a0 116, zloka 41. (10) De zreSTha kArava ! ( yudhiSThira !) ahiMsAnu A mATuM phaLa che, tenA guNA seA varSe paNa kahI zakAya tema nathI. 21. ahiMsA paramaM dAna- mahiMsA paramo damaH / ahiMsA paramo yajJa - stathA'hiMsA paraM padam // 22 // zloka 19. bhAgavata, skandha 5, a0 9, ahiMsA uttama dAna che, ahiMsA uttama krama-iMdriyAnu damana che, ahiMsA uttama yajJa che ane ahiMsA e uttama yaha (mokSa) che. 22. ahiMsA paramo dharma-stathA'hiMsA paraM tapaH / ahiMsA paramaM jJAna - mahiMsA paramaM padam // 23 // bhAgavata, skandha 5, a09, zloka 20. ahiMsA e uttama dharma che, ahiMsA uttama tapa che, ahiMsA uttama jJAna che, ane ahiMsA e uttama padma ( bhokSa ) che. 23. ahiMsA paramaM dhyAna - mahiMsA paramaM tapaH / ahiMsA paramaM jJAna - mahiMsA paramaM padam // 24 // yogavAsiSTha, loka 30. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA. ( 11 ) ahiMsA e uttama dhyAna che, ahiMsA uttama tapa che, ahiMsA uttama jJAna che, ane ahiMsA e uttama pada (mekSa) che. 24. ahiMsA paramo dharmo, pahisaiva paraM tapaH / ahiMsA paramaM dAna-mityAhurmunayaH sadA // 25 // pa pukha, 0 22, roDa 27. ahiMsA e uttama dharma che, ahiMsAja uttama tapa che ane ahiMsA e uttama dAna che, e pramANe sarvadA munio kahe che. 25. sarvayajheSu yahAnaM, sarvatIrtheSu yat phalam / sarvadAnaphalaM vApi, taba tulyamahiMsayA // 26 // catidharma samuci, 0 26, roDa 8. sarva yone viSe dAna devAnuM je phaLa thAya, sarva tIrthonuM sevana karavAthI je phaLa thAya ane sarva prakAranAM dAnanuM je phaLa thAya, te badhuM phaLa ahiMsAnI barAbarI karI zakyuM nathI-sarvathI. ahiMsAnuM phaLa adhika che. 26. sarvavedAdhigamanaM, sarvatIrthAvagAhanam / sarvayajJaphalaM caiva, naiva tulyamahiMsayA // 27 // tihAra samuca, 10 28, so 10. sarva vedanA jJAnathI je phaLa thAya, sarva tIrthomAM snAna karavAthI je phaLa thAya ane sarva yanuM je phaLa thAya; te badhuM ahiMsAnA phaLanI tulanA karI zakatuM nathI. ra7. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) subhASita-padya-ratnAkara. ahiMsA paramaM dAna-mahiMsA paramo dmH| ahiMsA paramo jApaH, ahiMsA paramaM zubham // 28 // itihAsa samuccaya, a0 28, zloka 51. ahiMsA e uttama dAna che, ahiMsA uttama dama (iMdricinuM damana) che, ahiMsA ja uttama japa che ane ahiMsA ja uttama zubha (kalyANa) che. 28. ahiMsAnuM mAhAbhya. nAstyahiMsAparaM puNyaM, nAstyahiMsAparaM sukham / nAstyahiMsAparaM jJAnaM, nAstyahiMsAparo damaH // 29 // ___ itihAsa samuccaya, a0 29, zloka 197. ahiMsAthI bIjuM koI uttama puNya nathI, ahiMsAthI bIjuM koI uttama sukha nathI, ahiMsAthI bIjuM kaI uttama jJAna nathI ane ahiMsAthI bIjuM koI uttama idriya damana nathI. arthAt ahiMsA ja moTAmAM moTuM puNya, sukha, jJAna ane damana che. ra9. ahiMsAnuM phaLa - dIrghamAyuH paraM rUpa-mArogyaM zlAghanIyatA / ahiMsAyAH phalaM sarva, kimanyat kAmadaiva sA / / 30 // corA, divya 0, govA 2. lAMbuM AyuSya, sArUM rUpa, nIragatA ane lokamAM prazaMsA prApta thAya, A sarva ahiMsAnuM phaLa che, eTale jeNe pUrve Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA. (13) ahiMsA vrata pALyuM hoya tene bIjA janmamAM A sarva prApta thAya che. vizeSa zuM kahevuM? te ahiMsA sarva Icchita vastune ApanArI che. 30. sarvajIvadayArtha tu, ye na hiMsanti praanninH| nizcitaM dharmasaMyuktA-ste narAH svargagAminaH // 31 // mamArata, rAtti varSa, 10 rU 3, 4 2. jeo sarva jIvanI dayA pALavA mATe prANionI hiMsA karatA nathI, te manuSya dharmayukta-puNyazALI thaIne avazya svarge jAya che. 31. na hiMsayati yo jantUn, manovAkAyahetubhiH / jIvitArthApanayanaiH, prANibhirna sa hiMsyate // 32 // mahAbhArata, zani parva, 10 274, jo 27. je manuSya mana, vacana ane kAyA vaDe prANIone haNata nathI, te manuSyane jIvita ane dhanano nAza karavA vaDe bIjA prANio haNatA nathI. 3ra. yad dhyAyati yatkurute, ratiM badhnAti yatra ca / tadavAmotyayatnena, yo hinasti na kiMcana // 33 // manusmRti, 50 1, Ro ka7. je purUSa koI paNa prANine haNatA nathI te purUSa; je vastunuM manamAM dhyAna kare, je kAMI zubha kAma kare ane je vastu upara abhilASA kare, te sarva vastune yatna vinAja pAme che. 33. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) subhASita-53-2tnA42. yathA''tmani ca putre ca, sarvabhUteSu yastathA / hitakAmo haristena, sarvadA toSyate sukham // 34 // viSNu purANa, a0 3, pRSTha 14. je manuSya potAnA AtmAnI jema ane putranI jema sarva prANione viSe hitane Icche che, te manuSya hamezAM zrI harine sukhe karIne prasanna karI zake che. 34. rUpamArogyamaizvarya, zruti svargatimeva ca / prAmotyahiMsraH puruSaH, prAhedamuzanA muniH // 35 // itihAsa samuccaya, a0 27, zloka 31. uzanA muni kahe che ke-je purUSa prANionI hiMsA karate nathI te rU5, naregatA, ezvarya, zAstra tathA svarganI tine pAme che. u5. tamevamuttamaM dharma-mahiMsAdharmarakSaNam / / ye caranti mahAtmAno, viSNulokaM brajanti te // 36 // itihAsa samuccaya, a0 28, zloka 55. AvI rIte je mahAtmAo ahiMsAdharmanA rakSaNarUpa te uttama dharmanuM AcaraNa kare che-pAlana kare che, teo viSNaals (4 ) bhai mya che. 31. lakSmIH pANivale tasya, svargastasya gRhAGgaNe / kurute yo janaH sarva-jIvarakSAM sadA''darAt // 37 // puNyadhana nRpa kathA, patrAMka 8, zloka 204. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA. ( 15 ) je manuSya niraMtara AdarapUrvaka sarva prANionI rakSA kare che, tenA hAthamAM ja lakSmI rahelI che, ane tenA gharanA AMgaNAmAM svarga raheluM che. 37. tyAM (2) dharmo jIvadayAtulyo, na kApi jagatItale / tasmAt sarvaprayatnena, kAryA jIvadayAnimiH // 1 // hemacandrasUri. A pRthvIpITha upara koI paNa ThekANe jIvadayA je bIje keI uttama dharma nathI, tethI manuSyae sarva prayatna vaDe jIvadayA karavI yogya che. 1. yo nAtmane na gurave na ca bandhuvarga, dIne dayAM na kurute na ca bhRtyavageM / kiM tasya jIvitaphalaM hi manuSyaloke, kAko'pi jIvati ciraM ca baliM ca bhuGkte. // 2 // jaina tanna, 98 6, goda 22. je manuSya potAnA AtmA upara, gurU upara, baMdhuvarga upara, dIna mANasa upara ane cAkaravarga upara dayA karato nathI, tenA jIvitanuM phaLa A manuSyalekamAM zuM che ? arthAt tenuM jIvatara niSphaLa che. kAraNa ke kAgaDo paNa cirakALa jIve che ane balidAna (annAdi) khAya che, paNa tenuM jIvita nakAmuM che, tema dayA vinAnA manuSyanuM jIvana paNa nakAmuM che. 2. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya ratnAkara. dharmatattvamidaM jJeyaM, bhuvanatrayasaMmatam / cA sarvamUteSu, traNevu sthAnopu 2 // 2 // ( 16 ) pArzvanAtha tri, saLe ?, jo 162 (20 f0). traNa bhuvanane saMmata evuM A dharmanuM tattva jANavuM ketrasa ane sthAvara sarva jIvAne varSa dayA rAkhavI. 3. lAvaNyarahitaM rUpaM, vidyayA varjitaM vapuH / jalatyaktaM saro bhAti, tathA dharmo dayAM vinA // 4 // hiM ja prAra, moja 4. lAvaNya vinAnuM rUpa, vidyA vinAnuM zarIra ane jaLa vinAnuM sareAvara jevuM bhAse che, tevA yA vinAnA dharma bhAse che. arthAt te sarve jema zAbhatA nathI tema dayA vinAnA dharmazAlatA nathI. 4. krIDAbhUH sukRtasya duSkRtarajaH saMhAravAtyA bhavo danvanorvyasanAgnimeghapaTalI saGketadUtI zriyAm / niHzreNistridivaukasaH priyasakhI mukteH kugatyargalA, sattveSu kriyatAM kRpaiva bhavatu klezairazeSaiH paraiH // 5 // sindUra prakaraNa, zloka 25. he jIva! mAtra sarva prANionI upara kRpAja kara; khIjA samagra kaleze...e karIne saryuM-bIjA kaSTadAyaka kAI paNa dharma kRtyA karavAnI jarUra nathI. kemake te dayA ja puNyane krIDA karavAnI pRthvI che, pAparUpI dhULane uDADI devAmAM moTA vAyarA samAna Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyA. ( 17 ) - - - - - - - che, saMsArarUpI sAgarane taravAmAM vahANa samAna che, du:kharUpI agnine bujhAvavAmAM meghanA samUharUpa che, lakSmIno saMketa karavAmAM dUtI samAna che, svargarUpI mahela upara caDavAnI nIsaraNa samAna che, muktinI priya sakhI samAna che ane nakAdika kugatine aTakAvanArI argalA (bhegaLa) samAna che. 5. dayA'GganA sadA sevyA, sarvakAmaphalapradA / sevitA'sau karotyAzu, mAnasaM karuNAmayam // 6 // tattvAmRta, zloka 261. sarva manavAMchita phaLane ApanArI dayArUpI strI sadA sevavA lAyaka che, kemake tenI sevA karavAthI te manuSyanA manane dayAmaya kare che. 6. ahiMsAlakSaNo dharmo'dharmazca prANinAM vadhaH / tasmAddhArthabhilAkaH kartavyA prANinAM dayA // 7 // mA mana, parva, 10 rU 3, Ro ka2. ahiMsA e dharmanuM lakSaNa che, ane prANIno vadha karavo e adharma che; tethI dharmanA athI lokoe prANio upara dayA karavI. 7. dayAhInaM niSphalaM syAnnAsti dharmastu tatra hi / ete vedA avedAH syurdayA yatra na vidyate // 8 // vApurAna, i 2, - rUda, zova ka2. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) subhASita-padya ratnAkara. dayA vinAnAM sarva kArya niSphaLa che, jyAM dayA nathI tyAM dharma paNa nathI. jemAM dayA na heAya te vede paNa avedarUpa ja che ema jANavuM. tAtparya ke--jemAM dayA na heAya te veda ja na kahevAya, arthAt vedamAM dayA ja che. 8. dayA - dAnaparo nityaM, jIvameva prarakSayet / cANDAlo vA sa zUdro vA sa vai brAhmaNa ucyate // 9 // padmapurALa, vantu 2, 60 26, jo 42, " je mANasa nira Mtara dayA--dAnamAM ja tatpara rahI jIvanuM rakSaNa ja kare che, te mANasa jAte cAMDALa heAya ke zUdra hAya tA te brAhmaNu ja kahevAya che. 9. paNa carma-vajI, vemukhya-zivA-nayAH | na aoDhanti pApAni, zodho tu cA--mau // z. || jJAna sandriA, phoja 82. carma ane chAlanAM vastra, cIMdharAnuM vastra, paMcakeza suDana, zikhA ane jaTA A sarva prakAranA veSa pApane dUra karI zaktA nathI. mAtra dayA ane damana ja AtmAne zuddha karanAra che. 10. dayAnI zreSThatA-- sarve vedA na tat kuryuH, sarve yajJAzca bhArata ! | sarve tIrthAbhiSekAzca yat kuryAt prANinAM dayA // / 11 // mahA bhArata, anuzAsana parva, a0 114, oja 18. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 19 ) he bhArata ( yudhiSThira ) ! prANio paranI dayA je puNyAdika kArya kare che, te kArya sarva vaDhDhA karI zakatA nathI, sarve yajJA paNa karI zakatA nathI ane sarva tIrthonA abhiSeka ( snAna ) paNa karI zakatA nathI. 11. dhyA. ta: tavaH sarve, samAvaziLa: / ekato bhayabhItasya, prANinaH prANarakSaNam // 12 // itihAsa samuccaya, a0 4, zloka 3. eka bAju uttama dakSiNA ApIne saMpUrNa karelA sarva yajJA eTale yajJAnuM puNya rAkhIe, ane eka mAjI bhayathI trAsa pAmelA eka prANinA prANunu rakSaNa eTale rakSaNanu puNya rAkhIe, tA jIvadayAnuM puNya vadhe che. 12. na sA dIkSA na sA bhikSA, na taddAnaM na tattapaH / na taddhyAnaM na tanmaunaM, dayA yatra na vidyate // 13 // mULa muttavihI, pRSTha 642,moda 60. jemAM dayA na hoya evI dIkSA nirarthaka che, evI bhikSA nirarthaka che, evu dAna nakAmu che, evuM tapa vRthA che, evuM dhyAna vRdhA che ane evuM maunavrata paNa nakAmu che. dayA hAya tA ja te sarve sArthaka che. 13. dayAnuM phaLa-- sarvasatve dayAM maitrIM yaH karoti sumAnasaH / jayatyasAvarIn sarvAn, bAhyAbhyantarasaMsthitAn // 14 // tavAmRta, 262. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) subhASita-padya-ratnAkara. sArA manavALo je purUSa sarva prANI upara dayAne tathA maitrIne kare che, te purUSa bAhya tathA AtyaMtara sarva zatru. one jIte che. 14. AyurdIrghataraM vapurvarataraM gotraM garIyastaraM, vittaM bhUritaraM balaM bahutaraM svAmitvamuccaistaram / ArogyaM vigatAntaraM trijagati zlAdhyatvamalpetaraM, saMsArAmbunidhi karoti sutaraM cetaH kRpAAntaram / / 15 / / sijUra kara, so 28. jenuM citta dayAthI bhIMjAyeluM hoya, tene atyaMta lAMbu AyuSya maLe che, zarIra majabuta bane che, ucca gotra prApta thAya che, ghaNuM dhana maLe che, ghaNuM baLa thAya che, moTuM svAmI pAyuM prApta thAya che, AMtarA rahita-niraMtara ArogyapaNuM rahe che, traNa jagatamAM te ghaNI prazaMsAne pAme che, tathA te saMsAra rUpI samudrane sukhethI taravA lAyaka kare che. 15. yo bandhana-vadha-kkezAna, prANinAM na cikirSati / sa sarvasya hitaprepsuH, sukhamatyantamaznute // 16 // manusmRti, va , mora ka6. je manuSya prANione baMdhana, vadha ke bIjuM koI paNa prakAranuM duHkha ApavA IcchatA nathI, te manuSya sarva prANionA hitane Icchato hovAthI atyaMta sukhane bhagave che. 16. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayA, ( 21 ). dhyAnayogaparA nityaM, yAM gatiM yAnti yoginaH / tathaiva yAti tAM martyaH, sarvabhUtadayAparaH // 17 // tihAsa samuca, 0 28, Roja ka7. niraMtara dhyAnayegamAM tatpara rahenArA yegIo je gatimAM jAya che, te ja gatimAM sarva prANio upara dayA karavAmAM tatpara rahenArA purUSa paNa jAya che. arthAt svarga ane mokSa gatine pAme che. 17. dayA vinAnuM badhuM niphala- dayAM vinA deva-gurukamArcAstapAMsi sarvendriyayantraNAni / dAnAni zAstrAdhyayanAni sarva, sainyaM gatasvAmi yathA vRthaiva // 1 // 3rA taff, (20 vi. baMba ) 98 22 7. deva ane gurUnA caraNanI sevA, tapa, sarva Idriyone nigraha, sarva prakAranAM dAna ane zAstrano abhyAsa; A sarva je dayA na hoya te svAmI vinAnA sainyanI jema vRthA che. 18. nAnA jaMtuonI rakSA ane tenuM phaLa- ahiMsApUrvako dharmo, yasmAtsarvahite rataH / yUkA-matkuNa-daMzAdIMstasmAttAnapi rakSayet / / 19 / / na pati, pRSTha 22, uka. jethI karIne ahiMsApUrvaka dharma sarva jIvonA hitane viSe rakta che, tethI karIne te jU, mAkaDa ane haMsa vigere jaMtuonI paNa rakSA karavI. 19. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padha-ratnAkara. pUjA--maLazAhIna, ye sAjJAninastathA / putravat parirakSanti, te narAH svargagAminaH // 20 // padma purALa, 10 16, jo 46. ( 12 ) je purUSA jU, mAkaDa ane DAMsa vigere, tathA bIjA paNa ajJAnI (kSudra) ja MtuonuM haMmezAM peAtAnA putranI jema 2kSaNa kare che, te manuSye svarge jAya che. 20. samayadrAna ( 2 ) mAryamANasya hemAdri, rAjyaM vA'tha prayacchatu / tadaniSTaM parityajya, jIvo jIvitumicchati // 1 // coLa zAstra ( pra0 samA) i 76 * haNAtA evA prANIne suvarNa ne merUparvata Ape! ke meATu rAjya ApeA, tA paNa tene te aniSTa hAvAthI tene tyAga karIne te prANI phakta jIvavAne ja prucche che. mATe jIvita ( abhaya ) dAna ja sarvottama che. 1. phrema-ghenu dharAvInAM, rAtAra: muLamA muvi / kurttama puruSo jo, caH kALidhvamayad: || 2 || mArjanTu purALa, 1 2, 407, jo 12. pRthvI upara, suvarNa, gAyA ane pRthvI vigerenuM dAna Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhayadAna. (23) * ** ** * * * - - - - - - - karanAra purUSe sulabha che, paraMtu prANione abhayadAna Ape te purUSa A jagatamAM durlabha che. 2. varamekasya sattvasya, dattA hyabhayadakSiNA / na tu viprasahastrebhyo, gosahastramalatam // 3 // mave purANa, 5 2, , 7, o 12. ekaja prANine abhayarUpa dakSiNa ApavI sArI che, paraMtu hajAro brAhmaNone alaMkAra vaDe zaNagArelI hajAra gAye rUpa dakSiNa ApavI sArI nathI. arthAt dAna karatAM abhayadAnanuM phaLa moTuM che. 3. kapilAnAM sahastrANi, yo viprebhyaH prayacchati / ekasya jIvitaM dadyAnna ca tulyaM yudhiSThira ! // 4 // mArkaNDa purANa, skandha 6, a0 13, zloka 52. he yudhiSThira ! je purUSa brAhmaNone hajAro gAyanuM dAna kare ane bIjo koI purUSa eka jIvane jIvitadAna Ape, te te gedAnanuM puNya A abhayadAnanI tulya thatuM nathI. 4. jIvAnAM rakSaNaM zreSThaM, jIvA jIvitakAriNaH / tasmAtsamastadAnebhyo'bhayadAnaM prazasyate // 5 // mave puchALa, 5 8, 10 26, roja rUrU. sarva jIvo jIvitanI IcchAvALA - hoya che, tethI sarva chanuM rakSaNa karavuM teja zreSTha che ane tethI karIne ja samagra Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) subhASita-padya-ratnAkara. dAneA karatAM abhayadAna adhika prazaMsApAtra che--vakhANavA lAyaka che. 5. yo dyAt kAJcanaM meruM kRtsnAM caiva vasundharAm / ekasya jIvitaM dadyAnna ca tulyaM yudhiSThira ! // 6 // mAInDa purALa, skaMdha 8, 10 66, jo rU. je purUSa suvarNa nA merUparyaMtanuM tathA samagra pRthvInu dAna kare, ane khIje keAi purUSa eka jIvane jIvana Ape abhayadAna Ape, teA he yudhiSThira ! te banne tulya thatA nathI arthAt abhayadAnanuM puNya ghaNuM vadhI jAya che. 6. abhayadAnanI zreSThatA-- yo dadAti sahastrANi, gavAmazvazatAni ca / abhayaM sarvasattvebhyastaddAnamatiricyate // 7 // . je manuSya hajArA gAyA ane sekaDA azvonuM dAna kare, ane je kAi bIjo manuSya sarva prANione abhayadAna Ape, tA te abhayadAna pUrvanA dAna karatAM adhika thAya che. 7. mahA mArata, jJAnti parva, 10 304, zloka dattamiSTaM tapastaptaM, tIrthasevA tathA zrutam / . sarve'pyabhayadAnasya, kalAM nArhanti SoDazIm // 8 // mArjantu purALa, 10 4, jo 21. game teTalu dAna dIdhuM hAya, pUjA karI hAya ke canna karyo Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 25 ) hAya, tapa karyAM hAya, tIsevA karI hoya tatha! jJAna meLavyuM hAya; tA paNa te badhu maLIne eka ja prANine ApelA abhayadAnanI seALamI kaLA ( seALamAMza) ne paNa lAyaka dhatuM nathI. 8. abhayadAna. ', nAto bhUyastapodharmaH kazcidanyo'sti bhUtale / prANinAM bhayabhItAnAmabhayaM yat pradIyate // 9 // mArjanTu purALa, 10 21, jo 1. bhayathI trAsa pAmelA prANione je abhayadAna ApavuM, tenA karatAM bIjo keAi A pRthvI para zreSTha tapadharma nathI. 9. mahatAmapi dAnAnAM kAlena kSIyate phalam / bhItAbhayapradAnasya, kSaya eva na vidyate // 10 // mArkaNDa purANa, a0 13, zloka 26. moTA meATA dAnAnuM phaLa paNa kALe karIne kSINa thAya che, paraMtu bhaya pAmelA prANine jo abhayadAna ApavAmAM AvyuM hAya, teA tenA phaLaneA kSaya thatA ja nathI. 10. ekataH kAJcano merurbahuratnA vasuMdharA / to mayamItattva, prAzinaH kALakSaLam / / 12 / / jJAna candrima, oja 82. eka tarapha suvarNa nA merUparvatanuM ane ghaNA ratnAvALI pRthvInuM dAna karavuM, tathA eka tarapha ( bIjI mAjI ) bhayathI Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ra6 ) subhASita-padya-ratnAkara. trAsa pAmelA prANinA prANanuM rakSaNa karavuM, te bane barAbara che, athavA te bannemAM prANinA rakSaNanuM puNya adhika che. 11. abhayadAnanuM phaLa yo bhUteSvabhayaM dadyAd , bhUtebhyastasya no bhayam / yAdRg vitIryate dAnaM, tAgAsAdyate phalam // 12 // rAtri, dvitIya prarI, zrI 48. je manuSya, prANione abhayadAna Ape che, te purUSane kaI paNa prANio thakI bhaya prApta thatI nathI. kemake jevuM dAna apAya che, tevuM ja phaLa paNa prApta thAya che. 12. AdeyaH subhagaH saumyastyAgI bhogI yazonidhiH / bhavatyabhayadAnena, ciraMjIvI nirAmayaH // 13 // mahAmAtra, zAMtiparva, 10 rU 3, Ro. 20. abhayadAna ApavAthI prANI Ajeya eTale sarvajana tenA vacanane mAne e thAya che, sArA bhAgyavALA thAya che, samya-suMdaratAvALa, dAnI, bhegI, kirtinA nidhAnarUpa, cirakALanA AyuSyavALa ane nIrogI thAya che. 13. abhayaM sarvabhUtebhyo, dattvA yazcarate muniH / na tasya sarvabhUtebhyo, bhayamutpadyate kvacit // 14 // mahAbhArata, zAntiparva, a0 190, zloka 4. je muni sarva prANione abhayadAna ApIne vicare che, Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA. ~ ~ ~ ~~ ~~~~~~ ( 7 ) tene sarva prANio thakI kaI paNa vakhata bhaya utpanna thatA nathI. 14. abhayaM sarvasattvebhyo, yo dadAti dayAparaH / tasya dehAdvimuktasya, bhayaM nAsti kutazcana // 15 // mA purANa, 0 28, 4 8. dayAmAM tatpara evo je manuSya sarva prANione abhaya dAna Ape che, te manuSyane bIjA bhavamAM keIthI bhaya thata nathI. eTale ke tene mokSa thAya che, athavA parabhavamAM tene bhaya raheto nathI. 15. :- : -- hiMsA (4) che hiMsAnuM svarUpa pazcendriyANi trividhaM balaM ca, __ ucchAsaniHzvAsamathAnyadAyuH / prANA dazaite bhagavadbhiruktAsteSAM viyogIkaraNaM tu hiMsA // 1 // upadeza prAsAda, stambha 5, vyAkhyAna 64. pAMca iMdriyo, traNa baLa (mana baLa, vacana baLa ane kAya baLa), ucAsa nizvAsa (zvAsasa) ane AyuSya, A daza prANe bhagavAne kahyA che, temane viyega kare te hiMsA kahevAya che. 1. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) subhASita-padya-ratnAkara. hiMsA niSedha AtmavatsarvabhUteSu, sukhaduHkhe priyApriye / cintayanAtmano'niSTAM hiMsAmanyasya nAcaret // 2 // vorArIba, , jo 20. pitAnI ja jema sarva prANione sukha eTale sukhanA sAdhana strI, dhana vigere priya che; ane duHkha eTale duHkhanAM sAdhana vadha, baMdha vigere apriya che. ema vicArIne manuSya pitAne pitAnI hiMsA aniSTa-apriya che tema bIjAne paNa apriya hoya ema dhArI anyanI hiMsA karavI nahIM. 2. damo deva-gurUpAstirdAnamadhyayanaM tapaH / sarvamapyetadaphalaM, hiMsAM cenna parityajet // 3 // corAka, dri praja, Roja 22. je hiMsAno tyAga karyo na hoya te IdriyonuM damana, deva-gurUnI sevA, dAna, adhyayana ane tapa e sarva niSphaLa che. 3. vizvasto mugdhadhIrlokaH, pAtyate narakAvanau / aho ! nRzaMsarlobhAndhaihiMsAzAstropadezakaiH // 4 // kAraNa, diva , o rU2. aho! Azcarya che ke kura, lebhamAM aMdha thayelA ane hiMsAnA zAstrano upadeza karanArA purUSe; vizvAsu ane saraLa buddhivALA lokone narakanI pRthvImAM nAMkhe che. ( hiMsAne upadeza kare che tethI teo banne narake jAya che.) 4. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ........ - - -.- -. hisA. (28) avyavasthitamaryAdairvimUDhernAstikainaraiH / saMzayAtmabhiravyaktairhisA samanuvarNitA // 5 // mahAbhArata, zAnti parva, a0 264, zloka 4. jeo maryAdAmAM rahelA nathI, atyaMta mUDha che, paralakAdine viSe zaMkAvALA che ane kAMI paNa spaSTa rIte jANI zaktA nathI, evA nAstika naroe hiMsA varNavelI che. 5. zArIramAnasairduHkhaibahudhA bahudehinaH / saMyojya sAmprataM jIva !, bhaviSyasi kathaM svayam // 6 // bogasAra, pra. 5, zloka 40 he jIva! te ghaNu prANione ghaNe prakAre zarIra saMbaMdhI ane mana saMbaMdhI duHkhamAM nAkhyA che, tethI have tAruM zuM thaze? 6. kuryAdvarSasahastraM tu, ahanyahani majanam / sAgareNApi kRtsnena, vadhako naiva zudhyati / / 7 // devI bhAgavata, skaMdha 6, a0 13, zloka 33. prANine vadha karanAra manuSya eka hajAra varSa sudhI hamezAM AkhA samudranA jaLa vaDe snAna kare, to paNa te zuddha thatA nathI . 7. AtmA viSNuH samastAnAM, vAsudevo jagatpatiH / tamAna vaiSNavaiH kAryA, parahiMsA vizeSataH // 8 // itihAsa samuccaya, a0 28, zloka 48. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 30 ) subhASita-padya-ratnAkara. jagatanA pati vAsudeva bhagavAna pAte ja sarva prANiAnA AtmArUpa che, tethI vaiSNuvAe vizeSe karIne--avazya paranI hiMsA karavI nahiM. 8. hiMsAmAM dhama cheja nahi - -- zama-zIyAmUruM, ditvA dharma napaddhitam / aho ! dizAvi dhoya, gagar3e maghuddhimiH || ph|| yogazAsra, dvi pra, joza jI. ko zama, zILa ane dayA ja dharmanuM mULa kAraNa che ane eja jaganA jIvAne hitakAraka che; AvA vAstavika dharmane choDIne ahA ! akkalahIna manuSyAe hiMsAne paNa dharma mATe kahI che-hiMsAmAM paNa dharma mAnyA che. 9. pramAdena yathA vidyA, kuzIlena yathA dhanam / paTena thA maitrI, tathA thamAM na hiMsA / o o hiMdujI prajaLa, moja 2. jema pramAdathI vidyA prApta thatI nathI, kuzIla vaDe jema dhana maLatuM nathI, jema kapaTa vaDe mitrAI thatI nathI, tema hiMsA vaDe dharma thai zakatA nathI. 10. yadi grAvA toye tarati taraNiryadyudayate, pratIcyAM saptArciryadi bhajati zaityaM kathamapi / yadi kSmApIThaM syAdupari sakalasyApi jagataH, prasUte saccAnAM tadapi na vadhaH kApi sukRtam // 11 // sindUra praLa, moja 26. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA. ( 31 ) je kadAca paththara jaLamAM (pANI upara) tare, je sUrya pazcima dizAmAM udaya pAme, je agni koI paNa prakAre zItaLatAne pAme ane je kadAca pRthvIpITha samagra jagatanI upara thaI jAya, to paNa prANione vadha koI paNa ThekANe puNyane utpanna karatuM nathI. 11. sa kamalavanamagnervAsaraM bhAsvadastA damRtamuragavaktrAt sAdhuvAdaM vivAdAt / rugapagamamajIrNAjIvitaM kAlakUTAdabhilapati vadhAd yaH prANinAM dharmamicchet / / 12 / / sijUra kara, sova 27. je manuSya prANionA vadhathI dharmane Icche che, te manuSya agnithI kamaLanA vananI utpattine Iche che, sUryanA AthamavAthI divasane Icche che, sapanA mukhamAMthI amRtanI IcchA rAkhe che, vivAda (kayA) mAMthI sArA vAdane I che che, ajI thI reganI zAMti Icche che, ane kAlakUTa jAtinA viSathI jIvavAne Icche che A sarva jema azakaya che tema hiMsAthI dharma thavo azakya che. 12. andhe tamasi majjAmaH, pazubhirye yajAmahe, hiMsA nAma bhaved dharmo, na bhUto na bhvissyti|| 13 // pUrva mImAMsA, 8rU. je ame pazuo vaDe yajJa karIe chIe tethI aMdha temanuM (naraka) mAM DubIe chIe. hiMsA e dharma che athavA hiMsAthI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32 ) subhASita-pada-ratnAkara. dharma thAya che e pramANe kaI kALe banyuM nathI ane banaze paNa nahiM. 13. hiMsaka (ghAtaka )- anumantA vizasitA, nihantA krayavikrayI / / saMskartA copahartA ca, khAdakazceti ghAtakAH // 14 // yogazAstra tRtIya prakAza, zloka 21. hiMsAnI anumodanA karanAra, haNelA prANinA aMgane vibhAga karanAra, haNanAra, kharIdanAra, vecanAra, pakAvanAra, pIrasanAra ane bhakSaNa karanAra, A sarva manu ghAtaka-hiMsaka kahevAya che. 14. hantA palasya vikretA, saMskartA bhakSakastathA / kretA'numantA dAtA ca, ghAtakAH sarva eva te // 15 // triSTi rAha pu. 40, parva 8, sa , so rU21. haNanAra, mAMsa vecanAra, mAsa pakAvanAra, mAMsa khAnAra, mAMsa kharIda karanAra, mAMsanI anumodanA karanAra tathA mAMsane ApanAra-dAna karanAra, A sarva ghAtaka-hiMsaka kahevAya che. 15. ye bhakSayantyanyapalaM, svakIyapalapuSTaye / ta eva ghAtakA yanna, vadhako bhakSakaM vinA // 16 // riSTi 10 pu20, varSa 8, a , joi rU 26. je mANasa pitAnA mAMsane puSTa karavA mATe anya prANinuM Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA. ( 33 ) mAMsa khAya che, teo ja ghAtaka-hiMsaka che. kAraNa ke mAMsanuM bhakSaNa karanAra vinA vadha karanAra hAya ja nahiM. 16. hantA caivAnumantA ca, vizastA kry-vikryii| saMrtA ropavA(ha) 1, vAvivAda vAtavaH 7| ____ itihAsa samuccaya, a0 27, zloka 29. prANane haNanAra, anumodanA karanAra, mAravAno hukama karanAra, mAMsane kharIda karanAra, mAMsa vecanAra, mAMsane pakAvanAra, mAMsane pIrasanAra ane mAMsa khAnAra-A AThe manuSya ghAtaka-hiMsaka kahevAya che. 17. hiMsAnA doSa FdizitvA, ra hiMsAI sudhI nirAgastrasajantUnAM, hiMsAM saMkalpatastyajet // 18 // tripada rAva . 20, varSa 2, 3 2, jo 622. pAMgaLApaNuM, koDhIyApaNuM ane ThuMThApaNuM e vigere hiMsAnuM phaLa che ema jANune buddhimAna purUSe saMkalpathI ( vicArathI) paNa niraparAdhI trasa jaMtuonI hiMsAne tyAga karavo. 18. zilAM samadhirUDhAzca, nimaanti jalAntare / hiMsAzritAzca te tadvat, samAzrayanti durgatim // 19 // hiGgula prakaraNa, prANAtipAtaprakrama, zloka 3. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) subhASita-padya-ratnAkara. jema samudramAM zilApara caDelA manuSya jaLamAM DUbI jAya che-tarI zaktA nathI, tema hiMsAvaDe Azrita thayelA (hiMsA karanArA) purUSe durgatimAM jAya che--DUbe che. 19 yAvanti pazuromANi, pazugAtreSu bhaart| tAvarSasahasrANi, pacyante pazudhAtakAH // 20 // mahAmAta, zAMtiparva, 0 22, Dhora 27. he bhArata! pazunA zarIrane viSe jeTalI dhULa ane rUMvADA che, teTalA hajAra varSa sudhI pazunI hiMsA karanArA purUSe narakamAM pacAya che-duHkha bhegave che. 20. na vedainaiva dAnazca, na tapomirna caadhvraiH| kathaMcit sahati yAnti, purussaaHpraannihiNskaaH||21|| sAMca mImAMsA, 504 1, vAca 21. prANInI hiMsA karanArA purUSa vedane pATha karavAthI sadagati pAmatA nathI, dAna devAthI sadagati pAmatA nathI, tapa karavAthI saddagati pAmatA nathI, ya karavAthI saddagati pAmatA nathI, tema ja bIjAM kaI paNa dharmakAryathI sadagatine pAmatA nathI. arthAt durgatimAM ja jAya che. 21. saMkalpa hiMsAne doSa- yadi saMkalpato hiMsAmanyasyopari cintayet / tatpApena nijAtmA hi, duHkhAvanau ca pAtyate // 22 // paNa rAsAya, saM 1, ca0 67. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA. ( 35 ) jo manamAM saMkalpa karavAthI paNa bIjA upara hiMsAnu ciMtavana kare, eTale manamAM paNa hiMsA karavAnA vicAra kare, te te mANasa te pApa vaDe peAtAnA AtmAne du:khanI pRthvImAM ( narakamAM ) nAMkhe che. 22. hiMsAthI dAnanI niSphaLatA-- saptadvIpaM saratnaM ca dadyAnmeruM sukAJcanam / yasya jIvadayA nAsti, sarvametannirarthakam // 23 // madamAta, rAntivarSa, 10 12, roja 12. ratnA sahita sAta dvIpanI pRthvInu tathA suvarNamaya merU parvatanu dAna Ape, tA paNa jene jIvadayA nathI tene A sarva dAna nirarthaka ( vyartha ) che. ra3. yajJa tathA alidAna hiMsAnA niSedha-- devopahAravyAjena, yajJavyAjena ye'thavA / ghnanti jantUn gataghRNA, ghorAM te yAnti durgatim ||24|| yogazAstra, dvitIya prakAza, zloka 39. deva pUjAnA bahAnAthI ke yajJanA bahAnA vaDe je niya manuSyeA prANIone haNe che, tee ghAra durgatimAM jAya che. 24. yA yogIndrahRdi sthitA trijagatAM mAtA kRpaikavratA, sA tuSyecchkapacIva kiM pazuvadhairmAsAsavotsarjanaiH / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) subhASita--pagha--ratnAkara. tasAdvIravarAvadhAraya tadAcArasya yadbodhakaM, rakSomirviracayya taca vacanaM tantre pravezIkRtam // 25 // kRpArUpa ja eka tavALI traNa jagatanI mAtA, ke je cArgIdronA hRdayamAM rahelI che, te caMDAlaNInI jema pazune vadha karIne mAMsa ane madirA ApavAthI zuM tuSTamAna thAya? na ja thAya. tethI huM zreSTha vIra ! tuM jarA vicAra kara. AvA hiMsAnA AcArane jaNAvanArUM je vacana che, te rAkSasAe eTale rAkSasa jevA manuSyAe racIne taMtrazAstramAM ghusADI dIdhuM' che. 25. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMsa ( 6 ) mAMsa bhakSaNa niSedha. sadyaH saMmUcchitAnantajantusaMtAnadUSitam / narakAdhvani pAtheyaM, ko'znIyAt pizitaM sudhIH 1 // 1 // yogazAstra, tRtIya prakAza, zloka 33. tatkALa sa'mUrchima anaMta prANienA samUhanA utpattithI doSavALuM thayeluM ane narakanA mArganu bhAtArUpa mAMsa keNu buddhimAna manuSya khAya ? keAie khAvuM na joie. 1. niHkarNeSviva gItirItiraphalA saddhyAnadhaureyatA, kAruNyasya kathA vRthA mRgIdRzAM dRkkeliraMdheSviva / nirjIveSviva vastravezaracanA vaidagdhyabuddhirmudhA, mAMsAsvAdiSu dehiSu praNayitA vyarthA latevAgniSu ||2|| jUrI prajaLa, jo 16. jema kAna vinAnA mANasAnI pAse gAyananI rIti-gAyana karavuM nakAmuM che, tema mAMsa khAnArAonuM dhyAnamAM zreSThapaNuM nakAmu che. jema AMdhaLA mANusA pAse trionI sRSTikrIDA nakAmI che, tema mAMsa khAnArAo pAse dayAnI vAteA karavI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) subhASita-pa-ratnAkara. nakAmI che. jema maDadAMone sArAM vastro paherAvavAnI racanA karavI nakAmI che, tema mAMsabhakSanI caturAIyukta buddhi nakAmI che. ane jema agnimAM velaDI vAvavI nakAmI che, tema mAMsa khAnArA manuSyane viSe prema karo nakAmo che. 2. hitvA hArasudAramauktikamayaM taidhIyate hirgale, tyaktvA kSIramanuSNadhAmadhavalaM mUtraM ca taiH pIyate / muktvA caMdanamidukuMdavizadaM tairbhUtiramyaMgyate, saMtyajyAparabhojyamadbhutataraM pairAmiSaM bhujyate // 3 // kastUrI prakaraNa, zloka 97. je mANase uttama prakAranAM bhejane cheDIne mAMsa bhakSaNa kare che, te mANase moTAM metIothI banelA suMdara hArane tyAga karIne potAnA gaLAmAM sarpane dhAraNa kare che; ThaMDa sapheda mane hara dudhane choDIne mUtra-pesAbane pIve che, ane caMdra tathA tathA megharAnA kulanI jevA sapheda caMdana-sukhaDanA vilepanane choDIne pitAnA zarIre rAkha eLe che. 3. re ravi , mAre jAti nAnA zukre vasati bramA ca, tasAnmAMsaM na bhakSayet // 4 // - mahAmati, sAttiparva, za0 20, mo 17. prANionA lehIne viSe mahAdeva vase che, mAMsane viSe viSNu vase che ane vIryane viSe brahmA vase che, tethI mAMsanuM bhakSaNa na karavuM joIe. 4. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAMbha. ( 36 ) asthni vasati rudrazca, mAMse cAsti janArdanaH / zukre vasati brahmA ca tasmAnmAMsaM na bhakSayet // 5 // mahAbhArata, zAMtiparva, a0 13, zlo0 34. prANionAM hADakAMmAM mahAdeva rahe che, mAMsamAM viSNu rahe che ane vIryamAM brahmA rahe che, tethI mAMsa khAvuM na joie. 5. yadi yajJAMzva vRkSAMca, yUpAMzvoddizya mAnavAH / vRthA mAMsaM na khAdanti, naiSa dharmaH prazasyate // 6 // mahAbhA0, zAntiparva, a0 265, zloka 8. jo ke keTalAka manuSyeA yajJa, vRkSa ane yUpa (yajJastaMbha )- ne uddezIne mAMsa khAya che, te vRthA eTale vidhi vinA mAMsa khAtA nathI. te paNa te dharma prazaMsA karavA lAyaka nathI. 6. na bhakSayati yo mAMsaM na ca hanyAnna ghAtayet / tad ( sa ) mitraM sarvabhUtAnAM manuH svAyaMbhuvo'bravIt // 7 // mahAbhA0, anuzA 0, a0 114, zloka 0 12. je manuSya mAMsabhakSaNa karatA na hAya, kAi prANIne haNutA na hAya ane koI pAse haNAvatA na Aya, te manuSya sarva prANionA mitra che, ema svayaMbhUnA putra manue kahyuM che. 7. yo yajetAzvamedhena, mAsi mAsi yadatrataH / varjayenmadhu mAMsaM ca, samametad yudhiSThira ! // 8 // mahAbhArata, virATaparva, a016, lo0 14. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) subhASita-pa-ratnAkara. ke purUSa vrata grahaNa karyA vinA arthAt madha ane mAMsane tyAga karyA vinA mAse mAse azvamedha yajJa kare ane bIje kaI mANasa mAtra madha ane mAMsane tyAga kare, te he yuSiSThira ! te bannenuM phaLa sarakhuM che. 8. nAkRtvA prANinAM hiMsAM, mAMsamutpadyate kacit / na ca prANivadhaH svaya'stasmAnmAMsaM vivarjayet // 9 // manusmRti, . 1, go. ja8. prANInI hiMsA karyA vinA kadApi mAMsa utpanna thatuM nathI, ane prANane vadha svarga ApanAra nathI, tethI mAMsane tyAga kara. 9 samutpattiM ca mAMsasya, vadha-bandhau ca dehinAm / prasamIkSya nivarteta, sarvamAMsasya bhakSaNAt // 10 // manusmRti, i. 1, go0 41. mAMsanI utpatti kevI rIte thAya che te vicArIne tathA prANIonA vadha-baMdhanane joI-vicArIne sarva prakAranA mAMsanA bhakSaNathI nivartana karavuM. kaI paNa prakAranuM mAMsa khAvuM nahIM. 10. na hi mAMsaM tRNAtkASThAd, upalAd vApi jAyate / hatvA jantUn bhavenmAMsaM, tasmAttat parivarjayet // 11 // tisamu, ka. 27, mo. 24. ghAsa, kASTa athavA paththaramAMthI kAMI mAMsa utpanna thatuM nathI. prANane haNavAthI ja mAMsa utpanna thAya che tethI te mAMsano tyAga kara. 11 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMsa. ( 41 ) mAMsane zabdArtha mAM sa bhakSayitA'mutra, yasya mAMsamihAmyaham / etanmAMsasya mAMsatvaM, pravadanti manISiNaH // 12 // manusmRti, 50 1, cho. va. A bhavamAM huM jenuM mAMsa khAuM chuM, te mane parabhavamAM khAze. ema mAMsa zabdanuM mAMsapaNuM paMDito kahe che-"mAM" eTale mane "sI" eTale te khAze, evo mAM no zabdArtha thAya che. 12. mAMsa bhakSaNanA doSo- cikhAdiSati yo mAMsaM, prANiprANApahArataH / unmUlayatyasau mUlaM, dayA''khyaM dhrmshaakhinH||13|| yonArA, . 50, Ro. 28. je manuSya bIjA prANInA prANane nAza karI tenuM mAMsa khAvAne Icche che, te manuSya dharmarUpI vRkSanA dayA nAmanA mULane ukheDI nAMkhe che. 13. azanIyan sadA mAMsaM, dayAM yo hi cikIrSati / jvalati jvalane vallI, sa ropayitumicchati // 14 // coparA, tIra prArA, Ro 21. je mANasa haMmezA mAMsane khAya ane dayA karavAne Irache, te purUSa baLatA agnimAM velaDI vAvavAne Icache che. arthAt mAMsa khAnAra dayA pALI zake ja nahiM. 14. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (.42 ) subhASita-padya-ratnAkaramaaNsaavaadnlundhsy, dehinaM dehinaM prati / hantuM pravartate buddhiH, zAkinyA iva durdhiyaH // 15 // yogarAja, tIza prArA, 0 27. mAMsanuM bhakSaNa karavAmAM lubdha Asakta thayelA manuSyanI buddhi, duSTa buddhivALI zAkinI-DAkaNanI jema dareka prANIne haNavA mATe pravarte che. 15. ye bhakSayanti pizitaM, divyamojyeSu satvapi / sudhArAM parityajya, surakti te chAha I 6 . ' yogazAstra, tRtIya prakAza, lo0 28. divya svAdiSTa manahara bhejanA vidyamAna hovA chatAM paNa jeo mAMsanuM bhakSaNa kare che, teo amRta rasane tyAga karIne haLAhaLa viSa khAya che ema jANavuM. 16. na dharmo nirdayasyAsti, palAdasya kuto dayA / palalundho na tadvetti, vidyAd vopadizena hi // 17 // corasa, 40 0, raho. 21. dayA rahita purUSane dharma hete nathI. temaja mAMsa khAnAra rAkSasane dayA kayAMthI hoya? naja hoya. paNa A vAtane mAMsa khAvAmAM lubdha-Asakta thayelo purUSa jANI zakyuM nathI. kadAca jANatuM hoya te paNa te tenA niSedha mATe upadeza ApI zake ja nahiM. 17. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMsa. mAMsAzanAnnaraka eva tataH sa devastallolupaM harinRpaM kRtavAn saropaH / kiM pAkapezalatarAzanadattatRSNe, ( 43 ) kiMpAkabhojini mRterapi saMzayo'sti ? // 18 // pUraprara maTI, jo 108. mAMsanu bhakSaNa karavAthI naraka ja maLe che, ane teTalA ja mATe pUrvanA verane lIdhe reAyukata evA devatAe harinRpatine te-mAMsamAM lolupa karyo hato. dRSTAMta kahe che ke, maneAhara bhakSya vastune viSe ati lAlacu anelA kanA phaLanu bhAjana karanArAne viSe zuM maraNanA che ? arthAt te avazya mare che. 18. pavapaNAthI evA,ki pAsaMzaya rahe " sneho dayAspi hRdi kAssmiSalolupAnAM ? kiM cillaNA'pi patimAMsadalAni naicchat ? / nAznAti kiM nijakuTuMbamapi dvijihvI ?, sthAnaM svamanyadapi kiM dahatIha nAgniH 1 // 19 // pUraprar naTI, jo 1. mAMsane viSe lelupa evA prANIenA hRdayane viSe sneha ke dayA kayAMthI hAya ? zuM cillaNA jevI paTTarANIe paNa peAtAnA pati-zreNikarAjAnA mAMsanI icchA nahAtI karI ? dRSTAMta kahe che ke-sApaNa zuM potAnA kuTuMba-baccAMonuM nathI bhakSaNa karatI ? athavA te agni zu peAtAnA ane paranA sthAnane nathI bALatA ? arthAt sApaNu pAtAnA kuTuMbanuM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) subhASita-pala-ratnAkara bhANa kare che, ane agni pitAnA tathA paranA sthAnane bALe che. 19 mAMsAdanAtpraNazyati, dehazrI sumatiH sukham / sau satya paNa puSya, sala-vikAsa tiranA hiMgulaprakaraNa, mAMsaprakrama, loka 1. mAMsa bhakSaNa karavAthI zarIranI zobhA, uttama buddhi, sukha, tyAga-pavitratA, satya, yaza, puNya, zraddhA, vizvAsa tathA uttama gati nAza pAme che. 20. mAMsAnAjanAnAM hi, jAyate vibhramo dhruvam / nirdayatvamazocyaM ca, durdhArduHkhaparaMparA // 21 // hiMgulaprakaraNa, mAMsaprakrama, loka 2. mAMsa bhakSaNathI mANasane kharekhara vizvama-bhrAMti, nirdayapaNuM, pavitrapaNuM, dubuddhi, tathA duHkhanI zreNio prApta thAya che. 21. prapazyati pazUn yatra, manastatra pravartate / rAgatA mAMsapuSTe syAd , durbalatve virAgatA // 22 // hiMg5Na, mAMsamAna, goDa rU. mAMsa lukhya mANasa tyAM pazuone jue che, tyAM tenuM mana temAM pravarte che, je pazu mAMsathI puSTa thaeluM hoya tenA para tene rAga baMdhAya che tathA je pazu durbala heya tenA base tene virAgaparuM-arUci thAya che22. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAMsa. (45) pApakarmaghaTe pUrNe raudradhyAnavazaMgate / mAMsabhugU maraNaM prApya, vyathAM sahate durgateH // 23 // ___hiMgulaprakaraNa, mAMsaprakrama, zloka 4. mAMsa bhakSaNa karanAra mANasa, tenA pApa karmono ghaDe bharAI javAthI raudra dhyAnane vaza thaI mRtyu pAmIne narakanI vedanA sahana 42 che--24mA laya che. 23. sA revatI yA narake praviSTA, mAMsAdanAd bhImakukarmakI / zrIzreNikenApi palAzanAca, prAptA hi pIDA narakasya tiitraa||24|| hiMgulaprakaraNa, mAMsaprakrama, zloka 5. bhayaMkara kukarma karanArI te prasiddha revatIne mAMsa bhakSaNathI narakamAM praveza karavo paDyo; ane zrI zreNika rAjAe paNa mAMsabhakSaNathI narakanI bhayaMkara pIDA meLavI. 24. tila-sarpapamAnaM tu mAMsaM yo bhakSayennaraH / / sa eva narakaM yAti yAvaccandra-divAkarau / / 25 // mahAbhArata, zAntiparva, a0 14, zloka 31. je mANasa tala ke sarasavanA dANA jeTaluM paNa mAMsa khAya che, te mANasa A pRthvI para jyAM sudhI sUrya caMdra che tyAM sudhI narakamAM jaIne rahe che. 25. yastu matsyAni mAMsAni, bhakSayitvA prapadyate / aSTAdazAparAdhaM ca, kalpayAmi vasundhare ! // 26 // varAhapurANa, a0 117, zlo0 21. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya-ratnAkara varAha kahe che ke he pRthvI ! je mANasa mastha-mAchalAMne ke mAMsane khAIne mArI pAse Ave che, tene huM aDhAra dezavALo gaNuM chuM. 26. mAMsAzinazca dRzyante, rogArtA bhRzadurbalAH / amAMsAdA nIrogAzca, balavantaH sukhAnvitAH // 27 // pharita samu0, 40 27, rahe20. mAMsa khAnArA ghaNu manuSya rogISTa ane atyaMta durbaLa levAmAM Ave che, tathA mAMsa nahiM khAnArA manuSyo nIrogI, baLavAna ane sukhI jovAmAM Ave che. tethI mAMsa khAvuM yogya nathI. 27. mAMsanA tyAganuM phaLa- yAvajIvaM tu yo mAMsa, viSavat parivarjayet / vasiSTho bhagavAnAha, svargalokaM sa gacchati // 28 // tihAra samu., a. 27, go. 26. pUjya vasiSTha rASi kahe che ke je manuSya jIvita paryatA viSanI jema mAMsane sarvathA tyAga kare che, te manuSya svargalekamAM jAya che. 28. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiM yajJa 6 ki. hiMsAthI dharma naja thAya. prANighAtAttu yo dharmamIhate mUDhamAnasaH / sa vAJchati sudhAvRSTiM, kRSNAhimukhakoTarAt // 1 // vyAsa. je mUDha manavALo manuSya, prANIone mAravAthI dharmane Iche che-dharma thAya ema mAne che; te manuSya kRSNasarSanA mukharUpI vivara-chidramAMthI amRtanI vRSTine Icche che ema jANavuM. mATe yajJamAM pazuono homa karavAthI ke deva-devIo pAse pazuenuM balidAna devAthI koI divasa dharma-puNya thAya ja nahi. 1. yajJanI hiMsAthI svarga nathI maLatuM. vRkSAMzchitvA pazUn hatvA, kRtvA rudhirakardamam / dagdhvA vahnau tilAjyAdi, citraM svargo'bhilaSyate // 2 // purA, kaTa 18. vRkSone chedIne, pazuone haNIne, rUdhira-lehIne kAdava karIne tathA agnimAM tala, ghI vigere bALIne je svarga meLavavAnI IcchA karAya che te moTA AzcaryanI vAta che. 2. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) subhASita-pala-ratnAkara. yUpaM chitvA pazUn hatvA, kRtvA rUdhirakardamAn / yayevaM mamyate svarga, narake kena manyate // 3 // mahAbhArata, zAntiparva, a0 10, zloka 11. cUpa (yajJastaMbha) ne chedIne, pazuone haNIne tathA lehIne kAdava karIne je A pramANe svarge javAtuM hoya te narakamAM jaze? arthAt kaI nahiM jAya. tAtparya e che kecAne uddezIne paNa karelI hiMsA hiMsA ja che, tethI paNa narake ja javuM paDe che. 3. nAhaM svargaphalopabhogaSito nAbhyarthitastvaM mayA, santuSTastRNamakSaNena satataM sAgho! na yuktaM tava / svarge yAnti yadi tvayA vinihatA yajhe dhruvaM prANino, yahaM kina karoSi mAta-pitRbhiH putraistathA bAndhavaiH // 4 // ghanapAtra vya, sarva 7, 0 26. bhojarAjAe dhanapALa kavine puchayuM ke-A yajJamAM hemavA mATe bakare bAMdhe che, te zuM bole che? tyAre dhanapALe kahyuM ke te A pramANe bele chehuM svarganA phaLanA upalegane mATe tarA (IcchAvALo) nathI, tathA meM tArI pAse "mane yajJamAM hamaje evI prArthanA paNa karI nathI, vaLI te sArA rAjA! niraMtara tuNanuM bhakSaNa karIne saMtoSa mAnuM chuM. mATe tAre mane mAra cogya nathI. vaLI je yajJamAM te haNelA prANIo kadAca svarge jatA hoya to tArA mAtA, pitA, putra ane bAMdha Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA. (49) vaDe kema yajJa karate nathI? arthAta teone yajJamAM homa karIne temane svargamAM kema mekalate nathI? 4. nihatasya pazoryajJe, svargaprAptiryadISyate / svapitA yajamAnena, kiM na tasminihanyate ? // 5 // je yajJamAM haNelA pazune svarganI prApti thAya che ema IcchAnuM-manAtuM hoya, te yajJa karanAra purUSa potAnA pitAne te yajJamAM kema nathI haNata? pitAne pitA paNa svarge jaze. 5. sai kei durbalane mAre che- azvaM naiva gajaM naiva, vyAghra naiva ca naiva ca / ajAputraM baliM dadyAd, devo durbalaghAtakaH // 6 // naiSadha, cAphavA sthati, Ro. 207. yajJamAM azvanuM baLidAna detA nathI, hAthInuM detA nathI, temaja vAgha vigerenuM paNa detA nathI, mAtra ajAputra-akarAnuM balidAna devAya che. te vidhAtA-vidhi durbaLane ja ghAta karanAra che ema siddha thAya che. 6. yajJArtha pazavaH sRSTA, yadIti vadati smRtiH / tanmAMsamaznataH smArtA, vArayanti na kiM nRpAn ? // 7 // purANa, za0 18. je yajJane mATe pazuo sarajyA che ema smRti kahetI heya-smRtinA graMthamAM kahyuM hoya, te te smRtinA racanArAo Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) subhASita-padya-ratnAkara mAMsa khAnArA rAjAone kema niSedha karatA nathI ? rAjAo yajJa vinA paNa mAMsa khAya che, temane mAMsa khAtA aTakAvyA kema nahiM? 7. bhAvayA sarvasaGgAn pazUn kRtvA, dhyAnAgnAvAhutiM kSipet / karmANi samidhazcaiva, yAgo'yaM sumahAphalaH // 8 // taravAmRta, Ro. 217. sarva saMga-mamatvabhAvane pazurUpa karIne tenI dhyAnarUpI agnimAM Ahuti ApavI hAma kara, tathA temAM karmarUpI lAkaDAo nAMkhavA, AvA prakArane yajJa moTA phaLane ApanAre thAya che. 8. rAjasUyasahasrANi, azvamedhazatAni ca / anantabhAgatulyAni, na syustasya kadAcana // 9 // tavAmRta, choTe ra18. hajAre rAjasUya yajJo ane seMkaDo azvamedha yajJo karyA heya te paNa te A bhAvayajJanA anaMtamA aMzanI tulya paNa kadApi thatA nathI. 9. satyaM yUpaM tapo bagniH, karmANi samidho mama / ahiMsAmAhutiM dadyAd, eSa yajJaH satAM mtH||10|| tana vandri, Ro. 71. mAre satyarUpI cUpa (yajJastaMbha) che, tArUpI agni che ane karmarUpI samidha (kA) che, temAM ahiMsArUpI ghInI Ahuti devI. A yajJa purUSone mAnya che. 10. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yajJa. (51) dhyAnAnau jIvakuNDasthe, damamArutadIpite / asatkarmasamitkSepairanihotraM kuruttamam // 11 // cAsa; devI mAgavata, 5 7, 40 26, 0 24. jIvarUpI kuMDamAM rahelA ane damarUpI vAyue saLagAvelAteja karelA dhyAnarUpI agnine viSe asatkarma-azubha karmarUpI samidha-lAkaDAM nAkhIne tuM uttama agnihotra kara. 11. kaSAyapazubhirduSTairdharmakAmArthanAzakaiH / zamamantrahatairyajJaM, vidhehi vihitaM budhaiH // 12 // cAsa; tevI mAgavata, ra0 2, 50 , jarU. dharma, artha-dravya ane kAmane nAza karanArA duSTa kaSAya (krodha, mAna, mAyA, lobha vigere) pI pazuone zamatArUpI maMtravaDe haNIne te vaDe tuM paMDitoe karelA yajJane kara. 12. jJAnapAlIparikSipte, brahmacarya-dayA'mbhasi / snAtvA'tivimale tIrthe, pApapakAvahAriNi // 13 // cAsa; sUrma purANa, ba0 22, go. 71. jenI cotarapha jJAnarUpI pALa bAMdhelI che, jemAM brahmacarya ane dayArUpI jaLa raheluM che, ane je pAparUpI kAdava-melana nAza karanAra che, evA ati nirmaLa tIrthamAM snAna karIne-tuM snAna kare ane pachI bhAva yajJa kara. 13. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya (7) mm satyanuM svarUpa priyaM pathyaM vacastathyaM, sUnRtavratamucyate / tattathyamapi no tathyamapriyaM cAhitaM ca yat // 1 // tri. za. pu. caritra, parva 1, sa0 3, zlo0 623. priya, hitakAraka ane satya evuM vacana bolavuM te satyavrata kahevAya che. paraMtu je vacana apriya ane ahitakAraka hoya te vacana satya hoya te paNa te satya nathI-asatya ja che. 1. satyasya vacanaM zreyaH, satyAdapi hitaM vadet / yadbhUtahitamatyantametat satyaM mataM mama // 2 // mahAbhArata, zAMti parva, a0 337, zlo0 13. je satya vacana che te kalyANakAraka che. satya karatAM paNa hitakAraka vacana bolavuM egya che. kemake je vacana prANIone atyaMta hit||24 DAya te kyanane meM (lagavAna) satya mAnecha. 2. ukte'nRte bhavedyatra, prANinAM prANarakSaNam / anRtaM tatra satyaM syAt, satyamapyanRtaM bhavet // 3 // mahAbhArata, virATa parva, a0 34, zlo0 10. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya. (53) jyAM asatya vacana bolavAthI prANuonA prANanuM rakSaNa thatuM hoya tyAM te asatya vacana satyarUpa thAya che, ane prANInI hiMsA thatI hoya evuM satya vacana paNa asatya che. 3. cAra prakAranuM satya avisaMvAdanayogaH, kAya-mano-vAgajihmatA caiva / satyaM caturvidhaM tacca, jinavaramate'sti nAnyatra // 4 // barAmapati praNa, Ro. 74. pUrvApara avirUddha vacanane uccAra karo ane tana mana vacananI ektA-akuTilatA AdaravI, ema A cAra prakAranuM satya zrI jinezvara zAsanamAM kahyuM che, anyatra kaheluM nathI. 4. avAstavika satya- na satyamapi bhASeta, parapIDAkaraM vacaH / loke'pi zrUyate yasmAt, kauziko narakaM gataH // 5 // corANi, dvitIya kAra, Rova 62. satya chatAM paNa je vacana parane pIDA karanArUM hoya tevuM vacana bolavuM nahiM. kemake lokamAM saMbhaLAya che ke tevuM vacana bolavAthI kauzika nAmane tApasa narake gaye. 5. satyanI zreSThatA- agninA sicyamAno'pi, vRkSo vRddhiM na cApnuyAt / tathA satyaM vinA dharmaH, puSTiM nAyAti karhicit // 6 // hiMgula prakaraNa, mRSAvAda prakrama, lo0 3. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54). subhASita-pa-ratnAkara jema agnithI siMcana karAtuM vRkSa vRddhi pAmatuM nathI (ulaTuM baLI jAya che), tema satya vinA-asatyathI dharmanI puSTi kadApi thatI nathI (ulaTe dharmane nAza thAya che). 6. satye pratiSThitA lokAH, dharmaH satye prtisstthitH|| satye pratiSThitaM jJAnaM, sarva satye pratiSThitam // 7 // mahAbhArata, zAMti parva, a0 39, zlo0 28. sarva loka-pRthvIe satyane viSe rahela che-satyane AdhAre rahela che, dharma paNa satyane viSe raheluM che, jJAna paNa satyane viSe raheluM che, ane sarva kaI padArtha satyane viSe ja rahelA che. 7. nAsti satyAt paro dharmo, nAnRtAt pAtakaM param / sthitirhi satyaM dharmasya, tasmAtsatyaM na lopayet // 8 // mahAbhArata, zAMti parva, a0 159, zlo0 24. satyathI bIjo koI zreSTha dharma nathI, ane asatyathI bIjuM keI moTuM pApa nathI, dharmanI sthiti satya ja che, tethI satyane lepa kare nahiM. 8. azvamedhasahasraM ca, satyaM ca tulayA dhRtam / rahasaddhi, satyameva vicita / / mahAbhArata, rAti parva, 50 211, jo 26. eka bAju hajAra azvamedha yA ane bIjI bAju satya e bannene trAjavAmAM nAkhyA hoya te temAM hajAra azvamedha yothI satyanuM puNya vadhAre thAya che. 9. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya. ( 55 ). sarvavedAdhigamanaM, sarvatIrthAvagAhanam / satyaM ca vadato rAjan !, samaM vA syAnna vA samam // 10 // mAravAha prabaMdha, (A. samA) 40 82, oja 2. ghaTa he bhUpati ! badhA vedeAnA abhyAsa karavAthI tathA badhAM tIrthomAM jaIne snAna karavAthI je puNya upArjana thAya che te madhu puNya, satya mAlanAranA puNyanI kharAkhara thAya che, athavA kharAkhara nathI paNa thatuM. arthAt satya khelavAthI utpanna thatu puNya khIjA khadhAM puchyA karatAM vadhI jAya che. 10. satyena dhAryate pRthvI, satyena tapate raviH / satyena vAyavo vAnti, sarva satye pratiSThitam // 11 // vALanya nIti, 20 1, jo 21. satyathI pRthvI dhAraNa karAya che eTale nirAdhAra rahelI che, satyathI sUrya tape che eTale prakAza ApI rahyo che, satyathI vAyu nira Mtara vAya che, ghaNuM zu kahevu...? satyane viSe ja sa rahela che. 11. satyavAdInI zreSThatA-- ' alIkaM ye na bhASante, satyavratamahAdhanAH / dhAtrI pavitrIkriyate, teSAM caraNareNubhiH // 12 // dharma zIkSA, ( A0 samA ) 0 18. jenI pAse satyavratarUpI mahA dhana che evA je purUSa Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) subhASita-padya-ratnAkara asatya vacana bolatA nathI, temanA caraNanI raja vaDe A pRthvI pavitra karAya che. 12. satya vacanathI thatA phAyadA vizvAsAyatanaM vipattidalanaM devaiH kRtArAdhanam, mukteH pathyadanaM jalAgnizamanaM vyAghoragastambhanam / zreyaHsaMvananaM samRddhijananaM saujanyasaJjIvanaM, kIrteH kelivanaM prabhAvabhavanaM satyaM vacaH pAvanam // 13 // sindUra prakaraNa, zloka 29. pavitra evuM satya vacana vizvAsanuM ghara che, vipattine daLI nAMkhanAra che, dee ArAdheluM che, muktinA mArgamAM bhAtuM che, jaLa ane agninA bhayane zamAvanArUM che, vAgha ane sapane staMbhana karanArUM che, kalyANanuM vazIkaraNa che, samRddhine utpanna karanAra che, sujanapaNane jIvADanAra che, kIrtine kIDA karavAnuM vana che, ane prabhAvanuM ghara che. mATe hamezAM satya ja belivuM joIe. 13. tasyAgnirjalamarNavaH sthalamarirmatraM surAH kiMkarAH, kAntAraM nagaraM girihamahiAlyaM mRgArimaMgaH / pAtAlaM bilamakhamutpaladalaM vyAlaH zRgAlo viSaM, pIyUSaM viSamaM samaM ca vacanaM satyAzcitaM vakti yH||14|| sindUra prakaraNa, zloka 32. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya. ( 17 ) je purUSa satyayukta vacana bole che, tene agni jaLa je thAya che, samudra sthaLa je thAya che, zatru mitra je thAya che, deve kiMkara jevA thAya che, araya nagara jevuM thAya che, parvata ghara jevo thAya che, sarpa mALA jevuM thAya che, siMha mRga jevo thAya che, pAtALa nAnA bila jevuM thAya che, zaru kamaLanI pAMkhaDI jevuM thAya che, madonmatta hAthI zIyALa je thAya che, viSa amRta jevuM thAya che, ane viSama-kaThaNa kArya samAna-sahelA kArya jevuM thAya che. 14. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "0",777 d r` db db dy ykh ny dw khy khy l d tatha-mRSAva6 8 asatyanuM svarUpa- kAmAllobhAyAtkrodhAt, sAkSi-vAdAttathaiva ca / mithyA vadati yatpApaM, tadasatyaM prakIrtitam // 1 // mAnasazAsa, 0 2, rU. kAmathI, lebhathI, bhayathI, krodhathI, sAkSI pUravAthI, vAdavivAda karavAthI tathA mithya-nakAmuM je pApavALuM (jenAthI karmabaMdha thAya tevuM arthAt bIjAne ahitakAraka) vacana bolavuM, te asatya kahyuM che. 1. devatAsanidhau vAkyaM, brUte zapathapUrvakam / tavayolla( yaM la)dhyate mohAttacAsatyaM prakIrtitam // 2 // mAnasoNA, 0 2, go re. devatAnI samIpe rahIne je vacana belyA hoIe, athavA saganapUrvaka je vacana bolyA hoIe, te bannenuM mohane lIdhe je ullaMghana karavuM, te asatya vacana kahyuM che. 2. cAra prakAranuM asatya abhUtodbhAvanaM cAgha, dvitIyaM bhUtanihavam / arthAntaraM tRtIyaM ca, gardA nAma caturthakam // 3 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 9 ) asatya mRSAvAda. etaccaturvidhAsatyaM zvabhrAdiduHkhahetukam / jJAtvAnRtaM vrata grAhyuM, yenAtisauthaeN vaimatram // 4 // upadeza trA., mA0 1, sanma 6, jyA0 6. asatya cAra prakAranu che. temAM paheluM abhUtAdbhAvana eTale na hAya te kahevuM te, khIjuM bhUtaninheva eTale satya vastune chupAvavI te, trIjI arthAtara eTale padArthanA kharA svarUpane chupAvI bIjI kalpita svarUpa kahevuM te, ane ceAthu gA~ eTale niMdA karatAM asatya khelavuM te. A cAre prakAranuM asatya narakAdika du:khanu kAraNa che. ema jANIne asatyanA tyAgarUpa A bIjuM vrata grahaNa karavu ke jethI ati sukha ane vaibhava prApta thAya. 3-4. e prakAranu asatya---- sUkSma - bAdaramedAbhyAM mRSAvAdaM dvidhA smRtam / tIvrasaMkalpajaM sthUlaM, sUkSmaM hAsyAdisaMbhavam // 5 // kuverA trA, mA, sanma 6, jyA0 1. sUkSma ane mAdara e e bheda vaDe mRSAvAda e prakAranA hyo che. temAM je tIvra saMkalpathI mRSAvAda thAya te sthUlamAdara kahevAya che, ane hAsyAdikathI je mRSA-asatya elAya te sUkSma mRSAvAda kahevAya che. 5. sthala asatya-- nyAno mukhyaNIyAni, nyAsAmAM tathA / kUTasAkSyaM ca pazceti, sthUlAsatyAni saMtyajet // 6 // Tva 0 30 ju. tri, ve, sa02, zai 0 621. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) subhASita-padma-ratnAkara. kanyA sa MbaMdhI, gAya sabaMdhI ane bhUmi saMbaMdhI juThuM khelavuM tathA thApaNu eLavavI ane khATI sAkSI pUravI, A pAMca prakAranAM sthUla-moTAM asatyanA gRhasthAe avazya tyAga karavA. 6. asatyanA niSedha sarvalokaviruddhaM yad, yad vizvasitaghAtakam / yadvipakSazca puNyasya, na vadet tadasUnRtam // 7 // corAjI, dvitIya prajArA, 0 11. je asatya vacana sa leAkeAne virUddha che, je vizvAsI manuSyanA ghAta karanArU che, ane je puNyanA zatru che, tevuM asatya vacana kadApi evuM niha. 7. asatyanI niSphaLatA yA'raNye rodanAt siddhiryA siddhiH klIbakopanAt / kRtaghnasevanAt siddhiH, sA siddhiH kuTabhASaNAt // 8 // hiMgula praka0, mRSAvAda prakrama, m 40 2. araNyamAM rUdana karavAthI je siddhi thAya, napuMsakanA krodhathI je siddhi thAya, ane kRtaghrInI sevAthI jesiddhi thAya, tevI siddhi asatya vacanathI thAya che, arthAt keAinI kAMi paNa siddhi thatI nathI. 8. asatyanI adhamatA-- ekatrA satyajaM pApaM pApaM niHzeSamanyataH / dvayostulAvidhRtayorAdyamevAtiricyate // 9 // deg yogazAstra, dvi0 pra0 zlo0 64 nI TIkAno lo0 10; mAravAha pravanya, (A. samA ) g0 86, 0 1. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatya-mRSAvAda. (61). eka tarapha asatyathI utpanna thayeluM pApa ane bIjI tarapha bIjAM sarva pApa, e bannene trAjavAmAM nAMkhIne taLIye te paheluM asatyanuM pApa vadhI jAya che. 9 sAta asatyavAdI vaNik paNyAGganA dasyu takRt pAradArikaH / dvArA pautra, satAsabhya jim 20 || karA ba0, mAtra 2, stana , ca0 81. phri vaNika, vezyA, cora, jugAra, parastrI laMpaTa, dvArapALa ane kaula eTale tAMtrika matavALo A sAta manu asatyanuM ghara che-kevaLa asatyavAdI ja che. 10. asatyanA doSo-- ghorAM durgatimetyalIkalavamaNyabhyarthito'pi bruvan , vAde nArada-parvatAkhyasuhRdoryadvadvasurbhUpatiH / cakre'rcAvidhuro viraMciranRtAt ketakyaniSTA mRSAsAkSyAt kiM na haribhavena mahitaH satyAtparIkSAkSaNe // 11 // Ira , sTora rU. anya mANase prArthanA karyA chatAM paNa koI manuSya lezamAtra paNa juThuM bole te te bhayaMkara durgati pAme che. jema nArada ane parvata e be mitronA vivAdamAM vasurAjA asatya bolI durgati pAmyo. daSTAMta kahe che ke-zuM mahAdeve brahmAne juThuM bolavAthI apUjya karyA nathI ? ketakIne juThI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) subhASita-padya-ranAkara. sAkSIthI aniSTa karI nathI ? ane parIkSAne avasare satya vacana elavAthI viSNune pUjya karyA nathI ? arthAt karyo che. 11. puNyAnAM prakaTapravAsapaTahaH prasthAnasanmaMgalaM, mAhAtmyasya yadatra mantra iva yatkIrttaH samucATane / AtmA'pi svayameva lajjata iva prAyo yaduccAraNe, tanuzAnRtamAdataH je sarve ! satyena satyaM mutyu zA saMvega druma kandalI, zloka 13. he sakhe ! je asatya vacana puNyAne pragaTa rIte pravAsa karAvavAmAM paTaha ( DhAla ) rUpa che, je mahAtmApaNAne prayANu karAvavAmAM uttama magalarUpa che, je kIrtinuM uccATana karavAmAM matrarUpa che, ane jenA uccAra karavAmAM prAye karI AtmA pAte paNa zaramAtA hAya tema lAge che, tevA asatya vacanane cheDI de, ane pratijJAthI mukhamAM satya vacanane Adara pUrvaka grahaNa kara. 12. asatyato laghIyastvamasatyAdvacanIyatA / adhogatirasatyAcca, tadasatyaM parityajet // 13 // yogazAstra, dvitIya prakAza, zloka 0 56. asatya khAlavAthI jagatamAM laghutA prApta thAya che, asatyathI niMdyA prApta thAya che ane asatyathI adheAgati ( narakAdi nIca gati ) prApta thAya che. tethI asatyanA tyAga karavA ceAgya che. 13. asatyavacanaM prAjJaH pramAdenApi no vadet / zreyAMsi yena bhajyante, vAtyayeva mahAdrumAH // 14 // sAnna, di 6, jo 17. 0 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatya mRSAvAda. vacana DAhyA mANase pramAdathI ( bhUlathI ) paNa asatya gAlavuM nahiM. kemake mahAvAyuvaDe jema moTA vRkSeA bhAMgI jAya che tema asatyavaDe kalyANA bhAMgI jAya che--puNya karmanA nAza thAya che. 14. ( 63 ) asatyavacanAdvaira-viSAdApratyayAdayaH / prAduHSanti na ke doSAH 1, kupathyAdvyAdhayo yathA // 15 // coLazAjI, dvitIya prabhA, jo0 18. vyAdhi asatya vacanathI vera, khedya, avizvAsa vigere kyA kyA DhASA utpanna thatA nathI ? jema kupathI utpanna thAya che, tema asatyathI sarva dveSa utpanna thAya che. 15. nigodeSvatha tiryakSu, tathA narakavAsiSu / utpadyante mRSAvAdaprasAdena zarIriNaH / / 16 // pAradArika- dasyUnAmasti kAcit pratikriyA / asatyavAddinaH puMsa, matiAro na vidyute // 27 || coLazAstra, dvitIya prANa, jo 16-60. asatya vasana elavAthI manuSyA nigeAdane viSe, tiryaMcane viSe tathA nArakIne viSe utpanna thAya che. 16. parastrI gamana karanArA ane cArI karanArA manuSyeAnA kAMika paNa pratikAra ( prAyazcittathI zuddhi) thai zake che, paraMtu asatyavAdI purUSanA pratikAra ( pApathI mukta thavAnA upAya ) kAMi paNa nathI. 17. manmanatvaM kAhalatvaM, mUkatvaM mukharogitA / vIkSyAsatyaphalaM kanyAlIkAdyasatyamutsRjet // tri. rA. pu. caritra, pavaeN 2, 40 3, 18 // o . Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64). subhASita-padya-ratnAkara. babaDuM bolavuM, belatAM jIbha jhalAya, muMgApaNuM prApta thAya ane mukhane viSe rega thAya, A sarva asatya bolavAnuM phaLa che ema jANuMne gRhasthAe kanyA saMbaMdhI vigere pAMce prakAranA asatyane tyAga kara. 18. mAnAdvA yadi vA lobhAt , krodhAdvA yadi vA bhayAt / yo nyAyamanyathA brUte, sa yAti narakaM naraH // 19 // saina paMcataMtra, p. 212, sTroka 17. & mAnathI, lobhathI, krodhathI ke bhayathI je mANasa nyAyane anyathA prakAre-judI rIte bole che-asatya bele che, Te nyAya kare che, te purUSa narake jAya che. 19 asatyamapratyayamUlakAraNaM, kuvAsanAsaba samRddhivAraNam / vipanidAnaM paravacanorjitaM, tAparAdhe timirvihiMtama || 20 | sUramuM, (di0 hR0) 0 246, gorU. & asatya vacana avizvAsanuM mULa kAraNa che, kharAba vAsanAnuM ghara che, saMpattine nAza karanAra che, vipattinuM kAraNa che, bIjA janene ThagavAthI vistAra pAmeluM che, tathA sarva aparAdhane karanAruM che. tethI paMDitAe tene tyAga karyo che. 20. dharmahAniravizvAso, dehArthavyasanaM tathA / asatyabhASiNAM nindA, durgatizcopajAyate // 21 // utta0 sU0, pra0 a0 24 gAthAnI bhA0 vi0 kRta TIkAmAM. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatya--mRSAvAda. ( 65 ) asatyavAdI manuSyAne dharmanI hAni thAya che, leAkAne avizvAsa thAya che, zarIra ane dhananA nAza thAya che, lekamAM niMdA thAya che ane parabhavamAM durgati thAya che. 21. mRSAvAdInA pakSapAtanuM phaLa-- asatyavakturbhuvi pakSapAtaM, kuryAna vidvAn kila saGkaTe'pi / tena dhruvaM hi vasurAjavat sa, hApavAnuM na patra // 22 | vipula praja, mRSAvAprama, jo0 4. A pRthvI upara vidvAna purUSe saMkaTa Ave te paNu asatya khelanAranA pakSapAta kadApi karavA nahiM. kAraNa ke asatya elanAranA pakSa karavAthI te purUSa vasu nAmanA rAjAnI jema avazya A leAkamAM apavAda-niMdAne ane paraleAkamAM narakane pAme che. 22. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A artha (1) | Latoys. acaurya-adattAdAna tyAganuM svarUpa-- anAdAnamadattasyAsteyavratamudIritam / vAhizALA gunAma, hatA dRtA hi te che ? //. tri0 za0 pu0 ca0, parva 10, sa0 3, zlo0 624. svAmie nahiM ApelI vastune je grahaNa na karavI te acaurya vrata kahevAya che. dhana, manuSyanA bAhyA prANa che, tethI te dhanane haraNa karanArAe tenA te prANa paNa haraNa ryA ja che, ema jANavuM. 1. arcarya vratathI thatA phAyadA-~ parArthagrahaNe yeSAM, niyamaH zuddhacetasAm / abhyAyAnti zriyasteSAM, svayameva svayaMvarAH // 2 // cora, jha0, 0 74. zuddha cittavALA je purUSone paradhanane grahaNa karavAne sarvathA niyama-tyAga che, te purUSanI pAse lakSamI-saMpadAo pitAnI meLe ja svayaMvarA thaIne Ave che. 2. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acAya. (17) svarNAdike'pyanyadhane puraHsthe, sadA manISA dRSadIva yeSAm / saMtoSapIyUSarasena tRptAste dyAM labhante gRhamedhino'pi // 3 // upadeza prAsAda, stambha 6, vyA0 6. suvarNa vigere anyanuM dhana potAnI pAse paDeluM hoya te paNa temAM je manuSyonI paththara jevI buddhi hoya-je paradhanane paththararUpa mAnatA hoya, te manuSya gRhasthAzramamAM rahyA hoya to paNa saMtoSarUpI amRtarasathI tRpta thayelA hovAthI svarga jaya cha. 3. tamamilapati siddhistaM vRNIte samRddhi ___ stamabhisarati kIrtirmuzcate taM bhavAtiH / spRhayati sugatistaM nekSate durgatistaM, pariharati vipattaM yo na gRNAtyadattam // 4 // sindUra prakaraNa, zlo0 33. je manuSya adattane grahaNa karato na hoya, tene siddhi che che, tene samRddhi vare che, kIrti tenI pAse Ave che, saMsAranI pIDA tene choDI de che, sugati tene Icche che, durgati tenI sanmukha jetI nathI, ane vipatti tene tyAga kare che. 4. adattaM nAdatte kRtasukRtakAmaH kimapi yaH, zubhazreNistasin vasati kalahaMsIva kamale / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 68) subhASita-pA-ratnAkara. vipattasAd dUraM vrajati rajanIvAmbaramaNevinItaM vigheva tridiva-zivalakSmIjati tm||5|| sindUra prakaraNa, loka 34. jeNe puNya-sukRtane viSe IcchA karI che e je purUSa koInuM kAMI paNa adatta (mAlIkanA ApyA vinA) grahaNa karatuM nathI, tevA purUSane viSe kamaLa upara rAjahaMsI vase che tema kalyANanI zreNi vase che, sUryathI jema rAtri dara jAya che tema tevA purUSathI vipatti dUra jAya che ane vinayavALAne jema vidyA bhaje che-prApta thAya che, tema tevA purUSane svarga ane mokSanI lakSamI bhaje che-prApta thAya che. 5. yadA sarva paradravyaM, bahirvA yadi vA gRhe / / adataM naiva gRNAti, prama saMpadyate tadA // 6 // jyAre bahAra athavA gharamAM rahelA sarva prakAranA paradhanane tenA svAmIe ApyA vinA manuSya grahaNa na ja kare (grahaNa na ja karavuM evI pratijJA kare ) tyAre te manuSya brahmajJAnane pAme che, athavA bahA-ekSane pAme che. 6. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hi ja nau (20) ja cAra prakAranuM adattAdAna- tadAdyaM svAminA'dattaM, jIvAdattaM tathA'param / tRtIyaM tu jinAdattaM, gurvadattaM turIyakam // 1 // upadeza prA0, bhA0 2, pR0 170. corI ( adattAdAna ) cAra prakAranI che. temAM vastunA svAmIe nahiM ApelI vastu levI te 1, te vastunA jIve nahiM ApeluM levuM te 2, jinezvare nahiM ApelI (arthAta niSedhelI) vastu levI te trIjo prakAra 3 ane gurUe ApyA vinA- gurUnI AjJA vinA levuM te cotho prakAra 4. A cAra prakAranuM adatta levuM te corI che. ( A zloka jaina sAdhuone uddezIne lakhAyeluM che. ) 1. adattAdAna niSedha- patitaM vismRtaM naSTaM, sthitaM sthApitamAhitam / adattaM nAdadIta svaM, parakIyaM kvacitsudhIH // 2 // coLA , di. 0, 0 66. DAhyA purUSe dhaNue nahiM ApeluM pArakuM dhana ke ThekANe paDI gayeluM hoya, bhUlI javAyuM hoya, nAza pAmeluM-vAyeluM * adattAdAna vastunA mAlike nahiM ApelI vastu levI te. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 7 ) subhASita--pagha--ratnAkara. hAya, rahI gayelu. hAya, sthApana kareluM hoya ke koIne bhaLAvelu hAya te grahaNa karavu nahi. ra. ayaM lokaH paraloko, dharmo dhairyaM dhRtirmatiH / muSNatA parakIyaM svaM, muSitaM sarvamapyadaH // 3 // coLazAstra, divra, jo 6. pArakuM dhana cAratA purUSe tene A bhava, parabhava, dharma, dhairya, dhRti ane buddhi e sarvane paNa cArI lIdhuM che ema jAvuM. ekalu dhana ja cAryuM che ema nahi. ( ahiM dhairya eTale ApattimAM paNa muMjhavuM nahiM te, ane dhRti eTale svasthatA-cittanI nirmaLatA. ) 3. ekasyaikaM kSaNaM duHkhaM, mAryamANasya jAyate / saputra-pautrasya punaryAvajjIvaM hRte dhane // 4 // 6, jo 68. yogazAstra, dvi hiMsA karavAmAM jenI hiMsA thAya che tene ekane ja mAtra kSaNavAranuM ja du:kha thAya che. paraMtu tenu dhana haraNa karavAthI tA tene tathA tenA putra-pAtrAdikane jIvana paryaMta du:kha thAya che. 4. kukSiM zAkena pUryeta, yadi stokaM dhanArjanam / paraM nAdattamAdadyAdyataH syAdbhUpaterbhayam // 5 // hiMdguru ga., attAvAnama, o0 2. jo ceDu dhana upArjana thatu hAya teA manuSye kevaLa zAkavaDe ja peAtAnuM udara bharavuM cAgya che, paraMtu dhaNInu nahi Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cArya. ( 7 ). ApeluM dhanAdika grahaNa karavuM nahiM, ke je grahaNa karatAM rAjAne bhaya lAge. 5 aniSTaH khabare cUkaH, svAmidrohI nareSu ca / aniSTAdapyaniSTaM ca, adattamapalakSaNe // 6 // fhaMguSTha pra0, mattAvanakama, Ro. 4. pakSIomAM ghuvaDa aniSTa che, manuSyamAM svAmIno droha karanAra aniSTa che ane apalakSaNamAM adatta-cerI aniSTamAM paNa aniSTa che. 6. adattAdAnamAhAtmyamaho vAcAmagocaram / yadarthamAdadAnAnAmanartho'bhyeti samani // 7 // kastUrI prakaraNa, adattaprakrama, zloka 145. ahe ! adattAdAna corInuM mahAsya kevuM che ? ke artha eTale dhanane coranAra manuSyanA gharamAM anartha--Apatti Ave che. 7. adattAdAnanA doSo- daurbhAgyaM preSyatAM dAsyamaGgacchedaM daridratAm / adattAttaphalaM jJAtvA, sthUlasteyaM vivarjayet // 8 // tri. rA. pu. 4. parva 2, 40 rU, so. dArU2. adatta-vastunA svAmIe nahiM ApelI vastu grahaNa karavAthI durbhAgyapaNuM, pregyatA (paradeza mokalI zakAya tevA dAsapaNuM ) aMgane cheda ( mAra vigere ) tathA daridratA e sarva phaLa prApta thAya che, ema jANuMne sthaLa cerIne te avazya Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) subhASita-5-ratnAkara. tyAga kara. ( banI zake te sarva prakAranI--sUma cArIno paNa tyAga kara ) 8. yAtanAM vividhAmatra, paratra narake gatim / daurbhAgyaM ca daridratvaM, labhate cauryato naraH // 9 // je 0, 2, (60 la0) 0 22. cerI karavAthI manuSya A bhavamAM vividha prakAranI pIDAne pAme che, ane maryA pachI para lekamAM narakanI gatine pAme che. tyAMthI paNa nIkaLIne durbhAgya ane daridrapaNAne pAme che. 9. kAtarANAM yathA dhairya, vandhyAnAM saMtatiryathA / na vizvAsastathA loke, nRNAmadattahAriNAm // 10 // fTa , attA 40, go2. jema kAyara--bIkaNa manuSyone dhIraja hatI nathI, ane jema vaMdhyA strIne saMtati hotI nathI, tema cerI karanAra manuene lekamAM vizvAsa thatuM nathI. 10. adacaM dhanaM nAdadhAt , sukhalipsurhi maanvH| sa sadyo duHkhamApnuyAnmaNDukacauravat kila // 11 // fcha kara0, vattA pra0, zo rU. sukha meLavavAnI IcchAvALA purUSe koInuM nahiM ApeluM dhana grahaNa karavuM nahiM. je pArakuM dhana grahaNa kare che te tatkALa maMDuka ceranI jema duHkhane pAme che. 11. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cArya. ( 73 ). caurya svena ca varNakena ca kRtaM mUDhA duraMtaM bhavet , rAjJA maMrikazAlako'pi na hataH kiM mUladevena saH / kiM caitatrijagatpriyo'pi madanastapittacauryocataH, zApaMprApana kiM prajApatigirA dAhaM ca raudrAgninA // 12 // ghUra , go. 127. he mUDha manuSya ! pote athavA potAnA jAtabhAIe karela cArInuM kAma aMte duHkhadAyaka nIvaDe che. kAraNake mULadeva nAmanA rAjAe maMDika nAmanA potAnA sALAne paNa nAza karyo hate. vaLI traNe lokanA prANione priya e paNa kAmadeva jyAre brahmAjI ane zaMkarajInA cittanI corI karavA gayA tyAre tene brahmAjIe zrApa ApyA ane zaMkarajInA trIjA ne bALIne bhasma karI nAkhyuM. 12. yabhirvatitakIrtidharmanidhanaM sarvAgasAM sAdhanaM, pronmIladadha-baMdhanaM viracitakliSTAzayoddhodhanaM / daurgatyaikanibaMdhanaM kRtasugatyAzleSasaMrodhanaM, protsarpapradhanaM jighRkSati na taddhImAnadattaM dhanam // 13 // sijUra karAi, garo- rU. ja cArya utpanna karela kIrti ane dharmane nAza karanAra che, je sarva aparAdhAnuM sAdhana-kAraNa che, je vadha-baMdhanane meLavanArUM che, je kiaSTa pariNAmane utpanna karanAra che, je durgatinuM eka kAraNa che, je sugatinA AliMgananeprAptine rodha karanAruM che, tathA je maraNane paNa ApanAruM che, te adatta dhana-keIe nahiM ApeluM dhana buddhimAna purUSa grahaNa karavAne Icchato nathI. 13. - Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anvaye ( 21 ) brahmacaryanA 18 bhedA-- vijyaurijAmAnAM, nRtAnumati-jAti / manovAkkAyatastyAgo, brahmASTAdazadhA matam // 1 // dANiyA || yogazAstra, prathama prakAza, lo0 23. . divya eTale vaikriya zarIra ( arthAt deva ) sabaMdhI ane dArikazarIra eTale manuSya tathA tiryaMca sabaMdhI kAmabhAgane; karavu karAvavu ane anumedana e traNa karavaDe mana, vacana ane kAyA e traNa yAgathI je tyAga karavA te aDhAra prakAranuM brahmacarya kaheluM che. ( vaikriya zarIra saMbadhI maithuna mana vaDe karavuM 1, vacanavaDe karavuM 2, kAyAvaDe karavuM 3. e ja rIte mana, vacana ane kAyAvaDe karAvavAnA traNa bheda tathA anumAdananA traNa bheda maLI nava bheda thayA. teja pramANe dArika zarIra saMbaMdhI maithunanA nava bheda gaNavAthI aDhAra bheda thAya che.) 1. divyAtkAmaratisukhAt, trividhaM trividhena viratiriti navakam / audArikAdapi tathA, tad brahmASTAdazavikalpam // 2 // zlo0 0277.. prazamarati prakaraNa, divya ( deva saMbaMdhI ) maithunane sevavuM nahiM, sevarAvavu nahiM, anumedavuM nahiM e traNa karaNavaDe karIne manathI, vaca Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAca. ( 75) nathI, kAyAthI tyAga karavA e nava bheda thayA. arthAt manathI sevavuM nahiM, sevarAvavuM nahiM, anumedavuM nahi; eja pramANe vacana ane kAyAnA traNa traNa bheTThA gaNatAM nava bhe thayA. evIja rIte audArika zarIrathI arthAt manuSya ane tiryaMcanA maithunane paNa upara pramANenA nava bhedeAthI tyAga karavA. A pramANe brahmacaryanA aDhAra bhedA thAya che. 2. brahmacaryanA 8 bhedA-- smaraNaM kIrtanaM keliH, prekSaNaM guhyabhASaNam / saGkalpo'dhyavasAyazca kriyAnirvRtireva ca etanmaithunamaSTAGgaM pravadanti manISiNaH / viparItaM brahmacaryametadevASTalakSaNam // 3 // || 4 || kSasmRtti, 10 7. nuM smaraNa karavuM, tenuM kIrtana karavuM, tenI sAthe krIDA- ramata karavI, tenI sanmukha jovuM athavA tenAM aMgApAMga jovAM, tenI sAthe chAnI vAta karavI, tenA viSenA vicAra karavA, kAmabhAganA nizcaya karavA ane kriyA karavI--viSaya sevaveA. A ATha prakAranu maithuna paMDitAe kahyu che ane te AThenA je tyAga karavA, teja ATha prakAranuM brahmacarya che. 3-4. gRhasthAnA ceAthA aNuvratanuM svarUpa-- saMtoSaH sveSu dAreSu, tyAgazvAparayoSitAm / prathayanti gRhasthAMnAM caturthaM tadaNuvratam // 5 // 9 upaveza mA., mA0, (60 10 ) g0 281 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76). subhASita-padya-ratnAkara. pitAnI strIne viSe saMtoSa ane para strIne tyAga, e gRhasthonuM cothuM ANuvrata kaheluM che. 5. brahmacarya pAlana mAtrA svasrA duhitrA vA, na viviktAsano bhavet / balavAnindriyagrAmo, vidvAMsamapi karSati // 6 // manusmRti, 50 2, 0 22. mAtA, bahena ke putrInI sAthe paNa ekAMtamAM ( eka Asana upara ) besavuM nahiM. kAraNa ke indriyone samUha baLavAna che, tethI te vidvAnane paNa AkarSaNa kare che-kheMce che, arthAt brahmacaryanA pariNAmane pADI de che. 6. amAvAsyAmaSTamI ca, paurNamAsI caturdazIm / brahmacArI bhavenityamanRtau snAtako dvijaH // 7 // manusmRti, za0 , 0 22. snAtaka ( veda bhaNIne gRhasthAzramamAM gayelA ) brAhmaNe amAvAsyA, AThama, pUrNimA, cAdaza tathA Rtu vinAnA sarva divasamAM brahmacArI thavuM joIe-bahAcarya pALavuM joIe. (Rtu Ave tyArathI soLa divasa sudhI tunA divaso kahevAya che. arthAt sattaramA divasathI Rtu Ave tyAMsudhInA atu vinAnA gaNAya che. RtunA paNa pahelA cAra divaso varksa kalA che.) 7. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahAcarya. ( 7 ) pazyaSTamIM paJcadazI, dvAdazI ca caturdazIm / amacArI bhavebhityaM, tadvajanmatrayAhani // 8 // pas T0, 0 14, 0 22. chaTha, AThama, punama (ane amAsa), bAraza ane cAdaza tathA teja pramANe janmanA traNa divasa eTale ke janmASTamI, rAmanavamI ane mahAzivarAtri ATalI tithie niraMtara chAcarya pALavuM joIe. 8. brahmacArInuM svarUpa rAmAsaGgaM parityajya, vrataM brama samAcaret / gaNavA saviyo, na niyAda II 3pa , mA2, (0 0 ) g0 28. je purUSa, AnA saMgane tyAga karIne eTale chatI strIne tyAga karIne brahmacaryavratanuM AcaraNa kare, te brahmacArI jANa. paraMtu bAMdhI rAkhelA cakravatInA ghoDAne brahmacArI kahI zakAya nahiM. 9 brahmacArionI ucca zA kuNDale nAbhijAnAmi, nAbhijAnAmi karaNe / nUpure tvabhijAnAmi, nityaM pAdAmjavandanAt // 10 // padmapurANa. lakSmaNajI rAmacaMdrajIne kahe che ke-sItAnAM kuMDaLa kevAM che te huM jANato nathI, tenAM kaMkaNane paNa huM eALakhate nathI. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78). subhASita-pa-ratnAkara. paraMtu hamezAM tenAM caraNakamaLane huM vaMdana karate hatuM, tethI tenAM napura (jhAMjhara) ne huM oLakhuM chuM 10. brahmacArione tyAjya vastuo - snAnamudvartanAbhyaGgaM, nakha-kezAdisatkriyAm / anya-maNiyaM galI , vahivAri | 22 zrAddhati, kR0, (he 0) g0 rU. snAna, udvartana (zarIre sugaMdhi dravya lagAvavuM te), atyaMga (zarIre tela caLavuM te), nakhane satkAra ( nakha kApavA te), kezane satkAra ( hajAmata karAvavI, kezamAM tela nAMkhavuM, sAbu vigerethI chevA vigere), gaMdha ( zarIre caMdana vigerene sugaMdhi lepa), puSpanI mALA vigere ane dIve, A sarva padArthone brahmacArIe tyAga kare che. 11. brahmacarya dhruvaM yajJaH, parabrahmaikakAraNam / dehazobhA tadartha hi, tyajyate brahmacAribhiH // 12 // vAna zi , 78. brahmacarya ja yajJa che ane brahmacarya ja parabA (mokSa) nuM eka (advitIya) kAraNa che. tethI te brahmacaryanI rakSAne mATe ja brahmacArio zarIranI zebhAne tyAga kare che. 12. bahAcaryanI zreSThatA para lApu sastu, palapaVIT sa gRhI brahmacAritvAd, yatikalpaH prakalyate // 13 // kumArapA kapa, (gAmisa.) para 84. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ahAcarya. . (7) je purUSa potAnI strImAM saMtuSTa (saMtoSa mAnatA) heya, ane parIthI parAmukha hAya ( parastrIne tyAgI hoya ); te gRhastha hovA chatAM sAdhu je gaNAya che. 13. ekarAtryuSitasyApi, yA gatirbrahmacAriNaH / na sA roga, sa, zAyara! 4 corAriSTa, rokaDa 22. he yudhiSThira ! mAtra eka ja rAtri brahmacArIpaNe rahelA ghAsacArInI je (zubha) gati thAya che, tevI gati hajAra yaravaDe paNa thAya ema kahI zakAya tema nathI, arthAt hajAra ya karanAranI paNa tevI ( zubha ) gati thatI nathI. 14. zuci bhUmigataM toyaM, zucirnArI pativratA / zucirdharmaparo rAjA, brahmacArI sadA zuciH // 15 // pAcanati. bhUmi upara (aMdara): raheluM pANI pavitra che, pativratA pavitra che, dharmamAM tatpara hele rAja pavitra che, ane bAcArI te sarvadA pavitra che. 15. brahmacaryanAM phaLapraannbhuutN caritrasya, paranamaikakAraNam / samAcaran amacarya, pUjitairapi pUjyate // 16 // yogazAla, dvitIyaprakAza, so0 104. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 80 ) subhASita-padma ratnAkara. dezavirati ane sarvaviratirUpa cAritranA prANurUpa ane meAkSanA eka ( advitIya) kAraNabhUta evA brahmacaryane pALanAra purUSa deve, nareMdrAdika pUjyeAvaDe paNa pUjAya che--namaskArAdika vaDe vaDhAya che. 16. cirAyuSaH susaMsthAnAH, dRDhasaMhananA narAH / tegasvino mahAvIe, maneyunA parvataH // 27 II yogazAstra, dvitIyaprakAza, lo0 105. manuSyA brahmacaryanuM pAlana karavAthI lAMkhA AyuSyavALA thAya che, sArA saMsthAnavALA ( sArI AkRtivALA ), majaputa sahunanavALA (DheDha zarIravALA), uttama tejavALA ane mATA vIrya ( parAkrama ) vALA thAya che. 17. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIla ( 12 ) zIsanI zreSThatA - na muktAbhirna mANikyairna vastrairna paricchadaiH / alaGgityeta zIlena, kevalena hi mAnavaH // 1 // dharmakalpadruma, pR0 79, lo0 10. bhanuSya bhotInA yasa are| (dhare(i) vaDe, bhANiJjyavaDe, vstrovaDe ke parivAravaDe zeAlatA nathI. mAtra eka zIlavaDeja zAle che. 1. agnirjalaM dviSanmitraM, tAlapuTaM sudhAnibham / siMdhuH sthalaM girirbhUmirhetuH zIlasya tatra ca // 2 // hiMgula prakaraNa, zIlaprakrama, zloka 3. agni je jalarUpa thAya che, zatru mitrarUpa thAya che, jhera amRtatulya thAya che, samudra sthalarUpa thAya che, tathA parvata je bhUmirUpa thAya che, temAM paNa zIlanA ja hetu che--zIlanA prabhAvathI ja A badhu mane che. 2. athavA jAyamAnasya, yacchIlamanujAyate / zrUyate tanmahArAja !, nAmRtasyApasarpati // 3 // mahAbhArata, zAntiparva, a0 8, zlo0 10. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) subhASita-padya-ratnAkara. thAya che upara pAsethI ja athavA janma pAmatA manuSyanI pAchaLa je zIla (sadAcArIpaNAne svabhAva) utpanna thAya che, te he mahArAja ! nahiM marelAnI pAsethI jatuM nathI. eTale te janma thatAMja sAthe utpanna thayelo sadAcArIpaNAno svabhAva maryA vinA ja te nathI (maraNAMta sudhI rahe che.) ema saMbhaLAya che. 3. aizvaryasya vibhUSaNaM sujanatA zauryasya vAksaMyamo, jJAnasyopazamaH zrutasya vinayo vicasya pAtre vyayaH / akrodhastapasaH kSamA prabhaviturdharmasya nirvyAjatA, sarveSAmapi sarvakAraNamidaM zIlaM paraM bhUSaNam // 4 // (madara) nIti 40, go 80. varyanuM bhUSaNa sajjanapaNuM che, zuratAnuM bhUSaNa vANIne saMyama che, jJAnanuM bhUSaNa upazama (zAMti) che, zAstranuM bhUSaNa vinaya che, pAtrane viSe dAna karavuM te dhananuM bhUSaNa che, krodha na kare te tapanuM bhUSaNa che, kSamA rAkhavI te samartha manuSyanuM bhUSaNa che, kSaTa rahitapaNuM e dharmanuM bhUSaNa che, sarva manuSyanuM parama (zreSTha) bhUSaNa zIla che, ane te zIla sarva guNene utpanna karavAmAM kAraNabhUta che. 4. nizAnAM ca dinAnAM ca, yathA jyotirvibhUSaNam / satInAM ca yatInAM ca, tathA zIlamakhaNDitam // 5 // (AnanTa) vairAgarAta, Dhora 68. jema rAtri ane divasanuM bhUSaNa jyotiSa (caMdra ane sUrya ) che; tema satIo ane yatio (munio) nuM bhUSaNa akhaMDita zIla che. 5. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsa. (83) videzeSu dhanaM vidyA, vyasaneSu dhanaM matiH / paraloke dhanaM dharmaH, zIlaM sarvatra vai dhanam // 6 // kSemendra kavi. paradezamAM vidyA ja dhanarUpa che, kaSTamAM buddhi ja dhanarUpa che, parakamAM dharma ja dhanarUpa che, ane je eka zIla ja hoya te te sarva ThekANe dhanarUpa che. 6. zAsanAM - zIlena rakSito janturna kenApyabhibhUyate / mahAdapraviSTasya, kiM karoti davAnalaH 1 // 7 // dharmaka0, (de0 lA0) pR0 79, zlo0 6. zIlavaDe rakSaNa karAyela prANa keIthI paNa parAbhava pAmato nathI. jaLanA moTA drahamAM peThelA prANIne dAvAnaLa zuM karI zake ? kAMI paNa karI zake nahi. 7. jJAnAdisarvadharmANAM, jIvitaM zIlameva ye| rakSanti prANinasteSAM, kIrtiauti na viSTape // 8 // upadeza prA0, bhA0 1, (pra0 sa0) pR0 186. jJAnAdika sarva dharmonuM jIvita zIla ja che, tenuM-zIlanuM je prANIo rakSaNa kare che, temanI kIrti jagatamAM mAtI nathI. 8. amarAH kiMkarAyante, siddhayaH sahasaGgatAH / samIpasthAyinI saMpacchIlAlaGkArazAlinAm // 9 // upadeza prA0, bhA0 1, (pra0 sa0 ) pR0 188.. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 84 ) subhASita-patha-ratnAkara. zIlarUpI alaMkAra-ghareNAMvaDe zAbhatA manuSyAnI pAse devA kiMkara--sevakarUpa thAya che, sarva siddhie sAthe ja rahe che, ane sapatti dolata samIpamAM rahe che. 9. vyAghra - vyAla-jalAnalAdivipadasteSAM vrajanti kSayaM, kalyANAni samullasanti vibudhAH sAnnidhyamadhyAsate / kIrttiH sphUrtimiyA yAtyupacayaM dharmaH praNazyatyadhaM, svarnirvANa sukhAni saMnidadhate ye zIlamAbibhrate // 10 // sindu pra0, jo 28. 0 jee zILane dhAraNa kare che temanI vyA, sarpa, jaLa ane agni vigere sabadhI Apattio-pIDAo nAza pAme che, kalyANeA ullAsa pAme che--prApta thAya che, devatAe sAnidhya-sahAya kare che, kIrti vistArane pAme che, dharma vRddhi pAme che, pApa nAza pAme che, tathA svarga ane mAkSanAM sukhA samIpe rahe che. 10. vahnistasya jalAyate jalanidhiH kulyAyate tatkSaNAt, meruH svalpazilAyate mRgapatiH sadyaH kuraGgAyate / vyAlo mAlyaguNAyate viSarasaH pIyUSavarSAyate, yasyAGge'khilalokavallabhataraM zIlaM samunmIlati // 11 // jo0 78. (masRSTi) nIti ra0, sarva leAkane atyaMta priya evu' zIla je manuSyanA zarIramAM ullAsa pAme che rahela che, te manuSyane tatkALa agni jaLa samAna thAya che, samudra nIka samAna thAya che, merU parvata nAnA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIla. ( 85 ) paththara jevo thAya che, siMha tatkALa mRga samAna thAya che, sarSa puSpanI mALA samAna thAya che, ane viSane rasa amRtanI vRSTi samAna thAya che. 11. zIlabhraSTanuM jIvana vyartha chevrN pravezo jvalitaM hutAzanaM, na cApi bhagnaM cirasazcitavratam / varaM hi mRtyuH suvizuddhacetaso, na cApi zIlaskhalitasya jIvitam // 12 // sUtra , patra 6 rU. 4 uttarA0 (mIsaMcamI TIkA) patra 6 rU. baLatA agnimAM praveza kare sAre che. paraMtu cirakALathI-lAMbA samayathI ekaThuM kareluM (pALeluM) vrata bhAMgavuM sArUM nathI. vizuddha cittavALAnuM maraNa sArUM che. paraMtu zIla rahita manuSyanuM jIvatara sAruM nathI. 12. . gharaM zRGgotsaGgAdguruzikhariNaH kvApi viSame, patitvA'yaM kAyaH kaThinaSadante vigalitaH / varaM nyasto hastaH phaNipatimukhe tIkSNadazane, __ varaM vahnau pAtastadapi na kRtaH zIlavilayaH // 13 // (mara) nItirA, gotra 77. uMcA parvatanA zikhara uparathI koIpaNa viSama sthAnane viSe A zarIra paDIne kaThaNa paththarane prAMte gaLI paDe-TukaDe TukaDA thaI jAya te sAruM che, tIkSaNa dADhavALA sarpanA mukhamAM Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 86). subhASita-gharatnAkara. hAtha nAMkho sAre che, tathA baLatA agnimAM paDavuM sAruM che paraMtu zIlanuM khaMDana karavuM te sArUM nathI. 13. suzIlatAne dhikkArayaaN cintayAmi satataM mayi sA viraktA, sA'pyanyamicchati janaM sa jnojysktH| asmatkRte ca parituSyati kAcidanyA, dhik tAM ca taM ca madanaM ca imAM ca mAM ca // 14 // (mari) nitiza0, go2. huM niraMtara je priyAnuM ciMtavana karuM chuM, te priyA mArA upara rAga rahita che-mArAthI virakta che, ane te mArI priyA hovA chatAM paNa anya (azvapALa) purUSane Icche che. te anya purUSa anya strI (gaNikA) ne viSe Asakta che, te anya strI (gaNikA) amAre mATe-amArA saMgane mATe saMtoSa pAme che (athavA tithati eTale paritApa pAme che), tethI te priyAne, te anya purUSane, kAmadevane, A gaNikAne ane mane paNa dhikkAra che. ( A pramANe bhartuhari potAnI priyAne anyamAM Asakta thayelI jANIne kahe che. ) 14. kuzIlatAnA doSa batAnAmapi zeSANAM, caturthavratabhaGgAke / lIlayA medatAmAhustasmAhuHzIlatAM tyajet // 15 // jAma, mA2, (5. sa.) i. 180. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIla. ( 87 ) cethA vratane--brahmacaryavratano bhaMga thavAthI bAkInA sarva vatane lIlAvaDe ja bhaMga thAya che. ema (pUrvAcAryoe ) kahyuM che. tethI kuzILapaNAne tyAga kara. 15. dattastena jagatyakIrtipaTaho gotre maSIkUrcakaH, . cAritrasya jalAJjalirguNagaNArAmasya dAvAnalaH / sar3aketaH sakalApadAM zivapuradvAre kapATo dRDhaH zIlaM yena nijaM viluptamakhilaM trailokycintaamnniH||16|| sijUra kara0, go. 27. jeNe traNa lokamAM ciMtAmaNi ratna samAna potAnuM samagra zIla lekhyuM che, teNe jagatamAM pitAnI akIrtine-apayazane paDatuM vagaDAvyuM che, potAnA gotramAM mezane-kAjaLane kucaDA dIdho che, cAritrane jalAMjali dIdhI che, guNanA samUharUpa udyAnamAM dAvAnaLa Ape che, samagra ApadAone AvavAne saMketa Apyo che, ane mokSanagaranA dvAramAM daDha bhegaLa dIdhuM che. 16. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSELORSESSIRSamskara . abrahmacarya-maithuna (13) 267570S PERFREEZERS maithuna sevanamAM hiMsAyoniyntrsmutpnnaaH, susUkSmA janturAzayaH / pIDyamAnA vipadyante, yatra tanmaithunaM tyajet // 1 // yogazAstra, dvi0 pra0, zloka 79. je mithuna sevatAM strInI nirUpI yaMtramAM utpanna thayelA ati sUkSma (jhINuM) jaMtunA samUhe pIDA pAmIne (palAchne ) bha25 pAme che, te mathuna tyA 421 / yogya che. 1. dIkSA pachI maithuna sevanane doSa- yastu pratrajito bhUtvA, punaH seveta maithunam / SaSTivarSasahasrANi, viSTAyAM jAyate kRmiH // 2 // vAyupurANa, a0 36, zlo0 77. zAtAtapasmRti, a. 19 je manuSya pratrajyA-dIkSA lIdhA pachI pharIne mithuna seve che, te sATha hajAra varSa sudhI viSTAne viSe kRmipaNe utpanna thAya che. 2. sazrama-bhaithunanA hoSoramyamApAtamAtre yat, pariNAme'tidAruNam / kiMpAkaphalasaMkAzaM, tat kaH seveta maithunam ? // 3 // tri0 za0 pu0 ca0 parva 1, sa0 3, zlo0 77. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abrahmacarya-maithuna. ( 9 ) je methuna AraMbhamAM ramaNIya lAge che ane pariNAme kipAkanA phaLanI ahamata bhayaMkara thAya che, tevA maithunane keNa seve? kaI paNa DADho mANasa seve nahiM. kiMpAkanAM phaLa khAtI vakhate sArAM lAge che ane pariNAme mRtyu pamADe che. 3. kampaH svedaH zramo mUrchA, bhrmilaanirblkssyH| rAjayakSmAdirogAzca, bhaveyumaithunotthitAH // 4 // tri. 40 putra ja, parva 2, 40 rU, go78. mithuna sevavAthI (sevanArane) zarIre kaMpA, parasevo, zrama (thAka), mUcha, bhrama, glAni, baLane kSaya ane rAjayazmA (kSaya) vigere roga utpanna thAya che. tethI tene tyAga kara egya che. 4. vAmitra rasalina, siddhi karyA bAda nazyanti tatkSaNAdeva, abrahmasevanAnnRNAm // 5 // abrahma (mithuna) sevavAthI manuSyone prathama prApta thayelI vacananI, maMtranI ane suvarNAdika rasa vigerenI siddhi tathA kIrti vigere guNo tatkALa nAza pAme che. 5 yAstAmisrAndhatAmisrA-gairavAdyAstu yAtanAH / ke na vA nAza vA, mica sana nirdhitA puruSa ke strI che te parasparanA saMgathI-maithuna sevanathI nIpajAvelI je tAmisa, aMdhatAmisa ane zairava vigere narakAnI cAtanA (pIDAo) che, te sarva pIDAone bhegave che. 6. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ideale1c1in2N2211 SOS LLETESIALTILSLLLL LATITE E #ma-vilaya (14) zuM 554745746745454545454545454545454545 kAma-viSaya sevana niSedha- prathamataramathedaM cintanIyaM tadAsId, bahujanadayitena prema kRtvA janena / tiya! nivAra! vaLI ! saMtavya liM?, na hi kara ! toye sevanyA jiyo | . AcA0 sUtra vR0, patra 136.* jenuM hRdaya haraNa karAyuM che ane jenI AzA nAza pAmI che, evA jaDa ane napuMsaka che citta ! tAre A prathamathI ja vicAravAnuM hatuM. ghaNI strione priya evA purUSanI sAthe athavA ghaNA purUSone priya evI strInI sAthe prema karIne have zA mATe tuM du:kha pAme che? kemake pANI gayA pachI pALa bAMdhavAmAM AvatI nathI, kadAca Ave che te nakAmI che. tema tAre paNa prema bAMdhyA pahelAM ja vicAra karavAnI jarUra hatI. (napuMsaka hoya te strI athavA purUSanI sAthe prema jeDe to paNa tenI IcchA pUrNa thatI nathI, tema mana napuMsaka che, mATe manane strI athavA purUSanI sAthenA premamAM joDavuM sarvathA nakAmuMja che.) 1. ApAtaramye pariNAmaduHkhe, sukhe kathaM vaiSayike rato'si / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja kAma-viSaya. ( 11 ) jaDo'pi kArya racayan hitArthI, karoti vidvan ! yadudarkatarkam // 2 // adhyAtma kalpadruma, SaSTho'dhikAra, zlo0 2. bhegavatI vakhate mAtra suMdara lAgatA paNa pariNAme duHkha denArA viSaya sukhamAM tuM kema Azakta thaye che ? he nipuNa ! pitAnuM hita IcchanAra mU-prAkRta mANasa paNa kAryanA pariNAmane te vicAra kare che ja, tema tAre paNa bhega bhegavatAM pahelAM tenAthI thavAnAM aniSTa pariNAmane vicAra karavAnI jarUra che. 2. tasmAt kAmaH sadA heyo, mokSasaukhyaM jighRkSubhiH / saMsAraM ca parityaktuM, vAJchadbhiryatisattamaiH // 3 // tattvAmRta, zlo0 109. tethI karIne mokSanA sukhane grahaNa karavA IcchanAra tathA saMsArane tyAga karavAne icchanAra uttama yatioe-munioe sarvadA kAmane tyAga karo yegya che. 3. yadi bhavati samudraH sindhutoyena tRpto, cari cari vani prasaMgatatA ayamapi viSayeSu prANivargastadA syAditi manasi vidanto mA vyadhusteSu yatnam // 4 // (amita ti) kumapitaratno , va. je samudra nadIonA pANIthI tRpta thatuM hoya, ane Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-pA-ranAkara. koI paNa prakAre agni RSanA samUhathI tRpta thatuM hoya, to A prANavarga paNa viSayane bhegavavAthI tRpta thAya. A pramANe manamAM jANanArA paMDite te viSayamAM yatna karatA nathI-viSaya sevana karavAnI IcchA karatA nathI. 4. yadiha bhavati saukhyaM vItakAmaspRhANAM, na tadamaravibhUnAM nApi cakrezvarANAm / iti manasi nitAntaM prItimAdhAya dharma, bhajata jahita caitAnkAmazatrUndurantAn // 5 // | (amitAti) kumAru ratnasaM0, 0 10. A jagatamAM kAma-bheganI IcchAne tyAga karanArA purUSone je sukha che, te sukha deveMdrone nathI tema ja cakravartione paNa nathI. A pramANe jANI manamAM atyaMta prItine dhAraNa karI mAtra eka dharmane ja se, ane aMte-pariNAme duHkha denArA kAma-jogarUpI zatruono tyAga kare. pa. ajAnanmAhAtmyaM patatu zalabhastIbadahane, sa mIno'pyajJAnAiDizayutamaznAtu pizitam / vijAnanto'pyete vayamiha vipajjAlajaTilA- mujhAma: vAmAna ! mahino romahimA dA (ari) rAcatA, gora 28. agninA mahAmya (sAmartha)ne nahiM jANanAra pataMgIye bhale ugra-dedIpyamAna agnimAM paDe-paDIne maraNa pAme, tathA te matsya paNa ajJAnane lIdhe bhale baDiza ( leDhAnA kAMTA ) sahita mAMsane khAya-khAIne mare. paraMtu ame te jANakAra chatAM paNa vipatti-pIDAnA samUhe karIne vyAsa evA viSayane Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma-viSaya. ( 93) mUkatA nathI. ahA ! mehane mahimA gahana che-mehane jJAnI ke ajJAnA keI paNa choDI zakatuM nathI. 6. strIsevA tyAga bhAvanAkaatr zrIH zroNibimbe sravadudarapure vA'sti khadvAravAcye 1, lakSmIH kA kAminInAM kucakalazayuge mAMsapiNDasvarUpe / kA kaantinetryugme jalakaluSajuSi zleSma-raktAdipUrNe 1, kA zobhA vakragarte nigadata yadaho' mohinastAH stuvanti // 7 // kumASita ratna to, Ro. 20. sionA jharatA udaravaDe pUrNa ane chidrarUpa dvAravaDe niva evA nitaMbane viSe zI zobhA che? mAMsanA piMDarUpa stanayugalane viSe kaI zobhA che ? jaLa-AMsuthI malinatAne pAmelA netra yugalane viSe zI kAMti che ? ane zleSma tathA rakta-rUdhira vigerethI bharelA mukharUpI khADAne viSe kaI zobhA che? te tame kahe. (kAMIpaNa zobhA nathI, chatAM mahI-kAmI jana sionI. prazaMsA kare che te Azcarya che. 7. zazvanmAyAM karoti sthirayati na mano manyate nopakAraM, yA vAkyaM vanyasatyaM malinayati kulaM kIrtivallI lunAti / sarvArambhaikaheturviratisukharatidhvaMsinI nindanIyA, tAM dharmArAmabhaktI bhajati na manujo mAninI maanybuddhiH||8|| je strI niraMtara mAyA-kapaTane kare che, manane sthira rAkhAnI nathI-capalatA vALI che, karelA upakArane mAnatI nathI, asatya Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 94) subhASita-padA-ratnAkara. vacana bole che, kubane malina kare che, kIrtirUpI latAne nAza kare che, sarva prakAranA AraMbhanuM kAraNa che, viratinA sukhanA Anandano nAza karanArI che, ane je atyaMta niMdanIya che, tevI dharmarUpI udyAna--bagIcAne bhAMgI nAMkhanArI strIne sArI buddhivALo purUSa sevate ja nathI. 8. kAmotpattimAM mana, svabhAvavigere paNa kAraNe che- siMho balI dvirada-zUkaramAMsabhojI, __ saMvatsareNa ratimeti kilaikavAram / pArApataH kharazilAkaNabhojano'pi, kAmI bhavatyanudinaM vada ko'tra hetuH||9|| karA prA., mA2, (ra0) pR. 62.* siMha mahA baLavAna che ane te hAthI tathA zUkaranuM mAMsa khAya che, chatAM eka varSamAM eka ja vAra kAma-bhaga seve che, ane pArevuM kaThaNa paththaranI kAMkarIo khAya che to paNa te hamezAM kAmI hoya che-vAraMvAra maithuna seve che. tenuM zuM kAraNa? te tuM kahe. arthAt bhajana para kAmane ekAMta AdhAra nathI. paNa kAmotpattimAM mana ane svabhAva vigere paNa kAraNabhUta jaNAya che. mATe manane bahu daDha rAkhavAnI jarUra che. 9. kAmanI prabaLatA- gate premAbandhe praNayabahumAne ca galite, nivRtte sadbhAve jana iva jane gacchati puraH / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma-viSaya ( lpa ). tamutprekSyotprekSya priyasakhi ! gatAMstAMzca divasAn na jAne ko heturdalati zatadhA yA hRdayam // 10 // ___ AcA0 sUtra vR0, patra 136. * . premane anubaMdha jato rahyo, praNaya-namratAnuM bahumAna gaLI gayuM, manane sadabhAva nivRtta thayA ane A purUSanA jevo purUSa eTale uttama purUSarUpa priyajana (pati) AgaLaparalokamAM gaye; topaNa he priya sakhI ! te priyane vicArIne tathA te gayelA divasene vicArIne arthAt priyanA saMgamamAM athavA priyanA virahamAM gayelA divasene vicArIne je mArUM hadaya phATIne TukaDe TukaDA thaI jatuM nathI, tene ze hetu haze? te huM samajI zakatI nathI. 10. kAmena vijito brahmA, kAmena vijito hariH / rAmena vilita sAbu, zaka: rAmena nitiH zA rAmapurA, 0 6, 0 82. kAmadeve brahmAne jItyA che, kAmadeve viSNune jItyA che, kAmadeve mahAdevane jItyA che ane kAmadeve Idrane jItyA che. (mATe AtmakalyANanA abhilASioe kAmadevathI cetatA rahevuM jarUranuM che.) 11. vizvAmitra-parAzaraprabhRtayo ye cA(vAtA)mbu-patrAzinaste'pi strImukhapaGkajaM sulalitaM dRSTvaiva mohaM gatAH / AhAraM saghRtaM payodadhiyutaM ye bhuJjate mAnavAsteSAmindriyanigrahaH kathamaho! dambhaH samAlokyatAm / 12 / (mahA) IG phAi, ra0 6. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 16 ) subhASita-padya-ratnAkara. vizvAmitra ane parAzara vigere rASio ke vAyu, jaLa ane parNa-pAMdaDAnuM bhajana karanArA hatA, teo paNa manahara strInuM mukhakamaLa jevA mAtrathI ja moha pAmyA. te pachI je manuSya ghI sahita ane dUdha dahIM yukta uttama AhAranuM bhajana kare che, teone iMdriyane nigraha zI rIte saMbhave? ahe! haniyAmAM daMbha ke che? te juo. (arthAt brahmacArioe ghI, dudha, dahiM yukta AhArano tyAga karavuM joIe. ) 12. kAma-bhegathI tRpti thatI nathI na jAtu kAmaH kAmAnAmupabhogena zAmyati / davi chaMvarjIna, mura pravAmitra 22 manusmRti, ra0 2, 0 14. kAmaga bhegavavAthI kadApi te kAma-viSayanI tRSNAnI zAMti thatI nathI. paraMtu jema ghI vigere temanAM dravya hemavAthI agni vRddhi pAme che, tema kAma-viSaya bhegAvavAthI viSayanI tRSNa ulaTI pharI pharIne vRddhija pAme che. 13. viSayatyAgapAya asaMyamakRtotsekAn, viSayAn viSasaMnibhAn / nipAvana, saMzaja mahAmati ddhA asaMyamavaDe vRddhi (garva) pamADelA ane viSanI jevA viSane mahA buddhimAna purUSe akhaMDa saMyama (cAritra) vaDe hara karavA jee. 14 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma-viSaya. (87 ). vairAgyabhAvanAmantrastaM nivArya mahAbalam / svacchandavRttayo dhIrAH, siddhisaukhyaM prapedire // 15 // tattvAmRta, zlo0 107. te mahA baLavAna kAmarUpI pizAcane vairAgyanI bhAvanArUpI maMtravaDe nivAraNa karIne svataMtra vRttivALA dhIra purUSa siddhi sukhane pAmyA che. 15. upavAso'vamaudarya, rasAnAM tyajanaM tathA / snAnasyAsevanaM caiva, tAmbUlasya ca varjanam // 16 // asevecchAnirodhastu, jJAnasya smaraNaM tathA / ete hi nirjaropAyAH madanasya mhaaripoH|| 17 // tattvAmRta, zlo0 116-117. G5pAsa, nArI, ghI-dudha-Di vagere sAnA tyA snAnane tyAga, tAMbUlanuM varjana, kAmasevAno tyAga, kAmanI IcchAne nirodha ane jJAnanuM smaraNa, A sarva kAmadevarUpI mahA zatrune vinAza karavAnA upAya che. 16-17. viSaya tyAganuM phaLa- avazyaM yAtArazcirataramuSitvA'pi viSayAH, viyoge ko bhedastyajati na jano yatsvayamamUn / vrajantaH svAtantryAdatulaparitApAya manasaH, svayaM tyaktA hyete zivasukhamanantaM vidadhati // 18 // ( bhartahari kRta ) vai0 za0, zlo0 12. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) subhASita-padma-ratnAkara. A viSayeA ghaNA kALa sudhI rahIne paNa avazya jatA rahevAnA ja che. chatAM manuSya pAte A viSayAne tajatA nathI. tA banne prakAranA viyeAgamAM ze| taphAvata che ? te taphAvata khatAve che--jo viSayA pAte svata MtrapaNAthI jatA rahe che teA te manane atyaMta paritApa du:kha upajAve che ane jo manuSya peAte ja tene tyAga kare teA te tyAga tene anaMta meAkSasukha ApanAra thAya che. 18. kAma tyAganI zreSThatA-- dhanyAste vaMdanIyAste, taistrailokyaM pavitritam / yaireSa bhuvanaklezI kAmamallo vinirjitaH // 19 // dharmatrintu TIjA, ( A. sa. ) g0 46. jeoe jagatane kleza pamADanArA kAmarUpI mallane jItyA che, te ja purUSA dhanya che, te ja vaMdanAne lAyaka che, ane teoe ja traNe leAkane pavitra karyA che. 19. zUrAnmahAzUratamo'sti ko vA ? manojabANairvyathito na yastu / prAjJo'tidhIrazca zamo'sti ko vA ? prApto na bhedaM lalanAkaTAkSaiH // 20 // ( rAmApArvata ) praznottaramAjA. A jagatamAM zUrathI paNa atyaMta mahA zUra kANu che ? uttara-je kAmadevanA bANuthI vyathA pAmyA na heAya te. buddhi Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma-viSaya. ( 9 ) mAna, atyaMta dhIra ane samatAvALA kANu che ? uttara-je strIonA kTAkSovaDe bhedAyA na heAya te. 20. kAma-jaye virala manuSya -- mattebhakumbhadalane bhuvi santi zUrAH, kecitpracaNDamRgarAjavadhe'pi dakSAH / kiMtu bravImi balinAM purataH prasahya, kandarpadarpadalane viralA manuSyAH // 21 // ( mavRtti ta ) zRMgAra rA., jo0 72. pRthvI upara madAnmatta hAthIenA kuMbhasthaLane daLI nAMkhavAmAM samatha ghaNA zUravI che, ane pracaMDa siMhanA vadha karavAmAM paNa keTalAka DAhyA ( vIra ) purUSA che, paraMtu te sarva baLavAneAnI pAse huM AgrahathI kahuM chuM ke kAmadevane ga daLI nAkhavAmAM zUravIrA tA viralA purUSAja che-dhaNA thADAja che. 21. kAmInA jIvanane dhikkAra-- yoge pInapayodharAJcitatanorvicchedane bibhyatAM, mAnasyAvasare caTUktividhuraM dInaM mukhaM bibhratAm / vizleSasmaravahninA'nusamayaM dandahyamAnAtmanAM, bhrAtaH sarvadazAsu duHkhagahanaM dhikkAminAM jIvitam ||22|| ( padmAna-Ita ) vairAgya rAta, o . 2 he bhAI ! je puSTa stanavaDe vyAsa zarIravALI strInA saceAgamAM viccheda-viyeAga thavAnI saMbhAvanAthI bhaya pAme che, sI Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 100 ) subhASita-padya-ratnAkara jyAre mAnamAM Ave che-rIsAya che, te vakhate je khuzAmatanA vacanavaDe vyApta evA dIna mukhane dhAraNa kare che, tathA viyAgamAM kAmarUpI agnivaDe jemano AtmA niraMtara baLyA kare che, tevA kAmIjanenA jIvitane dhikkAra che. kemake temanuM jIvita sarva dazAmAM du:khathI vyApta ja che. 22. kAmAdhe manuSyodRshyN vastu paraM na pazyati jagatyandhaH puro'vasthitaM, rAgAndhastu yadasti tatpariharan yannAsti tatpazyati / kundendIvarapUrNacandrakalazazrImallatApallavAnArogyAzucirAziSu priyatamAgAtreSu yanmodate // 23 // AvArA tU 2. (ba. va.) p. 20. A jagatamAM je aMdha purUSa che te pitAnI pAse rahelI atyaMta joI zakAya tevI vastune paNa joI zakatA nathI. paraMtu je purUSa rAgathI aMdha thayela che, te te je vastu vidyamAna che tene tyAga karI je vastu nathI tene jue che. kemake te rAgAMdha purUSa apavitra-azucinA samUharUpa strInA avayavone viSe kuMdapuSpa, pUrNa caMdra, kaLaza-kuMbha ane zrImAna-zobhAvALA latAnA pale-navAMkurane Aropa karIne AnaMda pAme che. 23. divA pazyati no ghUkaH, kAko naktaM na pazyati / apUrvaH ko'pi kAmAndho, divAnaktaM na pazyati // 24 // rAmI mANAntara, (0) . dareka ghuDapakSI phakta divaseja joI zakto nathI, ane kAgaDo Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sama-viSaya. ( 101 ) rAtre joI zakto nathI, paraMtu kAmAMdha purUSa to koI apUrvanavIna aMdha che ke je divase ane rAtre paNa joI zakto nathIkAmanI aMdara Asakta thayela hovAthI rAtre ane divase paNa na to nathI. 24. . mAtaraM svasutAM jAmi, rAgAndho naiva pazyati / pazuvadramate tatra, rAmA'pi svasutAdiSu / / 25 // upadeza prA0, stambha 7, vyAkhyAna 95. viSayanA rAgathI aMdha thayelo purUSa potAnI mAtAne, putrIne ke bahenane jete nathI, ane temanI sAthe pazunI jema krIDA kare che. te ja pramANe rAgAMdha thayelI strI paNa potAnA putrAdikanI sAthe rame che. 25. kAmI tyajati sadvRttaM, gurorvANI hiyaM tathA / guNAnAM samudAyaM ca, cetaHsvAsthyaM tathaiva ca // 26 // tattvAmRta, zlo0 108. kAmI purUSa sadAcAra, gurUne upadeza, lajA, guNene samUha bhane yittanI svasthatA se sabanI tyAsa 42 cha. 26. madhye svAM kRzatAM kuraGgakadRzo bhranetrayorvakratA, kauTilyaM cikureSu rAgamadhare mAndhaM gatiprakrame / kAThinyaM kucamaNDale taralatAmakSNonirIkSya sphuTaM, vairAgyaM na bhajanti mandamatayaH kAmAturA hI nraaH||27|| ( padmAnandakRta) vairAgyazataka, zlo0 12. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 102 ) subhASita-padya-ratnAkara. mRganA jevA lAcanavALI srInA udaranuM kRzapaNuM, bhRkuTi ane netranI vakratA, kezanu kuTilapaNuM, eimAM rAga ( raMga) sahitapaNuM", gatimAM maMdapaNuM, kucane viSe kaThinapaNuM ane netrane viSe capaLatA, A sarve dASA srImAM rahelA che, te sphuTa rIte jotAM chatAM paNa maMda buddhivALA kAmI purUSA vairAgyane pAmatA nathI, e khedanI vAta che. 27. pANDutvaM gamitAnkacAnpratihatAM tAruNyapuNyazriyaM, cakSuH kSINabalaM kRtaM zravaNayorbAdhiryamutpAditam / sthAnabhraMzamavApitAzca jarayA dantAsthimAMsatvacaH, pazyanto'pi jaDA hA hRdi sadA dhyAyanti tAM preyasIm |28| ( padmAnIta ) vairAgya zata, lo0 0 13. vRddhAvasthAe mastakanA keza dheALA karyA. yuvAvasthAnI pavitra suMdara lakSmI-zAbhA haNI nAMkhI, netranu khaLa kSINu karyuM, kAnamAM aherApaNuM utpanna karyAM, tathA dAMta, asthi, hADakAM mAMsa ane tvacA-cAmaDIne sthAnathI bhraSTa karyAM, A sane jotAM chatAM paNu jaDa purUSaSa sadA hRdayamAM te priyAnu ja dhyAna kare che, te khedanI vAta che. 28. anyAyArjitavittavatkvacidapi bhraSTaM samastai radai - stApAkrAntatamAlapatravadabhUdaGgaM valIbhaGgaram / kezeSu kSaNacandravaddhavalimA vyaktaM zrito yadyapi svairaM dhAvati me tathApi hRdayaM bhogeSu mugdhaM hahA ! // 29 // ( padmAnIta ) vairAcarAta, jo 28. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma--viSaya. ( 103 ) anyAyathI upArjana karela dhana jema gharamAM rahetu nathI, tema vRddhAvasthAmAM mArA sarva dAMtA paDI gayA che, tApathI glAni pAmelAM sukAi-gayelAM tamAlanA pAMdaDAnI jema mArU zarIra vaLIyAvALu thai gayuM che, ane zukalapakSanA cadranI jema mArA kezane viSe spaSTa rIte zvetatA AvI gai che, teA paNu khedanI vAta che ke mArUM mugdha-ajJAnI hRdaya kAmabhAgane viSe IcchA pramANe doDyA kare che. 29. lokArcito'pi kulajo'pi bahuzruto'pei, dharmasthito'pi virato'pi zamAnvito'pi / akSArthapannagavipAkulito manuSya stannAsti karma kurute na yadatra nindyam // 30 // ( amita'ti) sumatibhala., o0 600. iMdriyAnA viSayarUpI sarpanA viSathI vyAkula thayelA manuSya jo ke peAte leAkamAM pUjita hAya, uMcA kuLamAM janmyA hAya, 5Dita-vidvAna hAya, dharma mAM rahelA ( dharmiSTha ) hAya, virativALA ( vratadhArI ) hAya athavA zamatAyukta hAya, tApaNa te manuSya A jagatamAM evuM koi niMdya kArya nathI ke je kArya te nathI karato. arthAt te sarvaniMdya kArya kare che. 30. lokArcitaM gurujanaM pitaraM savitrIM, bandhuM sanAbhimabalAM suhRdaM svasAram / bhRtyaM prabhuM tanayamanyajanaM ca martyo, no manyate viSayavairivazaH kadAcit // 31 // ( amitanAti) sumaSitaratnacaM, sne. 20. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 104 ) subhASita padya-ratnAkara. viSayarUpI zatrune vaza thayela manuSya kadApi, lekamAM pUjya gaNAtA gurUjanane, pitAne, mAtAne, baMdhune, pitarAIne, sIne, mitrane, bahenane, cAkarane, zeThane (svAmIne), putrane, tathA bIjA koI paNa mANasane mAnato nathI-gaNakArato nathI. arthAt koInI lAke bhaya vagerenI darakAra rAkhatA nathI. 31. vayaM yebhyo jAtA mRtimupagatAste'tra sakalAH, samaM yaiH saMvRddhA nanu viralatAM te'pi gamitAH / idAnImasmAkaM maraNaparipATIkramakRtAM, na pazyanto'pyevaM viSayaviratiM yAnti kRpaNAH // 32 // (amita ti) kumASita ratnasiM0, raho. rUrU che. ame jenAthI utpanna thayA hatA, te sarve mRtyune pAmI gayA che, jenI sAthe ame vRddhi pAmyA chIe, teo paNa viralatAne ( e chApaNAne ) pAmyA che-ochA thaI gayA che, arthAt keTalAka marI gayA ane keTalAka paradeza gayA, ane hamaNAM to ame maraNanI paripATIne anukrame prApta thayA chIe. A sarva amArI avasthAne jotAM chatAM paNa viSayamAM Asakta thayelA bApaDA manuSyo viSayathI nivRtta thatA nathI. 32. durantaviSayAsvAdaparAdhInamanA janaH / andho'ndhumiva pAdArasthitaM mRtyuM na pazyati // 33 // jene pariNAma atyaMta kharAba che evA viSayanA AsvAdathI jenuM mana parAdhIna thayeluM che e purUSa jema aMdha mANasa pitAnA paganI pAse rahelA kuvAne joI zakato nathI Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma-viSaya. (105). tema potAnA paganI pAse eTale najIkamAM ja rahelA mRtyune joI zakto nathI. kSaNa vAramAM ja marI javuM che mATe viSayane tyAga karI Atma sAdhana karavAmAM pravRtti karavI joIe. 33. kAma-viSaya sevananA doSe - ApAtamAtramadhurAH, pariNAme'tidAruNAH / zaThavAca ivAtyantaM, viSayA vizvavaJcakAH // 34 // trirAputra tri, parva 2, 20 rU, Ro. 60. jema zaTha-durjananI vANI mukhe mIThI paNa pariNAme bhayaMkara hoya che, tema viSaye AraMbhamAM atyaMta madhura lAge che, paNa pariNAme te te atyaMta bhayaMkara che. tathA AkhA jagatane ThaganArA che. 34. viSasya viSayANAM ca, pazyatAM mahadantaram / upabhuktaM viSaM hanti, viSayAH smaraNAdapi // 35 // upadezaprA0, stambha, 7 vyAkhyAna 89.4 juo, viSa ane viSayamAM moTuM aMtara che, kemake viSa te khAdhuM hoya teja haNe che ane viSayo te saMbhAravA mAtrathI paNa haNe che. 35. sukhaM viSayasevAyAmatyalpaM sarSapAdapi / duHkhaM nAlpataraM kSaudrabindrAsvAdakamartyavat // 36 // upadezaprA0, stambha 7, vyAkhyAna 96. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 106 ) subhASita-padyaratnAkara. madhanA biMdunA AsvAda karanAra manuSyanI jema-mabiMduvAnA dRSTAMtanI jema viSayanI sevA karavAmAM--viSayane sevavAmAM sarasavathI paNa ghaNuM ochuM sukha che, ane du:kha tA ghaNuM mATuM che. 36. madano'sti mahAvyAdhirduzcikitsyaH sadA budhaiH / saMsAravayanotvartha, TuDotsAnatattva: || 20 || tattvAmRta, sne 0 14. saMsArane atyaMta vadhAranArA ane du:kha utpanna karavAmAM tatpara evA madana-kAmadeva ja mATe vyAdhi che, tenI cikitsA paDitA paNa muzkelIthI karI zake che. 37. yAvadyasya hi kAmAgnirhRdaye prajvalatyalam | Azrayanti hi karmANi tAvattasya nirantaram // 38 // tavAmRta, jo 19. O jenA hRdayamAM jyAM sudhI kAmarUpI agni atyaMta pradIpta che, tyAM sudhI nira Mtara karmA tenA Azraya kare che-tene karma dha thayA kare che. 38. doSANAmAkaraH kAmo, guNAnAM ca vinAzakRt / pApasya ca nijo bandhurApadAM caiva saGgamaH || 39 // tavAmRta, jo004. kAmadeva sarva dASAnI khANa che, sarva guNlRAnA vinAza karanAra che, pApane tA svakha che, ane Apatti-pIDAonA samAgama-mitraja che. 39. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubha - viSaya. pizAceneva kAmena cchalitaM sakalaM jagat / baMbhramIti parAyattaM, bhavAbdhau tannirantaram // 40 // tattvAmRta, zlo0 106. ( 107 ) pizAcanI jevA kAmadeva vaDe A Akhu jagata LAyu che, tethI A jagata parAdhIna thaine niratara saMsAra samudramAM vAraMvAra labhyA re che. 40. dadati viSayadoSA ye tu duHkhaM surANAM, kathamitaramanuSyAsteSu saukhyaM labhante / / madamalinakapolaH klizyate yena hastI, kramapatitamRgaM sa tyakSyatIbhAriratra 1 // 41 // ( amitagati ) subhASitaratnasaMdoha, lo0 4. je viSayArUpI dASA devAne paNa du:kha Ape che, te viSayeAmAM manuSyA te kyAMthI sukha pAme ? na ja pAme. jenA gaDasthaLa madajaLathI malina thayA hAya evA hAthIne paNa je siMha kleza pamADe che, te siMha peAtAnA pagamAM ( phALamAM ) AvelA mRgane zI rIte tyAga kare? na ja kare. 41. dhyAyato viSayAn puMsaH, saGgasteSUpajAyate saGgAt saMjAyate kAmaH, kAmAtkrodho'bhijAyate // 42 // krodhAdbhavati saMmohaH, samohAt smRtivibhramaH / smRtibhraMzAdvuddhinAzo, buddhinAzAtpraNazyati // 43 // bhagavadgItA, a0 2, zlo0 62-63. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) subhASita-padya-ratnAkara. viSayenuM dhyAna karanAra purUSane te viSayane saMga utpanna thAya che, viSayenA saMgathI kAma utpanna thAya che, kAmathI krodha utpanna thAya che, krodhathI saMmeha (mUcha) utpanna thAya che, saMmehathI smRtine nAza thAya che, smaraNanA nAzathI buddhine nAza thAya che, ane buddhinA nAzathI AtmA nAza pAme che-AtmAnA guNo nAza pAme che. 42-43. zaradambudharacchAyAgatvaryo yauvnshriyH| ApAtaramyA viSayAH, pryntpritaapinH||44|| IiRT0, 10 22, 22. auvananI lakSmI-zabhA zarada RtunA vAdaLAnI chAyAnI jema kSaNavAramAM nAza pAmanArI che, ane viSaye AraMbhamAM ramaNIya lAge che, paNa pariNAme paritApa-saMtApa upajAvanArA che. 44. zraddheyA vipralabdhAraH, priyA vipriykaarinnH|| sudustyajAstyajanto'pi, kAmAH kaSTA hi shtrvH||45|| ritA, sa. 12, rU. kAmago kaSTa ApanArA zatru tulya ja che, kemake te kAmabhege prAraMbhamAM manahara lAge che tethI vizvAsa rAkhavA lAyaka jaNAya che, paNa pariNAme te vizvAsaghAta karanArA che, priya lAge che chatAM apriyane karanArA che, ane te kAma bhega manuSyane taje che chatAM manuSya tene tajI zakatA nathI. ( zatruo to chetaranArA, apriya karanArA ane tajanArA ja mAtra hoya che, paNa vizvAsa karavA lAyaka, priya ane na tajI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma-viSaya. ( 109 ) zakAya tevA hotA nathI, tethI zatru karatAM paNa kAmarUpI zatru ati aniSTa che.) 45. kAminAM kAminInAM ca, saGgAt kAmI bhavet pumAn / dehAntare tataH krodhI, lobhI mohI ca jAyate // 46 // kAmI purU ane kAmI strIonA saMgathI manuSya kAmI thAya che, ane tyArapachI bIjA dehamAM-bhavAMtaramAM krodhavALe, lebhI ane mehavALo thAya che. 46. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H EROIN parigraha (15) RECENARASHRAM parigrahanuM svarUpa adhyAtmavido mRcchauM parigrahaM varNayanti nizcayataH / tasmAdvairAgyepsorAkizcanyaM paro dharmaH // 1 // prazamarati prakaraNa, zlo0 178. adhyAtma jJAnIo nizcayathI mUchIne ja parigraha kahe che. tethI vairAgyanA athIne mATe parigrahano tyAga e uttama dharma cha. 1. parigraha tyAga saMsAramUlamArambhAsteSAM hetuH parigrahaH / tasmAdupAsakaH kuryAdalpamalpaM parigrahe // 2 // yogazAstra, dvitIya prakAza, zlo0 110. saMsAranI vRddhinuM mULa-kAraNu AraMbhe che ane te AraMbhenuM kAraNa parigraha che, tethI zrAvake parigraha ocho ocho karatA rahe dhye. 2. parigrahanA doSe - mamAhamiti caiSa yAvadabhimAnadAhajvaraH, kRtAntasukhamera tAraditi na prazAntyubhayaH / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigraha. ( 111 ) vasa suttapitaiicAvanAra, parairapasadaH kuto'pi kathamapyapAkRSyate // 3 // rAjA rajU kR0, ( ma. sa.) g0 22. A mArUM che ane A huM chuM" e pramANe manuSyane jyAMsudhI abhimAnarUpI dAhajavara caDelo hoya che, tyAMsudhI yamarAjanA mukhamAM javAnuM ja che, tethI zAMtinI prApti thatI ja nathI. yaza ane sukhanI tRSNa-IcchA rAkhanArA ane anarthamAM ja pravartanArA anya jano A adhama evA abhimAnarUpI dAhavarane koIpaNa ThekANethI koIpaNa prakAre kheMcI lAve ja che. 3. tathA hi yena jAyante, krodha-lobhAdayo bhRzam / svarNa rUpyaM na taddeyaM caritribhyazcaritrahat // 4 // vandavRtti (ra. ta.) g0 76-1. jenAthI atyaMta krodha, lobha vigere utpanna thAya che, te suvarNa, rUpuM vigere kAMIpaNa cAritravALA munione ApavuM nahiM. kemake te suvarNAdika cAritrane nAza karanAra che. 4. asaMtoSamavizvAsamArambhaM duHkhakAraNam / matvA mUrchAphalaM kuryAt parigrahaniyantraNam // 5 // triSTi parva 2, 20 rU, jo . mUchano tyAga nahiM karavAthI duHkhanA kAraNarUpa asaMteSa, avizvAsa ane ghaNA AraMbhe prApta thAya che, A sarva mUchanuM ja phaLa che, ema jANIne manuSya parigrahanuM pramANa karavuM joIe. pa. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 112 ) subhASita-padya-ratnAkara. parigrahathI thatA - saGgAd bhavantyasanto'pi rAga-dveSAdayo dvissH| munerapi caleccato yat tenAndolitAtmanaH // 6 // yogarAbhi, dvitIya prArA, 0 206. achatA-avidyamAna evA paNa rAga dveSa vigere zatruo saMgathI (parigrahathI ) utpanna thAya che. kAraNa ke te parigraha vaDe jenuM mana vyAkuLa thayuM che evA muninuM citta paNa calAyamAna thAya che. 6. karoti he daityasuta! yAvanmAtraM parigraham / tAvanmAnaM sa evAsya dukhaM cetasi yacchati // 7 // he daityaputra (prahalAda) ! manuSya jeTalo parigraha dhAraNa kare che, teTalA pramANamAM te tenA cittamAM duHkha Ape che. arthAt jeTale parigraha teTaluM du:kha. 7. parigrahanI tucchatA- kRmikulacitaM lAlAklinaM vigandhi jugupsitaM, nirupamarasaprItyA khAdabharAsthi nirAmiSam / surapatimapi vA pArzvasthaM sazaGkitamIkSate, na hi gaNayati kSudro lokaH parigrahaphalgutAm // 8 // bAvA. ra0 vR0, ( ma. sa.) g0 22.4 kutara kIDAnA samUhathI vyAsa, potAnI ja lAge karIne Adra, kharAba gaMdhavALA, dugaMchA karavA lAyaka ane mAMsa Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigraha. ( 113 ) rahita evA manuSyanA hADakAne asAdhAraNa rasanI prItithI khAya che-karaDe che, te vakhate potAnI pAse kadAca iMdra ubhe hoya to tene paNa "A mAruM bhejana laI jaze" evI zaMkAthI jue che. halaka-ajJAnI mANasa parigrahanI tucchatA-niHsAratA mAnato ja nathI. 8. dharmanA nimittathI rAkhela parigraha - parigrahAtsvIkRtadharmasAdhanA bhidhAnamAtrAtkima mUDha ! tuSyasi / * na vetsi hemnApyatibhAritA tarI, nimajayatyaMginamaMbudhau drutam // 9 // adhyAtmakalpadruma, trayodazamo'dhikAra, zlo0 25. he mUDha! dharmanA sAdhanane upakaraNadinuM nAma mAtra ApIne svIkArelA parigrahathI tuM kema harSa pAme che ? zuM jANate nathI ke vahANamAM je senAne paNa atibhAra bharyo hoya to te paNa besanAra prANIne turata ja samudramAM buDADe che? 9. dharmArtha yasya vittehA tasyAnIhA griiysii| prakSAlanAddhi paMkasya dAdasparzanaM varam // 10 // pArAzAsmRti vA. 233. je(mANasa)ne dharma karavA mATe ja dhana(meLavavA)nI IcchA hoya teNe te (dhananI) anicchA (rAkhavI)ja uttama Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) subhASita-pa-ratnAkara. che. (kAraNa ke pahelAM kAdavamAM paga bagADIne pachI) kAdavane dhovA karatAM, hara ubhA rahIne, kAdavane sparza nahi karavo e ja uttama che. 10.. parigrahathI nukasAna - rakSArtha khalu saMyamasya gaditA ye'rthA yatInAM jina siHpustakapAtrakaprabhRtayo dharmopakRtyAtmakAH / mUrchanmohavazAtta eva kudhiyAM saMsArapAtAya dhika, svaM svasyaiva vadhAya zastraMmadhiyAM yaduSprayuktaM bhavet // 11 // adhyAtmikuM. - sAdhuonA cAritranI rakSAne mATe ja jinezvarae dharmane upakAra karanArA vastra, pustaka ane pAtra vagere je padArtho kahelA che, te ja (padArtho vRddhi pAmatA) mihanA-mUchanA vazathI kubuddhivALA sAdhuone saMsAramAM bhramaNa karAvanArA ja thAya che, (tethI te mehane ) dhikkAra che. kemake kubuddhi purUSoe viparIta vApareluM pitAnuM zastra pitAnA ja vadhane mATe thAya che. 11. parigrahArthamAraMbhamasaMtoSAdvitanvate / . saMsAravRddhistenaiva, gRhIta tadidaM vratam // 12 // upadezaprAsAda bhA0 aSTamastaMbha vyA0 109. (prANI pitAnI) asaMtoSavRttithI parigraha karavA mATe AraMbhI prApa)ne Acare che. ane) e AraMbha)thI Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigraha. (115). saMsAranI vRddhi thAya che. eTalA mATe A (parigraha parimANa). vrata levuM! 12. pratyarthI prazamasya mitramadhRtermohasya vizrAmabhUH, pApAnAM khanirApadAM padamasaddhyAnasya lIlAvanam / vyAkSepasya nidhirmadasya sacivaH zokasya hetuH kaleH, kelIvezma parigrahaH parihateogyo viviktAtmanAm // 13 // sijUrakaraNa. . jarU. vivekI purUe parigrahano tyAga karavo yogya che. kemake parigraha zamatAne zatru che, adhRtino mitra che, mehane vizrAMtinuM sthAna che, pApanI khANa che, ApattinuM sthAna che, azubha dhyAnane krIDA karavAnuM udyAna che, vyAkuLatAnuM nidhAna che, madana maMtrI che, zekane hetu che, ane kaline-klezane krIDA karavAnuM ghara che. 13. kAluSyaM janayan jaDasya racayan dharmadrumonmUlanaM, klizyanItikRpAkSamAkamalinI lobhAmbudhiM varddhayan / maryAdAtaTamudrujan zubhamanohaMsapravAsaM dizan , kiM na klezakaraH parigrahanadIpUraH pravRddhiM gataH // 14 // sindUraprakaraNa zlo0 41. parigraharUpI nadInuM pUra vRddhi pAmyuM hoya te te jaDa purUSanI kaluSatA-malinatA utpanna kare che, dharmarUpI vRkSone ukheDI nAMkhe che, nIti, kRpA ane kSamArUpI kamalinIne kaleza pamADe Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 116 ) subhASita-padya--ratnAkara. che, lAlarUpI samudrane vadhAre che, maryAdArUpI kinArAne bhAMgI nAMkhe che, zubha manarUpI haMsane pravAsa Ape che-kADhI mUke che. ( TuMkamAM kahIe te ) parigraha zuM zuM klezane nathI karatA ? 14. dveSasyAyatanaM dhRterapacayaH kSAnteH pratIpo vidhi rvyAkSepasya suhRnmadasya bhavanaM dhyAnasya kaSTo ripuH / duHkhasya prabhavaH sukhasya nidhanaM pApasya vAso nijaH, prAjJasyApi parigraho graha iva klezAya nAzAya ca // 15 // sutrakRtAMgasUtra ( Agamodaya sa0 ) pR0 13 DAhyA ( samajI ) mANasane paNa parigraha e grahanI mAphaka phleza ane nAzane mATe thAya che. ( kAraNa ke e parigraha) dveSanA sthAna samAna che; dhIrajanA kSaya samAna che; kSamAne vidhI che; vyAkSepanA mitra samAna che; ahaMkAranA raheThANu samAna che; dhyAnanA pAkA duzmana che; du:khanuM kAraNa che; sukhanA nAza karanAra che; ane pApanA vAsasthAna samAna che. ( arthAt parigrahavALAne A badhuM sahana karavuM paDe che ) 15. parigrahaM cedvyajaMhA gRhAdestatkiM nu dharmopakRticchalAttam / karoSi zayyopadhipustakAdergaro'pi nAmAMtaratopi haMtA // 16 // adhyAtmakalpadruma trayodazamo'dhikAra, lo0, 24. ' ghara vigere parigrahane te tajI dIdhA che, teA pachI dharmanA upakaraNane bahAne zayyA, upadhi, pustaka vigereno paNa parigraha zAmATe kare che? jherane nAmAMtara karyAthI paNa te mAre che. 16 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigraha. ( 117 ) parigrahagrahAvezAd durbhASitarajAkirAm / zrUyante vikRtAH kiM na pralApA liGginAmapi // 17 // parigrahASTaka, zlo0 2 parigraharUpI grahanA AvezathI, durvacanarUpI dhULane uDADanArA veSadhArIonA paNa vikRta pralApe zuM saMbhaLAtA nathI ? (eTale ke parigrahane AdhIna mANasa bolavAnuM bhAna paNa zubhAvI ase che.) 17, tapaHzrutaparivArAM zamasAmrAjyasampadam / parigrahagrahAstA tyajeyuryogino'pi hi // 18 // pArAzarasmRti zlo0 159. yegI purUSe paNa, jyAre parigraharUpI grahane AdhIna thaI jAya che tyAre, tapa ane zAstrajJAnanA parivAravALI zAMtirUpI sAmrAjyanI saMpattine tajI de che. 18. parigrahAdhikaM prANI prAyeNAraMbhakArakaH / sa ca duHkhakhaninUnaM tataH kalpyA tadalpatA // 19 // upadezaprAsAda, aSTamastaMbha vyA0 106. parigrahane vadhAravA mATe prANu ghaNe bhAge AraMbha(pApa)ne karanAre thAya che. ane e AraMbha duHkhanI khANa rUpa che. eTalA mATe parigrahane ocho karavAno vicAra karavA joIe. 19. parigrahamahattvAddhi majjatyeva bhavAMbudhau / mahApota iva prANI tyajet tasmAt parigraham // 20 // upadezaprAsAda, aSTamastaMbha vyA0 106. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 118) subhASita-padya-ratnAkara. jema (bahu bhArathI bhareluM) moTuM vahANa (samudramAM) DubI jAya che tema bahu parigraha(nA bhAra)thI prANI saMsAra samudramAM DubI jAya che. 20. parigrahagrahanI vilakSaNatA - na parAvartate rAze-cakratAM jAtu nojyati / parigrahagrahaH ko'yaM, viDaMbitajagattrayaH // 21 // pari0 tha0 0 2. je rAzithI pAchA pharato nathI, vakratAne kadApi cheData nathI, e traNa jagatane viDaMbanA karanAra parigraharUpI graha (kharekhara!) vicitra che! (maMgala vagere graha eka rAzimAMthI pAchA pharI bIjI rAzimAM jAya che. vaLI potAnI vakatAne tyAga kare che ane badhA prANIone viDaMbanA pamADatA nathI, paNa parigraharUpI graha potAnI krodhAdi rAzithI pAchA pharato nathI, anAdikALathI potAnI rAzimAM rahe che. mAyAvakratAne tyAga karatuM nathI. ane traNe jagatane viDaMbanA pamADI rahyo che mATe badhA grahathI A graha vilakSaNa che. 21.. parigrahatyAga-aparigrahanuM svarUpa - sarvamAveSu murchAyAstyAgaH syAdaparigrahaH / yadasatsvapi jAyeta mUrchayA citaviplavaH // 22 // triSaSTi0 parva 1, sarga 3, zloka 626 sarva padAthAne viSe mUchane (mamatvane-mArApaNAne ) tyAga karo te ja aparigraha che, kAraNa ke achatA padArthone viSe paNa je mUcha hoya te tethI citta vyAkuLa thAya che. 22. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigraha. mUrcchAchanadhiyAM sarva jagadeva parigrahaH / mUrcchayA rahitAnAM tu jagadevAparigrahaH || 23 || jJAnasAra, miAda roja 8. ( 119 ) mUrcchA( parigrahanI bhAvanA)thI jenI buddhi DhaMkAI gaI che te mANasa mATe AkhuM jagat parigraha rUpa che ane je mANasA mUrchA vagaranA che temane Akhu jagat aparigraha rUpa che. 23. sAcA aparigrahaH-- citte'ntargrathagahane bahirnigraMthatA vRthA / tyAgAt kaMcukamAtrasya bhujago nahi nirviSaH // 24 // jJAnasAra, miji oja jI. citta jo AMtarika parigrahamAM magna thayelu hAya tA mAhya parigrahane tyAga nakAmA che; kAraNa ke kAMcaLI utArI nAkhavA mAtrathI sarpa kAMI viSa rahita nathI khanI jatA ( eTale ke sAcA aparigraha e AMtarika aparigraha ja che ). 24. parigrahatyAganuM phaLa tyakte parigrahe sAdhoH prayAti sakalaM rajaH / pAlityAge kSaNAdeva sarasaH salilaM yathA // 25 // jJAnasAra, parigrahASTaka zloka 5. jema pALa dUra thavAnI sAthe ja sarezavaratu pANI cAlyuM jAya che tevI ja rIte parigrahanA tyAga karavAthI sAdhunI samasta ( karmarUpI ) raja cAlI jAya che. - ( eTale ke pAragraha e karma rajane rAkI zakhavAmAM pALa samAna che). 25. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-pada-ratnAkara. jaha jaha appo loho jaha jaha appo pariggahAraMbho / taha taha suha pavaDhai dhammassa ya hoi saMsiddhi // 26 // upadezaprAsAda bhA0 aSTamastaMbha vyA0 107 jema jema leAla Ache thAya (ane) jema jema parigraha ane AraMbha e thatA jAya tema tema sukha vadhatu jAya che ane dharmanI siddhi thAya che. 26. ( 120 ) tyaktaputrakalatrasya mUrcchAmuktasya yoginaH / cinmAtra pratibaddhasya kA pudgalaniyaMtraNA // 27 // jJAnasAra, parimahASTa. oja 6. (je) ceAgI purUSe, peAtAnA putra ( Adi )ne tyAga ryA che, je mUrchA( parigrahanI bhAvanA )thI mukta che ane je jJAnamAtramAM joDAyelA che tene pudgaleA zu aMdhana karI zake? 27. yastyaktvA tRNavad bAhyamAMtaraM ca parigraham / udAste tatpadAMbhojaM paryupAste jagattrayI // 28 // sAnasAra, mihASTa. oja rU. je mANasa bAhya ane AbhyaMtara parigrahanA taraNAnI mAphaka tyAga karIne ( jagatanA padArtho prati ) udAsInatAne dhAraNa kare che. te `mANasanA caraNakamaLanI traNa jagat sevA kare che. 28. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mensatisekssisode Radhikeksy dizAparimANa (16) ARYPERTERTAIN dizAparimANuvratanuM svarUpa - dazasvapi katA dikSu, yatra sImA na laGghayate / khyAtaM digviraviriti, prathamaM tad guNavatam // 1 // __ yogazAstra tR0 pra0, so0 1. je vratamAM daze dizAomAM javAAvavAnA karelA niyamanI maryAdA ulaMghana na karAya, te divirati nAmanuM paheluM guNavrata kaheluM che. 1. dazadiggamane yatra maryAdA kApi tanyate / digaviratyAkhyayA khyAtaM tadguNavatamAdimam // 2 // upadezaprAsAda bhA0 aSTamastaMbha vyA0 110. daze dizAmAM javA (AvavA)nI jemAM kaMIpaNa maryAdA karavAmAM Ave che, tene divirati nAmanuM. prathama guNavrata kahe che. 2. dizAparimANanuM phaLa - jagadAkramamANasya, prsrllomvaaridheH| skhalanaM vidadhe tena, yena digviratiH kRtA // 3 // yogazAkha, 40 pra0, lo0 3 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 122 ) subhASita-pA--ratnAkara. je mANase dizAomAM gamana karavAnA niyama lIdhA che, teNe jagatane dabAvatA ane phelAtA leAbha rUpI samudrane AgaLa vadhatA aTakAvye che. 3. dizAparimANanI vizeSatAH-- carAcarANAM jIvAnAM, vimardananivartanAt / taptAyogolakalpasya, sadvRtaM gRhiNo'pyadaH // coLA, 40 60, jo ra. 4 // 0 ( jema tapelA leADhAnA gALA jyAM jAya tyAM jIvAnA nAza kare che, tema ) tapelA leDhAnA gALA sarakhA gRhasthane paNa A digavirativratamAM carAcara (cAlatA ane sthira ) jIvAnA vimananuM nivana heAvAthI A vrata uttama che. (eTale A vratamAM pApathI nivRtti thatI hAvAthI e gRhasthane ceAgya che. ) 4. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IIIIIIIIIIIIka | moga (17) uM bhogapabhegavratanuM svarUpa - bhogopabhogayoH saMkhyA zaktyA yatra vidhIyate / bhogopabhogamAnaM tad dvaitIyikaM guNavatam // 1 // yoga zA0 pR0 157 zlo0 4 pra0 sa0 je vratane viSe, pitAnI zakti pramANe, bhega tathA upabhega(nA padArtho)nI saMkhyA karavAmAM Ave che te, bhegepaganA parimANa rUpa, bIjuM guNavrata kahevAya che. 1. bhAga tathA upabheganI vyAkhyA - sakRdeva bhujyate yaH, sa bhogo'nasragAdikaH / punaH punaH punama 31mono nAvika | 2 | corAri, 40 ba0, 0 1. je eka ja vAra bhegavavAmAM Ave te anAja puSpamALA vigere bhega kahevAya che ane je pharI pharI bhegAvavAmAM Ave te strI vigere upabhega kahevAya. 2. sakRtsevocito bhogo seyo'nkusumaadikH| para seva vitaraphUpamona svAnAviza | 3 | upadezaprAsAda bhA0 aSTamastaMbha vyA0 114. je eka vakhata bhegavavA lAyaka hoya te anna puSpa vigere padArtho "ga" tarIke gaNAya che ane je vAraMvAra bhegavavAmAM AvatA hoya te suvarNa-strI Adi padAtho upabhoga' gaNAya che.3 | vakhata gaNAya che padAtho upala Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhbhbhbhbhbhbhb tKHtbtKHtbtm marsa ( azakyanA prakAra anantakAyasandhAne bahubIjaM cAbhakSyakam / AmagorasamizraM ca dvidalaM sUkSmasattvajam // 1 // 3Le. pra. mA. 2 pR. 12 (gu.sa.) pA. anaMtakAya, (boLa) athANuM, bahu bIjavALAM phaLa, kAcuM dUdha, kAcI chAza vigerethI mizra kareluM dvidala (kaThoLa-tenI dALa ke A vigere) A badhI vastuo sUkSma jIvene utpanna karanAra che ane eTalA mATe e abhakSya che 1. tucchaphalaM ca vRntAkaM rasena calitaM tathA / ajJAtaphalametAni hyabhakSyANi dvAviMzatiH // 2 // 3 . ka. mA. 2 ku. 12 i. sa. tuphaLa (mahuDAM, lIMbu, bera, kaThAM vigere), vRtAka, rasavaDe calita thayeluM eTale svAda rahita thayeluM vAsI-utarI gayeluM, tathA ajJAta phaLa eTale je phaLa jANavAmAM na hoyaajANyAM hoya, te vigere (sarva prathama kahelAnI sAthe meLavatAM) bAvIza abhakSya che 2. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhakSya. ( 125 ) rasaizvalitaM niHsvAdaM yakSANAM yonisthAnakam / paryuSitaM kutsi (thi) tAnnaM bhakSaNAdduHkhamAsadet // 3 // pavuM. prA. mA. 2 chu. 62. jene rasa phrI gayA haiAya, je svAda rahita thayuM hoya, je DhIMdriya jIvAnI utpattinuM sthAna thayu` hAya, je vAsI rahyuM hAya ane je anna kharAba thayu hoya athavA kAhI gayuM hoya, te anna khAvAthI jIva narakAdika du:khane pAme che. 3. lazunaM gRJjanaM caiva palANDu kavakAni ca / vArtAkanAlikA'lAbu veyAAtidUSitam // 4 // bhaviSya purANa a0 16 zlo017 lasaNu, gAjara, palAMDu( DuMgaLI ), bilADInA Topa, rIMgaNA, kamaLanuM nALa ane tuMbaDuM e sarve jAtithI ja kRSita che ( eTale abhakSya che)4. abhojyaM prAhurAhAraM zuktaM paryuSitaM tathA / anyatra madhu-saktubhyAM bhakSe (kSye) bhyaH sarpiSo guDAt // 5 // devalasmRti lo0 17. atyaMta khATA thaI gayela padArtha; ane madha tathA sAthavA ane gALa ghIthI anela bhakSya padArtha sivAyanA vAsI padA abhakSya che. ( eTale ke madha ane sAthave temaja gALa ghIneA anela padArtha vAsI chatAM lakSya che) 5. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 126 ) subhASita-padya-ratnAkara ~ ~ ~ ~ ~~~~~ abhakSyanA prakAra ane tyAga - wwwwwwwwww phalAnyajJAtanAmAni patrapuSpANyanekadhA / gurusAkSyAtmasaukhyArtha tyAjyAni vaMkacUlavat // 6 // 35prA. mA. 2 pR. 11. jenuM nAma jANavAmAM na hoya evAM aneka prakAranAM phaLa, pAMdaDAo ane pune pitAnA sukhane mATe vaMkacULanI jema gurUnI sAkSIe tyAga karavA. 6. madyaM mAMsaM navanItaM madhUdumbarapazcakam / anantakAyamajJAtaphalaM rAtrau ca bhojanam // 7 // yogazAstra tR0 pra0 zlo0 6. AmagorasasampRktaM dvidalaM puSpitodanam / dadhyahatiyAtItaM kuthitAnaM ca varjayet // 8 // corAja 40 pra0 0 7. madirA, mAMsa, mAkhaNa, madha, pAMca prakAranA udde bara, (umarA), anaMtakAya, ajANyA phaLa ane rAtre bhejana, (A sarva dhamI purUSe tajavAnA che.) 7. kAcuM gerasa-dUdha, dahIM, chAza vigeremAM mizra thayeluM dvidaLa, vAsI thavAthI kulI gayela-utarI gayele bhAta, be divasa uparAMtanuM dahIM ane kehI gayeluM anna, A sarva (abhakSya (I) vajevAM joIe 8. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhakSya. (127) vRntAkaM zvetavRntAkaM mUlakaM raktamUlakam / . varjayeccaiva zAstrajJa ityevaM manurabravIt // 9 // mahAbhA0 zAM0 a0 15 zlo0 5. rIMgaNa, dheLA rIMgaNAM, mULA ane rAtA mULAne zAstra samajanAra mANase varjavA joIe, ema manue kahyuM che. 9. abhakSyANi na bhakSyANi kandamUlAni mArata / nUtanodgamapatrANi varjanIyAni sarvataH // 10 // mahA bhArate, zAnti parva, a0 28 zlo0 23. he bhArata ( yudhiSThira )! kaMdamULa vigere abhaya padArthonuM bhakSaNa karavuM nahIM. temaja navA komaLa ugelAM pAMdaDAo sarvathA varjavA lAyaka che. 10. lazunaM gRJjanaM caiva palANDu kavakAni ca / abhakSyANi dvijAtInAmamedhyaprabhavANi ca // 11 // manusma0 a0 5 zlo0 5. lasaNu, gAjara, DuMgaLI, bilADIne Tepa tathA apavitra khAtarathI utpanna thayelI vastu, e sarva dvijone abhakSya che. 11. abhakSya-bhakSaNanuM phaLa - zvabhradvArANi catvAri, dvidalaM sAmagorasam / madhujAlamapUtAmbu, kandasandhAnabhakSaNam // 12 // mahAbhArate prabhAsapurANe. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 128) subhASita-pada-ratnAkara. narakanA cAra dvAra samajavA. kAcA dudha dahIM chAza sAthenuM kaThoLa, madha, apavitra pANI ane kaMdamULa tathAboLa athANAnuM bhakSaNa(arthAta AthI naraka maLe che ) 12. kaMdamULabhakSaNanA doSa - mUlakena samaM bhojyaM yastu bhukte narAdhamaH / tasya buddhirna caidheta cAndrAyaNazarIriNaH // 13 // zivapurANe, jJAnasaMhitA, a0 63 zlo0 48 je adhama purUSa mULAnI sAthe bhejya padArtha (anna)ne jame che, te purUSa kadAca cAMdrAyaNano tapa kare te paNa tenI buddhi vRddhi pAmatI nathI. (ahIM cAMdrAyaNavrata A pramANe che-judI 1 ne divase eka keLIo khAva, bIjane divase be keLIyA. ema eka eka divase eka eka kaLIye caDatAM puname paMdara keLIyA. pachI e ja rIte eka eka keLI utaratAM chevaTa amAvAsyAne divase eka keLIye. khA. Ane jenalI pramANe yavamadhya tapa kahevAya che.) 13. yastu vRntAka-kAliGga-mUlakAnAM ca bhksskH| antakAle sa mUDhAtmA na smariSyati mAM priye ! // 14 // mahIM ra0 0 22, 0 72 je mANasa rIMgaNA, kAliMgaDA ane mULAnuM bhakSaNa kare che, te mUDha purUSa he priyA! aMtakALe mArUM (IzvaranuM) smaraNa karaze nahIM. 14. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhasya. ( 129 ). -~ -~~- ~~ ~ kaMdamULanA tyAganuM kAraNa:-- raktaM mUlakaminyAhu-stulyaM gomAMsabhakSaNam / zvetaM tadviddhi kaunteya !, mUlakaM madiropamam // 15 // madamAvata zAMtiparva, mada rUrU, so70. he arjuna ! rAta mULa gAyanA mAMsanA bhakSaNanI tulya kahelo che. ane gheLo mULo madirA je jANa. 15. utpadyante vipadyante, yatra jIvA anekazaH / api pavitraM ca teSAM, sandhAnaM parivarjayet // 16 // mahAbhArate prabhAsapurANe. je (vastuo) mAM aneka jIvo utpanna thatA hoya ane nAza thatA hoya tevA (kaMdamULAdi ) padArthonuM athANuM, je ke (dekhItI rIte) cakakhuM hoya, chatAM teno tyAga karavo joIe. 16. kaMdamULabhaNanuM kaDavuM phaLa - kaMdamUlAni ye mUDhAH, sUryadeve janArdane / makSatti naH pArtha !, te vai namAmina ne 27 || __ mahAbhArata, prabhAsapurANe govindakIrtinA. he arjuna, je mUkha leko kaMdamULanuM bhakSaNa kare che te narake jAya che. 17 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya - 2tnA52. yasmin gRhe sadA nAtha !, mUlakaM pacati naraH / smazAnatulyaM tadvezma, pitRbhiH parivarjitam // 18 // zivapurANe jJAnasaMhitA a0 73 lo0 83. ? dharane viSaM bhAeesa ( rasoyo ) hamezAM bhUNAne rAMdhe the, te ghara smazAna tulya che, ane tethI pitRloko teno tyAga kare che ( eTale ke pitRo te gharAnA piDArdikane svIkAratA nathI.) 18. (930) putramAMsaM varaM bhuktaM, na tu mUlakabhakSaNam / bhakSaNAt narakaM yAti varjanAt svargamApnuyAt // 19 // mahAbhArata Adiparva, a0 9 0 30. putranu mAMsa khAvuM te sArUM che para Mtu mULAnuM bhakSaNu karavuM te sArUM nathI. kemake mULAnuM bhakSaNa karavAthI manuSya narake jAya che, ane tene tyAga karavAthI svargane pAme che. 19 bhuktaM halAhalaM tena kRtaM cAbhakSyabhakSaNam / vRntAkabhakSaNAccApi, narA yAntyeva rauravam || 20 | zivapurANe, jJAnasaMhitA, a0 190 35, jeNe abhakSyanuM bhakSaNa karyuM. teNe haLAhaLa viSa khAdhu che ema jANavuM. tathA rIMgaNAnuM bhakSaNa karavAthI paNa mANaso rairava narakamAM jAya che. 20 nIlI kSetraM vapedyastu, mUlakaM copadazyate / na tasya narakottAro, yAvadindrAzcaturdaza / / 21 / AtmapurANa a0 53, zloka 71. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhakSya. ( 131) je gaLInuM khetara vAve tathA je mULAnuM bhakSaNa kare, te manuSya jyAM sudhI cauda iMdra che tyAMsudhI narakamAMthI bahAra nIkaLaze nahIM. 21. surA-lasunasaMspRSTaM, pIyUSAdisamanvitam / saMsadutte taddha, zUdrosjidavAra | 22 . ___bhaviSyatpurANa a0 37 zlo0 71. madirA ane lasaNathI mizra thayeluM ane pIyUSa ( navI prasavelI gAya vigerenA dvadha) vaDe vyApta thayeluM (anna ) saMsargathI abhakSya kahevAya che, (tethI te khAdhuM hoya to) zUddhanA ucchiSTa bhojananI jeTaluM tenuM prAyazcita AcaravuMlevuM-joIe. 22. bhUmijaM vRkSa vA'pi, chatrAkaM bhakSayanti ye / brahmaghnAMstAn vijAnIyAd, brahmavAdiSu garhitAn // 23 // yamasmRti, zlo0 119 jeo bhUmithI utpanna thayelA athavA vRkSathI utpanna thayelA bilADInA TopanuM bhakSaNa kare che, teone brahmavAdI munione viSe niMdAne pAtra evA, brahmahatyArA jANavA. 23 dvidalanuM svarUpa - - jAmau pIlijaMti, nehAH nahu havanti taM vidalaM / vidale vi hu uppanne, nehajuaM hoi no vidalaM // 24 // 35. pra., tanma 8, vyA. 228 jAmau pAli utpanne, prA., stambha Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (132 ) subhASita-padya-ratnAkara. jene pIlavAthI tela nIkaLe nahIM, ane pIlatAM be daLa (dALa) judA paDe, te dvidala kahevAya che. paraMtu be daLa thavA chatAM paNa tela yukta hoya to te dvidala kahevAya nahi. (jema eraMDI rAI vigere ne pIlavAthI be daLa thAya che, paraMtu temAMthI tela nIkaLatuM hovAthI evI vastu dila kahevAya nahiM.)24. (gorasa yukta) dvidala bhakSaNanuM pApa:-- AmagorasasaMpRkta-dvidalAdipu jantavaH / dRSTAH kevalibhiH sUkSmA-stasmAttAni vivarjayet // 25 // joi. cA. pR. 22 0 7 ka. sa. kAcA gorasamAM-dahIM chAza vigeremAM nAMkhelA dvidalane viSe atyaMta sUkSma jaMtuo utpanna thatA kevalIoe joyA che, tethI tevA dvidaLa varjavA joIe. 25. (gora sayukta) dvidala bhakSaNanuM pApa gorasaM mASamadhye tu, mudgAdistu tathaiva ca / bhakSyamANaM bhavenmUnaM, mAMsatulyaM yudhiSThira ! // 26 // padmapurANa, a0 11. zlo0 44. aDadanI athavA maga vigere(kaThoLa)nI sAthe gerasa (kAcuM-dUdha-dahiM-chAza) bheLavIne khAvAmAM Ave te te (kharekhara) he yudhiSThira mAMsa tulya samajavuM. (arthAta mAMsa bhakSaNa karavAthI je doSa lAge te deSa gerasa mizrita kaThaLa khAvAthI lAge che.) ra6. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VF5|UR SIHI SUR SISFESSFESSISFIERSF Bii vAra mAvati. (2) | mahAvikRtinI saMkhyAprocitaa vikRtayo'tra catamra-stAstyajanti bhuvi bhAvukamAH / prApnuvanti surasampadamuccai-jainazAsanajuSo yadi te hi // 1 // 350 ba0, tanma 4, 0 225. ahIM cAra vigaI kahI, te cAre vigaIne pRthvI upara bhAvika manuSya taje che. vaLI je teo jaina zAsanane sevanArA hoya to uttama prakAranI deva-saMpattine pAme che. 1. mahAvikRtinAM nAma - madyaM dvidhA samAdiSTaM, mAMsaM trividhimucyate / kSaudraM tridhApi tyAjyaM ca, mrakSaNaM syAccaturvidhaM // 2 // upadezaprAsAda bhA. aSTamastaMbha vyA. 115 dArU be prakArano kahe che; mAMsa traNa prakAranuM kahevAya che; madha traNa prakAranuM che ane mAMkhaNa cAra prakAranuM che. A (badhAya) ne tyAga karavo joIe. 2. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 134 ) subhASita-padma-ratnAkara. mahAvikRti abhakSya hAvAnuM kAraNaH-- madye mAMse ca madhuni, navanIte bahiSkRte / utpadyante vilIyante, tadvarNAstatra jantavaH // 3 // mahAmAta. pramAlapurALa. dArUmAM, mAMsamAM, madhamAM ane ( chAzamAMthI ) bahAra kADhela mAMkhaNumAM evAja varNanA jIvA utpanna thAya che ane nAza pAme che. ( ane tethI te cAre abhakSya che ) [ o Tls ] dArUthI nukasAnaH---- doSANAM kAraNaM madyaM, madyaM kAraNamApadAm / rogAtura ivApathyaM, tasmAnmadyaM vivarjayet // 4 // coza. i. 11 jo. 27 ( x. sa. ) madirA sarva dASAnu kAraNa che, madirA ApattinuM kAraNa che, tethI jema rAgI manuSya apanA tyAga kare tema sa janAe madirAnA tyAga karavA. 4. vidadhatyaGgazaithilyaM, glapayantIndriyANi ca / mUrchAmatucchAM yacchantI, hAlA hAlAhalopamA // 5 // yogA. pU. 691 o. 11 (ka. sa. ) hAlA--madirA aMganI zithilatA kare che, iMdriyAne glAni Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madya. ( 135 ) pamADe che, ane ghaNI mUrchA Ape che, tethI te halAhala viSa jevI ja che. 5. madyapAne kRte krodho, mAnalobhazca jAyate / mohazca matsarazcaiva duSTabhASaNameva ca // 6 // manusmRti. 107 o. 4, miMdarA pAna karavAthI krodha, mAna, leAla, meAha, IrSyA ane kharAba saMbhASaNa ( vigere dASA) utpanna thAya che. 6. madhupAne matibhraMzo, narANAM jAyate khalu / dharmeNa tebhyo dAtRRNAM na dhyAnaM na ca satkriyA // 7 // manusmRti . cha o. 40. dArU pIvAthI mANasAnI buddhine nAza thAya che. (ane ) je leAkeA dharma buddhithI teone ( devatAne ?) dArU arpaNa kare ( che ( temanAmAM ) natA zubha dhyAna rahe che ke natA, zuddha kriyA rahe che. 7. yasyA dhatro mAdhavavAsudevaH, suvarNadurgA dhanadevadattA | sA dvArikA prajvalitA ca nUnaM, tatrApi hetuH kila madyapAnam. // 8 // hiMgulaprakaraNa madirApAnakrama zlo. 4. je dvArikA nagarInA svAmI zrIkRSNa vAsudeva hatA, jene suvarNanA gaDha hatA, tathA jene kubere ApI hatI, te dvArikA je khulI gai, temAM paNa kharekhara madyapAnaja hetubhuta hatuM. 8. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 176) subhASita-55-2tnA42. vivekaH saMyamo jJAnaM, satyaM zaucaM dayA kSamA / madyAt pralIyate sarva, tRNyA vahnikaNAdiva // 9 // __ yogazA. pR. 159 zlo. 16. jema agninA kaNiyAthI sarva ghAsane samUDa baLI jAya che, tema madirA pAna karavAthI viveka, saMyama, jJAna, satya pavitratA, dayA ane kSamA e sarva guNa laya-nAza pAme che. 9. zrUyate kila sAmbena, madyAdan,bhaviSNunA hataM vRSNikulaM sarva, ploSitA ca purI pituH // 10 // upadezaprAsAda, stambha 8, vyA. 115 evuM saMbhaLAya che ke madirAthI madAMdha banelA sAMbe sakala vRSNikulano nAza karyo, ane pitAnA pitAnI nagarI bALI. 10. vAruNIpAnato yAnti, kaantikiirtimtishriyH|| vicitrAzcitraracanA, viluThatkajalAdiva // 11 // yogazA. 158 zlo. 13 (pra. sa.) jema kALo raMga relAvAthI vicitra prakAranI citranI racanA vinAza pAme che, tema madirA pAna karavAthI kAMti, kIrti, buddhi ane lakSmI e sarva nAza pAme che. 11. vyasanameti karoti dhanakSayaM, madamupaiti na vetti hitAhitam / kramamatItya tanoti viceSTitaM,bhajati madyavazena nakA kriyAM // 12 // . subhASitaratnasaMdoha zlo. 508. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mag. ( 137 ) dArUnA kAraNe mANasa duHkhI thAya che, dhanane nAza kare che, madavALo thAya che, (pitAnA) bhalA burAne nathI jANatA ane (sAre) mArga mUkIne avaLuM kAma kare che. bhalA (duniyAmAM) evI kaI (kharAba) kriyA che ke je (e) nathI karate? 12. tadiha dUSaNamaNigaNasya no, viSamarirbhujago dharaNIpatiH / yadasukhaM vyasanabhramakAraNaM, vitanute madirA guNininditA // 13 // / subhASitaratnasaMdoha zlo. 517 jIvenuM jeTaluM kharAba jhera, duzamana, sA5 ane rAjA karI zake che ane jeTaluM duHkha ApI zake che te badhuM ya guNavAna purUSathI nindAne pAmela madirA karI zake che. 13. madirApAnamAtreNa, buddhirnazyati duurtH|| vaidagdhIbandhurasyApi, daurbhAgyeNeva kAminI // 14 // corAra. p. 218 go. 8 (i. sa.) jema catura purUSanI paNa patnI tenA durbhAgye karIne, dUra jatI rahe che, tema caturAI sahita purUSanI paNa buddhi mAtra madirA pAna karavAthI dUra nAsI jAya che. 14. devatArAdhanaM caiva, gurUNAM caiva sevanam / ziSTasaMgo'pi naivAsya, na dharmo na ca sAdhanam // 15 // (je purUSa madyapAna kare che, tene devatAnuM ArAdhana, gurUonI pUjA, tema sArA purUSanI sabata nathI hotI. vaLI dharma ane sAdhana (artha-kAma) (paNa) hetAM nathI. 15. rAnI, nI che Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya--ratnAkara. ( 138 ) dArU pInAranI durdazA---- madyapAnarase magno, nagnaH svapiti catvare / gUDhaM ca svamabhiprAyaM, prakAzayati lIlayA // 16 // yogA. P. 18 o. (2 (pra. 6. ) madirA pAnamAM mUDha khanelA mANasa nagna thaI khajAramAM paDyA rahe che. ane ramatAM ramatAM peAtAnI gupta vAtA paNa prakaTa karI nAMkhe che. 16. vyasanameti janaiH paribhUyate, gadamupaiti na satkRtimanute / bhajati nIcajanaM vrajati klamaM, kimiha kaSTamiyarti na madyapaH // 17 // subhASitaratnasaMdoha zlo. 503. dArUDIyA du:kha pAme che, leAkeA vaDe tiraskRta thAya che, rega pAme che, kAi zubha kAma karatA nathI, halakA mANasanI seAbata kare che ane glAntine pAme che. are evuM zuM che ke jene e nathI mAnatA? 17. bhUtAttavannarInartti, rAraTIti sazokavat / rAddavarArttavandramAM, muvALo hojIjhIti 2 / 18 / / corI. rR. 18 jo. ? (pra. sa.) karAye madirA pInAra manuSya jANe ke bhUta pretathI grahaNa hAya tema atyaMta nAcyA kare che, zAkAturanI jema atyaMta khUmA pADyA kare che, ane dAha javarathI pIDA pAmyA hAya tema bhUmi 52 lATe che. 18. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 138 ) na jAnAti paraM svaM vA, madyAccalitacetanaH / svAmIyati varAka:svaM, svAminaM kiGkarIyati // 19 // yogazA. pR. 158 zlo. 10 ( pra. sa. ) bhadha. madyathI bebhAna baneleA purUSa peAtAne ke bIjAne jANI zakatA nathI; bheTasu nahi pazu rAMDa jIyAro potAne (sahuno) bhAtI bhAnI se che bhane (potAnA) bhAsI ne gusAbha35 beNe che. 17. hasati nRtyati gAyati valgati, bhramati dhAvati mUrchati zocate / patati roditi jalpati gadgadaM, dhamati tAmyati madyamadAturaH ||20|| subhASitaratnasaMdoha zlo. 499 madirAmAM cakacUra thayelA bhANusa ise che, nAye che, gAya che, huA bhAre che, labhe che, choDe che, bhUrchAbhAM paDe che, zo bhagna thAya che, pachAu jAya che, rove che, gaNagaNeo thAne ma vAda kare che, ane TUMkA mAre che ( matalaba ke eka gAMDAnA nevI diyaa| pure che. ) 20. madyamatto na jAnAti, svajanAnyajanAni ca / na zatruM naiva mitraM ca na kalatraM na mAtaram // 21 // dArUDIyeA mANasa peAtAnA ke pArakA mANasane pIchAnatA nathI, peAtAnA mitra ke zatrune paNa oLakhI zakatA nathI temaja peAtAnI patnIne ke mAtAne paNa jANatA nathI. 21. asubhRtAM vadhamAcarati kSaNAdva-dati vAkyamasahyamasUnRtam / parakalatradhanAnyapi vAMchati, na kurute kimu madyamadAkulaH 1 // 22 // subhASitaratnasaMdoha lo. 502 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) subhASita-padya-ratnAkara. dArUnA madamAM matta banele mANasa prANIone mArI nAkhe che, asatya ane juThuM vAkya bole che, ane pArakAnI strIo ane dhananI paNa IcchA kare che. are ! evI kaI (kharAba) vastu che ke je e nathI karato ? 22. pApAH kaadmbriipaan-vivshiikRtcetsH| jananI hA priyIyanti, jananIyanti ca priyAm // 23 // coparA. p. 18 . 3 (a. .) ahe! madirA pIvAthI jemanuM mana parAdhIna thayuM che evA pApI jana piotAnI mAtAne priyA jevI mAne che ane priyAne mAtA jevI mAne che. 23. madyapasya zavasyeva, luThitasya ctusspthe| mUtrayanti mukhe zvAno, vyAtte vivrshngkyaa|| 24 // coparA. p. 18 Ro. 12 i. sa. coTAmAM zabanI jema ALoTatA dArUDIyAnA pahoLA thayelA mukhamAM, bilanI zaMkAe karIne, kutarAo mutare che. 24. dArU pIvAnuM pApa: saMtatirnAsti vaMdhyAyAH, kRpaNasya yazo na hi / kAtarasya jayo naiva, madyapasya na sadgatiH // 25 // hiMgulaprakaraNa madirApAnaprakrama zloka 3 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mada. ( 141 ) jema vaMdhyA strIne saMtati hotI nathI, kRpaNane yaza hoto nathI ane bIkaNane jIta maLatI nathI, tema madirApAna karanAra mANasane uttama gati maLI zakatI nathI. 25. surAM pItvA tu yo martyaH, kadAcidupasarpati / aparAdhaM caturviMzaM, kalpayAmi vasuMdhare ! // 26 // varAha pu0 a0 117 zloka 27 ( bhagavAna varAha kahe che ke )- he pRthvI ! je koI paNa manuSya kadAcit madirAnuM pAna karIne mArI pAse Ave che to huM tenA (dArU pIvAnA eka aparAdhane) cAvIza aparAdha mAnuM chuM. 26. ekatazcaturo vedAn , brahmacaryamarthakataH / ekataH sarvapApAni, madyamAMsaM tathaikataH // 27 // OMndrapurAna, 2, 42, choka, dara eka tarapha cAre vedo ane eka tarapha eka brAcarya. (temAM brahAcarya vadhI jAya che. te ja rIte eka tarapha sarva pApa ane eka tarapha madya ane mAMsa (temAM madyamAMsanuM pApa vadhI jAya che. ) 27. dArU nahi pIvAnuM kAraNa bhavati jantugaNo madirArase, tanutanurvividho rasakAyikaH / pibati taM madirArasalAlasaH, zrayati duHkhamamutra tato jnH||28|| subhApitaratnasaMdoha zlo0 507 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (142 ). subhASita-padya-ratnAkara dArUnA rasamAM e rasanA jevA ja ghaNuM ghaNA jhINA jIve utpanna thAya che. (ane tethI je) dArUnA rasamAM lubdha thayela mANasa tene pIve che te A loka ane paralokamAM du:kha pAme che. (kAraNa ke tema karavAthI anaMta jIvonI hiMsA thAya che.) 28. dArUno tyAga:prcurdosskrii madirAmiti, dvitayajanmavivAdhavicakSaNAm / nikhilatattvavivecakamAnasAH, pariharanti sadA guNino jnaaH||29|||| subhApitaratnasaMdoha zlo0 522 A pramANe-ghaNA deSane karavAvALI ane banne janmamAM duHkha ApavAmAM kuzaLa evI madirAne, badhA tatvonuM vivecana karavAnI manovRttivALA guNavALA purUSo hamezAM tyAga kare che. ra9. dArU tyAga karavAnuM phaLaH yastu supte hapIkeze, madyamAMsAni varjayet / mAse mAse'zvamedhena, sa yajecca zataM samAH // 30 // yogavAsiSTha, pUrvArdha maho, ra01 je manuSya viSNu zayana kare tyAre (athAt cAturmAsamAM) magha mAMsane vaje che, te manuSya so varSa sudhI mahine mahine azvamedha yajJa kare teTaluM phaLa pAme che. 30. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAMsa. (143 ) [2 mAMsa.] mAMsAhAranuM kaDavuM phaLa - mAMsAnyazitvA vividhAni matyoM, yo nirdayAtmA narakaM prayAti / nikRtya zastreNa parainikRSTaiH, prakhAdyate mAMsamasau svakIyaM // 31 // subhASitaratnasaMdoha zlo0 543. je nirdaya mANasa aneka prakAranA mAMsanuM bhakSaNa karIne (se pA55) na24mA laya cha, tenu mAMsa (tyAM na24bhAM) anya ghAtakI jIvo zastro vaDe kApIne khAya che. 31. mAMsAzino nAsti dayA'subhAjAM, dayAM vinA nAstijanasya puNyam / puNyaM vinA yAti durantaduHkhaM, saMsArakAMtAramalabhyapAram // 32 // . subhApitaratnasaMdoha zlo0 525 mAMsAhArI mANasane jIvanI dayA nathI hotI, dayA vagara mANasane puNya nathI thatuM ane puNyanA abhAve pAra na pAmI zakAya evA ane ati duHkhadAyI evA saMsArarUpI 129yamA Mya (25) che. 32. varaM viSaM bhakSitamugradoSaM, yadekavAraM kurute'sunAzam / mAMsaM mahAduHkhamanekavAraM, dadAti jagdhaM manasApi puMsAm // 33 // subhASitaratnasaMdoha zlo0 538 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) subhASita-padya-ratnAkara. (mAMsa khAvA karatAM) bhayaMkara deSa vALuM jhera khAvuM e vadhAre sAruM che ke jethI mAtra eka vakhata ja prANa jAya che (paNa) manathI paNa je mAMsa bhakSaNa karavAmAM Ave (eTale ke mAMsa khAvAne mAtra vicAra ja karavAmAM Ave, to te mANasone aneka vAra (durgatimAM laI jaIne) mahA duHkha Ape che. 33. cirAyurArogyasurUpakAnti-prItipratApapriyavAditAdyAH / guNA viniMdyasya satAM narasya, mAMsAzinaH santi paratra neme // 34 // subhASitaratnasaMdoha zlo0 540. sajana purUmAM niMdavA lAyaka e je mANasa mAMsa khAya che tene lAMbu AyuSya, Arogya, suMdararUpa, teja, prema pratApa, ane madhurabhASIpaNuM vigere guNe parabhavamAM maLatA nathI. 34. mAMsane tyAga karavAnuM kAraNa - aznAti yo mAMsamasau vidhatte, vadhAnumodaM trasadehabhAjAm / gRhNAti rephAMsi tatastapasvI, tebhyo durantaM bhavameti jntuH||35|| subhApitaratnasaMdoha zlo0 528 je tapasvI mAMsa khAya che te beDhiyAdika jenI hiMsAnuM anumodana kare che. e (hiMsA)thI pApa bAMdhe che ane AthI durgatimaya saMsAramAM jAya che. (eTale ke trasa jIvonI hiMsAnuM kAraNa hovAthI, mAMsano tyAga karavo joIe.) 3pa. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMsa. 15 mAMsAzaMnAjIvavadhAnumoda-stato bhavetpApamanaMtamugram / tato bajedurgatimugradoSAM, matveti mAsaM parivarjanIyam // 36 // subhASitaratnasaMdoha zlo0 523 mAMsa khAvAthI jIvahiMsAnuM anumodana thAya che; enAthI anaMta bhayaMkara pApa baMdhAya che ane e pApathI bhayaMkara atyaMta doSavALI durgati maLe che. ema samajIne mAMsane tyAga karavo joIe. (eTale ke paraMparAe durgatinuM kAraNa hevAthI mAMsane tyAga karavo.) 36 mAMsAhArathI nukasAna ane tene tyAga - karoti mAMsaM balamindriyANAM, tato'bhivRddhi madanasya tasmAt / karotyayuktiM pravicintya buddhyA,tyajanti mAMsaM trividhena santaH37 subhASitaratnasaMdoha zlo0 535 mAMsa iMdriyone sabaLa kare che. (e sabaLa idri)thI kAmanI vRddhi thAya che ane ethI (mANasa) anucita kArya (paNa) kare che. A pramANe buddhipUrvaka vicAra karIne sajana purUSe mAMsane mana, vacana, kAyAe karI tyAga kare che. 37. noTaH-A (mAMsa) viSayanA vadhu eka vistAra pUrvaka, Aja pustakanAM 37 ane te pachInAM pRSThomAM ApavAmAM Avela che, eTale tyAMthI jovA. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 subhASita-padya-ratnAkara [ re madha. ] madha abhakSya hovAnuM kAraNa:anekjntusNghaat-nighaatnsmudbhvm / jugupsanIyaM lAlAvat , kaH svAdayati mAkSikam ? // 38 // coparA prA rU, Ro. 36. aneka jatuonA samUhanA vinAzathI utpanna thayeluM ane (apavitra) lALanI mAphaka dhRNAne utpanna karanAruM evuM madha keNu khAya ? ekaiko'saMkhyajIvAnAM, ghAtato madhunaH knnH| niSpadyate yatastena, madhvasyati kathaM budhaH 1 // 39 // subhASitaratnasaMdoha zlo. 550 madhane eka eka kaNa asaMkhya jIvono ghAtathI utpanna thAya che. te pachI DAhyo (samajadAra) mANasa kaI rIte madha khAya? 39 ekaikakusumakroDA-drasamApIya makSikAH / yadvamanti madhUcchiSTaM, tadananti na dhArmikAH // 40 // yogarAtri prArA rU, Ro. 28. eka eka puSpanA madhyathI rasanuM pAna karIne-rasane cUsIne mAkhIo je madhane vamana kare che, te ucchiSTa (eThA) madhane ' dharmiSTha purUSa khAtA nathI. 40. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadha. 147 ekatra madhuno bindau, bhakSite'saMravyadehinaH / yo hinasti na kRpA tasya, tasmAnmadhu na bhakSayet // 41 // subhApitaratnasaMdoha zlo. 563. je mANasa madhanuM eka TIpuM paNa khAvAmAM asaMkhya jIvone nAza karato hoya te mANasamAM dayA nathI rahetI. tethI madha khAvuM na joIe. 41. makSikAmukhaniSThyUtaM, jantulakSakSayodbhavam / kathamAsvAdyate kSaudraM, sudhIbhirnarakAvaham ? // 42 // / upa0 prA0, ratambha 8, vyA0 115* mAkhIonA mukhanA thuMkasamAna, lAkho jIvaDAonA nAzathI thayeluM ane naraka gati ApanAruM evuM madha buddhizALI purUSa kema cAkhe ? 42. makSikAmukhaniSTayUtaM, jantughAtodbhavaM madhu / aho pavitraM manvAnA, devasnAne prayuJjate // 43 / / yogazAstra prakAza 3 zlo0 41. mAkhIonA mukhathI thuMkela-nAkhela ane jIvonA ghAtathI utpanna thayelA evA madhane pavitra mAnatA loko tene devanA snAnamAM vApare che te Azcarya che. 43. madha khAvAnuM pApa -- 'bhakSayan mAkSikaM kSudra-jantulakSakSayodbhavam / stokajantunihantabhyaH, zaunikebhyo'tiricyate // 44 // yogazAstra prakAza 3 zlo0 37 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita--padya--ratnAkara. lAkhA jhINA jaMtuonA kSayathI utpanna thayelA madhanu je manuSya bhakSaNa kare che, te thADAka prANIone haNanArA kasAIthI paNa vadhI jAya che (vadhAre pApa kare che ). 44. 148 madhvasyataH kRpA nAsti, puNyaM nAsti kRpAM vinA | vinA puNyaM naro duHkhI, paryaTed bhavasAgare // 45 // subhASitaratnasaMdoha lo0 549. madha khAnAra mANasamAM dayA heAtI nathI (kAraNake madha asaMkhya vAnA ghAtathI bane che ); yA vagara puNya nathI thatu ane puNya vagara mANusa (A) saMsAra samudramAM du:khI thaIne rakhaDyA kare che 45. ekatrApi hate jantau, pApaM bhavati dAruNam / na sUkSmAnekajaMtUnAM dhAtino madhupasya kim ? // 46 // subhASitaratnasaMdoha lo0 551 jo eka paNa jIvane mAravAthI bhayaMkara pApa thAya che (teA pachI) sUkSma evAM aneka jaMtuone saMhAra karanArA evA madhane pInAranu zu (pUvu)? (arthAt madha pInArAnA pApanA tA hIsAba ja nathI rahetA) 46. saptagrAme ca yatpApa - magninA bhasmasAt kRte / tadetajjAyate pApaM, madhubinduprabhakSaNAt 11 80 11 manusmRti a0 7 agni vaDe sAta gAma bhasmIbhUta kaye chate jeTalu pApa lAge, teTaluM pApa madhanuM biMdumAtra khAvAthI thAya che. 47. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madha. 149 zamo damo dayA dharmaH, saMyamaH zaucamArjavam / puMsastasya na vidyante, yo leDhi madhu lAlasaH // 48 // subhASitaratnasaMdoha 556 je (khAvAmAM) lolupa mANasa madha khAya che te mANasamAM zama (zAMti) dama (IdriyonuM niyamana), dayA, dharma, cAritra, zuddhatA ane saraLatA rahetAM nathI. (kAraNake madha khAvAnA phura pariNAmathI A badhA zubha pariNAmono nAza thaI jAya che). 48. madha khAvAnuM kaDavuM phaLaH-- madhuno'pi hi mAdhurya-mabodhairahahocyate / AsAdyante yadAsvAdA-ciraM narakavedanAH yogazA. tR. pra. zlo0 40 ahA! khedanI vAta che ke ajJAnI jano madhanI madhuratA varNave che, ke jenA bhakSaNathI cirakALa sudhI narakanI vedanAo (duHkha) prApta thAya che. 49. duHkhAni yAni saMsAre, vidyante'nekabhedataH / sarvANi tAni labhyante, jIvena madhubhakSaNAt // 50 // subhASitaratnasaMdoha zlo0 555 (A) saMsAramAM aneka prakAranA je kAMI duHkha che te badhAya, jIvane madha khAvAthI, AvI paDe che. 50. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 subhASita-padya-ratnAkara. tho (tti madhu zrA, mohito dharmansiyA | sa yAti narakaM ghoraM, khAdake saha lampaTeH // 51 // | mAmAvata, zAntiparva, 10, 27, 0, 24. je purUSa dharma pAmavAnI IcchAthI, meha pAmIne, zrAddhamAM madhane Ape che, te purUSa, madhanA svAdamAM laMpaTa thayelA tenA khAnArAonI sAthe, ghora narakamAM jAya che. 51. yadyalpe'pi hRte dravye, labhante vyasanaM janAH / vize purI, muwAnto na caM capuH ? parA subhASitaratnasaMdoha zlo0 565 je (A saMsAramAM pArakAnuM) thoDuM paNa dravya haraNa karavAmAM Ave to te (cerInA doSa)thI mANaso (rAjadarabAra vigere dvArA) du:khane pAme che. to pachI (je mANaso) madhamAkhInI (madharUpI) tamAma mIlakatane corI letA hoya te leke kema duHkhI na thAya? para. davA nimitte paNa madha na khAvuM - apyauSadhakRte jagdhaM, madhu vananibandhanam / makSitaH prANanAzAya, kAlakUTakaNo'pi hi // 53 // yogarAtri, prArA 3, mo. rUra auSadhane mATe paNa khAdheluM madha narakanuM kAraNe thAya che, kemake kALakUTa jherano kaNIyo paNa khAdho hoya to te prANanA nAzane mATe thAya che. pa3. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 yo'tti nAma madhu bheSajecchayA, so'pi yAti laghu duHkhamulvaNam / kiM na nAzayati jIvitecchayA, bhakSitaM jhaTiti jIvitaM viSam ? // 54 // 350 ba0, stanma 8, ca0 22. ka je ( mANasa ) osaDanI IcchAthI (eTale ke esiDa tarIke) paNa madha khAya che, te paNa jaladI AkarUM du:kha pAme che. ( kemake ) zuM jIvavAnI IcchA rAkhIne paNa khAdheluM jhera jaMdagIne jaladI nAza nathI karatuM? (eTaleke-jema jhera game te daSTithI khAvA chatAM maraNa upajAve che te ja pramANe game te bahAnAthI paNa madha khAvAmAM pApa lAge ja che ane te majA ja mane pApathI duHkha maLe che.) 54. madha ane jhera -- varaM halAhalaM pItaM, sadyaH prANaharaM viSam / na punarbhakSitaM zazvad, duHkhadaM madhu dehinAm // 55 // subhApitaratnasaMdoha zlo0 554. (khAtAnI sAthe) tarata ja prANane haraNa karanArUM haLAhaLa jhera pIvuM vadhu sAruM che paNa hamezAM prANIone duHkha ApanArUM madha khAvuM sAruM nathI. 55. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 subhASita-padya-ratnAkara. madhane tyAga - saMsArabhIrubhiH saddhi-rjinAjJAM paripAlitam / yAvajIvaM parityAjyaM, sarvathA madhu mAnavaiH // 56 // // subhASitaratnasaMdoha zlo0 569. saMsAra (bramaNathI) bItA evA sajana purUSoe, zrI jinezvara bhagavAnanI AjJAnuM pAlana karavA mATe, jIMdagI paryatA madhane dareka prakAre tyAga kare joIe. 56. vijJAyeti mahAdoSaM, madhuno budhasattamAH / saMsAra/sAratatrastA, vipuni madhu tridhA che 17. subhASitaratnasaMdoha zlo0 570. saMsAranI asaratAthI bhayabhIta thayelA ane samajadAra evA sajajana purUSa, A (upara varNana karavAmAM AvyuM che te) pramANe madhanA mahAdeSane dhyAnamAM laIne, madhano mana, vacana ane kAyAthI (sarvathA) tyAga kare che. pa7. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mApasa. 153 [4 mAkhaNa.] mAkhaNa abhakSya hovAnuM kAraNa - antamuhUrtAtparataH, susUkSmA janturAzayaH / yatra mUrchanti tamAdyaM, navanItaM vivekibhiH // 58 // yogazA. tRtIya prakAza. zlo0 34. je (mAkhaNa)mAM eka aMtarmuhUrta pachI tarata ja ati sUkSma jaMtunA samUha saMmUrNimapaNe upaje che, te mAkhaNa vivekI janee khAvuM nahIM. 58. UrdhvamantarmuhUrtAt syu-bahavo yatra jantavaH / vivekibhiH kathaMkAraM, navanItaM tadadyate ? // 59 // 19 // upadezaprAsAda. staMbha 8 vyA0 115. jemAM eka aMtarmuhUrta pachI ja ghaNA jIva utpanna thAya che evuM mAkhaNa (sArAsArane bheda jANanArA)- vivekI bhAsavI zate mAya ? 56. mAkhaNa khAvAnuM phaLasNsRjnti vividhAH zarIriNo, yatra sUkSmatanavo nirantaram / taddadAti navanItamaGginAM, pApato nirayamatra sevinAm // 60 // upa0 prA0, stambha 8, vyA0 115. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padma-ratnAkara jemAM sUkSma zarIravALA vividha jAtinA jaMtue niraMtara utpanna thAya che, te mAkhaNa tene sevanArA prANIone pApathI naraka gati Ape che. 60. mAkhaNanA tyAgaH---- ekasyApi hi jIvasya, hiMsane kimaghaM bhavet / jantujAtamayaM tatko, navanItaM niSevate ? / 6 / / yogazAstra, tR0 pra0, lo0 35 154 eka jIvane paNa mAravAmAM keTaluM ( badhuM ) pApa thAya che ? teA pachI jaMtuonA samudAyathI bharapura evA mAkhaNanA kANa( DAhyo mANasa ) upayAga kare ? ( arthAt e mahA pApathI khacavA mATe mAkhaNanA tyAga karavA joie. ) 61. mahAvikRti tyAganuM phaLaH---- madhumAMsastriyo nityaM varjayantIha mAnavAH / janmaprabhRti madyaM ca durgANyatitaranti te " | 62 || zAMtiparva a 11 zro0 22 je manuSyA janmathI ja niraMtara madha, mAMsa ane strInA tyAga kare che, te kaSTone tarI tyAga kare che, tathA madirAne jAya che. 62. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * rAtri - bhojana. (20) Dou Dou Dou Dou Dou Dou rAtribhAjana nahiM karavAnuM kAraNaH-- bhAnoH karairasaMspRSTa-mucchiSTaM pretasaMcarAt / sUkSmajIvAkulaM cApi nizi bhojyaM na yujyate // 1 // vivekavilAsa caturtha ullAsa zlo0 4 sUrya nA kiraNe!thI sparze nahIM karAyeluM, bhUta-pretanA saMcArathI ucchiSTa ( eThuM ) thayeluM ane sukSma saMpAtima jIvAthI vyApta evuM rAtri-bhAjana karavuM ucita nathI 1. hRnnAbhipadmasaGkoca - zvaNDarocirapAyataH / ato naktaM na bhoktavyaM, sUkSmajIvAdanAdapi // 2 // Ayurveda, mAdhyandinI zAkhA lo0 129 sUrya asta thavAthI manuSyanAM hRdaya kamaLa ane nAbhi kamaLano saMkoca thAya che (te banne kamaLo bIDAI jAya che). tethI karIne tathA sUkSma jIvA bheAjana sAthe khavAI jAya tethI karIne rAtrie bhAjana karavuM nahIM. 2. hiMsyante prANinaH sUkSmA, yatrAzucyabhibhakSyate / tadrAtribhojanaM saMto na kurvanti dayAparAH // 3 // subhASitaratnasaMdoha lo0 766 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 subhASita-padya-ranAkara jemAM (asaMkhya) sUkSma jIvonI hiMsA thAya che, (ane te jIvonI hiMsAnA kAraNe ) jemAM apavitratA Ave che evA prakAranuM rAtribhojana dayALu evA sajjane nathI karatA. 3. tvayA sarvamidaM vyAptaM, dhyeyo'si jagatAM rave / / tvayi cAstamite deva!, Apo rudhira mucyate (nte) // 4 // skandapurANAntargatarudrapraNItakapAlamocanastotra zlo0 24 he sUrya A sarva jagat tArAthI vyApta che, tuM traNa bhuvananA prANIone dhyAna karavA lAyaka che. (mATe) he devI tuM asta pAme che tyAre jaLa paNa rUdhira samAna kahevAya che (ane tethI rAtre te pIvA lAyaka nathI to bhajananuM zuM kahevuM?) 4. astaMgate divAnAthe, Apo rudhiramucyate / anaM mAMsasamaM proktaM, mArkaNDena maharSiNA // 5 // ___ mArkaDapurANa a0 34, zlo0 53 sUya asta thayA pachI pANI rUdhira samAna kahevAya che ane anna mAMsa samAna gaNAya che ema mArkaDa nAmanA maharSie kahyuM che. 5. devaistu bhuktaM pUrvAhna, madhyAhe RSibhistathA / aparAhe ca pitRbhiH, sAyAhne daityadAnavaiH // 6 // yajurvedaAhnika, zlo0 24 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtri bhojana. 157 devoe prAta:kALe bhojana karyuM che, RSioe madhyAnhakALe bhejana karyuM che, bapora pachI trIjA prahare pitRoe bhajana kareluM che, ane sAMje daitya tathA dAnAe bhajana karyuM che -(arthAta te kALe je bhajana kare che te daitya-rAkSasa samAna gaNAya che.) 6. mRte svajanamAtre'pi, sUtakaM jAyate kil| astaGgante divAnAthe, bhojanaM kriyate katham ? mArka0 pu0 a0 23, zlo0, 30 koIpaNa svajana mAtra marI jAya che tyAre sUtaka lAge che, te pachI sUrya (ke je divasane svAmI che te) asta pAme-maraNa pAme tyAre zI rIte bhejana karAya ? arthAta na ja karAya (saMbaMdhI jananA zabane agnisaMskAra vigere yA pahelAM sUtaka-aspRzyapaNuM hovAthI, khAvA pIvA vigerenI kAMIpaNa kriyA thaI zakatI nathI.) 7. sandhyAyAM yakSarakSobhiH, sadA bhuktaM kulodvh!| sarvavelAmatikramya, rAtrau bhuktamabhojanam // 8 // yajurvedaAnhika, zlo0 19 he kuleha-rAjA! saMdhyA kALane viSe yakSa ane rAkSasee sadA bhojana karyuM che. paraMtu sarva veLAne oLaMgIne rAtrie je bhejana karavuM te te abhejana ja che. 8. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 subhASita-padya-ratnAkara. vAsare ca rajanyAM ca, yaH khAdameva tiSThati / puchapariNA, spaSTa ra pareva hiM corAzAja, 40 ra0, jo dUra je mANasa divase ane rAtre khAte ja rahe che, te ziMgaDA ane puMchaDA vagarane pragaTa rIte pazuja che. (kAraNa ke pazu keIpaNa ucita anucita kALane vicAra karyA vagara khAdha ja kare che.) 9. popaTaltha (), nAkSatti vinaMtI gaNataMte tu muMbAnA, ho mAnoH susevA || 20 | AtmapurANa, a0 33, zlo0 43 sUryamaMDaLa jyAre vAdaLAonI ghaTAthI AcchAdita thaI jAya che tyAre, je loke bhajano tyAga kare che te ja loka (jyAre) ravimaMDaLa asta thaI jAya te paNa bhajana kare tyAre te emanI sUryadevanI bhalI (!) pUjAne dhanyavAda ja ghaTe che. (arthAta sUrya vAdaLAthI DhaMkAI jAya tyAre bhejanane tyAga karIne sUrya pUjAne DeLa karanArA sUrya asta pAme tyAre bhajana kema karI zaktA haze ?) noTa-A lekamAM darjana e tRtIyAnA sthAne saptamI joIe. vaLI sUrya vAdaLAthI DhaMkAI gayo hoya tyAre bhejana tyAga karavAne AcAra Aje kayAMya najare paDatuM nathI. je ahiM kahela vastune artha sUrya-grahaNa je te hoya yA karavAmAM Ave te te bIlakula saMgata thAya che. kAraNake sUryanuM grahaNa thAya tyAre bhejana tyAganuM vidhAna ane AcAra baje jevAmAM Ave che. 10. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtri bhojana. 159 rAtri-bhejanathI nukazAna - kaNTako dArukhaNDaM ca, vitanoti galavyathAm / vyaJjanAntarnipatitastAlu, vidhyati vRzcikaH // 11 // ___ yogazA. pra. 3 zlo0 51 rAtrie bhajana karavAthI kadAca bhejanamAM kaTa ke lAkaDAne sUkSma kakaDe Avyo hoya to gaLAmAM vyathA kare che. zAkanI aMdara vIMchI (ke bhamaro vigere ) AvyuM hoya to te tALavAne vIMdhe che. 11. medhAM pipIlikA hanti, yUkA kuryAjalodaram / kurute makSikA vAnti, kuSTharogaM ca kolikaH // 12 // yogazA. pra. 3 zlo0 50 (rAtre bhojana karavAthI bhejananI aMdara) kIDI AvI gaI heAya te buddhine nAza thAya che, jU AvI hoya te te jalodara vyAdhi kare che, mAkhI AvI hoya to te vamana-ulaTI karAve che ane kaLiye AvyuM hoya te te ku-keDa regane kare che. tethI A badhA doSothI bacavA mATe rAtribhojana tajavuM ghaTe.) 12. vilagnastu gale vAlaH, svarabhaMgAya jAyate / tyAdi dadalo , tevAM nizi molane | 22 yogazA. pra. 3 mo0 52 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya-ratnAkara. rAtribhUjana karavAthI bhejanamAM Avela vALa je gaLAmAM lAgyo hoya-vaLagI rahyo hoya to kaMThanA svarane bhaMga thAya che. (eTale ke gaLuM besI jAya che) A vigere ghaNA de rAtribhUjana karavAthI sarvane thAya che ema pratyakSa joyuM che. 13 rAtribhojananuM phaLa -- svaparasamaye gA~, AdyaM vanasya gopuram / sarvajJairapi yatyaktaM, pApAtmyaM rAtribhojanam // 14 // upadezaprAsAda bhA0 aSTamastaMbha vyA0 117 pitAnA ane bIjAnA zAstromAM niMdAyeluM, narakanA prathama dvAra samAna ane jeno sarvajJoe paNa tyAga karyo che e rAtribhejana pAparUpa che. (arthAt rAtribhUjana karavAthI naraka gatimAM janma levo paDe che) 14. uluukkaakmaarjaar--gRdhrshmbrshuukraaH| ahivRzcikagodhAzca, jAyante rAtribhojanAt // 15 // __ * mahAbhArata, jJAnaparva, a. 70 zlo0 203 rAtribhojana karavAthI (prANI) ghuvaDa, kAgaDA, bilADA, gIdha, sAbara, bhUMDa, sarpa, vIchI ane gha paNe utpanna thAya che. (arthAt rAtribhojana karanArA manuSyane evI nIca nimAM janma levuM paDe che.) 15. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtribhojana. rAtribhejanane tyAga- caturvidhaM triyAmAyA-mazanaM syAdabhakSyakam / yAvajIvaM tatpratyAkhyaM, dharmecchubhirupAsakaiH // 16 // karAbAsA, rtama 8, ca0 126. rAtrinA samaye cAre prakArano AhAra abhakSya gaNavAmAM Avyo che, eTalA mATe dharmanI IcchAvALA upAsako-zrAvako e enuM jIvana paryata paccakhANa karavuM joIe. 16. tato vaikAlikaM kArya, mitAhAramanutsukam / pariyojehi, vAcityanena 27 rivijhAna, turNa chAsa, 0 rU. tyArapachI (nika vyApAra saMbaMdhI kAmakAja karyA pachI ) be ghaDI divasa zeSa rahe tyAre utsukatA rahitapaNe, kALane ucita janavaDe, parimita AhAravALuM vALu karavuM. (eTale ke rAtri paDyA pahelAM ja vALuM karavuM. ) 17. 1 cAra prakArane AhAra A pramANe samajavoH 1 azana eTale anAja, kaThoLa, zAka, mIThAI, ghI, dudha, dahIM vigere bhojana tarIke vaparAtA padArtho; 2 pAna eTale pANI vigere, 3 khAdima eTale lIlAM tathA sUkAM phaLa, mevo vigere ane 4 svAdima eTale mukhavAsa tathA davA tarIke vaparAtA sopArI, taja, lavIMga, suMTha, kALAM marI ajamo vigere padArtho. 11 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya-ratnAkara -~-~~- ~~~~~~~~ trayItejomayo bhAnu-riti vedavido viduH / tatkaraiH pUtamakhilaM, zubhaM karma samAcaret / / 18 // yogarAja, 40 0, jo badhA vedanA jANakAre sUryane ( veda, yajurveda ane sAmaveda) e pramANe traNe tejathI bharela kahe che, tethI tenAM kiraNee karI pavitra thayela evuM sakaLa zubha kArya karavuM. (arthAt samagra zubha kArya divase ja karavuM joIe. te pachI jananuM te zuM kahevuM ? ) 18. naivAtutine nana, 1 zrAddha sevatAonA sAta vA viddhi pAtro, magana tu vizeSatA.21 II yogazAstra, 40 40, . 16 . rAtrie agnimAM Ahuti ApavAnuM eTale tema karavAnuM kahyuM nathI, tema ja snAna, zrAddha, devapUjana ane dAna ApavAnuM kahyuM nathI tathA bhejana karavAnuM te vizeSa karIne kahyuM nathI. 19. nodakamapi pAtavyaM, rAtrAvatra yudhisstthir!| tapasvinAM vizeSeNa, gRhiNAM ca vivekinAm // 20 // mAnDapukha, 0 , 22. he yudhiSThara! vizeSa karIne tapasvIoe tathA vivedI gRhasthIoe rAtrine samaye jaLa paNa pIvuM nahI joIe. (te pachI bhejananuM te pUchavuM ja zuM?) 20. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 rAtribhojana. rAtribhejana tyAganuM phaLa -- karoti viratiM dhanyo yaH sadA nizibhojanAt / so'dhaM puruSAyuSasya, syAdavazyamupoSitaH // 21 // cogAgha, dR0 ba0, 0 61. je bhAgyazALI hamezAM rAtribhejanathI virati kare che (eTale rAtribhojanane tyAga kare che, te potAnA AyuSyane adhe bhAga upavAsI thAya che (arthAt aradhI jIMdagI jeTalA upavAsanuM tene mahAnuM phaLa maLe che.) 21. ahno mukhe'vasAne ca, yo dve dve ghaTike tyajan / nizAbhojanadopajJo-'znAtyasau puNyabhAjanam // 22 // * coksAi, dR0 ba0, cho63. rAtribhejananA doSano jANakAra je manuSya divasanI AdimAM tathA divasane cheDe babbe ghaDI tyajIne bhajana kare che te puNyanuM bhAjana thAya che. 22. naktaM na bhojayedyastu, cAturmAsye vizeSataH / sarvakAmAnavAmoti, iha loke paratra ca // 23 // govAsiSTha, pUrvArdha, Do. ra08 , je manuSya rAtre bhajana karate na hoya ane vizeSe karIne cAturmAsamAM (rAtre) lejanA karato na hoya, te A bhava tathA parabhavamAM sarva manorathane prApta kare che. 23. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-pa-ratnAkara. ekamatAzanAbhitya-magnihotraphalaM lamet / anastabhojano nityaM, tIrthayAtrAphalaM majet // 24 // jarU0, 7, 10 21, roDa 22. je mANasa hamezAM eka vAra bhajana kare, te agnihotranA phaLane pAme che, ane je hamezAM sUryAsta pahelAM bhajana kare (arthAta rAtribhejanane tyAga kare) che, te tIrthayAtrAnuM phaLa pAme che. 24. ye rAtrau sarvadA''hAraM, varjayanti sumedhsH| teSAM pakSopavAsasya, phalaM mAsena jAyate // 25 // mahAmAta, zArirvi, go. 26. je sArI buddhivALA mANase sarvadA rAtrie AhArane tyAga kare che, temane eka mahinA (sudhI rAtribhejanane tyAga karavA) thI paMdara upavAsanuM phaLa prApta thAya che. 25. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UCULULUCL SUCUE AIL yA] KHvKHtKHtbtl mtKHtbt KHtKHv F tltltltl ivaMdura knAna (22) USEFUSEFUSESSISTURBURUNDISES paMdara kamadAnanAM nAma aMgAra-vana-zakaTa-bhATaka-sphoTajIvikA / vaktAkSA-za-vivAni jAthA yatrapIDA nilAMchanamasatIpoSaNaM tathA / davadAnaM saraHzoSa iti paMcadaza tyajet // 2 // ___upadezaprAsAda, staMbha 9, vyA0 123. 1 aMgArakama ( eTale keyalA utpanna karavA, cUne pakAva vigere agni saMbaMdhI kAmakAja ), 2 vanakarma (eTale vana vecAtA rAkhavA, vecavA, kapAvavA vigere vana saMbaMdhI kAma ), 3 zakaTakama (eTale gADA, gADI vigere saMbaMdhI kAmakAja ), 4 bhATakakarma ( eTale gADA, baLada, gheDA vigere rAkhIne e bhADe ApavA saMbaMdhI kAmakAja ), 5 keTakakarma ( eTale kuvA gaLAvavA, jamIna khodAvavI vigere phoDavA saMbaMdhI kAma ), e pAMca karmathI pitAnI AjIvikA karavI; 6 daMtavANijya (eTale hAthI vigerenA dAMtane vyApAra kara ), 7 lAkSAvANijya ( eTale lAkha vigerene vyApAra kara ), 8 rasavANijya ( eTale ghI tela vigere rasavALI yAne cIkaNI vastuone vyApAra kare che, Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 subhASita-padyaratnAkara 9 kezavANijya ( eTale pazuonA vALa ke pakSanA pIMchA vigerenA vyApAra karavA ), 10 viSavANijaya ( afINu sAmala vagere prakAranA jheraneA vyApAra karavA ); A pAMca prakAranA vyApAra karavA; 11 yaMtrapIlaNa ( eTale tela vigere pIlavAnI ghANI vigere yaMtrA calAvavA ), 12 nirNAMchana ( eTale baLada, pADA vigerenI sI-yAne iMdriya chedana-karavI ), 13 asatIpASaNa ( eTale kulaTA zrI yA ayeAgya ktinu peASaNa karavuM ), 14 davadAna ( eTale vana vageremAM dAvAnaLa lagADavA ), 15 sarazeSaNa ( eTale taLa.va, vAva, kuvA, jharaNAM vagere cukavavAM ); A baMdara-karmAdAna-karma upArjana karavAnAM kAraNeA-nA tyAga karavA oie. 1, 2. vya aGgArakarmapramukhANi paJca, karmANi dantAdika vikrayANi / vihAya zuddhavyavasAyakazca gRhI prazasyo jinazAsane'smin // 3 // upadezasAda, stambha 9, vyA0 123. aMgAraka vigere pAMca prakAranAM karma ane daMtavANiya vigere pAMca prakAranA vANijyane cheDIne zuddha vyApAra karanAra gRhastha A jinazAsanamAM praza MsA karavA yeAgya thAya che. 3. rasa tathA viSanA vyApAranuM phaLaH-- kanyAvikrayiNazcaiva, rasavikrayiNastathA / viSavikrayiNazcaiva narA nirayagAminaH // 4 // , zatrAsAdu ma., htama 1, '0 122. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdara karmAdAna. 10 je mANasA kanyAvikraya karanArA heAya; je (dhI tela vigere) rasAnu vecANa karanAra hAya ane je ( arINu, sAmala vigere ) viSanA vepAra karanArA hAya te narake jAya che. 4. talanA vyApAranuM phaLaH-- tilavallaghutA teSAM tilavatkSudratA punaH / tilavacca nipIDyante, ye tilavyavasAyinaH // 5 // nipurALa, jJAnasaMhitA, 40 12, mo. 81. . je talanA vepAra kare che, te talanI jema laghutAne pAme che, talanI jema kSudratAne pAme che, ane talanI jema pIlAya-pIDAya che. 5. ghANInA dhaMdhAnuM phaLaH~~ tilayantraM tu kurvanti, tilasaMkhyA narAdhipa / tAvadUtasrALi, raurave vijyate // 6 // zivapurALa, jJAnamaMditA, 10 22, 0 82. he rAjA ! je tilayatra kare che eTale talanI ghANInA dhaMdhA kare che, teo jeTalA saMkhyAvALA talane pIle che teTalA hajAra varSa sudhI rAva nAmanA narakamAM pacAya che yAre du:kha pAme che. 6. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 subhASita--padmaratnAkara. pASamaya vastunA vyApAranuM phaLaH-- nIlImadanalAkSA'yaH - prabhUtAgniviSAdayaH / anarthakAriNastyAjyA, bahudoSA manISibhiH // 7 // sumASitaratnasaMto, sne0 80rU. gaLI, mINa, lAkha, leAkkuM, agni ( agnijanaka dravye ) ane viSa vigere bahu doSavALA ane meTA anane karanArA hAvAthI tenA ( tenA vyApAranA ) buddhizALI purUSAe tyAga karavA ghaTe. 7. sthApayet phAlgunAdUrdhva, na tilA bhAlasImapi / guDadupparakAdIni, jantughnAni ghanAgame // 8 // upar3erAprAptAna, stanma 1, 0 224. phAgaNu mAsa pachI tala ke aLasI rAkhavI nahiM, temaja gALa ke TAparAM vigere paNa rAkhavAM nahiM; kAraNake, vaSAkALamAM temAM jIvAtpatti thavAthI ghaNA jIvAnI hiMsA thAya che. 8. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che nahiM (22) anarthadaMDanuM svarUpa - zarIrAdyarthadaMDasya, pratipakSatayAsthitaH / yo'narthadaMDastatyAgastRtIyaM tu guNavatam // 1 // 3rAbAsAH mAru, taMma , cA. 232. ( pitAnA ) zarIrAdikane mATe je sakAraNa daMDa kara (eTale ke sakAraNa bIjA ane duHkha ApavuM), enAthI je avaLApaNe rahela ( eTale ke keIpaNa prakAranA kAraNa vagara mAtra manasvI paNe jIvono nAza kare te rUpa je ) hAya tenuM nAma anarthadaMDa che. ane ene tyAga kare te anarthadaMDaviramaNa nAmanuM trIjuM guNavrata samajavuM. anarthadaMDanAM kAraNe - kutUhalAd gItanRtta-nATakAdinirIkSaNam / kAmazAstraprasaktizca, ghRtamadyAdisevanam // 2 // jalakrIDA''ndolanAdi-vinodo jantuyodhanam / ripoH sutAdinA vairaM, bhaktastrIdezarATakathAH // 3 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~~~ ~~~ wwws New 170 subhASita-padya-ratnAkara. ~~~~~ rogamArgazramau muktA, svApazca sakalAM nizAm / evamAdi pariharet , pramAdAcaraNaM sudhIH // 4 // yogarANa, tR0 pra0, 0 08-02-80. kutuhaLathI gAyana, nAca ane nATakAdi jevA kAmazAstramAM Asakita rAkhavI; jugAra tathA madirA vigerenuM sevana karavuM jaLamAM krIDA karavI; hiMcaLA vigerethI vinoda kara; janAvaranAM yuddha karAvavA; zatrunA putrAdi sAthe vera rAkhavuM, bhejana, strI, deza ane rAjAnI kathA karavI; tathA roga ane rastAnA parizrama sivAya AkhI rAtri sUI rahevuM e Adi pramAdanAM AcaraNane buddhimAna purU tyAga karavo joIe. (kAraNake A badhA anarthanAM kAraNa hoI azubha karmabaMdha karAve che) 2, 3, 4. jIvAkuleSu sthAneSu, majanAdividhApanam / rasadIpAdipAtrANi, AlasyAt sthagyate na hi // 5 // ullAcaM naiva badhnAti, sthAne mahAnasAdike / sarvametat pramAdasyAcaraNamabhidhIyate // 6 // kAkAsAra mA, paraMma , vyA0 224. jIva jaMtuothI bharelI jagyAe hAvA vigerenI kriyA karavI, ghI, tela, dIva, ( kaMI bharelA ) vAsaNa vigere na DhAMkavA; rasoDA, pANIyArA vigere sthaLoe caMdaravo na bAMdhe A badhAne pramAdanuM AcaraNa kahevAmAM Ave che ( ane te, nirarthaka jaMtuonI hiMsA-anarthadaMDa nuM kAraNa heI, mahA pApamaya che.) pa, 6. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anarthadaMDa. 171 zArikAzikhimArjAra-tAmracUDazukAdayaH / anarthakAriNastyAjyA, bahudoSA manISibhiH // 7 // subhASitaratnasaMdoha, zlo0 802. menA, mora, bilADI, kukaDA ane pipaTa Adi mahAanartha karanArA ane bahudoSavALAM hovAthI buddhizALI purUSAe teono tyAga karavo joIe. kutUhalAnnRtyaprekSAM, kAmagraMthasya zikSaNam / sudhIH pramAdAcaraNa-mevamAdi parityajet // 8 // rAbAsAda mAru, taMma , kaca0 22. ketukanI daSTithI nAca jevAno, kAmazAstra vigere kAmaviSayanAM pustakanA zikSaNane ane pramAdayukta AcaraNa Adika ( anarthanAM kAraNo )ne DAhyA mANase tyAga karavo joIe. 8. AtaM raudramapadhyAnaM, paapkrmopdeshitaa.| hiMsopakAridAnaM ca, pramAdAcaraNaM tathA // 9 // yogazAstra, tR0 pra0, zlo0 73. ArtadhyAna ane ridradhyAnarUpa durbAna karavuM, pApamaya kAryano upadeza Apa, jenAthI hiMsAne uttejana maLe evA prakAranI (ghaMTI, sAMbeluM vigere) vastuonuM dAna ane pramAkharipha AcaraNa (A badhAMya anarthadaMDanA kAraNe che.). 9. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 subhASita-padya-ratnAkara sNyuktaadhikrnntv-mupbhogaatirikttaa| mauryamatha , navA 20 che. upadezaprAsAda bhA0, staMbha 10, vyA0 136. daLavA vigerenAM adhikaraNa-sAdhane joDelAja-taiyAraja rAkhavAM, potAnA upaganI vastuomAM ( nakAme ) vadhAre kara, ativAcALapaNuM rAkhavuM ane kuceSTA karavI. A anaWdaMDanAM kAraNa che. (eTale ke A badhAthI, nirarthaka pravRttinA kAraNe, pApane baMdha thAya che. ) 10. cAra vikathA - rAjJA strINAM ca dezAnAM, bhaktAnAM vividhAH kthaaH| saMgrAmarUpasadvastu-svAdAdyA vikathAH smRtAH // 11 // pharAbA mA, taMma , vyA0 23 2. rAjAnA yuddha saMbaMdhI kathA te rAjakathA, strInA rUpa vigere saMbaMdhI carcA te strIsthA, dezanI sArI khoTI vastunI carcA te dezathA ane bhajananA svAda vigerenI carcA e bhatasthA. ema judA judA prakAranI cAravikathAo kahI che. 22 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OOYO AAOO sAmAyika ( 23 ) sAmAyikanuM svarUpa tyaktArtaraudradhyAnasya, tyaktasAvadyakarmaNaH / muhUrta samatA yA tAM viduH sAmAyikavratam // 1 // yogazAstra, tR0 pra0, lo0 82. jeNe A dhyAna ane rIdhyAna tyajyuM che, tathA jeNe sAvA ( pApamaya ) karma tyajyuM che, evA gRhasthanI je muhUrta paryaMtanI samatA, tene sAmAyikatrata kahyuM che. 1. samatA sarvabhUteSu, saMyamaH zubhabhAvanA / ArttaraudraparityAga - staddhi sAmAyikaM vratam // 2 // aSTATikA. sarva prANIone viSe samabhAva rAkhavA, sayama karavA, zubha bhAvanA bhAvavI, ane A rodra dhyAnanA tyAga karavA, te sAmAyika vrata kahevAya che. 2. muhUrttAvadhisAvadya - vyApAraparivarjanam / AdyaM zikSAvrataM sAmA-yikaM syAt samatAjuSAM // 3 // upadezaprAsAda, dvi0 bhA0, pR0 90, ( pra . sa . ) Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya-ratnAkara. eka muhUrta ( be ghaDI ) sudhI, sarva sAvadya-pApayukta vyApArane tyAga karavA ta, samatAne sevanArA purUSAnu sAmAyika nAmanuM zikSAvrata che. 3. sAmAyikanA prakAraH-- sAmAyikaM syAttraividhyaM samyaktvaM ca zrutaM tathA / cAritraM tRtIyaM tacca, gRhikamanagArikam // 4 // uddezamAsAra mA0, rttama 10, cA0 (20. 174 * sAmAyika traNa prakAranuM che. ( 1 ) samyaktva - sAmAyika, ( 2 ) zruta sAmAyika ane ( 3 ) cAritra sAmAyika. ( temAMya ) cAritra sAmAyika e prakAranuM samajavuM. paheluM gRhasthana sAmAyika ane bIjuM sAdhuonuM sAmAyika. 4. sAmAyikanA vidhiH-- dharmopakaraNAnyatra, pazcoktAni zrutodadhau / tadAlambya vidhAtavyaM, sAmAyikaM zubhAstikaiH // 5 // upadezaprAsAda bhA0, staMbha 10, vyA0 143. A AgamarUpI samudrane viSe dharmanA pAMca upakaraNeA kahyAM che, tenuM AlaMbana karIne zubha AzayavALA Astika janAe sAmAyika karavu ceAgya che. ( A pAMca upakaraNe! A pramANe samajavA: paheluM sthApanAcArya, bIjI muhapatti, trIjI navakAravALI, ceAthuM caravaLA ane pAMcamuM kaTAsaNuM. ) 5. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyika 175 sarvAgbhaM parityajya, kRtvA dravyAdizodhanam / vAva vidhAtaLyuM, vratakRtyaputtamaiH || 6 | ___ subhASitaratnasaMdoha, zlo0 806. dareka prakAranA AraMbha samAraMbhano (eTale ke sAvadya yogane ) tyAga karIne, dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI zuddhi karIne, pitAnA vatanI vRddhi karavAne mATe, uttama purUe Avazyaka (eTale ke cha AvazyakamAMnuM sAmAyika nAmanuM Avazyaka ) karavuM joIe. 6. sAcuM sAmAyikA kiMllonAd, sAmAjikupA vidhipUrvamanuSTheyaM, tenaiva phalamaznute // 7 // verAsara mAru, taMma 20, 20 242. zrAvakee, batrIza Sa rahita sAmAyika, vidhi pUrvaka karavuM joIe. kAraNake evuM ( sAmAyika ) karavAthI ja phaLa prApta thAya che. 7. samatAne artha - ito rAgamahAMbhodhi-rito dveSadavAnalaH / yastayormadhyagaH paMthAH, tatsAmyamiti gIyate // 8 // upadezaprAsAda bhA0, staMbha 10, vyA0 138* Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 subhASita-padya-ratnAkara. eka tarapha rAgarUpI mahAsAgara hoya ane bIjI tarapha dveSarUpI dAvAnala heya, te bannenI madhyamAM rahele je mArga te sAmya kahevAya che. ( eTale ke rAga ane dveSamAMthI eka paNa jene na paze tene ja samatA kahe che. ) 8. sAmAyika vratanA aticAra - kAyavAGmanasAM dusstt-prnnidhaanmnaadrH| smRtyanupasthApanaM ca, smRtAH sAmAyikavate // 9 // yogarAja, g0 201, roDa 226. (60 0) kAyA, vANI ane mananuM dupraNidhAna-niyamamAM na rAkhavuM eTale sAvadya vyApAramAM pravartavuM te, tathA sAmAyika karavA upara anAdara ane sAmAyika karyuM ke nathI karyuM ItyAdika skRtine abhAva, A pAMca sAmAyika vratanA aticAra che. 9. sAmAyikanI vizeSatA - karma jIvaM ca saMzliSTaM, prijnyaataatmnishcyH| vibhinnIkurute sAdhuH, sAmAyikazalAkayA // 10 // thoDANa, . 1, skodha2. (6. sa.) jeNe AtmAne nizcaya jAye che evA sAdhu ( kSIra nIranI jema) maLelAM karmane ane jIvane sAmayikarUpI zalAkAsaLI-e karIne judA pADe che. (AtmA ane karmane judAM karavAM e sAmAyikanI vizeSatA samajavI. ) 10. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyika. ( 10 ) sAmAyinu phaLaH-- tapyedvarSazatairyazva, ekapAdasthito naraH / ekena dhyAnayogena, kalAM nArhati SoDazIm // / 11 // verAmAsAnuM, ma. r, g. 10. (60 10). mANusa eka page ubheA rahI seA varSa sudhI tapa kare, tA paNa te ( tapanuM) phaLa eka ja dhyAnayeAganA seALamA aza jeTaluM paNa nathI thatu. ( arthAt e seA varSanA tapathI paNa mAtra eka ja dhyAnayeAganu mULa adhika che. ) 11. rAgAdidhvAntavidhvaMse, kRte sAmAyikAMzunA / svasmin svarUpaM pazyanti, yoginaH paramAtmanaH // 12 // esAja, 40 261, A0 13. (60 10) sAmAyikarUpI sUrya nA kiraNuvarDa rAgAdika aMdhakAranA nAza cavAthI, yAgIjanA peAtAnA AtmAne viSe paramAtmAnA rUpane nue che. 12. sAmAyikavratasthasya, gRhiNo'pi sthirAtmanaH / candrAvataMsakasyeva, kSIyate karma saMcitam || 13 || omAna, da0 60, kze. 83. sAmAyika vratamAM rahelA sthira pariNAmavALA gRhasthanA pazu, caMdrAvata sapha rAjAnI peThe, saMcaya karela karyuM naSTa thAya che. 13. 12 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 178) subhASita-padya-ratnAkara. tadeva sarvaguNasthAnaM, padArthAnAM nama iva / duSTakarmavidhAtena, sudhyAnatastathA bhavet // 14 // upadezaprAsAda bhA0, staMbha 10, vyA0 141. jema badhAya padArthonuM sthAna AkAza che tema badhAya guNonuM sthAna e (sAmAyika ) che. kAraNake ( emAM ) duSTakarmone nAza thAya che ane zubha dhyAnanI prApti thAya che. 14. dAnaM sadA yacchati mArgaNebhyaH, suvarNayuH havAtiya citA tato'pyadhikaM gaditaM munIndraH, ___ sAmAyike puNyamato vidheyam // 15 // uparAkAsAha, diva mA0, pR. 11. () kaI rAjA vigere svAmI, hamezAM yAcaka janone suvarNa pRthvInuM dAna kare te puNyathI paNa munIe sAmAyikanuM puNya adhika kahyuM che, tethI haMmezAM sAmAyika karavuM joIe. 15. dezasAmAyikaM zrAddho, vitanvan ghaTikAdvayam / dravyAdInAM vyayAbhAvA-daho puNyaM mahadbhavet // 16 // upadezaprAsAda, bhA. 2, pR0 100. be ghaDI-48 mInITa-pramANa deza sAmAyikane karanAra zrAvaka ahe ! kAMI paNa dhanAdikanA kharca vinA ja moTuM puNya upArjana kare che. 10. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D phezAvAArAja ( 24 ) Dimmmmm dezAvakAzikavratanu svarUpaH- digvate parimANaM yat, tasya saMkSepaNaM punaH / dine rAtrau ca dezAva kA zikavratamucyate // 1 // yogazAstra, nR0 60, jo 84. deg dizAparimANuvrata grahaNa karatI vakhate ( dase ) dizAomAM javAAvavAnI bhUminu je parimANu rAkhyu hAya, tene divase tathA rAtre sa MkSepa karavA, te dezAvakAzika vrata kahevAya che. 1.+ dezAvakAzikavratanA aticAraH-- preSyaprayogAnayanaM, pudgalakSepaNaM tathA / cahna pAnupAtau 2, vrate phezanavAziH // 2 // upadezaprAsAda bhA0, staMbha 10, vyA0 146. + divrata ane dezAvakAzivratamAM phera eTalo che ke digvratamAM grahaNa karela javA AvavAnI bhUminI maryAdA, AkhI jIMdagI sudhI pALavAnI DAi, eka ja hAya che; jyAre dezAvakAzikavratamAM rAja rAja, divasa ane rAtri mATe, potAnI jarUrIyAta pramANe, echI yA vadhatI maryAdA rAkhavAnI hAI, te judI judI thaI zake che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) subhASita-padya-ratnAkara (upara kahyuM te pramANe dezAvakAzika vratamAM divasa ane rAtanI javA AvavAnI hadanI maryAdA bAMdhyA pachI mANasa pitAnI niyamita bhUmimAM rahevA chatAM) nekara vigerene (pitAnA kAma mATe potAnI maryAdita bhUmimAMthI) bahAra mokale, bahAranI bhUmimAMthI (bIjA pAse) kaMI magAve, kaMI paNa kAMkare ke evI kaI cIja nAkhIne bIjAnuM dhyAna pitA tarapha kheMce, khuMkhAro khAIne ke e koI zabdaprayoga karIne bIjAne potAnA tarapha AkarSe athavA to pitAnuM rUpa batAvIne bIjAne potAnI pAse bolAve; A pAMcamAMthI game te karavAthI, dezAvakAzikavratamAM bhaMga thato hovAthI, e pAMce e vratanA aticAra kahyAA che. 2 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vauSadha (25) A - piSadhanuM svarUpaH catuSpardhAM caturthAdi, kuvyApAraniSedhanam / brahmacarya kriyAsnAnA-dityAgaH pauSadhavratam // 1 // corANa, 40 40, go81. AThama, cAdaza, pUrNimA ane amAvAsyA, e cAra parvamAM upavAsa vigere tapa kare, sAvadha vyApArane tyAga kare, brahmacarya pALavuM, ane snAna vigere zarIranI zobhAne tyAga karavo te piSadhavrata kaheluM che. 1 tapazcaturthAdi vidhAya dhanyaM-manyA narAH parvasu yaccatuSu / vyApAramAraM sakalaM sapApaM, zarIrasatkAramapi tyajantaH // 2 // bramavrataM tIvrataraM dadhAnAH, pramAdahAnena yateH samAnAH / gRhanti yatpauSadhamekacittA ekAdazaM tadvatamAmananti // 3 // pitAnA AtmAne dhanya mAnanArA purU, cAra parvane viSe upavAsa vigere tapane aMgIkAra karI, samagra pApa sahita vyApArane tyAga karI, zarIranA satkArane-zobhAne-paNa tyAga karI, tIvra brahmacaryane dhAraNa karI, yatinI jema pramAdane tyAga Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 182 ) subhASita-padya-ratnAkara karI tathA cittane ekAgra rAkhI, je paiASadha vratane grahaNa kare che, te agyAramuM vrata kahela che. 2, 3. catvAri santi parvANi, mAse teSu vidhIyate / upavAsaH sadA yastat, pauSadhamIryate // 4 // sumavitaranasaMdroda, jo0808. eka mahinAmAM cAra parva (e AThama ane be caudaza) kahelA che. e( parva divase )mAM upavAsa karave! ene pASadhavrata kahe che. 4. pASadhanu' vidhAnaH caturdazyaSTamIrAko -ddiSTAparvasu pauSadhaH / vidheyaH saudhasthenetthaM, parvANyArAdhayedgRhI // 5 // upar3erAprAsA6, mALa 1, pR. 28. ( x. sa. ) cAdaza, AThama, punama ane amAsanI tithie potAnA gharamAM rahIne ( paNuM ) pASadha karavA joie, ane A pramANe zrAvake parvanI ArAdhanA karavI joie. 5. gRhiNo'pi hi dhanyAste, puNyaM ye pauSadhavratam, duSpAlaM pAlayantyeva, yathA sa culanIpitA // 6 // corAjI, tR0 60, jo 86. te gRhasthA paNa dhanya che ke jeo du:khe pALI zakAya evA pavitra pASadhanatane culanIpitAnI mAphaka pALe che. 6. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSadha ' ( 183) sarvArambhaparityAgAt , pAkSikAdiSu parvasu / vidheyaH pauSadho'jasra-miva sUryayazA nRpaH // 7 // parAkAsA, mA 2, pR. 220. (1. sa.) (cAdaza vigere) pAkSikAdika tithine viSe sarva AraMbha tyAga karIne sUryazA rAjAnI jema, niraMtara piSadha kare joIe. 7. sarveSvapi tapoyogaH, prazastaH kAlaparvasu / aSTamyAM paJcadazyAM ca, niyataM pauSadhaM vaset // 8 // attarAdhyayanasUtra, pR. 22. (vi. i. sa.) sarve parvatithine viSe tapa karavo zreSTha che. temAM paNa AThama ane punama (tathA amAvAsyAe) avazya piSadha karavo joIe. 8. piSadhanA prakAra poSaM dharmasya dhatte yat , tadbhavet pauSadhavratam / taJcaturdhA samAkhyAta-mAhArapauSadhAdikam // 9 // vaparAtA, mAga 2, 4. 226. (4. sa.) je dharmanI puSTine dhAraNa kare che, te piSadhadrata kahevAya che, te AhArapaSadha vigere cAra prakAranuM kahevuM che. (AhArapaSadha, zarIrasatkArapaSadha, brahmacaryapaSadha ane adhyApArapaSadha). 9. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) subhASita-padya-ratnAkara. ahorAtradivArAtri-medAt tredhA ca paussdhH| tatra vAri vaNi, vivA ivivakSaH | 20 | upadezakalpavallI, pallava 10, zlo0 28. divasarAtrine, divasa ane rAtrine, evI rIte traNa bhede traNa prakArane piSadha che. te paiSadhamAM vicakSaNa zrAvakee cAra kAryone vicAra kara. 10 (te A pramANe) piSadhamAM zuM karavuM - caturthAdi tapaH pApa-vyApAraparivarjanam / brahmacarya parityAgaH, zarIrasaMskRterapi // 11 // upadezakalpavallI, pallava 10, zlo0 29. upavAsa vigere koIpaNa ta5; pApapUrNa vyApArano tyAga brahmacaryanuM pAlana ane zarIrasaMskAra eTale zarIrane vastra AbhUSaNAdikathI zaNagAravAne paNa tyAga. 11 paryAyAH santi ye cASTau, nirdhArya sUrimiH kRtAH / pratikramaNazabdasya, kArya tat pauSadhe mudA // 12 // upadezaprAsAda bhA0, stabhaM 11, vyA0 153. je pratikamaNa zabdanA AcArya mahArAjAoe nizcaya karIne ATha paryAya karelA che, te pratikramaNa, piSadha karyo hoya tyAre, harSa pUrvaka, karavuM joIe. 12. . Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAya. (185) pratikramaNazrutaskaMdha-miryApathikaM tathA / pratikramya kriyAH sarvA, vidheyAH pauSadhAdikAH // 13 // upadezaprAsAda bhA0, stambha 11, vyA0 158. piSadhAdika kriyAo, pratikramaNa zrutaskaMdha, ke jenuM bIjuM nAma che IryApathikI eTale IrIyAvahI che te, paDikamIne pachI karavI. 13. piSadhamAM zuM na karavuM - pauSadhagrahaNAyuktai-vidheyaM dhIdhanairjanaiH / / na parvasu ca vastrAdi-dhAvanaM zIrSazodhanam // 14 // halAdikheTanaM yantra-vAhanaM gRhalimpanam / puSpapatraphalAdInAM, troTanaM moTanaM tathA // 15 // upadeza kalpavallI, pallava 10, zlo0 30-31. parvadivasomAM piSadha grahaNa karIne upayukta thayelA buddhimAna manuSyae vastrAdi devAnuM kArya ke mastaka samAravAnuM kAma na karavuM. temaja haLa vigerethI kheDavuM nahi; yaMtra (dhAra vigere ) yadA nAI; gha2 liM5 nahi tathA dUsa, pAMdaDAM ke phaLa vigerene teDavAM ke moDavAM nahiM. 14, 15. paSadha karavAnuM kAraNa - vidheyaH sarvapApAnAM, mathanAyaiva pauSadhaH / sadyaH phalatyasau zuddhyA, mahAzatakazreSThivat // 16 // upadezaprAsAda, bhA0 3, pR. 90. (pra. sa.) Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 186) subhASita-padya-ratnAkara. sarva pApanuM mathana karavA mATe paiSadha karave ja joIe. te piSadha mana vigerenI zuddhivaDe karavAthI mahAzataka zeThanI jema te tatkALa phaLa Ape che. 16. poSaM puSTiM ca dharmasya, dadhAtItyarthasaMzrayAt / vyaH pauSadha parva-vivu zrAvapurA upadezakalpavallI, pallava 10, zlo0 27. je dharmanI vRddhi ane puSTi kare te paSadha" e pramANe piSadha zabdane artha thatuM hovAthI (pitAnA dharmanI vRddhi ane puSTi karavAnA hetuthI) uttama zrAvakee, parva divasomAM, piSadha karavuM joIe. 17. poSadhanuM phaLa pauSadhena pumAnekaM, pavitrayati yo dinam / AyurdeveSu badhnAti, palyopamamitaM yathA // 18 // rAjarANI, pakava 20, goLa 22. je purUSa piSadhavaDe eka paNa divasane pavitra kare che, te devakanuM pApamapramANu AyuSya bAMdhe che. (mAtra eka divasanA paiSadhanuM ATaluM mahAna phaLa maLe che te pachI dareka parvanA divase piSadha karavAnA phaLanuM te kahevuM ja zuM?) 18. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tbKHtbhKHrKHrKHKHtKHtbvtbrKHtb BSNSISTER thI 3pavAra (26) upavAsanuM svarUpa - tyaktabhogopabhogasya, sarvAraMbhavimocinaH / caturvidhAzanatyAga, upavAso mato jinaiH // 1 // kumASita ratnasaMyodda, Ro. 802. dareka prakAranA bhega tathA upaga no tyAga karanAra ane badhA AraMbha samAraMbhane-dUra karanAra mANasane je cAre prakAranA (azana, pAna, khAdima ane svAdima) AhArane tyAga, tene jinezvara bhagavAne upavAsa mAnya che. (eTale ke upavAsamAM cAramAMthI keIpaNa prakArane AhAra na karI zakAya) 1. upavAsamAM zuM na karavuM - asakRjalapAnAttu, tAmbUlasya ca bhakSaNAt / upavAsaH pratyeta, divAsvApAca maithunAt // 2 // viSNubhakticaMdrodaya, zlo0 177. vAraMvAra jaLa pIvAthI, tAMbulanuM bhakSaNa karavAthI, divase suvAthI tathA maithuna sevavAthI upavAsa dUSita thAya che (arthAt upavAsamAM A sarva tyAga karavA lAyaka che.) 2. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 188) subhASita-padya-ratnAkara puSpANi kSAravastrANi, gandhamAlyAnulepanam / upavAse na zuSyanti, dantadhAvanamajanam // 3 // purAtAtAti, . 220, . 1. upavAsane divase puSpa, khAravastra, gaMdha. mALA, anulepana, (tela caMdana vigerenuM copaDavuM) dAtaNa ane snAna, A sarva karavAM nahIM 3. upavAse tathA zrAddhe, na khAded dantadhAvanam / dantAnAM kASThasaMyogo hanti saptakalAnyapi // 4 // viSNupurANa, adhyAya 21, zlo0 32. upavAsane divase tathA zrAddhane divase dAtaNa karavuM nahIM. kemake dAMtane kANane saMga thAya te te sAta peDhIne haNe che. 4 sAco upavAsa - kaSAyaviSayAhAra-tyAgo yatra vidhIyate / upavAsaH sa vijJeyaH, zeSa lakhanakaM viduH // 5 // jyAM (krodha, mAna, mAyA, lebha, rAga, dveSa vigere) kaSAyone, viSaya-kAmavAsanA-no ane AhArano tyAga karavAmAM Ave che, te upavAsa jaNave. te sivAya bAkInAne to kevaLa lAMghaNa ja samajavI. 5. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upavAsa ( 189 ) upAvRttasya pApebhyo, yastu vAso guNaiH saha / upavAsaH sa vijJeyaH, sarvabhogavivarjitaH // 6 // mArIutarI, cho27. pApathI pAchA haThelA purUSanuM guNanI sAthe je vasavuM, tene sarva bhegathI rahIta e, upavAsa jANa. 6. [vazI ane 3pavAsa ] ekAdazImAM upavAsa - ekAdazyAM na bhuJjIta, pakSayorubhayorapi / vanasthayatidharmo'yaM, zuklAmeva sadA gRhI // 7 // ripurA, 0 16, 0 81. bane pakSane viSe agyArazane divase bhejana na karavuM, e vAnaprastha tathA yatino dharma che, ane gRhasthIe zukala ekAdazIe bhajana karavuM nahIM. 7. raTantIha purANAni, bhUyo bhUyo varAnane / na bhoktavyaM na bhoktavyaM, samprApte harivAsare // 8 // tyAcaskRti, 0 44. he uttama mukhavALI strI! purANe vAraMvAra pokArIne kahe che ke viSagune divasa-agyAraza-prApta thAya tyAre bhejana na karavuM, bhejana na karavuM. 8. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya--ratnAkara. gRhastho brahmacArI ca, AhitAgnistathaiva ca / ekAdazyAM na bhuJjIta, pakSayorubhayorapi // 9 // ( 190 ) agnipurALa, 60 16, jo 20. 0 gRhasthI, brahmacArI ane jeNe agni dhAraNa karyo DAya evA yAjJika-agniheAtrI; A sarvee anne pakSamAM agyArazane divase bhAjana karavuM nahIM. 9. upavAse tvazaktAnA-mazIterUrdhvajIvinAm / ekabhuktAdikA kArye - tyAha bodhAyano muniH // 10 // smRticaMdrodya, pU. 14, jo0 82. jee upavAsa karavAmAM azakta hAya ane e ezI varasathI vadhAre ummaravALA hAya, temaNe ( upavAsanA badale ) eka vakhata jamavu, ema dhAyana muni kahe che. 10. ekAdazIe upavAsa kema karavAH-- yAni kAni ca pApAni, brahmahatyAsamAni ca / anamAzritya tiSThanti, saMprApte harivAsare // 11 // jAtyAyanasmRti, jo 320. brahmahatyA jevAM je kAi meTAM pAA che te viSNunA divasa-agyAraza-prApta thAya tyAre annanA Azraya karIne rahe che. ( eTale agyArazane divase je leAjana kare tene te pApA vaLage che. tethI te divase upavAsa karavA joie. ) 11. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upavAsa. ( 11 ) ekAdazInA upavAsanuM phaLa - ekAdazyupavAsasya, kalAM nArhanti SoDazIm / taH rovara sarve, sarvatathatAMti ja che 22 che padmapurANa, jaM0 4, 5, 6, Ro. 36. eka ThekANe sarve yajJa, sarve tIrtho ane sarve tape rAkhIe, to paNa te sarve (nuM puNya ) ekAdazInA upavAsa (nA puNya) nA soLamA azane paNa lAyaka nathI. (eTale ke ekAdazInA upavAsanA puNya pAse te sarvanuM puNya seLame bhAge nathI.) 12. ekAdazI samAsAdya, nirAhArA bhavanti ye / te viSNupure zAzvata, sthAnameva ja saMzaya: 22 che. puILa, ghaM. , 30 21, se. 22. ekAdazIne divasa pAmIne jeo nirAhAra thAya cheAhArano tyAga kare che, teone viSNupura-vaikuMThane viSe hamezAne mATe sthAna maLe che. temAM kAMI saMzaya nathI. 13. ekAdazIe upavAsa na karavAnuM pApa - . aSTavarSAdhiko matyoM, zazItirna hi pUryate / yo bhUkte mAmake rASTra, viSNorahani pApakRt // 14 // sa me vadhyazca, daNDyazca, nirvAsyo viSayAd bahiH / pRdmAvapurANa, . 26, 0 8. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 192 ) subhASita-padma-ratnAkara. ATha varSathI adhika vayavALA ane eMzI varSanI vaya pUrI na heAya evA, mArA rAjyamAM rahenAra kAIpaNa manuSya, viSNune divase eTale agyArazane divase bhAjana kare, teA te pApI che, te mAre vadha karavA lAyaka che, daMDa karavA lAyaka che ane dezanIkAla karavA lAyaka che. ( eTalA mATe agyArasanA upavAsa karavA. ) 14. upavAsanuM phaLaH-- karmendhanaM yadajJAnAt, saMcitaM janmakAnane / upavAsazikhI sarva, tadbhasmIkurute kSaNAt // 15 // subhASitaratnasaMdoha, lo0 811. 2 saMsArarUpI jaMgalamAM (jIve potAnA ) ajJAnanA kAraNe je je karmarUpI lAkaDuM bhegu kyuM che, te tamAma ne upavAsarUpI agni, eka kSaNamAtramAM, khALIne bhasma karI nAkhe che. (ka rUpa IMdhaNane khALIne sAph karavAmAM upavAsa agni samAna che. ) 15. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che tithi (27) che. Dijha>i<>>>>>> parvatithine nirNaya- kSaye pUrvA tithiH kAryA, vRddhau kAryA tathottarA / zIvajJAnanivAM, kArya sojAnuriTa || 2 || ___ umAsvAti upAdhyAya. tithine kSaya hoya te pUrvanI tithi karavI (eTale ke pAMcamane kSaya hoya to cothane divase pAMcama karavI arthAt cethane kSaya karI te divase pAMcama karavI) ane koI paNa tithinI vRddhi hoya to bIjI tithi karavI (eTale ke pAMcamanI vRddhi hoya te bIje divase pAMcama karavI arthAt cotha be gaNavI.) tathA zrI mahAvIra svAmInuM jJAna ane nirvANa lakane anusarIne karavuM eTale ke lokika tithine anusAre kevaLajJAna ane nirvANanI tithio gaNavI. 1. parvatithinI saMkhyA - padaparvI mAsi vijJeyA, pAlanIyA vivekibhiH / - dezabhya caturlayA-vasAvA ja pUrNimA | 2 upadezakalpavallI, pallava 1.0, zloka 1. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 194 ) subhASita-padya ratnAkara. e AThama, e cAdaza, amAsa ane pUnama; e pramANe eka mahinAmAM cha parva jANavAM. vivekI manuSyAe e panuM pAlana karavuM ra. paJcaparvI tathA pakSe, dvitIyA caiva paJcamI / aSTamyekAdazI caiva, pUrNimA ca tathA matA // 3 // verA5vaNI, pava 20, jo ra. vaLI khIja, pAMcama, AThama agIyAraza ane pUnama; e pramANe eka pakhavADiyAmAM pAMca parva mAnelAM che. 3. ', anyAnyapi ca khyAtAni varSe parvANyanekazaH / caturmAsItrikaM SaT cASTAhikAH parvavArSikam // 4 // upadezakalpavallI, pallava 10, zloka 3. vaLI varasamAM bIjA paNa aneka parva prasiddha che. jevAM ke, traNa cAmAsI, cha aThThAI, ane vArSika parva-saMvatsarI. 4. caturdazyaSTamI caiva, amAvAsyA ca pUrNimA / parvANyetAni rAjendra ! ravisaMkrAntireva ca // 5 // viSNupurALa, Sa. 7, 360 27, jo 4, he rAje' ! caudaza, AThama amAvAsyA, pUrNimA tathA sUryanI saMkrAtinA divasa, A sa pa tithi che. 5. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parvatithi. ( 15 ) kaI tithie zuM na karavuM - dantakASThamamAvAsyAM, caturdazyAM ca maithunam / hanti sapta kulAn kRtvA, tailAbhyaGgaM tathA vratI // 6 // vRddhazAtAtapasmRti, zlo0 56. koI paNa mANasa je amAvAsyAne divase daMtadhAvana kare, ane caturdazInI tithie maithunane seve, tathA vatI (brahmacArI, saMnyAsI tathA upavAsAdika vratavALe kaI paNa) telanuM mardana kare eTale zarIre tela cALIne snAna kare, to te sarva pitAnI sAta peDhIne haNe che arthAta temane kugatimAM nAMkhe che (tAtparya e che ke A tithie A kAryane niSedha che.) 6. tailastrImAMsasaMbhogI, parvasveteSu vai pumAn / viNmUtrabhojanaM nAma, prayAti narakaM mRtaH // 7 // mahAmAtra, vida, 40 30, . 13. A parvatithine viSe je purUSa tela, strI ane mAMsane bhegavanAra thAya che, te marIne vimUtrajana nAmanA narakamAM jAya che. 7. caturdazyAM tathA'STamyAM, paJcadazyAM tathaiva ca / tailAbhyaGgaM tathA bhogaM, yoSitazca vivarjayet // 8 // dhapurA, 0 6, ra0 72. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) subhASita-padya-ratnAkara. cAdaza, AThama ane punama (tathA amAsa) A tithie tela coLIne snAna tathA strIne bhega varka joIe, 8 parvatithie zene tyAga karavA - phalapatrAdi zAkaM ca, tyaktvA putrdhnaanvitH| 'madhurasvaro bhavedrAja-naro vai guDavarjanAt // 9 // / mArapurA, 0 20, 0 23. parvatithie je purUSa phaLa, patra vigerene tathA zAkane tyAga kare che, te purUSa putra ane dhanavaDe yukta thAya che. tathA he rAjA ! goLane tajavAthI purUSa madhura svaravALo thAya che. (eTale parva divase Ano tyAga kare) 9 tailAbhyaGgaM naro yastu, na karoti narAdhipa / bahuputradhanairyukto rogahInastu jAyate // 10 // mavidyottapurA, 0 karU, go. 20. he rAjA (parva tithimAM) je purUSa telanuM mardana nathI karate. te purUSa ghaNA putra ane dhanavaDe yukta thAya che, tathA rega rahita thAya che. (eTalA mATe parvatithinA divase Ane tyAga kara) 10 dadhidugdhaparityAgA-drolokaM labhate nrH| cAmadazaM gaNityAga- ro iriyale ? zApurANa. . . . . Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parvatithi. (17) (parvatithie) dahIM dUdhane tyAga karavAthI manuSya gelokamAM jAya che, tathA be prahara sudhI jaLane tyAga kare te te regathI parAbhava pAmato nathI. (eTale parvatithie Ane tyAga kare ) 11. puSpAdibhogasaMtyAgAt , svagaloke mahIyate / kaTvamlatiktamadhurakaSAyakSArajAn rasAn // 12 // yo varjayet sa vairUpyaM, daurbhAgyaM nApnuyAtkvacit / tAmbUlavarjanAdrAjan ! bhogI lAvaNyamApnuyAt // 13 // maviSyo pUrALa, za0 38, Ro. 8. parvatithie purUSa puSpAdikanA bhAgano tyAga karavAthI svarge jAya che, kaDavA, khATA, tIkhA, madhura, kaSAya-surA ane kSAravALA padArthothI utpanna thayelA rasono je purUSa tyAga kare che, te virUpapaNAne-kadarUpapaNAne ane zairbhAgyane kadApi pAmato nathI, tathA he rAjA! tAMglane varjavAthI bhegI thAya che ane lAvaNyane pAme che. 12, 13. parvatithinuM phaLa - zubhAyuHkarmabandhAya, parvapAlanamaGginAm / tena saddhyAnadAnAdi-viSaye sthApayenmanaH // 14 // kaparA5vaNI, pava 20, Ro22. parvanA divasonuM pAlana (eTale te divase japa, tapa vigere) karavuM e prANIonA zubha AyuSyakarmanA baMdha mATe che. tethI Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (188) subhASita-padha-2llA32. (pahivase) bhanane zumadhyAna, hAna vigere viSayamA 52 / . pay naye. 14 labhate saMtatiM dIrghA, tApapakvasya varjanAt / bhUmau saMstarazAyI ca, viSNoranucaro bhavet // 15 // bhaviSyottarapurANa, a. 41, zlo. 32. (parvatithine divase) tApathI pAkelA annano tyAga karavAthI, lAMbI saMtati-putra pitrAdikanI zreNi prApta thAya che, tathA bhUmi upara saMtara-sAdaDI upara zayana karanAra purUSa viSaNune sevaka thAya che-viSNulokamAM jAya che. 15. kaI tithinuM zuM phaLa - aSTamI karmaghAtAya, siddhilAbhA caturdazI / paJcamI kevalajJAnA, tasmAttritayamAcaret // 16 // maunaekAdazIparvakathA, zlo0 89. ( ya. pra.) bhAminI tithi (418) manodhAta 42nArI cha, cAhaza siddhine lAbha karanArI che ane pAMcama kevaLajJAnane ApanArI. che, tethI te traNe tithinuM ArAdhana karavuM, 16 dvitIyA paJcamyaSTamyekAdazI caturdazI paJca tithayaH / etAH zrutatithayo gautamagaNadhareNa bhaNitAH // 17 // dvitIyA dvivighe dharme paJcamI jJAne cASTamI karmaNi / ekAdazyaGgAnAM caturdazI caturdazapUrvANAm // 18 // sUktamuktAvali, pR0 10, lo 1-2 (hi. haM.) * Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parvatithi. ( 1 ) bIja, pAMcama, AThama, agyAraza ane cidaza A pAMca tithione maitama gaNadhare kRtatithio kahelI che. temAM bIja be prakAranA (sAdhu zrAvaka) dharmane mATe che, pAMcama jJAnane mATe che, AThama ATha karmanA kSayane mATe che, agyAraza agyAra aMgane mATe che, ane cAdaza cauda pUrvane mATe che, eTale ke etithionA ArAdha nathI te te vastune lAbha thAya che) 17,18. [ vAturmA-parva ] cAturmAsanuM kartavya - sAmAyikAvazyakapauSadhAni, devArcanasnAnavilepanAni / brahmakriyAdAnadayAmukhAni, bhavyAzcaturmAsakamaNDanAni // 19 // sUktamuktvAvali, pR. 10, zlo0 5. he bhavya prANIo ! sAmAyika, Avazyaka-pratikramaNa, paSadha, devapUjA, snAtra, vilepana, brahmacarya, dAna ane dayA (amArI paDaha) e vigere zubha kAryo karavAM, te caturmAsanAM AbhUSaNe che. 19 vyAkhyAnazravaNaM jinAlayagatirnityaM gurorvandanaM, pratyAkhyAnavidhAnamAgamagirAM citte ciraM sthApanam / kalpAkarNanamAtmazaktitapasA saMvatsarArAdhanaM, zrAddhaiH zlAghyatapodhanAditi phalaM labhyaM caturmAsake // 20 // sUktamuktAvali, pR0 10, zlo0 6. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (200). subhASita-pa-ratnAkara comAsAnA cAra mAsamAM hamezAM gurU pAse vyAkhyAna sAMbhaLavuM, jinacaityamAM jaI darzana tathA pUjana vigere karavuM, gurUne vaMdanA karavI, pratyAkhyAna-paccakhANa karavuM, AgamanI vANIne cittamAM cirakALa sudhI sthApana karavI, kalpasUtra sAMbhaLavuM, pitAnI zakita pramANe tapa karIne saMvatsaranuM ArAdhana karavuM, A pramANe prazaMsA karavA lAyaka tarUpI dhana thakI zrAvakoe phaLa prApta karavuM. 20 [hira- ] ekAdazImahAbhyA- kRSNenArAdhitA mArgazIrSasyaikAdazI tithiH / tenArAdhyatayA loke, jajJe sarvajaneSiyam // 21 // 3rAvaNI, varNava 20, 0 20. kRSNa mahArAjAe mAgazara mAsanI agIyAraza ArAdhI hatI, tethI lokamAM samagra manuSyamAM e tithi ArAdhdhapaNe thaI. 21. ekAdazIe zuM na karavuM asatyabhASaNaM dyUtaM, divAsvApaM ca maithunam / ekAdazyAM na kurvIta, upavAsaparo naraH // 22 // parimAhitna, e. 14 . ekAdazIne divase upavAsa karavAmAM tatpara thayelA puruSe asatya vacana bolavuM nahIM, chUta ramavuM nahIM, divase zayana karavuM nahIM ane mithuna sevavuM nahIM. 22. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smtipuppy Diporamioyms che satacitrata (28) atithinuM svarUpa - svayameva gRhaM sAdhu-yo'trAtati tu saMyataH / navI rimika , saustithinigvai ? | subhASitaratnasaMdoha, zlo0 817. je (iMdriyone) saMyama karanAra sAdhupurUSa pitAnI meLe ja-AmaMtraNa vinA ja-ghare padhAre tene, ( zAstronA ) arthane jANavAvALA evA muniomAM zreSTha purUSoe atithi kahyo che. 1. ajJAtakulanAmAna-manyataH samupAgatam / pUjayedatithiM samyag naikagrAmanivAsinam // 2 // viSNupurANa, a0 4, pR0 22, zlo0 58. jenuM kuLa ane nAma jANavAmAM na hoya, je anya gAmathI Avela hoya, ane je eka gAmamAM rahenAra na hoya (eTale ke hamezAM pharanAra heya) evA atithi(sAdhu)nI sabhya prakAre annAdikavaDe pUjA karavI. 2. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-pa-ranAkara. (202) sAce atithi hiraNye vA suvarNe vA, dhane dhAnye tathava ca / atithiM ca (taM) vijAnIyA-dyasya lobho na vidyate // 3 // dharmaratnajara. jene cAMdIne viSe, suvarNane viSe, dhanane viSe tathA dhAnyane viSe (jarA paNa) lebha na hoya tene atithi jANa. 3. satyArjavadayAyuktaM, pApArambhavivarjitam / ugratapassamAyuktamatithiM viddhi tAdRzam // 4 // sUrmapurANa, ka. 46, jo 14. satya, saraLatA ane dayAvaDe yukta, pApanA AraMbhathI rahita ane ugra tapasyAvaDe sahita, A je hoya tene tuM atithi jANa. 4. atithi tathA paNe - tithiparvaharSazokA-styaktA yena mahAtmanA / dhImadbhiH so'tithijJeyaH, paraH prAghUrNiko mataH // 5 // vivi, tIvaNasa, 0 24. je mahAtmAe tithi, parva harSa ane zokane tyAga karyo, hoya tene buddhimAna purUSoe atithi jANu, te sivAya bIjAne paNa jANave. 5. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atithivrata. ( 203 ) tithiparvotsavAH sarve, tyakatA yena mahAtmanA / atithiM taM vijAnIyA -ccheSamabhyAgataM viduH // 6 // coLazAstra, ka. 1, g. 14. (. sa.). je mahAtmAe tithi, parva ane lagnAdika utsave, e sanA tyAga karyo hAya, tene atithi jANavA. bAkInA sa abhyAgata kahevAya che. 6. anAhUtamavijJAtaM, dAnakAlasamAgatam / jAnIyAdatithiM prAjJa etasmAdvyatyaye param // 7 // viveviAna, tRtIyollAsa, sne0 1. je nahIM khelAvelA, nahIM jANItA ane dAna devAne avasare akasmAt AvelA hAya tene DAhyA purUSe atithi jANuveA. te sivAya khIjo hAya tene parANeA jANavA. cha. atithi pUjAH-- ArtatRSNAkSudhAbhyAM yo vitrasto vA svamaMdiram / AgataH so'tithiH pUjyo vizeSeNa manISiNA // 8 // vivevitAla, tRtIyaDannAsa, jo. 1. bhukha ane tarasathI pIDAyeaA athavA bhaya pAmele evA je kAI mANasa pAtAnA ghare Ave te atithinI sujJapurUSa, vizeSe karIne ( bhAdaramAnapUrvaka ), sevA--zakti karavI joie. 8. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya--ratnAkara. (204 ) atithivratanuM svarUpaH-- sadA cAnnAdisaMprApte, sAdhUnAM dAnapUrvakam / bhujyate yattadatithi- saMvibhAgAbhidhaM vratam // 9 // upadezaprasAda bhA0, staMbha 11, vyA0 162. humezAM, anna vigere sAmagrI prApta thatAM, sAdhupurUSone dAna ApyA pachI je bhAjana ( karavAnA niyama ) karavAmAM Ave tene atithisavibhAga nAmanu vrata kahe che. 9. atithibhyo'zanAvAsa - vAsaH pAtrAdivastunaH / yatpradAnaM tadatithi - saMvibhAgavataM bhavet // 10 // upadezaprAsAda, stambha 11, vyA0 163. atithione anna, nivAsa, vastra ane pAtra vigere vastuenuM je dAna karavu. te atithisavibhAga-trata kahevAya che. 10. caturvidho varAhAro, dIyate saMyatAtmanAm / zikSAvrata satAvyAta, caturtha vRdhinAm // 12 // subhASitaratnasaMdoha, zlo0 816. saMyamavALA ( atithie ) ne cAra prakAranA ( azana- bheAjana, pAna-pANI, khAdima-Sadha ane svAdima-mukhavAsa vigere) uttama AhAra ApavA te vratane, gRhasthAna ceAthu ( atithisa vibhAga nAmanuM) zikSAvrata kaheluM che. 11. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * atithivrata. ( 205 ) atithi sAthe kema vartavuM - zraddhAmutsattvavijJAnatitikSAbhaktyalubdhatAH / ete guNA hitodyuktai-dhiyante'tithipUjane // 12 // kumASitaratnasaMtoha, 0 828. zraddhA, utsAha, satva, vijJAna, sahiSNutA, bhakti ane nirlobhapaNuM ATalA guNe, (pitAnA AtmAnA) hitane mATe tatpara evA mANase, atithinI sevA cAkarI karatI vakhate dhAraNa karavA joIe. 12. na prazno janmanaH kAryoM na gotrAcArayorapi / nApi zrutasamRddhInAM, sarvadharmamayo'tithiH // 13 // ___ vivekavilAsa, tRtIyaullAsa, zlo0 13. atithine enA janma saMbaMdhI, enA getra saMbaMdhI, enA AcAra vicAra saMbaMdhI, ene jJAna saMbaMdhI ke enI saMpatti saMbadhI; (evA koI paNa prakAranA aMgata) prazno pUchavA na joIe; kAraNa ke (gametevo hovA chatAM) atithi (tarIke potAne tyAM AvelA mANasa) ne dareka prakAre dharmamaya gaNavAmAM Avela che. 13. pratigrahocadezAMghri-kSAlanaM pUjanaM natiH / zizuddhizuci, puthA navA vidhiH II 24 .. subhASita ratnasaMto, 0 826. (atithinI sevA karavAmAM) pAtra ApavuM, uMcA Asana upara besADavuM, pagane dhovA, pUjA karavI, namaskAra kare, traNa prakAranI zuddhi eTale mana pavitra rAkhavuM, zuddha vacana Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (206 ) subhASita-padya-ratnAkara. khelavu ane nirmaLa kAyA rAkhavI tathA (je leAjana ApavAmAM Ave te ) bhAjana cAkakhuM rAkhavuM; A pramANe puNyanI prAptine mATe nava prakAranA vidhi kaheleA che. 14. atithipUjAnI vizeSatAH-- dharmakRtyeSu sAraM hi vaiyAvRttyaM jagurjinAH / tatpunarlAnasaMbandhi, vinA puNyaM na labhyate // 15 // sarva dharmakAryane viSe vaiyAvRttva-sevA sArabhUta che ema jinezvarA kahe che. temAM paNa glAna~mAMdA sAdhu vigerenI vaiyAvacca karavAnA avasara puNya vinA maLI zakatA nathI. 15. atithinI avajJAnuM pApa C atithiryasya bhagnAzo gRhAt pratinivartate / sa tasmai duSkRtaM datvA, puNyamAdAya gacchati // 16 // vinevilAsa, tRtIyavakAsa, jo0 16. je mANasanA gharethI atithi nirAza thaIne pAche kare che te atithi ( peAtAnA ) pApane te( gharavALA )ne ApIne te( gharavALA )nu N puNya laIne cAlye jAya che. ( arthAt atithinA satkAra nahiM karavAthI peAtAnA puNyanA nAza thAya che ane sAthe sAthe pApane aMdha thAya che.) 16. nAbhyutthAnakriyA yatra, nAlApo madhurAkSaraH / guNadoSakathA naiva, tasya harmye na gamyate // 17 // mahAmAta, virATaparva, 10 21, A0 24. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atithivrata. (2009) jene ghera ( AvelA atithine mATe) ubhA thavuM vigere satkAranI kriyA na heAya, madhura vacanathI khelAvavAnuM na heAya, tathA guNu dveSanI kathA na heAya, tene ghera javu ceAgya nathI. 17. akiJcanamasaMbandha-manyadezAdupAgatam / asaMpUjyAtithiM bhuJjan, bhaktaM kAmaM vrajatyadhaH // 18 // viSNupurALa, baiM. 4, jo 14. 0 jenI pAse kAMipaNu nathI evA, jenI sAthe kAMipaNa saMbaMdha nathI evA, ane je bIjA dezathI AvelA che evA atithinI pUjA karyA vinA ( jamADyA vinA ) leAjanane karanAra gRhasthI purUSa atyaMta nIce jAya che-narake jAya che. 18. mandirAdvimukho yasya, gacchatyatithipuMgavaH / jAyate mahatI tasya, puNyahAnirmanasvinaH // 19 // vivevijJAna, tRtIya chAsa, jo 1. je mANasanA gharathI, atithi mADhuM pheravIne (eTale ke asaMtuSTa-nirAza thaine ) cAhyA jAya che, te manasvI mANusanA puNyanI mATI hAni thAya che. ( enA ghaNA puNyane nAza thAya che ). 19. atithipUjAnuM phaLaH~ vaiyAvRtyaM vitanvAnaH, sAdhUnAM varabhAvataH / badhnAti tanumAnandi - peNavat karma sundaram // 20 // upapTerAprAptAna, mA. 1, bru. 28. (x. sa.) Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya-ratnAkara (208) uttama bhAvathI ( aMta:karaNanI lAgaNI pUrvaka ) sAdhuonI vaiyAvacca karanAra mANasa zrInardiSeNuRSinI jema zubha karma khAMdhe che. 20. pazya saGgamako nAma, sampadaM vatsapAlakaH / camatkArakarIM prApa, munidAnaprabhAvataH // 21 // oN 88. yogazAstra, da0 60, jue, saMgamaka nAmanA vAchaDAMne pALavAvALA mANasa paNa munine dAna ApavAnA prabhAvathI AzcaryakArI saMpattine pAmyA.21. kovido vA'thavA mUrkho mitraM vA yadi vA ripuH / nidAnaM svarga bhogAnA -mazanAvasare'tithiH // 22 // vivavichAsa, tRtIya'hAsa, jo0 12. jamavAnA avasare ( peAtAnA ghara AMgaNe Avela ) atithi cAhe paDita hAya ke mUrkha hAya, cAhe ( peAtAnA ) duzmana hAya ke mitra hoya, paNa te ( tenI sevAbhakti ) svarga lAkanA bhAgane ApanAra che. ( eTale ke game tevA atithinI pUjAthI avazya puNya thAya che ). 22. dUrAyAtaM pathabhrAntaM vaizvadevAntamAgatam / atithiM pUjayedyastu sa yAti paramAM gatim // 23 // nainavataMtra, pR. 226, jo 4, je dUrathI Avele hAya, mArgomAM thAkI gayA hAya ane vaizvadevanA hAma thaI rahyA pachI tarata pAtAne ghera hAya, AvA atithinI je annAdikavaDe pUjA kare gatine-meAkSane pAme che. 23. Avye te parama che, Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jabAbajAnAjAnAjavApha na kaSAya (29) na kaSAyonAM nAma:- kAmaH krodhastathA lobho rAgo dveSazca matsaraH / mado mAyA tathA mohaH, kaMdarpo darpa eva ca // 1 // ete hi ripavo ghorA dharmasarvasvahAriNaH / etairbamdhramyate jIvaH, saMsAre bahuduHkhade // 2 // // tattvAmRta, zlo0 23, 24. Ama-427, auSa, tathA bama, 21, dveSa bhane ahemA mada-garva mAyA temaja meha, kAmadeva ane ahaMkAra: A badhAya dharmarUpI sarvasvanuM haraNa karanArA evA bhayaMkara zatruo che. ane e badhAya, jIvane bahu duHkhane devAvALA . sevA saMsAramA zrama 42 // cha. 1, 2. kAmaM krodhaM bhayaM lobha, daMbha mohaM madaM tathA / nidrAM matsaramAlasyaM, nAstikyaM ca parityaja // 3 // itihAsasamuccaya, a0 18, zlo0 19. bha, zodha, laya, ale, , bhADa, maha, nidrA, matsara, Alasya ane nAstikapaNuM, A sarvane tuM tyAga kara. 3. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (210) subhASita-padya-ratnAkara rAgadveSamayo jIvaH, kAmakrodhavazaMgataH / lobhamohamadAviSTaH, saMsAre saMsaratyasau // 4 // tattvAmRta, zlo0 25. rAga ane dveSathI yukta thayele, kAma ane krodhane AdhIna thayele, lebha, meha ane madathI vyApta thayele e A jIva saMsAramAM bhramaNa kare che. 4. kaSAyonA avAMtara prakAra - syuH kaSAyAH krodhamAnamAyAlomAH zarIriNAm / caturvidhAste pratyekaM, bhedaiH saMjvalanAdibhiH // 5 // copArANa, ka, so. 6. prANIone krodha, mAna, mAyA ane lebha ema cAra kaSA heya che, te dareka kaSAya saMjavalana vigere bhedathI cAra cAra prakAranA hoya che. (saMjavalanakaSAya, pratyAkhyAnakaSAya apratyAkhyAnakaSAya ane anaMtAnubaMdhI kaSAya: e cAra prakAra dareka kodhAdika kaSAyanA che) 5. kaSAyenuM AyuSya - pakSaM saMjvalanaH pratyA-khyAno mAsacatuSTayam / apratyAkhyAnako varSa, janmAnantAnubandhakaH // 6 // coTArA, 0 4, go. 7. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAya. ( 211) saMjavalanarUpa kaSAya eka pakhavADIyA sudhI rahe che, pratyAkhyAnarUpa kaSAya cAra mAsa rahe che; apratyAkhAnarUpa kaSAya eka varSa rahe che; ane anaMtAnubaMdhI kaSAya janma paryata rahe che. 6. kaSAyajanya kaSTa - kaSAyakaluSo jIvo rAgaraMjitamAnasaH / caturgatibhavAmbhodhau, bhinanauriva sIdati // 7 // tattvAmRta, zlo0 32. kaSAyarUpI melathI yukta ane jenuM mana rAgathI raMgAyeluM hoya e jIva ( deva manuSya, tiryaMca ane naraka rU5 ) cAra gatirUpI saMsArasamudramAM, tUTI gayela vahANanI mAphaka, nAza pAme che. 7. kAmaH krodhastathA moha-trayo'pyete mahAdviSaH / ete na nirjitA yAvat , tAvatsaukhyaM kuto nRNAm // 8 // tasvAmRta, 0 27. kAma-vAsanA, krodha ane moha: A traNeya mahAna dumane che. ( tethI ) jyAM sudhI emanA upara vijaya karavAmAM na Ave tyAM sudhI mANasone sukha kyAMthI maLe? 8. kaSAyaviSayArtAnAM, dehinAM nAsti nirvRtiH / teSAM ca virame saukhyaM, jAyate paramAdbhutam // 9 // tattvAmRta, lo0 29. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (212 ) subhASita-patta-ratnAkara. kaSAyA ane viSayAthI pIDA pAmatA evA prANIone ( kayAMya paNa ) zAMti nathI maLatI. e kaSAya ane viSayA jyAre zAMta thaI jAya che tyAre ( jIvane ) atyaMta adbhuta sukha thAya che. 9. sa krodhamAnamAyAlo bhairatidurjayaiH parAmRSTaH / prAoti yAnanarthAn, kastAnuddeSTumapi zaktaH 1 // 10 // prazamatti, jo0 24. ' du:khe karIne jItA zakAya evA krodha, mAna, mAyA ane lAlavaDe karIne parAbhava pAmelA evA te ( jIva ) je je anarthAne AtAne pAme che e badhAne kANu kahI zake? 10. kaSAyavazago jIvaH, karma baghnAti dAruNam / tenAsau klezamApnoti, bhavakoTiSu dustaram // 11 // tattvAmRta, sne 0 22. kaSAyAne AdhIna thayeleA jIva bhayaMkara kani mAMdhe che. ane ethI e karADA bhavamAM muzkelIthI tarI zakAya evA du:khane prApta kare che. 11. homamUhAni pApAni, samUni ( 5 ) nyAyayaH / snehamUlAni duHkhAni trINi tyaktvA sukhI bhava // 12 // " upadezamAlA bhA0, pR0 49. pApanuM mULa lAbha che, vyAdhinuM mULa rasa che ane du:khanuM mULa sneha che. ( tethI ) e traNenA tyAga karIne ja mANasa sukhI thAya che. 12. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAya. - ( 213 ) kaSAyajanya nukasAnaH-- utsarpanti te yAvat, prabalIbhUya dehiSu / sa tAvanmalinIbhRto, jahAti paramAtmatAm // coLatA, pra0, jo 1. 13 // ' jyAMsudhI kaSAyeA baLavAna thaine, prANIone viSe, vRddhi pAme che, tyAMsudhI malina thayele te AtmA paramAtmapaNAne tyAga kare che-paramAtmapaNAne pAmI zakatA nathI. 13. kAmaH krodhazca lobhazca, dehe tiSThanti taskarAH / jJAnaratnamapAhAri, tasmAjjAgRta jAgRta // 14 // pArzvanAtha caritra gadya, pR0 21. ( pra. sa. > kAma, krodha ane leAbha e vigere cAre zarIramAM ja rahelA che. teee jJAnarUpI ratna haraNa karyuM che, tethI tame jAgA, jAgA ! 14. kaSAyAn zatruvat pazyed viSayAn viSavattathA / mohaM ca paramaM vyAdhi - mevamUcurvicakSaNAH / / 15 / tattvAmata, jo. 36 . kaSAyAne zatrusamAna jovA, viSayAne jheranI mAphaka samajavA ane mehane mahAn rAga sarakhA jANavA: e pramANe buddhizALI mANasAe kahyuM che. 1pa. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (214) subhASita-padya-ratnAkara. tAvadguruvacaH zAstraM, tAvattAvacca bhaavnaaH| kaSAyaviSayairyAvana manastaralIbhavet // 16 // coLAsara, 50 4, Roka. jyAM sudhI kaSAya ane viSayavaDe mana vyAkuLa thayuM na hAya, tyAM sudhI ja gurunuM vacana (manamAM sthira rahe che ), tyAM sudhI ja zAstra ane tyAM sudhI ja bhAvanA (paNa manamAM sthira rahe che. 16. ko guNastava kadAca kaSAyornarmame bhajasi nityamimAn yat / kiM na pazyasi doSamamISAM, tApamatra narakaM ca paratra // 17 // gaNAtamAkuma, adhi, cha, mo. va. tane kaSAyoe ka guNa karyo? ane te guNa kyAre karyo ke tuM teone haMmezAM seve che. A bhavamAM saMtApa ane parabhavamAM naraka ApavArUpa teonA de che te zuM tuM dekhate nathI ? 17. kope sati syAtkuta eva muktiH, kAme tathA tatpratibaMdha eva / rAge'pi ca syAna phale vishessstamAna vaite haDadhI | 28 tijanaTi (hemacaMdra). jyAM sudhI kepa hoya tyAM sudhI manuSyanI mukti kyAMthI thAya? kAma hoya topaNa te mokSane pratibaMdha ja thAya che, Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAya. ( 215 ) tathA rAga hoya te paNa te phaLamAM kAMIpaNa pheraphAra nathI thato arthAt mokSa maLe nahIM. tethI karIne te krodhAdika hadayamAM dhAraNa karavA yogya nathI. 18. kayA kaSAyathI konI hAni thAya - krodhAt prItivinAzaM, mAnAdvinayopaghAtamApnoti / zAThyAtpratyayahAni, sarvaguNavinAzanaM lobhAt // 19 // karAmata, o. 26. mANasa krodhathI premane nAza pAme che, mAnathI vinayana nAza pAme che, luccAIthI vizvAsane nAza pAme che ane lobhathI tamAma guNanA nAzane prApta kare che. 19 nAsti kAmasamo vyAdhi-rnAsti mohasamo ripuH / nAsti krodhasamo vahvi-rnAsti jJAnasamaM sukham // 20 // tatvAmRta, zlo0 28. kAma-vAsanAnA je kaI rega nathI; mehanA je kaI duzmana nathI; krodhanA jevo koI agni nathI ane jJAna samAna keI sukha nathI. 20. nityaM krodhAttapo rakSecchriyaM rakSecca matsarAt / vidyAM mAnApamAnAbhyA-mAtmAnaM ca pramAdataH // 21 // rAtija,ga0 rUrUrU, go12 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 216 ) subhASita-padya-ratnAkara. haMmezAM krodhathI tapanuM rakSaNa karavuM, irSyAthI lakamInuM rakSaNa karavuM, mAna ane apamAnathI vidyAnuM rakSaNa karavuM, ane AtmAnuM pramAdathI rakSaNa karavuM. ( kAraNake te te kaSAya te te vastune nAza karanArA che ). 21. kaSAya-akaSAyanA vivekaH-- yatkapAyajanitaM tava saukhyaM yatkapAyaparihAni bhavaM ca / tadvizeSamathavaitadudarka, saMvibhAvya bhaja dhIra viziSTam // 22 // adhyAtmaSaTruma, viSa, jo 6. kaSAya sevanathI tane je sukha thAya ane kaSAyanA kSayathI tane je sukha thAya temAM vadhAre sukha kayuM che ( athavA to kaSAyanuM ne tenA tyAganuM pariNAma kevu Ave che)tanA vicAra karIne, te emAMthI sArU hAya te huM paMDita ! tu AdI le. 22. kaSAyAnA nArazaH-- kaSAyAstannihantavyAstathA tatsahacAriNaH / nokapAyAH zivadvArAgalIbhUtA mumukSubhiH // 23 // corasAra, pra06, jo 10. || . meAkSanI icchAvALA purUSAe kaSAyAnA vinAza karavA joie. tathA te kaSAyeAnA sahacArI nAkaSAyeA meAkSanA khAraNAnA AMgaLIyArUpa hAvAthI, temane paNa nAza karavA joie. 23. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAya. ( ) ra17 kaSAyAnA tyAgaH-- kiM kaSAyakaluSaM kuruSe svaM keSu cinnanu mano'ridhiyA''tman / te'pi te hi janakAdikarUpairiSTAM dadhuranaMtabhaveSu // 24 // adhyAtmakalpadruma, a. 1, zlo. 31 huM Atmana ! keTalAka prANIe upara zatrubuddhi rAkhIne tuM tArA manane zA sArU kaSAyathI malIna kare che. ? (kAraNake) teoja mAtapitA vigere rUpAmAM, ( pahelAMnA ) anaMtA bhavAmAM, tArI prIti pAmyA che. ( tethI temanA upara kaSAya na karavA ) 24. kaSAyAnA jayanA upAyaH-- hantavyaH kSamayA krodho mAno mArdavayogataH / mAyA pAnavamAvena, sromaH saMtoSazeSataH // 2 // coLatA, prao o, joo (o. kSamAvaDe krodhane haNavA, mA vavaDe mAnane haNavA, saraLatA vaDe mAyAne haNavI, ane saMtASanA pASaNathI leAbhane haNavA joie. 25. kSamayA mRdubhAvena, RjutvenApyanIhayA / krodhaM mAnaM tathA mAyAM, lobhaM rundhyAd yathAkramam // 26 // coLA, pra0 jI, jo 82. 0 kSamAvaDe krodhane rUdhavA, mAva-namratAvaDe mAnane rUMdhavA, saraLatAvaDe mAyAne rU MdhavI, ane nispRhatA-sa MtASa-vaDe lAbhane rUdhavA. 26. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (218) subhASita-padya-ratnAkara viSayoragadaSTasya, kaSAyaviSamohinaH / saMyamo hi mahAmaMtrastrAtA sarvatra dehinaH // 27 // tAmRta, so rU. viSayarUpI sApathI karaDAyela ane kaSAyarUpI jherathI mUccha pAmelA evA prANInuM saMyamarUpI mahAmaMtra ja sarvatra rakSaNa karI zake che. ra7. kSAntyA krodho mRdutvena, mAno mAyA''rjavena ca / lobhazcAnIhayA jeyAH, kaSAyA iti saMgrahaH // 28 // coLA, 0 , 0 23. kSamAvaDe krodhane jItava, namratAvaDe mAnane chata, saraLatAvaDe mAyAne jItavI, ane niHspRhatAvaDe lobhane jIta, A pramANe sarva kaSAyone jItavA, te (zAstronuM) tAtparya che. 28. kaSAyonA jayanuM phaLa - kaSAyavijaye saukhyamindriyANAM ca nigrahe / jAyate paramotkRSTa-mAtmano bhavabhedi yat // 29 // tatvAmRta, zlo0 35. kaSAyenA vijaya karavAmAM ane iMdriyanuM damana karavAmAM AtmAne, bahuja uttama prakAranuM sukha maLe che ke je bhavane nAza karanArUM thAya che. 29. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tKHtKHtbtKHtb FFESSES ke krodha (30) hAny UEUEUEUEUEUEUCUCUCUCUCU tKHtbtKHtKHvKHtKHvKHtKHvKHtKHtbtl dhajanya nukasAna - haratyekadinenaiva, tejaH pANmAsikaM varaH / krodhaH punaH kSaNenApi, pUrvakoTyArjitaM tapaH // 1 // mAtra eka divasane ja tAva, cha mAsanA tejane hare chenAza kare che, paraMtu krodha te eka kSaNamAM ja koTipUrva vaDe upArjana karelA tapane nAza kare che. 1. krodhaH paritApakaraH, sarvasyodvegakArakaH krodhH| vairAnuSaMgajanakaH krodhaH krodhaH sugatihantA // 2 // prazamarati, zlo0 26. krodha saMtApane karavAvALo che, koi badhAne uga karavAvALo che, krodha vairayukta saMbaMdhane utpanna karanAra che ane krodha sAtinA nA 42nA2 che. 2. krodhena vardhate karma, dAruNaM bhavavardhanam / zikSA ca kSIyate sadyastapazca samupArjitam // 3 // .' tatvAmRta, zlo0 290. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 220 ) subhASita-padya-ratnAkara. krodhathI sasAranI vRddhi karanArU evu` bhayaMkara karma vRddhi pAme che, krodhathI ( gurU vigeree ApelI ) zIkhAmaNu nAza pAme che ane lAMbA samayathI ekatrita karela tapazcaryA tatkALa naSTa thAya che. 3. kSamI yatkurute kArya, na tatkrodhavazaMvadaH / kAryasya sAdhanI prajJA, sA ca krodhena nazyati // 4 // mUttamuddAvaSTi, pR0 22, jo0 12. ( kSamAvAna purUSa je kArya kare che, te kArya thayelA manuSya karI zakatA nathI. kemake kAryane buddhi che te krodhavaDe nAza pAme che. 4. doSaM na taM nRpatayo ripavo'pi ruSTAH, kurvanti kesarikarIndramahoragA vA / dharma nihatya bhavakAnanadAvavahni hI haiM. ) krodhane vaza sAdhanArI je yaM doSamatra vidadhAti narasya roSaH / / 5 / / sumati naNaMdoda, jo 24. 2 saMsArarUpI vanane khALavAmAM agnisamAna evA dharmanA nAza karIne, krodha mANasanuM je nukasAna kare che te nukazAna rAjAo, kApAyamAna thayelA zatrue, siMha, meTA hAthIo ke meTA nAgA nathI karatA. (A badhAyanA nukasAna karatAM paNa krodhe kareluM nukasAna caDhI jAya che). 5. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meSa. (221) saMcitasyApi mahato vatsa ! klezena maanvaiH|| yazasastapasazcaiva, krodho nAzakaraH paraH // 6 // he putra! manuSyae mahA kalezathI upArjana karelA moTA yaza ane tapane krodha atyaMta nAza kare che. 6. maitrIyazovratataponiyamAnukaMpA saubhAgyabhAgyapaThaneMdriyanirjayAdyAH / nazyaMti kopapuruvairihatAH samastAstIvAmitaptarasavat kSaNato narasya // 7 // subhASitaratnasaMdoha, lo0 28. tIvra agnimAM unA thayelA (pArAnA) rasanI jema, kepa rUpI zatruthI haNAelAM evAM mitratA, yaza, vRta, tapa, niyama, sadbhAgya, bhAgya, abhyAsa ane IMdriyavijaya vigere tamAma nAza pAme cha.7. mAsopavAsanirato'stu tanotu satyaM, dhyAnaM karotu vidadhAtu bahirnivAsam / brahmavrataM dharatu bhaikSyarato'stu nityaM, ropaM karoti yadi sarvamanarthakaM tat // 8 // subhASitaratnasaMdoha, zlo0 29. manuSya bhale mAsa mAsanA upavAsa karavAmAM tatpara rahe, satya vacana bele, zubha dhyAna kare, bahAra vanamAM nivAsa Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) subhASita-paratnAkara. kare, brahmacaryane dhAraNa kare, ane nitya bhikSA mAgIne khAya, chatAM je te manuSya krodhane karate hoya to te sarva sukRta nirarthaka che. 8. na tathA'sistathA tIkSNaH, sarpo vA duradhiSThitaH / yathA krodho hi jantUnAM, zarIrastho vinAzakaH // 9 // vAparataMtra 0, 1, 2, zlo0 4. jevI rIte zarIramAM rahela krodha prANIone vinAza kare che, tevI rIte, atyaMta dhAravALI talavAra ke duSTa sarpa paNa vinAza karatA nathI. 9. kopo'sti yasya manujasya nimittamukto no tasya ko'pi kurute guNino'pi bhaktim / AzIviSaM bhajati ko nanu daMdazUkaM, nAnograrogazaminA maNinApi yuktaM? // 10 // kumASita saMto, 0 22. je manuSyane kAraNa vinAne kepa utpanna thatuM hoya, te purUSa kadAca guNavAna hoya te paNa tenI koI paNa bhakti karatuM nathI. (kemake) atyaMta ugra viSane dhAraNa karanAra sarpa, jeke te vividha prakAranA ugra reganA nAza karanArA maNivaDe yukta hAya, te paNa tene keNa seve? 10. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 223) , jIvopatApakaH krodhaH, krodho vairasya kAraNam / durgatervartanI krodhaH, krodhaH zamasukhArgalA // 11 // yogazAstra, pra0 4, lo0 9. krodha jIvane upatApa karanAra che, krodha veranuM kAraNa che, koi durgatine mArga che, ane krodha zamatAnA sukhane mATe ADakhIlI rUpa che. 11. avazyaM nAzino bAhya-syAGgasyAsya kRte tataH / kopaH kAryoM nAntaraGga dhruvadharmadhanApahaH // 12 // u0sU0TI0( bhAvavijaya ), a0 2, pR0 60 * tethI karIne avazya nAza pAmanArA A bAhA zarIrane mATe thaIne kepa kare egya nathI. kemake te kepa AtyaMtara evA nizcaLa dharmarUpI dhanane nAza karanAra che. 12. dhajanya nukasAna ane tyAga AtmAnaM paritApayatyanukalaM janmAntareSvapyalaM, dace vairaparamparAM parijanasyodvegamApAdayet / dhatte sadgatimArgarodhanavidhau gandhadvipatvaM tatA, krodhasyetthamare ripoHkSaNamapi sthAtuM kathaM dIyate // 13 // saMvegagumakandalI, zlo0 5. krodha niraMtara AtmAne paritApa upajAve che, bhavAMtone viSe paNa atyaMta veranI paraMparA Ape che, potAnA parivArane Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 224 ) subhASita-padya--ratnAkara. udvega upajAve che, tathA satinA mArganA rodha karavAmAM te ga MdhahastIpaNAne dhAraNa kare che. tethI ahA! AvA krodharUpI zatrune eka kSaNa vAra paNa kema sthAna Apavu joie ? 13. krodho nAzayate buddhi-mAtmAnaM ca kulaM dhanam / dharmanAzo bhavetkopAt, tasmAttaM parivarjayet // 14 // mAnaso, 10 7, oN . 0 krodha buddhinA, AtmAneA, kuLanA ane dhananA nAza kare che, tathA kApathI dharmanA nAza thAya che. tethI te krodhanA ( sarvathA ) tyAga karaveA. 14. yenAndhIkRtamAnaso na manute prAya: kulIno'pi san, kRtyAkRtyavivekametyadhamavalloke parityAjyatAm / dharma no gaNayatyatipriyamapi dveSTi svayaM khidyate, sa kSAntikSurikAdhareNa hRdaya ! krodho vijeyastvayA // 15 // saMvedumI, jo jI. deg jenu' mana krodhathI aMdha thayu. hAya evA mANasa kulIna hAya tA paNa prAye karIne kRtya akRtyanA vivekane jANutA nathI, leAkamAM adhama mANasanI jema tajavA dharmane gaNatA nathI, atyaMta priya jana kare che, ane pAte paNa manamAM kheda pAme che, huM hRdaya ! kSamAphI churIne dhAraNa karIne tAre jItave yAgya che. 15. ceAgya thAya che, upara paNa dveSa AvA krodhane Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodha. ( 225 ) kopaH karoti piThmAtsuhRjanAnA mapyapriyatvamupakArijanApakAram / dehakSayaM prakRtakAryavinAzanaM ca, pati pazino manti maLyA che 6 . kumAritaratno , Ro. 38. krodha pitA, mAtA ane mitrajanenuM paNa apriya kare che, upakArI manuSyane paNa apakAra kare che, potAnA zarIrano kSaya kare che, ane AraMbhelA kAryano vinAza kare che. A pramANe jANIne bhavya prANIo kadApi kepane AdhIna thatA nathI. 16. durgatiprApaNe pakSo vipakSaH zubhakarmaNAm / sapala zApara zodha, sa nAdrite tataH ? | 7 | hiMgu , g0 6, 0 2. je durgatinI prAptimAM pakSapAta karanAra, zubha karmone zatrurUpa ane Apattine mitra che, te krodhane kaNa Adara kare ? 17. suduSTamanasA pUrva, yatkarma samupArjitam / tadvipAke bhavedugraM, ko'nyeSAM krodhamudhet 1 // 18 // ravAra, gora12. atyaMta kharAba (kopAyamAna) manavaDe pahelAM je karma upArjana karyuM hoya te karma jyAre vipAkamAM Ave che tyAre atyaMta ugra thAya che. te pachI bIjAo upara kepa keNa kare ? 18. 15 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) subhASita-padya-ranAkara. yo mitraM madhuno vikArakaraNe saMtrAsasaMpAdane, sarpasya pratibimbamaGgadahane saptArcipaH sodrH| caitanyasya niSUdane viSataroH sabrahmacArI ciraM, sa krodhaH kuzalAbhilASakuzalaiH pronmUlamunmUlyatAm // 19 // siMduravAra, Ro. 4. je krodha manane vikAra karavAmAM madirAnA mitra samAna che, je trAsa pamADavAmAM sapanA pratibiMba samAna che, je aMgane bALavAmAM agninA bhAI samAna che, tathA je cetanyane nAza karavAmAM viSavRkSano gurUbhAI (sadaza) che, te krodhane kalyANane IcchavAmAM kuzaLa purUSoe cirakALa sudhI jaDamULathI ukheDI nAMkha gya che. 19. kopena yaH paramabhIpsati hantumajJo, nAzaM sa eva labhate zarabho dhvanantam / megha lilaMghiSurivAnyajano na kiMcicchaknoti kartumiti kopavatA na bhAvyam // 20 // kumAriratnoda, cho. 37. garjanA karatA meghane oLaMgI javAnI IcchA rAkhatuM aSTApada nAmanuM jAnavara jema ( meghano nAza karavA jatAM ) pote nAza pAme che, tevI ja rIte krodha karIne je ajJAnI mANasa bIjAne haNavAnI IcchA rAkhe che te bIjAne nukasAna na karatAM potAne ja nAza kare che. Ama samajIne mANase kodhI na thavuM. 20. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auSa. (227) kedha ane duzamana - krodho nAma manuSyasya, zarIrAjAyate ripuH / yena tyajanti mitrANi, dharmAcca parihIyate // 21 // sUktamuktAvali, pra0 211, zlo0 9. ( hI. haM.) * krodha nAmane duzmana manuSyanA zarIramAMthI utpanna thAya che, tenAthI mitro tene tyAga kare che, ane te dharmathI bhraSTa thAya che. 21. vairaM vivardhayati sakhyamapAkaroti, ... rUpaM virUpayati midyamatiM tanoti / daurbhAgyamAnayati zAtayate ca kIrti, roSo'tra roSasahazo na hi zatrurasti // 22 // subhASitaratnasaMdoha, zlo0 42. krodha vairane vadhAre che, mitratAne nAza kare che, rUpane kadarUpuM kare che, hiMsaka buddhine kare che, kamanasIbane lAve che, ane kIrtine ochI kare che. (tethI) krodha samAna bIje koI duzmana / nathI. 22. ra sane sakina: duHkhArjitaM khalagataM valabhIkRtaM ca, dhAnyaM yathA dahati vahikaNaH prvissttH| Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) subhASata-padyaratnAkara. nAnAvidhavratadayAniyamopavAsai-- roSo'rjitaM bhavabhRtAM purupuNyarAzim / / 23 // gumAvataratnasaMto, rUdda. mahA duHkhathI meLavelA, khaLAmAM lAvelA ane DhagalA karelA dhAnyamAM je agnine kaNa paDe te te sarva dhAnyane bALI nAMkhe che, tema vividha prakAranA vrata, dayA, niyama ane upavAsAdika mahA kavaDe upArjana karelA prANIonA moTA puNyasamUhane krodha bALI nAMkhe che. 23. dehaM dahati kopAnistatkSaNaM smudiiritH| vardhamAnaH zamaM sarva, cirakAlasamarjitam // 24 // tattvAmRta, zlo0 289. pradIpta thayele krodharUpI agni (pahelAM to) teja samaye zarIrane bALe che ane pachI je vadhato gayo hoya to lAMbA samayathI ekatrita karela zAMtine bALI nAkhe che. 24. utpadyamAnaH prathama, dahatyeva svamAzrayam / krodhaH kRzAnuvatpazcAdanyaM dahati vA na vA // 24 // corANa, 50 4, Ro20. krodha, agninI jema jyAre utpanna thAya che tyAre, prathama te pitAnA AzrayasthAnane-zarIrane-bALe che ja, ane pachI bIjAne bALe ke na paNa bALe. (bIjAne avazya bALe te niyama nathI. ) 25. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kroSa. krodho hi zatruH prathamo narANAM, phesthito. phevinAzaya | yathA sthitaH kASThagato hi vahniH, sa eva vahnirdahate zarIram // 26 // ( 229 ). mApavitanItizAstra, mo. 87. manuSyeAnA pahelA zatru krodha ja che, kemake te zarIramAM ja raheleA che ane zarIranA ja nAza kare che. jema kASThamAM rahelA agni kASThane khALe che, tema te ja krodharUpI agni zarIrane maLe che. 26. krodha ane madirAH-- rAgaM dRzorvapuSi kampamanekarUpaM, citte vivekarahitAni ca ciMtitAni / puMsAmamArgagamanaM samaduHkhajAtaM, kopaH karoti sahasA madirAmadazca // / 27 // sumApitaratnamoda, mo. 27. madirA pIvAthI utpanna thayela mada AMkheAmAM lAlI kare che, zarIramAM dhrujArI pedA kare che, cittamAM anekarUpa (vivhaLatA )- ne kare che, vivekazUnya vicAra| pedA kare che ane purUSAne udhA mArge gamana karAve che: krodha paNa A badhAya du:khanA samUhane utpanna kare che. ( eTale ke krodha ane dirA sarakhA ja deSI che. ) 27, Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya-ratnAkara. dhairya dhunAti vidhunoti matiM kSaNena, rAgaM karoti zithilIkurute zarIram / dharma hinasti vacanaM vidadhAtyavAcyaM, kopo graho ratipatimaMdirAmadazva sumASita ttasaro, jo 26. || 28 || ( 230 ) grahanI mAka, kAmadevanI mAphka ane madirA pIvAthI utpanna thatA madanI mAphaka krodha kSaNamAM dhIrajane DhIlI karI nAkhe che, buddhine pheravI nAkhe che, lAlAza pedA kare che, zarIrane zithila banAvI de che, dharmanA nAza kare che ane na khelavAnA vacanA khelAve che. ( eTale ke grahathI pIDA pAmela, kAsapIDita ane madirAnA kamAM masta mANasanA jevI ja krodhInI sthiti thAya che. ) 28. kAnA upara krAya karavAH---- Atmaupamyena sarvatra, dayAM kurvIta mAnavaH / apakAriNi cet kopaH, kope kopaH kathaM na te 1 // 29 // jAttAsaMtiA, 60 2, jo 202, manuSye peAtAnI ja upamAvarDa-peAtAnA AtmAnI jema sa prANIne jANIne-cA karavI. jo kadAca apakAra karanAra upara kApa karavAmAM AvatA hAya teA kApa upara ja kApa kema na karavA ? ( kAraNa ke kApa ja meTA apakAra karanAra che. ane tethI tenA upara ja kApa karavA ucita che. ) 29. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 231) koSa. apakAriNi kopazcet, kope kopaH kathaM na te 1 / dharmArthakAmamokSANAM prasa paripanthini // 30 // uttarAdhyayanasUtraTIza ( masaMyama ), pR0 227 jo tuM apakAra karanAra upara kApa karatA hAya teA tu kApa upara ja kApa kema nathI karatA ? kemake te kApa tArA dharma, artha, kAma ane meAkSa e sarvanA khaLavAna zatru che-- nAza karanAra che. 30 krodhInI durdazAH-- jvaladbabbUlavadbhAti, kAyaH prAyo'tikopanaH / mukhe chAyAntare dAhaH, sarveSAM bhImadarzanaM // 31 // dinubaLa, pR. 6, jo rU. 7 prAye karIne atyaMta kApavALA purUSanu zarIra khaLatA AvaLanA jevuM jAjvalyamAna heAya che. tenA mukha upara kadAca chAyA ( ThaMDaka ) hAya paNa enA aMta:karaNamAM te| dAha bharelA hAya che. ane tenu darzana sarvane bhayaMkara lAge che. 31. AtmAnamanyamatha hanti jahAti dharma, pApaM samAcarati yuktamapAkaroti / pUjyaM na pUjayati vakti vinindyavAkyaM, kirttiotina naraH ravajI joyu :? II 32 5 sumAnitaratnaloSa, zte 20. ra Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 232 ) subhASita-padya--ratnAkara. kApayukta purUSa peAtAnA AtmAne tathA bIjAne paNa haNe che, dharmanA tyAga kare che, pApanuM AcaraNa kare che, ceAgyatAne tyAga kare che, pUjya gurUjanane pUjatA nathI, ane niMdavA lAyaka-kharAma-vacanane bele che. bhalA, krodhI mANasa zuM zuM akArya nathI karatA ? kara. sannipAtajvareNeva, krodhena vyAkulo naraH / kRtyAkRtyaviveke hA, vidvAnapi jaDIbhavet // 33 // sannipAtanA tAvanI jevA krodhavaDe vyAkuLa thayelA purUSa jo kadAca vidvAn hAya tA paNa kavya ane akartavyanA vivecana karavAmAM jaDa jevA thAya che. 33. krodhI ane rAkSasaH-- bhrUbhaMgabhaMguramukho vikarAla rUpo raktekSaNo dazanapIDitadaMtavAsAH / trAsaM gato'ti manujo jananiMdyaveSaH, krodhena kaMpitatanurbhuvi rAkSaso vA // 34 // kumAnitaratnasaMdoda, jo ?. d bhamaranA bhaMgathI vicitra meADhAvALA, bhayaMkara rUpavALA, lAla AMkhAvALA, dAMtathI dabAyelA hAThavALA, ati trAsa pAmelo ane lokAthI niMdAyela veSavALo evA krodhathI kapAyamAna zarIravALo mANasa ane rAkSasa e banne sarakhA ja lAge che. 34. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodha. ( 233 ). kaidhanA nAzane upAya - krodhavazrestadahrAya, zamanAya zubhAtmabhiH / / zrayaNIyA kSamaikaiva, saMyamArAmasAraNiH // 35 // comAsA, kaTa ka, 0 22. te kAraNa mATe krodharUpI agnine zAMta karavA mATe zubha AtmAvALA purUe saMyamarUpI udyAnamAM nIka jevI eka kSamAne ja Azraya karavo joIe. 35. kriodhanA tyAganuM phaLa - puNyaM citaM vratataponiyamopavAsaiH krodhaH kSaNena dahatoMdhanavaddhatAzaH / matveti tasya vazameti na yo mahAtmA, tAmidvimupAti naraW T + rUda che kumASita ratnasaMto, Ro. 23. vrata, tapa, niyama ane upavAsa vigerevaDe je puNya ekaThuM karyuM hoya te sarvane, jema agni lAkaDAne bALe tema, krodha eka kSaNavAramAM bALI nAMkhe che. A pramANe jANIne je mahAtmA te krodhane vaza thaye na hoya te purUSanuM puNya vRddhi pAme che. 36. -SUF - - Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rAti (33) che. zAMtinuM svarUpa vikalpaviSayottIrNaH, svabhAvAlambanaM sadA / jJAna paripAme ya, sa Ama parivartitaH che ? A pAnasara, rAmaSTi, 0 2. mAnasika zubhAzubha saMkalpa-vikalpa rahita, ane hamezAM AtmAnA ja svabhAvanuM avalaMbana karanAro e je jJAnane paripAka te zama kahevAya che. 1. sAcI zAMti - je vayasi H zani, sA zani rati je matiH | dhAtuSu kSIyamANeSu, zamaH kasya na jAyate ? // 2 // ___ bhAgavata, skaMdha 9, a0 9, zlo0 29. je puruSa pahelI vayamAM zAMta heya te ja zAMta che ema mAro abhiprAya che. kemake zarIranI sarva dhAtuo kSINa thAya tyAre kene zama hete nathI? (tyAre te sarva kaI zAMta ja hoya che. 2. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMti. ( 235 ) zAMtinuM mahatvaH---- zama eva paraM tIrtha, zama eva paraM tapaH / zama eva paraM jJAnaM, zamo yogaH parastathA // 3 // itihAsasamuccaya, a0 12, zlo0 33. zAMti e ja uttama tIrtha che, zAMti ja uttama tatha che, zAMti ja uttama jJAna che, ane zAMti ja uttama ceAga che. 3. jJAnadhyAnatapaH zIla- samyaktvasahito'pyaho / taM nAnoti guNaM sAdhurya prApnoti zamAnvitaH // 4 // jJAnasAra, zamASTaka, zlo0 5. jJAna, dhyAna, tapa, zIla ke samyaktva sahita evA paNa sAdhu purUSa evA prakAranA guNune prApta karI zakatA nathI ke jevA prakAranA guNune zAMtithI yukta evA sAdhu meLave che. 4. samyagdRSTirjJAnI, dhyAnatapobalayuto'tyanupazAntaH / taM labhate na guNaM yaM, prazamaguNamupAzrito labhate // 5 // prazamarati, zlo0 127. sabhyagdRSTi ( suzraddhAvAna ), jJAnI, dhyAna bhane tyoynnyukta paNa upazama rahita sAdhu, jevA guNa upazama-zAMti-yukta sAdhu pAme che, tevA guNu pAmI zakatA nathI. 5. ArurukSurmuniryogaM, zrayed bAzakriyAmapi / yogArUDhaH zamAdeva, zudhyatyantargatakriyaH // 6 // jJAnasAra, zamASTaka, lo0 3. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 236 ) subhASita-padya-ratnAkara. yoga upara caDavAnI IcchAvALA munie AvazyakAdi bAhya kriyAne paNa Azraya karo. paraMtu ga upara caDI gayela atyaMtara kriyAvALe bhegI to zama thakI ja zuddha thAya che. 6. svargasukhAni parokSANyatyantaparokSameva mokSasukham / pratyakSaM prazamasukhaM, na paravazaM na vyayaprAptam / / 7 // varganAM sukha pareza che, ane mokSanuM sukha atyaMta pakSa che. prazama-zAMtinuM sukha ja pratyakSa che, te parAdhIna nathI tema ja dhanAdikanA kharcathI prApta thanAruM paNa nathI-svAbhAvika ja che. 7. zAMtimAM ja sukha pAnIyaM vA nirAyAsaM, svAdannaM vA bhayottaram / vicArya khalu pazyAmi, tatsukhaM yatra nirvRtiH // 8 // hitopadeza. eka tarapha koI paNa jAtanA kaSTa vagara maLeluM pANI hoya ane eka tarapha jenI pAchaLa bhaya rahelo che evuM miSTAnna hAyaH e bemAM sAruM karyuM e saMbaMdhI vicAra karatAM mane jaNAya che ke te ja sukhakAraka che ke jemAM zAMti rahelI che. (arthAta e azAMta bhajana karatAM zAMtivALuM pANI vadhAre sAruM che.) 8. zAMtirahita pazu samAna - zamo hi na bhavedyeSAM, te narAH pazusanibhAH / samRddhA api sacchAsne, kAmArtharatisaMginaH // 9 // tatvAmRta, zlo0 265. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMti. ( 237 ) je mANasamAM zAMti nathI hotI te manuSya pazu sarakhA ja samajavA. kAraNa ke tevA loko uttama zAstrarUpI saMpattithI samRddha hovA chatAM kAmamAM ane arthamAM ja magna thayelA hoya che. 9. zAMtine upAya vizuddhapariNAmena, zAMtirbhavati srvtH| saMkliSTena tu cittena, nAsti zAMtirbhaveSvapi // 10 // tasvAmRta, R0 22. mananA pariNAma zuddha karavAthI dareka rIte zAMti thAya che; ane kalezayukta citta karavAthI aneka bhavamAM paNa zAMti nathI maLatI. 10. vihAya kAmAn yaH sarvAn , pumAMzcarati niHspRhaH / nirmamo nirahaGkAraH, sa zAntimadhigacchati // 11 // mavitA , 0 2, Ro 2. je puruSa sarva IcchAone tyAga karIne, niHspRha-spRhA rahita-thaIne vicare che, tathA je mamatA ane ahaMkAra rahita hoya che, te zAMtine pAme che. 11. zAMtinuM phaLa - garjajjJAnagajottuMgA raGgaddhyAnaturaMgamAH / jayanti munirAjasya, zamasAmrAjyasaMpadaH // 12 // jJAnasAra, samagra, Ro. 8. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 238 ) subhASita-padya--ratnAkara. garjanA karatA evA jJAnarUpI hAthIoe karIne ati unnata ane uchaLatA evA dhyAnarUpI azvovaDe karIne yukta evI, munirAjanI zama-zAMti rUpI sAmrAjyanI saMpatti vijayavaMta varte che. ( eTale ke zAMti rAkhanAra muni jJAna ane dhyAna e banne upara Adhipatya meLavI zake che.) 12. 12. zamasUkta sudhAsiktaM yeSAM naktaM dinaM manaH / kadApi te na dahyante, rAgoragaviSormibhiH // jJAnasAra, rAmA, 13 // oN . jeenuM mana divasa ane rAta zAMtibharyA suvacane rUpI amRtathI siMcAyeluM che tee, kApaNu divasa, rAga ( vastudhana-meLavavAnI Asakti ) rUpI sarpanA jheranI urmithI dAjhatA nathI-leza pAmatA nathI. 13. brahmacArI gRhastho vA, vAnaprastho yatistathA / sarve te'tha zamenaiva prApnuvanti parAM gatim // 14 // tihAsamuya, 10 22, jo0 24. brahmacArI hAya ke gRhastha hAya, vAnaprastha hAya ke yati hAya, te sarva eka zamavaDe karIne ja uttama gati ( meAkSa )ne pAme che. 14. anicchan karmavaiSamyaM, brahmAMzena samaM jagat / AtmAbhedena yaH pazye - dasau zivaMgamI zamI // 15 // mAnasAra, rAmA, sTe. 2. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMti. ( 239 ) je zama guNavALA manuSya kathI thatI viSamatAne na IcchatA hatA, eTale ke karmathI thatAM sukha du:kha, uttamatA-nIcatA vigere tarafa upekSA rAkhatA chatA, zuddha caitanya svarUpa jJAnanA aMza vaDe samagra jagatane peAtAnA AtmAthI abhedapaNe dekhe, te meAkSagAmI dhAya che. 15. dhyAnavRSTerdayAnadyAH, zamapUre prasarpati / vidyAtI vRkSAnAM, mUjhAtunsUrunuM mavet // 16 // jJAnasAra, rAmASTa, sne0 4. dhyAnarUpI varasAdathI, dayArUpI nadIne zAMtirUpI pANIne pravAha jyAre phelAvA lAge che tyAre vikArarUpI kAMThAnA vRkSAnu mULathI ja unmUlana thai jAya che. 16. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RESSESH se kSamA ( 32) kSamAnuM AcaraNa - kSantavyo mandabuddhInA-maparAdho manISiNA / na hi sarvatra pANDityaM, sulabhaM puruSe kvacit // 1 // buddhimAna puruSe alpa buddhivALAne aparAdha mApha karo joIe. kemake sarva puruSane viSe kAMI paMDitAI sulabha hetI nathI. 1. kSamAnuM mahatva - zAntireva mahAdAnaM, kSAntireva mhaatpH| kSAntireva mahAjJAnaM, kSAntireva mahAdamaH // 2 // mahAbhArata, uttarArdha, a0 11, zlo0 12. kSamA ja moTuM dAna che, kSamA ja mATe tapa che, kSamA ja moTu jJAna cha, bhane kSamA mott| hama-driyahamana-che. 2. narasyAbhUSaNaM rUpaM, rUpasyAbharaNaM guNaH / guNasyAbhUSaNaM jJAnaM, jJAnasyAbhUSaNaM kSamA // 3 // maNiratnamAlA ( kSemeMdra ), zlo0 55. puruSanuM AbhUSaNa sAruM rUpa che, rUpanuM AbhUSaNa guNa che, guNanuM AbhUSaNa jJAna che, ane jJAnanuM AbhUSaNa kSamA che. 3. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSama.. (241) 1||3pii strI: aucityAMzukazAlinI hRdaya he zIlAGgarAgojvalAM, zraddhAdhyAnavivekamaNDanavatIM kAruNyahArAGkitAm / sadbodhAJjanaraJjinIM parilasaccAritrapatrAGkarAM, nirvANaM yadi vAJchasIha paramakSAntipriyAM tadbhaja // 4 // vairAgyazataka (padmAnanda), zlo. 62 he hRdaya ! jo tuM mokSanI IcchA rAkhatuM hoya to, ucitapaNArUpa vastrapaDe zomatI, zIta34I aNg|| 43 041 (hehIpyamAna.), zraddhA, dhyAna ane vivekarUpI alaMkAravALI, dayArUpI hAravaDe yukta, sArA bodharUpI aMjanavaDe aMjayelI ane sArA AcaraNarUpa pILavaDe dedIpyamAna evI zreSTha kSamArUpI priyAne bhaja-aMgIkAra kara ! 4. manasyAhlAdinI sevyA, sarvakAlaM sukhapradA / upaneyA tvayA bhadra, kSamA nAma kulAMganA // 5 // tattvAmRta, zlo. 268 he bhalA puruSa ! tAre, manane AnaMda ApanArI, hamezAM sukhane ApavAvALI evI, kSamAnAmanI kuLavAna strInI sAthe lagna karavuM ane enI upAsanA karavI ! 5. kSamAvAnanuM lakSaNa: adviSTaH sarvabhUtAnAM, maitraH karuNa eva ca / nirmamo nirahaGkAraH, samaduHkhasukhaH kSamI // 6 // yatidharmasaMgraha, pR. 30 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24ra ) subhASita-padya-ratnAkara. sarva prANIo upara dveSa rahita, mitrAIvALe, karUNAvALo, mamatA rahita, ahaMkAra rahita ane sukha duHkhamAM samabhAvavALo je puruSa hoya te kSamAvAna kahevAya che. 6. kSamAvAna sAco dhamIM dharmasya dayA mUlaM. na cAkSamAvAn dayAM samAdhatte / tasmAdyaH zAntiparaH, sa sAdhayatyuttamaM dharmam // 7 // prazamarati, zlo0 168. dharmanuM mUla-kAraNa dayA ja che, ane kSamA rahita manuSya dayA karI zakatA nathI. tethI je kSamAvALo hoya te ja uttama dharmane sAdhI zake che. 7. kSamAvAna sAthenuM vartana kuryAnna karkazaM karma, kSamAzAlini sajjane / prAdurbhavati saptAcirmathitAcandanAdapi // 8 // vivekavilAsa, aSTamollAsa, zlo0 396. kSamAvAna evA sajjana puruSa tarapha (kaI divasa) kaThora vartAva nahIM karo, kAraNake (ThaMDu evuM) caMdana paNa je ghasavAmAM Ave to emAMthI Aga pragaTe che. 8. kSamAvAnanI udAra bhAvano - dadatu dadatu gAlIlimanto bhavanto vayamapi tadabhAvAdgAlidAne'samarthAH / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamA. ( 243 ). jagati viditametaddIyate vidyamAnaM, nahi zIviSAAM zo vAsai rati | jeo kSamAnA guNavALA hoya che teo potAne gALe denArane A pramANe kahe che- tame gALavALA che, tethI bhale gALa Ape, Apo ! ame to gALavALA nathI-amArI pAse gALe nathI, tethI ame bIjAne gALo devAmAM asamartha chIe. kemake jagatamAM A vAta prasiddha ja che ke je vastu pitAnI pAse vidyamAna hoya teja bIjAne ApI zakAya che. kemake kaI paNa sasalAnuM zIMgaDuM koIne ApI zakatA nathI. (kemake sasalA pAse zIMgaDuM che ja nahIM.) 9. doSeSu satsu yadi ko'pi dadAti zApaM, ___ satyaM bravItyayamiti pravicintya sahyam / doSeSvasatsu yadi ko'pi dadAti zApaM, mithyA bravItyayamiti pravicintya sahyam // 10 // | gumAvataranasaMvoda, choDa 32. ApaNe doSa hoya ane koI ApaNane gALo de-Akroza kare to A satya kahe che ema dhArIne tenuM vacana sahana karavuM joIe. ane je doSa nahIM chatAM koI gALo Ape to A khoTuM bele che ema vicArIne tenuM vacana sahana karavuM yogya che. 10.. apakAripu mA pApaM, ciMtaya tvaM kadAcana / svayameva patiSyanti, kUlajAtA iva drumAH // 11 // jaina paMcataMtra, cho, 264. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) subhASita-padha-ratnAkara. he citta ! apakAra karanAra upara tuM kadApi pApanuM-tenuM ahita karavAnuM-ciMtavana na kara ! kemake je pApI haze te, nadInA kAMThA upara ugelA vRkSonI jema, pitAnI meLe ja paDI jaze. 11. kSamAnuM phaLa kSamayA kSIyate karma, duHkhadaM pUrvasaMcitam / cittaM ca jAyate zuddhaM, vidveSabhayavarjitam / / 12 // tatvAkRta, 0 26. kSamAthI pahelAMnuM bheguM kareluM ane duHkhane devAvALuM evuM karma nAza pAme che ane citta paNa dveSa ane bhaya rahita, evuM zuddha thAya che. 12. kSamA dhanuH kare yasya, durjanaH kiM kariSyati / aNe patito vahniH, svayamevopazAmyati // 13 // vRddhavALAcanati, 20 2, RodurUjenA hAthamAM kSamArUpI dhanuSa hoya tene durjana mANasa zuM karI zake? (kAMI paNa karI zake nahIM.) kemake ghAsa rahita sthAnamAM paDele agni pitAnI meLe ja zAMta thaI jAya che. 13. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna (33) mAnanI nikatAH---- svacittakalpito garvaH kasya nAma na jAyate 1 / utpAya TikramaH pALa, zete makramA||i & II peAtAnA manathI kalpanA karelA ga kAne thatA nathI ? sarvane thAya che. jemake TITADI nAmanuM pakSI, jANe ke peAtAnA paganA bhArathI pRthvI bhAMgI jaze eveA bhaya pAmyu hAya tema, peAtAnA banne paga uMcA rAkhIne suve che. 1. sthANurvA puruSo vA'yaM dRSTveti tarkayaMti yam / sa mAnI dUratastyAjyo, namrAdiguNavarjanAt // 2 // hiMgugaLa, mAnama, jo.r. jene joine A ThuMThu che ke puruSa che, evI rIte leAkA tarka kare che evA, namratAdi guNeAthI rahita thaelA, mAnI manuSyeAnA dUrathI ja tyAga karavA. 2. hInayoniSu bambhramya, cirakAlamanekadhA / '' uccagotraM sakRtprAptaH, kastato mAnamudvahet 1 // 3 // tattvAmRta, zlo0 299. halakI ceAnIemAM lAMbA samaya sudhI aneka vakhata rakha~ Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 246 ) subhASita-padya-ratnAkara DapaTTI karIne ekAda vakhata uMcA gotrane meLavIne kaNa mANasa mAnane dhAraNa kare? 3. rathanaM to puSpa, samudramI zataram | lAvaNyaM daMbhinAM tadvanmAnimAnaM nirarthakam // 4 // hiMgulaprakaraNa, mAnaprakrama, zlo0 4. jema vanamAM utpanna thaeluM puSpa, tathA samudramAM raheluM zItalapANe nirarthaka che tathA jema kapaTI manuSyanuM lAvaNya nirarthaka che tema mAnInuM mAna nirarthaka che. 4. yaH stabyo guruNA sAkamanyasya namanaM kutaH / na chAyAyai na lAbhAya, mAnI kaMtheravannRNAm // 5 // fhaMguruvAra, mAna , Ro. 2. je mAnI mANasa gurUnI samIpe paNa akkaDa rahe che te bIjAne namaskAra kare e vAta ja zI karavI ? ane eTalA ja mATe evo mAnI mANasa kaceranA vRkSanI peTha mANasane chAyAdAyaka ke lAbhadAyaka thaI zakato nathI. 5. mA tAta ! sAhasaM kArSIvibhavairgarvamAgataH / svagAtrANyapi bhArAya, bhavanti hi viparyaye // 6 // he bhAI ! vaibhavathI garva pAmele tuM sAhasa-vicAra vinAnuM kArya-na kara ! kemake bhAgya viparIta thaze-eTale ke vaibhavane nAza thaze tyAre tArA pitAnA zarIranA avayavo paNa tane bhArabhUta thaze. 6. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna. mAnathI nukasAnaH-- vinayazrutazIlAnAM, trivargasya ca ghAtakaH / vivekalocanaM lumpan mAno'ndhaGkaraNo nRNAm // 7 // corAjI, 60 4, jo 22. ( 247) mAna ( garva ) vinaya, zruta ane zIlanA nAza kare che, dharma, artha ane kAma e traNa vaSa~nA ghAta kare che, vivekarUpI netrane lApa kare che, ane manuSyAne aMdha banAve che. 7., hInAdhikeSu vidadhAtyavivekabhAvaM, dharma vinAzayati saMcinute ca pApam / daurbhAgyamAnayati kAryamapAkaroti, kiM kiM na doSamathavA kurute'bhimAnaH 1 // 8 // subhASitaratnasaMdoha, zlo0 45. abhimAna-( abhimAnI mANasa )-uMca ane nIcanA bheda nathI joi zakatA; dharmanA nAza kare che; pApane bhegu kare che; durbhAgyane lAve che; karavA megya kAmane dUra kare che; bhalA evA kayA dASa che ke je abhimAna na karatA hAya ! 8. utsarpayan doSazAkhA, guNamUlAnyadho nayan / unmUlanIyo mAnaDu - stanmArdavasaritplavaiH // 9 // coLazAstra, 60 4, zve0 14. deSarUpI zAkhAone vistAratA ane guNarUpI mULAne nIce laI jatA evA mAnarUpI vRkSane namratApI nadInA pUravaDe ukheDI nAkhavA joie. 9. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (248) subhASita-padya-ratnAkara. ahaMkAro hi lokAnAM, nAzAya na tu buddhaye / yathA vinAzakAle syAt, pradIpasya zikhojjvalA // 10 // tatvamRta, go. ra18. jevI rIte dIvAnI jyota nAza thavAnA vakhate vadhu tejadAra thAya che te ja pramANe ahaMkAra paNa mANasano nAza kare che, nahiM ke vRddhi. 10. ghAtrA dattaM mAnavatyAM laghutvaM, mAnonmatte rAvaNe durmatitvam / daryotkRSTe koNike durgatitvaM, duSTAnmAnAtsadgatiHkena labdhA? // 11 // hiMdunariNa, mAnaprama, goDa. mAnavatIne deve laghutA ApI, tathA ahaMkArathI unmatta thayelA rAvaNane durmatipaNuM ApyuM, koNIkarAjAne durgatipaNuM ApyuM. evI rIte dukha evA mAnathI koNe sugati meLavI che ? 11. nIti nirasyati vinItamapAkaroti, kIrti zazAMkadhavalAM malinIkaroti / mAnyAn na mAnayati mAnavazena hInaH, prANIti mAnapahaMti mahAnubhAvaH // 12 // sumASita ratnasaMto, mo. ka. abhimAnanA kAraNe halako thayelo prANI nItino nAza kare che; vinayane vegaLo kare che; caMdranA jevI ujvaLa kIrtine kalaMkita kare che; ane mAna ApavA lAyaka mANasone mAna Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAna. (24 ) nathI ApatA. A pramANe samajIne sAro mANasa mAnane 2 re che. 12. zrutazIlavinayasaMkSaNasya dharmArthakAmavimasya / mAnasya ko'vakAzaM, muhUrtamapi paNDito dadyAt 1 // 13 // prazamarati, zlo0 27. zAstra, zIla, ane vinayane duSaNarUpa, dharma artha ane kAmane vigharUpa evA mAnane koNa paMDita purUSa eka muhUrta mAtra paNa avakAza Ape ? 13. zikSAM labhate no mAnI, vidyAmIyAna karhicit / vinayAdikriyAzUnyaH, staMbhavat stabdhatAM gataH // 14 // hiMgulaprakaraNa, mAnaprakama, zlo0 3. vinayAdikanI kriyAthI zUnya thaelo, tathA staMbhanI peThe stabdhapaNane prApta thaelo e ahaMkArI mANasa zikhAmaNune prApta karato nathI tathA keIpaNa samaye vidyAne bhejavato nathA. 14. mAnane tyAga - mA kuru dhanajanayauvanagarva, harati nimeSAt kAlaH sarvam / mAyAmayamidamakhilaM hitvA, brahmapadaM pravizAzu viditvA // 15 // mohamudra (zaMkarAcArya), zlo0 5. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ra50) subhASita-pa-ratnAkara. dhana, kuTuMbI jana ane yuvAvasthAne tuM garva na kara. kemake eka kSaNa vAramAM kALa sarvane haraNa kare che. mATe jIva! A sarva mAyAmayane cheDIne tathA brahmanuM tatva jANIne tuM zIdhrapaNe mekSamAM praveza kara ! 15. mAnathI nukasAna ane tyAga - yasmAdAvirbhavati vitatirdustarApanadInAM, yasmin ziSTAbhirucitaguNagrAmanAmApi nAsti / yazca vyAptaM vahati vadhadhIdhUmyayA krodhadAvaM, taM mAnAdi parihara durArohamaucityavRtteH // 16 // siMdUra, Ro. 42. je mAnarUpa parvatamAMthI na oLaMgI zakAya evI ApattirUpI nadInA samUDa pragaTa thAya che, jemAM uttama purUSone priya evA guNarUpI gAmanuM nAma paNa nathI, vaLI je hiMsAbuddhirUpI dhumADAvaDe vyAsa evA krodharUpI dAvAnaLane dhAraNa kare che, tathA jenA para caDavuM ati kaThaNa che, te mAnarUpI parvatane, ucita AcaraNa karavAthI, tajI de. 16. stabdho vinAzamupayAti nato'ti vRddhi, matya nItarato thayo vA garvasya doSamiti cetasi saMnidhAya, nAhaMkaroti guNadoSavicAradakSaH // 17 // kumASita ratnasaMtoda, go1. nadIne kinArA upara sIdhuM ubhuM raheluM jhADa nAza pAme Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mAna. ( 251 ) che ane namI gayeluM jhADa vadhe che, enI mAphaka garvathI TaTAra karanAra mANasa nAza pAme che ane namratAthI namanAra mANasa AgaLa vadhe che. A pramANe abhimAnane doSa manamAM samajIne guNa ane doSanA vivekavALo manuSya ahaMkAra karatA nathI. 17. mamAhamiti caiSa yAvadabhimAnadAhajvaraH, kRtAntamukhameva tAvaditi na prazAntyunayaH / yazaH sukhapipAsitairayamasAvanarthottaraiH, parairapasadaH kuto'pi kathamapyapAkRSyate // 18 // sUtratAsUtra ( 10 ) g0 rU. jyAM sudhI " mArUM " ane "huM" e bhAvanAvALo abhimAnarUpI dAhajvara mANasane lAgelo hoya che tyAM sudhI tene zAMti thatI ja nathI. kAraNake e yamarAjanA mukhya samAnaja hoya che. eTalA mATe anarthathI vegaLA thayelA ane yazanA sukhanuM pAna karavAnI IcchAvALA evA loko A nAlAyaka ( mAna ) ne game tema karIne toDI pADe che. 18. mAnI vinItimapahaMtyavinItiraMgI, sarva nihaMti guNamastaguNAnurAgaH / sarvApadAM jagati dhAma virAgataH syAdityAkalayya sudhiyo na dharanti mAnam // 19 // subhASitAnA 6, 0 47. abhimAnI mANasa vinayane nAza kare che, uddhatAImAM AnaMda mANe che, tenI guNe pratyenI prIti nAza pAme che ane Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 25ra ) subhASita-pa-ratnAkara. tethI te tamAma guNene nAza kare che. vaLI dunIyAmAM (guNe uparanA) virAganA kAraNe dareka prakAranI Aphatane pAme che. A pramANe samajIne DAhyA purUSe mAnane dhAraNa karatA nathI. 19 bhrAmyatyUrdhvamukhaH kSamo namayituM pUjye'pi no kandharA. mantaHkSiptakuzIlatAvazatanuH prANI yadadhyAsitaH / taM mAnaM vipadAM nidhAnamayazorAzernidAnaM sadA, muktvA mArdavamAdareNa mahatA cetaH samabhyasyatAm // 20 // saMvedRmI , g0 2, 0 7. he citta! je mAnanA adhyAsathI mANasanuM zarIra aMta:karaNamAM rahelI ( beselI ) kuzIlatA ( rUpa leDhAnI keza) thI jakaDAI jAya che, ane tethI te mANasa pitAnuM mukha ucuM rAkhI cAle che. ane pUjya puruSanI pAse paNa pitAnI garadana namAvavAne samartha thatuM nathI tevA, vipattionA bhaMDArarUpa ane apakIrtinA kAraNarUpa mAne cheDI daI, moTA AdaravaDe tAre mArdava-namratA meLavavA mATe abhyAsa kare jaIe. ra0. garveNa mAtRpitRvAMdhavamitravargAH, sarve bhavaMti vimukhA vihitena pusaH / anyo'pi tasya tanute na jano'nurAgaM, matveti mAnamapahastayate subuddhiH // 21 // subhASitaratnasaMdoha, zlo0 49. garva karavAthI mANasanA mAtA, pitA, bhAI, mitra vigere badhA vimukha thAya che. ane A sivAya bIjo mANasa paNa Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna. ( 253 ) tenA upara prema karatA nathI. A pramANe samajIne sArI buddhivALo mANasa mAnane dUra kare che. 21. AyAsakopabhayaduHkhamupaiti mayoM mAnena sarvajananinditaveSarUpaH / vidyAdayAdamayamAdiguNA~zca haMti, jJAtveti garvavazameti na zuddhabuddhiH // 22 // gumAvatarano , Ro. 10. mAna (garva) vaDe karIne sarva lekamAM nidita veSa ane rUpavALe manuSya prayAsathI, kepathI ane bhayathI utpanna thayelA duHkhane pAme che, tathA vidyA, dayA, damana, yama vigere guNone haNe che. A pramANe jANune zuddhabuddhivALo manuSya garvane vaza thato nathI. 22. adhurUM pAtra:-- viSabhArasahasreNa, gavaM na yAti vAsukiH / vRzciko bindumAtreNa, UvaM vahati kaNTakam // 23 // hatoza, g0 8, 0 21. vAsuki nAmane nAga hajAra bhAra viSane dhAraNa kare che te paNa tene garva hoto nathI. ane vIMchI to eka biMdu mAtra ja viSane dhAraNa kare che temAM te te potAnA kaMTakanepuchaDAne-uMcuM rAkhIne cAle che. 23. " divyaM cUtarasaM pItvA, garva na yAti kokilH| pItvA kardamapAnIyaM, meko raTaraTAyate // 24 // bhAminIvilAsa, ucchrAsa 3, lo0 21. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) subhASita-padya-ratnAkara. svAdiSTa AmrarasanuM pAna karIne paNa keyala garva karatI nathI, ane deDake kAdavanuM pANI pIne paNa moTA zabdathI De DuM kare che-gaviSTa thAya che. 24. sampUrNakumbho na karoti zabdama? ghaTo ghoSamupaiti nUnam / vidvAn kulIno na karoti garva, guNairvihInA bahu jlpynti||25|| fhato , g0 rU, Ro. 21. bharele ghaDo zabda karatA nathI. ane aDadhe bharele ghaDe avazya zabda kare che. tema vidvAna ane kulIna mANasa garva karato nathI, ane guNarahita puruSo bahu bolyA kare che-garvanI vAto kare che eTale pitAnI baDAI mAre che. 25. ATha madada - jAtilAbhakulaizvaryabalarUpatapa:zrutaiH / kurvan madaM punastAni, hInAni labhate janaH // 26 // coparA, praka, Ro. . jAti, lAbha, kuLa, aizvarya, baLa, rUpa, tapa ane kRta (zAstrane abhyAsa) A ATha prakAranA madamAMthI prANI jene jene mada kare, te te bIjA janmamAM hIna prApta thAya che. 26. kulajAtitaporUpa-balalAbhazrutazriyAm / madAtprApnoti tAnyeva, prANI hInAni mUDhadhIH // 27 // vivevisTAra, navama kaNAna, . 7. . mUDha prANI, kuLa, jAti, tapa, rUpa, baLa, lAbha, zrutajJAna Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna.' ( 255 ) ane lakSmI A AThamAMthI kaI paNa vastune mada kare, te parabhavamAM te ja kulAdika hIna-halakA pAme che. ra7. jAtikularUpabalalAbhavuddhivAllabhyazrutamadAMdhAH / klIvAH paratra ceha ca, hitamapyarthaM na pazyanti // 28 // karAmata, A0 80. jAti, kula, rUpa, baLa, lAbha, buddhi, snigdhatA ane jJAnanA madathI AMdhaLA thaelA halakA mANaso potAnA hitakArI arthane paNa joI zakatA nathI. 28. mAnanuM kaDavuM phaLa - rUpezvaratvakulajAtitapobalAjJA-- jJAnASTaduHkhadamadAkulabudirajJaH / yo manyate'hamiti nAsti parodhiko'pi, mAnAt sa nIcakulameti bhavAnanekAn // 29 // kumASita ratno , Ro. karU. rUpa, aizvarya, kula, jAti, tapa, baLa, AjJA ane jJAna e du:khane devAvALA ATha prakAranA madathI AkuLa buddhivALo je ajJAnI mANasa "huM ja chuM" ane mArAthI koI moTe nathI" ema mAne che te, e mAnanA kAraNe, aneka bhAmAM nIcA kuLane prApta kare che. 29. jAtyAdimadonmattaH, pizAcavadbhavati duHkhitaveha / jAtyAdihInatAM parabhave ca niHsaMzayaM labhate // 30 // prarAmati, gava 28. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ra56) subhASita-padya-ratnAkara jAti vigerenA madathI unmatta thayelo A mANasa dunIyAmAM pizAcanI mAphaka duHkhI thAya che ane parabhavamAM halakI jAti vigerene avazya meLave che. 30. jivhAsahasrakalito'pi samAsahasra-- __ yasyAM na duHkhamupavarNayituM samarthaH / sarvajJadevamapahAya paro manuSya-- stAM zvabhrabhUmimupayAti naro'bhimAnI // 31 // ___ subhASitaratnasaMdoha zlo0 53. zrI sarvadevane choDIne bIjo koI paNa mANasa hajAra jIbhavaDe ane hajAra varSamAM paNa jenA du:khanuM varNana karavAne samartha thatuM nathI evA atidu:khadAyaka narakamAM, abhimAna karanAra prANI jAya che. 31. apamAna paNa sahavuM - samyagvicAryeti vihAya mAnaM, ___ rakSana durApANi tapAMsi yatnAt / mudA manISI sahate'bhibhUtI, ja kSamAyAmapi nIvatAra . rara .. adhyAtmakuma, 10 7, Ro8. A pramANe sArI rIte vicAra karI, mAnane tyAga karIne ane duHkhe maLI zake tevAM tapanuM yatnathI rakSaNa karIne, kSamA karavAmAM zuravIra e paMDita sAdhu, nIca purUSoe karelAM apamAne paNa khuzIthI sahana kare che. 32. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna. ( 257 ) [ zasta--mAna ] noTaH--jyAM jyAM mAnane eka Adeya guNa tarIke varNavIne ene prazasta batAvavAmAM Avela che tyAM mAnanA a abhimAna, ahaMkAra ke evA na karatAM enA artha sAbhimAna ke sAtvikavRtti evA kaiMka karavA joIe. mAnanI mahattAH-- tAvadAzrIyate lakSmyA, tAvadasya sthiraM yazaH / puruSastAvadevAsau, yAvanmAnAna hIyate // 33 // riAtAnuMnIya, sarvo, jo 62. O jyAM sudhI purUSa mAnathI bhraSTa thatA nathI, tyAM sudhI lakSmI tenA Azraya kare che, tyAM sudhI teneA yaza sthira rahe che, ane tyAM sudhI ja te purUSarUpe che. 33. adhamA dhanamicchanti, dhanaM mAnaM ca madhyamAH / uttamA mAnamicchanti, mAno hi mahatAM dhanam // 34 // vRddhALanIti, 108, o . oN. adhama manuSya ekalA dhanane ja Icche che, madhyama janA dhana ane mAna bannene icche che, paNa uttama purUSA tA mAtra eklA mAnane ja icche che. kemake mAna ja mahApurUSAnu dhana che. 34. mAnabhaMga karatAM mRtyu uttamaH- varaM prANaparityAgo na mAnaparikhaNDanam / mRtyozca kSaNikaM duHkhaM, mAnabhaGgAd dine dine // 35 // zALAcanIti, 406, jo 26. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 258) subhASita-padya-ratnAkara. prANa tyAga thAya te sAruM che. paraMtu mAnanI hAni thAya te sAruM nathI. kemake mRtyuthI te eka kSaNa vAra ja duHkha thAya che, paraMtu mAnane bhaMga thavAthI te divase divase eTale hamezAM jIMdagI sudhI duHkha thAya che. 35. araNyaM sAraGgairgirikuharagarbhAzca haribhi dizo diGmAtaGgaiH salilamuSitaM paGkajavanaiH / priyAcakSurmadhya-stana-badanasaundaryavijitaiH,, satAM mAne mlAne maraNamathavA dUragamanam // 36 // | vividhAvya, 0 2 7. priyAnA cakSunI suMdaratAthI jItAyelA haraNe araNyamAM nivAsa kare che, priyAnA madhya-udaravaDe jItAyelA siMhe parvatanI guphAnA madhyabhAgamAM rahe che, priyAnA stanavaDe jItAyelA dizAnA hAthIo dizAonA aMte rahe che, ane priyAnA mukhanI suMdaratAthI jItAyelA kamaLanA vane pANImAM vase che. te ja pramANe purUSonA mAnanI hAni thAya tyAre temanuM maraNa athavA dUra dezamAM gamana e ja zreyaskara che. 36. mAnanI bhAvanA - jvalitaM na hiraNyaretasaM, cayamAskandati bhasmanAM janaH / abhibhUtibhayAdasUnataH, sukhamujjhanti na dhAma mAninaH // 37 // ' ritAnI, sajja 2, Ro. 20. parAbhavanA-baLavAnA bhayane lIdhe saLagatA agnimAM kaI mANasa paga mUkatA nathI, paNa rAkhanA DhagalAmAM sukhethI paga mUke che, te ja pramANe mAnavaMta purUSo parAbhavanA bhayane lIdhe potAnA prANane sukhe tyAga kare che, paNa potAnA tejano tyAga karatA nathI. 37. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinA ( rU4) te vinayanI mahattA - mUlaM dharmadrumasya dhupatinarapatizrIlatAmUlakandaH, saundaryAhvAnavidyA nikhilgunnnidhirvshytaacuurnnyogH| siddhAjJAmantrayantrAdhigamamaNimahArohaNAdriH samastAnarthapratyarthitantraM trijagati vinayaH kiM na kiM sAdhu dhatte // 1 // dharmaduma, g0 18, Ro. 78. vinaya e dharmarUpI vRkSanuM mULa che, deveMdra ane nareMdranI lakSmIrUpI latAno mULakaMda che, sauMdaryane bolAvavAnI vidyA che, samagra guNono bhaMDAra che, sarvane vaza karavA mATe cUrNane yoga che, siddhAjJA (pitAnI AjJA sarvane mAnya thAya te) maMtra ane yaMtranI prAptirUpI maNione meTe rehaNAcaLa parvata che, tathA samagra anartharUpI zatruone nAza karavAnuM taMtra che. bhalA vinaya traNa jagatamAM zuM zuM sAruM nathI karatA? 1. vinaya sAcuM AbhUSaNanbhobhuussaa pUSA kamalavanabhUSA madhukaro, vacobhUSA satyaM varavibhavabhUSA vitaraNam / Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 260 ) subhASita-pa-ratnAkara manobhUSA maitrI madhusamayabhUSA manasijaH, sadobhUSA sUktiH sakalaguNabhUSA ca vinayaH // 2 // ___vacanAmRtazAstranIti, zlo0 58. AkAzanuM bhUSaNa sUrya che, kamaLanA vananu bhUSaNa bhamare che, vacananuM bhUSaNa satya che, uttama vaibhavanuM-dhananuM-bhUSaNa dAna che, mananuM bhUSaNa maitrI eTale sarva prANuo upara maitrIbhAva rAkhe te che, vasaMta RtunuM bhUSaNa kAmadeva che, sabhAnuM bhUSaNa sArI nItiyukta vANI che, ane samagra guNenuM bhUSaNa vinaya che. 2. na tathA sumahAdhairapi, vastrAbharaNairalato bhAti / zrutazIlamUlanikaSo vinItavinayo yathA bhAti // 3 // zrata ane zILanI mukhya kasoTIrUpa vinayavaDe namra thayela purUSa je zobhe che, te mahA mUlyavALA vastra ane AbharaNethI vibhUSita thayele purUSa zobhato nathI. 3. vinayane upAya - vinayAyattAzca guNAH sarve, vinayazca mArdavAyattaH / yasminmArdavamakhilaM, sa sarvaguNamAkatvamAmoti // 4 // varAmati, mo. 266. sarve guNe vinayane AdhIna che, ane vinaya mRdutAne AdhIna che, ane jemAM saMpUrNa mRdutA vasI che te sarvaguNasaMpanna thAya che. (eTale ke vinaya meLavavAne upAya mRdutA-narasatA-che) 4. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya. ( 21 ) vinaya vagara nukasAna - vinayavyapetamanaso guruvidvtsaadhupribhvnshiilaaH| truTimAtraviSayasaMgAdajarAmaravanirudvignAH // 5 // prazamarati, zlo0 75. guruo, vidvAne ane sAdhupurUSanuM apamAna karavAnA svabhAvavALA evA vinaya vagaranA manavALA mANasa, lezamAtra paNa viSayanA saMsargathI, devatAnI mAphaka, (potAnAM maraNa ane vRddhAvasthA pratye) bedarakAra bane che. (eTale ke teo ema mAne che ke huM gharaDo paNa thavAne nathI ane maravAne paNa nathI. ane A pramANe mAnavAthI pApa karavAmAM pAchI pAnI karatA nathI.) 5. vinayanuM phaLa - yaH pRSTvA kurute kArya, praSTavyAn svahitAn gurun / na tasya jAyate vighnaH, kasmiMzcidapi karmaNi // 6 // tainAtaMtra, p. 22, go14. je manuSya potAnA hitakAraka ane pUchavA lAyaka gurUjanane pUchIne dareka kArya kare che, tene keIpaNa kAryamAM vidhra AvatuM nathI. 6. AtmAnaM bhAvayennityaM, jJAnena vinayena ca / mA punayimaya, pattA mariri / 7 tathAsTara, ra0 1. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-pa-ratnAkara : - hamezAM jJAna ane vinayavaDe karIne AtmAnuM ciMtana karatA rahevuM joIe. (kAraNake ema karavAthI) maratI vakhate prANune pastA kare paDatuM nathI. 7. yathA namanti pAthobhiH, pAthodAH phaladAH phlaiH| namanti vinayenaiva, tadvaduttamapUruSAH // 8 // jema vAdaLAMo jaLavaDe karIne namra thAya che, ane vRkSo phaLavaDe namI jAya che, tema uttama purU vinayavaDe namra thAya che. 8. bhavanti namrAstaravaH phalAgamai navAMbubhibhUrivilaMbino ghnaaH| anuddhatAH satpuruSAH samRddhibhiH, svamAnava vaiSa poparipANa I 1 // jema jema phaLa AvatA jAya che tema tema jhADavAo nIcAM namatAM jAya che, ane tavA pANI(nA bhAra thI vAdaLAe paNa khuba namI jAya che, e ja pramANe sajajana purUSe paNa pitAne game teTalI saMpatti maLe chatAM phulAI jatA nathI. kAraNake je paropakArI purUSo hoya che temane A svabhAva ja hoya che. 9. vinayaphalaM zuzrUSA, guruzuzrUSAphalaM zrutajJAnam / jJAnasya phalaM virati-viratiphalaM cAvanirodhaH // 10 // saMvaraphalaM tapobalamatha tapaso nirjarAphalaM dRSTam / tasmAt kriyAnivRttiH, kriyAnivRtterayogitvam // 11 // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya. ( 263 ) yoganirodhAdbhavasaMtatikSayaH santatikSayAnmokSaH / tasmAt sthALAnAM, skveAM mAnanuM vinayaH || 2 || prAmati, jo0 72, 72, 74. vinaya karavAthI gurUjaneAnI sevAnu phaLa maLe che; gurUSanAnI sevA karavAthI zAstranuM jJAna maLe che; zAstrajJAnathI virati -sasAranI vAsanAothI vegaLA thavAnI bhAvanA thAya che; viratithI ( pApane AvavAnA dvAra samAna ) AzraveAnuM. rAkANu thAya che eTale ke saMvara thAya che; saMvaranuM phaLa tapasyA che; tapasyA karavAthI nirjarA thAya che; nirAthI (pravRttimArganI ) kriyAo dUra thAya che. kriyA dUra thavAthI ayeAgipaNAnI prApti thAya che; ( mana, vacana, kAyAnA) cAganA nirAdhathI saMsAranI janmamaraNanI paraMparAnA nAza thAya che. ane e janmamaraNunI paraMparAnA nAzathI meAkSanI prApti thAya che; eTalA mATe tamAma kalyANakAraka pravRttinuM mukhya sthAna vinaya che. 10, 11, 12. jJAnabhAvanayA jIvo labhate hitamAtmanaH / vinayAcArasaMpanno viSayeSu parAGmukhaH // 13 // tatvAmRta, jJe 0 4. vinayayukta AcArathI sahita evA iMdriyAnA viSayeAthI vegaLA thayelA prANI jJAnayukta bhAvanA vaDe peAtAnA hitane pAme che. 13. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ boood mAyA (35) 70000000000000/ 00008 brooc 3000200000oct 10000 ooooc ......00 [000000000000 oooooooo000000 bhAyAnI nidhA: asUnRtasya jananI, parazuH zIlazAkhinaH / janmabhUmiravidyAnAM, mAyA durgatikAraNam // 1 // yogazAstra, pra0 4, zlo0 15. bhAyA the asatyanI bhAtAsamAna - utpattisthAna- che; shiilrUpa vRkSanA nAza karavAmAM kuhADA samAna che, ajJAnanI janmabhuumi che, mane durgatinuM aragu che. 1. daurbhAgyajananI mAyA, mAyA durgativartanI / nRNAM strItvapradA mAyA, jJAnibhistyajyate tataH // 2 // vivekavilAsa, u0 9, 0 8. mAyA dArbhAgyane utpanna karanArI che, mAyA durgatinA mArga che, tathA mAyA purUSane strIpaNuM ApanArI che, tethI jJAnI purUSA mAyAnA tyAga kare che. 2. yA pratyayaM budhajaneSu nirAkaroti, puNyaM hinasti parivarddhayate ca pApam / satyaM nirasyati tanoti viniMdyabhAvaM, tAM sevate nikRtimatra jano na bhavyaH // 3 // subhASitaratnasaMdoha, lo0 61. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyA. ( 265 je mAyA samajadAra mANuseAmAM vizvAsanA nAza kare che, puNyanA nAza kare che, pApanI vRddhi kare che, satyanA nAza kare che, niMdavAyeAgya bhAvane utpanna kare che evI mAyAne bhale mANasa sevatA nathI. 3. mAyAnI prabaLatAH sutyajaM rasalAmpaTyaM, sutyajaM dehabhUSaNam / sutyajAH kAmabhogAdyA dustyajaM dambhasevanam // 4 // rasane viSe laMpaTapaNuM sukhe karIne tajI zakAya che, zarIranAM bhUSaNe| sukhe karIne tajI zakAya che, kAma bhAgAdika sukhe karIne tajI zakAya che, paraMtu daMbhanuM sevana du:khe karIne tajI zakAya che. daMbha-kapaTa-nA tyAga karavA duSkara che. 4. mAyAthI nukasAnaH-- mAyAzIlaH puruSo yadyapi na karoti kiMcidaparAdham / sarpa ivAvizvAsyo bhavati tathA'pyAtmadoSahataH / / 5 / / prazamati, jo0 28. kapaTI mANasa joke ( keTalIka vakhata ) kAi paNa prakAranA gunhA nathI karatA chatAM paNa peAtAnA ja deASavaDe haNAyelA evA teneA, sApanI mAphaka, kAi paNa vizvAsa karatu nathI. 5. adhItyanuSThAnatapaH zamAdyAn, dharmAn vicitrAn vidadhan samAyAn / Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya ratnAkara. na lapsyase tatphalamAtmadehaklezAdhikaM tAMzca bhavAMtareSu // 6 // ( 266 ) adhyAtmakalpadruma, a0 7, lo0 11. zAstrAbhyAsa, dharmAnuSThAna, tapasyA zama, vigere vigere aneka dharma athavA dharma kAryo mAyA sAthe Acare chetethI tuM, tArA zarIrane kaleza thavA uparAMta, bhavAMtarane viSe khIjuM kAMi paNa phaLa meLavavAnA nathI ane te dharma vigere paNa tane bhavAMtaramAM maLavAnAM nathI. 6. kauTilyapaTavaH pApA mAyayA bakavRttayaH / bhuvanaM vaJzcayamAnA vaJcayante svameva hi // 7 // coLazAstra, 60 4, oN 16. ra mAyAvaDe bagalAnI jevA AcaraNavALA ane kuTilatAmAM haziyAra evA pApI manuSyA jagane ThagatA chatAM kharI rIte peAtAnA AtmAne ja ThaMge che. 7. zIlavato yamatapaH zamasaMyuto'pi, nAtrAznute nikRtizalyadharo manuSyaH / AtyaMtikIM zriyamabAdhasukhasvarUpAM zalyAnvito vividhadhAnyadhanezvaro vA // 8 // subhASitaratnasaMdoha, zlo0 58. jevI rIte citAvALA mANasa aneka prakAranA dhana ane dhAnyanA mAlika hoya chatAM tenuM sukha nathI mANI zakatA te ja Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 267 ) pramANe kapaTa karavAnI ciMtAvALA mANasa brahmacarya vratane dhAraNa karanAra hAya ke yama, tapa ane zamathI sahita hAya teA pazu, avinAzI nirAkhAdha mAkSanA sukhanA svAda lai zakatA nathI. 8. mAyA. dambhena vratamAsthAya, yo vAJchati paraM padam / hoddanAthaM samAjya, soLye pAraM ciyAti || o || je purUSa daMbha-mAyAthI vrata grahaNa karIne meAkSapada meLavavAne icche che, te purUSa lADhAnA vahANamAM ArUDha thaI samudrunA pAra pAmavAne icche che ema jANavuM. 9. kiM vratena tapobhirvA, dambhazcenna nirAkRtaH / kimAdarzena kiM dIpairyadyAndhyaM na dRzorgatam // 10 // jema netranI aMdhatA dUra thaI na heAya te arisAvaDa ke dIvAvaDe zu phaLa che ? kAMija nathI, tema jo dala-kapaTane dUra karyA na hAya teA vratavaDe ke tapavaDe zuM phaLa che ? 10. klezArjitaM sukhakaraM ramaNIyamarghya, dhAnyaM kRSIvalajanasya zikhIva sarvam / bhasmIkaroti bahudhA'pi janasya satyaM, mAyAzikhI pracuradoSakaraH kSaNena // 11 // subhASitaratnasaMdoha, zlo0 59. jevI rIte agni, du:khapUrvaka bhegA karelA, sukhane ApavAvALA maneAhara ane mUlyavAna evA kheDutalAkanA anAjane khALIne rAkha karI nAkhe che, te ja pramANe ghaNA doSane karavA Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (268) subhASita-pa-ratnAkara. vALA evo mAyArUpI agni paNa ghaNe bhAge mANasanA satyane bALIne rAkha karI nAkhe che. 11. kapaTInuM lakSaNa mukhaM pabadalAkAraM, vaacshcndrnshiitlaaH| hRdayaM kartarIbhUtametadbhUrtasya lakSaNam // 12 // prabandhaciMtAmaNi, pR0 153, zlo0 1. dhUrtanuM e lakSaNa che ke enuM moTuM kamaLanA patra jevuM sundara, vANu cadananA jevI zItaLa hoya che paNa hRdaya kAta nA jevuM phUra hoya. 12. kapaTI ane macchara - prAk pAdayoH patati khAdati pRSThamAMsaM, karNe kalaM kimapi rauti zanairvicitram / chidraM nirupya sahasA pravizatyazaMkaH, sarva khalasya caritaM mazakaH karoti // 13 // hitopadeza. maccharanI mAphaka ja lucco mANasa paNa-pahelAM pagamAM paDe che ane pachI pIThanuM mAMsa khAya che (pitAnI pachavADe niMdA kare che), kAnamAM dhIme dhIme kaMIka vicitra prakArane miThA avAja kare che ane je avasara maLe ke tarataja kaIpaNa prakAranI zaMkA rAkhyA vagara pesI jAya che. 13. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyA, ( 269) mAyAnuM kaDavuM phaLaH- yA chedamedadamanAMkanadAhadoha vAtAtapAlajalarodhavadhAdidovA / mAyAvazena manujo jananiMdanIyAM, tiryaggatiM brajati tAmatiduHkhapUrNAm // 14 // kumAriratnasaMro, jo va8. je tiryaMcagati chedana, bhedana, iMdriya chedana, garamI, dahana, pavana, taDake, anna ane pANIne nirAdha ane vadhu vigere devaDe yukta che, evI kene niMdavAlAyaka ane atyaMta dukhathI bharelI evI gatine, mANasa kapaTa karavAthI pAme che. 14. yA mAtRbhrAtRpitRbAMdhavamitraputra vastrAzanAbharaNamaMDanasaukhyahInAH / dInAnanA malinaniMditaveSarUpA nArISu tAsu bhavameti naro nikRtyA // 15 // kumASita strAvo cho. va7. je strIo mAtAnA sukhathI rahita hoya, bhAInA sukhathI rahita hoya, pitAnA sukha vagaranI heya, kuTuMbanA sukha vagaranI hoya, sakhInA sukha vagaranI hoya, putranA sukhathI hIna hoya, suMdara kapaDA vagaranI hoya, puratuM khAvAnuM na maLatuM hoya, ghareNu vagaranI hoya ke zaNagAranA koIpaNa sAmAna vagaranI hoya evI dIna mukhavALI, gaMdA veSavALI ane niMdAyelA rUpavALI heya; evI strIomAM kapaTa karavAthI mANasa janma pAme che. 15. A hIna hAla sakhInA mukha vagara Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RjutA ( 36 ) RjutAH bhAyAnA naashn| upAya:tadArjavamahauSadhyA, jagadAnandahetunA / jayejjagadrohakarIM, mAyAM viSadharImiva // 1 // yogazAstra, ca0 pra0, lo0 17. tethI jagatanA droha karanArI sarpaNI samAna mAyAne jagatanA jIvAne AnaMdanA heturUpa evI saralatA rUpI mahA bhoSadhIvaDe tavI. 1. RtAnu sevana: vizvastAnapi vaJcayatyanudinaM mitre gurau bandhuSu, prAyeNacchalamIkSate kSaNamapi drohaM vinA dusthitaH / jAgarti svapiti pratAraNadhiyA yAM sevayannistrapo, mAyAyAH pratikUlamArjavamare tasyAH samAsevyatAm // 2 // saMvegadrumakandalI, pR0 3, zlo0 8. he citta ! je mAyAne sevanAre purUSa nirlaja thaIne pratidivasa vizvAsu mANasAne paNa chetare che, prAye karI peAtAnA mitra, gurU, andhuemAM paNa chaLanI dRSTithI jIve che, kSaNavAra Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RjutA. ( 271 ) paNa droha vinA rahI zakatA nathI, ane huMmezA bIjAne chetaravAnI buddhi rAkhI jAge che ane suve che, arthAt jAgatAM ane sutAM pazu khIjAene chetaravAnA ja vicAra karyo kare che, tevI mAyAne pratikUla evI saralatA rAkhavI joIe, tethI tuM tenuM sevana kara ! 2. RjutA meAkSanuM mULaH-- nAnArjavo vizudhyati, na dharmamArAdhayatyazuddhAtmA / dharmAdRte na mokSo mokSAtparaM sukhaM nAnyat // 3 // prazamarati, jo 170. O RjutA-saraLatA-vagaranA mANasa zuddha thaI zakatA nathI, azuddha AtmAvALA mANasa dharmanuM ArAdhana karatA nathI; dharma vagara meAkSa maLatu nathI ane meAkSane cheDIne khIjuM kAI sukha nathI. ( eTale A badhAnuM mULa RjutA-saraLatA che. ) 3. 137 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ solanI nihA: lobha (37) sarveSAmapi pApAnAM nimittaM lobha eva hi / cAturgatikasaMsAre, bhUyobhramanibandhanam // dharmaparIkSA, pR0 46. ( A. sa. ) 1 // * lAbha ja sarva pApanuM kAraNa che, tathA cAra gatirUpa saMsAramAM vAravAra bhramaNa karaNavAnu kAraNa paNa lAbha ja che. sthale carecca bohitthaM, zilAyAmudayetkajam / labhetkaM mRgatRSNAtastadA hi lobhataH sukham || 2 // hiMgulaprakaraNa, lobhaprakrama, lo0 1. le sthApara vaDA yAve, pattharapara bhAge, tathA aaNnyvAnAM pANImAMthI jo pANI male, tAja leAbhathI sukha male. 2. saMsArasaraNirlobho lobhaH zivapathAcalaH / sarvaduHkhakhanirlobho lobho vyasanamandiram // 3 // zokAdInAM mahAkando lobhaH krodhAnalAnilaH / mAyAvallIsudhAkulyA, mAnamattebhavAruNI // 4 // yogasAra, pra0 5, lo0 16, 17. 1 A zabda saMskRta bhASAneA nathI paNa dezya bhASAnA che. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lobha. ( 73 ) lebha ja saMsArane mArga che, lobha ja kSamArgane aTakAvanAra parvata samAna che, lebha ja sarva duHkhanI khANa che, lebha ja sarva vyasananuM maMdira che, lebha ja zekAdikanA meTA mULa samAna che, lobha ja krodharUpI agnine dIpAvanAra vAyu samAna che, lebha ja mAyArUpI velaDIne pallavita karavAmAM amRtanI nIka samAna che, ane lebha ja mAnarUpI manmatta hAthIne vadhAre gAMDo banAvanAra madirA samAna che. 3, 4. lobhAt krodhaH prabhavati, lobhAt kAmaH prajAyate / mAta modaDha nAca, somaH pa ri pa hitorA, mitrAma, Ro. 27. lebhathI krodha utpanna thAya che, lebhathI kAma utpanna thAya che, lebhathI meha utpanna thAya che ane lebhathI nAza (mRtyu) prApta thAya che, tethI lobha sarva pApanuM kAraNa che. pa. lobhaH pratiSThA pApasya, prasUtirlobha eva ca / dveSakrodhAdijanako lobhaH pApasya kAraNam // 6 // pApanI pratiSThA lebha che eTale ke lebha pApanuM sthAna che, lobha ja pApane utpanna karanAra che, dveSa ane krodha vigerene pitA (utpanna karanAra) paNa lobha ja che, ane lebha sarva pApanuM kAraNa che. 6. AkaraH sarvadoSANAM, guNagrasanarAkSasaH / vandro caranavethInAM, romaH sarvArthavAdha | 7 | conArA, jha0 4, Ro28. 18 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (' 274 ) subhASita-padma-ratnAkara. lAbha sarva dASAnI khANu samAna che, guNuAne gaLI javAmAM rAkSasa samAna che, kaSTarUpI velaDInA mULasamAna che, ane sa prakAranA ane khAdhA karanArA che. 7. kalahakalabhavindhyaH kroSagRdhazmazAnaM, vyasana bhujagaraMdhaM dveSadasyupradoSaH / sukRtavanadavAgnirmArdavAmbhodavAyurnayanalinatuSAro 'tyarthamarthAnurAgaH // 8 // sindUbaLa, jo 42. dhanane viSe je atyaMta anurAga (prIti ) che, te klezarUpI hAthIne utpanna thavAnA vidhya parvata che, krodharUpI gIdhapakSIne krIDA karavA mATe zmazAna samAna che, du:kharUpI sane rahevAnA rAphaDA samAna che, dveSarUpI cArane pharavAnI rAtri samAna che, puNyarUpI vanane khALI nAMkhavAmAM dAvAnaLa samAna che, mAI varUpI vAdaLAMne vIkheravAmAM vAyu samAna che, ane nItirUpI kamaLane bALI nAMkhavAmAM hima samAna che. 8. lAbhanI prabaLatAH-- aho lobhasya sAmrAjya - mekacchatraM mahItale / taravo'pi nidhiM prApya, pAdaiH pracchAdayanti yat // 9 // covAja, ma0 4, jornI TIna, jo r. ahA ! A pRthvIpara lAbhanuM eka chatravALuM sAmrAjya kevu che? ke jethI vrukSA paNa dhananA bhaMDAra pAmIne peAtAnA mULIyAMvaDe tene DhAMkI de che-chupAve che. 9. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvvvvvvv //vv/www/ *ny vv * * * //vvvvvvvv lebha. ( ra75 ). prApyopazAntamohatvaM, krodhAdivijaye sati / lobhAMzamAtradoSeNa, patanti yatayo'pi hi // 10 // vArANa, pra4, 0 22 TakA, so. 7. upazAMta meha nAmanA agyAramA guNa sthAnakane pAmIne tyAM krodhAdikane ( krodha, mAna, mAyAne) vijaya (upazama) karyA pachI tathA lobhanA paNa keTalAka aMze upazamAvyA pachI paNa, mAtra lobhanA amuka aMzanA doSavaDe, munie paNa nIce paDe che. (paDatA paDatA cheka mithyAtva guNasthAne AvI jAya che.) 10. nAnAkarmavipAkapAkavasatAM hA nArakANAM bhave, mAnA'mAnavicAramuktamanasAM kAmaM tirazvAM punaH / mAnAM zubhadharmakarmadharatAM devArcanaM kurvatAM, lekhAnAM khalu durjayo hi satataM lobho jagadvyApakaH // 11 // hiMgulaprakaraNa, lobhaprakrama, zlo0 5. hA! nAnA prakAranA karmonA vipAkarUpI pAkamAM vasatA evA nArakIonA bhavamAM, tathA mAna ane amAnanA vicArathI rahita che mana jemanA evA tiryaMconA bhavamAM, tathA zubha dharma kAryone dhAraNa karatA evA manuSyanA bhavamAM ane devapUjA karatA evA devonA bhavamAM paNa, jagatane vyApI rahelo e lAbha kharekhara, hamezAM duHkhe karIne chatAya teve che. 11. 2 raNa zabdane artha devanA thAya che. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 (ra76). subhASita-padya-ratnAkara. labha ane sApa sarpo'niSTo'thavA lobho dvayorlobhastvaniSTakaH / dazeca marditaH sarpo lobho dazati sarvadA // 12 // fhaMguruSaRLa, homakami, jo 2. sarpa duHkhadAI ke lebha duHkhadAI ? (ema je savAla pUchavAmAM Ave te) bannemAMthI lAbha duHkhadAI che. kemake sarpane je dAbavAmAM Ave to ja te karaDe che, paNa lebha to haMmezAM DaMkhyA kare che. 12. labha ane agni zIto ravirbhavati zItaruciH pratApI, ___ stabdhaM nabho jalanidhiH saridaMbudaptaH / sthAyI marucca dahano'dahano'pi jAtu, lobhAnalastu na kadAcidadAhakaH syAt // 13 // subhASitaratnasaMdoha, zlo0 63. kadAca sUrya ThaDe thaI jAya, caMdramA garama thaI jAya, AkAza stabdha thaI jAya, samudra saritAonAM pANIthI saMtuSTa thaI jAya, pavana sthIra banI jAya ane agni zAMta banI jAya; chatAM paNa bharUpI agni kadIpaNa potAnI ( hRdayane) bALavAnI kriyAne cheDatA nathI. 13. labdhedhanajvalanavat kSaNato'pi vRddhi, lAbhena lobhadahanaH samupaiti. jaMtoH / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ leba. vidyA''gamatratatapaH zamasaMyamAdIn, bhasmIkaroti yaminAM sa punaH pravRddhaH // 14 // ( 277 ) lAbhanI amaryAdAH-- sumAnitaratnasaMoha, jo 64. jema lAkaDA nAkhavAthI agni kSaNabharamAM vRddhi pAme che, tevIja rIte prANInA leAbharUpI agni lAbharUpI iMdhaNuthI vRddhi pAme che: vaLI jo e vadhAre joradAra ane tA saMyamazIla manuSyeAnAM jJAna, zAsra, vrata, tapa, zama ane saMyamane bALIne bhasma karI nAkhe che. 14. na sahasrAdbhavettuSTirna lakSAnna ca koTibhiH / na rAjyAnna ca devatvAnnendratvAdapi dehinAm // 15 // uttarAdhyayanasUtra, pR.222. (vi.dha.ta.) ka manuSyane hajArathI tRpti thatI nathI, lAkhathI saMtASa thatA nathI, karADathI paNa sateASa thatA nathI, rAjya maLavAthI satASa thatA nathI, devapaNuM prApta thavAthI satASa thatA nathI, tathA IMdrapaNuM prApta thayA chatAM paNu sateSa thatA nathI. 15. AkAMkSitAni jantUnAM saMpadyante yathA yathA / tathA tathA vizeSAsau, mano matta duvitam // 26 // zrAddhavidhi, pR0 200. prANIone jema jema Icchita vastu prApta thAya che, tema tema vadhAre vadhAre prApta karavAnI bhAvanAmAM tenuM mana du:khI thAya che. 16. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (206) subhASita--padya-ratnAkara, || // dhanahInaH zatamekaM sahasraM zatavAnapi / sahasrAdhipatirlakSaM, koTiM lakSezvaro'pi ca // 17 // koTIzvaro narendratvaM narendrazcakravartitAm / cakravatIM ca devatvaM, devo'pIndratvamicchati indratve'pi hi saMprApte yadicchA na nivartate / mUle laghIyAMstallobhaH, zarAva iva vardhate // 19 // // 18 // coLazAstra, pra0 4, jo. 21, 20, 2. dhanarahita purUSa seAnI icchA kare che, sArUpIyAvALA hajAranI icchA kare che, hajAra rUpIyAnA svAmI lAkhane icche. che ane lAkha rUpIyAnA svAmI karADa rUpIyAnI icchA rAkhe che. koTI dhananA svAmI rAjA thavAne icche che, rAjA thA hAya tA te cakravatI thavA icche che, cakravatI thAya teA te devapaNAne-deva thavAne-icche che, ane deva thayA hAya te te iMdrapaNAne icche che--iMdra thavAnI icchA kare che. iMdrapaNuM prApta thayA chatAM paNa icchAnI nivRtti thatI nathI-sa MtASa thatA nathI, tethI karIne ema jaNAya che ke--zarAvaLA-rAmapAtra-nI jevA leAbha mULamAM nAnA hAya chatAM anukrame (jema jema enuM pANa thatu jAya tema tema) vRddhi pAmatA jAya che.17, 18, 19. icchati zatI sahasraM sahasrI lakSamIhate / lakSAdhipastato rAjyaM, rAjyAcca svargamIhate // 20 // jainapaMcataMtra, 40 28, jo 62. seA rUpIyAvALA hajArane icche che, hajAravALA lAkhane Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ leAbha. ( 279 ) icche che, lAkhanA svAmI rAjyane icche che, ane rAjya maLyA pachI svargane Icche che. 20, yathA lAbhastathA lobho lAbhAllobhaH pravardhate / mASadvayAzritaM kAryaM, koTyA'pi na hi niSThitam // 21 // triSTI, jye ?, sa.rU, jo 6. jema jema lAbha maLe tema tema leAbha thAya che, lAbhathI lAbha vRddhi pAme che. jemake kapila muninuM e mASanA AtracavALuM kArya kATi suvaNuM thI paNa samApta thayuM nahIM. 21. lAbhInI durdazAH-- vardhasva jIva jaya naMda vibho ciraM tvamityAdicATuvacanAni vibhASamANaH / dInAnano malinaniMditarUpadhArI, lobhAkulo vitanute sadhanasya sevAm // 22 // sumASitaratnasaMo, jo 66. " he mAlika ! tame AgaLa vadhA, jIvatA raheA, jayavatA thAe, lAMkhA vakhata sudhI Anada pAmeA " vigere khuzAmata bharyA vacane khelatA, dInamukhavALA, melA ane nidAne ceAgya rUpavALA evA lAbhathI AkuLa thayele mANasa dhanavAnanI sevA kare che. 22. lomAviSTo naro vittaM, vIkSate na sa cApadam / dugdhaM pazyati mArjAro yathA na laguDAhatim // 23 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (280 ) subhASita-padma-ratnAkara. leAbhathI vyApta thayele purUSa dhanane ja jue che, paraMtu tethI Apatti AvI paDaze tene jotA nathI. jemake khilADA dUdhane jue che, paNa peAtAnA para lAkaDIneA mAra paDaze te jotA nathI. 23. ', na zAntA'ntastRSNA dhanalavaNavArivyatikaraiH, kSatacchAyaH kAyazviravirasarukSAzanatayA / anidrAmandAgnirnRpasalilacaurAnalabhayAtkadaryANAM kaSTaM sphuTamadhamakaSTAdapi param || 24 // kSemendrakavi. kRpaNa mANasanI aMta:karaNanI tRSNA dhana, bheAjana ane jaLanA samUhavaDe zAMta thatI nathI; tenA zarIranI kAMti, ghaNA kALa sudhI nIrasa ane lukhA AhArathI kSINa thAya che; tathA rAjA, pANI, cAra ane agninA bhayathI tenI nidrA jatI rahe che ane tethI tenI pAcanazakti marda thai jAya che. ahA ! kRpaNa mANasanuM kaSTa adhama mANusanA kaSTathI paNu ghaNuM mATu che.24. lAbhInuM akA: ---- lobhAdeva narA mUDhA dhanavidyA'nvitA api / akRtyeSu niyojyante, bhrAmyante durgameSvapi // 25 // naina5taMtra, pR0 282, jo0 6. dhana ane vidyA sahita chatAM paNa mUDha mANusA leAbhathI ja akAryamAM joDAya che-pravarte che ane durgama evA dezAmAM bhamyA kare che. 25. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvy lobha. (281) mAtaraM pitaraM putraM, bhrAtaraM vA suhRttamam / lobhAviSTo naro hanti, svAminaM vA sahodaram // 26 // lobhathI vyAkuLa thayelo purUSa mAtAne, pitAne, putrane, baMdhune, uttama mitrane, svAmIne ane sahAdara bhAIne paNa haNe che. 26. AtmAnaM dharmakRtyaM ca, putradArAMzca pIDayan / lobhADhyaH pitarau bhrAtRn , sa kRpaNa iti smRtaH // 27 // lobhI manuSya potAnA AtmAne, dharmakRtyane, putrane, strIne, mAtApitAne ane bhAIone pIDA kare che tethI te kRpaNa kahevAya che. 27. jIvAnihati vividhaM vitathaM bravIti, steyaM tanoti bhajate vanitAM parasya / gRhNAti duHkhajananaM dhanamugradoSaM, lobhagrahasya vazavartitayA manuSyaH // 28 // gumAvataratnasaMto, 7. bharUpI grahane AdhIna thavAnA kAraNe mANasa jIvone saMhAra kare che, aneka prakAranAM asatya bole che, corI kare che, pArakAnI strIonI sevA kare che ane duHkhane utpanna karanAra evA atyaMta doSavALA dhanane paNa grahaNa kare che. (matalaba ke lobhI mANasa hiMsA, asatya, corI, abrahma ane parigraha e pAMce pApane Adare che.) 28. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (282) subhASita-pa-ratnAkara. sAco lebhI keNa dAtAraM kRpaNaM manye, mRtvA'pyartha na muJcati / adAtA hi dhanatyAgI, dhanaM hitvA hi gacchati // 29 // huM dAtAra purUSane ja kRpaNa mAnuM chuM. kemake te mare te paNa dhanane mUkato nathI, arthAt parabhavamAM paNa puNyanA prabhAvathI dhanane sAthe jaM laI jAya che, ane adAtAra purUSa dhanane tyAga kare che, kemake te dhanane tyAga karIne paralokamAM khAlI hAthe ja jAya che. 29. labha kayAM kare - sukhAya dhatse yadi lobhamAtmano jJAnAdiratnatritaye vidhehi tat / duHkhAya cedatra paratra vA kRtin , parigrahe tadahirAMtare'pi ca // 30 // adhyAtmakalpadruma, a0 7, zlo0 12. he paMDita ! je tuM tArA pitAnA sukha mATe lAbha rAkhato heya te jJAna, darzana ane cAritrarUpa traNa ratna meLavavA mATe lebha rAkha, ane je Abhava ane parabhavamAM du:kha meLavavA mATe lebha rAkhatuM hoya te aMdaranA ane bahAranA parigraha mATe lebha rAkha. 30. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ morninnr sona. ( 283) kholI nusAna:sarvavinAzAzrayiNaH, sarvavyasanaikarAjamArgasya / lobhasya ko mukhagataH, kSaNamapi duHkhAntaramupeyAt // 31 // prazamarati, zlo0 29. sarva vinAzanA Azraya-sthAnarUpa ane sarva duHkhanA mukhya mArgarUpa lebhane vaza thaelo kaye mANasa eka kSaNa paNa sukhane pAmI zake ? 31. trilokyAmapi ye doSAste sarve lobhsNbhvaaH| guNAstathaiva ye ke'pi, te sarve lobhavarjanAt // 32 // yogasAra, pra0 5, zlo0 18. traNa jagatamAM jeTalA de che te sarve lebhathI ja utpanna thanArA che, te ja pramANe traNa jagatamAM je kaMI guNe che te sarve lobhane tyAga karavAthI ja utpanna thanArA che. 3ra. lobhAtkrodhaH prabhavati, lobhAd drohaH pravardhate / / lobhAnmohazca mAyA ca, mAno matsara eva ca // 33 // itihAsasamuccaya, a0 11, zlo0 3. lebhathI krodha utpanna thAya che, lebhathI droha vadhe che, ane lAbhathI meha, mAyA, mAna ane matsara (IrSA) e sarva utpanna thAya che. 33. cakrezakezavahalAyudhabhUtito'pi, . saMtoSamuktamanujasya na tRptirasti / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya--ratnAkara. tRptiM vinA na sukhamityavagamya samyag lobhagrahasya vazino na bhavaMti dhIrAH // 34 // (24) sumASitaratnasaMto, jo 71. O satASa vagaranA mANusane cakravatI, vAsudeva ke baladevanI saMpattithI paNa tRpti thatI nathI. ane tRpti vagara. sukha thatuM nathI ema samajIne dhIra purUSA leAbharUpI grahane AdhIna thatA nathI. 34. yadurgAmaTavImaTanti vikaTaM krAmanti dezAntaraM, gAhante gahanaM samudramatanuklezAM kRSiM kurvate / sevante kRpaNaM patiM gajaghaTAsaMghaTTadussaJcaraM, sarpanti pradhanaM dhanAndhitadhiyastallo bhavisphUrjitam ||35|| siMdUrakaraLa, jo 17, jenI buddhi dhana meLavavAnA leAbhathI aMdha thai hAya teo je duCma araNyamAM bhaTake che, je vikaTa dezAntarAmAM jAya che, je gahana samudramAM praveza kare che, je ghaNA phlezavALI khetIne kare che, je kRpaNa svAmInI sevA kare che, tathA hAthIonA samUhanA sAMghaTTanathI ati duSpravezya evA raNusagrAmamAM je pese che, te sarva leAbhane ja vilAsa che. 35. lobhena buddhivalati, lobho janayate tRSAm / tRSArtto duHkhamAmoti, paratreha ca mAnavaH || 36 | hitopadeza, mitrAma, o 40. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSeAbha. (285) lAbhathI buddhi calAyamAna thAya che, leAla tRSNAne utpanna kare che, tRSNAthI pIDA pAmatA jana A leAka ane paralekamAM du:kha pAme che. 36. saMgAt saMjAyate gRddhirgRddho vAMchati saMcayam / saMcayAt vardhate lobho lobhAtsaMsRtivardhanam // 37 // tatvAmRta, lo0 0 224. parigraha karavAthI leAlupatA utpanna thAya che; lAlupa thayelA mANasa dhananA saMcayanI icchA kare che; dhananA saMcayathI leAla vadhe che; ane leAbhathI saMsAranI vRddhi thAya che. 37. lAbhanuM kaDavu phaLa duHkhAni yAni narakeSvatiduHsahAni, tiryakSu yAni manujeSvamareSu yAni / sarvANi tAni manujasya bhavanti lobhAdityAkalayya vinihaMti tamatra dhanyaH // 38 // mumAvitatnasaModda, jo. 80. narakagatimAM, tiryaMcagatimAM, manuSyagatimAM ke devagatimAM, je kaMI atyaMta asahya du:khA che te badhAMya du:khA mANasane, leAbhathI thAya che ema samajIne je mANusa tenA nAza kare che te bhAgyazALI che. 38. yadadho'dhaH kSito vittaM nicakhAna mitaMpacaH / tadadho nilayaM gantuM cakre panthAnamagrataH // 39 // * hitopadeza. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (286) subhASita-pa-ratnAkara. parimita rAMdhavAvALo eTale ke lIye mANasa potAnuM dhana jema jema uMDI jamInamAM DATate jAya che tema tema nIcenA lekamAM-narakalokamAM-javAne mATe, pitAnA vAste, pahelAMthI ja raste kare che. 39 lebhane tyAga - tRSNAvalliriyaM navaiva vidhinA'pyetena niSpAditA, chettuM prakramitA kimapyatitarAM yA kevalaM vardhate / tallobhasya vijUMbhitaM sa sakalaklezaprasUtistato muktirmuktivadhUsamAgamavidhau dUtI samArAdhyatAm // 40 // sAsuma , g0 rU, Ro. . A vidhie utpanna karelI tRSNArUpI vela, eka navIna prakAranI ja che ke je velane ucheda karavA jatAM ulaTI te vadhAre ne vadhAre vadhatI jAya che. Ama je thAya che te lebhanuM ja kAraNa che. ane vaLI e lobha ja sarva jAtanA kalezone utpanna karanAro che. tethI tevA lobhano tyAga karavo te, mokSarUpI vadhane samAgama karavAmAM tInuM kAma kare che. tethI tuM tenuM (lemanA tyAganuM) ArAdhana kara. 40. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzA (28) aaaaaaa: :~> AzAnI niMdAH-- Azaiva rAkSasI puMsAmAzaiva viSamaJjarI / Azaiva nIrmamadriA, vipAzA sarvopamUH II & II yogazAsra, 602, sne'' nI TIA, jo 21. purUSone AzA ja rAkSasI che, AzA ja viSanI maMjarI che, ane AzA ja jINuM madirA che. mATe sarva DhASanI pRthvI samAna AzAne dhikkAra che. 1. AzAnI nirakatAH-- rAtrirgamiSyati bhaviSyati suprabhAtaM, bhAsvAnudeSyati hasiSyati paGkajazrIH / evaM vicintayati kozagate dvirephe, hA haMta haMta nalinIM gaja ujjahAra // 2 // ruTamehA2 ( mAravI), sa0 2, jo 28. 2 koi bhramara kamaLamAM rahI makaraMda pItA hatA teTalAmAM sUrya asta thavAthI kamaLa khIDAI gayuM, ane te bhramara aMdara rahI gayA, te vakhate te vicAra kare che ke-hamaNAMja rAtri tI raheze, suprabhAta thaze, sUrya devanA udaya thaze ane kamaLanI Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 288 ) subhASita-padya-ratnAkara. lakSmI hasI uThaze-kamaLa vikasvara thaze, A pramANe kamaLanA kAzamAM rahelA bhramara vicAra kare che, teTalAmAM kAI hAthIe AvI te kamaLanA cheDavAne ja mULathI ukheDI nAMkhyA. ( tethI bhramaranuM chevaTa maraNa thayuM, ane mananI AzA manamAM ja rahI. ) 2. AzAnA adhaH-- aGgaM galitaM palitaM muNDaM, dazanavihInaM jAtaM tuNDam / vRddho yAti gRhItvA daNDaM, tadapi na muJcatyAzApiNDam // 3 // capeTamalI (rASAya ), jo 4. aMganA avayave zithila thayA, mastakapara paLIyAM AvyAM, mukha dAMta rahita thayuM, AvI rItanA vRddha purUSa hAthamAM lAkaDI laIne cAle che, te paNa te AzArUpI piMDane-pATalAne-mUkatA nathI. 3. tA jIryanti jIryataH kezA dantA jIryanti jIryataH / dhanAzA jIvitAzA ca, jIryato'pi na jIryati // 4 // hitopadeza. tenA vALa parantu dhana mANasa jema jema vRddha thatA jAya tema tema ghasAtA thAya che ane dAMta paNa ghasAtA jAya che. meLavavAnI AzA ane jIvavAnI AzA evI che ke je mANusa jINu thAya chatAM te jINu thatI nathI. 4. dinayAminyau sAyaM prAtaH, ziziravasantau punarAyAtaH / kAlaH krIDati gacchatyAyuH, tadapi na muJcatyAzAvAyuH ||5|| momudrajI ( zAnArya ), jo0 13. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzA. ( 289 ). divasa, rAtri, sAyaMkALa, prAta:kALa tathA zizira Rtu ane vasaMta Rtu jAya che ane pAchA pharIne Ave che. A pramANe javA AvavAnI kriyAvaDe kALa krIDA kare che, paNa AyuSya to jAya ja che-te pAchuM kadApi AvatuM nathI. topaNa he jIva! AzArUpI vAyu tane choDato nathI. 5. AzAthI nukasAnaH AzAdAsastu yo jAto dAsastribhuvanasya saH / kazA rAsI yena, tatha rAdhe kapatrathI che 6 || zrAddhavidhi, pR. 200. 4 je manuSya AzAno dAsa thayela hoya te traNa jagatano dAsa thayo che ema jANavuM. tathA je manube AzAne potAnI dAsI banAvI hoya tene traNa jagat dAsarUpa bane che. 6. saMyojitakaraiH ke ke, prAyate na spRhaavhai| amAtrajJAnapAtrasya, niHspRhasya tRNaM jagat // 7 // sAnasAra, nivRSTi, so. 2. AzAvALA purUSo be hAtha bhegA karIne-page lAgInekenI konI pAse bhIkha nathI mAgatA ? (dareka pAse hAtha laMbAve che.) ane je mANasa AzA vagarane hAI anaMta jJAnanuM bhAjana hoya che tene mATe to AkhuM jagat paNa taNakhalA samAna ja che. 7. 19 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) subhASita-padya-ratnAkara spRhAvanto vilokyante, laghavastRNatUlavat / mahAzcarya tathApyete, majaMti bhavavAridhau // 8 // __ jJAnasAra, niHspRhASTaka, zlo0 5. AzAvALA mANaso ghAsanAM jevA ke rUnA jevA halakA (kaI paNa jAtanI mahattA vagaranA) dekhAya che. ane Ama chatAMya teo saMsArarUpI samudramAM DubI jAya che te kharekhara, AzcaryanI vAta che. 8. AzAyAH ye dAsAste dAsAH sarvalokasya / AzA dAsI yeSAM teSAM dAsAyate lokaH // 9 // je mANasa AzAnA gulAma che te samagra dunIyAnA gulAma che ane je lokoe AzAne potAnI dAsI banAvI che te lekone mATe AkhI dunIyA sevaka samAna che. 9. AzA hi lokAn badhnAti, karmaNA bahuciMtayA / AyuHkSayaM na jAnAsi, tasAjAgRta jAgRta // 10 // yogavAsiSTha, mumukSu ba0, 0 21. kharekhara AzA mANasone, bahu ciMtA karavAnA kAraNe, karmathI bAMdhe che. (ane bIjI tarapha) AyuSyano kSaya thatA jAya che tenI tane khabara nathI. eTalA mATe che ke, jAgo jAge! 10. vittAzayA khanati bhUmitalaM satRSNo dhAtUna girerdhamati dhAvati bhUmipAgre / Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzA. ( 291 ) dezAntarANi vividhAni vigAhate ca, puNyaM vinA na ca naro labhate sa tRptim // 11 // sumapitaratnasaroda, zo4. lakSmInI AzAthI manuSya pRthvInA taLane chede che, parvatanI dhAtuone tRSNAvatta thaIne tapAve che, rAjAonI AgaLa doDe che, dezAntaramAM jude jude ThekANe phare che, paraMtu puNya vinA manuSya kaMI paNa zAMti meLavatA nathI. 11. AzAno jaya - te dhanyAH puNyabhAjaste, taistIrNaH klezasAgaraH / vasaMmodakana, vairAzAzIviSa vitA | 2 | vorA, 0 2, 0 20. jeoe jagatane meDa utpanna karanArI AzArUpI nAgaNane jItI che, te ja purU dhanya che, te ja puNyazALI che, ane teo ja kahezarUpI samudrane tarI gayA che ema jANavuM. 12. niHkAzanIyA viduSA, spRhA cittagRhAdahiH / anAtmaraticAMDAlIsaMgamagIkaroti yA // 13 // phAnasara, nikRSTa, zo4. vidvAna puruSe pitAnA cittarUpI gharamAMthI AzAne hAMkI kADhavI joIe. ke je AzA, AtmA sivAyanA bIjA dritika padArtho sAthenI prItirUpI caMDALa strIne saMga kare che 13. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) subhASita-padya-ratnAkara. chiMdanti jJAnadAtreNa, spRhAviSalatAM budhAH / mukhazoSaM ca mUchau~ ca, dainyaM yacchati yatphalam // 14 // jJAnasara. niHA , Ro rU. je AzArUpI viSanI velaDI mukhazoSa kare che, mamatvabuddhine ane dInatAne Ape che tene, paMDita purU, jJAnarUpI dAtaraDAthI ukheDI nAkhe che. 14. AzAnA jayanuM phaLa - bhRzayyA bhaikSamazanaM, jINaM vAso vanaM gRham / tathA'pi niHspRhasyAho cakriNo'pyadhikaM sukham // 15 // jJAnasAra, niHspRdAda, so . (sAdhu puruSane ) jamInane ja pathArI mAnavAnI che, bhikSA mAgIne peTa bharavAnuM che, phATelAM tUTelAM vastro paheravAnAM che, ane araNyane ja ghara mAnavAnuM che. chatAM e kaI paNa jAtanI AzAthI vegaLe hevAnA kAraNe, enuM sukha, cakravartinA sukhathI paNa vizeSa che. 15. tenAdhItaM zrutaM tena, tena sarvamanuSThitam / nAzA pUchataH svA, nairUcamavevitam II . hitArA. te ja mANase zAstrono abhyAsa karyo che, te ja mANase zAstranuM zravaNa karyuM che ane te ja mANase badhA dharmanuM AcaraNa karyuM che ke jeNe AzAne aLagI karIne AzArahitapaNAne Azraya lIdho che. 16. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRSNA (39) BROS tRSNAnAM sthAna - dhaneSu jIvitavyeSu, strISu cAhArakarmasu / atRptAH prANinaH sarve, yAtA yAsyanti yAnti ca // 1 // sUktamuktAvali, pR0 155, zlo0 13. ( hi. haM. )* dhana, jIvita, strI ane AhAra A cArane viSe sarve prANuo saMtRSTa thayA vagara ja gayA che, jaze ane jAya che. A cArane viSe sarvane tRSNA hoya ja che. 1. tRSNAnI nirarthakatA - utkhAtaM nidhizaMkayA kSititalaM dhmAtA girerdhAtavo nistIrNaH saritAM patirnRpatayo yatnena saMtopitAH / mantrArAdhanatatpareNa manasA nItAH smazAne nizAH, prAptaH kANavarATako'pi na mayA tRSNe'dhunA muMca mAm // 2 // vairAgyazataka (bhartRhari ), zlo0 3. meM khajAno maLavAnI zaMkA-AzA-thI pRthvItaLa khAdhuM, parvatanI dhAtuo dhI, samudra oLaMgya, sajAone prayatnathItemanI sevA karI-saMtuSTa karyA, tathA maMtranuM ArAdhana karavAmAM Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (294) subhASita-padya-ratnAkara. nominen tatpara thayelA mana vaDe smazAnamAM rAtrie nirgamana karI, te paNa mane eka kANuM kaDI paNa prApta thaI nahIM. te he tRSNA ! have te tuM mane mUkI de. 2. ko vA vittaM samAdAya, paralokaM gataH pumAn / yena tRSNAgnisaMtaptaH, karma badhnAti dAruNam // 3 // tavAmRta, ko240. bhalA ye evo mANasa che ke je dhanane sAthe laIne paralokamAM gayo ? ke jethI tRSNArUpI agnithI saMtata thayele evo te bhayaMkara evA karmane bAMdhe che. 3. svabhAvalAbhAt kimapi, prAptavyaM nAvaziSyate / ityAtmaizvaryasaMpanno niHspRho jAyate muniH // 4 // jJAnasAra, niHspRhA, cho ?. pitAnA svabhAva ( AtmasvarUpa) ne prApta karavA uparAMta kaI paNa vastu prApta karavAnI bAkI rahetI nathI, eTalA mATe potAnI AtmalakSmIthI yukta thayelo muni tRSNA rahIta thAya che. (eTale ke AtmalAbha thayA pachI AzA nakAmI che) 4. tRSNAnuM amarapaNuM - yauvanaM jarayA grastaM, zarIraM vyAdhipIDitam / mRtyurAkAGkSati prANAMstRSNakA nirUpadravA // 5 // zrAddhapratimavRtti, g0 71. (re. grA.) Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRSNA. ( 21 ) cAvana vayane vRddhAvasthAe rUMdhyuM che, zarIra vyAdhithI pIDA pAme che, ane mRtyu prANAne icche che (A badhA vacce) eka tRSNA ja mAtra upadrava rahita-jevI hatI tevIne tevI ja che. 5. yauvanaM jarayA grasta-mArogyaM vyAdhibhirhatam / jIvitaM mRtyurabhyeti, tRSNaikA nirupadravA // 6 // yuvAvasthA vRddhAvasthAthI vyApta che eTale ke yuvAvasthAne nAza karanAra vRddhAvasthA che, nIrAgIpaNu vyAdhithI haNAya che, mRtyu jIvita pratye Ave che eTale mRtyu jIvitane nAza kare che. mAtra eka tRSNAja upadrava rahita che arthAt tRSNAne nAza karanAra kAi paNa nathI. 6. gataM tat tAruNyaM taruNIhRdayAnandajanakaM, vizIrNA dantAlirnijagatiraho ! yaSTizaraNA / jaDIbhUtA dRSTiH zravaNarahitaM zrotrayugalaM, mano me nirlajjaM tadapi viSayebhyaH spRhayati // 7 // strIenA hRdayane AnaMda ApanArUM mArUM te cAvana jatu rahyuM che, mArA dAMtanI zreNi paDI gaI che, ahA ! mArI gati paNa yaSTinu zaraNa kare che-cAlatAM hAthamAM lAkaDI rAkhavI paDe che, mArI dRSTi jaDa-aMdha jevI thai che, tathA e kAnavaDe kAMi saMbhaLAtu nathI. te paNa mArU nirlajja mana teA viSayenI ja spRhA kare che. 7. valibhirmukhamAkrAntaM, palitairaGkitaM ziraH / gAtrANi zithilAyante, tRSNaikA taruNAyate // 8 // vaicarAtA ( matRhari ), jo0 8. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 296 ) subhASita-padya-ratnAkara. LiyAM-karacalI-vaDe mukha vyApta thayuM che, paLiyAMvaDe mastaka vyApta thayuM che, ane sarva avayA zithila thayA che, mAtra eka tRSNA ja juvAna jevI che-tRSNA ja vRddhi pAme che. 8. jIryanti jIryataH kezA dantA jIryanti jIryataH / jIryataH cakSupI zrotre, tRSNakA tu na jIryati // 9 // jainataMtra, pR0 28, jo0 62. vRddha manuSyanA kaze chaNuM thAya che, vRddha manuSyanA dAMta jIrNa thAya che, vRddha manuSyanA netrA ane kAna paNa jIrNa thAya che, paraMtu eka tRSNA ja jIrNa thatI nathI. 9. tRSNAnI maryAdAH-- atitRSNA na kartavyA. tRSNAM naiva parityajet / atitRSNAbhibhUtasya, zikhA bhavati mastake // 10 // jainapaMcataMtra, pR. 228, jo0 1. ati tRSNA karavI nahIM, tema ja sarvathA tRSNAnA tyAga paNa karavA nahIM. kemake ati tRSNAthI parAbhava pAmelA manuSyanA mastakapara zikhA thAya che. 10, tRSNAvALA lekhakanI sthitiH-- cakSuHkSayaM pracurarogazarIrabAdhAzveto'bhighAtagatibhaMgamamanyamAnaH / Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRNa. ( 297 ) now saMkRtya patranicayaM ca maSI vimarya, tRSNAturo likhati lekhakatAmupetaH // 11 // kumAritnasaMto, e 67. tRSNAthI Atura thayele mANasa je lekhakapaNAne pAmelo hoya to te kAgaLono samUha lego karIne ane zyAhIne ghuMTIne ( lakhavAnA kAmamAM magna banIne ) AMkhonA nAzane, aneka prakAranA rogo ane zarIranI bIjI harakatone, cittanI asthiratAne ane gatinA nAza eTale ke Akho divasa hAlyA cAlyA vagara besI rahevuM paDe tene-paNa gaNakArato nathI 11. tRSNAthI nukasAna - bhuktvA'pyanaMtazo bhogAn , devaloke yathepsitAn / yo hi tRptiM na saMprAptaH, sa kiM prApsyati sAMpratam ? // 12 // taravAmRta, mo. 76. je prANa devalokamAM pitAne managamatA anaMta bhegane bhegavIne paNa saMtuSTa na thaye tene atyAre tRpti kevI rIte thaze ? 12. hRdayaM dahyate'tyartha, tRSNA'gniparitApitam / na zakyaM zamanaM kartu, vinA saMtoSavAriNA // 13 // tatvAmRta, zlo0 247. tRSNArUpI agnithI vyApta thayeluM evuM hadaya ghaNuM ja Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 298 ) subhASita-padya-ratnAkara baLyA kare che. saMteSarUpI pANI vagara, e baLatarAne zAMta karavAnuM zakya nathI. 13. tRSNA'ndhA naiva pazyanti, hitaM vA yadi vAhitam / saMtoSAMjanamAsAdya, pazyanti sudhiyo janAH / / 14 // tasvAmRta, cho242. tRSNAthI AMdhaLA thayelA mANaso potAnA bhalA ke burAne joI zakatA nathI. eTalA mATe buddhizALI mANaso saMtoSarUpI aMjanane AMjIne (pitAnuM bhaluM buruM) jue che. 14. tRSNA'nalapradIptAnAM, susaukhyaM nu kuto nRNAm / duHkhameva sadA teSAM, ye ratA dhanasaMcaye // 15 // tatvAmRta, zlo0 243. tRSNArUpI agnithI baLatA evA mANasone sAcuM sukha kyAMthI maLe ? kAraNake je leke dhanane bheguM karavAmAM ja magna thayelA hoya che temane hamezAM duHkha ja maLe che. 15. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che saMtoSa (40) che saMtoSanI mahattA - saMtoSaH paramaM saukhyaM, saMtoSaH paramAmRtam / saMtopaH paramaM pathyaM, saMtoSaH paramaM hitam // 1 // fhRguRNa, Ro24. saMtoSa ja mahAna sukha che, saMtoSa ja utkRSTa amRta che, saMtoSa ja parama guNakAraka che ane saMtoSa ja parama hitakAraka che. 1. yacca kAmasukhaM loke, yacca divyaM mahatsukham / tRSNAkSayasukhasyete, nArhataH pauDazI kalAm / / 2 / / - zAMtiparva, 10 22, 0 47. lekane viSe je kAmasukha che ane svargamAM je moTuM deva saMbaMdhI sukha che, te sukha saMtoSanA sukhanA soLamA aMzane paNa lAyaka nathI. 2. mAse mAse hi ye bAlAH, kuzAgreNeva bhuJjate / saMtuSTopAsakAnAM te, kalAM nArhanti poDazIm // 3 // maviSyottarapurA, 0 62, Ro84. je ajJAnI manuSya mahine mahine (mAsa mAsanA upavAsa karIne pAraNAne divase) mAtra DAbhanA agrabhAga para rahelA annane ja jame che, te manube saMtoSI zrAvakanA sukhanA soLamA aMzane paNa lAyaka nathI. 3. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvvvvvvvv ( 300 ) subhASita-padya-ratnAkara. saMteSamAM ja sAcuM sukha saMtoSAmRtatptAnAM, yatsukhaM zAntireva ca / na ca taddhanalubdhAnAmitazcetazca dhAvatAm // 4 // jainapaMcataMtra pR0 163, zlo0 161. saMteSarUpI amRtathI tRpta thayelA purUSone je sukha che, tathA je zAMti che, te Ama tema doDatA-phAMphA mAratA dhananA lebhI purUSone nathI hotuM 4. vayamiha parituSTA valkalaistvaM dukUlaiH, sama iha paritopo nirvizeSAvazeSaH / sa tu bhavati daridro yasya tRSNA vizAlA, manasi ca parituSTe ko'rthavAn ko daridraH 1 // 5 // vairAgata (mari), so va0. ame vakala( chAlanA vastrothI saMtuSTa chIe, ane tuM rezamI vastrothI saMtuSTa che. A bAbatamAM jenAM pariNAmamAM kaMI paNa pharaka nathI evo saMteSa bannene (tamAre ane amAre) samAna ja che ane je saMtoSa che te to sarakhe ja che, (temAM pariName kAMI vizeSa nathI.) paraMtu vizeSa te e che ke-A bemAMthI jene ghaNuM tRSNA che te daridrI che (-tRSNA vALAne saMtoSa hoto nathI tethI te dhanavAna chatAM potAnA manathI to daraDhI ja che) ane je mane saMtoSI hoya te dhanavAna karyuM ane daridrI koNa che? kaI dhanavAna nathI ke Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMteSa. ( 301 ). ke daridrI paNa nathI. (eTale ke saMtoSIne mATe dhanavAna ane daridranA bhedo nAza pAme che.) pa. saMteSa kyAM kara ane kyAM na karava - saMtoSastriSu kartavyaH, svadAre bhojane dhane / triSu caiva na kartavyo'dhyayane japadAnayoH // 6 // vRddhavALAcanati, 5, 7, ka. potAnI strI, bhajana ane dhana A traNa vastune viSe saMtoSa karavo. tathA abhyAsa, maMtra jApa ane dAna devuM; A traNa vastune viSe saMtoSa karavo nahIM. 6. saMtoSa asaMtoSano viveka - saMtuSTAH sukhino nitya-masaMtuSTAH suduHkhitAH / ubhayorantaraM jJAtvA, saMtoSe kriyatAM ratiH // 7 // taravAmRta, Ro. 244. saMtoSI mANaso hamezAM sukhI hoya che. ane asaMtoSI mANase hamezAM atyaMta duHkhI hoya che. A pramANe saMtoSI ane asaMtoSI e banne vaccenuM aMtara samajIne saMtoSamAM ja AnaMda mAna. 7. saMtoSano upAya - pItvA jJAnAmRtaM bhuktvA, kriyAsuralatAphalam / sAmyatAMbUlamAsvAdya, tRptiM yAti parAM muniH // 8 // zanisAna, nRtyaSTa, cho, 2. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (302 ) subhASita-55-ratnA42. jJAnarUpI amRtanuM pAna karI, kriyArUpI suralatAnA phaLaamRtaphaLa-nuM bhajana karIne ane samabhAvarUpI pAnane svAda laIne muni utkRSTa saMtoSane pAme che. 8. saMtoSanu H saMtoSasArasadratnaM, samAdAya vicakSaNAH / bhavanti sukhino nityaM, mokSasanmArgavartinaH // 9 // tatvAmRta, zlo0 242. vicakSaNa purUSo saMteSarUpI uttama ratnane meLavIne, mekSarUpI sAcA mArgamAM cAlatA thakA, hamezAM sukhI thAya che. 9. dravyAzAM dUratastyaktvA, saMtoSaM kuru sanmate ! / mA punardIrghasaMsAre, paryaTiSyasi nizcitam // 10 // tatvAmRta, zlo0 245. he saddabuddhivALA mAnavI ! dhananI AzAne vegaLI karIne tuM saMtoSane dhAraNa kara ! ke jethI tAre A lAMbA saMsAramAM pharIthI maTana 53 ! 10. jAtaH kalpataruH puraH suragavI teSAM praviSTA gRhaM, cintAratnamupasthitaM karatale prApto nidhiH sannidhim / vizvaM vazyamavazyameva sulabhAH svargApavargazriyo ye santoSamazeSadoSadahanadhvaMsAmbudaM bibhrate // 11 // . sindUraprakaraNa, zlo0 60. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sateSa. ( 303 ) je puruSA samagra doSarUpI agnine bujhavavAmAM megha samAna satASane dhAraNa kare che, temanI pAse kalpavRkSa utpanna thAya che, kAmadhenu temanA gharamAM praveza kare che, temanI hatheLImAM ciMtAmaNi prApta thAya che, temanI pAse nidhAna prApta thAya che, Akhu jagat temane vaza thAya che, tathA temane avazya svarga ane mAkSanI lakSmI sulabha thAya che. 11. Izvaro nAma saMtoSI yo na prArthayate'param / prArthanA mahatAmatra, paraM drAridryakAraNam // 12 // oN. 60 246. tatvAmRta, saMteASI mANasa ja sAcA dhanavAna che ke je bIjAnI pAse bhIkha mAgatA nathI. kAraNa ke meATA leAkAne mana bhIkha mAgavI e ja meTAmAM meTu daridratAnuM kAraNa che. 12. yaiH saMtoSodakaM pItaM, nirmamatvena vAsitam / tyAM termAnasaM duHa, Turnaneneva saum // 3 // tatvAmRta, jo0 248. je leAkeAe nimatvabhAvathI suga Mdhita thayeluM evuM sASarUpI pANI pIdhuM che teee, duna mANasa jema mitratAne tyAga kare che tema, mAnasika du:khane tajI dIdhuM samajavuM. 13. niHzeSalokavanadAhavidhau samartha, lobhAnalaM nikhilatApakaraM jvalaMtam / Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya-ranAkara. jJAnAMbuvAhajanitena vivekijIvAH, saMtoSadivya salilena zamaM nayaMti // 14 // ( 304 ) subhASitaratnasaMdoha, lo0 77. samasta saMsArarUpI vanane bALavAmAM samartha, atyaMta tApa karanAra ane jAjvalyamAna evA leAbharUpI agnine, vivekavALA jIvA, jJAnarUpI vAdaLAethI utpanna thayela evA saMtASarUpI alaikika pANIthI, zAMta kare che. 14. cai: saMtoSAvRta pIta, tRSNa7gupanAzanam | taiH yunirvALasaumyamya, vALa samupaniMtam // // tavAmRta, jo 241. 0 je leAkeAe tRSNArUpI tarazanA nAza karanAra evA satASarUpI amRtanuM pAna karyuM che te leAkAe meAkSanA sukhanA kAraNane meLavI lIdhuM che. 15. indro'pi na sukhI tAdRgyAdRgbhikSustu niHspRhaH | joncaH sthAdi saMsAre, tritohIvimave sati // 6 // mAgavata, skaMdha 8, 60 2, zro0 33. ni:spRha ( icchArahita-satASI ) bhikSuka jevA sukhI che tevA iMdra paNa sukhI nathI. kAraNa ke traNa leAkanA vabhava ni:spRhI-sa MtASI-ne prApta thAya che, tethI bIjo kANu A saMsAramAM tenAthI vadhAre sukhI hAya ? kAi ja na heAya. 16. (c) Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgadveSa (41) rAgadveSanu bhUH mamakArAhaMkArA-veSAM mUlaM padadvayaM bhavati / rAgadveSAvityapi, tasyaivAnyastu paryAyaH // 1 // prazamarati, zlo0 31. mamatva ane ahaMkAra e be ja pada rAga ane dveSanuM mULa che. bAkI bIjA to e be zabdanA paryAya ja che. 1. rAgadveSanuM pariNAma - yeSu yAvacca rAgo'bhUt , teSu tAvacca sadguNAH / dveSotpanneSu teSveva, doSaM pazyeddhi kevalam // 2 // hiMgulaprakaraNa, dveSaprakrama zlo0 3. je mANase pratye, jyAM sudhI, rAgabuddhi hoya tyAM sudhI teomAM saguNe dekhAya che ane teo pratye ja jyAre dveSa muddhi thAya tyAre ( bhAsa ) ThevaNa SAne ra pUche. 2. rAgadveSathI nukasAnaH AtmAyattamapi svAntaM, kurvatAmatra yoginAm / rAgAdibhiH samAkramya, parAyattaM vidhIyate // 3 // yogazAstra, ca0 pra0, zlo0 46. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 306 ) subhASita-padha-ratnAkara. manane AtmAne-pitAne-AdhIna karatA evA bhegIonA manane paNa, rAga-dveSAdi AMtarika zatruo dabAvI daIne parAdhIna karI de che. (eTale ke e kaSAye manane rAgI kevI banAvI daI AtmAne AdhIna rahevA detA nathI.) 3. tiSThedvAyuvedagnirjalejalamapi kvacit / / tathApi grasto rAgAcai to bhavitumarhati // 4 // riNI, 20, 40 1, so rU7. kadAca vAyu sthira thaI jAya, agni dravita thAya-pANI je thAya ane jaLa paNa agninI jema jAjvalyamAna thAya, te paNa je rAgAdikavaDe vyApta hoya te Asa-mahApurUSa-thavAne lAyaka nathI hota. 4. rakSyamANamapi svAntaM, samAdAya manAg miSam / pizAcA iva rAgAdyA- chalayanti muhurmuhuH // 5 // corANa, 20 ba0, strotra 47. yama-niyamAdivaDe rakSaNa karAtA paNa manane, kAMIka pramAda rUpa bahAnuM maLatAM ja, rAga-dveSAdi zatruo, pizAcanI mAphaka vAraMvAra chaLI jAya che. 5. litimirara4-jJAnena manasA ganA andhenAndha ivAkRSTaH, pAtyate narakAvaTe // 6 // covarAja, 40 40, 0 48. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgadveSa. ( 307) jema AMdhaLAvaDe kheMcAyele-dorAyele-AMdhaLe kUvAmAM paDe che, tema rAgAdi aMdhakAravaDe jene jJAnarUpI prakAza nAza pAmyo che evuM mana, AtmAne narakarUpI khADAmAM pADe che. 6. rAgadveSane jayA- astatanhairataH pumbhi-nirvANapadakAjibhiH / / vidhAtavyaH samatvena, rAgadveSadviSajayaH // 7 // corAi, ra0 0, 0 42. mokSapadanI IcchA rAkhanArA manuSyoe, pramAdane tyAga karIne, samabhAvarUpa zastraviDe, rAga-dveSa rUpI zatruno jaya karavo.7. [ sA ] rAganA paryAya - icchA mUrchA kAmaH, sneho gAya mamatvamabhinanda / amilApa ityanekAni rAgaparyAyavacanAni // 8 // karAmata, Ro28. IcchA, mUccha, kAma, sneha, gArtha, mamatva, abhiha, abhilASa vigere aneka rAganA paryAyavAcI nAme che. 8. rAganuM prAbalya: mucyate zRMkhalAbaddho nADIbaddho'pi mucyate / na mucyate kathamapi, premNA baddho nirargalaH // 9 // purANa, sAbarama, sko2. . Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 308) subhASita-padya-ratnAkara sAMkaLathI baMdhAele prANI mUkAya che, tema ja doraDAthI baMdhAela prANa paNa chuTo thaI zake che, paNa premathI baMdhAe prANI (dekhItI rIte) keIpaNa pratibaMdha vagarane paNa koIpaNa rIte mukta thaI zakto nathI. 9. manastatra vacastatra, jIvastatraiva saMvaset / netrAvalokanaM rAgastatra yatropatiSThate // 10 // hiMgulaprakaraNaM, rAgaprakrama, zlo0 3. jyAM rAga hoya che tyAM ja mana vaLagyuM rahe che, vacana bolavAnuM mana thAya che, jIva coTyo rahe che, ane AMkhe paNa tyAMne tyAM ja joI rahe che. 10. daSTirAganuM prAbalya - dRSTirAgo mahAmoho dRSTirAgo mahAbhavaH / dRSTirAgo mahAmAro dRSTirAgo mahAjvaraH // 11 // corAsara, jha0 2, 0 2. daSTirAga (eTale guNa doSa joyA vinA keInA para ekAMta prIti rAkhavI te) mahA meha che, daSTirAga e mahA bhava chemoTA saMsAramAM bhramaNa karAvanAra che, daSTirAga e moTI marakI che ane daSTirAga e moTe kALajavara che. 11. kAmarAgasneharAgAvIpatkaranivAraNau / dRSTirAgastu pApIyAn , durucchedaH satAmapi // 12 // vIra stotra (deviMdra ), 0 6, 0 20. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgadveSa. ( 309) papapa pa ka - kAmarAga ane sneharAga A be rAganuM nivAraNa karavuM te te saheluM che, paraMtu eka daSTirAga eTale ke amUka vyakti pratyene AMdhaLe neha ja ati pApI che, ane purUSa paNa tenuM nivAraNa muzkelIthI karI zake che. 1ra. rAganuM pariNAma - bhartuvirahato nAryaH, pravizaMtyanalAMtare / chA ja sarSaka, tatra makaraMvAra | zarU II hiMgukarabaM, rAma go. 2. (pitAnA) bhartAranA virahathI strIo potAnI IcchAthI harSa sahita je agnimAM praveza kare che temAM paNa premane ja prapaMca che. (prema-rAga-ne AdhIna vyakti maraNane paNa gaNatI nathI.) 13. vane'pi doSAH prabhavanti rAgiNAM, __ gRhe'pi pazcendriyanigrahaM tapaH / akutsite karmaNi yaH pravartate, nivRttarAgasya gRhaM tapovanam / / 14 // hitopadeza, saMdhi, 0 84. vanamAM rahetA hoya ane je te rAgI hoya te tene je utpanna thAya che, ane gharamAM rahyA chatAM paNa je pAMca idriene nigraha kare che te tapa ja che. je manuSya doSa rahita Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 310 ) subhASita-padyaratnAkara. karmane viSe pravarte che ane jene! rAga nAza pAmyA che evA. manuSyane, ghara paNa tapAvana ja che. 14. rAgathI nukasAnaH-- ayaHpoto nIre tarati tapanaH zItakiraNaM, dadhAtyevaM nityaM kimu kumudabaMdhuH kharakaram / dharatyurvI gurvIM kathamapi ca bhAreNa namati, tathA tI rAge kanakarathavacchaM bhavati bho // hiMmujaprajaLa, prama, jo 1. 15 // 0 he bhAI ! agara leAkhaMDanuM vahANu pANImAM tare, sUryanArAyaNa ThaMDA kiraNeAne dhAraNa kare, e ja pramANe caMdramA humezAM unAM kiraNAne dhAraNa kare ane vizALa evI pRthvI peAtAnA uparanA bhAranA kAraNe namI jAya; te ja tIvra rAga karavA chatAM, kanakaratha rAjAnI mAphka, sukha maLI zake! 15. rAgathI nukasAna ane tyAgaH-- rAgAndho hi janaH sarvo na pazyati hitAhitam / rALa tasmAtra vata, carIDAmano hitam // 6 // rutidharmasamuca, 10 16, jo 1. rAganA kAraNe AMdhaLA thayelA dareka purUSa peAtAnA hita ke ahitane joI zakatA-jANI zakatA-nathI, tethI jo pAtAnA hitanI IcchA hAya tA rAga karavA ja nahIM. 16. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgadveSa. ( 311 ) [ pa ] SanA paryAya irSyA roSo doSo dveSaH, parivAdamatsarAmayAH / vairapracaNDanAdyA naike dveSasya paryAyAH // 17 // karAmata, 0 21. IrSA, reSa, deza, dveSa, parivAda, matsara, asUyA, vaira, pracalDana vigere aneka zreSanAM paryAyavAcI nAme che. 17. teSI pratyeno bhAva - baddhavairANi bhUtAni, dveSa kurvanti cettataH / suzocyAnyatimohena, vyAptAnIti manISiNAm // 18 // jemaNe prathama vaira bAMdhyA hoya evA prANIo je pitAnA upara dveSa kare to "A prANIo ati mahavaDe vyApta che, ema dhArI DAhyA purUSoe te prANIo mATe dIlagIrI batAvavI-dayA ciMtavavI. 18. dveSathI nukasAna - yasmAcca baddhayate karma, tapasyato na mucyate / . tatprANinAmitijJAtvA, tyAjyo dveSo budhaH sa ca // 19 // fpuraNa, zrama, govA 2. je dveSathI prANIone karma baMdhAya che, (te karmanA kAraNe Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) subhASita-pada-ratnAkara. tapasyA tapatA chatAM paNa prANIne mokSa thato nathI; ema jANIne te dveSane paMDitoe tajavo. 19. svakIyaM parakIyaM ca, dveSAjanaM sadA janAH / viddhayeran vAkyazalyaizca babbulakaMTakA yathA // 20 // hiMguSThAvALa, devaprama, so. 2. mANaso zreSathI bAvalanA kAMTAnI peThe haMmezA potAnA ane pArakA mANasane vacanarUpI zAthI vadhe che. 20. zrIdvIpAyanatApasena mahatI prajvAlitA dvArikA, deSAdeva ca vardhamAnanagare zrIzUlapANirabhUt / mArI yena vimocitA ca sahasA lokAzca duHkhIkRtAstasmAtsova vimucyatAmiti jinaiAkhyAyi saMghe'naghe 21 hiMgura, dveSaprama, jo 1. dveSathI, dvIpAyana nAmanA tApase mahAna dvArIkA nAmanI nagarIne bAlI nAkhI tathA vardhamAna nAmanA nagaramAM zUlapANI nAmane yakSa thaye ke jeNe dveSathI ekadama tyAM marakI calAvIne lokone duHkhI karyA. mATe te dveSane taja ema jinezvara prabhue, niSpApI evA saMghanI samakSa, kaheluM che. 21. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AR. 9 2eCCID paradroha (42) paradrohanuM svarUpa - . tADanaM chedanaM klezakaraNaM vittavandhanam / pareSAM kurute yattu, paradrohaH sa ucyate // 1 // mAnaso0, a0 2, zlo0 38. je bIjAne tADana karavuM, chedana karavuM, kaleza utpanna karavo, ane dhananuM baMdhana karavuM-AvatuM dhana aTakAvavuM, e sarva 52droDa 4Aya che. 1. paizUnyaM paravAdaM ca, gAlidAnaM ca tarjanam / marmodghATaM vidhatte yat, paradrohaH sa ucyate // 2 // mAnaso0, a0 2, zlo0 39. bIjAnI cADI khAvI, paranA deSa balavA, tene gALa devI, tene tiraskAra karo, ane tenI gupta vAta pragaTa .42vI, 40 sarva 52ko upAya che. 2. gRhadvAravasukSetra, vastradhAnyaM dhanAdikam / harate yattu mUDhAtmA, paradrohaH sa ucyate // 3 // mAnaso0, a0 2, lo0 40. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (314) subhASita-padya-ratnAkara. ghara, dvAra, vasu, kSetra, vastra, dhAnya ane dhana vigere pArakI vastune je mUDha purUSa haraNa kare che, te paradroha kahevAya che. 3. paradrahathI nukasAna ane tyAga- tasmAt parakRto droho yazcAtIva suduHshH| tasmAnarakadaM ghoraM, paradrohaM vivarjayet // 4 // mAnaso, ba0 2, jo ka2. tethI bIjAnA upara je droha karyo hoya te tene atyaMta asahya thAya che. te mATe narakane ApanAra ane mahA bhayaMkara evA paranA drohano tyAga karavo joIe. 4. 0 001 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che savitA (43) samatAnI vizeSatA - vedA yajJAzca zAstrANi, tapastIrthAni sNymH| samatAyAstulAM naiva, yAnti sarve'pi melitAH // 1 // vivekavilAsa, ullAsa 11, zlo0 72. veda, yajJa, zAstra, tapasyA, saMyama: A badhAyane ekaThAM karavAmAM Ave to paNa te samatAnI tulanA karI zake nahiM. (matalaba ke A badhAya karatAM samatA caDhI jAya. ) 1. jAnanti kAmAnikhilAH sasaMjJA artha narAH ke'pi ca ke'pi dharmam / jainaM ca kecid gurudevazuddha, kecit zivaM ke'pi ca ke'pi sAmyam // 2 // | madhyamavaraduma, gotra 21. sarva saMjJAvALA prANIo "kAma" ne jANe che, temAMthI keTalAka artha( dhana prANI)ne jANe che ane temAM paNa keTalAka ja dharmane jANe che. temAMthI keTalAka ja jaina dharmane jANe che, ane temAMthI bahu thoDA zuddha devagurayukta jena dharmane jANe che. temAM paNa bahu thoDA prANI mokSane oLakhe che. ane tethI paNa bahu thoDA prANIo samatAne oLakhe che. 2. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 316) subhASita-padya-ratnAkara. svayaMbhUramaNasparddhivarddhiSNusamatArasaH / muniryenopamIyeta, ko'pi nAsau carAcare // 3 // jJAnasAra, zamASTaka, zlo0 6. svayaMbhUramaNanAmanA (sarvathI chelA ane moTAmAM meTA) samudranI sAthe hoDa karI zake evA ane hamezAM vRddhi pAmavAnA svabhAvavALI evI samatA-samabhAva-sahita evA muninI (samagra) carAcara jagatamAM keInI paNa sAthe barobarI thaI zake ema nathI. (eTale ke ene samabhAvane AnaMda anupameya che.) 3. samatAnI bhAvanA - zatrau mitre tRNe straiNe, svarNe'zmani maNau mRdi| rUThThAtra sukhe suNe, ave mokSe samAzayaH || 8 | triI , varSa 20, sane 2, go karU. zatru ane mitrane viSe, tRNa ane strIne viSe, suvarNa ane paththarane viSe, maNi ane mATIne viSe, A bhava ane parabhavane viSe, sukha ane du:khane viSe, tathA saMsAra ane mokSane viSe paNa, sAdhupuruSanuM aMta:karaNa eka sarakhuM ja hoya che. 4. yA rAgadoSAdirujo janAnAM, zAmyantu vAkAyamanodruhastAH / sarve'pyudAsInarasaM rasantu, sarvatra sarve sukhino bhavantu // 5 // adhyAtmakalpadruma bhASAMtara, pR0 29. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * *tA. wwwwwww (317) manuSyonA vANuM, kAya ane manane droha karanArA, je rAgadveSAdika rAge che, te zAMta thAo! sarve prANIo udAsInapaNane-madhyasthapazune pAmo, ane sarvatra sarva prANIo sukhI thAo! pa. samatAnuM AcaraNa - svasvakarmakRtAkzAH, svasvakarmabhujo nraaH| na rAgaM nApi ca dveSa, madhyasthasteSu gacchati // 6 // jJAnasAra, mAdhyasthASTaka, zlo0 4. sarva prANIo potapotAnA karmathI karAyela AvezavALA hoya che ane potAnA karmane bhegave che, madhyastha purUSa temanI pratye rAga ke dveSa dhAraNa nathI karato. 6. dhArmika samatA svAgamaM rAgamAtreNa, dveSamAtrAtparAgamam / na zrayAmastyajAmo vA, kintu madhyasthayA dRzA // 7 // nAsA, mAthANa, Ro. 7. ame kevaLa rAgathI pitAnA Agamane svIkAra ane dveSathI bIjAnA Agamane tyAga karatA nathI, paraMtu madhyastha kaSTithI (tasvAtattvanI parIkSA karI svIkAra ane tyAga karIe chIe. 7. pakSapAto na me vIre, na dveSaH kapilAdiSu / / yuktimadvacanaM yasya, tasya kAryaH parigrahaH // 8 // kaSTa (bhisUri). Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 318) subhASita-padya-ratnAkara. mane mahAvIra prabhu pratye pakSapAta nathI ane na te kapila upara dveSa paNa che. paNa jenuM yuktivALuM vacana hoya tene ja svIkAra kara joIe. 8. samatAne upayoga samatvamavalambyAtha, dhyAnaM yogI samAzrayet / vinA samatvamArabdhe, dhyAne svAtmA viDamyate // 9 // cogarAma, 50 pra0, mo. 22. yegIe samabhAvanuM avalaMbana karIne, dhyAnane Azraya karavo-dhyAna dharavuM. kAraNa ke, samatA vagara dhyAnano AraMbha karavAmAM Ave te (samatA vagara dhyAnamAM praveza na thaI zakavAthI) pitAno AtmA viDaMbanA pAme che-duHkhI thAya che. 9. na sAmyena vinA dhyAnaM, na dhyAnena vinA ca tat / niSkammaM jAyate tasmAd dvayamanyonyakAraNam // 10 // yogarAja, 20 ba0, . 124. samabhAva vagara dhyAna hetuM nathI, ane dhyAna vinAne samabhAva sthira thato nathI. tethI te banne paraspara hetarUpa che. (eTale ke dhyAnathI samabhAva Ave che ane samabhAvathI dhAnanI prApti thAya che.) 10. samatAne upAya bhAvanAmiravizrAntamiti bhAvitamAnasaH / nirmamaH sarvamAveSu, samatvamavalambate // 11 // yogarAja, 20 0, ra0 220, Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatA. ( 319 ) bhAvanAAvaDe huMmezA vAsita a MtaHkaraNavALA manuSya, sarva padArthomAM mamatA rahita thayA chatA, samabhAvane prApta thAya che. 11. duHkhI duHkhAdhikAnpazyetsukhI pazyetsukhAdhikam / AtmAnaM harSazokAbhyAM zatrubhyAmiva nArpayet // 12 // vyAsadeva. du:khI mANase adhika du:khI mANusa tarapha STi karavI ane sukhI mANase adhika sukhI mANusa taraph jovuM. eTale ke mANuse du:khanA vakhate vadhAre du:khInA dAkhaleA levA ane sukhane vakhate vadhAre sukhInA dAkhale leve. A rIte karIne zatru jevA harSa ane zAkamAM peAtAnA AtmAne nAMkhavA nahIM. du:khI avasthAmAM zAka na karavA ane sukhI avasthAmAM haga na karavA. 12. samatAnuM phaLa -- praNihanti kSaNArdhena, sAmyamAlambya karma tad / yana hanyAnnarastIvratapasA janmakoTibhiH // 13 // coLazAstra, 20 60, jo0 11. manuSya je karmane karADA janmamAM tIvra tapavaDe paNa haNI na zake, te karmAMne, mAtra eka samatAnuM ja avalaMbana karavAthI, a kSaNuvaDe ja haNe che kSaya kare che. 13. saMsAramRgatRSNAsu, mano dhAvasi kiM vRthA / sudhAmayamidaM brahmasaraH kiM nAvagAhase 1 // 14 // pravitAmaNi, 40 138, e. 2. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3ra) subhASita-padya-ratnAkara. - ~-~~~ ~-~~- ~---------- -- ---------- he mana ! saMsArarUpI mRgatRSNAmAM phekaTa zA mATe deDe che? A (samatArUpI) amRtathI bharela brahmarUpI sarovaramAM snAna zA mATe nathI karatuM? 14. viSayebhyo viraktAnAM, sAmyavAsitacetasAm / upazAmyet kaSAyAgnirbodhidIpaH samunmiSet // 15 // cArAja, 10 ka0 22. viSayethI virakta thayelA ane samabhAvathI vAsita cittavALA manuSyane kaSAyarUpI agni zAMta thAya che ane samyakatvarUpI dIvo pradIpta thAya che. 15. vidyayA tapasA tIrtha-yAtrayA vA na nivRtiH / vinA lAgyA, vipaka ?i | 26 . dharmaduma, g0 11, 0 71. (ka. sa.) vidyAvaDe, tapavaDe ke tIrthayAtrAvaDe mokSa maLato nathI. bIjA ghaNA tarka vitarka karavAthI paNa zuM phaLa maLe che? eka samatArUpI dharma vinA bIjA koIvaDe mokSa maLatuM nathI. 16. amandAnandajanane, sAmyavAriNi majatAm / gAyate sA DuMmAM, pakSiyaH || 7 | yogazAstra, ca0 pra0, zlo0 50. meTA AnaMdane utpanna karanArA samatArUpa jaLane viSe snAna karatA purUSane rAgadveSarUpI maLe tatkALa kSaya pAme che. 17. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 321 ) re re citta kathaM bhrAtaH pradhAvasi pizAcavat / abhinaM pazya cAtmAnaM, rAgatyAgAtsukhI bhava // 18 // prabaMdhaciMtAmaNi, pR0 138, zlo0 2. samatA. hai bhAI mana ! tuM pizAcanI mAphka zA mATe bhaTakayA kare che. AtmAne abhinna jo ane rAganA tyAga karI sukho thA. 18. na snAnairmAghamAsasya, na gayApiNDapAtanaiH / na tIrthabhramaNaiH zuddhirnIrAgasya gRhe'pi yA // 19 // dinavanaveTina ( phremacaMdna ). ghera rahyA chatAM paNa rAga rahita purUSane je zuddhi thAya che, te zuddhi, mAgha mAsanuM snAna karavAthI, gayAmAM piMDa mUkavAthI eTale ke gayAmAM zrAddha karavAthI, tema ja tIrthomAM bhramaNa karavAthI paNa thatI nathI. 19. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 000000 000...poor moha-mamatA (44) >0000000000000 .......... 000ven000000 Jesenossen.... peacocu00000......000000 mAhanu mAmalyaH---- aho mohasya mAhAtmyaM, vidvAMso ye'pi mAnavAH / muyanti te'pi saMsAre, kAmArtharatitatparAH // 1 // tAmRta, sne0 22. mAhanu mahAtmya kharekhara kevuM AzrcaryakAraka che ? ke vidvAnA pazu kAma, artha, ane ratimAM Asakta thaine A saMsAramAM mAhu pAme che. ( mAhamAM paDe che ). 1. brUte'haMkRtinigrahaM mRdutayA pazcAtkariSyAmyahaM, prodyanmAravikArakandakadanaM paJcendriyANAM jayAt / vyAmohaprasarAvarodhanavidhiM saddhyAnato lIlayA, no jAnAti hariSyatIha hata kaH kAlo'ntarAle kila // 2 // vaicAvaja ( padmAnaMr ), jo 26. mehamAM paDelA manuSya khele che ke huM pachIthI kAmaLatAe karIne ahaMkArane nigraha ( nAza ) karIza, vikasvara kAmadevanA vikArarUpI aMkurAnA pAMca iMdriyAnA jayavaDe vinAza karIza, ane sadhyAnanI lIlAvaDe meAhanA prasarane rUkhIza. ( arthAt hAla te sukha lAgavI lauM, pachI upara pramANe karIza, ema Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moha-mamatA. ( 323) bele che). paraMtu adhama mRtyu vacamAMthI ja harI jaze ema te jANato nathI. 2. mehanI agamyatAHjaanaami kSaNabhaGguraM jagadidaM jAnAmi tucchaM sukhaM, jAnAmIndriyavargamenamakhilaM svArthaikaniSThaM sadA ! jAnAmi sphuritAciradyuticalaM visphUrjitaM saMpadAM, no jAnAmi tathApi kaH punarasau mohasya heturmm?||3|| sUnamu4i , pR. 202, 0 27. (di. TuM.). A jagata kSaNabhaMgura che ema huM jANuM chuM, A sAMsArika sukha tuccha che ema huM jANuM chuM, A sarva Idrino varga sarvadA eka svArthamAMja tatpara che ema huM jANuM chuM, tathA saMpadAno vilAsa camakatI vIjaLInI jevo caMcaLa che ema paNa huM jANuM chuM. to paNa A mArA mohane hetu keNa che-chatAM mane meha thAya che tenuM zuM kAraNa che-te huM jANato nathI. 3. mehanuM kAraNa nirmalaM sphaTikasyeva, sahaja rUpamAtmanaH / adhyastopAdhisaMbandho, jaDastatra vimuhyati // 4 // jJAnasAra, mohASTaka, zlo0 6. A AtmAnuM sahaja svarUpa Tika jevuM nirmaLa che. chatAM jaDa manuSya AtmAnA sahaja svarUpane choDI zarIra, svajana Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (324) subhASita-pa-ratnAkara. vigere pitAthI bhinna hovA chatAM te parabhAvane pitAnA tarIke mAnI, temAM maha pAme che. 4. nAdatte kasyacit pApaM, na caiva sukRtaM vibhuH| ajJAnenAvRtaM jJAnaM, tena muhyanti jantavaH // 5 // mAnavatA , 1, Ro. 1. paramezvara keIne pApa ApatA nathI, temaja puNya paNa ApatA nathI. paraMtu prANuonuM jJAna ajJAnavaDe DhaMkAI gayeluM che, tethI teo meha pAme che. (ane te mohanA vazathI pite ja puNya ke pApa kare che). 5. mehanI nirarthakatA - sarve'pi jIvAH svajanA jAtAH parajanAzca te / vidadhIta prativandhaM, teSu ko hi manAgapi ? // 6 // tripachI, 10 20, 30 2, jo. 210. sarva jI paraspara svajana paNa thayA che ane parajana paNa thayA che, tethI temane viSe kaye DAhyo purUSa jarA paNa mamatA kare ? 6. trAtuM na zakyA bhavaduHkhatoye, tvayA na ye tvAmapi paatumiishaaH| mamatvameteSu dadhansudhAtman , pade pade kiM zucameSi mUDha ! |7| adhyAmakuma, 0 rUrU. je nehIone bhava duHkhathI bacAvavAne tuM zaktimAna Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAha-mamatA. ( 325 ) nathI ane jee tane bacAvavAne zaktivALA nathI, teo upara khATu mamatva rAkhIne huM mUDha Atman ! tu pagale pagale zA sArU zAka pAme che ? 7. zAstronA mAhaH-- yadeva kiJcidvipamaprakalpitaM, purAtanairuktamiti prazasyate / vinizcitA'pyadyamanuSyavAkkRti rna pAThyate yat smRtimoha eva saH // 8 // // dghAtriMNA ( siddhasena ), o0 8. jemAM rahelI kalpanA sAva avaLI hoya evuM paNa vacana, purAtana purUSAe kahevu che tethI, je, prazasya-vakhANavA lAyaka gaNavAmAM Ave che ane hAlanA manuSyeAnA vacananI kRti nizcita arthavALI hAya tA paNa te bhaNavA lAyaka-mAnavA lAyaka arthAt grahaNa karavA lAyaka nathI ema je kahevuM te kevaLa peAtAnA zAstra paranA mehu ja che. 8. mAhathI nukasAnaH-- dArAH parabhavakArA bandhujano bandhanaM viSaM viSayAH / ko'yaM janasya moho ye ripavasteSu suhRdAzA ? // / 9 // sUttamuhagavahi, pR0 202, skro. 1. ( f . haiM. ) strIo parabhavamAM kedakhAnA samAna che, khaMjana madhana samAna che ane viSayeA viSa samAna che, teA paNa leAkeAne A Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3ra6 ) subhASita-padya-ratnAkara. kayA-kevA-mAha che ke je zatrue che temane viSe ja mitranI AzA rAkhe che. 9. balAdasau moharipurjanAnAM, jJAnaM vivekaM ca nirAkaroti / mohAbhibhRtaM ca jagadvinaSTaM, tattvAvabodhAdapayAti mohaH // 10 // nRtyapratIpa, jo 21. 0 A meharUpI zatru, baLAtkAre manuSyeAnA jJAnane ane vivekane dUra kare che. meADuthI parAbhava pAmeluM A jagata nAza pAmelu ja che. te meAhu tattvajJAnathI ja nAza pAme che. 10. bhAyaM madhurAkRtirmama mama prItyanvito'yaM sutaH, svarNasyaipa mahAnidhirmama mamAsau bandhuro bAndhavaH / ramyaM harmyamidaM mametthamanayA vyAmohito mAyayA, mRtyuM pazyati naiva daivahatakaH kruddhaM puracAriNam // 11 // vaikhAtara ( padmAnaMTa ), jo 20. O maneAhara AkRtivALI A bhAryA mArI che, prItiyukta A putra mArA che, A suvarNanA mahAnidhi mArA che, A maneAhara-prItivALA--bAMdhava mArA che, tathA A suMdara mahela mArA che, A pramANe, AvA prakAranI mAyAthI mADu pAmele nirbhAgI purUSa, krodha pAmelA ane AgaLa ja cAlanArA mRtyune zveteA nathI. 11. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAha-mamatA. vikalpacaSakairAtmA, pItamohAsavo hyayam / mocaMtAmuttAja-pazcamathitivruti // 22 || mAnasAra, modATa, jo 1. ( A padArtha suMdara che, A sArA nathI vigere ) aneka saMkalpa-vikArUpI madirAnA pAtrAvaDe jeNe mAharUpI miMdarA pIdhI che, evA A jIva, saMsArarUpI (dArUDIyAonA) akhADAmAM harSa-zAkAdivaDe unmatta thai akavuM, chAtI kUTavI vigererUpa hAthatALI Apo ( janma-jarAdirUpa ) prapaMcane pAme che. 12 ( 327 ) mamatvAjjAyate lobho lobhAdrAgazca jAyate / rAgAcca jAyate dveSo dveSAduH khaparaMparA // 13 // tattvAmRta, sne 0 2231. mamatAthI leAbha utpanna thAya che, leAbhathI rAga utpanna thAya che, rAgathI dveSa utpanna thAya che, ane dveSathI du:khanI paraMparA utpanna thAya che. ( eTale ke A badhAyanuM mULa mamatA che.) 13. putro me bhrAtA me, svajano me gRhakalatravargo me / tita-"me" "me'-candra, pamitra mRtyurgana ti // 4 // 20. (haiiM. haiM. ) sUmuAvahi, ghR0 202, jo deg A mAre putra che, A mAreA bhAi che, A mAre svajana che, A mArU ghara che, A mArA strIvarga che, A pramANe mArU mArU evA zabdane kahenArA, pazu jevA manuSyane, mRtyu tatkAla harI jAya che. 14. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cvArey = (328) subhASita-padya-ratnAkara anAdikAlaM jIvena, prAptaM duHkhaM punaH punH| mithyAmohaparItena, kaSAyavazavartinA // 15 // taravAmRta, Ro. ka8. anAdikALathI A jIve, mithyAhathI kaSAyone AdhIna thaI, vAraMvAra duHkha prApta karyuM che. 15. zIlaratnaM hRtaM yasya, mohadhvAntamupeyuSaH / nAnAduHkhazatAkIrNe, narake patanaM dhruvam // 16 // tevAmRta, Ro. 26. meharUpa aMdhakAramAM phasAyelA je purUSanuM zILarUpI ratna harAI gayuM che tenuM, aneka jAtanA hajAro dukhathI yukta narakamAM, avazya patana thAya che. 16. mehanI bhAvanA - yadayaM svAmI yadidaM saba, sarva caitanmithyA chana / yadayaM kAnto yadiyaM kAntA, moDarSa moha hendra kuntaH | 7 sUkuvahi, mohyA, cho. 6. A (mAro) mAlIka-zeTha-che ane A tamAruM) ghara che, e pramANe je bhAvanA thAya che, te kevaLa khoTuM bahAnuM mAtra ja che. tevI ja rIte A (mAre) pati che ane A (mArI) patnI che e paNa, du:khe karIne nAza karI zakAya evo, moha ja che. (eTale ke AvI lAgaNIo mehanuM ja pariNAma che). 17. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAha-mamatA. ( 329 ) mAhaH duHkhanuM kAraNaH-- mArjArabhakSite duHkhaM, yAdRzaM gRhakukkuTe / na tAdRmamatAzUnye, kalaviGke'tha mUSike // 18 // mApurALa, arU, jo 4. 2 gharanA kukaDAne bilADI bhakSaNa kare te vakhate jevuM du:kha thAya che, tevuM du:kha mamatArahita cakalI ke uMdaranuM, khIlADInA bhakSaNa karavAthI lAgatuM nathI. ( arthAt mamatA rAkhavAmAM du:kha che ane mamatA na hAya tyAM duHkha nathI.) 18. bhUSaNodyAnavApyAdau, mUrcchitAstridazA api / cyutvA tatraiva jAyante, pRthvIkAyAdiyoniSu // 19 // devatAo paNa bhUSaNa, udyAna ane vAva vigerene viSe mUrchAvALA-mamatAvALA-hAya che, tethI te devabhavathI cavIne (cave che tyAre ) tyAM ja pRthvIkAya vigere ekeMdriyanI ceAtine viSe utpanna thAya che. 19. zAstrajJo'pi dhRtavrato'pi gRhiNIputrAdibandhojjhito spyaGgI yadyatate pramAdavazago na pretyasaukhyazriye / tanmohadviSatastrilokajayinaH kAcit parA duSTatA, baddhAyuSkatayA sa vA narapazurnUnaM gamI durgatau // 20 // adhyAtmakalpadruma. manuSya, zAsrane jANatA chatAM, vratane dhAraNa karyo chatAM ane putrAdikanA khadhananA tyAga ryo chatAM paNa pramAdane vatha Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (330 ) subhASita-padya-ratnAkara thayele hevAthI, paralokanA sukhanI lakSmIne mATe je yatna karatA nathI, te traNa lekane pitAne vaza karanAra moharUpI zatrunI kAMIka moTI duSTatA che, ane tethI karIne (evA) AyuSyane baMdha karavAnA kAraNe, te manuSyarUpI pazu, avazya durgatimAM ja javAne che. 20. mohanuM kaDavuM phaLa - putrakalatraparigrahamamatvadonaro vrajati nAzam / kRmika iva kozakAraH, parigrahAhuHkhamAmoti // 21 // mAvAra sUtraTIza, g0 202, se. 2. putra, strI ane parigraha uparanI mamatAnA doSavaDe manuSya nAzane pAme che, ane kozakAra kRminI jema-karoLIyAnI jema-parigrahathI duHkha pAme che. 21. meha-nimeha-vivekA - ahaM mameti mantro'yaM, mohasya jagadAnadhyakRt / ayameva hi naapUrvaH, pratimantro'pi mohajit // 22 // phAnasa, mohANa, Ro2. "huM chuM" ane "A mAre che" A pramANe mehane maMtra AkhA jagatane aMdha karanAra che, ane te ja maMtra nakAra pUrvaka hoya eTale ke "huM nathI " ke "A mAre nathI" Ave hoya te te pratimaMtra-maMtrane paNa jItanA-mohane jIte che. 22. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAha-mamatA. ( 331 ) tyaktavyo mamakArastyaktuM yadi zakyate nAsau / kartavyo mamakAraH, kintu sa sarvatra kartavyaH // 23 // ', appayadIkSita. A mArUM che evA prakAranA mamakAra tyAga karavA ceAgya che. chatAM jo kadAca te mamakAra tyAga karI na zakAya tA bhale samakAra karavA, paratuM te mamakAra sarvatra-sarva jIva, ajIva vigerene viSe karavA. 23. mAhanA tyAgaH-- karmaNA mohanIyena, mohitaM sakalaM jagat / dhanyA mohaM samutsArya, tapasyanti mahAdhiyaH // 24 // tattvAmRta 0 zlo0 21. AkhuMya jagat mAhanIya ka mAM mugdha-khaMdhAyuM che. parantu te ja mahA buddhizALIone dhanya che ke jee mAhane ukheDI nAMkhI tapane Adare che. 24. mAhanA tyAganA upAyaH-- - zuddhAtmadravyamevA'haM, zuddhajJAnaM guNo mama / nAnyo'haM na mamAnye cetyado mohAnamulbaNam // 25 // jJAnasAra, moddAdA, zve. 2. zuddha Atmadravya ja chu, zuddha jJAna e mArA guNu AtmadravyathI bhinna nathI, ane mArAthI anya A Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (332) subhASita-padya-ratnAkara. dehAdi mArA nathI, e pramANe je jJAna thAya, te e jJAna mohane bhedavA mATe prakhara zastra che. 25. mehatyAganuM phaLa yo na muhyati lagneSu, bhAveSvaudayikAdiSu / AkAzamiva paGkena, nA'sau pApena lipyate // 26 // zAnisAra, modAdara, gorU. je manuSa, audayika, aupazamika vigere bhAve udayamAM AvatAM temAM meha pAmatA nathI, te paMkvaDe jema AkAza lepAtuM nathI tema pApathI lepAta nathI. 26. nirmamatve sadA saukhyaM, saMsArasthitichedanam / jAyate paramotkRSTamAtmani saMsthite sati // 27 // taravAmRta, Ro. 237. niraMtara AtmAne viSe nirmamatA rahelI hoya te saMsAranI sthitine nAza karanAra atyaMta utkRSTa-meTuM-sukha prApta thAya che. 27. chitvA snehamayAn pAzAn , bhivA mohamahArgalam / saccAritrasamAyuktAH, zUrA mokSapathe sthitAH // 28 // tavAta, 20. zUravIra puruSo nehayukta pAza-jALa-ne chedIne ane moharUpI heTA AMgaLAne bhedIne, zuddha cAritrathI yukta thaI Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAha-mamatA. ( 333 ) meAkSamArgamAM sthira rahe che. ( eTale ke teo mAhathI baMdhAtA nathI. ) 28. pazyameva paradravya - nATakaM pratipATakam | bhavacakrapurastho'pi, nA'mUDhaH parikhidyate // 29 // jJAnasAra, mohATa, sne0 4. ( mehurAjAnA A ) saMsArarUpI zaheramAM rahevA chatAM paNa tattvane jANakAra-amUDha manuSya, khIjA jIva--pudgalAdi padmabyAnuM navA navA svarUpe pariNamavArUpa nRtya dekhatA chatA, phleza pAmatA nathI. 29. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya ( 45 ) vairAgyanA paryAyaH -- mAdhyasthyaM vairAgyaM virAgatA zAntirupazamaH prazamaH / doSakSayaH kaSAyavijayazca vairAgyaparyAyAH // 1 // prazamarati, zlo0 17. mAdhyasthya, vairAgya, virAgatA, zAnti, upazama, prazama, doSakSaya, kaSAyavijaya vigere vairAgyanA paryAyavAcI nAmeA che. 1. vairAgyanI vizeSatAH---- nirmamatvaM paraM tattvaM, nirmamatvaM paraM sukham / nirmamatvaM paraM bIjaM, mokSasya kathitaM budhaiH // 2 // tattvAmRta, zlo0 236. nirbhabhatA ( bhamatA ratiyA ) uttama tattva che, nirbhmatA ja uttama sukha che, ane nimatA ja meAkSanu uttama khIja che, khebha paMDita dhuM che. 2. bhoge rogabhayaM kule cyutibhayaM vitte nRpAlAdbhayaM, mAne dainyabhayaM vale ripubhayaM rUpe jarAyA bhayam / Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya. ( 33pa ) zAstre vAdibhayaM guNe khalabhayaM kAye kRtAntAdbhayaM, sarva vastu bhayAnvitaM bhuvi nRNAM vairAgyamevAbhayam // 3 // vairAgyAta (mari ), RorU?. bhega bhogavavAmAM rogano bhaya hoya che, sArA kuLane viSe bhraSTa thavAno bhaya hoya che, dhanane viSe rAjAne bhaya hoya che, mAnane viSe dInapaNAno bhaya che, baLane viSe zatruno bhaya che, rUpane viSe jarAno-vRddhAvasthAno-bhaya che, zAstranA jJAnane viSe vAdIno bhaya che, guNane viSe baLa purUSane bhaya che, ane zarIrane viSe yamarAjana-mRtyune-bhaya che. pRthvI para sarva vastu bhayavALI ja che. mAtra eka vairAgya ja bhaya rahita che. 3. yadiha bhavati saukhyaM vItakAmaspRhANAM, na tadamaravibhUnAM nApi cakrezvarANAm / iti manasi nitAntaM prItimAdhAya dharma, bhajata jahita caitAnkAmazatrundurantAn // 4 // | gumAvataratnasaMvAda, 0 20. A jagatamAM kAmaganI IchA rahita purUne je sukha che, te sukha devedrone paNa hotuM nathI, ane cakavatane paNa hotuM nathI. A pramANe manane viSe atyaMta prIti dhAraNa karIne (prIti pUrvaka) dharmanI sevA karo, ane duSTa pariNumavALA A kAmagirUpI zatruone tyAga karo ! 4. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padma-ratnAkara. ( 336 ) vairAgyamaya upadezaH-- saha kalevara ! khedamacintayan, svavazatA hi punastava durlabhA / ghanataraM ca sahiSyasi jIva ! he, paravazo na ca tatra guNo'sti te // 5 // upaverAprAsAda, mALa 1, pR. 40. (. sa.) huM kalevara ( zarIra )! khedanA ( kaSTanA ) vicAra karyA vinA tu je du:kha Ave tene sahana kara. kemake pharIthI tane AvA prakAranuM peAtAne vazapaNuM durlabha che ( manuSyabhavamAM je svatatratA che te krIthI prApta thaze nahiM, tethI A du:kha sahana karI le ). he jIva ! hajI paNa naraka ane tiryaMcanI gatimAM jaIza tyAre parAdhInapaNe tAre ghaNuM sadguna karavu paDaze, ane te sahuna karavAmAM tane kAMipaNa guNu thaze nahIM. 5. bhavabhogazarIreSu, bhAvanIyaH sadA budhaiH / nirdevaH yA vulyA, jAMtininIpumiH || 6 || tantrAmRta, zlo0 0 128. karmarUpI zatrune jItavAnI icchA rAkhatA evA vidvAn purUSe, tIkSNa buddhithI, saMsAra, viSayeA ane zarIrane viSe varAgyanI bhAvanA bhAvavI. 6. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya. (337) tyaja kAmArthayoH saGga, dharmadhyAnaM sadA bhaja / chindhi snehamayAn pAzAnmAnuSyaM prApya durlabham // 7 // tattvAmRta, jo. 230. he jIva ! A durlabha manuSya bhavane pAmIne-kAma ane arthanA saMgano tyAga kara, niraMtara dharmadhyAnanuM sevana kara, ane snehamaya pAzane chedI nAkha. 7 saccAritrapavitradAruracitaM zIladhvajAlaMkRtaM, gurvAjJAguNagumphanAdRDhataraM sadbodhapotaM zritaH / mohagrAhabhayaMkaraM tara mahAsaMsAravArAMnidhiM, yAvanna pratibhidyate stanataTAghAtaiH kuraGgIdRzAm // 8 // vairAgyarAta (padmAnaMva), jo. kara he jIva ! uttama cAritrarUpa pavitra (majabUta) kASThanuM banAveluM, zIlarUpI dhvaja (saddha) vaDe zobhatuM ane gurUnI AjJArUpI dorIthI majabUta rIte guMtheluM A sArA bodharUpI vahANa che. teno te Azraya karyo che, tethI jyAM sudhImAM te vahANa strIonA stanarUpI kinArAnA AghAtavaDe aphaLAvAthI bhAMgI na jAya, tyAM sudhImAM moharUpI magharovaDe bhayaMkara evA A moTA saMsArarUpI sAgarane tuM tarI jA.8 saMsAre gahane'tra citragatiSu bhrAntyA'nayA sarvathA, re re jIva na so'sti kazcana jaganmadhye pradezo dhruvam / Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 338 ) subhASita-paratnAkara. yo nAptastava bhUrijanmamaraNaistatkiM na te'dyApi hi, nirvedo hRdi vidyate yadanizaM pApakriyAyAM ratiH // 9 // vairAgyazataka ( padmAnaMda ), zlo0 45. he jIva! A saMsArarUpI vanamAM ghaNuM vicitra gatio che. temAM A rIte sarvathA bhramaNa karavAvaDe jagatamAM te kaI paNa pradeza nathI ke je pradeza, ghaNuM janma ane marAvaDe, te prApta karyo na hoya. arthAt jagatanA sarva pradezamAM teM ghaNAM janma maraNo karyA che. chatAM haju sudhI tArA hRdayamAM nirveda (vairAgya) Avato nathI, ane niraMtara pApanI kriyAmAMja tane prIti thAya che e khedanI vAta che. 9. tyajata yuvatisaukhyaM kSAntisaukhyaM zrayadhvaM, viramata bhavamArgAnmuktimArge ramadhvam / jahita viSayasaGga jJAnasaGgaM kurudhvaM, amitagatinivAsaM yena nityaM labhadhvam // 10 // sumati naroda, jharo21. he bhavya che ! strIonA sukhano tyAga kare, kSamAthI thatA sukhane Azraya kare, saMsAranA mArgathI virAma pAme, mokSanA mArgamAM AnaMda pAme, viSayenA saMgano tyAga kare, ane jJAnane saMga karo, ke jethI amita (keInI upamA na ApI zakAya tevI) gati(mukti )ne viSa niraMtara nivAsane tame pAmI zake. ( ahIM amitagati zabdavaDe karIne kartAe pitAnuM nAma paNa jaNAvyuM che. ) 10. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya. ( 339). zriyo'pAyAghrAtAstRNajalacaraM jIvitamidaM, manazcitraM strINAM bhujagakuTilaM kAmajasukham / kSaNadhvaMsI kAyaH prakRtitarale yauvanadhane, iti jJAtvA santaH sthirataradhiyaH zreyasi ratAH // 11 // kumAvataratnasaMto, Ro. rU 22. A lakSmI kaSTathI vyApta che, A jIvita tRNanA agra bhAgapara rahelA jaLabiMdu jevuM capaLa che, strIonuM mana vicitra prakAranuM che, kAmanuM sukha sarpa jevuM kuTila che, A zarIra kSaNamAM nAza pAmanArUM che, tathA dhAvana ane dhana svabhAvathI ja capaLa che. A pramANe jANIne ja, sthira buddhivALA satyarU AtmakalyANamAM Asakta thAya che. 11. AyuH kallolalolaM katipayadivasasthAyinI yauvanazrIrAH saMkalpakalpA ghanasamayataDidvibhramA bhogapUrAH / kaNThAzleSopagUDhaM tadapi ca na ciraM yatpriyAbhiH praNItaM, brahmaNyAsaktacittA bhavata bhavabhayAmbhodhipAraM tarItum // 12 // vairAgyarAta (mAra), 0 36. prANIonuM AyuSya taraMga jevuM capaLa che, vananI lakSmIzebhA keTalAka divasa ja rahenArI che, dhana saMkalpa jevuM chekSaNamAM nAza pAme tevuM che, kAmabheganA samUha varSARtunI vIjaLInA camakArA jevA kSaNika che, tathA priyAe kaMThane vaLagIne kareluM je AliMgana te paNa ghaNe kALa rahevAnuM nathI. tethI saMsAranA bhayarUpI samudranA pArane pAmavA mATe tame brahmA AtmAne viSeja Asakta cittavALA thAo. 12. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 340 ) supita-53-2llA32. mAtA nAsti pitA nAsti, nAsti bhrAtA shodrH| . artho nAsti gRhaM nAsti, tasmAjAgRta jAgRta // 13 // yogavAsiSTha, mumukSu pra0, zlo0 33. " saMsAramAM koI mAtA nathI, pitA nathI, mADIjA bhAI nathI, paise nathI ane ghara paNa nathI. tethI te manuSya! tame l, onl! 13. janmaduHkhaM jarAduHkhaM, mRtyuduHkhaM punaH punaH / saMsArasAgare duHkhaM, tasmAjAgRta jAgRta // 14 // yogavAsiSTha, mumukSu pra0, zlo0 34. janma pAmavo e duHkhamaya che, gharaDA thavuM e paNa duHkhabharyuM che, marI javuM e paNa duHkhamaya che eTale saMsArarUpI samudramAM badhe du:kha ja bharyuM che tethI te manuSyo! tame jAgo jAgo! 14. vairAgyamaya bhAvanA:-- kiM nAsti maraNaM tasmin , zaraNaM vA'sti kizcana / kiM nAnityAzca saMyogA nizcintaiH sthIyate katham // 15 // zuM maraNa AvavAnuM nathI? athavA zuM te Ave tyAre kAMI paNa zaraNarUpa che? ane zuM sarva saMge anitya nathI anitya ja che te zA mATe nizcita thaIne manuSya rahyA che? 15. anityaM yauvanaM rUpamAyuSyaM drvysNcyH| iti cintayamAnena, trailokyaM loSTavatsmRtam // 16 // itihAsasamuccaya, a0 32, zlo0 24. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya. ( 341 ) vana, rUpa, AyuSya ane dhanano samUha, e sarva anitya che ema vicAra karatA purUSe A traNa lokane mATInA DhephA jevA mAne che-asAra mAne che. 19. mAtRpitsahasrANi, putradArazatAni ca / pratijanmani vartante, kasya mAtA pitA'pi vA ? // 17 // tihAtasamuca, za0 28, koki. prANuone dareka janmamAM thaIne hajAre mAtA pitA thayA che ane seMkaDo strIo ane putro thayA che. te tenI mAtA ane kenA pitA? A sarva oTo meha che. 17. aSTakulAcalasaptasamudrA brahmapurandaradinakararudrA: / na tvaM, nAhaM, nAyaM lokaH, tadapi kimartha kriyate zokaH // 18 // modakura ( vArya), koDha 21. ATha kulaparvata, sAta samudra, brahmA, Idra, sUrya, mahAdeva, A sarva padArtho nathI, tuM nathI, huM nathI, ane A samagra dekhAte lAka paNa nathI. te paNa zA mATe zeka kare che? arthAt A sarva padArtho nAzavaMta athavA mAyAnA AbhAsarUpa hovAthI vAstavika nathI. tethI kone zeka karavo? keIne zeka karo egya nathI.18. kA tava kAntA kaste putraH, saMsAro'yamatIva vicitrH| kasya tvaM vA kuta AyAta tava vinA taddhi pratiH ? 21 modakura (raMvA ), go. ka. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (342 ) subhASita-padya-ratnAkara. he bhAI ! tArI strI kezu? tAre putra keNa? A saMsAra atyaMta vicitra che, tuM ke che (kene putra che), ane kayAMthI AvyuM che? A tatvane tuM vicAra kara ! 19 saukhyaM mitrakalatraputravibhavabhraMzAdibhirbhaGgaraM, kAsavAsabhagaMdarAdimiridaM vyAptaM vapurvyAdhibhiH / bhrAtastUrNamupaiti saMnidhimasau kAlaH karAlAnanaH, kaSTaM kiM karavANyahaM tadapi yazcittasya pApe rtiH||20|| vairAgyazataka ( padmAnaMda ), zlo0 44 he bhAI! A saMsAranuM sukha, mitra, strI, putra ane vaibhavanA nAzathI-viyegathI kSaNabhaMgura che, A zarIra udharasa, zvAsa ane bhagaMdara vigere vyAdhiovaDe vyApta che, tathA A bhayaMkara mukhavALe kALa (mRtyu) jaldI samIpe Avate jAya che. te paNa mahA kaSTanI vAta che ke huM zuM karuM tenI mane gama paDatI nathI, kAraNa ke haju pApa kArya karavAmAM ja cittane prIti upaje che. 20. zriyo dolAlolA viSayajarasAH prAntavirasA vipadnehaM dehaM mahadapi dhanaM bhUrinidhanam / bRhacchoko lokaH satatamabalA duHkhabahulA stathA'pyasmin ghore pathi bata ratA hanta kudhiyH||21|| A jagatamAM lakSmI hIMcakA jevI capaLa che, viSayathI utpanna thayelA rase pariNAme virasa thAya che, A zarIra vipattinuM ghara che, ghaNuM dhana paNa atyaMta vinAzavALuM che, leke ghaNA Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya. ( 343 ) thAkathI vyApta che, srIe niraMtara ghaNA du:khavALI che. te pazu AvA gheAra--bhayaMkara saMsAramA mAM kubuddhivALA lA atyaMta Asakta thaIne rahyA che, te khedanI vAta che. 21. muktvA durmatimedinIM gurugirA saMzIlya zIlAcalaM, baddhA krodhapayonidhiM kuTilatAlaGkAM kSapitvA kSaNAt / nItvA mohadazAnanaM nidhanatAmArAdhya vIravrataM, zrImadrAma iva muktivanitAyukto bhaviSyAmyaham // 22 // vaikhyAta ( padmAnaMva ), Dro0 11. jema rAmacaMdra gurU(pitA)nA vacanathI pRthvInA (rAjyanA) tyAga karI, patamAM jai, samudra mAMdhI, laMkAne bhAMgI, rAvaNune mArI tathA vIratane ArAdhI, yukta thayA hatA, tema huM pazu zrI gurUmahArAjanI vANIvaDe kubuddhirUpI pRthvIneA tyAga karI, zILarUpI parvatanuM sevana karI, krodharUpI samudrane bAMdhI, vakratArUpI laMkAnA kSaNa vAramAM kSaya karI, mAharUpI rAvaNune maraNa pamADI tathA vIravratanuM ArAdhana karI svarga tathA muktirUpI vaDe yukta thaiza. 22. ime mama dhanAGgajasvajanavallabhAdehajAsuhajanakamAtulaprabhRtayo bhRzaM vallabhAH / mudheti hatacetano bhavavane ciraM khidyate, yato bhavati kasya ko jagati vAlukAmuSTivat 1 // 23 // subhASitaratnasaMdoha, lo0 258. deg dhana, putra, svajana, priyA, putrI, mitra, pitA ane sAmA vigere A sarve mane atyaMta vahAlA che. A pramANe Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :( 344 ) subhASita-padya-ratnAkara. mUDha buddhivALA manuSya cirakALa sudhI saMsArarUpI vanane viSe kheda pAme che. paraMtu A jagatamAM retInI muThInA kaNIyAnI jema kANu keAnA priya che ? arthAt kAi kAinA nathI. retInA NIyA jema badhA judA judA che, te, kAI paNa prakAre, apa kALa mATe ekatra thayA che, paNa pariNAme judA thavAnAja. 23. vairAgya zA mATeH- yatra jAtAstatra ratA ye pItAste ca marditAH / gaddo ! jova mUttva, vairAgye ji na gAyate ? ArA pArzvanAtha-ritra ( rAva ), pR. rU. (6. sa. ) te A jIvA je ThekANe janmyA, te ja gupta sthAnamAM Asakta thAya che, ane je( stana )nuM pAna karyuM tenu ja mana karavA lAgyA. ahA ! Azcarya che ke mUDha leAkeAne vairAgya kema nahIM thatA hAya ? 24. zrutamatibalavIryapremarUpAyuraGgasvajanatanayakAntAbhrAtRpitrAdi sarvam / titaugatajalaM vA na sthiraM vIkSate'GgI, tadapi bata vimUDho nAtmakRtyaM karoti // 25 // mumAnitaratnasaMto, TM 18. zruta ( zAstrAbhyAsa ), buddhi, khaLa ( zarIranuM parAkrama ), nIya ( AtmAnuM parAkrama ), prIti, rUpa, AyuSya, zarIra, sagAsaMbaMdhI, putra, strI, bhAi ane pitA vigere sapAane A manuSya, cALaNImAM rahelA jaLanI jema, asthira Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya. ( 345 ) ( capaLa ) jue che, tA paNa khedmanI vAta che ke te mUDha manuSya AtmAnu kAMI paNa hita karatA nathI. 25. kallolacapalA lakSmIH, saMgamAH svapnasannibhAH / vAtyAvyatikarotkSipta tUlatulyaM ca yauvanam // 26 // yogazAstra, 20 60, jo 11. svaja lakSmI pANInA taraMgA jevI capaLa-asthIra-che, nAdikanA meLApA svamanA jevA--khATA-che ane yuvAvasthA, pavananA sapATAthI uDADela rUnI mAphka, ( acirasthAyI ) che. 26. kimatra virase sukhaM dayitakAminI sevane, kimanyajanaprItaye draviNasaMcaye nazvare / kimasti bhuvi bhakure tanayadarzane vA bhave, yato'tra gatacetasA tanumatA ratirbadhyate 1 // 27 // subhASitaratnasaMdoha, zlo0 246. A saMsAramAM purUSa ane strInA nIrasa maithuna sevanamAM zuM sukha che ? anya janAne prIti upajAve evA ane nAzavata bya upArjana karavAmAM zuM sukha che? athavA dunIyAmAM putranA darzanamAM paNa zuM sukha che ? ke jethI A traNe mAkhatamAM cetanA rahita prANI prItine khAMdhe che--prItimAna thAya che ? 27. saMsAre yAni saukhyAni tAni sarvANi yatpunaH / na kiMcidiva dRzyante, tadaudAsInyamAzrayet // 28 // vivevilAsa, rAsa ??, A072. '' Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (346) subhASita-pa-ratnAkara. A saMsAramAM, je ApaNe sthaLa najare dekhAtAM sukhe che te nahi jevAM ja che. eTalA ja mATe udAsInatA-samatAverAgya) dhAraNa karavI joIe. 28. idaM svajanadehajAtanayamAtabhAryAmayaM, vicitramiha kenacidracitamindrajAlaM nanu / ka kasya kathamatra ko bhavati tatvato dehinaH, vakarmavazavartinastribhuvane nijo vA paraH // 29 // kumASita ratnasaMto, go. 248. svajana, putrI, putra, mAtA ane bhAsyamaya sarva vicitra prakAranA padArtho keIe iMdrajALarUpe banAvyA che. tattvathI vicAra karIe te A duniyAmAM potAnA karmane vaza thayelA prANune kaye ThekANe, kene, kevI rIte ane koNa svajana ke parajana che? kaI ja nathI! ra9. bhogA na bhuktA vayameva bhuktA stapo na taptaM vayameva tatAH / kAlo na yAto vayameva yaataatRSA na nI vayameva nI re | vaizAcarAta (mari), Ro. 7. bhego te bhagavAyA nahiM paNa ame ja bhegarUpa banI gayA; tapanuM AcaraNa na thayuM paNa ame ja tapAI gayAherAna thaI gayA; (ame samajatA hatA ke samaya cAlya jAya che paNa) samaya te enA e ja rahyo ane ame ja Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya. ( 347 ) cAlatA thayA ane amArI tRSNA jINuM na thaI paNa ame ja jINu thaI gayA--ghasAi gayA. 30. viveviSThaH ziDyuH prathamatoSa, mote, tato madanapIDito yuvatisaMgamaM vAJchati / punarjarasamAzrito bhavati sarvanaSTakriyo vicitra matijIvitaM pariNaterna lajjAyate // 31 // kumAnitaratnasaMto , jo 260. prathama te mAlyAvasthA viveka rahita hAya che tethI bALaka atyaMta krIDAdikamAM harSa pAme che. tyArapachI yuvAna thAya tyAre kAmathI pIDA pAmIne srInA saMgamane icche che. tyArapachI vRddhAvasthAne pAme tyAre tenI sarva kriyAo naSTa thAya che. tA paNa mananA pariNAma thakI jIvita pratye te lajjA pAmatA nathI ( manamAM vadhAre jIvavA icche che), te vicitra che-- Azcarya che. 31. antakaH paryavasthAtA, janminaH santatApadaH / iti tyAjye bhave bhavyo muktAvuttiSThate janaH ||32|| jiAtAnuMnIya, sa0 26, jo 12. 0 niraMtara Apattine pAmanArA prANInI pAse aMtaka-mRtyu paNa rahelA che. tethI A saMsAra tajavA yAgya che, ema jANIne bhavya janamukti meLavavA mATe ubheA thAya che-- taiyAra thAya che. 32. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (348 ). subhASita-padyaranAkara. vinazvaramidaM vapuryuvatimAnasaM caJcalaM, bhujaGgakuTilo vidhiH pavanagatvaraM jIvitam / apAyabahulaM dhanaM bata pariplavaM yauvanaM, tathA'pi na janA bhavavyasanasaMtaterbibhyati // 33 // gumAvataratnasaMto, 0 26, A zarIra vinazvara (kSaNamAM nAza pAme tevuM) che, strInuM mana capaLa che, vidhAtA sarpa je kuTila che (kSaNamAM saMpatti ane kSaNamAM vipatti kare tevo che), jIvita vAyunI jevuM zIdhra javAvALuM che, dhana meLavavAmAM, vAparavAmAM ane rakSaNa karavAmAM ghaNuM kaSTa che, ane yuvAvasthA paNa capaLa cheThekaDo mArIne cAlI jAya tevI che. te paNa mANaso saMsA2nA du:khanI paraMparAthI bhaya pAmatA nathI e Azcarya che. 33. na kiM taralalocanA samadakAminI vallabhA, vibhUtirapi bhUbhujAM dhavalacAmaracchatrabhRt / maruJcalitadIpavajagadidaM vilokyAsthiraM, paraMtu sakalaM janAH kRtadhiyo vanAnte gtaaH||34|| sumapitaratnasaMto, zo 266. zuM capaLa netravALI ane madavALI strI vahAlI lAgatI nathI? vahAlI lAge ja che. tathA veta cAmara ane chatrane dhAraNa karanArI rAjAnI samRddhi paNa zuM vahAlI lAgatI nathI? vahAlI lAge ja che. paraMtu A samagra jagata vAyuthI capaLa thayelA dIvAnI jema asthira che ema joIne_jANIne paMDita purUSa vanamAM gayA che-vanavAsa karI legI thayA che. 34. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya. ( 34 ) zrIvidyuccapalA vapurvidhunitaM nAnAvidhavyAdhibhiH, saukhyaM duHkhakaTAkSitaM tanumatAM satsaMgatirdurlabhA / mRtyvadhyAsitamAyuratra bahubhiH kiM mASitaistatvataH, saMsAre'sti na kiJcidaGgisukhakRt tasmAjanA jAgRta // 35 // kumAraratnasaMto, gaNe. 220. lakSamI vIjaLInA jevI capaLa che, zarIra vividha prakAranA rogothI vyApta che, sukha duHkhe kaTAkSa kareluM che eTale duHkha mizrita che, prANIone purUSane saMga durlabha che, ane AyuSya mRtyue abhyAsa kareluM che-dabAveluM che. A bAbata vadhAre kahevAthI zuM ? tattvathI kahIe te A saMsAramAM kAMI paNa prANIne sukhakAraka nathI. tethI te loko ! AtmAnuM hita karavA jAgRta thAo-taiyAra thAo ! 35. vairAgya vagara nakAmuM - kaSTopArjitamatra vittamakhilaM dyUte mayA yojitaM, vidyA kaSTataraM guroradhigatA vyApAritA kustutau / pAramparyasamAgatA ca vinayo vAmekSaNAyAM kRtaH, satpAtre kimahaM karomi vivazaH kAle'dya nedIyasi ? // 36 // saiyarata (paniMdra ), 0 32. mahA kaSTathI upArjana kareluM sarva dhana meM dhUtane viSe joDayuM-uDAvI dIdhuM, paraMparAthI cAlatI AvelI vidyA atyaMta kaSTa pUrvaka gurU pAsethI prApta karI te paNa- kutsita mANasonI (rAjAdikanI) stuti karavAmAM vAparI, eTale vinaya hato Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (350) subhASita-padya-ratnAkara. teTale strIne viSe karyo. te have Aja mRtyu najIka AvyuM che tethI parAdhIna thayelo huM satpAtrane viSe zuM karuM? vina, vidyA ane vinaya kAMI paNa mArI pAse nahiM hovAthI satpAtrane ApI zakuM evuM kAMI paNa mArI pAse nathI. 36. yeneha kSaNabhaGgureNa vapuSA kliona sarvAtmanA, savyApAraniyojitena paramaM nirvANamapyApyate / prItistena hahA sakhe priyatamAvakvendurAgodbhavA, krItA svalpasukhAya mUDhamanasA kovyA mayA kaakinnii||37|| vairAgyarata (pAnaMda), Do. 42. he mitra ! kSaNamAM nAza pAmanArA ane sarva prakAre malina evA zarIrane, je sArA vyApAramAM joyuM hoya, to tenAthI makSapada paNa meLavAya che, te zarIravaDe meM priyAnA mukharUpI caMdranI lAlIthI utpanna thayelI prIti ja meLavI, tethI khedanI vAta che ke-mUDha manavALA meM thoDA sukhane mATe eka karoDa dravyavaDe kAkiNa, keDI kharIda karI che-kharIda karyA jevuM karyuM che. 3che. ahanyahani bhUtAni, gacchanti yamamandiram / roNA nItimicchatti, viramagAzImata paNa? | 28. mahAmAta, zAMtiparva, ba0 2, 22. divase divase (hamezAM) prANIo yamarAjanA maMdiramAM jAya che (A vAta sarva jana prasiddha che ) chatAM bAkI rahelA prANIo jIvavAne Icche che. te AthI bIjuM zuM Azcarya ? moTuM A ja Azcarya che. (anyathA je jIvavAne na IcchatA hoya te Atmahita karavAmAM ja tatpara thavA joIe.) 38. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya. (351 ) ~ ~ kSAntaM na kSamayA gRhocitasukhaM tyaktaM na santoSataH, soDhA duHsahazItavAtatapanAH klezA na tasaM tapaH / dhyAtaM vittamaharnizaM niyamitaprANairna zaMbhoH padaM, tat tat karma kRtaM yadeva munibhistaistaiH phalavaMcitAH // 39 // vaizcarAti (mahari), so. da. ame rogAdikanA paravazapaNAthI sarva sahana karyuM, paraMtu kSamAM guNe karIne sahana karyuM nahIM. gharane ucita evA viSayo dika sukhane tyAga karyo, paraMtu saMteSathI tyAga na karyo. sahana na thaI zake tevA zIta, vAyu ane tapanA kalezane dAridrapaNane lIdhe sahana karyA, paNa paMcAgni vigere tapa karyo nahIM. niraMtara dhananuM dhyAna karyuM, paNa prANene tathA iMdriyone niyamamAM rAkhIne mahAdevanA caraNanuM dhyAna na karyuM. A pramANe munio je je karma kare che te ame karyuM. paraMtu viparIta buddhithI karyuM tethI te te phaLavaDe ame vaMcita rahyA chIe. temanuM phaLa kAMI paNa maLyuM nahIM. 39. virAgya vagaranA mUrkha - AtmA yadviniyojito na vinaye nograM tapaH prApito, na kSAntyA samalaMkRtaH pratikalaM satyena na prINitaH / tattvaM nindasi naiva karmahatakaM prApte kRtAntakSaNe, daivAyaiva dadAsi jIva! nitarAM zApaM vimUDho'si re // 40 // vairAcarAta (jAnavuM), pro. rU2. he jIva! teM tArA AtmAne vinayamAM jeDyo nathI, ugra tapane pamADyo nathI, kSamAvaDe zaNagAryo nathI, dareka vakhata Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 35ra ) subhASita-padya-ratnAkara. satya vacana bolavAvaDe prasanna karyo nathI, chatAM mRtyuno samaya prApta thaye tyAre tuM tArA adhama karmanI niMdA karato nathI, ane ulaTe daivane ja atyaMta gALo Ape che ! te kharekhara te mUDha-bhUkha-che ! 40. duSprApaM makarAkare karatalAdralaM nimagnaM yathA, saMsAre'tra tathA naratvamatha tatprAptaM mayA nirmalam / bhrAtaH pazya vimUDhatAM mama hahA nItaM yadetanmudhA, kAmakrodhakubodhamatsarakudhImAyAmahAmohataH // 41 // vairAtharAva (pAnaMda), Dokao. jema hAthamAMthI samudramAM paDI gayeluM ratra pharIthI prApta thavuM muzkela che, tema A saMsAramAM manuSyapaNuM pharIthI prApta thavuM muzkela che, ane te nirmaLa manuSyapaNuM mane prApta thayuM, te paNa he bhAI ! mArI mUDhatAne tuM . khedanI vAta che ke te manuSyapaNuM meM kAma, krodha, kubodha-viparIta jJAna, IrSA, kubuddhi-viparIta buddhi, mAyA-kapaTa ane mahAmehathI nIphaLa gumAvyuM. 41. utkRSTa virAgyamadaniza kare, jo purAdi stambhavat skandhakaSaNaM, vRSAH kuryuH kadA mayi 1 // 42 // corANa, rU, jo 244. madhyarAtrie nagaranI bahAra, huM kAyotsarga karIne ubhe hAuM te vakhate, mane thAMbhale jANa, baLado mArA zarIre potAnA Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgya. ( 353 ) skaMdhanuM ( zarIranuM ) ghasavuM kyAre karaze ? AvA mArA divasa kyAre Avaze ? 42. vairAgyanA upAyaH-- dRDhatAmupaiti vairAgyabhAvanA yena yena bhAvena / tasmin tasmin jAye, vhAyamanovAzmiranyAsaH // 42 || karAmatta, cho0 6. je je bhAveAvaDe verAgyanI bhAvanA dRDha thAya te ja bhAvAmAM zarIra, mana ane vANIvaDe abhyAsa karavA joie. 43. vairAgyanuM phaLaH-- vibhinnAH api panthAnaH, samudraM saritAmiva / madhyasthAnAM paraM brahma, prApnuvatnyekamakSayam // 44 // jJAnasAra, mAdhyasthAi, jo0 6. ', jema bhinna bhinna mAge vahetI nadIo ekaja samudrane AvI maLe che tema madhyasthAnA bhinna mA DAvA chatAM ante eka ja akSaya paramAne ja prApta kare che. 44. saMsArAvAsamIrUNAM, tyaktAntarbAhyasaGginAm / viSayebhyo nivRttAnAM, zlAghyaM teSAM hi jIvitam // 45 // tattvAmRta, jo0 226. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (354 ). subhASita-pada-ratnAkara. . jeo saMsAramAM nivAsa karavAthI bhaya pAmatA hoya, jeoe AtyaMtara ane bAhya saMga-parigraha-no tyAga karyo hoya ane jeo viSayethI nivRtta-virakta-thayA hoya, temanuM jIvita vakhANavA lAyaka che. 45. vairAgyazatrahatamohatamo'malAMta dRSTayA'padiSTaparidRSTahitAhitArthaH / cauro'pi zuddhathati zamena draDhaprahArIvApaiti vA davajavo jaladena kiM na? // 46 // karaNa, 0 26. vairAgyarUpa zasathI haNAyuM che meharUpI ajJAna jenuM evIpitAnI nirmala aMtadraSTithI joyA che ane jAgyA che, pitAnA hita ane ahita padArtho jeNe, e cAra draDhaprahArI samatAe karIne zuddha thAya che, kAraNa ke zuM dAvanalane vega meghanA jalathI zAnta nathI thato? arthAt thAya che. 46. na cendrasya sukhaM kiJcinacApi ckrvrtinH| sukhamasti viraktasya, munerekAMta jIvinaH // 47 // na te iMdrane koI paNa prakAranuM sukha che ke na te cakravatI ne koI paNa prakAranuM sukha che ! kharuM sukha te ekAMta jIvana gALatA evA vairAgya pAmelA sAdhune ja che. 47. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMdriyabhoga (46) FRE IndriyabheganI vastuo - sugandho vanitA vakhaM, gItaM tAmbUlabhojanam / mandiraM vAhanaM caiva, aSTau bhogAH prakIrtitAH // 1 // sugadha, sI, 120, jAta, dina, lona, 12 bhane vAhana A ATha prakAranA bhega kahelA che. 1. driyabhoganu prAya:dAsatvameti vitanoti vihInasevAm , dharma dhunoti vidadhAti viniMdyakarma / rephazvinoti kurute'ti virUpaveSaM, kiM vA hapIkavazatastanute na martyaH // 2 // subhASitaratnasaMdoha, lo0 96. idrine AdhIna thayela mANasa gulAmIne pAme che, halakA mANasanI paNa sevA kare che, dharmane dUra kare che, nIca kAmane kare che, pApane bheguM kare che ane kadarUpA vezane paNa kare che. bhalA evuM zuM che ke je e nathI karato? 2. bhavAraNyaM muktvA yadi jigamiSurmuktinagarI, tadAnIM mA kArSIviSayaviSavRkSeSu vasatim / Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya-ratnAkara yatazchAyA'pyeSAM prathayati mahAmohamacirA-dayaM janturyasmAtpadamapi na gantuM prabhavati // 3 // sindrapraLa, jo 18. ( 356 ) he bhavya prANI ! jo tu saMsArarUpI araNyane mUkIne-- oLaMgIne-muktirUpI nagarImAM javA icchatA hA, te viSayarUpI viSavRkSeAne viSe-taLe-tuM nivAsa karIza nahIM. kAraNa ke te vRkSAnI mAtra chAyA ja zIghrapaNe mahAmeAhane utpanna kare che, ke je mAhathI jaMtu eka pagaluM paNa AgaLa javA samartha thatA nathI jaI zakatA nathI. 3. iMdriyabhAgathI nukasAnaH-- vRddhAstRSNAjalApUrNairA lavAlaiH kilendriyaiH / mUrcchAmatucchAM yacchanti, vikAraviSapAdapAH // 4 // jJAnasAra, indriyajayASTaka, lo0 2. tRSNArUpI jaLathI bharelA evA indriyArUpI kayArAethI mATA thayelA vikArarUpI viSavRkSeA, prANIone atigarhana mUrchA pamADe che. 4. indriyANAM yadA chande, vartate mohasaGgataH / tadAtmaiva bhavecchatrurAtmano duHkhabandhakaH / / 5 / / tattvAmRta, o0 8. meAhane vaza thayeleA jIva jyAre iMdriyAnI icchA pramANe varte che, tyAre du:khanA khaMdha karanAra potAnA AtmA ja peAtAnA zatru thAya che. 5. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ inDiyana (757) . saMsArasAgaranirUpaNadattacittAH, .. - saMto vadaMti madhurAM viSayopasevAm / Adau vipAkasamaye kaTukAM nitAntaM, kiMpAkapAkaphalabhuktimivAMgamAjAm // 6 // subhASitaratnasaMdoha, lo0 90. je sajajana purUSa saMsArasAgaranuM nirUpaNa karavAmAM dattacitta hoya che te viSayanA bhegane, prANIonA mATe kipAka vRkSanA phaLanA bhakSaNanI mAphaka, prAraMbhamAM madhura parantu enA vipAkanA samaye chevaTe kaDo mAne che. 6. pataMga,gamInebhasAraMgA yAnti durdazAm / ekaikeMdriyadoSAcchehuSTaistaiH kiM na paMcabhiH // 7 // jJAnasAra, iMdriyajayASTaka, lo0 7. pataMgIyuM, bhamare, mAchalI, hAthI ane haraNa mAtra eka eka iMdriyanA (bhAganA) deSathI durdazAne prApta thAya che te pachI pacethI te zuM na thAya? 7. sAraMgAn bhramarAna imAMzca zalabhAn mInAMzca mRtyuMgatAna, karNaghrANazarIranetrarasanAkAmaiH prakAmotsukaH / dRSTvA ziSTaMpathapravRttivipinazreNIsamutpATane, sATopadvipamindriyavrajamimaM dhImAn vidhatte vazam // 8 // kastUrIprakaraNa, zlo0 126 : Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (358). subhASita-padya-ratnAkara. haraNe (saMgIta) sAMbhaLavAnI IcchAthI maraNa pAme che, bhamarA sugaMdhanI IcchAthI maraNa pAme che, hAthIo sparza sukhanI IcchAthI maraNa pAme che, pataMgIyA tejanI IcchAthI maraNa pAme che ane mAchalAo svAdanI IcchAthI maraNa pAme che. A pramANe iMdriyonA sukhanI IcchAthI maraNa pAmatA jIvone joIne, DAhyo mANasa, pitAnI IcchApti mATe atyaMta utsuka hovA chatAM, sArA mArgavALI pravRttirUpI jaMgalanA samUhane toDI pADavAmAM uddAma hAthI samAna evA, idrinA samUhane potAne AdhIna kare che. 8. sapanneSvapi bhogeSu, mahatAM nAsti gRdhnutA / anyeSAM gRddhirevAsti, zamastu na kadAcana / / 9 // taravAmRta, 0 226. meTA purUSone, bhego pAse hovA chatAM temAM Asakti thatI nathI. jyAre bIjA-halakA-manuSyane hameMzA lAlaca rahyA ja kare che ane tethI kadI paNa temane zAMti thatI nathI. 9. iMdriyabhegaH jhera- varaM hAlAhalaM bhuktaM, viSaM tadbhavanAzanam / na tu bhogaviSaM bhuktamanantabhavaduHkhadam // 10 // tattvAmRta, zlo0 77. e eka ja bhavane nAza karavAvALuM evuM haLAhaLa jhera khAvuM sAruM che, paraMtu anaMta bhavamAM du:khane ApavAvALuM evuM garUpI jhera khAvuM sAruM nathI. 10. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Indriyabhoga. ( 359 ). iMdriyabhegaH sukhAbhAsa - indriyaprabhavaM saukhyaM, sukhAbhAsaM na tatsukham / taca karmavibandhAya, duHkhadAnakapaNDitam // 11 // taravAmRta Dho. 78. iMdriyathI je sukha utpanna thAya che te, mAtra sukhane AbhAsa ja che, paNa te kharUM sukha nathI. te (idriyajanya sukha) karmane baMdha karanAruM che, ane ekAMta duHkha ApavAmAM ja kuzaLa che. 11. iMdriyabhegaH zatru - akSANyeva svakIyAni, zatravo duHkhahetavaH / viSayeSu pravRttAni, kaSAyavazavartinaH // 12 // taravAmRta, Ro. 80. viSayamAM pravartelI pitAnI iDhiye ja, kaSAyane vaza thayelA prANIne, duHkhanA heturUpa-duHkha ApanArA-zatru samAna che. 12. iMdriyabheganI nirarthakatA - kRmitulyaiH kimasmAbhirbhoktavyaM vastu sundaram / yenAtra gRhapaMkeSu. sIdAmaH kimanarthakam 1 // 13 // tattvAmRta, mo0 138. ghararUpI kAdavamAM, kIDA samAna ApaNe, kaI sArI vastune upabhega karavAne che ke jethI ApaNe nakAmA herAna thaIe chIe. 13. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phayinaya ( 17 ) ====== iMdriyajayanI vizeSatAH-- vivekadvipaharyakSaiH, samAdhidhanataskaraiH / indriyairna jito yo'sau, dhIrANAM dhuri gaNyate // 1 // jJAnasAra, rUndriyajJayAae, jo0 8. vivekarUpI hAthIne ( herAna karavAmAM ) siMha samAna evI, ane samAdhirUpI dhana cAravAmAM cAra samAna evI, iMdriyeAvaDe je mANasa jItAyA nathI, te mANusa dhIra purUSAmAM zreSTha gaNAya che. 1. vidvAMso bahuzo vicAravacanaizcetazcamatkAriNaH, zUrAH santi sahasrazazca samaravyApArabaddhAdarAH / dAtAro'pi pade pade ghanadhanaiH kalpadrukalpAH kalau, te ke pIndriyataskarairapahRtaM yeSAM na puNyaM dhanam // 2 // tUrIgarana, jo 30. A kaLIyugamAM paNa evA ghaNAya vidvAneA che ke jeo vicArapUrNa vacaneAvaDe cittane camatkAra pamADe, evA hajAro zUravIrA che ke jemane laDAInA kAmamAM AdarabhAva hAya ane Dagale kalpavRkSanA jevA, khUba dhanane ApanArA evA dAtAre paNa ne pagale maLe che. paNa evA mANasA atyAre kayAM che ke jemanu puNyarUpI dhana iMdriyarUpI cArIe na cAyuM` hAya ? 2. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriyajaya. ( 361 ) jIyantAM durjayA dehe, ripavazcakSurAdayaH / jiteSu teSu loko'yaM, nanu kRtsnastvayA jitaH // 3 // vyAsadeva. zarIrane viSe rahelA ane duHkhe karIne jItI zakAya tevA cakSu vigere iMdrirUpI zatruone jItavA gya che. kAraNa ke te jItAyethI, A samagra leka teM jItyA che ema jANavuM. 3. iMdriyajayane Adeza AtmAnaM vipayaiH pAzairbhavavAsaparAGmukham / indriyANi nibadhnanti, moharAjasya kiGkarAH // 4 // jJAnasAra, indriyajayASTaka, zlo0 4. saMsAravAsathI parAkSukha thayelA AtmAne, mahArAjAnA iMdriyarUpI nokaro, viSayarUpI pAzavaDe bAMdhI de che. (mATe he AtmA! tuM Indriya para kAbu meLavavA prayatnazIla thA.) 4. indriyANAM vicaratAM, viSayeSvapahAriSu / saMyame yatnamAtiSThedvidvAn yanteva vAjinAm // 5 // manusmRti, 50 2, 0 88. jema sArathi ghaDAone tAbe rAkhe che, tema manane haraNa karanArA viSayamAM pharyA karatI iMdriyone kabaje rAkhavA mATe vidvAna purUSe yatna karI joIe. 5. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASita-padya-ratnAkara. saritsahasraduSpUra - samudrodarasodaraH / tRptimAnnendriyagrAmo bhava tRpto'ntarAtmanA // 6 // ( 362 ) jJAnasAra, phaeNmbriyanacATa, jo rU. 1 hajArA nadIothI na pUrAya evA samudranA udara samAna indriyAnA samUha tRpta thayeA nathI tema tRpta thavAnA paNu nathI, mATe he cetana ! e bAhya padArthAne cheDI aMtarAtmAvaDe tRpta thA! 6. iMdriyajayaH mAkSamArga :-- bibheSi yadi saMsArAnmokSaprAptiM ca kAGkSasi / tadendriyajayaM karttuM sphoraya sphArapauruSam // 7 // jJAnasAra, indriyajayASTaka, lo0 1 he AtmA ! jo tuM saMsArathI khItA hA ane meAkSa meLavavAne icchatA hA, tA indriyA para jaya meLavavAne, ghaNu parAkrama phArava. 7. - iMdriyajayaH sAcuM svarga --- indriyANyeva tatsarva, yatsvarga narakAvubhau / nigRhItavisRSTAni, svargAya narakAya ca || 8 || coLazAstra, 40 16. ( x. sa. ) je svarga ane naraka e banne vastu che te sa iMdriyA ja che. kemake iMdriyAnA nigraha karyo hAya tA te svane mATe thAya che, ane iMdriyAne chUTI mUkI hAya tA te narakane mATe thAya che. 8. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Indriyaya. ( 33 ) iMdriyajayaH sAcuM baLa - AdityacaMdraharizaMkaravAsavAdyAH, zaktA na jetumatiduHkhakarANi yAni / tAnIMdriyANi balavaMti sudurjayAni, ___ ye nirjayaMti bhuvane balinasta eva // 9 // subhApitaratnasaMdoha, zlo0 93. re atyaMta du:mane 42vApANI driyAne, sUrya, yadra, viSNu, mahAdeva ke kRSNa paNa na jItI zakyA, te baLavAna ane duHkhe karIne jItI zakAya evI IMdriyane je leke jIte che te ja sAcA baLavAna che. 9. iMdriyano upAya akSAzvAtrizvalAn dhatsva, viSayotpathagAminaH / vairAgyapragrahAkRSTAn , sanmArge viniyojaya // 10 // tattvAmRta, zlo0 79. he jIva ! viSayarUpI unmArge janArA iMdrirUpI ane vairAgyarUpI lagAmavaDe kheMcIne sthira kara, ane sanmANa prapatava. 10. tadindriyajayaM kuryAnmanaHzulyA mahAmatiH / yAM vinA yamaniyamaiH, kAyaklezo vRthA nRNAm // 11 // yogazAla, pra0 4, lo0 34.. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (364) subhASita-padya-ratnAkara. mahA buddhimAna manuSya, mananI zuddhivaDe, indriyane jaya kara yogya che, ke je mananI zuddhi vinA, manuSyane, yama niyama pALavAvaDe je kAyaphaleza kare te vRthA che. 11. indriyANi pravartante, viSayeSu nirantaram / sajjJAnabhAvanAsaktA vArayanti hite ratAH // 12 // tatvAra, Ro. 82. iMdriye pote ja niraMtara viSayamAM pravarte che, paraMtu satya jJAnanI bhAvanAmAM Asakta thayelA tathA AtmAnA hitamAM tatpara thayelA purUSa, te indriyane viSayethI nivAre che. 12. iMdriyajayanuM phaLa - indriyaprasaraM rUddhA, svAtmAnaM vazamAnaya / yena nirvANasaukhyasya, bhAjanatvaM prapatsyase // 13 // tasvAmRta, Ro. rU. idrinA phelAvAne sekIne, tuM tArA AtmAne tAre AdhIna karI le, ke jethI tuM mokSasukhanI gyatAne meLavI zake. 13. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. vadda (48) che. kalahanI niMdA - agniH sUte yathA dhUma, dhUmaH sUte'sitadyutim / anyAyo'payazaH sUte, tadvatklezazca kilbiSam // 1 // hiMgubaLa, zrama, so. 2. jevI rIte agni dhUmADAne utpanna kare che, dhumADo kALAzane utpanna kare che ane anyAya apakIrtine pedA kare che, tevI rIte kaleza pApane utpanna kare che. 1. kalaha ane agni stoko'pyagnirdahatyeva, kASThAdiprabhRtaM dhanam / zizotra tatha, tistanudA 2 | __hiMgulaprakaraNa, kalahaprakrama, zlo0 2. je thoDo paNa agni paDI gayuM hoya to te lAkaDA vigere tamAmanA samUhane bALI nAMkhe che, te ja pramANe phaleza paNa vadhI jAya to zarIrane bALI nAkhe che. ( eTale ke bhUleza ane agni banne sarakhA che.) 2. . Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 366 ) subhASita-padya-ratnAkara. kalahathI nukasAna - kalaMkena yathA caMdraH, kSAreNa lavaNAMbudhiH / kalahena tathA bhAti, jJAnavAnapi mAnavaH // 3 // hiMgu , rukama, jho- rU. jevI rIte caMdramA kalaMkathI dekhAya che athavA te samudra khArApaNAthI jevo lAge che teja, jJAnavAna-vidvAna-mANasa paNa, kalaha karavAthI lAge che. 3. AtmAnaM tApayebityaM, tApayeca parAnapi / ubhayorduHkhakaklezo yathoSNareNukA kSitau // 4 // hiMgulaprakaraNa, kalahaprakrama, zlo0 4. jevI rIte jamIna upara tapI gayelI retI pitAnI jAtane garama kare che ane pArakAne paNa dajhADe che tevI ja rIte leza paNa hamezAM potAne ane pArakAne bALIne bannene du:khI karanAra che. 4. nazyanti jJAtayaH prAyaH, kalahAditaretaram / militA eva vardhante kamalinya ivAMbhasi // 5 // vivekavilAsa, aSTama ullAsa, zlo0 408. kalaha karavAthI nAtono parasparamAM nAza thAya che. ane je e haLImaLIne rahe te kamaLa jema pANImAM vadhe che tema, vRddhi pAme che. pa. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja abhyarthana ( 42 abhyAkhyAnanI niMdA - deveSu kilbiSo devo graheSu ca shnaishcrH| vyArA tathA varma, sarvakarmasu ti che. hiMgulaprakaraNa, abhyAkhyAnaprakrama, zlo0 4. jema devatAomAM kilibaSa nAmanA devatA halakA gaNAya che, zrAmAM zanizcara halako gaNAya che, te ja pramANe badhAya karmomAM pArakA upara khoTuM ALa caDhAvavAnuM karma halakuM che. 1. abhyAkhyAnane doSa - kAcakAmaladoSeNa, pazyennetra viparyayam / abhyAkhyAnaM vadejihvA, tatra rogaH ka ucyate ? // 2 // hiMgulaprakaraNa, abhyAkhyAnaprakrama, zlo0 1. AMkhamAM kaMI ulaTuM dekhAya to emAM kamaLAnA rogane deSa che, paNa je jIbha pArakA upara khoTuM kalaMka ucAre te tyAM kaIjAtano roga kahI zakAya ? 2. abhyAkhyAno tyAga - yathA'bhakSyaM na bhakSyeta, dvAdazatratadhAribhiH / abhyAkhyAnaM na cocyeta, tathA kasyApi paMDitaiH // 3 // hiMmuLa, nijhama, Ro. 2. jevI rIte bAravratadhArI mANasoe abhakSyanuM bhakSaNa na karavuM joIe, te ja pramANe samajadAra mANasoe koI paNa mANasa upara kheTuM kalaMka lagADavuM nahi. 3. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paizUnya ( 50 ) 00 paizUnyathI nukasAnaH---- anyasya tApanAdyartha, paizunyaM kriyate janaiH / svAtmA hi tapyate tena, yaduptaM syAtphalaM ca tat // 1 // hiMgulaprakaraNa, paizUnyaprakrama, lo0 3. bIjAne kheda ApavA mATe mANasA cADI khAya che. paNa tethI ulTA peAtAnA ja AtmA kheda pAme che, kemake jevuM vALyu hAya tevuM phUla maLe che. 1. dharma dhunoti vidhunoti dhiyA~ samRddhi, lAghAM sinoti ca dunoti dayAvilAsam / ciMtAM cinoti ca tanoti tanU pratApaM, krodhaM dhinoti ca nRNAM pizunatvametat || 2 || kastUrIprakaraNa, zlo0 79. cADIyApaNuM, mANasAnA dharmane dUra kare che, buddhinI samRddhine nAza kare che, kIrtine DhAMkI de che, dayAnI lAgaNIne kSati pahAMcADe che, ciMtAne bhegI kare che, zarIrane tApa Ape che ane krodhane vadhAre che. 2. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wins ~ ~ ~ paizUnya. ( 369) dAnaM ca viphalaM nityaM, zaurya tasya nirarthakam / paizUnyaM kevalaM citte, vasedyasyA'yazo bhUvi // 3 // hiMgura vaizUncaprama, Dho. 4. jenA manamAM kevaLa cADI ja rahelI che, tenuM dAna haMmezAM niSphala jAya che, tathA tenuM parAkrama paNa niSphala jAya che, ane tene apayaza pRthvImAM vistAra pAme che. 3. painyane tyAga -- cetpApApacayaM cikIrSasi ripormuni kramau dhitsasi, klezadhvaMsamabhIpsasi pravasanaM sarvAgasAM ditsase / duHkIrti prajihIrSasi pratipadaM pretyazriyaM lipsase, sarvatra pravidhehi tat priyasakhe paizUnyazUnyaM manaH // 4 // tUrI , 0 76. je tuM pApano nAza karavAne cAhate hoya; zatrunA mastaka upara paga mUkavA cAhatA hoya; klezanA nAzane cAhato hoya; dareka prakAranA doSane dezavaTe devAne cAhato hoya; kharAba kIrtina tyAga karavAne cAhato hoya ane Dagale ne pagale paralekanI lakSmIne meLavavA cAhato hoya to, he vhAlA mitra! tuM badheya ThekANe tArA manane cADI khAvAnI bhAvanA vagaranuM banAva!4. pazUnyanA tyAganuM phaLa saubhAgyAdiva suMdarI suvinayAd vidyeva vIthIzriyAmudyogAdiva sAhasAdiva mahAmaMtrAdisiddhiH punaH / 24 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 370 ) subhASita-pa-ratnAkara. pIyUSAdiva nIrUjatvamacirAt pUjA ca puNyAdiva, sphUrjatkIrtibharo naraM pizunatAtyAgAdupAgacchati / / 5 // stUrabaLa, Ro80. jevI rIte sAruM bhAgya hoya te sArI strI maLe che sArA vinayathI vidyA maLe che; udyama karavAthI paisAne mArga maLe che sAhasathI meTA maMtranI siddhi maLe che, amRtathI tatkALa Arogya maLe che, ane puNyathI pUjA maLe che tevI rIte cADIyApaNune tyAga karavAthI kurAyamAna evI kIrtine samUha mANasane maLe che. 5. dAnazIlatapobhAvai--rasyaidhate vRSo muvi / yasya manovacaH kAyaiH, paizUnyaM nAbhisaMzrayet // 6 // hiMgulaprakaraNa, paizUnyaprakrama, zlo0 2. je mANasanA mana vacana ane kAyA cADIne Azraya karIne rahela nathI te zreSTha mANasanA dharma, dAna, zIla, tapa, ane bhAva vRddhi pAme che. 6. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - rati-arati (51) - 2ti-atithI nusAna: Adau rAgastato dveSastasmAt klezaparaMparA / tadvadAdau ratiyAratistataH karmabaMdhanam // 1 // hiMgulaprakaraNa, ratiaratiprakrama, zlo0 2. rAga ane pachI zreSa; ane tethI kalezanI paraMparA thAya che tema pahelAM rati ane pachI arati ane tethI karmabaMdhana thAya che. 1. 2tinI lAnA: varaM chAyA varaM vAyurvaraM putro varaM dhanam / varaM baMdhuvaraM jAyetyAdiratyudbhavaM vacaH // 2 // hiMgulaprakaraNa. rati--aratiprakrama, zloka 3. chAyA, vAyu, putra, dhana, dhu tathA khI uttama che ItyAdika vacana ratithI utpanna thayeluM jANavuM. 2. satinI lAvanA: uSNA chAyA dhanaM stokaM, vAyulUtAdisaMyutaH / kuputraH kulaTA rAmetyAdyaratyudbhavaM vacaH // 3 // - hiMgulaprakaraNa, ratiaratiprakrama, zlo0 4. chAyA uSNa che, dhana thoDuM che, vAyu lUAdika vALo che, putra dusayAri cha. sI dasaTA che. tyAhi kyana, atithI . 3. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , . CH000.000 1000000000 . paraparivAda (52) 00 000000000 0000000000000 niMdAnI nIcatA - vaktuM naiva kSamA jIhA, yadi mUkasya tadvaram / paraM parApavAdaM ca, jaMjapyate na tadvaram // 1 // hiMgulaprakaraNa, parApavAdaprakrama, zlo0 2. mUMgA mANasanI jIbha kaMIpaNa bolavAne samartha na thAya te vadhAre sAruM che, paNa pArakAnI niMdA belavI e sArUM nathI. 10 rajAMsi dazanA yatrA-'dharoSThaThikarIdvayam / mUrkharasanA parApavAdagUthaM samuddharet // 2 // hiMgulaprakaraNa, parApavAdaprakrama, zlo0 1. jyAM dAMtarUpI mATI che ane hoTharUpI be ThIbaDIo che, evI mUrkha mANasanI jIbha pArakAnI rnidArUpa viSTAne upADyA kare che. 2. eke ca jAticaMDAlAH, karmacaMDAlo niMdakaH / jJAtveti hRdaye samyaka, parApavAdamAtyajet // 3 // hiMgulaprakaraNa, parApavAdaprakrama, zlo0 4. A duniyAmAM keTalAka te jAticaMDAle che. paNa pArakAnI niMdA karanArA te karmacaMDAle che, ema sArI rIte hRdayamAM jANIne pArakAnI niMdAne tyAga kara. 3. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parApavAda, ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ (393) nihAthI nusAna: vaktraM parApavAdena, svasya yatsamalaM kRtam / taca kenApyupAyena, kartuM nArhati nirmalam // 4 // hiMgulaprakaraNa, parApavAdaprakrama, zlo0 3. pArakAnI niMdA karavAthI potAnA mukha upara je malinatA 9 lAge che, te malinatA koIpaNa upAyathI dUra thaI zakatI nathI. 4. paraparibhavaparivAdAtmotkarSAcca badhyate karma / nIcargotraM pratibhavamanekabhavakoTidurmocam // 5 // prazamarati, zlo0 100. pArakAnuM apamAna karavAthI, pArakAnI niMdA karavAthI ane pitAnA vakhANa karavAthI dareka bhavamAM nIca gotra karmane baMdha thAya che ke je roDa bhavamAM paNa muzkelIthI choDI zakAya che. 5. pitAnI ane pArakAnI niMdA - sadA mUkatvamAsevyaM, vAcyamAne'nyamamaNi / zrutvA tathA svamarmANi, bAdhiyaM kAryamuttamaiH // 6 // vivekavilAsa, aSTamollAsa, zlo0 322. uttama purUSa bIjAnI niMdA thatI hoya teve samaye hamezAM muMgA rahevuM ane pitAnI niMdA thatI sAMbhaLavAmAM Ave tyAre pdde| nI nyu. 6. svastutiM paraniMdAM vA, kartA lokaH pade pade / parastuti svaniMdAM vA, kartA ko'pi na dRzyate // 7 // Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) subhASita-patha-ratnAkara. peAtAnA vakhANu karanAra ane pArakAnI niMdA karanAra mANasa pagale pagale maLe che, paNa pArakAnA vakhANu ane peAtAnI niMdA karanAra koipaNa nathI dekhAtA. cha. nidAna tyAga zA mATeH-~ sarvamadasthAnAnAM mUlodghAtArthinA sadA yatinA / AtmaguNairutkarSaH paraparivAdazca saMtyAjyaH // 9 // prazamatti, ae. 11. badhAya prakAranA madaneA mULathI nAza karavAnI bhAvanAvALA sAdhu purUSe hamezAMne mATe AtmaprazasA ane pArakI niMdAneA tyAga karavA joie. 9. niMdAnA tyAga ane phaLaH-- yadIcchasi vazIkartu, jagadekena karmaNA / parApavAdasasyebhyazcaraMtIM gAM nivAraya // 10 // // upadezaprAsAda bhASAMtara, staMbha 9, vyA0 133. jo ekaja kArya karIne tu jagatane vaza karavA cAhatA hAya teA pArakAnI niMdArUpa ghAsane caratI evI ( tArI jIbha rUpI ) gAyane rAkI rAkha. 10. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jA 6 mAyAvat (2) 3 fn fnrSnHrfH sHmHnH mAyAmRSAvAdanuM svarUpa:- - manasyanyad vacasyanyad, mAyAmRSA ca socyate / kadApi sukhadA na syAdvizve yathA paNAMganA // 1 // fro, mAyAmRSAvAjhama, 0 2. manamAM kaMI ane vacanamAM kaMI te mAyAmRSAvAda kahevAya che ane tethI vezyA strInI mAphaka, te kadApi paNa sukha karanAra nathI thatuM. 1. mAyAmRSAvAdanI kaTutA:- phalaM yathendravAruNyAH, kaTu mAyAmRSAvacaH / tAMdhiyA zreyAra nAsthaghitotra 2 | 2 || fEURTRLa, mAMcAmRAvAzrama, 0 2. jema IdravAraNa nAmanI latAnuM phaLa kaDavuM che, tevuM mAyAmRSAvAdabharyuM vacana kaDavuM hoya che. mATe aMtaraMga buddhithI A dunIyAmAM te kalyANakArI hotuM nathI. 2. mAyAmRSAvAdano tyAga - khagadhArAM madhuliptAM, viddhi mAyAmRSAM tataH / varjanIyA prayatnena, viduSA zivavAMchatA // 3 // hiMgulaprakaraNa, mAyAmRSAvAdaprakrama, zlo0 3. mAyAmRSAvAda e madhathI paDelI khadbhadhArA sarakhuM jANavuM joIe ane tethI kalyANane cAhanArA evA vidvAna purUSAe prayatna pUrvaka teno tyAga karavo joIe. 3. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 000000 . 0000000000/ GO0000000000000 on.000000 0 0000n.co000 . 0000000000000 0000000000000 mithyAtva (54) KH800000 100.40000000 . 00000000000000kA0000000000000 000000000 000000000otaboon0000000000000000000 . . mithyAtvanuM svarUpa - adeve devabuddhiryA, gurudhIragurau ca yaa| adharme dharmabuddhizca, mithyAtvaM tadviparyayAt // 1 // yogazAstra, pR. 58, zlo0 3. (pra. sa.) adevane viSe je devabuddhi karavI, agurUne viSe je gurUbuddhi karavI, ane adharmane viSe je dharmabuddhi karavI, te samaktinA lakSaNathI viparIta hovAthI mithyAtva kahevAya che. 1. duraMtamithyAtvatamodivAkarA vilokitaasheppdaarthvistraaH| uzanti mithyAtvatamo jinezvarA yathArthatatvApratipattilakSaNam subhASitaratnasaMdoha, zlo0 128. dube karIne nAza karI zakAya evA mithyAtvarUpI aMdhakArane dUra karavAmAM sUrya samAna ane tamAma padArthonA samUhanuM jemaNe darzana karyuM che evA jinezvara bhagavAnee, vAstavika tattva pratyenI je azraddhA tene mithyAtvarUpI aMdhakAra kahela che. 2. mithyAtvanI niMdA - janmanyekatra duHkhAya, rogo dhvAntaM ripurviSam / api janmasahasreSu, mithyAtvamacikitsitam // 3 // yogazAstra, pR. 58, (pra. sa.) Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva. ( 377 ) rAga, aMdhakAra, zatru ane viSa ( jhera ) e sarve, prANIne ekaja janmanuM du:kha ApI zake che. paraMtu jenA upAyaja nathI evu mithyAtva teA hajArA janmane viSe du:kha ApanAra thAya che. 3. varaM viSaM bhuktamasukSayakSamaM varaM vanaM zvApadavanniSevitam / varaM kRtaM vahnizikhApravezanaM, narasya mithyAtvayutaM na jIvitam // 4 subhASitaratnasaMdoha, zlo0 140. prANAnA nAza karavAmAM sama evuM jhera khAvuM sArUM che, haMsaka pazuonI mAphaka jaMgalamAM jaIne rahevuM sArUM che, ane agninI javALAomAM praveza karavA e paNu sAre che paraMtu mithyAtvathI yukta evuM jIvana sArU nathI. 4. mithyAtvaM paramo rogo midhyAtvaM paramaM tamaH / mithyAtvaM paramaH zatrurmithyAtvaM paramaM viSam // 5 // yogazAstra, rR. 18. ( X. sa. ) mithyAtva ja moTAmAM moTA rAga che, mithyAtva ja mATe adhakAra che, mithyAtva ja mATe zatru che, ane mithyAtva ja mAru haLAhaLa jhera che. 5. mithyAtvanI bhAvanAH-- - nAsti nityo na kartA ca, na bhoktAtmA na nirvRtaH / tadupAyazca netyAhurmidhyAtvasya padAni SaT // 6 // adhyAtmatA, varSa 4, sne0 60. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) subhASita-padya--ratnAkara. AtmA nAmanI koI vastu nathI, AtmA nitya nathI, AtmA rtA nathI, AtmA leAktA nathI, AtmA madha vigerethI vegaLA thayelA nathI ane e AtmAnA ( meAkSanA ) upAya nathI: e pramANenA cha pado (cha vAkayeA ) mithyAtvanA samajavA ( eTale ke mithyAtvIne AvI bhAvanA thAya che ). 6. mithyAtvanI prabaLatAH-- dadAtu dAnaM bahudhA caturvidhaM, karotu pUjAmatibhaktito'rhatAm / dadhAtu zIlaM tanutAmabhojanaM, tathA'pi mithyAtvavazo na siddhyati // 7 // subhASitaratnasaMdoha, zlo0 143. d mithyAtvane AdhIna thayeleA jIva, bhale aneka prakAre cAre prakAranu dAna ApatA hAya, ariha Mta bhagavAnanI khUba pUjA karatA hAya, brahmacarya ne dhAraNa karatA hAya, ke upavAsa karatA hAya, teA paNa tenI siddhi thaI zaktI nathI. 7. karoti doSaM na tamatra kesarI, na daMdazUko na karI na bhUmipaH / atIva ruSTo na ca zatruruddhato yamugramidhyAtvaripuH zarIriNAm |8| subhASitaratnasaMdoha, lo0 141. mithyAtvarUpI pracaMDa zatru, prANIonu jevA prakAranu nukasAna kare che tevA prakAranuM nukasAna kesarIsiMha, phaNIdhara nAga, hAthI, rAjA ke atyaMta kApAyamAna thayelA ane uddhata evA zatru paNa nathI karatA. 8. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva. cciAtvathI nukasAnaH-- dayAdamadhyAnatapovratAdayo guNAH samastA na bhavaMti sarvathA / duraMtamidhyAtvarajohatAtmano rajoyutAlAbugataM yathA payaH // 9 // ( 79 ) subhASitaratnasaMdoha, zlo0 137. . jevI rIte mATI cApaDela tuMbaDAmAM raheluM pANI bahAra laI zakAtu nathI, tevI rIte muzkelIthI nAza karI zakAya evA mithyAtvathI haNAyela AtmAvALA prANIne dayA, iMdricaiAnuM damana, dhyAna, tapa, vrata vigere guNeA nathI thai zakatA. 9. apaiti tattvaM sadasattvalakSaNaM, vinA vizeSaM viparItalocanaH / yadRcchayA mattavadastacetano jano jinAnAM vacanAt parAGmukhaH // 10 // sukSmAvitatnaso, jo 228. 7 zrI jinezvara bhagavAnanA vacaneAthI dUra thayele eTale ke mithyAdaSTi prANI, peAtAnI svecchAcArI vRttithI, dArU pIne matta thayela mANasanI mAphaka, cetanAzUnya thaine ane ulaTI STivALA thayA chatA, sat ane asat lakSaNavALA tattvAmAM kAi paNa prakAranI vizeSatAne nathI samajI zakatA. 10. payo yutaM zarkarayA kaTUyate, yathaiva pittajvarabhAvite jane / tathaiva tattvaM viparItamaGginaH, pratIpamidhyAtvaDako vibhAsate / 11 / Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 380 ) subhASita-padya-ratnAkara. jema pittajvare karIne sahita evA manuSyane sAkarayukta dUdha kaDavuM lAge che, tema viparIta-mithyAtvaSTivALA prANIne satya tatva viparItapaNe bhAse che. 11. vicitravarNAMcitacitramuttamaM, yathA gatAkSo na jano vilokate / pradazyamAnaM na tathA prapadyate, kudRSTijIvo jinanAthazAsanam // 12 // subhASitaratnasaMdoha, zlo0 145. jevI rIte AMkha vagaranA mANasa, vicitra prakAranA raMgathI raMgAyelu' evuM uttama prakAranuM citra joI zakatA nathI tevI rIte miAdaSTi jIva, jinezvara bhagavAnanA zAsanane, batAvavA chatAM paNa, svIkAratA nathI. 12. kathaM na ramate cittaM dharme'nekasukhaprade ? | nIvAnAM duravamILAM, prAyo mithyArdezo yataH // 2 // tatvAmRta, jo0 16. du:khathI DaratA evA jIvAnu citta, aneka sukhane ApavAvALA evA dharmane viSe kema nathI ramatuM ? kAraNa ke lagabhaga evA prANIo mithyAdaSTi haiAya che. (mithyAdaSTi jIvane dharma pratye rUci nathI thatI.) 13. dadAti dukhaM bahudhAti duHsahaM, tanoti pApopacayonmukhAM matim / Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva. yathArthabuddhiM vidhunoti pAvanoM, ( 381 ) karoti mithyAtvaviSaM na kiM nRNAm 1 // 14 // subhASitaratnasaMdoha, zlo0 150. mithyAtvarUpI jhera aneka prakAranA asahya du:khAne Ape che, buddhine pApa bhegu karavAvALI banAve che, pavitra evI sAcI buddhine dUra kare che. bhalA evuM zuM che ke je mithyAtyarUpI jhera, mANasAne, na karatu hAya ? 14. dadhAtu dharma dazadhA tu pAvanaM, karotu bhikSAzanamastadUSaNam / tanotu yogaM dhRtacittavistaraM, tathApi midhyAtvayuto na mucyate 15 subhASitaratnasaMdoha, zlo0 142. ( kSamAdika ) daza prakAranA pavitra sAdhu dharmIne-cAritrane bhale dhAraNa kareA, metALIza doSarahita bhikSAnu bhAjana karA tathA cittanA vistArane dhAraNa karanAra ceAgane bhale vistArA, tA paNa jo te purUSa mithyAtva sahita hAya teA te kadApi mAkSane pAmatA nathI. 15. yathA'ndhakArAndhapaTAvRto jano vicitracitraM na vilokituM kSamaH / yathoktatattvaM jinanAthabhASitaM, nisargamidhyAtvatiraskRtastathA // 16 // // subhASitaratnasaMdoha, lo0 136. jema adhakAranA jevA kALApATA bAMdhela mANasa vicitra mhAranuM citra jovAne samartha thatA nathI, tema svAbhAvika Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + , , , , , ( 382 ), subhASita-padya-ratnAkara mithyAtvavaDe tiraskAra karAyele purUSa, jine kahelA yathArtha tatvane joI-jANI zakatA nathI. 16. mithyAtvanuM kaDavuM phaLa - trilokakAlatrayasaMbhavAsukhaM, suduHsahaM yat trividhaM vilokyate / carAcarANAM bhavagartavartinAM, tatra nirvivana gAte che ?7 | kumArikanesaroda, 0 22. saMsArarUpI khAImAM vartanArA cara ane acara-trasa ane sthAvara-prANIone A traNa jagata ane traNakALamAM utpanna thatuM traNa prakAranuM eTale zarIra, mana ane vacana saMbaMdhI-je kAMI ati dusaha du:kha jovAmAM Ave che, te sarva mithyAtvanA vazathI utpanna thAya che. 17. durvacanaM parAdhInaM, zarIre kaSTakArakam / zalyaM zalyataraM tasmAt , mithyAtvazalyamAtmani // 18 // hiMduIjharaNa, citvirAthaprakama, 2. kaSTa ApanAra evuM kaDavuM vacana ane parAdhInapaNuM zarIramAM jeTaluM zalya kare che tenA karatAM mithyAtva AtmAmAM vadhu zalya samAna che. 18. zatrubhirnihitaM zakhaM, zarIre jagati nRNAm / yathA vyathA karotyeva, tathA mithyAtvamAtmanaH // 19 // hiMgulaprakaraNa, mithyAtvazalyaprakrama, so0 1. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva. ( 383 ) zatruoe zarIrapara phekelu zastra jema A jagatamAM mANasAne du:kha Ape che, tema mithyAtvazalya AtmAne duHkha Ape che. 19. mithyAtvanA tyAgaH-- midhyAtvaM paramaM bIjaM, saMsArasya durAtmanaH / tasmAttadeva moktavyaM, mokSasaukhyaM jighRkSuNA // 20 // tavAmRta, jo rU. kharAma che. svarUpa jenu evA saMsAranu, mithyAtva e mAru khIja che. eTalA mATe mekSa sukha meLavavAnI icchAvALA mANase e ( mithyAtva) ne ja tyAga karavA joie. 20. mithyAtvazalyamunmUlya, svAtmAnaM nirmalIkuru / yathAnamAM susiMdUranamA muvi rvanaH ArazA hiMguruprajanana, miththAvarAjyaprama, o. jI. jevI rIte hu Mmeza siMduranI rajathI dunIyAmAM darpaNa nirmala thAya che tema huM bhavya prANI ! tu mithyAtvazalyane mULamAMthI ukheDIne tArA peAtAnA AtmAne nirmala kara ! 21. mithyAtvanA tyAganA upAyaH-- svAdhyAyena gurorbhaktyA, dIkSayA tapasA tathA / yena kenodyamenaiva, mithyAtvazalyamuddharet || 22 || hiMgulaprakaraNa, midhyAtvazalyaprakrama, lo0 3. svAdhyAya karIne, gurU mahArAjanI bhakti karIne, dIkSAvaDe Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 384) subhASita-padya-ratnAkara. tema ja tapavaDe; ema game te prakAranA udyamathI mithyAtvarUpI zalyane ukheDI nAkhavuM joIe. 22. mithyAtvanA tyAganuM phaLa mithyAtvatyAgataH zuddhaM, samyaktvaM jAyate'GginAm / atastatparihArAya, yatitavyaM mahAtmanA // 23 // ___ adhyAtmasAra, prabaMdha 4, lo0 59. prANIone, mithyAtvano tyAga karavAthI, zuddha samakti utpanna thAya che. eTalA mATe mahAtmA purUSe ene tyAga karavA mATe prayatna kara. 23. i , *** . samApto'yaM . zrI sumati-rtnaakrsy prathamo bhAgaH Page #436 -------------------------------------------------------------------------- _