Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ x vIra sevA mandira dillI krama saMkhyA kAla naM. khaNDa
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ma . * ) sa ( ka' , ke . 1 : nA kara w I | | v. 1 Ata bhagavAna mahAvIra
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI. mahAvIra jaina vidyAlaya [ rajata mahotsava graMtha ] vi. saMvata 1961-97 I. sana 1915-40 vIra saMvata 2441}} All mahAvIra jaina vilaya muMbai 45 upama mAtIcaMda giradharalAla kApaDIA caMdulAla sArAbhAI mAdI mAnada maMtrIe.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Printed by M. N. KULKARNI at the KARNATAK PRINTING Y'erne, Karnatak House Chira Bazar, Butthay 2. Published by MonienAND G. KAPADIA W CHANUL . S. Mom, Hon. Secretarirs, Mahavir: Jaina l'idyalaya, Cowalia Tank, Banbay 26.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana zrI. mahAvIra jaina vidyAlayanA rajata mahAtmaya ujavavAnuM AjathI lagabhaga doDha varSa pahelAM nakkI karavAmAM AvyuM hatuM. mAnA aMgamAM sauthI pahelI pravRtti ahIM rajU thatA graMthane lagatI hAtha dharavAmAM AvI hatI ane A graMtha taiyAra karavA mATe nIcenA sabhyonI eka samiti nImavAmAM AvI hatI. "3 11:1 zrIyuta meAtIcaMdra gIradharalAla kApaDIA meAhanalAla dalIcaMda desAI "" paramAnaMda kuMvarajI kApaDIA prasannamukha suracaMdra badAmI 19 A samiti taraphathI sabhyone, jANItA lekhakone, sAzane ane pavitra munimahArAjone dhArmika, naitika, sAmAjika ke Arthika-jene je anukULa paDe tene te te viSaya upara lekha lakhI meokalavA lekhita vijJapti karavAmAM AvI hatI. tenA piraNAme je lekhA ame meLavI zakyA chIe te lekhAmAMthI pasaMdagI karIne A lekhasaMgrahu taiyAra karavAmAM AvyA che. A lekhAmAM aneka prakAranI vividhatA che. emAM sAdI bhASAnA lekhA che tema ja sAkSarI bhASAmAM lakhAelA lekhA paNa che. sAmAjika unnatinA mArgo darzAvanAra lekhA che tema ja bhASAzuddhine sparzatA lekhe paNa che. ekAda nAnI nalikA paNa che : prAkRta bhASAne lagatA paNa eka lekha che. dharmatatvanI carcA karatA lekhAnA paNa emAM samAveza karavAmAM AvyA che. AvA vividha sAmagrIvALA graMtha gujarAtanI vizALa janatA samakSa zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA rajjU mahAtsava prasaMge rajA karatAM amane bahu AnaMda thAya che. upara jaNAvela amArI samiti nimAyAne te ghaNA samaya thayA paNa samitie taiyAra karavAnA graMthanI iMvaTanI yeAjanA AjathI traNa mAsa pahelAM saMsthAnI vyavasthApaka samitie nakkI karI tethI AvA graMtha taiyAra karavA mATe amArI pAse bahu ja A samaye rahyA. A kAraNe lekhA geAThavavAmAM keAI trIjI jAtanA khAsa krama jALavavAnuM amArA mATe azakya banyuM che. vaLI keTalAka lekhA agrasthAne mukAvAne yAgya hovA chatAM moTA maLavAnA kAraNe amAre pAchaLanA bhAgamAM mUkavA paDyA che. te badala ame te te lekhakeAnI kSamA mAgIe chIe. A lekhasaMgrahamAM aneka viSayo carcavAmAM AvyA che ane bhAtabhAtanA vicAra rajU karavAmAM AvyA che, emAM keTalAye evA vicAre darzAvavAmAM AvyA hoya ke je samAjanA amuka vibhAgane mAnya na heAya. potapotAnA lekhamAM rajU karavAmAM AvelA vicArAnI javAbadArI te te lekhakanI ja gaNAya. jyAM sudhI aneka dRSTibindu sAmAjika
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 ke vyavahArika bAkhAmAM rajU na thAya tyAM sudhI koIpaNa nirNaya upara AvavA mATe pUratI vicAra sAmagrI prApta na ja thAya. A khAkhata lakSyamAM rAkhIne amane sAMpaDI tevI vividha vAnIothI bharapUra rasathALa gujarAtI janatAnA AsvAda mATe amee taiyAra karyAM che. temAM gaLapaNu haze tema khaTAza paNu haze; temAM tIkhAza haze temaja mIThAza paNa haze. dareka vAMcanArane pAtapAtAnI ruci anusAra kAMI ne kAMI vastu A graMthamAMthI maLI raheze evI ame AzA rAkhIe chIe. keTalAka lekhA dhaNA meDA maLavAthI teA keTalAka lekhA amee nakakI karelA dhAraNane pahoMcI zakatA nathI ema lAgavAthI A graMthamAM dAkhala karI zakAyA nathI. ane tyAM sudhI sArA lekhAne A graMthamAM sthAna ApavuM e dheAraNane dhyAnamAM rAkhIne lekhA pasaMda karavAmAM AvyA che ema chatAM saMbhava che ke levA joItA kAI phAI lekhA na levAyA hoya ane e rIte je kAI lekhakane anyAya thayA hAya tenI amAre kSamA mAgavI joIe, je je lekhakoe amArI vijJaptine sanmAnavA kRpA karI che te sarva lekhakonA ame kharekhara khUba RNI chIe. bahu thoDA samayamAM A kArya pUruM karavAnuM hAine je je lekhakeA sahelAIthI upalabdha hatA temane prUpha mokalI zakAyA che. bAkInA lekhAnI meTara sAthe prUpha khareAbara meLavI levAmAM banatI saMbhALa rAkhavAmAM AvI che. Ama chatAM paNa eka yA bIjA kAraNane lIdhe praznane lagatI aneka bhUlA rahI javA saMbhava che. AvI bhUla mATe ame kSamA mAgIe chIe. nae A graMtha ' karNATaka presa' mAM chapAvavAmAM Avye che. e presanA mAlIka ane menejare mAgI teTalI sagavaDa ApI che. temaNe rAta divasa na jotAM khAsa dhyAna rAkhIne A kAma karI ApyuM che. aneka AgavaDA temaja alpa samaya heAvA chatAM mutyunI dRSTie UDIne AMkhe vaLage tevuM A kAma thayuM che. e mATe temane AbhAra mAnavAnI ame A taka laI e chIe. zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA Adyapreraka AcAryapravara zrImad vijayavallabhasUrIdharajIe eka preraka lekha lakhI melavA kRpA karI che jene saMsthAnA ItihAsa vibhAgamAM prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che. munizajazrI puNyavijayajIe paNa 'niryukti' saMbaMdhI eka ati mananIya lekha ApyA che jene lIdhe graMthanA gAravamAM jarUra vadhAro thayA che. te lekha bahu ja moDo maLavAthI amAre tene grathanA antabhAgamAM sthAna ApavuM paDyuM che. A graMthanA suzAbhanamAM aneka vyaktionA phALA che. A graMthanA jaMkeTanuM AkhuM nirmANu citrakAra zrI jayantIlAla jhaverInuM che. tenI aMdara vidyAlayanA rajata mahAtsavane sUcavatA paccIza dhajAvALA Indradhvaja che, haMsavAhinI ane viNAvAdinI sarasvatI che, nIce aSTamaMgaLa che ane te upara dharmacakra che. banne khAjue paMcajJAna sUcaka paMzikha dIpikA che, pUDAnuM DIjhAIna gujarAtanA jANItA citrakAra zrI. ravizaMkara mahAzaMkara rAvaLa pAse taiyAra karAvavAmAM AvyuM che. vacce ceADavAmAM Avela citra jaina graMthInA AdhAre Ale khAela saravatInuM che. A citra pragaTa karavAnI paravAnagI ApavA mATe ame zrI. sArAbhAI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ navAbanA RNI chIe. te sararavatInA citra nIce vidyAlayanA makAnanuM rekhAcitra che. graMthanA prAraMbhamAM bhagavAna mahAvIranI eka bhavya ane sapramANa mUrtinuM citra ApavAmAM AvyuM che, te paNa zrI. jayantIlAla jhaverInI kalamanI prasAdI che. A uparAMta zrImad vijayavallabhasUrine raMgIna bleka amane zrI jaina AtmAnaMda sabhA taraphathI maLe che je mATe temane paNa kaNasvIkAra kare ghaTe che. A vipula graMtha aneka baMdhuonA hAdaka sahakAranA pariNAme ja taiyAra karI zakAya. jeNe jeNe amArA A kArya ne saphaLa banAvavAmAM madada karI che te sarvane ame antakaraNuM pUrvaka upakAra mAnIe chIe. tA. 20-12-1941 muMbaI metIcaMda giradharalAla kApaDIA maMtrI, rajata mahotsava graMtha samiti.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya rajata mahotsava graMtha ... gujarAtI lekhonI sUci 1 aMtaregAra (kAvya) che. bhagavAnadAsa ma. mahetA, ema. bI. bI. esa. 2 mArI sAdhanA paccIzI (kAvya) che. jayaMta paTaNI, ema. bI. bI. esa. ... 3 karmakSaya ane pravRtti. - zrIyuta kizoralAla mazarUvALA 4 bhAratavarSanA cAra mahA puA munizrI cAritravijayajI 5 navI saMskRtinuM ghaDatara che. sumanta mahetA . . . 6 (TelanuM jIvana zrIyuta hiMmatalAla gaNezajI aMjArIA, ema. e., elaela. bI. ... 7 manuSya jidagInuM sAdhya zuM che? bIcuta kuMvarajI ANaMdajI 8 zrI. ma. je. vidyAlayamAM sASya, sAdhana ane sAdhaka saMbaMdhI vicAraNA. zrIyuta suracaMdra puruSottamadAsa badAmI, bI. e., elaelabI. (ri jaja) ... 9 vivAne sadupaga 5. lAlacaMda bhagavAnadAsa gAMdhI .. . 10 jaina samAja para UDatA vicAre che. kezavalAla himatalAla kAmadAra, ema. e.... 11 nava vicArake ane dAna paM. dalasukhabhAI mAlavaNIA >> 12 jIvatA anekAnta 5. sukhalAlajI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 prAcIna samAja vyavasthA zrIyuta harSadarAya desAI .. * * * 14 ApaNuM dhyeya-sukha, zAMti, AnaMda che. amIcaMda chaganalAla zAha, ema. bI. bI. esa. ... 15 vidyAvyAsaMga zrIyuta metIcaMda giradharalAla kApaDIA bI. e., elaela. bI. solisiTara .. .. 16 saMskRti ane dharmazAstra-eka vicAraNA zrIyuta pramukha suracaMdra badAmI bI.e, bI.esasI., bAra-eTa-le. 17 anekAMtavAdanuM svarUpa zrIyuta rasikalAla cheTAlAla parIkha. . 18 ApaNe zuM gumAvyuM che? zrI. ravizaMkara mahAzaMkara rAvaLa ... 19 zekhacallInI niMdA na kare zrIyuta cunIlAla vardhamAna zAha .. 20 bhASAzuddhi pri. manasukhalAla jhaverI ema. e. ... ... 21 AdrakumAra-nebucanejhAra (navI keLavaNIne samAjopayogI banAvavAnuM mArga sUcana) zrIyuta cImanalAla amulakha saMdhavI. taMtrI "suvAsa rara siddha hemacaMdranA apabhraMza dUhAo upara daSTipAta pro. kAMtilAla baLadevarAma vyAsa, ema. e. .. 85 23 yuddhaH eka acirasthAyI jIvanatattva zrIyuta paramAnaMda kuMvarajI kApaDIA, bI. e., elaela., bI. 93 24 jagatanI jIbhe caDelAM traNa nAma zrIyuta harilAla bharUcA, bI. e. . . . 99 25 lagnaH Adarza ane vyavahAra zrIyuta cImanalAla cakubhAI zAha, ema. e.,elaela.bI., gavarmenTa selisiTara " - * 102 26 vicArapravAha ane vizva parivartana zrIyuta nAnAlAla khImacaMda dezI, bI. kema. ... 106 ra7 gAmega zA mATe? zrIyuta vaikuMThabhAI lalubhAI mahetA, ema. e., menejiMga DirekaTara, pravinsiyala koopareTiva benka. .. * 109
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 ahiMsA . 111 zrIyuta vajecaMda lakSmIcaMda zAha . . ra9 mAnavadharma zrIyuta ratilAla harajIvanadAsa mAvANuM, bI. e., elaela. bI. . *** * * 30 bhArata jaina sevA saMgha (eka yojanA) zrIyuta zulacaMda haricaMda dozI gRhapati, zeTha cimanalAla nagInadAsa vidyAvihAra-amadAvAda * - 118 ApaNAM guskuLA 133 zrIyuta zeTha zAMtidAsa AzakaraNa zAha, ema. ela. sI... 1rara 32 vartamAna jaina samAja zrIyuta vIracaMda pAnAcaMda zAha, bI. e. janarala sekreTarI, zrI jaina zvetAMbara kenpharansa . 124 33 ApaNe paMtha zrIyuta zeTha suMdarajI kalyANajI khuzAla verAvaLavALA ... 34 jaina sAhasa zrIyuta DuMgarazI dharamazI saMpaTa 35 paMgu ne paravaza zrIyuta gekuLabhAI bhaTTa 36 chatraSTi. zrIyuta gautamalAla a. zAha, bI. e., elaela.bI. 135 bAlamAnasanuM Arogya zrIyuta caMpakalAla lakSmIcaMda zAha, bI. e. ... ... 38 jaina dharmanI tAtvikatA zrIyuta zAMticaMda ke. jhaverI, bI. e., elaela. bI. 39 gujarAtanI keTalIka prAcIna jinamRtio zrIyuta sArAbhAI maNilAla navAba... ... 40 siddha sAravatAcArya amaracaMdra sUri zrIyuta kanaiyAlAla bhAIzaMkara dave, pATaNa .. 41 kalikAlasarvajJa hemacandra sUri zrIyuta cImanalAla bhAIlAla zeTha, ema. e., elaela. bI. ... ... kara keLavaNI paratve eka dRSTi zrImatI kAMtAbahena khAMDavALA, bI. e, sekreTarI, vanitA vizrAma, muMbaI 13s 144 146 15 154
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43. gAlipradAna eka kalA : 44 patrakAranA jIvanamAM DeAkIyuM zrIyuta " saMtrI " 45 buddhivintya 46 sAkSaravaryuM " dvika ' prAcIna gujarAtI sAhitya saMbaMdhamAM keTalA eka satrama. zrIyuta aMbAlAla bulAkhIdAsa jAnI, bI. e. 47 chedasUtrakAra ane niryuktikAra munivarya sAkSarazrI puNyavijayaLa adhyAsI zrI khAnadhana ane zrI yazeAvijaya zrIyuta mehanalAla dalIcaMdra dezAI, bI. e. 49 bhAratIya saMskRtinA dhaDataramAM jaina dharmane kALA zrIyuta khuzAladAsa jagajIvanadAsa 5 ApaNI ajoDa saMsthA pa 52 ratamahAtsave Azirvacana ( kAvya ) st 53 sAkSara zrI. yAtIMdra ha. dave, ema. e. orIenTala TrAnsaleTara 5 zrIyuta meAhanalAla dIpacaMda cAkasI . 10 sAdhana saMpanna bhAionI javAbadArI zrIyuta pAdarAkara vakIla nyAlacaMda lakSmIcaMda, khI. e., elaela. bI. mahAvIra ( kAvya ) zrIyuta maganalAla dalIcaMda desAi 54 mahAvIra ane ahiMsA ( kAvya ) zrIyuta zAntilAla bA. zAha 55 zenI have vAra ? ( kAvya ) zrIyuta sneharazmi' e zuM haze ? ( kAvya ) pachI visla vidyAlaya ( kAvya ) zrIyuta pAdarAkara ... zrIyuta manasukhalAla jhaverI ... : : pRSTha. 15 159 170 ra 185 202 215 221 *y *r 20 230 201 232 233
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. JAINS AND PRACTICAL RESEARCH: 3. THE WARDHA SCHEME: 2. RULE OF LAW; THIRD PARTY JUDGMENT: (By Principal T. K. Shahani, M.A.) (By Syt. P. G. Shah, M.A., B.Sc., Accountant-General, Bombay) 4. THE REMAKING OF EDUCATION: 5. BARTER IN ACTION: 8. 11 aMgrejI lekhAnI sUci. 9. (By Syt. Manu Subedar, M. L. A. Central) 7. DISCIPLINE: 11. ... (By Syt. M. T. Vyas, M. A. Education (Lond.) 6. PROBABLE DATES OF PRE-HISTORIC TIRTHAMKARAS: 1. (By Syt. J. C. Kumarappa) ... 13. THE CAVADAS: (By Syt. R. B. Prahlad C. Divanji, M.A.,LL.M., Advocate (O.S.)) (By Syt. H. H. Dalal, B.A., LL.B., Bar-at-Law.) 10. P FOR PLANNING OF INDIAN ECONOMIC LIFE: (By Syt. K. U. Barodia, B. Com.) ... A MESSAGE FOR THE YOUTH: (By Mohanlal Maganlal Desai, B.A, LL.B.) 12. THE WAY TO LIVE IN PERFECT HEALTH: (By Dr. Chimanlal N. Shroff, D.O., M.S.) SHRI M. J. VIDYALAYA AND ITS STUDENTS : (By Syt. Mohanlal B. Jhaveri, B.A., (Hon.) LL.B., Solicitor) INDUSTRIAL AND TECHNICAL EDUCATION IN INDIA: (By Syt. Kanubhai L. Mehta, B. Com.) (By Syt. Kantilal D. Kora, M.A.) pacIza varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla 2. pariziSTa : 918 :: : 1 4 10 17 20 23 29 32 34 38 43 45 52 ~ r 87
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 aMtare gAra vasaMtatilakA- che dhanya dhanya dina Aja taNe ananya ! che AjanI subhaga A ghaDo dhanya dhanya! jyAre vItAvI prathama vaya huM pravezuM, zaSyatsave--sadabhinaMdanane gaNuM maMdAtA- bAlyAvasthA atIva kumaLI viMTeLavALI, | UrmionA prabala balathI ulasaMtI rasALI; ulaMghI te saphala thaI meM zrema kauzalyabhAve - saMge zrI vIra vibhuta nAmanA-zuM na thAve? adharA - phAlyA phUlyA praphulyA avayava muja sau prasyA pUrNabhAve, aMge aMge kuratI atula mujataNuM zakti aMge na bhAve; vidyAnA ejajje diza diza bharatI dehakAMti virAje, e cetanya te pravahata prakaTo thovanellAsa Aje. anupazrI AtmArAma saMtAna, nAma vallabha je kA; preraNAbIja repI te, hArA bhAva-pitA thayA. | vasaMtatilakA- te bIja aMkurita kIdhuM zrImaMta vRda, saka-vAri abhisiMcanathI umege, ne bhautikAdika dhImaMta sumAliee, sabhAvathI duma ucheryuM aho! juo e ! tatrastha chAtra zubha tyAM kurume khIlatA, cAstri saurabhathI sarva dizA bhatA; 3
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. bhagavAnadAsa ma. mahetA mi. je. vidyAlaya ne snAtakepa phaLa paripAka pAme, jenA mIThA rasathI ziSTa samAja jAme. (yuma) 6 anuSyapaevuM vidyAtaNuM dhAma, jJAnarazmi prasAratuM; svarUpa vartatuM hAruM, Atmane dhanya mAnatuM bhUjaMgI-- nathI huM khare! mAtra pASANamUrti, huM te bedhamUrti sacetanyakti; nathI huM maryAdita kSetre ja vyApI, huM te bhAratIdhAma chuM vizvavyApI. indravajA saMvAda jyAM tavataNu bhaNAya, sAhitya saMgIta sure suNAya; jyAM chAtra pAtre bahu jAya ghUmI, evI chuM huM vADamaya raMgabhUmi, ratnamAlAmuja maMdire baya pUjArI, bhakti kare che. vividha prakArI; bhAvane keI dhare che, kusumAMjali ke kaviya kare che, cAru caritanuM caMdana carca, - vinaya guNonA sumana arca, jJAna da maMgala pragaTAve, ratnatrayI Aratrika gAve. iMdravajA- ke vaidya vidyA padavI grahaMtA, vijJAnamAM ke paTutA cahatA; vANijya ke, keI kalA upAse, vidyApipAsu bahu atra bhAse.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatamAra) aMtaredagAra anuSyadravya vidyA graha kiMtu, bhAvavidhA na je grahe te nAma mAtra te vidyA, vA avidyApaNuM lahe. akhila vizvane jANe, na dehasthita Atmane ! nAbhistha kastUrI che! dhanya e vibudhatvane !! zAlinI- tehI vidyA je avidyA vidyAre, tehI vidyA AtmAne jeha tAre tehI vidyA baMdhathI je mukAve, tethI vidyA jeha svAtaMtrya lAve nA vijJAne te vidyA vaselI, nA vANijyAdi viSe pIraselI, nA cikitsA zAstramAM te kahelI, nA nA nAnA te kalAmAM rahelI. te vidyA te sarvathA tethI nyArI, mukti kerA cheDanI zreSTha kyArI; te vidyAnuM nAma che AtmavidyA te vinA te sarva vidyA avidyA. mAlinI- cidamaya ja puratI jJAnati anetA, nija kara prasaratI aMtare re! lasaMtI; karatI dUra avidyA vizvavidyA varaMtI, timirakula hatI tejapuMje bharatI. anubrupabaMdhane karmanAM lUMTe, phaTe paMjara dehanA, AtmavihaMga jyAM chUTe, vidyA teha saMdeha nA. AtmarAjA birAje jyAM, svarAjyanA siMhAsane; vivA te sAcI ne anya. avidyA vibudhe bhaNe.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ DaoN. bhagavAnadAsa ma. mahetA zAnlR lavikrIDita------ vidyA bhAvasvarUpa evI atulA nizcita citte vacce, khAddA dravya vicitra je itara sau vidyAya ArAze; vidyAvAMcchaka te ISTa kula A vidyAtaNuM pAmaze,~~ nA tA kevala mehanA timiranuM gADhatva ! jAmaze. maMdAkAMtA-- sadRvidyAnA muja priya ja e zubhra saMskAra jhIlI, pUrNendvavat sakala sukalA pUrNa bhAve ya khIlI; vidyArthI hai! vijaya varaje dharma ne artha kAmI ! yAtrA hArI jIvanapathamAM hA sadA UrdhvagAmI ! je vizveze vara vibhUtie vizvabaMdhutva ApyuM, tattvAdhinuM mathana karIne tattvanuM sattva zeAdhyuM; je vIreze nita upadizyuM sAmya vAtsalya prIte, bhakti vhenI satata vadhatI dhAraje nitya citte, abhAdhimAM sakala saritA jema jAye zamAi, te rIte je jinapravacane darzanA sarva bhAI ! nimajjI tyAM nita navanavA tattva AnaMda pAmI, vizva tsunA prasara karaje zreSTha sAhityasvAmI ! vimA---- saMskAra jainatvatA grahIne, Ajanma-vidyArthIpaNuM vahIne; saMskAra te vizva viSe pracAra ! sarvatra vidyA kiraNA prasAra ! anuSTupa~~~~ evA bhAratIputrAthI, huM gaurava anubhavuM; 'divase upa' he vatsa ! sadA AziSa pAThavuM, upajAti~~ virATa saMsthA pariNAma pAmI, zAkhApazAkhe paripUrNa jAmI; [ kha. je. vidyAtAya 20 21 ra 23 24 25
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2tamAraka] aMtagAra huM vizvavidyAlayarUpa kyAre, thaIza? bhAvuM nita e prakAre. mAlinI- naravara arihaMte Apaje zuddha buddhi! dhruvapadasthita siddho preraje Atmasiddhi! guNagaNuyuta saMte varSaje miSTa daSTi! sukta muja nihALI tuSTa heje samaSTi! anu saddabhAgye zrI mahAvIra, bhagavAna kRpA thaka, rotsava maLe eha, svarNasava hajo nakI ! kusumAMjali mAtRsaMsthA mukhe evA, ukti vinyAsa vyAjathI; bhAva puSpAMjali arpa, bhagavAnadAsa bhAvathI. trATaka - guNa saurabhavaMta suvarNamayA, sumane viracI rasabhAvabharyA mananaMdana che kusumAMjali A, namI bhAratamaMdira prAMjali A. 30 DaoN. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA, ema. bI. bI. esa.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArI sAdhanA paccIsI jaina jagatanA mahAjane! padhArone suNe sadeza. ati UjajavaLa mane banAvavA paccIsa pacIsa varSa gAtA haze ahoniza anupama eja gAna. pragaTAvyo akhaMDajeta; jene teje prakAmyA vIrAtmAo parama pUjya gurUnA baMdhavaDe ne jIvana ujajvaLa kavAM. dAnezvarIonA dAnathI, samayanA pravAha sAtha akhaMData prakAzaze mahA teje ne mahAjananI mahA mahenata maMtrIzvarAnI kAryadakSatAe dIpAvaze anujenAM hadayAMgaNa vivAdevInA upAsakonI jainadharma ne jainaprajAnI UtikAja. ujajavaLa kArakidIe, paccIsa paccIsa varSa pragaTI sajajane ne sannArIe! avirata akhaMDa jJAnAta; AMgaNe pagalAM mA ne nIrakhe- ane yugadharmane oLakhI, aneka pacIsIe jaLahaLaze AraMbhe che keLavaNI yajJa jJAnaprakAza prasarAvatI jJAnata. navina sRSTinA sarjakane ghaDavA. pratyeka paccIsIe paDakArIza, dAkhavuM chuM jaina jagatane he jaina jagatanA vAMchu! amara ane amulya mArga jagatanA ananta ArAo "vivAdAna e ja parama dAna" jagAvavA IcchatA ho "vilAsAdhanA e saMsArasAdhanA" jainatva ane jainadharmanA pracaMDa nAde "vivAdAne jainadharmanI mahAprabhAvanA" tA Arogye Uchera tArA bAlane A mahAjane Ave! saMskAra keLava tArA baMdhuDAne Aja utasava che jaDaniMdrAe sutelAne jagADa ne devI vAgezvarIne, jAgatAne jJAna apa dora. sarasvatIne vINAnAdane kAraNa mayurane madhura TahukAra keLavaNIe avataraze yugakAMti prasarI rahyo che. pratyeka dizAe. kaLava jaina AbAlavRddhane paccIsa varSanA punita prabhAte ne pamAva yugayugane prabhAva madhura viNAnA vivALAne bahadu jainadharma ne mahAprajAkAja; ujavaLa kIdhAM aneka jIvana; jethI ane aMdhakAra tyajI prakAza dekhe; jyAM jyAM vase mAre bALa svAzrayI banI paramArthI bane'; tyAM e ja nAda tAna ne gAna. svAlaMbI thavA parane prere,
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ [Sa che. vivAhAya tamAraka] mArI sAdhanA paccIsI ne gaNanA karAve jenaprajAnA jagatanI mahAprajAomAM. Ava mArI bahena ! dukha ane dAridrazyamAM rabaDatI, saMsAranA aMdhakArakhuNAmAM paDelI, vilAsa ne mehamAM haselI, jJAna ne sarakAra vihoNuM athaDAtI, AvatI kAlanA mahAjananI mAtA! Ava ne saMbadha tArA bAMdhavane jIvanavelanI kizorAvasthAe pacIsa paccIsa varSa vivAdAnanAM amI siMcyAM; vele phAlI pulI ne parAgI ne jagatane khoLa dharI ananya praphalAvavA ne parAgavA, UMDA aMdhArethI parama teje doravA. jyAM jyAM amI jharatAM parAgaze amara nAmanA tyAM mane maLaze, jIvana sAtha mane vaNI ahoniza raTaNa karaze vikasAvavA ne uddhAravA. athavA vaMsa thatA dharmanI khAtara jaina prajAnA astitvArtha samayadharmanI pichAnArthe vivAdAnanAM yajJa Adaraze. vivA athI dekhaze ne deravA yathAzakti yatna karaze; ugArI ajJAnatAmAMthI saMskAra ne jJAna tarapha vALa. suvarNa, javAhirane meha nathI, hajArenA vastronI apekSA nathI, paNa saMpattine sadupayoga karI strI chatrAlaye praja, jethI, . jJAnanI dIpamALA pragaTe ne ujajavaLa bane ama hadayamaMdira, ujajavaLAvavA AvatI kAlanA mahAmelAM tArA bAluDAne banAvavA saMskArI ne zikSita. mAruM pratIka najara samIpa rAkhI UbhavAvaze aneka vidhAlaye, ne AmA reDI amara banAvaze. ane dhanikone preraze bahumAnathI karavA lakSmIne sadupayega, sarasvatInI ArAdhanAthe. vidvAnene AmaMtraze. devIne thALa bharI bharI pUjavA, sAdhujane samakSa yAcaze zrAvakajanene sabodhavA vivAlayanAM karavA jatana. evAM che mArA vIrabAluDAM; paccIsa varSanA mahAparve manoratha jAgyA che mama hRdaye ke putrIkAja sukArya karavA prere jaina mahAjanene. uttama prajAnA IcachanArA zrAvaka ane zrAvikAo ! paDakAra che paccIsa paccIsa jhIlajo ne jhIlAvajo ne prasarAvaje ananta dizAe pragaTAvaje paccIsa chAtrAlaya, putrane pekhyAM tema putrIne pIsavA. putrane padavIdAna dIdhAM tema putrIne Adarza gRhiNuM banavA kAja uttama jJAna ne kArya arpavA.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaMta pANI [ma. je. vidhAlaya jatA ] be dharuM chuM mama putro pAsa ne paccIsa vAra paDakAra che mAre kanyA chAtrAlayanuM uddaghATana e che mArI jIvaMta bhAvanA; ne pakAruM chuM ke "putra jeTaluM ja putrIne jJAna" ubhayane saMsAre sarakhuM sanmAna." saMsAre sukha ane uttama prajAkAja zikSaNavanI banAva bAlikAone, ajJAnatAnA aMdhakAre jatI aTakAvI vALa jJAnanA mahAbhaMDAra bhaNI, ne prayaja chAtrAlaya ubhayane vivAdAna ApavA jainasamAje UjavaLatA ANavA. dhananI upAdhi ane abhAve, vilAla zatavivArthinA samAveza abhyAsa laMbAvavA praveza na maLatAM abhyAsa choDI akaLAvuM paDe che yathAkArya meLavavA ne peTa bharavA, mATe vinaMti karI kahe - dhanapatio ne dAnezvarIe ! ApanA kubera bhaMDAra khele, ne vahA jJAna saritA tarabaLo jJAna oLAe ne meLavo hRdayanA Azirvacane. mATe sagavaDatA ne sAdhanathI bharI pacIsa paccIsa vihAlaya khaDA kare. AmaMtraNa pAThave deza deza jena bAluDAMne vinA mahavA akhaMDa jyota amara banAvavA chehale-- vivAlaye praveza na maLatAM dukhI thatAM mArA pyArA putra! Ava ane azruo luMcha. nirAdhAra tane nIrakhI aMge aMge anubhavuM chuM mahA vedanAo rajata mahesUve nayane lAva, dhanapatio ane dharmapremIonA ke mama arthahInane mArA mahAmelA mahemAne ! Avo AMgaNe AvI zA nirdhAra karyA? majabuta banAvavA ke vicchedavA! IcchuM chuM mahAjananI mahera ke tana mana ne dhana zakaya hoya teTalAM arpaNa kare vahAlasoyAM ApaNAM bhAMDue kAja yaMta paTaNI, ema. bI. bI. esa.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmakSaya ane pravRtti lekhakaH kizoralAla gha. mazarUvALA eka sajajana mitra lakhe cheH "keTalAka sAdhuo kahe che ke karmane saMpUrNa kSaya thayA vinA mekSa saMbhava nathI. ane karmathI nivRtta thayA vinA karmakSaya saMbhavatA nathI. mATe nivRttimAga ja AtmajJAna athavA mekSane mArga che. kemake, je kAMI karma karavAmAM Ave tenuM phaLa avazya thavAnuM ja. eTale ke, jyAM sudhI manuSya karmamAM pravRtta raheze tyAM sudhI, bhale te anAsaktithI karato hoya te, karmaphaLanAM bhArathI mukta nahi thaI zake. tethI, karmabaMdhananuM AvaraNa havAne badale ulaTuM ghATuM thaze pariNAme, tenI sAdhanA khaMDita thaze. lokakalyANanI dRSTie bhale anAsaktivALA karmayoga ISTa hoya. paNa tethI AtmajJAnanI sAdhanA saphaLa nahi thAya. A viSe tamArA vicAra jANavA IcchuM chuM." mArA namra mata pramANe karma zuM, kamanuM baMdhana ane kSaya zuM, pravRtti ane nivRtti zuM, AtmajJAna ane mekSa zuM, vagerenI ApaNI kalpanAo ghaNuM aspaSTa hovAthI A bAbatamAM ApaNe gUMcavAi jaIe chIe, ane sAdhanAmAM gothAM khAIe chIe. A bAbatamAM pahelAM e samajI levuM joIe ke zarIra, vANI ke mananI kriyA mAtra eTale karma, e je artha laIe te jyAM sudhI de che tyAM sudhI karma karavAnuM sAva choDI devuM zakya ja nathI. kathAomAM Ave che tema kaI muni se varSa sudhI nirvikalpa samAdhimAM niSTa thaIne bhale paDI rahe. paNa je kSaNe te UThaze te paNa te kAMIka paNa karma karavAne ja. A uparAMta, je ApaNI evI kalpanA che ke ApaNuM vyaktitva dehathI para janmajanmAMtara pAmatuM jIvarUpe che, te te deha vinA te kiyAvAna raheze. je karmathI nivRtti thayA vinA karmakSaya thaI zake ema na hoya te karmakSaya thavAne kayAre e saMbhava nathI ema artha thAya. mATe nivRtti athavA niSkatAne artha sthaLa niSkriyatA samajavAmAM bhUla thAya che. niSkarmAtA sUkSma vastu che. te AdhyAtmika eTale bauddhika, mAnasika, naitika, bhAvanA (lAgaNI) viSayaka ane ethI e para bodhAtmaka (saMvedanAtmaka) che. , hA, pa, 6 cAra jaNa 5, , 2, ma cAra bhUkhyAone sarakhuM ana Ape che. cAre bAhya karma kare che, ane cArene sarakhI sthaLa tRpti thAya che. paNa hA lebhathI Apate hoya, atta tiraskArathI Apa haya, je pucchAthI Apati haya ane AtmabhAvathI sahajapaNe ApatA hoya. tema ja dukha mAnI lete haya, maherabAnI mAnI lete haiya, ja upakAraka bhAve leti heya ane ma mitra bhAve letA hoya. AvA bhedane pariNAme avyaya ane sudhAtRptirUpI badhAnuM bAhya phaLa sarakhuM hovA chatAM karmanAM baMdhana ane kSayanI dRSTie ghaNe pharaka paDI jAya che. te ja pramANe ha , i pAse , 9 ka sa anna mAge, ane cAra jaNa temane na jamADe. temAM karmathI sarakhI parAvRtti che; ane cArenI sthaLa bhUkha para sarakhuM pariNAma thAya che. chatAM, na jamADavAnI ke na pAmavAnI pAchaLanI buddhi, lAgaNI, nIti, saMvedanA vagerenA bhadathI e kamaparAvRttithI karmanAM baMdhana ane kSaya sarakhAM nahi thAya. tyAre, ahIM pravRtti ane nivRtti sAthe parAvRti ane vRtti zabda paNa yAda rAkhavA jevA che. parAti eTale nivRtti nahi paNa ghaNAkharA loka parAvRttine ja nivRtti mAnI bese che. ane vRtti
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni cAritravijyajI rAma ane kRSNa paNa manuSyarUpe te kALamAM pUjANI che. teone devI zaktivALA sukha duHkhane denArA mahAna puru mAnyA che. eTale emane saMtoSavAthI teo bhaluM kare che evI bhAvanA te kALanA manuSyomAM jAgRta karelI ane e bane temanA bhakate e avatArI puruSo mAnelA che. e cAre mahApuruSo bhinna bhinna rUpe Aje paNa pUjAI rahyA che. rAma ane kRNa, mahAvIra ane muha e cArene kSatriya kulamAM utpanna thayelA mAnavAmAM AvyA che. ane e cArene janma uttara hindustAnamAM thaele che. rAma ane kRSNa, mahAvIra ane buddha e banne yugalanA Adarzo bhinna bhinna che. kemake rAma ane kRSNane rAjazAsananA karanArA, nyAya anyAyane nirNaya karanArA, duzmanane mArI nyAyI rAjya sthApanArA mAnelA che. emanI pUjAvidhi paNa judI jAtanI che. rAmamAM savaguNa ane kRSNamAM rajoguNa mukhya mAnyA che. zrI mahAvIra ane buddha e banne puSamAM tapa ane tyAga mukhya mAnela che. teo saMskArathI virakta hatA. rAjyazAsana calAvavAmAM teo karma baMdhana ane pApa mAnatA hatA. eka nAnAmAM nAnA jIvanI paNa hiMsA na thavI joIe evA ahiMsA dharmane teo pALanArA hatA. teomAM satvaguNa mukhya hatA. e yugalane Adarza dharmacakra hatuM. ane rAma kRSaNa yugalane Adarza karmacakra ha. darekanA puratAmAM paNa te svarUpe ja teonuM varNana karavAmAM AvyuM che. rAma ane kRSNane gRhastha mAnavAmAM AvyA che. zrImahAvIra ane buddhane tyAgI mAnavAmAM AvyA che. buddhabhikSusaMdha hala hindustAnamAM nathI, paraMtu zrI mahAvIrane bhisaMdha hAla paNa hindustAnamAM mejuda che. judA judA saMpradAyanA zAstromAM joIe chIe te bauddha piTamAM jJAtaputra zrI. bhagavAna mahAvIrane spaSTa nirdeza karela che. tevI ja rIte jaina zAstromAM bhagavAna buddhano paNa nirdeza karavAmAM Avela che. e sivAya jaina zAstramAM jene zailIe rAma ane kRSNanAM varNane lakhelAM che. eTaluM ja nahi paraMtu jaina rAmAyaNa vagere svataMtra graMtha paNa lakhavAmAM AvyA che. phakta emAM je ghaTanAe lIdhI che te jaina zAstranI dRSTie lIdhelI che. have ApaNe brAhmaNa sAhitya tapAsIe te buddha ane mahAvIranuM temAM nAmanizAna paNa nathI ane pAchalAM pustakamAM evA nirdeza karyA hoya te te paNa khaMDanAtmaka buddhie karyA che. phakta brAhmaNa saMskRtimAM buddhane viSNune eka avatAra mAnela che. jainagraMthe kRSNane bhAvI tIrthakara mAne che. bhAgavatamAM trASabhadevanuM nAma Ave che te paNa emanI zailIe lakhavAmAM Avela che. e sivAya e tenA pustakamAM ApaNe tIrthakaronAM nAma AvatAM nathI. ATalo nirdeza karyA pachI mahAvIra ane kRSNae bannenI jIvana ghaTanAomAM ghaNuM sAmya jovAmAM Ave che. e ghaTanAo adabhUta mAhAtamya darzAvanArI hevAthI keNe kenAmAMthI lIdhela che e saMbaMdhamAM ame amAro abhiprAya ApavA mAMgatA nathI; phakta te ghaTanAonuM sAmya judI judI sau saunI paddhatie kevI rIte lIdhela che teja ahIM batAvavA mAMgIe chIe. garbha haraNa zrI mahAvIra svAmI mATe jaina zAstromAM lakhela che ke rASabhadatta brAhmaNanI strI devAnaMdanI kuMkhamAM zrI mahAvIrane utpanna thaelA jaIne ke naigamelI deva pAse te garbhanuM haraNa karAvI kSatriyakuMDamAM siddhArtha rAjAnI strI trizalA rANInI kukhamAM makAvyA ane trizalA rANIne putrIgarbha devAnaMdAnI kuMkhamAM mUkAvyuM.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatamAraka bhAratavarSanA cAra mahApuruSe phanA saMbaMdhamAM brAhmaNa zAstromAM lakhavAmAM Avela che ke asure upadrava dUra karavA devAnI prArthanAthI viSNue avatAra levAno nizcaya karI gamAyAne belAvI kahyuM ke devakInA garbhamAM je mAre aMza utpanna thaye che tene tyAMthI haraNa karI vasudevanI bIjI strI rohiNInA udaramAM mUkI te balabhadra nAme avatAra leze. ane jyAre tuM naMdapanI yazodAne ghare putrIrUpe avatAra laIza, tyAre huM devakInA AThamA garbha tarIke janma laIza. jyAre tAre janma yazodAne ghera putrIrUpe thaze tyAre tAruM ane mArU parivartana thaze, huM yazodAne ghera jaIza ane tuM devakIne ghera AvIza. A rIte kRSNanA adhikAramAM garbhaparivartana ane bALaka parivartana banne mAnavAmAM AvyAM che. parvatakaMpana zrI mahAvIra svAmIne janmAbhiSeka karavA je vakhate ida mahAvIra svAmIne merU parvata upara laI gaela te vakhate jaLanA bharelA meTA kaLaza joIne Iddhane zaMkA thaI che ke ATaluM badhuM jaLa prabhu upara paDaze te te prabhu kema sahana karI zakaze ? A idranI zaMkA bhagavAna mahAvIre avadhi jJAnathI jANI paganA aMgUThAthI merU parvatane dabAze, jethI lAkha ejanane merU parvata kaMpAyamAna thaye. kRSNanA saMbaMdhamAM paNa brAhmaNa pustakamAM lakhavAmAM Avela che ke I karela upadrava dUra karavA nAnI ummaramAM eka janane meTa gavaradhana parvata TacalI AMgaLI upara sAta divasa adhara rAkhyo hato ane gopane bacAvyA hatA. bALakIDA bhagavAna zrI vardhamAna kuMvara (mahAvIra) samAna vayanAM bALako sAthe gAmabahAra bALakIDA karavA gayA che. tyAM AmaLakI kIDA kare che. evAmAM eka deva bhayaMkara sarpanuM rUpa dhAraNa karI jhADanA thaDa sAthe vIMTAI jAya che, e joI jyAre chokarAo nAme che, tyAre zrI vardhamAna te sapane hAthathI pakaDI kheMcI kADhI dUra pheMkI de che. chevaTa vardhamAnanA parAkramathI prasanna thaI deva vardhamAnanuM nAma zrI mahAvIra pADe che. kRSNa jyAre bALakenI sAthe ramatA hatA tyAre adhanAmane datya kRSNane bIvarAvavA eka ejana jevaDuM lAMbu sapanuM rUpa karI rastAmAM AvI paDe che ane ghaNAM bALakone gaLI jAya che. e joI kRSNa e sapanuM gaLuM pakaDI dabAve che ethI sarpanuM moTuM phATI jAya che ane pote marI jAya che ane teNe je bALake gaLyAM hatAM te sakuzaLa bahAra nIkaLI Ave che. sAdhaka avasthA ekavAra mahA tapavI vardhamAna svAmI dhyAnamAM lIna hatA tyAre pANI nAmanA yakSe aneka upadravo karyA. chevaTa sarpanuM rUpa dhAraNa karI prabhune daMza karyo. prabhunA zarIramAMthI dhoLuM rUdhira nIkaLatuM jaine zuLapANI yakSa zAMta thaze ane prabhunI kSamA mAMgI. kuLanA saMbaMdhamAM lakhavAmAM Ave che ke kALIyA nAmanA nAge yamunA nadInuM pANI jharIluM banAvyuM, je pIvAthI dhaNA manuSya, ticaca maravA mAMDyA. A vAtanI zrIkRSNane khabara paDI. ethI kALI nAgane pakaDavAne pite tyAM jaI prayatna kare che tyAM zrIkRSaNane nAga daMza mAre che. paraMtu zrIkRSNa pitAnI capaLatAthI te nAgane tebA pokarAve che ane tenI phaNA upara zrIkRSNa nAca kare che. AthI sarSa zAMta thaI zrIkRSNanI AjJA laI samudramAM cAlyA jAya che. ekavAra mahAtaparavI zrI mahAvIra eka jhADanI nIce ubhA hatA. e vakhate vanamAM lAgele agni phelAta phelAtA prabhunA paga pAse AvyA. prabhunA pratApe te agni svaye zAMta thaI gayo.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ - S muni cAritravijyajI [ma. je. vidyAlaya kazazunA saMbaMdhamAM paNa evuM ja lakhavAmAM AvyuM che ke ekavAra yamunA nadInA kinAre vrajamAM Aga lAgI e bhayaMkara agnithI tamAma vrajavAsI gabharAI UThyA. te vakhate zrIkRSNa AvIne agninuM pAna karI vrajamAM zAMti phelAvI. ekvAra mahAvIra prabhu zata RtumAM dhyAnamAM UbhA hatA. te vakhate prabhunA pUrvabhavanI apamAnitI strI marIne vyaMtarI thaI che, te kaTapUtanA nAmanI vyaMtarIe AvIne pUrvabhavanuM ri smarI prabhumAthe khUba pANI chAMTI kaSTa ApyuM. paraMtu prabhu calAyamAna thayA nahi. te joI vyaMtarI zAMta thaI prabhune kSamAvI cAlatI thaI - kRSNanA saMbaMdhamAM paNa ene maLo ullekha che ke kRSNane nAza karavA kaNe pUtanA nAmanI rAkSasIne vrajamAM mekeilAvI. e rAkSasIe kRSNane viSamaye stanapAna karAvyuM chatAM kRSNane kAMI na thayuM. AvI sAmya dharAvatI ghaTanAo zrI mahAvIra ane zrI kRSNanA jIvana sAthe joDAyelI che. emAM koNa sAce ane koNa kheTo, e saMbaMdhI nirNaya amo ApavA nathI mAnatA. te kALamAM evI ghaTanAo mahApuruSanA jIvana sAthe joDAyelI joI lekamAM te dhaTanAone vadhAre Adara apAte haze. Aje paNa AvI ghaTanAo sAMbhaLI ghaNA cho Azcaryamugdha bane che. ApaNe te ahIM eja viveka karavAno che ke temanA jIvananuM dhyeya zuM hatuM. mahAvIranuM jIvana kRSNanA jIvanathI taddana nirAluM hatuM. kRSNa vilAsI hatA, yuddhamAM kuzaLa hatA, nItina hatA, ane rAjyakartA puruSa hatA. chatAM teone A badhAthI brAhmaNazAstromAM alipta mAnyA che. zrI mahAvIre bALa avasthA pachI sAdhaka avasthAmAM pite kevAM ka sahana karyA che. chatAM rAtadivasa jee dhyAnathI cUkyA nathI. jeoe zatru mitrane, sukha duHkhane sama mAnyA che, evA prabhu kayA dhyeyane mATe A badhuM sahana karI rahyA hatA e ApaNe zodhavA vicAravAnI jarUra che. kharI sAdhaka avasthA AvA vicArothIja Ave che bAkI bAhya ghaTanAnA camatkAro e bAhya vastu che. enI sAthe prabhune ke prabhunA dhyeyane koI saMbaMdha nathI. vItarAga prabhune AvA bAhya zRMgArothI oLakhAvavA agara oLakhavA e narI ajJAnatA che. jema keI suMdarI lAvaNyathI bharapUra hoya chUTA keze pANIthI nItaratAM vacce sarovarane kinAre ubhI hoya tene joI keTalAke enA bAhya naisargika sauMdaryane vakhANe che ane keTalAka teja suMdarIe soLe zRMgAra sajyA hoya te vakhatanA enA saMdaryane prazaMse che. dhAre ke te strI muMgI hoya kAne baherI heya, te A badhI prazaMsA upara pANI pharI vaLe ke nahi ? mATe strInuM kharuM sauMdarya enI maMjula bhASA, enuM smitahAsya enI namratA ane premaLa svabhAva, kAryadakSatA vagere guNemAMja raheluM che. prabhunA jIvananA bAhya AdarzomAM kharI prabhutA nathI. kharI prabhutA te prabhunI vizALa hRdayanI bhAvanAmAM che. emanI samadaSTimAM che, dhyeyane prApta karavAnI zaktimAM cheemanA suMdara manebalamAM che. mATe ApaNe jIvananI bAhya ghaTanAomAM na muMjhAI rahetAM prabhunA kharA svarUpane samajavA prayatnazIla banavuM joIe. Aje kaI vidvAna mahAvIranuM caritra lakhe te te mahAvIramAM kharI prabhutA zI zI hatI? eja batAvavAno prayatna kare. bAkI je alokika daivika ghaTanAonA prasaMge emanA jIvana sAthe joDI devAmAM AvyA che tene keIvidvAnanI kalama sparza kareja nahi. zrI mahAvIra sarvata hatA. vItarAga hatA. eo je upadeza ApatA te mAtra pitAnA tIrthaMkaranAmakarmanA udayane kSaya karavA mATeja ApatA. emanA mukhamAMthI bhAvika ane bIjI je je vAta
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatasmAraka bhAratavarSanA cAra mahApuruSo 15 nIkaLI che te gautama svAmInA praznanAttararUpe nIkaLI che. prabhu mahAvIrane potAnA vicArAnA pracAra karavAnA mAha na hatA. ethI mahAvIrane pracAraka kahI zakAya nahi. buddha pAte pracAraka hatA. temaNe cAre taraph pharIne khUba pracAra karyA che. Aje lAMkA muhunA jIvana saMbaMdhamAM ane siddhAMtAnA saMbaMdhamAM jeTaluM jANe che teTaluM mahAvIranA saMbaMdhamAM jANatA nathI. Aje paNa hindustAna bahAra tibeTa, cIna, jApAna vagere dezAmAM bauddha dharma khUba pracAra pAmela che. buddhanA sAdhuo khAvAkhAva, peyApeyane vicAra bhUlyA che, chatAM te Aje paNa khUba pracAra karI rahyA che. zrI mahAvIranA dharmane pALanArAonI saMkhyA bahuja thADI che. temAM paNa Aje mahAvIranA sAdhuAmAM pracAraka bhAvanA khIlakula nathI. zrI rAmanA jIvanamAM khAdya alaukika ghaTanA bahuja ochI che. rAma nItimAM, ekapatnIvratamAM ane baMdhuprema vagere saddaguNAmAM khUba vakhaNAyA che. pitAnI AjJA zidhAryuM mAnI zAMtithI vanavAsa bhAgavyA che. rAme rAvaNa sivAya mIna sAthe yuddha karela nathI. emanA satvaguNupradhAna vyaktitvanI chApa laoNkA upara khUba paDelI che. zrIkRSNanuM jIvana bAhya alaukika dhaTanAothI bhareluM che. sAma, dAma, daMDa, bhedamAM A puruSa kuzaLa hatA. vilAsI jIvana alaukika hatuM. chatAM kharA tattvavettA kRSNanA bhaktAe kRSNanA svarUpane uttama kATInuM vicAryuM che. bhArata varSanA cAra mahApuruSonA jIvana saMbaMdhamAM emanA jIvana sAthe joDAyalI khAdya alaukika ghaTanAe te eka kAre rAkhI emanuM AMtarajIvana keTaluM pavitra alipta hatuM ane tee pAtAnA jIvananI sArthakatA kayA dhyeyathI karI che, lokakalyANa teoe kevI rIte karyuM che enA AtmA kevA mahAna hatA eja ApaNe vicAravAnuM ane grahaNa karavAnuM che, temAMja ApaNuM hita che. a ----dazavaikAlika sUtra. ahiMsA, saMyama ane taparUpa dharma ja utkRSTa maMgaLa che, jJAnInA jJAnanA sAra ante che ke ta kAinI hi~sA karatA nathI ane ahaMsAnA siddhAnta paNa TAinI hiMsA na karavI' ---sUyagaDAMga sUtra, A avani uMpara veravALIne vaira zAMta karI zakAtAM nathI, paraMtu averadvArA ja varanI zAMti thAya che; e ja sanAtana dharma che. - 1256, ardhuM samajAya rAkhanAro yogI potAne bhUtamAtramAM ane bhUtamAtrane pAtAmAM nue che, ---zrImadbhAgavadgItA.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ navI saMskRtinuM ghaDatara lekhakaH DaoN. sumanta mahetA mANasanA zarIranI aMdara amuka jAtanA tAvanA agara kSayaroganA jaMtuo ThIka pramANamAM pese che ane amuka roga pedA kare che. e roganA eka cihna tarIke tAva Ave che, paNa e tAva-eTale zarIranI garamInuM vadhavuM-e roga nathI. rega te melerIA athavA kSaya hoya che. tevI rIte Aje yupamAM je mahAbhArata laDAI cAlI rahI che te eka roga nathI e mAtra reganuM cihna che. khare rega te mAnasika che. yurepanA mANasomAM ahaMbhAva vadhI gayuM che. huM ja sAre, mArA mANase ja sAro, mArI ja saMskRti sArI, bIjAM badhAM jaMgalI leke che. jarmane kahe che ke ame ja kharA sAcA "Aya" chIe bIjI badhI yuropiya prajA asaMskArI ane pachAta che. eziA ane AphrikAnI prajA te gulAmIne mATe sarjAelI che. AvI prajAone mAnasika tathA sAMskRtika vikAsa aTakI paDyo che eTale temanI te sudharelI prajAmAM gaNatarI ja karavAnI nathI. ahaMbhAvamAMthI hadapAra svArthIpaNuM pedA thAya che, ane tenI sAthe sAthe adekhAI juThThANuM, krodha, lobha vagere durga khIle che. yuropanI A laDAI 1939 mAM zarU thaI nathI, je 1914 mAM zarU thaI na hatI. enI utpattine te lAMbe ItihAsa che. viprahanuM vAtAvaraNa pedA karavA mATe aneka vidvAna, DAhyA ane gAMDa lekhakoe jabara prajAmata keLavyo che, paNa te ItihAsamAM utaravAnuM A lekhamAM banI zake ema nathI. AjanA vigrahane aTakAvI devA mATe laDI rahelI prajAne samajAvIne bAMdhachoDa karavAmAM Ave che tenAthI jarAya lAbha thavAne saMbhava nathI. tAva utAravAnA auSadhathI garamI ochI thaI jAya paNa tethI lohInI aMdara jaMtuo je tephAna macAvI rahyAM hoya te te kAyama ja rahe che. athavA ApaNe eka bIjuM vAkIya daSTAMta laIe. kaI dardInuM eka hADakuM saDyuM hoya ane tenA saDAnuM paruM cAmaDI teDIne bahAra nIkaLatuM hoya tevA dadIpara evA upacAra karIe ke cAmaDIne rUjha AvI jAya che temAM lAbha thavAne badale geralAbha ja thavAne che, kAraNa ke parU nIkaLI javuM ja joIe. khare sAcA ane eka ja IlAja e che ke saDAne maTADavA mATe aMdara auSadhi nAMkhavI, ane aMdarane rega maTADe. yupIya saMskRtinI vikRti A lAMbI prastAvanA karIne huM mArA viSayanI carcA para AvI jAuM chuM. yuropamAM je jAtanI saMskRti prastI dharmamAMthI janma pAmI, temAMthI repharamezana nAme jANItA sAMskRtika palaTa thaze ane buddhivikAsanI sAthe sAthe je navI Arthika vyavasthA AkhA yuropamAM ja nahIM paNa amerikAmAM, eziyAmAM, AphrikAmAM temaja oNsTreliAmAM, arthAta AkhA manuSya jagatamAM phelAI gaI che temAM kAMI bhAre de, kAMI vicitra vikRti, kaI evA prakAranuM jhera che ke jene lIdhe AkhuM jagata gAMDuM thaI gayuM che. AkhuM jagata meTI laDAIne mATe ja badhI zakita kharce che, abajo rUpIAnA zarAao taiyAra kare che, badhI keLavaNI duzmananA saMhArane mATe apAya che, rASTranI badhI sAdhanasAmagrI ane zakti potAnA bacAva ane pADozInA saMhArane mATe ja vaparAya che. A eka kalpI na zakAya evuM bhayaMkara gAMDapaNa virATa svarUpanI aMdara phelAI rahyuM che. tyAre zuM yuropa gAMDuM che ane mAtra eziyAmAM ja DahApaNa che A praznane uttara laMbANathI Apa paDe ema che. eziAmAM te jApAna che ane jApAnane paNa yuropane roga lAgu paDyo che -
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 Jeremix) navI saMskRtinuM ghaDatara ahaMbhAva, svAya, lAbha, mehanuM gAMDapaNa. eziyAmAM cIna che, AkhI pRthvInI vasatine pAMcame bhAga. eziyAmAM lagabhaga aDadhA raziAnuM prajAsattAka rAjya che. eziyAmAM cALIsa kareDa mANasanI vasativALuM gulAmI bhagavatuM hiMdutAna che. koI paNa deza seMkaDo varSothI gulAmI bhogavatA hoya te jarUra anumAna karI zakAya ke e dezamAM jJAna nahIM hoya, nahIM haiya DahApaNa, saMpa, sAce dharma ke sArI sAmAjika agara Arthika suvyavasthA. e eziAmAM aphaghAnistAna ane irAna jevA deza che ke je yuropIyana rAjanI meharabAnI para jIve che. eziAkhaMDanI prajAnI sthiti te AvI namAlI ane dayAjanaka che. tyAre prazna e upasthita thAya che ke zuM have A jagatanA sarva manuSya hAlanA gAMDapaNanA tAMDavanRtyamAM nAccA karaze? ane nAcIne nAza pAmaze? yuropanI pUMcha A praznano vicAra ApaNe judI rIte karIe. yuropIya prajAnA vikAsamAMthI manuSyajAtie khAsa meLavyuM zuM? yurepamAM je vikAsa thayo tene lIdhe uttara ane dakSiNa amerikA, AphrikA, osTre liA, ane lagabhaga AkhA eziyAnA badhA dezo yuropanA kabajAmAM agara tenA pAsamAM AvI gayA che, tethI yurepanI pUMcha e jagatanI pUjI thaI gaI che ane je yurope meLavyuM che tenuM anukaraNa bIjA dezamAM thaI rahyuM che, paNa pachAta prajAoe joIe teTale lAbha uThAvyo nathI. (1) samAjamAM evI keLavaNI phelAI che ke 99 karatAM vadhAre TakA jeTalI prajA bhaNelI che. nirakSaratA ane ajJAna banI zake teTalAM dUra karyA che. (2) prajA zarIre sazakta banAvI che kAraNa ke temane sAre kherAka, sArI svacchatA, ramatagamata ane vyAyAma, sArA davAkhAnA ane ArAmagRhe maLe evI vyavasthA thaI che. (3) jJAna tathA zedhaLane lIdhe dezadeza vaccenAM aMtare nAza pAmyAM che. Aje kalAkanA 300 mAIlanI jhaDape eropleIne sukhethI musApharI kare che. TelIphona ane TelIgrAphathI AkhI duniyA sAthe ApaNe ArAmakhurazImAM beThA beThA vAta karI zakIe chIe ane daza varSanI aMdara jagatamAM banatA banAva AMkhe joI zakIzuM. AkhA jagatanA samAcAra reDIothI tamane tune pahecI zake che. (4) AMtararASTrIya kaho ke samasta jagatanI (pRthvInI) kahe, ApaNe evI vyavasthA karI zakyA chIe ke dakSiNa amerikAnA jaMgalanA eka gAmaDAmAMthI lakhelo kAgaLa TuMkAmAM TuMkA samayanI aMdara himAlanI khINamAM kaI pachAta pahADI prajAnI vyaktine surakSita pahoMcI zake che. AvI rIte ApaNe aneka cIjo meLavI che. e badhI bAbatanuM vistRta vivecana mArA viSayanI carcA mATe Avazyaka nathI. uparanA varNana parathI joI zakAze ke pahelAM je hatuM tevuM kAMIka navuM ApaNe meLavyuM che ane keTaluMka hatuM tene ApaNe vadhAre vistRta karyuM che. je je meLavyuM che, je aniSTa nathI ane jemAM mULamAM aniSTa nathI evI bAbate ApaNe cheDI devA mAMgatA nathI. paNa je kAraNone laIne yuropamAM aniSTa peThuM che te dUra karyA vinA manuSyajAti vikAsa asaMbhavita che. ApaNI AzA pahelo prazna evA pUchaze ke yuropIya saMskAromAM je aniSTa peThuM che, te dUra karavAnA prayAso Aja sudhImAM zA mATe thayA nathI ? ane jo thayA hoya te te zA mATe saphaLa thayA nathI? yuropanI aMdara ucca AdarzovALA ghaNA mANaso che, paNa AjanA svArthasAdhaka vAtAvaraNamAM temanI tataDI saMbhaLAtI
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 Do. sumana mahetA nathI. Aje te je IgleMDanA sauthI meTA dhamAMkhyakSa che, te Izvarane prArthanA kare che ke jarmanuM nikaMdana kADhI nAkhe, ane hiTalara Izvarane hukama kare che ke jarmana prajAnuM saMrakSaNa kare, ane aMgrejone saMhAra kare. ekaMdare evuM jaNAya che ke lokone sthApita aina dharmamAM, (proTesTaMTa ke romana kethalikamAM) nahIM jevI zraddhA che. lAkhe ke dhArmika vidhiothI aMjAI gayelA hoya che te vAta sAcI, paNa dharmanI preraraNathI temanAM jIvana uttarottara unnata thAya e prakAranI zraddhA rahI nathI. AvI vastusthiti lagabhaga badhA sthApita dharmonI thaI rahI che. - yurepamAM yaMtronI zodha pachI thI ane pachI prajAonuM zoSaNa rItasaranuM zarU thayuM tyAra pachIthI muDIvAde bhayaMkara rAkSasI svarUpa dhAraNa karyuM ane tenI sAme samAjavAde yejanApUrvaka sAmano karyo. amuka prasaMgenI anukULatAne lIdhe e sAmane raziyAmAM saphaLa nIvaDyo ane tyAM je navI samAjaracanA thaI rahI che, temAMthI ApaNane ghaNuM zIkhavA jevuM maLe ema che. raziAmAM Aje varga sthapAyuM nathI. je je pagene saphaLatA maLI che, tethI te hamezAM sArA ja che ema kahevuM paNa barAbara nathI. te chatAM raziyAnA nAmamAtrathI nAka caDhAvI devuM athavA tene badanAma karavA mATe "hiMsAne AkSepa mUkavo (jyAre muDIvAdIonI rAkSasI hiMsA tarapha AMkha ADA kAna karavA) emAM nathI DahApaNa ke nyAyadaSTi. AkhI mANasa jAtanA chaThThA bhAgamAM je mahAna akhataro thaI rahyo che tenuM udAra manathI manana karavAnI jarUra che. e akhatarAmAM je anii che te ApaNe mATe tyAjya haze. raziAne kAzI ke makkA mAnI lIdhA vinA tyAM je eka siddhAMtane amala thaI rahyo che ke padAzanAM badhAM sAdhane kaI vyakti ke vyakitaonA hAthamAM nahI rahe paNa samasta dezanAM raheze ane tethI pidAzane mATe rASTrIya Arthika nijana karavuM paDaze e ApaNe svIkAravuM paDavAnuM che. vyakitao kArakhAnAM, khetI, revene upaga karIne dhana meLave ane e dhananA pate samAja taraphathI TrasTI thAya e kevaLa havAI killA bAMdhavA jevI vAta che. paNa jo eka dezamAM A prakAranI yojanA cAlatI hoya te dezadezanI harIphAInuM zuM thaze? ane jo dezadeza vaccenI harIphAI jAya nahIM te laDAIbaMdha paDe ja nahIM. tethI jevI rIte eka dezane rASTrIya Arthika niyojana karavuM paDavAnuM che, tevI rIte badhAM rASTra vacce vepArane mATe nijana karyA vinA chuTake nathI. A TuMkA lekhamAM A carcAnI vadhAre vigatomAM utarI zakAya nahIM. je eka meTA vizALa dezamAM vyaktigata harIphAI nAza pAme che, te dezamAM dareka vyaktine tenA kudaratI valaNane anukULa keLavaNI ApavAno prayAsa thAya che, tyAM dareka vyaktine kAma maLa che agara jIvavAnuM sAdhana maLe che, te tevI paristhiti bIjA dezamAM azakya che evuM mAnavAne kAMI kAraNa nathI. AvI paristhiti ubhI thAya, te badhA manuSyo eka meTA kArakhAnAnA saMcAonA cakro jevA banI raheze evI dalIla vakhate karavAmAM Ave che, paNa sagI AMkhe joI zakAya evuM pariNAma raziyAmAM evuM AvyuM che ke sthAnika svataMtratA vadhatI jAya che. amerikAmAM je lAkhA navA loko vasavATa mATe jAya che temane thoDAM varSomAM amerikana banAvI devAmAM Ave che. raziAmAM je rIte joDAyAM che te pitAnI bhASA paheraveza vagere choDatAM nathI; kAraNa ke jyAM tyAM sthAnika samitionA hAthamAM rAjakArabhAra che. evuM anumAna karI zakAya ke have "rASTranA divase pUrA thayA che. AsAsa ane loreinanA pradeza mATe phrAnsa, jarmani tathA bIjA paDazanA dezoe lAkha mANasanAM balidAna ApyAM che ane abajo rUpIAne dhumADe karyo che, paNa jo e pradezamAM sthAnika svarAjya hoya te A beThI harIphAIne nAza thAya che. A praznane ukela rahele che evuM huM jarAya sucavato nathI. guMcavAyelAM kiDAMne te ghaNI vakhata kApI nAMkhavAM paDe che, paNa e viSaya paDatA mUkuM chuM.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatamAra] navI saMskRtinuM ghaDatara raziAmAM paNa je mAnasika vikAsane AbhAsa thatuM nathI, te vikAsa pAmenA bhaviSyamAM jagatamAM thaze evI huM AzA rAkhuM chuM; kAraNa ke mAnasika vikAsanI tAlIma ApavAnI kaLA hajI hamaNAM ja khIlatI jAya che. navA mAnasazAstranI navI zene AdhAre racelI, e navA prakAranI keLavaNI e manuSyane na mArge laI jaze. zArIrika svAstha ane mAnasika svasthatA, buddhinA vikAsa mAMthI nIpajatI vivekabuddhi, dhIraja ane gAMbhIrya e bhAvi manuSyanAM dRSTibiMdu badalAvI deze. amerikAnI asthiratA (satapatA) e eka mAnasika roga che. dareka kAmanI utAvaLa e eka aniSTa lakSaNa che. "utAvaLA so bAvarA, dhIrA se gaMbhIra" e kahevatamAM ghaNuM DahApaNa samAyeluM che. siDanI ane bieTrisa veba raziAnA samAjavAdI vikAsa mATe evI AzA batAvI che ke temAMthI bhaviSyanI navI saMskRti (sivilijhezana) thavAnI che. raziAmAM je parivartana thaI rahyuM che tene huM apUrNa gaNuM chuM. e parivartananI pAchaLa je baLA kAma karI rahyAM che temAM AtmamaMthana ane AtmanirIkSaNane joIe tevuM sthAna maLyuM nathI. Atmadarzana, AtmaparIkSA (Self-knowledge) e AtmavikAsanA mULamAM rahyuM che ane vyakti ane samaSTinA saMbaMdha viSenA yogya jJAna vinA sAro AtmavikAsa zakya nathI. AvA jJAnane lIdhe manuSya tathA jagata viSe navuM mUlyAMkana zakya bane che, manuSyanI agAdha zaktinI khIlavaNI thAya che manuSyanuM mana ghaNuM vadhAre udAra ane vizALa bane che. mAtra ApaNA hiMdadezamAM nahIM, paNa AkhI pRthvInA badhA dezomAM Aje bhAre parivartana thaI rahyuM che, dareka dezanI sArI ke kharAba pravRttinI asara bIjA deza para thAya che. pRthvI nAnakaDI thaI gaI che. manuSya mAtra AjanA vigraha ane kaMkAsanA vAtAvaraNathI kaMTALI gayo che. manuSyane zAMti joIe che. hAlanI bhayaMkara asthiratA asahya thaI paDI che. eka tarapha avivekI vaibhava ane bIjI bAjue kaMgAliyata e paNa asahya che. eka tarapha karaDe mANasane pUratuM khAvAnuM na maLe ane bIjI bAjue ghauM, beMkI ane kapAsane bALI mUkavAmAM Ave e arthazAstra rAkSasI gaNavuM paDe che. lAkha mANasene kherAka, kapaDAM ane bIjI jarUriyAtanI mAMga che ane tenI sAthesAthe lAkha mANaso bekAra niruvanI thaI gayA che. A badhuM badalavAnuM che. mahAvIra jaina vidyAlaya ApaNI najaranI sAme meTAM moTAM parivartana thaI rahyAM che. e parivartanane daravaNI ApavA mATe gya jJAnavALA cAritryavAna strIpuruSonI jarUriyAta che. mahAvIra jaina vidyAlayamAM je tAlIma maLe che agara maLaze tene lIdhe AvA cAritryavAna AgevAne pAkaze? mahAvIrasvAmIe je udAra tathA unnata dharmane upadeza karyo hato temAM Aje je jaina dharma meTe bhAge paLAya che temAM huM te AkAzapAtALa eTale pharaka jouM chuM, paNa A carcA Aje karato nathI. manuSyanuM bhaviSya ghaDAI rahyuM che, e ghaDataramAM ApaNe cheDe ghaNe bhAga bhajavavAne che eTaluM lakSamAM rAkhIne ApaNuM kartavya karatA rahIe te zubha pariNAma Avaze. yuvAe potAnA jIvanamAMthI yuhane asta thavA na devA joie. je jhajhI jANe te ja Arya, te ja yuvaka, yuddha hRdayamAM paNa cAle ane bAla jagatamAM paNa cAle. banne ThekANe hInatA sAme laDI AryatA prasthApita karavI dhaTe che.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ [.. vAhaya rajatasmAra] manuSyadigInuM sAdhya zuM che ? dareka guNaThANe karmane baMdha, udaya, udIraNA ne sattA A badhuM eTalA vistArathI batAvavAmAM AvyuM che ke temAM skULa buddhi kAma karI zake tema nathI. A jagata badhuM karmanuM ja citra che. temAM pheraphAra karmajanya thAya che, chatAM jaina zAstrakAra utamane ja pradhAna mAne che. uttamavAdI ja tIvra prayatna vaDe kama khapAvIne mokSe jaI zake che. karmavAdI jaI zakatA nathI. A vAta paNa bahu samajavA jevI che. prAyaH chava karma bhagave che, te karatAM ghaNAM vadhAre bAMdhe che. te badhAM ja bhegavavAM ja paDe, te kaI jIva mekSe jaI zake ja nahIM, paraMtu zreSTha adhyavasAya vaDe jIva puSkaLa kamIne nAza kare che, tethI ja AtmA mekSa jaI zake che, A bAbata khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI che. jene zAstranI mahattA mATe jeTaluM lakhAya teTaluM beDuM che. teNe vyavahAra paNa UMcA prakAra batAvyA che. nItinuM raNa paNa tenuM UMcuM che. te pramANe vartanAra bhavya jIvo zuddha vyavahAra vaDe AtmAnI nirmaLatA karI AgaLa vadhe che. jaina zAstrakAre vyavahAranI upekSA karI ja nathI, tene paNa jarUra mAnela che, paraMtu temAM aTavAI javAnuM nathI. tene chevaTane mAnavAne nathI. tenAthI AgaLa javAnuM ghaNuM che tethI dareka guNamAM AgaLa vadhatA jaIe, te prAte prApta karavAnI sthitie pahoMcI zakAya che, tethI prathama zuddha vyavahArI bane, sAcA zrAvaka thAo, pachI AgaLa vadhe ke jethI kalyANanA bhAna banI zake. A jagyAe eka vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavI ke mAtra jJAnAbhyAsathI kAryasiddhi nahIM thAya, paraMtu temAM batAvyA pramANenA ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane saMtApa vigere guNa meLavavAnI teTalI ja jarUra che. AnuM nAma kriyA paNa kahevAya che. A zuSka kriyA nathI. jJAnayukta hovAthI rasavALI che. uttama bedha ne sadAcAra arthAta jJAnane kriyA e be vaDe ja sAdhyanI siddhi thavAnI che, mATe je manuSyajigIne saphaLa karavAnI jijJAsA jAgRta thaI hoya te prathama satsaMga meLa ane tenI sAthe upara kahyA pramANe jJAnAbhyAsa karI sadAcAraparAyaNa bane, vrataniyama grahaNa kare, tapa, japa, vagere kare. deva gurune oLakhI tenI yathAyogya bhaktimAM tatpara bane. te ja tamArI manuSyajiMdagI saphaLa thaze. ane tame tamArA Adarza jIvana vaDe bIjA aneka manuSyane sanmArge gamana karavAnA kAraNabhUta banaze. AvI manuSyajiMdagI pUrve aneka vakhata maLyA chatAM zuddha dharmanA ArAdhana vinA nirarthaka gaI che tevuM A vakhata na bane e vAta khAsa lakSamAM rAkhaze. prANImAtrane A lokamAM (1) manuSyatva, (2) dharmazravaNa, (3) dharma upara vizvAsa ane (4) saMyamamAM purAvo cAra uttama aMge atidurlabha che. manuSyapaNuM pAtro je jIva dharmane sAMbhaLIne tenA upara zraddhA rAkhe che temaja te pramANe puruSArtha karIne tapa to saMyama seve che, te karmarajane tadana khaMkherI nAkhe che eTale ke mekSa meLave che, --janarayana sUga 1
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA sASya, sAdhana ane sAdhaka sabaMdhI vicAraNA lekhakaH suracaMdra puruSottamadAsa badAmI, bI. e., elaela. bI. riTAyarDa mejhIjha ke jaja 1. keIpaNa prayatna saphaLatApUrvaka ane lAbhakAraka rIte sAdhI zakAya teTalA mATe traNa vastuo para khAsa lakSya rAkhavAnI jarUra che. e traNa paikI eka paNa vastu yathArtha na hoya te te kArya lAbhakAraka nIvaDatuM nathI ane saphaLa paNa thatuM nathI. e traNa vastuo --(1) sAdhya, (2) sAdhana ane (3) sAdhaka che. ApaNA zrI mahAvIra jaina vidyAlaya rUpe prayatnane mATe paNa A traNe vastuo, kAryanI zarUAta karatAM pahelAM, nizcita karavAmAM AvelI che. A prasaMge A traNe vastuonA saMbaMdhamAM ApaNe kAMIka vicAraNA karIe te te yogya ja lekhAze. ApaNuM saphaLatA keTale darajaje thaI che ane ApaNe zo lAbha prApta karyo che, ApaNu kSatio ane uNapa kayAM kayAM ane kaI kaI che, ane je heya te te dUra karavA mATe ApaNe zuM karavuM joIe e vigere nakkI karavAnA mArga tarapha ApaNe A vicAraNAthI vicarI zakIe. vidyAlaya jevI saMsthAnI AvazyakatA mATe hAlanI paristhitimAM be mata hoI zake nahi. paraMtu samAjane ekaMdara jotAM ApaNe A saMsthAdvArA meLavI zakatA badhA lAbha meLavI zakyA chIe ke kema ane na meLavI zakyA hoIe to tene mATe ApaNI pravRttiomAM zA zA sudhArA vadhArA karavAnI jarUra che te bAbata ApaNe vicAra karI zakIe. AvAM AvAM aneka kAraNone laIne huM A viSaya para mArA alpa anubhava ane alpa buddhi anusAra keTalAka vicAro darzAvuM te huM dhAruM chuM ke te sArthaka lekhAze. 2. vidyAlayanuM sAdhya tenA baMdhAraNa ane dhArA dharaNomAM spaSTa batAvavAmAM AvyuM che. "jaina kema ane dharmanI unnati karavA mATe keLavaNIne lagatI agatyanI saMsthAo phaMDanA pramANamAM khelavI, keLavaNInA vizeSa pracAra mATe janAo karavI ane tene amalamAM mUkyAnA prayatna karavA". A pramANene uddeza rAkhela hevAthI e te cAkhyuM che ke vidyAlayanuM sANa jaina kema ane jaina dharmanI ujati karavAnuM che, ane e sApya pAra pADavA mATe keLavaNInA kSetramAM prayatna karavAnI AvazyaktA svIkAravAmAM AvelI che. jenA kAma ane dharmanI unnati kone kahevI e bAbatamAM vizeSa vicAra karavAnuM heya ja nahi. A vidyAlayamAM abhyAsa karanAra dareka vivAthIne vidyAlayamAM dAkhala thatAM pahelAM pratijJApUrvaka lekho jAhera karavuM paDe che ke te pote zvetAMbara mUrtipUjaka jaina che, ane lena ke hApha pegividyArthIonA pitA athavA vAlIe paNa pratijJApUrvaka lakhI jaNAvavuM paDe che ke te pote ane tene putra mUrtipUjaka vetAMbara vivArthIgRhamAM rahetA vidyAthIonA vartana vagere mATe je niyamAvalI karavAmAM AvelI che, temAM niyamita rIte dhArmika abhyAsavargamAM hAjara rahevA mATe, dhArmika parIkSA ApavA mATe, dararoja daherAsarajImAM pUjA karavA mATe, rajAnA divasomAM TharAvyA pramANe dhArmika kriyAo karavA bAbata, abhakSya khAnapAna nahi karavA, ane vizeSe karIne rAtribhojana na karavA vigere bAbatanA niyame karavAmAM AvelA che. A vigere hakIkatathI ApaNane khullI rIte samajAya tema che ke ApaNuM mukhya sAdhya che prakAranuM che, ane temAM prathama darajajAnuM sAdhya te ApaNI kAmanA vivAthIo ApaNA mahAna dharmanuM
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ [. che.. rajatamArI vidyAlayanAM sAdhya sAdhana ane sAdhaka-vicAraNA 27 rahasya samajatA thAya, uttama prakAre ApaNI dhArmika kriyAo, ane AcAra amalamAM rasapUrvaka mUke, temaja e bAbatenA pitAnA jJAnanA ane AcaraNanA aMgata anubhavathI bIjAone paNa rasa letA kare. paNa e sAdhya pAra paDe teTalA mATe teonI Arthika sthiti paNa sArI hovI joIe. te na hoya te teo e sAdhya saMtoSakAraka rIte sAdhI zake nahi ane bIjAo upara sArI chApa paNa pADI zake nahi. teTalA mATe bIjA darajajAnA sAdhya tarIke vyAvahArika keLavaNI ApavAnI AvazyakatA mAnavAmAM AvelI che ane vighArthIone sArI ucca prakAranI keLavaNuM maLe tevA prabaMdha racavAnI jarUriyAta svIkArAyelI che. khAsa lakSyamAM rAkhavAnI jarUra che ke jene kema ane jaina dharmanI unnati thaI zake te uddezathI keLavaNI ApavAne uddeza muLathI rAkhavAmAM Avyo che. A udeza kharekhara bahu dIdhuM. daSTithI rAkhyo che ane te prazaMsanIya temaja anamedanIya che. sAdhya viSe ATaluM vivecana karI e sAdhavA mATenA sAdhana ane te sAdhanene lAbha lenArA sAdhake viSe ApaNe thaDa vicAra karIzuM. 3. ApaNA vidyAlaya mATe je sAdhya nizcita karavAmAM AvyuM che te prApta karavA mATe judI judI paristhitio ane saMjogone dhyAnamAM rAkhIe te vidyAlayanA upAdake ane saMcAlakoe pitAnuM banatuM karyuM che ema te ApaNe kabula karavuM joIe, ane teone te mATe dhanyavAda Apa joIe. vyAvahArika keLavaNI mATe je sAdhane karI ApavAmAM AvelAM che te keTaleka darajaje saMtoSakAraka gaNAya, jo ke temAM paNa phaMDanI chUTa hoya te ghaNo vadhAre karavAnI jarUra che ja. meTAM moTAM zaheromAM prAthamika, miDala ane hAIkulenI keLavaNI, dhaMdhArojagAranI keLavaNI, temaja hAlanA samayane ucita ane jarUrI aneka prakAranI TekanIkala ane bIjI keLavaNI ApavAnA prabaMdhe racAya, dhArmika sAhityanAM prakAzane thAya, dhArmika carcAo karanArI saMsthAo khelAya, jainatvanuM vAtAvaraNa phelAya tevA aneka kAryo AraMbhAya, ane ekaMdare jainenI AdhyAtmika temaja vyAvahArika sthiti ucca prakAranI thAya ane jaina dharmane prabhAva sarva vizvamAM khIla rahe tevA aneka upAya jAya. judA judA sthaLoe barDIga hAusanI vyavasthA paNa thaI zake ke jyAM rahIne ApaNA dhArmika AcAravicAranuM jJAna ApaNA bALako saraLatAthI meLavI zake. paNa A badhAmAM paisAnI relamachela joIe, ane tenI sAthe pUratI dekharekha rAkhanArA ane pitAnA vartanathI ane jJAnathI uttama saMskAro pADI zake tevA saMcAlake, kAryavAhake ane zikSake paNa joIe. e je maLI zake te vidyAlaya kendrasthAnamAM rahI tenI aneka zAkhAo mAraphata ApaNuM sAdhya sAdhavAmAM uttama saMsthA banI rahe. e bAbata hAla ApaNe bhaviSyane mATe rAkhIe. hAlamAM je paristhitimAM ApaNe chIe tenA upara lakSya rAkhIne hAla te ApaNe ApaNuM kArya dhapAvavuM salAhabhareluM che. temAM upara jaNAvyuM tema vyAvahArika keLavaNI mATenAM sAdhane te keTaleka daraje saMtoSakAraka mAnI zakAya, paNa je mukhya sAdhya sAdhavA mATe keLavaNInuM AlaMbana levAmAM AveluM che tene mATenAM sAdhanomAM aneka prakAranI nyUnatA che. Ane mATe vivAlayanA saMcAlakone doSa ke bedarakArI jaNAvavA mAMgatA nathI. keTalIka bAbate te evI che ke je tene anIcchAe calAvI levAnI pharaja paDe che, ane AMkha ADA kAna karavA paDe che. vidyArthIone eTaluM ane evA prakAranuM dhArmika jJAna maLe ke jethI teonA dhArmika AcAra ane vicAra uttama prakAranA thAya, ane vidyAlayamAM rahetA hoya tyAre temaja vidyAlaya mAMthI bahAra nIkaLyA pachI paNa teonAM vANI ane vartana suzrAvaka tarIkenAM heya, teomAM dharmabhAvanA kharekharI pariNamelI heya, ane je vyAvahArika lAIna pitAnA abhyAsakrama tarIke teoe svIkArelI heya athavA abhyAsane ati lIdhI hoya te lAInamAM Itara janonI sarakhAmaNImAM dIpI nIkaLe ane mAnavaMtI sthitimAM Ave e jyAre ApaNe anubhava thAya tyAre ApaNuM kemanI ane ApaNA
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 suracaMdra puruSottamadAsa badAmI [ma. je. zivAlaya dharmanI vAstavika unnati thayelI gaNAya. eTale daraje A bAbatamAM ApaNe AgaLa vadhIe teTale darajaje ApaNuM mukhya sAdhya sAdhavAmAM ApaNe saphaLa thayA chIe ema gaNI zakAya. paNa ethI ulaTuM vihAlayanA cAlu vidyAthIo ane bhUtapUrva vidyArthIo paikI jeone suzrAvakane zobhe evA AcAra ane vicAranuM jJAna paNa na hoya ane te tarapha bhAva ke dilasojI paNa na hoya, athavA jJAna heya chatAM zraddhA ane dilasojI na hoya te teonA saMbaMdhamAM vidyAlaya pitAnuM mukhya sAmya sAdhavAmAM niSphaLa nIvaDyuM che emaja kahI zakAya, ane teo mATe karavAmAM AvelI tamAma pravRtti nakAmI gaNAya, eTaluM ja nahi paNa thayela kharca ane mahenata barabAda gayA athavA dharmavirodhIo ubhA karavA mATe thayA ema kahevAmAM Ave che te khoTuM che ema ApaNe na kahI zakIe. A kAraNane lIdhe A bAbatamAM vizeSa kALajIpUrvaka lakSya rAkhavAnI AvazyakatA che. 4. dhArmika jJAna ApavA mATe ane dhArmika AcAravicAra samajAvavA ane pariNumAvavA mATe je prayAsa karavAnuM che te mukhyatAe dhArmika zikSaka ane vidyAlayanA suparInTenDanTanA upara avalaMbe che. aMgrejImAM kahevata che ke "Example is better than precept." e kahevata kharekhara anubhavasiddha che. e kahevatane anusarIne zikSaka ane suparInTenDanTa banne pitAnI vANuM ane vartanamAM, AcAra ane vicAramAM suzrAvaka hovA joIe. tema hoya to teonI chApa vidyArthIo upara acuka sArI paDyA vagara rahe nahi. vidyAlayanA saMcAlake jarUra A bAbata para pUratuM lakSya ApatA ja haze. paNa keTalIka vakhate evuM paNa bane che ke yogya vyakti meLavavA mATe ghaNI muzkelIo Ave che, ane te vakhate game tevI vyaktine A kArya sopavAnI saMcAlane anIcchAe pharaja paDe che. AvA prasaMgoe, vidyAlaya e dharmanI ane kAmanI unnati karavA mATenI saMsthA che ema gaNIne dharmanI ane kAmanI unnati IcchanAra baMdhuonI paNa pharaja che ke A bAbatamAM rasa laI AvA agatyanA sthAno mATe yogya puruSe meLavI ApavA mATe kharA dilathI teo prayAsa kare. 5. vidyAlayamAMthI bahAra paDelA vidyAthIoe amuka amuka bAbate te khAsa jANavAnI ane yathAzakti AcaravAnI hoyaja, sAmAyika, guruvaMdana, devapUjana, pratikramaNa, samyakatva, zrAvakanA vrata, sAdhunA mahAvrata, navatatva, ATha karma, cAda guNasthAna, deva, guru tathA dharmanAM lakSaNe, A ane AvA AvA bIjA aneka viSayenuM jJAna teoe meLaveluM hovuM joIe, ane temAMthI je AcaravA lAyaka heya te pite sakAraNa AcarI na zake te judI vAta che, paNa te AcaravA lAyaka che evI zraddhApUrvaka mAnyatA dharAvanArA hovA joIe, ane jeo AcaratA hoya temanI anumehanA karI temanA tarapha pramAda rAkhanAra hovA joIe. vidyArthI A sthitimAM Ave jyAre jyAre A bAbata tene aneka rIte samajAvavAmAM ane ThasAvavAmAM Ave, ane e bAbatene tene abhyAsa paNa karAvavAmAM Ave ane AcaraNamAM mUkavA mATe Teva pADavAmAM Ave, tyAre vidyArthIne temAM rasa paDe. vidyAlayamAM AvI bAbatonI nAnI nAnI puritakAo taiyAra karAvAya, vidyArthIonA rUmamAM, ane bIjA sthaLoe enA beDuM taiyAra karI gyatA pramANe rAkhavAmAM Ave, ane te vidyArthIonA anAyAse vAMcavAmAM Ave te tenI asara paNa sArI ja thAya. 6. vidyArthIone pALavAnA niyamane amala karavAmAM paNa jema bALakane esaDa pAvA mATe keTalIka vakhata kaheratA batAvavAnI jarUra rahe che, tema temAM paNa sakhtAI rAkhavAnI jarUra che ane tevI sakhtAI thatI hoya to vidyAthIonA mAbApa, vAlI ke teonA sagAsaMbaMdhIoe e bAbatamAM te vivAthIne huM khamavuM paDatuM hoya te paNa tene mATe kaI prakAranuM vivalaya viruddha jAheramAM vacana
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajAmA] vidyAlayanAM sAdhya, sAdhana ane sAdhaka-vicAraNuM 29 kADhavuM na joIe, eTaluM ja nahiM paNa dharma ane temanI unnati mATe te kAma karavAnuM yogya ja hatuM ema jaNAvI saMcAlakone madada ane uttejana ApavuM joIe. 7. dhArmika vAMcanane zekha vivAthIomAM vadhe teTalA mATe teone meTI rajA daramyAna ane phudInA divasamAM vAMcavA lAyaka purata ApavAM joIe, banI zake che tevA dIvasamAM sAmAyika laIne roja ke anukULatA pramANe be ghaDI te ochAmAM ochuM A vAMcana rAkhavuM ema samajAvI sArI bhASAmAM lakhAcalA ane dharmanA tatva ane AcArone suMdara rIte ThasAvanArA rasika pustaka vAMcavA mATe preraNA thAya te tethI jarUra manovRttimAM sudhAro thayA vagara rahe nahi, ane tenI sAthe dhArmika jJAna paNa sAruM vRddhi pAme. dhArmika kriyAo mATe paNa vidyArthIonA upayoga mATe jarUrI upakaraNo pUrAM pADavAM joIe, ane vighArthIo dhArmika pravRttiomAM rasa letA thAya ane te tarapha AkarSAya evA prabaMdha thavA joIe. AvI AvI aneka bAbate vidyArthIone dhArmika jJAna ane kriyA tarapha AkarSavA mATe sUcavI zakAya ane jema jema vizeSa anubhava maLI jAya tema tema temAM sudhArA vadhAre paNa karI zakAya. 8. vyAvahArika keLavaNIne aMge eka vAta khAsa jaNAvavAnI jarUra che ane te zArIrika keLavaNI virSa che. e tarapha vidyArthIonuM khedajanaka durlakSya rahetuM hoya ema jaNAya che. zArIrika keLavaNI mATe jarUrI prabaMdha kare e saMcAlakonI pharaja che, paNa te prabaMdhane pUrepUre lAbha le e vivAthIonA hAthamAM che. keTalIka vakhata evuM bane che ke judA judA prabaMdha karyA chatAM paNa vivAthI tene lAbha levA mATe bahu meLA dekhAya che, ane karelo ane karavAmAM AvatA kharca phekaTa jAya che. tethI saMcAlakone te prabaMdhe mulatavI rAkhavA ke baMdha karavA paDe che. hAlanI paristhitimAM vivAthIone zarIrasaMpatti sudhAravA mATe khAsa upadeza ane preraNA karavI paDe e zocanIya che. pite athAga mahenata laIne meLaveluM jJAna je zarIrasaMpatti sArI na hoya te nirarthaka thaI rahe che, ane tene lAbha joIe te laI zakAte ane bIjAone ApI zakAto nathI. A bAbata khAsa lakSyamAM rAkhavI joIe. zarIra taMdurasta rahe ane saMyamI thaI zakAya teTalA mATe enA upara avazya dhyAna ApavuM joIe. . sAga ane sAdhana bane anukULa hoya paNa sAdhaka je sAdhya tarapha bedarakArI rAkhatA hoya ane sAdhana tarapha abhAva ke beparavAI dharAve te saghaLuM kArya niSphaLa jAya. mATe sAdhakane aMge paNa kAMIka vicAraNA karavAnI jarUra che. vidyAlayamAM dAkhala thanArA sAdhaka yAne vivAthI bALa vayanA hetA nathI. meTIkyulezananI parIkSA pAsa karyA pachI teo vidyAlayamAM praveza meLavI zake che. temAM te vakhate thoDA thoDA dhArmika saMskAre to hovA joIe temaja sAmAnya prakAranuM dhArmika jJAna paNa teoe pahelethI ja saMpAdana kareluM hovuM joIe. je vidyArthIomAM te bilakula hAya nahi, teone vivAthIo mATe karavAmAM AvelA niyama pALavAnuM pharajiyAta thAya tyAre temane bahu vasamuM lAge ane teo tene pitAnI svataMtratAnI upara parANe tarApa paDe che ema mAne ane tethI bahAranA dekhAvamAM te niyamonuM pAlana karavAnuM kapaTa keLave, ane bIjA sahavivAthIone paNa pitAnI AvI halakI vAsanAthI vAsita karavAnA prayatna Adare. Ama bane tyAre AkhuM taMtra avyavasthita thAya, ane saMcAlakone ghaNI muMjhavaNa paDe. AvI sthiti na thAya, ane vidyArthIone mATe karavAmAM AvelA dhArmika niyamane sukharU5 amalamAM mUkavAnuM banI Ave teTalA mATe vidyAlaya taraphathI karavAmAM AvelI savaLatAo tarapha vidyArthIo mAnabharelI daSTie jue, ane AvA niyama ane savaLatAvALA sthAnamAM rahIne pote keLavaNI levA bhAgyazALI thayA che teTalA mATe pitAnuM ahe bhAgya mAne ane e meLavI ApanArA vidyAlayanA utpAdako, saMcAlake
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ suracaMdra puruSottamadAsa badAmI [ma che. zivAlaya ane sahAyane AMtarika dhanyavAda Ape-tevuM banI zake teTalA mATe vidyArthIonI pasaMdagI karavA mATe teonI parIkSAnuM pariNAma dhyAnamAM levAmAM Ave che tenI sAthe tenA dhArmika saMrakAre ane dhArmika jJAna upara paNa lakSya ApavuM ghaTe. amuka amuka prakAranA saMskAra ane jJAna ochAmAM ochA dareka vihAthamAM dAkhala thatI vakhate hovA ja joIe, athavA amuka mudata mATe tene haMgAmI dAkhala karavAmAM Ave ane khAsa zarata karavAmAM Ave ke amuka amuka bAbatonuM jJAna teNe vadhAremAM vadhAre ATalI mudata daramyAna meLavI levuM ane je te tema karavAmAM niSphaLa jAya te tene vidyAlayamAM vadhu vakhata rAkhavAmAM nahi Ave. hAlamAM kenpharansa taraphathI dhArmika parIkSAo levAmAM Ave che, aneka sthaLoe mAdhyamika keLavaNI mATe boDIMga hAuse che, aneka sthaLoe dhArmika jJAna ApavAnI pAThazALAo che, eTale amuka dhArmika jJAna meTrIkanI parIkSA sudhImAM meLavavAnuM ghaNuM sulabha che ane kadAca aNadhAryA saMjoga vazAt te maLI na zake to meTrIkanI parIkSA ApyA pachI pAsa thaIne vivAlayamAM dAkhala thavA IcchA rAkhanAra vijJAne mATe eTaluM jJAna meLavavuM e IcchA hoya te kaI prakAre muzkela nathI. 10. vivAthI baMdhuone uddezIne A paNa jaNAvavuM ucita ane jarUranuM che ke teoe pitAnuM vartana vidyAlayamAM temaja vidyAlayanI bahAra evA prakAranuM rAkhavuM ghaTe ke jethI teonA saMbaMdhamAM AvanAra ApaNI samAjanA bhAIo ane bahenanA upara evI chApa paDe ke vidyAlayamAM rahIne abhyAsa karatA vidyAthae viveka ane vinayavAna thAya che, deva tathA guru tarapha bhakti ane bahumAna rAkhanArA bane che, ane pitAnA sAdhamae tarapha prIti ane vAtsalya dharAvanArA hoya che. AvA vartanathI teo pitAnI jAtane sudhArI zake eTaluM ja nahi paNa pitAnA svajana saMbaMdhIo ane samAjanA anya jinenA upara vivAlaya saMbaMdhamAM ghaNuM sAnukUla vAtAvaraNa pedA karanArA thAya ane tethI vidyAlayanI dareka pravRtti mATe paNI saralatA thaI jAya. vidyAlaya saMbaMdhamAM jAhera mata sarva prakAre anala thAya te ApaNI samAjamAM aneka dAnezvarIo che teo paNa-bhAgye ja je pravRttio cAlI rahI che tene poSavA mATe, ane je vizeSa pravRttio vadhAravAnI saMcAlaka bhAvanA sevI rahyA che te vadhAravA mATe pitAne hAtha jarUra laMbAvaze. paNa ethI ulaTuM vivAlayanA vivAthIo je dhArmika jJAna ane AcAravicAranA saMbaMdhamAM bilakula dekhAvapUratI vRtti rAkhe eTale ke vidyAlayamAM rahevAnuM hoya tyAM sudhI vidyAlayanA niyamo pALavA joIe ema mAnI laI tene eka bejA rUpa gaNI aNachUTake vidyAlayamAM heya tyAM sudhI pALe ke pALavAne kapaTI dekhAva kare ane vidyAlayanI bahAra gayA, chuTImAM ghare gayA, athavA vidyAlaya choDI gayA eTale te pravRttio tarapha bilakula bedarakArI rAkhe ane temAMthI chuTA thavA badala zvAsa khece, te teo pitAnuM ahita karanAra thaze eTaluM ja nahi paNa vivAlayanuM ane vidyAlayanA mukhya uddezanuM ahita karaze ane vidyAlaya tarapha jAhera jaina samAjanI aruci pedA karI je saMsthAe temane paNa ApyuM. tenA ghAtaka nIvaDaze. A hakIkta upara vidyArthI bhAIoe pUrepUruM dhyAna ApavAnuM che. alabata vidhAbhyAsa karyA pachI saMsAra vyavahAranA ane jIvana pravRttinA aneka kAryo rokANa thavAthI vidyAlayanI dhArmika pravRttione sakriya amala karavAmAM aneka prakAranI aDacaNa AvavAno saMbhava che, paraMtu te pravRttio taraphanAM prIti ane bahumAna te jarA paNa kamI thavAM na ja joIe. te pravRttione anukULatAe amalamAM mukavAnI bhAvanA to kAyama ja hovI joIe. 11. upara jaNAvyA pramANe sAtha, sAdhana ane sAdhakane vega maLe te pravRti satiSakAraka kAyamane mATe cAlyA kare. paraMtu ApaNe je khAsa uddeza jaina kAma ane dharmanI unnati karavAnuM che tene mATe eka vizeSa bAbatanI AvazyakatA rahe che. vidyAlaya taraphathI pUrA pADavAmAM AvelAM sAdhano dvArA
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatasmA 1 vidyAlayanAM sAdhya, sAdhana ane sAdhaka-vicAraNA 31 sArI vyAvahArika keLavaNI laI uttama dhArmika saMskArA pAmI dharmanI dhagaza ane mahAvALA vidyArthIo nIkaLe e kharuM. paraMtu e vidyArthIo amuka lAInamAM joDAya ane potAnA saMsAravyavahAra IjjataAbabharelI rIte calAve ane AgaLa jatAM temAM dIpI nIkaLe ane pAtAnA sAdharmI baMdhuone sahAyabhUta thaI zake evI sthitimAM mUkAya te teo kharekhara kAmanI ane dharmanI unnati karanArA thAya. hAlanI paristhitimAM te vidyArthIone abhyAsakramamAM saphaLatApUrvaka pAsa thayA pachI paNa ThekANe paDavA mATe keTalIka vakhate phrAMmAM paDe che. kAi vidyArthIo kAI nAkarI dhaMdhAmAM joDAya, paNa temAM mAMDamAMDa potAnA ane potAnA kuTuMbanA pASaNanA kharaca meLavI zake to tethI bekArImAMthI te bace, paNa kAmanI ane dharmanI unnati karavAnuM bhAgya teone prApta na thaI zake. vidyAlaya A paristhitimAMthI vidyArthIone bacAvavA mATe kAmanA vyavahArakuzaLa ane vizeSa bhAgyavAna gRhasthAnI dilasAjI ane sahAyanI AzA rAkhe, ane te AzA phaLIbhUta thAya ane vidyArthI tevA kliseAja bhAgyavAna gRhasthAnI sahAyathI AgaLa paDe ane dIpI nIkaLe, te kAma ane dharmanI unnatinA uddeza kharAbara pAra paDI zake. jema ApaNA potAnA kuTuMbamAM khALAne bhaNAvI gaNAvI ThekANe pADavA ane sArI pAyarI para caDhAvavA ApaNe Atura hAI e chIe ane tene mATe banatA sarva prayatna karavAmAM kacAza rAkhatA nathI, tema AkhA jaina samAjane eka kuTuMba tarIke lekhI kAmanA keLavAelA khALAne ThekANe pADI sArI pAyarIe caDhAvavA kAmanA bhAgyazALI gRhasthIe AturatA rAkhavI joie. vidyAlayanA saMcAlakA ane kAryavAhakAe vidyAlayamAMthA taiyAra thayelA vidyArthIonuM eka ra04ra rAkhI je je kAryakSetramAM joDAvavAnI tenI lAyakAta hoya tenI noMdha karI te mujaba teo joDAya teTalA mATe tene ane te kAryakSetranA adhipationA meLa karAvI ApavA prabaMdha karavA joie. ApaNe sArI rIte samajIe chIe ke vADa vinA velA caDhe nahi. vidyArthIrUpI velAne upara caDhavA mATe AgevAna bhAgyazALI gRhasthAe vADarUpa thavuM jarUranuM che. upara mujbanI vicAraNAne pariNAme vidyAlaya jevI saMsthAe pote nakkI karelA prazasya uddeza sAdhavA sAru kayA mArge cAlavuM joIe te kAMIka aMze ApaNe samajI zakIzuM. atyAra sudhImAM je mArge ApaNe cAlatA AvyA chIe te mArgomAM kayAM kayAM sudhArA vadhArA karavAnI jarUra che tenI paNa ApaNane kAMika jhAMkhI thaze. A jagatanA dhaNA kharA vyavahArAmAM matapherI, ane bhinna abhiprAyA tA haiAvAnA ja paNa temAM paraspara bhinnatA jaNAtI hoya tyAM mitrabhAve carcA karI, vicAra karI ApaNuM je mukhya sAdhya rAkheluM hAya te jema uttama rIte sAdhI zakAya teve mArge cAlavuM jarUranuM che. mAruM te sAruM ema nahi mAnatAM sAruM te mAruM ema mAnI ApaNuM kArya ApaNe AgaLa dhapAvavuM joie. ApaNuM vidyAlaya potAnA jaina kAma ane dharmanI unnati karavAnA zubhatama kAryamAM sadA saphaLa rahe e aMtaranI abhilASA sAthe mArI A lekha huM pUrNa karuM chuM. jIvananA prasaMgo kAMi dhArye prasaMge banatA nathI. prasaMga bane ane gRhapatine yogya jaNAya tA tA cAvIza klAka dharmopadezano ja samaya gaNAya. parantu eka bIjI vAta paNa dhyAnamAM rAkhavI ghaTe che, dharmopadezamAM jema gRhapati e prasaMga ane satyana pahelAM pAtAnAM karI le ane tyAra pachIja tene vANImAM utAre e jarUranuM che, tema vidyArthInI abhimukhatA paNa joie. pAtra abhimukha nahiM hoya tA jeTaluM rehaze teTaluM vahyuM jaze; vidyArthI kAna nahi mAMDe te zabdA pavanamAM UDI jaze. vidyArthInI agnimukhatA joI levI e paNa patinuM krama che; ane evI abhimukhatA na hoya te ghaNIvAra upadezane pANa vALI levA emAM paNa DahApaNa che, siMhaprasAda kAlidAsa ba
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. me. kezavalAla hiMmatalAla kAmadAra [ma, jai. vidyAlaya rajata-mAra ] * jaina gatane rahevAnAM sAsAM thaI paDyAM che. ALasune uttejana ApavAnI himAyata huM karatA nathI. paNa muMbaI, amadAvAda, rAjaMkATa jevAM moTAM nagarAmAM sArAM havA ajavALAvALAM dharA maLatAM nathI, jo ke seAsAyaTIo nIkaLatAM asalanI sthitimAM ghaNA sudhArA thaI gayA che te kharUM che, A viSaya upara ghaNA bhAI e bhAgraha bharyAM lakhANA karyAM che, eTale e viSe haiM vizeSa nahIM lakhuM. jaitAnI bekArI dila kaMpAve evI hAya che. jainA ghaNA tAlevara che evI mAnyatA badhe DrAya che eTale jaina bekArI tarapha lekAnuM lakSa bahu jatuM nathI, brAhmaNA bhIkha mAgI zake, khIjA lekA majUrI karI zake, paNa jaitA bhIkhathI ke majUrIthI nirvAha karI zake nahIM, majUrI temane mATe varjya che, jainAnA junA dhaMdhAjhmA savagaranA thaI gayA che. sarakArI kAyadAthI sarAphInA AbadAra baMdhI nAza pAmatA jAya che. kheDutA ane kArIgaro A kAyadAnA lAbha laI jUnAM devAM ApatA nathI ane samAjavAdIe tevI maneAttine khATuM pASaNa Ape che. gAmaDAMmAM ane zaherAmAM vargavigraho ane nAtajAtaviTThA pesI gayA che, jainAne nArInA daravAjA baMdha thaI gayA che; kAraNa ke te mATe garAsiyA vagere have harIphAImAM UtaravA mAMDyAM che. jaina saMkhyA eTalI nAnI che ke jaine saMgaThana kare tAya teo bekArIne paheAMcI vaLaze nahIM. atyArasudhI alpa saMkhyA chatAM temanI lAgavaga sArI hatI, paNa have viAdhakhanA vadhatAM jAya che. A jamAnAnuM rAjakAraNa A virAdhabaLane poSaka nIvaDe evA bhaya rahe che. mata upara sattA avalaMbe, te jaina mata ghaNA aa rahevAnA. moTAM zaherAmAM A virAdhabaLa bahu jaNAtuM nathI, paNa kasabAmAM ane gAmaDAMmAM te baLa spaSTa jaNAi Ave che. hamaNAM sudhI jainA dezAvara jaI kamANI karatA hatA. have dezAvaranAM dvAra badhA mATe baMdha thatAM jAya che; tethI ApaNI bekArInA viSaya ApaNI pAse khAsa vicAra mAMge che. nAkarIthI mekArI kadI ochI thAya nahIM. ekArInA upAya vadhAre utpAdana karavuM te ja che, e arthazAstranA, samAjazAstranA ane rAjakAraNanA viSaya che. paNa jainAe tenA kharekhara vicAra karavA ghaTe che. sArI sthiti hoya to ja saMskRti TakI zake che. ane jaina samAjanI AbAdImAM jaina vicAranuM mAruM bhaviSya che, vartamAna yuddha pUruM thaze, vepAra rAjagAra vadhaze, hindu te mATe mATe prayatna karaze, ane jo yuddha hindumAM na pese ane jo ApaNe tyAM AMtaravisraha na jAme, tA ApaNA samAja mATe bhaviSya dhaNuM UjaLuM che. jenA mukhyatve gUjarAta-kArDiAvADamAM vase che. A pradeza dariyAI pradeza che. tethI vepAra rAjagAramAM te bhaviSyamAM sAruM sthAna leze. jainAe e sthAnathI pAtAnuM bhaviSya UjaLuM karI levuM ghaTe che. ApaNA samAjanuM saMgaThana nabaLuM che, chatAM bIjA samAjonI apekSAe te mane to ThIka ThIka lAge che. A saMgaThana vadhAre lakSa mAgI rahyuM che. ApaNA sAdhusAdhvIvarga temAM sArI sevA ApI zake. huM temane temanA mahAvratanA pAlanathI viruddha vartAva rAkhavA kahetA nathI. paNa te varga jo pAtAnI zithilatA eDI de, potAnI ati sAMpradAyikatAnA tyAga kare, lekAnA dhanane khAtAM kharaca tarapha vaLatAM aTakAvI tenA sadupayoga karAve, lekazaktine saMgaThananA kAmamAM prere, te te samAjanI ananya unnati sAdhI zake. e vargamAM vidvattA che, svArtha tyAga che, manobaLa che, uttama che, vicArasAmarthya che; paNa temanAmAM atyAre kusaMpa che, ane temanI dRSTi sAMpradAyika, ati vhemI ane ati saMkucita che. uparAMta temanuM zikSaNa ekadama madhyakAlIna che. tethI te samAjanI vartamAna ane bhaviSyanI dazAnuM barAbara darzana karI zakatA nathI. ApaNI kAnpharanse vagere ApaNI sAmAjika ane dhArmika sthitinuM khavalAkana kare evI IcchA ApaNe ahIM prakaTa karIe, atyArasudhI te saMsthA ApaNA jUnA sAhityane prakaTa karavAmAM khAsa
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ma che. bhalAlaya rajata-smAraka ] jaina samAja upara keTalAka UDatA vicAra rAkAelI jovAmAM Ave che. jaina patrA A viSaya upara jeTalI carcA kare che, teTalI carcA jaina samAjanI sthiti upara karatAM jovAmAM AvatAM nathI. digaMbara zvetAMbara jhadhaDAo, sthAnakavAsI zvetAMbara jhalaDAo, maMdizanI vyavasthA, saMdhanAM taDa, sAdhusAdhvInA pakSapakSAMtarA, dIkSA prakaraNa, A savAla ApaNI samAjasthiti pAse ekadama gauNa che. dareka jainanuM jainatva khIlI nIkaLe te prayAsa have ekadama Avazyaka banyA che. A savAla sAthe eka khIjA savAla mane sUjhI Ave che. ApaNA jaina samAja dharmaparatve svara bedarakAra banatA jAya che, ane te ja sAthe dharmanuM kharu svarUpa tene yogyarIte poMcI zakatuM nathI. sAdhusAdhvIonI saMkhyA ochI thatI jAya che. je che, te badhe karI zakatAM nathI. jeo pharI zake che, teo samAjane yogyarIte paheAMcI zakatAM nathI. gAmaDAMnA jeneAnI sthiti te yAjanaka che. atyAre evA samaya AvI paheAMcyA che, jyAre gAmaDAMnA ane zaherAnA jainAnA AcAravicAra zuddha jaina rahe ane zuddha jaina TakI rahe te mATe zrAvaka ane sAdhu e be vacce kAI judI saMsthAnA upayoga karavA ghaTe che. A vicArane huM ahIM nirdeza mAtra karuM chuM. pUrve evI saMsthA hatI ke kema te vicAravAnuM kAma huM anveSakAne soMpuM chuM. atyAre evI saMsthAnI jarUra mane to lAge che, aneka gAmaDAM che, jyAM sAdhusAdhvInuM cAmAsuM varase thayAM thaeluM hotuM nathI. ApaNA samAjanI eAchI thatI jatI saMkhyA A viTaMkhanAne kayAM sudhI sAMkhI zakaze ! AzA che ke A sUcanA upara kAMIka, ane kAika sthaLa, vicAra thaze ane tene kAMIka mArga nIkaLaze. samasta hiMdanI prajA sAthe jenAmAM paNa bArI khetI rahI che. ApaNA deza parAdhIna che tyAM sudhI bekArIne pUrI rIte TAvI zakavAnA tA nathI ja, chatAM paNa jaina jevA pramAmAM sukhI samAja e viSayane aMge paNuM karI zake che. ApaNAM AmaMta ane udyogapatio A praznamAM rasa le ane sakriya phALA Apa tA kTaleka dara bekArI jarUra ochI thAya, jaina samAjamAM eksanI gerahAjarIthI A dizAmAM kArya karavAmAM keTalIka surakalIo naDe che, tethI ekasa sthApavAnA puruSArtha sevAya te icchavA yogya che; paNa aikyanA abhAvanuM kAraNa AgaLa dharIne kArya karatAM aTakavuM e kai rIte icchavA yogya nathI. ApaNe nAma vRttithI, niHsvArtha bhAve, sevAnI dhagazathI bekArI ochI karavA kAma karatA thaI jazuM, te bekArI jevA matabhedaraNIta praznathI ApaNA samAjamAM gerahAjara dekhAtI ektA jarUra AvI maLaze, tema huM mAnuM chuM. bekArInA prazna zahero karatAM gAmaDAMne vadhu sparzI rahyo che. gAmaDAMnA bhAine azikSita ke akuzaLa gaNIne ApaNe temanA tarapha bedarakAra rahyA chIe. pariNAme ApaNuM e mahattvanuM aMga hAla caitanyahIna banI gayuM che; e duHkhada sthitinuM prAyazcitta ApaNe ceMja chuTA che. gAmaDAMnA ApaNA bhAIomAMthI dharmanA saMrakrAra ochA thatA jAya che, kAraNa ke temane te saMskAra meLavavAnuM sAdhana hetuM nathI temaja teAnI AMtarika sthiti paNa joie tevI sArI nathI ene laine teo dhArmika saMskAra na meLavI zake, tA jaina samAje, zahero ane gAmaDAnA bekArInA prazna saMyukta rIta vicAra karI, evI yAjanA karavI joie ke bannene paraspara lAbha maLe, huM AzA rAkhuM chuM ke bekArI jevA nirdoSa praznane ukela karavAmAM zrImaMta ane udyogapatie sahakAra Apaze ane badalAyelA yugane pichAnIne dAnanI dizAmAM bArIne agrasthAna Apaze, te samAjanI unnati jarUra thaI zakaze, ~~~mI jaina zvetAMbara konpharansanA paMdaramA adhivezananA svAgatasamitinA pramukha sthAnethI--
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ navavicArake ane dAna lekhaka: 5. dalasukha mAlavaNiyA. zAe dAnano mahimA gAya ane paraMparAthI zAstravAcanamAM e mahimApATha thavA lAge eTale samAjamAM dAnanI pravRtti te zarU thaI gaI. pachI te vastutaH dAna zuM kahevAya, dAtA ke heya, tenuM pAtra kaNa heya, dAna kayAre ane kevI rIte devuM -e badhuM vicAravAnuM cheDI daI mAtra devuM e dAna ane game te, game tyAre, game tene, game tevI rIte dee badhuM dAnanI TimAM gaNAvA lAgyuM. jema pratyeka AcAra viSe mAtra rUDhi e ja tene pALavAnuM niyAmaka tattva thaI paDyuM che, tema dAnanI paNa eka rUDhi thaI gaI ane ApaNe sArI rIte jANIe chIe ke koI paNa niyama ke AcAra jyAre rUDhinuM rUpa pakaDI le che, tyAre te niyama ke AcAranA pAlanamAM vicArane jarA paNa sthAna rahetuM nathI. eTale dAne paNa jyAre rUDhinuM rUpa dhAraNa karyuM, tyAre tenI pAchaLa I paNa jAtanA vicArane avakAza na rahyo che te spaSTa che. samAjamAM AvI dAnanI rUDhi sAme navavicArakee mAthuM UMcakayuM-jyAM bhaktine bharapeTa khAvAnuM maLatuM na hoya, tyAM vItarAga bhagavAna mATe mahAlaya bAMdhavA ke temane hIrAmANekathI vibhUSita karavA, majUrane rahevA nAnI koTaDInI paNa sagavaDa na hoya, chatAM tyAgIo mATe moTA upAzraye baMdhAvavA; pita abhaNa rahIne paNa jJAnapaMcamInA ujamaNAmAM pustakaeNnI lahANI karavI; nekarane ThIkaThIka bAjana maLe che ke nahi, tenI darakAra te levI nahi, paNa pitAnI tapasyAnA ujamaNAmAM ke evA koI prasaMgamAM saMvabhAjana karAvavuM; ghare bhUkhyA bhikhArI mAgavA Ave te Adara te kayAMthI hoya ? haDadhUta karI tene pAchA kADhatAM zarama paNa na Ave chatAM vezadhArI ke pitAnA saMpradAyane sAdhu AvI caDe te AvazyakatAthI adhika paNa parANe ApavuM-A ane AvI bIjI aneka prakAranI dAnanI rUDhio viruddha navavicArakoe pitAnuM mAthuM UMcakayuM. pariNAme samAjamAM mAne evo paNa eka varga utpanna thaye che je AvI dAnanI rUDhimAM pitAne homavA mAgato nathI. eTaluM ja nahi paNa prasaMga Avye e didAna sAme pitAno virodha balapUrvaka dhAve che ane koI prasaMge saphaLa paNa thAya che. A pramANe samAjamAM rUTidAna viruddha je hIlacAla thaI che te AMzika saphaLa thaI gaNAya, kAraNa hajI hidAnanI paraMparA ekadama aTakI paDI nathI. paNa e navavivArakAne paNa eka lAlabattInI jarUra che. khAsa karIne jaina samAjane lakSIne huM ahIM carcA karavA mAguM chuM. rUDhivAdIonA dAne aMdhaparaMparAthI prerAyelA hoya che, tenI pAchaLa vicArabaLa nathI hatuM, yazanI AkAMkSA hoya che, temAM pAtrApAtrane viveka nathI, A ane AvA bIjA badhA de chatAM eka vAta te ApaNe svIkAravI ja paDaze ke teo Ape che. navavicArane virodha ApavA sAme nathI, paNa ApavAnI rIta sAme che. A vastu khAsa lakSyamAM rAkhavI joIe. atyAre banyuM che evuM ke dAnanI rItane virodha karatAM karatAM vadhate oche aMze jANe dAnane paNa virodha thaI gayo hoya tema jaNAya che. avicArIpaNe ApavuM e te ayukta che ja, paNa ethIye vadhAre ayukta te dAnane ja sAcA karIne parigrahane vadhAre e che. eTale navavicAra e boTAM dAnene virodha karavAmAM pAchI pAnI karavAnI jarUra nathI, paNa sAthe sAthe potAnI dAnanI navI rIte paNa samAjamAM pratiSThita karavAmAM pAchI pAnI karavAnI nathI e bhUlavuM na joIe. Y0
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ba. ka. vivAhaya jataSkAra] navavicAraka ane dAna dAnane pravAha je ulaTI rIte vahI rahyo che, tene badale ugI kSetramAM vALavAnI jarUra che ane e kAma navavicArakoe ja zarU karavuM paDaze; kAraNa e navA mArgamAM rUDha lokone te hajI zraddhA jAmAM ja nathI, eTale teo te e mArge javAnA ja nathI. navavicArakAnI zraddhA e navA mArgamAM jAmI hoya, te pitAnA dAnane pravAha e mArge vALI tenI upayogitA pUravAra karavI paDaze. ane eka vAra evI upayogitA siddha thaI eTale sau koIe mArge vaLavAnuM. Ama na bane tyAM sudhI mAtra rUDha dAnane virodha dhAryuM phaLa ApI zake nahi. eka e avasara hoya che, jyAre kaI paNa vastune mAtra virodha karIne besI rahIe te paNa rogya gaNAya, paNa ene maryAdA hoya che. e maryAdAnuM atikramaNa karIne paNa mAtra virodha karIne besI rahevAmAM Ave te e virodha paNa dhArI asara upajAvI zakatuM nathI. rAjanaitika kSetramAM koMgresanI atyAre je pragati ApaNe joIe chIe, te AvA virodha pradarzana uparAMta vidhAyaka kAryakramane ja AbhArI che. te ja pramANe dAnanA virodha pradarzana uparAMta have je e virodhane beda na paDavA devA hoya te navavicArakoe pitAnA taraphathI kAMIka vidhAyaka pravRtti paNa upADavI joIe. ApaNI kensara ane yuvakamaMDaLamAM aneka prakAranI vidhAyaka sUcanAo mUkI che. bekArI nivAraNa, auogika zALAo, chAtrAle, gurukule, pustaka prakAzana, sahakArI maMDaLa ane evI aneka pravRttio samAja sAme dAnanI navI dizA sUjhe eTalA mATe mUkI che. paNa haju temAMthI kaI paNa pravRtti ekAda apavAda sivAya pagabhara te zuM paNa sAcI dizAmAM zarU paNa karavAmAM nathI AvI. banyuM che evuM ke dAtA balA nathI paNa teNe rUDhidAne uparAMta A navA kSetromAMthI paNa kaI kAIne apanAvyA che. pariNAme kSetra te nathI, paNa temAM varcasva e ayogya dAtAonuM ja che. temaja dAna paNa vicArapUrvakanuM nahi, janApUrvakanuM nahi. pejanA navavicArakee mUkI paNa tenA mATe nANA rUDhivAdIo taraphathI ja meTa bhAge maLyA eTale pariNAme pejanA abharAIe rahI ane navA mArgoe vaparAyeluM dhana paNa navavicArakoe dhArelA pariNAma ApI zakyuM nahi. A vastusthiti ApaNA samAjanI kaI paNa borDiMga, keI paNa gurukula ke evI kaI paNa saMsthAnuM saMcAlana jevAthI pratyakSa thaI jaze. samAja sAme navavicArakAe beDiga ke gurukulenI yojanA bhUkI, paNa paisA te temAMnA keIke ja ApyA. ane vadhAre bhAganA paisA rUDhivAdIo pAsethI ja game te prakAre kahe ke yazane nAme-maDAvyA. Akhare e saMsthAonuM saMcAlana navavicAramAMnA keIkajanA hAthamAM rahyuM ane moTA bhAganA saMcAlaka rUDhivAdIo ja nImAyA. pariNAme saMsthAnuM khAkhuM te navuM, paNa temAM prANa te purANo ja rahyo. eTale atyAre vaLI pAchuM e saMsthAo paNa nakAmI che, temAM mAtra jUnI rUtie pramANe badhuM kAma cAle che, navA vicArane avakAza nathI e badhuM kahevAnuM bAkI ja rahyuM. eTale mAtra pejanA ApavAthI kAma na cAle, paNa te sAthe vicArae thoDe ghaNe tyAga paNa karavo joIe. saMsthA na cAle e bahetara che, paNa siddhAnta viruddha calAvavA mATe paisA maLe te paNa agrAhya che-e siddhAnta laIne besavuM joIe. ane jo tema thAya, te ja keI Adarza saMsthA cAlI zake. paMjAbamAM eka evuM na mIjAI muslIma saMpradAya che, jenA pratyeka anuyAyInI A pharaja manAya che ke teNe pitAnI kamANIne amuka hisso judo kADhI mukhya peDhImAM mokalI Ape. e paisAne upayoga e saMpradAyavALA pitAnI masa ibAMdhavAmAM ane moTe bhAge kAmanA viyArthIonA ucca zikSaNa pAchaLa kharce che. e saMpradAyanA zrI jhapharullAkhAna jevA sabhya che ane khAsa vAta
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. dalasukha mAlavaNiyA (ma che. havAlA rajatamAraka che te e che ke tene koI sabhya abhaNa nathI. pratyeka zIkha sainika pitAne prathama pagAra gurudvArAne ApI kRtArthatA anubhave che e te jANItI vAta che. Ama ApaNI samAjamAM navavicArane eka evo varga Ubho thavo ja joIe, je pitAnI kamANIne amuka bhAga te jude kADhI pitAnA vicArAnukULa cAlatI saMsthAmAM vApare. eka taraphathI samAjavAda ke sAmyavAda jevA vAdonI vAta karavI ane bIjI tarapha pitAne parigraha dinaprati kema vadhe tenI phikara karavI. jyAM sudhI A sthiti rahe, tyAM sudhI samAjamAM navavicArane anukULa kaI paNa pravRtti pagabhara thaI zake nahi e te dekhItI vAta che. dAna e koI bIjAnI dayA khAIne nahi, paNa pitAne parigraha ocho karavAnI dRSTithI ja apAvuM joIe. dAna viSenI A navadaSTi je sAcI hoya te pachI navavicArakoe parigraha vadhAravA prayatna karavo joIe ke dhaTADavA? ane jo teo ghaTADavA prayatna kare, te mane nathI lAgatuM ke ApaNuM kaI paNa kArya mAtra nANAne abhAve pAMgaLuM banI jAya. AcAravinAne vicAra mAtra mAnasika beje banI jAya che e sUtra ApaNe je niraMtara dhyAnamAM rAkhIe, te ApaNuM kaI paNa pravRtti hamezAM vegavaMta ja banavAnI e nisaMzaya che. eTale keI paNa pravRtti calAvavI hoya te nANAM game tenAM nahi, paNa e pravRttimAM saMpUrNapaNe tAdAta anubhavanAra vyakitae ja kADhavAM joIe ane tevI vyaktinAM ja levAM joIe, je Ama bane, te ja koI paNa saMsthA dhAryuM pariNAma ApI zake, A kaLavaNIpracAra ke bekAranavAraNanI dizAmAM karavA ke yojanAo ApaNane bahu dUra laI jaI zake tema nathI. te banne bAbatamAM Akhare te kanyanI ja jarUra che ane te mATe dhanavAnAe AgaLa AvavAnI jarUra che. jaina dhanavAne potAnI dAnathati mATe jagamazahura che, paNa Aje dAnanA pravAhA adalAvAnI jarUra che. hAlanI paristhiti barAbara dhyAnamAM laI samA januM kalyANa vizeSa kema sahAya ane dAnanA sAta kSetre paikI kayA kSetrone dAnanI vizeSa sthita che, teno khyAla karIne te mAM dAnane pravAha vALavA jarUrI ane upayogI che. Aje jaina samAjanA aneka rIte vAsa thaI rahyuM che, saMkhyA ghaTatI jAya che. Arthika paristhiti bagaDatI jAya che, keLavaNImAM paNa sArI rIte pachAta che, e samAja kSINa thaze te bhavya jinAlaene koNa sAcavaze? ane jJAnabhaMDAranA kaNa upayoga karaze? mATe Aje te anya dAnakSetrane gauNa banAvIne zrAvaka ana zrAvikAonI sthiti sudhAravA pAchaLa ja sarva dAnapravAhanuM ekIkaraNa thavAnI jarUra che. pArasI paMcAyatanI yAnA eka nAnI sarakhI pArasI kAmane keTalI badhI AzIrvAdarUpa banela che? zuM ApaNe tyAM AvuM moTuM kaMi UbhuM thaI na zake ke jemanI keLavaNInI jarUriyAtane barAbara paheAMcI vaLe ane vadhatI jatI bekarImAM paNa rAhata ApI zake? jUnI daSTi ane dhareDavALA dAnavIra sAdhamAM bhAione A bAbatane e vicAra karavA mArI AgrahapUrvaka vinaMtI che. - zrI na vetAMbara narAnA paMdaramA adhivezananA pramukha sthAnethI -
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvate anekAnta lekhakaH paM. sukhalAlajI saMghavI kalpanA, tattvajJAna ane dharma e traNa mAnavI jIvananI, bIjA koInA jIvanamAM na hoya tevI, vizeSatAo che. tema chatAM A traNe vastuo eka ja TinI ke eka ja sarakhA mUlyavALI nathI. ka95nA karatAM tatvajJAnanuM sthAna UMcuM che. eTaluM ja nahi, paNa te sthAyI ane vyApaka paNa che. dharmanuM sthAna ti tattvajJAna karatAMya caDiyAtuM che, kAraNa dharma e tatvajJAnanuM pakava pariNAmaphaLa mAtra che. kalpanAo kSaNekSaNe navanavI ane te paNa judI judI vyakitaomAM navanavarUpe ubhave che. e badhI kalpanAo kAMI sthira nathI hotI temaja sAcI paNa nathI hotI, tethI kalpanA karanAra vyakti paNa pite sevelI ane pAlI kalpanAone ghaNIvAra ane meTe bhAge phekI ja de che, ene e badalyA paNa kare che. je koI vyakti potAnI kalpanAone satyanI kameTIe nahIM sAyA chatAM sevyA ja ane pAdhyA ja kare, teya e kalpanAone bIjA leke svIkAratA ke apanAvatA nathI. tethI ulaTuM je kaI kalpanA satyanI kasoTIe kasAtAM pAra Utare, temAM brAMti jevuM na ja rahe, te evI kalpanA game te kALa, game te deza ane game te jAtinA manuSyamAM jamI leya chatAM te kalpanA pitAnI satyatAnA baLanA pramANamAM sarvatra svIkArAvA lAge che ane te kalpanA sthAyI bane che. AvI ja sthira kalpanAo tatvajJAna tarIke lekhAya che. ane te ja kyAMI sImAba na rahetAM sArvajanika ke bahujanamrAhya saMpatti bane che. mAnavI, parIkSaNazakti je tatvajJAnane kasI satyarUpe svIkAre che, te ja tattvajJAna pachI kALakrame dhIrethI ke tvarAthI mAnavI AcaraNano viSaya bane che ane je tatvajJAna vivekapUrvaka AcaraNamAM Ave che, te ja mAnavavaMzane kharekhara vikAsaprada dharma banI jAya che. uparanI bAbata ekAda dAkhalAthI spaSTa karIe. "jIva, AtmA, Izvara e che' evI eka kalpanA. te nathI" evI bIjI kalpanA. che te badhA je vastutaH eka ja che, teo vacce vAstavika bheda che ja nahi ane jIva temaja paramAtmA paNa vastutaHkhI nekhI vastu nathI evI ka95nAe eka bAju ne bIjI bAju cha badhAya vastutaH khA khA che, paramAtmA ane jIvo vacce kharekharI judAI ja che evI kalpanAo pravarte che. jyAre tethI tadana ulaTI jAtanI kalpanAo paNa pravarte che, te ema mAne che ke Izvara te zuM paNa AtmA jevI svataMtra ane sthAyI koI vastu nathI. AtmA e te pANInA para poTA jevI pAMca bhUtAnI banelI eka gatizIla ane dazya AkRti mAtra che. A badhI che vadhate aMze kalpanAo che ema samajavuM joIe. kAraNa amuka kalpanAonA pakSano mANasa paNa kyAreka te kalpanA DI bIjA ja pakSamAM bhaLe che agara te banne pakSothI taTastha rahe che. e badhI kalpanAo badalAvA ane navuM navuM rUpa dhAraNa karavA chatAM tenI pAchaLa eka kadI nA badalAya ane kadI paNa na bhUMsAya evI sthira paNa kalpanA che. dA. ta. mANasa te zuM kaI paNa prANa evuM nathI, jene "huM kAMIka chuM' evuM huMpaNAnuM bhAna na hoya temaja sukhaduHkhanA bhedanI lAgaNI ane sukha mATenI pravRtti temaja duHkha taraphane aNagame na hoya. traNe kALamAM sone eka sarakhI rIte mAnya thAya e A anubhava teja tatvajJAnanI kakSAmAM Ave; kAraNa e anubhava mAtra vAstavikapaNAnI bhUmikA upara ja Ubho thayele hAI TakI rahe che. temAM kaIne kAMI vadhe levA jevuM dekhAtuM nathI. huMpaNAnuM bhAna, sukhanI rUci, duHkhane aNagame e anubhava saumAM ekasarakhe ane sAce siddha
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja paM. sukhalAlajI saMghavI mi. ke. zivAlaya thayuM che, tene ja lIdhe temAMthI dharma janmyo che. sAcuM ja vicAravuM, vicAra ane samaja hoya, tevuM ja bolavuM ane tevuM ja AcaravuM e je satya-ahiMsA nAmane dharma manuSya jAtimAM udbhavyo che ne kALAe tenA aneka kApa vikAsa thayela che temaja thatuM jAya che. tenA mULamAM pale anubhava ja kAma karI rahyo che. chava ke Izvara hovA na hovAnI temaja tenA khApaNa ke akhApaNAnI game teTalI arasaparasa vidhI kalpanAo pravartatI hoya chatAM koI prANI ke manuSya evo nathI ke je pitA pratye bIjAnA aNagamAkAraka vartanane pasaMda kare. e ja bIjA pAsethI pitAnA taraphanA savartananI AzA bIjA pratye pitAnA sAvartanane ghaDe che. e ghaDatara vidhI dhakkAothI meDameDe janma ke samajapUrvaka jaladI janme e nokhI vAta, paNa AkhI mAnavajAta A ghaDatara tarapha ja DhaLI rahI che ane mAnavajAtimAM thayelA temaja thatA mahAna puruSo pitAnI jIvanacaryAthI AkhI mAnavajAtane e ja rIte ghaDavA maLyA che ne mathI rahyA che. tethI ja e ghaDatara dharmanA bIjA upasiddhAntane mULa siddhAnta banI rahyo che. tattvajJAnane janma kaIne kaI saMpradAyane AbhArI che. tatvajJAnanA vikAsa ane pracAramAM paNa saMpradAyono mukhya phALo che. e ja rIte dharmanA vikAsa ane piSaNamAM paNa saMpradAyone amuka hisse che ja, chatAM mAnavajAtanI TUMkI dRSTie e ja tatvajJAna ane dharmanA jharA jevA saMpradAyane sAMkaDe, baMdhiyAra temaja mele paNa karI nAkhe che. ajJAna ane mehamAMthI janmelI TUMkI dRSTi koI eka saMpradAya bahAra bIjA saMpradAyanA vAstavika anubhavane joI zakatI nathI. keIene jevA kahe, teya te kare che, bhaDake che, pite pitAnA tarIke mAnela saMpradAyamAM paNa e khullA manathI comeranA satya jete nathI. AnuM nAma matAMdhatA ke sAMpradAyikatA che, manuSya jatimAM matAMdhatAne lIdhe je pariNAme AvyAM che, temane tadana TUMkamAM nedhavA hoya te A pramANe neMdhI zakAya. 1. te satyasiddha nahi thayela kalpanAone paNa tatvajJAna tarIke lekhI tene tatvajJAnanI koTimAM 2. te bIjA koIe satya sAbita karela ane tatvajJAna tarIke lekhAya evA anubhavane paNa vicAratAM, apanAvatAM Dare che, pAchuM paDe che. 3. tene je vAta pitAnA ane bIjAnA saMpradAyamAM eka sarakhI hoya, te eka sarakhI nathI dekhAtI. eka ja bAbatane te barAbara heya, chatAMya tene te pitAnA saMpradAyamAM caDiyAtI ne khAmI vinAnI mAne che, jyAre bIjA saMpradAyamAMnI e ja bAbatane te prathama te svIkAratA ja nathI ane svIkAre teya te UtaratI ke khAmIvALI lekhI tene barAbarInuM sthAna ApI zakatA nathI. 4. tene eka athavA bIjI rIte pitAnI mAnyatAonuM zreSapaNuM-pachI te vAstavikamAM hoya ke nahi-lakAmAM manAtuM thAya e game che. ane evA zreSThapaNAne mAnavA-manAvavAnI dhUnamAM te bIjA koI paNa saMpradAyanI teTalI ja zreSTha bAbatene, teTalA ja kImatI anubhavone bane teTaluM vadhAremAM vadhAre utArI pADavA prerAya che. 5. te AcAraNamAM game teTalA meLA heya, pitAnI badhI ja nabaLAIo jANatA paNa hoya ane potAnA saMpradAyamAMnI sAmahika kamajorIo jAte anubhavI vyaktigata daSTie svIkAratA paNa hoya, chatAM tene pitAnA saMpradAyanA pravartake, AgevAne, ke zAsonI mahattA sacavAI rahe evuM ja manamAM thayA kare ane bIjA saMpradAyanA pravartake, AgevAna ke zAsenI laghutA thatI joI manamAM eka
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatamAraka] jIvate anekAnta jAtane chupa rasa vahe ane jAheramAM te ladhutA dArA pitAnA saMpradAyanI mahattA sthApavA lalacAya, jene pariNAme khaMDanamaMDana ne vAdavivAda janme. ATalI sAmAnya bhUmikA pachI have ApaNe ApaNI mukhya viSaya upara AvIe. anekAMta e jaina saMpradAyane mukhya siddhAnta che, je tatvajJAna ane dharmanA banne pradezamAM samAnapaNe mAnya thayela che. anekAMta ane svAda e banne zabdo atyAre sAmAnyarIte eka ja arthamAM vaparAya che. mAtra jaine ja nahi paNa janetara samajadAra leke paNa jenA darzanane-jaina saMpradAyane anekAMta darzana ke anekAMta saMpradAya tarIke oLakhe-oLakhAve che. hamezAthI jaina leke potAnI anekAMta saMbaMdhI mAnyatAne eka abhimAnanI varatu lekhatA AvyA che ane enI bhavyatA, udAratA temaja suMdaratAnuM sthApana karatA AvyA che. ahiM ApaNe jovAnuM e che ke anekAMta e vastu zuM che? ane tenuM jIvitapaNuM eTale zuM? temaja e jIvate anekAMta ApaNe jaina paraMparAmAM sAmudAyika dRSTie kayAreya hatA ne atyAre paNa che? anekAMta e eka jAtanI vicArapaddhati che. te badhI dizAothI, badhI bAjuthI khulluM evuM eka mAnasarAkSa chejJAnanA vicAranA ane AcaraNanA koI paNa viSayane te mAtra eka ja tUTelI ke adhurI bAjuthI jevA nA pADe che ane zakaya hoya teTalI vadhAremAM vadhAre bAjuethI, vadhAremAM vadhAre vigatethI ane vadhAremAM vadhAre mArmika rIte te sarvakAMI vicAravA, AcaravAne pakSapAta dharAve che. A tene pakSapAta paNa mAtra satyanA pAyA upara ja baMdhAyela che. anekAMtanuM jIvitapaNe agara jIvana eTale tenI pAchaLa, AgaLa ke aMdara sarvatra satyanuM-yathArthatAnuM vaheNa anekAMta e mAtra kalpanA nathI, paNa satyasiddha thayelI kalpanA che te tattvajJAna che ane vivekI AcaraNane viSaya hoI te dharma paNa che. anekAMtanuM jIvitapaNuM emAM che ke te jema bIjA viyene badhI bAjuthI taTasthapaNe jevA vicAravA, apanAvavA prere che, tema e pitAnA svarUpa ane jIvitapaNA viSe paNa khullA manathI ja vicAra karavA pharamAve che. jeTaluM vicAranuM khullApaNuM, spaSTapaNe ane taTasthapaNuM, teTaluM ja anekAntanuM baLa ke jIvana. je anekAMtanA jIvananI uparanI vyAkhyA sAcI hoya, te ApaNe AgaLa ke pAchaLanA koI paNa baMdhane svIkAryA sivAya ja taddana nikhAlasapaNe ene viSe vicAra karavo joIze. A vicAra karatAM prathama ane kAMIka nIce pramANe udbhave kharA. 1 zuM AvI anekAMtadaSTi mAtra jaina paraMparAnA pravartaka ane anuyAyIomAM ja hatI ane che ke manuSyajAtimAM astitva dharAvatA bIjA saMpradAyanA pravartaka ane anuyAyIomAM paNa e pravartI che agara pravatI zake? 2 paribhASA, vyAkhyA ane upayogane game teTale bheda hovA chatAM je vastugate anekAMtavicAra ane anekAMtavartana bIjA koI jainetara gaNAtA saMpradAyanA pravartake ke anuyAyIomAM hoya ane te ApaNane pramANathI sAcuM lAge, to tene teTalA ja AdarathI svIkAra kare ke sAMpradAyika abhinivezathI AMkha baMdha karavI? 3 anekAMtanA pAyA upara sthapAyelane piSAyela jaina saMpradAyamAM paNa anekAMta jIvanamAM bIjA saMpradAya karatAM vadhAre pramANamAM utaryo na hoya, te jaina lokone anekAMta viSe gaurava levAne kAMI kAraNa che? athavA anekAMta viSe gaurava levuM eTale zuM? bIjA ane trIjA praznane prathama laIe. huM dhAruM chuM "game te sAMpradAyika manane jaina haze teya ema te bhAgye ja kaheze ke jaina sivAyanA koI paNa saMpradAyanA pravartaka ke anuyAyImAM sAce ja anekAMta vicAra ke vartana hoya, te tene svIkAra karatAM, tene Adara karatAM acakAvuM e paNa koI
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatacaAra) jIvatA anekAnta paNa terApaMthanI nivRtti ane bIjI bAju AvI nivRttinA saMskAra sevata guhasthavarga bane teTaluM vadhAremAM vadhAre dhana vagara mahenate ke ochAmAM ochI mahenate saMdharavAnI vRttivALa rahe. A ahiMsA keTalI suMdara bIjAonI sukhasagavaDane bhege saMgrahAtA dhana upara guruvarya nabhe, paNa te ja dhanane samucita viniyoga karavAne upadeza suddhAM ApavAmAM te pApa mAne-AvI ahiMsAnI viDaMbanA ahiMsAnuM svarUpa na samajavAne lIdhe oche vadhate aMze AkhA samAjamAM pravarte che. rASTrIya pravRtti, je atyAre ahiMsAmUlaka zarU thaI che, temAM khAdInuM sthAna che. kapaDAM paheravAM ja che, te pachI yatnaniSpanna ane paradezI kapaDAM kharIdI te vATe dhananA durupayogane mArga khullo kare emAM ahiMsA che ke khAdI aMgIkArI nigIone be maLiyA anna pUruM pADavAnI samaja dAkhavavI emAM ahiMsA che? e ja rIte rASTrIya pravRttinuM bIjuM aMga dalita jAtione uddhAra che. koNa evo samajadAra ahiMsAvAdI haze, je A pravRttine sarvathA ahiMsAmUlaka nahI mAne ? ane chatAM ApaNe joIe chIe ke jaina samAjanA AsopAsakee A pravRttine cheka ja avagaNI che. je dezamAM janmavuM, rahevuM ane nabhavuM, je varganA khaMbhA ane pITha upara besavuM ne jIvana TakAvavuM, deza ane te varganI sukhasagavaDane prazna Ave ane te para pitAnuM rUDha vartana badalavAne prazna Ave, tyAM nivRttinI vAta karI ke bIje tarkavAda upasthita karI pitAnI jAtane bacAvI levI e AcAramaya anekAMtane mRtyughaTa nahIM te zuM che? jaina samAjane bIjA samAjanI peThe jijIviSA che. te chavA Avyo che ane hajI paNa jIvaze. jIvana e chevaTe parANe paNa samanvaya ke samAdhAnI vinA zakaya ja nathI. eTale jaina samAjamAM e samajAya ke samAdhAnarUpa anekAMtane sthAna na ja hatuM ke AgaLa sthAna nahi rahe ema te na ja kahI zakAya. A sthaLe je kahevAno Azaya che, te eTalo ja che ke paraNe, aNasamaje ke bIjAnI dekhAdekhIe AcaravAmAM Avela anekAMta e nathI hati tejasvI ke nathI banato prANapada jaina paraMparAe je lAMbA kALa lagI anekAMtanA vicAre sevyA hoya ane te viSenuM DhagalAbaMdha sAhitya racyuM temaja pigyuM hoya, te bIjA badhA samAje karatAM tenI pAsethI vadhAremAM vadhAre jIvaMta anekAntanA pAlananI kaI AzA seve, te e bhAgye ja ajugatuM kahevAya. emAMya jyAre dezamAM koI evo prAna manuSya pAka ke jenI samagra vicArasaraNI ane kAryapaddhati jIvatI anekAMtadaSTi upara ja racAI ane dhaDAI heya ane te ApaNI sAme haya, tyAre ene oLakhatAM ane apanAvatAM anekAMtavAdIo saheje paNa pAchA paDe, te ema kema kahI zakAya ke anekAMtavAdanA anuyAyIomAM te vAda jIve che? ane tAtmaka vastu ja badhA jJAnanA viSaya bane che. jana-nyAyAvatAraje utpatti, vithati ane vinAzazIla che, te vastu che. -tatvArthasaNa- dravya, akSiAthI sAmAnya ane vizeSa ubhayarUpa che. (1) brahma agatathI bAbA che, kAraNa ke te pramANasiddha che. -bAhasUcabhAga- (2) mAyA, tulA, anirvacanIya ane vAstalipi traNa prakAranI che. atinI apekSAe tucaka che, yuktithI e ani. vacanIya che ane laukika vyavahAranI apekSAe te satya che. vedAMta-paMcadamIjata, vartamAna ane bhaviSyakAlIna (maNakArU5) dha-paryAyamAM je (sUtra sabaMga) cAlatA Ave che, te dhamAM che. -sAMkhyaza-pAta jagadarzana- (1) vadhu utpAda, vinAza ane sthiti trayAtmaka che. (2) avayavothI avayavI atyaMta likha nathI, paNa lijiba che. mImAMsAhanamALAti
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcIna samAjavyavasthA-eka daSTi lekhakaH harSadarAya desAI bhinnabhinna smRtimAM je samAjane anulakSIne enI vyavasthA ane AdarzonuM savistara varNana karavAmAM AvyuM che, te prAcIna kALanA samAjanA mukhya aMge jevA ke cAra varNa, cAra Azrame, gRhamAM gRhiNInI sarvopari sattA vagere suparicita che. paraMtu rAjakIya uthalapAthalanuM pramANa te kALe vizeSa hovA chatAM temaja varNaparivartananAM viralA daSTAMti bAjue mUkatAM eTaluM te spaSTa jaNAI Ave che ke samasta bhAratIya samAja, tyAre eka avibhakta ne susaMgaThita hatuM. jo ke janmathI varNanirNaya karavAnI prathA te Aryoe A dezamAM kAyamI vasavATa karyo te agAu seMkaDo varSothI pracalita haze, nahIM, to brAhmaNa janmathI nahIM, paNa karmathI gaNo joIe, e prakAranuM vidhAna buddha bhagavAnane karavAnI AvazyakatA na raheta. vaLI, manusmRti te e vastu para bhAra mUkavA uparAMta sadhyAvandanAdi nityakarma na karanAra brAhmaNane zakavata dijakarmathI bahiSkRta karavAnI paNa AjJA Ape che. e cAre varSomAM, brAhmaNane adhikAra ke prabhutva jema vizeSa hatuM, tema enI zikSAnI kaThinatA paNa kaparI hatI. manusmRtimAMthI jIvahatyA mATe brAhmaNane dezavaTe ApavAno ullekha maLI Ave che. e sivAya brAhmaNanuM sthAna sarvocca hatuM. pitAnA varNa uparAMta bIjA varNanI kanyA sAthe e lama karI zakato. yuddha karavuM ane yuddhanuM AhvAna jhIlavuM e kSatriyane parama dharma hatA. dAsavanI prathA paNa tyAre pracalita hatI ane dAsa nAsI na jAya e mATe vividha upAse javAmAM AvatA. caMDALa jevI halakI kamane paNa eka pAMcame varNa gaNAtA ane emanA kevaLa sparzane ja nahIM paNa darzanane pApa gaNavAmAM AvatuM (sunipAta-mAtaMganI kathA). e pAMcamA varNa sIvAya bIjA cAre varSomAM aspRzyatA ke khAvApIvA saMbaMdhI jarA paNa bheda ke soca rAkhavAmAM AvatuM nahIM. eka RSie mahAvatanuM ajIThuM anna khAdhAnI hakIkata cha paniSadumAMthI maLI Ave che ane uparanA vidhAnane puSTi Ape che. vAnaprastha ane saMnyasthAzramane mukAbale brahmacarya ane gRhasthAzramanuM paripAlana vizeSa kALajIthI ane vidhipura sara karavAmAM AvatuM. mAtra bhikSAthI ja udaranirvAha karIne alamasta thaI pharatA muMDakAonuM, jaTAdhArIonuM, nAgaDAonuM ane akhaMDa dhuNI dhakhatA bAvAonuM je varNana bauddhagraMthamAMthI maLI Ave che. te uparathI samajAya che ke te samaye dezanI Arthika sthiti ghaNI ja sArI haze ane loka vizeSa udAravRttivALA haze. sAthe sAthe e paNa saMbhavita che ke koI paNa prakAranA bhedabhAvarahita sarva saMpradAyanA bhikSu parivrAjakenuM e rIte paripAlana karavAmAM kadAca amuka prakAranI bhItinuM paNa kAraNa heya. sAmAnya rIte, keLavaNIne vikAsa tyAre sA hatA ane kaviyatrIonI paNa saMkhyA ThIkaThIka hatI. chatAM te samayanAM nATakomAM puruSapAtrane mATe vaparAyelI saMskRta bhASA ane strIpAtrone mATe vaparAyelI prAkRta bhASA parathI sAmudAyika strIkeLavaNInuM pramANa ochuM haze ema mAnavAne kAraNe maLe che.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ mi. ke. lAla rajatamArI prAcIna samAjavyavasthA-eka daSTi vivAhavidhimAM kanyAdAnane rivAja hatuM, jene artha eja thAya ke lagnasaMbaMdhamAM kanyAnI svayaMpasaMdagIne sthAna na hatuM. kevaLa gAMdharva lagna sivAyanI bAkInI sAte vivAha paddhatimAM lagnasaMbaMdha javAne bhAra vara ane kanyAnA mAtApitAne zira hate. savarNalagnathI utpanna thayelI saMtatine samAjamAM je sthAna ane darajajo maLatAM, te asavarNalagnanI saMtatine maLatAM nahIM temaja strIone saMpatti parane adhikAra paNa parimita hato. sAmAnya janasamAjamAM paDadAno rivAja na hovAne kAraNe strIpuruSo saMpUrNa svataMtratAthI paraspara haLImaLI zakatAM. phakta rAjAmahArAjAnA kuTuMbamAM ja strIone kaIka aMtarAya ke baMdhana jevuM raheluM. mArA pagalA: e bhagavAna bhAgyakAranA sUtramayogathI samajAya che ke janapadavadhuone je svAtaMtrya ke chUTachATa maLatAM, tethI raNavAsanI rANuo vaMcita haze. duSyanta mahArAjanI rAjasabhAmAM AvelI zakuntalAne mahAkavi kAlidAse avaguMThanavatI varNavI che. enA virodhAbhAsa rUpe vaidika kALamAM, rAjasUya yajJa ityAdi dharmakAryomAM rAjAnI sAthe ja beThelI rANInA aneka ullekha maLI Ave che. vaLI, te samayanAM nATaka uparathI paNa evuM mAnavAne kAraNa maLe che ke emane rAjasabhAmAM AvatAM leza mAtra saMkecanuM kAraNa na hoya. chatAM, "avadha" ane "antaHpura' jevA zabdaprayogathI eTaluM te jarUra kahI zakAya ke te kALanI strIo bahudhA alaga ne surakSita sthAnamAM rahelI haze. vivopArjana mATe paNa te kALe suMdara vyavasthA hatI. zaheramAM meTAM vidyAlaya sivAya nAnAM gAmaDAMomAM paNa zALAo, pAzALAo hatI ane tyAgavRttivALA, tapasvI brAhmaNe adhyApakanuM kArya karatA. rAjAo emane yathAzakti sahAya karatA ane brahmacArIoe mAgI ANelI bhikSAmAMthI emanA nivala thatA. upaniSadakALamAM to eka-be rAjAo paNa brahmavitAnA sArA jANakAra hatA ane emanI pAse jJAnasaMpAdanArtha sArA sArA brAhmaNoye AvatA. e uparathI pratIta thAya che ke vidyopArjanA varNabhedane sthAna nahetuM khAvApIvAnI cIjomAM, dareka prakAranAM miSTAnna, khIra, phaLa, kaMdamULa, zAka ItyAdine sarvatra ullekha maLI Ave che. pAlisAhityamAMthI khAdyapadArthanA be prakAra maLI Ave che. khAla, bhejya arthAta pravAhI ane kaThaNa. jainagraMthe vaLI cAra prakAra batAve che. azana, pAna, khAdI ane ravA. suMdara sugaMdhavALAM are, zarabata ane zarIre mardana karavAnAM telano paNa ullekha maLI Ave che, bhANAbhanA harSacaritamAM te eka sthaLe dhamrapAnano paNa ullekha che. vividha prakAranI racanA ane bAMdhaNI vALAM devamaMdira ane gharesaMbaMdhI vAstuzAstramAM vistArapUrvaka kahevAmAM AvyuM che. mahAbhAratamAM jaNAvyA pramANe pratyeka gAma ke zaheramAM eka sabhAbhavana hatuM ane atithio tyAM rahetA. suttanipAtanI TIkAmAM eka bhikSu viSe " sabhIya" zabda vAparavAmAM AvyA che, te uparathI kalpanAne vega maLe che ke enI mAtA evA sabhAbhavanamAM rahelI haze, tyAre ene janma thayo haze. vartamAna samayanI ApaNI kalaba jevAM e sabhAbhavanamAM bhUta ane mane raMjananA vividha praNe thatA paraMtu emAM atithizALAne paNa samAveza thate eTalI emanI viziSTatA jJAti ke varNabhedane lIdhe Aje dezanI je viSama paristhiti che, te samrATa harSanA zAsanakALa (6 06-648)mAM nahatI ema kahIe te anucita nathI. paraspara vaNataralagnanAM dRSTAMti te cheka dazamI sadI sudhImAM maLI Ave che. kapUramaMjarIne suprasiddha kartA rAjazekhara pite brAhmaNa hovA chatAM cauhANa kulanI kanyA sAthe eNe lagna kIdhuM hatuM. mAnava mAtranI varNane nahIM paNa jAtino nirNaya enA dhaMdhA para avalaMbatA ane ethI ja dhAMcI, mocI, darajI, sutAra, luhAra, kuMbhAra, camAra ItyAdi dhaMdhe sUcavatA zabda astitvamAM AvyA haze,
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 harSadarAya sAI [ma che, vadhAAya tamAra] musalamAnA pahelAM je je videzI jAtio hiMdamAM AvI, temanA saunA yathAyogya samanvaya bhAratIya hiMdu samAje karI lIdhelA DhAvAthI Aje mULa brAhmaNa krANu, kSatriya kANu, Arye krANu, viDa kANu, huNa, zaka ke yavana kANu e kahevuM asaMvita che. e rIte rATI ane eTI vyavahAramAM krAI paNa rItanA aMtarAya ke saMkeAtha na hatA, ane tethI ja ApaNA prAcIna samAja eka jAgatA jIvatA ane karmapradhAna samAja rahI zakayA hatA. paraMtu musalamAnAnA AkramaNa samaye ApaNI kalAnA kSaya thatA hatA, eTale kAI vicakSaNa ane dI darzI puruSa, AkramaNa karanAra prajA sAthe samagra samAja vilIna na thAya e uddezathI samAja te nAnA nAnA svarUpamAM vaheMcI nAkhyA haze. paraMtu have e samaya gayA che. ane bhAratIya hiMdusamAja svastha ane jAgrata banI AtmavAna thavA prerAyA che, eTale AzA paDe che ke parasparanAM virodhI tatvAne zamAvI eka ane avibhakta dehadhArI hiMdusamAja emAMthI satvara upasthita thaze. manuSyajAtie jIvana saMskArI banAvavAnA aneka akhatarA karyAM che ane haye kare che. have AkhI manuSyanatinA vicAra karI badhe phelAyelI buddhinA nAza prathama karavA joIe, jIvanamAM adhatana zAstrIyatA ANavI joIe, mArmika saMvaraNa sAdhI sarve dharmAMnA samanvaya siddha karavA eIe. tamAma rAjakIya hADamArI dUra karI keLavaNIne ene khAda sAmAjika vyavasthA ane ISTatama Arthika saMdhaThana sAdhavAM joIe. ane sarvocca saMskAritA kAyadAnA ke vivekanA gere na calAvatAM lAThAnA jIvanamAM ja e svAbhAvika thAya ema karavuM eI e, tema karatAM agresara tema ja pachAta adhA ja samAnanA kauTumbika gAyathI vicAra thavA joIe eTaluM ja nahi paNa gAya, zvetA, UMTa, bakarAM, gheTAM, madhamAkhA ane pakSIo Adi ApaNAM bhAMDuone paNa samabhAvapUrvaka emAM vicAra thavA neI e. ane aMte zailI saMpatanA vikAsane jere mAsamAMthI ahiMsAparAyaNa devonI sRSTi thavI joI e, A badhuM siddha karavA mATe prathama eka samagra AdarzanuM dhyAna dharavuM joIe, enI sAthe ene mATe ugra sAdhanA sAdhavI oIe. jJAnapracAra ane sevA dvArA enI jhAMkhI akhila mAnavasamAjane rAthavI teI e. ane sarvocca AdaIne vyavahAramAM ANavAnuM je ekamAtra sAdhana gaNAya e abhidAna mATe meka oe taiyAra thavuM joIe, - hokAra
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNuM dhyeya--sukha, zAMti, AnaMda 3. amIcaMda chaganalAla zAha, ema. bI. bI. esa. A vastuo prApta karavAnI darekane icchA svAbhAvika hoya che, paNa ghaNI vakhata ApaNA AcAra, vicAra, vartaNuka ane karaNI evAM hoya che ke e vastuo ApaNAthI dUra jAya, chatAM ApaNe te tenI IrachA ja rAkhyA karIe chIe. mATe je bhAI agara bahenanI IcchA sukha, zAMti ane AnaMda anubhavavAnI hoya, teoe te vastu meLavavAne sAru dhyAnapUrvaka prayatna karavo joIe. ApaNuM dhyeya heya uttaramAM ane ApaNe dakSiNa tarapha cAlyAja karIe, te ApaNe ApaNA dhyeyathI dUra ane dUra jatA jaIe. mATe dhyeyanI prApti IcchanAra dareka vyaktie vicArapUrvaka nirIkSaNa karavuM joIe ane pachI te pramANe vartavAne nizcaya karI vartavAnuM zarU karI devuM joIe. keTalAka leke hAlanI duniyAne ane khAsa karIne ApaNA deza je sthitimAM mukAyelo che, tene ja badhA duHkhanuM kAraNa mAnI vakhato vakhata nAsIpAsInA uddagAre kADhI, ThaMDA thaIne besI rahe che ane jIvanamAMnA ghaNAkharA AnaMdane naSTa karI, mAtra mAkhIo jema phallAne zodhato phare che, tema pitAne zuM ApadA che, zuM duHkha che, zuM, zuM, duHkha AvavAno saMbhava che ane te dukhonuM zuM pariNAma Avaze, evA nirAzAjanaka vicArabhramaNamAM paDI pitAnA kalpelA duHkhanA DuMgaramAM pite daTAI jAya che ane eka kacaDAte mANasa jema nIsAsA nAkhI pitAnuM jIvana vyatIta kare che, tema harahameza pitAne duHkhI mAnI suMdara, AnaMdamaya ane AtmAne vikAsa karavAne sarajAyelA jIvanane eka suMdara ane madhura bagIcAnI musApharI gaNavAne badale ramazAnayAtrA banAvI de che ane pitAnA dukhonI kalpanAnA vamaLamAM aTavAyA kare che. bhaviSyamAM zuM zuM sukha, AnaMda ane zAMti maLavAnAM che, maLaze, tene kevI rIte jhIlazuM ane keTale AnaMda meLavIzuM tene vicAra bhAgye ja kare che; Ama sukhanA havAI killA bAMdhavAne badale duHkhanA havAI bhoyarA kheravA mAMDe che, ane te bhoMyarAmAM pitAne keda pakaDAyelA gaNe che. eTale evA mANasanuM duHkha, kharuM hovA karatAM hajAragaNuM mAnasika hoya che. ane mane baLa dabAeluM hovAthI, je sejasAja dukha hoya che, te dazagaNuM lAge che, eTaluM ja nahIM, paNa te dUra karavAne mATe, je prayatna karavA joIe, te paNa eTalA zithila ane nahIM jevA hoya che, ke tenAthI dukha tuM nathI. dukha e mananI sthiti che. AnaMdI mANase game tevA duHkhanA samayamAM paNa mananI zAMti gumAvatA nathI ane draDhatApUrvaka prayatna karavAthI ghaNuM moTuM manAtuM duHkha paNa ghaNA thoDA vakhatamAM nahIM jevuM nI jAya che, ane aNadhArelA ThekANethI madada maLe che. ane te ja dukha meTA sukhanA sAdhanamAM pheravAI jAya che. e badhe AdhAra mana upara che. have atre saheja prazna thaze ke, e mananuM zuM karavuM? A saMsAramAM ghaNAM duHkha ApaNAM kartavyanAM ane vagara vicAryuM karelAM ApaNuM AcaraNanAM phaLape hoya che, eTale have ApaNe ApaNA AcAra ane vicAra evA rAkhavA ke jethI duHkha ApaNAthI dUra jAya ane sukhanA dhodha ApaNA tarapha vahyuM jAya. je ATaluM karavAthI dukha jatuM hoya ane sukha AvatuM hoya, te ghaNA mANaso te karavA tatpara thAya ema lAge, paNa vAta ja e che ke ghaNA mANase tema karavAne taiyAra nathI ane tema karatA nathI. ApaNe ApaNA dareka AcAra, vicAra tathA kartavya eTalA vivekapUrvaka ane tenAM pariNAmane pUrNa vicAra karIne karavAM ke jethI duHkha AvI zake ja nahIM, 55
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 5. amIcaM che. rAha tra che, vaghAlaya zyUne temAM eka ja vAta mukhya muddAnI che ke ApaNe manathI jevI IcchA rAkhIe ane ApaNI kalpanAmAM ramIe evI duniyA thatI nathI, paNa ApaNe ja duniyAne anukULa thavuM emAMja meTA sukha ane zAMtinI chupI cAvI samAyelI che. dareka dharma ane dareka AdhyAtmika pIlAmezI manuSyanA AtmAne zAMti ane sukha ApavA racavAmAM AvyAM che ane tenA niyamo, dhAraNA ane kriyAe te samayanA anuSyone sukha ane zAMti prApta thAya tevA zubha hetuthI racavAmAM AvelAM hAya che, temaja ApaNA sAMsArika rivAjo, rUDhio, ane vahevArika niyamo paNa te hetuthI racavAmAM AvelAM hAya che. paNa deza, kALa ane saMjogAmAM ghaNA bhArI parivartanA thatAM Ave che ane thayA kare che, eTale amuka saMjogAmAM je vastu sArI ane uttama hoya, te khIjA saMLaMgAmAM pratikULa thAya, eTaluM ja nahIM paNa keTalIka vAra mahA anarthanuM mULa thAya. amuka hetusAru amuka vastu svIkAravAmAM AvI hoya ane te hetunA nAza thayA chatAM, te vastu cAlu rAkhavI, e zaktinA ane dravyanA khATA vyaya che, dharma ane rUDhiomAM keTalIka vAta siddhAMtanI hAya che, temAM pheraphAra thatA nathI ane karavAnI jarUra hotI nathI, paNa te siddhAMtane amalamAM mUkavA sAru agara tene anulakSIne je keTalIka kriyA ane rUDhi dAkhala karelI hAya, temAM saMjoga vazAta vakhatovakhata pheraphAra karavAnI jarUra che ane je samAja agara prajA AvA pheraphAra samajIne tAtkAlika kare che ane te uparAMta bhaviSyanA paNa vicAra karI pheraphAra AgaLathI paNa kare che, te samAja jIvatA jAgatA gaNAya che ane samayanA pravAha sAthe te potAnI hayAtI ane sukhasamRddhi rAkhI roke che. paNa je samAja agara prajA agara varga jaDa che ane vagara samajye jAnI zaDhane pakaDI rAkhe che, temanI paDatI ane adhAti thAya che. A satya jyAre barobara samavAmAM Ave ane samAjamAM, dharmanA rItarivAjomAM ane aneka prakAranA vahevAra ane rUDhiomAM samayapramANe dI daSTithI pheraphAra karI vartavAmAM Ave, to duHkha, saMtApa ane pastAvA, e badhuM AchuM thaI jAya che ane navacetana, sukha, zAMti ane AnaMda pragaTa thAya che; eTale ApaNe e niyama svIkArIe ka saiddhAMtika bAbata, je traNa kALamAM abAdhita satya che, tene lakSamAM rAkhIne, je kAMI pheraphArA karavA jarUranA hoya, te eka sadA sAvadha manuSyanI mAdhuka samAja paNa pherAphAra karI le, te te ja jIvana che, te ja cetana che ane tenuM ja nAma unnata samAja hAI zake. have ApaNe ApaNA aneka kSetramAM vagara samajye nukazAnakAraka rUDhine pAtratA AvyA chIe ane temAM pheraphAra karavAnI himmata ane vRtti dharAvatA nathI, tyAMsudhI ApaNe duHkha ane pazcAttApa ja rahevAnAM, mATe jene (Adaptability) sudhArakanRtti kahevAmAM Ave che, te vamara kAI samAja unnata dazAmAM rahI zake nahIM. jema samAjamAM ajJAnatA vadhAre tema samayAnusAranI sudhArakavRtti sAme vadhAre vidhi rahe che ane te eTalA badhA kAI kAI saMjogAmAM hAya che ke te jANI, jarUra pAmaratA upara dhRNA ane kraoNMdha thavAne badale dayA ja Ave. amuka jAtanAM kapaDAM paheravAM, amuka ja rIte amuka kriyA karavAnI, mUcha ane mAthAnA vALa paNa amuka rIte ane amuka samaye rUDhi mujaba rAkhavA ane kaDhAvavA, te uparAMta lagna, vivAha, tyAM jamavuM, jamADavuM te badhAmAM evI rUDhine AMdhaLiyA karI, mAna ApI vartavAnuM hoya che ke jenA pariNAme mANusanI svataMtra vicArazakti kuMThita thaI jAya che ane te AgaLa cAlatA ja nathI. A badhAnuM eka moTuM kAraNa e paNa che ke khIjA deze ane tyAMnI prajAe sAthe ApaNA saMparka dhaNI e che, dariyApAranA dezamAM musApharI ghaNA ochA loko kare che athavA karI zake che ane keLavaNIneA paNa abhAva hoya che, jethI mANumA najare Ine athavA vAMcI, vicArIne paNa peAtAnA AcAravicAranA samaya pramANe buddhipUrvaka pheraphAra karI pAtAnuM jIvana sukhI banAvI zakatA nathI.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANa rajatamArA ] ApaNuM daya-sukha, zAMti, AnaMda ApaNAmAM rUDhicustatA eTalI prabaLa hoya che ke jene ApaNe vicAravAna, bhaNelA ane keLavAyelA kahIe chIe ane gaNIe chIe, teomAMne paNa moTe bhAge AvA pravAhamAM vagara vicAryuM hiMmata ane makkamapaNAnA abhAvathI agara apriyatAnA bhayathI khecAye jAya che ane jyAre AvA mANasane paNa rUTibaMdhanene gAne vadhu majabuta banAvavAmAM pitAne khIle jorathI ThekatA joIe chIe, tyAre kharekhara glAni thayA vagara rahetI nathI ane ghaNIvAra ema ja lAge che ke ApaNI je keLavaNuM che, te paNa mAtra upara uparanI heya che ane manuSyanA aMtaramAM je viveka, vicArazakti tathA te pramANe vartavAnuM baLa keLavAvuM joIe, temAMnuM ghaNuM thayuM dekhAya che ane gatAnugatikanI mAphaka teo paNa bIjAonI peThe vagara samajathI duHkhanA bhaMga banatA jovAmAM Ave che. TuMkAmAM A lekhane hetu eka ja che, ke mANase pitAnA dareka AcArane vicArapUrvaka vicArI jevo joIe ane pitAnuM je sukha, zAMti ane AnaMdanuM dhyeya che, te tarapha pitAnA AcAra tathA vicAra derI jAya che ke nahIM, tenuM khUba adhyayana karI, tene anukULa vatavAnI hiMmata ane makkamatA keLavavI joIe, te sivAya ApaNa duHkha ane muzkelIne bIje upAya nathI. ApaNe rAka, kapaDAM, lamavahevAra, zArIrika tathA mAnasika keLavaNI tathA dhArmika rItarivAje ane raheNIkaraNa vagere tamAma A dRSTithI avalokana mAge che ane ApaNA dhyeyane dhyAnamAM rAkhI te pramANe vartavAnI hiMmata keLavavI joIe. jyAM sudhI dararoja Ama pheraphAra thatI ane badalAtI duniyAmAM tevI hiMmata keLavIzuM nahIM, tyAMsudhI kadI paNa eka prajA tarIke ApaNe AgaLa AvI zakavAnA nathI. bIjA keI ApaNane AgaLa lAvaze ane ApaNe uddhAra karaze, avI vyarya AzAo sevavAthI kAMI vaLavAnuM nathI. ApaNe ApaNuM barAkamAM pauSTika tane ghaNe nAza karIe chIe, ghaNA paisA khacI thADAmAM thayuM tatva meLavIe chIe ane pAcanazakti upara nakAme bhAra lAdI, tene bagADI nAMkhI, Akhare taMdurastIne nAza karIe chIe. kezanamAM ApaNe ghaNAM pauSTika to khAtAja nathI, agara phekI daIe chIe, te ja pramANe ApaNe kapaDAMmAM paNa ghaNuM vagara vicAryuM kharca karI nAMkhIne, zarIrane je dareka RtumAM rakSaNa hetu che, tenI tarapha nahIM jotAM, bAhya dRSTi keLavIe chIe. ApaNA kuTuMbanI vyavasthAmAM je sArA ta hatAM, te ghaNAMkharAM nAza pAmatAM jAya che ane ghaNe ThekANe ekatra kuTuMba eka AzIrvAda thavAne badale mahA duHkha ane saMtApanuM kAraNa thaI jAya che; vaLI ApaNe judA thaIe chIe, tyAre paNa samUhamAM ekadalathI ane prAmANikapaNe ane sevAbhAvathI kAma karatAM bhUlI gayA chIe ane tethI ja ApaNuM saMdhabaLa keLavAtuM nathI, ane chinna bhinna dazAmAM vyakti tarIke tathA samAja tarIke ghaNuM sahana karIe chIe. samastimAM vyaktine samAvI detAM vyakti samasta mATe che e vicAra bhUlI jaIe chIe, tema samasti vyakti mATe che, te paNa bhUlI rAga dveSa keLavIe chIe. ApaNo lagnavahevAra paNa, sukhI ane saMtoSI jeDAM jema bane tema aaN thAya ane bhaviSyamAM uttarottara nirbaLa prajA thAya, tevI rIte ghaNIvAra cAle che ane lagnanuM dhyeya paNa gauNa gaNuM, bIjI sagavaDa tathA sukhane vicAra rAkhI e vahevAra calAvIe chIe; keLavaNImAM paNa nAhaka ghaNu mahenata, paisA ane vakhata barabAda karavAmAM Ave che, temaja dhArmika keLavaNI paNa mAtra maukhika ane hRdayanI zanyatAmAM pariName evI cAle che. ApaNA dharmamAM tapa ane saMyama keLavavAne ghaNI ghaNI jAtanA tapa ane saMcamenA pravege che, paNa tenA zubha hetuone uthalAvI nAkhI tene paNa daMbha, ahaMkAra, ane mAnane poSavAnA sAdhanamAM pheravI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 DA. amIcaMda che. rAhu [ma ke, vidyAlaya rajata smAraka ] nAMkhI, je vastuone aTakAvavAne temanuM nirmANa thaeluM che, te ja vastuone pALavAnA sAdhanamAM temane ghaNIvAra pheravI nAMkhavAmAM Ave che, ane te prayAgAnA hetunA nAza thAya che. dhyAna dharavAnA Adarza ane sAdhana tarIke nirmAyelI temaja tyAga ane nIrAgatAne poSavAne ane kAyama karavAne sAru yojAelI vastuone paNa pArthIva vastu tarapha prema, mamatA ane meha utpanna karavAnA sAdhanamAM pheravI nAMkhI, temaneja kaMkAsa ane kajiAnuM mULa banAvIe chIe ane zrImaMtAinuM pradarzana karavAnuM tathA aihika samRddhi tarapha mAha vadhAravAnuM sAdhana banAvIe chIe. ApaNI dhyAna dharavAnI jagyA paNa saMyama ane tyAga tathA AdhyAtmika zaktinA vikAsanAM sAdhanA thavAne badale, saMkucitatA, svArthIpaNA, daMbha, chaLa, kapaTanA tathA laDAI jhadhaDAnA akhADA banAvI daIe chIe, ane ema karI dina pratidina AdhyAtmika rIte UMce caDhavAne badale ghaNI zakti ane paisAnA bhAge paNa nIce prayANa karIe chIe. A badhI vastu khUba khUba vicAraNA ane pheraphArA mAMge che ane tene anukULa jema bane tema jaldI pheraphAra karavAnI zakti ane tema karatAM ne kAMI aniSTa jaNAya, tA turata te aniSTa dUra karavAnI zakti keLavavAnI jarUra che. A ja zakti, jene saMpUrNa vicArapUrvakanA AcAra tathA vicAramAM pheraphAra karavAnI gati athavA ( Adaptability ) kahelI che, tenA uparaja ApaNA badho AdhAra che. A lekhanA hetu mAtra eTalo ja che ke ApaNA samAjanA moTA bhAga dareka AcAra, vicAra mATe puSkaLa vicAra karatA thaI jAya ane duniyAmAM jyAM jyAM kAMIpaNa sAruM jaNAya, te peAtAnAmAM jaldI dAkhala karavAnI zakti keLave ane je je aniSTa dhusI gayuM che ane ghaNA varasethI ApaNane coTI gayuM che, tene jhaTa ukheDI nAMkhavAnI zakti meLave. ATaluM karavAmAM jo vAMcanArane A lekha kAMIpaNa sahAyabhUta thAya, te lekhaka potAne kRtArtha samajaze; ApaNuM vyaktisvAtaMtrya ane vicArasvAtaMtrya khUba keLavavAnI jarUra che, paNa tenI sAthe AkhA samAjane te lAbha karatA thAya, evI rIte tenA amala karavAnI jarUra che. ApaNane sudhArAnI jarUra che, nahIM ke vagaravicArI krAntinI; eTaluM ja nahi ApaNe saMyama pUrvaka samasta hitane AgaLa gaNI, vyaktitvane aMdara samAvavAnI paNa jarUra che, je vyaktitva samAjano droha kare agara pAchaLa pADe, tevA vyaktitvanI jarUra nathI. TUMkAmAM khullI AMkhe, zuddha aMtaHkaraNe ane niSpapakSapAtapaNe dareka vastu vicAre, jue ane pratikSaNe sAruM gRhaNa karI ane nukasAnakAraka hoya, tene tarata ja tyAga kareA ane te tyAga karavAnI zakti keLaveA, evI sarva bhAio tathA baheneAne mArI prArthanA che. mAsa pirithitanA gulAme nathI, tema devAnI aMdha ramatanuM sAgaye nathI. AkhA vizvamAM saMpUrNatA e pahoMcavAnI je preraNA kAma karI rahI che, te mANasamAM saceta banI che. manuSyanI nIcenI sRSTimAM pragati thaI hatI : paNa manuSyasamamAM icchApUrvaka sAlI hoya che. ajANatAM thaI jatA pheraphArone badale mANasa jANI joIne hetupUrvaka parivartana kare che, mAsa jevA che, ane jeva A thaI zake ema che, e be sthitinA viSamAMthI udbhavatA A te kevaLa mAsane ja anubhavavA paDe che. mANasa jIvananA niyama, pragatinA siddhAMta khALavA mathe che, e rIte e bIjAM prANIothI judA paDe che. ApaNA pAtAmAM ApaNe parivartana karIzuM te ja ApaNe vizvamAM parivartana karavAnA chIe, AtmasudhAraNA e ja sAcI sudhAraNA che, e vacana sAcu' che. --sara sarvapallI rAdhAkRSNana
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRti ane dharmazAstra eka vicAraNA lekhakaH prasannamukha suracaMdra badAmI, bI. e., bI. esa sI., berIsTara-eTa-le. 1. ghaNIvAra ema vicAra Ave che ke A jagata parApUrvathI cAlatuM AvyuM che. ane aneka mahApue aneka prakAranA vicAre jagatane arpaNa karI koI paNa viSaya upara kaMI kahevA paNuM rAkhyuM nathI eTale lekharUpe navIna zuM ApI zakAya? paNa vadhu vicAratAM jahena huarTa mIlanuM eka vAkaya yAda Ave che ke "On all great subjects, there is much to be said"-"dareka mahAna viSaya upara ghaNuM kahevAnuM hoya che." viSaya ke vicAra bhale navIna na hoya paraMtu je viSaya ke vicAra hoya tene potAnI zailImAM, dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe navIna rUpe jarUra mukI zakAya ane eja vicAre A lekha upasthita thaI zake che. - 2. "saMskRti e zabdane, zabdakopanA anvaye artha vicArIe te "sudharelI ke alaMkArane prApta thayelI je sthiti"e ja artha karI zakAya. bhASAnI dRSTie saMskRta bhASAne evI ja sudharelI athavA alaMkAravALI gaNavAmAM AvI che. paNa samAjazAstranI dRSTie "saMskRti" zabdano ane viziSTa prakArane artha karavAmAM AvatA nathI. samAjazAstranI dRSTie te "samaSTijIvananA aMgarUpa dareka vyaktie prApta karelI mAnyatAo, jJAna, kaLA, dharma, nIti ane bIjI aneka ladhi ane praNAlikAmAMthI uddabhavatA manuSya jIvananA mana vacana ane kAyAnA vartananuM samuharUpe je vyavasthita saMklana ane saMvedana" tene ja " saMskRti" gaNavAmAM AvI che. je te vartana amuka eka daSTie bhale pachI saMskRta hoya ke vikRta hoya te paNa, je te vyavasthita rUpe haze te tene saMskRti ja kahevAmAM Avaze. tethI ja ApaNe pUrvakAlIna saMrakRti ane arvAcIna saMskRti, pAzcAtya saMskRti ane parvAtya saMskRti, jaina saMskRti ane brAhmaNa saMrakRti e prakAranA zabdaprayoge karIe chIe ane AjanA vizvasaMhAraka sarvabhakSI yuddhamAM jhaMpalAvatI pAzcAtya prajAnA vartanane paNa eka prakAranI saMskRti ja samajIe chIe. 3. saMskRti zabdane A artha yAnamAM rAkhI ApaNe dharmazAstra upara vicAra karIzuM. ahIM eTaluM samajI levuM jarUranuM che ke "dharmazAstra" e zabda Ayoe pitAnA kAyadA ane kAnunane--dhArAzAstrane, dharmazAstra tarIke saMbodhI je arthamAM je che te arthamAM ja ahI prahaNa karavAmAM AvyuM che. ane dharmazAstrane mahAna manuSyazAstra (anthropology) nA aMgabhUta samAjazAstra (sociology) nA eka vibhAga rUpeja lekhavAmAM Avyo che. A viSayamAM svAbhAvika rIte e prazna upasthita thAya che ke dharmazAstra eTale zuM? enuM dhyeya zuM hovuM joIe? enI upayogitA zI? ane saMskRti sAthe ene zuM saMbaMdha hoI zake? A badhA prazna talasparzI che. ane AjanAM saMzodhanAtmaka vaijJAnika yuganI dRSTie pRthakkaraNa mAMge che. ahi te phakta rekhAsUcana ja karI zakAyuM che. 1. Cf. jAgye sAkaroti puru thA kSetra te --atkRti nItirIti 21. 2. Cf. the Neo.-Hegelian conception of culture according to which "Culture is a symbolic term used to signify all the knowledge, powers-material and intellectual-and other capacities and possessions of a society as a whole by which it adopts itself to conditions of life."
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmakSaya ane pravRtti lekhakaH kizoralAla gha. mazarUvALA eka sajajana mitra lakhe cheH "keTalAka sAdhue kahe che ke karmane saMpUrNa kSaya thayA vinA mekSa saMbhava nathI. ane karmathI nivRtta thayA vinA karmakSaya saMbhava nathI. mATe nivRttimArga ja AtmajJAna athavA mekSano mArga che. kemake, je kAMI karma karavAmAM Ave tenuM phaLa avazya thavAnuM ja. eTale ke, jyAM sudhI manuSya karmamAM pravRtta raheze tyAM sudhI, bhale te anAsaktithI karatA hoya te, karmaphaLanAM bhArathI mukta nahi thaI zake. tethI, karmabaMdhananuM AvaraNa haThavAne badale UlaTuM ghATuM thaze pariNAme, tenI sAdhanA khaMDita thaze. lekakalyANanI dRSTie bhale anAsaktivALA karmavega ISTa hoya. paNa tethI AtmajJAnanI sAdhanA saphaLa nahi thAya. A viSa tamArA vicAra jANavA IcchuM chuM." mArA namra mata pramANe karma zuM, karmanuM baMdhana ane kSaya zuM, pravRtti ane nivRtti zuM, AtamajJAna ane mekSa zuM, vagerenI ApaNI kalpanAo ghaNI aspaSTa hovAthI A bAbatamAM ApaNe gUMcavAI jaIe chIe, ane sAdhanAmAM gothAM khAIe chIe. A bAbatamAM pahelAM e samajI levuM joIe ke zarIra, vANI ke mananI kriyA mAtra eTale karma, evo je artha laIe te jyAM sudhI deha che tyAM sudhI karma karavAnuM sAva choDI devuM zakya ja nathI. kathAomAM Ave che tema kaI muni so varSa sudhI nirvikalpa samAdhimAM niSTa thaIne bhale paDI rahe. paNa je kSaNe te UThaze te kSaNe te kAMIka paNa karma karavAne ja. A uparAMta, je ApaNI evI kalpanA hoya ke ApaNuM vyaktitva dehathI para janmajanmAMtara pAmatuM jIvarUpe che, te te deha vinA te kriyAvAna raheze. je karmathI nivRtti thayA vinA karmakSaya thaI zake ema na hoya te karmakSaya thavAne kyAre ya saMbhava nathI ema artha thAya. mATe nivRtti athavA niSkatAne artha sthaLa nikriyatA samajavAmAM bhUla thAya che. niSkarmAtA sUma vastu che, te AdhyAtmika eTale baudhika, mAnasika, naitika, bhAvanA (lAgaNI) viSayaka ane ethI ye para bedhAtmaka (saMvedanAtmaka) che. , , , 4 cAra jaNa , , 2, ma cAra bhUkhyAone sarakhuM anna Ape che. cAre bAhya karma kare che, ane cArene sarakhI sthULa tRpti thAya che. paNa ja lAbhathI ApatA hoya, paNa tiraskArathI Apati haya, ja puyecchAthI ApatA hoya ane ra AtmabhAvathI sahajapaNe ApatA hoya. tema ja 5 duHkha mAnI leto hoya, 8 maherabAnI mAnI letA hoya, ja upakAraka bhAva letA hoya ane e mitra bhAve lete heya. AvA bhadene pariNAme annavyaya ane sudhAtRptirUpI badhAnuM bAhya phaLa sarakhuM hovA chatAM karmanAM baMdhana ane kSayanI dRSTie ghaNo pharaka paDI jAya che. te ja pramANe hA, 3, 5, i pAse 5, 4, 5, 4 anna mAge, ane cAre jaNa temane na jamADe. temAM karmathI sarakhI parAvRtti che, ane cArenI sthaLa bhUkha para sarakhuM pariNAma thAya che. chatAM, na jamADavAnI ke na pAmavAnI pAchaLanI buddhi, lAgaNI, nIti, saMvenA vagerenA bhedathI e karmaparAvRttithI karmanAM baMdhana ane kSaya sarakhAM nahi thAya. tyAre, ahIM pravRtti ane nivRtti sAthe parAvRtti ane vRtti zabda paNa yAda rAkhavA jevA che. parAvRtti eTale nivRtti nahi paNa ghaNAkharA leka parAkRttine ja nivRtti mAnI bese che. ane ni 2
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ kizoralAla gha. mazarUvALA fma. . vidyAlaya rajatamAraka. athavA vartana eTale pravRtti nahi. paNa ghaNA kharA leka vRttine ja pravRtti samaje che. vRtti eTale mAtra vartavuM. pravRtti eTale khAsa jAtanA AdhyAtmika bhAvathI vartavuM. parAvatti eTale vartanane abhAva, nivRtti eTale vRti tema ja parAkRti saMbaMdhI pravRttithI judA prakAranI eka vizeSa prakAranI AdhyAtmika saMvedanA. have karmabaMdha ane karmakSaya viSe ghaNAnA manamAM kAMIka evo khyAla rahela lAge che ke karmane nAme jANe dareka pAse eka jAtanI puMcha che. pAMca hajAra rUpIA peTImAM mUkI rAkhyA hoya, ane temAM kAMI umero na thAya, paNa kharcAyA kare te bencAra varSa ke paccIsa varSe paNa chevaTe te khUTI javAnA. paNa je mANasa tene dhaMdhAmAM rahe to temAM vadha-ghaTa thavAnI ane saMbhava che ke pAMca hajAranA lAkha paNa ane lAkha na thatAM UlaTuM devuM thaI jAya, te te kheTa paNa ciMtA ane duHkha utpanna kare. sAmAnya rIte mANasa AvI ciMtA ane dukhanA saMbhavathI gabharAtA nathI ane lAkha thavAnA saMbhavathI nAkhuza thatA nathI teo rUpIAne kSaya karavA IcchatA nathI, ane rUpIAnA baMdhanamAM paDavAthI trAsa pAmatA nathI. nivRtti mAgI sAdhuo paNa maMdiromAM ane pustakAlayamAM vadhatA parigrahathI ciMtAtura thatA nathI. paNa karmanAmanI puMchane ApaNe evI kalpI che ke te jANe eka piTaluM hoya ane te bolI nAMkhI, jema bane tema khUTADI devAmAM ja zreya heya. karmone vepAra karI temAMthI lAbha uThAvavAmAM nahi. karmane pUMchanI jema samajavAthI tene khUTADavAnI AvI kalpanA UThI che. paNa karmane vaLagADa rUpIAnI piTalI jevo nathI. ane vRtti-parAvRtti (athavA sthaLapravRttinivRtti) thI e piTalI ghaTatI-vadhatI nathI. jagatamAM koI paNa kriyA thAya, jAye thAya ke ajA thAya, te vividha prakAranAM sthaLa ane sUma pariNAme ekI vakhate ke jude jude vakhate, turta ja ke kALAMtara, ekI sAmaTAM ke rahI rahIne upajAve che. e pariNAme paikI eka pariNAma te karma karanAranA jJAna ane cAtrinI upara koIka jAtanI raja jeTalIye asara upajAvavI te thAya che. kareDa karmonI evI karoDa asarane pariNAme dareka jIvanuM jJAna-cAritranuM vyaktitva ghaDAya che. e ghaDatara je uttarottara zuddha thatuM jAya, vadhArene vadhAre jJAna, dharma, vairAgya ItyAdi pratye DhaLatuM jAya che tenA karmane kSaya thAya che ema kahevAya. je te uttarottara azuddha thatuM jAya, ajJAna, adhama, rAga I. pratye vadhatuM jAya che tenA karmane saMcaya thAya che ema kahevAya. Ama karmonI vRtti-parAvati nahi, paNa karmanI jIvanA jJAna-caritra para thatI asara te baMdha athavA mokSanuM kAraNa che. jIvana daramyAna mekSa eTale evI eka ucca sthitine Adarza ke je sthiti prApta thayA pachI te vyaktinA jJAna-caritra para evI asara upajI ja na zake ke jethI temAM karIthI azaddhi pesI zake. A mATe karavAnAM kamane viveka te jarUra karavo paDe. dA. ta. apakarma na karAya, satakarma ja karAya; kartavyarUpa karma karavAM ja joIe; akartavya karmo cheDavAM ja joIe. cittazuddhimAM madadagAra evAM dAna, tapa ane bhakinAM karmo karavAM ghaTe; vagere. te ja pramANe karmo karavAnI rItamAMye viveka kare paDe, jema ke jJAnapUrvaka karavAM; kALajIpUrvaka karavAM; satya, ahiMsA Adi niyame saMbhALIne karavAM; niSkAmapaNe athavA anAsaktithI karavAM vagere. paNa karmothI parAvRtta thavAthI karmakSaya thAya che e kalpanA bhUlabharelI che. kartavyarUpa karmathI parAvara thavAthI kadAca sakAmapaNe athavA AsaktithI karelAM sakathI vadhAre karmabaMdha thavAne pUre saMbhava che. AnI vadhAre savistara carcA mATe gItAmaMthana" vAMcavA vinaMti cheH
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratavarSanA cAra mahApuruSo lekhakaH muni cAritravijyajI A bhAratavarSamAM mukhya cAra mahApuruSo thayA che. e cAramAMthI rAzI saMpradAya ane rAzI ga7 upanna thayA che. emAMthI paNa navA navA nAnA nAnA paMthe nIkaLyA che. jema nadInuM mULa nAnuM hoya ane pANuM svaccha hoya e mULamAM kaI jAtanI paNa bhelasela na haiya; paraMtu jyAre e ja mULamAMthI nIkaLelI nadI AgaLa vadhe che tyAre te vistArane pAmatI jAya che. vaLI bIjI aneka nAnI nAnI nadIo bhegI thavAthI e nadIne paTa vizALa banI jAya che ane aneka jhADanAM mULa ane pAnAMthI tathA aneka manuSya tiryaMcanA maLamUtrathI te nadInuM pANI ravaccha chanAM vikRtine pAmI jAya che. chevaTa e nadI dariyAmAM jaIne maLe che. evI ja rIte mahApuranA mULa siddhAMti zuddha ane svaccha hoya che paraMtu dhIme dhIme jema jema ene vistAra vadhate jAya che tema tema emAM aneke karelI kalpanAonuM mizraNa thavAthI saMpradAya svare thatAM vikRta banI jAya che. AvuM ja ApaNa cAra puruSanA sihati mATe baneluM che. cAra mahApuruSa 1 rAma, re kRSNa, 3 mahAvIra ane 4 buddha, mahAvIra ane buddhino ItihAsa upalabdha che. kema ke emanI aitihAsiktA saMdeha vinAnI che. rAma ane kRSNanA ItihAsa jevA pramANenI jarUra che, tevA pramANe upalabdha nathI. teonA saMbaMdhamAM paraspara virodhI aneka kalpanAo phelAyelI che. chatAM rAma ane kRSNanuM vyaktitva eTaluM badhuM vyApaka ane gaMbhIra che ke prajAnA vicAramAM, e be mahApuruSa sAcA aitihAsika puru hatA ema manAya che. vidvAne ane saMzodhaka puruSe aitihAsika viSayamAM bhale vAdavivAda ane uhApoha karyA kare paraMtu enA pariNAmanuM phaLa kaMI paNa nathI. kemake lekanA manamAM e puruSonA vyaktitvanI chApa eTalI badhI sudata paDI gaI che ke teo koI vAta kabUla kare tema nathI. e banne mahApuruSe janatAmAM khUba mAnanIya manAya che. AmAM amane ema lAge che ke emanAM caritre khUba alaikika-addabhUta kalpanAothI bharelAM hovAthI lekanAM mana upara tenI asara khUba thaelI che. zrI mahAvIra ane buddha zrI mahAvIra ane buddha e tyAgI puruSa thayA che. kemake emanA samayamAM emane vikAsa asAdhAraNa hatA. vaLI e puruSonI kriyA ane tapazcaryA apUrva hatI. ethI emanA sadaguNenI chApa manuSya upara khUba paDelI. ethI manuSyo temanA saguNonI pUjA ane upAsanA karatA hatA. deve paNa emanI pUjA karatA hatA. hajAro strI puruSe kSamA, saMtApa, tapa, dhyAna Adi sadaguNonA saMrakAra prApta thavAthI pitAnuM jIvana sArthaka mAnatA hatA. aneka saddaguNonI parAkASThAe pahoMcelA zrI mahAvIra ane buddhanuM dhyAna tathA temanI pUjA zraddhApUrvaka deva ane manuSya karatA hatA. te mahAvibhUtine manuSya tarIke temanA bhakatoe mAnelA. dhIme dhIme teo ISTadeva tarIke manAyA. pUjamAM taphAvata zrI mahAvIra ane buddha tapazcaryA, saMyama, tyAga ane jJAna vagere sadaguNone laIne pUjAya che. kemake leke upara emanA tyAganI nispRhIpaNAnI ane sadubedhanI uMcAmAM uMcI chApa paDelI eTaluM ja nahi paNa temanA tyAga ane sadhane laIne ghaNA manuSya tyAgI banelA.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni cAritravijayajI [.. vivAhAya rAma ane kRSNa paNa manuSyarUpe te kALamAM pRjANA che. teone devI zaktivALA sukha duHkhane denArA mahAna puru mAnyA che. eTale emane saMtoSavAthI teo bhaluM kare che evI bhAvanA te kALanA manuSyamAM jAgRta karelI ane e bane temanA bhakati e avatArI pura mAnelA che. e cAre mahApuruSo bhinna bhinna rUpe Aje paNa pUjAI rahyA che. rAma ane kRSNa, mahAvIra ane buddha e cArene kSatriya kulamAM utpanna thayelA mAnavAmAM AvyA che. ane e cArene janma uttara hindustAnamAM thaele che. rAma ane kRSNa mahAvIra ane buddha e banne yugalanA Adarza bhinna bhinna che. kemake rAma ane kRSNane rAjazAsananA karanArA, nyAya anyAyane nirNaya karanArA, duzmanane mArI nyAyI rAjya sthApanArA mAnelA che. emanI pUjAvidhi paNa judI jAtanI che. rAmamAM satvaguNa ane kRSNamAM rajoguNa mukhya mAnyA che. zrI mahAvIra ane budha e banne pumAM tapa ane tyAga mukhya mAnela che. teo saMskArathI virakta hatA. rAjyazAsana calAvavAmAM teo karma baMdhana ane pApa mAnatA hatA. eka nAnAmAM nAnA jIvanI paNa hiMsA na thavI joIe evA ahiMsA dharmane teo pALanArA hatA. teomAM satvaguNa mukhya hati. e yugalane Adarza dharmacakra hatuM. ane rAma kRSNa yugalane Adarza karmacakra ha. darekanA pustakamAM paNa te svarUpe ja teonuM varNana karavAmAM AvyuM che. rAma ane kRSNane gRhastha mAnavAmAM AvyA che. zrI mahAvIra ane buddhine tyAgI mAnavAmAM AvyA che. bubhikSasaMdha hAla hindustAnamAM nathI. paraMtu zrI mahAvIrane bhikSasaMdha hAla paNa hindustAnamAM mojuda che. judA judA saMpradAyanA zAstromAM joIe chIe te bauddha piTakAmAM jJAtaputra zrI. bhagavAna mahAvIrane spaSTa nirdeza karela che. tevI ja rIte jaina zAstromAM bhagavAna buddhane paNa nirdeza karavAmAM Avela che. e sivAya jaina zAstromAM jaina zilIe rAma ane kRSNanAM varNane lakhelAM che. eTaluM ja nahi paraMtu jaina rAmAyaNa vagere svataMtra graMtha paNa lakhavAmAM AvyA che. phakta emAM je ghaTanAe lIdhI che te jaina zAstranI dRSTie lIdhelI che. have ApaNe brAhmaNa sAhitya tapAsIe te buddha ane mahAvIranuM temAM nAmanizAna paNa nathI ane pAchalAM pustakamAM evA nirdeza karyA hoya te te paNa khaMDanAtmaka buddhie karyA che. phakta brAhmaNa saMskRtimAM buddhane vizvane eka avatAra mAnela che. jainagraMthe kRSNane bhAvI tIrthakara mAne che. bhAgavatamAM RSabhadevanuM nAma Ave che te paNa emanI zailIe lakhavAmAM Avela che. e sivAya e lokenA pustakamAM ApaNuM tIrthakaronAM nAma AvatAM nathI. ATale nirdeza karyA pachI mahAvIra ane kRSNa e banI jIvana ghaTanAomAM ghaNuM sAmya jovAmAM Ave che. e ghaTanAo addabhUta mAhAo darzAvanArI hovAthI keNe kenAmAMthI lIdhela che e saMbaMdhamAM ame amAre abhiprAya ApavA mAMgatA nathI; phakta te ghaTanAonuM sAmya judI judI sau saunI paddhatie kevI rIte lIdhela che teja ahIM batAvavA mAMgIe chIe. gaharaNa zrI mahAvIra svAmI mATe jaina zAstramAM lakhela che ke abhadatta brAhmaNanI strI devAnaMdAnI kuMkhamAM zrI mahAvIrane utpanna thaelA joIne inigamelI deva pAse te garbhanuM haraNa karAvI kSatriyakuMDamAM siddhArtha rAjAnI strI trizalA rANInI kuMkhamAM mUkAvyA ane trizalA rANIne putrIgarbha devAnaMdAnI kuMkhamAM mUkAvyo
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajaka] bhAratavarSanA cAra mahApuruSe kRSNanA saMbaMdhamAM brAhANa zAstramAM lakhavAmAM Avela che ke asurono upadrava dUra karavA devAnI prArthanAthI viSNue avatAra levAne nizcaya karI yogamAyAne bolAvI kahyuM ke devakInA garbhamAM je mAro aMza utpanna thAya che tene tyAMthI haraNa karI vasudevanI bIjI strI rohiNInA udaramAM mUka. te balabhadra nAme avatAra leze. ane jyAre tuM naMdapatnI yazodAne ghare putrIrUpe avatAra laIza, tyAre huM devakInA AThamA garbha tarIke janma laIza. jyAre tAre janma thazadAne ghera putrIrUpa thaze tyAre tAruM ane mArU parivartana thaze, huM yazedAne ghera jaIza ane tuM devakIne ghera AvIza. A rIte kRSaNanA adhikAramAM garbhaparivartana ane bALaka parivartana ane mAnavAmAM AvyAM che. parvatakapana zrI mahAvIra svAmIne janmAbhiSeka karavA je vakhate Ida mahAvIra svAmIne merU parvata upara laI gaela te vakhate jaLanA bharelA meTA kaLaza joI ne Ikane zaMkA thaI che ke ATaluM badhuM jaLa prabhu upara paDaze to te prabhu kema sahana karI zakaze ? A IdanI zaMkA bhagavAna mahAvIre avadhi jJAnathI jANI paganA aMgUThAthI merU parvatane dabAvyo, jethI lAkha janane merU parvata kaMpAyamAna thayo. - kRSNanA saMbaMdhamAM paNa brAhmaNa pustakamAM lakhavAmAM Avela che ke ide karele upadrava dUra karavA nAnI ummaramAM eka janane meTa gavaradhana parvata TacalI AMgaLI upara sAta divasa adhara rAkhyA hatA ane gepane bacAvyA hatA. bALakaDA bhagavAna zrI vardhamAna kuMvara (mahAvIra) samAna vayanAM bALako sAthe gAmabahAra bALakIDA karavA gayA che. tyAM AmaLakI krIDA kare che. evAmAM eka deva bhayaMkara sarpanuM rUpa dhAraNa karI jhADanA thaDa sAthe viTAI jAya che. e joI jyAre chokarAo nAse che, tyAre zrI vardhamAna te sapane hAthathI pakaDI kheMcI kADhI dUra pheMkI de che. chevaTa vardhamAnanA parAkramathI prasanna thaI deva vardhamAnanuM nAma zrI mahAvIra pADe che. kRSNa jyAre bALakonI sAthe ramatA hatA tyAre adhanAmane datya kRSNane bIvarAvavA eka jana jevAM lAMbu sapanuM rUpa karI rastAmAM AvI paDe che ane ghaNAM bALakane gaLI jAya che. e ja kRSNa e sapanuM gaLuM pakaDI dabAve che ethI sarpanuM moTuM phATI jAya che ane pote marI jAya che ane teNe je bALake gaLyAM hatAM te sakuzaLa bahAra nIkaLI Ave che. sAdhaka avasthA ekavAra mahA tapasvI vardhamAna svAmI pyAnamAM lIna hatA tyAre zALApANI nAmanA yakSe aneka upadrava karyA. chevaTa sarpanuM rUpa dhAraNa karI prabhune daMza karyo. prabhunA zarIramAMthI ghaNuM rUdhira nIkaLatuM joIne zULapANI yakSa zAMta thaze ane prabhunI kSamA mAMgI. kRNanA saMbaMdhamAM lakhavAmAM Ave che ke kALIyA nAmanA nAge yamunA nadInuM pANI jherIluM banAvyuM, je pAvAthI ghaNA manuSya, tiryaMca maravA mAMDyA. A vAtanI zrIkRSNane khabara paDI. ethI kALIya nAgane pakaDavAne pite tyAM jaI prayatna kare che tyAM zrIkRSNane nAga daMza mAre che. paraMtu zrIkRSNa pitAnI capaLatAthI te nAgane tebA pikarAve che ane tenI phaNA upara zrIkRSaNa nAca kare che. AthI sarpa zAMta thaI zrIkRSNanI AjJA laI samudramAM cAlyo jAya che. ekavAra mahAtaparavI zrI mahAvIra eka jhADanI nIce ubhA hatA. e vakhata vanamAM lAgele ani phelAto phelAto prabhunA paga pAse AvyA. prabhunA pratApe te agni svarya zAMta thaI gayA.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni cAritravijayajI [ma. je vidyAlaya kacchanA saMbaMdhamAM paNa evuM ja lakhavAmAM AvyuM che ke ekavAra yamunA nadInA kinAre vrajamAM Aga lAgI, e bhayaMkara agnithI tamAma vrajavAsI gabharAI UThyA. te vakhate zrIkRSNa AvIne agninuM pAna karI vrajamAM zAMti phelAvI. ekavAra mahAvIra prabhu zIta tumAM dhyAnamAM ubhA hatA. te vakhate prabhunA pUrvabhavanI apamAnitI strI karIne vyaMtarI thaI che, te kaTapUtanA nAmanI vyaMtarIe AvIne pUrvabhavanuM vara smarI prabhumAthe khUba pANI chAMTI kaSTa ApyuM. paraMtu prabhu calAyamAna thayA nahi. te joI vyaMtarI zAMta thaI prabhune kSamAvI cAlatI thaI kRSaNanA saMbaMdhamAM paNa ene maLate ullekha che ke kRSNane nAza karavA kase pUtanA nAmanI rAkSasIne vrajamAM mUkelAvI. e rAkSasIe kRSNane viSamaya stanapAna karAvyuM chatAM kRSNane kAMI na thayuM. AvI sAmya dharAvatI dhaTanAo zrI mahAvIra ane zrI kRSNanA jIvana sAthe joDAyelI che. emAM koNa sAco ane kaNa neTo, e saMbaMdhI nirNaya ame ApavA nathI mAgatA. te kALamAM evI ghaTanAo mahApuruSonA jIvana sAthe joDAyelI joI lekamAM te ghaTanAone vadhAre Adara apAtA haze. Aje paNa AvI ghaTanAo sAMbhaLI ghaNA che Azcaryamugdha bane che. ApaNe te ahIM eja viveka karavAno che ke temanA jIvananuM dhyeya zuM hatuM. mahAvIranuM jIvana kRSNanA jIvanathI taddana nirAluM hatuM. kRSNa vilAsI hatA, yuddhamAM kuzaLa hatA, nItita hatA, ane rAjyakartA puruSa hatA. chatAM teone A badhAthI brAhmaNazAstromAM alipta mAnyA che. zrI mahAvIre bALa avasthA pachI sAdhaka avasthAmAM pite kevAM kaSTa sahana karyA che. chatAM rAtadivasa e dhyAnathI cUkyA nathI. jeoe zatru mitrane, sukha duHkhane sama mAnyA che, evA prabhu kayA dhyeyane mATe A badhuM sahana karI rahyA hatA? e ApaNe zodhavA vicAravAnI jarUra che. kharI sAdhaka avasthA AvA vicArothIja Ave che bAkI bAhya ghaTanAnA camakAre e bAhya varatu che. enI sAthe prabhune ke prabhunA dhyeyane kAMI saMbaMdha nathI. vItarAga prabhune AvA bAhya zRMgArathI oLakhAvavA agara oLakhavA e narI ajJAnatA che, jema ke suMdarI lAvaNyathI bharapUra hoya chUTA keze pANIthI nItaratAM vase sarovarane kinAre ubhI hoya tene joI keTalAke enA bAhya naisargika sauMdaryane vakhANe che ane keTalAka teja suMdarIe soLe zRMgAra sajyA hoya te vakhatanA enA saudaryane prazaMse che. dhAre che te strI muMgI hoya kAne baherI che, te A badhI prazaMsA upara pANI pharI vaLe ke nahi? mATe strInuM kharuM saudarya enI maMjula bhASA, enuM smita hAsya enI namratA ane premaLa svabhAva, kAryadakSatA vagere guNemAMja raheluM che. prabhunA jIvananA bAhya AdarzomAM kharI prabhutA nathI. kharI prabhutA te prabhunI vizALa hRdayanI bhAvanAmAM che. emanI samadaSTimAM che, dhyeyane prApta karavAnI zaktimAM che, emanA suMdara manebalamAM che. mATe ApaNe jIvananI bAhya ghaTanAomAM na muMjhAI rahetAM prabhunA kharA svarUpane samajavA prayatnazIla banavuM joIe. Aje kaI vidvAna mahAvIranuM caritra lakhe te te mahAvIramAM kharI prabhutA zI zI hatI? eja banAvavA prayatna kare. bAkI je alaukika daivika ghaTanAonA prasaMge emanA jIvana sAthe joDI devAmAM AvyA che tene koI vidvAnanI kalama sparza kare ja nahi. zrI mahAvIra savaMta hatA. vItarAga hatA. eo je upadeza ApatA te mAtra pitAnA tIrthaMkaranAmakarmanA udayane kSaya karavA mATeja ApatA. emanA mukhamAMthI bhAvika ane bIjI je je vAte
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajata-2mAraka] bhAratavarSanA cAra mahApuruSe 15 nIkaLI che te gautama ravAmInA praznottararUpe nIkaLI che. prabhu mahAvIrane pitAnA vicArone pracAra karavAno meha na hatuM. ethI mahAvIrane pracAraka kahI zakAya nahi. baddha pati pracAraka hatA. temaNe cAre tarapha pharIne khUba pracAra karyo che. Aje leke buddhanA jIvana saMbaMdhamAM ane siddhAtinA saMbaMdhamAM jeTaluM jANe che teTaluM mahAvIranA saMbaMdhamAM jANatA nathI. Aje paNa hindustAna bahAra tibeTa, cIna, jApAna vagere dezamAM bauddha dharma khUba pracAra pAmela che. buddhanA sAdhuo khAvAkhAva, piyAreya vicAra bhUlyA che, chatAM teo Aje paNa khUba pracAra karI rahyA che. zrI mahAvIranA dharmane pALanArAonI saMkhyA bahuja cheDI che. temAM paNa Aje mahAvIranA sAdhuomAM pracAraka bhAvanA bIlakula nathI. zrI rAmanA jIvanamAM bAhya alaukika dhaTanAo bahuja ochI che. rAma nItimAM, ekapatnIvratamAM ane badhuprema vagere sadaguNomAM khUba vakhaNAyA che. pitAnI AjJA zirodhArya mAnI zAMtithI vanavAsa bhogavyo che. rAme rAvaNa sivAya bIjAo sAthe yuddha karela nathI. emanA satvaguNapradhAna vyaktitvanI chApa lo upara khUba paDelI che. zrIkaSaNanuM jIvana bAhya alaukika ghaTanAothI bhareluM che. sAma, dAma, daMDa, bhedamAM A puruSa kuzaLa hatA. vilAsI jIvana alaukika hatuM. chatAM kharA tatvavettA kRSNanA bhakatie kRSNanA svarUpane uttama kaTInuM vicAryuM che. bhArata varSanA cAra mahApuruSonA jIvana saMbaMdhamAM emanA jIvana sAthe joDAyelI bAhya alaukika ghaTanAo ne eka kere rAkhI emanuM AMtarajIvana keTaluM pavitra alipta hatuM ane teoe pitAnA jIvananI sArthakatA kayA dhyeyathI karI che, jokakalyANa teoe kevI rIte karyuM che eene AtmA ke mahAna hato eja ApaNe vicAravAnuM ane grahaNa karavAnuM che, temAM ja ApaNuM hita che. ahiMsA, saMyama ane tarUpa dharma ja utkRSTa maMgaLa che, -dazavaikAlika satra jJAnInA jJAnanA sAra aja che ke te koinI hiMsA karatA nathI ane ahiMsAnA siddhAnta paNa "kAinI hiMsA na karavI' e ja che. -sUyagaDAMga la. A avani upara varavALIne vara zAMta karI zakAtAM nathI, paraMtu averadvArA ja varanI zAMti thAya che, e ja sanAtana dharma che, -kamapada. badhe samabhAva rAkhanAre kema patAne tamAtramAM ane tamAtrane pAtAmAM jue che. -zrI madhubhagavadagItA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamAraka] zekhacallInI nidA na karo UgyA vinA rahetuM nathI e huM barAbara samajuM chuM. pachI atyAranI daridrAvasthAne aMta nahi ja Ave ema zA mATe mAnuM? daridratA DoLA dukAvatI hoya, tyAre AnaMdI rahevuM bahu kaThaNa kArya che. paraMtu jene mananA gheDa deDAvatAM AvaDe che, tene mATe e kaThaNa nathI. "mananA ghoDAnI mArI vAta sAMbhaLIne tame hasaze, mane zekhacallInA jevo gADe kaheze, te badhA mArA havAI killA che ema tame mAnaze, paratu huM te mAnuM chuM ke bhaviSyamAM taiyAra thanArA kharekharA killAne pAye ja mArA mane che. mAre chokare aMgrejI chaThThI paDI bhaNe che te tame jANo che. tenA upara ame khUba AzA bAMdhI beThAM chIe. te ethI paDI bhaNato hato tyAM sudhI te sIdhI rIte badhA viSayamAM pAsa thata nahe, paNa tenI upara ame kevA manoratha dhaDatAM hatAM, e vAta ekavAra tenI bAe tene AstethI kahI. bicAre bahuja narama dilane chAkare che. pAMcamI copaDImAM te AvyuM ane pahele naMbare pasAra thaye, vaLI oNlarazIpa paNa meLavI. have tenI upara ame vadhu meTAM anerA uThAvIe, te temAM kAMI navAI nathI." e mitranI samAdhAnI vRttinI pAchaLa kaTaluM meTuM tatvajJAna hatuM tenI mane jarA paNa kalpanA nahotI, paNa teNe tyAra pachI je kahyuM te vadhAre mahattvanuM che. AMkhamAM AMsu ANIne teNe kahyuM: "ekavAra meM banI rIte mArA chokarAnI noMdhapothInAM be pAnAM vAMcyAM. potAnAM mAbApa pitA para kevI AzA bAMdhI beThAM che ane temanA manoratha saphaLa karavAne piti keTalI mahenata karavI joIe te viSe teNe noMdhapethImAM lakhyuM hatuM. mane te vAMcIne kevuM lAgyuM haze? eTalI nAnI vayanA chokarA upara huM be lAdI rahyo chuM ema mane lAgyuM ane mane mArI jAta para gusse AvyuM, te sAthe AnaMda paNa thaye ke chekare keTale mAtR-pitR bhakta che! have huM mArAM bhAvi sukhI jIvananAM citro jouM chuM ane mane AnaMda tathA saMtoSane anubhava thAya che. mananA gheDA deDAvanAre huM zakhacallI ja chuM ne?" je e mitrane zekhacallI kahIe, te jagatanAM badhAM mAtApitAne zekhacallI ja kahevAM paDe. pitAnAM bALako mATe meTI AzAo bAMdhIne AnaMdamAM divase na gALanArAM mAbApa hoya che kharAM? - manara ghaDavA nahi, mane rAjya e havAI killo che, te niSphaLa che, niSpagI che ema kahenArAo bhale kahyA kare, paNa te niSphaLa nathI, niSphaLa thAya te paNa nigI nathI. mane rathanI aMdara ja tejasvI bhaviSyane pAya raheluM hoya che. prajAnAM bhAvine AdhAra taraNa upara rahelo che ema manAya che. kAraNa ke manera taNasulabha hoya che, temanAM mane rAjyomAM AzAnAM bIja hoya che ane e bIjamAM marAM bhAvi rAjyanA aMkara chapAI rahelAM hoya che. jIjAbAI bAlazivAjInuM hAlaraDuM gAtI hatI tyAre te bhaviSyanA gabrAhmaNapratipALa zivAjI mahArAjane ja pitAnA manorathadvArA joI rahI hatI; panInI avagaNanA karIne tene tyajI denAra tene pati tenA mane jANatA hatA te kadAca tene zekhacallI kahIne hasya paNa hota, paNa ApaNe jANIe chIe ke jIjAbAinuM manorAjya ja palaTAIne zivAjInI sAcI pAdazAhIrUpa banyuM hatuM. tAtparya e che ke mane rAjya ghaDatAM AvaDyA vinA kharuM kArya thaI zakatuM nathI; sau koI rAjA-mahArAjA thatA nathI, sarvanI AzA-IcchA pAra paDatI nathI, eTale ja keTalIka vastuo kevaLa kalpanAthI ja prApta karI levAnI hoya che. jene suMdara manoratha paNa ghaDatAM AvaDatuM nathI, tenA jevo koI daridra nathI ane zekhacallInI hamezAM niMdA karanAranA jevo kaI mUrkha nathI.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAzuddhi lekhaka che. manasukhalAla jhaverI, ema. e. eka pratiSThita sAptAhikanA tAjA AvelA dIpotsavI aMkane huM jotA hatA tyAM mArI daSTi eka rASTravAdI, bhASApremI vidhAnanA lekha para paDI. e vidvAne gujarAtI bhASAmAM atyAre je varNasaMkaratA dekhAI rahI che tenI AvazabharI carcA karI hatI, ane ApaNA dainika vyavahAramAM ane makAne ane dukAnonAM nAmamAM paNa aMgrejI bhASAnuM je Adhipatya sthapAI rahyuM che, tene virodha karyo hate. svabhASAnI sAcI upAsanA vinA ApaNI khAdI, svadezI vrata ane reTiyAnI pravRtti paNa niSphaLa javAnI che ema e vidvAna mAne che ane tethI svabhASAne Agraha rAkha e ApaNA ja hitanI vAta che ema kahe che. emanA A vaktavyanI viruddha koIne kazuM ja kahevAnuM heIna zake. gujarAtI bhASAnI atyAranI sthiti khUba khedajanaka che e kahevAnI paNa jarUra nathI. samAjamAM, zALAomAM ane vidyApIThamAM gujarAtI bhASAnuM ane sAhityanuM sthAna vadhAre mAnabharyuM ane vadhAre mahatvanuM thavAnI jarUra che e spaSTa che. e sthAna, mahAtmAjInA Agamana pachI ane gujarAta vidyApITha ane navajIvana prakAzana mandiranI pravRtti pachI, kayAranuM ye mAnabharyuM thaI javuM joItuM hatuM; paNa ema thayuM nathI e hakIkata che. atyAre te gujarAtI bhASAnI sthiti oramAyA bALaka jevI thaI paDI che. vidyApIThe rahI rahIne cheka hamaNAM gujarAtIne potAnA abhyAsakramamAM sthAna ApyuM che kharuM. paNa hajI e sthAna gaNa rahyuM che. gujarAtIne hajI svataMtra, svaparyApta ane Avazyaka viSayanuM sthAna hajI maLyuM nathI. hajI sudhI tene mAtra aicchika viSaya tarIke ravIkAravAmAM Ave che, ane temAM paNa AnuvaMgI ziSTa bhASAmAM je keI vivAthI vadhAre pravINa heya, te gujarAtIne te uvekhe, te paNa cAle evI sthiti che. A badhuM kema thaI rahyuM che tenI carcA rasabharI avazya che, paNa te ahIM uddiSTa nathI. bIjuM kaMI nahi te paNa aMgrejI uccArazuddhi ane lekhanazuddhi mATe ApaNA vidyArthIo eTale Agraha rAkhe che-athavA, vadhAre sAcI rIte kahIe te ApaNA zikSake ane prAdhyApake vidyArthIo pAse eTale Agraha rakhAvI rahyA che-teTale Agraha gujarAtI uccArazuddhi ane lekhanazuddhi mATe rakhAya, te paNa ghaNuM thaI zake. paNa e Agraha rakhAta nathIane tene pariNAme aMgrejI bhASAnuM Adhipatya ApaNA nityanA vyavahAramAM paNa eTaluM badhuM sthapAtuM jAya che ke "kusuma-koTeja" ane "sumana-vilA" jevAM makAnanAM nAme ApaNane asvAbhAvika lAgatAM nathI. aneka kuTuomAM te bALakane prAraMbhathI ja aMgrejI bhASA bhaNAvavAmAM Ave che ane Aje paNa aneka vyaktio pitAne gujarAtImAM besavAnuM ke lakhavAnuM barAbara phAvatuM nathI e hakIkatamAM zarama nahi, paNa garva anubhave che. A jAtanI atibhakti sAme jeTalo virodha uThe teTalo ocho che ane e virodhanI atizayatAe jaIne ApaNe aMgrejI bhASAne bahiSkAra pokArI UThIe te paNa banavAjoga che. temAM jyAre parAdhIna prajAmAM svatvane pahele saLavaLATa macI rahyo hoya, tyAre e jAtanI atizayatA AvI jAya
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ma. je. vidyAlaya rajata-smAraka bhASAzuddhi e svAbhAvika che. paNa zuddha siddhAntanI daSTie joIe to, mane lAge che ke, ApaNane ApaNA virodhane haLavo banAvyA vinA nahi cAle. atyAranI saMkula ane parasparAvalaMbI samAjacanAmAM mAtra ekAMgI vikAsa sAthe cAlavAnuM nathI. e hakIkata eTalI badhI sAdI che ke tene ullekha karavAnuM paNa Avazyaka nathI. atyAranA jIvanamAM kUpamaMDUkatA nabhI zake tema nathI. jIvanane sarvadezIya vikAsa ja atyAranA jagatamAM TakI zake tema che. A hakIkata je sAcI heya--ane te sAcI che emAM mane zaMkA nathI-te sarvadezIya vikAsane paSya ane vika evI paristhiti ApaNA jIvanadhurIe, ApaNA sAhityakAra ane samAjanetAoe racavI paDaze ane e paristhitinA eka mahatvanA aMga tarIke sarvadezIya vikAsaprada sAhitya-rasAtmaka ane zAstrIya sAhityanuM-sarjana ApaNe karavuM paDaze. aMgrejI bhASAnA graMtha dArA jIvananA bahuvidha praznonI je chaNAvaTa thaI rahI che, te ApaNuM gujarAtI bhASA dvArA paNa thavI joize. ane svabhASAmAM thayelI e chaNAvaTa jyAre ApaNA vAcakavargane sulabha banaze, tyAre parabhASAne ApaNe meha ApoApa naSTa thaze. paraMtu atyAre ApaNe evI sthiti che kharI ? rasAtmaka sAhityanAM kAvya, navalikA ane navalakathAnAM kSetrane bAda karIe, te avaitanika naTasamUhae, zALAnA vidyArthIo ane vidyApIThanA suzikSita yuvaka yuvatIoe bhajavavA lAyaka ziSTa nATake ApaNI pAse keTalAM che? muMbaI amadAvAda jevAM zaheremAM vAraMvAra bhajavAtAM amuka lekhakanAM keTalAMka nATaka mArA dhyAna bahAra nathI. paNa e nATake mATe thayelA pracAranuM ane e pracAra dvArA emane maLI gayelA sthAnanuM tatva gALI nAkhIe, te zuddha raMgabhUminI daSTie e nATakanI kiMmata keTalI ? ane e nATakanI kaMI paNa kiMmata kharekhara hoya, te paNa evAM nATakonI saMkhyA keTalI aTupa che? ane rasAtmaka sAhityamAM paNa ApaNe vikAsa sarvAgINa na hoya tyAM zAstrIya sAhityamAM-je kSetramAM talasparzI abhyAsa ane niraMtara udyoga dvArA thayelI ekaniTa upAsanA ja phaLI zake te kSetramAM ApaNuM zI sthiti heAya? itihAsa, arthazAstra, samAjazAstra, rAjakAraNa, vijJAna ane tenA anekavidha upAMge, vika, tatvajJAna ane dharmaH AvA viSayamAM niSNAti mATenAM pustaka paNa ghaNuM ja thoDAM che; te sAmAnya janasamudAya mATe sulabha ane saraLa pustake jyAMthI hoya ? ane e purata na hoya te ApaNe jijJAsu varga aMgrejI tarapha vaLe emAM navAI kharI ? mane lAge che ke ApaNI aMgenI atibhakti AmAMthI janme che. jIvanamAM TakavA mATe athavA te jIvananI viSamatAone ghaDIbhara bhUlI javA mATe vAMcyA vinA ApaNane cAle tema nathI. aMgrejI bhASAnA pra dvArA ApaNane je vaividhya ane je nUtanatA maLI zake che, te ravabhASAnAM purata dvArA ApaNane hajI maLI zakatI nathI. eTale ApaNo zikSita ane jijJAsu vAcasamUha sAmAnya rIte aMgrejI tarapha vaLe che ane aMgrejI tarapha vaLe che eTale tenuM citataMtra paNa amuka aMze aMgrejI-pakSI banI jAya che. A badhAne pariNAme asaMkhya aMgrejI zabdo vyavahAranI bhASAmAM praveza pAmIne pitAnAM mULa jamAvI bese che. , ja ApaNe zikSita vAcakasamUha cha vAcana tarata vaLe che eTale gujarAtImAM purata lakhAya to tene mATe vAMco maLapano saMbhava nathI raheto. ane vAcA maLavAno saMbhava nathI raheto eTale evAM puratama lakhAtAM nathI. Ama anavasthA daiSa
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. manasukhalAla jhaverI, ji. che. javAhAya raktasmAraka udAharaNa tarIke 'sTezana" ane "pensIla' jevA zabdonI vAta jatI karIe, paNa rana,' ela. bI. Dabalyu, "vikeTa," "neTa AuTa, "beTa, "bela, sabamarIna, "spITaphAyara,' "harIkina, "phAITara, bembara, "balunabereja "reDiye, "jaMkazana, "kempa': AvA AvA asaMkhya zabda ApaNe tyAM dAkhala thaI gayA che ane thatA jAya che. hindI ane marAThI bhASAmAM AvA keTalAka zabdonA pAye dAkhala thaI gayA che, paNa ApaNe tyAM e sthiti nathI. ane ahIM ja ApaNane ApaNe tyAM dekhAtI varNasaMkaratAnuM mULa maLI Ave che. parabhASAnA zabdonAgya ane lokagamya thAya tevA paryAya zodhavAnuM kAma sAmAnya janasamudAya kadI karavAne nathI. enI daSTi te "bhASAne zuM vaLage bhUra? je raNamAM jIte te zara" enA para ja rahevAnI. bhASAne upayoga e te pitAnA vicAro vyakta karavAnA sAdhana pUrato ja karavAne. ane vicAravyakti mATe je tene eka zabdathI cAlatuM haze, te be zabda te kadI paNa vAparavAne nahi. "reDi" kahevAthI enuM kAma saratuM haze te te "AkAzavANI" ke "AkAzagoSTi" nahi bole. eTaluM ja nahi, paNa egrImenTa" no uccAra karo ene adhAre paDatuM haze te tenuM te "giramITa" karI nAkhaze, "kabUlAtanAmuM" nahi. hakIkata A che, eTale sAmAnya janasamudAya pAse bhASAzuddhi ke bhAvAbhaktino Agraha rAkha te jarA vadhAre paDatuM che. bhASAzuddhi ane bhASAbhakti karavAnuM kAma sAhityakAra ane bhASAzAstrIonuM che ane pite sAhityakAra ke bhASAzAstrI na hoya te paNa vartamAnapatrakAra e kAma karI zake tema che. ane ApaNe e varga, jUja apavAda sivAya, bhASAzuddhine khAsa Agraha rAkhatuM hoya tema dekhAtuM nathI. ane tethI ja parabhASAnA asaMkhya zabda ApaNe tyAM ghUsatA jAya che. tyAre A upAya ? "tulasIdAsa-mensansa" ke "prItama-pAka" jevA varNasaMkara prayogo te, alabatta TALavA ja joIe. e te ApaNI gulAma manodazAnAM ja cinho che. paNa Ane sAro upAya te ApaNA vidvAne ane vartamAna patrakAronA hAthamAM che. e varga je svabhApAna ane bhASAzuddhine Agraha rAkhe ane aMgrejI zabdonA saraLa, lekagamya, athavAhI paryAne ja pracAra kare te, mane lAge che ke, thoDA ja vakhatamAM "kumuda-kaeNTeja" ke "vasanta-vilAne badale "kumuda-kuTIra" ke "vasanta niketana"nI takatIo najare paDavA lAge. Ama sAco upAya svabhASAnI bhakti vadhAravAnuM che, aMgrejI bhASA tarapha tiraskAra keLavavAne nahi aMgrejI bhASAnuM ApaNe tyAM ATaluM badhuM Adhipatya sthapAyuM tene mATe javAbadArI ApaNI potAnI nirbaLatAnI ane ApaNA samAjadharIe sevelA durlakSanI che. aMgrejI bhASAnI ke khristI dharmane pracAra karavAnA guDha hetuthI aMgrejI nizALa calAvatA pAdarIonI nahi. A hakIkata ApaNe samajI jaIe, te ApaNe pADAne vAMke pakhAlIne DAma devAne badale ApaNI pitAnI kSatione dUra karavAne maLI zakIzuM.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ navI keLavaNIne samAjopayogI kevI rIte batAvI zakAya tenuM mArga sUcana- AdrakumAra-nebucandanejhAra lekhakaH cImanalAla amulakha saMghavI taMtrI, "suvAsa", vaDodarA. AjanA ApaNA keLavAyela varga sAme mukhya dalIla e rajU karavAmAM Ave che ke, "tame zraddhAvAdane phaTake lagAvyA che, ane buddhivAdane samApayegI banAvI zakyA nathI." A dalIla sAcI che ke kema tenI carcAmAM UtaryA vinA huM ahIM ApaNe keLavAyela varga samAjane vizeSa upayogI zI rIte nIvaDI zake teja sUcavIza. Adhunika bauddhika keLavaNI mukhyatve vakIle, dAkatare, rAjakArIo, sAhityakAre, saMzodhake, ItihAsakAze, bhASAzAstrIo, kalAkAre, vaijJAnike, e-jIniyara, arthazArIo vagerene pedA kare che. AmAMthI dAktare, vakIle, rAjakArIo vagere pAse te samAjane upayogI nIvaDavAno sIdhe vyavasAya che. khriratI mIzananA dAktare pitAnA dharmanA pracAra mATe keTalI sevAo Ape che te ApaNAthI ajANa nathI. e ja rIte ApaNuM dAktare, vakIlo vagere samAjane upagI thaI zake che paNa ahIM e badhA viSayone na sparzatAM huM kevaLa mArA kSetrane ja maryAdita rahI, saMzodhaka, itihAsakAre, sAhityakAro ne bhASAzAstrIono banele bauddhika varga samAjane vadhAre upayogI zI rIte banI zake, te ja sUcavIza. jagamazahura khristI saMzodhaka khristI jagatanA buddhivAdI varganI bAIbalamAMnI zraddhA vadhAravAne, jUnA karAra (Old Testament) mAMnI paurANika hakIkata para paNa itihAsane prakAza pAtharavAne varSo thayAM tanatoDa prayAsa karI rahyA che. te mATe pazcima eziyAmAM vana khodakAma ane zodhakAma pachI temaNe jUnA karAramAM rajU thayelI ati prAcIna rAjavaMzAvalione samAMtara aitihAsika vizAvalio taiyAra karI che ane tevA rAjAonA viSayamAM bAIbalamAM varNavAelA saMkhyAbaMdha prasaMgene itihAsanA kSetramAM samAvyA che. ApaNe kadAca AvI javAbadArImAMthI te ema kahIne chuTI jaI zakIe ke, "amArA pAse emanA jeTalI nANAkIya ane rAjakIya sagavaDa nathI; paraMtu eTaluM te kabUlavuM ja paDaze ke A viSayamAM ApaNe lagabhaga kazuM ja nathI karyuM, eTaluM ja nahi, paNa zakya prasaMgomAM paNa upekSA sevI che. grIsa, misara ne irAnanA prAcIna lekhakanI kRtiomAM, bebIlena, caMpA (kenca hiMdI cIna), kebeja (kaDiyA) nAM khedakAmamAM ne madhya amerikA ne madhya AphrikAnA avazeSomAM patharAelI jaina saMrakRti para prakAza phekavAne ApaNe zrama nathI uThAvya. saMpatine vizvavyApI dharmapracAra, ApaNA cakravatIonA vijayamArgo ItyAdine aitihAsika rUpa ApavAne ApaNe ApaNA abhyAsane upayoga nathI karyo. ati prAcIna prasaMgane bAda karIe te paNa abhayakumAranI preraNAthI pratibaMdha pAmI bhagavAna mahAvIranA caraNe AvanAra anArya bhUmine rAjakumAra ArtakumAra koNa hatA, te jANavAno paNa ApaNe prayatna nathI karyo. thoDAMka varSa pahelAM che. prANanAtha prabhAsapATaNanuM tAmrapatra ukelI jaNAvyuM ke, "bebIlonanA nRpati nebucandanejhAre revatagirinA nAtha neminA maMdirano jIrNoddhAra The Times of India, 19-3-35.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 cImanalAla amulakha saMghavI [ma. je. vidyAlaya karAvyA hatA ' tyAre ApaNA hAthamAM saMzAdhananA eka viSaya Avela hAvA chatAM tenA pratye jovuM dhyAna na apAyuM. e pachI temucanhanejhAranA jIvanacaritranA ne khekhIlAnanA itihAsanA abhyAsa karatAM je anumAna tAravI zakyA huM te ahIM rajU karI evA viSayAne buddhimAna varga kaI rIte samAjopayogI banAvI zake te sUcavIza, Ardradeza ke Ardranagara kyAM Avela che te saMbaMdhamAM jaina saMzAdhakAe abhyAsamAM UtaravAnI jarUra joI nathI. keTalAke prasaMgopAta jarUra paDatAM eDanane Ardranagara tarIke oLakhAvyuM. paraMtu eDananI khIlavaNI te I. sa. pUrve 24 nA rAmana-vijaya pachI thaI che, ne i. sa. pUrve chaThThI sadImAM to tyAM mAchImArAnAM jhUMpaDAM sivAya kaMI ja na heAtuM. uccAra gaNatarIe paNa eDana zabda ArTane samAMtara nathI. eTale Ardranagara mATe bIje ja najara doDAvavI joie, pazcima eziyAmAM AvelA meseApATamiyA deza ati prAcIna kALamAM uttara, madhya te dakSiNa ema traNa vibhAgamAM veMcAyalA hatA. uttara-vibhAga potAnA pATanagara asuranA nAma parathI esIriyAnA nAme oLakhAtA, madhya bhAganI prAcIna rAjadhAnI krIza hatI, paNa damurAkhInA samayamAM ( I. sa. pUrve 2127 thI 2081) ekhIleAnanI vizeSa khIlavaNI thatAM madhya bhAganuM pATanagara mekhIleAna banyuM te samaya jatAM madhya vibhAga paNa ebIlAnanA nAme oLakhAvA lAgyA. sAgara kAMThe AvelA dakSiNa bhAganuM prAcIna pATanagara argha ( Erdiu ) baMdara hatuM paNa te dhIme dhIme purAvA mAMDatAM rAjadhAnI uramAM pheravANI, samaya jatAM ekhIlAnanA samartha rAjavIe traNe bhAga para potAnI sattA vistArIne khekhIlAnane saMyukta pradezAnuM pATanagara banAvyuM. jaina sAhityamAM varNavAyala Ardra nagara A airdra nagara heAvAnA pUratA saMbhava che. prAcIna kALamAM jAheAjalAlI bhogavatAM nagarAmAM Ardrane samAMtara A sivAya khIjuM eka paNa nagara nathI. aio aMdaranI jAyalAlI I. sa. pUrve 5000 mAM zarU thAya che. jalapralaya pUrvenAM jagatanAM cAra mukhya baMdarAmAMnuM e eka hatuM. sAgara kAMThe yukreTIsa nadInA mukha para vaseluM hoi tenA dekhAva eTa samA lAgatA. hiMdu sAthe e baMdarane sIdhA jaLamArganA saMbaMdha hatA. dhIme dhIme nadInA kAMpane lIdhe baMdara purAvA lAgyuM ne tenuM mahattva ghaTavA lAgyuM. Aje e nagaranAM khaMDice| uI khAra mAIla dakSiNa-pazcime patharAyalAM paDyAM che. khasarAthI khAka doDatI relave te khaMDiyerAnI tera mAIla pUrvethI pasAra thAya che. i. sa. pUrve 604 mAM bebIlonanI gAdIe jagamazahUra samrATa nenucanhanejhAra virAjayo. tenA pitA nebhedapAzAre tene vizALa rAjyanA vArasA soMpyA hatA, paNa tejIcandranejhArane bhavya sAmrAjya sarjAvavuM hatuM. pitAnI hayAtI daramyAna ja (I. sa. pUrve 602 mAM) teNe esIriyAne harAvIne te pradeza to ebIlenamAM bheLavI ja dIdhe hatA. have te dirzAvatye nIkaLyo. nekAne harAvI teNe eziyAmAMthI yurApa ane AphrikAnA paga kADhyo. te pachI ekhIlAnanI nabaLI dazamAM jeNe jeNe tene nukazAna pahoMcADyuM hatuM te badhAM rAjyAne teNe jItavA mAMDyAM. juDAnA yahUdIoe ebIlAnanI samRddhi luTIne potAnA pATanagara jerUsalemamAM pAtAnA prabhunA nAme maMdira baMdhAvarAveluM. nebucanhanejhAre e deza jItI laI maherabAnInI rAhe tyAMnA rAjAne te pAche soMpyA. e rAjAe yogya vyavasthA na jALavatAM teNe rAjA badalAvyA, paNa khIjA rAjAe baLavA karyAM. teSucandatejhAra jaMgI sainya sAthe e deza para dhasI gayA te teNe rAjAne padmaNa karI jerUsalema lUchyuM.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajata Araka] AmAra-bucanejhAra yahudIonA maMdiramAMnI aDhaLaka saMpatti ane senAcAMdInAM vAsaNo te bebIlena upADI gaye. TAyaranA baLavAne paNa teNe sakhata hAthe dAbI dIdhe. ne e rIte te pazcima eziyAne yazasvI samrATa banI rahyo. bebIlonamAM teNe aneka devamaMdira baMdhAvyAM. nagaranA rakSaNa mATe teNe baMdhAvelI bhavya dIvAla joI paradezI musApharo mugdha banI gayelA. hareDeTasanA kahevA pramANe nagarane gheravA 56 mAIla hato ane e dIvAla te nagaranuM cAre bAjuthI lekhaMDI DhAlanI jema rakSaNa karatI. cInanI je dIvAla para AjanuM jagata acaMbe varSAvI rahyuM che te nebucandanejhAranI e dIvAlanA AdhAre badhAelI che. bebIlonamAM teNe enA svargIya mahele baMdhAvelA ke pachInA yuge meha pAmI emane jhUlatA bAge (Hanging gardens)nI upamAM ApelI. teNe pitAnA nivAsa mATe i. sa. pUrve 561 mAM baMdhAvele aditI mahela te avarNa lekhAya che. te mahela paMdara divasanI aMdara ja bAMdhavAmAM Avela chatAM saikAo sudhI enI jAhojalAlI eTalI ja anupama rahelI. I. sa. pUrve 326 mAM hiMdathI pAchA pharela sIkaMdare e mahela para mugdha banI tyAM ja pitAne vAse rAkhe. tyAM teNe divasa sudhI raMgarAga uDAvela ane e ja mahelamAM tenuM khUna thayeluM. ekaMdare zilpa, sthApatya, kalA ane saMskAranI khIlavaNumAM nebucandanejhAre noMdhAvela phALe jagatanA prAcIna itihAsamAM ja nahi, arvAcIna ItihAsamAM paNa ajoDa che. nebucanejhAra samasta mesemiyAna samrATa hAIne ravAbhAvika rIte ja te audyane paNa svAmI hate. ane bebIlenanA khodakAmamAM maLI AvelA jUnA avazeSamAM bebIlena nAma maLI AvatuM nathI te jotAM e zahenazAhata prAcIna nagara enA nAme oLakhAtI hoya te saMbhavita che. A puravAra karI zakAya te ApaNA ArTapati nebucandanejhAra Thare che. ane tema hovAnAM bIjAM paNa aneka pramANa che. te bhagavAna mahAvIra ane magadhapati zreNikane samakAlika ardhapati che. magadhapati zreNika addharAjane prathama bheTa mokalAve che. ane te samayanA jagatane itihAsa tapAsatAM hiMdanI bahAra bebIlona sivAya evuM eka paNa mahArAjya nathI ke jene magadhapati bheTa mokalAve. prabhAsapATaNanA tAmrapatrathI e puravAra thayuM che ke teNe bhagavAna neminAthanA maMdirano jIrNoddhAra karAvyo che. eTale e saMbhavita che ke jyAre ArkakumAra hiMda cAlI AvyuM ane tenI pAchaLa tenA para dekharekha rAkhavAne nImelA 500 sAmaMta paNa bhAgI AvyA, tyAre nebucandanejhAra putranI zodhamAM tenI pAchaLa kAThiyAvADamAM AvyuM hoya ane tenA para jaina dharmane prabhAva paDatAM teNe te dharma apanAvyo hoya. uttarAvasthAmAM nebucandanejhAra ko dharma pALatA hatA, tene hajI nirNaya thayuM nathI. kema ke, sAyarasanA zilAlekhethI e te puravAra thayuM che ke bebIlenamAM vaMzaparaMparAgata cAlI AvatI makanI pUjA ane balidAna ApavAnI prathA teNe baMdha karI hatI. uttarAvasthAnA tenA pitAnA zilAlekhomAM te prajAne uddezIne je Dhora bahAra pADe che, temAM maka ityAdine "tamArA devo" tarIke oLakhAve che. temaja bAI bilanA jUnA karAramAM nebucandanejhAranI rAjakIya prabhutAne ravIkAra thayA chatAM tene ane tenA vArasAne bhayaMkara nAstika tarIke oLakhAvavAmAM Avela che tathA nebucandanejhAre pite paNa jerusalemamAM laTa calAvelI che te jotAM te yahudI dharmane paNa na hato. zarUAtamAM makanA teNe baMdhAvelA bhavya maMdirathI e te nizcita che ke purvAvasthAmAM te makane pUjArI hatA, paNa uttarAvasthAmAM putranI dIkSA pachI teNe jaina dharma svIkArela hovAnuM vizeSa saMbhava che.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 cImanalAla amulakha saMghavI { ma. je. vadyAlaya rajatasmAraka] uttara vacamAM teNe emIlenamAM nava phuTa UMcI ane nava phuTa paheALA eka suvarNanI pratimA anAvarAvelI. te ja arasAmAM teNe baMdhAvarAvelA peAtAnA mukhya pUjana maMdiramAM eka smRtinI samIpa sApanuM ane khIlDanI samIpa siMhanuM biMba hatuM. teSucanhanejhAre baMdhAvelA IsTAranA daravAjAne keTaloka bhAga tUTI javAthI te TUkaDAo kharlIna ane kATeMTInApAlanAM myujhiyamomAM upADI javAyA che, paNa je bhAga 97 tyAM jaLavAI rahyo che, tenA para vRSabha, geMDA, bhuMDa, sApa, siha tyAdi kAtarAyelAM najare caDe che. bAjha nagaranA maMdiramAMnI mUrti ekhIlAnanAM purANAmAM ke jUnA bAIbalamAM varNavAela devAmAMthI kASTane maLatI AvatI nathI. eTale tenI parakha kheAkAmanA saMzodhake! hajI paNa karI zakayA nathI. A vastusthiti nebucanejhAre jaina dharma apanAvyA hAya e dalIlamAM TekArUpa banavA sAthe ja jaina saMzAdhakA mATe abhyAsanuM kSetra khulluM kare che. . ekhIleAnanA mahAkAvya ' Epic of creation' mAM ekhIlAnanA eka rAjakumAra peAtAnA eka mitranI madadathI svargamAM pahoMcavAnA prayAsa kare che paraMtu te adhavacIja sarakI paDe che evuM sUcana che-- je rUpaka abhayakumAranI preraNAthI AryAvarta paheAMcIne dIkSA levAnI ArdrakumAranI tamannA ane pAchaLathI teNe karelA dIkSAtyAgane samAMtara che. khemIlAna hiMda sAthe sAMskArika saMbaMdhathI teA I. sa. pUrve pacIzasethI saMkaLAela hAvAnuM itihAsakAza kabUla rAkhe che. hamarAkhInA kAnunI grantha para bhAratIya nyAya prathAnI saMpUrNa asara che. strI para vyabhicArane AreApa Ave te strI te AreApane adAlatamAM khATA na karAvI zake, te tene yukreTIsa nadImAM DubADI devI ane chatAM e pavitra nadI e strIne jIvatI bahAra kADhe te mAnavuM ke strI pavitra che, e prathA strInI pavitratA, kaDaka sarjA ane kudaratI camatkArathI nirdoSatA siddha karavAnI bharatIya nyAyazAstranI praNAlikAne AbhArI che. te uparAMta prAcIna pravAsIonI noMdhenA AdhAre jANI zakAya che ke bharUca, khaMbhAta ne sApArAnAM baMdarI mAraphata kheIlAna bhAratavarSa sAthe dhamAkAra vyApAra paNa calAvatuM hatuM. bebIlonanA zilpa-sthApatya para paNa bhAratIya zilpasthApatyanI asara che. A rIte Adeza, ArdrarAja ane ArdrakumAranuM aitihAsika svarUpa vicAravAnI sAmagrI pUratA pramANamAM paDelI che. e ja rIte khIA paNa jaina sAhitya granthAnAM aneka vidhAne para aitihAsika dRSTie prakAza pheMkI zakIe evI sAmagrI ApaNe zeAdhI zakIe chIe. ane bIjA dharmonI jema jaina dharmane paNa jagatavyApI mahimA apAvavAmAM ApaNe ApaNA abhyAsa ane buddhino upayoga karI zakIe chIe. jo buddhimAna varga e rIte upayAgI thatA jaNAze, tA samAja enA pratye jarA paNa upekSA dAkhavI zakaze nahi. * A lekhanA mukhya bhAga vAye thAye pramANA mAge che, ane tema karavA jatAM lekha vadhAre moTA thavAnA bhaya hArTa, e bhAganI taiyArImAM je pragnyAnA ke patnIne mukhya AdhAra lIdho che tenIja nAMdha ahIM rajI karela che. 1. A History of Sumer and Akkad. 2. A listory cf Babylon. 3. A History of Assyria~~~By L. W, King. 4. Seven Great Monarchy of the East-By Rawlinson. 5. Historians History of the World-mAMnA baeNbIkSeAnavibhAga. 6. Ur of the Chaldees-By Leonard Woolley. 7. Cambrilge Ancient History. Vol. I. 8. Ancient Geograply. 9. Jews & Jerusalam. 10. Encyclopaedia Britannica~mAMthI A lekhamAM vaparAela rAzbdonA bhAga. 11, triAhi jAvA puruSa caritra-parya 20. 12. The Times of India. 19-3.35. 13. Old Testament.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. kAntilAla baLavarAma vyAsa mi. je. vidyAlaya banAvelI vaDe vAda iva (satra sAja zIla ahIM pacendriyavALA zarIrane pAMca jaNathI vaselI kuTiranuM rUpaka ApyuM che. jinbhindiu nAyagu vasi karahu jasu adhinnaI ab| mUDhi Aida teiiAre mArse dula (sUtra 4ra7). jihavendriya, je (sarvanI) nAyaka che ane jene anya Indriyo adhIna che tene vaza kare. suMbInA velAnuM mULa nAza pAmatAM pAMdaDAM avazya sukAI jAya che.' ahIM nidarzanA vaDe ravAdanuM mahatva varNavyuM che. ekasi sIla-kalaMkiahaM devahiM pcchitaaii| gokuLa rAkha amig , chine zArdU u (sUtra 428) ekavAra jenuM zIla khaMDita thayuM che tene prAyazcita daIe, paNa je rojaroja zIla khaMDita kare che tene prAyazcittathI zuM?" jeppi caeppiNu sayala dhara leviNu tavu paalevi| vinu sanma tilaka je sara muva vi . (sUtra 441) sakala pRthvI jItIne tyAgavAne ane tapa laIne pALavAne zaktinAtha tIrthakara sivAya jagatamAM (bIjuM) kaNa samartha che?' A sarva pavAmAM nikhAlasatA ane pAradarzaka saccAI che kAraNa ke e lekanA hRdayamAMthI svayaMbhU pragaTelI kavitA che. zRMgAramAM e maryAdA svIkAratI nathI, ke vIramAM e ADaMbara karatI nathI, ane tethI ja e ApaNuM hRdayamAM soMsarI UtarI jAya che. be traNa udAharaNathI A vidhAnanI pratIti thaze. phoDenti je hiyaDau~ appaNau~ tAha~ parAI kavaNa ghaNa / haLadu somado ApyA vAre gAyA virama thai L ( sUtra 350) ammi paohara bajjamA niccu je saMmuha ynti| ja to sanada - maniSa ni (satra 395) soevA para vArimA puSpavaIhi samANu / navA guNa jo parada kara lo paiva umApu (sUtra 438) have chellA vIrarasanAM pa joIe. vIrarasanAM muktako A sarva pavAmAM sahathI AkarSaka che. ene ju, Aveza Aje paNa preraNA Ape tevAM che. thoDAMka vIrarasanAM muktake joIe. saMgarasaehi~ ju vaNNiai dekanu amhArA kantu / amArdi terA ya huM vAtu (sUtra 35) saMkaDe raNasaMgrAmethI varNavAya evA amArA kaMthane ati pramatta, niraMkuza banelA hAthIonAM kuMbhasthaLa vidAratA juo." ahIM koInAyikA sakhIne pitAnA svAmInA zairyane paricaya karAve che. bhAlA huA ju mAriA bahiNi mahArA kantu / jonsa jiyadu mATI 6 pA aa (sUtra 351) A pomAM UdhADe zuMgAra hovAthI enuM saMpUrNa bhASAntara na ApatAM mAtra kaThina rAdanA ja artha ApyA che. temane, jaya-zI, dhana-dayA, vayenaku-ra, komana le, mA-patAnI jAtane, stana, 2 " he mAtA, moha-payodhara, tana, nig-nitya, saM-saMmukha, sAme vana-thanI, jaya-gajabaya. 3 puSatrijavalAnI, pa-aTakAve che.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatamAraka] siddha hemacanA apaza dUhAo upara daSTipAta "bahena, sAruM thayuM ke mArA kaMtha marAyA. jo e bhAgIne ghera Avata te hu sakhIomAM lAjI marata." A vacanamAM keTaluM kSAtrateja jhaLakI rahe che. zarI kSatriyANInA mukhamAMthI ja AvAM vacana nIkaLI zake, bhaggau~ dekkhivi niaya-bala balu pasariau~ parassu / samiA sa-virSe vAra rAhu piyag (sutra ka54) "pitAnA sainyane bhAgatuM joIe ane zatrunA sainyane AgaLa vadhatuM jemAM priyatamanA hAthamAM bIjanI caMdralekhA jevI taravAra jhaLakI rahe che." jaha bhaggA pArakaDA to sahi majhu pienn| mada mA taLar to sai mArina (sUtra 319) "je pArakA-zatruo bhAgatA hoya to te che sakhi, mArA priyatamanA zaurya vaDeja; ane je amArA sainike bhAgatA hoya te te enA marAyAthIja." ahIM paNa koI strI sakhI pAse pitAnA ravAmInA zauryanuM varNana kare che. gAdi jagadi kadi vi yu nihi ju jaya mA~ zaku no midada nu . (sUtra 383) "A janmamAM ane bIjA janmamAM che gaurIdevI e kaMtha Ape, je tyaktAMkuza pramatta hAthIonI sAme hasato hasato jaIne AthaDe che-laDe che.' sAmipasAu salala piu sImAsaMdhihi vAsu / vivi pAduIDa dha mejI nIsAnuM (sUtra 430) "mAlIkanI maherabAnI, (mAlIka pAse) zaramALa svAmI, emane sImADAnA pradezamAM vAsa, ane emanuM bAhubaLa--e sarva joIne priyA nisAso mUke che." kaI yudarata svAmInI virahiNI strI Ama amaMgala bhAvinI kalpanAthI nIsAme mUke che. pAi vilaggI antrahI sirulhasi khndhssu| to vi TAra6 pyatA va inirka ntajuM (sUtra 445) "page AMtaraDAM AvI gayAM che ne zira kapAIne khabhA upara DhaLI paDyuM che te paNa kaTAra upara ja jeno hAtha che evA svAmI upara huM vArI jAuM chuM." A sarva uktiomAM strIo pitAnA priyatamanA zairyanI sakhI pAse gauravathI umaLakAbhera prazaMsA kare che. AthI A parvamAM vIranI sAthe zRMgAranI chAyA bhaLI che, tenI sAthe kemalatA maLI che. kaI kaI sthaLe te zaryanuM varNana evuM lekottara che ke emAM vIratA jeTaluM ja addabhuta paNa vilasI have puonI betraNa uktio joIe. ___ amhe thovA riu bahua kAyara emva bhaNanti / muddhi nihi jayA-pa thALa noTTa thAnita | (sUtra 376 ) ame thoDA chIe ane duzmane ghaNA che ema te kAyare kahe. mugdhA, gaganatalamAM je pheTalA tranA Ape che?'
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. kAntilAla baLadevarAma vyAsa [5 . vilAvAyatanA ahIM ghaNA zatruo sAthe yuddha karavAne tatpara thayelA vIra puruSane tenI strI reke che teno e uttara Ape che. khamga visAhiu jahiM lahuM piya tahiM desahiM aahuN| vaLa dima mart vinu juga na (sUtra 383). "jyAM taravAranuM kAma maLe e dezamAM priya joIe. yuddhanA dukALathI hatAza thayelA ApaNane yuddha vinA zAtA vaLaze nahIM." ahIM koI puruSa pitAnI strIne yuddha jyAM maLe evA pradezamAM jaIne rahevAnI vAta kare che. putteM jAe~ kavaNu guNa avaguNu kavaNu muenn| nA thI muMdI rAzi mA II (sUtra 395) je bApadAdAnI bhUmi pArakAo dabAvI beThA hoya te pachI putranA janmathI guNa che ane enA maraNathI avaguNa paNa zo ?' A dUdhamAM keTaluM vIrava pragaTa thAya che? e vIratabharyA prAcIna kALanI svAtaMtryajhaMkhanA A muktakamAM vyakta thAya che. hiaDA jai veria ghaNA to ki abmi cddaahuN| a re hA puchu mAra marAThuM (sUtra 439) hadaya, je ApaNA verIo dhaNA che te zuM ApaNe AkAzamAM caDavuM? ApaNane paNa be hAtha che te mArIne marIzuM.' AvAM te saMkhyAbaMdha muktake A saMgrahamAM che, jemAM papade zurAtana jhaLakI rahe che. emAMthI thoDAM ja ApaNe upara joI zakyA chIe. Ama ApaNe zrI hemacaMdrAcArye saMgrahelAM apabhraMza pomAMthI thoDIka vAnagI joI gayA, ane enA svarUpanI achaDatI parIkSA karI. e uparathI e yuganI vyavahAra buddhine, zRMgArabhAvanAne ane UchaLatA zauyaeNkane sAre paricaya thAya che. A apabhraMza devAmAM samakAlIna lokajIvananuM je surekha pratibiMba paDyuM che, lekavanane prANa emAM je svarUpe dhabakI rahyo che, te te e yuganA anya koIpaNa graMthamAM nahIM maLe-mahAkAvyamAM ye nahIM ane prabaMdharAsAomAM paNa nahIM. e daSTie lekajIvananI bhAvanAonA nidAna tarIke A apabhraMza pado atIva mUlyavAna che. hemacaMdra pitAnA samayanA pratiSita saMskRta paMDita hatA, zramaNagrAmanA agraNI hatA ane eka di lokanetA paNa hatA, tethI emaNe saMskRta, prAkRta ane apabhraMzarUpa viveNInuM saMgamasthAna banAvyuM che. apavzanA bhAgamAM je padabhAga Apo che, te bhASAzAstranA itihAsamAM khAsa rathAna le evo che, ane ethI ja ApaNe hemacaMdranA samayanI ziSTa sAhityabhAvAne meLavI zakIe chIe. hemacaMdanI pUrve keTalAya sadhI sAhityamAM ziSTa bhASA tarIke apabhraMza bhASA jAmI gaelI hatI, chatAM ya e pahelAnA koI paNa vaicAriNe aparAnuM AvuM saMpUrNa anuzAsana karyuM jaNAtuM nathI. saMbhava e che ke Ama thavAmAM amANaparaMparAnI ane zrAvaNaparaMparAnI vizeSatA ja hetupa hAya-vyavahANa paMhi mAM sarvadA agninI jema vaM rahyA che ane zramaNagurue chavanaprada vadharanA jathanI pake sarvatra maLI gayA cheAthI ja kadAca ahaNa paMhitAne sarakRta bhASAnA agraha hoya ane emaNaguru ene sarakRta, prAkRta ane aparA vagere bhASAo pratye samawva hoya. -parita becaradAsa
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuddha : eka acirasthAyI jIvanatattva lekhakaH paramAnaMda kuMvarajI kApaDIA, khI. e., elaela. khI. . , tA. 4-8-40 nA ' harijana'nAM ' War: a stage long outgrown ' e mathALA nIce zrI. mahAdeva haribhAI desAI nA eka aMgrejI lekha pragaTa thayA hatA. A lekhamAM DaoN. nikAlAI nAmanA eka jarmana vijJAnazAstrIe lakhelA ' Biology of War * * prANIvijJAnanI daSTie yuddha ' e nAmanA pustakanA saMkSipta sAra ApavAmAM AvyA hatA. .. DaoN. nikAlAInI jIvanakathA evI che ke teo 1914 nI sAlamAM khI~na yunIvarsITInA adhyApaka hatA ane jarmana kaisaranA kuTuMbanA rAjavaidya hatA. temaNe 1915mAM laDAi upara keTalAMka vyAkhyAno ApelAM. temAM temaNe jarmanInI yuddhati upara khUba TIkAe karelI. tenA pariNAme temanI dharapakaDa karavAmAM AvI ane temane jelavAsI banAvavAmAM AvyA. jelamAM beThAM beThAM temaNe ' Biology of War ' lakhyuM ane te lakhANanI nakala jelamAMthI vaTAvIne temaNe svITjharlenDa mAkalI ApI, jyAM te prasiddha karavAmAM AvyuM. tyAra bAda jelamAMthI teo chUTyA; vaLI pAchA 19 17 mAM pakaDAyA ane temane pAMca mAsanI zikSA thaI. mA. zamAM rolAM DaoN. nikAlAinA upara jaNAvelA graMtha upara khUba mugdha banyA ane e graMthamAM rA karavAmAM AvelA yuddhavirAdhI keTalAka maulika vicAro taraph yuApanI duniyAnuM khAsa dhyAna kheMcyuM. DaoN. nikAlAI mAtra DaoNkaTara ke vijJAnazAstrI na dAtA paNa eka nAmI tatvavettA paNa hatA. tevI ja rIte sAhitya ane samAjazAstranA paNa teo bhAre jANakara hatA. DaoN. nikAlAInuM mAnavuM hatuM ke chellA yuropIya vigrahanI javAbadArI sarva prajAne bhAge paDatI jAya che; paNa temanA saMbaMdha to jarmanI sAthe ja hatA ane temaNe je kAMI lakhyuM hatuM te paNa potAnI prajAne uddezIne ja lakheluM hatuM. tethI chellA vigraha nAtaravAmAM jarmanInI keTalI meATI javAbadArI hatI te bAbata upara temaNe khUba bhAra mukyA hatA. jarmanI khele che eka vAta; kare che bIjI vAta; siddhAntamAM AkAza sudhI UThe che, vyavahAramAM kevaLa bhautika banI ame che. tatvacintananA pradezamAM saMpUrNa svAtaMtrya Ape che, rAjyakAraNanA vyavahArakSetramAM e AkhuM vANIsvAtaMtrya jhuMTavI le che. jarmanInI AvI zecanIya paraparavirodhI paristhiti tarafra jarmana prajAnuM temaNe khUba dhyAna kheMcyuM. pariNAme temane varSo sudhI jelavAsa bhAgavavA paDyo. temanA upara jaNAvelA graMthanA sAra bhAga mA~. rAmAM rAlAMe potAnA 'Forerunners' nAmanA pustakamAM pragaTa karyo hato. e lekha uparathI zrI. mahAdevabhAie hindusthAnanA vartamAna yuddha sAthe kevA prakAranA saMbaMdha hoI zake te praznane uddezIne ane khAsa karIne aMgreja sarakArane amuka zaratA upara AjanA yuddhamAM sahakAra ApavAne lagatA mahAsabhA samitinA punAnA TharAvane lakSamAM rAkhIne prastuta lekha~ War: a stage outgrown '--lakhyA hatA. e lekha uparathI DaoN. nikAlAinA saiddhAntika vicArAnuM saLaMga nirUpaNa tAravIne nIcenA lekha taiyAra karavAmAM AvyA che. aneka mAnavIonA kazA paNa meLa vinAnA athavA to paraspara saMbaMdha vinAnA samuhane ApaNe mAnavajAti tarIke oLakhIe chIe, paNa ApaNI A mAnyatA khATI che, 13
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAnaMda kuMvarajI kApaDIA mA che jivAya AkhI janatA eka saLaMga vyaktitva dharAvatI saMsthA che. eka jIvanta virATa zarIra che ane te AkhAmAM eka sarvasAdhAraNa cetanA vyApelI che. te sadA parivartanazIla ane pragatizIla che. eka mAnavInA jIvananI mAphaka judI judI kALakATi daramiyAna te virATa zarIramAM cokkasa ekasa prakAranAM vaLa uddabhava pAme che, mAnavajAtinA vikAsamAM cokkasa bhAga bhajave che ane niyata bhAga siddha thatAM te vaLaNa dhIme dhIme zIkhI jAya che ane vikAsakramanI keTine sahAyaka navAM vaLo pAchAM janma pAme che. yuddha paNa AvuM ja eka samagra mAnavajAtinA mAnasamAM vyApI raheluM prakRtigata vaLaNa che. yuddha mAnavajAtinA baMdhAraNamAM rahelI eka prakAranI saMjJA (Instinct) che. paNa yuddha saMjJA che eTalA kAraNe te sArI che athavA te pragati tarapha laI janArI che ema na ja kahI zakAya. pataMgiyuM dIvAnI jhALamAM svabhAvagata saMsAthI prerAIne ja paDe che. paNa e svabhAvagata saMzA tenA vinAzanuM nimitta bane che ane tethI ja te saMjJA tenA mATe vipathagAminI bane che. jyAM sudhI sUrya eka ja jagatane garamI ane prakAza ApanAra geLA hatA ane anya prakAranA agnine paricaya jIvanta sRSTine nahetA thaye tyAM sudhI e saMjJA pataMgiyA mATe prANadAyinI ane kalyANakAriNI hatI, paNa tyAra pachI to anino upaga zarU thaze ane rAtrinA vakhate gharagharamAM dIvAo paTAyA. Ama chatAM pataMgiyA ne dIvAonA astitva sAthe pitAmAM rahelI prakAza tarapha sadA khecAtA rahevAnI saMjJAne anukULa kema banAvavI te kadI na sUjhayuM AsapAsanI paristhiti palaTANuM ane vikasI, paNa pataMgiyAnI saMjJA mULa svarUpamAM ja kAyama rahI. pariNAme eja prANadAyinI saMjJA Aje tenA vinAzanuM ja nimitta banI rahI che. e ApaNe jarUra kabula karavuM joIe ke jyAre kaI paNa avanimAM amuka prakAranI cekasa sattAne janma thAya che, tyAre te te saMjJAnI tenA jIvanavikAsa arthe cesa upayogitA. hoya ja che. laDavAnI vRtti viSe paNa A ja anumAna barAbara havA saMbhava che, paNa te uparathI ApaNe ema na ja kahI zakIe ke Ama paraspara laDavAnI vRtti Aje paNa mAnavIne upayogI che. saMjJA, vRtti, prakRtimAM ubhI thayelI khAsiyata bhAre cIkaNI hoya che ane je saMgoe tene utpanna karI hoya te sarva saMyogo badalAI jAya te paNa te saMjJA, vRtti ke khAsiyata enA eja svarUpe jIvatI ane jAgatI rahe che. dAkhalA tarIke ziyALa tenI viSTA uparathI tene kaI zodhI na kADhe te hetuthI prerAIne pite karelA viSTAne hamezAM dhuLathI DhAMkI de che. A tenI eka khAsiyata che. kutarA ziyALanI jAtimAMnuM ja prANuM che. pharaka eTale ke ziyALa jaMgalamAM rahe che, kutare mAnavIonA vasavATamAM ja vase che. Ama chatAM paNa tenI prakRtigata khAsiyata anusAra kutare paNa jyAre jyAre vijhA kare che tyAre tyAre jamIna khodIne tene DhAMkavAno prayatna kare che. kutarAnI bAbatamAM e abhyAsa artha vinAne-hetu vinAne-hoya che. saMga badalAya te mujaba pitAnAM prAkRtika vaLaze nahi badalavAnA kAraNe nIcenI kaTinI aneka jIvanio Aje lupta thaI gaI che. mANasajAti paNa zuM pitAne sadIethI vArasAmAM maLelAM vaLaNa badalavAnI IcchAzaktinA abhAve AtmavinAzane notaraze ? te pitAnAM vaLaNe badalI zake che-je Icache ane nizcaya kare te jarUra pheravI zake che. mAtra mANasajAtamAM ja IcchAzakti rahelI che ane tethI ja te haMmezAM bhUlane pAtra rahela che. paNa A bhUla karavAnI zakyatArUpI zrApa mANasajAtanI svAdhInatA-svataMtratAnuM ja pariNAma che ane temAMthI ja pratyeka mAnavIne prApta thayelI zikhavAnI, sudharavAnI ane pitAnI AkhI jAtanuM parivartana karavAnI kalyANakArI zaktine janma thAya che. laDavAnI vRtti mAnavImAnasanI vikRti che, te kaI tenI khAsa vizeSatA nathI. mANasane nahera nathI, paMjA nathI, zIMgaDAM nathI. kharI nathI. A rIte mANasa pitAnuM rakSaNa karavA mATe sarva prANIothI
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajata-mAra] yuddha eka acirasthAyI jIvanatatva ochuM zArIrika sAmarthya dharAve che. pazuone jamIna upara potAnI jAtane TakAvavAne cAra paganI jarUra paDe che. mANasa be pagathI jamIna upara Ubhe rahete thayo eTale tenA be hAtha navarA paDyA ane tethI bIjI vastuo pakaDavA tarapha derAyA. pariNAme teNe jAta jAtanA ejarone upayoga zarU karyo ane te rIte mAnavInA hAtha tenI bhAvI pragati ane mahattAnAM pratIka banyA. vigraha, mIlakata ane gulAmI sAthe sAthe cAlanArAM ta che, kAraNa ke te traNene upayoga anya mAnavInA zramane pitAnA kAje lAbha uThAvavAmAM athavA te anya mAnavInA zramaphaLane lUMTI levAmAM ja rahe che. yuddhamAM je kaI prajA hAre tenA mAthe amuka rakama ApavAnI athavA te amuka dravyasAmagrI pUrI pADavAnI pharaja pADavAmAM Ave che te parAjita zatrupakSanA pramaphaLane ja amuka bhAga lUMTavA barAbara che. jyAre ApaNe laDAIno bacAva karatA hoIe tyAre ApaNe kabula karavuM joIe ane jAhera karavuM joIe ke ApaNe gulAmI prathAnuM ja samarthana karI rahyA chIe. Aja kAla eka eve vAda cAlI rahyo che ke A duniAnI khAgharAkInI sAmagrI te parimita che ane mANasanI vastI vadhatI jAya che. A kAraNe mANasane jIvanakalaha dina prati dina vadhatA jAya che ane temAM baLiye nirbaLane dhakakA mArIne pitAne mArga karate jAya che. A duniyAmAM je jAti jIvavAnI sauthI vadhAre lAyakAta dharAve che, te jAti ke che ane nirbaLa ane asamartha jAtio lupta thatI jAya che. A vAdano mULa saMcAlaka pAvana che. tenA mate A duniyAmAM avAranavAra upasthita thatA mAnavavigrahe paNa cetarapha vyApI rahelA jIvanakalahanuM ja svAbhAvika pariNAma che ane e ja rIte kudarata nirbaLanuM ucchedana ane sabaLanuM sthApana kare che. A AkhI vicArasaraNI bhAre bhUlabharelI che. jIvanakalahanA bhinna bhinna prakAromAM yuddha artha vinAno, bevakuphI bharele, ane sauthI vadhAre ghAtaka prakAra che. ApaNI duniyAne keTalI sUryazakti (solar energy) labhya che teno aDasaTTo kADhatAM Adhunika vijJAna jaNAve che ke AjanI AkhI sajIva sRSTi labhya suryazaktinA vIza hajAramAM bhAgane paNa upayoga karatI nathI. A te ApaNI tarapha roTalAnA DhaganA Dhaga paDyA hoya ane eka roTalAnA TukaDA khAtara ApaNe koI bhikSakane mArI nAkhIe tenA jevI ja keAI vicitra ghaTanA che. mANasajAtane kheDavAne pAra vinAnAM kSetro che ane mANase kharuM yuddha to karata sAthe karavAnuM che. bIjAM badhAM yudhdha ApaNo mukhya dhyeyathI ApaNane dUra laI jAya che ane dAridraya ane vinAzane netare che. je mANasa kudaratamAM bharelI akhUTa sAmagrIne upayoga karavA pAchaLa yuddhavRttine piSaka pitAnI sarva zaktio kharace che te pite te A duniyAmAM sukhapUrvaka rahI zake, eTaluM ja nahi paNa anya kare AdamIone paNa A duniyAmAM sukhe rahevA jIvavAne avakAza maLe. yuddha-saMgrAma-jarUrI che, paNa te mANasa mANasa vaccene nahi. kudaratanI pAchaLa paDIne tenAM anekavidha baLA ane zaktione janatAnA sukha, svAsya ane kalyANa vadhAravA tarapha vALavAmAM rahele saMgrAma ja kharo jarUrI che. A sarjaka saMgrAma te haju bahu ja alpAMze laDAyo che. A saMgrAmamAMthI Aja sudhI kadI kalpanAmAM Avela na hoya evA vijayanI ane sundara pariNAmanI AzA rAkhI zakAya che. kudarata sAthenA yuddhamAMthI nIpajatI vejJAnika zodhe be prakAranI hoya che. eka vinAzaka, bIjI sarjaka. je zodha mANasanI saMhArazakita vadhAre te vinAzaka zedha kahevAya. je zodha vaDe mANasanAM sukha sagavaDa ane svAthya vadhe te sarjaka zedha kahevAya. dAkhalA tarIke prophesara hebare vinAzaka boMba zodhavA pAchaLa ja potAnI sarva jJAnazaktine kharca karyo ane emIla zIzara nAmanA rasAyaNazAstrIe yAMtrika
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAnaMda karacha kapaDIA mi. che. javAhayA janA vaDe sAkara banAvavAnI rIta zodhI kADhI. eka mAnavIe saMhArane uttejana ApyuM. bIjAe mAnavI jIvananI madhuratAmAM vadhAro karyo. vijJAnanI zodha vaDe AjanAM yuddhoe bhAre vyApaka ane aghora saMhAraka svarUpa pakaDyuM che paNa ethI keIe hatAza banavAnuM kAraNa nathI. prANuzAstrane abhyAsa karatAM eka evo niyama ApaNI jANamAM Ave che ke pazuvarganI keTalIye jAtio saikAo daramiyAna uttarottara vipula deva ane zarIra sAmarthyavALI banatAM banatAM ekAeka jyAre haMmezAne mATe lupta thAya che tyAre te jAtinA prANuoe asAdhAraNa kada ane zarIrabaLa prApta karyA hoya che. AvuM ja laDAIne viSe che. pUrva kALanI laDAImAM je sundara, mehaka ane viratApreraka vizeSatAo hatI te badhI Aje adaSya thaI gaI che. te vakhatanuM AnaMdabharyuM taMbujIvana Aje gayuM che. te samayanA bhavya lazkarI pipAke Aje jovAmAM AvatA nathI. kaMTha yuddho paNa bhUtakALamAM samAI gayA che. yuddhane lagatAM AkarSaka sarva to Aje lupta thayAM che. junA vakhatane prANapreraka saMgrAma Aje mRtaprAya banI gayo che. saMbhava che ke yuddha haju pUratA virATa svarUpane pahoMcI cukyuM na hoya. AjanA (1914thI 1918 sudhInA) yuropIya vigrahamAM haju taTastha rAje UbhAM che ane saMbhava che ke have pachI eka evuM yuddha Ave ke jemAM eka paNa deza, eka paNa prajA yuddhathI taTastha rahI na zake ane AkhI duniyAe yuddhamAM eka sAthe jhaMpalAvyuM che. je ema bane te e kharekhara cheluM ja yuddha haze. jevI rIte chellAmAM chelle serIana (A duniyAmAMthI lupta thayelI eka pazu jAtinuM hAthI karatAM paNa ghaNA vadhAre moTA kadavALuM prANI) A duniyAnuM moTAmAM moTuM prANI hatuM, tevI ja rIte A duniyAnuM AgAmI AkharI yuddha kharekhara sauthI moTuM ane bhayAnakamAM bhayAnaka haze. AjanI saMhAraka vaijJAnika zakti ane racanAo vaDe yuddha zakaya teTalA virATa svarUpane pahoMcI cukyuM che. have te e zakti ane racanAe yuddhane ja mArI nAkhavAnuM rahe che. laDAIne lIdhe A duniyAmAM pitAnuM astitva cAlu rAkhavAnI lAyakAta dharAvatI prajAone mArga meka thAya che-laDAI AkramaNakArI hoya che tema AtmarakSaNane arthe paNa prajAne laDavAnI pharaja paDe che-laDAImAM mAnavatAnuM tatva dAkhala karI zakAya tema che laDAI jAtIya nirbheLapaNuM-Racial Purity TakAvI rAkhavA mATe upayogI che-A badhI bhramaNAo che-ane emAM chevaTanI bhramaNa te bhAre bhayAnaka ane anarthakAraka che. Aje eka paNa zuddha nirbheLa-jAti che athavA te "zuddha yuropiyana" evI koI jAti che ema mAnavAne kazuM ja kAraNa ke sAbitI nathI. vaLI Aje rASTrIyatAno ke svadezAbhimAnane paNa bhAre anartha thaI rahyo che. kharI rIte e mANasa ja sAce dezabhakta gaNAya ke je potAnA dezanAM sArAM tane cAhe ane je beTuM hoya tene sAmane kare. AjanI kalpanAmAM te eja dezabhakta gaNAya che ke je pitAnI prajAnI sArI narasI sarva vizeSatAo viSe pakSapAta dharAve che. jema mANasanuM cAritra nabaLuM tema tenuM svadezAbhimAna vadhAre utkaTa ane Avezamaya hoya che. je kaI paNa eka bevakupha mANasa tenI jevA bIjA lAkha mANase ekaThA karIne dezamAM pitAnI bahumatI UbhI karI zake che, te te mANasa gaja gaja uchaLe che. prajAmAM svataMtra rIte vicAra ane vartana karatI vyaktio jema ochI tema te prajAnuM dezAbhimAna vadhAre ugra levAmAM Ave che paNa deza dezanI AvI paraspara virUddha paristhiti dezAbhimAnane chelle bhaDake che ema ApaNe samajI levuM joIe. saMkucita dezAbhimAnanA divase gayA che. duniyAnI badalAyelI paristhiti navI samasyAo ane navAM daSTikoNa UbhAM kare che. samagra mAnavajAtanA jIvana ekIkaraNa pratye ApaNe sau kheMcAI rahyA
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajata-mAraka yuddhaH eka acirasthAyI jIvanatattva chIe. AjanA vAvaTeLa ane tephAnanI jhADIo pAchaLa eka mahAna mAnavasaMsthAnA svAstha, ekatA ane zAti bharyA UgamanuM AchuM darzana thaI rahyuM che. AvI vyApaka mAnavatAne-vizvabaMdhutvana-anubhava karAve e bauddhadharmanuM dhyeya hatuM, khrIstI dharmanuM paNa dhyeya hatuM. paNa bauddhadharma kAlAntare saMkucita banate gayo ane pitAnuM dhyeya pAra pADavAmAM niSphaLa nIvaDyo. prIstI dharmane paNa jyArathI rAjakAraNa sAthe joDavAmAM AvyuM tyArathI tenI mahattA-vizALatA-lepAvA mAMDI. je jIvanadarzana e banne dharmanA praNetAone hatuM, te jIvanadarzanane Aje ApaNe punaH mAnavajAtanA hRdayamAM visAvavuM rahyuM ane vasudhAvyApI ekatAnuM duniyAnI bhinna bhinna prajAone sAcuM bhAna karAvavuM rahyuM. A ekarUpatA kevaLa khAlI ke kalpanAnI vastu nathI. te nakkara satya che. ApaNe sau jANIe ane mAnIe chIe ke mAbApamAM raheluM cokkasa jIvanatatva bALakamAM Utare che ane te bALakamAM UtareluM jIvanatatva temanI prajAmAM nItaratuM cAle che. A rIte cokkasa chavanato peDhI dara peDhI phelAyA ja kare che. A rIte vicAratAM ApaNane lAgyA vinA nahi rahe ke duniyAnA sarve mAnavIe koI eka samAna ane sarvasAdhAraNa jIvanatatvathI nikaTapaNe joDAyelA ane saMkaLAyelA che. ema gaNatarI karavAmAM Ave che ke dhAro ke eka mAnavI yugalane traNa bALake hoya te ekavIsamI peDhIe pAMcaso varSanA gALAmAM A mULa mAnavI yugalane saMtativistAra AkhI duniyAnI mAnavasaMkhyA eTale vipula banI jAya. A uparathI ApaNe ema kahI zakIe ke e pAMca varSanA gALAmAM thaI gayelA mAnavIomAM ane ApaNAmAM eka samAna jIvanatatva raheluM che. tethI koI eka vyaktine cokakasa prajA ke jAtimAM maryAdita karavI e kevaLa bevakuphI che jevI rIte jIvanatatvane vicAra karyo tevI ja rIte vicAratatva peDhI dara peDhI UtaratuM, nItaratuM ane phelAtuM jAya che. A daSTibinduthI vicAratAM spaSTa thaze ke mAnavajAti sthaLarUpe ke sUmarUpe saLaMga vyaktitvane dhAraNa karatuM eka virATa zarIra che e hakIkata svIkAryuM ja ApaNe chUTake che. Aja sudhIne anubhava ApaNane zIkhave che ke koI paNa navA vicAra ke navI bhAvanAne khyAla duniyAnA judA judA bhAgomAM vasatA bhinna bhinna vicArane eka ja samaye sparate jovAmAM Ave che. koI paNa vastunI zedha koI eka ja zodhakanA magajamAM ekAeka upajI AvatI nathI. eja samaye bIjA aneka dhake A ja zodhanA khyAlanI AsapAsa ghumI rahyA hoya che ane e zodhane sparza karavAnI lagabhaga taiyArImAM heya che. AvAmAM eka zedhaka te zedhanI pUrI pratIti meLavIne vaijJAnika satya tarIke rajU kare che. AvI ja rIte navA vicArane janma thAya che. je vicAra tatkAlIna aneka vicAronA magajamAM ghoLAyA karate hoya, tene eka vadhAre AgaLa paDate vicAraka mUrta svarUpa Ape che ane duniyA tene jhIlavA lAge che. AvI rIte duniyAnuM mahAna parivartana nIpajAvatA kaI paNa navA vicAra ke bhAvanAnI pahelAM pUrvavata aneka manomanyane ane sadaza citravicitra taraMga vAtAvaraNamAM vahI rahelA najare AvI rIte ApaNe tyAM yuddhabahiSkAranI bhAvanA mUrtasvarUpa dhAraNa karI rahI che. duniyA yuddhattine sadAne mATe tilAMjali Ape evo samaya najIka AvI rahyo che. AjanI duniyAnI bAhya paristhitinI ghaTanA paNa A prakAranA mAnasika parivartanane vadhArene vadhAre anukULa banI rahI che. pratyeka divase mAnavI mAnavInI vadhArene vadhAre najIka AvI rahyo che. TapAla, tAra, reDIo mAnavIo vaccenA vadhatA jatA samAgamane navA navA AkAre vadhArene vadhAre puSTa karI rahela che. rASTrarASTranI zAkhAo tUTatI jAya che.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 paramAnaMda kuMvarajI kApaDI [ma. hai, javAhAya rajata-smAra''] mAtra bAhya kAraNosara paNa A duniyA upara eka sarvasAdhAraNa rAjyataMtranI sthApanA thAya e divase ApaNI samIpa AvI rahyA hAya ema bhAse che. mAnavI aiya eka kALe kalpanAnA viSaya hatA. Aje eka nakkara satyanA AkAramAM ApaNI sAme te rajU thaI rahela che. A badhI samAlAcanAnA sArarUpe ApaNe ATaluM tAravI zakIe chIe ke, ( 1 ) A pRthvI upar vizvabaMdhutva e ja eka divya tattva che ane samagra nItivyavahAranA pAyA che. ( 2 ) mAnavI banavuM eTale eka avyAhata natAnA vAstavikapaNe anubhava karavA. (3) paDeAzI pratyenA prema mAnasika ArogyanI nizAnI che; samasta janatA mATenA sarvasAdhAraNa prema e janatAnA ArAgyanuM vyaktinA mAnasamAM paDatuM pratibiMba che, tethI ApaNe samagra janatAne temaja udyama, satya, sArAM ane saMgIna vaLI--AvAM je je tattvA vaDe janatAnuM jIvana poSAtuM AvyuM che ane surakSita rahyuM che, te te tattvIne cAhatA ane te viSe Adara cintavatA zIkhavuM joi e. (4) A mAnava-saMgaThanane hAni pahoMcADe tevI dareka bAbatanA sAmane karavA joie. khAsa karIne aniSTa rUDhiparaMparAone-nakAmAM athavA to nukasAnakAraka mAnasika vaLAnA uccheda karavA joie. A siddhAntA upara cAlatAM evA eka ujvala divasa Avaze ke jyAre jANItA jarmana tattvavettA nIze ( Neitzche ) kahe che. te mujaba " vigraha ane vijayaprAptinA kSetramAM khUba khyAti pAmelI, yuddhakaLAmAM pUrNatAne paheAMcelI, ane yuddha khAtara game teTalA bhAga ApavAne TevAyelI prajA svecchAthI jAhera karaze ke ' ame amArI taravAranA TukaDA karI nAMkhIe chIe ane AkhI lazkarI racanAnA uccheda karIe chIe, pUrNa rIte zastrasajja hAvA chatAM udAtta hetuthI prerAine amArI jAtane svecchApUrvaka niHzasra karIe chIe; kAraNu ke niHzasratA ja sArI ane sthAyI zAnti sthApavAnA khaza mArga che.' Aje sarva zastrasajja dezAmAM je kahevAtI zAMti prasarelI jovAmAM Ave che, te pAchaLa teA devaLa yuddhanuM mAnasa ja bhareluM che. A mAnasa nathI potAnA ke nathI pADAzInA vizvAsa karatuM ane amuka aMze deSamasarathI ane amuka aMze bhayathI prerAine astrazastranA tyAga karavAnI cAkhkhI nA paDe che. krAinA tiraskAra karavA ke kAmathI khItA rahevuM e karatAM mRtyu svIkAravuM bahetara che ane kAthI tiraskRta banavuM ke kAine bhayAkrAnta banAvavuM e karatAM mRtyune bheTavuM bamaNuM bahetara che." dezanA sAcA tAraNahAro tA kaThaNa ane sAduM jIvana gALe, ezaArAmapara pANI mUke, dAlatamaMda thavAnA eeka mArgamAMthI pALe vaLe, pratiSThA ane netRtvanI khamI tRSNAone tilAMjali Ape, lakhA sukA roTalA khAya, bhoMyapathArI kare, navAmAM jADI khAdInAM AAmAM AmAM vastrothI calAvI le, potAnAM kAmamAM avicaLa ahA rAkhe ane bhaviSyanI AzA upara jIve. - DAbA hAjatarAya
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatanI jIbhe caDelAM traNa nAma lekhaka zrI harilAla bharUcA, bI. e. Aje jagatanI be traNa nAma sauthI vizeSa cahyAM che. hITalara, elIna ane gAMdhIjI. sarakhAmaNIne ApaNe IcchavAyegya mAnatA nathI chatAM, mAnavasvabhAva sarakhAmaNInA mehapAzamAMthI tho nathI ne chUTavAne paNa nathI eTale ApaNe IcchIe ke na IcachIe te A traNa puraSo vacce aneka sarakhAmaNuo thaI che, thayAM karaze ane mAnava samAja pitapotAnI buddhipramANe anumAne bAMdhyAM karaze. A traNe vyaktio samakAlIna che eTale temanI ghaNI hakIkate prasiddhimAM AvI cukI che. vaLI A traNeye pitApitAnAM jIvana caritra ane jIvana siddhati svahaste lakhI pragaTa karyo che tethI sarakhAmaNInuM kAma eka rIte saraLa bane che. rAjakIya kImiyo Ajano yuga rAjakIya jIvananI siddhimAM ja mAnavInI mahattAnAM mUlya AMke che. sattAnAM sUtro dhAraNa karanAra puruSa ekadama anupama banI jAya che. eka keDIne mAnavI rAjakIya sattAne kImiyo hAtha lAgatAM vAmana maTI virATa banI bese che. rAjakIya jIvanamAM camakI janAra vyaktionI A eka sarvasAmAnya kathA che; paNa itihAsanA abhyAsIo jANe che ke rAjakIya camakArA pAchaLa citAnA bhaDakA saLagatA hoya che. emAM paDelAM mAnavIo dhaNuvAra mAnavatA gumAvI bese che. e DAkaNane vaza karavA janAra aneke khattA khAdhI che, chatAM enA jAdue saune dhuNAvyA che. IglAMDanA eka prakhara lekhaka ane rAjapuruSe jIvanane Are ubhA rahIne uccAryuM ke rAjakAraNa e luccA ane badamAzone chelle dAva che." ItihAsa prasiddha vyaktinI A cetavaNI chatAM yugeyuge rAjakIya jIvane saune AkarSI che. enA raMge raMgAyA vinAne AdamI Aje zo jaDe tema nathI kAraNa ke temAM sattAnI sAthe sevA karavAnI taka paNa apAra che. rAjakAraNamAM sattA calAvanAra vyaktionI draSTi sattA karatAM sevAnI hoya te ja te mAnavasamudAyane mATe kalyANakArI nIvaDe che. game te siddhati jagatamAM pravartatA hoya chatAM rAjadvArI AgevAnonI kasoTI karavAnI A ekaja pArAzIzI che. paNa A yuganuM rAjakAraNa eTaluM guMcavADA bharyuM banI gayuM che agara banAvI devAmAM AvyuM che ke A sevAnI pArAzIzInA pravAhIne kRtrima rIte UMce nIce karavAnI aneka tarakIbe vAparavAmAM Ave che. ane tethI ja rAjakAraNane mahAna vicArakoe ni che. rAjakAraNa eTale khaTapaTa, yuktiprayukti, chaLa, kapaTa, ane sAcAM kheTAne saravALo. rAjakAraNanI A vyAkhyAmAM Aje paNa pheraphAra karavAnI jarUra dekhAtI nathI pachI te rAjakAraNa prajAvAdI hoya, sAmyavAdI haiya, mUDIvAdI hoya ke nAjhIvAdI heya. rAjakAraNanI keTalIka gaMdI rIta same te dareka sAthe jakaDAyelI che, pachI ene prajAvAda ke sAmyavAdanuM sehAmaNuM nAma ApavAthI tenuM kalevara badalAtuM haze paNa AmA te teja rahe che. rAjakAraNane dhaMdhe ja evo che chatAM e evAM mohaka AvaraNothI maDhAyo che ke jANavA chatAM sau tene ja jhaMkhe che ne tenI ja pAchaLa de che.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI harilAla bhacA gAMdhIjInuM rAjakAraNa tA pachI gAMdhIjI jevA vItarAgI mahAtmA AvA kIcaDamAM kema paDyA? A prazna ghaNAnA manamAM svAbhAvika rIte ja UThe che. gAMdhIjIe pote ja anekavAra AnA javAba ApyA che. khIjAe karatAM mahAtmAjI rAjakAraNane judI ja dRSTie jue che. satya ne ahiMsA vinAnuM rAjakAraNa teo kalpI zakatA nathI, sattA prApta karavA nahi paNa sakriya mAnava sevA thaI zake che te mATe teo rAjakAraNamAM paDyA che. je rAjakAraNa naitika baMdhano svIkAratuM nathI te rAjakAraNa temane khapatuM nathI ane tethI ja hiMdI rAjakAraNamAM zuddhikaraNa, sevA, sAdAI ane tyAganAM tattvA temaNe dAkhala karyAM che ane tema karavA jatAM aneka mitrAnA sahakAra paNa gumAvyA che. aMtarmukha banelA yogInI nirvikAra dRSTie te rAjakAraNane jIve che. khIjAonI mAphaka vijayamAM emane mada caDatA nathI ke parAjyamAM kSAbha thatA nathI. laDatamAM ke pArAvAra zAkamAM te hRdaya ane cittanI akhaMDa zAMti jALavI zake che. rAjadvArIonA jaMjALI zaherI jIvanane khale temaNe sevAgrAmanuM ekAkI jIvana pasaMda karyuM che. emanI jIvana pratyenI dRSTi emanA dhArmika vicAre, emanI sAdAI ane emanI premabhAvanA joI te paradezIo emane rAjakIya AgevAna tarIke kalpI zakatA nathI. kAraNa ke atyAra sudhInI rAjadvArI AgevAnanI emanI bhAvanA ja judA prakAranI hatI. gAMdhIjIe e AkhI bhAvanA badalI nAkhI. rAjakAraNa eTale mAnavasevA, jemAM e sevA nathI te rAjakAraNa nathI. gAMdhIjInA rAjakAraNanI AvI vyAkhyA ApI zakAya ane rAjakAraNane A dRSTie vIsamI sadImAM jonAra pahelavahelA puruSa gAMdhIjI ja che. 100 [ma, jai. vidhAlaya hiTalara ane sTelInanuM rAjakAraNa AvA puruSanI sarakhAmaNI hITalara ke sTelIna sAthe kema thaI zake ? potapotAnI prajAnA netRtva sivAya A tripuTImAM kAMI ja sAmya nathI. eke eka viSayamAM viSamatA ja dekhAya che. sAmya hAya tA hITalarane sTelIna vacce che. banne eka khIjAnA bhayaMkara duzmana, ekavarSanI takalAdI ane banAvaTI mitrAcArI pachI pharI pAchA eka bIjAne TATA pIsavA tathA nikaMdana kADhavA khunakhAra jaMga khelI rahyA che. sattAja jenI ArAdhya devI che evA rAjakAraNanA A be pUjArI sattAne kAyama karavA tathA vadhAravA game tevA upAyo cAjatAM acakAya tema nathI. prema ane yuddhamAM kazuM ja ayogya ke aTita nathI e rAjasUtranA e pUjArI che. e saramukhatyAra lekhaMDI lazkaravAda ane lohInIgaLatI hiMsA kheAle che ne Acare che. satya, ahiMsA ane nyAyanI emAMthI kAine paDI nathI. A DITeTAnI duniAmAM nItivAdane sthAna nathI. State eTale ke emanA rASTrane je pagalAM ane je ratA majjIta ane samRddha banAve te haMmezAM nItimAna ja che evI mAnyatAmAM ja TrIkaTeTaza rAce che ane eja mAnyatAnA pracAra te prajAmAM kare che. prajAnI gaNatarI paNa teo pAtAnI ane sTeTanI sattA vadhAravAnA eka mAtra sAdhana tarIke ja kare che. svataMtra vyaktionA samUha tarIke teo prajAne kadI svIkAratA nathI, vyaktisvAtaMtryane je sthAna democracy mAM che te hITalara, sTelIna ke muselInInA dezamAM nathI. sTeTa athavA rASTra ekaluM ja svataMtratAnuM ekama che. vyaktienI alaga svataMtratA hAI zake ja nahi e siddhAMta upara DITeTAnA rASTranI imArata caNAya che. svAtaMtryanA ekama sTeTa ane tenA pratinidhi ekama tarIke DIkTeTaramAM sarva sattA keMdrita thAya che, jo ke sTelInanA razIAmAM state nI theory tA A ja che paNa tyAM DhIDheTara tarIke je sarva sattA sTelIna bhAga che te kheDutA ane kAmArAnA (Soviets) saMdhenI ApelI che. A saMghA dhaNI moTI lAgavaga dharAve che. jyAre hITalaranA nAjhIvAdamAM ane museAlInInA phAsIjhamamAM AvA saMdhAne AvI jAtanI sattA ke lAgavaga nathI, razIyA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajata-mAra] jagatanI jIbhe caDelA traNa nAma 101 jarmanI ane ITalInA rAjyataMtra vacce A eka atimahatvane bheda neMdhavA jevo che. A bhedane lIdhe razIyAne sAmyavAda AMtararASTrIya banI zake ane samasta duniyAnA kAmadAre ane kheDutone AkarSI zake, jyAre nAjhIvAda ke phAsIjhama jagatamAM khUba niMdAne pAtra banyAM che. mulInI pitAnA jIvanacaritramAM eka ThekANe lakhe che ke "vyakti jeTale aMze sTeTane mATe jeTaluM utpAdana kare che teTale ja aMze tenI kIMmata che. te sivAya vyaktinI vyakti tarIke kAMI ja kImata nathI." hITalara My Struggle (Kemf) nAmanA pitAnA pustakamAM DIkreTaranA samarthanamAM lakhe che ke "hajAro mUrkha mANasenA nirNaya karatAM eka DAhyA mANasane nirNaya vadhAre upayogI hoya che" Ama DITare pitAnA nirNayane ane potAnI jAtane bIjI vyaktio karatAM vadhAre nyAyI, pavitra ane khAmI vagarane manAvavAnA baLajabarIthI prayAsa kare che. je A nirNayanI sAme thAya che tene jIvavAne adhikAra rahetA nathI. dAkhalA tarIke elIne, hITalare ane musalInIe pitAne madada karanAra sAthIdArene paNa gardana mAryA che kAraNa ke temaNe DITeTaranI hAmAM hA bhaNavAnI nA pADI. Ama DITeTaranA dezamAM vANIsvAtaMtrya ke vyaktisvAtaMtryane jarA paNa sthAna nathI. mahAtmAjInI mAphaka mAnavatAnI temane koI ja kIMmata nathI. hITalarane AkhA jagatane saMhAra karIne pitAnA jarmanIne jIvADavAnI rAkSasI AkAMkSA jAgI che. pitAnuM rASTra ane pitAnI prajA sivAya bIjA saune tiraskAranI najare jovAnuM teo pitAnI prajAne zIkhavI rahyA che. mAnavatA, prema ane bhrAtRbhAva e DITeTaranI duniAmAM dezavaTe bhagave che. keNa mahAna? have bIjuM citra juo ! mahAtmAjIne paNa duniyAe hiMdanA saramukhatyAra tarIke ja oLakhyA che; paNa A saramukhatyArI judA ja prakAranI che. kAnunI rIte te koMgresamAM mahAtmAjI kAMI ja oha dharAvatA nathI. teo cAra AnAnA sabhya paNa nathI chatAM temanA vinAnI kogresa ka9pI zakAtI nathI. brITIza sarakAra je eddhA vinAnA mAnavInI sAme paNa na jue te mahAtmAne maLavA bolAve che ane temanI sAthe hiMdanA prabananI vATAdhATa kare che, kAraNa ke teo kareDAnI banelI muMgI janatAnA ekalA pratinidhi che. te sivAya bIjI koIpaNa lAyakAta temaNe AgaLa karI nathI. ane temanA sivAya AvI lAyakAtane dAvo bIjA koIthI thaI zake tema paNa nathI. hiTalara, elIna ke musalInInI mAphaka gAMdhIjInI saramukhatyArI vImAne ke bakhtariyA gADI para nirbhara nathI, paNa tethI e vizeSa baLavattara prajAnA prema para nirbhara che. sattAnA eka paNa cinhavinA teo sarvatra vicare che. ajAtazatrunI mAphaka teo jyAM jAya che, tyAM mitra ane svajane ja jue che. emanI AMkhe kaI duzamana dekhAtuM ja nathI. rakSaNa mATe emane aMgarakSakAnI jarUra paDatI nathI. hITalara ke lInanI mAphaka pitAnA jevA ja caherAnA mANasane kAle rAkhavAnI temane jarUra nathI. TelIna ane hITalara IzvarathI nathI DaratA teTalA mRtyuthI Dare che. mRtyuMjaya jevA mahAtmAjIne Izvara sivAya bIjA kazAne Dara nathI. saramukhatyAranI sattA TakAvI rAkhavA hITalara ane TelInane bhagIratha prayAsa karavA paDe che. mahAtmAjIe saramukhatyArInI maLelI sattA muMbaInI koMgresa vakhate pAchI soMpI. paze ne sattA cheDavAM keine gamatAM nathI. mahAtmAjIe banne choDyAM che. keNa mahAna ? sattA sAcavI jANanAra ke sattA tyAganAra ? Ane uttara Ajano nahi, bhaviSyane itihAsakAra Apaze.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ lagnaH Adaza ane vyavahAra lekhakaH cImanalAla cakubhAI zAha, ema. e. elaela. bI, selisiTara lagna viSe eTaluM badhuM lakhAyuM che ane lakhAya che ke tenA viSe vizeSa kAMI lakhatAM saMkeca rahe. chatAM e viSaya samAja ane vyaktine eTale badhe sparze che ke lagabhaga dareka vyakita te viSe cokkasa vicAro dharAvatI hovAno dAvo kare che ane temAM ghaNA matAgraha seve che. vaLI e viSaya e che ke jemAM game tevA vicAro dharAvI, tene viSe pragatizIlatA athavA navInatAne dAvo karI zakAya che. 9 kaI paNa svarU5 mATe ochevatte asaMteSa hoya che ja ane tenAM svarUpamAM pheraphAranI mAgaNI satata cAlu ja rahe che. keIne ema lAge che ke lagnanI sAthe samAjane kAMI levA devA nathI ane vyakti pitAnA sukhanI daSTie game tema vartavA svataMtra hevI joie. keTalAkane ema lAge che ke lagna e sAmAjika saMrathA che ane vyaktinAM sukhane vicAra karavAne temAM koI avakAza nathI. vaLI keTalAkane ema lAge che ke lagnanAM svarUpamAM jarA paNa pheraphAra thAya te dharma ane nItino nAza thAya. jyAre keTalAkane mana lagnamAM dharma athavA nIti jevuM kAMI che ja nahi. A lekhamAM lagnane dhyeya zuM che ane vyavahAramAM te dhyeya kevI rIte amalamAM mUkAya che tathA te dhyeyane pahoMcI vaLavA, lagnanA svarUpamAM pheraphAra karavA hoya te kyA dharaNe thAya te viSe huM lakhavA IcchuM chuM. lagna e dharma nathI. dharma te brahmacarya ja heya. lagnanI chUTa hoya, lagna karavAnI pharaja na hoya. jema hiMsA e dharma na hoya, dharma te ahiMsA ja hoya. paNa keTalAka saMjogomAM hiMsAnI chUTa heya, hiMsA karavAnI pharaja na hoya. naranArInuM AkarSaNa sanAtana che. kAmavAsanA ati prabaLa che. tene saMpUrNapaNe jItavI ati vikaTa che, paNa tenA upara dhIme dhIme kAbU meLavI zakAya. tethI strIpuruSavyavahAra mATe cokkasa ghoraNa hovuM joIe. evuM kaI dhAraNa na hoya tyAM aniyaMtrita strIpuwvyavahAra rahe. je vyakti athavA samAja mATe ISTa nathI. kAmavAsanAnuM prAbalya jotAM te saMyamamAM na hoya, te mana hamezAM bhramita rahe ane jIvananA bIjA vyavahArane khalela pahoMcADe. dareka strI athavA puruSe vakhatovakhata ema vicAravAnuM hoya ke have pachI kayA puruSa athavA strI sAthe te raheze, te te vicAramAM ghaNo samaya ane zakti jAya. tethI dareka strI ane puo, je anya jAtinI vyakti sAthe sahajIvana svIkAravuM hoya te, eka samaye te nakkI karavuM ja paDe ke amuka vyakti sAthe ja te raheze. AmAM vyaktinuM potAnuM ja hita raheluM che. AvA vartanane pA ja saMyama che. eTale ke eka strI athavA puruSa, bIjA puruSa athavA strIne pitAnA pati athavA patnI tarIke svIkAre temAM, te tenA pratye vaphAdAra rahevAne baMdhAya che temaja bIjAo taraphathI pitAnuM mana vALI levA baMdhAya che. eka tarapha naranArInuM AkarSaNa ane temAMthI sukhopabhoganI AzA ane bIjI tarapha kAmavAsanAnuM prAbalya ane tenA niyamananI AvazyakatA, A be, lagnanA be cheDAo che. banne eka daSTie eka bIjAnA virodhI che. eka uddAma, baMdhanarahita che, bIjuM baMdhana che. lagnajIvana pratyenuM AkarSaNa ane asateja bane AmAMthI udabhave che. lagna e saMyama che chatAM sukhanuM sAdhana che ane banAvavuM che. 102
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 [ba. jai. vighAlaya jata-smAraka] lagnaH Adarza ane vyavahAra lagnamAM bIjA dhaNA uddezo samAelA che. uparanA vicAra meM mAtra vyaktinI dRSTie karyo che. paNa lagna eka sAmAjika saMsthA che. prajotpatti e lamanA mukhya uddeza gaNAya che. prajAne uchera, tenI keLavaNI, gRhajIvana, samAjajIvanamAM gRhajIvananuM sAcuM sthAna, Arthika vyavasthA, vArasAhako vagere dhaNA jaTila praznanA lagna sAthe saMkaLAelA che. tethI lagna mAtra vyakitaonA ja prazna nathI, pazu te samAjajIvananuM ati agatyanuM aMga che. vyaktine mATe paNa lamajIvananAM bIjAM ghaNAM pariNAma che. sahajIvanamAM hiMSNutA keLavavI, zrI ane saMtAna mATe peAtAnA svArtha jatA karatAM zIkhavuM, ane khIjAnA sukhano vicAra karatAM thavuM, temanA bhAvi jIvananI jvAbadArI svIkAravI, temAMthI utpanna thatA sAmAjika saMbaMdhamAM gUMthAvuM, A badhuM vyaktinA jIvanane ane tenA mAnasa vikAsane sahasa rIte cAre taraphthI 25rze che. lagnajIvana jema keTaleka darajje mANasane niHsvArtha ane sahiSNu banAve che, tema potAnA ja kuTuMba mATe svArthI ane asahiSNu paNa banAve che ane tenI dRSTi saMkucita kare cheM. Adarza lagna to e che ke jemAM eka strI ane eka puruSa, jemanI vacce vaya, guNa, saMskAra vagerenuM vadhAre paDatuM aMtara na hAya tevA, svecchAe lagnagraMthithI joDAya ane AjIvana eka bIjAne vaphAdAra rahI peAtAnA sahajIvana sAthe potAnI sAmAjika pharajo adA kare. AvAM Adarza lagnA samAjamAM virala hoya che. ' lagnanAM svarUpA ghaNAM che, jemAM sAmAjika ane Arthika paristhiti tathA vyaktigata kAraNe aneka apUrNatA rahe che. lagnanAM judAM judAM vyavahArika svarUpe jotAM lagnanI vyAkhyA ApavI hAya te kAMIka AvI rIte ApI zakAya-eka athavA aneka puruSa, eka athavA aneka strI sAthe, cokkasa samaya mATe, sajIvana svIkAre, tenuM nAma lagna. AmAM lagnanI dRSTie agatyanI vastu cokkasa samaya ' che. jayAM strIpuruSasaMbaMdha kSaNika hoya athavA tenuM kAMI baMdhana na hoya to evA saMbaMdhane lagna na kahevAya. uparanI vyAkhyAmAM eka strI ane eka puruSa (Monogamy), eka puruSa ane aneka strI (Polygamy), eka strI ane aneka puruSa (Polyandry) ane aneka puruSa ane aneka zra ( Group marriage) AvAM badhAM lamanAM svarUponA samAveza thAya che. vaLI cAkkasa samaya ' AjIvana hAya athavA lagnavicchedanI chUTa hoya tevAM lagnAnA paNa samAveza thAya che. vyakti ane samAjanA hitanI dRSTie Adarza lagna eTale AjIvana eka strI ane eka puruSanA sahacAra----Arya saMskRtimAM je rAma sItAnA Adarze che. chatAM lagnanAM khIjAM ghaNAM svarUpA samAje svIkAryo che. te svarUpe te te samayanI sAmAjika ane Arthika paristhitimAMthI utpanna thayAM hoya che ane te, paristhiti palaTAtAM, palaTAya che, palaTAvAM joI e, e svarUpAnuM niyamana ane baMdhAraNa dharmanIti, jAheramata ane kAyado A traNa tattvothI thAya che. meM zarUAtamAM kahyuM che ke lagna dharma nathI, chatAM brAhmaNa saMskRtimAM lagnane dharma mAnela che te kaI dRSTie ? zramaNu saMskRtimAM ane jaina dharmamAM lagnane dharma mAnela hoya tevuM huM jANatA nathI. lagnane e rIte dharma kahI zakAya. eka tA aniyaMtrita strIpuruSavyavahAra hAya, tenA karatAM temAM kAbU hAya ane saMyama hoya te ISTa che, tethI te dharma che. brAhmaNAnI vizeSatA e hatI ke sAmAjika dRSTie jarUranuM hAya ane nasamAja pAse temane je karAvavuM hAya, tene te dharmarUpe ThasAvatA. gRhajIvana ane gRhasthAzrama samAjajIvananA pAyA che, ane tenA AdhAra lagna upara che, tethI lagna e dharma che ema TharAvyuM. vaLI
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 cImanalAla cakubhAI zAha A hindustAnamAM AvyA tyAre temanI saMkhyA bahu ochI hatI ane saMkhyAbaLa vadhAravAnI eTale prajotpattinI jarUra hatI tethI lagna e dharma thayuM ane tene mukhya udeza prajotpatti kahyo. lagnamAM dharma athavA nItinuM sAcuM tatva te temAM rahela saMyama che. lagnanuM kAraNa strIpuruSa AkarSaNa che. paNa tenuM pariNAma ane dhyeya saMyama che. lagnanuM vyAvahArika svarUpa nakakI karanAruM mukhya tatva sAmAjika ane Arthika paristhiti che. atyAranAM hindu lagnanAM mukhya lakSaNe anekapatnIva, bALalagna, gRhalagna, vidhavAvivAha kAyadesara hevA chatAM jAheramatane virodha, lagna vicchedane niSedha, anulema (kahevAtI ucca kemane puruSa ane manI rInuM lagna, dA. ta. brAhmaNa pusaNa, vaNika strI) lagna kAyadesara pratima (anAmathI viruddhanuM) gerakAyadesara, vagere che. hiMduonI kahevAtI UtaratI kememAM AnAthI keTalAMka virodhI lakSaNe che. - have hinduomAM lagnanuM AvuM svarUpa kaI sAmAjika ane Arthika paristhitimAMthI utpanna thayuM e vicArIe. A hindustAnamAM AvyA, tyAre dareka vijetA jAtimAM bane che tema, puonI saMkhyA karatAM strInI saMkhyA ghaNI ochI hatI. ane pitAnI saMskRti ane lehInuM abhimAna hatuM. vIra Aya apariNita rahevA to taiyAra nahotA ja. anAryonI kanyAo upADI lAvatAM temane aTakAvI zakAya tema hatuM nahi. temanI saMkhyA ochI hatI tethI anulema lagana savIkArAyuM ane pratimAne niSedha che. anAryo AnI kanyAo laI jAya te kema sahana thAya che tene mATe dehAMta daMDanI ja sajA. pitAnA lehInuM abhimAna hatuM, chatAM anuloma lagnanI chUTa ApyA vinA rahe na hatuM. te pachI zuM karavuM? anuloma lagnanI prajAnI jJAti judI thaI. jema anuloma lagna vadhyAM, tema vacagALAnI jJAtio vadhatI gaI. vijetAonI puruSasaMkhyA pramANamAM anAca karatAM te ghaNI ochI hatI, tethI saMkhyAbaLa vadhAravA ane patnItvanI chUTa apAI. te sAthe sAtaputravatI mA e AzIrvAda apAze. jyAM kanyAnI achata hoya, tyAM bALalagna ane halagna te heya ja kayAMthI? te samayamAM nahotAM ja vidhavAvivAhane paNa niSedha na hate. strIonI saMkhyA ochI hoya, tyAM vidhavAone apariNita rahevA kema devAya? strIsaMkhyA ochI hoya, tyAM strIone pramANamAM svataMtratA heya ja. Arya lagnanuM svarUpa AvI rIte nakkI thayuM. dhImedhIme strIpuruSasaMkhyAnI asamAnatA gaI eTaluM ja nahi paNa anulema lagnanI chUTa ane pratilemana niSedha hovAthI eka samaya evo AvyA ke jyAre ucca gaNAtI hindu kAmamAM strIsaMkhyA vadhI paDI ane UtaratI kemerAmAM ghaTI paDI. kAraNa ke upalI kema UtaratI kemerAmAMthI bIe khece ane temanI strIone bIjI kemamAM paraNavAnI 2 nahi. zarUAtamAM hatI te karatAM viparIta paristhiti UbhI thaI. have zuM karavuM? ane patnItva vadhyuM, bALalagna ane vRddhalagna dAkhala thayAM, vidhavAvivAha ane lagna vicachedane niSedha thaye, strInI svataMtratA gaI kanyA sApanA bhArArUpa thaIpachI te brAhmaNoe bALalagnamAM paNa dharma zodhI kADhyo. "madana mane UMaurI' mAbApa kanyAne RtumatI jue te narakamAM jAya. vidhavAe te satI ja thavuM rahyuM. kuMvArI kanyAne vara na maLe tyAM vidhavAne paraNavA kayAMthI devAya? UtaratI kemamAM AnAthI barAbara viparIta pariNAma AvyuM. temanI saMkhyA ochI thaI. tethI temane anekapatnItva na cAle, bALalagna, vRddhalagna na hoya, vidhavAvivAha ke lagnavicchedana niSedha na hoya, temanI strIo dhara rAkhI besI rahetI gulAma na hoya. chatAM brAhmaNae evI chapa pADI hatI ke teo ja saMskArasvAmI che, ane te kare te ja dharma che. tethI UtaratI kAmamAM paNa pitAne khAnadAna kahevaDAvatA kuTuMbe bALalagna kare, anekapatnIva kare, vidhavA vivAha thavA na de, ane pariNAme vadhAre duHkha bhogave. madhyayugamAM musalamAnonAM
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajata smAraka lagnaH Adarza ane vyavahAra 105 AkramaNa samaye hindu dharme pitAnA rakSaNa mATe pitAnAM badhAM bAraNAM baMdha karyo, tyAre strIone paNa gharamAM pUrI, paDadAmAM nAkhI ane bALalagna vadhyAM. AvI ja rIte hindu lagnanuM svarUpa dhaDAyuM che. sAmAjika rItarivAjonI e vizeSatA che ke je paristhitimAMthI e utpanna thayA heya, te paristhiti samULagI palaTAI jAya, te paNa e te evAne evA ja kAyama rahe che. tenI AsapAsa dharma ane nItinAM kaMDALAo rakSaNa karatAM UbhAM hoya che. manuSyasvabhAvanI sAmAnya sthiticustatA tene TakAve che ane temAM pheraphAra IcchanArAo svachaMdI athavA dharmabhraSTa kahevAya che. AvA rItarivAje kAyadAnuM svarUpa le che, tyAre sthiticustatA vadhe che. kAyade jAhera matanuM pratibiMba che paNa tenI ane jAheramata vacce haMmezA aMtara rahe che. Aje dAkhalA tarIke, jAheramata anekapIvanI viruddha che chatAM kAyadAmAM tenI 2 che, jAheramata kadAca amuka saMjogomAM lagnavicchedanI tarapheNamAM che, jyAre kAyadAmAM tenI manAI che, kAyadAthI vidhavAvivAha mAnya che jyAre jAheramata haju tenI viruddha jaNAya che. vastutaH vidhavAvivAhamAM "pApa" nathI ke lagnavicchedamAM paNa "pApa" nathI; pratiloma lagnamAM "pApa" nathI ke anulema lagnamAM "puNya" nathI. lagnanuM svarUpa nakkI karavAmAM traNa tatvo mukhya che -(1) vyaktinuM sukha, (2) svachaMdI vRttionuM niyamana ane saMyamanuM piSaNa, (3) samAjahita. A traNa to keTaleka darajaje eka bIjAnAM virodhI che. samAjahita lakSyamAM letAM vyaktinA sukhane keTaleka darajaje avagaNavuM paDe che. chatAM chevaTa to samAja vyaktione ja bane che ane temanuM sukha lakSyamAM na levAya te sAmAjika niyame zene mATe che? vaLI vyaktinA sukhane nAme tenAmAM svachaMda vadhavA na ja devAya, temAM tenuM ja hita nathI. ane te strIpurUsaMbaMdha e jIvananuM eka aMga mAtra che. jIvanamAM tethI vizeSa dhaNuMya che ane te ekane ja mATe samagra jIvanane vinAza thavA na ja devAya. chatAM e ati prabaLa ane vegavAna saMbaMdha che jene avagaNI paNa na ja zakAya. eTale lagnasvarUpa game tevuM hoya, te paNa temAM rahela virodhI tane vicAra karatAM, tenAthI asaMtoSa te sadAya rahevAne. chatAM samaye samaye te svarUpa, uparanAM to lakSyamAM rAkhI, palaTAvI zakAya, palaTAvAM joIe. Aje dAkhalA tarIke, pratiloma lagnanA niSedha kAMI artha nathI, anekapanI tvanI kAyadethI paNa chUTa na hovI joIe. bALalagna, vRddhalagna, saMmati vinAnAM lagna, asamAna vayanAM lagna vagerene te koI sthAna ja nathI. vyavahAramAM te badhAM aTakAvavAmAM thaDI muzkelI jaNAya tyAM paNa, te aniSTa che, te te svIkAravuM joIe ane tene aTakAvavA dareka prayatna karavo joIe. lagnavicchedanI keTalAka saMjogomAM chUTa ApIe, te pApa nathI. paNa kAyadethI chUTa hoya te paNa jAheramata eTale jAgrata hoya ke tene svacchaMdI upayoga na thAya. vidhavAvivAha pratyene aNagame dUra thI joIe. Adarza te AjIvana eka pati-patnItvane ja hoya. Aryoe paristhiti anusAra ghaNI jAtanAM lagno ane putrane kAyadesara karAvyAM, chatAM Adarza te rAma-sItAne ja A ane Arya samAje ane saMskRtie pAMca hajAra varSathI te Adarzane pitAne karyo che. bAkI te kAlidAse kahyuM che tema dareka lagna vakhate (athavA pachI) prajApatine gALa sAMbhaLavAnI raheze ja. "samAnayaMtraNamAM vapUro viraca thArtha na jAtiH zAti " evuM te kayAreka ja bane. abhijJAnazAkuMtala, aMka 5.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicArapravAho ane vizva parivartana lekhaka -nAnAlAla khImacaMda dozI, bI, kema. "Liberty of thought, speech and action" A thaDA zabdomAM vizALa jagatanI sadhaLIe pravRttinuM lakSyabindu kendrita thAya che. rASTrIya agara AMtararASTrIya punardhaTanAnI vicAraNA karanAra, pachI te rAjapurUSo hoya ke aniSNati heya paraMtu te sarva vicAraNA pAchaLa svataMtra vicAra, vANuM ane kartavyanuM svAtaMtrya nahIM hoya, te te koIne nahIM khape. kAraNa ke, A jIvana-maMtranI pAchaLa keTalIe zANita saritAo vahI che, AmabaLidAna apAyAM che. jagatanI mahA vyaktio ApaNane kahe che ke "tamArA magajanAM dvAra khullAM rAkho" ane jagata ATaluM samaje te pRthvI para Aje pralayakALanAM mejo rUpI jhaMjhAvAta vAI rahyo che te bhasmIbhUta thatAM kazIe vAra lAge kharI ? paraMtu bane che e ke koI rAjakIya kahe ke dhArmika kahe tevA jIvananAM vidha vidha kAryomAM ApaNe vaheMcAIe chIe, tyAra pachI ApaNe ApaNA ja kakko sAce tevuM mamatva cheDI zaktA nathI. je zubha kAma mATe AgaLa Atmabega Apyo hoya che te ApaNe vIsarI jaie chIe; jagata eka pravAhanI jema haMmeza AgaLa vadhatuM devuM joIe te ApaNAthI bhUlI javAya che ane tene ThekANe ApaNuM mAnasa ane jIvanakArya eka vartuLamAM ja ApaNe homI daIe chIe ane Ama vADAothI, samUhagata lAInadorIthI ane mAnyatAonI zRMkhalAmAM sapaDAIne ApaNe ApaNA ja bhAIone, ApaNA jevA ja pavitra mAnavadene chUNa dRSTithI, bhedabhAvathI joIe chIe. seMkaDe ke hajAra varSa pahelAMnA kathanamAM pheraphAra na thaI zake tevAM kathanathI sthita thaI jaIe chIe. vizvanA hitecchakane A nihALatAM ke mAnasika upadrava upaja haze ! vicArapravAhanI kuMThita dazAthI pragati keTalI raMdhAtI haze ! eka vastune te Aje kAIpaNa svIkAra kare che ke vizvamAM traNa varga pADI zakIe tevI vicArazreNI dharAvanAra mAnavasamUha tarI Ave che, te sRSTijUnAM che, teo vacce gharSaNa thAya che, samAdhAna thAya che. A badhuM Aje cAlyuM Ave che, paraMtu A matabheda ghaTTa thaI jheranAM bI vAve tevuM kAI na Icache. jagatanI saMskRti A vicArazreNanI maryAdA sUcave che, avagaNanA nahIM. paraMtu A traNa vicAzreNI kaI? eka te cAlu duniyAthI AgaLa cAlyA jato te uddAma vicAra dharAvanAra varga, bIjo varga duniyAnI pAchaLa kheMcAta Ave che te rUDhicusta ane sanAtanI, jyAre A bemAM meLa sAdhe tevo varga che, te vinIta nAme saMbodhAya che. uddAma vAdIo jayAre pheraphAra lAve che tyAre temane ApaNe krAMti Revolution kahIe chIe. jyAre vinItanA hAthamAM lagAma hoya che, tyAre duniyA Evolution kramikagatithI AgaLa vadhe che. A traNe vicAraNuM gatanA dareka pravRttikSetramAM hoya che ane temanI vacce kheMcatANa-Tug of war cAlyA kare che, A kathA ja eka manuSyajAtine ItihAsa race che, anubhavapithInAM pAnAM bhare che. paraMtu jema jaLadhodha sthaLamaryAdA sAcavatA nathI, tema jyAre vicAranAM mejAe ugra svarUpa le che, tyAre AkhIe samAjaracanAne ane mAnavajAtane hacamacAvI nAkhe che, kaIvAra pAyAmAMthI tene nirmaLa kare che. gaI sadImAM maeNca prajAe zarU karela (valleara ane rUche prerita) krAMti ane gata mahAyuddha bAdanI raziyana saMskRti (kArla mAkarsa prerita) A saMbaMdhamAM javalaMta draSTAMta che. ApaNe dUra na
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ [. je. vidyAlaya 24taramAraka] vicArapravAha ane vizva parivartana 107 jatAM ApaNA ja dezane be dazakAne ItihAsa joIe. AjathI pAM sadI pahelAM kahevAya che ke videmAtarama kahevAmAM deza gaNAte. saMpUrNa ravAtaMtrya e eka AdarzavAdanuM phakta eka aMtima dhyeya hatuM. rAjakAraNamAM ahiMsAne eka aNu jevuMe sthAna na hatuM paraMtu eka ja vyaktinI pratibhAo, dhune ane tapasyAe AkhAye dezanI sUrata pheravI nAkhI che. ApaNu gujarAtanA pA sadI pahelAnA saMsAra sudhArAmAM eka agraNI vicAra dharAvanAra sva. sara ramaNabhAInuM "bhadraMbhadra' tame vAMcyuM hoya to tamane samajAze ke ApaNA sAmAjika vicAromAM ApaNe keTaluM AgaLa vadhyA chIe. sparzAsparza, paradezagamana, AMtarakAmIya saMbaMdhe, ApaNe lagnavyavasthA, vArasAhaka bAbatamAM kahe ke vyaktitva aMge kahe te bAbatamAM strIvarganuM badalAeluM sthAna, keLavaNI bAbatamAM ApaNe badalAtuM-pragati tarapha-valaNa ane vadhu muzkela tavA vidhavAvivAha ke chUTAcheDA jevA prakAmAM paNa vadhu spaSTa thatuM valaNa A badhuM eka ja sUcave che ke "magajanAM dvAra" khullAM rAkhI ApaNe pragati paMthe ApaNI yAtrA cAlu rAkhI che. ApaNe-vadhu saMkucita vartuLa-je aMgata vartuLa kahI zakIe, tevA ApaNI jaina samAja prati jarA jue. ApaNe kema mukhyatve vyApAra vyavasAyI haiI te je te sthaLa gatie cAle che chatAM ApaNe paNa eka mahAprajAnuM aMga ja chIene? ApaNe Aje traNa phirakAnA saMgaThThanane vicAra karIe chIe. ApaNe je ke mahadaaMze nahIM te kaMIka jarUrI gaNIne ApaNo dhanapravAha keLavaNInA keMdra-zrI mahAvIra vivAlaya jevAM-pAchaLa vALIe chIe ane ApaNe "kemIvAda" ne na ujatAM dezahitane prathama vicAra karIe chIe. | ATaluM saMtAkAraka saravaiyuM chatAM saMpradAyavAdamAMthI janmatI sAmAnya vicAro na samajavAnI asahiSNutAne lIdhe ApaNe dhaNAo pachAta chIe. caturvidha saMdhanA cAra vibhAgamAM dareka vibhAganuM zuM sthAna che te bAbatamAM ghaNI caDasAcaDasI che. taduparAMta mane te ema paNa lAge che ke Aje ApaNe kaMIka nirNAyaka ke mArgadarzaka viheNAM chIe eTale ApaNuM nAva sAdhe paMthe na cAlatAM khUNe khAMcare vacamAM vacamAM laMgarAnuM AgaLa cAle che. paraMtu vizva parivartananI vacamAM A ati mahatvanI chatAM gauNa bAbata che. aMge aMgane vikAsa mahatvane chatAM sarvadezIya vikAsanI mahatvAkAMkSA AgaLa A pRthakkaraNa eka vibhAgI ahevAla jevo che. mahA dhuMdha AgaLa te jhINAM jhINuM jharaNAM che. Aje mAnavajAtanuM eka mahAbhArata racAI rahyuM che. kAraNa ke zAhIvAda kaho, vyApArI bajAranI bhUkha kahe ke vizva svAminI mahatvAkAMkSA kaho, AvAM AvAM kAraNone laIne duniyAnI prajAe mAMhomAMhe AthaDI rahI che. pratyeka rASTrane lAge che ke Aje bIjAne te kAle ApaNe vAre, bhale pachI "bhakSa thavAnAM tithi ke muhUrta akkasa hoya paraMtu A paristhitinuM pRthakkaraNa karatAM paNa tenA garbhamAM te amuka AdarzavAda ke vicArazreNInI ugra athaDAmaNe ja jaDe che. A athaDAmaNe kema aTakI zake? teno IlAja ze? che kAI e dhuraMdhara vaiva A mahAganI cikitsA kare tema? jainazAstra jene "parigrahapariNAma' kahe che, tema mahAtmAjI kahe che ke "live and let live' paraMtu duniyAnA rAjapune A siddhAMta praNetAone "Adarza ghelaDA" kahe che. A siddhati pAchaLa bhale nakkara satya hoya, paraMtu tene amala kaNa karAvaze tema teo pUche che. Ama chatAM mane lAge che ke mAnavasamAja A sarvabhakSI punarAvartanathI thAya che. zAstramaryAdAnI vAta pharI thavA
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 nAnAlAla khImacaMda rAzI (a. che.hAlaya2tasmA] mAMDI che "nyAyI vahecaNI" karavAnAM sUtro pAchAM vartamAnapAne pAne caDavA mAMDyAM che eTale kaI nahIM te thoDe aMze paNa "prajAmata' rUpI sanctions maLatAM ApaNe upara kahelAM udeza kalita thavAnI saMbhavitatA sevIe. alabatta ApaNe saue ApaNA vyakitagata prayAsethI ane zuddha vicAra sevanathI ApaNe hAne phALo temAM ApavAno rahe che te na ja bhUlAvuM joIe. ane aMte punakti deSa karIne paNa kahuM te A zA mATe? ene eka ja javAba che ke "For Liberty of thought, speech and action." je mAnavajAtanI svAdhInatA mATenuM janmasthAna che. AjakAla svataMtratA ane baMdhana e banne zabdo judI judI paristhitimAM ane judA judA saMdarbhamAM game tema vaparAtA ApaNe sAMbhaLIe chIe. ghaNAkharA mANase pitAne aNagamatI rithatine baMdhana ane gamatI sthitine svataMtratA mAnI bese che. paNa vyaktigata vAtane kerANe mUkI svataMtratA ane baMdhananA sAcA arthane vicAra karavAnI khUba jarUra che, dareka zabdanA be artha thAya che; eka nirapakSa ane bIje sApekSa. sApekSa arthane anubaMdha (Correlative) nI jarUra rahe che. sApekSa svataMtratAnI eka vyAkhyA evI bAMdhI zakAya ke mArA vikAsanI sAdhanAnI ADe bIja na Ave ane bIjAnA vikAsanI sAdhanAnI ADe huM na AvuM. A vyAkhyanA pahelA bhAgamAM ja samagra artha samAI gayele ApaNe mAnIe chIe ane bIjA bhAganI avagaNanA karIe chIe. AthI buddhima pedA thAya che ane svAthI mAnyatAone svataMtratAne nAme pada maLo che. sApaka arthanI rIte jotAM baMdhana ane svataMtratA banne paraspara virodhI zabda che e mAnyatA bhUlabharelI che. koIpaNa prakAranA baMdhana vinA sAcI svataMtratA saMbhavatI ja nathI, kAraNa ke ApaNA vikAsanI ADe keI na Ave e sUtra AcAramAM mUkI zakAya, to paNa bIjAnA vikAsanI ADe ApaNe na AvIe e sUtra te koI paNa baMdhana svIkAryA vinA AcAramAM na mUkI zakAya. paNa ahIM je baMdhana hoya che tenA prakAra kevo che e ja ati mahatvane prazna che. temAM be guNa te hovA ja joieH (1) dareka baMdhana vikAsanA pagathiyArapa che, eTale ApaNe tyAM ja thobhI javAnuM nathI. ene vaTAvI nirapekSa svataMtratAnA dhyeyane pahoMcI zakAya evA guNa temAM hovA joie. (2) deza, kALa, dharmane anusarI sAdhakanA eyane arthe ja e baMdhana hoya. AcArya kripalANa
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ grAmAdyoga zA mATe ? lekhakaH vaikuMThabhAI lallubhAI mahetA menejiMga DIrekaTara, dhI bombe vinsiyala koopareTIva beMka lImITeDa, muMbaI. tevA vega maLye nathI. sahu kAI samaje che. rIte anukUla thai paDe Aje vIsa varSathI khAdI pravRttinI zarUAta thaI che ane sAta varSathI grAmAghoga pravRttinA AraMbha thayA chatAM e ni:saMzaya che ke yuvakavargamAM e banne pravRttine joI e khAdI e rASTrIya poSAka che. mahAsabhA te mATe AmaNu rAkhe che eTaluM ja grAmodyoga pravRtti jenuM eka aMga khAdI che, te ApaNA dezanI Arthika sthiti zI che ane tenuM samAjaracanAmAM zuM sthAna che, te jyAMsudhI ApaNe barAbara samajIzuM nahIM, tyAM sudhI e pravRttine joie tevA vega maLaze nahi. vidyArthI yunivarsiTInI parIkSA mATe arthazAstranA abhyAsa sArA pramANamAM kare che. A arthazAstranA abhyAsanA pAyA pazcima dezeAnA anubhava upara ceAjAyelA che. A anubhava hindusthAnanI paristhitine keTale aMze lAgu paDI zake e abhyAsa karanArAAe joI levAnuM che. hindanI saMskRti bIjA dezeAnI saMskRtithI judI ja che, e saMskRtimAM prema, satya ane ahiMsA sarvoparI sthAna bhAgave che. A sihAntA ta AdhyAtmika kalyANane mATe ja svIkArIe, te! te kharI saMskRti na lekhAya. te siddhAnto ApaNA rAjanA jIvanamAM utAravAM joIe. tenuM pAlana ApaNI samAjaracanAmAM thavuM joIe. agAu jeTale aMze samAjaracanA A siddhAntA upara dhaDAI, teTale aMze ja te TakI zakI che. A siddhAntone anusarIe, to naphAkhAjI, spardhA, harIphAI, dhananA sacaya, e sarvane Aje ApaNA Arthika jIvanamAM je sthAna maLyuM che, te na maLI zake; utpAdana nakA mATe nahi paNa upayoga mATe e sAduM sUtra kadI ApaNA lakSanI bahAra jAya nahi; dezanI utpatti vadhatAM e garIbAI vadhe te dekhAva ApaNe jovA paDe nahi; varga vigrahanAM bIja ApaNI prajAmAM rApAya nahIM. aMgata AdhyAtmika hita mATe A tattvo svIkArI ApaNe saMteSa pAmIzuM ane tenuM AcaraNa sAmAjika jIvanamAM karIzuM nahi, tA je bhayaMkara dAvAnaLanA bhAga pazcima dezanI prajA thaI paDI che, tevA ja bhAga ApaNe thaI zuM. ekanuM hita sarvanA hitamAM ane sarvanuM hita ekanA hitamAM samAyeluM che e siddhAnta pahelA svIkAravA rahe che. Ane svIkAra thAya to ApaNe joIzuM ke meTA pAyAupara cAlatA uddagAthI ekanuM Arthika hita sadhAtuM haze paNa sarvanuM Arthika hita temAM samAyeluM nathI. ulaTuM tevA udyogAnA vikAsathI jyAre eka vyaktinI kamANI dhaNA pramANamAM vadhe che tyAre teTalA ja pramANamAM aneka vyaktienI kamANI aTake che. AvI rIte dhananA saMcayane protsAhana maLe che te kAraNasara hAlanI patie cAlatA navIna DhabanA udyogo nApasaMda karavA lAyaka che; nahi ke temAM yaMtra vaparAya che eTale. yAMtrika baLa manuSyanA sAthI tarIke rahe tyAMsudhI svIkArI zakAya. tethI kAma saraLa thaI zake ema hAya tA. paNa jo yAMtrika baLa sarvoparIpaNuM bhAgave ane manuSyanAM kamANInAM sAdhana chInavI le, tA tevA yAMtrika baLanA niSedha karavA e cAgya che. tevA udyogAthA prajAnA hitanuM saMrakSaNa thavAne badale prajAnA udaranirvAhanAM sAdhanA nAza pAme che, ahiMsAnI ke premanI dRSTithI joie, te A pariNAma aniSTa che. ro
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaikuMThabhAI lalubhAI mahetA [ma che. vivAhaya jatArI mUDIvAdane lIdhe ja A mAThAM pariNAma Ave che. paraMtu mUDIvAda nAza thAya, to yAMtrika baLa manuSyanuM gulAma thaI rahe ema kadI sUcavavAmAM Ave che. A mantavya sahu kaI ravIkAraze nahIM. paNa e dalIla svIkArIe te e ApaNA dezanI paristhitine lAgu kema pADI zakIe te vicAravuM joIe. Arthika punardhaTanAmAM e dhyeya te satata ApaNI najara AgaLa rAkhavuM paDaze ke hindusthAnane mukhya udyoga khetI che, ane hindusthAnanI prajAne meTo bhAga gAmaDAomAM vase che. yAMtrika baLavaDe cAlatA udyoge A saMjogomAM keTale aMze AvakAradAyaka thaI paDaze, te tapAsI tenI maryAdA karAvavAnI che. atyAra sudhI je rIte navA dhAraNa upara aigika vikAsa thayo che tene aMge dezamAM bekArI ghaTavAne badale vadhI che e AMkaDAo siddha karI Ape che. A vikAsathI gAmaDAnI prajAne te hAni ja thaI che. te prajAnuM kalyANa sAdhavAnI daSTie te Arthika ghaTanA bIjI jAtanI hovI joIe ema chellI aDadhI sadIno anubhava ApaNane dekhADI Ape che. ApaNuM uge te evA hovA joIe ke je jude jude sthaLe pedA thatA kAcA mAlane sthAnika mehanatathI pAka banAve. ApaNA dezamAM hAthamajurI mATe mANaso bharapUra maLI zake che ane temane kamANInAM sAdhane pUrAM pADavAM e samAjanuM hita cittavanArAonI karaja che, bIjI bAju mUDInI chuTa nathI ke anya dezonI sarakhAmaNImAM navA udyogo mATe mUDI ochA pramANamAM che. eTale uoganI ghaTanA evI na hovI joIe ke jenI andara mUDInuM sArI peThe rokANa karavuM paDe. te uparAMta gAmaDAmAM vasatI prajAnAM kamANInAM sAdhana vadhAravAM hoya, te udyoga ke duzcama dhaMdhe evo che joIe ke je sagavaDe hAthamAM laI zakAya ane sagavaDe choDI zakAya. madhyastha jagyAe kArakhAnAM kADhethI A garaja saratI nathI. vaLI uogo e prakAranA na hoI zake ke te zIkhavA pAchaLa dhaNa vakhata kharcavo joIe. gAmaDAMnI prajA te uga sahelAIthI zIkhI zake ema hovuM joIe. chevaTe taiyAra thaelo mAla vecavA mATe deza paradeza phAMphAM mAravAnI jarUra na rahevI joIe. e mAlanI mAMgaNuM sthAnika meTA pramANamAM hoya, te vyavahAra vadhAre sugama thaI zake. A badhI jarUriyAtane pahoMcI vaLI zake te prakAranA audyogika vikAsanI ApaNA dezamAM pUrI kheTa Aje che. bahujana samAjanI e Arthika garaje gAmege pUrI pADe che, tethI ja e pravRtti pUjya gAMdhIjIe rASTrane sUcavI che. khAdI A pravRttinuM eka Avazyaka aMga che. te pravRttinAM bIjo aMge teTalAM ja mahatvanA che. Arthika samatolapaNuM jALavI rAkhavA mATe ane sAmAjika svAcya sthApita karavA mATe A pravRttinuM ghaNuM mahattva che. tethI tene abhyAsa karI yuvaka varga temAM rasa letA thAya, te IrAdAthI e pravRttinI rUparekhA raju karavAne A lekhane hetu che. hiMdusthAnanA udyoga khIlavavAnA zaka pahatA lAbhanI khAtara garIbane dharabAra vagaranA karI mUkavAmAM rahelAM duSpariNAma kalpIkalpIne huM tharatharuM chuM, chatAM mArI zraddhA che ke A eka UDato capa mAtra che. muMbaInA molamAM je majura kAma kare che te gulAma banyA che. je bairAo temAM kAma kare che tenI dazA joIne harAIne kamakamATI Avaze. A saMcAne vAyaro vadhe te hiMdurathAnanI bahu dukhI dazA thaze. hindane ja jarUrI che te tenuM dhana dhaDAka mUDIvALAonA hAthamAM eka thAya e nathI, paNa e dhana hindusthAnanAM sADA sAta lAkha gAmaDAMmAM vaheMcAI jAya ane 1900 mAila lAMbA ane 1500 mAIla pahoLA A bharatakhaMDamAM kaI bhUkhyuM na sU e che -gAMdhIjI--
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava dharma lekhakaH ratilAla harajIvanadAsa mAvANI, bI. e., elaela. bI. manuSyajAtimAM bhinna bhinna dharma pravarte che. koI jaina, kAIvaiSNava, kaI musalamAna, kaI khristI vagere dharma pALe che. jagatanA A judA judA dharmonuM dhyeya mAnavajAtinA kalyANanuM, AtmAnI unnatinuM ane paraspara pavitra baMdhutA pedA karavAnuM che. paraMtu tIrthakare, dharmaguru ane pegaMbarane A Adeza dhIme dhIme bhUlI jAya che. amAro dharma ja sAce che ane bIjA dharmo beTA che. amArA dharmazAe AdhArabhUta che, ane bIjuM nakAmAM che tema keTalAka mAne che. ane tenA pariNAme hema, dhamadhatA ane pitAnA ja dharmapratyene AMdhaLe pakSapAta pedA thAya che. ane dharma saMsthApakone Adeza kyAMye guma thaI jAya che. kharI rIte dhamAM judA judA nathI. paraMtu dharmonA vADA che. dharma te eka ja che. manuSya badhA sarakhA Iteimane dharma paNa eka sarakhe hevo joIe. jevI rIte dareka sthaLe ane dareka kALe agni ke pANIne dharma eka ja che. tevI ja rIte manuSyane manuSya tarIke dharma eka he joIe. ane te dharma te mAnavadharma. je mANasamAM manuSyatva hoya te mAnavadharma bhUle ja nahIM. tyAre mAnavadharma zuM che? jevI rIte ApaNane sukha game che, koI ApaNane gALa Ape ke parANe ApaNuM laI le te ApaNane gamatuM nathI paNa duHkha thAya che, tevI ja rIte ApaNe bIjA bAbata dhAravuM tathA vartavuM joIe. TuMkamAM, jevI rIte bIja ApaNI tarapha va tema ApaNe IcchIe chIe, tevI ja rIte ApaNe bIjI tarapha vartavuM joIe. koIne gALa na devAya, keInuM parANe na levAya tema ja keIne duHkha thAya tevuM kRtya na karAya. kharI rIte jotAM mAnavadharma to dareka dharmanA saMpradAyane pAyo che. jyAM sudhI manuSya mAnavadharma AcaratA nathI, tyAM sudhI te game teTalA kriyAkAnDa kare te nakAmA che, game teTalA japa ja ke tapa kare, nirarthaka che. TIlA TapakAM karavAmAM ke mALA pheravavAmAM, sapheda, pILAM, ke lIlAM agara bhagavAM kapaDAM paheravAmAM ke amuka prakAre ane amuka vakhate namarakAra, saMdhyA ke namAja paDhavAmAM dharma samAtA nathI. manuSya bAhyADaMbara kare, te te potAnI jAtane tathA pArakAne chetare che. ekalAM pUjana, arcana ke ArAdhanA nirupayogI che. maMdiramAM, masIdamAM kederAsaramAM jaInegrApha mAphaka dharmanAM sUtra belI javAM ane bahAra nIkaLyA pachI te visarI javAM tathA te pramANe AcaraNa na karavuM tene kAMI ja artha nathI. maMdiramAM, masIdamAMke derAsaramAM dharma nathI. dharma te che manuSyanA hRdayamAM. maMdiramAM, masIdamAM ke derAsaramAM jaI AvyA eTale dharma karI AvyA tevI khoTI bhramaNA rAkhavAthI zuM phAyado che? dharma maMdiramAM, masIdamAM ke derAsaramAM ja thAya ane tyAM kAma khalAsa thayuM tema gaNAya nahIM. jema vepAranI eka dukAna hoya, tema maMdira, masIda ke derAsara paNa dharma karavAnI dukAna che tema gaNAya nahIM. jo tema gaNavAmAM Ave te te cekanI dAMbhikatA che ja dharma te AcaraNamAM - jaNAI Ave che. strIne sarakhA gaNe, pitAnA jevA gaNe tema belavAthI dharma thaI javAtuM nathI. te pramANe AcaraNa karavuM joIe. vaLI, gADariyA pravAhanI peThe amuka kriyAo karyA karavI ane te zA mATe karavAmAM Ave che te bAbata lezamAtra vicAra na kare tene zuM artha che? zA mATe TIlAM karavAM ke ghaMTa vagADe, ke amuka raMganAM kapaDAM paheravAM teno vicAra karanArA ghaNuM ja jUja che. teo te samaje che ke agAuthI 116
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ma, jai, vAhAya rajatamAra] mAnavadharma 117 cAlyuM Ave che tethI te pramANe ja thAya. temAM pUvApaNuM DrAya ja nahi. kharekhara A buddhinuM devALuM batAve che. pratimApUjana ane tIrthayAtrA e dharmanA ati Avazyaka aMgeA che. paraMtu tenI pAchaLa kAMI bhAvanA ke samajaNa na hoya, tA tenuM pariNAma aMdhatA ke dAMbhikatAmAM ja Ave. dareka dharmamAM mAnavadharma tA mALAnA dorAnI mAka saLaMga parovAyelA che, ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aniMdA vigere tA dareka dharmanA sarva sAmAnya siddhAMta che. siddhAMtAmAM phera hAi zake ja nahi. tenA pAlanamAM pheraphAravALI rIteA hAI zake. A sarvasAmAnya dharma te manuSyadharma ke mAnavadharma. badhA dharmAnuM A paheluM pagathiyuM che. te sivAya AgaLa vadhI zakAya nahi. AgaLa vadhavAnI AzA rAkhanAra kharekhara mUrkha gaNAya. mATe ja mAnavadharmanI AvazyakatA A vanamAM khAsa che. manuSya samajapUrvaka dharma Acare, to duniyAmAM azAMti, asaMtoSa ane duHkha ghaNAM ochAM thaI jAya. dharmanI bhinnatAne ghaNIvAra IMDAnuM nimitta banAvavAmAM Ave che ane AkhI mAnavajAta mATe eka sarvasAmAnya dharma UbhA karavAnA prayatnAe paNa jagatamAM ochI azAMti ane du:kha pedA nathI karyo. potAnA mata bIjA upara lAdavAnI lata svArthI prakRtine svAbhAvika hoya che. ApaNane ja satyanA IjArA maLelA che ane vizvanA hetune ApaNe je rIte samayA chIe e ja kharI che, e mAnavuM e ahaMkAramAMthI janmelA bhrama che. pratyeka dharma te te prajAnA AtmAne, tenA astitvanA AMtara niyamAne ane tenI mahatvAkAMkSAne vyakta kare che, ( vaLI ) dharma e kAMI vizvAtIta vastu viSenA siddhAMta nathI paNa e teA aMtarAtmAnI vRtti ane mananA ravabhAva che. ApaNA zAstrIya mAnyatA ane siddhAMtA uparathI nahi, paNa ApaNAM chavana ane cAritrya uparathI ja ApaNuM mUlya aMkAvAnuM che. game te dharmanA hoya paNa dharmaprANa mANasonI daSTi ane vRtti eka ja hoya che. bhAvinA AkhAtAthI caLI na jAya evI zAMti temAM hAya che. bhAremAM bhAre ApattimAM paNa ajeya rahI zake evI AtmAnI mahAnubhAvatA e ja AdhyAtmiktAnA sAra che, jenA AtmA baLavAna hoya che te pote jItelA vizva karatAM uccatara hoya che. gALIonI jhaDI nIce UbhA rahIne paNa teo satya uccArI zake che ane teone zabdazaH dasa upara caDhAvavAmAM Ave, tA paNa teo gera vALavA jhaMkhatA nathI. teonI dRSTi eTalI udAra hoya che ke badhIya janatanI mamatA ke vArtha temane nakAmAM ke mRDhatAbharyo lAge che, behisAba tyAga ane badalAnI AzA vinAnuM AtmasamarpaNa e ja temanuM rojanuM jIvana banI jAya che. -nsara sarvapallI rAdhAkRSTrana--
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ -bhArata jaina sevA saMdha--eka ceAjanA lekhakaH phulacaMda harIcaMda dAzI gRhapati, zeTha cimanalAla nagInadAsa vidyAvihAra; amadAbAda jaina dharma eka vakhata vizvadharma gaNAtA. jaina tattvajJAna Aje paNa advitIya manAya che. jaina sAhitya jagatanA sAhityamAM samRddha ane viziSTa gaNAya che. jaina dharme jagatane ahiMsAnA gaganabhedI saMdeza ApyA che. jaina jJAnabhaMDArInA khajAnAmAMthI jagatanA cAkamAM hajI bahu thaiDAMja ratnA AvI zakyAM che. jaina siddhAMtAnuM jIvanavikAsamAM ucca sthAna che. jaina darzana dhaNIja UMcI paMkitanuM che. enA mukhya tattvA vijJAnazAstranA AdhAra para racAelAM che. bhUkha, duHkha ane dardathI pIDAtI, azAnti ne vinAzaka laDAIothI thAkI gayelI duniyAnI mahAprajA jaina dharmanA 'ahiMsAne saMdeza Aje paNa sAMbhaLIne Azcaryacakita thaI rahI che, kAle te paMthe vicare te navAI nahiM. jaina dharmanI A badhI viziSTatA hovA chatAM Aje jaina samAja unnata nathI, tema spaSTatAthI kahyA vinA rahI zakAya tema nathI. saMkhyA ekadama ghaTatI jAya che. keLavaNImAM paNa AgaLa nathI. maraNapramANa bhayaMkara che. vidhavAonI saMkhyA pAra vinAnI che. lohIpItA sAmAjika rivAjo ane ajJAnarUpI aMdhakAra, aMdhazraddhA ane mA, bekArI ane garIbAI samAjane jakaDI rahyAM che. nAnI nAnI jJAtio, gheALA te vADA, gache ane matamatAMtaro samAjanA prANane guMgaLAvI rahyA che. rUDhi, khATI mAnyatA samAjane kArI rahyAM che. eka vakhata samRddha, saMpattizALI, pratiSThita ane unnata samAjanI A dazA dareka sahRdayI jainane sAle che. eka vakhata jeneAnA hAthamAM ja dezaparadezanA vepAra hatA. vepArI tarIke, paradeza veDanArA tarIke, dariyA kheDanArA tarIke, vepAranuM zastra jANanAra tarIke, dAnavIra, zUravIra ane dharmavIra temaja mahA tyAgI tarIke jainA prasiddha hatA. hajI hamaNAM sudhI hiMdanuM ardhuM nANuM jainonA hAthamAMthI pasAra thatuM. moTA moTA rAjyA, rAjAo, are ! zahenazAhatane jaine Azraya ApatA e itihAsaprasiddha satya che. Aje tA vepAra jaitAnA hAthamAMthI javA lAgyA che ane paristhiti viSama thatI jovAya che. samAjahitecchu, vicAraka ane kAryakuzaLa dareka yuvakahRdaya A paristhiti joI samasamI rahyuM che. unnati, jAgRti, ane kalyANanA mArganI pratIkSA thaI rahI che. paNa mAtra jAI rahevAthI, vicAra ke vAtA karavAthI kAMI paNa saMgIna kArya thaI zakatuM nathI. kAma DhagalAbaMdha paDyuM che. sevAnA kSetra khullAM paDyAM che. bhAvanAzALI, cAritravAna, sevAbhAvI ane kAryadakSa kAryakartAne mATe sAmAjika, dhArmika, ke zikSaNaviSayaka pracArakArya eTaluM te che ke AjIvana pahoMce. samAjanA aMge aMga jyAM chinnabhinna thaI rahyAM che, saMgaThana sA kAsa dUra che, ekArI bhUkhamarA ne garIbAI samAjane gherI rahyAM che; nirakSaratA, ajJAna, jaDatA ane vhema karI vaLyAM che; klezanAM vAvAjhoDAM samAjane satyAnAzane Are dhasaDI rahyAM che, tyAre sAcA kAmanI, sevAnI, dhagazanI bhAre jarUra che. temaja dIrdhadaSTithI samAjanI DUbatI naukAne bacAvI levAnA, tene tophAnI bhariyethI sahIsalAmata pAra laI javAnA bhAra yuvakahdayanA che, \\
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ . je. vidyAlaya rajatamAra] bhArata jana sevA saMka-eka yojanA 119 Aja sudhImAM nAnA moTA aneka prayatna, kAryapracAra ane vicAra thayA che. gAme gAma ane zahere zahera koIne kAMInAnI moTI saMsthAone maMDaLa dvArA yathAzakti kAryo thatAM jAya che, thayAM karaze paNa kharA. paNa jaina dharmanI viziSTatA, jaina sAyinI vipulatA ane jaina siddhatinI mahattA jotAM temaja AjanI visaMvAdI paristhiti jotAM eka kendramaMDaLa'nI ati AvazyakatA jaNAya che. kendramaMDaLane uddeza seka jIvatI ane maratI saMsthAomAM eka nAma umero karavAnuM nathI, , paNa Aje samAjanI paristhiti AvI eka saMsthA mAgI rahI che. e kendramaMDaLa zrI. gokhalejInA hindasevakasamAja ke zrI. lAlAchanA lekasevAsamAjanI racanAe ane paddhatie racAya, mAtra cAritryazIla, sevAbhAvI, kAryadakSa, vicAraka ane samAjahiteSI AjIvana sabhyanuM e maMDaLa bane. samasta jaina samAjanA pramane vicAra karI e kAryadizA nakkI kare, sevake itihAsa, sAhitya, tatvajJAna-purAtatva, samAjazAstra ke prakAzanakAryane abhyAsa karatA karatA anekavidha dizAmAM samAjanI sAcI unnati ane kalyANabhAvanAthI kArya, kArya ne kArya ja kare - zikSaNapracAra, sAhityaprakAzana, zodhakhoLa, pathya ane pacatA, Avazyaka ne upagI sudhArA, saMsthAonuM nirIkSaNa vagere kAryo racanAtmaka zailIe niSpakSa, nIDara ane zuddha daSTie kare. be ke pAMca AjIvana sabhyo maLe kAryanI zarUAta thaI zake, sthAna paNa kendrasthAna hovuM jarUrI che, jyanI janatA, yuvakalhadaye tene apanAvavA taiyAra heya. presa, patra, granthamALA ane nivedana kAryAlaya, pracAra prakAzana, abhyAsa ane zikSaNa kAryathI zarUAta karIne kendramaMDaLa samAjanA hitanAM AvI paDatAM kAryo upADI le. A "bhArata jaina sevA saMdha" amuka gAma ke zahera, gujarAta, paMjAba, vIzA ke dazA, garIba ke tavaMgara, amuka pakSa ke tamuka pakSanI sevA ke hathiAra mATe haga ja na thAya. samasta jaina samAjanI sevA karavAnI draSTIe ja racAya. jaina samAja Aje paNa dara varSe hajAro rUpIA kharce che. aneka dAnavIre samAjane zAbhAvI rahyA che. Aje paNa aneka dharmakAryo, zikSaNasaMsthAo ane nAnAM meTAM dAne thaI rahyAM che. tyAre A ati Avazyaka, A samaye jarUrI upayogI saMsthA mATe zuM kaI dAnavIra nahIM maLI rahe ? jaina samAja ke dezamAM sAcuM kArya paisA mATe aTakyuM nathI. A te eka yojanAnI rUparekhA mAtra che, kadAca apUrNa paNa hoya. paraMtu vidvAna mitro ane anubhavI sevAnI salAhathI temAM yathAyogya pheraphAra thaI zakaze. samAjanA yuvakahedo ane hitecchuo pAse e rajU karavAnuM kartavya huM cUkI zakatA nathI. Aje te AvI eka kendra saMsthAnI, samAja mATe besI janAra be pAMca AjIvana sevakAnI, racanAtmaka kArya jhaDapathI zarU karI devAnI ane samAjane unnatinA paMthe laI javAnI khAsa AvazyakatA jaNAya che. samAjane navacetana ApavA, sAhityane pracAra karavA, tattvajJAnane phelA karavA, jagatane ahisAne saMdeza saMbhaLAvavA, jaina dharmane uvAta karavA, samAjanI rageragamAM prANa pUravA AvI saMsthAnI savAra jarUra che. A saMdhane udeza jaina samAjanI jAgRti ane punarvidhAna raheze. samAjanA kArya mATe navalahiyA-sevAbhAvI cAritrazIla ane vicAraka kAryakartAo jyAM hoya tyAMthI nimaMtrI temanA dvArA
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 phulacaMda harIcaMda dAzI [ma. je. vidyAlaya samAjanA racanAtmaka kAryAMnI yAjanA thaze. yAgyatA ane AvazyakatA pramANe vetana ApavAmAM Avaze ane AjIvana sevA ApanAra sevakane vImAnA prabaMdha karI ApavAnI yAjanA karavAmAM Avaze. ane badhA sevaka eka ja sthAnamAM rahI kauTuMbika bhAvanA keLave ane AkhA vakhata saMdhanA kAryamAM zake tevI vyavasthA karavAmAM Avaze. A uparAMta jaina samAjanI sevA karI rahelA pratiSThita vidvAna ane vicAraka varganA 25-30 kAryakartAo A saMdhanA mAnada sabhya raheze; te saMdhane varSamAM paMdara divasa sakriya sevA saMdhanA mukhya kendrasthaLe AvIne Apaze ane te uparAMta saMdhanI prabaMdhaka samitinA sabhyo rahIne saMdhane mArgadarzana karaze ane saMghanA kAryanI tapAsa rAkhaze. Aje tA saMdha gujarAtamAM kAyama thaze paNa bahu the!DA samayamAM saMdha pAtAnI zAkhA, paMjAba, mAravADa, dakSiNa ane baMgALamAM paNa khAlaze ane pAMca kendromAM samAjanA kalyANa mATenuM racanAtmaka kArya cAlaze. saMdha nIce pramANe kAryAM dhIme dhIme hAtha dharaze ane eka eka kAma vyavasthita thayA pachI jarUrI badhAM kAmAne pahoMcI vaLavA prayatna karaze. pracAra kArya sAptAhika patra, samAjanA samAcArA, mAsika patra, sAhitya, itihAsa-purAtattva, tattvajJAna, caritrazikSaNapatrikA, saMsthAone mArgadarzana. A uparAMta leAkamata keLavavA mATe eka be sevA vyavasthita rIte judA judA zahero ane gAmAmAM karaze ane samAjanI unnati mATe vyAkhyAna Apaze, meAjanAe dhaDaze te saMsthAonuM nirIkSaNa karaze. zikSaNa kArya jaina samAjanI zikSaNa viSayaka paristhitinA AMkaDA meLavaze tathA te prasiddha karaze. saMsthAnuM nirIkSaNa karaze. saMsthAone mArgadarzana Apaze. kAlarazIpa kaMDAnI vyavasthAnI tapAsa rAkhaze. ajamAyaza dRSTie jarUra paDye ekAda saMsthA paNa calAvaze. strIzikSaNa mATe paNa banatA prayAsa karaze. dharmazikSaNane zAstrIya banAvavA tAlImavarganI yojanA karaze, saMsthAone kAryakartA pUrA pADaze, audyogika ane vyApArI zikSaNanI vyavasthA mATe prayatna karaze. sAhitya prakAzana jaina samAjamAM sAhityanA pracAra karavA-vidyArthIone upayAgI jaina sAhitya prakAzita karavuM. sAhitya sastI kiMmate maLe tenI vyavasthA karavI. sastI graMthamALAo zarU karavI ane nAnI patrikAo, pustikAo dvArA samAjamAM jarUrI jJAna phelAvavAnA prayAsa karavA. sAmudAyika utsavA ane vyAkhyAnamALAonI yAjanA samAjanuM mAnasa keLavavA mATe utsavA yojavA, jayaMti UjavavI, pariSade bharavI, vyAkhyAnamALAnI yeAjanA karavI ane je je prAMtamAM AvA utsavA yejAtA haze tyAM sakriya sAtha ApavA. vidyArthI pariSada, zikSaNu saMmelana, mahilA pariSada, vyAkhyAna zreNI vagerene prabaMdha karavA.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatamAraka bhArata jana sevA saMgha-eka pijanA 11. rojagAra sahAyaka samiti jaina samAjanA koI paNa berojagAra bhAIne kAma zodhI ApavA prayatna karavA. banI zake te nAnA nAnA udyoga mATe tAlImavarga goThavavA ane jarUra paDatAM navIna kAryanI zarUAta mATe lena meLavI ApavI. samAja kalyANa samAjanA utthAna mATe samAjanA kalyANanI sakriya yojanAo javI, samAjamAM ekya, jAgRti lAvavA prayatna karavA, samAjanuM punarvidhAna karavA saMzodhanapUrvaka racanAtmaka dRSTie zakaya ane pathya sudhArA rajU karavA ane te Avazyaka sudhArA zahere zaheranA saMgho zI rIte pitAnA saMghamAM dAkhala karI zake, te mATe badhA zakya prayatno karavA. rasIone kAryapradeza bahene jAgrata thatI jAya che. bahenamAM kArya karavAnI paNa ghaNI zakti hoya che, bahenemAM bahene kArya kare te badhI rIte ISTa che. te te mATe saMvamAM bahene kArya kare tevI cejanA thaze. dharma ane jIvana dharma ane jIvanane Aje saMvAditA nathI. dharma e ja jIvana ane jIvana eja dharma e ApaNA Adarza Aje ApaNe bhUlyA chIe. saMdha, dharma, jIvana, samAja, rASTra ane deza badhAne upakAraka hoya te rIte kArya karavA prayatna karaze. pratyeka sabhya samAjanA kalyANane vAMchu haze. saMdhanA AdarzamAM aTala zraddhA ane jIvana dhyeya samAja sevA ane sevA ja haze. A saMgha jeTalo vahelo zarU karI zakAya teTaluM sAruM. AvA upayogI racanAtmaka kArya mATe jaina samAja atyAre nahi jAge te kyAre jAgaze? racanAtmaka kAryamAM daTAI janArA samAja sekaDAnI jamAta ubhI karavA A rojanA samAjane dharAya che. samAjanA ghaDavaiyA pacIseka mAnada sabhyonI varSamAM paMdara divasanI sakriya sevA ne mArgadarzana maLavAne vilaMba nathI. samAjasevAnA kAryane jIvanakArya banAvanAra cAritrazIla ane kAryakuzaLa sevakA paNa taiyAra che. te pachI samAjanA Arthika prazanane ukela zuM jaina samAjanA dAnavIra nahi kare? pAMceka varSamAM te saMghanuM kAma belaze. paisA paNa kAma thaze te maLI raheze. pAMca varSanI javAbadArI koNa upADavA taiyAra che ? ghaNAM kAma tame karyA che. samAjanAM ghaNAM kAmo thayA ja kare che. A eka ati mahatvanA kAryakramane paNa samAje apanAvI levo joIe. e pAMca bhAIo A javAbadArI mATe basa che, are! eka ja gRhastha ATaluM to sukhethI karI zake. sevA ke bhaNatara 6 sevA ke bhaNatara?" evA jApa japatA vizALa buddhithI te bhaNatarane ja pradhAnapada Ape che, paNa prasaMga najIka Ave emanuM ja hRdaya emane sevA tarapha kheMcI jAya che. e rithatinI dayA khAnAra bhale dayA khAo. amane to emAM yuvakajIvananI bhavyatA ane sArthakatA dekhAya che, hinayAnI mukti ane kIti amane emAM ja dekhAya che. - kAkA kAlelakara
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNuM gurukuLa lekhakaH zAntIdAsa AzakaraNa zAha, ema. ela. sI. (madhyastha) Aje dezamAM keLavaNIne prazna khUba rasathI carcAI rahyo che. jAtajAtanA navA akhatarAo thAya che. ane ApaNI keLavaNI vyavahAru kema bane te jevA prayatno thaI rahyA che. navI jAtanI keLavaNInI prathA paNa dAkhala karavAnA prayogo thAya che. paNa A badhA leka eka vAta bhUlI jAya che. ApaNA deza ghaNe ja garIba che. bIjA dhanavAna dezomAM je jAtanI keLavaNuM ApI zakAya tevI jAtanI keLavaNI ApaNane na poSAya. ApaNe te koI evI paddhati dAkhala karavI joIe ke jethI ochAmAM ochA kharce ApaNe vidyArthIone vadhAremAM vadhAre buddhiviSayaka temaja vyavahAru jJAna ApI zakIe, jethI jyAre teo gRhasthAzramamAM praveza kare tyAre pitAnA kuTuMbane piSI zake, tyAM sArA saMrakAre jagADI zake ane dezanI paNa sAcI sevA karI zake. vaLI A jAtanI keLavaNImAM kharca paNa ochAmAM ocho thavA joIe jethI sAdhAraNa sthitinA ane garIba vargane lIdhe paNa keLavaNIno lAbha uThAvI zake. A daSTie ApaNA prAcIna gurukuLanI paddhati vicAravA jevI che. A gurukuLamAM koIpaNa jAtanI phI levAmAM AvatI nahi. mAtra eka muThThI anAja laI vivAthI gurune ghera bhaNavA jatA ane jyAre emane abhyAsa pUro thatA tyAre yathAzakti gundakSiNa ApatA. ane je kAMI maLatuM tethI guru saMtoSa mAnatA, AthI garIbamAM garIba mANase paNa zikSaNane lAbha uThAvI zakatA. ane AthI ja deza saMskArI ane samRddha rahetA. zrI kRSNa jevA rAjAnA putra mAM vidyAbhyAsa karatA tyAM ja sudAmA je eka garIbane chekare paNa abhyAsa karI zakatA eTale garIbamAM garIba mANase paNa rAjAnA chokarAo laI zake evuM UMcI jAtanuM zikSaNa keTalI sahelAIthI laI zakatA te saheje samajI zakAya evuM che. - sAdhAraNa prazna e UThe che ke ATalA hajAro vidyArthIone kharca guruo kevI rIte uThAvI zakatA haze, tene javAba eka te e ke AvA Azramene rAjao taraphathI ghaNI jamIna dAnamAM maLatI ane emAMthI maLatI upajamAMthI Azramene kharca nabhate. vaLI vidyArthIone eTaluM sAduM jIvana gALavAnuM zIkhavavAmAM AvatuM ke temane bahu kharca paNa Avate nahi. sAde rAka, sAdAM kapaDAM, sAdI raheNIkaraNI ja temane zIkhavavAmAM AvatI. keLavaNIne kharca paNa nahi jevo ja hate. ghaNA kharA abhyAsa te methI ja tha; AthI maraNazakti khIlatI ane hAla je kAgaLo ane pensIle pAchaLa puSkaLa kheTo kharca thAya che te koIpaNa jAtane kharca teone karavo paDate nahi. je thoDuM ghaNuM lakhavuM paDatuM te patthara uparaja lakhAtuM, bAkI je yAda rAkhavAnuM hoya te te merethI lAvIne ja meTe karAvI devAmAM AvatuM. ATaluM chatAMya kadAca ATalA hajAre vidyArthIone kharca gurune bhAre paData, paNa temaNe eka evI suMdara prathA dAkhala karI hatI ke jethI Azramane nabhAvavAmAM paNa madada thAya ane vidyArthIone paNa puSkaLa lAbha thAya. A prathA te jAtamahenatanI prathA. jyAM sudhI vivAthI gurune ghera hoya tyAM sudhI gurunI sevA karavA e baMdhAyelA rahe ane kaIpaNa zArIrika kAma e halakuM gaNatA nahi. rAya ane raMka badhA vidyArthIo AzramanA zramamAM sarakhe hisse letA. keI lAkaDAM kApavA jatuM, koI khetaramAM anAja vINavA jatuM, keTalAka Azramane sApha rAkhavAmAM madada karatA va0 va0. AthI vidyArthIone pustakajJAna sAthe vyavahAru jJAna paNa maLatuM. emanAM zarIra kAMtivAna thatAM ane jJAna sAthe DahApaNa 122
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ mi. ke. vidhAlaya rajavaramAra*] ApaNAM gurukuLa 123 AvatAM emanI vidyA dIpI UThatI. saMsAramAM kaIpaNa jAtanA prasaMgone pahoMcI vaLavA teo samartha banatA. ane dhanavAna mANasanA putrane paNa koIpaNa jAtanuM kAma karavAmAM nAnama na lAgatI. ApaNuM AzramanA abhyAsane A moTAmAM meTA lAbha hatA. teo bhaNatA ane sAthe gaNatA paNa kharA. Azramo paNa thADAmAM thoDA kharce vadhAremAM vadhAre vidyA ApI zakatA. AthI ja abhyAsanAM sAdhana ochAM hovA chatAM paNa ApaNA dezamAM AvA prakhara vidvAna thaI gayA che, ke jemanA graMtha vAMcI Aje paNa AkhI duniyA Azcarya pAme che. ApaNA dezamAM je keLavaNIne pracAra karavo hoya te AvI jAtanI prathA samaya pramANe pheraphAre karIne vaLI pAchI ApaNe dAkhala karavI joIe. mAtra ekarAone rahevA khAvAnI sagavaDa ApIe ane bhaNavA mATe temane bIje mekalIe, te tethI ghaNe kharo vakhata te chokarAo ApaNuM sArI asara taLethI dUra rahe ane je jAtanA saMskAra ApaNe pADavA mAgatA hoIe te jAtanA saMskAra ApaNe barabara pADI zakIe nahi. vaLI chokarAo lAMbo vakhata AzramanI bahAra rahetA hovAthI ApaNe zArIrika zramanI tAlIma paNa barAbara na ApI zakIe. ane tethI ApaNe A muddo mAryo jAya. A dRSTie banArasa yunivarsiTI bahu sAruM kAma karI rahI che. paMDita mAlavIyAe khUba zrama uThAvIne paNa e bhege kare che. ane hAlanA jamAnAne anurUpa badhI jAtanI keLavaNI tyAM ApavAmAM Ave che. dareka kAmanA mANasa mATe AvI judI yunivarsiTI sthApavA jaIe te te kharca ghaNe thAya, ane ApaNe je saMdhAmAM ghI keLavaNI ApavI che te muddo sare nahi. eTale AvI ekAda yunivarsiTI ja rAkhI hoya ane tyAM ja bALakane pahelethI ja ApaNI jUnI paddhati dayAnamAM rAkhIne zikSaNa ApavAmAM Ave te ja ApaNuM kAma saheluM bane, dezamAM keLavaNIne pracAra thAya. ApaNA bALakone jJAna Ave, DahApaNa maLe, teo Adarza zaherI bane, kuTuMba nirvAha karI zake ane dezane paNa AbAda banAvI zake. eTale AvI vAtanI kaI yojanA thAya temAM ja ApaNA dezanuM bhaluM mane te dekhAya che. ApaNe ane sAmAjika Adarza, vidyA ane kaLAno Adarza zuddha hatA, ApaNI keLavaNI jIvana vyApI hatI. paNa Aje tenuM navuM saMrakaraNa karyuM ja chuTako. kevaLa upaniSada ja vAMcavA besIe, toye te vakhatanI keLavaNIne Abehuba citAra najara AgaLa ubhA karavA jeTalo masAlo emAM che. mahAbhAratamAM te Dagalene pagale keLavaNI ane enAM pariNAmanuM vAtAvaraNa joI zakIe chIe. suthAra, lahAra, sonI, cala, rathapati vagere vaNananA je kaMI raMdhe maLe cheemAM paNa keLavaNInuM vAtAvaraNa jovAmAM Ave che. cANakayanuM arthazAstra, zudhanIti, kAmaMdakI nItisAra evA evA graMtha pasthI paNa ApaNe te vakhatanI keLavaNI vize ghaNI mAhitI meLavI zakIe chIe. ApaNuM ramatie te AkhA samAjane meLavavA mATe ja racAyelI ane lakhAyelI che. ane saMnyAsanI dIkSA sarakRtinI saccakoTi meLavavA mATe kalpalI che. pataMjalinA gadazanamAMthI paNa ApaNe ApaNuM keLavaNInuM zAstra tAravI kADhI zakIe. hAlanuM keLavaNInuM zAstra pUrepUru tapAsyA pachI je pharIvAra ApaNe ApaNuM jUnuM sAhitya ane jUne jIvanakrama tapAsIe te ApaNe e prAcIna keLavaNImAMthI ApaNuM jAtine anukULa, ApaNA Adarzane vika evI bhaviSyanI zikSaNa paddhati ane zikaNakama paDI zakIe ema chIe. - kAkA kAlelakara -
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartamAna jaina samAja lekhakaH vIracaMda pAnAcaMda zAha, bI. e. janarala sekreTarI, zrI. jaina zvetAMbara kenpharansa sAmAnya rIte dareka samAjanA mANasenI evI mAnyatA baMdhAI gayelI hoya che ke bhUtakALamAM ApaNI sthiti hAlanA karatAM vadhAre sArI hatI. hiMda ane cInanA samAjomAM A mAnyatA vizeSa pracalita che kAraNa ke baMne bahu purANa ItihAsa dharAvanArA deza che. ApaNA ItihAsamAMthI paNa eTaluM te jarUra phalita thAya che ke ApaNe prabhu mahAvIranA samaya sudhI na jaIe te paNa cAvaDA ane solaMkI vaMzanA rAjAo rAjya karatA tyAre jaina samAja rAjakAraNa, vyApAra ane jIvananA anya kSetromAM mokhare hatA. saMkhyAbaLa paNa vizeSa hatuM. zaMkarAcAryanA digavijya pachI hiMdamAMthI bauddha dharma lupta thaze ane jainonI saMkhyA paNa thoDI ghaTI gaIeka kALa jenI amuka prakAranI viziSTatAo judI oLakhAI AvatI. Aje ApaNe samAja ApaNu anya hiMdu samAja sAthe eTale Atapreta thaI gayuM che ke ApaNA ja dezamAM rahetA musalamAne ka khrIstIe ApaNane hiMduethI judA nahi oLakhI zake. ApaNA jaina samAjamAM aMdara aMdaranA sAMpradAyika bhedo tathA thoDAka prAMtika bheda paNa haze chatAM jaina tarIkenI samAnatA vizeSa che. amerIkAmAM Aje paNa pyurITana prIstIo oLakhAI Ave che tema Aje paNa jaina samAja amuka prakAranI viziSTatAthI oLakhAI Ave che. koI vyakti ke samAjanA guNadeSanI prazaMsAtmaka ke niMdAtmaka TIkAthI te sudharI jAya che tema te jagatamAM banatuM nathI paraMtu viveka sAthe namratApUrvaka sAcI hakIkata zubha niSThApUrvaka raju karavAmAM Ave te ane te dizAmAM satata prayAsa cAlu rahe te lAkhe kAle paNa tenI theDI ghaNI asara thAya che. jaina samAjanA eka aMga tarIke temaja eka taTastha draSTA tarIke mane je viziSTatA dekhAya che ane je ekAda be khAmI dekhAya che te meM saraLa bhAve batAvavA prayAsa karyo che. aneka peDhIonA vArasAmAM keTalIka vastuo te ApaNuM lehInA kaNe sAthe vaNAI gaI che. bIjAone je kaSTasAdhya che te ApaNane sahajasulabha che. (1) titikSA anya samAjomAM dhArmika parvanA divasomAM meTI vayanAM strIpuruSa khAnapAnamAM je vrataniyamo pALI zakatAM nathI te ApaNAM daza-agiyAra varSanAM bALakane sahaja vastu che. nAnAM bALakone upAzrayamAM piSadha laine beThelAM jene anya dharmanA mANasane jarUra Azcarya thAya. ekAsaNuM, AyaMbIla, ekAda upavAsa ke cauvihAra e jainene sAmAnya lAge che tyAre bIjAone dhaNuM ja bhAre lAge tevuM che. (2) nirvyasanIpaNuM jaina eTale svabhAvathI ja mata eTale dArU ke aphINa, carasa, bhAMga, gAMjo, kekena vigere karI vastuothI dUra che eTaluM ja nahi paNa zuddha khorAka upara eTale ja bhAra mUkavAmAM AvyuM che eTale 124
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamAra ApaNA paMtha 129 pUranArA bhekhadhArIonI ajeya senA samAje UbhI karavAnI che. samAjane khAtara AtmabalidAna ApanArA vIza jaina samAjane durlabha nathI. paraMtu A mATe samAje potAnuM sakriya pretsAhana ApavuM paDaze. jIvatuM jAgatuM pIThabaLa devuM paDaze. samAjane cetavAnA A avasara chellA che. gherAtAM vALAne vadhu gADha anatAM pahelAM ja vikharavAnA che. punarAhAra nahi thaze teA punarracanA karavI paDaze ja azakya nahi te kaparI to haze ja. samAjanI suSupti jIvaleNa nidrA nIvaDaze. sAmAjika saMgaTTana mATenA ekeeka dvAra samAje have khAlavAM ghaTe ane samAja dehamAM zaktinA prANa pUravA sthaLe sthaLe vyAyAmamaMdira khAlavAM baTe, Arthika uddAra mATe vyAvahArika keLavaNInI dizA paNa palaTAvavI ja paDaraze. samAjane svataMtra ane pagabhara thavA mATe saMkhyAbaMdha kendroe udyogazALAonI sthApanA karavI paDaze. samAjanA dhArmika ane sAmAjika saMgaThThananA A be dhArI mArgo samAre vinAvilaMbe kholavA ghaTe. jenA ! jAgA, ApaNA bIjA baMdhuonI je dazA thaI che, tevI kADhe ApaNI nahi thAya tenI zI khAtrI che ? mATe, mADuM thAya te pahelAM cetA ! ApaNAmAMthI kusaMpa, asAra nAbuda karo ! ane mArAthI mArI kAmanI, samAnI keTalI ane kevI rIte sevA banI zake tenA vicAra karavA maMDI nava ane pachI, darA varSa prabhu chavatA rAkhe teA pariNAma tu, jo jaina samAjanA uddhAranI sAthe, dharmanI unnati cAhatA hai| tA, upara kaLA pramANe verajhera cheDI daI eka ekanI sAthe khabhekhabhA lagADIne kAme lAgI te ! eTaluM tA ceAkasa yAda rAkho ke, ne dharmanI unnati cAhatA hai, samAjanAM gauravamAM mAnatA haiA te, jarUra samAane jIvatA rAkhavA prayatna karo !---zrI jaina zvetAmbara phrAnsanA yAdamA adhivezananA sthAgata sukhasthAnethI-~~ 1.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena sAhasa lekhaka DuMgarazI dharamazI saMpaTa jene e gujarAtanA mahAmedhA putra che. e mukhyatve vepArI kema che. paraMtu sAhasika hovAthI e AkhAM hiMdamAM prasaryA che. emanAmAM zakti, dhIraja, zAMti, saralatA ane gRhasthAI che. emanAmAM dhana paNa bIjI kAmanA mukAbale ThIka gaNAya. paradezagamanane savAla paNa emane muMjhavata nathI. game te dezamAM jaI pitAnA dharmanA ritarivAjo pALe che. game tevA vidvAna jaina hoya, te paNa enI pitAnA dharma upara 68 zraddhA rahe che. e vidharmIonAM darzane paNa jJAna ane kutUhalatAthI vAMce che. paraMtu enI dharmazraddhA zithila thayelI joI nathI. ghaNAM vidvAna jainagrahasthAnI vidvattA mATe mane mAna che, teTaluM ja temanI dharmazraddhA mATe mAna che. zrI mahAvIra svAmInA upadezane e barAbara mAne che, zraddhALu che. jaina darzana tarapha ene hRdayanI bhakti rahe che. jainadharma eka samaye AkhA hiMdanA badhA bhAgamAM haze evA pramANa ApaNane puSkaLa maLe che. meM AkhA hiMdane pravAsa karyo che. ghaNA kharA bhAgamAM jaina avazeSA meM joyAM che. maMdira, mUrtio mAM pUjya che, jyAM apUnya che. baMgALamAM hamaNAM jaine thoDA che, paraMtu keI samaye vizeSa pramANamAM haze. paMjAbamAM jaine thaDa paNa che. siMdhamAM paNa jUnAM derAsaranAM avaze joyAM che. kaccha, kAThiyAvADa ane gujarAtamAM enI vyApaka asara hamaNAM che, tevI ja rIte rAjaputAnAmAM paNa enI asara che. saMyukta prAMta ane bihAramAM te enAM jUnAM maLe che. mahArASTramAM paNa jaina maMdiro che. nijhAma ane mAIsaranA rAjyomAM paNa jaina maMdira che. malabAramAM zrI kalIkaTamAM bhe varasenA jUnA jaina maMdire sarasa sthApatya tarIke zobhe che. zvetAMbara jaina (derAvAsIo) ne maMdira vadhAre pramANe hovAnI kalpanA che. jaina dharmamAM (derAvAsIo) ghaNAM prAMtanA mANase che. paraMtu temAM ekeya meM nirakSara ja nahi strIomAM te nirakSaratA jarUra che. paraMtu hAlamAM ghaNuM kharI yuvatiomAM te akSarajJAna AvI gayuM che. yuvake have aMgrejI bhaNe che. lagabhaga 40 TakA yuvakeo aMgrejI jANe che. 50 TakA lagabhaganI strIone akSarajJAna che. 10 TakA yuvatie aMgrejI thoDuM ghaNuM jANe che. jaino vyApArI hoya che eTale e vizeSa pramANamAM uccazikSaNa letA nathI. nAgara ane bIjI ucca kAmamAM jeTalA grejyueTa che tenA pramANamAM jemAM thoDA che. vakIle, DaoNkaTare, ejIniyare pramANamAM thoDA chatAM paNa have pramANa vadhatuM jAya che. bhaNele vidvAna jaina pitAnA dharma pratye zraddhAvALA hoya che. alabatta jaina vijJAnanI keLavaNu ochI le che. A viSayamAM yuvAne rasa vizeSa pramANamAM le te uttama kahevAya. vitazAstra, rasAyanazAstra e A jamAnAnAM jIvatAM, jAgatAM zAse che. emanA pratye bhAva rAkha ja joIze. jene hajI vadhAre vizA mevana kare evuM huM IcchuM chuM vepAramAM te jaine svAbhAvika rIte AgaLa vadhelA che ja. dareka meTAM baMdara, nAnAM moTAM zahera, kabA ane jIllAmAM jene pitAne vepAra jamAvIne beThA ja hoya che. nAnA dukAnadArathI meTA vepArI sudhI e vyApaka che. hiMdane kaI paNa vepAra-anAja, telabIyAM javAhira, kApaDa vagerene-ne kare che. nAnI dukAnadArIthI meTA vepArI sudhI sarve jene kAMIne kAMI prahaNa karI beThAM hoya che. udyogamAM paNa emane 13e
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ [Sa che. jillAvAya rajataramAra | jaina sAhasa 131 vikAsa che. kApaDanI milo, kapAsanA chanap, telanI mAle, cekhAnI mIla vagere udyogamAM emane praveza che, paraMtu mArI samajaNa pramANe emane AthI vadhAre vikAsa udyogomAM tha joie. A karatAM vadhAre pramANamAM saMyukta thaine moTI kaMpanIo kADhI levomAM vadhavuM joIe. navA navA udyoga vasAvavAM joIe. jaina bhAIonuM eka karmakSetra ThIka ThIka maLuM banyuM che. AgaLa ghaNAM kharAM rAjyamAM vaMzaparaMparAnA divAne jaina bhAIo thatA hatA. bhAmAzA, vastupALa, tejapALa, muMjAla mahetA, zAnta mahetAnA vaMzajo e dezI rAjyomAM meTI jokhamadArI ane adhikAranI padavIo seMkaDo varSo sudhI bhogavavI cAlu rAkhI hatI. hamaNAM e adhikAronI emaNe lAlasA mUkI dIdhI lAge che. kaccha, kAThivADa, rAjaputAnAmAM ekeya jaina divAna nahi ? zuM maLAza AvI che. rAjyakArI bAbatomAM nezanala kesanA bhaDavIrenI pahelI ane bIjI haroLamAM ekeya jaina mahArathI nahi? jene tamane rAjyakrArI bAbatamAM kema zramajanaka thakAvaTa lAgI che? tamAruM sthAna jUnA kALamAM haraLamAM hatuM. hamaNAM pAklI hAramAM paNa mArA dubinamAM tamArA moDhAM dekhAtA nathI. keTaluM pachAta paDavuM che? jaina bhAIo tamArI keTalIka bAbate mArI sAdI samajamAM bilakula UtaratI nathI. te mATe kadAca mAre jainetara janma javAbadAra haze. kadAca huM tamane samajI nahi zakayo uM. paraMtu mArA kharA aMtaHkaraNathI e vAta mArI buddhimAM UtarI zakatI nathI. mane tyAre sApha sApha kahevA mATe kSamA Ape. paraMtu je samajAtuM nathI te te jarUra kahevuM joIe. hajI sudhI mane ghaNane pUchatAM manane saMtoSa thAya tevA javAbo maLyAM nathI. gachagachanA be huM samajI zaktA nathI. meM e samajavA prayatna karyo. paraMtu tuccha bAbate upara vADA bAMdhI judA thaI pitAnI zaktine veDaphI nAMkhavI e te jaina jevA DAhyA mANaso kema anumedatA haze? huM te eTale sudhI kahuM chuM ke sthAnakavAsI ane derAvAsInA pUjAnA bhede judA rAkhI bAkI bhegA thaI jAo. eka samAja sthApe. are bhojana vyavahAra, jJAti vyavahAra, kanyA vyavahAra chatAM tame eka samAja sthApI saMgaThana karI zakatA nathI. kharekhara khedane viSaya che. zvetAmbara, digambara hovA chatAM tame je che te daSTibiMdu tamArI najara sAmethI khasavuM na joIe. terApaMthI ane bIjA keTalAka vicitra paMthe tamane zuM jarUranA che ? hoya to rAkhe. paraMtu soLa lAkha jainene eka ja samAja, eka ja chatrachAyA (zrI mahAvIra svAmInI) hovI joIe. TuMkAmAM tamArA samAjamAM je saMgaThana nathI te mane kheda upajAve che. kSaka bhedone zA mATe tame agatyatA Ape che? saMpa e tamAruM mukhya sUtra levuM joIe. AvA bheda, temAM paNa mullaka bhedo dUra kADhI nAkho e tamArI pragatinA bAdhaka che. badhAM jainenI ekaja pariSada bharAvavI joIe. 2. tame je A saMgha kADhI lAkha rUpiyA te pAchaLa kharco che, te paNa mane samajAtuM nathI. svAmivatsala vagere moTA bhejane ane samAraMbha kare che. vivAhAdikamAM meTAM utsavo ane bhojana karI puSkaLa miSTAnna khavarAvI jamanArAonAM udare bagADe che, te paNa mane samajAtuM nathI. jene daravarase lAkho rUpiyA-ane lagabhaga eka karoDa rUpiyA jeTalI rakama Ama veDaphI nAMkhe te karatAM vidyAvRddhi larazIpa, ane vijJAnanA zikSaNamAM na vApare? A te sArI vAta che. bIjA nukasAnane sArI rIte samajanAra jaina bhAIe A viSayamAM vicAra kare evuM huM mAgI lauM chuM. huM to mAnuM chuM ke navA derAsarajIne kharca karatA pahelAM junAM derAsarechanAM jIrNoddhAra vadhAre hitAvaha che.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 DuMgarazI dharamazI saMpaTa [ba che. rajatakarAra 3. jaina bhAIonI zArIrika azakti paNa mane samajAI nathI. eo kasarata, vyAyAma, mahenata, majurI, zramanA nAme zA mATe duSita thAya? tamArA yuvAne tame dhArI dhArIne joyA che? meM joyA che che. temanAmAM meM yauvananuM teja joyuM nathI. huM skulamAM jaI puSmAcha karuM chuM. bahu thA. jaina yuvAne kasarata kare che. koI kahe che te bhUlI jAya che. dhaNAM jaina baMdhuone pUchayuM che-kasarata kare che? kAMI zrama lAge evuM niyamita kAma kare che? kayAMye mane mIThe javAba maLyo nathI. jo ke tamArAM vaDIle hathiyArane upayoga jANatAM ane karatA hatA. tame hathiyAra vAparavA ane satyamAM joDAvAnuM nApasaMda kare te ThIka che. paraMtu tamArA zarIrane sudhAravA vyAyAma zA mATe na kare? zA mATe khATA, mIThAM, masAlAdAra padArtho khAI udara bagADe ? jarA manamAM lAge che tethI jaina samAja sAmAjika daSTie nabaLo gaNAya che. rASTriya ane rAjakIya bAbatemAM paNa pachAta che. kAraNa zuM? e prazna je karIe ane tenA uttara mATe UMDA utarIe to jaNAze ke tenuM mukhya kAraNa saMgaThana ne abhAva che. jemAM dhArmika beca hoya tyAM saMgaThana saMbhave ja nahi. je dhArmika khecanuM pariNAma mAtra sthAnaka, maMdira, guravarga ane paMDita upara varga sudhI ja rahuM hAla te kadAca calAvI paNa levAta. paNa e viSa bIna viSenI peThe cepa phelAve e svabhAvika ja hatuM. eTale badhA ja kSetremAM e viSa phelAyuM. Aje na chUTake ne lAcArIthI ja traNe phIrakAvALA maLe che. ane e lAcArI eTale cAMIka vyApArika saMbaMdha, yAMika lagna saMbaMdha ane kyAMIka rAjakIyasaMbaMdha. paraMtu e saMmelana nathI te vyApaka ane nathI te buddhipUrvanuM. temaja nathI hAdika, A dekhAtuM vila saMmelana paNa ceharAmAM ja che. kAraNake pilI lAcArI 5hasthAne ja maLavAnI pharaja pADe che. paraMtu guruvarga ane paMDita upadezakavargamAM to e lAcArIjanya virala saMmelana paNa nathI. guone ke paMDita upadezane nathI jarUra vyApAra DivAnI ke nathI prasaMga lagnAdina. e vargane rASTra ane rAjakIya bAbatenuM te vama paNa nathI. eTale temanAmAM pArasparika saMmelana saMgaThananA saMbhathanuM vyavahArika kAraNa ekeya nathI, ane je dharma temane arasaparasa meLavavAmAM sauthI vadhAre ane sauthI pahelA kAraNabhUta thavA joie ane thaI zake te meM temane ulaTA hameza ne mATe dUra karyA che.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMgu ne paravaza lekhakaH gokuLabhAI bhaTTa jhAjhuM bhaNIne zuM karavuM che. Akhare te nakarI ne?" eka navajuvAne mane pUchyA. A muMjha'paNa mAtra ekanI nathI paNa lagabhaga badhA bhaNelAonI che. karaja mAthe caDhAvIne meTI meTI upAdhio prApta karyA pachI vartamAnapatronI jAherakhabarono abhyAsa karavo paDe che ane ThekaThekANe namra, vinamra, atinamra bhAve arajIo lakhavI paDe che. kayAMka dhaDa besI jAya ane pacAsa piNane pagAra thaI jAya te A upAdhidhArI vidvAna pitAnAM bhAgya UghaDyAM mAne che. muMbaI jevAM zaheromAM nokarI karanAra padavIdharane kamANu karatAM kharca vadhAre hoya che. AjanA bhaNatare ApaNane keTalI badhI hade nirmAlya banAvyA che? vimukti apAve te sAcI vivA. pelA navajuvAnane meM kahyuM ke bhaNyA pachI nekarI ja zA sAru karavI ? bhaNavuM te saMskAradhana saMdharavA mATe. e navajuvAnane mAre uttara gaLe Utare ema na hatuM kAraNa ke enI AsapAsanuM vAtAvaraNa nirmAlya banyuM che. bhaNele hAthapaga halAvate marI jAya che, zarIre parase Utare evuM kAma bhaNelo karI zake nahi, kAraNa ke ethI enuM bhaNatara lajavAya ema te mAne che. pAMca zera vajana uMcakIne raste cAlavuM bhaNelA navajuvAnane mAthAne bA jAI paDe che. enI zArIrika sthiti kharAba hoya che e eka kAraNa, ne bIjuM kAraNa vajana uMcakavAmAM e nAnama samaje che. pAI paisAne bacAva karavAnI vRtti hetI nathI. je padavIdhare svacchatA, sughaDatA viSe ghaNuM vAMcyuM hoya te juvAnane ghera ghATI eka divasa ne Avyo hoya te enuM ghara jovA jevuM banI jAya che. sughaDatA enA jIvanamAM UtarI hotI nathI, nahi te pitAnA gharane svaccha rAkhavAmAM ene kazaya naDatara hotI nathI. jhADu gharamAM hoya che, naLa gharamAM hoya che paNa A bhAI jhADu kema kADhe? vAsaNa kema ajavALe? zarama AvatI hoya te bArIbAraNAM baMdha karIne A sarva kAma karI zakAya paraMtu juvAnanA hAthapaga bhAMgI gayA hoya tenuM zuM? keTalAya juvAne kasaratazALAmAM jaI ghaNe zrama karI AvatA hoya che paNa ghera gheDeka zArIrika zrama karavo paDe tyAre kAyara banI jAya che. mAtra hAthapaga ja apaMga thaI gayA hatA nathI, zarIra kRza banI gayuM hatuM nathI paNa buddhi paNa kuMThita thaI gaI hoya che. aneka purata gokhIne parIkSA pasAra karanAranI vicArazakti kSudra banI gaI hoya che ane mana nabaLuM paDyuM hoya che. AtmavizvAsane lepa thayela hoya che. A rIte AjanA bhaNatara vicArakriyA ane sarjana zakitaone hAla karI nAkhe che. | vilA prAptine pariNAme saMskAritA, tejavitA ne puwAthe vikasavAM joie tene badale adhogatie ApaNe jaI rahyA chIe. samaya, zakti ane saMpatti traNeno mATe bhAge durvyaya thAya che. AvAM duSpari NAmone dekhatAM chatAM, viparita paristhitimAM ApaNe sapaDAtA jaIe chIe e anubhavavA ane jANavA chatAM, paravazatAnI dhuMsarI kAMdhethI phagAvI devAnI vRttine badale sonerI pAMjaruM hAluM gaNavAnA bhAve ApasAmAM ghara karI bese che, chatAM ApaNe mehavaza banI hajI e ja zikSaNanI pAchaLa pataMgiyA peThe doDI rahyAM chIe. satya jANavA chatAM satyapathe cAlavAnI ApaNAmAM hiMmata nathI, anyAya dekhavA chatAM tene sAmano karavAnuM mana thatuM nathI, adhaHpatana tarapha dhasaDAtA jaIe chIe chatAM, tenA tAtkAlika IlAjanI
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 gAkuLabhAI bhaTTa [ma, ke, vidyAlaya rajatamAraka ] khakhkhara hAvA chatAM te upacAra karavAnuM ApaNane sUjhatuM nathI, AnAM karatAM ApaNI hINuM tathA dayanIya dazA kaI hAI zake ? vagarabhaNelA eka paisAnA saddAmAMthI moTA sodAgara anI jAya che; pAI pAI rakhanAra, jAtamahenatta karanAra, mahattvAkAMkSI, daSTine tIvra te tejasvI banAvanAra sAhasI AchuM bhaNelA padavIonA mehathI vaMcita rahelA jyAre paiseTake AgaLa vadhe che tyAre ApaNI AMkheA sAva UMdhAvI joie ane ApaNe AjanI zikSaNapaddhatimAM sudhArA karavAnI yojanA turta ja amalamAM mUkavI joIe. hiMdusthAnamAM kArakUnA utpanna karavAnI je zikSaNapraNAlI cAlu karavAmAM AvI che, lagabhaga te ja ghareDamAM ApaNe cAlI rahyA chIe ane ApaNI jAtane napuMsaka banAvI rahyA chIe. ane AvuM dRzya Thera Thera najare paDe che, tyAre AA bhaNataranA kaMTALA Ave che. dUSaNA, te nivAravAnA IlAja jANavA chatAM ApaNe vadhAre ne vadhAre dUSita thatA jaIe tyAre ApaNA karatAM vadhAre DAhyA (!) kANu kahevAya ! ApaNA samartha vicArakeAe, dezanetAe, zikSaNarAstrIoe AjanA bhaNataranI UNapo pratye ApaNuM dhyAna dAryuM che, mArgo batAvyA che paNa ApaNe e sanmArge jatA nathI. drumaNAM hamaNAM mahAtmA gAMdhIjIe eka prANavAna ceAjanA-kriyAtmaka zikSaNa prathAnI~rajA karI che ne te dvArA ApaNA bhaNataranI bhUmikA badalavAnI himAyata karI che te pAcAnI keLavaNIne ApaNe vadhAre te vadhAre samajavI paDaze; ApaNa udghAra evI yeAjanAemAM che. A ceAjanA sAmAnya rIte segAMvapaddhatine nAme oLakhAya che, A paddhatimAM mAtra hAthapaga halAvavAnA nathI, mAtra raTaNa nathI, magajamAM mAtra dezapremanAM gItaDAMnA pavana bharavAnA nathI paraMtu nAnuM bALaka ke je sarjanazaktithI bharapUra che te bALaka sarjana vATe bhaNavA lAge che te navI daSTine pAme che. A paddhatimAM naisagikatA che; emAM khALamAnasanA abhyAsa che; e paddhatimAM prajAvikAsanAM khIja vavAyAM che. A kriyAtmaka zikSaNaprathAnI vigatAmAM UtaravAnI nema A lekhatI nathI; ApaNe potAnAM saMtAnane sAcA banAvavA mAgatA hoie, nirmAlya te kaMgAla na rAkhavA mAgatA hoIe, paMgu te parAdhIna na rahevA devA mAgatA hoie, to puruSArthadAyaka, AtmavikAsaka ne muktidAyaka keLavaNIneA AzarA levA joize. AjanI zikSaNaprathA dharamULathI alavI joI ze. bALakane kAMika anukULa prakAranA utpAdaka kAma mATe keLavaNI mApavI joIe, e vicAranI bhalAmaNa karavAmAM Adhunika mULavALI kAre lagabhaga gemamA che, ke sagI keLavaNI ApavAnA praznanA sauthI asarakAraka ukela A paddhatimAM rahelA che abha mAnavAmAM Ave che. mAnasazAstranI dRSTie e ISTa che, kemake thaLa sArI ane tAtvika keLavaNInA jIlamamAMthI te bALakane rAhata mApe che. udyoga anubhavanAM bauddhika ane vyavahArika tattvAnI vacce samatelapaNuM ANe che; vaLI ene zarIra tathA mananI keLavaNInA meLa sAdhavAnuM eka sAdhana banAvI zakAya. ethI bALakane uparanuM akSarajJAna nathI maLatuM, paNa hAya ane buddhi kaMIka racanAtmaka kAma mATe vAparavAnI, akSarajJAnanA krUratAM dhaNI vadhAre agatyanI, zakti maLe che, ane samagra vyaktitvanuM akSarajJAna (je evA rAgayoga thaI zake tema ) kahI zakAya. --jhAkIra husena samiti, vamAM zANu cAjanA peThuM ~~
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ chAtraSTi lekhaka: gautamalAla a. zAha, eDavokeTa AjanA vANIsvAtaMtryanA yugamAM darekane niraMkuza jIvana jIvavuM game che. ucca siddhAMtapara racAyelA e guNa AvakAradAyaka che; paNa niraMkuzatAmAMthI je aniSTa aMkuza janme che te AvakAradAyaka nathI. niraMkuzatAmAM iSTa ane aniSTa kheu tA samAelAM che paNa jema kuzaLa bAgavAna agIcAmAMthI nakAmA iMDAne cUMTI nAkhe che ane sArA DhoDAne poSaNa Ape che tema niraMkuzatAmAM viharanAra ISTa ane aniSTa tatvAne khyAlamAM rAkhI aniSTane phagAvI daI ISTanuM AreApaNa kare teA manuSya jIvananI sAthaeNkatA ghaNI sahelAIthI thaI zake. IjAniSTa tattvothI bharelI e niraMkuzatAe chAtrajIvanamAM paNa praveza karyo che. paNa vidyArthIvarga e ISTAniSTa tattvane oLakhI zakyA nathI, e trajIvananuM durbhAgya che. * vidyArthInuM dhyeya jJAna vadhAravAnuM, saMskArane khIlavavAnuM ane Adarzane apanAvavAnuM DAya che. e dhyeyane AgaLa rAkhIne ja vidyArthI skUla, kaoNleja ke chAtrAlayamAM dAkhala thAya che. tyAM te tenA jIvanamAM dhImuM parivartana zarU thaI jAya che, je dhyeyathI vidyArthI tyAM dAkhala thayA hAya che, te dhyeya tenA hRdayamAMthI adRzya thatuM jAya che. AjanI keLavaNInA pacaraMgI raMga tene raMgI nAkhe che ane tenA hRdayamAM AdavihANAM tattvA vahevAM rArU thAya che. vikAsanI bhAvanA sevatA vidyArthI vilAsapaMcanI suMvALI bAjIpara DhaLI paDe chaeN. jJAnanI bhUkha jAgavAne badale tene sIgAreTa, nATaka ane sInemAnI bhUkha jAge che, saMyama ane satyanI upasanA sateja karavAne badale TALa, TappAM ke nirarthaka vAtA karavAmAM potAnA kiMmatI samaya veDaphI nAkhe che, tene maLatI kaLavaNInA garbhamAMthI svAdhInatAnI tamannA jagavavAne badale te zista ( Discipline ) ne gulAmI mAnatA thai jAya che. zikSaka, prophesara ke gRhapatine mAnavajaMtu tarIke gaNavA lAge che. maryAdA, vinaya ane viveka jALavavAne badale TTA, mazkarI ane juThANAM vAparavAmAM pAtAnI bahAdurI mAne che. suMdara, sAttvIka ane saMskArane prere tevuM vAcana vAMcavAne badale te jAtIryAvajJAna ane sInemAnA ceApAniyAM vadhAre vAMce che. enI dRSTimAM vizALatAne badale tIrakAra dekhAya che ane vartanamAM kALajIne badale beparavAi dekhAya che. te AtmalakSI yAddo banI gayA haiAya tevuM lAge che. A citra mAtra eka kalpanA nathI. paraMtu ApaNI zALA, mahAzALA ane chAtrAlayAmAM avAranavAra banatA banAvAnI eka duHkhada paNa satyakathA che ke AjanA vidyArthI bhAvanAzUnya banyA che. vidyArthI potAnA dharma cUkyA che ane eTale ja zikSaka paNa potAnA dharma bhUlI gayo . ane tethI ja vidyArthI ane zikSaka vaccenA purANakALanI premabhAvanA naSTa pAnI che. zikSaka vidyA vece che ane ziSya e vidyA kharIde che. zikSaka DIgrI apAvavA madada kare che ane ziSya pAtAnI jAtane DIgrInAM pUDAthI navAje che. piraNAme zikSaka majhuri banyA che ane ziSya eparavA banyA che. A pariNAmane lAvanAra kANu ene jarA UMDA vicAra karIzuM te trIjI ja vastu maLI Avaze. e che AjanI keLavaNI. paradezI hAthA vaDe pracalita thayelI AjanI keLavaNIe vidyArthIvargane vadhAre pAMgaLA banAvyA che. kAraNa ke mAlenI meAnAmAMthI bhAratavarSane je keLavaNI prApta thaI che te dezanA yuvAnanuM kharuM dhaDatara karanArI keLavaNI nathI. vajrAdAzanI hindI jamAta IMglaeNnDane jAtI hatI ne e jamAta Adhunika keLavaNIe utpanna karI. TUMkA pagAravALA kArakunA IMglenDane joItA hatA 134
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautamalAla a. zAha [ ma che. vizAharajatarAmArI ane keLavaNInA kArakhAnAoe e kArakunane upajAvI kADhyA. hindustAnanI yunivarsiTIonA seneTare e keLavaNIne vaphAdAra rahyA ane svamAnahIna mAnava jaMtuonI pedAza pAMgaratI rahI. A rIte yunivarsiTImAMthI bahAra paDatA chAtre jyAre pitAnI sAmenI duniyAmAM praveza kare che, tyAre teo saMsArajIvananuM nAva pAra pADI zakatA nathI. lagna-jIvana sukhe calAvavAnI tAkAta temanAmAM AvI zaktI nathI. Arthika praznono nikAla lAvavAmAM temanI buddhi muThThI thaI jAya che. jIvananI caDatI-paDatI ne jIvananI zakti tenAmAM hotI nathI. Ama chAtra-chavanane kaluSita karavAne mATe eka sAthe aneka muddAo arasaparasa saMkaLAyelA che. je vivAthajIvanamAM saMpUrNa vikAsa sAdhAya te cAra vyaktine sahakAra hovA joIe. ziSya, zikSaka, mAbApa ane samAjamAM zige pitAne maLatI niraMkuzatAmAMthI ISTa tane tAravavAM joIe. ane vicArapUrvaka tenuM grahaNa karavuM joIe. ziSya ane zikSaka vaccene purANakALane prema ane bhaktibhAva punaH pragaTa thavAM joIe. chAtra ane gRhapati maTha bhAva sthapAvo joIe. mAbApoe pitAnAM putraputrIone zikSaNa ApavAnuM saghaLuM kArya zikSaNazAstrIo para na choDavuM joIe. kAraNa ke zikSaNa ane saMskAra e bajAra vastuo nathI ke je zikSaNazAstrIo kharIdI lAvI ziSyane pAraMgata paMDita banAvI zake. samAje paNa chAtradaSTine vizALarIte keLavavI joIe. ane keLavaNInuM sAcuM svarUpa samajavuM joIe. vivAthIjIvananA saMpUrNa vikAsa mATe A rIte cAre prakArane sahakAra have joIe. nahitara vidyArthI jIvana adhUruM raheze. ane vidyArthIvarga keLavaNIne Adarza pUrNa karyAno saMtoSa mAnI bekAronI jamAtamAM vadhAre karaze ane chAtradaSTi aneka visaMvAdothI bharapUra thaI jaze. chAtrAlayanI tamAma racanA zALA-kolejane anusarIne karavAmAM AvI hoya che. bIjI koI paNa khAsa viziSTatA hoya tevAM chAtrAlaya te bahu DAM. chAtrAlanI A sthitimAMthI chAtrAlayoe chuTI javuM joie. temanuM astitva bhale zALAkezene AbhArI hoya, paraMtu astitvamAM AvyA pachI temaNe potAnuM astitva sArthaka karavuM joIe. eTale ke eka svataMtra keLavaNInI sarathA tarIke jIvananA prayatno karavA joie. Adarza paristhiti te e hoI zake ke chAtrAlaya ane zALA athavA te chAtrAlaya ane koleja e bane vidyArthInA vikAsa mATe eka bIjAnI pUraka saMsthAo banI rahe. vivAthI UDe tyArathI te UMdhe tyAM sudhI tenA jIvananI darakha, kALajI, vikAsa mATenI ciMtA vagere batrAlaya tathA zALA-koleja upara ja hoya. chAtrAlaya ane zALA-kolejanuM vivAthIMchana eka saLaMga sUtra chagana hoya te ja vivAthInI keLavaNImAM teno hiro gaNAya, paraMtu dhAre che AvI Adarza sthitimAM AvavAne hajI vAra hoya te pazu chAtrAlaye svataMtra keLavaNInI saMsthA tarIke have AgaLa AvavuM ja joIe. zALA koleja jotAM te vidyArthIne kevaLa buddhinuM zikSaNa maLe che ane buddhi e te vivAthI jIvanane eka nAnakaDe vizvaga che. vivAthIne zArIra che, hRdaya che, AbhA che ane te badhAyane cagya vikAsa paNa AvAyaka che. A kAma chAtrAlayoe potAnA zIre laI levAno samaya have AvI lAge gaNAya eTale Aje che te pramANe chAtrAlaye kevaLa zALA ane kelene mATe jIve te sthiti haLavI joIe ane pitAnI svataMtra keLavaNIviSayaka pravRttio UbhI karIne potAnuM svataMtra vyaktitva sthApana karyuM joIe. sAyana chAtrAla temaja zALA-kolejo mATe UbhAM thayelAM batrAlaye A dizAmAM prayatna AdarI yu. e temanuM kartavya bane che. narabhAi hira
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlamAnasanuM Arogya lekhakaH caMpakalAla lakamIcaMda zAha, bI. e. ArogyanI vAta thAya che tyAre ApaNe zarIranuM ja Arogya samaye chIe, ane zarIranA Arogya pAchaLa kharca karavAmAM jarAya kacAza rAkhatA nathI. AmAM kazuM khoTuM nathI. paNa sAthosAtha mana upara bilakula dhyAna ApatA ja nathI. kharI rIte jeTaluM dhyAna ApaNuM ke bALakanA zarIra upara ApIe chIe tethI vadhAre nahi to teTaluM ja dhyAna mananA Arogya upara ApavAnI khAsa jarUra che. eTaluM sAbita thayuM che ke amuka rogo jevA ke gAMDapaNa, hisTIriyA, beTI bamaNA zArIrika nahi paNa mAnasika che. ane A rogo Akasmika nathI AvatA paNa ghaNA varSo sudhI mana upara kharAba asara thayA pachI ja Ave che. A asaranI zarUAta khUbaja khalAomAM bAlyAvasthAthI ja zarU thaI gaI hoya che. tethI AvA regAne sudhAravA ke thatA aTakAvavA bAlapaNathI ja khAsa takedArI rAkhavAnI AvazyakatA che. bALaka viSene ApaNe khyAla ghaNIvAra bhUlabharelo hoya che. bALakanA manane sApha sleTa samAna samaja mAnI laIe chIe ke bALakamAM je guNa lAvavA mAgatA hoIe tene upadeza kare; kharAba mArge jAya, tyAre mAravuM va0 va0. A rIte bALakane DAhyuM banAvavA jatAM gAMDuMja banAvIe chIe. AvA ucheravALuM bALaka bahArathI kahyuM jarUra lAge che, paNa tenuM mana vikRta thaI gayuM hoya che. kharI rIte bALakamAM sarva zakti hAjara che, paNa bIjarUpe rahelI che. eka taddana nAjuka vRkSanI aMdara jema e jAtanA vRkSanA sarva guNa rahelA hoya che, tema bALakamAM eka mahAna puruSanA sarva guNo rahelA che. jarUra mAtra e bIjarUpe rahelA sarva guNone vikasAvavAnI ja che, jema mAkhI bagIcAmAM vRkSane uchere che tema. bALakamAM nava guNa mUkavAnI koI jarUra nathI, badhe mUkI zakAtA nathI. phakta bIjarUpe rahelA sarvaguNane kAI kuzaLa mAnasazAstrI dvArA ArogyapUrvaka vikAsa tha joIe. bALaka tekAna kare, rame, avAja kare tyAre mAbApa dilagIra thAya che ke temanuM bALaka bagaDyuM. je kaI bALaka zAMta besI rahe, je Ape te khAI le, lazkarI sipAhInI mAphaka AjJA uThAve te mAtApitA AvA bALakanA yazagAna gAtA dharAtA ja nathI. A dazA mAbApanuM dayAjanaka ajJAna pradarzita kare che. bALaka e zaktine jharo che. bALakamAM zakti covIse kalAka vahyA ja kare che, tethI e zakti ramatagamata dvArA bALaka kharce che. ahiM jayAre mAtApitA bALakane Thapako Ape che tyArathI bALamAnasanI vikRtinA gaNeza maMDAya che. bALaka premanuM bhUkhyuM che. bALakane lAge che ke te kAma karavA zaktimAna che, ane jayAre nAnuM evuM kAma e kare che tyAre bALakane khUba AnaMda thAya che. paNa temanA kAna ApaNane kAmamAM naDatararUpa thAya che eTale temane temanI ja preraNA anusAra vartavA nathI detA, ane DAhyuM thaI besavA kahIe, chIye besI rahe, ghoMdhATa karamA aDIza nahi ema kahIe chIe tyAre ApaNe tenA mananI - preraNAne ADe AvIe chIe. ApaNe samajavuM joIe ke bALaka paNa thoDI svataMtratAnuM adhikArI che. phakata ApaNA kAmamAM e vikSepa nAkhe che tethI bALakane tenI ramatamAMthI aTakAvavAne ApaNane jarAya haka nathI. AvI aTakAyata bALakamAM AtmalaghutA (sense of Inferiority) lAve che. ane sAthI AtmazraddhA (Sense of Confidence) keLavAtI nathI, jyAre tenI khAsa jarUra che. kAraNa ke e sivAya, AnaMdapUrvaka, saMjogone anukULa thavAnI zakita tenAmAM nathI AvatI. mAbApathI hajAravAra TokAyelA bALako moTA 17,
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMpakalAla lakSamIcaMda zAha thAya che tyAre bIkaNa, TIkA sAMbhALavAmAM azakta, zaramALa, ataDA, ane jokhama kheDavAmAM nakAmA nIvaDe che, athavA baLavAkhora, keInI sattA nahi mAnanAra, ane kadAca meTA gunhegAra thAya che. bAlamAnasane jANanAra bALakanI zaktione ane lAgaNIone kuMThita thaI vikta thavA nahi detAM, te ja zakti ane lAgaNIone bAlamAnasanA vikAsamAM ja suMdara upayoga kare che. bALakanI Idiyo bahu capaLa ane caMkAra hoya che. vaLI, bALaka tenI AsapAsa vizALa jagata joine temAM rahelI sarva cIjo jANavA bahuja utsAha batAve che. paNa bALaka cIjo ane tenA kAmane ja oLakhe che; zabdone nathI jANatuM. bALaka nirdoSa paNa manasvI che. bALakane kaMI jANavAnuM, jevAnuM ke sAMbhaLavAnuM mana thAya, tyAre kaho ke batAve, te bALaka badhuM ja grahaNa karaze. paNa tenI IcchA viruddha kazuM ja thaI zakaze nahi. ApaNuM paddhatithI zIkhavA bALaka kadI taiyAra nahi thAya. bALakane ramata priya hoya che, ane tethI ramatamAM jeTaluM zIkhAya teTaluM bALaka zIkhe che. Ama che te bALaka samakSa sAdhane mUkavAM joie ane tenI AsapAsa kAmanuM suMdara vAtAvaraNa utpanna karavuM joIe. bALakamAM saMzodhana-zakti rahelI hoya che tethI navA sAdhaneno upaga vagere saMpUrNa jANavA te IcchA batAve che. paNa bALaka pitAnI jAte ja badhuM karavA taiyAra hoya che. tethI bALakane mArgadarzana karavuM, bhUla paDe tyAre sIdhe raste mUkavuM, paNa tene badhuM ja kahI na devuM. Ama zodha karIne ke zIkhIne bALakane anahada AnaMda thAya che. A AnaMda bAlamAnasane pauSTika khorAka samAna che. A rIta, bALakane deravAmAM ApaNuM dhIrajanI paNa kasoTI che. bIjuM, bALaka upara vAtAvaraNa ekadama asara kare che. gaMdA vAtAvaraNamAM bALaka gaMdu bane che; pavitra vAtAvaraNamAM bALaka pavitra rahe che. thoDI mahenata ane thoDA samayamAM, vikRta mAnasa thayA vinA bALaka pavitra vAtAvaraNamAM zIkhe che. bALakanI keLavaNI gharathI ja zarU thAya che, ane bALaka zALAe jatuM thAya to paNa gharanI keLavaNI cAlu ja hoya che. TUMkamAM, gharanI keLavaNuM janmathI maraNa sudhI cAlu ja hoya che. gharanI keLavaNI eTale gharanA vAtAvaraNanI bALaka upara asara. taduparAMta, mAtA, pitA, meTA bhAIbahenanuM bALaka anukaraNa kare che. A uparAMta, bALakane mAnasika vikAra paNa gharamAMthI ja zarU thAya che. bALakane bagADanAra, bALakanA mana para kheATI chApa pADanAra bALakanA svajane ja che. sAmAnya rIte kuTuMbamAM mAtA vatsala heya che, jyAre pitA kaDaka svabhAvanA hoya che. bALakonA mana para AnI kharAba asara thAya che. khAsa karIne jyAre pitA bALaka tarapha kaThera bane che, tyAre bALaka pitA tarapha tiraskAra ane dhikkAranI dRSTithI jue che. ane tenI mAtA jevI vatsala strIpara A mANasa svAmiva dharAve che tenI tene IrSA thAya che. bezaka, bALaka A lAgaNI vyakta karI zakatuM nathI, paNa tethI te dabAyelI rahe che. bALakanA manamAM be paraspara virodhI lAgaNIonuM gharSaNa thAya che. pAlaka tarIke mAna ane bhaktinI lAgaNI, ane julmagAra tarIke dhikkAranI lAgaNI. eka vakhata eka bALakane anAthAzrama dekhADavA laI javAmAM AveluM. bALake pUchyuM: "anAthAzrama eTale zuM?" "anAtha bALakone rahevAnuM ghara." "anAya eTale zuM?" bALake karI prazana kyoM. "jene mAtA ke pitA na hoya te anAtha bALaka kahevAya." te te pitAnI marajI pramANe vartI zake?" bALakathI ekadama pUchAI gayuM. bALaka keTaluM prema ane svAtaMtryapriya hoya che tene A uparathI raheje khyAla AvI zakaze. bALakanA priya svAtaMtrya upara
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ raNavAra 3 bAlamAnasanuM Arogya 139 ghA paDe tyAre tene ke sajajaDa AghAta lAgatuM haze? AvA bALakanI mAnasika vikRti evA prakAranI thAya che ke te tenI uparanA darajajAnA sarvane julmI tarIke ja oLakhe che. je gharamAM sneha nathI, prema nathI, mamatA nathI, lAgaNI nathI, te gharanA bALake vikRta mAnasavALA ja bane che. mAtAne atizaya prema bIjA prakAranI vikRti lAve che. anahada premathI mAtA pite ja bALakanI sarva jarUriyAto pUrI pADe che. AthI bALakane mahenata nahi karavAnI ane ALasu thaI paDI rahevAnI Teva paDe che. bhaviSyamAM, te sarva bAbatamAM-vicAramAM ke kAryamAM-parAdhIna raheze. svataMtra vicAra ke kArya karavAnI zakti tenAmAM kadI jAgaze ja nahi. mAtApitA vaccene kalaha bAlamAnasane asthira banAvI mUke che. je mAtApitA tarapha bALaka premanI lAgaNIthI jue che, temane paraspara krodha karatA, gALe bhAMDatA ane laDatA jue che tyAre bALaka atizaya gabharAI rahI UThe che. dharatI tenA paga nIcethI khasI jatI lAge che. ane pragatinA mULa kAraNa samAna zAMti ane sthiratAnI bhAvanAnA mULa khavAI jAya che. pariNAme, bALakamAM bhaya, vedanA, ane nirAdhArapaNAnI lAgaNI janme che. AthI bALaka hiMmata ane zakita I bese che. moTI vaye paNa A truTI dUra karavA bALaka azaktaja rahe che. snehALa bhAIoMne vacce moTuM thanAruM bALaka premanI lAgaNI keLave che, ane kajiyALAM bhAIne vacce meTuM thanAruM bALaka vikRta mAnasavALuM, kajiyALuM thAya che. pitAnA vaDhakaNA bhAIbahene pratye bALaka tiraskAranI lAgaNI rAkhe che. ane pitAnI badhI zakya rIte vera levA prayatna kare che. DhIMgalIne pitAne vaDhakaNe bhAI ke vaDhakaNa bahena mAnIne tenA tarapha AMkho kADhe che, dAMtiyA kare che, ane mAre che. vikRta mAsanAM A lakSaNa, AvAM bALako meTAM thAya che tyAre temanAthI moTI vayanA mANaso pratye zaramALa bIkaNa ane kaDavA svabhAvanAM thAya che, ane temanAthI nAnI vayanA mANase pratye kaDaka, krodhI ane dUra thAya che. ghaNIvAra ane samAna vayanA bALako samakSa apamAnita thavAthI bALaka AtmaladhutAnI vikRta lAgaNI anubhave che. taduparAMta, pitAne kapi dekhAva, zArIrika kheDa,ochI buddhi, mAtApitAnI garIbI, pitAnI kharAba Abaru vagere kAraNothI paNa bALakamAM AtmalaghutAnI vikRta lAgaNI janme che. AvuM bALaka pitAnA mitra sAthe AnaMda laI zakatuM nathI. tenuM mana bahu zaMkAzIla rahe che, ane mAnasika svAthya anubhavI zakatuM nathI. AvA vikRta mAnasavALA bALa pitAnI dabAyelI IcchA pAra pADavA pitAnI kalpanAsRSTimAM vihare che, ane temAM aneka prasaMge upasthita karI apUrNa IcchAo pUrNa karavA prayAsa kare che. rAtre svapnamAM paNa A kriyA cAlu ja rahe che. AthI kaI bALakano kAyaDA ukela hoya te tenA svapnAMonuM vAcana atizaya upayogI thaI paDe che. bezaka, e svapnAonuM vAcana koI kuzaLa mAnasazAstrI pAse ja karAvavuM joIe. bALakanuM mana eTaluM nAjuka hoya che ke eka ja AghAtajanaka banAva tenAmAM amuka vyakti ke banAva pratye abhAvanI lAgaNI pedA karAve che. mATe bALakane AghAta lAge tevuM kahI bolavuM nahi temaja AcaravuM nahi. game tevI bAbata hoya te paNa bALaka upara kadI, jANatA ke ajANatA krodha kara nahi, krodha karavAthI bALaka mana karI le che; spaSTa kahetuM nathI ane teTalI bALakamAM vikRti thavAnI. bALaka pratye jeTalA premathI vartazuM teTaluM te bhoLA dilanuM thaI vAta karaze ane ApaNuM kaMIpaNa guTI nibhAvI leze.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAMticaMda ke jhaverI [2 vidhAlaya bacAvI zakatuM nathI. te pachI te bIjA prANIone zI rIte bacAvI zakavAne hate? matalaba ke AtmAne prathama barAbara oLakhavo joIe ane pachI ja dayA, anukaMpA zakya thaI zake, anyathA nahi. sAce thALa te che je potAnA AtamA pratye dayALa che. pitAnA AtmAnI dayA jenAmAM pragaTI nathI tenAmAM bIjAo pratye sAce dayAbhAva pragaTavAne ja nathI. ravadayA eTale AtmadayA heya te ja paradayA thaI zake. - jaina dharmamAM cAritradharma eTale ke sAdhudharmane pradhAnapada ApyuM che. e cAritradharma ja jaine tane pAyo che. pAMca mahAvata, pAMca samiti ane traNa gupti e tera padArthanuM rUDI rIte ArAdhana karavuM enuM nAma cAritradharma che. dharmanuM ArAdhana karavAthI ja AtmAne vaLagelAM karmonI nirjarA thAya che, AtmA nirmaLa thAya che, AtmA sarvAMgasaMpUrNa kamaLa rahita thAya che ane mekSa ke nirvANapadane pAme che. evI jAtanA cAritradharmanuM ArAdhana karavuM enuM nAma ja A maciMtana che. enuM nAma ja AtmamAM AtmAnI zedha karavI e che. enuM nAma ja Atma-samAdhi che. AtmAmAM ramatA eja cAritradharmanuM mukhya lakSaNa che. cAritra dharma pALavAthI ja AtmAne akhaMDa sAkSAtkAra thAya che AtmAne anubhava thAya che, kevaLa jJAna pragaTe che ane siddhapadanI prApti thAya che. cAritradharmanI ArAdhanAmAM ja prabhupadanI prApti samAelI che. jaina dharma chava ane karmane anAdi kALathI saMyoga thayele mAne che tene chuTA karavA e jainatvanuM mukhya kAma che. sukarma e senAnI jaMjIra, kukarma e lekhaMDanI jaMjIra che. e jaMjIrAmAMthI kema ane kevI rIte mukta thavuM e jainadharma batAve che. jyAre jIve e puNyapA5rUpI jaMjIramAMthI mukta thAya che tyAre te saccidAnaMdavarUpa mekSapadane pAme che ane janmamaraNanA kaSTamAMthI sadAyane mATe mukita meLave che. dharmanA cAra prakAra gaNAvyA che. supAtradAna, niSkalaMka cAritra, nirmaLa tapa ane zuddha bhAvanA bhAvavAthI chava dharma kare che. AtmA piti sabhya jJAna, samyagadarzana-sAcuM jJAna ane sAcI zraddhA-eTale ke deva arihana, guru nigraMtha ane kevaLI bhagavAne prarUpe te dharma sAce-e mAnyatAmAM vRtti ane pratti rAkhavAthI AmA pote khare dhanasaMcaya kare che, ane e dhanaprApti vaDe ja jIva UMcI gatie jAya che. paraMtu jainadharmanuM mULatatva te AjJA eTale prabhu mahAvIre je karavAnI AjJA ApI che temAM ja dharma samAje che e mAnyatA ja kharI agatyanI che. prabhunI sarvajJatAmAM vizvAsa tathA temaNe jaNAvelA syAdAdamAM mAnyatA chavanI pragatinuM kAraNa che. A pramANe AjJAne pradhAnapada ApeluM che. A dho che e sutramAM ja jainadharmanI tAtvikatA samAelI che. dharmanItine mArge cAlavAmAM ja AtmAnuM zreya che. e nIti be prakAranI che. sarvavatI ane dezavatI. saMpUrNa athavA sarvavatI dharmanIti sAdhu munirAja ja karI zake, bIjI nIti gRharatha kare eTale ke satya ane pramANikapaNe pote saMsAramAM rahe. dayA dharmanuM mULa gaNAya che. paraMtu jJAna vagara dayA saMbhave ja nahi jayAM nA to hA . sAcuM Atmika jJAna prApta thayA vagara dayAnI samajaNa paDe nahi. dharma amUlya che. tenI kiMmata paisAmAM aMkAya nahi. jainadharma eTale tyAganI mImAMsA, tyAga ane vrata e ja dharmane sAra che. kAraNa ke jaina dharma eTale ahiMsA. ahiMsA eTale chaze kAyanA jIvane abhayadAna. abhaya eTale dayA. jIvane mAre, mArI nAkhe, kha de ke aMtarAya nAkhe te hisA; temAMthI manuSya dara rahe te dayA. pite tyAgavRtti vadhAre tathA pitAnI jarUriAte ghaTADe te vrata. kaI paNa jIva pratye neha, lAgaNI thAya te rAga: dhikkAra, vaira utpanna thAya te heSa, e banne lAgaNImAMthI mukta thAya te
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ jasamAra] jainadharmanI tAttvikatA 143 vItarAgI, ke je haMmezA dareka jIvanuM A saMsArarUpI samudramAMthI tarI javuM ja Icche che. saMpUrNa tyAgavRtti eTale vItarAgIpaNuM ane tyAre ja mukti--mokSa--ke je jaina dharmanA Adarza che. A ja che jaina dharmanI tAtvikatA, tatvajJAna ke phrIsuphI. A pramANe jo jIva jainatvane kharAbara oLakhe, saMsAranI mAyAthI caite, AtmAnuM patana aTakAvI UMce pragati kare, cAritranI vizuddhi pragaTAve, saMsAranI jaMjIramAMthI mukta thAya, bhagavaMtanI AjJA pramANe cAle, sAcuM jJAna meLavI vItarAgI bane ane haMsa banIne dUdha ane pANI, dharma ane adharmane kharAkhara samajatA thaI jAya to tene sAcu jJAna-samyaktva-ane jainatva maLyuM kahevAya ane tene asukha jovAnA prasaMga Ave nahi. puNya-pApanA pratyakSa kaLAtI lIlAone dhyAnamAM laI, jagatanI vicitratA, saMsAranI niHsAratA ana viSayAnI viSamatA samajI mAhamaLane dUra karavA yatnazIla thavuM joie, AtmakalyANanA mahAna Adarza dhyAna para laI jIvananI maMgaLa sAdhanAnA sAcA mArga para potAnA pravAsa sadA vyavasthita rIte cAlu rAkhavA joIe, dhAre dhAre paNa sAcA mArga upara gati karatA prANI sIdAtA nathI ane kramazaH AgaLa vadhatA jAya che, chevaTe sAdhyane pahoMcI vaLe che. sAdhyane lakSamAM nahiM lIdhelA dhanurdharanI khAN pheMkavAnI ceSTA jema niSphaLa jAya che, tema sAdhyane thara karyA vagara koI paNa kriyA phaLIbhUta thatI nathI e dhyAnamAM rAkhavuM joie. methyu e kharu" sAdhya, sAdhu ke gRhatha dareke potAnA daSTibiM'6 upara sthApita karavuM joIe. e sAne siddha karI ApanAra mAnI zodha karavI joie, durAgrahanA tyAga karI, guNAnurAgI banI zAstrAnA garbha tapAsavA joIe, zuddha jijJAsu buddhie ane AtmakalyaNanI tIvra uoAthI avalAtAM zAstromAMthI bhAkSa meLavavAnA niSkalaMka mArganaNI zakAya che. jANyA pachI kriyAmAM mUkavAnI jarUra che, kriyA vagaranuM jJAna lasAdhaka thaI zakatuM nathI e vAta dareka samacha zake che. pANImAM taravAnI kriyA jANavA chatAM paNa te kriyA karavAmAM na Ave tA pANImAM tarI zakAtuM nathI; mATe ja zAstrakAro " tamyajJAnaniyAmyAM mokSaH " e sUtrathI, samyag jJAna ane samyak yA e banneno yAga thAya tyAre ja mokSasAdhana zakya thAya ema prarUpe che. zrI. nyAyavijayajI -
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtanI keTalIka prAcIna jinamUrtio lekhakaH sArAbhAI maNilAla navAba bhAratIya vidyAbhavana aMdherInA "bhAratIya vivA" nAmanA vaimAsika mukhapatranA varSa 1 nA aMka 2 mAM pR. 179 thI 194 mAM "gujarAtanI prAcInatama jinamUrtio" nAmane eka sacitra lekhama lakhelo prasiddha thaI gaele che. A lekha prasiddha thayA pachI tAjetaramAM ja amadAvAda zaheramAM mAMDavInI piLamAM, nAgajIbhUdaranI piLanA jaina derAsaramAM mArA jevAmAM AvelI vikramanA bAramA saikAnI ane kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdra sUrinI vivamAnatAnA samayanI tathA teozrInI vivamAnatAnA samaya pahelAMnI dhAtunI traNa pratimAonI jainamurtividhAnazAstranA abhyAsamAM rasa lenAra vidvAnane tathA jaina baMdhuone oLakhANa karavAnuM A TuMka lekhamAM meM gya dhAryuM che. samayanA abhAve A aMkanI sAthe A traNa mUrtionA citra ApI zakAyA nathI.* mULa gabhArAmAM mULanAyaka zrIsaMbhavanAthajInI jamaNI bAjue ArasanI eTalI upara A saMvata 1102 nI jinamUrti AvelI che? mUrti 1 -A jinamUrtine parikarane ghaNokharo bhAga (uparane badhe bhAga tathA DAbI bAjunA cAmara dharanAranI AkhI AkRti) nAza pAmela che. A jinamUrtinI nIce koI paNa jAtanuM laMchana nahi hevAthI covIza te paikInA kyA tIrthakaranI A mUrti che te zodhI kADhavuM azakaya che. A jinamUrtinA kapALamAM U A jAtanuM (hAlamAM vaiSNava saMpradAyanA anuyAyIoe svIkAreluM) tilaka spaSTa dekhAya che. madhyamAM padmAsananI beThake beThelI A jinamUrtinI mukhAkRti bahu ja suMdara che. mULa mUrtinI jamaNI bAjue eka cAmara dharanAra paricArakanI UbhI suMdara AkRti che, paricArakanA DAbA hAthamAM cAmara pakaDele che ane tene jamaNe hAtha paga upara Tekavelo che. paghAsananI nIcenA bhAgamAM jamaNI bAjue be hathavALA yakSarAjanI suMdara mUrti che, aMbikA caNinInA jamaNA hAthamAM AMbAnI lUba spaSTa dekhAya che, tathA DAbA hAthathI pakaDeluM bALaka khoLA upara besADeluM che, bALakanA zarIrane uparane aDadho bhAga khaMDita thaele che. padmAsananI nIcenA bhAgamAM navagrahonI nAnI nAnI nava AkRtio kotarelI che. ekaMdare A suMdara zilpa jainAzrita zilpakalAnA khuTatA aDAo meLavavA mATe vadhAre mahatvanuM che. A mUrtinA pAchaLanA bhAgamAM traNa lITIne lekha katarele che, je A pramANe che - (1) kAja (4) ...... (2) rivaieskRta zAhayAnA rokI (3) priye vira saMvata 112 uparokta traNa lITInA lekha parathI A pratimA brahmANa gAchIyakAI jaina gRhastha mekSa meLavavAnI abhilASAthI saMvata 1102 mAM banAvarAvI. mULa gabhArAmAM DAbI bAjunI ArasanI eTalI upara A saMvata 1192 nI zrI pArzvanAthajInI mUrti AvelI che. ja A traNe mationA citro mATe "jana satya prakAza" mAsinA dIpotsavI aMkamAM prasila thaela "bAramA saina pahelAMnI prAcIna dhAtumatimAonAmanA mArA lekhanI sAthenAM pAelA citro juo. 1ja
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ fkha che vivAhaya tamArI gujarAtanI keTalIka prAcIna jinamatie 145 mUrti ra-A jinamartinA mukhAraviMdane bhAga tathA parikaranI badhI AkRtio ghaNuM ghasAI gaelI che. mULa murtinA mastakanA upara bhAgamAM sAta kaNAo dekhAI Ave che, ane tethI A mUrti zrI pArzvanAthajInI che ema sAbita thAya che. zrI pArzvanAthajInI baMne bAju eka cAmara dharanAra paricArakanI AkRti che, tathA pAsananI nIcenA bhAgamAM jamaNI bAjue be hAthavALA yakSarAjanI tathA DAbI bAjue be hAthavALI aMbikA yakSiNInI AkRti zihepIe rajU karelI che. A baMne AkRtio paNa dasAI gaelI che. A mUrtinI pAchaLanA bhAgamAM parikara para phare kerele lekha che, jene ghaNe khare bhAga vAMcI zakAya che. je A 3 che. 112 ranarse hiMdImA...mAryA zokhyA mahitA uparokta lekha parathI A pratimA kAzahedagachanA zrAvaka zrIsiMhalanI strI nA putra.....nI strI sehaNie karAvelI che, ema sAbita thAya che. nAgajIbhUdaranI pALanA ja derAsaranA meDA uparanA gabhArAmAM mULanAyaka zrIdharmanAthajInI jamaNuM bAjunI ArasanI oTalI para agiyAramA saikAnI zISabhadeva bhagavAnanI mUrti AvelI che. mUrti 34- zrI RSabhadeva. A mUrtinuM zilpa paNa suMdara che. madhyamAM jinamUrtinA mastaka para gInI mAphaka vALanA cha guMcaLAM zilpI e suMdara rIte katarelAM che. jainanA covIza tIrthaMkara paikInA prathama tIrthaMkara zrISabhadeva bhagavAnanI prAcIna mUrtio paikInI ghaNI kharI mUrtionA baMne khabhA para vALanI laTo katarelI maLI Ave che (juo bhAratIya vivA varSa 1, aMka 2nA pR 185nI sAmenAM citra naMbara 6 ane 7 tathA te ja aMkanA pRSTha 180nI sAmenuM citra naMbara 2 ane pR4 191nI sAmenuM citra naMbara 8). vaLI koIka dAkhalAmAM pratimAnA mastakanI pAchaLanA bhAgamAM paNa vALa kotarelA maLI Ave che (juo have pachI prasiddha thanAra "bhAratanAM jana tIrtho ane temanuM zilpa sthApatya" nAmanA graMthamAM citra naMbara 41) paraMtu mArA AjasudhInAM nirIkSaNa daramyAna mastaka para vALanI laTonA guMcaLAvALI zrI RSabhadeva prabhunI pratimA jovAmAM AvI nathI, teTalI A pratimAnI khAsa viziSTatA che. zrISabhadeva prabhunI mUrtiomAM vALanI laTa maLI Ave che, tenAM kAraNo huM mArA "bhAratIya vivAnA uparokta lekhamAM darzAvI gaele chuM, tethI tenA ulekha ahIMyAM pharI ApavA yogya lAgatA nathI. - A mUrtinA parikaranA pAchaLanA bhAgamAM keTalAka akSare kAtarelA che, jemAne me bhAga kATathI dabAe hevAthI spaSTa vAMcI zakAyo nathI, paraMtu tenI lipi lakhavAnI rItathI abhyAsIone jaNAI Ave tema che ke A mUrti agiyAramAM sakA pachInI to nathI ja. A viSayamAM vadhAre jANavAnI IcchavALA jijJAsuone tAjetaramAM prasiddha thaelajaina satyaprakAza mAsikanA dIpotsavI aMkamAne "bAramA sakA pahelAMnI prAcIna dhAtumatimAo" nAmane mAre sacitra lekha tathA TuMka vakhatamAM mArA taraphathI prasiddha thanAra "bhAratanAM jaina tIrtho ane temanuM zilpasthApatya" bhAga 1 lo joI javA mArI bhalAmaNa che. mArA A TuMkA lekhathI janamUrtividhAnazAstranA abhyAsIone tathA jaina zilpakaLAmAM rasa lenAra rasajJone ane mArA jaina baMdhuone pitAnA pUrvajoe saMdharela mUrtividhAnanA abhyAsa tathA tenA saMrakSaNa tarapha thoDI paNa daravaNuM maLaze te mATe A lekha lakhavAno prayAsa huM saphaLa mAnIza.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhasArasvatAcArya amaracaMdra sUri (eka svAdhyAya) lekhaka: kanaiyAlAla bhAIzaMkara dave upakrama saMskRta prAkRta sAhityanA vikAsamAM bhAratIya anya pratiAnA mukAbale, gujarAte paNa suMdara phALe seMdhAvyuM che. teTaluM ja nahIM paNa bIjA pratiAmAM nahIM racAyelA, evA abhinava graMthe gujarAte bhAratamAtAnA caraNe sAdara karyA che. mAdanuM zizupAlavadha, ane bhaThThInu bhaTTakAvya, haribhadrasUrinI samarAdiyathA ane siharSinuM upamitibhavaprapaMcakathAnaka, ane tevA bIjA aneka graMtho gujarAte sAdhela utkRSTa sAhitya vikAsane paricaya karAve che. paNa A badhA karatAM gujarAtane vadhu pratiSThA ane gaurava apAvanAra gujarAtanI asmitAmAM vadhAro karanArA, AcArya hemacaMde racela vyAkaraNa, keza, chaMda, alaMkAra, yogazAstra ane kathAsAhityanA apUrva graMtha che. jenI kIrti ane suvAsa gujarAtamAM ja nahIM paNa samasta bhAratamAM phelAI che. A sivAya paNa bIjA aneka graMtha, brAhmaNa ane jaina vidvAnee racyA che, jenI noMdha mAtra letAM keTalAM pAnAM bharI zakAya tema che. gujarAtanI sAhityika amitA phelAvavAmAM aneka vidvAne ane kavione hAtha hato. temAM . jaina sAhityasvAmIone nAnosUno phALo nathI. brAhmaNa vikAnanI mAphaka jaina paMDite paNa aneka thaI gayA che, jemaNe saMskRta, prAkRtanA bhavya graMtha lakhI, gujarAtanI ja nahIM paNa samasta bhAratavarSanI apUrva sevA bajAvI che. tevA patipravara sarvazreSTha sAhityakAramAMthI, eka mahAna vidvAna kavivaryane paricaya, ApanI samakSa rajU karavAne ahIM prayatna che. gujarAtanI sAhityapriyatA kavi bIlhaNe gujarAtane bhale asarakRta mAnyuM, paNa selaMkIyuganI itihAsagAthAo vicAratAM, dasamA saikAthI caudamA saikAnA aMta sudhI zrInI sAthe sarasvatIne sumeLa gujarAtabharamAM prasaryo hovAnuM mAlama paDe che. bhImanI vidvatasabhA bheja jevA sararavatIputrane paNa AkarSatI, karNa ane siddharAjanI vihatasabhAnI khyAti sAMbhaLI deza videzathI paMDita pATaNamAM AvatA. rAjakArya uparAMta rAjasabhAmAM sAhityavineda, ane vAdacarcAo cAlatI. avaMtinA sAhitya bhaMDArathI, gurjarezvara siddharAjane paNa pitAnA AMgaNe tasvinI sarasvatInI sAthe, vAvAdinI zAradAne mUrtimaMta karavAnI preraNA thaI. hemacaMdra jevA dhIra, gaMbhIra, ane sarvazAstranA pAraMgata vikAne te svapna siddha karI batAvatAM, gujarAtane potAnuM svataMtra vyAkaraNa, kAza, alaMkAra, chaMdazAstra vagerenA graMthe bheTa dharyA. siddharAjanI vidatasabhAmAM vidvAna paMDita besatA, jyAM sAmAnya paMDitane praveza paNa durlabha hate. kumArapALane rAjyakALa paNa sAhitya dRSTie utaratA na hatA. tyAra pachInA samayamAM selaMkIonI vIrazrI osaratAM, ajayapALa ane bhImadevanA zAsanakALamAM, sAhi tyane pravAha saheja meLo lAge che. paNa vastupALanI vidvatA, tenuM Azrita kavimaMDaLa, ane visaladevanI rAjasabhAnAM aitihAsika varNane vicAratAM, siddharAja ne kumArapALanI mAphaka varadhavaLa ane vIsavadevanA kALamAM, sarasvatIne pravAha akhalita vahete have ema jaNAya che. vIsaLadevanI rAjasabhA, eTale samartha vidvAnanI vidvatsabhA. yAmArdhamAM graMthasarjana kare tevI adabhuta zakti dharAvanAra sAmezvara jevA kavio temAM virAjatA hatA. A sivAya harihara, nAnAka, arisiha ane 141
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ja. hai, vidyAlaya rajata-mAra] siddhasArasvatAcArya amaracaMdra sUri 147 amaracaMdra sUri jevA prakAMDa paMDitAne vastupAla ane vIsaLadeve bahumAnapuraHsara AmaMtryA hatA. A badhA vidyAnA be vidvattApracura graMthA lakhI gujarAtane apratIma gaurava khasyuM che. tevA samartha vidvAne paikI, kavirAja amaracaMdra sUrinA sAmAnya paricaya ApanI samakSa raju karavAnA ahIM vicAra che. jIvanacaryA A mahApuruSanI jIvanakathA vyavasthita rIte, temanA janmakALathI kAladharma karI gayA tyAM sudhInI, sIlasIlAbaMdha kAI graMthamAMthI maLatI nathI. paraMtu keTalAka prabaMdhAtmaka graMthA, ane aMtara pustakAmAMthI temanA jIvana mATe thoDI ghaNI vigato prApta thAya che. AvA graMthAmAM prabaMdhakoza, prabaMdhaciMtAmaNi vivekavilAsa, upadeza taraMgiNI va. mukhya che. A sivAya raMbhAmaMjarInATikA, hammIramahAkAvya ane temanA racelA graMthAnI prazastiomAMthI paNa keTalIka vigatA maLe che. aNuhIlapura pATaNathI uttare, ATha gAu dUra vADa nAmaka ( gAma ) mahAsthAna AveluM che. A gAma madhyakALamAM moTuM zahera hatuM. tyAM brAhmaNa ane jaitAnI sArI evI vastI hatI, ema padmAnaMdaprazastimAM karela varNana uparathI jaNAya che. Aje te te eka nAnuM, ThAkaraDAnI mukhya vastIvALuM gAmaDuM che. pUrvakALamAM te moTuM zahera haze, ema tenI paristhiti uparathI dekhAya che. tyAM jainamaMdiza hatAM, ane jaineAnI vastI prAcInakALamAM khUba hatI. A mahAsthAnamAM jIvadeva sUri nAmaka AcArya hatA, je parakAyA praveza jevI yaugika vidyAnA pAraMgata hatA. arthAt yAgamArgamAM te pravRtta hatA. temanA ziSya jinadatta sUri thayA, je vidvAna hatA, teTaluM ja nahIM paNa dharmazAstranA sArA vicAraka hatA. temaNe aneka graMthA lakhyA che. A ja maharSi ApaNA caritranAyaka amaracaMdra sUrinA guru hatA. amaracaMdranA pUrvAzramanI hakIkata hajI sudhI maLI nathI, tema ja temaNe keTalI umare dIkSA bAraNu karI te paNa jANuvAmAM AvyuM nathI. phakta eTaluM ja mAlama paDe che ke, jinadatta sUri temanA guru hatA, eTale temane jinadatta sUri pAsethI dIkSAgrahaNa karI haze ema samajAya che. paNa jIvanane uccamArge laI javAnA prayatnAmAM, temane kavivara arisiMhanI sArI evI madada haze ema lAge che. sArasvata maMtra amaracaMdra arisiMha pAsethI lIdhA hatA, ane kASThAgArika padma maMtronA vizALa mahAlayamAM, ekavIsa divasasudhI temane te maMtranuM purazcaraNa karI maMtrane siddha karyAM hatA, caturviMzazita prabaMdhamAM te mATe jaNAvyuM che ke, purazcaraNoMgahAmakAryanA aMte bhagavatI sarasvatIe pratyakSa thaI vara ApyA " huM zivanirmala 'tyArathI amaracaMdranA hRdayamAM addabhuta zaktinA saMcAra thayA, ane dhImedhIme temaNe vidvAnane paNa mugdha banAve tevA, kAvya, chaMda, alaMkAra ane kathAsAhityanA abhinava graMthA lakhI, potAnI vidvattAne nasamAjanA upayoga mATe vahetI karI. , temaNe pAtAnI vidvattAne eka ja saMpradAya puratI anAmata nahIM rAkhatAM, sarve kAI ne upayukta thAya tevA vividha viSayeAnA gahana graMthA lakhI, peAtAnA jJAnanA lAbha dareka mATe khullA rAkhyA hatA. 1 zrImadvAyaranAmni sArasukRtazrIdhAnni puNye mahAsthAne mAnini dAnamAnasarasAH zrI vAparIyA dvIjAH // somalImasamutthabhUmanivahemAlinya mAlambayA mAsuryA vaNijo jinArcanaghanopabhUmotkaraiH // 1 // pacAnaMdamahAkAvya, sarga 19. 2 zrI vivekavilAsAcairyatpraceH sahasrazaH // itamohatamokAri karairina raverjagat // 27 // padmAnaMdamahAkAvya, sarga 19.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 kanaiyAlAla bhAIzaMkara dave nIkapALo: AvI prasiddha ukti temanA mATe vidvAna kavivarAe vAraMvAra vAparI che. temane veNukumANanuM biruda ApavAmAM AvyuM hatuM. jemAM dIpikA kAlidAsa, ane dhaMTA mAdhanAM birada, kAlidAsa ane mAdha mATe hatAM, tema amaracaMdra mATe uparokta birada vaparAtuM. bAlabhAratanA AdiparvamAM, prabhAta varNananI aMdara temaNe "veNu-aMbe , kRpaNa, taravAra"= aMDArUpI taravAravALe kAmadeva sAthe, rUpayukta alaMkArika rIte sarakhAmaNI karatAM, vidvAnoe temane A birada ApyuM hatuM. hammIramahAkAvyamAM paNa temanA mATe A bIrada vaparAyuM che. rAjasanmAnita kavi amaracaMdra sUri temanI suMdara koSAtmaka kAvyacAturI, ane agAdha vidvattAthI AkarSAI rAjA vIsaladeve pitAnA pradhAna vaIlane mekalI, temane AmaMcyA hatA. rAjasabhAmAM padhAratAM ja rAjAe sAmA jaI temanuM suMdara svAgata karyuM, ane sanmAnapura sara Asana upara besAryA. kavirAja amaracaMda mUrie paNa tenA svAgatane egya javAba vALatAM, vIsaladeva nRpendra, ane tenI vivAvilAsI bhAvanAnuM adabhuta varNana karatAM, rAjA ane rAjasabhAne khUba AnaMda thaye. visalanRpane vidvAne vAgvilAsa khUba priya hatuM. tethI tenI sucanA thatAM nAnA paMDita "te ra yAtita yunirniyANu" A caraNathI samasyA pUravAnuM AhvAna karyuM. AthI turataja te mATenI samayApUrti karatAM amacaMde kahyuM ke zrutvA dhanemadhuratA sahasAvatINa bhUmau mRge vigatalAMchana eva candraH mAgan madIyavadanasya tulAmatIva gItaM na gAyatitarAM yuvatirnizAsu // 1 // bhAvArtha. "huM gAIza te A caMdramAne mRga te sAMbhaLavA nIce UtarI Avaze ane Ama mRgalAMchanathI mukta thaIne canda mArA mukhanI barAbarI karI zakaze tethI e strI rAtre gAtI nathI." AvI 108 samasyAo semezvarAdi kavio taraphathI pUchavAmAM AvatAM temaNe tenI camatkArika rIte pUtio karI ApI hatI. AthI prasanna thaI vIsaladeve temane kavi sArvabhauma tarIke jAhera karyA hatA. arisiMhane visaladevanI rAjasabhAmAM praveza, amaracaMdra sUrine ja AbhArI che. prabaMdhakAra arisiha amaracaMdra sUrinA kalAguru hovAnuM dhei che, paNa te vAtamAM vadhu vizvAsa mUkavA jeTaluM vajana nathI. kAraNa te koIpaNa ulekha temaNe graMthaprazastiomAM, ke pitAnA graMthanuM varNana karatAM avagurunA nirdezamAM, temanuM nAma noMdhyuM nathI. kadAca banne vacce sAre prema haze, banne eka bIjAne paraspara madada karatA haze. temaNe ja arisiMhane paricaya visaladevane karAvyuM hatuM, jethI te vidyAvilAsI nRpatie temane zAsana 1dadhimathanavilolaloladragveNidammA dayamadayamanako vishvvidhkjetaa|| mAramajano cAnA pAnaammiv divasAdI vyaktazaktiya'nakki // 6 // vAbhArata AvavuM, so 2 2 vANInAmathidevatA svayamasau khyAtA kumArI ttH| prAyo brahmaktAM smaranti sarala. vAcAM vilAsAdvam / / kukokaH suvatijitendriyacyo hrssHsvaatsyaaynii| prama pravarI mahAtaparINIkapANImara // 1 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhasArasvatAcArya amaracaMdra sUri taSA] 149 bAMdhI ApyuM hatuM. AthI samajAya che ke, kavivara amaracaMdra sUrinuM, vIsaladeva pAse vajanadAra vyaktitva gaNAtuM temAM zaka nathI. samayAnukULa zabdaprayogothI, sAmA manuSyanuM manaraMjana karavAnI ajaba kaLA, A mahApuruSe sAdhya karI hatI. ratnamaMdira gaNI upadezataraMgiNImAM te eka prasaMga TAMkatAM kahe che ke, eka vakhata amaracaMdra sUri sabhAsamakSa vyAkhyAna ApatA hatA, tyAre temaNe prasaMgopAta yAmika saMsAre sAra - sAraMvAranA e lokArdha sabhAsamakSa uccAryo. tyAgI sAdhunA mukhamAMthI AvuM zRMgArika vAkya nIkaLatAM, tyAM vaMdana mATe Avela vastupAla mahAmAtyane paNa Azcarya sAthe kheda thayo. paraMtu sAmA manuSyanA bhAva uparathI tenuM hadaya vAMcI lenAra A mahAnubhAve tenA uttarArdha bolatAM kahyuM ke mAmA ne kasupAtra! mavAra AvA adbhuta ane pitAne lAgu paDatA uttarArdhathI, vastupAlanI zaMkA dUra thaI teTaluM ja nahIM paNa je pUrvArdhathI teNe sAdhupuruSamAM zRMgArika bhAvanA kalpI hatI, tene nAza thaye. jIvanakALa amaracaMdra mATe koIpaNa graMthamAMthI temanA janma samayanI noMdha maLatI nathI. tethI temanA jIvanakALa mATe amuka varSone gALa kalpavAmAM Avyo che. temanA jIvananI bIjI nAnI nAnI vigatone chaDI daIe te paNa, te mahArAjA vIsaladevanA prItipAtra kavivara hatA, te vastune vicAratAM amaracaMdra visaladevanA samakAlIna hevAnuM nizcita thAya che. vIsaladevane rAjyakAla lakhe che. tenI zarUAtanI kArakirdImAM pATaNane maMDalezvara hate. lagabhaga saMvata 1294 thI saM. 1302 sudhI te maMDalezvara ja hatuM, paNa tribhuvanapAlanA maraNa pachI gujarAtanI gAdI khAlI paDatAM, visaladeva gurjara mahArAjyane mahArAjAdhirAja banya hato. teNe saM 1318 sudhI rAjya karyuM hovAnuM aitihAsika rIte mAnavAmAM Ave che. kAraNa saM. 1317 nA tenA maMDalezvara sAmaMtasiMhe Apela dAna-patrathI, tenuM astitva te kALa sudhI hovAnuM jAhera thAya che. tyAra pachInA verAvaLanA saM. 1320 nA harasiddhamAtAnA maMdiravALA lekhamAM, arjunadevanuM nAma che. eTale saM. 1317 pachI, ane saM 1320 pahelAM arjunadeva gAdIe AvyuM hatuM, arthAta te gALAmAM vIsaladeva divaMgata thayo hato, athavA te tripurAMtaka prazasti pramANe arjunadevane rAjyArUDha banAvI, nivRtta thayA hatA temAM zaka nahIM. amaracaMTe vastupAla mATe koI svataMtra graMtha lakhyo nathI, paNa arisiMhanA sukRtasaMkIrtanamAM dareka sarganA prAMtabhAge pAMca pAMca ke tenA banAvelA mukayA che. AthI vastupAlanA samayamAM A mahAkavi pratiSThita vidvAna manAtA hatA ema mAlama paDe che. temaNe pA maMtrInI prArthanAthI, paDhAnaMda mahAkAvya racyuM hatuM, jenI prAcInamata saM. 1277 mAM lakhAyelI. khaMbhAtanA bhaMDAramAM vidyamAna che. A kAvyanA lekhana samaye, kavivaranI uMmara vIsa varSanI mAnIe te, temane janmakALa saM. 1250-55 mAM Ave che. A sa. 1250 thI, saM. 1718 sudhI eTale A zake 60-65 varSa sudhI temane jIvanakAla nizcita thAya che. zrI. hIrAlAla ra. kApaDIAe paDyAnaMda mahAkAvyanI saMskRta prastAvanAmAM, saM. 1750ne sAraMgadevanA rAjyakALamAM lakhayelo, Abu uparanI vimaLavisahIne zilAlekha rajU karyo che. A lekhane lakhA 1 gujarAtane madhyaHlIna rAjapUta ItihAsa, 5. 403 2 inDiyana enTI verI 11, 5. 2. macIna lekhamAlA lekhAMka 40, , , 4 pITarsanane rIporTa 5. 58.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ma che. jillAhaya rajatasmAraka] keLavaNu para eka daSTi gahana banAvI devAmAM Ave che ane adhayuvAnI abhyAsa ane nirUpayegI parIkSAo pAchaLa veDaphAI jAya che. nathI uttama AvaData ke peTano khADe pUrAya; svamAnathI nathI cAritrya baMdhAtuM ke samAja ke gAmanA jUnA cIlAmAMthI chUTAya; nathI samAjanI zaMkhalAo teDavAnuM bhAna AvatuM ke nathI deza mATenI dhagaza keLavAtI. AvA yuvAna yuvatIo kuTuMbane upayogI thatAM nathI ane dezane paNa bhArarUpa thAya che. hatAza thayele nathI majurI karI zakata ke nathI tene mATe baMdha rahyo. maravA mATe jIvate bhavATavImAM bhame che. mAruM AthI ema nathI kahevuM ke A saMsthAnI madadathI pAsa thayelA yuvake rakhaDI jAya che, mAtra sAmAnya asara A keLavaNInI zI thaI che te jotAM AvI sarathAo vicAra karI keLavaNInuM dRSTibindu sudhAravAmAM potAnA anubhavathI madada kare. je vidyAthIo ATalI hoMzathI saMsthAmAMthI madada meLavIne paNa abhyAsa karavAnI IcchA dharAve che te vidyArthIonI tamannA jarUra ghaNI hevI joIe. saMsthAnI doravaNIthI DAkaTare thayA hoya te pitAnA gAmamAM athavA bIjA nAnA gAmamAM jaI tyAMnuM Arogya sudhAre ane pitAnI kamANI uparAMta thoDA vakhata pitAnAM bhAIbahene mATe Ape te jarUra A saMsthAnuM RNa pheDyuM gaNAya. A dezanA kherAka, davA, jIvana paradezI bhUminA vicAra para chellI pAM sadIthI racAtAM jAya che, te A dezane anurUpa kare to Arogya ane saMpatti banne vadhe. vakIle, Ijanera, ilekaTrIzianonuM paNa temaja che ane jeo arthazAstrane abhyAsa karavA gayA hoya tenI pharaja te ghaNI meTI che. mANasane jamyA pachI anna ane pachI vastranI jarUriyAta anivArya che ane e mATe nANAMnI vaheMcaNI kaI rIte sarakhI thAya tenI gUMca teo ukelI zake. ekAda evo vivAthI deza paradezanI sthitine abhyAsa karI "mANasa mAtra khAI paherI zake pachI ja saMpattine saMcaya karI zake" e sUtrane AdhAre navuM arthazAstra racI zake te keTaluM sadbhAgya kahevAya! A uparAMta moTAmAM meTe prazna te vyApAra udyogane che. hAlamAM ghaNAM dhiMdhAo pAyamAla thaI gayA. navI zAne lIdhe jhaverAta jevA kismatI dhaMdhAo nukasAnImAM AvI paDyA che te tene sthAne leke mATe navA udyoge te joIe ja ne ? ApaNuM sAme Aje dezano mahAna arthazAstrI UbhA che jeNe manuSyajIvana rAkSasI yaMmAM kevuM pisAI rahyuM che te khulluM pADI samajAvI dIdhuM che ane gRhaugenuM jIvanamAM ane khAsa karIne grAmyajIvanamAM sthAna UbhuM karavA mAMDyuM che. saMsthAnA vidyArthIo tevA bIjA aneka udyogane sajIvana karavA mATe madada karavA, research karavA ane mANasa mAtrane dhaMdhe maLe (paisA ja mAtra nahi) evuM AkhuM jIvana UbhuM karavAmAM madadarUpa thAya, navI praNAlikA zodhavAmAM phaLIbhUta thAya dezane AbAda karavAmAM pitAno phALo Ape to keTaluM sarasa ! A vicAre lakhavAnI preraNA A saMsthAnA uddeze ane sabaLa kAryazaktithI ja thaI che. AvI saMsthAnA adhikArI pUrvakALanI saMskRtinA samayanA maThAdhipationI jema saMsthAmAM rahetA vidyArthIonI buddhi, zakti pramANe keLavaNImAM daravanAra thaI zake. tenA bhaviSyanA mArgadarzaka paNa te ja thaI zake ane kuTuMba ane deza taraphanI pharajanuM paNa teja bhAna karAvI zake. Ane mATe bahu ucca kakSAnA mAnavInI AvA javAbadAra sthAna para nimaNuka karavI joIe ane jarUra thatI ja haze ema saMsthAnA vikAsa parathI mAnuM chuM. mAtra Adarza rAkhIne ja AvA adhikArIo kAma kare te vidyArthIone vikAsa ghaNo thAya. A saMsthA aneka saMsthAone preraNA ApanArI, deravanArI, temane astitvamAM lAvanArI thAya ane duniyAnA eka agragaNya gaNAtA muMbaI zaheramAM takSazilA sajIvana karI nAlandA jevI aitihAsika yunivarsiTIo UbhI karavAnuM mAna meLave eja zubhecchA.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAlipradAna eka kalA lekhakaH AtIndra ha. dave, ema. e. vyavahArApayeAgI ke lalita kalAomAM gAlipradAnane sthAna kalAkAvidee nathI ApyuM e bahu navAibharyuM che, athavA ema paNu hAya ke e aa sau kAI jANe che, emAM kahevAnuM ja zuM che, ema dhArIne enI gaNanA karAvavI jarUranI nahi dhArI hoya. e game te hoya, paNa upayukta temaja lalita banne prakAranI kalAomAM gAlipradAnanI kalAnuM sthAna mokhare che. e eka ja evI kalA che, jene lalita kalA paNa gaNI zakAya ane vyavahAramAM paNa je upayukta thaI paDe. kAvya, saMgIta, citra ke zilpanI peThe e kalAmAM lAlitya sadhAya che chatAM vyavahAra jIvanamAM e nirupayogI nathI. kharI rIte jotAM enA sivAya jIvananA vyavahAra cAlI zake ema ja nathI. atyAre ucca prakAranI kalAo kevaLa vidbhAgya rahI che, sAmAnya janasamUha enAthI vaMcita rahyo che evI kaeNriyAda karavAmAM Ave che. sAhityakArA te citrakAro potapotAnI kalAkRti vaDe bhale prIti prApta karatA haze paNa ethI kAza hAMkanArA ne bIDI vALanArAone kazA kAyadA nathI. ApaNAM sarva kArya samAjanI dRSTie thavAM oie, je kalAkRtinA AsvAda prajAvarganA moTA bhAga laI zakatA nathI, kheDUta, kArIgara ne dalita varga jenA upayoga karI zakatA nathI te vyartha parizrama mAtra che ema Aje aneka vicAraka kahI rahyA che. gAlipradAnanI kalA e AmAM eka mAtra apavAda che. kharekharA arthamAM e kalA che. kArA hAMkanAra kAza hAMkatA hAMkatA gAlipradAna vaDe zabdazane samRddha kare che. zAka vecatA pastAgiyA mAMDI vidvattAbharyAM carcApatra lakhanArA vidvAnA eja kalAne Azraya zodhe che. bApu senI ne barnArDa ze| A phlAmAM pAraMgata thavA eka sarakhA yatna kare che, dikkAlanA baMdhana ene naDatAM nathI. dharmanA antarAya enA avarAdha karatA nathI. jJAna ke ajJAna ane aTakAvI zakatAM nathI. duniyAnI kAIpaNa bhASAnA bhaMDoLa enA sivAya vadhI zake ema nathI. jAtajAtanA artha sUcavanArAM vizeSaNo gALa devAnI vRttimAMthI janmyAM che e spaSTa che. kAIne gALa devA besIe chIe tyAre bhASAnA pravAha enI meLe askhalita rIte vahevA mAMDe che. khIjAM kAI bhAva darzAvavA hoya che tyAre yogya zabdo zodhyA jaDatA nathI. prema, mAna ke bhakti jevA bhAvanuM darzana karAvatAM keTalIye vAra maunanA Azraya levA paDe che, paraMtu bhASA para ochAmAM ochA kAbU hoya evA mANasa paNa jyAre gALa devA mAMDe che"tyAre ene mUMjhavaNa thAya che te zabdo zodhavAnI nahi, paNa kA zabda breDI devA te viSenI. pAMca sAta varSa sudhI te| A mANusa mUMgA nahi thAya ema sAMbhaLanArAone lAge che ane e mUMgA thAya che te paNa zabdone abhAve nahi, paraMtu kaMTha besI javAne kAraNe, raste jatA nirakSara jevA jaNAtA krAI manuSyane tame ekAeka dhAA mArI jue, enA kaMThamAMthI sarasvatInI askhalita dhArA vahI tamane navaDAvI nAkho. jJAnanI peThe gALa paNa vAparavAthI vadhe che. duniyAmAM sauthI sArAmAM sArA pAka enA ja nIpaje che. ene khAtaranI jarUra nathI. ene pANInI AvazyakatA nathI. AMkhAnI peThe ene phaLatAM paNa vAra nathI lAgatI. eka gALa vAvI ke emAMthI hajAra gALa tarataja utpanna thavAnI. paise paisA meLavI Ape che, athavA dIvA dIvAne cetAve che tema eka gALa aneka gALane utpanna karI zake che. 151
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ma. je. vidyAlaya rajata-mAraka] gAlipradAnaH eka kalA 157 bhUta, bhaviSya ne vartamAna traNene e mApe che. bhUtakALanI Ikotera peDhI sudhI e pravAsa kare che. gALa denAra mANasa jene gALa devAnI hoya che tenAM vaDavAonI khabara laI nAkhe che. eTaluM ja nahi, paNa enA santAnanAM santAnane paNa e saMbhAre che. TrAmanI TikiTanI pike e mAtra lenArane ja khapanI" nathI. denAra temaja lenAra bannene e kAma lAge che. zikhAmaNanI peThe e ApavI game che, levI gamatI nathI. paraMtu zikhAmaNa te lenAra ke denAra Ine khapamAM AvatI nathI, tyAre A te bannene mATe kAryasAdhaka nIvaDe che. sAmAnya rIte denAra karatAM lenAra para enI asara vadhAre thatI hoya ema jaNAya che. paNa ghaNI vAra te emAM lenAra denAra bane che ne denAra lenAra banI jAya che. zAhukAra ne devAdAra jevA bheda emAM lAMbe vakhata rahetA nathI. dhana AdinA viSayamAM dAna karavuM e ja brAhmaNatara mATe vihita che, mAtra brAhmaNone ja dAna ApavAno temaja levAne ema adhikArabheda che. paNa gAlipradAnanA viSayamAM te saune dAna ApavAne jeTale adhikAra che teTaleja levAne paNa che. jeNe koI paNa divasa keine paNa gALa nahi dIdhI hoya athavA koInI paNa gALa pratyakSa ke parokSa rIte sAMbhaLI nahi heya e eke manuSya duniyAmAM nahi hoya. bhUtakALane je bhavya vAraso ApaNane maLe che te jo ApaNe kaI paNa viSayamAM sAcavI rAkhe hoya-mAtra sAcavI rAkhyo nahi, paNa vadhAryuM paNa hoya te te gAlipradAnanA viSayamAM ja. ApaNe deza khAya, veza che, piso kho: zarIre pAMgaLAM banyA, vidhA ne zAstrathI vaMcita thayA. e badhuM kharuM: paraMtu ApaNA pUrvajo karatAM gAlipradAnanI kalA ApaNe vadhAre vizALa, vadhAre UMDI ne vadhAre saceTa banAvI che enI keIthI nA pADI zakAya ema nathI. asala jAta maLatI te veLA je gALonI Apale thatI te karatAM vadhAre sudara, vadhAre saMkhyAmAM ne vadhAre ziSTa ne vadhAre kalAmaya rIte dhArAsabhAomAM, cuMTaNI mATenI sabhAomAM, meLAvaDAomAM ne vartamAnapatromAM gAlipradAnano upayoga thaI rahyuM che e viSe matabhedane saMbhava nathI. jema jIvanane piSe evAM sAdhane zodhavA karatAM jIvanane vinAza kare evAM sAdhana zodhavAmAM ApaNe vadhAre ne acUka pragati karI che, te ja rIte sneha, Adara Adi bhAvanA sumila zabdo karatAM TheSa ne tiraskArathI prerAele gAlipradAnanA kaThera zabdo vaDe ApaNe zabdakoza divase divase vadhAre ne vadhAre samRddha thatA jAya che. gujarAtI bhASAmAM gALAne hoza racave che, te e kAma eTaluM muzkela che ke sAhitya pariSada jevI saMsthA, bIjI aneka saMsthAonA sahakAra vaDe, e kAma pacAsa varSe paNa pUruM karI zake ke kema e saMdehAspada che. evo keza racanAra pitaja, kezanuM kAma karatAM karatAM thAkI jaIne navIna gALo banAvate thaI jAya ne e rIte pitAnuM kAma muzkela banAvI muke e saMbhava che. ane gALa devI e kaI rIte khoTuM nathI. deDhaDAhyAo game te kahe paNa manuSyanA hRdayamAM janmathI ja ke te karatAM pahelAMthI laDAInI vRtti che tene pratikAra gALa dIdhA vinA thaI zakatuM nathI. dabAvelI vRtti vikRta ravarUpa laIne manuSyane pazuthI e adhama banAvI mUke che, ema mAnasazAstrIoe siddha karyuM che. gALa dIdhAthI ochAmAM ochI hAnie manuSya pitAnI yuyutsAne saMtoSI zake che. krodhane jItavA e azakya che. krodha utpanna thAya tyAre sAmA mANasane mArI nAkhavA ke mAravA karatAM tene phakta gALa devAthI bahu ja ochuM nukasAna thAya che, e viSe te kaMIne paNa saMdeha na hoI zake. temaja krodhane dabAvI rAkhI pite gAMDA thaI javA karatAM sAmA mANasane paMdara vIsa gALa daIne e vRttine mArga Ape e vadhAre zreyaskara che e paNa saheje samajAya evuM che. ane ApaNA dezamAM te gAlipradAna sivAya bIjo mArga ISTa hoya te, levAya ema nathI. ApaNI pAse zastrAstra nathI. samarAMgaNamAM jaIne laDavAne ApaNane abhyAsa nathI. e sthitimAM
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 nyAtIndra ha. dave [ ma. je. vidyAlaya rajatamA ] ApaNAmAM rahelI vIrarasanI bhAvanAne vANI sivAya khIjo mArga nathI. gAlipradAna paNa ApaNuM cheADI daIe te zIMgaDAM utArI lIdhelA baLada jevI ApaNI sthiti thAya. AthI ja vyakti sAme, samAja sAme, dharma sAme, adharma sAme, anyAya sAme, ApaNAmAM keTalIka vAra puNya prApa ubharAi Ave che tyAre bhASa, lekha, carcApatrAdi dvArA gAlidAnanA upayoga karI ApaNe saMtuSTa thaie chIe. ane gAlipradAna haMmezAM dveSamUlaka ja hAya che ema paNa nathI. premanI ye gALA hoya che. sarasva tInA samartha sevaka kAlidAsa sarasvatIne ahaM che, banheM haiM karIne saMbodhe che, tenI pAchaLa sarasvatI pratyenA enA prema ja chUpAyA che. premIonAM praNayakalamAM paNa gAlipradAnanA Azraya levAya che, mAtA zizune lADathI gALa daI nAMkhe che ane ghaNI vAra ApaNe potAnI jAtane paNa gALa daine Atmaratine vyakta karIe chIe. paraMtu A badhA chatAM kalA lekhe gAlipradAnanI upAsanA karanArA eba che. e kalA che, ane kAvyanI peThe vyaMjanA enuM prANaprada tattva che e hajI dhaNAne zIkhavAnuM bAkI che. sIdhesIdhI gALa daI devAthI haiyAMne nIrAMta thAya che, e kharuM, paNa ethI enuM kalAtattva mAryuM jAya che. keTalAka mAtra Tevane lIdhe ja, ene prayAga karye jAya che. kAI kahe ke tame gALa bahu khelA tA ne ame nabAI lAge ne javAvamAM jaNAve, huM sasaro gALa bahu kholuM chuM ema yA--e tamane kahyuM? je ema kahetA hoya tene--." tame ahIM chApI na zakAya evA eNe uccArelA zabdo taraph enuM dhyAna kheMcIkA ke " juo hamaNAM ja tame gALa khAlyA " tA jarA vicAramAM paDI jaI e kaheze, " have je gALa eTale tene!" AvA niruddeza gAlipradAnane kalAkRti tarIke gaNI zakAya nahi. * ' sAhitya ane kalA uddezapradhAna hAvAM joie ke nahi e viSe carcA karavI nakAmI che. paraMtu gAlipradAna pAchaLa kAI uddeza rahyA na Aya tA enuM kalAtattva sacavAtuM nathI, e kharuM che. enuM kAraNa eTaluM ja che ke sAhityanI anya kRtinI peThe enA janma cittanA saMkSAbhamAMthI thAya che. ane sAmAje asara karavA khAtara ene prayAga karavAmAM Ave che. bIjI kalAnI peThe leAkeAttara AnaMda kadAca e nahi ApI zakatI hAya, paNa emAM vAMka kalAkAranA nathI, bAkatAnA che. gAlipradAna paNa kalAnA viSaya che ne ene uddeza sarjaka temaja bhAkatA baMnene lAkAttara AnaMda ApavAnA che, eTaluM jo badhA samajI jAya to pachI animAM svarga UtaryAM vinA na rahe. ane kadAca na Utare to svargane gALa daI ne saMtASa ne sukhaneA anubhava te ApaNe karI zakIe. eka jaNAe vaLI mane bhAMDaNaklA viSe puchAvyuM che ke e kTalI prAcIna che, kyArathI zarU thai ne kyAre enA aMta Ayaro ? e keTalI prAcIna che te tA rAmAyaNa vAMcanAra saune khabara che. peLIyAmaNa e rIte amara thaI gayAM, ane vadhumAM enA upayoga tA e ke te bhAMDaNakalA na Aya te duniyAnA be advitIya prathA paNa na hrAya-vAlmikI rAmAyaNa ne " uttararAmacarita.' eTale dareka sArA lekhaE ne atitIya graMtha lakhavA haoNya te bhAMDaNakakSA viSe kAMIka tA jANI levuM ghaTe. mudrita kumudacaMdramAM devasUrisamAM na ca vaSarmana--ema kahIne kalahanA sAmarthyanA svIkAra kare che, bIjuM kAMI na AvaDe ene paNa bhAMDaNakalA tA AvaDe ja, ne e eTalI sahelI chatAM, je e vApare, e mahAna gaNAya evI enI khUbI che. jIone, hiTalare kahyu` ke aMceo A vakhate evI rAte bahAdurIthI laDavAnA che--ke eka paNa phreMca baAA jIvatA na jAya ! maNe A bhAMDaNakakSA vAparI ane turata aMgrejoe lazkara na maLyuM ? have e bIcha lAMDalA vApI zake ke tamane~~-~ *cAne madada karavA aMgrejo kema AvyA ? kAraNa ke mArI suraMga joine mAre tyAM Ave tema nathI, eTale tamAre tyAM AvyA. have e tamArI chellI roTI khUTaze tyAM sudhI paDacA raheze-kAraNa ke temane tyAM khAvA nathI ! AvI rIte A bhAMDaNakathA mAraphta tame dhAro te siddha karI zakyuM, emAM tame vastu siddha karI zakI -ne chatAM te siddha karavA mATe tamAre phAI vastunA khapa paDatA nathI e enI khUbI che, ~ dhUmaketu ~
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ noMdhapAthI ahIM karAve che. patrakAranA jIvanamAM DAksi lekhaka: zrI. " saMtrI ". 15 mI me, 1938 rAtanA nava. " dinacaryAM lakhavA teA beTho chuM, paraMtu temAM dila coMTatuM nathI. emAM ene vAMka paNa za? atyAre koMgresI pradhAna maMDaLAnI ku taLe nirakSaratA-nivAraNanI laData dhamadhokAra cAlI rahI che. vidyArthIsaMdhA taraphathI paNa grAmapravAsA, griSmazALAo vagerenA thanaganatA kAryakrame yojAyA che. ane eTale " kaMIka karUM, kaMIka karUM " nA UMDI UMDI khaTA anubhavatA ghaNAbadhA yuvaka-yuvatIone besavA mATe manAvatI DALa sAMpaDI gaI che. meM paNa mArA managamatA kSetramAM pesavA prayatna karyo. gujarAtanA AgaLa paDatA ne aMgAra veratA dainika vartamAnapatranA zrI. " ca" ane gajhanavIne sArI saMbaMdha che. emanA patramAM khinavetane ane tAlIma maLe tevA prabaMdha karavAnI gajhanavIe " ya " ne bhalAmaNa karI. zrI. " yu " e tene khaM s' javAba vALyA H " " patrakAritvamAM paDavA emaNe zuM kAma talapApaDa banavuM joIe ? dhana ke kIrti kamAvAnI emanI murAda hoya to te niSphaLa javAnI che. te jo janatAnI sevA ja karavI hAya tA khIjA kayAM ochA kSetre che? yuvAnA mATe te nirakSaratA nivAraNanI pracaMDa laData atyAre cAlI rahI che. emAM ja joDAI jAya te ISTa che......" sAMbhALIne mane thayuM, "kapALa tamAruM. tameja Dabbe purAyA DhAranI jema patrakAritvamAM ghUsI gayA che, tyAre pachI rASTrIya rAjakAraNanuM amala pAne patrakAra banavA talasatA yuvAna lohInI nADa parakhavAnuM tamAruM te zuM ganu ? " * 8 mI navembara, 1939 rAtanA sAdarA. hamaNAM hamaNAM tAlakuM teja karavA mAMDyuM che ke zuM ? paraMtu kadAca AgalI zarUAta ja khoTI nahAtI ? patrakAritvane sIdhI approach karavAne badale, keTalAka rAjadvArI netAoe ane patrakAroe karyuM che tema rAjakAraNadvArA ja patrakAritvamAM pasavAnA mAre prayatna karavA joitA hatA. vidyArthIonA rAjakAraNamAM jhaMpalAvyuM to akhila hiMda vidyArthI pheDarezananA mukhapatra " Students' Call" mAM svataMtra kSetra maLyuM. sAthesAthe uddAma kAryakaro ane patrakArAnA saMsarga paNa thayA. mArA lakhANA mATe, " hiMdustAna-prajAmitra" mAM maryAdita sthAna to sara paNa thaI cUkayuM che. (C 15na atyAre jo kAI devI rijhAine mane kahe. " mAga, mAga," teA huM mAguM, mAtra eTaluMja ke, " bhalA thaine A kUca aTakI na paDe eTaluM jotA rahejo ! * *
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMtrI [ma, je. vilAhAya 12 mI mArca, 1940 sAMjanA sADAsAta, hA..zI abhinaMdana ! have te ThekANe paDI gayo. paNa teya, A dAMta vaDe khIlA kheMcavAnA prayatnomAM lahera te paDI ! paNa have e badhuM patI gayuM. Aje zrI. "2nI mahenatathI badhuM sAMgopAMga UtarI gayuM. gujarAtanI kalA, saMrakAritA ane vicAratAnI trividha mUrtinA pratinidhi gaNAtA patramAM huM beThavAI gayo. AMgaLInA veDhe gaNI zakAya tevA gujarAtanA abhyAsI patrakAromAM tenA taMtrInuM rathAna mekhare che. saMskRta sAhityane temaNe prakhara abhyAsa karyo che. "samAjazAstrInA takhallusa taLe lakhAelI temanI lekhamALAe gujarAtanA vicArane ane saMkaDe AdarzaghelA yuvAna-yuvatIone AkaryA hatA. ane mAnasazAstra, jAtIyavijJAna ane rAjanIti tathA mArkasavAdanA te teo aA abhyAsaka gaNAya che. temaNe sahAnubhUtipUrvaka badhI goThavaNa karI ApI. rAtre sUvAnuM paNa presa uparanI kalabamAMja TharyuM"ra" e pathArI-pAgaraNa lAvavAnI sucanA mane ApI, paraMtu "nIce sUvAnI mane Teva che, eTale harakata nahi" e javAba meM vALI dIdhe. temaNe paNa hasatAM hasatAM kahyuM, "e ! tyAre te sarasa, pAtharavA mATe rapha kAgaLa laIne, ApaNA A lAMbA ophIsaTebala para suI raheje. jayasiMhane kaheje eTale Tebala parathI badhuM khaseDI leze. ne oDhavAnuM ahIM zAMti pAsethI mAgI leje." 14 mI mArca, 1940 savAranA sADAdaza. kAle mANI chaMdagInI pahelI sehAga rAta -patnI sAthe zayanagRhamAM nahi, paraMtu kalama ne kAgaLa sAthe presamAM ophIsanuM AkhuM vAtAvaraNa keTaluM khIcokhIca ne bharacaka lAgatuM hatuM ! jiMdagImAM yuvAnane khAlIkhamatA ja sAle chene! ane eTale te te jiMdagImAM bharacakatAne jhaMkhe che. eka khIle baMdhAIne besI rahevAnuM yuvAnane bhAgyeja gotuM haze. zrI. "ra" e pahelavahele "yu. pI." tAra mane Ape. emaNe te vigatavAra samaja pADIne AkhI rUparekhA derI ApI. prathama huM "yu. pI." ane "e. pI."nA tAra para hAtha ajamAvuM. hAtha besI gaya lAge eTale rUTaranA tAra karavA. ne pachI patrikA-pustikAonI svIkAra noMdha lakhatAM mAre jANI levAnuM. ATalI majala kApyA pachI mAre sabhA-saraghasa vi. jAhera kAryakramanuM riporTIga hAtha dharavAnuM. e pachI huM "Free-Lance Reporting" develop karIza. tenA para hatheTI besI gayA pachI Dispatches ghaDavAnI tAlIma levI. ane chevaTe presamAM jaIne "peIja baMdhAvatAM" zIkhI levAnuM. Aje rAtre te meM cAra pAMca tAre ja kya. savA be vAge rUTaranA Tele-printer para chelle tAra joI lIdhA pachI ame kAgaLa-kalamane suvADI dIdhAM. paNa traNa vAgye kapha upara AvyAM. taMtrIe tenA para skata lakhI ApyA eTale ame sUvA UThayo. zAMtinA AgrahathI meM tenI caTAI upara ja jhukAvyuM. kalabanA rUmane dimAga keIdharmazALAne chAje tevo hatA. khUNe khAMcare ne ADeavaLe, dAbaDAo, kaDIo ane pathArInA vIMTA paDyA che. badhA sUta che, paNa jANe ke vicitra aMgabhaMgane pijha ApatAM ApatAM! UMdhavA prayatna pUba karyA paraMtu UMdha zAnI Ave ? nIce presa dhamadhamI rahyuM hatuM ne upara mAMkaDane mAre jhilavAne hatA. vacce vacce bIbAM sAthe AMkhe uDIne udhane zaraNe gaelA kepijhITaranA baka
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatasmAraka] patrakAranA jIvanamAM DokiyuM vAdanA zabdo paNa kAne athaDAtA hatA. ane kAmadAronI avarajavaranA kAraNe battInI ughADabaMdha to satata cAlu ja hatI. 15 mI mArca, 1940 rAtanA sADAnava rUTaranA tAra para hAtha besI gayuM che eTaluM ja nahi paraMtu riTIMga paNa zarU karI dIdhuM che. gaIkAle eka virala taka jhaDapI lIdhI. majUranetAonI dharapakaDa ane vigrahanI moMdhavArIthI ukaLI UThelA majaduronA pratinidhio seMkaDonI saMkhyAmAM a. hi. ke. yu. koMgresanA khAsa saMmelanamAM UtarI paDyA hatA. taMtrIe mArI zaktine kyAsa kADhatA hoya tema mITa mAMDatAM pUchayuM, "hiMmata che? karI zakaze?" me pulakita banIne javAba dIdhe. "hA. hA." upaDe." deDha te vAgI cukyuM hatuM. ane aDhI vAge khullI beThaka zarU thavAnI hatI. paDadA pAchaLanI maMtraNAo te vahelI savArathI zarU thaI gaI hatI. peDa ne pensIla laIne huM basamAM kudI paDyo. eka uDatI najare ja saMmelanamAM uchaLatI utsAhanI choLomAM chabachabiyAM karavAnuM mana thaI jAga tevuM hatuM. hiMdanA pIDha majUranetA zrI. ena. ema. joSIthI mAMDIne kaI carmovoganA maMjUramaMDaLa, kaI jhADuvALAmaMDaLa ane kAI ghANInA majUramaMDaLane adanA pratinidhio suddhAM ahIM jamA thayA hatA. e leke cudA bhASaNakAre nahotA paraMtu damabadama dhagazIlA hatA. baMgAle te ekameTI TukaDI ekalI hatI. adhivezananA pramukha Do. surezacaMdra benarajI, mRNAlakAti bejha (upataMtrI, a, bajhAra patrikA) AphatAbaalI (hiMdI nAvika maMDaLanA mahAmaMtrI) DaoN. cArucaMdra benarajI, bhUpendra sanyAla va. mukhya hatA. zarIra sukalakaDI, paraMtu caherA para zeSakone kAcA ne kAcA khAI javAnI karaDAvALA gopAla haladara ane jogeza ceTarajIne yuktaprati mekalyA hatA. madhyaprAMtamAMthI rUIkara AvyA hatA. dihIvALA caMdebIbI bhI yahAM tazarIpha lAyI thI. paMjAbanA uddAma kAryakaromAMnA ghaNAkharA te sarakArI sAphasuphImAM jhaDapAIne jelamAM dhakelAI gayA hatA. ane muMbaInA mAMDavA pakSe, niMbakara, kaNaka, maNuMblena, godAvarI gokhale, esa. sI. jozI, julmIrAma caudharI va. mukhya hatA. madrAsamAMthI gurusvAmI ane giri (mAjI mahAsabhAvAdI pradhAna) AvyA hatA. A badhI te Big Guns. bAkI bhASaNa karatAM jene AvaDe nahIM evA pitaDI- paMciyA jevuM betiyuM ke UbhA cIravALA laMdhA caDAvelA sekaDe mara--pratinidhio jorazorathI emanuM dukha gAvA ahiM upasthita thayA hatA. satata pAMca kalAka sudhI beThakanuM kAmakAja bharyAbharyA vAtAvaraNa vacce cAlu rahyuM. ' gaMbhIra javAbadArIvALuM A pahelavaheluMja "Function""cover" karyuM hatuM. e pAra pAzAno AnaMda "Ful-page" ahevAla chapAyelA vAMcatAM, ane taMtrInA abhinaMdana svIkAratAM, kharekhara avarNanIya ja banI gayuM hatuM. ne ophisa taraphathI vetana dAkhala maLelI neTa para meM akSara pADyA, "patrakAritvanI pahelI prasAdI."
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ "saMbI che. 17 mI mArca 1940 rAtanA daza, che. yu. koMgresanA adhivezananA saMramaro tAja ja che. eTale enA ajavALAmAM gujarAtI patrakAritvanI chabI kevI UThe che tenuM nirIkSaNa karavAnuM mana svAbhAvika rIte ja thaI jAya che. ene gujarAtI patrakAranuM edIpaNuM-hA, edIpaNuM nahIM to bIju zuM kahI zakAya? prajamatanA ghaDataramAM jabara ne saMgIna phALe purAvavAne vyAjabI dAva karanArA, Adhunika yugamAM vargIya hitanI rakSA mATe sarvatra svIkAra pAmelI saMgaDhana va. nI nItiothI ajANa hovAnuM bahAnuM te kema kADhI zake? Aje muMbaInA haTelanA pirIyAo potAnuM maMDaLa sthApIne avasara Avye mAlIka pAse paNa nIcI muMDIe aMguThA pakaDAvI zake che. kAlAM phelavAnI rachamAM dharakhama kApa mukAtAM, viramagAmanI pachAta mAraNo-gujarAtI barIe ! paNa saMgaThThana sAdhIne haDatAla para utarI zake che. paNe lAhoramAM vaLI TAMgAvAbAo pitAnuM yunIana jamAvIne saMtoSakAraka da na maLatAM, zaherI bAvAene guDIyAvelamAM musApharI karavAnI pharaja pADI zake che. kalakattAmAM hajAme potAnI pariSada bharIne sephaTI rejharane pitAne janI, kara duramana jAhera kare che. te vaLI tyAMnAja jhADuvALAo eka "begama"nI saradArI nIce vIsa vIsa hajAranI jaMgI saMkhyAmAM aMkADAbaMdha haDatAla pADIne saMgaThanane para batAvI zake che. ne mulatAnanA khATakIA paNa manamAnyAM mUla na cukavAtAM mAMsAhArIone upavAsa para utaravAnI pharaja pADI zake che !!! paraMtu gujarAtanA patrakAre A deDatI duniyA sAme AMkha mIMcIne besI rahyA che. gujarAtanA patrakAre niyA che? nA, nA, hajAravAra, nA. prajAjIvanamAM UMcA Asane virArtI vyaktione paNa asahya saMjogo UbhA thatAM, gabaDAvI pADavAnI zakti gujarAtanA patrakAre puravAra karI ApI che. paraMtu e ja patrakAra Aje ekaMdare sAmAnya kArakuna-mahetAjI eTale 30-35nA gALAmAM athaDAte pagAra meLave che. A nagada satya che, mojUduM satya che. gujarAtane patrakAra, pitAnA vargIya hita pratye, majUrathI paNa beca banIne, gAmaThI kheDu jeTalI ja upekSA seve che. "gujarAta patrakAra saMgha" jevI kaI saMsthAnI janatAne jANa nathI. evuM koI saDeluM jIvatuM haze te tenA para chavAeluM nikriyatAnuM kaphana ene ma mAnI levA Agraha kare che....... 19 mI mArca, 1940 rAtanA navA chellI nodha Aje pharIvAra vAMcyA pachI ghaDIbhara evuM lAgyuM ke huM gujarAtI patrakAra para vinA kAraNa utarI paDyo hato. paNa nA, evuM nathI. A yuga ja pIDitAnA ArtanAdane che, ema kahevAmAM kazI atizayokti nathI. rAjakAraNamAM najare nAkhIzuM te kisAna-majadUranAM zeSaNa ane mUDIvAdIo-jamInadAra-rAjavIonI tripuTInAM damana sAmenI kAramI kikiyArIo ja AMkha sAme aphaLAze. sAmAjika sevAnA kSetramAM daSTipAta karIe te temAM paNa rUDhi ane kurivAjonA bega banelAonI ja vakIlAta AgaLa tarI Avaze. vidhavAo, bALalagna, punarlagna, lagnasaMsthAnI kAyApalaTa va. praznonI khUba garamAgarama carcA dvArA paNa aMte te pIDitane ja pakSa kheMcavAmAM Ave che. sAhitya paNa A yugavatI laDatamAM hakArane sUra pUrAve che. balake pIDitAnA zeSaNa ane zeSakonAM damananuM citarAmaNaja AjanA sAhityanI pradhAna lAkSaNikatA banI gaI che. saI sutAra ne vAMjhA-vaNakara jevA vasavAyA vargathI mAMDIne, metI bIDIvALI, lAkhA vaNakara, rUDakI vAgharaNane
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatA ...] patrakAranA jIvanamAM kiyuM 163 jAjaranuM jatana karanArI mAlI bhaMgIyaNa sudhInAM zeSita pApara racAelI kRtio sAhityamAM savizeSa Adara pAme che. paraMtu saratacUka ke capalI-game tene laIne, paNa athaDAte, kharaDA ne cusAte rahetA eka dUjhaNI gAya je varga, gujarAtanI AMkhe caDavo rahI gayuM che. khUbI te e che ke jIvana sAthe saMkaLAelI virATa ne vAmaNI saghaLI vAta ane duniyAnI rojabarojanI pravRttio para prakAza phekIne prajAmata ghaDavAne jene dhaMdhe che te patrakAra pitAneja bevaphA nIvaDyo che. isapanI nInikathAne pele Araba, jema gadheDAM gaNatAM gaNatAM pitAnI savArInAM gadheDAne gaNavAnuM ja bhUlI jate eja kaMIka khaTake gujarAtanA patrakArenA magajamAM thayA lAge che. paraMtu ene artha ema paNa nathI ke patrakAronAM mIMDAnI bahAra vasatA gujarAtanA Intelligenstia e A vastusthiti pratye AMkhamIMcAmaNAM karavA joIe. It is a conspiracy of silence on their part. hajAro hAthamAMthI pasAra thaI jatA ATha-daza pAnAnA mAmulI chApAnI sajAvaTa pAchaLa keTakeTalA kapijhITaronI uDe uDe tagatagatI DarAmaNI AMkhane, keTakeTalA upataMtrIonI yAMtrika tAlabaddhatAthI deDatI AMgaLIone ane kheMcAI kheMcAIne tUTuM tUTuM thaI rahetI magajanI nADene bhAga paDyo che-tenI pAchaLa keTalI kALI jahemata Bloody strain ne kharco thayo che tenuM janasamudAyane bhAna hotuM nathI. madhamAkhIo sArAye vanamAM bhamIne prakRtinA arka jevA madhane saMcaya karIne ati parizrama pachI rUDa-rUpAne suMdara nakazIvALA madhapUDo bAMdhe che. paraMtu brahmAne zuM sUjhayuM te manuSyanA magajamAM bhamaro mU, ane manuSyane tethI A madhapUDo taTakAvI jatAM jAjI vAra nathI lAgatI. patrakAranI eka jaMgI palaTaNe paNa pRthvInA paDa para ThekaThekANe rajhaLIravaDIne ekaThA karela mAhitI saMcaya, zerI-peDhIne AdamI becAra phadiyAMnI thapATa mArIne jhUMTavI le che. ane zvAsanI dhamaNa dhamatAM patrakArane parase sUkAI jAya te pahelAM te ghaDI pahelAnuM tAjuM chApuM vAsI banI jAya che! kAraNa ke vAcaka janatAne khyAla nathI heti ke rUTara, DI. ena. bI. TAsa, DemaI e. pI. sTephanI vigere DajhanabaMdha nyujha ejansIonI pratinidhi senA duniyAne khUNekhUNe khUdIne Bales of news stuffsamAcAranI gAMsaDIo patranI ophisamAM ThAlave che. riTAga samakSa hiTalaranA bhASaNathI mAMDIne koI gAmaDAmAM thaelA lola mAklInA varasAda sudhInA samAcAra temAM bheLaseLa thayelA hoya che. taMtrImaMDaLanA sabhyo temAMthI TapaTapa khapanA samAcAre tAravavA lAgI jAya che. sensaranI cALaNImAMthI caLAI gayuM hovA chatAM temAMthI keTaluM sarakAra-mAbApane Akara lAgaze, keTaluM patranA saMcAlakonI nAkhuzI varI leze ne keTaluM vAcakanI dharAkI meLavI ApanAra che e badhA nirNaya vijaLI vege karavA paDe che. pAchaLa vadheluM vINAmaNa kacarA-TapalIne svAdhIna thAya che. taMtrI pate taMtrIdha ane taMtrI lekhanA zikAranI talAzamAM nIkaLI paDe che. ThIkaThIka vAra sudhI bhejuM kamyA pachI e pitAnA dimAgane keTalIka vakhata te kRtrima garamI ApIne, UrminA uphALA lAvavA prayatna kare che. ne ati enI kalamamAMthI joIta masAle verAta Ave che. bIjI bAju cabarAka vRttataMtrI (News Editor) paNa kAme lAgI jAya che. judA judA samAna cArone emanA joga sthAnamAM goThavavAnI vyavasthA tene ja karavAnI rahe che. sAthe sAthe patranI nItinI AcherI Takora lagAvI jatA piTA-mathALAo pasaMda karavAmAM paNa te pitAnA magajane sArI kasarata Ape che. sthAnika pratinidhio paNa zaheranI havAmAMthI UMcakI levA jevuM uThAvI lAvIne hAjara thaI gayA hoya che. rajanInI gedamAM bharAelA daMpatImAMnA pati jyAre patnIne umaLakA bharyA zabdo cagaLI rahyA
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 " saMtrI " [ma. hai, bhAgaya Aje eka sarasa Scoop pAra paDI gayA. je. je. hAspITalamAM bhamatAM bAtamI maLI ke jayaprakAza nArAyaNane tenI bimArI vadhatAM polIsanA jAptA taLe Arthara Da jelamAMthI je. je. hAspITalamAM khaseDavAmAM AvyA che. A vAtane gupta rAkhavA athAga prayatno thayA hatA. paraMtu Akhare vAta phUTI gaI ! bAtamI meM yAgya sthAne ravAnA karI dIdhI. ane bIje divase e samAcAra vartamAnapatrAmAM prathama pAne jhaLakyA ! huM bhUlatA na hAu' to muMbainA akhabArAnI kacerImAM pahelavahelAM mArI mAraphata ja A samAcAra paheoMcatA karavAmAM AvyA hatA. Free-lance Journalism ne A eka a scoop hatA. sarakAra para praznAnI jhaDI varasI gaI. chevaTe nAka dakhAtAM sarakArane moDhu udhADavuM paDyuM ane jayaprakAzanI tabiyata viSenI cUpakIdI toDIne yAdI bahAra pADavI paDI. dhanuSa takalInA zodhaka ne gAMdhIjInA AzramavAsI peAlIza enjInIyarane paNu haoNspITalamAM temanA khATalAmAM maLyo. TuMkI vAtacIta daramina paNa temanuM madhura haiyuM bahAra uchaLI AvyA vagara rahetuM nahAvuM. * 24 mI navembara 1940 rAtanA nava. bhakatA ura, hUMphALI patnI ane kumaLAM bAlAnI patrakArane paNa sarve kAI jeTalI khevanA che. paraMtu patrakAranuM jIvanaja evuM che ke patnIne te bahu AkhuM jIvata-sakhya ApI zake che jyAre khUba vadhAre meLavavA iMtejAra rahe che. eTale tA patrakAra-patinA jIvanamAM samatulA jALavI rAkhavAnuM gRhiNI mATe khUba kaparuM banI jAya che. viziSTa mATImAMthI pAkelI patnIja patrakArane nibhAvI zake. evI " joDa meLavavAnuM kAma ghaNI vakhata varSAnI sAdhanA mAgI le che. .. e daramina mAruM " motI vIMdhavA " mATe paNa sagAsaMbaMdhIonAM aMkADA bhIDAvA lAgyA che. eka vaDIlanA patranI kaMDikA AvA prayAseAnI sUcaka che. " ...bhAine enA joga jelamahelamAM nAkhIne senArUpAnI kheDI nAkhavA pUratuM kAma bAkI che. paraMtu e hAphusanI kAcI kerI jevA che. ApaNe hAsanI kAcI kerI utAratA nathI kAraNake nathI to e athANAmAM vaparAtI ke nathI khAvAmAM kAma AvatI. tene samajAvI kAma levA jevuM che. utAvaLa karavA jevuM nathI. paraMtu hatheLImAM bhagavAna dekhADazuM to ja ThekANe Avaze..." * 10 mI phebruArI 1941 rAtanA sADAnava. eka bIjo scoop karyAM, amadAvAdanA ramakhANa aMge pakaDAelA saMkhyAbaMdha mavAlIo mATe jelamAM jagyAnI taMgI paDI. e taMgI TALavA mATe DhasA sAjA satyAgrahIonA kAphalAne sAbaramatI jela mAMthI visApura ke yaravaDAnI jelamAM khaseDavAmAM AvatA hatA. e kAlAthI bharelA traNa relave DabbA polIsa paheA taLe parela pAse lAIna upara paDayA hatA. muMbaI prAMtika ma. samitinA eka sattAvAra niveda (Official Spokesman) pAsethI sAMpaDelI A mAhitI sAMjanA eka agragaNya dainikanA zrI......nA hAthamAM meM mUkI, turata nRttataMtrIne khAlAvavAmAM AvyA. jhaDapI vAtathIta thaI, TelIphonanA DAyale eka judaDI mArI ane Star-reporter ne ravAnA karavAmAM AvyA. traNa kalAka bAda te sAMjanI AvRttimAM A samAcAra Flash thayA hatA. * *
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2jaramAra.] patrakAranA jIvanamAM sakiyuM 12 mI eprIla 1941 rAtanA pANAza. gaI kAle khaDA satyAgrahIonI eka baMdhabAraNenI sabhAmAM, satyAgraha mATe thayelA daMDa bharI devAnI gAMdhIjInI salAha ane evA akaLAmaNa prazna pUchAyA hatA ke tene uDAvI devA mATe AcArya pilAnIne petAnI lAkSaNika TALanI golaMdAjI karavI paDI hatI. 15 mI eprIla 1941 rAtanA dasa. patrakAranA gRhajIvananI viSamatAo, AsapAsanA nirIkSaNamAMthI, vadhune vadhu kAlimA bharI chatI thatI jAya che. e parathI lAge che ke patrakAranuM daMpatIjIvana e bhArobhAra vicAraNA mAgI letA eka saLagate prazna che. "lamanI samazyA" para pustaka ApanAra lekhakanuM jIvana sajAtIya kAmukatAthI kaluSita baneluM kahevAya che. jANItA rAjadArI kAryakara-patrakArane evA mAthAnA patnI maLyA che ke e panI, mahemAnonI hAjarImAM, saMDAsa gaelA bAbAne pati pAse sApha karAvavAnI ke badhI rasoI te karIne eka mAtra dALa pati pAse karAvavAnI haTha pUrI karI zake che. gujarAtI akhabArI AlamanA saphaLa Columnist zrI...kahe che, "meM te mArI sarojanI chIpamAM be metI pakavI ApyAM che. chatAMe mane te sadA lAgyA ja karyuM che ke samAjamAM eka evuM nAnakaDe varga-khAsa karIne patrakArane vargarahevAne ja jene lagnanI cheDAcheDImAM gugaLAmaNa ja lAgaze; ne jene mukta sahacAra ja hulAvIphulAvI rAkhaze"... pelA aMgrejI akhabArane cunaMde patrakAra raghuvIra enI jAtIya pyAsane keneDI bIjanI hajAra moDhe boTAelI bharamAMganAnA palaMga para chipAve che. ne "samI sAMjanA akhabAra" vALA zrI... copATI paranI vidyArthIonI sabhA karIne, "kAke AiDIyala"nA Tebala para mane pUche che ke kaI karI mane gamI? sabhAnA ahevAlamAM, e zrImAna, te chokarInA guNagAna lakhavA mAge che! ane pelo birAdara "yA" patnI vasAvIne tene nibhAvavAnI pUMjI patrakAritvamAMthI na maLatAM, lehIne vepAra kheDatI ujaLI verIo ane khajaNo sAthe haLyo kahevAya che...!! patrakAritvanA phaLiyAmAM pA pA pagalI pADanArane A jhaMjhAvAta kayAM ghasaDI jaze? "Be on your guard, Boy!" "jAgate reje, mATI." 19 mI sapTembara 1941 rAtanA savAdA. eka jabarA Scandal-SaDayaMtranI bAtamI maLI che. jApAnanI IskAmatane ja karavAnAFreezing Order-pachI pilA aMkuzane kAraNe jApAna hajue hiMdamAMthI rU UpALe jAya che evA samAcAra phelAvIne, rU bajAranA eka khelADI bajAramAM khela karavA mAge che. muMbaInI patrakArI duniyAmAM agatyanuM sthAna bAgavI janAra eka Star reporter ne A kAma mATe 800-1000nA kelathI sAdhavAmAM AvelA che. emAMthI DI DI sukhaDI bIjA pAnA vagavALA sahayogIone paNa maLavAnI che. ejanA mujabanA khAsa samAcAra prasiddha paNa thaI cUkayA che.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhivirya vyAkhyAna pUruM thayuM. AcArya vijayajI svaNu parathI bAkInAM pAnAM dhIre hAthe laI pithI bAMdhI UbhA thaI, pitAnA khaMDa tarapha dhIme pagale cAlavA mAMDyA. rastAmAM hameza mAphaka dAra AgaLa UbhA rahI badhA jatA mANasane "dharmalAbha " kahevA lAgyA. hamezanI peThe mahArAjane aMdaranA khaMDa sudhI mUkavA javA nagaranA bhAvika zeTha vimala zIla dAra AgaLa UbhA hatA, temane paNa temaNe chevaTe ahIM ja "dharmalAbha' kahyo tyAre temaNe vinayathI kahyuM: "AvuM chuM ne?" meM jANyuM, Aje tamAre javAnI utAvaLa haze." vyAkhyAna daramyAna kazA paNa saMdezA ke vepAra rojagAranI ke saMsAranI kazI paNa vAtanI khabara kadI paNa na Ave e zenA niyama he, temAM Aje apavAda thayo hato. zerti meTo bhANeja AvIne kAnamAM kaMIka kahI gayA hatA, ane tene tarata pAchAM javAnuM kahetAM zeThanuM mo jarA marakayuM hatuM, e A vicakSaNa AcAryanI najara bahAra rahyuM nahotuM. paNa zeThanI icchA hameza mAphaka pAchaLa AvavAnI jotAM AcArya cAlavA mAMDyuM. zeTha temanI pAchaLa pAchaLa javA lAgyA. aMdara pesatAM AcArya ja jarA smitathI kahyuM, "putra AvyA ?" "jI, hA mahArAja ! meM koIne AvavA kahyuM nahotuM paNa e AvyuM, eTalI AzAtanA thaI gaI te kSamA karo." AcArye prasanna mukhe e ja smitathI kahyuM, te tenuM AyaNa karavuM paDaze." "pharamAve huM sAMbhaLavAne ." "e chokare amane ApI dejo, e Aleya." ane pachI enA para bhASya karatA hoya tema kahyuM, "meM dhAreluM lagna kharuM hoya te ene mahAna dIkSAga che, joke eka grahanI vakradRSTi che te jovAnuM rahe che. mAruM gaNita kharuM hoya te ene varNa tapAvelA senA jevo hoya. ta navamaH manasvI pramapriya taHkAMcana jevI tenI kAyA , te manasvI hoya ane strIone priya hoya. netipane ghaNA mAne che, mane paNa tene abhyAsa che, paNa jinAgame tene mithyAzruta kahela che te yathArtha che e mAre. anubhava che. ApaNI te eTalI pharaja ke ApaNe ene anukuLa saMskAra ApavA. nirNaya te jIva pote pitAne mATe kare e ja khare. ApaNe utAvaLA thaI nirNaya paNa na karAve. mAtra dehanuM saudarya ke mAtra buddhinI pratibhAnuM abhimAna paNa mahAna baMdhana che, te A to bannene yoga che. "jI, mahArAja, Apa kaheze tevA saMskAra pADIza." "prathama te have tamAre zuM vrata laI levuM, ane ene sArI rIte vidyA ApavI. enI meLe vepAramAM paDe te bhale, nahitara enI zakti pahece tyAM sudhI ene vidyA ApavI, alabata jinAgamane anukULa rIta." "jI mahArAja !" 1. nahi karelo AcAra 2. prAyazcitta 3. zrAcarya.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajata samAraka] buddhivirya AcArya zeThanA mukha sAmuM joI rahyA. hajI zeThanI uMmara kAMImeTI nahotI. cothuM vrata levAnI temanI tatparatA keTalI sAcI hatI te jevA temaNe temanI AMkha sAme dRSTi karI, ane temAM abha daDhatA ane zraddhA jeI belyA, "Aja sAre saMsAra tamane vadhAmaNuM Apaze tyAre ame tamAro Akhe saMsAra ane tenuM phaLa laI lIdhuM! grahI agRhI vaccene e pharaka!" AcArye gaMbhIra smita karyuM. Apa kaho che tyAre kahuM chuM. aMdhAriyAM ame vajelAM ja hatAM, ane putra Ave te jAvajIvana cothuM vrata levA amAre pahelethI ja saMketa hato. ApanI e ja AjJA thaIe to huM sabhAgya samajuM chuM. Apa dara varasa padhAratA nathI paNa anukULatAe padhAratA raheze ane AThame varase jarUra padhAraze." dharmalAbha." vimalazIla vaMdIne cAlyo gayo. nagaranA vaMzaparaMparAnA nagarazeThanuM pada nIkaLI jaI pitAne na maLe te mATe te kadI paNa Tipati thati nati, e te AcAryo mAtra sAMbhaLeluM hatuM. Aje, gRhastha hovA chatAM, munione paNa duSkara evuM brahmacaryavrata teNe lIdhuM te pratyakSa joI te cakti thaI gayo. zenA gayA pachI ghaNu vakhata sudhI jyotiSa, vimalazIlanA putranuM bhaviSya, tenI janmakaDalInA graha, jinazAsananuM kharuM hita, mekSa, pitAnuM kartavyAkartavya vagere aneka vicAronA vamaLamAM pharate te keTalIya vAra Asana upara stabdha besI rahyo. vimalazIle putranuM nAma jinadAsa rAkhyuM. tene nAnapaNathI jinazAsananA saMskAra pADavA, jinadharmane anukULa zAstranuM adhyayana karAvavuM e saheluM hatuM. paNa tene mATe AvatAM kanyAnAM mArAM pAchAM vALavAM e eTaluM saheluM nahotuM. teNe vinayathI badhAM mAgAM pAchAM vALyAM. tenI patnIe AmAM tene adabhuta sAtha Apyo. jinadAsanI uMmara ATha varasanI thaI tyAre tapivijya sUri pAchA AvyA. temaNe jinadAsane je, satiSa batAvyo ane pAMca varasa pachI pharI AvavA kahI pAchA vihAre cAlyA gayA. pAMca varasa pachI pharI jinadAsane je, tenI sAthe vAtacIta karI, paNa tene meTa thavA devo joIe kahI pharI vihAra gayA. atyAra sudhI vimalIla sAdhAraNa javAbathI mAgAM karanArAne pAchA vALI zakyo hato. paNa nagaranA gharanuM mAruM eTalI sahelI rIte pAchuM vaLAya ema nahotuM. gAma AkhAmAM vAta thatI hatI ke vimalazIla mAgAM pAchAM vALe che tenuM kAraNa e hatuM ke temane nagarazeThanuM kaheNa che. ane temAM lekene depa paNa na hatuM. nagara zeThanI ekanI eka dIkarI, jinadAsathI cAreka varasa nAnI hatI, jinadAsanI ja nizALe jatI, koInI paNa yojanA vinA bannenI vacce svAbhAvika bAlacita prIti thaI hatI, ane bannene joI harakoI kahI zake ke bhagavAne suMdara je nimyuM che. jinadAsanI paNa evaDI uMmara thaI hatI ke te lokonI vAyakAne artha mabhama paNa samajI zake ane tenuM kautuka anubhave. ane tethI e vAta cokkasa karavAnI jarUra hatI. nagarazeTha pote vimalazIlane tyAM AvyA. pite atyAra sudhI pitAnI padavI mATe vimalazIlanA AbhArI hatA. banne bALako eka bIjAne lAyaka hatAM, te ne pADavAnuM kAraNa jANavA jeTale pitAne haka che ane jANyA vinA nahi kharuM evo mIThe haTha karI beThA. vimalazeThe jInadAsane bahAra javA nizAnI karI ane pachI tavijayajIe kahela badhI vAta karI. jinadAsane varNa tapa kAMcana vAvaNIva-jIvana paryaMtanuM
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra diza [ma. je. vidyAlaya r jevA haze e bhAcAryajIe joyA vinA ja bhAkheluM hatuM. jinadAsanA graho evA che ke je te dIkSA grahaNa kare tA nizAsananA pratApI dhAraka thAya, joke eka grahanI vakra daSTi che tethI rAha jovAnI jarUra che. nagarazeTha samajyA. temaNe kahyuM: " jo dIkSAnI nA kahe te mArA ja rUpiyA svIkAro ane vimalazIle kahyuM : " e kabUla, ane tema chatAM te pahelAM sArA mUtiyA maLe to saMbaMdha karavAne tame chUTA, dIkarInAM mAvatathI kyAM sudhI rAha jovAya ?" " jinadAsane vAtacIta mATe eraDA bahAra kAMDhelA paNa teNe najIkamAM saMtAIne badhuM sAMbhaLyuM, tene khAtrI hatI ke nagarazeThanI dIkarI sAthe potAnA sagapaNanI vAta thavAnI hatI. ane e ja vAta nIkaLatI gaI tema tema te vadhAre AturatAthI sAMbhaLavA mAMDyo, tyAM teNe tAvijayanI vAta sAMbhaLI ane tene ghaNuM ja Azcarya thayuM. tyArthI tenAMmAM e prabaLa saMkalpo jAgyA. mANasanuM mana evuM vicitra che ke e taddana virAdhI saMkalpe eka sAthe pASAvA mAMDe, khaLa thavA mAMDe ! eka bAjuthI tenAmAM strIone paNa AkarSI zake evA pAtAnA tapta kAMcana varNanuM abhimAna thayuM, ane bIjI bAjuthI saMnyAsa levAnI ane jaina zAsananA dhAraka thavAnI mahecchA jAgI, aneka vRttionA vaTALathI tenuM mana khATI UMcAie caDyuM, ane vadhAre durlabha ane vadhAre duSkara mATe ja saMnyAsajIvana levAnA teNe nirNaya karyo. tene meLayuM varasa beThuM tyAre tAvijayajI AvyA. temane have vArdhakyanAM cihna jarAjarA dekhAvA lAgyAM hatAM ane te potAnI vidyAonuM kAI satpAtra zeAdhatA ja hatA. temaNe ghaNI ja mamatAthI jinadAsane melAvyA, ane dIkSA levAnI tenI potAnI icchA che ke nahi te pUchyuM. tene spaSTa samajAvyuM ke jo saMsAranI jarA paNa IcchA hAya to saMsAramAM ja javuM, ane sAcA saMskAra haze to enI meLe bhaviSyamAM dIkSA maLI raheze. jinadAse sAmA prazna karyA: " Ape saMsAramAM gayA pachI dIkSA lIdhelI kaeN gayA vinA ja ?" . sarva prasanna thaI gayA. tapAvijayajIe kahyuM: " saMsAramAM gayA vinA ja. "" 'tyAre hamaNAM dIkSA levAthI ApanA jevuM jyotiSajJAna mane maLaze ? " " jIvanamAM kadI nahi lAgelA evA tapAvijayajIne mahAna AtmAta lAgyA. peAte ja vimalazIlane jyotiSa uparathI vAta karI te bhUla jaNAI, tene pazcAttApa temane thayA. badhA AdhAta ane badhuM duHkha gaLI jaine mAtra eka niHzvAsa nAMkhIne temaNe dhImethI kahyuM " jinadAsa, be varasa vadhAre vicAra kara. dIkSA tapane mATe levAnI hAya che. vidyA tA AvavI hAya tA Ave, ane jyAtiSa tA mithyAzruta che. enA lAbhathI dIkSA levAya nahi." < e eka divasa pachI vimalazeThe karI dIkSAnA prazna kADhyo. tyAre pharI niHzvAsa nAMkhI e eTaluM ja khelyA ke " hajI uMmara thavA che. " vimalazIle kahyuM ke zAstra pramANe e vyakta pa thayela che. tyAre surie kahyuM: " uMmare teA thayela che, paNa ame to kAvyazAstrakArAnA mata ahIM ISTa gaNIe chIe. saMsAranA bhAvAne vyaktarUpe samajI zake pachI dIkSA mAgaze tA vicArIzuM. " jinadAsa catura hatA. tene lAgyuM ke kholavAmAM tenI kaMIka bhUla thaI che. teNe niyamita vyAkhyA nAmAM javA mAMDayuM. zAstrAdhyayana karavA mAMDayuM. peAtAnI zI bhula thaI hatI te te samajyA, ane evI aihika vAsanA kADhI nAMkhavA teNe tapapUrvaka athAga prayatna karyo. e varasa pachI ta`vijayajI pAma AvyA ane pUchyuM, "krama, dIkSA levI che ? " 5. dIkSAgya uMmarane mATe e pAvaka rA6 che.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatastrAra] vivijya 1es zA mATe?" karma apAvavA mATe." saMsAranI vAsanA nathI?" "bilakula nathI ema te kema kahevAya ? paNa tapa vaDe ane gurunA pratApe te TALI zakIza." tapivijayajI ane AkhA saMdha rAjI thaI gaye. jinadAsane dIkSA ApI buddhivijaya karyo. jaina saMghe ane khAsa karIne nagarazeThe meTe utsava karyo. jUnA kuTuMba-saMskArothI dUra karavA ane saMnyAsanA saMskAra daDha karavA tapavijyajI tene dUranA rAjyamAM laI gayA, jyAre rAjA jinazAsanane mAnanAre hato ane tapovijyajIne bhakta hatA. tapivijyajIe Aja sudhI ziSya nahi kare ane A vakhate AvA tejasvI svarUpavAna ziSyane laIne AvyA tethI lekAmAM bane mahimA vacce ane buddhivijaya tarapha saune kautuka thayuM. buddhivijaye abhyAsamAM sArI pragati karavA mAMDI ane tethI tenI kIrti vadhatI gaI te sAthe te juvAna thavA lAgyo tema tenI kAMti paNa vadhatI gaI ane adhuM samajatI adhuM nahi samajatI lokajanatAe sahastra jIbhe ane sahastra nayane tene rUMve rUMve sabhAna karI nAkhyo. tenI ekaeka kriyAmAM kaI addabhuta chaTA dekhAvA lAgI. jIvananI keIpaNa rItabhAta eTalI sAdI nathI ke jemAM mANasa chaTA na ANI zake! guru A sarve mAyA samajatA hatA, ane ziSya mATenI temanI ciMtA vadhatI jatI hatI. te vAraMvAra saMnyAsadharma, vAsanAmAbA, vAsanAnI chetarapIMDI upara ziSyane kahetA, ziSya buddhithI samajata jaNane paNa tenAM mananAM UMDANamAM buddhinuM abhimAna, zarIranI tejasvitAnuM abhimAna, strIone ane lekine cakti karI AkarSavAnI vAsanA vadhatI jatI jaNAtI hatI. paNa eka divasa te evo banAva banyo ke citAne badale temanuM AkhuM mana ukaLI UThyuM. buddhivijaye pitAnI sarva saMpatti ane zakitanA pradarzanapUrvaka gocarIe gayele, ane tyAM nagaranA kaTipatinI dIkarI enA para eTalI mohita thaI gaI ke tenA hAthamAMthI vaherAvavAnuM vAsaNuM paDI gayuM! pavijayachanA duHkhana ane dhRNAne pAra na rahyo. "ATaATalA divasathI tane kahuM chuM ke tAre mela samaja, ne tene kSINa kara. tene badale, tArA ja nahi paNa mArA saMyamajIvana upara para pANI pheravavA beTho che !" - buddhivijaya gurune tApa jIravI zake nahi. te gabharAI gayo ne belI UThyo: "mahArAja, khUba samajavA prayatna karuM chuM. kaMIka samajuM chuM. paNa..." zuM samaje che?" mahArAja, mAre doSa nathI. mArA janmasarakAre kharAba che. Ape te divase vyAkhyAnamAM kaheluM tema, mArAM mAbApe je saMyama pALele, tenI vakarelI vAsanAnA saMskAra mArAmAM jAya che. prayatna chatAM" thoDA divasa pahelAM tapivimalajIe gRhasthajIvana ane saMnyAsajIvanane bheda samajAvatAM kaheluM ke keTalAkanI vAsanA mAtra damanathI ane ciMtanathI zamI zakatI nathI, damanathI UlaTI vakare che. temane mATe gRhasthajIvana che. evAoe gRhasthajIvananA saMyamaniyamathI vAsanAne vaza karavI joIe jema bhaDakatA cheDAne dhaNuM paMpALa paMpALatA ane ghAsa cArA Apati Apati vaza kare tema. A khulAse sAMbhaLatAM tapivijyajIne krodha hAthamAM na rahyo. temanAthI belI javAyuM: "keTaluM pApA mArA vyAkhyAnane keTalo durUpayegA pitAnA pApane mATe bIjAne mAthe doSa caDAvavAnuM kevuM
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 tirapha [ ma che. vidyAlaya cApalya! ane te paNa mAbApane mAthe! tArA para moTAmAM mere upakAra karanArane tuM A badalo Ape che, te tuM jenA para upakAra karIza tenAthI ja tAro sarvanAza thaze e nakkI jANaje--je ke tuM te kaI upara upakAra ja karavAnuM nathI !" te disava gue bejana lIdhuM nahi. bIje divasa buddhivijaye kSamAyAcanA sAthe AleyaNa mAgyuM. gurue kahyuM, sIe pitApitAnuM AleyaNa karI levuM joIe. koI koIne salAha ApI zakatuM nathI. buddhivije ATha divasanA upavAsa karyo. pitAnI meLe tapa kare che e vAtathI sahAdhyAyIomAM ane rAjadarabAramAM paNa tenI kIrti vadhI. eka divasa rAjAe pite AvI gurune bheTe ziSyanAM, tenI buddhinAM, tenI tejasvitAnAM, tenA tyAganAM, saMyamanAM vakhANa karyA, tyAre tapivijayajIe kahyuM, "je mANasane sAme gAma javuM che, te te cAlavAnuM keTaluM bAkI rahyuM e ja vicAre. thAke te pAcho pharIne keTaluM cAle te jovA ubhA rahe! tema tyAga karanAre keTaluM choDyuM te na vicAravuM joIe, kyAM javuM che ne te keTaluM dUra che te vicAravuM joIe. je mANasane tarIne sAme kAMThe javuM che, tenI nIce eka mAthI pANI hoya teya sarakhuM ane pAMca mAthaDAM hoya te paNa sarakhuM, tene te sAme kAMThe javuM che. jene DubakInuM kauzalya dekhADavuM che tene mATe pharaka kharo! paNa jene sAmA kAMThe pahoMcavAnI tAlAvelI che tene e kauzalya dekhADavAnI tathA nathI hotI. ane DubakI mAranAra kauzala dekhADI zake paNa tene bavAne bhA khare. sAce sAdhu A vicAra nathI karate. ane dehanI kAtinuM abhimAna zuMdeha te bhautika vastu che. bhautika upAthI paNa de evo karI zakAya." rAjAe pUchyuM: "bAghepacArathI dehano varNa badalAvI zakAya khare ?" hA, evA upacAsa hoya che. keTalAka guruo dharmamAM zraddhA besADavA evAM kAmamAM paDe che, paNa e sarva avaLA rastA che." buddhivi bahu ja dhyAnathI A badhuM sAMbhaLyuM. niSanA ghaNAe graMtha bhaMDAramAM hatA, paNa gurue te bhaNAvavAnI nA pADI hatI. paNa A bAhyopacArane eka ja nusakho maLI jAya te ghaNA camatkAra karI batAvAya ! tene jinazAsanane pracAra karavAmAM upayoga karI zakAya! aneka rAjyo upara sattA besADI zakAya! buddhivijyanI badhI svArthI mahecchAoe jinazAsananA pracAranuM rUpa lIdhuM. upavAsa daramyAna pitAnA jIvanane anukULa jIvana ghaDavA teNe mahAna nizcaya karyo. upavAsa pachI paMdareka divase gura, buddhivijya ane pitA pAse bhaNatA bIjA keTalAka sAdhuo sAthe vihAra karI gayA. kArtinA pradezathI dUra laI javAthI ziSyane phAyado thaze ema temaNe mAnyuM. ane buddhivinA vartanamAM temane kharekhara phera dekhAze. have teNe TApaTIpa choDI dIdhI hatI ane zAstrAdhyayana upara te vadhAre dhyAna Apato hate. gurunI sevA paNa te vadhAre niSThAthI karavA lAgyA hatA. eka divasa buddhivijaya gurunI upacaya karatAM kaMIka vicAramAM paDI gaye dekhAze tyAre gurue pUchayuMH "kema zA vicAramAM paDI gayA che?" jI, ApanAM vacananuM manana karuM chuM." kayAM vacana che"
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ rjatamAraka ] muddhivijaya 175 " nahiM, Ape te divase mahArAjAnI sAthenI vAtacItamAM kahelAM ! Ape te vAtacItamAM kahelAM paNa saMyamadharmanA badhA upadeza eTalAmAM AvI jAya che. Ape bakI mAravAnI ane taravAnI vAta karI te barAbara che ! kevuM suMdara dRSTAMta ! '" ahita karanAra tarapha krodha na karavA e duSkara che, paNa Adha paNa jItI zakAya che. khuzAmata jItI zakAtI nathI ! guru buddhivijaya upara prasanna thaI gayA. dhIme dhIme tenA tarapha mamatA vadhI. dhIme dhIme buddhivijayane temaNe sarva chUTa ApI. AkhA pustakabhaMDAra have tene mATe khullo hatA. gurue vAMcelI ja pothIo vAMcavA teNe lADathI mAgaNI karI ane gurue pAte vAMcelI pAthIe bhaMDAramAM kyAM che te batAvI. te eka eka paiAthI khAlI joI gayA. temAMthI ekamAMthA tene suvarNavarNaprayAganAM cAra pAnAM maLyAM, e e ja prayAga hatA. ta AneAmAnA e prayAga aneka vAra vAMcI gayA. aneka graMthA ane kASAnA AdhAre te badhuM samajI gayA, mAtra eka zabda tene na samajAyo. - A mAvitra eTale zuM ? ' sAdhAraNa artha to jaMgalanA mANasa, paNa e artha ahIM besatA na hAtA ja ! teNe gurupAse kASagraMthanuM adhyayana rArU karyuM, thoDA ja divasamAM Ava zabda Avyo. gurune pUchyo. zue kahyuM Avika eTale jaMgalamAM rahenArA----jaMgalanA rAjA, ThAkaraDA e artha paNa thAya. paNa e artha prasiddha hatA, ane e pelA nusakhAmAM besatA naDDAtA. teNe prazna karyoH "kAI jagAe eka rAjAnA pratApanA varNanamAM vAMcyuM che ke teNe ATavikAne ATavikAnI peThe AvyA ! tyAM bIna AyikanA artha zeA ?" ' sAhityamAM AvA zabda pahelI ja vAra huM sAMbhaLuM chuM. paNa artha spaSTa che. bhInna vikano artha jene aDAyuM chANuM kahIe chIe te. tyAM gAmaya zabda umerI levAnA che. rasanA graMthAmAM geApana mATe A pramANe nAma anukta rAkhe che." "C rk rasa eTale? " rasAyana zAstra, vaidakanA rasAyanavibhAga. buddhivijayanA caherA ekadama prazna,llita thaI gayA. tapAvijaya te joI gayA. temaNe tarata pRyuMH kayA graMthamAM AvikanA AvA prayAga tame jAyelA ! ** "3 mahArAja, yAda nathI. kadAca mahAbhAratamAM vAMcyuM haze ke kAI bIjA purANamAM." purANAnuM nAma dIdhuM eTale have batAvA joie ema kahevApaNuM rahyuM nahi. guru tatkSaNa daDha pagale kahyA. buddhivijayane tyAM ja rAkhI bIjA be zikhyAna sAthe laI matha bhaMDAramAM gayA. jeTalAM jeTalAM jyAtiSanAM ane vaidaka camatkAranAM puratA hatAM te badhAM hAtha kADhI kADhI tenA eka khaDakalo karyAM. potAnA ja aMga uparanuM vastra kADhI temAM badhAM bAMdhyAM ne ziSya pAse upaDAvI bahAra laI gayA. vaheArAI gayelA agrAva padArthanI peThe e badhA maMthAne dUra jamInamAM UMDA khADA kheAdI bhaMDArAvyA. muddhivijaye zAka ane pazcAttApanI mudrA dhAraNa karI chatAM tenI AMkhamAM guru eka prakAranA vijaya pArakhI gayA, [ -buddhivijayane AkhA nusakhA meDhe hatA !- ] paNa kAMI khAlyA nahi. te divasathI tapAviyanI prakRti lathaDavA mAMDI. temane ekadama vArdhakya AvyuM. temane kazAmAM rasa na rahyo. jANuM, na sudharI zake evI kAI mahAna bhUla thaI hAya, AkhuM jIvana hArI beThA ya tevI nirAzAmAM teo kaLatA gayA. muddhivijaye temanI adbhuta sevA karI. tenI sevA zaheramAM, rAjakulamAM ja nahi paNa AkhA jaina saMdhamAM vakhaNAvA mAMDI. saune lAgyuM ke tapavijaya potAnI pachI tene ja AcArya pade sthApaze. paNa e AzA phaLIbhUta thavAnAM kAMI cihnA dekhAyAM nahi. dhImedhIme lAphAe tenuM kAraNa
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjabhAra] prAcIna gujarAtI sAhitya saMbaMdhamAM keTalAeka jamA 3 Adikavi eTale? ane kezu? bIje bhrama-narasiha mahetAne Adikavi kahevAmAM Ave che, eTale e kathana prAcIna gujarAtI kavitAne pahelavahele nirmAtA kahevAmAM Ave che, te che. paNa je arthamAM mahetAne Adikavi kahevAmAM Ave che te arthamAM e kathana bhrAmaka che. prakaTa, aprakaTa prAcIna sAhitya jenAra vicAranArane jaNAya che ja ke narasiMha mahetAnI (saM. 1470-1530) agAu jaina ane jainetara brAhmaNa kivio e ghaNuMka che ane vividha jAtibhAtinuM sAhitya lakhyuM che. narasiMhathI ja te sarjavA mAMDyuM che, evuM vidhAna thatuMkarAvAtuM hoya, te te avAstavika ja che. e sAhityanI pUrI parakha tema jANa paNa narasiha AdinAM kAvya prakaTa thayAM tyAre tenA prakAzake tema vAcaka parIkSakane na hatI, ne tethI e bhrama prasaravA pAmyo hatA. chatAM e samayanA sAhityanA sarjakAnA pratIka tarIke narasiha mahetAne mUkavAmAM Ave. e arthamAM tene Adikavi mAnavA-manAvavAmAM Ave to temAM kAMI khoTuM nathI. ethI kAMI narasiMhanI parve jaina vA jainetara kavio thayA nathI ja, ema siddha thatuM nathI ja. sAhitya vAMchA narasiMhanA samaya agAunI hatI ja, e nirvivAda che. rA.rA. mehanalAla dalIcaMda desAInA "jaina gurjara kavio bhAga 1 e granthamAM noMdhAelA, kavio ane temanI kRtio jevAthI A vastusthitinuM samAdhAna maLI raheze. jainoe dezI gujarAtI bhASAnuM vAmaya sarjavAmAM, ane tenAM pramANarUpa pustake racavAmAM bezaka puSkaLa ane teya saMmAnya phALo Apyo che. temaNe sAhityane saundaryavatuM, rasavanuM, ne samRddhivanuM karyuM che, eTaluM ja nahIM paNa mAtRbhASA gujarAtIne sanAtha, sagarva karI che. temaja nemI vijaya, udayaratna, Adi kavio te gharagaththu kavio thaI paDyA hatA. A paNa have vividha prakAzanothI siddha thaI cUkeluM hovAthI A muddo AthI vizeSa vistRta carcA ane UhApoha mAgI letA nathI. 4. jenI ane brAhmaNI sAhityanA saMparko trIjo bhrama jaino ane brAhmaNonAM sAhitya judAM judAM pRthaka pRthaka mArge anyanI asarathI rahita rahIne khIlyAM hatAM, ema je kahevAyuM che, te che; jANe jaina ane brAhmaNa kavionA kAvyaviSayo tema ja tenA jhIlanArA vAcakenI rUcio nirALAM hoya, jANe temanA jIvananA uddeza ane lakSya vidizAvatA hoya, jANe temanA saMsAra vyavahAra bhinapravAhavALA hoya, jANe teonA parasparanA saMbaMdhe, saMsargo ane sahavAsa arapRzya hoya. paraMtu A eka napAyo, beje bhrama ja che. vedanA vArAthI janatA tenAM gUDha rahasya samajavA ane jIvanamAM te utaravA vivecaka kathA tathA vArtA mAgI le che. vedAdinA gahana siddhAtenAM rU5Adi dvArA sphoTane, saMvAdonA tathA kathAsaMvAdanA rUpamAM brAhmaNa ane upaniSadethI prApta thAya che. purANe paNa e ja muddo siddha kare che ne prabaMdhe tathA kathAo vArtAsAhityane itihAsa prarvatAve che. jene paNa muddAme A heIne, upara jaNAvelI sAhityaprathAnA cAhaka ane grAhaka che. apabhraMzayugathI kathAvArtAdi gurjara sAhitya vikAsa pAmatuM jaNAyeluM che, ne temAM A sau purANA sAhityathI sarvaze sattAna jaina sAhityasarjakone phALe kAMI ocho nathI. temane e phALo bezaka vizALa ane samRddha che. jene ane jeneti-(brAhmaNadinAM sAhityanAM mULa poSaNa ane dhAvaNe vedAdi temaja purANAdi avazya che ane hareka samaye te bane nikaTa saMsargamAM rahetA, temaja anyane AdhAre vikasatAM, rasavaMtAM thatAM praphullatAM rahelAM jaNAyAM che ja. banne janAdaLAnI cAritryanI tathA puruSArthanI, nItivyavahAranI bhAvanA samAna che. ane tethI vedAdinA upabRhaNarUpa mahAbhArata ane rAmAyaNanA kathAprasaMge, purANonA AkhyAne ane upAkhyAne, tema ja pracalita daMtakathAsAyei, ane prabaMdha uparathI jema brAhmaNasAhitya khIlyuM che te ja dhATie jene jaina sAhitya evuM nAma khasusa ApavAmAM Ave che te paNa khIlyuM che. jaina sAdhuo ane sAhityasarja
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 aMbAlAla bu. jAnI kenA zikSaka brAhamaNo ghaNuMkharu hatA. brAhmaNI sAhityanA pAkA abhyAsI tema ja vivecaka ja nahIM, paNa tenA anusaraNanA upAsake, tema niSNAta niko hatA. uparAMta temane temaja jaina rasika janasamane vyavahAra paNa pUMThe lAgela hatA janityanA saMsArasamAjabaMdhanenA baMdhe vaLagelA hatA ja, eTale vyavahAramAM paNa bane keme vizeSa nikaTamAM rahelI hatI. eTale taddana bhinna prakAranAM, bhinnaci ane bhinna UrmivALAM sAhitya racAya, e saMbhavita vA zakya na hatuM. varasthiti paNa tema nathI jadharmavRtti vA dharmapraNAli badalAtAM kAMI mULa lokamAnasa ane sacitaMtra sarvathA palaTAtuM nathI. jaina rAmAyaNa ane jaina mahAbhArata, jaina harivaMza, jaina rAsAo, jaina prabaMdha, jaina kathAsaMgraho, vagere jevAthI A kathananI sabaLa pratIti thaze ja. uparAMta vividha kathA-vArtA sAhityanA sAme paNa A vidhAnane TekavatuM jaNAze ja. 5. prAcIna kA bhASAntare nathI ja cethe bhama-prAcIna tema ja madhyakAlIna kavioe mahAbhAratAdinAM kevaLa sAdA ane nirasa bhASAnare ja, alabata sArarUpa bhASAntare karelAM che, ane te thoDAM ja che, Avo eka bhrama sevA che, kaho ke ube karAya che. paraMtu temanAM AkhyAne tathA anya sAhityakRtio jenArane tema vicAranArane jaNAyuM che ke e kevaLa bhASAntare nathI tema nirasa pitha paNa nathI ja. TheTha narasiMha mehatAthI mAMDI dayArAma sudhI je rAsa, prabaMdhe, AkhyAna, vArtAo lakhAyAM che, je vividha jAtibhAtinAM sAhitya racAyAM che, tenI sahRdayI samIkSA ke mULa sAthe sarakhAmaNuM karavAthI jaNAyuM che ja ke e kavioe mahAbhAratAdinAM temaja purANadinAM pAne, e pAtranA saMsAra tathA jamAnAne pitAnA jamAnAnA raMge ane opa ApyA che, ane jANe e sahu pAtra gharagaththu hoya, tema rajU karyA che. pitAnA samayanA saMsAravyavahAramAM bhAga letAM hoya tema Abehuba nirUpyAM che, pitAnA saMsAranA ulAsA, rUsaNAM, zAka AdimAM vyavahArarata nirUpyAM che. narasiMha mehatAnuM "jogIndrapaNe zivajI! tamAruM meM jANyuM jANyuM, jaTAmAM ghAlI ne A te kayAM thakI ApyuM re?" e pada anya kavinuM "mArA bApe lachana loluM lAla, jAdavakula kayAM joyuM ?" e pada temaja kRSNalIlAnAM paNa keTalAMka lokajIbhe caDelAM pade enAM dRSTAMta che. kevaLa kRSNa ane zivasaMbaMdhamAM ja Ama nathI thayuM, zakti, rAma ane anya devAdi saMbaMdhamAM paNa vastusthiti tevI ja che. e kavioe te ApaNA vartamAna saMsAramAM cAlatAM patipatnInAM rUsaNAM, deha, ApaNuM sArAmAThA sAmAjika sAMsArika prasaMgonAM ane sTavalananAM ApaNe kRSNa, rAma, ziva, zakti AdinA saMsAramAM javalata rIte pratibibita karyo che ja. re! te samaye devArtha citra, saMgIta, nRtya zebhana Adi kalAne, pAka Adi sAmagrIone viniyoga savizeSa thato hate. 6. vividha prakAra ane baranAM sAhityasarjana: uparAMta e sahadathI lekakavioe aneka prakAranAM sAhitya umaMgabhera kheDyAM che, temAM jIvananA ullAsanA paDadA pADyA che, AnaMda, prada, bahalAvyA che. jUnI gujarAtInA sAhityanAM bara ane pUra jenArane AnI khAtrI thayA vinA nahIM rahe. itihAsa, kathAvArtA, zRMgAra, ane kAmakalA, AkhyAnAdi, tatvajJAna ane adhyAtmacintana vagere vagerenAM kavitAsAhitye nirUpyAM che, jenI yAdI kaika vistRta A lekhake zrI harilIlA SoDazakalAnA udaghAtamAM pAnA 8 thI 13 mAM ApelI che, te jevA vicAravA sahRdayI abhyAsIone namra vinaMti che. 7. jene sAhityakevaLa dharmamaya nathI ja pAMcame bhama-jaina sAhitya kevaLa dhArmika che, stavane, ane tethI ja samRddha che ema kahI, tenI upekSA karavI, e paNa taddana avAstavika che, amulya vastunI aMdha upekSA karavA jevuM che. phAguo,
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ jatamArI prAcIna gujarAtI sAhitya saMbaMdhamAM keTalAeka jame 183 naMda bIsI, sihAsana batrIsI, sUDAbahetarI, AMbalarAsa, vivAvilAsa pavADe, kAmakalA copAIo vagere brAhmaNI sAhityasarjananI rItie ane dhATie racAelA grantha jenArane A satya samajAze. keTaluMka jainI kahevAtuM sAhitya brAhmaNI sAhityanuM preraka ane dazaka paNa niHzaMka nIvaDeluM che. 8 brAhmaNI sAhitya kevaLa bhagataDuM sAhitya nathI che chaThTho "ma-janA kALamAM kevaLa kRSNabhakti ane teya zRMgArika bhaktinAM ja pado lakhAtAM hatAM, e paNa eka bhrama che. alabatta narasiMha mahetAe tema bhAlaNa Adie kRSNabhaktine amuka aMze zRMgArika bhaktinAM pada lakhyAM che, e kharuM. paraMtu tattvajJAna, adhyAtmatatva, saMskRta nATake, kAvya, Adi sAhityanA khaMDa vagere paNa temaja keTalAMka sArAM sArAM subhASita (gAya veLa...) gujarAtI bhASAmAM rasabhara utAyAM che. bhAlaNe te naLAkhyAna, mRgalI saMvAda, kAdaMbarI, dhruvacarita temaja rAmalIlA, vigere pitAnA * jamAnAnA ane saMsAranA raMgathI raMgI AlekhyAM che. bhIme pradhacaMdrodaya nATaka lAkSaNika rIte avatA che. kezavadAsane kRSNakrIDAprabaMdha paNa rasALa che. nAkara, viSNudAsa vagerenAM AkhyAna te prasiddha ja che. ne tenuM vizeSa samAdhAna meM upara jaNAvelA, harilIlAnA upadhAtanI yAdI jotAM thaI zakaze. 9. prAcIna sAhitya kevaLa padyamaya nathIH sAtame zrama-vaLI kevaLa pavasAhitya ja lakhAyuM che, ne gava nathI lakhAyuM, e paNa eka bhrama che. alabatta e gavasAhitya sAhityika nibaMdhenuM nathI, paNa upadezanuM nItipratipAdaka kathA-vArtAonuM che, tema ja temAM kalA, alaMkAra, khacita vAkyazailI, vagerenAM ADaMbara tema bhAgAre nathI; paNa sAduM, saraLa ane gharagaththu chatAM sacoTa bhAvanAtmaka gava te avazya che ja; te jamAnAnA lekasamUhonAM hRdayane soMsaravA bhedatuM ane UMDe Adara pAmeluM sAhitya che. 10. e sAhitya mAtra vaiSNavI nathI AThame bhrama-prAcInakAvyasAhitya, kevaLa puSTimArgIya vaiSNavI sAhitya racAyAnuM keTalAka mAne che, e temanI vastusthitinI kevaLa ajJAnatA vA pUrvabaddha vahemabhAvanA jaNAve che. te bezaka sarvagrAhI arthamAM vaiSNavI che. uparanuM vidhAna karanArAo e bhUlI jAya che ke puSTimArgIone kRSNa te gepIone kuNa, yazodAnA usaMgamAM ramate bALaka kRNa, jyAre kaMsane saMhAraka, mahAbhAratanA yuddhane khelaNahAra kRSNa, lakSmI, rukimaNI, satyabhAmAne priyatama kRNa, te jamAnAnA saMsAra ane vyavahAranA vAtAvaraNathI raMgAele kRSNa, uddhavAdine bhAgavata dharma prabaMdha kRSNa, gItAjIne saMdehaka kRSNa, prAcIna kavitAmAM savizeSa jovAmAM Ave che. premAnandAdine kRSNa sAMpradAyika kRSNa nahI paNa paurANika kRSNa che. saMta mArgaenA rAma ane kRSNa ethI kaika judA che. eka rIte kahIe te caturvidha vaizaNava dharma prAcIna sAhityamAM gavAelo sAMpaDe che. ziva ane zaktine uddezIne paNa vividha rasotpAdaka sAhitya racAyelAM sAMpaDe che. kabIra Adi saMtAnAM, akho, dhIre, bApu, Adi bhakatonAM sAhitye kAMIochAM utkRSTa nathI. jAo, pIrANAo ane matapaMthIonAM sAhitya paNa vividha raMgI che. nirAMta, kubera, rAje, prItama AdinAM sAhitya anya dharmIonA keTalAka saMrakAre ane paricayothI saMskArAelAM che. A pramANe je keTalAka bhame pracIna gujarAtI sAhityasaMbaMdhamAM prarvatatA vA pratApelA badhA jAyelA che, tenuM avalokana, alabatta kaMIka acharatuM ane saMkSipta avalokana karI, ATalethI ja vira
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMbAlAla bu. jAnI [.. vivAhaya rajatawAra]. mavuM lAge che. bAkI prAcIna kavio, jIvana-ullAsa zuM te jANatA-nirUpatA ja na hatA, mAtrabhUtyunA payagaMbaro hatA, rAjIyA gAnArA rotala hatA, cAlI AvatI pareDamAM paDelA gaLiyA baLada hatA, sAmaLe vArtAsAhitya kevaLa pitAnA purogAmI jana Adi vArtAkAranA ja anukaraNa ane anusaraNamAM lakhyuM hatu, premAnandanA ziSya vIrajIe phArasI sAhityanuM anusaraNa karyuM che, premAnaMdanAM nATake tenAM nathI, paNa hAlanA zibI rAjA ane dadhicI muninAM lakhelAM che, traNa traNa premAnaMde thaI gayA che, dayArAme zRMgAra sAhitya racI vilAsamArganI preraNA perI che, dayArAmanuM cAritrya zuddha na hatuM, nAkara, viSNudAsa Adie kevaLa thayAM ja lakhyAM che, nATakAdi bhajavAtAM ja na hatAM, chaMda, vRtAdi jUnA sAhityamAM maLatAM nathI, kAraNa temAM e sAhitya racAyeluM na hatuM. ane mAtra arvAcIna navavidhAnavida kuzaLa, kavi, kavione ja e ijAro che, sAmaLa premAnandane jhadhaDo, vagerevagere vividha bhrame vibhrame, vicAravA ane nirAkaraNa karavA jevA che. chatAM ahIM te prasaMgamaryAdA temaja avakAzamaryAdAne aMge, ATalethI ja viramavuM yogya lAge che. dati rAmA vAstavika rIte gujarAtI bhASAnA gayu che. IsavI sananA dasamAM agiyAramAM zataLI cAdamA zataka sudhIne pahele yuga; paMdaramA zatakathI sattaramA zataka sudhIne bIjo ane te pachInAM zanakene trIne. pahelA yuganI bhASAne apabhraMrA ke prAcIna guja rAtI nAma ApavuM paDe che. bIjA yuganI gujarAtI je sAmAnyarIte hAlamAM banI gujarAtInA nAmathI oLakhAya che, tene madhyakAlIna gujarAtI kahevI khyA che. trIjA yuganI gujarAtIne arvAcIna gujarAtI saMjJA ApavAmAM matabheda hoya ja nahi. uparanI hakIkata dhyAnamAM letAM gujarAtI sAhityanI kalamaryAdA hajAreka varSanI thavA jAya che. ATaluM januM sAhitya tenI bhaginIonA sahAramAM maLI AvatuM nathI, tene lIdhe e savizeSa mUlyavAna bane che. prathamayuganuM prAcIna gujarAtI sAhitya nirmaLa premabhAvanA pitAnuM ne utAvaLa dezabhaktithI ubharAtuM utsAhapUrNa che. je kALAM jevI rozanI riti, tevuM tenuM te kALanuM sAhitya hoya che. IsavI sananI agiyAramI, bAramI ane teramI sadI gujarAtanA parama avayudayanI hatI. cAMciyA ane jyArAne rAsana thatAM e vyApAra jaLamArge na sthaLamArge dhamadhokAra cAlI rahela hatA, dezane udyoga khIlAvavAne mATe bahAsthI lipIe teThAvI vasAvyA hatA. kavi, pAMcAla, zani, prayAga, ayodhyA Adi sthaLanA aitriya brAhamaNone ANI dezamAM jude jude sthAne rAkhyA hatA. viddhAnene saMpUrNa Azraya maLI rahyA hatA, te eTale sudhI ke hemAcAryanuM nyAkaraNa hAthanI aMbADImAM rAjadarabArI savArInA ThAThathI meDhI dhAmadhuma sAthe mahArAjA siddharAjanA sararavatI baMDAramAM padharAvavAmAM AvyuM hatuM. AvA samathanA sAhityamAM zurAtanI jvALA ane videzanItinI ti bhabhakI rahe te svAbhAvika che. sAhityanA kArya sAthe dezanA uaI saMdhAya ja che. -di. ba. zivalAla ha -
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ // jayati zrIvIravardhamAnasya pravacam // chedasUtrakAra ane niryuktikAra lekhakaH muni puNyavijyajI rana adAyamAM ghaNA prAcIna kALathI chedatrakAra ane niyukti kAra tarIke caturdazapUrvadharathavira Arya bhadrabAhasvAmI jANItA che. A mAnyatAne keTalAe prAcIna graMthakAroe temanA graMthamAM jaNAvI che, ane e ja mAnyatA Aje jaina saMpradAyamAM sarvatra pracalita che. paraMtu niyukti, caNi vagere prAcInatama pratyenuM sUkSma adhyayana karatAM temAMnA ullo tarapha dhyAna ApatAM uparokta 8 sAMpradAyika mAnyatA bAdhita thAya che. eTale A lekhamAM upara jaNAvelI cAlu sAMpradAyika mAnyatAnI banne pakSanAM sAdhakabAdhaka pramANo dvArA samIkSA karavAmAM Ave che. chedanA praNetA caturdazapUrvavidda bhagavAna bhabAhusvAmI che" e viSe koIpaNa jAtane visaMvAda nathI. jo ke kedamAM tenA AraMbhamAM, aMtamAM agara koIpaNa ThekANe khuda anyakAre pitAnA nAma Adi kazAyano ullekha karyo nathI, tema chatAM teozrInA pAchaLa thaela granthakoe je ullekha karyA che te jotAM spaSTa rIte samajI zakAya che ke-chedasUtrakAra caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhasvAmIja che. dazAzrutaskaMdhasaranI niyuktinA prAraMbhamAM niyuktikAra jaNAve che ke - vaMdAmi bhAvAhuM, pAINaM carimasagalamuyanANi / suttassa kAragamisi, sAsu kappe ya vavahAre // 1 // arthAta-"prAcInagetrIya, aMtima zrutakevalI tema ja dazAzrutaskaMdha, ka95 ane vyavahArasUtranA praNetA, maharSi bhadrabAhune huM namaskAra karuM chuM." A ja pramANene ullekha paMcakalpanI AdimAM paNa che. A banneya ullekha jotAM temaja bIjuM koIpaNa bAdhaka pramANa na hovAthI spaSTa rIte kahI zakAya ke- chedanA nirmAtA caturdazapUrvadhara aMtima zrutakevalI sthavira Arya bhadrabAhusvAmI che ane temaNe daza, kalpa ane vyavahAra e traNa kedanI racanA karI che. A ullekhamAM niyuktiracanA karavAne lagatA temaja teozrI naimittika sthavira hovAne lagate kazeya ullekha nathI e dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. upara ame je gAthA TAMkI che tenA upara mahAbhAgyakAre je mahAbhASya karyuM che temAM paNa niryukti pratyenI racanA karyAne lagatA kazAya ullekha nathI. mahAbhASyanI gAthAo A nIce ApavAmAM Ave che kappaM ti NAmaNiphaNe, mahatyaM ptukaamto| Nijyagassa bhattIya, maMgalavAe saMthatiM // 1 // 1. dayAzataka, kalpa (kRpA ), vavahAra, nizItha (AcArama5), mahAnizItha ane paMcakalpa A granthAne gara' tarIke oLakhavAmAM Ave che. prastuta lekhamAM kedasUtrakAra sAthe saMbaja dharAvanAra prathamanAM cAra su ja samajavAnAM che, 2. AdhArakatra, dazavaikAliya Adi zAstro uparanI gAthAbata nyAkhyAne niyukti tarIke oLakhavAmAM Ave che. 24
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuni puNyavijyajI titthagaraNamokAro, satyassa tu Aie samakkhA bho| iha puNa jeNa'jAyaNaM, NijjUDhaM tassa kIrati tu // 2 // satyANi maMgalapurassarANi suhasavaNagahaNa dharaNANi / jamhA bhavaMti jati ya, sissapasissehiM pacayaM ca // 3 // bhattI ya satthakattari, tato ugaoga goravaM stye| eeNa kAraNeNaM, kIrai AdI NamokAro // 4 // 'pada' abhivAda thutIe, subhasaho gahA tu prigiito| vaMdaNa pUyaNa NamaNaM, thuNaNaM sakAramegadvA // 5 // bhaI ti suMdara ti ya, tAvatyo jattha suMdarA bAhU / so hoti mahAbAhu, goNaM jeNaM tu bAlate // 6 // pAeNa ga lakkhijvai, pesalabhAvo tu bAhujuyalassa / ubavaNNamato NAma, tasseyaM bhahabAhu tti // 7 // aNNe vi bhaddabAhu, visesaNaM goSNagahaNa paaiinnN| aNNesi pa'visiDe, visesaNaM carimasagalamutaM // 8 // carimo apacchimo khalu, coisapuvvA tu hoti sagalasutaM / sesANa khudAsaTThA, sutsakara'jAyaNameyassa // 9 // ki teNa kayaM taMtU, bhaNNati tassa kArato so u| bhaNNati gaNadhArIhi, savvasuyaM ceva puvakayaM // 10 // tatto ciya NijjUDhaM, aNuggahavAe saMpayAtINaM / / to suttakArato khala, sa bhavati dazakappavavahAre // 11 // A ullekhamAM mahAbhASyakAre caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhusvAmIne mAtra sUtrakAra tarIke ja jaNAvyA che e navamI gAthAnA uttarArdhathI spaSTa thAya che. upara niryukti, bhASya ane mahAbhAganA ullekhamAM caturdazapUrvadhAra sthavira Arya bhadrabAhuravAmIne dazA, ka95 ane vyavahAra e traNa chedasUtronA racayitA jaNAvavAmAM AvyA che, paraMtu paMcaka 5bhAganI carNimAM teozrIne nizIthasUtranA praNetA tarIke paNa jaNAvyA che. e ullekha ahIM ApavAmAM Ave che___"tenn bhagavatA AyArapakappa-vasAkappayavahArA ya navamapudhvanI saMdabhUtA nijjuuddhaa|" paMcakalpacUrNi patra 1 arthAta -te bhagavAne (bhadrabAhuvAmIe) navamA pUrvamAMthI sArarUpe AcAraprakalpa, dazA, kalpa ane vayavahAra e cAra sU udhAryA che-rasyAM che. A ullekhamAM je mAgArapaSya nAma che e nizIthasUtranuM nAmAntara che. eTale atyAre gaNatAM cha chedasUtrepakI cAra maulika chedonI arthata dazA, kalpa, vyavahAra ane nizIthasUtranI racanA caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhasvAmIe karI che. 1, prAcIna mAnyatA mujaba dazAmata ane kalpane eka sUtra tarIke mAnavAmAM Ave athavA ka5 ane cAhArane eka sUtrarapa mAnI laIe te cArane badale traNa sa thAya.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ tassAka che.sUtrakAra ane niryuktikAra 187 " sionAriya prakIrNaka,--jenI racanA vikramanI pAMcamI zatAbdinI zarUAtamAM thaelI hovAnuM virya zrImAna kalyANavijayajI " mInirvAga saMvat aura jaina AchaLanA " (pR0 30, Ti0 27) mAM sapramANa jaNAve che,temAM nIce pramANe jaNAvyuM che sattamato thirabAhU jANuyasIsuparicchiya subAhU / nAmeLa apAchuM viThThI sAyanna sotti (?) // 14 // so vi ya codasavI bArasavAsAI jogapaDivano / sutateNa nibaMdhaha atthaM ajjhayaNabaMdhassa // 15 // tIrthogdAraprakIrNakanA prastuta ullekhamAM caturdazapUrvadhara bhagavAna bhadrakhAhusvAmIne sUtrakAra tarIke ja varNavyA che, paraMtu tethI AgaLa vadhIne 'teo niyuktikAra'hAvA viSe ke temanA naimittika hAvA viSe sUcanA sarakhIye karavAmAM AvI nathI. upara TUMkamAM je pramANeA noMdhAyAM che e uparathI spaSTa rIte samajI zakAze ke-chedasUtrAnA praNetA, aMtima zrutakevalI sthavira Arya bhadrabAhusvAmI ja che. A mAnyatA viSe kAIne kazAya virAdha nathI. virAdha te Aje " niyuktikAra krANu ? athavA kayA bhadrabAhusvAmI?' enA ja che, eTale AjanA lekhamAM e viSe ja carcA ane samIkSA karavAnI che. OU .. jaina saMpradAyamAM Aje eka evA mahAna pakSa che, je " niyuktinA praNetA caturdeza pUrvavid chedasUtrakAra sthavira Arya bhadrabAhusvAmI ja che" e paraMparAne mAnya rAkhe che ane poSe che. e pakSanI mAnyatAne lagatAM arvAcIna pramANAne--nirarthaka lekhanuM svarUpa mATuM thaI na jAya e mATe--jatAM karI, e viSenA je prAcIna ullekhA maLe che e saunA ullekha karyA pachI ame " niyuktikArI bhadrabAhu svAmI, caturdazapUrvadhara sthavira Arye bhadrabAhusvAmI nathI paNa te karatAM kAI judA ja sthavira che. " e amArI prAmANika mAnyatAne lagatAM pramANa ane vicArasaraNI rajU karIzuM. * ame ahIM amArI navIna chatAM prAmANika mAnyatAne aMge je pramANa ane vicArA rajU karIe chIe tene vidvAnA dhyAnapUrvaka vicAre ane tenI sAdhaka-bAdhakatAne lagatA vicAro temaja pramANAne saumyatAthI pragaTa kare. ahIM noMdhavAmAM AvatI navIna vicArasaraNIne aMge krANu mahAzaya prAmANika lIlA temaja aitihAsika pramANA dvArA UhApAha karaze tA ame tenA upara jarUra vicAra karIzuM. amArI mAnyatA virgamAM carcAIne tenA vAstavika nirNaya na Ave tyAMsudhI ame enA upara nirbhara rahevA nathI IcchatA. ane e ja kAraNathI ' chedasUtrakAra bhadrabAhusvAmI' karatAM niyuktikAra AcArya taddana bhinna haiAvAnI amArI dRDha mAnyatA hovA chatAM ame amArA taraphathI prakAzana pAmelA bRhatkalpasUtra granthanAM zIrSakAmAM lAMbA vakhatathI cAlI AvatI rUDha mAnyatA mujaba pUchyazrImADu svAmivinirmitattvoSaniyapurvata nRtvatvapUNaM e pramANe ja lakhyuM che. 1 have ame amArI pratijJA anusAra prAraMbhamAM " niyuktikAra caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhusvAmI che" e mAnyatAne lagatA prAcIna cahero ApIe chIe. 1. " anuyogadAyinaH-sudharmasvAmiprabhRtayaH yAvadasya bhagavato niyuktikArasya bhadrabAhasvAminaJcaturdazapUrvadharasyAcAryo'tastAn sarvAniti / " AcArAnnasUtra zIlAcAryakRta TIkA-patra 4.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 suni puNyavijyajI [tra che, vAya - 2. "naca keSAJcidihodAharaNAnAM niyuktikAlAdarnAkAlabhAvitA ityanyotatvamAzaGkanIyam sa hi bhagavA~catudarzapUrvavit zrutakevalI kAlatrayaviSayaM vastu pazyatyeveti kathamanyakRtatvAzaGkA ? iti / " uttarAdhyayana zAntisUrikRtA pAiyaTIkA-patra 139. ** 3. " guNAdhikasya vandanaM kartavyam na tvaghamasya, yata uktam -- guNAhie baMdaNayaM " / bhadrabAhusvAminacaturdazapUrvaratvAd dazapUrvadharAdInAM ca nyUnatvAt kiM teSAM namaskAramasau karoti ? iti / atrocyate guNAdhikA eva te, avyavacchitiguNAdhikyAt, ato na doSa iti / " oSaniyukti droNAcAryakRtaTIkA-patra 3. 4. " iha caraNakaraNakriyAkalApatarumUlakalpaM sAmAyikAdiSaDadhyayanAtmakazrutaskandharUpamAvazyakaM tAnadaryatastIrthaMkaraiH sUtratastugaNadharairviracitam / asya cAtIva gambhIrArthatAM sakalasAdhu-dhAvakavargasya nityopayogitAM nya vijJAya caturdazapUrvadhareNa zrImadbhadrabAhunaitadvadhAkyAnarUpA " AmiNi bohiyanANaM0" ityAdi prasiddhamantharUpA niyuktiH kRtA / " vizeSAvazyaka maladhArihemacandrasUrikRta TIkA-patra 1. ' p 'sAdhUnAmanugrahAya caturdazapUrvadhareNa bhagavatA bhadrabAhusvAminA kalpasUtraM vyavahAsUtraM vAkAri, ubhayorapi ca sUtrasparzikaniryuktiH / " bRhatkalpapIThikA malayAgirikRta TIkA-patra 2. 6. " he zrInavAyayAvidhivAnagati niyuAi saMsUgaLasUtraSA......makavA vAmI........ kalpanAmadheyamadhyayanaM niyuktiyuktaM niryUDhavAn / " bRhatkalpapIThikA zrIkSemakIrtisUrianusandhitA TImatra 177 / ' " ahIM je cha zAstrIya ullekhA ApavAmAM AvyA che e badhAya prAcIna mAnya AcAyaeNvAnA che. ane e " niyuktikAra caturdazapUrvavid bhagavAna bhadrabAhusvAmI che" e mAnyatAne TakA Ape che. A ullekhAmAM sauthI prAcIna ullekha AcArya zrI zIlAMkanA che. je vikramanI AThamI zatAbdinA uttarArdhanA athavA navamI zatAbdinA AraMbhanA che. A karatAM prAcIna ullekha khaMtapUrvaka tapAsa karavA chatAM amArI najare AvI zakyA nathI. upara noMdhela che ullekhA paikI AcArya zrI zAntisUrinA ullekha bAda karatAM bAkInA badhAya ullekhAmAM sAmAnya rIte eTalI ja hakIkata che ke- niryuktikAra caturdazapUrvavid bhadrabAhusvAmI che--hatA" paNa zrI zAntyAcAryanA ullekhamAM eTalI vizeSa hakIkata che ke " prastuta ( uttarAdhyayanasUtranI) niryuktimAM keTalAMka udAharaNo arvAcIna arthAt caturdazapUrvadhara niyuktikAra bhagavAna bhadrabAhusvAmI karatAM pAchaLanA samayamAM thaelA mahApuruSAne lagatAM che, mATe " e kAI khIjAnAM kahelAM-umerelAM che' evI zaMkA na lAvavI. kAraNa ke-bhagavAna bhadrabAhusvAmI caturdazapUrvavid zrutadevaLA hAI traNe kALanA padArthone sAkSAt jANI zake che. eTale e udAharaNA kAI khIjAnAM umerelAM che evI zaMkA kema thaI zake ?" niryukti AdimAM AvatI virAdhAspada bAbatane radiyA ApavA mATenI jo kAI majbatamAM madbhUta dalIla kahA ke zAstrIya pramANu kaDDA tA te A eka zrI zAntyAcArye Apela samAdhAna che. atyAre moTe bhAge dareka jaNa mAtra A eka dalIlane anusarIne ja saMtaSa mAnI le che. paraMtu uparAta samAdhAna ApanAra pUjya zrI zAntisUri pAte ja khare prasaMge UMDA vicAramAM paDI ghaDIbhara kevA thAbhI jAya che? ane te Apela samAdhAna khAmIvALuM bhAsatAM kevA vikA kare che, e ApaNe AgaLa upara joIzuM. upara cha vibhAgamAM Apela ullekhAne aMge amAre ahIM A karatAM vizeSa kAMI ja carcavAnuM nathI. je kAMI kahevAnuM che te AgaLa upara prasaMge prasaMge kahevAmAM Avaze.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 muni puNyavijayajI [ma. je. vilAya " baneyanI utpatti sthavira zrI AryarakSita bhagavAnanA svargavAsa pachI thaela che. A bAbatane umeranAra ke koI trIjA ja sthavirane zodhavA javuM paDe evuM che. vastutaH vicAra karavAmAM Ave te koIpaNa sthavira maharSi prAcIna AcAryanA graMthane anivArya rIte vyavasthita karavAnI AvazyakatA UbhI thatAM temAM saMbaMdha jevA purate ghaTate umere ke sahaja rihAra kare e sA heI zake, paNa tene badale te mULa graMthakAranA jamAnAo pachI banelI ghaTanAone ke tevI koI bIjI bAbatane mULa graMthamAM navesara ghuseDI de ethI e graMthanuM mAlikapaNuM, gaurava ke prAmANikatA jaLavAya kharAM? ApaNe nirvivAdapaNe kabUla karavuM joIe ke mULa graMthamAM e na umere kayAreya paNa vAstavika temaja mAnya na karI zakAya. koIpaNa sthavira maharSi e aNaghaTate umere mULa graMthamAM ja kare ane je kaMI kare te tevA umerAne te ja jamAnAnA sthaviro maMjUra na ja rAkhe. ane tema bane te tenI maulikatAmAM jarUra UNapa Ave. ahIM prasaMgavazAta ame eka vAta spaSTa karI laIe chIe ke caturdazapUrvadhara bhagavAna bhadrabAhunA jamAnAnA niyuktigraMthane ArakSitanA yugamAM vyavasthita karAya ane AryarakSitanA yugamAM vyavasthita karAela niryaktigraMthane te pachInA jamAnAmAM vyavasthita karavAmAM Ave, eTaluM ja nahi paNa e niyuktimAM uttarottara gADAne gADAM bharIne vadhAre ghaTADo karavAmAM Ave, A jAtanI kalpanAo amane jarAya yuktisaMgata lAgatI nathI. koIpaNa malika graMthamAM AvA pheraphAro karyA pachI e graMthane mULa punA nAmathI prasiddha karavAmAM khare ja enA praNetA mULa puruSanI temaja te pachInA sthavironI prAmANikatA dUSita ja thAya che. upara jaNAvavAmAM AvyuM te sivAya niktigranthamAM traNa bAbata evI che ke je niryuktikAra caturdazapUrvadhara levAnI mAnyatA dharAvatAM ApaNane aTakAve che. 1 uttarAyanasUtramAM akAmamaraNIya nAmanA adhyayanamAM nIce pramANenI nikti gAthA che - savve ee dArA, maraNabibhattIi vaNiyA kmso| sagalaNiuNe payatthe, jiNa caudasapubdhi bhAsaMti // 233 // arthAta-maraNavibhakitane lagatAM badhAM dvArane anukrame varNavyAM. (paraMtu) padArthane saMpUrNa ane vizada rIte jina eTale kevaLajJAnI ane caturdazapUvI (ja) kahe che-kahI zake che. A gAthAmAM ema kahevAmAM AvyuM che ke--padArthone saMpUrNa ane vizadarIte kevaLajJAnI ane caudapUraMdhara ja kahe che je niryuktikAra pite caudapUrvI hoya te gAthAmAM "jakapuSpI" ema na lakhe. zrImAna zAntAcArye parISahAdhyayananA aMtamAM jaNAvyuM che ke-"bhagavAna bhavabAhusvAmI caturdazapUrvavidda zrutakevalI heI traNe kALanA padArthone sAkSAta jANI zake che mATe arvAcIna udAharaNa joI ene mATe bIjAnAM karelAM haze ema zekA na karavI" paraMtu A pramANe samAdhAna ApanAra pUjyazrI zAtyAcAryane uparokta gAthAnI TIkA karatAM ghaDIbhara vicAramagna thavA sAthe kevuM mUMjhAvuM paDyuM che e ApaNe nIce ApelA emanI TIkAnA aMzane dhyAnamAM letAM samajI zakIe chIesmprtytigmbhiirtaamaagmsy darzayamAtmauddhatyaparihArAyAha bhagavAn niyuktikAra: go vAha mAyAbhyAbhyAsa' "giAni' jananatANuritAne "dAdAga' arthaprtipaadnmukhaani 'maraNavibhaH' maraNavibhaktyaparanAmno'tyaivApyayanasya 'varNitAni' prapitAni, mayeti zeSaH, 'kamaso' ti prAgvat kamataH / Aha evaM sakalA'pi maraNabakavyatA utA utana? ityAha-sakalAba-samastA
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamAra+] sarakAra ane niyukitakAra gijunA-mogarA sInipuNa: sAna thavAnA cha gaNAtAmAna vinAza-panika zivgdh-prbhvaadyo jinacaturdazapUrviNo 'bhASante' vyaktamabhidadhati, ahaM tu mandamatitvAma tathA varNayituM kSama ityabhiprAyaH / svayaM caturdazapUrvitve'pi yacaturdazapU[pAdAna tat teSAmapi padasthAnapatitatvena zeSamAhAtmyalyApanaparamaduSTameva, bhASyagAthA vA dvAragAthAyAdArabhya lakSyanta iti preryAnavakAza dati apAI | 223 -kAvyaya pAvarI --ja. 240, uparokta TIkAmAM zrImAna zAtyAcArye be rIte samAdhAna karavA prayatna karyo che--"1. niyuktikAra pite caMdapUthI hevA chatAM "sarasapu" ema lakhyuM che te caudapUrvadhare Apasa ApasamAM arthajJAnanI apekSAe pasyAnapatita arthAta ochAvattI samAjavALA hovAthI pitAthI adhikanuM mAhAtamya sUcavavA mATe che. 2. athavA dvAragAthAthI laIne ahIM sudhInI badhIye bhASyagAthA hevI joIe eTale zaMkAne sthAna nathI." AvuM vaikalpika ane nirAdhAra samAdhAna e kayAreya paNa vAstavika na gaNAya. temaja A samAdhAnane caNikArane Teke paNa nathI. jyAre keIpaNa sthaLe virodha jevuM Ave tyAre tene svecchAthI "bhASyagAthA che" ityAdi kahI nirAdhAra samAdhAna ApavAthI kAma cAlI zake nahi, eTale pUjyazrI zAntisUrijInA uparokta nirAdhAra ane vaikalpika samAdhAnane -jenA mATe khuda pote paNa zaMkita che - ame mAnya rAkhI zakatA nathI. tema e sAthe sammata paNa thaI zakatA nathI. 2. sUtrakRtAMgasUtranA bIjA bhRtarakaMdhanA pahelA puMDarIkAdhyayanamAM "paMDarIka padanA nikSepanuM nirUpaNa karatAM dravyanikSepanA je traNa Adezane niryuktikAre saMgraha karyo che e bahakalpasUtrazUNikAranA kahevA pramANe sthavira AryamaM, sthavira Aryasamudra ane sthavira AryasuharatI e traNa sthavirenI judI judI traNa mAnyatArUpa che. cUrNikAre jaNAvela vAta sAcI hoya -Adhita levA mATenuM kaI pramANa nathI - ApaNe ema mAnavuM joIe ke caturdazapUrvavida bhadrabAhuta niryaktigraMthamAM temanA pachI thaela sthavirAnA Adezane arthAt emanI mAnyatAone ulekha heI ja na zake. ane je e sthavirenA matano saMgraha niyuktigraMthamAM hoya te "e kRti caturdazapUrvadhara bhadrabAhunI nathI paNa kaI bIjA ja viranI che" ema kahevuM joIe. je pAchaLa thaela sthavirenI kahevAtI mAnyatAone saMgraha caturdazapUrvadharanI kRtimAM hoya te e mAnyatAo AryamaMgu Adi sthavirAnI kahevAya ja nahi. je kaI A pramANe kahevA prayatna kare te e sAme virodha ja ubhA thAya. astu, niryuktimAM pAchaLanA sthavirAnA uparokta dravyanikSepanA traNa Adezo jemAM niryuktikAra caturdazapUrvadhara bhadrabAhuvAmI hovAnI mAnyatA pAyAdAra karatI nathI. 3. upara ame je be pramANa TAMkI AvyA te karatAM trIjuM pramANa vadhAre sabaLa che ane e dazAzrutasadhanI nikitanuM che. dazAzrutaskaMdhanI niryuktinA prAraMbhamAM nIce pramANe gAthA - .... vadAmi bhabAhuM, pAINaM carimasagalasuyanANi / / suttassa kAragamisi, dasAsu kappeyavahAre // 1 // 1. gaNaharathairakAyaM vA, mApasA mukavAgaraNaso baa| purakSita , aMsong jALad 244 carNi:-kicAesA jahA bhajAmaMgUtivihaM saMkhaM icchati-pagamaviyaM bahAuyaM abhimuhanAmagotaM ca / ajasamusa duviI-bAbAjyaM amimuhanAmagotaM ca / manasuhatthI eka-abhimuhanAmagoyaM icchati / / kalpamAyagAthA ane carNi (likhita prati)
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ suni puNyavijyajI [ba, ke, vidyAvAya dazAzrutaskaMniyuktinA AraMbhamAM chedasUtrakAra caturdazapUrvadhara sthavira bhadrabAhune upara pramANe namarakAra karavAmAM Ave e upI sau kAI samajI zake tema che ke--" niryuktikAra caturdezapUrvadhara bhadrabAhusvAmI hAya to pote peAtAne A rIte namaskAra na ja kare." eTale A uparathI arthAta ja ema siddha thAya che ke--niyuktikAra caturdezapUrvadhara bhadrabAhusvAmI nathI paNa kAI khIjI ja vyakti che. O 196 ahIM kAI e ema kahevAnI himmata na karavI ke A gAthA bhASyakAranI athavA prakSipta gAthA haze ? kAraNa ke--khuda cUrNikAre ja A gAthAne niyu`ktigAthA tarIke jaNAvI che. A sthaLe saunI jANakhAtara ame cUrNinA e pAne ApIe chIe-- cUrNi :- taM puNa maMgalaM nAmAdicaturvidhaM AvassagANukameNa parUveyasvaM / tattha bhAvamaMgalaM nijjuttikAro mAr--caMtAmi mavAnuM, nALa tamasAnuyAni ! pulsa gamiti, lAju vaLe ya vavAre // 1 // cUrNi :- bhadabAhU nAmeNaM / pAINo goteNaM / carimo apacchimo / sagalAI cohasapuvbAI / kiM nimittaM namokkAro tassa kajjati ? ucyate jeNa sutahasa kArao Na atyassa, attho titthagarAto pasUto, jeNa bhaNNatiatthaM bhAsati arahA * gAthA / katare suttaM ? dasAo kampo vabahAro ya / katarAto uddhRtam ? ucyate paJcakakhANapuNyAto // ahavA bhAvamaMgalaM nandI, sA taheva caubviA // k - dazAzrutamakaM niyukti ane cUrNi ( likhita prati ) - ahIM ame suSNuinA je pATha ApyA che emAM zikAre " bhAvamaMgala niryuktikAra karyuM che" ema lakhIne ja " saMvAmi mAThuM' e maMgalagAthA ApI che eTale kAI ne bIjI trIjI kalpanA karavAne avakAza rahetA nathI. bhagavAna bhadrabAhunI kRtirUpa chedatrAmAM dazAzrutaskaMdhasUtra sauthI paheluM hoI tenI niyuktinA prAraMbhamAM temane namaskAra karavAmAM AvyA che e chedatrAnA praNetA tarIke atyaMta aucityapAtra ja che. ne cUrNikAra, niyuktikAra tarIke caturdazapurvadhara sthavira Arya bhadrabAhune mAnatA hota, to teozrIne A gAthAne 'niyukitagAthA ' tarIke jaNAvavA pahelAM manamAM aneka vikalpe UThyA hAta. eTale e vAta nirvivAdapaNe spaSTa thAya che ke caturdazapUrvadhara bhadrabAhusvAmI niyuktikAra nathI '" amane to lAge che ke niryuktikAranA viSayamAM uddabhavelA goTALA cArSikAranA jamAnA pachInA che. upara ame pramANapuraHsara carcA karI AvyA te kAraNasara amArI e dRDha mAnyatA che ke AjanA niyutigraMthA nathI caturdazapurvadhara sthavira Arya bhadrabAhusvAmInA racelA ke nathI e anuyoga yakatvakAra sthavira AryarakSitanA yugamAM vyavasthita karAela; paraMtu AjanA ApaNA niyuktigraMtha uparA uparI paDatA bhayaMkara dukALA ane zramaNavarganI yAdazaktinI khAmIne kAraNe khaMDita thaela AgamAnI sthavira AryaMUdila, sthavira nAgArjuna Adi sthavirAe punaHsaMkalanA athavA vyavasthA karI tene anusaratA hAI arvAcIna che. upara ame jaNAvI AvyA te mujba AjanA ApaNA niyu kitaagnyA caturdazapUrvavid sthavira Arya bhadrabAhusvAmIkRta nathI--na hAya, to eka prazna saheje ja upasthita thAya che ke tyAre e niyuSkitagranthI kANe racelA che? ane enA racanAsamaya kayA dvAvA joIe ? A praznane lagatAM labhya pramANe ane anumAne ame A nIce rajA karIe chIe
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajata-smAraka] chedrasUtrakAra ane niryuktikAra 1937 ' chedasUtrakAra caturdazapUrvadhara bhagavAna zrIbhadramahusvAmI e ja niyuktikAra che' e bhrAnta mAnyatA jo samAna nAmamAMthI janmI hoya, ane tevA saMbhava ja vadhAre che, te ema anumAna karavuM ayAgya nahi manAya chedasUtrakAra karatAM kAI bIjA ja bhadrabAhu nAmanA sthavira niyuktikAra hovA joie------che. A anumAnanA samarthanamAM ame eka khIjuM anumAna rajU karIe chIe-dA, kapa, vyavahAra ane nizItha e cAra chedatrA, AvazyakAdi dazazAstra uparanI niyukti, uvasaggaharastAtra ane bhadrabahusaMhitA maLI ekaMdara sALa granthA zrI bhadrabAhusvAmInI kRti tarIke zvetAMbara saMpradAyamAM sarvatra prasiddha che. AAmAMnAM cAra chedasUtreA caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhukRta tarIke sarvamAnya che, e ame pahelAM kahI AvyA chIe. niyuktigranthA ame upara anumAna karyuM che te mujba 'IMdasUtrakAra zrIbhadrabahusvAmI karatAM judA ja bhadrabAhusvAmIe racelA che.' e amAruM kathana jo vinmAnya hoya te ema kahI zakAya ke-daza niyuktigranthA, upasagaharastAtra ane bhadrAhu saMhitA e bAre graMthe eka ja bhadrabAhukRta DAvA joie. A bhadrabAhu bIjA kAI nahi paNa je vArAhI saMhitAnA praNetA yAtibiM varAhamihiranA pUrvAzramanA saDAdara tarIke jaina saMpradAyamAM jANItA che ane jemane aSTAMganimitta ane maMtravidyAnA pAragAmI arthAt naimittika tarIke oLakhavAmAM Ave che, te che. emaNe bhAI sAthe dhArmika spardhAmAM AvatAM bhadrabAhusaMhitA ane upasargaharAtra jevA mAnya graMthAnI racanA karI hatI athavA e graMthA racavAnI emane anivArya rIte AvazyakatA jaNAi hatI. bhinna bhinna saMpradAyanA upAsaka bhAIAmAM saMhitA padAlaMkRta graMtha racavAnI bhAvanA janme e pArasparika spardhA sivAya bhAgye ja saMbhave. niryuktikAra ane upasagahararatAtrAdinA racayitA eka ja bhadrabAhu ane te paNa naimittika bhadrabAhu hAvAnuM anumAna ame eTalA uparathI karIe chIe ke-AvazyakaniyuktimAM gAthA 1252 thI 1270 1. sauniryukti, viniyuktti ane vaijJAniryutti A traNa niryuktirUpa graMthA anukrame Avazyaniryukta, dazavaikAli niyukti ane kalpaniyuM kitanA aMrArUpa hoI tenI gaNatarI ame A TUMkANuM judA graMtha tarIke ApI nathI. saMtaniyuni, prAntistotra, lAvAvamudraniTI Adi graMthA lakhAhusvAmita hovA sAme aneka virodha hoI e prauAnAM nAmanI noMdha paNa ahIM lIdhI nathI. 2. bhadrabAhusaMhitA graMtha Aje labdha nathI, Aje maLatA bhadrabAhusaMhitA graMtha kRtrima che. 2. pAkyaNI 1 dhammako 2 vA 3 Nemittio 4 tavassI 5 ya / vijjA 6 siddho 7 ya kaI 8 aTTheva pabhAvagA bhaNiyA // 1 // ajaravala 1 naMdiseNI 2 siriguntaviya 2 bhaddavAhU 4 ya / svaga 5 nakhacu 6 samiyA 7 divAyaro 8 vA ihA''raNA // 2 // * 4. gaMdhavvanAgada, icchA sappehi khiliDaM zahayaM / te nara vastuni vAya, matsya chu tolo na thAyayo // 2212 // ee te pAvAhI, cattAri vi kohamANamAyalobhA / ne phri savA zailatte nayimika nayaM Nam // 2212 // ehi ahaM khaio, cauhi vi AsIvisehiM pAbehi / vijJaniyAcaLaveluM, nami vividha sonUM 5 2264| * * siddhe namasikaNaM, saMsAratthA ya je mahAvibjA / vocchAmi kariyaM savvavisA nivAraNi vijjaM // 1269 // savvaM pANazvArya, pazcavakhAI mi akhyiyaNaM ca / sabhyamavasAvALuM, ayyama varavuM svAMta // 2270 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 muni puNyavijyajI mi che. zivAlaya sudhImAM gaMdharva nAgadattanuM kathAnaka ApavAmAM AvyuM che temAM nAganuM viSa utAravA mATe kriyA karavAmAM AvI che ane upasargaharastetramAM paNa viraha mila yAdi dvArA nAgano vistAra ja varNavavAmAM Avyo che. e samAnatA eka kartRmUlaka hoya ema mAnavAne ame svAbhAvika rIte ja prerAIe chIe. niyuktimanyamAM maMtrakriyAnA prayoga sAthe "rAhA' padane nirdeza e tenA racayitAnA e vastu pratyenA premane athavA enI jANakArIne sUcave che. ane evA aSTAMganimitta ane maMtravidyAnA pAragAmI nemisika bhadrabAhu tiviMda varAha mihiranA bhAI sivAya bIjA koI jANatA nathI eTale ema anumAna karavAnuM kAraNa maLe che ke-upasahastetrAdinA praNetA ane niyuktikAra bhadrabAbue eka ja vyakti hovI joIe. niktikAra bhadrabAbu naimittika levA mATe e paNa eka sUcaka vastu che ke temaNe Avazyaka sUtra Adi je mukhya daza zA upara niyuktio racI che temAM samApti zAstrane sAmela rAkhela che. A uparathI ApaNe niryukitakAranI e vilA viSenI kuzaLatA ane premane joI zakIe chIe. ane temanA naimittika hovAnuM anumAna karI zakIe chIe. A karatAM ya niyuktikAra AcArya naimittika levAnuM sabaLa pramANa AcArAMganirvatimAMthI ApaNane maLI Ave che. AcArAMganiryuktimAM "dika' padanA bhede ane e bhedanuM vyAkhyAna karatAM nitikAra pratApadizAnI vyAkhyA nIce pramANe Ape che- . jattha ya jo paNNavao, kassa vi sAhai disAmu ya NimittaM / jattomuho ya ThAI, sA pucchao avarA // 51 // artha-jyAM rahIne je prajJApaka vyAkhyAtA je dizAmAM mukharAkhIne keIne "nimitta" kahe te tenI pUrva dizA ane pAchaLanI bAjumAM pazcimadizA jANavI. A gAthAmAM niyaMtikAre "sAlA philANu bimina ema jaNAvyuM che e uparathI ApaNe ema cokkasa mAnI zakIe chIe ke tenA praNetAne nimittanA viSayamAM bhAre zokha hato. nahitara AvA AcArAMgasUtra jevA caraNakaranaganA tAtvika granthanuM vyAkhyAna karatAM bIjA kaI tAtvika padArthane nirdeza na karatAM nimittane nirdeza karavA tarapha tenA praNetAnuM sthAna jAya ja nahi. keTalAka prAcIna vidvAne dasUtra, niryukti, bhadrabAhusaMhitA, upasargaharastotra e badhAyanA praNetA caudapUrvadhara bhadrabAhusvAmI che e kahevA sAthe ema paNa mAne che ke eozrI vArAhIsaMhitA AdinA praNetA tiviMda varAhamihiranA sadara hatA. paraMtu A kathana kaI rIte saMgata nathI. - kAraNa ke varAhamihirane samaya paMcasiddhAnitakAnA aMtamAM pita nirdeza kare che te pramANe zaka saMvata 4ra7 arthAta vikrama saMvata para chaThThI zatAbdi uttarArdha-nirNata che. eTale keda sUtrakAra caturdaza pUrva bhadrabAhu ane upasargaharastAtrAdinA racayitA temaja tiviMda varAhamihiranA sadara bhadrabAhu taddana bhinna ja nakakI thAya che. upasaharatrakAra bhadrabAhu ane tiviMda varAhamihiranI paraspara saMkaLAelI je kathA caudamI zatAbdimAM noMdhapothIne pAne caDhelI che emAM sayAMza hoya ane heya tema lAge che eTale upasanaiharastotrakAra bhadrabAhusvAmIne caturdazapUrvadhara tarIke oLakhAvavAmAM Ave che e bInapAyAdAra ja Thare --- -- ------- -- * 1. saptazvivedasaMkhya, zavakAlamapAstha caitra shuddhaadii| adhAstamite mAnI, yavanapure saumyaviksAye // 8 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamAra sUtrakAra ane niryuktikAra 199 che. tema ja bhakhADusaMhitAnA praNetA tarIke e ja caturdazapUrvadharane kahevAmAM Ave che e paNa vajadAra nathI rahetuM. kAraNake bhadrabAhusaMhitA ane vArAhIsaMhitA e samAnanAmaka granthA pArasparika viziSTa spardhAnA sUcaka hAI abheyanA samakAlabhAvI hovAnI vAtane ja vadhAre TakA Ape che. A rIte e drabAhu thayAnuM kaeNlita thAya che. eka chedasUtrakAra caturdazapUrvadhara sthavira Arya bhadrakhATTu ane khIjA daza niyuktio, bhadrabAhusaMhitA ane upasargaharastotranA praNetA bhadrabAhu, je jaina saMpradAyamAM naimittika tarIke jANItA che. A banneya samartha graMthArA bhinna hAvAnuM e uparathI paNa kahI zakAya ke--tirtheAgAliprakIrNaka, AvazyakaNi, Avazyaka hAribhadrIyA TIkA, pariziSTaparva Adi prAcIna mAnyagranthAmAM jyAM caturdezapUrvadhara sthavira Arya bhadrabAhunuM caritra varNavavAmAM AvyuM che tyAM khAra varasI dukALa, teozrInuM nepALa dezamAM vasavuM, mahAprANa dhyAnanuM ArAdhana, sthUlabhadra Adi munine vAcanA ApavI, chedatrAnI racanA karavI ityAdi hakIkata Ave che paNa varAhamihiranA bhAI hAvAnA, niyuktimA, upasargaharastAtra-bhatrabAhusaMhitA AdinI racanA karavI Adine lagatA temaja teo naimittika hAvAne lagatA kazA ya ullekha nathI. AthI ema saheje ja lAge ke-chedatrakAra bhadrabAhusvAmI ane niyukti AdinA praNetA bhadrabAhusvAmI banne ya judI judI vyaktio che. niyuktikAra bhadrabAhu e vikramanI chaThThI sadImAM thaela jyeAtiviMda varAhamihiranA sahAdara hAI niryuktigraMthonI racanA vikramanA chaThThA saikAmAM thaI che e nirNaya karyA pachI amArA sAme eka prazna upasthita thAya che ke--pAkSikasUtramAM sUtrakIrtananA pratyeka AlApakamAM ane naMdIsUtramAM aMgavizva zrutajJAnanA nirUpaNamAM nIce pramANenA pATha che " savrutta samathe sabaMdhe niGgati sarjana gi " pAkSikasUtra. " suMghekhAo nivrutIno saMlekho saMpIlo " naMdIsUtra. ahIM A banne ya sUtrapATho ApavAnA Azaya e che ke-A banne ya sUtra, jenI racanA vikramanA chaThThA saikAnA AraMbhamAM ja athavA pAMcamI zatAbdinA uttarArdhamAM thaI cUkavAnA saMbhava vadhAre che, temAM niyu`ktinA ullekha thaelA che. upara jaNAvavAmAM AvyuM che tema jo niyuktikAra vikramanA chaThThA saikAnA khIjA caraNa lagabhaga thayA hoya te te pahelAM gUMthAela A banne ya sUtrAmAM niyuktinA ullekha kema thayA che? e praznanuM samAdhAna nIce pramANe thaI zake che pAkSikasUtra ane naMdIsUtramAM niyuktinA je ullekha karavAmAM AvyA che e atyAre ApaNA sAme vartamAna dazAstranI niyuktine lakSIne nahi krintu garvadaniyutine dhyAnamAM rAkhIne karavAmAM Avyo che. niryuktikAra sthavira bhadrabAhuvAnI thayAnI vAta sarvatra prasiddha che paraMtu emanA sivAya khIjA kAI niyuktikAra thayAnI vAtane kAI virala vyakti ja jANatI haze. nizIthacUrNanA 11 mA uddezAmAM * jJAnastana ' nuM svarUpa darzAvatAM bhASyakAre jaNAvyuM che ke " manovivo nALe arthAt jJAnanI cerI karanAra goviMdAcArya jANavA !" A gAthAnI cUrNimAM cUrNikAra gAviMdAcAryane lagatA eka viziSTa prasaMganI TUMka noMdha karI che tyAM lakhyuM che ke " temaNe ekeMdriya jIvane siddha karanAra gAvaMda niyuktinI racanA karI hatI.' A ullekhane AdhAre spaSTa rIte jANI zakAya che keeka vakhatanA bauddha bhikSu ane pAchaLathI pratimASa pAmI jaina dIkSA svIkAranAra gAvidyAcArya nAmanA sthavira niryuM ktikAra thaI gayA che. teozrIe kyA Agama upara niyuktinI racanA karI haze e jANavA mATenuM ApaNA
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni puNyavijayajI [ a. vihAra sAme kazuMya pramANa ke sAdhana vivamAna nathI, tema chatAM cANakAranA ullekhanA aucityane dhyAnamAM letAM zrImAna goviMdAcArye bIjA koI Agama graMtha upara niyukitanI racanA karI che yA game tema che, te chatAM AcArAMgasUtra upara khAsa karI tenA zastraparinAnAmaka prathama adhyayane upara temaNe niryukti racI hovI joIe. zastrapariNA adhyayanamAM mukhyatayA pAMca sthAvarenuM ekendriya jInuM ane vasa chAnuM ja nirapaNa che. atyAre ApaNI samakSa goviMdAcAryata goviMdaniyuti graMtha nathI temaja nizItha bhAgya, nizItha cUrNi, kalpasUNi AdimAM AvatA no viniguti eTalA nAmanirdeza sivAya koIpaNa surNi Adi prAcIna graMthomAM e niyuktimAMnI gAthAdine pramANa tarIke ullekha thaele jevAmAM nathI Avyo eTale ame mAtra uparokta anumAna karIne ja aTakIe chIe. ahIM ame saunI jANa khAtara uparokta nizIthacaNine pATha ApIe chIe. goviMdajjo nANe, dasaNe mutatya heu bhaTThA vaa| pAvaMciyauvacaragA, udAyivadhagAdigA caraNe // goviMda. gAhA-goSido nAma bhikkhU / so ya egeNa bhAyarieNa vAde jito AdhArasabArA / tato teNa vitita-siddhatasarUvaM jAva etesi no labbhati tAvate jetuM Na sakeMti / tAhe so nAmaharaNahA tassevA''yariyassa sagAse nikkhto| tassa ya sAmAyiyAdi paDhaMtassa muddha sammataM / tato guru vaMdittA bhaNAti-dehi me vate / Ayaribho bhaNAti-naNu dattANi te vatANi / teNa sambhAvo khio| tAhe guruNA dattANi se vatANi / pacchA teNa pagidiyajIvasAhaNaM goviMdanijhuttI kayA // esa nANateNo / nizIpacUrNi uddeza 11 dvitIya khaMDa patra-8-..-pATaNa saMghavInA pADAnI tADapatrIya prati // bhAvArtha-geviMdanAme boddha bhikSa hatA. te eka jainAcArya sAthe aDhAra vakhata vAdamAM hAryo. teNe vicAryuM ke-jyAM sudhI AmanA siddhAMtanA rahasyane jANyuM nathI tyAMsudhI Amane jItI zakAze nahi. te bhie jJAnanI corI karavA mATe te ja AcArya pAse dIkSA lIdhI. sAmAyikAdi sUtrane abhyAsa karatAM tene zuddha samyava prApta thayuM. teNe gurune kahyuM ke-mane vratAno svIkAra karo. AcArya kahyuM ke-bhAI! tane vratane svIkAra karAvye ja che. teNe potAno Azaya jaNAvyuM. gurue tene punaH vrata ApyA. teNe ekaMdriya ane sAbita karanAra geviMdaniryukitanI racanA karI." goviMdaniyuktine nizIthaNe AdimAM darzanaprabhAvakazAstra tarIke jaNAvavAmAM Avela che-- nAda - yArI LaLa, jorthivakisi vI , zaraNa visa cArAM yuti to nimgamaNaM carittahA // nizIthacUrNi u0 11 dvitIyakhaMDa patra 190.-pATaNa saMghanA bhaMDAranI tADapatrIya prati // saguru-kula-sadese vA, nANe gahie saI ya sAmasthe / vada 3 te, saMsANanA anya vA . 2800 cUrNi:-saguru0 gAhA / appaNo Ayariyassa jatio Agamo tammi sabammi gahie svadeze yo'nyeSAmAcAryANAmAgamastasminnapi gRhIte dasaNajusAdi atyo uti goviMdaniryukyAcahetoranyadezaM brajati // kalpacUrNi patra. 116.-pATaNa saMghanA bhaMDAranI tADapatrIya prati / 'dasaNajuttAi atyobatti darzanavizudikAraNIyA govindaniyukti, AdizabdAt sammatitatvArthaprabhRtIni 2 orLa tAH tAH tamALarAja rANAnAmAvAI samIpe jAvaka 816. gAviMdaniryukitapraNetA govidAcArya amArI samaja pramANe bIjA keInahi paNa jemane naMdIsUtramAM anugadhara tarIke varNavavAmAM AvyA che ane jeo mAtharI yugapradhAnapaTTAvalImAM aThThAvIzamA yugapradhAna
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamArA] adhyAtmI zrIAnaMdaghana ane zrI vijaya 207 lakhe. huM dhAruM chuM ke temanA te lekhanA mULabaMgAlI (baMga saMvata 1388 nA kArtika mAsanA pravAsI nAmanA suprasiddha mAsikanA aMkamAMnA) lekha parathI rA. suzIle 1 ane 8 naveMbara 1931 nA jananA anukrame be mananIya agralekho lakhyA che. temAM jaNAvyuM che ke "ghera aMdhArI rAte nirjana aTavImAM AthaDatA musAphara karatAM paNa satyazodhakanI vivaLatA anekagaNI tIvra ane jAjaramAna hoya che. "prakAza! vadhu prakAza!" e mauna ahAleka jagavate te ThekaThekANe bhame che, kayAMI ghaDIka bese che ane kaLa vaLIne vaLI tyAM te UThIne AgaLa cAle che. zrI AnaMdadhanajI mahArAjanI satyazodhakatA paNa lagabhaga AvI ja haze ane zrI kSitibAbue je samIkSA karI che temAM paNa satya-jijJAsu AtmAnI kaTa vedanA kevI hoya tenI ApaNane jhAMkhI thAya che. teo mAne che ke gAdinI prakriyAmAM paNa A satyanA AzakanuM mana na mAnyuM. "baMsIvALA" ane "vrajanAtha" tarapha temanI daSTi gaI, pada pa3, 63 ane 94mAM enuM AkhuM guMjana saMbhaLAya che - sArAdila lagA hai baMsIvArAsa..." ane "vajanAthase sunAtha bina, hAthohAtha bikA" eTaluM ja nahi, paNa aMtaranI didhAne ukheDI nAkhatA hoya tema te uccAre che-"aurakA upAsaka huM, kese kaI udhAruM, duvidhA caha rAkhe mata, yA varI vicA-A ugAre game ene uddezIne bahAra AvyA che, paNa AtmAne manAvavAnA vyartha prayatna heya ema nathI lAgatuM? kharuM jotAM te emanA aMtarAtmAne jhAka vItarAga tarapha ja vaLatA hatA, paNa e viSenI spaSTa upalabdhi emane kadAca e vakhate na thaI hoya. "zyAmanI bhakita paNa Akhare viplava jagADe che. cittane jevI joIe tevI zAnti nathI maLatI, kaMTALIne vyathita hRdaye gAya che -"zyAmI, mane nirAdhAra kema mUkI, koI nahI huM kenazuM beluM, sahu AlaMbana TakI, zyAma! mane nirAdhAra kema mUkI' (pada 94 muM-A padano artha karatAM zrI kSitibAbu, jANe rAdhikA, kRSNavirahane aMge A pada gAtI hoya ema dhaTAve che. AdhyAtmika arthamAM sumati cetanane vinavatI hoya e arthapaNa dhaTAvI zakAya, paraMtu e upara-uparanI carcA javA daIe te zrI AnaMdadhana jevA sAdhakanI dAMbharI dazA samajavAmAM e pada ghaNuM sahAya kare e nirvivAda che. emanA jamAnAnA pakSAgrahathI chUTavA e mathe che, keIna roSa paNa vaherI le che, najara kyAMI karatI nathI kAraNa ke prANa jevI vastu emane kyAM dekhAtI nathI. emanA samayanI paristhiti jotAM, eka taraphathI yazovijayajI mahArAjanI vidvattAne prakhara prakAza bhalabhalA paMDitane nisteja banAvI rahyo che, bIjI tarapha panyAsa che pitAne pratApa pAthare che ane e ja vakhate gacchanAyaka vijayasiMha (? vijayadeva) surinI ANa varta che. e "lAbhAnaMda arthAta AnaMdadhanane cAhe che, chatAM e adhyAtmayogI jANe pAMjarAmAM pUrANa hoya ema pukAre che. zrI kSitihana sena kahe che - AnaMdadhana mananI vyAkuLatA TALavA bahAra paDyA, vividha sAdhanAnI aMdara thaIne temaNe mArga kApavA mAMDyo. emanI muMjhavaNa joine-lAga maLe che ema samajIne keTalAya saMpradAyavALAe temane potAnI tarapha tANavA lAgyA. jabaradastI paNa vAparI joI AnaMdadhana paNa zuM kare? teo nirUpAya hatA-azakta hatA. emaNe saMpradAyanA badhA julama sahI lIdhA. eka pakSavALA Ave, dhamakAvIne pitAne kakake khare karAvI jAya. vaLI bIjo pakSa Ave, te paNa baLa batAvI jAya. A sthiti temane asahya thaI paDI. jANe ke keI eka kuLavadhu, vakhAnI mArI bahAra raDavaDatI hoya ane svArthIo vakhata varatIne tenI upara pitAne dara calAve evI dazA AnaMdadhanajI anabhavI rahyA. A darakhanI marmabhedI kahANI ghaNI khubIthI emaNe pitAnA padamAM utArI che. xxx mAyaDI! mune nirakha kizuhI na mUkI, nirakha rahevA dhaNuM hI jhUrI, dhIme nijamata mUkI (kUkI), mAyaDI!0" (juo 5da 48 muM) gujarAtI vAcakane sAru A AkhA padane artha ApavAnI jarUra nathI. zrIyuta sena mahAzaya Ane "pitAnA samasta jIvananA dukhanI camatkArika kahANI kahe che. kharuM jotAM
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Re8 mohanalAla dalIcaMda zAI [Sa che. hAla e padamAM eka nirAdhAra satyazodhakanuM Ada ane tenI sAthe nirbhayatAnuM karuNa sukumAra saMgIta bharyuM che. AnaMdadhanajInI sAdhanA jo sIdhI-sahaja gatie cAlI hatI te kadAca vizva A mArmika vedanAnA sura na sAMbhaLata. aMte e vikaTa mArga paNa kapAya che ane aMdhArI aTavImAM AthaDate pravAsI, uSAne udaya nihALI ullAsa anubhave tema A satyazodhakanA "ghaTamaMdiramAM dIpaka prakaTe che, sahaja jeti relAya che, ajJAnatAnI niMdA taTe che ane anubhavaprIta jAge che, ema jANe kaI jogI jagatanA cekamAM UbhA rahI Alamane uddabodhato hoya tema AnaMdaghanajI uccAre che - rAma kaho rahemAna kahe keu, kAna kahe mahAdeva rI; pAsanAtha kaho keu brahmA, sakala brahma svayameva rI" juo pada 67 muM. zrIyuta kSitibehana sena, A badhA udgA sAthe kabIra, dadda ane rajajabanI vANInI tulanA kare che ane sAdhanA AdhyAtmika anubhava, dezakALanA bheda vagara kevA ekarUpa bane che tene thoDo khyAla Ape che. e pachI paNa madhyayugamAM je vakhate nirarthaka AcAra ane vidhi-niSedhanI ghaDabhAMjamAM lagabhaga badhA saMpradAyo phUkhyA hatA, te vakhate jaina samAja kayAM hatA ane AnaMdadhanajI jevA puruSe, emanI keTInA bIjA puruSothI judA kema jhaLakI UThyA e rahasya upara paNa zrIyuta kSitimohana sena De prakAza nAkhe che ane ame mAnIe chIe ke e prakAza Aje paNa ApaNane thaDe ghaNe aMze upagI thaI paDaze." upara TakelAM pada 53, 67 ane 84 je zrI AnaMdaghanajInAM heya, te tenA madAra para UbhI karelA siddhAMta (theories) ane vicArazreNInI ImArata zrIkSiti bAbunI tarkazuddha che. paraMtu kharuM jotAM te pade ja te adhyAtmayogInAM nathI lAgatAM tethI tema tema te te imArata paDI bhAMge che. zrI suzIle tepara vicAra karI eka jaina tarIke samanvayapUrvaka vicArazreNIne chaNIne jaina daSTibiMdu paNa prAyaH kSati na Ave e rIte rajU karyuM che. samasta rIte eka abhyAsI tarIke vicAratAM mane spaSTa lAge che ke AnaMdadhanajI satyazodhaka-satyanA Azaka hAItemaNe "prakAza-mahAprakAza" meLavI lIdhuM hatuM. nirAzA, nirAdhAratA, nivArI dIdhI hatI; vItarAgajina ane tenAM darzana-Agama pratye avicala sarajJAna zraddhA ane vizvAsa hatAM-the darzane anekAnta jaina darzananAM sApekSa aMga che e bhAra daIne temaNe zrInaminAtha stavanamAM batAvyuM che(ukta sena mahAzaye AnaMdadhana-bAvIzIno marmasparzI abhyAsa karyo jaNAtuM nathI), emanAM jina stavane ane padomAM e aTala dA temaja adhyAtmavega etapreta dekhAya che, emanA aMtarAtmAne saMpUrNa jhoka vItarAga ja pratye vaLyA hatA eTaluM ja nahi paNa tenI spaSTa upalabdhi paNa thaI hatI, eTale gAdi prakriyAmAM temanuM mana na mAnyuM ne "baMsIvAlA - zrIkRSNa pratye dRSTi karI, pachI e "zyAmanI bhaktie paNa viplava jagADo, judI judI sAdhanAvALA tenA para asara karavA lAgyA ane te bAbatanI "cArika kahANI' 48 mA padamAM batAvI-e sarva vAta nirAdhAra bane che. temane te arajI rAta vidita hatuM ke ' mata mata bhaLe rejo jaI pUchIe, sahu thApa ahameva"(4 thuM sta.), chatAM masta banI pitAne mArga pate kApe jatA hatA "dhIThAI karI mAraga saMca, seguM keIna sAtha." zraddhA te acala ne acalita hatI "zuddha zraddhAna viNa sarva piriyA kare, chAra para lIMpaNuM te jANo" (14 muM sta.) guru kevA joie ane tenI jarUra che e saMbaMdhI kahe che ke "Agamadhara guru samakitI, kiriyA saMvara sArare, saMpradAyI avaMcaka sadA, zuci anubhavAdhAra re, zuddha AlaMbana Adare tacha avara jaMjAla re, tAmasI vRtti savi pariharI, bhaje sAvichI zAla re'(16 muM sta.) tathA juo pada 68 muM ane "zruta anusAra vicArI boluM, suguru tathAvidha na mile re' (21 muM sta.), chatAM je pavitra anubhavane AdhAra gurupara pite rAkhe che, je anubhavanA vizrAma ke-virama' gurune pote mAne che te anubhava-zuddha AtmAnubhavaAmapratIti pitAne thayela che-A-mAnI bheTa thaI che, ane "aviSamapaNe jyAM AtmadhyAna ve che
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmI bImAnadAna ane mIzovijaya janmAra] 209 evA pitAne te "aho ahe huM mujane kahuM, na muja name muja re, amitaladAna-dAtAranI, jenI bheTa thaItuja re'(16 muM sta.) ema kahI namana kare che. juo "suhAgaNa jAgI anubhava prIta" (pada 4thu), mere ghaTa jJAna-bhAnu bhayo bhera (pada 15 muM), avadhu! anubhavakalikA jAgI (padara3 muM) vagere, ane pada 78 mAM kahe che ke "jagata guru merA meM gatakA cerA, miTa gayA vAdavivAdaka gherA guke dharakA marama meM pAyA, akatha kahAnI AnaMdadhana bhAyA." teo yegI hatA-(juo pada 6 muM) vaLI, sarva dharma pratye niSpakSabhAve samabhAva rAkhatA, e temanuM 61 muM pada dhAma kaho cahemAna kahe" e spaSTa kare che. "bhAratIya samAja bheda bahula che, tyAM vidhavidha bhASA, dharma, jAtio che, e kAraNe bhAratanA marmanI vANuM ja aiyanI vANI che. e kAraNe bhAratanA je yathArtha zreSTha mahApuruSa thayA che temaNe manuSyanA AtmA-AtmAmAM setu-nirmANa karavAnuM chayuM che, bAhyAcAree bhAratamAM vividha prakAranA bhedane majabUta karI rAkhyA che, tethI bhAratanI zreSTha sAdhanA e che ke bAhyAcArane vyatikrama karI aMdaranA satyane svIkAra kare. paraMparAkramathI bhAratavarSanA mahApuruSone Azraya laine A ja sAdhanAnI dhAra cirakAlathI cAlI AvI che -e svaravibAbunuM maMtavya AnaMdadhanajIne yathArtha lAgu paDe che. teo "phakkaDa' hatA, jokasaMjJAnI darakAra karatAM dharma samAjamAM viparIta sthiti varte che ema spaSTapaNe sUcavatA -dA. ta. "garachanA bheda bahu nayaNa nihAlatAM, tattvanI vAta karatAM na lAje, udara bharaNAdi nijakAja karatAM thakA, meha naDiyA kalikALa-rAje'(14 muM sta.) puSya paraMparA anubhava jevatAM re, aMdha aMdha pulAya, vastu vicAre re je Agame karI re, caraNadhAraNa nahIM kAya; abhimate vastu vastugate kahe che, te viralA jaga jeya. (bIjuM sta.) " mata mata bhede re je jaI puchIe, sahu thApe ahameva' (4 zuM sta.) "duSTajana saMgati pariharI, bhaje sugura saMtAna re, jega sAmI cittabhAva je, "dhare mugati nidAna re' (16 muM sta.) ema aneka vAdimatavibhrama, saMkaTa paziyana lahe, citta samAdhi mATe puchuM, tama(prabhu) viNa tava keIna kahe (sta. ra0 muM) vagere. AthI teo lokapriya ke gachapriya ke sAdhupriya nahi thayA, eTaluM ja nahi paNa pitAne nirdhArela mArga apUrva ne aTule hoI laukika ane sAMpradAyika mArgane ghaNA kALathI varelA bIjAothI vagevAyA. lemAM temane "bhaMgaDabhUte" nAma apAyuM. zrI mahAvIra prabhune satya upAsaka pitAne paDatA upasargone AnaMda-prasannatAthI nirveda ke kheda vagara samabhAve sahe, tene pitAnA mana para koIpaNa jAtanI viSama asara karavA na de ane pitAnI AtmamastImAM gulatAna-tallIna rahI AtmajJAna ane citta samAdhithI pratye pratikSaNa daSTi rAkhI te vIratvathI sAdhavA samasta prakAre sAvadhAna ane prayatnazIla rahe. AtmA heya te ja zokanI pAra jaI zake chetarati romANita-AtamavilA ja kharuM sukha ane sAcI zAMti ApI zake che. e ekala-vihArI hatA. pAzlI avasthAmAM gujarAtane tajIne mAravADanA mIrAMbAIne pIyara gAma meDatAmAM rahetA, ema kahevAya che. temanA saMbaMdhamAM sativiSe bane che tema aneka kathAo ane vAta pracalita thaI che. e sarvamAM utaravuM e vistArabhayane lIdhe atra egya nathI. temAMthI mukhya svara te saMtanI mahattAne ja nIkaLe che. mahAtmA gAMdhIjI kahe che ke "mIrAMnA ugAramAM kRtrimatAnuM nAma suddhAM nathI. mIrAM gIta gAI gaI che tenAthI gAyAvinA rahevAyuM nahi mATe, sIdhuM hadayamAMthI nIkaLyuM che kudaratI jharaNunI pe, jANe phUTI nIkaLyuM na hoya. yazano meha athavA lekanI vAhavAha meLavavAne kaMI e padane hetu thoDe ja hato? jema ghaNA cAraNa cAraNIonAM, gItane hoya che. A ja enI apIla che je kadI vAsI thavAnI nathI" (prabuddha jaina 1-11-41 pR. 124) mIrAMnA padanI e vAta AnaMdadhananAM padone barAbara lAgu paDe che.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 mahanalAla dalIcaMda zAI [ma. je. vidhAlaya eTaluM nizcita che ke mIrAMbAI, narasiha, temaja kabIra, dAda, suradAsa vagere jainetara saMtinAM padenuM sAhitya amara che, te pramANe AnaMdadhananAM stavane ane padenuM sAhitya mAtra jainasAhityamAM ja nahi, paNa samasta bhArata-sAhityamAM sAruM sthAna le tema che. te samajavA mATe jainadharmanI paribhASA te alabata theDI ghaNI jANavI paDaze. dharmasamAjanI viSamasthitinI vacamAM rahIne-rA. suzIla zrIkSiti bAbunA lekha uparathI kahe che tema-je vakhate vAguvaibhava ane vidhi-niSedhanI ghaDabhAMjamAM ja vitAne ane saMpradAyanA mahArathIone dhaNa khare samaya kharcAI jatuM hatuM (zrIyazavijaye pUrvArdha jIvanamAM karyuM tema), te vakhate adhyAtmabhegI AnaMdaghanajInI sAdhanAe madhyayugamAM eka judI bhAta pADI. prakhara paMDita ane vAdavivAdamAM vAcaspati jevA gaNatA puchonI vacce temaNe pitAnI sAdhanA cAlu rAkhI. temaNe A preraNA zI rIte meLavI ane dekhItI nirAzA vacce paNa teo kema aDaga rahI zakyA e eka vicAravA je viSaya che." zrIyuta kSiti bAbunuM e kahevuM lakSamAM rAkhavAnuM che ke "bahAranA badhA prabhAvathI pitAne sarvathA alaga ane vizuddha rAkhavAmAM jene khUba ja sAvaceta rahe che, eTaluM chatAM AnaMdaghanajInA AdhyAtmika taraMgoe pelI kRtrima divAlanI paravA na karI. jainasamAje ati sAvadhAnapriyatAmAMthI upajAvelAM asaMkhya arthahIna vabaMdhane paNa e vidrohanA hetu hoya. jainadharme prakaTAvelI (adhyAtma jJAnanI) mazAlanAM teja dhIme dhIme bujhAtAM hatAM-navuM dIvela pUranAra puruSa kAMI dekhAtuM na hatA ane vadhu AzcaryanI vAta te e che ke mazAla bujhAvA chatAM mazAlanA hAthA e jAye saLagatI mazAla hoya ema mAnI teo mArga kAe jatA. AnaMdadhanajIe emAM thoDuM jIvana pUryuM. jagate jainadharmane prakAza ekavAra pharIthI nIrakhyo. paNa enI avadha maryAdita hatI. vidrohanI pratikriyA che jyAranIye zarU thaI cukI hatI. eTaluM chatAM te vidvAne prakArAMtare sUcavyuM che ke jaina saMdhanA khamIramAM viplavavAda bhaye che. AtmakalyANa ke janakalyANanI kAmanAvALA koIpaNa jaina vahele yA moDe baLavAkhora banyA vinA na rahe. zrI mahAvIra prabhu paNa maTI krAMti karanAra hatA. A daSTie AnaMdadhanajI ane temanA sarakhA adhyAtmagIonuM sthAna ghaNuM ucca che. evA puSe ja bujhAtI mazAlemAM navuM teja pUre che ane jainazAsananI upakArakatA siddha kare che. zrIyazovijya zrIAnaMdadhanajIne maLyA hatA te vAta para AvIe te pahelAM jene saMbaMdhI meM ghaNuMye ekatra karI lakhI rAkhyuM che ane jenA saMbaMdhI mArI saMpAdita karela "sujasevelI bhAsa'mAM temaja paM sukhalAla Adi aneka vidvAnee lakhyuM che ane ghaNuM lakhaze tethI vadhu na kahetAM te yazovijyanA atyAre sthAnAbhAvane lIdhe ati TuMka paricayathI satiSa laIzuM. gAyakavADa rAjyanA gujarAtanA dhaNaja gAmapAse lagabhaga maitya khUNAmAM kaneDA nAmanA gAmamAM vaNikanArAyaNanA patnI bhAgadethI putranAme jasavate nAnAbhAI pAsiha sahita tapAgacchanA navijya muni pAse saM 1688 mAM pATaNamAM dIkSA lIdhI, temanuM nAma yazovijaya, jyAre anujanuM nAma padyavijaya rakhAyuM. saM. 1699 mAM amadAvAdamAM ATha avadhAna karyA. tyAMnA zeTha dhanajI sUrAnI Arthika sahAyanA vacane gusahita kAzIpraye vihAra karI tyAM traNa varSa eka tArkika brAhmaNa vidvAna pAse nyAyane abhyAsa karI eka saMnyAsI vAdIne chAtI tyAM " nyAyavizArada" pada meLavyuM, pachI gusahita AgrA jaI tyAMnA nyAyAcArya pAse cAra varSa abhyAsa karI nyAyAcArya thayA. gujarAta pratye vihAra karI amadAvAda sUbA mahabatakhAna pAse aDhAra avadhAna karyA. gacchanAyakane A vidvAnane gya "upAdhyAya' padavI ApavA vinati thaI paNa te amalamAM na AvI. pachI vijayaprabha sUri taraphathI saM. 1718 mAM upAdhyAya pada maLyuM. saM. 1743 mAM DabhoimAM svargastha thayA ne dehasaMskArasthaLe samAdhisvapa karavAmAM Avyo. ATalI nizcita hakIkata sujalInA kartA samakAlIna kAMtivijaye ApI che. A tUpanAM darzana A kArtika mAsamAM ja huM kaI jaI karI Avyo. tyAM pAdukA ane te para saM. 1jaya ne
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatamAraka] adhyAtmI zrIAnaMdaghana ane zrIyavijaya 21 katarela lekha che, ne hAlamAM vIsA zrImALIonI vADImAM eka navI deharImAM te virAjamAna che ne sAthe meTI raMgIna chabI tAjI kalpanA parathI karAvI rAkhelI che. teo prakhara prakAMDa tArkika hatA ne temaNe aneka khaMDanAtmaka kRtio racI. pratibhA ane vipula buddhivaibhavathI citAmaNI jevA gahana vAyagraMthane abhyAsI-avagAhI pachI darzana ane pUrvAcAcaeNnA cega, adhyAtma Adi viSayanAM pustakonuM sUma adhyayana karI dhaNA graMthanI racanA karI. AvA upAdhyAyanA upAdhyAya evA, gacchanAyaka ane AcAryapadane zobhAve evA, balake vaNiputra mahAna tirdhara hemacaMdrAcAryanI kaTimAM Ave evA A bIjA vaNikaputra yazevi jyane "upAdhyAya" jevuM pada ApavuM e tapAgacchanA nAyaka zrIvijyadeva sUrine ane temanA saM. 1713 mAM svargavAsa pachI vijyaprabhasUrine ThIka na lAgyuM. anyanA tejanA ja ghaNA sahana karI zakatA nathI; chatAM tejasvI te tejavI rahe che. yazovijayane zAstrAgamanA pramANathI gacchanAyakanI ghaNI pravRttio aniSTa lAgI hatI, te mATe sAmAnyapaNe paNa spaSTa kathana karavAmAM temaNe hiMmata batAvI hatI. paNa paraMparAgata sAdhusaMghavyavasthAnA bala ane lekamAM vaselA gacchanAyaka pratyenA prabala AdarabhAvane kAraNe Akhare A tejasvI yazovijyane paNa tejahIna thavuM paDyuM. vidvattAnI dRSTie nahi, paNa pitA pratyenI ananya bhaktithI prerAIne vijyadeva sUrie pitAnI pATa para besavA niyukta karelA ane pachI paTTadhara thayelA vijyaprabhasUri sAmAnya keTinA hatA. temane pratye yazavijya jevAne ati AdarabhAva na hoya te ravAbhAvika che. vaLI durbhAgye gacchAcArya thavA egya ane jemanA pratye pitAne bahu pUjyabhAva have te vijayasiMhari saM. 179 mAM svargastha thayA. temaja bIjI aneka gaNI viSama paristhiti hatI ke jemAM atra sthAnAbhAve utaravuM egya nathI. yazovijayajIne nIcenA zabdomAM temanI AtmapratiSThA ghavAya te rIte mAphI mAgavI paDI. navA sa. 1717 varSe bha0 zrI vijyaprabhasUrIzvara caraNana zizulezaH 5. nayavijaya gaNiziSya jasavi vipati, apara Aja pahilAM je maI avajJA kIdhI te mApa, havi AjapachI zrIpUjaya thakI karyA viparItapaNe karuM, tathA zrIpUjayajI thakI je viparIta hoI te sAthei mila te, tathA maNicaMdradikani tathA tenA kahiNathI je zrAvakana zrIpUjayajI upara, gacchavAsI yati upari, anAsthA AvI che te anAsthA TAlavAne ane teni zrIpUjayajI upara rAga vRddhi thAI tema upAya yathAzakti na karuM te, zrIpUjayajInI AjJAcimAhi na pravatuM te, mAhari mAthaI zrI zatruMjaya tIrtha loyAnuM, zrI jinazAsana uthApyAnuM, cauda rAjalakanaI viSaI vartai te pApa" -pUjaya pravartaka zrIkAnivijyajI pAse 4-5 IMca lAMbA pahoLA, kAgaLanA kakaDA upara lakheluM che tenI akSarazaH nala. sa. 1718 mAM-uparanI mArI pachI prAyaH eka varSe vijyaprabhasUrie yazeviyajIne " upAdhyAya pada ApavAnI kRpA batAvI. 4 viSayarasamAM grahI mAciyA nAciyA guru madabharapUra re madhAme dhamAdhama calI, jJAnamAraga raho dUra re, kemakuMbhArdika adhikanuM, dharmanuM ke navi bhUla re dekaDe kuguru te dAkhave, zuM thayuM e jaga bhUla re. arthanI dezanA je dIe, ola dharmanA graMtha re paramapadane pragaTa cAra te, tehathI kima vahe paMthe re ?-sImaMdhara sta, 1 lI DhALa, jima jima bahumata bahujana saMmata, bahula ziSane zahe. tamatima jinazAsanane vera, je navi anubhavane pAlarAsa 4 thA khaMDa ane.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 mehanalAla dalIcaMda zAI [, . zivAlaya vidhAna, paMDita, kavi ne saMthakAra yazAviye adhyAtmarasika hatA e temanA aneka pra parathI raspaSTa bhAse che, tethI te adhyAtmajJAnI A masthita adhyAtamAgI AnaMdadhanajIne maLavA che ane maLe e svAbhAvika che. vaLI AnaMdadhana bAvIzIpara pate bAlAvabodha ramyo hato. te bAvIza stavane lekapracalita thayAM hatAM te te tenI dezI pitAnI kRtimAM lIdhI che te parathI jaNAya che (dA. ta. cAra hAlanA nizcayavyavahAra garbhita sImaMdhara sta. hAla trIjInI dezI ' abhinaMdana jina! darizana tarasIye' e mAnaMdadhananA 4 thA stavananI prathama paMkti) pate AnaMdadhanajInA milana pachI keTalA prasanna ane AnaMdamaya banyA hatA tenuM tAdaza svarUpa "AnaMdaghanajInI stutirUpa aSTapadI" eTale ATha58 racela che temAM ApyuM che. dAva tatva "mAraga calate calata gAta, AnaMdadhana pyAre, rahata AnaMda bharapUra, jazavijaya kahe ane hA AnaMdadhanA hama tuma mile hajUra. (1 luM pada) keu AnaMdadhana %i hipekhata, jasarAya saMga caDI AyA AnaMdaghana AnaMda rasa jhIlata, dekhata hI jasa guNa gAyA (4thuM pada) erI Aja AnaMda bhaye. mera tere mukha nirakha nirakha, roma roma zItala bhayo aMgeaMga-erI. (muM pada) AnaMdadhana ke saMga sujasa hI mile jaba, taba AnaMda sama bhayo sujasa pArasa saMga letA nyuM pharasata, kaMcana hota hI tAke kasa. (pada 8 muM.) pR. ra95 thI ra88 A parathI cAmuM pratIta thAya che ke yazovijaye karelA meLApathI AdhyAtmika lAbha hRdayane saMtoSa Ape te pitAne thaye hatA ne tene AnaMda jIvanaparyata rahyA hatA, tethI AnaMdadhananI smRtimAM Anadadhana, AnaMda, cidAnaMda, cidAnaMdadhana paramAnaMda, sahajAnaMda, cirUpAnaMda. evA zabdo pitAnI kRtiomAM khUba vAparyA che. dA. ta. samatAzatakamAM anAsaMga mati viSayame, rAgadeSake cheda, sahaja bhAva lInatA, udAsInatA bheda, 6 tAka kAraNa amamatA, tAme mana vizarAma, kare sAdhu AnaMdathana hovata AtamarAma 7 parameM rAce paraci, nijaci nija guNamAMhi, khele prabhu AnaMdaghana dhari samatA gale bAMhi. 77 AnaMdaghana jevA pArasamaNi maLavAthI pite leha te kaMcana thayela che, yA AnaMdadhana samAna thayela che ema yazovijaye kahela che eTale adhyAtmarasikamAMthI anubhavI-adhyAtmAnI banela che. A baMnene lokee pUrA pichAnyA hatA. "keu AnaMdadhana ddhihI pekhata evuM AnaMdadhana mATe yazavijaye kahela che, tema pitAne mATe te yazavijaya ghaNe sthaLe nidaka durjano sAme pokAra vyakta kare che. dA. ta. "praNa! mere ayasI Apa banI, manakI khyA kunarpe kahIe? jo Apa dhanI. prabhu citta tu jaI darajanake bacanA, jese ara aganI sajajana kAu nahi jAke Age, bAta huM apanI. prabhu! (pR. 119) aba merI esI Aya banI kepInala upAvata darzana, mathana vacana anI nAma | jaladhAra tihAM tu ja dhAre dukhahI -aba0 siMcAmati bahujana ke jagameM, 59 na dharata dharanI unate aba tuja hitamabhA, bhaya nahi eka manI-aba,(pR. 100-101) muja tuja zAsana-anubhava rasa, kayuM karI eNe ga? apariNuta kanyA navi nA, nuM sukha hathita-saMga. (pR. 80) darijanazuM karI je hue paNa, e tasa zoSaNa bahAra ehavA sAhibanA guNa gAI, pavitra karuM tuM kahA (pR. 30) - juo mArA saMpAdita kI saviracita-sAhityama-1.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ DtaramAi] aghyAtmI zrIAnaMdaghana ane zrIyaroAvijaya 13 AvAM khala ane durjana taraphathI thayelA AkSepA, vagANAM vagere batAvatAM aneka avataraNA yazA vijayajInI gujarAtI temaja saMskRta kRtiomAMthI maLe che, ke je huM atra sthAnAbhAve utAratA nathI, uparanAM thoDA utArA parathI jaNAze ke e nindAthI pAtAne bahu lAgI AvatuM, tenuM zoSaNa-nirAkaraNa-nivAraNa karavAnI IcchA rahetI, krodha upajatA paNa prabhunI bhakti ane guNagAna karIne AzvAsana letA ane hRdayanA krodha ne kheda nivAratA. zrI AnaMdadhana eTalA mata ane ucca kATinA hatA ke temane krApa thAya nahi ane niMdAnI ke mAnanI paravA hAya nahi. ATalA bannemAM aMtara lAge che. chatAM yazavijayanI AtmadazA uttarAttara caDatI gai che. emanI Atmasthiti emanA ja zabdamAM joizuM. samyagdaSTi-dvAtri zakAmAM kahyuM che keH mithyAdRSTigRhItaM hi mithyA samyagapi zrutam / samyagdRSTigRhItaM tu samyag miSyeti naH sthitiH // -mithyAdaSTie grahaNa kareluM sabhyazcaMta hAya tA paNa mithyA thAya che, jyAre samyagdaSTie grahaNa kareluM mithyAzruta hoya te paNa samyak thAya che, ane tevI amArI sthiti che. eTale pAte mithyAzrutA avagADelAM te pote samyagdaSTi hoi potAne samyak paNe thayAM che--pariNamyAM che. zAstranA samyak paricayathI, dhImAnAnA saMpradAyane anusarI ane potAnA anubhavayAgathI racelA potAnA adhyAtmasAra nAmanA sagraMthamAM nacenA (prabaMdha 3, zloka 40) parathI jaNAya che ke temane samabhAva hatA te tenuM sukha pote joeluM hatuM. dUre svargasukhaM mukti-padavI sA davIyasI / manaH saMnihitaM dRSTaM spaSTaM tu samatAsukham // svarganuM sukha to dUra che ane mekSapadavI te vaLI ati dUra che, paraMtu mananI samIpe ja raheluM samatAnuM sukhatA ( ame ) spaSTa rIte ja joyeluM che. zokamadamadanamatsarakalahakadAgrahaviSAdavairANi / kSIyante zAntahRdAmanubhava evAtra sAkSI naH // ------zAnta hRdayavALAnAzamayukta cittavALAnA zAka, mada, kAma, matsara, kalaha, kadAgraha, viSAda ane vaira e ( sarve ) kSINa thAya che; e bAbatanA sAkSI ahIM amArA anubhava ja che. ( prabaMdha cha zloka 18) brahmastha brahmo brahma prApnoti tatra kiM citram / brahmavidAM vacasA'pi brahmavilAsA nanu bhavAmaH // ~~~~~hma eTale paramAtmA viSe jJAnanA upayoge ) rahelA brahmajJAnI eTale zuddha caitanyane jANanArA brahmane zuddha caitanyane pAme temAM zuM Azcarya paNa brahmajJAnInA--AtmajJAnInA ( AnaMdUdhanajInA ) vacanathI paNa ame brahmanA vilAsane-cidAnaMdane anubhavIe chIe. ( prabaMdha 7 zloka 19 ) anubhava-AtmadarzananuM svarUpa dAkhavI te pAtAne gurukRpAthI (AnaMdadhananI kRpAthI) prApta thayA, samyatva jaLahaLIta thayuM, mehane anubhavathI nirbaLa kayeryAM-e vAta saM. 1738 pachI racelA zrIpALa rAsanA cAthA khaMDanA chevaTanA bhAgamAM pote jaNAve che. temAMthI gheADI kaDIo laI e ~~~ mAhure te gurucaraNa pasAyaeN, anubhava dilamAM peTha Rddhi vRddhi pragaTI ghaTamAMhi, Atamarati huI beThI.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 khuzAladAsa jagajIvanadAsa mi. je. vidyAlaya rajatajamAraka] 5. nivRttine Adarza - sarvasva tyAga e saMpUrNa ahiMsakanuM anivArya AcaraNa che. jyAM parigraha che tyAM pramAda che, hiMsA che, pApa che. mumukSamAM mamatvaprema e paraspara virodhI che. tethI jaina dharma dhamAMthI ke AtmAthI mATe sarvasva tyAga eka anivArya zarata tarIke rajU karyo. paraMtu e tyAga saMpUrNa brahmacarya vinA na ja saMbhave tethI saMpUrNa brahmacaryanuM pAlana paNa temane mATe anivArya banyuM. A taraphathI vedavizArada brAhmaNane te khaTakyuM. teo gRhasthAzramI paNa hatA ane parigrahI paNa. temane AzramavyavasthA sAme uparane Adarza eka phaTako samAna lAge; paNa mahAvIranA viveke te jAhera karyuM ke je brahmacaryAzrama zreSTha hoya ane e ja te pachI mANasa zarUAtathI ja eTale ke brahmacaryAzramathI ja jIvanapayata brahmacArI ane tyAgI rahe te zuM khoTuM? tethI te tenA AtmAnuM ane samAjanuM ubhayanuM kalyANa ja che. jenI ochAmAM ochI hAjate hoya che te ja Atmahita ane pariNAme gaNita vadhAremAM vadhAre sAdhI zake che. vacalA ke pachInA AzramenI anivAryatAne tyAga karIne ane mAtra pahelA AzramamAM rahenArAnI uttamatAne pracAra karIne temaNe zramaNa saMskRtinI vizeSatA janatA samakSa rajU karI. temaNe jAhera karyuM ke kAmaguNa saMsAranAM mULa che kuTuMba kabilAmAM ke bIje kayAMya Asakata rahenArA mANasathI AtmasAkSAtkAra aneka gAu Agho rahe che. 6 anekAMtadaSTi jaina dharmanI mahatvanI vizeSatA anekAMtaSTinA tenA ravIkAra ane nirUpaNamAM che. koI paNa eka vastune eka ja bAjuthI ke eka ja apekSAthI ne nihALatAM tenI badhI bAjuethI jevI vicAravI ane pachI te vastunA svarUpane nirNaya kara e anekAMtadaSTi che. enuM bIjuM nAma che svAvAda. anekAMtavAdanuM apara nAma vivekavAra kahI zakAya. e eka mahAzakita che, jenA Azraya lenArane te sthira gaSaka banAve che, atyaMta jAgrata ane vivekazIla rahevA prere che. enI madadathI cAlanAra mANasa AcArakSetre ke vicArakSetre, dArzanikAnI vacce ke AdhyAtmikenI vacce, pravRttimAM ke nivRttimAM sAdhu avasthAmAM ke gRhasthAzramamAM jyAM kayAMya hoya tyAM pitAne viveka vAparIne AtmakalyANane oLakhI kADhe che, tene mATe te dIpaka samAna che. dareka vicArane ke vartanane cakAsavA mATe e eka kasoTI samAna che. keTalAka leke ene "saMzayavAda' kahIne niMde che, paNa tema karanArA mAtra temanuM ajJAna jAheramAM mUkavA sivAya bIjuM kazuM vizeSa nathI karatA. e te anekAMzu Aditya che. tenI sAme dhULa uDADanArA, vAstavika rIte pitA pratye ja uDADe che. TUMkAmAM e te saMtonI saMtadaSTi che, jJAnIonI jJAnadRSTi che, sAcA karmayogIonI karmadaSTi che. chevaTe A vicAraNA uparathI eTaluM samajI zakAyuM haze ke jaina dharma bhAratIya saMskRtine mAnavI saMskRti banAvavA keTalI kImatI bheTa Apela che. paraMtu e bheTa bhAratavarSane caraNe jatAM have te jenI nathI rahI paNa bhAratIya banI gaI che. Aje ApaNe bhAratavarSane dhArmika Adarza puruSa ahiMsAnA paripUrNa amalamAM ja satyane sAkSAtakAra jue che. hiMdudharmane pUrNa banAvavA mATe varNAzramavyavasthAnI aMdara rahelA je doSane kADhavA teo kahI rahyA che ane prayatna karI rahyA che, te ja dene dUra karavAnuM kAma mahAvIre kareluM hatuM. vaLI teo je viveka, samabhAva ane ritharatAthI vastutatvane nihALe che, te uparathI jaNAya che ke teo anekAMtadaSTinuM ja anuzIlana kare che. tethI kahevuM joIe ke jaina dharmanI vizeSatAo have bhAratavarSanI sAMskRtika vizeSatAo banI gaI che.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNI-ajoDa saMsthA. lekhakaH mehanalAla dIpacaMda cokasI, ramaNIya jahAja ane emAM saphara karanAra AnadI caherAnA musAphare mAMDa kinArAnI moja cAkhI sAgaranA UMDA pANImAM pravezyA tyAM te ekAeka AkAza vAdaLothI gherAvA mAMDayuM zyAma abrAnA jabarA dhasArA heThaLa aMzumAlinA phurtidAyaka ne uSmA pragaTAvatAM kiraNe avarAI cUkyA ! sAgaranA pANI hIloLe caDhyA! bhayaMkara mejae nAva sAthe athaDAvA mAMDyAM! ethI vizALa evuM e jahAja rabaranA daDAnI mAphaka uchaLavA lAgyuM. pracaMDa vAyunuM tephAna zarU thayuM! sAthosAtha vijaLInA kaDAkA ane medharAjAne gaurava paNa AraMbhAye! cAre dizAethI AphatanA pUra ubharAyA nirakhI, ghaDIbhara sukAnI paNa kiMkartavyamUDha banyA vidhinI akaLa kaLAne vicAramAM lIna thayo ! "sukAnI, sukAnI, sAvadha thanA avAje UThavA lAgyA. vipattine vega vadhavA mAMDyo hate. musIbatane pAra na heti rahyo. nirAzA te sAme DAcuM phADI UbhI hatI. e samaya jenA hAthamAM sukAna hatuM tene mATe na hota vicAravaza banI lamaNe hAtha devAno ke na hete hairya gumAvI nabaLAI dAkhavavAne. sukAnIne caheze nisteja jaNAya te khela khalAsa hate. musApharonI jIvA derIne aMta e viSaNa caherAmAM chupAye hati. - "God helps them, who help themselves" e sUtrane sadhiyAre laI, nAvika haiyuM kaThaNa karyuM. anupama hAma bhIDI nAvanuM saMcAlana cAlu rAkhyuM. jhaMjhAvAtanA kaparA nAda ke varasAdanI sakhata jhaDIonI jarApaNa paravA na karI. jANe e bhayaMkara saMkaTa sAme AMkha baMdha karI, keIpaNa hisAbe nAvane sahIsalAmata rIte nizcita sthaLe laI javAno nizcaya para citta sthira karI, bharadariye nAva haMkAryuM rAkhyuM. " sAmAni, sA re patiyAmi' e jANe daDha nirdhAra ! A citra sAthe vidyAlayanI parI thatI paccIzIne sarakhAvavAnuM mana saheje thAya tema che. jaina samAja jevA zraddhApradhAna samUhamAM "zrI mahAvIra jaina vihAlaya" jevA pavitra nAmAbhidhAnavALI saMsthA ane zikSaNa jevuM ucca dhyeya chatAM e sAme eka kALa jevo te khaLabhaLATa na hato ja. sundara evAM nAma ne kAma carcAno viSaya banyAM hatAM! e deDakAMprakaraNanI smRti Aje paNa glAni pragaTAve che! eka "ginA gADariyA ulakApAtanI AMdhi dIrdhadaSTithI na avarodhAI hatuM te kevuM duHkhada pariNAma Avate e vicAratAM Aje paNa kSobha thAya che. e kaparI veLAye saMsthAnA sthApake dhIraja dharI kAma na lIdhuM hate-are sukAnIoe lAMbI najara doDAvI dhaTatAM pagalAM na bharyA hate-te Aje rajata-mahotsava ujavavAne prasaMga lAbhI zata khare? vAtAvaraNa eTalI hade kaluSita karI melavAmAM Avela ke jANe saMsthAnuM makAna eTale adharmanuM dhAma ane DokTarI lAIna eTale ghora pApano dhaMdhe! gaNyA gAMThyA vidyArthInI skUlanA ke ekAda bene avinaya eTale sArI saMsthA adharma ne pApathI bharelI ! ane sAthe vivAthIvarga "aMgArAne pAka! A jAtanA viparIta pracAra saMsthA sAme bhayaMkara roSa pragaTAvyo ! dAtAomAM saMbha pidA karyo ! saMsthAnA cAhakomAM vaNamAgya visaMvAda netA ALasa maraDI mAMDa TaTAra thatI-bAlyabhAva tyajI mAMDa taruNAvasthAmAM praveza pAmatI-saMsthA ekAeka cImaLAI-karamAI ane hatI na hatI thavAnA tela gagaDI rahyA.eka palakArAmAM varSonI mahenata para pANI pharI vaLavAnI ghaDIo gaNAvA lAgI !!
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ rarara hinalAla dIpacaMda cokasI samAjanA sadabhAgye asUyA pragaTAvelI hutAzanA bhabhUkI chatAM bharakhI zakI nahIM. "rAma rAkhe ene koNa cAkhe?' e ukti sAcI paDI "ditAni ghaTayari, suparitAni na kare evo jene svabhAva che-e vilakSaNa vidhie judI rIte ja kATa phera. vAdaLa vIkharAyAM ane saMsthA vadhu jhaLakI UThI. jarApaNa uttejanA dhAraNa karyA vagara, di'Ugye UThatI havAIo sAme saMcAlakee paristhitinuM sAcuM bhAna karAve tevA dalIla purassaranA radiyArUpa vArisTaMTaNa cAlu rAkhyA. cAyan payaH vijeti vadhe na dha: e nInikAranA vacananuM avalaMbana rahI samabhAva-samatA ane ekAgratAthI saMsthAnuM cakra calAvyuM rAkhyuM. "dhIrajanAM phaLa mIThAM che' e kahevata phaLI. ekAeka udayanI uvA pragaTI. aNadhAryo khUNethI saMsthAne sArI rakamanI bheTa dharanArA, piSaNanA kAryane vega ApanArA maLI AvyA. carcAnA caNamAM kacaro sApha thaI gaye ane janatAne sAcI paristhitinAM nirmaLa darzana lAdhyAM. AkarSaNa vadhI paDyuM, muMbaI likAmAM A saMrathA pragatizIla ane ajoDa gaNAvA lAgI. saMcAlakone e mATe sAce ja dhanyavAda ghaTe. vartamAnakALa e lIlIsUkImAM vALavAnI nA pADe che. ene nAda yugabaLane pichAnavAne che. jyAM vizvanA cakro vidyutavege pharI rahyAM hoya, tyAM gokaLagAyanI gati zA kAmanI ? mehamayImAM jyAM tarapha pragatinA ne praphulla dazAnA guMjArava thaI rahyA hoya tyAM saMsthAnI AjanI kAryavAhI ThIMgu samI ja jaNAya. vidyAlaya nAma yathArtha karavA sAru te haju ghaNuM karavAnuM bAkI rahyuM. kAryavAhakanA zomAM kahIe to haju nathI thayuM-vizvavidhAlaya temaja nathI thayuM- purAtatvamaMdira, sAhityamaMdira, saMbhASaNa, viziSTa pustakAlaya ke itihAsa racanA.. A saMsthA te haju mAtra navayugane saLavaLATa che emAM bAlyakALanI udAtta AzA che. emAM svapna sRSTinA sarjane che. jarUra che-khUba samRddha banAvavAnI-akhaMDa piSaNa ApavAnI ane dhana samRddhithI bharI devAnI... bhaNelAnI TIkA karavAne badale sudhAre, gharanA chaMkarAnI jema tenuM jatana kare. ema karatAM jarUra jaNAya tyAM tene ThapakAre, sahAnubhUti-sahArTa ane premane jagAve. samAjane sAce mArge laI javAnuM A keMdra che. ene apanAvavAmAM ApaNI saMtatinuM saMrakSaNa che. TUMkamAM kahIe - ame' ane "tame evI vAta javA do. "ApaNe sarve evI vAtane vicAre. A prakAranA nikhAlasa uddagAro sAMbhaLyA pachI ane prativarSa pragaTa thatA riporTamAM vigatavAra hevAla joyA pachI-ApaNI pharaja zuM hoI zake? dUra ubhA rahI taTasthabhAve nirakhavAnI ke emAM AvI jaI umagapUrvaka khAMdha devAnI ? praznano uttara saraLa che ane te e ja ke saMsthA mATe yathAzakti artha dharavAno. rajata mahatsavaTANe kanaka mahatsavanI AzA savara phaLe ema kahevuM e ayukta nathI ja paNa phaLavAno AdhAra jaina samAjanA hArdika sahakArapara avalaMbe che. zrImaMtanI lakSmI-dhImaMtanI prajJA ane sevAbhAvInI zuzruSArUpa triveNI saMgama vinA e bara Ave tema nathI. Ama janasamaha upekSAvRtti tyajI daI, saMsthAnI
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatamAra] ApaNI-ajoDa saMsthA 223 kAryavAhImAM otapreta thAya te kAryavAhakanA abhilASa adhurA rahevA na pAme. sthApaka sUrijInuM dhyeya paNa siddha thAya. saMsthAmAM abhyAsa karatA vivAthIbaMdhuomAM truTio che ane bhaNune vyavasAyamAM paDelA bhAIonI upekSA che e dhyAna bAhara nathI ja. temasthApanakALanA mULa sutrA sAme samitinA khUNethI vAraMvAra UThata vALa paNa dhyAna bAhara nathI ja. e sAMbhaLIne saMsthAnA piSaka ne vAhaka vargamAM keTaluM duHkha janme che e kathavAno A samayana gaNAya. hanI A paLe eTale IzAro karIe ke baMdhAraNa ane zistapAlana e ati mahatvanI vastuo che. pramANikatA ne sabhyatA enA pAlanamAM che. e veLA irAdApUrvaka khalana karavuM ke daMbhanuM sevana karavuM e ISTa na lekhAya. je kAryo dvArA sarathAnI apakIrti thAya ke samAjanuM vAtAvaraNa DahoLAya, te karavAno Agraha rAkhavo e zebhArUpa na ja lekhAya. suvu ki bahunA? jaina samAjamAM paisAnI uNapa che ema kahevuM e sAcI sthitine apalApa karavA jevuM che. zrImaMta dhana kharacatAM ja nathI e kathana te pratyakSa vAtane virodha karavA rUpa che. TUMkamAM kahIe te jaina samAjamAM dhanika che ane dhana kharacAya che paNa sAruM. te pachI vidyAlaya jevI saMsthAnI Tela aNapUrI zAthI rahe? kAM te emAM AkarSaNanI uNapa ke dAtAsamIpa pahoMcavAnI azakita ja saMbhave. zrI mahAvIra jaina vidyAlayamAM kharacAtI pratyeka pAIe jaina dharma ane jaina samAjanA gauravanI vRddhi mATe ja che eTaluM puravAra karI ApIe eTale ApaNane prazna ukalI jAya. Ama janasamUhanA aMtara saMsthA prati vaLyA ke saMgInatAnA zrIgaNeza maMDAyA samajavA. dAtA samIpa paheMcavAmAM kSobha ke saMsthA mATe joLI pheravanAra te baDabhAgI gaNAya che. saMcAlakoe ane vidyArthIvarga Ama janasamUhamAM vadhune vadhu pramANamAM otaprota thavAnI jarUra che. e mATe vicArapUrvaka prasaMgo javA ghaTe che. evA TANe saMsthAmAM vikasI rahelI navanavI kAryavAhIone khyAla ApI zakAya che. zikSaNa dvArA badalAelA jIvanarAhanAM darzana karAvI zakAya che. e dizAmAM prayANa karavAnI taka hAtha dharavAmAM Avaze ane cIvaTAIthI ene vaLagI rahevAze to vijaya acUka che. "araviMkunivarena ramazaH pUre ghare' e te anubhavapUrNa vacana che. ene sadhiyAre laI mahArASTravAsIoe keDa bAMdhI-mAmUlI zALAmAMthI saMkhyAbaMdha namUnedAra saMsthAo ubhI karI che. jaina samAjanAM saMskAra prati mITa mAMDatAM eTalI hade kamara kasavApaNuM nathI ja. sAmAnya rIte prayAsa karavA mAtrathI ja phaLa besavA mAMDe che. phakata jarUra che sAcI dizAmAM prayatnanI ane agatya che mAnyatAnA vicitra vamaLamAMthI saMsthAne alipta rAkhavAnI. nAmane kAma ujavaLa che te bhaviSya ujavaLa hoya emAM zI navAI! ye he vidhAlayane.
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya ane tenA bhavya AdazoM ne pAra pADavA sAdhanasaMpanna bhAIonI javAbadArI lekhakanyAlacaMda lakSmIcaMda vakIla, bI. e. elaela. bI. je aditIya saMsthA phUlIphAlI ne hIMdustAnanI samasta jaina prajAnA gaurava ane pragatimAM asAdhAraNa vadhAro karI rahI che ane jaina prajAnI dhArmika ane anya sarva prakAranI ucca keLavaNI. nuM kendrasthAna dharAve che, jeNe jIvIza varSamAM lAkha rUpIAne sadvyaya karI, ArTa, le, meDIsIna vijJAna, ejIniyarIMga vagere judA judA khAtAonA 249 jeTalA padavIdhArake tathA 261 DIgrI lIdhA sivAyanA vidhArthIo bahAra pADI, dhaMdhe vaLagADyA ane pitAnA hastakanA aneka sTa phaMDamAMthI 147 jeTalA vidyArthIone lena ApI abhyAsamAM AgaLa vadhAryA ane tema karI jaina samAjane bhAre bojArUpa ane vicAraNuya thaI paDela keLavaNI ane bekArInA praznane enI sAthe ghaNu rIte haLavA karyA che, tenAthI lena sIsTamanA dhoraNe kAryavAhI calAvavAmAM AvatA, vivAthabhAIonAM svamAna ane kuLa-gaurava jaLavAI rahyAM che, jenA mULamAM saMkucita daSTinA upadezakanA aniSTa pracArathI sakhta kuThora prahAro thayA chatAM paNa jenA saMcAlana ane nibhAva mATe vizALa dRSTinA-dharma premI upadezanA satata prayAsanA pariNAme sAdhanasaMpanna vilApremI bhAione dAnapravAha akhalita rIte cAlu rahyo che ane raheze evI saMbhAvanA che, tenAM baMdhAraNa dhArAdhoraNa, vyavasthita kAryavAhI saMpUrNa vyavahAradakSatAthI calAvavAmAM AvatAM hoI te anya saMsthAo mATe anukaraNIya AdarzarUpa ane AkarSaka thaI paDyAM che, te saMsthAnI sthApanA mATenA pUjya upadezakene temaja mULa utpAdakone tathA AzrayadAtAone, satata udyamazIla, sevAbhAvI maMtrIo ane kAryavAhakene, sadara saMsthAnA A mahAna rajata mahatsava prasaMge, kharA jIgaranAM protsAhana ane abhinaMdana, hadayanA saMpUrNa ullAsa ane premapUrvaka pAThavAvAnI taka hAtha dharatAM apUrva AnaMda ane hakeka thAya che. - je vitAvyAsaMgI utsAhI bhAioe, A saMsthAnI sthApanA thaI tyArathI te adyApi paryata, tenA nibhAvamAM, saMcAlanamAM, vyavasthAmAM temaja jhaMjhAvAtanA prasaMge paNa tene aDaga rIte TakAvI rAkhavAmAM, pitAne dravyane, magajazakitane, kAryazakitane, buddhi-vaibhavane ane vAkcAturyane, kevaLa sevAbhAva ane svArpaNatithI anahada bega satata Apela che ane ApI rahyA che temanA harSa, gaurava ane AnaMda, A prasaMge kevaLa kalpanAne ja viSaya thaI paDe tema che. teo saMpUrNa garva sAthe pitAnI chAtI phulAvatA heya ane harSonmA anubhavatA hoya to te dareka rIte kSantavya che. sAmAnya kAryanI siddhimAM kAryasAdhakane apUrva satiSa ane tRpti anubhavatA ApaNe joIe chIe te pachI AvA mahAbhArata kAryanI sidhimAM temane saMtoSa vRpti ane nirdoSa AnaMda anubhavatA joIe temAM kaMI navAI jevuM nathI paraMtu kharI navAI jevuM ane temane savizeSa abhinaMdana ApavA jevuM te e che ke haju te teo temanA jIvIzamAM rIpeTanAM chellA pRSTomAM, aneka dRSTibiMduthI saMsthAnA uttamottama Adara AgaLa karI, ghaNuM ghaNuM karavAnuM bAkI che ane te mATe pitAnI apti jAhera karatA, jaina samAja pAse saMsthAne saMpUrNa rIte apanAvavAnuM dhanasamRdithI bajeTamAM paDatA khADA pUrA karavAnuM, aneka vidhArthIone ane temanA mAbApane nirAza karavAno prasaMga na Ave tevI sthiti UbhI karavAnuM, sAdhananA abhAve eka paNa jaina bhAI ucca keLavaNIthI benasIba na rahe tevuM saubhAgya prApta karavAnuM vizvavidyAlaya, sAhityamaMdira, purAtattavamaMtri 224
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ mi. ke. vivAhaya rajata-2mAraka sAdhanasaMpanna bhAionI javAbadArI saMbhASaNa, viziSTa pustakAlaya, ItihAsa racanAha, vagere UbhAM karavA mATe kaTibaddha thaI harekaprakAranI tananI, mananI ane dhananI sAhA ApavAnuM mAgI rahyA che. te pitAnA UMcA prakAranA abhilASe ane mane AgaLa karI samAjane apUrva preraNAnuM pAna karAvI rahyA che. je kaMI thoDuM thaI zakayuM che tenAthI saMtoSa mAnI aTakI nahIM jatAM jaina samAjanI samRddhine anurUpa jene samAja pitAnuM audArya dAkhave ane "ApaNe sa"nA sIdhAMtane dhyAnamAM rAkhI, navayugane anurUpa pitAnI kAryapraNAlIne nakkI karI, dAnanA pravAhane dezakALane khyAla karI, kharA utpAdaka mArge uttarottara zreNIbaddha lAbhanI paraMparA UbhI thAya ane cAlatI rahe te rIte, khaDApage samAjanA parama utkarSa mATe kamara kasI, "je tamAma vA kArya sApacAranI bhAvanAthI prerAI temanI sAthe kAmamAM joDAya ane kAMdha meLave evI vinita bhAve mAgaNI karI rahela che. saMsthAnA kAryavAhakonI AvI mAgaNI jaina samAja have kevI rIte keTale aMze pUrI pADavA taiyAra che te jovAnuM rahe che. A viSayanA abhyAsIne Aja sudhIne jaina samAjane ItihAsa keLavaNInI pragatinI bAbatamAM ghaNuM ja nirAzAjanaka che. khAsa karIne A viSayamAM anya bhAIbaMdha kemane mukAbale ApaNe ghaNI ja meDA jAgyA chIe ane meDA jAgIne paNa temanAM pramANamAM ApaNe ghaNuM ochuM karI zakayA chIe. AjathI cAlIzapIstAlIza varSa pUrve muMbaI-amadAvAda jevA jainapurI gaNAtA mahaTAM zaheramAM eka paNa jaina zvetAmbaramUrtipUjaka samAjanuM beDIMga, vidyAlaya ke gurukuLa hatuM tyAre ApaNA svadharmI baMdhuone-anya saMsthAomAM Azraya le paDate hate ane temAM keTalIka musIbate veThavI paDatI hatI. zrIyuta dAnavIra zeTha mANekacaMda hIrAcaMdabhAIe jyAre ekale hAthe-pitAnA ja paga upara ubhA rahI muMbaI amadAvAda, kelhApura, melApura vagere aneka sthaLoe padaranA kharcathI digambara jaina beDAnI sthApanA karI ane tenA nibhAva mATenI cAlu kharca badala paNa prabaMdha karyo tyAre ApaNe eka paNa sthaLe ApaNI beDIMga dharAvatA hatA. saddabhAgye A saikAnI zarUAtamAM muMbaImAM Dagumagu sthitimAM lAlabAga jaina beDIMganI zarUAta thaI ane te pachI zeTha gokuLabhAI muLacaMdanI jaina beDIMganI bhADAnA makAnamAM zarUAta thaI ane Teka mudatamAM te mATe bhavya-vizALa makAna taiyAra thayuM. A arasAmAM amadAvAdamAM zeTha lalubhAI rAyacaMda taraphathI beDIMganI sthApanA thaI paraMtu sadara beDIMgane, amadAvAdamAM saMkaDe lakhapatA jaina bhAIo chatAM, pitAnA bhAva mATe bahAranA jaina bhAIonI madada upara AdhAra rAkha paDate heta ane bhADAnA makAnathI calAvI levuM paDatuM hatuM. thoDA varase bAda elIsabrIjanI bIjI bAju sArA havApANIvALA sthaLe suprasiddha zeTha karaturabhAI lAlabhAIe tene mATe bhavya makAna baMdhAvI ApyuM. bIjA keTalAka zaheromAM paNa beDI ge, gurukuLa chAtrAlayo ane bALAzramanI zarUAta thaI temAM atyAre zeTha cImanabhAI nagInadAsa chAtrAlaya khAsa karIne ApaNuM dhyAna kheMcI rahela che. punA, varANA-umedapurapAlItANA ke bhAvanagara junAgaDha-lIMbaDI-surata-pATaNa vagere sthaLoe A bAbatamAM AgaLa DagalAM bharyo paraMtu AmAMnI ghaNI kharI saMsthAone potAnA nibhAva mATe kAyamI phaMDanA abhAve ghaNo khare AdhAra vArSika madada upara rAkhavo paDe che ane koI kaI kissAmAM te zarUAtamAM meTI rakamenAM vacane apAyAM chatAM sadara rakame pitAne paDe jamA karI thoDA varasa sudhI phakta tenuM vyAja ApavAnuM jArI rAkhyuM ane pAchaLathI vyAja ApavAnuM paNa baMdha karI saMsthAne kaDI sthitimAM mUkI devAmAM AvI. AvI paristhiti kharekhara dhRNAjanaka ane dayApAtra che. je jaina samAjanI atula sahinI, vyApAraviSayaka bAhozInI, dhArmika bAbatamAM aDhaLaka kharcenI, lorDa karjhana jevA vAyasaroya stuti karI gayela, te jaina samAja keLavaNInI saMsthAone pagabhara
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 vakIla nyAlacaMda lahamIcaMda [ ma che. vidyAlaya karavAnI bAbatamAM ghaNo ja pachAta rahela che. jaina samAja ghaNI sArI saMkhyAmAM sari samrATa AcArya mahArAjAo, vidvAna sAdhu munirAja temaja anya upadezaka dharAve che chatAM temAMnA ghaNA kharAnI upadezapraNAlikA ekaja dizAmAM vahana karI rahela che ane tene pariNAme dAnapravAha paNa dANo khare anutpAdaka kAryomAM ane khAlI dekhAvo ane ADaMbarapUrNa dhAmadhumo tarapha gati karI rahyo che jAnAM tIrthe paikI keTalAka haju adhUrA ane apUrNa che ane keTalAka lAkha rUpIAnA kharce jIrNoddhAra mAgI rahela che tevA A navayuganA jamAnAmAM haju paNa navA tI utpanna karavAnI bhAvanA sateja thatI jaNAya ane te purI karanAra paNa tenI khAsa karIne viziSTa jarUriyAta nahi chatAM, maLI rahe ane tenI jALavaNI mATe bhaviSyanI samAjanI javAbadArImAM-agya vadhAro karavAmAM Ave ane anivArya jarUriyAtanA kAryomAM samAjanI kharca karavAnI zakti ne kSati pahoMcADavAmAM Ave tevI sthiti aneka daSTibiMduthI sujJajananI vicAraNA mAgI rahela che. vaLI saMgIna, upakAraka temaja uttarottara mekSamArga tarapha laI jatI pavitra dhArmika kriyAo taraphanA pUratA sanmAna sAthe jaNAvavuM joIe ke upadhAna, akarNamahatsa vagere dharma kAyamAM sAdhAraNa sthitinA ane garIba jana bhAIo ane behane sahelAIthI joDAI zake tevo prabaMdha karavAne badale, sAdAI ane mULa vastu tarapha dhyAna nahi ApatAM meTI rakamane nakaro karAvavAmAM Ave ane manasvI rIte pitAnA ja hastakanA judAjudA dravyabhaMDaLa hastagata karavAmAM Ave temaja hajArenA kharce heTa hoTA varaghoDA ane dhAmadhUme karavAmAM Ave tethI zAsananI unnati thatI mAnI levAmAM Ave che te kharekharI bhramaNA ja che. lekasamuhanA mAnasanA sAcA abhyAsI ane anubhavI kAryadakSa puruSane to AvA ADaMbara-pUrNa dekhAvathI evA ja khyAla Ave ke tethI muThIbhara mugdha ane bheLA manuSya kadAca jaina samAjanI vAhavAha pikAraze paraMtu sujJa ane vicAraka bhAIo te te tarapha TIkAnI jhaDIo ja varasAvatA jaNAze ane pariNAme lakhalUMTa kharcanA bhoge thatA dekhathI samAjane tArkiMcita lAbha thavAne badale ulaTI hAnI thaze. A navayuganA jamAnAmAM, upara mujabanI zecanIya dazAmAMthI ApaNe have mukta thavAnI-jAgrata thavAnI jarUra che ane svadharmI baMdhunA uddhAra ane utkarSa mATe, tana, mana ane dhananI aneka prakAranI zaktione nahi pavatAM kaMI ne kaMI karI chUTavAnI jarUra che. samAjane hAlanI paristhitimAM kharekharI ane ane tAtkAlika kaI vastunI jarUra che tenI sarvagrAhI najarathI ane vizALa daSTithI saMpUrNa rIte uhApoha karavAnI jarUra che ane hAla turata keLavaNInA eka ja praznane mukhya prAdhAnya ApI sAdhanasaMpanna bhAIoe pitAne puruSArtha sarvIze pharavavAne che. haju paNa bahu meruM thaI gayA pahelAM-samAja sudhAraNAnI sthiti asAdhya keTImAM jaI pace te pahelAM ApaNe sau bhAIoe jAgrata thavAnI jarUra che ane te mATe ja A saMsthAne rajatsava AvI pahoMcyo che ema mAnI laI AvI uttarama-ekanI eka saMsthAne saMpUrNa rIte pagabhara karavA mATe, tenA vArSika bajeTamAM bhaviSyamAM kadIpaNa khADe na paDe, saMsthAne vivAthIvarganI meTI saMkhyAne nirAza karavAne prasaMga kadIpaNa upasthita na thAya ane tenA sarva Adarzo pAra pADavA mATe dhImI paNa makakama gati karyuM jAya te khAtara, udAra bhAvathI, pitAnI sukRtanI kamANImAMthI bane teTalI madada karavAnI jarUra che. keLavaNI pAmela bhAIonI keLavaNInA prasAdathI sukhI jIvana gujAratA bhAIonI javAbadArI A viSayamAM kaMIka vizeSa che ane tethI paNa adhika javAbadArI A saMsthAmAMthI ja bahAra paDelA-dhaMdhe vaLagelA ane sArI kamAI karatA jainabhAinI che. A prasaMge jaNAvavuM joIe ke saMsthAnI lona riphaMDa kamITInA satata prayAsa chatAM paNa saMsthAmAMthI lena laIne AgaLa vadhelA vidyArthIbaMdhuo, pitAnA dhaMdhAmAM pagabhara thayA chatAM-yathAzakti madada ApavAnI vAta eka bAju upara rAkhIe te
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajamAra] sAdhanasaMpanna bhAIonI javAbadArI 227 paNa lIdhela lona haptAthI paNa pAchI ApavAnA AkhADA kare-vaLI promIsarI neTa na karI Ape ane chevaTe temanI sAme dAvo karavAno vakhata Ave te temane mATe ghaNuM ja zaramajanaka ane tiraskAra pAtra gaNAvuM joIe. A rajatatsava prasaMge temane mATe paNa ghaNe ja protsAhanarUpa nIvaDe evI AzA rAkhavAmAM Ave che. sA vi vizu e sUtrane bhAvArtha sAmAnyarIte keTalAka saMkucita daSTivALAo kare che te rIte nahIM karatAM vizALa daSTithI tene tenA kharA svarUpamAM samajavAnuM che ane judA judA aneka khAtAemAM temaja vyApAra udyogamAM haju paNa vadhAre meTA pramANamAM jaina bhAIone pitAnuM bhAgya ajamAvavA mATe taiyAra karavAnI eka paNa taka jatI nahi karatAM AvI eka nahIM paNa aneka saMsthAo sthApavA mATe taiyAra thavuM joIe. AvI udAtta bhAvanA sakaLa karavA mATe deza-kALane anusarI suvicAraka upadezakee temaja dAnavIra dharma baMdhuoe A navayuganA jamAnAmAM upadezapravAha temaja dAnapravAhanI dizAne khAsa palaTo ApavAnI AvazyakatA khaDI thAya che. AvA dizA-palaTAthI ApaNe keLavaNI jevA aTapaTA. praznanI chaNAvaTa karI utpAdaka kAryapaddhatimAM ane uttarottara zreNIbaddha lAbha thate Ave tevA ucca keLavaNInA uttejananA kAryamAM ApaNA dravyabhaMDaLane rokatAM thaIe te tene pratyakSa lAbha TUMka mudatamAM ja ApaNI najara sanmukha khaDe thaze ane bhaviSyane jaina samAja potAnI tamAma prakAranI javAbadArI saMpUrNa rIte adA karavA bhAgyazALI thaze eTaluM ja nahIM paNa keLavaNI uparAMta anya dhArmika temaja vyAvahArika bAbatomAM paNa pitAne udAra hAtha laMbAvavAnI aNamelI zakti prApta karaze ane anya bhAIbaMdha komenI haroLamAM ApaNuM sthAna koI aneruM ja hoI zakaze. prAne ApaNe A, aditIya saMsthA pitAnA tamAma Adarzo pAra pADavA mATenuM megya baLa, dhanasamRddhi, buddhizakita ane virATa sAmarthya meLavavA zAsana devanI kRpAthI TUMka mudatamAM ja bhAgyazAlI thAya ane saMpUrNa taMdurastI jALavI dIdhayuSI thAya evI prArthanA sAthe viramuM chuM. suSu kiM bahunA ?
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatamArI kAvya vibhAga 233 virala vidyAlaya (kavi nhAnAlAlanA paramaprema parabrahA-cAla) paramapuNya dhAma. je. jIvananA saMskAra, aMtarAtmatavasAra. dharmaprema zuddhAcAranA prakAzapArAvAra-parama AtmajJAna ajabatAra, bhadhi tAranAra ItihAsane samAja kerA guMjatA sitAra-parama vizvanAM nUtana vidhAna, saMskRtinAM satyajJAna gurukuLavAsa bhAna-karAvaNahAra dvAra-parama mAnavasevA saMbhAra, tapa tyAganA saMcAra, sIAjJA zirodhArya, jainatvanA jayakAra-parama zistane siddhAMta sAdhu, sAdhavA punita dhAma rASTradharma, rasAyaNa AzA ne svApaNunAja-parama prakaTAve nava prANu, marda sAcA vIra bALa. medhAvI yuvAna bhANa, ahiMsAnA pratipALa-parama jIvana caitanya javAla-mAnavatA maNimALa vInuM vIrala dvAra mahAvIra zivA-parama pAdarAkara.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya www rajata mahotsava graMtha aMgrejI vibhAga
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ JAINS AND PRACTICAL RESEARCH By P. G. SHAH, M.A., B.SC. ACCOUNTANT GENERAL, BOMBAY The authorities of Shri Mahavira Jaina Vidyalaya deserve to be congratulated on the occasion of the celebration of the Silver Jubilee of the Institution. The publication of a souvenir volume is an innovation worthy of the spirit of sincerity and service behind this institution and gives me great pleasure to join in the effort and to offer my tribute to the workers and to wish them greater success in their efforts. 1 In these days of high political and patriotic talk, it is sometimes asserted that sectarian and communal institutions mar the national growth by narrowing the activities and outlook of the workers. But such a criticism betrays fundamental ignorance of the springs of action in the human mind and assumes that communal activities must always be against the growth of the nation as a whole. If communal activities are inspired by a correct attitude towards the organic nature of all social advancement, and if the workers realise that communities cannot progress unless the whole nation advances as a unit, there should be no fear of conflict between national and communal interests. On the other hand, the burden of planning for the progress of the whole nation is lightened by the communities taking up their own burdens on correct lines. relieving both the state and the nation and assuring themselves of the certainty of their own progress along approved lines. From this point of view, the secular activities of the Jains deserve special commendation, and particularly the thoughtful manner in which the educational efforts are being directed. It is with the idea of strengthening these efforts and giving them a new orientation that the following suggestions are made. Whatever new channels in which these efforts are directed, in the matter of libraries of Jaina books, Museums of Jaina antiquities, establishment of scholarships, hostels, and religious institutions, it is hoped that no efforts would be wasted in the direction of separate Jaina Colleges or Universities. Even though plenty of money may be easily available for the latter, the experience of Muslim and Hindu Universities has abundantly proved that they cannot remain separate sectarian institutions,
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. G. SHAH [M. J. VIDYALAYA they have to admit students from other communities and they cannot close the door to culture other than that represented by the respective religions. It is therefore desirable that, while taking advantage of the existing Universities and Colleges, the Jains should strengthen their efforts by the grant of more numerous scholarships for a wider variety of subjects and by a more systematic encouragement of higher learning among the students of their community irrespective of the restriction regarding either the subject of study or the religion of the student. It is important, however, that the subjects and methods of study should be determined with reference more to the needs of the community rather than the requirements and limitations of the University regulations. Like all institutions our university life needs the inspiration and criticism of practical men who have to deal with the problems of daily life. This is specially necessary in this country where the University is so completely detached from the problems of practical life and in the case of the Jain community whose practical achievements in the present day are far in advance of their cultural achievements either in the present day or in days of its glorious past. A compact and well regulated community like the Jains affords ample opportunities for practical research. I do not wish to discuss the problems of research which await the historian and archa:ologist in the matter of a systematic study of Jain history and religion, yet I cannot help making a passing reference to the necessity of a scientific study of Jainism as a comparative religion. Such a study is necessary both from the cultural and practical point of view, for without it, the petty religious conflicts which mar our social life and which create schisms, where none should exist--and these form a problem among the sects of Jainism itself-will overpower the forces of progress and goodwill. Research need not however, he confined either to religion or history ; a systematic study of the problems that affect the health, physical and mental activities, and which provide a survey of the existing problems and suggest their solutions would require immense efforts on the part of Jain doctors, psychologists, and scientists and will have to be provided with ample funds by Jain philanthropists and millionaires. I suggest a small list of problems which will require a body of select and trained workers for a number of years : 1. Investigations into the physical measurements of the Jain commu. nity in as many centres as possible with the object of fixing norms and suggesting improvements in the standards of mea
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ SILVER JUBILER] JAINS AND RESEARCH surements for : (i) School children, (ii) College students, (iii) grown up adults, of both sexes. 2. Systematic Medical Examination of all School and College going Jains with the object of removing diseases and providing medical relief. 3. Nutritional surveys of Jains living in different areas, and under different conditions of nutrition and physical surroundings with the object of suggesting improvements in diet, and standards of living. 4. A scientific study of effect of various Jain customs on health, efficiency, and longevity with the object of encouraging healthy practices and changing unhealthy ones. 5. A systematic survey of intelligence tests of Jain children with the objects of : (i) helping them in selection of education and vocation, (ii) determining the efficiency of existing methods of teaching, e.g. Montessori method ws. Kindergarten method, and (iii) fixing norms and raising standards of mental efficiency and fitness. 6. Statistical and economic surveys of various groups in Jain commu nity and planning of various schemes and units for taking maxi mum advantage of the resources of the community 7. Anthropological and sociological surveys of Jains in different parts of the country and the changes in their health, physique, and methods of living by migrations into big cities like Bombay. Instances and examples of such practical research can be multiplied easily once it is decided to start work. What is sought to be emphasised here is the necessity of expanding the cultural activity of the community on lines of research which need not be restricted merely to history and religion of the community but which should embrace the whole of its daily life and galvanise the future programme of its regeneration. Co-operation with societies like the Gujarat Research Society will secure the benefit of concerted action and excellent results within limited time.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ RULE OF LAW: THIRD PARTY JUDGMENT By T. K. SHAHANI, M.A. PRINCIPAL, SAMALDAS COLLEGE, BHAVNAGAR Inter arma leges silent. "The law hath not been dead, though it hath slept." ---Shakespeare. I. TOWARDS WORLD ORDER The test of civilization is the triumph of Law over violence. The history of the social life of man through ages has been one continuous 'struggle for Law. Man has achieved a fair measure of success in that struggle so far as the relations of one individual with another within a State are concerned. Imagine a big lively inmate of a students' boarding-house belabouring a weakling only to give himself satisfaction for a supposed wrong done to him. The sense of the whole boarding-house would, presumably, revolt against the big boy's taking the Law in his own hands. He must refer the matter to the Superintendent or the Committee of management as the case may be. He is not allowed to be a judge in his own cause: he must have the point of his grievance settled by third-party judgment. That is the rule of Law in the boarding house without which no institution can work. This is the accepted fundamental principle of life that guides the conduct of civilised social man. There is also another principle which is a necessary adjunct to it. When the big fellow uses violence against the weakling where violence is supposed to be outlawed, those who are near by, cannot, possibly, remain tame spectators of this cruelty as mere neutrals. In the interest of that very law which makes their social life possible they will use all possible means to restrain violence. Coercion against the offender to prevent him from doing further mischief is a perfectly lawful course of conduct on such occasions. In this sense every citizen is a police-man. The English Common Law makes it a crime if neighbours or even passers-by give no adequate response to the 'Hue and Cry' raised to stop the burglar or the felon. Third-party judgment and non-neutrality are then the guilding principles of social conduct and civilised life in 4
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ (M. J. V. SILVER JUBILEE ] RULE OF LAW regard to the relations of one man with another under the aegis of an organised society. II. THE FORMATION OF NATION-STATE UNDER THE RULE OF LAW. . It will do us good to cast a retrospective glance at the process of this struggle for law in the state. 'Eye for eye and tooth for tooth', draw dog and defend thyself', 'family feuds', street brawls of Montagues and Capulets, baronial anarchy, civil wars and Bartholomue massacres are well-known to students of history. Protection and defence for all without distinction under the supreme rule of Sovereign Law has been a plant of slow growth, watered and nourished by public opinion. People have no interest in disorder. They, as a rule, rally round a strong man who attempts to put down the lawless group or the lawless individual. Every criminal offence from a simple assault to murder or dacoity-anything that disturbs the peace of the community comes to be a common concern for which the whole neighbourhood is legally responsible. Recall parliament of England strengthening the hands of Henry VII with a Star Chamber Court--a clumsy device not known to the common law of the land but necessary for upholding the Supreme Law of Peace and adequate justice, Recall Cardinal Richeleu's heroic efforts to bring the haughty nobles of France under the yoke of State-Law. The last point in this framework of law was reached when d selling' even for the vindication of a private point of honour was made a crime. This law of the land is supposed to be no respecter of persons. It makes no distinctions. All citizens of the State come under it and all are equal in relation to law. Even the king in monarchical states or the president in Republics is not above it. The British Parliamentary history of the Stuart period will bring to the mind of the student the noble contribution of Sir Ed. Coke and others towards demolishing the claim of the king's prerogative to be above the law of the land and to change the law at his will. Recently, again, very much to the annoyance of the Executive Head, the Supreme Federal Court of the United States of America declared a part of President Roosevelt's New Deal measures ultra vires. Successful operation of the Rule of Law within a State, even after centuries of its yoke over man, needs constant vigilance of the public and their willingness to undergo sacrifices to prevent wrong-doing and to bring the wrong-doer to book. Violence of any nature has to be coerced. One cannot take the law into one's own hands despite one's belief in the certainty of right on his side. Third-party judgment is incumbent on every citizen of every state. Members
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 T. K. SHAHANI [M. J. VIDYALAYA of the government of the day are no exception to this deep-rooted injunction of the Rule of Law. If the region of law and Third Party Judgment are the distinguishing marks of civilised life within a state, is there any scope for arbitration when one nation-state is at variance with another? III. INTER-STATE RELATIONS. Ever since man invented the axle and the wheel he took leave of isolation; and the rudder and the sail took him to far off lands in all sorts of pursuits. It did not take him very long to develop a jus gentium-the law of nations as distinguished from his municipal law. Peace-time relation gave him no trouble. Commerce and credit made for lasting links in the international chain. In Europe for centuries pax romana and the Catholic Church gave to diverse races and parochial units a sense of unity and world order largely based on understandable law. But unfortunately for man, his sense of combativeness and acquisitiveness, sometimes got the better of his sense of co-operation and peaceful dealings with fellow-men; and killing them or enslaving them if they surrendered was considered the shortest and handiest road to end disputes with strangers who had become opponents; and war came to be a recognized institution--but an institution which too gathered round it its own laws, e.g. a regular declaration of war through the mouth of the herald, the proper use of the proper weapons, distinction between combatants and non-combatants, the care of the wounded, laws of neutrality, &c., &c. In the middle ages chivalry cast even a halo round this killing business. The bardic tales of every country illustrate the grandeur of the spiritualisation of man associated with war. Europe needed the infamous Thirty Years War (1618-48), apparently fought in the name of religion-Catholicism vs. Protestantism to lay bare to the world the hideousness, the cruelty and the monstrosity of war and jurists and philosophers like Gentilis and Grotius enunciated Laws of Peace and war as a sort of guide in international relations. To acknowledge war (i.e. the killing of human beings pell mell) as an institution in the life of man was not peculiar to the West. The Mahabharata no less than Kautilya's Arthashastra takes note of it. Ashoka's outlawry of war from his statesmanship is a rare phenomenon.-The Buddhist and the Jain indoctrinated with Ahimsa stand in a class by themselves. States in the East or in the West down on to recent times in any International legal system continued to recognise War as a part of that legal code for settling disputes: and laws of war and laws of neutrality, doubtless vainly aiming at humanising
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE WARDHA SCHEME By MANU SUBEDAR, M.L.A. (Central). B.A., B.SC. (Econ.) London, BARRISTER-AT-LAW. SOLUTION OF INDIA'S POVERTY. The appalling poverty of the masses in India (whatever its historical and other causes may be) has exercised the minds of everyone. It is the one topic on which there is no difference of party or community or locality. The poverty is everywhere in India. It affects all sections and communities. Every effort to bring about its cure must command universal support. Posi . ECONOMIC UPLIFT THROUGH EDUCATION. Poverty is the result of a lack of production arising largely out of lack of skill and of opportunities for work. In socialist circles, they glibly talk of the right to work, and yet when Mahatma Gandhi with his profound instinct for correct thought so far as it affects the masses, creates a scheme of things by which it is intended that every child of either sex would not grow up without training, as is the case now, some young socialists unwittingly attack this scheme, without realizing its implications. The masses, whose support they are convassing in this manner, may not understand, but all thoughtful persons will appreciate this misdirection of energy at the hands of those who are fond of slogans, but who would not create a constructive programme to put those slogans into effect. Millions of people in India are growing up today without the slightest opportunity of securing that regularity, cleanliness, concentration and attention, which attendance at a school would provide. Millions of them play in the mud in the street and grow up wild, i.e. without any attention to their training. This process must be stopped. Education must be spread everywhere. A foreign administration could say that, as there was no money, they could not extend it everywhere ; but no administration of her own people, whether it is in the Congress Provinces or in the other Provinces, could advance this excuse without being charged with gross dereliction of duty. The cost of schools on the orthodox plan is heavy and the result has not always been satisfactory. This is because, hitherto, the control over educational institutions and staff and curricula was not in Indian hands. The aim of education in the past
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ [M. J. V. SILVER JUBILEE | THE WARDHA SCHEME was to create men who would help the administration. The aim of education today is to develop the best which is in every man and woman, so as to give him or her the same opportunity in life as is open to anyone else. Education is a solvent of inequality and a leveller of classes ; but the education has to be suited to the needs of the people. The imposition of a system imported from rich countries of the West has failed. A new system has, therefore, to be evolved. In this new system, provision must be made for that, the lack of which was remarked by everybody during the last one hundred years. All critics of education in the past have referred to the absence of physical education, the absence of a training which will fit a person for a vocation, and generally the absence of that which would train up the mind, the eye, the sense of touch, the sense of measure, and the capacity to put in effort to secure a particular end without spoiling the material.-in one word, in short, what is known as "skill". The principle of the Wardha scheme enunciated by Mahatma Gandhi is not only an alternative to the existing system, but is the alternative, without which it would not be possible to bring about the same great result of instilling skill in millions of school-going children, who are at present deprived of what I consider it to be their right, viz. to be trained. MENTAL LIMITATION OF Critics. I have carefully gone through the criticisms of the Wardha scheme, which have emanated in all corners of India. They are from middle class critics, who have been unable to forget their own school days, or to divest themselves of their own class prejudice. Their criticisms disclose their mental limitations. For the first time I have realised, on reading some of these criticisms, the inability and unwillingness of a large section of middle class people to appreciate the wants and difficulties of the masses. I do not wish to suggest that the criticisms have been dishonest. But, in some cases, I have been unable to avoid the feeling that the criticisms come from people who are not willing to acknowledge their limitations. Educationists and others, who would not undertake the task involved in the scheme, have called that scheme impossible and impracticable. Men in the teaching profession, or professional men generally, who are unfamiliar either with the question of fatigue in industrial work, or with the question of costs and values, have turned round and said that such a scheme can never succeed. If they had less of vanity and more of patriotism, they would have confined their criticism to that part of the scheme which is expected to give educational value, and would have withheld judgment regarding the creation of economic values. They would
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 MANU SUBEDAR [M. J. VIDYALAYA have said: "We shall leave the question of selecting the crafts, finding the raw materials and selling the output, of finding the artisans and craftsmen who will teach the boys, and, generally, of organizing the scheme on the business side to those who understand these things." But they have not done so. Their own inability to penetrate the real inwardness of the scheme, they have turned into a weapon of attack. It is like the principal of an arts college being asked to organize a college of engineering or medicine, saying that the thing cannot be done. The mental inability to adjust themselves to mass (working class) requirement is patent in most of the comments which have been made. CREATING SKILI.. Personally, I believe that the instinct of the Mahatma, who has devoted every moment of his time to the thought of the welfare of the Indian masses, is correct. It was a revelation to me, after many years of close study of the economic life and conditions of our country and many years of conscious effort to devise measures for putting an end to the poverty of India, that at one stroke Gandhiji should suggest the panacea, which would accomplish half a dozen purposes simultaneously. It is undoubtedly a scheme in which the burden of finance for education is to some extent to be transferred from the state to the robust self-help of the children. But this will be done under direction after forethought and with very great care and, therefore, without any harm. It is also a scheme which could be simultaneously adopted in several thousand villages in India in which a school on the modern plan cannot be set up. It is a scheme which will check the movement of men from the countryside to urban areas. It will create touch between the villages and the cities and give a sense of reality to both. It will create a movement of goods from the country to the city rather than vice versa as at present. Agents and canvassers of foreign goods have penetrated right inside with their wares, killing in the course of their onward march whatever local handicrafts still survived. This will be a movement from the countryside towards the cities. creating work and sending out goods, which will certainly affect imported wares, but which may also affect wares made in factories. Above all, the great merit of the scheme lies in recognizing the dignity of human beings, and in finding work for those who are otherwise going to be condemned to underemployment (and the demoralization consequent to it). It will also be the nucleus of a scheme for turning unskilled into skilled labour throughout India in the course of a generation,
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ SILVER JUBILEE THE WARDHA SCHEME 13 GREAT NATIONAL EFFORT REQUIRED. The Wardha scheme is, to my mind, a monumental programme of nation-building. Its effect on the psychology of different classes would be all that is actually required. The masses will know how the classes are living and vice versa, and everybody will have to share the burden of the nation. The destruction of India's economic policy during British rule, on which Dutt, Dadabhoy, Subramani Aiyer, Gokhale and others have written, resulted in the destruction of handicrafts and the destruction of skill, and the reduction of the masses to unskilled work of which there was not plenty. The result was that large chunks of humanity willing to work, did not know what to work at. What has been thus accomplished in the wrong direction for a hundred and fifty years could not be put right in one generation, except by a great effortand effort, which will call forth much sacrifice from a good many people of all ranks and the willing co-operation of all. It is the call to this effort, which Gandhiji has given to this country through his scheme of vocational education. It is a scheme, which will, to my mind, solve simultaneously the problem both of handicrafts and of unemployment as well as of education. Those, who are impatient because their own pet programmes cannot be put into execution, and those who are impatient because of unnecessary apprehension as to what will happen to either pupils or teachers, must hold their hands and their judgment until they see the results, if the great idea put forward by Mahatmaji is executed properly. Critics gifted with a noble vision like Dr. Zilliacus and Dr. Tagore have blessed the scheme in words which might be pondered over by the narrow-minded critics. Dr. Zilliacus, Chairman of the New Education Fellowship Delegation, said that "The situation in Primary Education is such as to call for heroic measures. The Wardha scheme is, in my opinion, a heroic measure and should be judged as such. Certainly it is put forward by the only man in India who could conceivably rouse the response necessary to put heroic measures into effect." And Dr. Tagore said : "No man loves the children of the poor more than the Mahatma, and we may be sure that when the scheme is actually worked out by him, we shall discover in it only one more testimony to the genius of this practical sage whose deeds surpass his words." How it is DONE. A reader of these lines would be entitled to ask for some simple explanation as to how self-sufficiency could be secured. The simplest illustra
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 MANU SUBEDAR [M. J. VIDYALAYA tion, which I can give him, is in the matter of caps. Caps are at present made in the cities in small shops, which are also workshops and selling places. Craftsmen, who are making caps, find their own raw material and do the selling themselves. In other words, they have to engage their time in purchase and sale as well as their capital. If one of these artisans were picked up and induced to go and work in a village, where he will be guaranteed an income similar to what he is making in the cities (sometimes reduced, having regard to the standard of life in the villages), and if he was given there a place to live and a place to work, and he was supplied with raw material and the finished product was taken from him, can anyone question that such a man would produce enough to cover what is paid to him ? If, in the course of time, the boys associated with him were to learn the trade under him, doing simple operations at first and merely assisting him and later on getting into the more complicated ones, can anyone doubt that the output of the artisan himself would, under such circumstances, be slightly increased ? That this increase would be slight in the first or second year, but would be considerable in the third or fourth year, is a proposition which will not tax the credulity of any critic. My own feeling is that at the end of the fifth year, a boy pupil would not only be adding value to material to cover his schooling, but he would be adding more, because, the intention is that, at the end of the fifth or sixth year, he should be in a position to maintain himself, and the cost of maintaining himself is always more than the cost of merely schooling. In this manner, the number and variety of crafts selected would be very large. Thus the same thing would apply to Indian shoes (Chappal). It would also apply to hand-made paper and stationery of all kinds and description. It would apply to toys of all kinds and description. It would apply to wood-work. An equally good field is offered by containers of all kinds and description from the smallest pill box to the biggest box and from the smallest bag, either of paper or cloth, to the biggest. A field may be found for ready-made clothing. All other articles relating to personal adornment and apparel, furniture and household things, and books for printing and in many other fields, could become the subject of industry located in the villages on these lines. These are lines which must especially appeal to the socialists, because, whereas they have been merely shouting for the nationalization of industry and for the right to work, Mahatmaji has evolved something, which will embrace both these ideas in the most practicable form in which they could be put into effect. I have deliberately omitted spinning and weaving merely because this is a field in which all these experiments have already been made and have proved
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ SILVER JUBILEE } THE WARDHA SCHEME 15 successful. In spite of this fact, ignorant critics have attacked spinning and weaving in the belief that it will either fatigue the pupil, or it will destroy the factories engaged in these operations. To my mind it will do neither. HELPFUL TO MASSES. That the output of work directed by the state and produced under these conditions would be phenomenally cheap, is also true. Is there any Indian, who would not welcome this cheapness, which will place within the range of the capacity of the ordinary citizen many things, which are at present mere names to him? Our anxiety to increase the standard of life of the masses must lead us to support the programme, which will ultimately lead to this improvement of standard. It has been suggested that the work of boy pupils will kill the artisans, who are engaged in the operations at present. This conclusion is, unfortunately, at the hands of those who are not familiar either with boy pupils or with artisans or with industry. If there is a very large number of people in a country, who can do a particular job well, it does not mean that those, who are engaged in the job, will starve. Nobody will engage in a job in which he is not getting adequately, and everyone will try to go on to work which is paid better than the work in which he is at present engaged. The selective faculty exercised by even workmen getting the smallest return is something real, and any suggestion that this will bring about an economic revolution, harmful to the masses, is something ridiculous, as this will, in my opinion, bring about a revolution not harmful, but very helpful to the masses. And I speak after twenty-five years of close study of the economic life of this country. JUST USE OF POWER. It is possible to work out the details of this scheme, in which state servants and state pensioners may have to contribute, in which jails may have to be turned into workshops, and in which many officials in every district may have a little more work added to their existing task; but it is not possible to do so in the scope of a small article. I may, however, indicate that this is the scheme, in the organization of which in every province five to ten thousand unemployed persons could be immediately absorbed. In many provinces, more than a hundred thousand pupils could be put to work, which will develop their skill. In many provinces, from five to ten thousand artisans, whose employment is gradually dropping, could be given renewed life. A hopeful outlook for the masses could be very much improved, and the economic pulse
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 MANU SUBEDAR [M. J. V. SILVER JUBILEE 1 would beat fast. "Rural uplift ", which has today become a fashionable word to be used from the mouth of the Viceroy downwards, would only become a reality is the Wardha scheme is put into effect. On the political side, it will be the true rebuttal of the charge that Swaraj is being sought for a few at the top but not for all. What is it that we desire to see from the transfer of real power in India from the hands of the Englishmen to the Indian? We would like to see a greater effort done to life up every man and woman and child in India from the backward condition in which he or she is at present, to train him up, to use all his faculties properly, to guarantee that he will be a skilled worker instead of an unskilled one, and generally to raise the average, which has been brought down by the ruthless economic exploitation of India at the hands of the foreigner in the past. For all these purposes I cannot conceive of a weapon more potent and more calculated to secure the biggest results in the shortest time than the Wardha scheme, which is going to do the greatest good to the greatest number, whatever a few self-opinionated and middle-class critics might have to say. An education which produces drags and parasites whether rich or poor-standa condemned. It not only impairs the productive capacity and efficiency of society, but also cngenders a dangerous and immoral mentality. The scheme is designed to produce * Workers' who will look upon all kinds of useful work-including manual labour, even scavenging--as honourable, and who will be both able and willing to stand on their own feet. Such a close relationship of the work done at school to the work of the community will also enable the children to carry the outlook and attitudes acquired in the school environment into the wider world outside. Thus the new scheme which we are advocating will aim at giving the citizens of the future a keen sense of personal worth, dignity and efficiency, and will strengthen in them the desire for self-improvement and social service in a co-operative community. In fine, the scheme envisages the idea of a co-operative community, in which the motive of social service will dominate all the activities of children during the plastic years of childhood and youth. Even during the period of school education, they will feel that they are directly and personally co-operating in the great experiment of national education, Wardha Scheme al Education, To-day owing to the advent of the Machine Age we are an exploited nation, because we buy machine-made goods. If we also begin machine manufactures we can become an exploiting nation. But until all men and the domestic animals are exploited in the country, we have no right to snatch their living with the help of the machine. We should view education from the standpoint of non-violence, because, I think, Education and Violence are fundamentally opposed to cach other. To begin with I was a revolutionary and believed in violence and corporal punishment; but I am now convinced that true education must be given through non-violence, and this is the central idea in Gandhiji's educational scheme. -KAKA KALELKER.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE REMAKING OF EDUCATION By M. T. VYAS, M.A. EDUCATION (Lond.), PRINCIPAL, NEW ERA SCHOOL, BOMBAY. That the present system of education is entirely defective and unsuited to the growing life in the country is a truth that has come to be accepted by all. Where we seem to differ is only in analysing the causes of this malady and defining the methods of its cure. The purpose of education should be to fit the child for life. It should equip him not only to pursue his personal life but to make him aware of his duties to the community and of his share in the making of the social, economic and cultural life of the nation. Viewed from this point of view, our present system of education is not only grievously unsuited but alarmingly reactionary. Education does not touch very nearly three-quarters of the population of this country. And where it does touch, it is a disruptive rather than cohesive force. Education does not touch the village life. It alienates village children: from their surroundings and leaves them in the void. The village arithmetic deals with pounds, shillings, and tons rather than their everyday coins and weights. The history he is taught, is never related to that of his own district. The geography he is compelled to imbibe, does not give him any knowledge of his immediate surroundings. It is Macaulay's idea of education of turning out cheaper clerks that has reached the smallest village school and with such success, that the ambition of a village boy is to be a mere hack of a clerk with no initiative or independence rather than follow an independent profession, even if it were to pay more. How many sad cases do we come across of graduates possessing lands in their own villages and yet preferring to live a life of servile drudgery as petty clerks or police men. Education to-day emphasises the wrong values, and in a rapidly changing social order creates the "wrong men". It served its own purpose till now to create through education a set of " Yes" men, who meekly aquiesced in the existing order of things. To-day the world about us is rapidly changing. Both national and international lives are making new demands on the citizens. A new co-operative social order has to be built up out of the ruins of our village 17
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ PROBABLE DATES OF TWO PRE-HISTORIC TIRTHAMKARAS By RAO BAHADUR PRAHLAD C. DIVANJI, M.A., LL.M., ADVOCATE (0.5.) RETT. SMALL CAUSES COURT JUDGE. I propose in this short article written at a very short notice, to draw the attention of those interested in ancient Indian history and the history of the Jaina religion to certain data obtainable from the works of the old Bhagawata and Jaina schools for fixing the probable dates of two of the Jaina pre-historic Tirthamkaras, namely Aristanemi or Nemanatha, the 22nd Tirthamkara and Rsabhadeva or Adinatha, the 1st Tirthamkara. 2. Now the first question that presents itself to a scholar when he applies his mind to the study of the life and achievements of a hero or sage is whether the hero or sage was a historical personage or a mythical personage. This question may seem unnecessary for investigation to the faithful, who are concerned with the life-story of the hero or sage only so far as it represents an ideal. But a student of history, who is realistic in his outlook and catholic in his views, would not turn to the next page in the traditional account of the life of a hero or sage until he finds from it a reasonable ground to believe that the subject of his study had a physical existence and that although the account thereof may have been made more lively by a lavish use of figures of speech, it had been or at least must have been based on a foundation of historical truth. So strict he is in this matter that just as a judge of a criminal court would rather acquit an accused person than convict him unless there is proof sufficient to leave no room for a reasonable doubt as to the man's innocence. he too would rather ignore a fact appearing from a traditional account than give it a place in history unless he is convinced beyond doubt from the materials at his command that it must have occurred. That was the reason why the early Western Indologists dismissed from consideration as myths or explained away as allegories the accounts of persons and events of the hoary past contained in the Indian Epic and Puranic works. This is indeed a high principle of historical investigation, which has always been adhered to and to which even we, educated Indians, cannot demur, in spite of all our patriotic fervour. 23
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. C. DIVANJI [M. J. VIDYALAYA 3. Much water has, however, passed under the bridge since then. Although the standard has still remained the same, the test has undergone a change. The only ancient language of India, then known to the Western scholars was Sanskrit and the only literature accessible to them was the Brahmanic and that too through imperfect and at times wrong translations so far at least as the early historians were concerned. That was the reason why it was at one time held that Jainism was but an offshoot of Buddhism. Later scholars discovered the hidden treasures of the Prakrit and Pali literatures, supplied correct translations of most of the important canonical works in all the ancient languages of India and established as facts of history those appearing to be true according to the comparative method, although there were no contemporary foreign writings for the period of their existence, on which alone the early scholars would rely. Three of those facts established so far as the history of Jainism was concerned were: (1) that Jainism had originated independently of Buddhism; (2) that Vardhamana Mahavir was a senior contemporary of Gautama Buddha; and (3) that he was not the first to conceive the cardinal principles of Jainism but the leader of a reform movement started in the cult as professed by the followers of Parsvanatha, whom the Jainas believe to be their twenty-third Tirthamkara, and who lived about 250 years prior to Mahavira. These later scholars amongst whom Dr. Buhler was the leading light were not prepared to make any positive or negative assertion as to the truth or otherwise of the Jaina tradition with regard to the 22 other Tirthamkaras commencing with Rsabhadeva alias Adinatha having preceded Parsvanatha in the same field. Very nearly half a century has passed away since Dr. Buhler wrote his paper on Jainism in which he set forth the above conclusions. Many catalogues of Mss. and many important works thereout have since been printed and published. Even from amongst the Jainas, there have come to the fore good Sanskrit and Prakrit scholars. And yet strange to say, no scholar, European or Indian, Jaina or non-Jaina, has brought out any authoritative work establishing a historical continuity of the Jaina tradition from the time of Rsabhadeva whatever that time may be, to that of Parsvanatha (about 700 B.C.). Let alone the time of Rabhadeva, it has not been established even from that of the immediate predecessor of Parsvanatha, namely Aristanemi or Nemanatha. Why should it be so? The almost universal answer that one can expect to get is that there is a paucity of reliable data, the figures of the distances in time between the first 23 Tirthankaras and description of their bodies given in the Jaina works appearing to the critical minds to be hyperbolical. I do not consider this answer satisfactory so far as the present age is concerned, though it was 24
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ SILVER JUBILEEJ DATES OF TIRTHAMKARAS 25 to some extent so as regards the state of knowledge in the nineteenth century when Dr. Buhler set the above limit. The real reason, to my mind, is that ? no one has cared to examine the new materials that have become available now. 4. The attempt to be made should not be confined to an investigation of the material facts regarding the life of each of those preceding Tirthamkaras about whom such facts can be gathered from the Jaina works alone but it should be extended further and tested by a comparison with the similar facts, if any, that can be gathered from the works of the early Bhagawata school, which, I have reasons to believe, is an outcome as much of a protest against the doctrine of attaining Swarga by animal sacrifices and looking upon that as the summum bonum of life, as the Jaina and Buddhist schools. The doctrine that salvation consists not in multiplying the means of sensual enjoym this world and the next but in releasing the individual soul from the cycle of births and deaths, which is the result of the operation of the inflexible law of Karma and the source of miseries of diverse sorts, and that the way to secure it is to acquire complete control over one's emotions by the practice of Yaugic exercises, for which a life of seclusion is essential, is common to all of theni. What they differed in was in the interpretation of the law of Karma, the earlier Bhagawatas believing that the law is subordinate to the will of the Supreme Ruler of the Universe, who can be pleased by love and whose visible embodiment in the age of the Kuru-Pandus was Sri Krsna while the predecessors of the Jainas and the Buddhists believing that it operated automatically like the other scientific laws. I am not prepared to say when the predecessors of the Buddhists may have first formed their own separate group. However, so far as the predecessors of the Bhagawatas and the Jainas are concerned, I feel myself in a position to say that very likely they separated when Dwaipayana Vyasa propounded his doctrine of Karma-Yoga by composing the Bhagawad-gita and the kernel of the Mahabharata, in both of which Kesna-Vasudeva has been identified with the Saguna Brahma of the Upanisads and his adoration by Niskama Karma is acclaimed as the easiest way for the attainment of freedom from the trammels of sarnsara and as regards Karma emphasis is laid on the proper observance of the Varnadharma. This must have occurred in the time of Aristanemi, the twenty-second Tirthamkara, because according to Jaina accounts he had broken off his family ties and betaken himself to a secluded place during the life-time of Kisna and Dwaipayana Vyasa is said therein to be responsible for the destruction of Dwarka and is abused right and left as the enemy of the Yadavas. As against Krsna personally the Jaina have no griev
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 P. C. DIVANJI [M. J. VIDYALAYA ance. On the contrary, he is recognized as an Ardhakarin and as an Avatara of Visnu, almost all his exploits in childhood, youth and mature age are described in the most eulogistic terms, and he is referred to by almost all the glorifying names which are dear to his devotees such as Damodara, Janardana, Govinda, Hari and others. He is also spoken as having a paternal affection towards Aristanemi. What they consider objectionable in his life is his having led a life of enjoyment instead of abstinence like Aristanemi. They did not subscribe to the view of the Bhagawatas that he was a special embodiment of the Supreme Being because there was none such according to their belief. He was no doubt an Avatara of Visnu but that kind of elevation he had attained by good deeds like any other individual soul and since according to them no such soul can escape the operation of the law of Karma, Aristanemi is said to have predicted that he would be a perfect being in the third birth after that. They show the same kind of high regard even for his elder brother Baladeva, who too according to them was a Salaka-purusa. Pradyumna, son of Krsna by Rukmini, though not classed with any of them, is still described as a marvellous hero. Most of the incidents in the lives of these three are common to both the Bhagawata and Jaina works although there are differences in details owing probably to differences of tradition amongst the votaries of the two sects or owing to the traditions having been collected from different provinces and at different times as in the case of the Bhagawata works inter se. I am, therefore, strongly of opinion that if these works are studied comparatively, and the religious varnish applied to some of the facts by the writers of both of them is washed off, a very useful chapter in Indian religious and political history can be re-constructed. In this connection it would be useful to know that whereas the Jaina Pauranic works contain a considerable wealth of secular details as to the Yadavas, the Bhagawata works contain only such as were found by their writers useful for developing their themes. Therefore the negative argument that because a particular fact like Vasudeva having an elder brother name Samudravijaya or Aristanemi being a first cousin of Krsna-Vasudeva, does not appear in any of the Bhagavata works, it cannot be true, cannot be held to be sound. On the other hand whereas the Jaina works are full of exaggerations in the matter of time as that Krsna had lived for 1000 years, the Bhagawata works are more realistic in that respect, e.g. that Krsna had died in the 125th year of his age, Dhrtarastra had left Hastinapura for a life in the forests at the end of the 15th year after the end of the Mahabharata war and Yudhistira and his brothers and Draupadi in the 36th year thereafter and so on. Hence it is by a joint discriminate use of materials gathered from both the 2
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ SILVER JUBILEE ] DATES OF TIRTHAMKARAS 27 sets of works that historical data useful to all can be collected so far as the age of Krsna and Aristanemi, which would be somewhere between 1100 to 1000 B.C. is concerned. If this is correct there would be a difference of about 300-400 years between the 22nd and the 23rd Tirtharkaras. 5. Further although I have not as yet been able to identify any of the other Tirtharnkaras between Aristanemi and Rsabhadeva, in the Bhagawata works I have found that the latter at least is common to them and the Jaina works. Not only that but he is described therein as an ideal saint who had attained the summum bonum of life after relinquishing his kingdom for a life in the forests, as many kings in days of yore used to do. By a common tradition he was the father of Bharata, from wiose name the country's name Bharatavarsa is derived and who too is described as having taken to a forest life in his old age. Now according to the Bhagawata Purana Rsabhadeva was also the father of the nine Yogeswaras who were the contemporaries of King Nimi ol Videha. This Nimi is shown as the 22nd in ascent from Janaka, the father-in-law of Ramacandra of the Solar race according to the Balakanda of the Ramayana. The latter is believed to have lived about 500 years prior to Kssna who took part in the Mahabharata war, i.e. about 1600 B.C. according to Pargiter. Allowing 30 years for each generation on an average we arrive at the figure 2260 B.C., or roughly 2250 B.c. for Nimi and 9 Yogesvaras. The age of Rsabhadeva, the father of the latter, would therefore approximately come to about 2300 B.C. at the lowest computation. 6. Now, it is not a historical fact that Rsabhadeva had preached or laught the principles underlying the religious practices of the Jainas. It must have been only from his course of conduct that some of those principles must have been deduced. The history of the Indian religious systems shows according to Winternitz that as a result of the teaching of the Upanisad school various Brahmanas and Ksatriyas had been giving up worldly life at a certain age and devoting themselves in seclusion to making attempts to solve the mysteries of the existence of the sentient and insentient beings, the human consciousness, &c., by making experiments on their own minds and bodies. They used to record their experiences in ballads and songs. These were handed down from teacher to pupil. The predecessors of the Bhagawatas and the Jainas belonged originally to one such ascetic school, which had its own tradition and hierarchy of saints. Some years after the death of Krsna Dwaipayana Vyasa tried to assimilate its doctrines with the ancient Vedic religion and create a taste for worldly life by propounding the doctrine of Karma-Yoga, which promised
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 P. C. DIVANJI [M. J. V. SILVER JUBILEE salvation even to the householders if they discharged their duties according to the dictates of the Varnadharma, to which some of the families of the Brahmanas had continued to adhere. Aristaneri opposed this move and he and his followers remained outside the pale of the re-formed Vedic cult and continued to follow their own traditional method. 7. The origin of the principles and practices of Jainism can thus be traced to about 2300 B.C. and that of its existence as a distinct heterodox cult from a date falling between 1100 and 1000 B.C. The credit for the first goes to Rsabhadeva the first Tirthamkara and that for the second to Aristanemi or Nemanatha, the twenty-second Tirtharkara.** I am sorry I have not been able to cite book, chapter, and verse in support of the important statements made herein aa is my wont but a limited amount of time at my disposal is my excuse for this departure from my usual practice and for the information of the inquisitive I can say generally that the Bhagawata school works above referred to are :-(1) Bhagavata Purama, (2) Bhagawad Gita, (3) Mahabharata, (4) Harivarnsa, and (5) Ramayana of Valmiki, and the Jaina school works above referred to are: (1) Thigasthiealakapurusacarita of Hemacandra, and (2) Harivarka Purana of Jinasena. Occasional use has also been made of Winternitz's History of Indian Literature, Pargiter's Dynasties of the Kali Age, Ancient Indian Historical Tradition and Article on "Puranas" in the Encyclopaedia of Religion and Ethica, Vincent-Smith's Early History of India and some articles in Journals of international repute such as the Annals of the B. O. R. Institute and the Poona Orientalist,
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ DISCIPLINE By H. H. DALAL, B.A., LL.D. BAR-AT-LAW. "What is the Best Thing that you saw in England ?" asked the ruler of a Native State who takes kind interest in me. After a little pause, I replied "Discipline, Your Highness." A beam of smile flickered on his face; and he said " Yes, you are right." Fourteen long years have passed since the interview. But the observation is truer to-day having passed through the fiery ordeal of the Battle of England. In spite of the aerial Blitzkrieg of the Enemy, in spite of great devastation of the Country and enormous sufferings of the people, England stands firm and resolute, more determined than ever to fight the Enemy. Why? The admiring world gives but one answer." Wonderful Discipline." Among all the things that made England so powerful, so great and glorious, the Queen of the seas, the ruler of hundreds of millions of people who are not her kith and kin, Discipline stands out foremost and prominent in her life. From childhood to old age, from the lowest to the highest, from morning till night this one trait consciously or unconsciously guides all the affairs of the life of this great nation, not only in the Army or Navy, or Air, not only during the war but also in all the peace time activities of the individual as well as of the group. London queues are a sight which never fails to make an impression upon a new-comer. Before a picture-house or a theatre, you see a lo of people, sometimes two or three hundred yards long, standing quietly, some reading news papers, some sitting on oak-wood chairs which can be hired for a penny, some idly watching the traffic, but all waiting quietly and orderly for their turn to buy a ticket ; not one pushing or dodging the others in front to secure an earlier ticket. I was thrilled by this wonderful sight and admired the people. Go to any place you like where public goes either on business or for entertainment, and you see these lines of people quietly waiting for their turn. Before popular restaurants like Lyon's Corner house, before any railway station, on the cricket grounds at Lords, or on race courses, go where you will, you can never miss this admirable sight,
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ H. H. DALAL (M. J. VIDYALAYA This is but an outward manifestation, a visible sign of the innate love of the people for Orderliness and Discipline. Compare this picture with the picture here in India. A crowd of people hustling and jostling, pushing forward and backward, some elbowing their neighbours, some trying to dodge the others in front to secure a place forward and still more forward, some excitedly shouting at others to save themselves from being crushed. Such a crowd must be an experience of every one of us. This is a common sight wherever you go where public gathers. At the booking window of a Cinerna house or a theatre or of a railway station you can never fail to see this crowd, a seething mass of people scrambling for tickets. It is painful to observe, that this one trait which has contributed largely to the greatness and glory of England is conspicuous by its absence amongst us, the people of India. I do not say its absence is owing to any inherent defect in the nature and constitution of our people. Discipline is, I believe, always a matter of training. Want of proper training has developed into a sort of habit. Whatever may be the cause, want of it is very disastrous. At this very critical juncture in the life of Nations, all the parties in England, Labour, Liberals, Conservatives or Socialists, one and all, sinking all their differences, have stood as one man determined to fight the Enemy. And how do we behave? Some are creating differences and dissensions where there were none, some are accentuating those existing, some gape their mouths at what the future is going to bring, some not knowing what to do, stand unconcerned. At this very valuable moment of our life, why are we not united, why do we stand unconcerned, why are we despondent? The only answer I can give is " We are not disciplined." Look back into the history of India of a few centuries past and you will find that the want of Discipline is the chief cause of the downfall of our great nation, once at the summit of civilisation, full of splendour and glory, the envy and the admiration of the whole world. This our miserable existence, without courage, without strength, without unity, full of despondency, meekly bearing the burden of our slavery, will continue so long as want of Discipline will continue Discipline every one of us knows but does not practise. What is Discipline ? Discipline is a mental attitude of an individual to do a thing according to a rule, according to a plan. It means respect for the rule of Law. It means love of Orderliness. It prevents dissipation of energy. It brings all our powers, all our strength to bear in a concerted way, on the desired object.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ K. L. MEHTA (M. J. VIDYALAYA We have the following institutions providing industrial and technical education. (1) Engineering College at Rurki, Guindy, Sibpur, Poona, Maclagan College of Engineering, Moghalpura, and Bihar Existing College of Engineering. (2) Specialised institutions :-.Facilities. Victoria Jubilee Technical Institute, Bombay ; Technologi cal Institute, Cawnpore : Mining School, Dhanbad ; Bengal Tanning Institute ; Dufferin Apprentice School ; Jamshedpur Technical Institute ; Department of Chemical Technology, Bombay ; Weaving Institute at Poona. Over and above these we have a number of industrial and technical schools in various provinces owned or aided by the Government. We have also apprentice schemes in the State railways workshops and in cotton mills and other factories. Recently in Bombay, some High Schools have been converted into technical schools. There is a system of State Technical Scholarships for study abroad. After the Reforms it has become a provincial scheme. Scholarships of PS240 for three years with free passage both ways are given for Scholarships. study in printing, metallurgy, etc. Recently a new system of giving travelling scholarships to industrialists has been introduced. Very often scholarships are given to person, who have no experience of industries. On their return, the scholars do not find suitable employment and so take to some other lines and thus the training which Delect and they have received is wasted. We suggest that scholarships Suggestions should not be given for training in industries which are not existing in India and which are not likely to develop in the near future. Again scholarships should not be given for facilities existing in India. On their return, they should be helped in getting employment. We must start such institutions in the country itself so that a greater number of students can take advantage. Of course in the beginning we shall have to import foreign experts but ultimately we shall be able to dispense with them. Drain of money from the country will be stopped. Stipends are granted by many Provincial Governments for technical and industrial training in well known institutions such as V. J. T. I., Indian Institute of Science at Bangalore, Harcourt Butler TechnoStipends logical Institute, Cawnpore. Stipends are also given to the boys of the artisan class to attract them to the Government
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ SILVER JUBILER] EDUCATION IN INDIA 37 schools. Poor boys and pupils of the backward class are also encouraged by the grant of scholarships and free studentships. In light of our examination, we conclude that looking to the large and growing requirements of the country, the present position is very unsatisfactory. The provision so far made by Government or private efforts is very inadequate. Still much remains to be done. The problem has assumed greater importance after the outbreak of the war as several new industries have been started and several are proposed to be started. The Government must adopt a bolder policy. Greater facilities should be given for industrial and technical education. At the same time active co-operation and support of the industrialists and the businessmen is very essential. The Universities should also give special prominence to degrees in technology, commerce and agriculture. At the Tokyo University in 1919, the largest number of under-graduates were preparing themselves for a degree in commerce. More recently even greater prominence has been given in that country to training in technical arts. It has been remarked that the cotton and other mills in Japan are to-day wholly manned by young men who have had higher training in textile, mechanical and other types of engineering. As things stand at present, practical proposals of this kind, if put forward, are liable to be received with. indifference or positive ridicule in University circles. There should be a large number of special business institutes and schools in the country at which arts graduates and middle-class business men might receive the finishing touches of training needed to manage a factory, farm or shop. Industrial and technical institutes and Universities should arrange for popular evening classes in all industrial towns to enable practical men to improve their knowledge and qualify for more responsible positions in their own business. Other educational facilities needed are the deputation of students to foreign countries: changing the character of education in public institutions so as to provide an industrial bias: and provision of mass education and adult education on an extensive scale. The majority of the rural population should, as in the United States of America, receive training in mechanics and mechanical pursuits to give them a machine-sense and make them efficient producers. This will bring the education of the masses to the requisite practical standards for industrial life. Sir M. VISVESVARAYA.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ P FOR PLANNING OF INDIAN ECONOMIC LIFE By K. U. BARODIA. R.COM. Planning is the order of the day. The Government of India has already appointed a committee for the post-war economic problems. The Indian National Congress, the only body which reflects the national will and the national desire, had also appointed the National Planning Committee under the presidentship of Pandit Nehru. It did some very useful spade work but before it could be completed, the Congress resigned offices and the war eclipsed the good work of planning. Planning Movement started in Europe and America long before and it is but proper ior us, even at this late hour, to give our attention to the problems of our Indian Economic Life. In doing so we need not all be socialists, neither is it necessary for us to be graduates in Economics. The salient features of our economic life are too well known to be mentioned here in detail. Our population must be in the neighbourhood of 40 crores, which is next only to China. The rapid increase in population with decreasing pace of production of material goods has several important implications. India is even to-day mainly an agricultural country and about 75% of its population is directly connected with the future of Indian Agriculture. It is, again, a well-known fact that more than 90% of the population stays in the seven lacs of villages of India. The pressure on land is tremendously increasing. Indian Agriculture is a deficit economy already and the increasing population with no outlet for Industrial employment makes the position of the agriculture very piteous. Indian agriculture is a problem of problems which will confound and perplex not only the economists but the State also in the future. The Industrial policy of India in peace or during war has remained much the same. The tempo of Industrial development has not changed to any remarkable degree. Neither the Eastern Group Conference nor the Roger Mission nor the slogan of India - the arsenal of the East' has effected any basic changes in our Industrial structure. The same old halfhearted, shy, faltering and sluggish policy of Discriminating Protection remains unchanged. This makes the solution of our economic problems all the more difficult. The people are not drawn or pulled towards the cities and 38
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ t M. J. V. SILVER JUBILEE } P FOR PLANNING the industries but are literally pushed back to the villages and the agriculture. Thus, to-day, in India there are no clashing interests between agriculture and industries. Rapid industrialisation apart from realising the benefits of the balanced economy will relieve the pressure on land and make the position of our national economy more comfortable. 39 The per capita income taken with the low purchasing power of the Indians is the lowest in the world, to mention which every Indian must truly be ashamed. 2 to 2 1/2 annas a day is the per capita income of the people which is simply abominable. This is all the more so, because this is the statistical average of the incomes of a spinner, a beggar, a capitalist, a Governor and the Viceroy. Granted that people in India, especially the poor folk, do not fall sick, need no shelter, need no sanitary or hygienic facilities, need no education as they do not aspire for that high standard so common in the West, even then, it is humanly impossible in this paltry sum to feed and clothe oneself. The standard of life of such people, in such an unfortunate country, as can be well imagined, is shockingly low and the people appear to be mere ghosts walking upon earth. The growing population, grinding poverty of which Mr. Ramsey Macdonald, the Labour Premier, spoke as not an opinion but an established fact', vast unemployment and food-shortage bring in their train diseases too numerous to be mentioned. The average life of an Indian is about 25--the age at which he is the flower of youth' and when he is economically the most productive factor in a Nation's economy. Child mortality and female deaths are abnormally high. When it is said by eminent economists that the food supply is inadequate from the point of view of calorific contents, the talk about vitamins, proteins and fats must necessarily remain a dream. Our consumption of cloth, which is 14 yds. per head is indeed very very low and our living space per head is, to say the least inadequate. * The stupendous problem of unemployment--rural, urban, educated and middle-class-is a problem in itself which yet remains to be solved. Not less than 4 to 5 crores of people are unemployed. This is in striking contrast with unemployment problem of the Western countries. The concept of the modern state is that they should either give food or give work to the unemployed. The doles given for this purpose in the United States of America and Great Britain are a case in point. Our Government may not be able to give these doles, but, is it not its duty to provide idle hands' with 'avenues' of work? If the able-bodied men, women and children are not given work, for
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 K. U. BARODIA [M. J. VIDYALAYA no fault of their own, is it not a waste of energy? Is it not economic waste? Is it not social injustice?. --and be it known that educated and middle class people when unemployed are the best inflammable material which can be ignited with a match-stick of communist or socialist doctrine. Our Government, it must be remembered, is non-Indian, if it cannot be said that it is anti-Indian. It is a foreign government which has not established its rule in this country for the purposes of charity. As it must be the case, the Government of India is tied to the apron strings of the Whitehall and remains utterly indifferent, if not negligent, towards Indian Economic problems. To quote Mr. Ramsey Macdonald, again, Government in India is extravagant and that the Britishers have behaved meanly towards India' remains a fact even to-day. In short, our Government is irresponsible to our needs, irresponsible to national demands and is irremovable by an elective vote. Rural indebtedness has mounted up to at least Rs. 3000/ crores and the much criticised policy of taxation of 'tax the poor and let off the rich' has made the burden of taxation absolutely unbearable. To-day literacy, which has much to do with the economic well-being of the people, apart from its cultural and intellectual aspects, is barely 8%, while the female education stands at somewhere at about 2.5%. This stands out of relief as one of the great achievement of the British rule in India. It will be interesting here to note that Germany, Russia and Japan to-day have achieved 99% literacy and, out of these, Japan within quarter of a century. This proves beyond all doubt what a national government can achieve. All these lead to one inevitable conclusion that there is something fundamentally wrong with our economic life and that the conditions of our economic life to-day are not only most rotten but are abominably ghastly. It is not the purpose of this article to apportion the blame of this but it is a fact that these conditions do not reflect any credit on us and the State and the people are both to be blamed for the same. This brings us to planning--planning which will remove these defects or wrongs from our body economic. These symptoms of the malady are such that they might eat up the whole super structure of human society in India any day. Planning assumes a planning authority to execute the same. This necessarily means the transfer of power from Britain to India. To-day, we are not recognised as a nation and thus planning has assumed mere academic importance. But we presume that India will be a nation one day and that it will have to put its house in order, economically and politically. No more is India at cross roads of dependancy and independence. The rubicon is already crossed and we are promised a dominion status at an early date.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ SILVAR JUBILEE P FOR PLANNING When we have that power, power to implement our planning which only a strong, stable, sympathetic and national state can do, it will be the paramount duty of every one of us to try to remedy these defects. Why do we need planning at all? Negatively speaking, we do not want planning for an export-economy nor do we need it for a war-economy. We do not have a territorial ambition. We certainly do not cry for Lebensraum. We do not aspire for economic nationalism or autarchy. Our planning has three clear objectives: (1) Give everyone food, clothing, shelter and minimum necessary amenities of modern life (2) increase the standard of life through maximum production utilising our vast Indian resources (3) Solve our problems of poverty, population and unemployment. These are our immediate objectives. Thus our planning becomes a necessity ---necessity to live, necessity to survive and necessity to enjoy life as human beings. Under modern economics the best, the quickest and the easiest way to increase the standard of life is through industrialisation. But this requires unqualified, full-fledged, unhesitating, unstinted Protection. Under the capitalist economy the incidence of this will fall on the poor and comparatively the rich will benefit the more -- but we cannot help it. It is useless to argue in this way. 'Industrialise or perish' should be our motto and watchword. To quote Mr. Amery, the secretary of State for India India is a sub-continent and is not a Holland or a Belgium'--though he spoke for different reasons. Our model in planning should be U. S. A. in some respects and Japan in other respects. Our comprehensive planning should include large scale, small scale and cottage industries within its compass. It should be a co-ordinateci and co-operative policy with state as the guiding and inspiring force. The proper industrial policy, rightly executed should make India fit to be called United States of India. Vast resources of manpower, raw materials and potentialities coupled with traditional skill and genius of the people should help us in this. But, today, the problems cited above are heart-breaking and heart rending. The state, the politicians, the industrialists, the economists, all have to face these problems. The New World Order may come after the war and India is the best training ground for the same to make it a unit of the new order, economically and politically. This new order is not going to bring paradise overnight. No Swaraj, also will solve these problems by a magic
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 K U. BARODIA (M. J. V. SILVER JUBILBE 1 wand if we sit with folded hands. If this article will arouse some interest in this direction, its purpose will be served. As V stands for victory, let P stand for Planning--planning of our Indian economic Life. Let us understand once for all where we are and where we aspire to be. May this movement for planning spread far and wide and may all those who can think, do think and wish to think, think in these terms of the stupendous task ahead of us which will consume every ounce of our energy. India expects every one of us to contribute our mite. The man in the street or men with limited time can help this movement through intense Swadeshism patronising the Indian village and Cottage products, adopting for his or her use, and encouraging every new article which is made in India, a great determination to put up with any hardship or inconvenience in buying India-made things, pressing upon Government the dire need of industrialisation and having a patriotic outlook for all problems related with India. To summarise, our national life needs thorough reconstruction and our corporate life needs complete overhauling. The reorganisation, rejuvenation and revitalisation of our Indian economic life should start soon--too soon. P for Planning Movement should get momentum from all right thinking persons in this country. The Congress has, in view of present conditions in India, laid great stress on the encouragement of cottage industries in India. Any planning must therefore take note of this fact and base itself on it. This does not necessarily mean a conflict between cottage industries and large-scale industries. A large number of essential industries, which are necessary for the independence and well-being of the country, must inevitably be on a large scale. The very resolution appointing the Planning Committee calls upon us to provide for the development of heavy key industries, medium scale industries and cottage industries. It lays down that the economic regeneration of the country cannot take place without industrialisation. We have thue to expediate this industrialisation and to indicate how and where key and basic industries are to be started. We have to demarcate, in so far as is possible, the domains of large-scale and cottage industries, and where the latter have been especially fathered by the national movement, to give them every protection and encouragement. - JAWAHARLAL NEHRU. ring anted. We merialisation and take place
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ A MESSAGE FOR THE YOUTH By MOHANLAL M. DESAI, B.A., LL.B., ADVOCATE, HIGH COURT. The safety and salvation of the country depends upon its youth. A leader may guide, but what is the use of a leader if he has neither the opportunity nor the means to lead those on whom rests the destiny of a country? India needs thousands of young men, who will undertake the heavy and responsible task of uplifting the cause of the country and carry on the banner of progress. We want young men with tons of energy and brain power. They must be physically fit. They must have ambitions. They must be capable of achieving their goal. We do not want effeminate graduates, impatient idealists, snobs, or men of hysterical temperaments. We want men who know how to organise themselves, unite themselves and create such a force as will challenge even the empires. They must train themselves to fight for liberty and against slavery. They must have the capacity to break the bondage---physical or intellectual. Whether it is during the peace period or during the war period, whether it is in the field of politics, commerce, art, industry, literature--whatever it may be, the youths of our country must know that they have a national duty to perform, they have a life purpose, and they are prepared to respond to the call of the country. Instances are not wanting to illustrate what the younger generation has done for the political and social uplift in their respective countries. Go to Egypt, Turkey, Italy, Russia or Germany and you will find that the new generation has made history. ,Youths are the wealth of a country. If the wealth is discriminately utilised, it brings a big return and contributes to the prosperity of the country. So also, if our youths are given a true and national education, and trained up properly, their capacity to work will be tremendous. I remember that years ago, an eminent educationist once said that our graduates are a fraud. This expression became a slogan. What he meant to say was that thousands of graduates turned out every year by our Universities are worth nothing. They are not current coins. They are worthless and value
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 MOHANLAL M. DESAI [M. J. V. SILVER JUBILEE ). less, so far as the national salvation was concerned. In the words of Sir S. Radhakrishnan, our education has not freed us from intellectual bondage, our rationality is pretence, and that we use our reason to bolster up our instincts. After an experiment of several decades, we begin to realise that this crammed education results in the mass production of clerks, professionals or men with decorative degrees. To what extent do these people help in the regeneration of the country? What is their substantial contribution to the wealth of their country? I am afraid that their basic contribution is practically nil. Their system of education is faulty and they are without a culture. And where is culture ? A young man though well educated in its broadest sense, but lacking in culture is of no use. Culture is the finest mental equipment, the correct mode of living in the society. It cannot be had in the pages of a book. It cannot be learnt in a day. It is by a continuous process of acquisition and adaptability that the best elements in life are brought out at the greatest advantage. And add to this a lew more atoms of equipment. They are Action, Duty and Sacrifice. None of them can be missed. They are the fundamentals. which will be found in all the religions. They are the foundation stones on which the character of a youth has to be built. Put them together, and we will have the finest specimen of our youths. What do we expect of our youths? We want them to be manly, courageous, enterprising -- true patriots. They have not to live like mere animals, . toiling, eating, drinking, and dragging their life day in and day out. They have a career. But they have to be selfless, a vital element in the healthy contribution of the country. Each nation depends upon its youth for its success. And why not we? No youth is the sole monopoly of his family. The country has a claim on him-claim on his services too. The claim cannot be ignored. Build up your character, be a useful citizen, and play your part well however humble your sphere in life. Live as an Indian, for the Indians, and with the Indians, and say Hail to the Motherland!
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE WAY TO LIVE IN PERFECT HEALTH By DR CHIMANLAL N. SHROFF, M.B B.S., D.O.M.S. Health is the most priceless of possessions. It is the perfect health which can give maximum efficiency both physical and mental, in daily work. This has effect on outlook of life. Health is within the grasp of all who are not affected by organic disease and the vast majority have no organic ills. All that is necessary is to lead a natural life and create an impulse to right action. Health of mind assures health of body. Disease (In Latin 'Dis' means 'lack of', and disease in one sense means * lack of ease') is the manifestation of disobeyed laws of nature and whether the mistakes are committed knowingly or otherwise matters little, so far as results are concerned. Cleanliness, moderation in all things, food and exercise, right thinking are some of the important factors which help to acquire and retain good health, AIR Air is the first and primary necessity of life. It is possible to live without food for days and without water for some hours but lise would be extinct without air. In the matter of bare necessity of living, nature supplies enough air, but it is found contaminated by existing arrangements of urban and rural life. A gentle draft, as a matter of fact is one of the best friends which the seeker after health can have. Morenver sunlight has specific influence on the tissues in improving resistance to germs and even in preventing many physical deficiencies. Sun bath in the morning can materially contribute to the well being of average people. who do not suffer from any specific complaint. Usually only those who spend their day and night time in the open air enjoy better health and longevity. Most of us in cities confine ourselves in stuffy atmosphere. Out-door sleeping increases the power of resistance to diseases and greatly promotes physical vigour, endurance and working capacity. Pure air and sunlight are the primary essentials of maintaining a sound health. FOOD Whatever food is eaten, ultimately results in rejuvenating and creating blood. Medical fraternity sometimes does not emphasise the factor of nutri45
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 CHIMANLAL N. SHROFF [M. J. VIDYALAYA tion. It is regrettable that utility and consequences are not properly understood. In order to maintain good health, it is desirable to have quality food properly cooked in right proportions and combinations. Human body is very much like a locomotive. It needs fuel to keep it running. What is needed is 1. Fuel food, 2. Building food, 3. Regulating food. 1. Fuel foods : There are three groups of fuel foods, viz. starchy foods, sugar and fats. Starches and sugar are included in the carbohydrate element. About eighty or eighty-five per cent of the fuel for the body come under this category. Starchy food should be used in the largest amount, fats next, and sugars the least. The starches are derived for the most part from cereals but roots and vegetables are also rich in starch. Starch has an advantage over sugar as a carbohydrate food in the fact that it has a natural flavour, and is bland and absolutely unirritating. Another advantage possessed by farnaceous food stuffs over sugar consists in the fact that the carbohydrates are not isolated, but are associated with lime, iron and other salts as well as the precious vitamins, all of which form an essential part of the day's ration. Cane sugar differs from the natural sugar found in the dates and raisins. So far as dates are concerned, the sugar is associated with other essential food constituents, especially protein, which is necessary for tissue building, iron which is necessary for the blood, lime which is essential for the bones and vitamins which are necessary for the maintenance of nutrition and to stimulate growth and development in young ; all these food essentials are found in dates but none are present in cane sugar. Cane sugar is of great disadvantage as it is irritating as well as difficult to digest, Cane sugar should be used sparingly and should be avoided in all forms of gastric catarrah. People should be encouraged to eat dates and raisins instead of sugars. Fats : Fats like starches and sugars are fuel foods. Their chief function in the body is to furnish fuel to maintain heat and to serve for the energy expended in the muscular work, heart and lung work, gland work and other forms of vital activity. Fats usually furnish more than double the energy furnished by carbohydrates. Usual sources of supply of fats are Ghee, Butter, Cream and Vegetable oils. It is better that ghee and butter should be preferred as the sources of fat whenever possible. Where ordinary oil is to be used for cooking purposes, it is better that the free use of greens should be made which
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ SILVER JUBILEEJ THE WAY TO LIVE IN PERFECT HEALTH 49 days, the time comes when the excretion fails to keep pace with the assimilation and diseases appear. For aged persons to enjoy perfect health, it is necessary to take some exercise and to keep their excretary organs in perfect order with perfectly balanced diet. POISONS Were it not for the liver which destroys many poisons, and the kidneys, bowels and skin which eliminate poisons, we would die earlier. These poisons are the main factor, therefore, in causing old age and death. It will be seen, therefore, how extremely important it is to reduce our daily dose of poisons and to eliminate as thoroughly and promptly as possible those which are unavoidably produced. The chief organs for such elimination are the kidneys and water is the chiel agent of elimination. People who habitually drink too little water while otherwise living under hygienic conditions, often experience a remarkable increase of health and energy by attending systematically and several times a day to this simple but important need. The water taken in the morning helps to start the body to cleanse itself. Next to the kidneys, the bowels serve to eliminate body poisons. The delayed bowel action is perhaps responsible for a great number of common chronic ailments. It is necessary, therefore, that the evacuation of the bowels should be thorough and complete. Fating sulticient amount of vegetables helps in keeping the bowels clean as they supply sufficient amount of bulk. Tea and coffee contain a poisonous alkaloid which is generally called caffeine. These drinks when first taken cause a gentle stimulation under which one feels better, but this is followed by a reaction, and then the power of the body and mind wane so much that the average output of work is less than when the body is not stimulated. All popular stimulants, refreshing drinks and pick-me-ups have two distinct and opposite actions.--an immediate exhilaration and a period of subsequent depression which is proportionate in degree to this primary stimulation. Tea diminishes the secretions of digestive juices and therefore often destroys appetite and desire for food. It is particularly injurious to the young children. Tobacco contains a strong poison necotine. In the beginning it produces soothing effect on the nerves. This depression is greater than the initial stimulation, so there is actual loss.
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ CHIMANLAL N. SHROFF (M. J. VIDYALAYA WORK, PLAY, REST AND SLEEP In order to live a hygienic life, it is not only necessary, as shown before to supply the body with wholesome substances and to exclude unwholesome substances, but it is also necessary that the body should at times be active and at times be inactive. There are two great forms of activity, work and play and two great forms of inactivity rest and sleep. All these are needed in healthy life and in due relation to each other. Work: There are few things more necessary to a normal healthy life than to have purposeful work. Work when done with zest is a wonderful tonic. Exercise : This should be in moderation and has greatest value in maintaining good health and efficiency. A very good plan is to take 10 to 20 minutes of exercise according to one's requirements in the morning and in the evening. Those who play outdoor games will have no difficulty in selecting their own time. Swimming is one of the finest exercises. It brings nearly every muscle in the body into play, and should be followed by massage of the body. A healthy body gives courage and an optimistic outlook upon life. A sluggish liver can hide the most beautiful sunrise, but a healthy body gives the eyes power to see beauty on the most dreary day. The value of exercise consists not in developing large muscles, but in attaining physical poise, symmetry of form, and the harmonious adjustment of the various parts of the body, as well as furthering the proper activity of tissue cells and organs, and the elimination of waste products, in fact, good health as a whole. Always make deep breathing a part of one's daily exercise, no matter what one's physical troubles are, deep breathing will help to overcome them. It will cure cold feet by bringing more oxygen into the bood. It will help to drive away the constipation by giving natural massage to the bowels. It will help to overcome torpid liver by the exercise given to that organ. It will help to cure rheumatism by producing enough oxygen to burn up some of the foreign deposits in the various parts of the body. Sleep : At night the cells of the human body recuperate, hence undisturbed sleep is very important. Sleep is nature's great rejuvenator, and the health
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ SILVER JURILEE) THE WAY TO LIVE IN PERFECT HEALTH 51 seeker should fully avail oneself of it. One should know how to relax the mind and the body as sound sleep to a great extent depends upon relaxation. The hours of sleep before midnight are more refreshing and invigorating than those after. Early retiring leads to regularity which is very desirable. SERENITY AND POISE As we have seen before, not only the body but the mind needs, its due activity and rest. Every one should learn how to avoid anger, lear, worry, excitement, hate, envy, jealousy. grief and all depressing or abnormal mental states. If we want to be really healthy our mental attitude should be healthy. A healthy mental attitude implies many elements, but they are all summed up in the word 'serenity'. Few other hygienic requirements are of greater importance than this. Moreover the attitude of health-mindedness should be striven for in order to have sound health. In short the health of the body and the health of the mind act and react on each other. The basis of health is internal cleanliness, and to attain that, it is necessary to exercise self-control and moderation. Success in life means balance, poise, adjustment. We must adjust ourselves, so as to be in harmony with nature. Then one must exercise self-control to bring them in harmony again, for natural laws are no respectors of persons. If one disregards them often enough, consequences are harmful. We must realize our unity with nature, that we are governed by the same fixed laws that govern the rest of nature. Attempts to escape from their workings indicate lack of understanding. A seeker after good health, needs no medicine but to learn the art of living. Our bodies thrive when properly used but not when abused. It is necessary for our physical well-being to get air, sunshine, work and play in proper proportion. Physically, be moderate--Mentally, cultivate equanimity.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE CAVADAS By KANTILAL D. KORA The origin of the Cavadas is enveloped in the mist of obscurity and the lamp of inquiry has not as yet been lighted to illumine the hidden recesses and the dark caverns of the Cavada history. Of their real origin, we are still in doubt.' There appears to be a definite tendency amongst the royal families of ancient times to connect themselves with the solar or the lunar races, popularly known as suryavamsi or candravamsi. Some Rajput families claim descent from Agnikulas. Regarding the last mentioned clan, Mr. Crooke observes that it represents a right of purgation by fire, the scene of which was in Southern Rajputana, whereby the impurity of the foreigners was removed and they became fit to enter the Hindu fold. Every dynasty assuming the reins of the state tried to trace back its origin to mythical personages. Mythical stories about the origin of the Calukyas and the Kadambas" are of the same type and seem to have been coined in accordance with the prevailing craze of kings to connect themselves with gods. The celebrated clan of the Cavadas seems to differ in one respect from the other Rajput races. The Cavadas belong neither to the lunar nor to the solar race.^ Different origins have been assigned to the Cavadas and there has been as yet no unanimity on this point as historical inquirers have again and again to grope through the bye-paths of surmise and inference, because there is a notorious tendency amongst the Rajputs and other tribes to break up into sub-tribes or clans and those sub-divisions go on sub-dividing until the real origin is lost and original appellation likely to be submerged in the name of the sub-tribe or clan. 1. Diversified theories have been advanced but they in no way help us to come to a convincing solution. 2. Smith. Early History of India, p. 428. Journal of the Royal Anthropological Institule of Great Britain and Ireland. 1911, p. 42. 3. Wilson, Mackenzie Collections, pp. 60 and 149. 4. Forbes, Rasamala, Vol. 1, p. 37. 52
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ [M. J. V. SILVER JUBILEE ) THE CAVADAS The Cavadas of Anhilapattana fill a prominent place in the history of Gujarat, but the question of their origin is still in darkness. Col. Tod seems to think that the Cavadas were a foreign race, who landed in Saurastra and thence spread northwards until Vanaraja Cavada founded the kingdom of Pattana. Mr. Kinloch Forbes in his interesting and instructive volumes speaks of the "still mysterious race of Kanaksen", but does not allude to this point. 53 It is considered on all hands that the Cavadas are a branch of the widespread race of Parmars, which has given rise to a saying: "The world is the Parmar's". It is difficult to find any famous town or fort in Gujarat, which was not originally held by the Parmars. Hardly anything is known about the caste or tribal position of these ancient Rajput families. It is said that Pattana was ruled by the Parmars even before the advent of the Cavadas. Major Watson speculates that Anhila discovered merely a ruined site of the ancient Parmar sovereigns. Abu, Candavati, Bhinmal or Srimal, Palanpur, Tharad and Vardhamanpur in Saurastra were held by the Parmars. In the administration report of the Palanpur Superintendency for the year 1873-71, Major Watson alludes to the local traditions that Cadcat, properly called Cavadcat, owes its name to the Cads or Cavadas, a branch of the Parmars." It is probable that the Cavadas were a branch of the Parmars. It is hence likely that in a race of undoubted antiquity as the Parmars, one branch of the Cavadas became kings of Anhilapattana ultimately resulting in the obliteration of the original clan. Mr. Dwivedi is also of the opinion that the Cavadas hail from the Parmar dynasty and a connecting link has been found to support this view point. Parsurama was the 35th king of the Parmar dynasty. His mother was Udekunverba the daughter of Sisodia Rana Karanji of Chitor. Parasurama was defeated by Chada Raja Rathod and Bhinmal was conquered. His wife. Jasakunverba, the daughter of the Kacchava Raja Mansinghji of Amber fled to a forest and Vanaraja was born. The veracity of this account is disputed, as this theory has found no support from any research student and moreover this does not help us to form any definite conclusion on the strength of the existing data. The genius of the Hindu race has somehow been alert to depict historical incidents in metrical forms and there is a poem describing the sovereignty 1. Indian Antiquary, Vol. IV, p. 145. 2. Ibid. 4. Dwivedi, Gujaratna Aitihasika Sadhano. p. 4. 3. Ibid.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ KANTILAL D. KORA M. J. VIDYALAYA of the Cavadas at Diu, the founding of Pattana and it is explicitly given out that Vanana ja, the founder of the Cavada dynasty was a Parmar.? Major Watson observes : "I have seen a varnavali in which the parentage of Vanaraja is traced up through Venraja and Vacaraja to Vikramaditya of the Parmar tribe."? Doubt also hovers over the question as to whether there was a name like Kanaksen among the promogenitors of Vanaraja. It is possible that the Cavadas may have extended their dominions along the coast until they acquired Diu. An inscription discovered at Walak, which includes Katpur shows that a Parmar sovereign ruled there in ancient times." The above traditions are not sufficient to assert that the Cavadas are a branch of Parmars, yet they seem to convey the possibility of that being the case. Forbes observes that the Cavadas or Capas were a Gurjjara tribe, who came from Bhinmal or Srimal, the great capital of the northern Gurjjara race." This view has been supported by Bhimbhai Kirparam as the census reports secm to establish the fact that the Cavadas belong either to the Gurjjara race or white Huna race, who conquered Northern India in the 5th century. It is also supposed that the Capotakuta or Cavada tribe to which the prince of Pancasar belonged, had its origin in the countries west of the Indus". The Cavadas first appeared at Okhamandala in the northwest of Kathiawad and about the 6th century retired to Pancasar on the edge of lesser Runn of Kutch. Tod presumes in one of his famous historical treatises that the Cavadas were of Scythian origin.* He traces them to Sankhodwara or Socotra off the coast of Africa and so concludes them to be descendants of Alexander's Greek Colonists, but Sankhodvara which Tod mistook for Socotra is near Dvarka.Capt. Bell is also of the opinion that the Cavacas were of the Saka or Scythian origin and he has given the Jethavas almost the same origin.am Legendary accounts maintain that Dhank was the scene of the first settlement in Saurashtra, while the Valabhis were paramount, the Cavacas separated themselves from the Jethavas, who were of the same stock and settled at Okha in the west of the Peninsula. Mythical stories go so far in the case It i Vol. IV. p. vol. 1, Part 1, p. 1. I. 4.. Vol. IV, pp. 145-8. 2. Ibid., p. 148 3. Ibid. 4. Forbes, Rasamala, Vol. I, p. 37, f. 5. Bombay Gazelteer, Vol. IX, Part I, p. 124. 6. Forbes, Rasamala, Vol. I, p. 37. 7. Tod, Travels in Western India, p. 412. 8. Tod, Annals und Antiquitics of Rajasthan, Vol. I, p. 105. 9. Bombay Gazetteer, Vol. V. p. 68, fn. 4: Bird, Misat-i-Ahmadi, p. 210. 10. Bell, The History of Kalkiawad, p. 50, 11. Ibid., p. 61.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ SILVER JUBILEE 1 THE CAVADAS 55 of the origin of the Jethavas as to support Darwin's story of evolution. Bardic notes relate that when Hanuman was crossing a bridge from India to Ceylon, a drop of perspiration fell into the sea, which a crocodile swallowed and the result was the birth of the first Jethava. The veracity of this account need not be stressed. It may also be argued that the Cavadas were probably the first of the great Rajput clans to invade the peninsula of Kathiawad. They came from Gujarat and established themselves at various places on the coastline notably at Dvaraka, Pattana and Div. The astronomer Brahmagupta speaks of the Capa dynasty reigning at Bhinmal or Srimal in A.D. 628. From Bhinmal came the clan, which settled at Pancasar and emigrated to Anhilapattana, after the sack of that city in the eighth century. The existence of a Cavada chiefship at Pancasar is proved by the Navsari grant dated Samvat 490 (A.D. 78889) of the Gujarat Calukya king Pulakesi Janasraya, which records the suc cess of the army of Tajikas or Arabs from Sind to Navsari." The Cavotakas mentioned in the grant are no other than Cavadas of Pancasar on the border of Kacch. The origin of the name Cavada, sanscritized into the high sounding Capotkata or strong bow resembles the Gujarati "cor" (Prakrta, Caura or Corata) meaning thieves and robbers. Javada is the further corruption of Cavada. The original text of Ain-i-Akbari and the Mirat-i-Ahmadi call Cavada, Jawudan and Jawudah respectively, but this transition is due to Indian and Arabic spellings and pronunciations. Cor or Coura appellation from Cavada seems to be more likely apun. No contemporary Gujarat plate or inscription refer to the Cavadas except the Navsari plate." It has been said by some chroniclers that the Cavadas belong to the great Gurjjara race. Special interest is attached to the Cavadas because they have been labelled as Gurjjars and secondly because it was mainly through the Capas that the name Gujarat was given by the Gurjjaras. The statement that the Capas are Gurjjaras is the account of the astronomer Brahmagupta, who writing at Bhinmal in A.D. 628 under the Gurjjar king Vyaghramukha, states that the king belonged to the Sri Capa Dynasty. The entry runs 1. Bombay Gazetteer, Vol. VIII, p. 109. 2. Forbes, Rasamala, Vol. I. p. 37 in. 2. 3. Bombay Gazetteer, Vol. I, Part I, p. 149. 5. Bird, Political and Statistical History of Gujarat, p. 140, fn. 6. Bombay Gazetteer, Vol. I, Part I, p. 109. 7. Dwivedi, Gujaratna Aitihasik Sadhana, p. 4, fn. 8. Bombay Gazetteer, Vol. IX, Part I, p. 488. 4. Ibid., p. 150.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 KANTILAL D. KORA M. 3. VIDYALAYA thus : "In the reign of Sri Vyaghramukha of the Sri Capa Dynasty, five hundred and fifty years after the saka kings having elapsed". This fact is supplemented by the fact that the temple erected in honour of Jaysekhara, the Cavada ruler was dedicated to him as the Gurjjar lord." The stock name Capa was sanscritized into Capotkata but this did not present the Cavada or Caura name to be used derisively. The Cauras mentioned in the Mahabharata as degraded are really Coras or Colas of the East coast of India and should not be confounded with Cavadas.' The Agnikula or fire-born tribes, who were raised by rebirth in a fire pit, were either the Gurjjaras or members of the great horde of which the Gurjjara was one of the prominent element. The case of the Capas, who had their original clan, sanscritized into the ruling tribe of the Cavadas, remove all difficulty from the suggestion that the Agnikula Rajputs are of the Gurjjar horde. The Valas or Balas of Vallabhi are not identified with the Capas because they are Maitrakas, or Mhiras. But the Mhiras conquered Vallabhi before the close of the 5th century, and the bardic dates which establish the Cavadas at Bet, Dvaraka and Somanath when they are said to have founded a temple to the Sun. The Cavadas settled at Diu in the 6th century, and at Wadhwan and Pancasar during the 7th century and Anhilapattana in the North and Campanir in Central Gujarat, which as the legend relates was named after Capa, its founder in the 8th century." Capa, the founder, the legend relates, was a Bhil and this is not true except in the sense of a strong bow. And this is shown by Siddharaja (A.D. 1094-1142) successor of Ra Khengar, committing the management of Sorath to a military officer named Sajan, a decendant of Jamba or Champa the companion of Vanaraja." The importance of Capas in Rajputana is shown by six of the Marwar chiefs claiming to be Campuvat. Traces of Capa rule seem to remain in the Happa tract of South Marwar. It is remarkable, that the Kachh Cavadas claimed to be Agnikulas and they further acknowledged the fact that they came from the west of the Indus and settled at Okhamandal which included Dvaraka, Pattana, Pancasar and 1. J.B.B.R.A.S., Vol. VIII, p. 27. 2. Udayaram, Forbes, Rasamalu, Vol. I, p. 32. 3. Bombay Gazetteer, Vol. IX, Part I. p. 488 fn. 4. 4. Ibid., p. 480. 5. Tod, Travels in Western India, pp. 256, 437. Kathiawad Gazetteer, pp. 109 and 589. 6. Udayaram, Forbes Rasamala, Vol. I, p. 232, fn. 7. Bombuy Gazetteer, Vol. IX, Part 1, p. 488.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya rajata mahotasava graMtha pacIsa varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ o mahAvIra jaina vidyAlaya rana ramAdaka graMtha prerTa ane saMsthApaka ~~~ AcArya zrImad vijayavaraMbha sUrIzvarajI mahArAja
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya prerakakI aMjali // vande zrIcIramAnandam // ArogyabuddhivinayodhamazAstrarAgA, pazcAntarAH paThanasiddhikarA narANAm / AcAryapustakanivAsasahAyabhikSAH, bAhyAca paJca paThanaM parivardhayanti // 1 // saMvat 1952 kI zarada RtumeM nyAyAMbhonidhi jainAcArya 1008 zrImadvijayAnanda sUriprasiddhanAma zrI AtmArAmajI mahArAja aMbAlA zaharameM zrIsupArzvanAthajIkI mArga zuklA pUrNamAsIko pratiSThA karA kara ludhIAnA zaharameM padhAre, yahAM abhItaka zrI jinamaMdirajIkA koI kAma nahIM huA thA isalie zraddhAlu zrAvakavargane vyAkhyAnaprasaMgameM zrI jinamaMdirajIkA prasaMga chaDa diyA. zrIgurudevajIne bhI samayAnusAra yogya upadeza diyA. isavakta eka kSatriya jAtIya thApara mahAzaya bola uThe ki, mahArAja sAhiba Apa devamaMdira to naye naye banavAte jAte haiM paraMtu inake pujAriyoMko padA karane vAle sarasvatImaMdira-pAThazAlA bhI to honI cAhiye! zrIgurudevajIne kahA thAparajI tumArA kahanA ThIka hai, hamArA bhI yaha khyAla hai, paraMtu samyaktva-zuddha zraddhAnako kAyama rakhanake lie sabase pahale zrI jinamaMdirajIkA honA Avazyaka samajhA gayA hai jo prAyaH bahuta sthAnoMmeM bana gaye haiM kahIM kahIM bana rahe haiM aura banate raheMge! aba hamArA yahI khyAla hai ki, paMjAbameM sabase adhika zrAvaka parivAra gujarAMvAlA zaharameM hai aura hama udhara hI jA rahe haiM, yadi jJAnI mahArAjane dekhA hogA to isa caumAsemeM yahI upadeza diyA jAyagA ki, dharmakI jAnakArIke lie jJAnakI jarUrata hai. usake lie prabaMdha honA cAhiye. jisameM upara likhe kAnyakI daza vastueM zrIgurudevane pharamAI ki-vidyAkI prAptimeM pAMca kAraNa aMtaraMga haiM aura pAMca hI kAraNa bAhya haiM. abhyantara 1 Arogya-paThana karanevAlA vidyArthI nIroga hove. 2 buddhi-buddhimAn hove. 3 vinaya-vinayI-vinayavAn hove. 1 udyama-udhamI-mehanatu hove. 5 zAstrarAga-zAstroMpara rAgavAlA zraddhAla hove.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya-aMjali 1 AcArya-paDhAnevAlA guru-adhyApaka-paMDita-mAstara-ustAda. 2 pustaka-graMtha-kitAbeM. 3 nivAsa sthAna makAna-Azraya. 4 sahAya-madadagAra-sahAyatA denevAlA, 5 bhikSA-bhojana-khAnapAnasAmagrI. inameM prathamake pAMca kAraNa paThana-paDhanekI siddhi karanevAle haiM aura bAhya pAMca kAraNa pAThako baDhAnevAle arthAt paThana-paDhanemeM vRddhi karanevAle haiM. jahAM taka hamArA anubhava hai gujarAMvAlA zaharakA zrIsaMgha agragAmI aguA bane aura paMjAbake zrIsaMgha unako sAtha dekheM to zrIsarasvatI maMdirakA prAraMbha ho sakatA hai, bAdameM gujarAta-mAravADa-baMgAlAdi deza aura bambaI, surata, amadAbAda, kalakattA Adi zaharoMkI madadase usa kAryakI vRddhi-tarakkI ho sakatI hai, ityAdi zrI guru mahArAjake javAba ko sunakara khuza hote hue thAparajIne kahA, isameM zaka nahIM Apa prabhAvazAlI puruSa haiM jaba cAheMge vaha kara sakeMge! zrIgurudeva ludhIAnAse vihAra kara jAlaMdhara, jaMDiyAlAguru, amRtasara, nArobAlAdi zaharoMmeM vicarate hue sanakhatarA zaharameM padhAre, vahAM zrIdharmanAtha svAmIkI pratiSThA aura paunedosau (175) nUtana zrIjinabiMboMkI aMjanazalAkA vaizAkha sudi pUrNimA ko karAke kramase vihAra karate hue jyeSTha zuklA dvitIyAko zahara gujarAMvAlAmeM padhAre. isa vakta zrIsaMghameM aura zahara gujarAMvAlAmeM jo AnaMda utsAha ho rahA thA jivhAmeM varNana karanekI aura likhanekI kalamameM tAkata nahIM hai ! paraMtu thoDe hI rojameM vaha AnaMda utsAha ekadama hI kapUrakI taraha UDa gayA aura sabake saba nirAnaMda nirutsAha ho gaye ! saba manoratha mana hI manameM viralA gaye !! bAta yaha banI ki, jyeSTha zuklA saptamI maMgaLavAra arddharAtri ke samaya amaMgala ho gayA, jaina sUrya asta ho gayA; pUjyapAda AcArya deva nyAyAMbhonidhi jainAcArya 1008 zrImadvijayAnaMda sUrIzvarajI zrI AtmArAmajI maharAja isa mRtyu lokako choDakara svargalokameM jA padhAre !!! basa phira kyA thA ? sarasvatI maMdira banavAnekI bhAvanA unake sAtha hI calI gaI ! paraMtu jina sevakoMne ludhIAnAmeM ApakA vyAkhyAna sunA thA unake hRdayameM usakI gUMja raha gaI ! una sevakoMmeMse maiM bhI eka tuccha sevaka hUM! zrIgurudevake zarIrake agnisaMskArake samaya prAyaH paMjAbakA kula zrIjainasaMgha ikaDA huA thA, unake sAmane zrIgurumahArAjakI aMtima icchA sunAI, zrIsaMghane sAdara svIkAra kara lI ! paraMtu kAryarUpameM pariNata honekA tAtkAlika samaya na honese phUlanahIM phUla kI pAMkhaDI samajhakara pAI phaMDakI yojanA zurU kI gaI!
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya-aMjali yadi yaha yojanA Ajataka kAyama rahI hotI to 46 varSa meM kitanI rakama ho jAtI. vAcaka dhuMda svayaM hisAba lagA leveM ! bhAvi bhAva do cAra varSa meM yaha yojanAbhI niSphalasI hogaI !!! jyoM jyoM zrIAcArya devake viyogako samaya vItatA calA, logoMke diloM se bAta vismRta hotI gaI. daivayoga 1964-65 I. sana 1909 meM zahara gujarAMvAlAmeM paMDitoMkI jarUrata par3I usa vakta, pAI phaMDakI jo thoDIsI rakama jamA huI thI, AgrAvAle bAbU dayAlacaMdajIkI mAraphata paMDita vRjalAlajI Adi vidyArthiyoMko madadameM dI gaI thI. usa ke phalasvarUpa, paMDita vRjalAlajIne zrIsaMgha paMjAbake dilameM acchA prabhAva paidA kiyA jisame zrIsaMgha paMjAbakI phirase AMgveM khulI. jisase kai eka zaharoM meM choTe choTe pAyepara " zrIAtmAnaMda jaina pAThazAlA" kAyama ho gaI. jinameM Ajataka vRddhi hotI huI uccasthAnameM eka aMbAlAkI hI pAThazAlA najara A rahI hai, jo miDalame hAI aura hAIse kAleja taka pahuMcI hai ! yA zrIgujarAMvAlAmeM zrIAtmAnaMda jaina gurukula ! yaha bhI eka nizcita bAta hai, pharasanA jorAvara hotI hai jo kArya jisa nimittase honA hotA hai vaha nimitta avazya mila jAtA hai. merA irAdA zrI siddhAcalajI tIrthakI yAtrAkA ho gayA. 1964-65 kA caumAsA sadgata AcArya mahArAja 1008 zrIvijayakamalasUrIzvarajI tathA 1008 upAdhyAyajI mahArAja zrI vIravijayajIke sAtha gujarAMvAlA zaharameM karake caumAse bAda zrI siddhAcalajIkI yAtrArtha vihAra kiyA. pAlanapura pahoMcakara vahAM hI caumAsA kiyA. caumAseke bAda rAdhanapuranivAsI zeTha motIlAla mUlajIkI vinatIse unake zrIsiddhAcalajIke saMghameM jAneke lie rAdhanapura jAnA huA. rAdhanapurameM merI dIkSAke samayase seTha motIlAlakA mere sAtha dharmasneha thA. maiMne unase AcArya bhagavAn nyAyAMbhonidhi jainAcArya 1008 zrImad vijayAnaMda sUrIzvarajI zrI AtmArAmajI mahArAjajIkI aMtima icchA prakaTa kI. zeTajIne javAba diyA Apa kabhI bambaI padhAreM to saba kucha ho sakegA! isI dhUnameM 1969 vikramameM merA bambaImeM jAnA huA, zrIsaMghane yogya svAgata kiyA, lAlabAgake upAzrayameM utArA diyA, caumAsAkI vinatI huI, sAnaMda caumAsA bIta gayA. caumAsA pUrNa honepara vihArakI taiyArI kI, zrIsaMghane, thoDAsA samaya aura birAjanekI kRpA hove to acchI bAta hai, vinatI kI, javAba meM kahA gayA sAdhu ko caumAsA bAda rahane kI zAstrAjJA nahIM hai, hAM yadi koI adhika lAbha hotA dikhAI deve to raha bhI sakate haiM ! zrIsaMghane kahA Apa hamAre lAyaka koI aisA kAma pharamA jisameM Apako bhI zAstrAzA kA bAdha na Ave aura zrIsaMghakI icchA pUrNa hone para zrIsaMghako bhI lAbha hove. zrI saMghakA utsAha dekha kara maiMne svargavAsI gurudeva AcArya bhagavAnkA aMtima saMdezArUpa aMtima bhAvanA zrIsaMgha ke Age prakaTa kara dI! zrIsaMghane sAdara svIkAra kara lI ! jisakA phalasvarUpa zrImahAvIra jaina vidyAlaya kAyama huA, jo phalephale bambaI zaharameM jainoMke lie eka gauravakA sUcaka hai !
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya- maMjali zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI. isa heDiMgase zrI zve. sthA. konpharansakA mukhapatra jainaprakAza apane sAptAhika patrake tA. 1 navembara 1941 ke aMka meM likhatA hai ki * " rIporTa upara sAmAnya najara pheravatAM ja A saMsthAnI pravRttionI vizAlatA najare paDI. A saMsthA kAryakSetra mukhya 8 vibhAgomAM vaheMcAyeluM che-je nIce mujaba che. ( 1 ) zeTha vADIlAla sArAbhAI vidyArthigRha A saMsthAno mukhya vibhAga che, jemAM Asare 115 vidyArthIo vidyApIThanI judI judI zAkhAono ucca abhyAsa karI rahyA che. A saMsthAmA rahI aneka vidyArthioe sAro vikAsa sAdhyo che. vidyArthionI pragatimAM Arthika saMkaDAmaNo aDacaNa ubhI na kare e dRSTI saMsthA taraphathI lonanI suMdara ane saMgIna vyavasthA che. ( 2 ) A saMsthA bahAragAmanA vidyArthione abhyAsa mATe sagavaDa Ape che. (3) dUra dezamAM abhyAsa mATe javA icchatA vidyArthione lonarUpe madada Ape che. (4) mAdhyamika zikSaNa mATe paNa lonarUpe sahAya kare che. e uparAMta (5) yunivarsiTIne yogya sAhitya taiyAra karavAnuM kArya, dhArmika zikSaNa mATe goThavaNa ane pustaka yojanA tathA suMdara pustakAlayanI jALavaNI ane vRddhi, AvI nAnI moTI anekavidha pravRttio A saMsthA taraphathI AdaravAmAM Avela che. A rIte A saMsthA mUrtipUjaka vidyArthionA vikAsa arthe saMgIna ane suvyavasthita kArya karI rahI che. AvI saMsthAnI ApaNA sthAnakavAsI samAjamAM bhAre khoTa che. ApaNo samAja jJAnavRddhinI AvazyakatA samajI AvI jJAnanadIone vege vahetI banAvI mUke e ja abhyarthanA. " yaha eka prakArakA niSpakSa saccA sarTiphikeTa kahA jAtA hai ! apane Apa apanI saMsthAkI DhAI karanI, guNa gAne, usase dUsare loga baDhAI kareM, guNa gAveM itanAhI nahIM balaki vaha prastuta saMsthAkA anukaraNa karaneko apane samAjako preraNA kareM, uttejita kareM, basa yahI isa saMsthA pragati aura sAphalyatA kahI jA sakatI hai ! saMsthAkI saphalatAkA yaza, zrIsaMgha bambaI, sabhAsada, madada pahuMcAne vAle dAnI sadgRhastha, kAryavAhaka aura upadezakartA sAdhu munirAja sabako hai. isameM saMdeha nahIM yadi isa saMsthAko sArA hI samAja apanA letA to Aja yaha jaina yunivarsiTIke rUpameM najara A jAtI, jaisA ki saMsthAkI zurUAta meM sagata seTha hemacaMda amaracaMda mAMgarolavAlekA vicAra thA ! zrIsaMgha jayavaMtA hai ! yadi aba bhI zrI saMghakA khyAla ho jAve to yunivarsiTI bananemeM baDI bAta nahIM ! bambaI, ahamadAbAda, kalakattA tInoM hI zaharakA pratyeka saMgha dhAre to eka eka zaharameM eka eka yunivarsiTI banA sakatA hai ! zrIyuta dAnavIra seTha kIkAbhAI premacaMda akele hI dhAre to
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ . .. ... zrI mahAvIra jaina vidyAlaya-aMjali baMbaI zaharameM yunivarsiTI banAnekI zakti rakhate haiM ! yadi inake sAtha aura bhI dAnavIra seTha bAbU pannAlAla pUnamacaMda, seTha zAMtidAsa AsakaraNa, seTha mANekalAla cUnIlAla, seTha kAMtilAla IzvaralAla Adi mila jAveM phira to kahanA hI kyA ? sonA aura sugaMdha vAlA hisAba ho jAve !! isameM zaka nahIM Ajakalake samayAnusAra vartamAna paristhitiko dhyAnameM lete hue jaina saMskRtiko kAyama rakhaneke lie jaina yunivarsiTIkI atyAvazyakatA hai ! kyoMki nIceke klAsoMmeM jabataka vidyArthI hote haiM mAtApitAke saMskAroMke kAraNa thoDIsI bhI dhArmika bhAvanA una vidyArthiyoM meM dikhalAI detI hai, paraMtu jaba vaha vidyArthI Uparake klAsoM meM koleja Adi sthaloM meM jAte haiM, mAtApitAkI vahAM kisI kisamakI bhI dekharekha na rahanese, svacchaMdavRttike kAraNa, anya vidyArthiyoMkI saMgatike kAraNa, dhArmika abhyAsa yA pravRttike abhAvase, nayI dhArmika bhAvanA AnI to dUra rahI, purANI bhI kamatI hotI jAtI hai ! yahAM taka ki, kitaneka vidyArthI to dharmake nAmase hI hAMsI karane laga jAte haiN| yaha bAta prAyaH saba ke dekhane meM AtI hai-A rahI hai. yadyapi isa khAmI ko haTAne kelie--zrImahAvIra jaina vidyAlaya Adi aneka saMsthA borDiMgake rUpameM cala rahI haiM, paraMtu jaisA lAbha honA cAhiye hotA najara nahIM AtA, isa lie jaina yunivarsiTIkI anivArya AvazyakatA pratIta hotI hai jisameM vyAvahArika zikSaNake sAtha sAtha dhArmika zikSaNa bhI Akhira taka milatA rhe| jaba kabhI bhI aisI saMsthA jaina samAjameM hogI tabhI hI svargavAsI gurudeva nyAyAMbhonidhi jainAcArya 1008 zrImadvijayAnaMdasUri-zrIAtmArAmajI mahArAjakI aMtima zubha bhAvanA " sarasvatI maMdira "kI pUrNarUpameM ho sakatI hai aisA merA apanA vicAra hai !!! mahAvIra ke nAma kA, vidyAlaya suprasiddha / yunivarsiTI rUpameM, hove icchA siddha // 1 // zrIgurudeva pratApale, vallabha icchA ph| pUraNa hove saMghameM, AnaMda dharma saneha // 2 // 14-11-1941, syAlakoTa.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya-bhaMjali vIrastuti -naMdIsUtra jaya jagajIvajoNiviyANao jagagarU jagANaMdo jagaNA jagabaMdhU jaya jagapiyAmaho bhagavaM / jaya suyANaM bhavo tityayarANaM apacchimo jaya jaya gurU loyANaM jayar3a mahappA mahAvIro || jANe je jagajIvaudbhavasthaLeA, je che janArA guru, vizvAnaMda, jageza, khaMdhu saunA, je che pitA sarvanA; zAstronA racanAra, aMtima badhA tIrthaMkaromAM prabhu, evA vIr sudhIranasa sadA viSe vijetA raheA. bhadaM savvajagujoyagassa bhaI jiNassa vIrassa / bhaI surAsuranamaMsiyassa bhaI dhUyarayassa // jeNe prakAzita kIdhuM saghaLA jagatane, devA ane nare badhA praNamela jene karmo taNA maLa anaMta samagra dhAyA, evA mahAvIra sadA yavaMta hAjo. - sUyagaDAMgasUtra kheyannaJe se kusale mahesI aNaMtanANI ya aNaMtadesI / jasaMsiNo cakkhupa Thiyassa jANAhi dhammaM ca dhiraM ca pehi // 3 // nipuNu, kuzaLa ane maharSi evA mahAvIra anaMtajJAnI ane anaMtadarzanI che. ApaNI sAme rahelA e yazasvI mahAvIranA dharma ane dhairyane jANA ane vicAro. sudaMsaNasseva jaso girissa pages mahao pavvayassa / ovame samaNe nAyaputte nAgalonuMsanALalIje || {o || adhA parvatAmAM moTA sudarzana meruparvatanA jevA mahimA che, tevA mahimA jJAputra zramaNu mahAvIranA jAti, yaza, jJAna, darzana ane zIla paratve che.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM sarvajJAya namaH zrI mahAvIra jaina vidyAlaya > rajata mahotsava @> saMsthAnI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla sane 1925-1940 saMvata 1971-19 varAta 2441-246. pUrva itihAsa. nAmAbhidhAna, sthApanA. saMsthA sthApanAnI bhUmikA saMvata 1969 nA vaizAkha mAsamAM pUjyapAda munizrI valalabhavijyajI (tyAra pachI AcArya zrI vijayavalabhasUri mahArAja muMbaImAM cAturmAsa karavA sAru zrI saMghanA AgrahathI bhUlezvara lAlabAgamAM padhAryA. te vakhate zrI jaina zvetAMbara konpharansane sUrya madhyAhu vItAvI gayuM hatuM, eNe samasta jaina kemamAM aneka navIna AzAo utpanna karI hatI, vicAra vAtAvaraNamAM mahAna parivartana karI nAkhyuM hatuM ane sAmAjika unnatinI bhavya tamannA utpanna karI hatI. navaprakAza mATe janatA taiyAra thaI gaI hatI ane yogya zabdomAM madhyamasaranA dalIlapurasaranA vicAre jhIlavAne mATe Atura banI gaI hatI. AvI paristhitimAM zrI vijayAnaMdasUri mahArAjanA prakhara vicArene jhIlanAra, ene amalamAM mUkavA mATe banatA prayAsa karanAra ane dezaparadezanI aneka saMsthAne abhyAsa karanAra, vartamAna yuganI nADa pArakhanAra ane samayadharmanA avicalita siddhAMtane hastagata karI vyavahAra nizcayane samanvaya karanAra pUjya muni mahArAjazrInuM muMbaImAM Agamana thayuM temaNe cAturmAsamAM "sAta kSetra para khUba vicAraNA karI ane khAsa karIne zrAvaka zrAvikA kSetranI pragatipara samasta kSetrone AdhAra raheluM che te vAtane puSTi ApatAM temaNe AryasamAja vigere saMrathAo uttaramAM kevAM kAryo karI rahI che tenI aneka hakIkate judA judA svarUpamAM raju karI ane keLavaNI vagara sAmAjika unnati mATe vadhAre sAre bIje kaI mArga nathI ema jaNAvatAM, jaina samAjanA Arthika, naitika, sAMsArika ane sAmudAyika praznane nikAla keLavaNInA praznanA nikAla sAthe khUba avalaMbI rahyA che e vAta aneka svarUpe raju karatAM, jaina janatAmAM vicAra AMdalane pravAha zarU thaye. tyAra pachI temaNe gurukuLanI thejanA rajU karI. zrI saMghanA vicAraka ane dhanavAna AgevAnoe A carcAne khUba apanAvI, te para vicAravinimaya karyA, aneka janAo para vicAraNA thaI ane evI kaI viziSTa yojanA bara lAvavA bIjuM cAturmAsa muMbaImAM karavA vijJapti thatAM tene svIkAra thaye. muMbaI zaheranA sthAnika saMge, bahAragAmathI vidyAbhyAsa
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-40] pacIza varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla meTI je rakama bheTa maLe tene cAlu khAtAmAM svIkAravAnuM TharAvavAmAM AvyuM. A kArya pAra pADavA mATe nava sabhyanI eka haMgAmI samiti nImavAmAM AvI ane tenA maMtrI tarIke zrIyuta muLacaMda hIrajIbhAIe kAma karyuM. A prAthamika paristhitimAM saMsthAne meMTe Teke ApanAra zeTha hemacaMda amaracaMda, zeTha devakaraNa muLajI ane zeTha motIlAla muLajIbhAI hatA ane keLavAyelA vargamAMthI zrIyuta makanajIbhAI mahetA, bAra-eTa-la, mehanalAla dalIcaMda desAI sArAbhAI maganabhAI medI, metIcaMda kApaDIA vagere hatA. A samitie paisA keTalA ekaThA karI zakAze te mATe vacana meLavavA mAMDyA ane ATha mAsanA prayAsane pariNAme vasUla thaI zake tevI vArSika rU. 8996 nI rakama daza varSa mATe maLavAnAM vacana meLavyAM. vacanane bharose. AvI rIte daza varSa sudhI lagabhaga nava hajAranI rakama dara varSe maLyA karaze ane nAnI moTI sahAya maLyA karaze e vizvAse tA. 27 sapTembara 1914ne reja lAlabAgamAM maLela sAmAnya bhAe akhatarA re cAra pachInA jAna mAsamAM saMsthA cAlu karavAno TharAva karyo ane zrI vallabhasUri mahArAja saMsthA sthApavAnI pAkI bhalAmaNa vidyAsika dhanavAnene ane keLavAelAene karI cAturmAsa pUruM thaye vihAra karI gayA. teozrIe te vakhate je bIjanI vAvaNI karavA upadeza Ape ane teone je vizvAsa kAryavAhImAM hatA te vidyApremIoe sAce karI batAvyuM. vyavasthApaka samitinI sthApanA tA. 9 mArca 1915 ne raja paMdara sabhyonI sakasamitinI sthApanA karavAmAM AvI. zarUAtanI vyavasthApaka samiti zarUAtanAM ghaNAM varSa sudhI enI eja cAlu rahI heI, tenAM nAma atra rajU karavA prAsaMgika gaNAze. 1. zrIyuta motIcaMda giradharalAla kApaDIA, A sekreTarI. 2. zrIyuta zeTha devakaraNabhAI muLajI khajAnacI. 3. cha cha muLacaMda hIrajI AsI. sekreTarI. che e hemacaMda amaracaMda sabhya 5. >> >> motIlAla muLajI 6. , makanajIbhAI jeThAbhAI mahetA 7. , mehanalAla dalIcaMda desAI 8. DaoN. nAnacaMda kasturacaMda medI 1. nava sabhyonAM nAme (1) zeTha ratanacaMda talakacaMda mAstara, (2) zeTha gulAbacaMdajI ThA, ema. e., (3) zrI matIcaMda giradharalAla kApaDIA, (4) zeTha hemacaMda amaracaMda, (5) sI. makanajIbhAI mahetA, (6) zeTha jamanAdAsa morArajI, (7) zeTha cunIlAla vIracaMda, (8) kI mehanalAla dalIcaMda desAI ane (9) zeTha muLacaMda hIrajIbhAI. te vakhate khajAnacI tarIke zeDa devakaraNa muLajIbhAI ane zeTha nagInadAsa maMchubhAI jhaverIne nImavAmAM AvyA.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya (saMvata 19La9. zrIyuta zeTha cunIlAla vIracaMda sabhya 10. cha cha maNIlAla surajamala jhaverI 11. , , phakIracaMda nagInacaMda jhaverI 12. , , lallubhAI dIpacaMda jhaverI 13. , ,, amaracaMda ghelAbhAI gAMdhI 14. , , narottamadAsa bhANajI kApaDIA 15. , sArAbhAI maganabhAI modI dhArAdhoraNa ane baMdhAraNa sadara yavasthApaka samitine dhArAdhAraNa taiyAra karavAnuM kAma khAsa Avazyaka lAgyuM. samitie baMdhAraNa ane dhArAdhoraNane khara taiyAra karyo. cha mITiMgamAM te para puSkaLa carcA pachI sudhArA vadhArA karyA ane saMsthAnuM baMdhAraNa, udeza, niyama ane paisAnI heravaNuM pheravaNa vigere agatyanI bAbatane 12 kalamane kharaDo taiyAra karyo. samitie eTalI vistRta carcA karI ane te mATe vAraMvAra vicAravinimaya karI suMdara bhUmikA taiyAra karI ane te AkhuM baMdhAraNa ane vahIvaTI dhArAdhoraNa bahu thoDA pheraphAra sAthe lagabhaga asala sthitimAM AjaparyaMta cAlu rahyA che. e vakhatane dhanavAna ane keLavAyela sabhyane sahakAra ane aspasanA prema ane vizvAsa kharekhara anukaraNIya haI pariNAma upajAvanAra nIvaDyA. e vakhate TrasTaDIDa taiyAra karavAnuM hatuM nahi, kAraNake vagara paise TrasTa DIDa thAya nahi, paNa uddezanI spaSTatA, vahIvaTanI saraLatA, vidyArthInI jarUrIAte ane bheTa ke lavAjamanI skamanA viniganI racanA evI spaSTa karavAmAM AvI ke e baMdhAraNa AkhuM anukaraNIya mAluma paDyuM che. baMdhAraNamAM navInatA. A baMdhAraNamAM saMsthAnA uddeza, sAmAnya samiti, vyavasthApaka samitinI kAryamaryAdA ane vidyArthI saMbaMdhI niyame tathA paisAnI vyavasthita geThavaNa, TrasTanA raNa para nAmAnI rIta uparAMta vidyArthI pAsethI lenanI kabUlAta levAnuM raNa svIkAravAmAM AvyuM. vidyArthI mATe saMsthAmAM vasavATa daramyAna je kharca thAya tenI lena lakhAvI levI ane vidyAthI kamAvA mAMDe tyAre te rakama vagara vyAje amuka zarate pAchI Apate jAya e navInatA dAkhala karI. ethI vidyArthI ne sakhAvata para AdhAra rAkhavAne khyAla na thAya ane pitAnI kumaka para UbhA rahevAnI bhAvanA tenA magajapara rahe tenI mAnasa vikAsane aMge je asara thAya che tene khyAla karavAmAM Avyo ane A AkhI yojanA taddana navIna hovA sAthe bhaviSyamAM saMsthAne keTalI sahAyarUpa nIkaLI paDI te AgaLa jatAM jaNaze. AkhA baMdhAraNamAM A khAsa navInatA hevAthI te para khUba carcA thaI ane Akhare saMsthAmAM dAkhala thanAra lena vidyArthI pAsethI rakama pAchI vALavAnI rItasara kAyadesaranI kabUlAta lakhAvI levAnuM TharAvavAmAM AvyuM. A AkhI yejanA keTalI phatehamaMda vyavahAru ane kAryasAdhaka thaI che te para AgaLa jatAM vivecana karavAmAM Avaze. atre ullekhanIya vAta e che ke A pejanA saMsthA zarU karavA pahelAM vicAravAmAM AvI hatI ane saMsthAnA mULa baMdhAraNamAM dAkhala thayelI hatI. A sivAya
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-40] pacIsa varSanI kAryavAhInA saMkSipta ahevAla vidyArthInI dhArmika bhAvanA satata jAgRta rahe te mATe temane rAtribhejana na karavAnA, dararoja devapUjana karavAnA ane dhArmika abhyAsa karavAnA niyama prathamathI dAkhala karavAmAM AvyA hatA. zarUAtamAM lonanI vArSika rakama rU. 360 rAkhavAmAM AvI hatI. kelejamAM phIne meTa vadhAro thatAM phInI rakama ane pustaka kharca thAya che ane te uparAMta bhajanAdi mATe vArSika rU. 2007 ane pachI rUA. 17SAnI rakama mukarara karavAmAM AvI hatI. saMsthAne mukhya jheka madhyama varga para hAI saMsthAmAM daza varSa sudhI dara varSe rUA. 51 ApanArane AjIvana sabhya gaNavAneniyama svIkAravAmAM AvyuM hatuM ane e rIte madhyama varganA jaina baMdhuo A saMsthAnA kAryamAM rasa laI zake ane pitAnI vatI vyavasthApaka samitimAM paMdara sabhya cUMTI le evI janA rAkhavAmAM AvI hatI. A rIte madhyama varga para AdhAra rAkhanArI ane jAhera matabaLa para jhagumanArI A saMsthAnuM AkhuM baMdhAraNa janamatanA viziSTa dharaNu para racAyuM ane tene sAmAnya samitie tA. 26-5-1915 ne roja saMmata karyuM. janatAnA dhyAnamAM rahe ke A AkhI carcA daramyAna saMsthAnA hAthamAM eka pAI nahatI, ene rahevAnuM sthaLa nahotuM, enI sevAmAM eka sipAI na hatuM ke dhArAdhoraNane sApha daskate lakhI Ape te eka maheta ke nekara paNa nahe. tArAbAga-lavalena, AvA saMgamAM tA. 18 jUna 1915ne rAja bhAyakhALA lavalena-tArAbAgamAM jagyA bhADe laI prAcIna vidhie saMsthAnI zarUAta karavAmAM AvI. A jagyA bhADe lIdhI hatI. tyAM zeTha motIzAnuM bhAyakhAvAnuM jaina maMdira pAse hovAthI ane meDikala keleja najIka hevAthI e sthAna pasaMda karavAmAM AvyuM. kuMbhasthApana, navasmaraNa vigere vidhi karavAmAM AvI ane 15 vidyArthIthI zarUAta karavAmAM AvI. AvI rIte taddana nAnA pAyA para saMsthAnI zarUAta karI dIdhI ane aneka svanAo sevatI A navIna saMsthAne uddabhava thaye tene uSAkALa ghaNe vikaTa ho, saMsthAnuM sthAna ApaNa sAmAnya vasavATathI bahu dUra hatuM ane kaI prakAranA bhaDaLa vagara saMsthA zarU karI devAnI chUTa levAmAM AvI hatI. kAryavAhI ane vikAsa te vakhate dhanika vargamAM zeTha devakaraNabhAI muLajI ane zeTha motIlAla muLajIbhAIne jabaro Teke have, saMsthAnI yejanAne majabUta Teko ApanAra mAMgaroLavAsI zeTha hemacaMda amaracaMda talakacaMda te A saMsthAnI zarUAta thayA pahelAM cAlI gayA, paNa temanA suputrAe pitAe vAvela bIjane jalasiMcana karyuM. A dhanavAna varga sAthe keLavAyelA vargane sAre sahakAra rahyo ane nAnA pAyA para zarU karela saMsthAnA kAryavAhakene utsAha satata jAgRta rahyo ane ene poSaNa maLe tevA uttarottara prasaMge banatA gayA. kAryavAhInA te vakhatanA utsAhane aMge eka bAbata jarUra jaNAvavA gya che. prathama varSamAM vyavasthApaka samitInI 30 (trIza) sabhAo maLI. eka varSamAM 30 sabhA thAya ane temAMnI dareka sabhAmAM pUratI hAjarI rahe e koIpaNa saMsthAne magarUra kare tevI bInA che. dhArAdhAraNa, arajInuM phorma, raseDA bhejananA niyama, AMtara zistanA niyame, svacchatAnA niyama vagere aneka bAbate karavAnI hatI ane tene mATe vAraMvAra sabhAo bharavAmAM AvatI hatI.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [ saMvata 190- navIna paddhatie saMsthAnI zarUAta saMsthAnA tArAbAganA makAnanuM vAstu upara pramANe tA. 18-6-1915 ne rAja karyuM. tyAra bAda barAbara eka mAse tA. 18-7-1915 ne zubha divase navIna paddhati pramANe meLAvaDe karI zeThazrI sara vasanajI trIkamajIne zubha haste saMsthAnuM uddaghATana karavAne meLAvaDo karavAmAM Ave. te prasaMge sarasa bhASaNe thayAM, keLavaNInI bAbatamAM jena kema keTalI pachAta che te para vivecane thayAM ane vaktAoe ane pramukhazrIe saMsthAne zubha AzIrvAda ApyA. te prasaMge zeTha sara vasanajIe saMsthA pitAnuM makAna kare te prasaMge rU. 11000 nI rakama temanA taraphathI ApavAnuM lekhita vacana ApyuM. saMsthAnA tyAra pachInA vikAsane aMge atyAre e rakama sAmAnya lAge, paNa vagara mUDInI te vakhatanI saMsthAne ane tenA kAryavAhakene e rakama ghaNI AvakAradAyaka ane uttejana ApanAra nIvaDI hatI. je ke tyAra pachI sadara zeThazrI vyApAra dhaMdhAnI agavaDe sadara rakama ApI na zakyA, paNa temaNe Apela preraNA te sadeva jAgrata rahI ane khUba kAryasAdhaka nIvaDI. suparinTenDenTa. saMsthAnI zarUAtamAM zrI choTAlAla vamaLacaMda zropha, bI. e. jevA mAnada suparinTenDenTa maLI gayA. e dhanavAna sevAbhAvI saMsthAnI zarUAtane traNa varSa sudhI saMsthA sAthe joDAyelA rahI, saMsthAnA AMtara vahIvaTanI ane khAsa karIne vidyArthInA zistanI bAbatamAM ati suMdara deravaNa karI. temane vidyAthI taraphane prema, kAma levAnI saraLatA, zistanuM niyamana ane keLavaNI tarapha agAdha lAgaNI khUba smaraNIya rahyA ane saMsthAe AMtara vyavasthAne aMge je nAmanA tyAra pachI meLavI temAM temaNe meTa phALo Ape. teoe vagara tane kAma karI zarUAtamAM saMsthA upara jarA paNa be paDavA na dIdhe e temanI lAgaNI khUba dhyAna kheMce tevI hAI vaktavyane pAtra bane che ane saMsthAnI te vakhatanI Tagamaga sthitimAM sthitisthApatya karanAra aneka vyaktionI zubha gaNanAmAM temane ucca sthAna prApta karAve che. vAMkara bIlDIMga-lemIMgTana reDa paNa lavalena-tArAbAgavALuM makAna vistRta hovA chatAM vidyArthInI najare sagavaDavALuM na nIvaDyuM. vasavATa dUra ane late aparicita hovAne kAraNe ane lagabhaga sarva kaleje tyAMthI rahevAne kAraNe vyavasthApaka samitie jagyA zodhavA mAMDI. aMte sabhyanuM dhyAna lemIMgTana roDa para AvelA vADekara bIlDIMga para paDyuM. tene bIjo mALa bhADe rAkhI lIdhuM ane tyAM prathama varSamAM ja nabara 1915 mAM kArtika suda 6 saM. 1972 ne reja saMrathAne pheravavAmAM AvI. - A navA makAnamAM havA prakAza pUratAM hatAM, paNa tArAbAganI peThe najIkamAM derAsara na hatuM, eTale tyAM javAnI sAtheja maMdiranI goThavaNa karavAnI jarUra paDI. mahArAja zrI vallabhavijayajInA upadezathI suMdara dhAtunA pratimAjI suratathI vagara nakare maLI gayA ane saMsthAnuM makAna pheravyuM te ja divase (sa. 172 kA. su 6) pUjyazrI lalitavijyajInI hAjarImAM gRhamaMdiramAM praveza karAvavAmAM Ave. A sthAna jAhera bhASaNanAM sthAnenI najIka hovAne kAraNe,
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyAlaya bhavana
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1965-40] pacIza varSanI kAryavAhInA saMkSipta ahevAla 13 makAnamAM ja derAsaranI sagavaDa heAvAne kAraNe ane jainonA vasavATa giragAma cApATI bAjue vadhatA jate| hAvAne kAraNu vadhAre leAkapriya thaI paDyuM. mAsika bhADuM rUA. 165] TharAvyuM ane 18 vidyArthIo sAthe A rIte prathama varSamAM ThAmapATalA karavAmAM AvyA. bhavananA itihAsa makAnanA prA. saMsthAnA makAnanI vAta cAle che teA makAna saMbaMdhI vAta AdithI aMta sudhI jaNAvI devI ThIka thaI paDaze, koIpaNa saMsthAnI sthiratA enA sthAyI makAna para che ema A saMsthAnA kAryavAhakonA vicAra heAvAthI saMsthAnA bIjA varSamAM zrImAna vijayavallabhasUrinI jhuMbaImAM hAjarInI taka laI makAnaDa mATe zarUAta karI ane te vakhatanA zrI vallabhavijayajInA sadupadezathI te vakhate sAruM phaMDa thayuM. saMsthAnA trIjA varSamAM rUA. 99474-4-0 ane ceAthA varSamAM rUA. 24157 vasula thayA, eTale ceAthA varSanI Akhare (1918-19) saMsthA pAse makAna khAtAnA phaMDanA rUA. 123631-4-0nI rakama thaI. A savA lAkha jeTalI rakama thatAM geAvALi kaiMka rAha hAla jyAM saMsthAnuM makAna che tyAM cAra makAnA zeTha jahAMgIra anAjI pAsethI rUA. 148000 nI kiMmate vecAtAM lIdhAM. AvI rIte gajA uparavaTanuM kAma zarU karyuM ane teja arasAmAM sI. paTelavALuM naM. panuM makAna rUA. 42000 nI kiMmate kharIda karyuM. A rIte makAnA kharIdAyAM, paNa khAMdhavA mATe paisA na maLe ane asalanAM cAra makAnA navAM karAvyAM sivAya cAle tema na hatuM. chatAM cAthA varSamAM A kharIdelAM makAnamAM saMsthA pheravI lAvyA ane te vakhate makAna bhADA para je aMkuzanA kAyadA hatA tenA anubhava karyo. daramyAna chaThThA varSamAM (1920-21) mAM. naM. 5 nA makAnanI bAjumAM naM. 6 vALuM makAna kharIdyuM ane tenI kharIdInA rUA. 31000 ApyA ane A be makAnanA rIpera kharcamAM rUA. 1179389 thayA. A rIte makAna phaMDa khAte tyAM sudhImAM rUA. 137986-4-0 vasula thayA hatA, tyAre makAna kharIdImAM rUA. 23293-8-9 kharA. saMsthAnA gajA uparavaTanuM A kAma hatuM, paNa jaina kAmanI udAratA upara bharoso rAkhI kAryavAhukAe jokhama kheDyuM ane naM. 5 nuM makAna khAlI karAvI tyAM vidyArthIone lAvI rAkhyA. A rIte vADekara bIlDIMgamAMthI prathama gAvALi TeMka roDanA khanAjI bIlDIMgamAM ane tyAra bAda paTela bIlDIMga naM. 5 mAM rahevA AvyA. daramyAna jyAM jyAM saMsthA pheravavAmAM AvI tyAM tyAM devapUjana mATe gRhacaitya to jarUra rAkhavAmAM AvatuM hatuM, te pramANe A naM. 5 vALA makAnane uparane mALe eka vizALa AraDAmAM derAsaranI vyavasthA karavAmAM AvI. paNa AkhA vakhata saMsthA mATe makAna karavAnI tIvra icchA vadhatIja cAlI, eTale 192122 daramyAna sAtamA varSamAM saMsthAnA khanAjIvALAM traNa makAnA utArI nAMkhyAM ane tyAM tA. 13-12-1922 ne rAja zeTha devakaraNa muLajIbhAInA varada haste khaDA DaMkharathI navA makAnanuM khAtamuhUrta karavAmAM AvyuM. te vakhate janya meLAvaDA thayA, vidyArthIoe raMjananA suMdara kAryakrama rajU karyo ane khAsa noMdhavA jevI khAkhata e che ke eka mAMgaroLavAsI baMdhu zeTha govIMdajI mAdhavajI karamacaMde 26 tAlAnI sonAnI lagaDI saMsthAnA pAyAmAM nAkhavAnI zarate lagabhaga
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya (dhavata rIpAMca varSa pahelAM saMsthAnI zarUAtamAM ApI hatI, tenI vaijJAnika paddhatie tejamarI karAvI ene pAyAmAM nAkhI. A rIte senAne pAye saMsthAnuM khAta karyuM ane te vakhate je utsAha jovAmAM AvyuM hatuM tene anurUpa makAna bAMdhavAnI zarUAta karavAmAM AvI. paNa nANAnI je relamachela mahAvigraha pUro thayA pachI muMbaImAM cAlI hatI te juvALa UtarI gaye, vepArIo moTI nukasAnImAM AvI gayA, makAna kuMDanAM moTAM svanAM digaMtamAM athaDAIbhUkakA besI gayA ane thoDI bacata rakama hatI te te pAyAmAM khalAsa thaI gaI. AthI sarva gaNatarIo UMdhI vaLI gaI moTara zorUmanA rU. 120) mAsika bhADuM ApavAnuM lakhANa karI ApanAra dhaMdhAmAMthI khalAsa thaI gayA ane mahAmusIbate dhImuM dhImuM makAna bAMdhavAnuM kAma calAvavA mAMDyuM. zeTha devakaraNabhAI muLajIe rUA. 25000), zeTha motIlAla muLajIbhAIe rUA. 12500 ane zeTha hIrAlAla bakeradAse rUA. 1250) dhIryA, paNa ethI makAnanA pahelA majalA sudhI kAma AvyuM. daramyAna pUjya vivallabhasUrinI preraNAthI munirAjazrI lalitavijyajI muMbaI padhAryA, temaNe mAravADIbhAIone preraNA karI makAna phaMDamAM rUA. 60000 mAravADI tathA anya bhAIo pAsethI ugharAvI ApyA. ane te uparAMta lagabhaga rU. 60000 nuM devuM karI makAna baMdhAvyuM. saMsthA mATenA makAna bAMdhaNImAM lagabhaga rUpIyA be lAkhane kharca thaye. dukAnanA bhADAnI gaNatarI karI hatI te sAcI na nIvaDI. A makAnamAM lekacara hela (madhyagraha) nuM mApa 4ra60 corasa phUTanuM che. eTale emAM 473 cerasa vAra jagyA rokAya che. emAM 1200 bhAI bahenene meLAvaDe thaI zake teTalI vaccenI khAlI jagyA che. A rIte devuM karIne makAna bAMdhyuM. tenA uddaghATananI kriyA sara prabhAzaMkara dalapatarAma paTaNI (mukhya divAna, bhAvanagara sTeTa)nA zubha haste tA. 3 jI okaTobara 1925 ne reja thaI. te prasaMge suMdara kAryakrama ane saMbhASaNe thayAM ane saMsthA taraphathI daza varSanI kAryavAhIne mukhtasara ahevAla janatAnI jANa mATe prasiddha karavAmAM AvyuM. A rIte daza varSanI Akhare jaina kemanI udAratAthI saMsthA suMdara makAnavALI thaI, emAM se vighAthIo pUratI sagavaDa sAthe rahI zake tevI vyavasthA thaI vidyArthIo mATe palaMga, Tebala, khurazI vigere jarUrI upaskara taiyAra karavAmAM AvyA ane eka suMdara derAsara makAna sAthe paNa makAnathI alaga baMdhAvavAmAM AvyuM ane tene bhoMya para temaja AjubAjue saMgemaramara ArasathI zobhatuM karavAmAM AvyuM. A derAsaramAM hAla turata te gRhamaMdiramAM dhAtunAM biMba hatA te ja padharAvavAmAM AvyAM. saMsthAnA makAnane pAyo nAkhI tene pUruM karavAmAM lagabhaga traNa varSa thayA tenuM mukhya kAraNa paisAnI je relamachela mahAvigraha pachI thaI hatI te aTakI gaI hatuM, chatAM kAryavAhakenI cIvaTathI ane jenI janatAnA sahakArathI devuM karIne paNa Akhare makAnanuM kAma pAra paDyuM tethI vidyAsika sarva sajajanene khUba AnaMda thaye. saMsthA mATe kharIdelAM bAkInAM be makAne ane anAjIvALuM naM. 4 nuM makAna bhADAnI Avaka mATe alaga rAkhavAmAM AvyAM ane tenI utpanna saMsthAnI AvakamAM dara varSe laI javAne TharAva karavAmAM Ave.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane 1915-40 ] pacIza varSanI kAryavAhInA saMkSipta ahevAla 17 A teramA varSanA TharAva pachI vidyArthIonI kAleja phI ghaNI vadhatI cAlI, meDikala lAinamAM daravarSe traNa Tarma ( satra) thayAM ane khAte maMDAtI athavA rAkaDa levAtI rakama karatAM ghaNA vadhAre kharca thavA mAMDaye eTale saMsthAnA soLamA varSa (1930-31) mAM A AkhA dhAraNamAM moTA pheraphAra karyAM. vidyArthInA cAra prakAra pADavAmAM AvyAH lAna, hAka peiMga, peiMga ane TrasTa sarva vidyArthIAne leAjana, upaskara, (kranIcara,) divAbattI, rahevA tathA suvA mATe bichAnAM vigera saMsthA taraphathI ekasarakhAM pUrA pADavAnA TharAva cAlu rahyo. taddana nakhaLI sthitivALA vidyArthIne leAna vidyArthI tarIke dAkhala karavAnA TharAva thayA. saMsthAnA dhArAdheAraNamAMthI 'phrI' zabda rada karavAmAM AvyA. kAraNa ke dalIla ema thai ke AgaLa jatAM jyAre dhIravAmAM AvatI rakama pAchI levAnI che teA pachI vidyArthInA magaja para phrI evA zabdanA Ao paNa zA mATe AvavA devA joie. A mAnasika vidyAnA prazna heAI te para khUba carcA thaI ane aMte phrI' zabda mUkI devAmAM AvyA ane baMdhAraNa tathA dhArAdheAraNamAM ene badale * leAna ' zabda vAparavAnA TharAva thaye. ' < je vidyArthInI madhyama sthiti hAya tene hApha perTIMga ' tarIke dAkhala karavA, tene nAme leAna tarIke aradhI rakama udhAravI ane aradhI tenI pAsethI rokaDI levI, leAna vidyArthIoe karAranAmuM karI ApavAnI vArSika rakama nIce pramANe mukarara karavAmAM AvI. ArTasa vI. je. TI veTaranarI sAyansa sane 1930-31 nA seALamA varSamAM peiMga vidyArthInA be prakAra baMdhAraNamAM dAkhala karyA: peiMga-e. ane peIMga-khI. peIMga-e vidyArthIe upara pramANenI rakama AkhI rokaDI ApavI ane temane leAna vidyArthI peThe sarva sagavaDa saMsthA taraphathI maLe. peiMga--khI. vidyArthIne bhejana, upaskara ane divAbattI tathA rahevA badala daravarSa rUA. 200) ApavAnA ane kaoNleja phI, pustaka kharca, parIkSA phrI ane sTezanarInA sarva kharca te potAnA padarathI kare evI goThavaNu karavAmAM AvI. ela. sI. pI. esa. rUA. 400 rUA. 360 kAmarsa rUA. 450 ema. khI. bI. esa. rUA. 480 A uparAMta tyAM sudhImAM TrasTa vidyArthIonA varga thayA hatA. temane sarva sAmAnya ane vizeSa sagavaDa ApavAnA TharAva thayA, mAtra temanI pAse pAchI vALavAnI rakama mATenuM karAranAmuM karAvavuM ke nahi ane karAvavuM te keTalI rakamanuM karAvavuM tene AdhAra pratyeka TrasTanI zatA para rAkhavAnuM TharAvavAmAM AvyuM. ane saMsthAmAM rahI kolejamAM na jatAM viziSTa abhyAsa karanArane rUA. 200 rIkaDA athavA AkhI ke aradhI rakamanuM karAranAmuM karavAnA TharAva thayA. A rIte saMsthAmAM rahevAnA kharca rUA. 2007 vArSika TharAvavAmAM Avye. emAM bhADuM, leAjana, vahIvaTI kharca, dhArmika zikSaNa Adi sarva khAkhatAnA samAveza thaI jAya che te para dhyAna kheMcavAmAM Ave che. muMbaInI koI paNa heAsTelamAM rahevA jAya teA bhADAnA vArSika rUA. 7ra ane bhejananA daza mAsanA rUA. 250-300 thAya che tenI sAthe A kharca sarakhAvavA yeAgya che, 3
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [saMvata 1971-94 A rIte pheraphAra thayA pachI aMte ogaNIzamA varSamAM tA. 27-5-1934 ne ja sAmAnya samitie A rakamanA pheraphAre radda karI ekasarakhuM dhAraNa karyuM. te pacIzamA varSanI Akhara sudhI barAbara cAle che tethI tene vigatavAra joI laIe. e vikAsakamane the ane chelle bhAga batAve che. vidyArthInA cAra varga kAyama rahA lena, peiMga, hApha peIMga, ane TrasTa vidyAthIo. sAmAnya sagavaDeH bhejana, upaskara, divAbattI ane bichAnA vigere sagavaDa kAyama rahI. vizeSa sagavaDamAM koleja phI, pAThyapustaka, sTezanarI ane parIkSAnI phI kAyama rahyA. sAmAnya sagavaDa mATe vArSika rakama rU. 200] uparathI ghaTADIne rUA. 15 karavAmAM AvI ane anya sagavaDone aMge je kharca thAya te AkhI rakama lena vidyAthIne khAte lakhavA ane peiMga pAsethI AkhI rakama levAne ane hAphapeiMgane khAte banne rakamamAMthI aradhI rekaDI vasUla karavAne ane aradhI tenA lena khAte mAMDavAne harAva thaze. A rIte judI judI lAInanI gUMcavaNe dUra karI nAkhavAmAM AvI. phInA judI judI kelejanA hisAba rAkhavAnI kaDAkUTa dUra karI ane bahAra bhejana levuM paDe tenA temaja pustaka kharca tathA parIkSA phInI je rakama apAya te vidyAthIne khAte udhare athavA AkhI ke aradhI rekaDI levAya tevuM karAvavAmAM AvyuM. A rIte vidyAthInA prakAramAM vadhatA ochA sudhArAvadhArA vakhate vakhata thatA rahyA ane uparanA sAdA sIdhA ane sarala TharAvane amala ogaNIzamA varSathI cAlu karyo te pacIza varSanI Akhara pachI cAlu amalamAM che. TrasTa vidyArthInI bAbata khAsa dhyAna kheMcanArI che tenI vigata saMsthA saMbaMdhI TenI vigata AgaLa jatAM Avaze tyAMthI dhyAna para levA jevI che. emAM dareka TrasTanI zarate pramANe tene amala thAya che, paNa emAM eka muddo sarva TrasTane lAgu paDe te che ane te e che ke kaI paNa drasTa vidyAthI vArSika parIkSAmAM nApAsa thAya te tene TrasTa vidyArthI tarIke cAlu rAkhavAmAM AvatuM nathI. keI akasmAta kAraNe te nApAsa thayela hoya te vyavasthApaka samiti tene "lena" vidyArthI tarIke cAlu rAkhe ema banyuM che, paNa drasTa vidyArthI tarIke e cAlu rahI zakate nathI. AnuM kAraNa e che ke TrasTa vidyArthIne kaI rakama pAchI vALavAnI hotI nathI ane tethI teNe vadhAre sAvadhAna rahevuM ja joIe, chatAM te tema na kare te drasTa vidyArthI tarIke te baMdha thAya te vAta suyogya ane samIcIna jaNAya che. vidyArthI saMkhyA vidyArthInI saMkhyAnI bAbatamAM dhImo paNa makakama sudhAre pragati mAge thate rahyo che. 1915mAM saMsthA zarU karI tyAre 15 vidyAthIne dAkhala karyA hatA ane prathama varSanI Akhare 18 thayA hatA. te saMkhyA pacIzamAM varSanI Akhare 118 sudhI javA pAmI che. eTale daravarSa A saMkhyAmAM dhIme paNa makkama vadhAre cate rahyo che. - dareka varSanI zarUAtamAM lena, hApha peIga, TrasTa ane peIMga vidyAthInI saMkhyA keTalI rahI tenuM patraka pariziSTamAM batAvyuM che. zarUAtamAM TrasTa vidyArthIo ke hApha piganI saMkhyA
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-40] pacIza varSanI kAryavAhInA saMkSipta ahevAla 19 jovAmAM nahi Ave, tenuM kAraNa e che ke zarUAtamAM saMsthA pAse TU hatA nahi, ane TrasTa vagara TrasTa vidyArthI hAya nahi. e TUTe jema jema maLatA gayA, tema tema TrasTa vidyArthI thatA gayA e TrasTanA itihAsathI jovAmAM Avaze. dazamA varSa (1924-25) mAM saMsthAmAM rahI abhyAsa karanAranI saMkhyA 48 nI uparanA patrakamAM jovAmAM Avaze. temAM 37 leAna (te vakhate tene phrI vidyArthI kahetA hatA) ane 11 peIMga hatA. e AMkaDA uparathI jaNAya che ke vidyArthI saMkhyAmAM vadhAre dazamA varSa pachI makkama thatA gayA che. saMsthAnA dhArAdhAraNamAM zarUAtathI eka niyama rAkhavAmAM Avye che ke 'vyavasthApaka samiti peiMga vidyArthInI saMkhyA evI rIte mukarara karaze ke te vadhAremAM vadhAre lena vidyArthIo karatAM eka tRtIyAMza bhAgathI vadhAre nahi hAya.' AnA artha e thayA ke traNa leAna vidyArthI saMrathAmAM dAkhala karavAmAM Ave tyAre eka peIMga vidyArthI rAkhI zakAya. A pramANu bahu vicAra karIne zarUAtathI ja svIkAravAmAM AvyuM che. saMsthAnA cothA varSamAM A pramANu para apavAda karavAnI sattA vyavasthApaka samitine ApavAnI khAkhata janarala sabhAmAM vicAra mATe rajU karavAmAM AvI hatI. kAraNa ke te vakhate peiMga vidyArthIo saMsthAmAM meTI saMkhyAmAM AvavA IcchA dharAvatA hatA ane dara varSe uparanuM pramANa jALavavAmAM bhAre muzkelI paDatI hatI. arajIe pasAra karavAmAM Ave ane vidyArthI muMbaI Ave nahi, muMbai Ave ane tene kAlejamAM dAkhala kare nahi, eDamIzana maLe nahi, havAnI pratikULatA ke zArIrika asvasthatAthI muMbaI AvI pAMca sAta divasamAM pAchA cAlyA jAya--AvA aneka kAraNathI traNa leAna vidyArthIe eka peiMga vidyArthI rAkhavAnuM banatuM nahetuM athavA aNadhArI rIte e TharAvanA amala thaI zakatA nahAtA, muMbaInA lAlamAgamAM saMghanI meATI medanI jAmI hatI. te vakhate peiMga ane leAna vidyArthInA upara jaNAvelA pramANAmAM pheraphAra karavAnI sattA vyavasthApaka samitine ApavAnI jarUrIAta para maMtrIe vivecana karyuM, yunivarsiTInI parIkSAnAM piraNAmeAnI tArIkhe ane dAkhala karavAnI tArIkhamAM rahetuM bahuja thADu aMtara ane arajI pasAra thayelA vidyArthIne kolejamAM dAkhala na karavAmAM Ave vigere aneka agavaDAne kAraNe peiMga ane leAna vidyArthInA pramANamAM pheraphAra karavAnI vyavasthApaka samitine sattA ApavAnAM aneka kAraNA maMtrIe rajU karyA, te para keTalAMka vivecanA thayAM ane darakhAsta pasAra thavAnI lagabhaga ANI upara hatI. te vakhate zeTha meAtIlAla muLajI khaDA thai gayA. temaNe kharekhara bhASaNa karyuM. temanA kahevAnA sAra e hatA ke ApaNe A vidyAlaya khAsa madhyama varga ane garIba sAdharmI bhAienA hita mATe kArvyu che, dhanavAna peiMga vidyArthI te game tyAM sagavaDa karI laI bhaNaze, paNa khUba vicAra karI peiMga ane leAna vidyArthInA pramANanuM je dhAraNa ApaNe svIkAryuM che temAM jarA paNa pheraphAra karavAnI jarUra nathI. emaNe potAnI dalIlanA TekAmAM keTalAka dAkhalAo ApyA ane sarvanA Azcarya vacce vyavasthApaka samitie bhalAmaNa karelI ane maMtrIe rajU karelI peiMga ane leAna vidyArthInA pramANamAM apavAda karavAnI vyavasthApaka samitine chUTa
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [saMvata 1971--96 ApavAnI darakhAsta sarvAnumate rad thaI gaI. A dAkhalA atre rajU karavAnuM khI paNa kAraNa che. ati mahattvanA praznomAM mukhmI dhanavAna varga paNa khUba rasa letA hatA ane temaNe saMsthAnA vikAsamAM peAtAnI dhananI sahAya uparAMta sakriya salAha ane mArgadarzaka carcAthI ghaNA mATe phALA ApyA che ane saMsthAnA daphataramAM te mATenI eka karatAM vadhAre noMdhA mAlUma paDI Ave che. uparanA dhAraNe saMsthAmAM vidyArthIne dAkhala karavAnA niyama cAlu rahyo che. sattaramA varSe hA peiMga vidyArthI dAkhala karavAnA upara jaNAvye che te TharAva karavAmAM Avye tyAre lAna ane peiMga vidyArthInA pramANunI gaNunAmAM hAkpeiganI gaNanAmAM saMkhyAnA ara| bhAga pekiMganI gaNanAmAM mUkavA ane aradhA bhAga leAna vidyArthInI gaNanAmAM mUkavA ema TharAva thayA. 1 vidyArthIne saMsthAmAM dAkhala karatI vakhate temanA vaya, kauTuMbika sthiti ane yunivarsiTInAM pariNAma vigere aneka khAkhatapara dhyAna ApavAmAM Ave che ane te uttarottara parIkSAmAM pAsa thaI 23 varSanI grejyueTa thaI zake tema hoya, ijanerI grejyueTa 24 varSanI vaye thaI zake tema hAya ane dAktarI grejyueTa 25 varSanI vaye thaI zake tema hoya tene dAkhala karavAnA TharAva che. meTrIkayulezananI parIkSA pachI vadhAre AchAM varSo judI judI lAInamAM grejyueTa thatAM thAya che tene laI ne A varSonI gaNanAmAM vadhAre ochI vayane svIkAra karavAmAM AvyA che. A khAmata muddAma kAraNusara apavAda karavAmAM Ave te tenAM kAraNAnI noMdha saMsthAne daphtare rAkhavAnA TharAva che.2 vidyArthI saMkhyAne aMge ahIM jaNAvavAnI jarUra che ke zarUAtanA daza varSamAM te saMsthAmAM vadhAremAM vadhAre 48 vidyArthIo rAkhavAmAM AvatA hatA, temAM trIjA varSathI ja IjanerI lAInamAM be traNa athavA cAra vidyArthIne punA abhyAsa mATe mAkalavAmAM AvatA hatA, eTale saMsthAmAM vadhAremAM vadhAre saMkhyA 44 nI rahI thaI. paNa dazamA varSanA TAbara mAsamAM saMsthAnuM navuM makAna taiyAra thayuM, temAM lagabhaga 100 vidyArthI rahI zake teTalI sagavaDa thaI, jUnA makAnanAM meleriyAnA saMsmaraNA AchAM thatAM gayAM eTale tyAra pachI saMkhyAmAM dara varSe kramasara vadhAre thatA cAlye. ane sattaramA varSamAM tenI saMkhyA 113 nI karavAmAM AvI. te paikI muMbaImAM 104 ane karAMcI banArasa tathA punAmAM 9 rahyA. tyAra pachInA varSomAM A saMkhyA lagabhaga kAyama rahI che. A AMkaDAo uparathI saMsthAnA nAnA vistAra uttarottara keTalA pragata thayA che tene khyAla Avaze. dareka varSe yunivarsiTInI parIkSAo levAmAM Ave che. keTalAka vidyArthI juniyara vargamAM hAya tene parIkSA hotI nathI. pariziSTa parathI paccIze varSamAM kulavidyArthIo paikI keTalAne 1 juo. baMdhAraNanI sudhArelI klama 88 2 jI klama 15.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-40] pacIsa varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla parIkSA nahotI, hatI temAM keTalA beThA, tenAM pariNAma kevAM AvyAM tenA keDA ApavAmAM AvyA che. tene bArIkIthI abhyAsa karatAM jovAmAM Avaze ke chellA pAMca varSomAM parIkSAnA pariNAme uttarottara sArAM AvavA lAgyAM che. enuM kAraNa e che ke zarUAtamAM vidyArthInI arajIo madhyama saMkhyAmAM AvatI hatI, paNa saMsthAnI khyAti jema vadhatI gaI, tema arajIonI saMkhyA ghaNI vadhatI cAlI. eTale chellAM pAMca varSomAM arajI dAkhala karavAnA raNamAM pheraphAra karavAmAM AvyA. Avela arajIo para riporTa karavA vyavasthApaka samitinA sabhyomAMthI eka nAnI peTA samiti nImavAnI prathA zarU karI. te samiti arajIonA vibhAga pADI te para nivedana kare. A riporTapara AkhI vyavasthApaka samiti eka divasa carcA kare ane prathama varganA tathA uMcA bIjA varganA te turata dAkhala kare. tyArabAda garIbAI, saMsthAo ane AnuSaMgika bAbate para vicAra kare. eTale dAkhala karavAnuM raNa ghaNuM kaDaka thaI javAne pariNAme chellA varSomAM bIjA varga uparanA tharane ja saMsthAmAM avakAza maLe che. emAM TrasTanI ceksa zaratone laIne pharajiyAta dAkhala karavA paDatA vidyArthInI hakIkata bAda karIe te chellA pAMca varSamAM meTebhAge bIjA varganI aMdara keIka ja vidyAthI dAkhala thavA pAmyuM che. Ane laine pariNAma uttarettara sArAM AvatAM jAya che ane e ja dhoraNe kAma cAle te bhaviSyamAM se e so TakA pariNAma batAvavAnI zakayatA rahe che. dareka varSe arajIo ghaNI moTI saMkhyAmAM Ave che. AvatI arajIonI saMkhyA dara varSe vadhatI jAya che. ghaNI arajIne nAmaMjura karavI paDe che, temane pitAne, temanA sagAsnehIone ane temanI bhalAmaNa karanArane ethI keTalI nAsIpAsI thatI haze ene khyAla karatAM trAsa thAya che ane tene upAya batAvavAnI hakIkatane saMsthAnA A pacIza varSanA itihAsamAM sthAna na hoI zake, tethI te vAta jaina kemanA sujJa vicArakenA dhyAnapara lAvavAnI pharajanI atre noMdha levAne prasaMga hAtha dharavAmAM Ave che. pacIzamAM varSanI zarUAtamAM sarathAmAM 118 vidyAthI lAbha letA hatA e varSamAM 97 vidyAthIoe yunivarsiTInI parIkSA ApI temAM have pasAra thayA, eTale pariNAma lagabhaga 94 TakA AvyuM. AvI rIte pacIsa varSamAM vidyAlayamAM vidyArthI saMkhyAmAM uttarottara vadhAre thata rahyo che. grejyueTa saMsthAmAMthI dara varSe keTalA grejyueTa thayA, te paikI keTalA peIMga, hAphapeIMga, lena ke TrasTa vidyArthI hatA tenA keDA pariziSTamAM ApyA che. te uparathI jovAmAM Avaze ke saMsthAmAM rahI pa1 peIga vidyArthI ane 10 hApha iiMga vidyAthI grejyueTa thayA che. jyAre 180 lena ane 8 drasTa vidyAthI pasAra thayA che. akasmAta che ke game tema che, paNa e saMkhyAmAM paNa eka ane traNanuM pramANa jaLavAyuM che. AvI rIte saMsthAnI zarUAtathI pacIza varSanI Akhara sudhImAM 249 grejyueTa saMsthAmAM rahI abhyAsa karI grejayueTa thayA. vidyAlayane eka niyama e che ke keIpaNa
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [ saMvata 1971-94 parIkSAmAM be vakhata niSphaLa thAya te vidyAthIne cAlu rAkhave nahi. keI asAdhAraNa bAbatamAM dhArA dharaNanI rUIe apavAda karavAnI haya. sa.ne sattA che. evI rIte keTalAka vidyArthIo abhyAsa pUro karavA pahelAM saMsthA cheDI jAya che. e uparAMta tabiyata athavA kauTuMbika kAraNe grejyueTa thayA pahelAM saMsthA chaDI jAya, peiMga vidyArthI daravarSe cAlu rahevA arajI na kare vagere kAraNe adhure abhyAse saMsthA cheDI janArA vidyAthIo paikI lena vidyArthInI saMkhyA 101 nI che, ane peiMga vidyArthInI saMkhyA 100 nI che. A rIte saMsthAmAM lAbha lenAra vidyAthInI saMkhyA pacIsa varSamAM nIce pramANe thAya che. grejyueTa adhura abhyAse mukta vivAthI lona , 180 peiMga hApha peIMga , lena peiga thaI ke 100 ' 161 100 261 A rIte pacIza varSamAM saMsthAmAM rahI ochovatte lAbha lenAranI saMkhyA 510 thAya che ane grejyueTa thanAranI saMkhyA 249 che. A grejyueTa thayelA vidyArthIo paikI kaI kaI lAInamAM keTalA grejyueTa thayA tenI vigata pariziSTamAM batAvI che. grejyueTa thanAranI nAmAvaLI pariziSTamAM ApI che. te ApaNuM dhana hovAthI, ApaNI nagada kamANI hevAthI, temanI sAthe vidyAlayane paripUrNa thayela saMbaMdha hovAthI temanAM nAma A pacIza varSanA ahevAlamAM ApavA e vAtane samucita dhAravAmAM AvI che. adhurA abhyAsavALAmAM keTalAka te cAra pAMca ane cha varSa saMsthAmAM rahela che. teo tyAra pachI cha mAsa ke bAra mAsamAM grejyueTa thayA che ane temanI saMkhyA paNa sArI che. saMsthAnA dhoraNasara teo cAlu rahI zakyA na hoI temane saMsthAnA grejyueTa gaNyA nathI. adhUrA abhyAse mukta thanAra vidyArthIonI nAmAvaLI pariziSTamAM rajU che. A rIte vidyAlayanA vidyArthInI saMkhyAgaNanA thAya che. dara varSanI sarerAza gaNIe te grejyueTa saMkhyA dara varSe lagabhaga 10nI Ave, paNa zarUAtanA daza varSamAM mAtra 46 grejyueTa thayA che, tene bAda karIe te pachavADenA 15 varSamAM tenI saMkhyA 203 nI thAya, chellA pacIzamA varSamAM 27 grejyueTa thayA che. eTale uttarottara grejyueTanI saMkhyAmAM varSonA vadhavA sAthe vadhAre thate rahyo che. saMsthAmAM dAktarI lAInane moTA bhAge abhyAsa karI saMsthAmAMthI chUTA thayelA ane pachI dAktara thayelAnI saMkhyA 29 che. A hakIkata para khAsa dhyAna kheMcavAmAM Ave che. dAktarI lAInanI meMghI keLavaNuM lenapaddhati para ApavAnI sagavaDa karI ApanAra ApaNI saMsthA eka ja che. atyAra sudhImAM eNe 47 dAktare banAvyA, are abhyAse chUTA thaI 29 dAktara thayA ane atyAre daravarSe sarerAza 5 dAkatara thavAnAM pagaraNe dekhAya che e vAta dhyAna ApavA yogya che.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-0] pacIsa varSanI kAryavAhIno saMkSipta ahevAla 23 e uparAMta ApaNA grejyueTa kevA kevA sthAna para gayA che te vAta khAsa dhyAna kheMce tevI che ane saMsthAnA gauravamAM vadhAre kare tevI che. dareka grejyueTanI vigata sAthe teo hAla zuM kare che tenI vigata vAMcaze te jaNAze ke emAMnA kaIka hAIkorTamAM bArisTanAM sthAna bhegave che, keI moTI vImA kaMpanInA menejaranuM pada prApta karI zakyA che, keI isTa inDiyA keTana esiezananA sekreTarInA javAbadAra hodA sudhI pahoMcI gayA che, emAM meTI kaMpanI ane relavenA menejare che, moTI mahelAte UbhI karanAra Ijanere che, meTA sTeTamAM ane muMbaI jevA zaheramAM dhIkta dhaMdhA karanAra dAktare che, moTA kArakhAnAM calAvanAra Ijanere che, vyApAramAM nAmanA meLavanAra hIrA, motI, kApaDanA vepArIo che, keTane gajAvanAra vakIle che, nyAyAsanane dIpAvanAra nyAyAdhIze che, paradezamAM rUnI moTI kaMpanInA menejara che, hAiskUlanA heDamAstara ane zikSake che, meTA sTeTanA meDikala ophisaro che, myunisipAliTimAM ucca hedA dharAvanAra karayA che, yugara TekalejIsTa vagere aneka che. javAbadAra dhaMdhA vepAra ke nokarImAM atyAre ApaNA vargane prasAra thatuM jAya che ane atyAre muMbaI IlAkAnA keIpaNa gAmamAM ke zaheramAM jAo te tyAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayane vidyArthI majyA vagara rahe tema nathI. ApaNuM e gauravane viSaya che ane temAM je ke paripUrNatA mAnavAnI nathI, paNa paccIzI ahevAla lakhavA beThA hoIe tyAre dhamAM taravare tevI rIte e bAbata batAvavA gya te jarUra che. jema thaI gayuM temAM beTe gaurava levA jaIe te dhArela pragati aTakI jAya, temaja thayela vAta tarapha upekSA rAkhI kAryanI gaNanA ochI karIe te sAcI vAta mArI paNa jAya. eTale ATalI hakIkata ahIM khAsa nedhavA gya dhArIe ke pacIsa varSanI Akhare vidyAlaye potAnA pAyA ThAma ThAma nAkhI dIdhA che, pitAne saMdeze gAme gAma meka che ane potAnA putra taraphanI enI vAtsalya bhAvanAe enA putrane mAtA sanmukha rAkhyA che. enA putranI mAtA tarapha kevI bhakti che te batAvavA mATe ja emane saMsthA sAthe patravyavahAra raju karavAmAM Ave, te emanI bhaktine bhara khyAlamAM Ave. A patravyavahAra raju karavAnuM azakaya che, paNa e patravyavahAra vAMcanAra tarIke atyaMta gaurava sAthe ApanI samakSa kahI zakAya tema che ke atyAra sudhInA AkhA itihAsamAM saMsthA tarapha avaphAdAra thanAra eka apavAda sivAya eka paNa vidyArthI e pitAne hisAba jarA paNa meLe A nathI. keI vidyAthI lena bharapAI karI zakyA nathI, te te mATe potAnI azakti, a95zakti, kauTuMbika javAbadArI ke dhaMdhA thA nekarI na maLavAnuM ke meDuM maLavAnuM kAraNa Ape evA aneka kissA banyA che, paNa keIe saMsthA tarapha asadabhAva batAvyuM hoya, enA tarapha tiraskAra batAvejo hoya evuM (eka apavAda sivAya) banyuM nathI. saMsthAne e mahAna vijaya che, enA kAryakarone e mahA gauravAspada viSaya che ane daravaNI ane dAna ApanArane emAM saphaLa prasaMga che. keI vakhata karela kArya ke Apela dAnanuM aNadhAryuM cheTuM pariNAma AvatAM manamAM kheda thaI Ave che ane tema thavuM te manuSyasvabhAvane anurUpa che, paNa A saMsthAnI kArakirdImAM evI zaMkAne paNa sthAna maLyuM nathI e khUba AnaMdane viSaya heI khAsa dhane pAtra bane che.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bahuAvIra jaina vidyAlaya [ saMvata 1971 - 6 saMsthAnA saMbaMdhamAM AvyA pachI potAnuM nAma khagADe tevA vidyArthI nA athavA te dvArA saMsthAnuM nAma khagADe tevA eka paNa mATe manAva noMdhAyA nathI te khInne gauravanA viSaya che. saMsthA ane vidyArthIo vaccenA ane saMsthAnA temanI dvArA jagata sAthenA saMbaMdha vikAsa pAmatA rahyo che te AnaMdanA viSaya che. 14 saMsthAmAM dAkhala thavA mATe pacIza varSamAM 1483 arajIo thaI che te paikI 510 vidyArthIoe ochevatto saMsthAmAM lAbha lIdhe che. e uparAMta saMsthAmAM dAkhala thavAnI arajI karyA pachI jemane muMbaInI kolejamAM sthAna na maLavAne kAraNe athavA havA tabiyatanI pratikULatAthI turataja muMbaI cheDI javuM paDyuM hAya tevAnI saMkhyA lagabhaga 100 nI gaNIe te arajInI moTI saMkhyA khAkI rahe che temane te prathamathI ja saMsthAmAM sthAna ApI zakAyuM nathI. dAkhalA tarIke chellA pacIzamAM varSamAM dAkhala thavA mATe 113 arajIe A hatI te paikI mAtra 38 vidyArthIne saMsthAmAM sthAna apAI zakyuM hatuM. AthI keTalA vidyArthIAne dara varSe nAsIpAsa karavA paDe che tenA saheja khyAla Avaze. ane dhyAnamAM rAkhavAnuM e che ke A bAkInA arajI karanArA paNu meTIkayulezana pasAra thayelA vidyArthI ja che eTale emanI abhyAsa karavAnI yeAgyatA saMbaMdhamAM vAMdhA na hAya. paNa kUMDa ane sthAnanI maryAdAne kAraNe aneka sArI arajIone jatI karavI paDI che te tarapha lAgatAvaLagatAonuM dhyAna kheMcavAmAM Ave che. vidyArthIo paikI keTalAka rASTra sevAnA kAryamAM neDAyA che, keTalAka sArI skulA tathA hAiskUlanA zikSako thayA che. A rIte sAhitya ane sAmAjika kSetramAM unnati karavAnA saMsthAnA uddeza mamapaNe pAra paDyo che. saMsthAnA uddeza jaina koma ane dharmanI unnati karavAnA che. kAma eTale atra samAja samajavo. bAkI vastutaH jaina e kAma nathI. je prabhunA zAsanamAM mAne, je zuddha deva, zuddha guru, zuddha dharmanA svIkAra kare, jenuM sAdhya makSa hoya te jaina, e samAjamAM rahenAra na kahevAya. emAM kema zabdanA prayoga thayA che te mAtra akaramAta che. AvA jainA janasamAjamAM yeAgya sthAna meLave ane temane kAMi nahIM te potAnI vRtti mATe koinI pAse hAtha laMAvavA na paDe ane temAMthI bane teTalA AgalI haroLamAM rahI samAjanA vikAsamAM sahAya kare e A saMsthAnA udeza che. e keTale aMze pAra paDyA che tenA para pheMsalA karavAnuM kAma janatAnuM che. paNa te mATenI samuccaya hakIkata atra rajU karavAthI te mATenAM sAdhanA jarUra prApta thaze. A ati dhyAna kheMcanArA viSayapara paccIzInA ahevAla che. dhyAna kheMcavAnuM hAI, hAla tA temAMnA prAsaMgika AMkaDApara lakSya dvAravAmAM Ave che. jaina janatAmAM keLavaNInI bhUkha kevI jAgI che, arajI nAmaMjUra thatAM vidyArthInI kevI mAnasika sthiti thAya che ane nAmaMjUra karanAra samitine keTalA kheda thAya che te para preraNArUpe ane sAdhanA pUruM pADavAnI vijJapti rUpe A bAjuparanI vAtapara sahaja nuktecInI karavAmAM AvI che. AvelI arajIe ane nAmaMjUra thayelI arajInA AMkaDA dhaNA arthasUcaka che. prAMtavAra ane kAmavAra AMkaDAe dareka varSanA riporTamAM ApavAmAM AvyA che te parathI jaNAya che ke jaina vastIvALA dareka prAMta ane dareka phAmane temanI vastInA pramANumAM sthAna
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya rajata mahotsava smAraka graMtha - peTanay . to athavA zeTha vADIlAla sArAbhAI
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 15-40] pacIsa varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla ra9 ane pariNAme kuLavatI thaI che. sarvathI vadhAre jhaLahaLatI kArakidI che. nagInadAsa ja. zAhanI gaNAya ane enI saMsthA taraphanI lAgaNI ati AkarSaka gaNAya. A uparAMta saMsthAmAM rahI abhyAsa karI grejyueTa thayelA agara adhurA abhyAse mukta thaelA keTalAka vidyAthIo uttara padavI paradezathI laI AvI atyAre sArA sthAne AvyA che tenI vigata pariziSTamAM raju che. muMbaI bahAra abhyAsa punA, kAMcI, banArasa. ejIniyarIMga lAInanI tathA khetIvADI lAInanI keleja muMbaImAM nathI, tethI saMsthAnI zarUAtathI IjanerI tathA khetIvADInA abhyAsa mATe saMsthAe vidyArthIone punA mokalavA mAMDyA. zarUAtamAM temane paNa rU. 36 nA vibhAgamAM gaNavAmAM AvatA hatA, tyAra pachI te rakama rU. 400 nI karavAmAM AvI. dhIme dhIme punA ejIniyarIga kelejamAM praveza bahu sakhta thavA mAMDyo eTale keI kaMI vidyAthIne karAMcI ejIniyarIMga kelejamAM mekalavAnI zarUAta karI. tyAM che. gujarakara je zarUAtamAM presara hatA, ane pachI prInsipAla thayA temaNe saMsthAnA vidyAthIone khUba sahAya karI. dareka vidyAthInI jarUriyAja vicArI vArSika rakama mukarara karavAne ane je rakama ApavAmAM Ave te tene khAte udhAravAne TharAva karavAmAM Ave. daramyAna banArasa hiMdu yunivarsiTIe ejIniyarIMga koleja bahu sArI taiyAra karI. tyAM sivila ejaniarIga uparAMta mIkenIkala ejIniyarIMga ane IlekaTrIkala ejIniyarIMgane abhyAsa paNa cAlatuM hatuM. te uparAMta tyAM mAInIMga (khANa-khanIja vidyA) ane meTalarjI (dhAtu vidyA) je banne bhUstara vidyAnA vibhAga che tene paNa abhyAsa thatuM hovAthI ane vijJAnanI nAnI nAnI cIjo (dA. ta. nIonaDe, davAbanAvaTa vi.) paNa tyAM bAjunA abhyAsa tarIke zIkhavAtI hovAthI banArasa paNa e abhyAsa mATe saMsthA taraphanA vidyArthIo mekalavA mAMDyA. pra. gAMdhI e ApaNu vidyAthIone dAkhala thavAnI bAbatamAM tathA abhyAsane aMge salAha sahAya ApavAnA kAryamAM madada karavAthI ApaNu vidyArthIone khUba uttejana maLyuM. banArasamAM dareka vidyArthIne phI tathA rahevA vagerene kharca ghaNe meTe Ave che, temAM vArSika rU. 400-500 khAte mAMDIne ApavA mAMDyA. jarUriAta ane saMga pramANe e rakamamAM kaI kaIvAra vadhAre paNa karavAmAM AvatuM hatuM. chellA varSamAM vidyArthIone vahevAru. (prekaTIkala) anubhava levuM paDe che ane te mATe che. AI. pI. ke besTa kuM, ke evA kaI khAtAmAM kAma karavuM paDe che te vakhate rakamamAM vadhAre karI ApavAmAM Ave che. banArasa javA pahelAM ghaNAkharA vidyAthIe be varSa InTara sAyansanA abhyAsa sudhI muMbaImAM rahe che, eTale emanI abhyAsazakti ane lAyakAta kevI rahe che te jANavAnI taka maLe che. tyAMnA abhyAsa mATe ghaTatI rakama meLavavAnI vyavasthA vidyAthI karI le che. banArasamAM Ijanera thayelA sarva vidyArthIo prathama vargamAM AvyA che ane temane abhyAsa ghaNe saMtoSakAraka mAlUma paDyo che. punAmAM praveza Akare che, tyAM prathama varganA vidyAthIne ja ghaNe bhAge levAmAM Ave che ane karAMcImAM te siMdhanA vatanIneja 5 TakA dAkhala kare che, eTale banArasa tarapha gati vadhAre thavA saMbhava che.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [saMvata 1972- punA, kAMcI ane banArasamAM dareka varSe enjaniyarIMga lAInamAM keTalA vidyArthI rahA, keTalA Ijanera thayA ane pariNAma kevAM AvyAM tenI vigata pariziSTaparathI jovAmAM Avaze. e uparAMta khetIvADI (egrikalcara) keleja paNa punAmAMja che. temAM paNa vidyArthIne ekalI temane khetIvADInA grejyueTa (bI. e.) banAvyA che. tenI vigata sadara pariziSTanI nIce ApavAmAM AvI che. ane ghoDAnA Deklera (veTaranarI) sarjananI lAInamAM paNa ApaNe eka vidyAthIne meka che. teNe paNa DIgrI meLavI che ane hAla te sArA sthAna para mAnavaMta helo dharAve che. haju vidyArthIone grejyueTa thayA pachI pisTagrejyueTanA abhyAsa mATe beMgalora mokalavAnI jarUra che. phaMDanI chUTa pramANe A kArya bhaviSyamAM hAtha dharavA gya che. pacIza varSamAM e bAbatamAM kAMI thayuM nathI eTaluMja jaNAvavuM atra te prastuta che. vidyArthIonuM saMsthAmAM vartana A saMbaMdhamAM pacIza varSane mukhtasara hevAla Apa muzkela che. samuccaye keTalIka hakIkata kahI zakAya tema che. saMsthAnI zarUAtamAM zrI. cheTAlAla zropha suparinTenDenTa hatA. enuM zista ghaNuM sakhta hatuM ane eNe je dhAraNa mAnada maMtrInA sahakArathI nakkI karyA te cheDA pheraphAra sAthe cAlu rahyA che. akadare saMsthAmAM zista ThIka jaLavAyuM che ema kahevAmAM jarA paNa atizayokti nathI. zistanI hakIkata para vicAra karatAM eka vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI che. ApaNuM saMsthA mahAvigraha daramyAna sane 1915 mAM zarU thaI zistasaMbaMdhI vicAramAM laDAI pachI ghaNe bheTe pheraphAra thaye che. satyAgrahanI caLavaLe enA saMbaMdhamAM eka prakAranI chApa besADI che, te raziyAnA sAmyavAdI sAhitya enA pravAha para judA prakAranI chApa pADI che. sthiti evI thaI che ke ogaNIzamI sadInA guru-ziSya vaccenA saMbaMdhamAM ke kelejanA adhyApaka ane adhyetR vaccenA saMbaMdhamAM ke vidyArthI jIvanamAM rahetA abhyAsIo ane tenA para dekharekha rAkhanAra suparinTenDenTanA saMbaMdhamAM mahAna parivartana thaI gayuM che. e parivartana ThIka thayuM che ke enA pariNAma sArAM Avaze ke viparIta ene nirNaya karavA mATe haju the samaya jaze. atyAre svAtaMtryanA khyAla judA prakAranA che, vyakti svAtaMtrya ane samUhahita vaccenA saMbaMdhanA khyAlamAM avyavasthA thatI dekhAya che ane vidyAthIvargane mAnasika jheka jema bane tema niyaMtraNAthI dUra rahevuM ane mananI moja pramANe vartavuM emAM jANe potAnuM hita hoya evuM vAtAvaraNa thaI rahyuM che ane thatuM jAya che. A pramANe vastusthiti che. pitAnA svAtaMtryane vadhe na Ava joIe e dhAraNamAM dareka vidyAthI e rIte varte te AkhA samUhanI zI dazA thAya tene khyAla karavAmAM AvatuM nathI. moTI saMsthAomAM AvI anavasthA ke avyavasthA nabhe nahi. dareka vidyAthI pitAnI marajImAM Ave te vakhate jamavAne Agraha rAkhe te rasoDuM keTalA kalAka calAvavuM paDe, rayAnI zI sthiti thAya ane bIjA TaMkanI rasoInI goThavaNa karavA pahelAM ene jarA, ArAma na maLe te enuM kAma aTakI jAya ene khyAla karavAmAM Ave te amuka samaye ja
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-40] pacIsa varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla 31 bhajana levAnA niyamanI mahattA samajAya tevI ja rIte samUha prArthanA, hAjarI, svarachatA vagere aneka bAbatamAM vyakitasvAtaMtrya pAlave nahi. A hakIkata dAkhalA tarIke lakhI che. haju A bAbate aniSNuta sthitimAMja che. pAzcAtya dezomAMthI A svataMtratAnI bhAvanA AnI che tyAM zistapAlana eka dharma tarIke svIkAravAmAM Ave che. tyAM hAramAM UbhA rahevuM, pitAne saMpAyeluM kArya karavuM, bIjAnA kAmamAM mAthuM mAravuM nahi vigere niyame barAbara pALavAmAM Ave che ane tenA pAlanamAM vyaktisvAtaMtryane nAza thato hoya ema keIna lAgatuM nathI. svataMtratAmAM parasparAvalaMbana bhAva barAbara jamAvavuM joIe. A sarva sAmAnya vAta thaI vidyAlayamAM zista ThIka jaLavAyuM che. ekaMdare saMsthAnA nAmane kharAba lAge e zistabhaMga thaye nathI e AnaMdanI vAta che. nAnI nAnI bAbate vidyAthIo aMdara aMdara samajI le che, temane AMtaravasthAne aMge lagabhagavarAjya ApyuM che ane suparUi TenDenTa dareka sauhArdavALA maLyA che eTale ayavasthAnI gUMcavaNa paDI nathI ane dareka kArya ghaDiyALanI mAphaka yaMtravat cAlyA kare che. vidyArthIne paraspara saMbaMdha bahu sAre rahete heya evuM aneka prasaMge jovAmAM AvyuM che. keI vidyArthIne mAMdagIne prasaMge ke dukhada prasaMge sarvanI sahAnubhUti ane sevAbhAvanA jovAmAM Ave che. vidyArthInA keTalAka varga paDI zake tevuM jovAmAM AvyuM che. keTalAka te mAtra bhaNavA ja Ave che, ene khAvAnuM zuM maLyuM, keTaluM maLyuM, kayAre maLyuM tene vicAra karavAnI kurasada ke darakAra hotI nathI, e te pite bhale ke pitAnAM pustake bhalAM. e kolejanA TAIme kelejamAM jAya, sAMje pharavA jAya ane bAkIne vakhata pitAnAM pustakanI sAthe nimakahalAla rIte gela kare. ene tame khAdhA pachI aradhA kalAke pUche ke Aje zenuM zAka banAvyuM hatuM te tene tene khyAla nahi hoya. kAraNake enuM dhyAna abhyAsa para ja che. bIjo varga Aje jeTalI garama nahatI, kAcI hatI, zAkamAM maracAM vadhAre hatAM, mIThuM nAkhavuM rahI gayuM hatuM e para miniTe gALaze. khAnagI gharamAM ke pitAne ghera paNa keTalIka agavaDe anivArya che ene ene khyAla nahi rahe. keTalAka vidyArthIne samUhamAM ekaThA thaI baLa uThAve emAM pitAnuM zairya lAge che ane nAnI vAtane moTuM rUpa ApatAM ene acakATa thatuM nathI. bIjA keTalAka mAtra sevAbhAvI Ave che. e kaIne sagavaDa karI ApavI, pite agavaDe calAvI levuM emAM mAnanArA hoya che. keIvakhatasara hAjarI ApavAmAM nAnama samaje che, jyAre ke be miniTa pahelAM hAjara rahevAmAM gaurava mAne che. AvI rIte pratyeka vidyArthInA mAnasika valaNamAM ghaNe pheraphAra hoya che. A sarva vAta dhyAnamAM rAkhatAM vidyAlayamAM zistapAlana ghaNuM sAruM rahyuM che ane thoDAka apavAda sivAya e saMbadhI bAbata 0thavasthApaka samiti samakSa laI javI paDI nathI. pUjAsaMbaMdhI phariyAda thaI che, paNa jyArathI te saMbaMdhI niyama karyA tyArathI enuM pAlana sAruM thAya che. vidyAlayamAM chellA daza varSathI dAkhala karavAnuM raNa ghaNuM kaDaka karavAmAM AvyuM che. ucca kakSAnA vidyArthIo Ave che. moTe bhAge te mAtra bhaNavA ja Ave che ane saMsthAnA
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ phara zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [ saMvata 17-jA dhArAdhoraNane mAna ApanAre Ave che, zistapAlana lagabhaga svAbhAvika thaI gayuM che ane mAtra abhyAsI vidyArthIone tephAna karavAno samaya maLatuM nathI ke icchA thatI nathI. A rIte zistapAlana uttarottara paddhatisaranuM ane naisargika thatuM jAya che. pacIsa varSanA arasAmAM navayuganA vidyAthIoe eka paNa baLavo karyo nathI ke zAsakane gUMcavaNamAM nAkhyA nathI e zistane suMdara dAkhale che. bAkI te ghara hoya te temAM paNa nAnI moTI phariyAda te jarUra rahe che, najIvI bAbatamAM matabheda thaI jAya che, paNa aMte bhAI che ke kAkA che ema gaNI nAkhatI karavAmAM Ave che. ahIM te bAra bApanI vejA che, prAMtaprAMtanA vidyAthI che tyAM ATaluM saujanya rahe, prema rahe, sahakAra rahe ane eka paNa anIcchavAga prasaMga na bane te sugya kahevAya. vidyAlayanA zistasaMbaMdhamAM janatAmAM ghaNIvAra gulabAMge uDADavAmAM Ave che. keI vAra vidyArthI pUjA karatA nathI ane kaI vAra saMvatsarIne divase khAya che evI vAte phelAvavAmAM Ave che. A vAta phelAvavA pahelAM jAte tapAsa karavI, suparinTenDenTa ke maMtrInuM dhyAna kheMcavuM ane pachI ja te vAta para abhiprAya Apa ucita gaNAya. vidyAlayanA sarva vidyAthI saMtanA dIkarA che e dA karAya nahi ane karavAmAM Ave te Take paNa nahi, paNa teo samAjanA putra che, temane vAtsalyabhAve paNa samajAvAya ane temane daMDa karIne ke kADhI mUkIne parAmukha paNa karI zakAya, paNa vagara tapAse kesa mAryo jAya ane janatAnI A saMsthA tarapha abhiruci ochI thAya te rIte kAma levAvuM ja joIe. kAryavAhake vAta chupAvavAmAM mAnatA nathI ane DhAMkapichoDe karavAnI nItithI dUra rahe che, paNa temanI samakSa A kesa raja thavuM joIe ane tyArapachI tenA saMbaMdhamAM rItasara kAma levAnI paddhatine ziSTAcAra janatAe samaja joIe. A pramANe na thAya te ghaNI duHkhada sthiti thAya, sAcI vAta mArI jAya ane saMsthA para lekaruci nabaLI paDatI jAya ane je saMsthA kekaci para racAyelI ane nabhatI hoya tenA para vagara samajaNane kuThArAghAta thAya. ekaMdare vidyAlayanA dareka khAtAmAM zista jaLavAya che. vAcanAlaya, bhejanAlaya, svacchatA, nyUsapepara vigere sarva khAtAe vidyAthIe ja calAve che. sAmAnya maMdavADanA prasaMge sInIyara meDikala vidyArthIo kAma saMbhALI le che ane davA Ape che, meDikala ophisara jAte dekharekha rAkhe che, agatyanA kesamAM sabhya dAkatane belAvavAmAM Ave che. varSo sudhI Do. nAnacaMdabhAI kasturacaMda medI, ela. ema. enDa esa. e sevA karI che ane temanA avasAna bAda DomehanalAla hemacaMda zAha, ema. bI. bI. esa. je saMsthAnA bhUtapUrva vidyArthI che temaNe e sevA cAlu rAkhI che. khAsa jarUrI bAbatamAM vidyArthIne hospITalamAM mokalI ApavAmAM Ave che. tyAM paNa ApaNu vidyAthIo pUratI saMkhyAmAM hAjara rahIne vidyArthIbaMdhunI sevAsuzruSA karI tenI vyAdhInI pIDA ochI karavAmAM banatI sahAya kare che. vidyAthI ghaNAkharA bahAra gAmanA hoI temanI tabiyata pAchaLa dhyAna ApavAnI pharaja vidyAlayane mAthe svAbhAvika rIte Ave che ane te kArya game teTalA kharace vidyAlaya upADI le che. evA prasaMge jarUrI phaTsa, dUdha vigere vinA saMkoce ApavAmAM Ave che ane davA ke uparanI bAbatane keIprakArane cArja vidyArthI pAsethI levAmAM AvatuM nathI.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-40 ] pacIza varSanI kAryavAhInA saMkSipta ahevAla bAkI vidyAlayanA zistanA abhyAsa te rAtre AratI thAya che tyAre athavA meATA meLAvaDA prasaMge ke prItibhAjana prasaMge joI zakAya athavA to dhArmika vargamAM temane abhyAsa karatAM ke pAtapAtAnA rUmamAM abhyAsa karatAM ke paraspara sagavaDa jALavatAM jovAmAM Ave tyAre tenA anubhava karI zakAya. lagabhaga sA vidyArthIne eka sAthe eka sthAne rAkhavA e A yugamAM keTaluM kaparUM kAma che e teA anubhava vagara khabara paDe tevuM nathI. ekaMdare A sarva dRSTithI jotAM vidyArthInuM vartana pacIze varSamAM ghaNuM saMtASakAraka rahyuM gaNAya ane chellA pAMca varSamAM te vadhArene vadhAre AnaMdadAyaka thatuM cAlyuM che ema vagara saMkAce kahI zakAya. 333 33 vidyArthIo abhyAsa karavA mATeja muMbaI Ave che, tenI pharaja abhyAsa taraphaja e te sArI rIte samaje che ane kAi vAra kAI mastIe caDhI jAya teA ayaM na Iti, yayaH zrImati e sUtra dhyAnamAM rAkhavAnuM rahe che. khAra aMga ghADiyAmAM bhaNI janAra vajrasvAmI sthaMDile jAya tyAre pANImAM kAchalI taratI mUke te vAtamAM ghaNuM rahasya che ane kAryavAhuko te vAta paNa dhyAnamAM le che, chatAM e muddApara nAkhatI karatA nathI. paNa vidyArthImAnasa, vidyArthInI vaya ane navayuganuM vAtAvaraNa dhyAnamAM rAkhI cAgya prabaMdha sUcanA ane jarUra paDe tyAM ochI vadhatI sajA paNa kare che. saMsthAnA A pacIza varSanA itihAsamAM zistabhaMganA eka prakAra kAryavAhakonI jANapara AvatAM e vidyArthIne saMsthAmAMthI rad karavAnI jarUra paDI hatI ane eka vidyArthInI vartaNuka jainane yogya mAlUma na paDatAM tene saMsthAmAMthI rad karavA paDyo hatA. A be banAva bAda karIe teA saMsthAmAM zistabhaMganA mATe ke noMdhavAlAyaka eka paNa banAva banyA nathI. sadara vidyArthInAM nAmeA sakAraNa ApyAM nathI. khAkI ThAma ghaNAM hoya tyAM khaDakhaDATa tA avazya thAya, paNa e samaSTi zarIrane asara karatA nathI ane kAMI paNa banAva vagaranuM sIdhuM, ekadhArUM jIvana azakya hoI icchIe te paNa prAsanya nathI. saMsthApara abhiprAya ApavA pahelAM potAnI bALavaya yAda karavI, pote kaI bAbatamAM AnaMda letA hatA e saMbhAravuM eTale dhaDa esI jaze. vidyArthInA bacAva mATe A lakhyuM nathI ane prasaMga paDye khATA bacAva karavAnI nIti vyavasthApaka samitie kadI svIkArI nathI, paNa mAnavidyAnI ane vAtAvaraNanI vAta kADhI nAkhavA jevI nathI. ekaMdare vidyArthIe saMbaMdhamAM phariyAda karavA jevuM bahu nathI ane temanAM piraNAmenA TakA e vAtanI sAkSI pUraze. lAna phiMDa. saMsthAnI zarUAtathI khUba carcAne pariNAme vidyArthIne aMge thatA rokaDa ane vahIvA tathA bheAjana kharcane aMge leAnanuM dhAraNa svIkAravAmAM AvyuM che. (1) ApaNA vidyArthIone svAvalaMbI banAvavA khAtara tathA ( 2 ) temanAM mana para dharmAMdA ke ceriTinA dravyanA upayAga temanA para thatA heAvAnI vicAraNAne pariNAme AvatI 5
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya (saMvata 1901dInavRttine bhAva aTakAvavA mATe zarUAtathI vidyArthI pAse rItasaranuM lakhANa levAnI prathA svIkAravAmAM AvI che. zarUAtanA dhArAdhoraNamAM 7 mI kalamamAM jaNAvavAmAM AvyuM hatuM ke "upara pramANe benDa karAvI levAne hetu vidyArthIne potAnI jAta upara AdhAra rAkhavAnuM zIkhavavAne, pite jAhera khAtAnI sakhAvata para AdhAra rAkhanAra che e khyAla abhyAsa daramyAna na AvavAne ane A saMsthA potAnA jora upara bhaviSyamAM nabhI zake evI te tene pagabhara karavAnuM che. e niyamane amalamAM mUkatAM vidyArthInI kamANI, tene pALavAnA kuTuMbIo ane bIjI jarUrI bAbata para te vakhatanA sekreTarI gya dhyAna Apaze ane e niyamane amala bojA rUpa na thaI paDe temaja naramAzane geralAbha na levAya e bAbata para gya lakSya rAkhI benDanI rakama vasula karavAmAM Avaze." A khulAse karanAra kalamanI AvazyakatA tyAra pachI na rahetAM ogaNIzamA varSamAM jyAre AkhA baMdhAraNane punaH vicAravAmAM AvyuM tyAre A kalamanI AvazyakatA na jaNavAthI te kalama bAkAta karavAmAM AvI che, paNa te kalamamAM batAvela dharaNane mu atyAra sudhI barAbara lakSyamAM rAkhavAmAM AvyuM che. upara lena paddhati dAkhala karavAnAM be mudA jaNAvyA te uparAMta (3) saMsthAne kAyama karavAmAM e rIte meTo lAbha thaze e vAta paNa prathamathI dhyAnamAM rAkhavAmAM AvI hatI te vAta paNa atre jaNAvavI ucita che. lenanI rakamanI Avaka zarUAtanAM varSomAM te ghaNI nAnI thaI te A sAthe batAvela pariziSTa parathI jovAmAM Avaze. prathamanA cha varSa sudhImAM te rakama rU. 1064-9-0 thaI, eTale dara varSe e rakama piNubasanI sarerAza thaI ane dazamA varSanI Akhare e rakama vadhIne kula rUA. 7155-9-0 thaI eTale e rIte prathamanA daza varSamAM sarerAza e rakama 715 nI AsapAsa thaI. paNa dhIme dhIme e rakamamAM vadhAre thatuM gayuM che. chellA pacIzamAM varSamAM eka ja varSamAM e rakama rUA. 13,570-4-3 thaI. A rIte saMsthAnA kharcamAM e rakamane meTe Teke thaI paDyo. grejyueTa thayelA adhurA abhyAse saMsthA choDI gayelA ane saMsthAmAM cAlu abhyAsa karanAra pAse pacIzamAM varSanI Akhare rU. 5,36,925-8-5 leNu paDyA. eTale upara je vidyArthI saMkhyA batAvI temanA kharcane aMge eTalI rakama ane te uparAMta peIMga vidyArthI pAsethI AvelI rakama kharacAI agAunA covIza varSomAM lena riphaMDa khAte rU. 1,19520-10-0 vasUla thayA hatA temAM pacIzamAM varSanI upara jaNAvelI rakama rU. 13,570-4-3 vadhAratAM pacIsa varSanI Akhare lena riphaMDanI vasUlAta rU. 1,33,090-14-3 thayA. e rIte pacIsa varSanI sarerAza kADhatAM lena riphaMDa dara varSe sarerAza Avaka rU. pa3ra4 nI thaI. have pachInA varSomAM e rakamanI sarerAza aDhArathI vIsa hajAra thavAne saMbhava dhArI zakAya. emAM vadhAro thavAnAM keTalAMka kAraNe che.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 sane 1915-0] pacIsa varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla pacIzamA varSanI Akhare lena khAte vasUla na thayelI rakama rUA. 4,03,834-10-2 thAya che ane tenI vigata pacIzamAM vArSika nivedanamAM ApI che. leNa paDatI rakama vasUla karavA mATenuM kArya chellA pAMca varSathI lena riphaMDa peTA samitine seMpavAmAM AvyuM che. temanI jAti dekharekha ane aMgata samajAvaTane kAraNe vArSika vasUlAtamAM sAre vadhAre thavA pAme che. A vasUlAtathI dAna ApanArane hajAregaNo lAbha thAya che. vasUla AvatI rakama bIjA vidyAthInA keLavaNI nimitta kharcamAM vaparAya che ane te rakama vasUla Ape tyAre temane upayoga pharIvAra keLavaNI ApavAnA kAmamAM thAya che. A rIte "ekagaNuM dAna ApanArane sahasagaNuM puNya maLe che, vidyAthInA mana parathI jAhera sakhAvata para nirvAhane be oche thAya che, mAtRdevI saMsthAnI ArAdhanA thAya che, karelA guNane badale apAya che ane saMsthAnA moTA kharacamAM lagabhaga trIjAthI cethA bhAga jeTalI rAhata maLe che. A nAnIsUnI vAta nathI ane atyAre kaika saMsthAe A lenapaddhatinuM anukaraNa karavA taiyArI karI rahI che ane tene lagatuM dhArAdhoraNe, kabUlAtanAM phermo vagere jarUrI sAhitya abhyAsa ane anukaraNa mATe maMgAve che. lenanI vasUlAtane aMge pacIsa varSamAM eka paNa dAve mAMDavAmAM AvyuM nathI. vidyAthIe pitAnI pharaja samaje ane chate sAdhane saMsthAnuM aNu adA na kare e ye na kahevAya, tethI A bAbatamAM mULa muddA ane dhoraNapara samitie lakSya rAkhyuM che ane tyAra pachI bahu juja vyaktinA saMbaMdhamAM AgaLa pagalAM bharavAM paDyAM che te temAM paNa nAkhatI ke patAvaTa karavAnI paddhati cheDI nathI. vidyAlayamAM dAkhala karela lenapaddhati e rIte saphaLa thaI che ema pacIsa varSanI Akhare kahI zakAya tema che. tene aMge mAtra vidyArthIone ekaja vAta kahevAnI rahe che ane te e che ke temaNe dhyAnamAM rAkhavuM joIe ke temane jIvananA evA samaye vidyAlaye sahAya karI che ke je vakhate mAtra kreDiTa (aMga udhAra) upara kaI mANasa temane madada na kare. bIjI vAta e che ke teo je rakama pAchI vALe tene upayoga keLavaNImAMja thavAne che ane kAyadAnI vAta bAja upara rAkhatAM temaNe devI nIkaLatI rakama tA netika daSTie pAchI vALavI ja joIe. ane te uparAMta dareka lAbha lenAra vidyAthIe ochAmAM ochA pAMca vidyArthIne grejyueTa banAvavA joIe. A rIte ja devuM reDavAya ane aNumukta thavAya. ene badale keTalAka vidyArthI rakama bane teTalI meDI ApavA nhAnAM kADhe che, keTalAka bIjAnI vyAja ApavI paDe tevI rakama prathama Ape che ane vidyAlaya vyAja lagADatuM nathI tene badale beTI rIte ulaTe Ape che. ATalethI patatuM nathI, paNa keTalAka vidyAthIo che. neTa rinyu (cAlu) karavAnA akhADA kare che, keI patranA javAba ApavAmAM akhADA kare che, keTalAka ADA avaLA athavA bhaLatA javAba Ape che. A sarva vAta anicchanIya gaNuya. saMsthAnA lAbhano A rItane badale apAya e koIpaNa rIte yogya lAge nahi ane keLavaNIne chAje nahi. chatAM lena riphaMDane lagatAM patravyavahArane aMge keTalAka patre te khAsa pragaTa karavA jevA jaNAya che. saMsthAnuM traNa pheDavAnI javAbadArI svIkAravA uparAMta Ajanma enA upakArane
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya saMvata 1971-96 Azrava, saMvara ane nirjarAnA mULa bheda ane upayuktatAne aMge samajaNapUrvakanuM jJAna ApavAmAM Ave ane anya darzanakArAthI jaina darzanane alaga pADanAra siddhAntAne spaSTa karI pRthakaraNapUrvaka samajAvavAmAM Ave te vidyAthI dharmaedhamAM niSNAtA na thAya, paNa enI pAse eTalI sAdhanasAmagrI khIja rUpe Ave ke jo tenI pazcAd vayamAM abhyAsa rUci thAya ke vadhe te ene mULagata siddhAMtanA jJAna mATe phAMphAM mAravA na paDe. AnI sAthe caraNakaraNAnuyAganuM vaijJAnika paddhatie jJAna thAya te mATe paNa vyavasthA karavAnuM samucita dhAravAmAM AvyuM, ane teTalA mATe pAMca divasa tattvanuM jJAna ApavuM ane chaThThuM divase zanivAre sarva vargo sAthe bese ane tyAM koI varSa ' AnaMdaghanajInI cAvIzI, koI varSe zrImAna hemacaMdrAcAryanuM * ceAgazAstra, ' kAI varSa zrImadyovijayajInA ' jJAnasAra '-evA kei pustakamAMthI eka gAthA laI te para vivecana evI rIte karavuM ke jemAM caraNakaraNAnuyAganI vAta prasaMge pAta thaI zake. AvI rIte keTaluMka sIdhI rIte ane keTaluMka ADakatarI rIte vidyArthI mAnasapura zAstrajJAna ThasAvavAmAM Ave, ene jJAnanA bhedo, karmAMnA prabhAva, mArgAnusArInA guNA, drazyazrAvaka ane bhAvazrAvakanA guNA, samyakatvanA prakAra, enAM lakSaNu, enA 67 bheda, dravya sAdhu, bhAva sAdhunAM lakSaNA, mekSamArganA guNusthAnanA sopAna, aDhAra pApasthAnaka vagere khAkhatA samajAvavAmAM Ave, zrAvakanA khAra vrata ane sAdhunA pAMca mahAvratanA saMketA samajAvavAmAM Ave, ane e sarvanI aMdara rahelA eka akhaMDa anyAbAdhita pravAhanuM rahasya samajAvavAmAM Ave te vidyArthI dharmasanmukha thAya ane khArkInA abhyAsa rUci pramANe vidyArthIkALamAM ane tyAra pachI karI le. jainadharmamAM niSNAta thavAnA A rastA samucita jaNAya. ekalI geAkhaNapaTTI jema pUratI upayAgI na lAgI temaja kriyAruci vagaranA mAtra tattvaAdha bahu kAragata nahi nIvaDe evA nirNaya thatAM uparanI ceAjanA mujaba dhArmika abhyAsa cAlu karavA zarUAtathI goThavaNa karavAmAM AvI. zarUAtamAM paMDita vrajalAlajI maLI gayA. e bALabrahmacArI ane janme brAhmaNu hAvA chatAM jaina darzana tarapha pUrNa rucivALA ane SadarzanavettA heI ApaNI dhArela icchA pAra pADaze evI pUjyazrI vijayavallabhasUrIzvarajInI temane mATe bhalAmaNa thatAM tene zarUA tathI saMsthAnA dhArmika adhyApakane sthAne niyukata karavAmAM AvyA temaNe pahelAM nava varSa sudhI eTalA suMdara rIte tattvanA temaja kriyAmArganA abhyAsa karAgye ke te vakhatanA vidyArthIo atyAre paNa muktakaMThe dhArmika abhyAsa karAvanAranA vakhANu kare che. prathamanAM pAMca cha varSamAM dhArmika varga mATe kaMI riyAda paNa nathI thaI ane keI vidyArthIne e vargamAM besavAmAM takalIph paNa lAgI nathI ane prAyaH dareka vidyArthIe rasapUrvaka dhArmika abhyAsa karyAM che. e zarUAtanA pAMca varSanA parIkSakoe paNa vidyArthInI jJAnaprItatAnA vakhANa karyAM che ane tenI vigata saMsthAnA vArSika riporTamAM prakaTa karavAmAM AvI che. vidyAlayanI zarUAtanA bIjA varSamAM (1916-17) parIkSaka tarIke zrIyuta sucaMdrabhAI pu. badAmI, bI. e., elaela. bI. sakhajaja hatA. te potAnA abhiprAya riporTa rUpe sekreTarI tarapha mekalatAM tA. 28-1-1917 ne rAja jaNAve che ke " parIkSAnAM pariNAma bahu saMtASakAraka che. bahu thoDA apavAda bAda karatAM je javAbe ApavAmAM AvyA che te parathI jaNAya che ke abhyAsanA k
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya rajata mahAtsava smAraka graMtha -peTrana ~ ~ zeTha meghajIbhAI sejapALa
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-40] pacIsa varSanI kAryavAhIno saMkSipta ahevAla viSaya bahu susaMbaddha rIte zIkhAya che ane zIkhavavAmAM Ave che ane abhyAsa karanAra ane karAvanAranA mAnamAM vRddhi kare cheAvI ja rIte sAtamA varSa (1921-22) ena. suparinTenDenTa zrIyuta vIMdajI ujamazI pitAnA riporTamAM (tA. 24-9-22) jaNAve che ke "jyArathI saMsthAnI zarUAta thaI tyArathI zrIyuta vRjalAla jagannAtha paMDitane dhArmika zikSaka tarIke rokavAmAM AvyA che. temanI zIkhavavAnI Dhaba evA prakAranI che ke jethI vidyAthIone dhArmika viSaya bejA rUpe nahi lAgatAM rasamaya lAge che e tenA atyAra sudhInA suMdara pari NAmathI jaNAyuM haze. AvI ja rIte AThamA varSa (1922-23) nA parIkSaka zrIyuta cunIlAla muLacaMda kApaDIA, ema. e. elaela. bI, potAnA riporTamAM (tA. 20-91922) mAM jaNAve che ke "je paddhatithI vidyArthIvarga pratyuttara ApyA che te uparathI ema te sahaja anubhavAya che ke dhArmika viSayamAM vidyArthI varga saMtoSakAraka rIte sArI pragati kIdhI che." A rIte zarUAtanA daza varSamAM dhArmika abhyAsa para sArI pravRtti rahI ane pragati sAdhavAmAM AvI. dazamA varSathI paMDita vRjalAlajIne saMgIta tarapha abhiruci jAgRta thaI kAMIka vaya paNa vadhI, zarUAtane utsAha maMda thate cAlya, te paNa temaNe bIjA pAMca varSa kArya te calAvyuM, paNa je meja prathamanA nava daza varSamAM AvI hatI te TakI nahi. e zarUAtanA varSomAM te ekAda kalAka dhArmika vargamAM besavAmAM ke paMDitajIne abhyAsa karAvatAM ke pravacana karatAM sAMbhaLavA e eka lhAve lAgatuM hatuM ane vidyArthIvargane saMtoSa ane ruci paNa sadedita dekhAtAM hatAM. soLame varSe paMDita darabArIlAlajIe abhyAsanuM kAma hAtha dharyuM. tyArapachI turataja abhyAsakramamAM meTe pheraphAra karavAmAM Avye. ApaNuM vidyArthIo kelejanA abhyAsa sAthe nyAyatIrtha, vyAkaraNatIrtha, kAvyatIrtha thAya te mATe thato kharca ApavAnI zeTha meghajIbhAI sejapALe IcchA vyakta karI. Ama thAya te ApaNane jaina paMDita moTI saMkhyAmAM maLe ane te paMDite pitAnuM gujarAna aMgrejI abhyAsanA jorathI calAve te ApaNane sevAbhAvI vidvAne sAMpaDe, ane chatAM temane jaina kemanI udAratA para AdhAra rAkhave na paDe. zeTha meghajIbhAIe teTalA mATe daza varSa sudhInI dhArmika yAjanA raju karI. e pejanA pramANe nyAya prathamA, nyAya madhyamA ane nyAya tIrthanA be bhAga pADI, cAra varSane kersa karyo. te pramANe vyAkaraNa prathama, vyAkaraNa madhyamA ane vyAkaraNatIrthane be varSane maLI kula cAra varSane abhyAsakrama TharAze. ane ardhamAgadhInA cAra varSane kesa karA. ane A ardhamAgadhI sAthe cAra varSamAM AkhA tatvArthAdhigamane abhyAsa zeTha (prathama varSamAM prathama adhyAya, bIjA varSamAM bIje tathA pAMcamo adhyAya, trIjA varSamAM cho tathA sAtama adhyAya, ane cethA chellA varSamAM AThame, navamo ane dazame adhyAya.) A sarva prakAranA vidyAbhyAsIne daravarSe ziSyavRtti A navA khAtAmAMthI rekaDI ApavAnuM karAvyuM. kelejanA abhyAsI uparAMta bahAranA vidyArthIne A abhyAsa mATe dAkhala karavAnuM arajIpatraka taiyAra karyuM ane zeTha meghajIbhAIe e khAtA mATe udAra sahAya ApavAnuM vacana ApyuM. paMDita darabArIlAlajI uparAMta vyAkaraNanA abhyAsa mATe paMDita nAgezane A navA khAtAne aMge khAsa rokavAmAM AvyA. A khAtAmAM ogaNIzamA varSamAM rU. 939-13-0ne
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [saMvata 1971-94 kharca thaye. A rIte dhArmika zikSaNanI saMyukta janAnI zarUAta AgaNuzamA varSe karavAmAM AvI. (1933-34) vIzamA bIjA varSamAM rUA. papara1-149 nuM kharca thayuM. saMsthAnA ekavIzamA ane janAnA trIjA varSamAM rUA. pa05-15-8 nuM kharca thayuM. cothA varSamAM rU. 35ra-0-6 nuM kharca thayuM ane cethA varSanI Akhare A yAjanA baMdha karavAmAM AvI. enA prathama varSamAM vidyArthIne utsAha hatuM te AgaLa rahyo nahi, pariNAma saMkucita AvavA mAMDyA ane tIrthanI parIkSA sudhI dhAryA karatA ghaNuM ochI saMkhyA pahoMcatAM e saMyukta yejanA baMdha karavAmAM AvI. trevIsamA varSathI paMDita bhagavAnadAsa harakhacaMdane rekI temanI mAraphata navatatva, prAkRta vyAkaraNa (prathama zreNI), tatvArthAdhigama adhyAya 1-2 (dvitIya zreNI), ane sanmati tarka (paMcama zreNI) ne abhyAsa zarU karyo ane pAche lagabhaga asala paddhati para abhyAsa AvI gaye ane vazamA varSamAM zreNImAM pheraphAra karI eja paMDite abhyAsa karAve. pacIzamA varSamAM paMDita bhagavAnadAsa tabiyatane kAraNe nivRtta thayA. pacazamA varSathI paMDita khuzAladAsa jagajIvanadAsa karagathalA e kArya calAve che. vidyAlayanI vArSika dhArmika parIkSAmAM dara varSa keTalA vidyAthIo beThA, keTalA pasAra thayA ane te pratyeka varSanA parIkSake hatA ane pariNAma keTalA TakA AvyuM tenuM tapasIlavArapatraka pariziSTamAM saMkhyA pUratuM jevAmAM Avaze. dharmabhAvanA vRddhinA prasaMge abhyAsamAM tatvArthAdhigamane mukhya sthAna cAlu che. sAthe tattvajJAna ane kriyAcine piSaNa thAya tevI yojanAo cAlu rahe che. dhArmika abhyAsa satata cAlu rahe temaja vidyArthImAM svataH jJAna meLavavAnI abhilASA jAgRta thAya teTalA mATe pacIzamAM varSanI Akhare rajAmAM vidyAthIone "jinavANI" (harisatyabhaTTAcAryakata ane zrI. suzIle anuvAdita) pustaka vAMcavA ApyuM hatuM. tenI parIkSA navIna varSa zarU thatA ughaDatA satramAM levAmAM AvavAnI jAherAta karI hatI ane pasAra thanArane rUA. 50, 30, 20, 15, 10, ane pAMcanA pAMca maLI rUpIA 150 rekaDA InAmanA jAhera meLAvaDAmAM ApavAmAM AvyA. A prayoga pacIzamA varSane aMte tadana navIna karavAmAM AvyuM. tenI saphaLatAne anulakSI te bhaviSyamAM cAlu rahe te pUrato saMbhava che. A uparAMta dharmabhAvanA jAgRta rAkhavA mATe daravarSe prItibhejananA prasaMge yojAya che. eka ravivAra pasaMda karavAmAM Ave che. te divase savAre 8-30 kalAke snAtra vidyAthIe bhaNAve che. tyAra bAda sarva vidyAthIonI vacce ane vyavasthApaka samitinA sabhya tathA anya AmaMtrita gRhasthanI hAjarImAM eka suMdara pUjA" saMgItanA sAja sAthe bhaNAvavAmAM Ave che. pUjAne bhAvArtha maMtrI samajAve che. tyArabAda avidhisarane meLAvaDe thAya che, temAM keTalIka vAra bahAranA vaktAo ane sabhyavivecana kare che, keIvAra aMdara aMdara vAtacIta karavAnA prasaMga hAtha dharavAmAM Ave che. barAbara madhyAha samaye sarva vidyArthI ane sabhya sAthe prItibhejana Aroge che. AvA prasaMgathI vidyAthI ane sabhyo eka bIjAnI ghaNu najIka Ave che ane sahabhejanathI svAmIvAtsalya thAya che, tethI prema ane
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya rajata mahotsava smAraka graMtha ja peTUna : '* * - DA, pati - zeDa dAmodaradAsa bhImajI (verAvaLavALA) zaTha gAviMda khuzAla ' ' * !* * * zeTha hirAlAla bakeradAsa zaka amRtalAla purUttama (bhAvanagaravALA)
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-40] pacIsa varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla sahakAra sIdhA sadhAya che. A AkhA samAraMbhane kula kharca agAuthI karelI geThavaNu ane jAherAta pramANe eka sabhya Ape che ane vidyAlayanI vaparAyelI nAnAmAM nAnI vastunAM dAma majare ApavAmAM Ave che. sanmukhavRtti thavA mATe A uparAMta dara varSe eka me InAmI samAraMbha javAmAM Ave che. emAM vArSika dhArmika parIkSAmAM pasAra thanAra vidyArthIone rU. 112-8-0 nA purata pramukhane hAthe InAmanA apAya che. A meLAvaDAmAM vidyAthIe pitAnA taraphathI nATaka, kensarTa ke evI nUtanatA prakaTa kare che, koI vAra eka nATaka batAve che, keI vAra pacaraMgI pakavAnanI vAnIo pIrase che ane DAM bhASaNe thAya che. A vArSika prasaMga paNa saMsthAnA dara varSanA prasaMgamAM meTe bhAga bhajave che. dhArmika parIkSAmAM pasAra thanAra vidyArthIne InAma ApavA mATe rUA.2500nI rakama zeTha semacaMda otamacaMde ApI che tene tyAja rU. 11ra-8-0 vAparavAmAM Ave che. A rIte dhArmika zikSaNa, rajAmAM vAMcananuM pustaka, InAmI samAraMbha tathA prItibhojananA prasaMgo dvArA dharmabhAvanA jAgatI rahe tevI cejanA prativarSa karavAmAM Ave che. AvA AvA keI kaI meLAvaDA te ghaNu bhavya thayA hatA ane tenI yAdagIrI Aje paNa utsAhapreraka thaI paDe che. pratiSThA mahotsava, A meLAvaDAnA prasaMgenI vAta cAle che tyAre saMsthAnA itihAsamAM eka advitIya prasaMga banI gayuM tenI paNa noMdha levI e A itihAsamAM dharmabhAvanAnA zirSaka nIce barAbara sthAna pAme che. saMsthAnI upara mahAna upakAra karanAra AcAryazrI muni mahArAja vijayavallabhasUri saMsthAnA ItihAsamAM agAu be vAra muMbaI padhArI gayA te hakIkata yogya sthaLe rajU thaze. A trIjI ane A paccIzInA itihAsamAM chellI vAra saMsthAnA khAsa AmaMtraNathI teozrI saMsthAnA vizamA varSa (1934-35) mAM saMvata 191 nA mahA mAsanI zarUAtamAM muMbaI padhAryA. prasaMga advitIya hate. saMsthAnA dazamA varSamAM saMsthA mATe makAna-bhavana bAMdhyuM tenI sAthe saMsthAthI alaga, paNa saMsthAne bhAga banI rahela jinamaMdira bAMdhavAmAM AvyuM hatuM enuM vivecana upara thaI gayuM che. e maMdiramAM bArebAra sIdhA jaI zakAya ane tyAM janAraAvanAra vidyArthIone abhyAsa-vAMcanamAM jarA paNa aMtarAya ke vina na kare evI geThavaNa che. e maMdiranI bhUmi para ane bhIMtapara bahAra temaja aMdara Arasa jaDavAmAM AvyuM che ane enI traNe bAju jamIna khullI mUkI jagyAnI mokaLAza ane maMdiranI pavitratAne prathamathI khyAla rAkhavAmAM AvyuM hatuM, paNa e maMdiramAM ArasanAM jinabiMbane sthApavAmAM AvyA na hatA. have vIza varSe saMsthAnI sthiratA thatAM sanI IcchA ArasanA biMbane praveza karAvI temane sthira karavAnI thaI AcAryazrIne te saMbaMdhamAM abhiprAya puchAvatAM temaNe saMmati ApI ane saM. 1991 nA mAgha zukla dazamInuM muhUrta levAmAM AvyuM. pAMca divasane bhavya mahatsava thaye. pATaNavAsI zeTha jIvAbhAImekamacaMdane nAme temanA patnI gaM. sva. subhadrAbene tathA temanA putra
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya fsaMvata 1971-94 bhAI pravINacaMdra mULanAyaka zrIvAsupUjya svAmInI sthApanA karI, te mULanAyakanI DAbI bAjue thI sumatinAthajInI ane jamaNI bAjue zrI mahAvIra svAmInI sthApanA karI, saMsthAnA cAlu phaMDamAM sArI rakamanI bheTa karI ane AcAryazrInI hAjarIne pariNAme ane janatAnA utsAhathI pAMca divasanA utsavamAM navagraha dazadikapALa aSTamaMgaLanAM pUjana thayAM, rAga rAgiNI sAthe pUjAe bhaNAI rAtrIe bhAvanA thaI zAMtisnAtra bhaNAvyuM ane e AkhA kArya kramamAM janatAe khUba utsAhathI bhAga lIdhe ane saMsthAnA vidyAthIoe temAM rasapUrvaka bhAgalaIne kriyAanuSThAnane dIpAvyAM A mahotsava prasaMge vidyArthIe kriyAkAMDamAM paNa harSathI bhAga le che ane saMghabhejanamAM sevA baradAsa premapUrvaka karI batAve che tenuM nidarzana thayuM. AcAryazrI pote ziSyo sAthe saMsthAnA makAnamAM pAMca divasa rahyA ane vidyAthIoe temanI hAjarIne lAbha laI temanAM pravacane sAMbhaLyAM ane arachI rIte zaMkAsamAdhAna karyo. suparinTenDenTa saMsthAmAM rahI abhyAsa karatA vidyArthIonA AMtara zista ane saMsthAnI vyavasthAnI phatehane AdhAra suparinTenDenTa para che. ene vidyArthIone sthAne ApavA, keNe kayA rUmamAM kenI sAthe rahevuM, raseI barAbara vakhatasara taiyAra karAvavI, sArI rIte raMdhAvI taiyAra karavI, saMsthAmAM svacchatA rakhAvavI, vidyArthImAM takarAra ke matabheda thAya tene nikAla kare, vidyArthInI phI ApavI, hAjarI levI, derAsara para dekharekha rAkhavI, vidyAthIonA meLAvaDA karavA, vidyAthI jIvana uccatara thAya te mATe carcA karavI, vidyAthI pratinidhi sabhAnA pramukha tarIke kAma karavuM, saMsthAmAM AvatA dANu, dUdha, ghInI savacchatA ane pauSTikatAnI dekharekha rAkhavI, vidyArthInI agavaDe sekeTarIne jaNAvavI, sekreTarI ane vidyArthI vacce rahI kAma karavuM, saMsthAnA hisAba para dekharekha rAkhavI, hajAro vAucara para sahI karavI, sahI karavA pahelAM tenI bAbatamAM aneka prakAranI pRcchA karavI, vArSika dhArmika parIkSAne prabaMdha kara, vivAthInA TarmanA rajIsTara rAkhavA, vidyAthI lenanA hisAba rAkhavA, lonanI rakama barAbara vasula thAya te mATe kALajI rAkhI patravyavahAra kare, vArSika hisAba eDiTa karAva, hisAba taiyAra kare, yavasthApaka samitinI mITiMgamAM hAjarI ApavI, vArSika riporTa taiyAra kara athavA karavAmAM madada karavI vigere aneka jaTila bAbate karavAnI hoya che. saMsthAnI phatehane bheTe AdhAra suparinTenDenTa para rahe che. enuM kAma eTaluM kaparuM hoya che ke e nabaLo hoya te kelejanA majabUta vidyArthI ene pI jAya che, e baLavAna ane potAnuM vyakitatva jesathI sthApanAra heya te navayugane vidyArthI enI sAme baLa uThAve che ane e kAcApoce hoya te ene vidyArthI gAMThatA nathI. A saMsthA suparinTenDenTanI bAbatamAM ekaMdare khUba bhAgyazALI nIvaDI che. saMsthAnI zarUAtanAM traNa varSamAM zrIyuta TAlAla vamaLacaMda zoka, bI. e. saMsthAnA mAnAdhikArI parinTa rahA ema sekTarInA sAthI AMtara jyavasthAnA niyamo ghaDyA. saMsthAne rUpa ApyuM, aneka cIjo vasAvI ane zistanuM dhoraNa mukarara karyuM. emanA vakhatamAM vidyArthI
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 115-40] pacIsa varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla saMkhyA alpa hatI, paNa e vakhate je dhoraNa baMdhAya te kAyamI asara kare tevuM hatuM. uparAMta saMsthAnA daphatare kevA rAkhavA, zuM zuM chapAvavuM, kayA dhoraNe kAma levuM, satranA riporTa kevI rIte taiyAra karavA, koThAramAM jame udhAranAM daphatare kevI rIte ane rAkhavAM, mAlanI Avaka kharcanA riporTa nya. sa. tarapha kevA AkAramAM rajU karavA, darareja kherAka zuM Apa, kharaca niyamita kevI rIte rAkhave, vidyArthIne pUratuM pauSTika tatva maLe ane chatAM kharca hadamAM kevI rIte rahe, sAMjanA jamaNamAM dararoja pheraphAre kevI rItanA karavA, hAjarIpatrako kevA AkAramAM rAkhavA, derAsaranI pavitratA kevI rIte jALavavI vigere aneka vigatenI rUpareSAo deravAnI hatI. e vakhatathI saMsthAnuM pustakAlaya paNa zarU karI dIdhuM hatuM. tenAM patra taiyAra karavA vigere ghaNI vigate karavAnI hatI. temaNe te kArya ghaNI saphaLatAthI karyuM. vidyAlaye zarUAtamAMja janatAne cAha meLave ane janatAnI kalpanA para bhAre asara karI temAM temaNe meTa phaLa Ape che. zarUAtamAM meLAvaDA paNa vAraMvAra karavAmAM AvatA hatA ane janatAnI cakSu sanmukha saMsthAne rAkhavA mATe aneka prasaMge yojavAmAM AvatA hatA, temAM temaNe sAre sahakAra Ape ane vagara badale saMsthAnI atyuttama sevA karI. tyArapachI saMsthAnA vidyAthImAMthI je grejyueTa thAya tene eka ke be varSa vagara vetane saMsthAnA suparinTenDenTa tarIke kAma seMpavAmAM AvyuM ane dareka suparinTenDenTe e kArya potAnI AvaData ane zakti pramANe sArI rIte karyuM. A mAnavaMta (vagara vetananA) hedAnuM sevAkArya zrIyuta cheTAlAla zrophe zarU karyuM ane tenA upara chelluM zikhara zrIyuta che. Do. nagInadAsa jagajIvanadAsa zAhe caDhAvyuM. emaNe saMsthAne A Tena (bAhya AMtara svarUpa) pheravI nAkhe, vidyAthIone bhAre cAha meLave ane saMsthAnA gauravamAM meTe vadhAre karyo. e vidyArthI paNa hatA, dUra dezanI AvI saMsthAne vahIvaTa paNa jaI AvyA hatA ane muMbaImAM prophesarane ho bhegavatA heIvidyArthInA samAgamamAM aneka rIte AvatA hatA. emaNe saMsthAnA niyAmakanuM kArya 1925 thI 1930 sudhI bahu sArI rIte bajAvI saMsthAnA kAryavAhakanI tathA vidyAthIonI cAhanA meLavI. temanA agAu saMsthAnA dazamA varSamAM che. nagInadAsa dolatarAma zAha ane agIAramA varSamAM zrIyuta vallabhadAsa mANekalAla parIkhanI pagAradAra nImaNuka karavAmAM AvI hatI. saMsthAne vahIvaTa ghaNe vadhI gayA eTale pUratA vakhatanI sevA vagara A kArya bane tevuM na lAgatAM soLamA varSamAM zrIyuta harilAla zivalAla zAha, bI. e. esa. TI. sI. jeo hAla rAjI hAIskUlanA heDamAstara che temane pagArathI e kArya para nImyA. tevIzamA varSathI eTale julAI 1937 thI hAlanA suparinTenDenTa zrIyuta kAntilAla DAhyAbhAI kerA, ema. ene nImyA ane teo hAla cAluM che. emaNe kAryavAhake temaja vidyArthIne sAre cAha meLave che. emanA samayamAM saMsthAnuM daphatarI kAma ghaNuM vadhatuM cAlyuM che ane teo vyavasthA kharca vidyArthInI aMdara aMdara vartavAnI rIta Adi aneka bAbato para dhyAna Ape che. teonI sevAnI gaNanA vyavasthApaka samiti bahu sArI rIte kare che. saMsthAnI zarUAtathI pacIzamAM varSa sudhI daravarSe kayA kayA suparinTenDenTa hatA tenI vigata pariziSTamAM ApI che. saMsthAnI AMtara vyavasthAne AdhAra suparinTenDenTanI cAlAkI ane bAhazI para rahe che. sekreTarI te saMsthAmAM avAranavAra hAjarI Ape che. ane vyava
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [saMvata 1971-haku pUratA lAbha le che. A patrA tathA mAsikA vageremAM ghaTatA pheraphAra vakhate vakhata thAya che. ene aMge sarerAza 200 rUpIAnuM vArSika kharca Ave che. pacIzamA varSanI Akhare rIDiMgarUmamAM kayA patrA AvatAM hatAM tenuM patraka pariziSTamAM ApyuM che. vAcanAlaya para dekharekha vidyArthIo rAkhe che . ane sAmAnya dekharekha suparinTenDanTanI rahe che. vAcanAlaya mATe AnaMdanI vAta e che ke emAM AvatA patrA mAsikA vagerenI sthiti jotAM enA khUba upayoga thatA hAya ema lAge che. ene aMge zekanI vAta e che ke keTalAka mAsikAmAMthI sArAM citrA ghaNIvAra IzadApUrvaka kapAI gayelAM jovAmAM Ave che. kAlejamAM abhyAsa karanAra vidyArthI pAsethI AthI vadhAre sArUM vartana heAvAnI AzA rAkhavAmAM Ave, o ke koI vidyArthI e rIte patrane phADatA ke bagADatA jovAmAM AvyA nathI, ke tevI bAbatamAM eka paNa pArTa thayA nathI. navIna suMdara sAmayika ke mAsika prakaTa thAya tene phaMDanA pramANamAM vAcanAlayamAM sthAna ApavAmAM Ave che. mahAvIra sTuDanTsa yuniyana, A maMDaLanI sthApanA saMsthAnI zarUAtathI ja thaI che. vidyArthIo aMdara aMdara judA judA vibhAganA maMtrIonI cUMTaNI kare che ane AMtara vahivaTamAM pUratI sahAya kare che. maMDaLanA maMtrIo suzikSita vidvAneAne bhASaNA mATe avAranavAra khelAve che ane judA judA viSayA upara aMgrejI temaja gujarAtImAM carcA gAThave che. vidyArthIo vacce arasaparasanA saMbaMdha khIle ane te lAgaNI sadaMtara rahe tene mATe navA navA prasaMgeA UbhA karI tene chUTathI lAbha le che. pravAsa e keLavaNI tathA jIvananuM eka ghaDatara gaNAya, e khInAe hajI ApaNuM jUja aMze dhyAna kheMcyuM che. pAzcimAtya dezomAM A viSaya mahattvanA gaNAya che. pravAsane jarUrI uttejana ApavuM ghaTita che, sthAnika jovAlAyaka sthaLAe vidyArthIo avAranavAra jAya che ane AvA paryaTanamAM temane ghaNA rasa paDe che ane ghaNuM jANavAnuM maLe che. saMsthA taraphathI ceAjavAmAM AvatA meLAvaDAomAM vidyArthIonA utsAha prazaMsApAtra che. vatRtvazaktinI khIlavaNI, paspara saMgatimAM svazaktinI kiMmata, janasvabhAvanA abhyAsa ane sevAbhAvanI emAM je lhANa levAya che te jarUra samajavA ceAgya che. vidyArthIe jAte AvA prasaMgeA upasthita kare e vadhAre AnaMdanI vAta che. rAjakIya, sAmAjika, dhArmika viSayeA para bhASaNazreNIo gAThavAya che. daravarSe vakatRtva temaja ramatagamatanI harIphAi geAThavavAmAM Ave che. vidyAthImaMDaLamAM sAta DA. nagInadAsa zAhe navuM cetana rahyuM hatuM ane maMDaLanI pravRttine vadhu vegavaMta banAvI sane 1927 thI dara varSe pratiSThita gRhasthane maMDaLanA pramukha cUMTavAnI prathA zarU karI. AvA pramukheAnI zubha nAmAvaLI nIce mujaba che. 1939 mAM vidyArthImaMDaLane vadhu pragatimAna banAvavA aMdhAraNu krIthI ghaDavAmAM AvyuM. hAla maMDaLanA pramukha zrIyuta cImanalAla cakubhAI zAha, ema. e., elaela. bI., solisiTara che.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya rajata mahotsava smAraka graMtha 1 * . * che ? * * * * " : : * * * * : jamA , (R * EUR che. ka, tii . : jo 1 che ke ke, ka , - ' .' ' ja '': #. vidyArthIo ane vidyAmaMDaLanA hoddedAre 1941-42
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 sane 1915-] pacIsa varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla maMDaLanA pramukha 12-28 zrI. sArAbhAI hAjI, bAraeTale, ema. ela. e. 1928-29 oNphesara pI. e. vADIA, ema. e. 1929-30 zrI. makanajI juThAbhAI mahetA, bAra-eTa-le. 1930-31 zrI. kasturabhAIlAlabhAIzaTha, ema. ela. e. 1931-32 mI. ema. sI. cAgalA, bI. e. (ekasapharDa); bAra-eTa-le. 1932-33 revanDa jona mekenjhI, ema. e. 1933-34 nyAyamUrti harSadabhAI dIveTIA, ema, e., elaela. bI. 1934-35 zrI. kanaiyAlAla munazI, ema. e. elaela. bI. 1935-36 zrI. ke. epha narImAna, ema. ela. e. 1936-37 zrI. sarojInI nAyaDu 1937-38 zrI. vIThThala nArAyaNa caMdAvarakara. 138-39 zrI. maNIlAla bAlAbhAInANAvaTI, ema. e., elaela. bI. elDa beyajha yunIyana. A maMDaLanI sthApanA sane 128 mAM nIcenA uddezathI karavAmAM AvI hatI. (1) vidyAlayanA jUnA ane cAlu vidyAthIo vacce arasaparasa maLavAnI taka ApIne bhAIcAre tathA sAmAjika saMbaMdha vadhAre. (2) vidyAlayane saMbaMdha dharAvatI bAbatamAM rasa keLava ane vadhAravA temaja, (3) AkhI jaina kemanA aikya ane unnatimAM vadhAre kara. te vakhatanA maMtrIo zrIyuta cImanalAla parIkha ane zrIyuta amRtalAla zAhanA prayAsathI A maMDaLe sabhya vadhAravAnuM sAruM kArya karyuM hatuM ane vidyAlayanI vyavasthApaka samiti upara A maMDaLa taraphathI eka pratinidhi rahe te mATe khAsa prayatna karavAmAM AvyA hatA. hAla jAnA vidyAthIomAMthI cha bhAIo vyavasthApaka samiti upara che. keTalAMka varSothI A maMDaLanI pravRtti zithila banI hatI. pharIthI 1939 mAM enI pravRttio sajIvana karatAM hAla A maMDaLanI vyavasthApaka samitinI cUMTaNI paNa karavAmAM AvI che. A samiti sAta sabhyanI rAkhavAmAM AvI che ane pramukha che. jayaMtilAla suracaMdra badAmI, pIeca. DI. che. muMbaImAM ane muMbaI bahAra vasatA vidyArthIo mATe vArSika lavAjama rU. 1 rAkhavAmAM AvyuM che. A maMDaLa ApaNu vidyArthI baMdhuo mATe Unemployment Bureau, Information Bureau jevI janAo hAtha dharavAnI umeda rAkhe che. sAhityapravRtti A saMsthAne eka uddeza "sarakRta, prAkRta, gujarAtI, hiMdI vagerenuM sAhitya, abhyAsa tathA pracAra mATe taiyAra karAvavuM, pragaTa karavuM ane tene saMgraha kara heI saMsthA pagabhara thatAM teramA varSamAM A dizAmAM kAma zarU karyuM. jene skolara zrIyuta rasikalAla choTAlAla parIkha, bI. e.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ para zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [saMvata 11ne sane 1927mAM be kArya soMpyAM zrI hemacaMdrAcAryakRta kAvyAnuzAsana grantha je alaMkAra zAstramAM advitIya sthAna bhogave che tenuM mULa zuddha taiyAra karavA, te paranI alaMkAra cUDAmaNi ane viveka TIkAo mULa taiyAra karavA te para vivecananI neTa lakhavA, granthakartAnA alaMkAra vaSayapara upaghAta lakhavA, temane TharAva karIne kArya soMpavAmAM AvyuM ane sevA badala temane mAnavetana (onareriyama) ApavAno TharAva karyo. A rIte yunivarsiTImAM calAvavA yogya jaina sAhitya taiyAra karAvavAne A saMsthAne uddeza pAra pADavAnI zarUAtanAM pagaraNa mAMDyAM. te ja vakhate kavi dhanapALane tilakamaMjarI grantha je saMskRta gadyasAhityamAM apUrva sthAna bhegave che, jenI sarakhAmaNI bANabhaTTanI kAdaMbarI sAthe thAya che ane jenuM zabdacAturya vidvAnone mugdha kare che. tene mULa noMdha ane upANaghAta sAthe taiyAra karavAnuM kArya paNa te ja vidvAnane soMpavAmAM AvyuM. A pachavADenA granthanuM kArya te zrI. parIkhe hAthamAM laI zarU karyuM nahi. te kArya haju sudhI anAraMbha sthitimAM rahyuM che, paNa kAvyAnuzAsananuM kArya emaNe pUrNa gaMbhIratAthI AdarI dIdhuM. aneka prate ekaThI karI mULa ane TIkA taiyAra karyo, jema karavAmAM temaNe pAMca varSa lIdhAM. tyArapachI tenA para temanA sahayogI kAryakartA che. Athavalee mATI neTa aMgrejImAM lakhI ane pite upaghAta ane graMthakAra zrImAna hemacaMdrAcAryanA jIvana ane lekhana pravRtti para khAsa lekha lakhyo ane A rIte eka bAjue mukaNanuM kArya tyAra pachI be varSe raste cahyuM ATalI DhIla thavAnAM be kAraNe hatAM. zrIyuta rasikalAla parIkhanI vividha pravRtti ane zArIrika upAdhi. chatAM A grantha meDe meDe paNa advitIya taiyAra thaye enA mULa granthane eka vibhAga alaga chApavAmAM AvyuM. tenA para ATha jAtanI anukramaNikAo taiyAra karI chapAvavAmAM AvI. A prathama bhAganA pR. 606 thayA. bIjA bhAgamAM gujarAtane hemacaMdrAcArya sudhIne ItihAsa chapAvyA ane kAvyAnuzAsana graMtha para aMgrejI neMdha vivecana vagere che. Athavalee taiyAra karyA. bIjA bhAganA A aMgrejI mudraNanA pR. 606 thayA. (ItihAsa vibhAganA pR. 330 ane neTsa vibhAganA pu. ra76) AvI rIte bane bhAge maLIne kAvyAnuzAsana granthanI pUrNAhuti sane 197 nA saMsthAnA trevIzamA varSamAM thaI daza varSe A kArya thayuM, paNa ati suMdara thayuM, AzA rAkhI hatI te karatAM paNa sAruM thayuM ane vidvanmAnya thayuM. enA para alaMkArazAstranA niSNAtoe bahu UMce abhiprAya batAve che ane enAM avakane (rivyu) bahu prazaMsApAtra zabdomAM maLatAM rahyAM che. alaMkArane khAsa viSaya che ane te saMbaMdhamAM abhyAsI hoya te ja tenA para abhiprAya ApI zake che. tevA abhiprAye jyAre anukaLa Ave tyAre saMsthAne AvA kAryo karavAmAM uttejana maLe che ane AvAM kAryo bhaviSyamAM hAtha dharavA preraNA thAya che. zrIyuta rasikalAla parIkhe sAmAnya mAnavetana laI sAhityanI bhAre sevA karI che ane saMsthAnA eka udezane eka vibhAga pAra pADavAmAM pitAne phALo Ape che. AvI rIte yunivarsiTImAM praveza pAmela ardhamAgadhI sAhitya mULa TIkA ane neTsa vivecana sAthe taiyAra karI karAvI prakaTa karavAnI A saMsthAnI bhAvanA che. temaja gujarAtI rAsa
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane 1915-10] pacIsa varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla para sAhityanI saMkhyA cAraso cArase pRSThanA lagabhaga 300 pustaka thAya teTale jene vistAra che te taiyAra karAvI prakaTa karavAnI che. te A prathama paccIzImAM te bhAvanAnA sthAne ja rahyuM che. mAnavetana ane sudraNa kharcane aMge A banne bhAgamAM rUA. pa017-5-0 nuM kharca thayuM che. lagabhaga lAgata kiMmate vecatAM enI 80 nakala pacIsa varSanI Akhara sudhImAM khapI che. vidyAbhyAsaMga janatAmAM keTaluM che tene khyAla Ape tevI A bAbata che. zrI hemacaMdrAcAryanA gazAstra graMthanA prathamanA cAra adhyAya jemAM vrata niyamane, mArganusArInA guNone ane zrAvaka dharmane vistAra che tenA mULa ake ane tenuM gujarAtI avataraNa zrI khuzAladAsa jagajIvanadAsa pAse taiyAra karAvI, pacIzamAM varSanI Akhare chapAvyuM. tenA mudraNanA pRSTha 212 thayA che. vidyAthInA paThana pAThana mATe A graMtha taiyAra karavAmAM AvyuM che. kumArapALa mahArAjA e graMthanA mULanuM paThana dara prabhAte dAtaNa karavA pahelAM karatA hatA ane kalikALa sarva emanA upayoga mATe A Akhe grantha taiyAra karyo hate. zrI haribhadrasUrinA 3ra aSTaka mULa ane taiyAra karele gujarAtI anuvAda paNa eja uddezathI taiyAra karAvI pacIzamA varSanI Akhare chapAvavAmAM-pragaTa karavAmAM Avela che. emAM 32 achake che. enAM pRSTha 116 thayA che. A banne graMthanI kiMmata 0-8-0 ane 0-4-0 rAkhavAmAM AvI che. pAnapAThana vakhate e banne graMthane khUba upayoga thAya che. paMDitajI enA para vivecana kare tyAre moTI TIkAo ke mUlyavALA graMthe dareka vidyArthIne hAthamAM ApI zakAtAM nathI. te vakhate A laghu pustikA agatyanI jarUriyAta pUrI pADe che. eja pramANe zrImadyazavijaya upAdhyAyane "jJAnasAra" taiyAra karI bahAra pADavAnI saMsthAnI murAda hatI, paNa saMsthAnA bhUtapUrva paMDita bhagavAnadAsa harakhacaMde jevA AkAramAM e graMtha-mULa ane anuvAda joIe te chapAvyuM ane sAthe upAdhyAyajIne pitAne gujarAtI Ta paNa chApe eTale e graMthane taiyAra karI pragaTa karavAnuM kAma baMdha rAkhyuM che. uparanI paddhatie zrI uttarAdhyayana sUtra mULapATha ane mAtra anuvAda sAthe taiyAra karavAnuM pacIzamA varSanI Akhare AdarI dIdhuM che. tyArapachInA samayamAM e kArya bahAra paDaze evI AzA che. ATalI sAhityasevA banI che. ghaNuM banI zake te saMbhava che. khAsa karIne gujarAtI ane ardhamAgadhInA sAhityanuM kAma karavA jevuM che. jene gujarAtI sAhitya cAlu prAcIna gujarAtI sAhitya karatA pacAsa gaNuM ane mukhyatayA vyavahAru hovA chatAM ene dhArmika sAhitya gaNI ene mATe anyAya cAlu ja che ane te dUra karavAne upAya ene prakaTa karI enI mahattA batAvavAnuM che. "AnaMda kAvyamahedadhinA mAtra ATha bhAga prakaTa thayA te atyAre bI. e. ane ema. enAM pAThyapustaka thAya che. eTale ApaNuM sAhityanI avagaNanAne aMge karavA karatAM e zuM che ane ene vistAra keTale meTe che e batAvavuM e ja ene yogya sthAna apAvavAne sAde ane sIdhe upAya che. hajAre graMtha chapAvavAnI vizALa janA AvI saMsthA zarUAtamAM na upADI zake te samajAya tevuM che, paNa have je ene madada maLe ane enAM cakane tela UMjavAmAM Ave te e ghaNI
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya (saMvata 19LagatithI zIghayAna ke relavene vege UpaDI AgaLa vadhI zake tema che teTalI TIkA A sAhityanA itihAsane aMge vakhatasaranI, preraka ane jarUrI che. AcArya vijayavallabhasUri mahArAja ane pUjya pravartaka zrI kAMtivijyajI mahArAja muni mahArAja zrI valabhavijyajI (pachI zrI vijayavalabhasarijI) A saMsthA sthApana karavAnI rUparekhA doravA prathama saM. 1969 mAM muMbaI padhAryA. be cAturmAsa carcA karI rUparekhA kerI ane saM. 1971 nI zarUAtamAM vihAra karI gayA. e bALabrahmacArI navayuganI jarUrIAta samajanAra anya samAjonA vikAsamArganA bArIka abhyAsIe pitAnI tIvra najarathI sAmAjika unnatinI aneka nADe pakaDI lIdhI che ane jyAM jAya tyAM keLavaNInAM kAryane khUba mahattva ApatA rahe che. . saMsthAnI sthApanA pachI teozrI tathA pravartaka zrI kAMtivijyajI mahArAja bIje ja varSe saMvata 1973mAM muMbaI cAturmAsa mATe padhAryA. teoe saMsthAnI AMtarika vyavasthAne bArIka abhyAsa karyo, aneka sUcanA karI ane saM. 1973nI muMbaInI jAherajalAlIne prasaMga hAtha dharI saMsthAmATe sthAyI makAna karavAne sadupadeza karyo. te vakhatanA kAryavAhakenA suprayAsathI tA. 14-1918 sudhImAM makAna phaMDamAM lagabhaga rUA. 1,30,000nI rakama bharANuM ane trIjA varSa (1118)nI Akhara sudhImAM te rakama paikI rU. 9,474 vasUla thaI gayA. A rIte saMsthAnI sthiti kAyamI thavAne prasaMga prApta thaye. banne pUjya munivarenI hAjarIthI saMsthAne gati maLI. e prasaMge munizrI hanavijyajI (pachIthI upAdhyAya) ane muni zrI lalitavijyajIe paNa saMsthAnI pragati mATe sAre prayAsa karyo. muni zrI lalitavijyajI saMsthAnA makAna uddaghATana vakhate hAjara rahyA ane saMsthAnA kAryamAM preraNA karI. teo te vakhate munirAja hatA, pachI AcArya thayA. AcArya vijayavallabhasUrijInI IcchAne mAna ApIne teoe paNa saMsthAmATe bahu sevA upadezadvArA karI che ane saMsthAnA navamA varSamAM te paMjAbathI muMbaI sudhIne maTe vihAra karyo hato ane saMsthAnA makAnanI uddaghATana kriyA vakhate muMbaImAM hAjara hatA. - pUjyapAda pravartaka zrI kAMtivijayajIne A saMsthA taraphane prema anekavAra vyakta thayuM che. temanI vRddha umare temane saMsthA mATe utsAha vahevAru bhASAmAM dAkhalA dalIla sAthe upadeza ane janaraMjananI addabhuta zailI temane mATe keIne paNa mAna upajAve tevA hatA ane atyAre nevuM varSanI AsapAsa vaya thavA AvyuM che chatAM e ja utsAha ane vega cAlu che. emaNe e banne cAturmAsamAM te suMdara upadeza karyo ane saMsthAmATe preraNuM karI, paNa te uparAMta tyAra pachI paNa saMsthA mATe aneka sUcanAo teozrI vakhatevakhata karatA rahyA che. AcAryazrI saMsthAnA dazamA varSa (1925-26) mAM lAheramAM AcArya thayA. tyAra pachI sa. 1985 saMsthAnA paMdaramA varSamAM (sane 1928-29) mAM AcAryanI padavI sAthe muMbaI padhAryA. temaNe saMsthAnA madhyagRhamAM zrI AtmArAmajI mahArAjanI jayaMti prasaMge (jeTha suda 8) je addabhuta vyAkhyAna karyuM te sAMbhaLavA traNa hajAra manuSyanI medanI maLI
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915--40] pacIza varSanI kAryavAhInA saMkSipta ahevAla pa hatI ane leAkeA temanI vicAraspaSTatA ane kahevAnI zailIthI mugdha thaI gayA hatA. A vakhate teozrI saMsthAnA makAnamAM traNa divasa rahyA, vidyArthIone potAnI hAjarInA lAbha ApyA ane saMsthAnA vahIvaTanA jAte abhyAsa karI keTalIka upayAgI sUcanA karI. te prasaMge je zuda 10 ne rAja temanuM sAmaiyuM thayuM te muMbaInA jaina itihAsamAM ajoDa kahevAya che ane ATalA varSa pachI paNa jeone tenuM smaraNa che te ati anumehanA ane AnaMdathI tene yAda kare che. AcAryazrInA upadezamAM zAMtinI chAyA cAlu hAya che, temanA vivecanamAM vyavahAra ane nizcayanA samanvaya dekhAya che ane temanI vicArazreNI pAchaLa anubhava ane samatAnI chAyA taravaratI dekhAya che. A cAturmAsamAM aneka meLAvaDA ane vyAkhyAne thayA. saMsthAnA kAryavAhako tathA vidyArthIoe tene pUratA lAla lIdhe. teozrInI sthiratA tA gADIjI mahArAjanA upAzrayamAM (pAyaSunI) hatI, paNa saMsthA para temanI amidRSTi kAyama hatI. saMsthAnA janma pachI teozrInI muMbaInI A khIjI mulAkAta hatI. trIjI ane A itihAsamAM chellI mulAkAta saMsthAnA maMdiranI pratiSThA prasaMge saM. 1991 nA saMsthAnA vIzamA varSamAM thaI. te prasaMge teozrI mAgha mAsamAM muMbaI padhAryA, pratiSThA mahAtsavamAM bhAga lIdhe ane saMsthAmAM pAMca divasa rahyA e saMbaMdhI vigatavAra ahevAla agAunA vibhAgamAM AvI gayA che. e vakhatanA muMbaInI janatAnA utsAha bhAre hatA, AkarSaka hatA ane manapara chApa pADe tevA hatA. saM. 1992 nA mAgazara mAsamAM teozrI muMbaI cheDI paMjAba tarapha vihAra karI gayA. hAla paMjAbamAM vicare che. saMsthAnI prAthamika carcA mATe ekavAra uparA uparI be varSa muMbaimAM cAturmAsa karavA uparAMta te saMsthAnI sthApanA pachI A rIte traNa vakhata muMbaI padhAryA. have te vRddha vaya ane vihAranI muzkelI jotAM tenuM saMsthAmAM darzana thavuM muzkela gaNAya. te zubha AMdelanA mAkalyA kare che ane saMsthAne aMge je paristhiti thAya tenA samAcAro vAMcI keI vAra sUcanA kare che. teone navayuganA vikAsa upara bharAMsA che, tenA kudaratI eka keLavaNI ane vijJAna tarapha che ane tenI upadezapati mArgapara laI AvanAra, asarakAraka ane mArmika hAI te navA yugane ane prAcInAne eka sarakhI rIte rastApara lAvI zake che. saMsthApara temanA upakAra cAlu che ane teezrInA nAmanirdeza ane guNAnuvAda vagara saMsthAnA itihAsa adhurAja rahe tethI A prakaraNamAM e saMbaMdhI khAsa ullekha karyAM che. A uparAMta munirAja zrI puNyavijayajI saMsthA taraph khUba mamatA rAkhe che, sUcanA kare che ane preraNA Ape che. sadgata sanmitra kapUravijayajI mahArAja A saMsthAnA vikAsamAM khUba zraddhA rAkhatA hatA ane vAraMvAra sUcanA karatA hatA. A uparAMta aneka sAdhu munirAjoe A saMsthAne apanAvavAmAM upadezadvArA phALA ApyA che tenI noMdhA levAnI azakyatA jAhera karI A AnaMdaprada itihAsa pUrA karI bIjA vibhAge tarapha prayANa karIe. prakIrNa saMsthAnuM stara. saMsthAnA rekarDa ghaNA vadhatA jAya che. atyAre te mATe rUma zake che. ThAva pramANe traNa varSanA vAucara rAkhavAnA che, chatAM pacIze varSanA kula vAucara, rIsITAnAM kAunTara, ceka yukrenAM
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [saMvata -hA kAunTare, cAlu rasInA kAunTare, benkanI pAsabuke ane Avela patre ane lakhelanI kepIo jALavI rAkhI che. mAtra zarUAtanA prathama varSanA riporTanI ekaja nala saMsthAnA daphatare rahI zakI che. TharAva pramANe tenI pacIza rAkhavI joIe te banI zakayuM nathI. sadara nakala barAbara jaLavAI rahe teTalA mATe tene tIjorImAM rAkhavAmAM AvI che. A uparAMta vidyArthInA janarala rajIsTara, varSa ane karmavAra rajIsTara, chamAsika riporTa, dareka vidyArthInI naMbaravAra kaIle, meLa, khAtAvahI, saravaiyA, meMbarenAM lIsTa vagere sarva daphatara mejuda che ane emAMnI kaI cIja keI jevA mAge te saMsthAmAM rahI temane te vinAsaMkece batAvavAmAM Ave che. yugabhAvanA saMsthAnA vidyAthIoe jyAre jyAre navayuganI bhAvanA piSavA ke rASTrIya bhAvanAne sahAya karavA paravAnagI mAgI che tyAre tyAre temane vagara saMkoce rajA ApavAmAM AvI che. saMsthAnA paMdaramA varSamAM vidyAthIe paravAnagI laI dezanI caLavaLamAM joDAyA hatA ane tyAra pachI e bhAvanAne poSaNa maLe tevA aneka prasaMge emane sahAya karavAmAM AvI che. dezanetAonAM bhASaNe, rASTrasevakene saMparka ane vicAravinimayanA aneka prasaMge vakhatevakhata javAmAM ane piSavAmAM AvyA che. saMsthAne A eka rASTrIya bhAva tarapha bahu sArI rIte cAlu rahyo che. meDikala lAIna saMsthAmAM dAkatarI lAInane abhyAsa karanAra vidyAthIone paNa levAmAM Ave che tenA saMbaMdhamAM saMsthAnA agiyAramA varSamAM (1925-26) mAM carcA utpanna thaI keTalIka tapAsa karavA mATe (1) . TI. e. zAha, epha. Ara. sI. esa., (2) De. cImanalAla zraka, DI. e. ema. esa, (3) De. nAnacaMdabhAI medI, ela. ema. enDa esa. ane (4) zeTha maNalAla motIlAla muLajInI tapAsa karI riporTa karavA samiti nImI. tA. 20-10-1925ne reja vyavasthApaka samitie sarvAnumate te riporTa para TharAva karyo ke "riporTa upara vicAra karatAM zrI mahAvIra jainavidyAlayanA keTalAka vidyAthIe dAktarI lAInane abhyAsa kare te bAbatamAM kamiTIne kAMIpaNa pheraphAra karavAnI jarUra lAgatI nathI. A carcA cAlatI hatI te vakhate saMsthAnA makAna bAMdhavAnuM kAma cAlatuM hatuM. carcA ugra svarUpa ke beTe AkAra na le te jovAnuM kArya vyavasthApaka samitinuM hatuM. kAMIka citA upajAve te A prasaMga vyavasthApaka samitie pAra pADyuM tenI neMdha A itihAsamAM lIdhA vagara rahIe te ItihAsa adhUrI rahI jAya. bAkI te vakhate saMsthAne aMge keTalIka aTapaTI TIkAo thaI hatI ane saMsthAnuM vahANa DAmADoLa sthitimAM AvI gayuM hatuM. aMte sarva ThIka thaI gayuM ane cAlu nirNaya karelI paristhitine tAbe thavAmAM samAjanuM hita ane zreya che te vAta kAyama rahI ane saMsthA tarapha ulaTI lekaruci vadhI e vAta noMdha karavA lAyaka che. A cacane aMge saMsthAnA riporTamAM ghaNI ja TUMkI noMdha levAmAM AvelI che ane dastare paNa bahu alpa hakIkata che, e vAta ghaNI arthasUcaka che.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [ saMvata 1971-6 cAlu prayatna rAkhavAnI jarUra che. dareka mANasane sArA mAThA prasaMge jarUra vakhA vakhata Ave che. saMsthAne cAlu sahAyanI jarUra che e vAta jo janatAne ThasAvavAmAM Ave ane have te vidyAlayanA bhAvukA ThAma ThAma paheAcI gayA che te A vAta lakSyamAM le, teA cAlu khAtAmAM pazu sArI utpanna thAya. cAlu khAtA naM. 2. saMsthAnA sattaramA ane aDhAramA vArSika riporTamAM eDiTaroe saMsthAnI nANA saMbaMdhI sthitipara nukatecInI karI hatI. temaNe petAnA pArTamAM jaNAvyuM hatuM ke saMsthA hastakanA TrasTa phaMDAnuM rokANu jotAM mULa rakama sAme rAkANeA pUratAM nathI. temanA mata pramANe TrasTa phaMDAnAM rokANa alaga hAvAM joie. (sattarame vArSika riporTa pR0 34 thI ). keTalIka noTA eche bhAve vecANI hatI ane saMsthAne cAlu nukasAnamAM kAma karavuM paDatuM hatuM. A sUcanA upara vyavasthApaka samitie turata dhyAna ApyuM. aDhAramA varSamAM phaMDa ekaThuM karavA eka samiti nImavAmAM AvI (tA. 2-4-1933). ane khAsa karIne zeTha raNacheDabhAi rAyacaMda tathA / . nAnacaMdra kasturacaMda meAdInA prayAsathI ane rA. sA. zeTha ravajIbhAI sAjapALanI udAra zarUAtathI A phaMDa khUba phAlyuMphUlyuM. samitie A navA cAlu kuMDa ( naM. 2 ) mAM rUpI eka lAkha ekaThA karavAnI dhAraNA rAkhI hatI ane A khAsa samitinA prayAsathI ogaNIzamA varSa (1933-34) mAM rUA. 43,9833 vasUla thayA, vIsamA varSamAM rUA. 33,164) vasUla thayA ane tyAra pachInA varSamAM vadhIne pacIzamA varSanI Akhare e phaMDanI rakama rUA. 1,07,918 nI thaI che. haju e phaMDa baMdha karavAmAM AvyuM nathI, enA havAle pADavAmAM AnyA nathI, paNa enI rakama tA cAlu vaparAzamAM ja che. A rakamanA havAlA paDatAM vaTAva khAte rakama leNI paDe che tenA tA nikAla thaI jaze, paNa pAchI dara varSe vaTAva khAte rakama mAMDavI paDe che te khAkhata vicAravAnI tA rahero. samitinA prayAsathI ane sabhyA tathA anya baMdhuenA sahakArathI saMsthApara kAyadesara je javAbadArI TrasTAne aMge hatI te pUrI thaI, samitie suMdara kArya karI saMsthAnA pADha manAnye ane zeTha raNachoDabhAI rAyacaMda Adi baMdhuoe eka lAkha meLavI ApavAnI pratijJA pUrI karI, eTaluM ja nahi paNa emAM zikhara caDhAvyuM e ati abhinaMdanapAtra hakIkata che. A cAlu phreMDa naM. 2 mAM daravarSa 18 mA varSathI 25 sudhI keTalI utpanna thaI tenI vigata pariziSTamAMthI malaze. pacIzamA varSanI Akhare A khAtAmAM kula utpanna keTalI thaI tenA AMkaDA tyAMthI maLaze ane upara jaNAvyuM tema te rakama (rUA. 1,07,918) nI thAya che. paracuraNa khAtAe. A sivAya saMsthA hastaka nAnAM nAnAM paracuraNa khAtAMo che. dA. ta. lAI prerI-pustakAlaya, yunivarsiTI sAhitya, hIsTarI opha TerIpha pablikezana khAtuM, dhArmika zikSaNa sahAya khAtuM vagere. evA evA pratyeka khAtAmAM vigatavAra Avaka saravALe paccIze varSamAM keTalI thaI tenA samuccaya saravALA pariziSTamAM jovAmAM Avaze, te parathI jaNAze ke AvI paracuraNu sahAyanI kula
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ sana 1915-] pacIza varSanI kAryavAhInA saMkSipta ahevAla rakama pacIza varSamAM rU. 24,910-15-2 thaI che. AmAM derAsara khAtuM gaNavAmAM AvatuM nathI. derAsara khAtAne sarva kharca saMsthAmAM kharca khAte udhAravAmAM Ave che ane Avaka derAsara mATe, jIrNoddhAra mATe athavA AbhUSaNa mATe kharcavAmAM Ave che. AthI derAsaranI Avaka saMsthAnI Avaka sAthe zarUAtathI ja bheLaseLa thavA devAmAM AvI nathI. A paracuraNa khAtAnI sadara rokaDa rakama upAMta saMsthAne pustako tathA vastuo bheTa maLyAM che tenI rekaDamAM gaNanA karavAmAM AvI nathI. makAna phaMDa. saMsthAnA trIjA varSathI ja saMsthA mATe potAnuM makAna karavAnI jarUra lAgI, kAraNa ke makAnanI sthiratAmAM ja saMsthAnI sthiratA che e vAtane sArvatrika svIkAra thaye. eTalA mATe saMsthAnA trIjA varSa (sane 191-8) mAM AcAryazrI vijayavallabhasUrinA AzIrvAdathI teonI hAjarImAM A phaMDanI zarUAta karI. A phaMDa mATe bIje mATe prayAsa dazamA varSamAM karavAmAM AvyuM. trIjA varSathI dazamA varSa sudhImAM A kuMDa khAte kula rU. 2,31,842-2-9 nI Avaka thaI temAM prathama prayAsamAM rUA. 1,4148-4-0 thayA ane bIjA prayAsamAM rUA. 90,354-14-9 thayA. tyAra pachI e kaMDa cAlu rAkhavAmAM AvyuM che. pacIzamA varSanI Akhare rUA. 2,62,698-10-11 e phaMDamAM vasUla thayA che. jyAre mAlakInA makAna khAte rUA. 4,30,325-13-6 nI rakama khecAya che. ja pratyeka varSe makAna mAM keTalI rakama vasUla thaI che tenI vigata pariziSTamAM batAvI che. makAnanA bhADA dhAryA karatAM kamatI AvavAne pariNAme dhArI Avaka thaI nathI, paNa saMsthAnA vidyArthIonuM Arogya vadhe tevuM makAna, derAsara, bhASaNagraha ane sarva sAmagrI sAthe sAMpaDyuM che e ghaNuM seteSanI vAta che. makAna phaMDane aMge jaina janatAe sAre javAba Ape che ane AzA rahe che ke te khAtAmAM lagabhaga ekalAkha sIttera hajAranuM devuM (ceksa rakama belIe te rU. 1,67,622-7) rahe che te koI vakhata janatA vasUla karI Apaze. draDha khAtAnI rakama A makAna baMdhAvavAnA kharcamAM vaparAI che, tethI jyAM sudhI e rakamanAM alaga rekANe na thAya tyAMsudhI te saMsthAnA makAnamAM rokAyelAM che ema gaNavAnuM che. samuccaya Avaka. A rIte lavAjama khAtA vigeremAM nIce pramANe samuccaya Avaka pacIza varSamAM thaI lavAjama 2,63,890-0-0 cAlu na. 1 1,20,70-1-0 cAlu na. 2 1,07,918-0--0 makAna phaMDa 2,62,698-10-11 sthAyI 14,881-0-2 paracuraNa - 24,910-15-2 rU. 7,95,018-11-1
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [ saMvata 1lAe rIte janatAe saMsthAne rUA. 75,018-11-1 pacIza varSamAM ApyA che. e uparAMta pacIza varSamAM saMsthAne rU. 1,51,664-2-9 TrasTa phaMDanA maLyA che tenI vigata A ahevAlamAM saMpUrNa bAbate sAthe ApI che. TrasTanI mULa rakama saMsthAne janatAe ApI che eTale bahArathI rokaDa rakamanI madada saMsthAne pacIza varSamAM rUA. 942682-13-10 nI thaI gaNAya. pedA karelI Avaka. A uparAMta pacIza varSamAM vidyAthI lena riphaMDamAM sarathAne rUA. 1,33,090-14-3 pAchA maLyA che. vigata upara AvI gaI che ane pratyeka varSanI riphaMDanI rakamanI vigata pariziSTamAM batAvI che. A te karela kharca pAcho maLe eTale ene janatAe Apela rakama na kahevAya. bhADAnI Avaka-saMrathAnA makAne thayA pachI dukAna ane rahevAsanAM makAnanA bhADAnI Avaka dara varSe keTalI thaI che, tene aMge dara varSe myunisipala bIla ane riperane kharca keTale thaye che tenA AMkaDA pariziSTamAM batAvyA che. enI cekhI Avaka rU. 1,33,580-0-9 pacIza varSamAM thaI che te saMsthAe utpanna karela Avaka che. saMsthAnA nANA sarakArI jAmInagIrI athavA mAragejamAM rokyA hoya tenA vyAjanI rakama daravarSe Ave tenI Avakane saravALe, temAMthI TrasTane majare Apela vyAjanI rakama ane e prakAranI DIvIDanDa ke vyAjanI AvakanI vigata varSavAra pariziSTamAM batAvI che. saMsthAnI pitAnI vyAjanI Avaka keTalI nAnI che tene khyAla te uparathI Avaze. janatAe Apela ane saMsthAe utpanna karela AvakanI vigata samuccaye nIce pramANe thAya che. lavAjama (25 varSamAM) 2,63,890-1-0 vyAja papa25-12-1 cAlakhAtuM naM. 1 , 1,20,72-1-0 bhADuM 2,09,140-6-1 che ne. 2 ru 1,07,918---0 lena riphaMDa 133, 022-6-4 zeTha vADIlAla sArAbhAI 1,00,000-8-0 peiMga tathA TrasTa sthAyI phaMDa (25 varSamAM) 14,881-9-0 vidyArthI phIjha 1,5,844-1-0 makAnakuMDa (25 varSamAM) 2,62,698-10-11 5,03,264-9-6 paracuraNa , 24,910-15-2 85,018-11-8 uparanI rakama uparAMta TrasTanI rakame AvI che, tene ulekha alaga karyo che. temAM mULa rakama rUA. 1,51,664-2-9 nI AvI che, tene umere uparanI rakamamAM karavAnuM che. TrasTanA vahIvaTa, dAnanI rakamamAM mULa TrasTanI rakama vadhAratAM saMsthAne maLelI kula rakama rUA. 10,46,682-13-10nI thAya che.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-40 ] pacIza varSanI kAryavAhInA saMkSapta ahevAla pa AvI rIte jaina kAmanA udAra dIlanA baMdhuee A navayuganI sAmAjika saMsthAne lAkhA rUpI ApyA che ane te rakameAnI madadathI eNe riphaMDa meLavI, bhADuM upajAvI, vyAja upajAvI emAM vadhArA karyAM che. lavAjama bheTa ane phaMDAnI rakamanA saravALA moTA thAya che, paNa te pacIza varasanA che e rakama yAgya gaNAya, paNa jaina samAjanI keLavaNInI bhUkha jotAM AchI gaNAya. saMsthA mAgyA kare che ane karaze, chatAM jaina kAme tene je madada karI che, vagara saMkoce hAtha laMmAnyA che te mATe tenA AbhAra mAnavAnA ja rahe che, pArasI kAma sivAya bIjI koI kAma AvA udAratAnA satata jharAnI AzA na rAkhe. ame mAgIe, preraNAmATe koI vAra cImakI paNa lagAvIe, ane keI vAra gRhastha varganI TIkApaNu karI besIe, paNa chatAM jaina kAma udAra che, kadaradAna che ane ApavAmAM pAchuM vALI jotI nathI e tA vagara saMkAce svIkAra karyA vagara rahevAya tema nathI. havvu dhaNuM mAgaNuM ane tame Apaze tenI khAtarI che. karela dAna mATe AbhAra mAnavAnA che ane AnaMdermi batAvavAnA A prasaMga cheH kharaca. -- saMsthAnA kharcanA mukhya traNa bhAga pADI zakAya : (1) bahuAranA kharce, kAlejamAM abhyAsanI phrI, pustaka kharca, dhArmika zikSaNa, (2) aMdaranA kharce : bhAjana kharca, rIDIMga rUma, gemsa, davA, divAbattI, bichAnA vigere. (3) vahIvaTI kharca : jemAM pagAra, sTeja, eDiTa, derAsara kharca, chapApaNI, sTezanarI ane TelIphona vigerenA kharcanA samAveza thAya che. A uparAMta bahAragAma abhyAsa karatA vidyArthIne leAna ApI tenI vigata alaga che. te uparathI jovAmAM Avaze ke prathama varSamAM phInA kharca rUA. 1881-5-3 thayA hatA te pacIzamA varSamAM vadhIne rUA. 27,630-9-9 thayA che. AnI sAme aMdaranA kharca sarakhAvatAM jaNAya che ke e prathamanA varSamAM rUA. 4693-9-8 hatA te vadhIne pacIzamA varSamAM rUA. 16,144-1-10 thayA che. bhAjanakhaca pramANamAM vadhyA nathI, paNa ii pustakanA kharca, ghaNA vacce che. ekaMdara kharca dara varSe vadhatAja jAya che te sAthenA AMkaDA parathI jovAmAM Avaze. upara jaNAvelA traNa khAkhAne aMge pacIza varSamAM kula kharca rUA. 7,85,764-15-2 thayA chaeN. temAMthI peiMga ane TrasTa kharaDAnI phrIjhanA rUA. 1,05,844-1-8 bAda karatAM rUA. 6,79,92013-6 kula kharca thayA tenI sAme lena khAtAmAM rUA. 5,36,925-8-5 maMDAyA che. eTale khaca karatAM lAna ochI rakamanI levAmAM-mAMDavAmAM Ave che te spaSTa thaze. +
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya (saMvata 1971-94 A uparAMta makAnanA kharcanI hakIkata sAme makAnabhADAnI Avaka gaNavAnI che, TrasTa khAtAne vyAja majare apAya temAMthI bhaNatA vidyAthIonI Avaka peIMga vidyAthInI AvakamAM ja thAya che e hakIkata lakSyamAM levAnI che. ApaNe atra pacIzamA varSanA kharcane AMkaDe jarA vigatathI vicArI jaIe koleja phI. purataka vi. bahAranA kharcanA. rUA. ra7,630-9-9 bhajana rIDIMga rUma gemsa aMdaranA kharcanA rU. 16,14-1-10 vahIvaTI kharcanA rU. 6,556-3-0 Trane vyAja majare ApyAnA rU. 4,649-4-0 e rIte kula kharca rUA. 54,980-27 thaye. eTale ApaNane saMsthA pacIzamA varSanI Akhare hatI te sthitimAM calAvavA mATe daravarSe ochAmAM ochI rUA. 55000-60000 nI Avaka te jarUra joIe. emAM makAnanA moTA ripera tathA myunisipala bIlanA kharcanA lagabhaga rUA. pa002-0-3 vadhAre gaNue te sAThahajArathI vadhAreja Avaka joIe. tenI sAme AvakanA AMkaDA tapAsaze te jaNaze ke AvakamAM vadhAre karavAnI jarUra che. bahu vicAra karIne ochAmAM ochA kharace, paNa sArAmAM sArI rIte saMsthAne vahIvaTa karavAmAM Ave che. emAM bacatane sthAna nathI. hisAba eDiTa karAvavAmAM Ave che ane saMsthAnA AMtara vahIvaTanI phariyAdo upara sahAnubhUtithI tapAsa ane nikAla karavAmAM Ave che. kharcanI dareka vigate vArSika riporTamAM chapAvavAmAM Ave che tethI te para vadhAre vivecana karavAnI jarUra lAgatI nathI. kolejamAM phInI rakama eTalI vadhI gaI che ke jyAM saMsthAnI zarUAtanI eka TarmanI phI rU. 42 hatI tyAM atyAre 99 rUpiyA thayA che ane meDikala kelejanI phI te tethI paNa ghaNuM vadhAre vadhI gaI che. ApaNe vidyArthIone bhaNaveja chUTake che. ApaNA samAjanuM je sthAna hatuM te rAkhavA mATe, ApaNuM tIrtharakSA, sAhitya prakAzana, jIrNa maMdiridvAra ane bekArI nivAraNane eka ja upAya keLavaNane che. bhaNyA vagara chUTake nathI, jagatane ahiMsAnA pATha bhaNelA ja Apaze, jagatanA praznanA nikAla ahiMsA ja karaze ane jagatane cile cAlavA mATe keLavaNI vagara ApaNe anyA Are nathI. bhaNataranI kiMmata pagAra ke badalAthI karavAnI nathI, kharca sAmuM jovAnuM nathI, AkhA madhyama varganI pragatinI vAta na vicArIe, paNa temanI je sthiti che te kAyama rahe te mATe paNa keLavaNunA praznane nikAla e ja ApaNuM sAdhya havuM ghaTe. lAkha rUpIA kharacI keLavaNI ApI tenAM pariName jevAM hoya te e bhaNelAnA hRdaye tapAse, emanA pUrvakALane abhyAsa kare, emanA samavayaskenI sthitinI vigate tapAse eTale keLavaNInA kharcane anivArya gaNavA uparAMta khAsa jarUrI-AvazyakIya gaNave paDaze. tame bIjA game te kharca kare te tamArI marajInI vAta che, amAre temAM virodha nathI, amArA abhiprAyane temAM sthAna nathI, paNa eka vAta te ame bhAra mUkIne kahIe chIe ke A ItihAsa vAMcyA pachI tame keLavaNInA kAryamAM lAkha kharacyA ane tamArI udAratAthI A saMsthAe tene caya karyo temAM jo tame jarA paNa bhUla karI lAgatI hoya
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-40] pacIsa varSanI kAryavAhInA saMkSipta ahevAla te vadhAre jhINavaTathI UMDA utare. keLavaNIne prazna ati mahatvane che, emAM kharacela pAIe pAIne badale maLI zake tema che eTaluM ja nahi, paNa ene bharapaTTe anekagaNe badale maLe che, maLe che ane maLI rahe che tenA have te jIvatA dAkhalAo tamArI pAse raju karI zakAya tema che. A Avaka kharacIne hisAba tamArI pAse batAvavAne muddo e ja che ke Apa ene hajAre ke lAkhonA AMkaDA gaNazo nahi. ATalI rakamane eka varSanA sarerAze bhAMgI nAkhaze te eTalI rakama te eka dhanavAna dara varSe pitAnA mojazokhamAM vAparI nAkhe che. e A ItihAsa eka rIte ApaNI kamajorI batAve che. ATalA nAnA kharcamAM ATaluM pariNAma batAvanAra saMsthAne ApaNAmAMthI kaI "jainanI mahAna saMsthA" kahevA lalacAI jAya, te tene eka ja javAba hoI zake ane te e che ke dIllI haju ghaNuM dUra che. ApaNuM kartavya che tenA bAhya zarIrane ApaNe haju sahaja mAtra saMsparzI zakyA chIe. ApaNe te moTA vizvavidyAlaya jeze, ApaNe purAtatvanAM khAtAMo jeze, ApaNe niSNAtenA carcAmaMDapa joze, ApaNe vartamAna paddhatie Agama ane zAstranA prakAzana khAtAMo joze, ApaNe sAhitya prakAza nanA thekaDAne thekaDA jeze ane ApaNe vidyAmaMdire gAme gAma ane zahere zahere karavAM paDaze. A te haju pAzerAmAM pahelI pUNI jevuM kAma thayuM che, tene ItihAsa mAtra preraNA maLe te kAraNe taiyAra karyo che, temAMthI kartavyabhAna thAya e ene uddeza che ane ene zarUAta karavAnuM prAraMbhika biMdu (Starting point) gaNavAmAM Ave e enuM rahasya che. kharacamAM kApakUpane sthAna nathI, dara varSe je arajIo pAchI vALavI paDe che te najare temAM meTe vadhAre karavAnI jarUra che, kharacamAM meTe vadhAre karavA mATe moTI AvakanI jarUra che ane moTI Avaka mATe jAhera janatAnA sahakAra vahevArU sahakAranI jarUra che. kharacanI vadhAre vigate Apa A daLadAra ItihAsane vadhAre lAMbe karavAnI jarUra nathI. emAM hajAro vAucare ane aneka bAbate Ave che, emAM ghI dUdha zAka dANAthI mAMDIne e vastuo kayAMthI kharIdavI, ene kevI rIte sApha karAvavI, ochAmAM ochA kharce sArAmAM sArI vastuo kaI rIte pUrI pADavI ane zokha karatAM Are upara ane meja karatAM taMdurastI upara kevI rIte dhyAna ApavuM tenI vigate Ave che ane e te saMsthAmAM AvI tene bArika abhyAsa karavAmAM Ave te ja tenI khUbI khAmI samajAya tevuM che. dhArmika zikSaNane kharca sarerAza rU. 1500 dara varSe Ave che ane te uparAMta purataka prakAzana ke inAmanI rakama judI thAya che. derAsarajI kharca rU. 250-300 dara varSe thAya che ane sTApha kharca lagabhaga rU. 4000 dara varSe thAya che. A sarva khare madhyamasaranA che ane AthI e che kharace saMsthAne vahIvaTa calAvI zakAya nahi tema dhAravAmAM Ave che. jarUrI kharcAne saMkeca karavAmAM AvatuM nathI ane lAkAlAthI ke kharca karavAmAM AvatuM nathI. sarerAza kharca vadhate Ave che te mAtra keleja phInA vadhArAne AbhArI che, bAkI bhajana ke vahIvaTI AMtara kharcanI sarerAsa uttarottara ghaTatIja AvI che. saMkhyAne vadhAre ane bhAvane ghaTADe e banne kAraNe sarerAza AMtara khaca ghaTyuM che. saMsthA zarU karI tyAre je vastunA bhAva mahAvigrahane aMte hatA temAM ghaTADe cAlu
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya saMvata 1972-9 rahyo ane tethI aMdarane kharca sarerAza ghaTyuM che. e kharcane saravALe vidyArthI saMkhyAnA vadhArAthI vadhe che. A pramANe Avaka ane kharcanI vigate ApanI samakSa ItihAsa rUpe rajU karI che. Apane enA pariziSTamAMthI ghaNuM jANavA tAravavA jevuM maLaze. emAMthI vicAravA lAyaka aneka bAbate maLaze. Apa te vicAraze. saMsthAne Akhe jheka A AvakakharacanA AMkaDA para che, emAM khoTa Ave te zuM pariNAma Ave te Apa samaje che. Apa e saMbaMdhamAM yogya karazo eTaluM jaNAvI A Avaka kharacane pacIza varSane ItihAsa atra pUrNa karatAM Apane tene lagatAM pariziSTo para dhyAna ApavA vijJapti karavAmAM Ave che. samAraMbhe saMsthAne aMge ghaNA samAraMbhe thAya che. dara varSe aneka meLAvaDA, bhASaNe, carcAo, bahAranA vidvAnenA rasaprada vivecane, vidyAthIvarganA yuniyananA saMvAda, carcAo, bhASaNe, vakatRtvanI harIphAInA meLAvaDAe vigere te khUba thayAM che ane te pratyekanuM varNana ghaNuM lakhANuM thaI jAya ane keTalAkanI te neMdha paNa jaLavANuM nathI. paNa e sarvamAMthI bahu ja AkarSaka chApa pADanAra ane janatAmAM sanmAna pAmela meLAvaDAnA keTalAka prasaMgenI atre yAda tAcha karIe. tA. 18--195 saMsthAnI zarUAta karavAne-uddaghATanane meLAvaDe. sthaLa tArAbAga, lavalena, bhAyakhALA. pramukha sara vasanajI trIkamajI. taddana sAde paNa cittAkarSaka meLAvaDe. jamIna para jAjamanI beThaka. sara vasanajI trikamajInA hRdadagAra. o. punazI mezarInI bhavya vicArasaraNI ane zrIyuta mehanalAla da. desAInAM kAvyaguMjane. Aza pUre zrI mahAvIra svAmIne bibhAsa. e AzA keTalI pUrANI te A ItihAsa batAvI rahela che ane pachI "upakArI mahAvIra amArA upakArI mahAvIra' nI ramajhaTa. tuja guNanAma hRdayamAM dharIzuM, rAkhIzuM tuja nAma; vijaya vAvaTe jaga pharakAvI, racIzuM vidyA-dhAma amArA upakArI mahAvIra svAduvAda nayatatva pramANe, tuja philasuphI mahAna, zIkhI paDhAvI saMta jananAM, gAzuM maMgaLagAna. amArA u5kArI mahAvIra e vakhate karelA aneka mane keTalA siddha thayA che te vicAravAnuM ke te para pheMsale ApavAnuM kAma janatAnuM che. paNa te vakhate kevAM svapnAM sevyAM hatAM tene khyAla te jarUra karavA jevuM che. tyAra pachI te pacIza pacIsa varSanAM vahANAM vAyAM! najara sanmukha AkhI phIlama cAlI jAya che. paNa tArAbAgamAM je bhAta pADI te te sadaiva jIvatI jAgatI rahI che.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-40 ] pacIza varSanI kAryavAhInA saMkSipta ahevAla 9 nikhAlasa kacchI sanAI ApelA AzIrvAdane dhanyavAda ghaTe che ane e jamIna paranI beThakanA ane bhAvI rekhAnAM citrA hajI paNa aMtaracakSune patritra kare che. tArAbAganI tAralI mATI caMdrasamI thaI gaI ane tene mAthe idradhvajo, kaLA, hAthI, ane siMhAnAM rahaNa thayAM. dhanya devI ! e samAraMbha jeNe joye te bhaluM jIye, tA. 27-4-1916. zrI jaina zvetAMbara konsanu dazamuM adhivezana muMbaImAM tA. 21-22-23 eprila 1916 ne rAja thayuM ane temAM keLavaNInI garjanA thaI. tenA pramukha zrI.DA.bAlAbhAI maganalAla nANAvaTI, ela. ema. enDa esa., ne mAna ApavA eka saMyukta bhavya meLAvaDA thayA. A saMsthAnI zarUAtanI yAjanAmAM utsAhathI bhAga lenAra rA. gulAmacaMdrajI DhaDhDhA, ema. e., e pramukhasthAna svIkAryuM. konsanA pramukha sAhebe mahu AzAjanaka zabdo uccAryAM. ane A prasaMge ApaNA jANItA udgAra gRhastha zeTha maiAtIlAla muLajIe rUA. 500] nI rakama arpaNu karI, ane te uparAMta khIjI nAnI moTI rakamanI bheTa te vakhate maLI hatI. tA. 13-12-1922. saMvata 1979 nA mAgazara vada 10 saMsthAnA gharanA makAnA paikI traNa makAno tADI pADI medAna karyuM. tyAM sapATa jamIna para vizALa bhUmimAM maMDapa nAkhI zeTha devakaraNa muLajIbhAIne zubha hAthe saMsthAnA bhavananA pAyA nAkhyA. pAyAmAM 26 tAlA sonAnI teja maturI nAkhI. te prasaMge ApaNA sAkSara kavi (mA. da. desAI ) e vidyArthIo mAraphata kavana karyuMH-- munya dina e ja vIra zAsane je same vIra vidyAlayanI thaI sthApanA. palaTyo jamAnA kahe jJAnavRtti badala, deva mUrti sahita jJAnavRtti prakaTa; dezamaiyA sapUta vallabhanI vAcanA, dharmanI sAtha tuM dezanA steAtra gA. ehu Adeza laI gaNu prajAnA maLyA, dhruvanA karNa sama pramukha AvI bhanyA; sakhI hRdayanA jhare ekadama unmyA, dharmavIra bALako artha e zrama knyA. dhanya TvIna e ja vIrazAsane je same, vIra vidyAlayanI thaI sthApanA. A vakhatanA utsAha, henabhAIonAM dIlane kaMpAvanAra vivecane, UgatA sUryanAM tejakiraNA ane gAviMdajI mAdhavajIbhAInA senAnA upayoga. e samaye vidyAlayanA pAyA senAe pUrAyA, temAM seMkaDA rUpAnA rUpiyA zakaDA paDyA ane te samayathI tenI unnati vizeSa vadhatI cAlI ane e pAyA hacamacAvavAnA ke DhIlA karavAnA prayAsA niSphaLa gayA. 'kuMbha
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1910] pacIza varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla 73 | dara varSe sAta hajAra rUpIA e pramANe pAMca varSa sudhI dara varSe sAtahajAra rUpIA maLe te pramANe kula rU. 35,00) nuM A phaMDa karavAmAM AvyuM. te mATe joitA rUA. 31,000) zeTha sArAbhAIe saMsthAne sepyA. A rakama jema bane tema jaladI khacI nAkhavAnI hatI ane vyAja khAvAnI lAlaca rAkhavAnI hatI. pAMca varSamAM sAta sAta hajAra dara varSanA ukta udezane aMge dhIrI devAnA ja hovA chatAM madada lenArane abhAve ochI skama kharacAya te je kAMI vadhAre rahe che tathA AvatA vyAjanI rakama te pachInA varSomAM A pejanA pramANe ja kharacavAnI hatI ane vasUla thatI lena paNa te pramANe kharacavAnI hatI. zeTha sArAbhAinI hayAtImAM A phaMDanI rakamamAM rUA. 65,000 athavA vadhAre rakama ApanAra kaMI paNa gRhastha nIkaLI Ave te mULa rakama vAparI nAkhavAnI zarate A phaMDanA uddezamAM pheraphAra karyA vagara te svIkAratAM A phaMDane teTaluM dAna ApanAranuM nAma athavA te dAna ApanAra sUcave te nAma A phaMDanuM nAma badalIne ApI zakAze. zeTha sArAbhAIe vicArazIla daSTithI keLavaNI mATe apAtA dAnanI cAla paddhatimAM pheraphAra karyo. vidyAlayamAM je lenapaddhati dAkhala karavAmAM AvI te paddhati dAkhala karAvavA mATe temaNe khUba mahenata lIdhI hatI. te paddhati keTalI phaLadAyI nIvaDI te Aje ApaNe anubhavI zakIe chIe. zeTha sArAbhAIne abhyAsa A prakAranI vageravyAje khAnagI madada svargastha zeTha jamanAbhAI bhagubhAI pAsethI maLavAthI ja thaI zake te ane te madada temaNe raLavAnI zarUAta karatAM ja pAchI bharI dIdhI hatI. paraMtu lAgavaga vagara AvI madada koIne paNa maLI zakatI na hovAthI samasta zvetAMbara mUrtipUjaka kema mATe pitAnI kamANIne sAre bhAga temaNe saMsthAne se ane kaI gRhastha pitAnuM athavA pitAnA sagata saMbaMdhInuM nAma ApI A kuMDamAM rUA. 65,000] umerI eka lAkha rUpIAnuM phaMDa thAya te te mATe phaMDa sAthe saMkaLAeluM pitAnuM nAma pitAnI hayAtI daramyAna jatuM karavAnI paNa zarata temaNe pote ja mUkI. phaMDanI vyavasthA karavA mATe nava sabhyanI samiti nImavI-temAM pAMca sabhya saMsthAnI samiti nIme ane zrI sArAbhAI pitA uparAMta bIjA traNa sabhya nIme. A prakAre daravarSe nava sabhyanI navI cUMTaNuM karavAmAM Ave. A saba kamiTI phaMDane lagatuM sarva kArya kare. saMsthAnA navamA varSamAM A phaMDanI yojanA thaI eTale pacIsa varSanA ItihAsamAM A De. seLa varSa kAma karyuM. te daramyAna 383 vidyArthIone (10 bahene ane 373 bhAIo) rU. 54,024-6-9 nI lona ApavAmAM AvI ane vahIvaTI kharca rUA. 2116-ra-10 tha. sarerAza vArSika vahIvaTI kharca rU. 132-5-6 thAya che. A kharcamAM chapAmaNI, sTezanarI ane pisTeja ane zarUAtanA varSomAM jaina, vIrazAsana, jainayuga, suSA ItyAdi chApAomAM jAhera khabara ApI tenA kharcanA ja che. phaMDanuM sarva vahIvaTI kArya zeTha sArAbhAI jIvyA tyAM sudhI temaNe ja karyuM ane temanA avasAna pachI lena riphaMDanA kArya mATe eka kArakuna rAkhela che te bhAI harataka vahIvaTI kAma maMtrInI dekharekha nIce soMpavAmAM AvyuM che. zeTha sArAbhAIe asala janAmAM eka mahatvane pheraphAra 1ra-ra7 mAM nIce mujaba karyo. "Ioe lekhita karArapatra karI ApavAnuM nathI. vaLI TreInDa zikSaka thanAra puruSe temaja jeo saMskRta yA prAkRtine abhyAsa karI te bhASAmAM pUrepUrA niSNAta thavA mAgaze
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [saMvata 19LAjA teoe paNa karArapatra karI ApavAnuM nathI, eTale ke A bannee paisA pAchA ApavA ke nahIM te temanI munasaphI u5ra raheze." pheDane lAbha pahelA traNa varSamAM vArSika rUA. 157 lagabhaga levA. tyAra pachInA ATha varSamAM vArSika sarerAza rUA. 4500) lagabhaga levA ane tyAra pachI phaMDa ochuM thavAnA kAraNe chellA pAMca varSamAM vArSika sarerAza rU. ra700 lAbha ApI zakAya che. dara varSe yAjanI Avaka keTalI thaI, lena riphaMDa keTaluM AvyuM, keTalA vidyAthIoe keTalI lona lIdhI ane kharca keTaluM thayuM te badhA vigatavAra AMkaDA pariziSTamAM ApyA che. pacIzamA varSanI Akhare phaMDamAM purAMta rUA. 2955-0-6 che. lena riphaMDa chellA pAMca varSathI lagabhaga rUA. 1400 Ave che. hAla A phaMDane mukhya AdhAra lona riphaMDaja che. keLavaNapriya, samAjanI unnatinI dhagaza dharAvanAra gRhastha A phaMDanI kAryavAhI upara vicAra karaze te temane potAnI sukamAIne upaga A prakAranA dAnamAM karavA jarUra preraNA thaze. garIba sthitimAMthI AgaLa vadhelA zrIyuta sArAbhAI medIe garIba varganI kharI musIbata jANI, emaNe udAra dIlathI sArI rakama kADhI ApI A khAtAne vahIvaTa dIpAvyuM ane samitinA sahakArathI khAtAnI upara jAte dekharekha rAkhI. nAnI sahAyathI A khAtAe bahu suMdara pariNAma nIpajAvyuM che. A khAtAnuM taLiyuM AvI gayuM che eTale ene apanAvavAnI jarUra che. zika vADIlAla sArAbhAI vidyArthIgRha, saMrathAnA agiyAramA varSamAM zeTha manasukhalAla chaganalAle vyavasthApaka samitinA sabhya sAthe vATAghATa karI zarata para laMbANa carcA karI nIcenI zarateAe zeTha vADIlAla sArAbhAI pAsethI saMsthAne eka lAkha rUpIA apAvyA. A Denezanane vyavasthApaka samitie svIkAra karyo tyAre saMsthAnI Arthika paristhiti khUba ja kaDI hatI te anyatra jaNAvyuM che. mukhya zaratene sAra nIce mujaba che - 1. zeTha vADIlAla sArAbhAIne peTana gaNavA. 2. temanuM basTa saMsthAne kharace mUkavuM. 3. vidyAthIMgraha sAthe temanuM nAma joDavuM. 4. gRha saMbaMdhI patravyavahAramAM sadara nAma mUkavuM. 5. vyavasthApaka samitimAM pite tathA traNa sabhya bese. 6. TrasTI tarIke temanuM nAma dAkhala karavuM. 7. saMsthAmAM temanA nAme be vidyAthIo rahe temanI pAsethI boMDa karAvI levuM nahi eTale temanI pAsethI kAMIpaNa rakama levI nahIM. 8. amadAvAdanA vizA ozavAlanI arajIne amuka rIte agra haka Apa. uyaranI zarata mujaba vyavasthApaka samitimAM nIcenA cAra sabhya dAkhala karavAmAM AsthA,
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-40] pacIsa varSanI kAryavAhIno saMkSipta ahevAla 75 zeTha vADIlAla sArAbhAI che jezagabhAI sArAbhAI e bApAlAla sArAbhAI >> maNIlAla mehanalAla hemacaMda. zeTha vADIlAla sArAbhAI vidAthagRhanI jAherAtane meLAvaDo saMsthAnA makAnamAM tA. 94-1926ne ja sara prabhAzaMkara dalapatarAma paTTaNInA pramukhapaNa nIce thaye. A prasaMge zeTha vADIlAla sArAbhAIne khUba AnaMda thaye. temaNe meLAvaDAmAM hAjarI ApI tyAre paNa temanI tabIyata sArI nahatI, tema chatAM sarvane premabhAva emaNe gadagada svare svIkAryo paNa vadhAre bolI zakyA nahi. emanA premanA zabada emanA bhANeja zrI. maNIlAla mehanalAla hemacaMda bahu suMdara rIte meLAvaDA samakSa bolyA. saMsthAnA makAnanI uddaghATana kriyA pachI cha mAsamAM ja A suMdara prasaMga maLavAthI sarva koIne khUbaja AnaMda thaye. saMsthAne A moTI bAdazAhI rakama maLI. A TrasTa karavAmAM zeTha vADIlAla sArAbhAIe khUba aucitya sevyuM. emane saMsthA taraphane sadabhAva ane emanI namratA AdarUpa thayA ane emanI dhAraNA pramANe emanA vidyArthIo paNa ucca sthAna prApta karI rahyA che. zeTha vADIlAlabhAInI sarva sakhAvate saphaLa nIvaDI che. emanI amadAvAdanI hepITala ke paMcaganInuM seniTeriyama, emanuM senDararTa reDanuM maMdira ke emanuM A vidyAthIgRha emanI udAra bhAvanAnAM pradarzane che ane dhanaprAptinA lAbhane sAcA svarUpe batAvanAra hekAyaMtra che. A TrasTane nIcenA vidyArthIoe lAbha lIdhe - 1926-27 babAbhAI karaturacaMda zAha 1927-28 zrI caMdulAla umedacaMda zAha 1928-29 zrI kheDIdAsa sAbhAI ke ThArI 1930-31 zrI kAntilAla himatalAla zAha, zrI saibhAgyacaMda bheLAbhAI zAha 1931-3ra 1932-33 thI 1937 zrI. panAlAla amRtalAla zAha 19340 zrI. bhuvanakumAra bAlubhAI vaida, zrI hIrAlAla bheLAbhAI jhaverI A TrasTane lobha laInIcanA vidyAthIe grejyueTa thayA che. zrI babAbhAI kasturacaMda zAha, bI. kema, zrI (.) saubhAgyacaMda bheLAbhAI zAha, ema. bI. ema. esa. zrI (De.) panAlAla amRtalAla zAha, ema. bI. bI. esa. zrI (Do.) bhuvanakumAra bAlubhAI vaida, ela. sI. pI. esa. zrI hIrAlAla bheLAbhAI jhaverI, bI. esasI.
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya (saMvata 19La zeTha uttamacaMda triInadAsa ane vallabhadAsa TrasTa phaMDa. saMsthAnA agiyAramA varSamAM zeTha uttamacaMda raNachoDadAsanA ekajhIkyuTara zeDa devIdAsa kAnajI, zrI. muLacaMda hIrajI, zrI. trIkamadAsa kulacaMda ane zrI. motIcaMda giradharalAla kApaDIAe rUA. rara,00S saMsthAne nIcenI zarate ApavA IcchA darzAvI. rU. 22000 mesarsa uttamacaMda trivanadAsa enDa valabhadAsa raTa khAte jamA karavA. tenuM vyAja saMsthAe pAMca TakA lekhe ApavuM. rU. 11000 vyAjanA dara varase Ave temAMthI mAMgaroLanA traNa vidyArthIne phrI beraDara tarIke saMsthAnA dhArAdhAraNa anusAra kolejanI keI paNa lAInanA abhyAsa mATe levA ane tenI pAsethI kAMI paNa beMDa ke egrimenTa karAvavuM nahI. temane mesarsa uttamacaMda raNachoDa enDa sansa bAraDara tarIke rIporTamAM jaNAvavA zahera mAMgaLanA jaina abhyAsa karanAra arajI na kare athavA dhArAdhoraNa pramANe dAkhala thaI zake tevA na hoya te prathama pAMca varSa sudhI sadara rakamanuM vyAja jame rAkhavuM ane mULa rakamamAM vadhAratA javuM. tyAra pachI jyAre mAMgaroLane jaina vidyAthI arajI kare ane dAkhala thaI zake te hoya tene agra haka ApavuM ane te vidyArthI na hoya te bIjA game te jene zvetAMbarane dAkhala kare ane tene uparanI zarate mesarsa u. 2. enDa sansa barDara gaNave. pAMca varSathI vadhAre varSanuM vyAja ekaThuM karavuM nahi ane mULa rakama kAyama rAkhavI. vyavasthApaka samitie sadara Donezana patramAM lakhela zarate sAbhAra svIkAryuM ane rUA. 12007 agiyAramA varSamAM ane rUA. 10,00) bAramA varSamAM maLyA. sadara phaMDane lAbha nIce mujaba vidyArthIoe lIdhe. 1926-33. zrI amRtalAla dAdara zAha 1927-32. , nattamadAsa jeThAlAla pArekha. 1927-28. , zAMtilAla choTAlAla zAha. 193ra-35 , cImanalAla gulAbacaMda zaha. 1932-34. , punamacaMda phulacaMda zAha 1933-35 , kAMtilAla chaganalAla zAha. 1933-35. , pramAdarAya makanajI mahetA. 1935-36 , vinayacaMda gaMgAdAsa zAha. 1938-40. , cImanalAla kAnajI zeTha. 1938-40. , prabhudAsa jeThAlAla pArekha. 1939-40. , hiMmatalAla lAlajI zAha. A TrasTane lAbha laInIcenA vidyAthIe grejyueTa thayA. zrI narottamadAsa jeThAlAla pArekha, bI. e. zrI amRtalAla dAmodara zAha, bI. I.
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya rajata mahotsava smAraka graMtha peTane uDa AnamacaMda raNachoDadAsa zeTha pAnAcaMda mAvaja pheka rAyacaMda mAnAcaMda zaTha kalabhAI bhudaradAsa vakIla
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-40] pacIza varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla zrI saralAdevI amRtalAla zeTha meDala. saMsthAnA paMdaramA varSamAM zeTha amRtalAla kALIdAse pitAnA patnI sau. saralAdevInI yAdagIrI rAkhavA rUA. 1000) eka hajAra rUpIA nIcenI zarateo ApavA IcchA darzAvI ane vyavasthApaka samitie AbhAra sAthe svIkArI. 1. meDalanuM nAma "zrI saralAdevI amRtalAla zeDa meDala" rAkhavuM ane te meDala para ketarAvavuM. 2. mULa rakama kAyama rAkhavI. 3. TrasTIonA nAma para rAkhavI. 4. sadara rakamanuM vyAja Ave te vAparavuM. pa. dara varSa be senAnA meDala karAvavA. eka meDala yunivarsiTInI parIkSAomAM sarvathI suMdara pariNAma batAvanAra A saMsthAnA vidyArthIne Ape. bIje meDala vArSika ramata gamatanA meLAvaDA pahelAM perTasanI hariphAImAM sarvathI sAruM pariNAma lAvanArane Ape. baMne meDala kone ApavA tene chevaTane nirNaya menejIMga kamiTI kare. baMne meDale dara varSe snehasaMmelananA meLAvaDA vakhate ApavA. daravarSe yunivarsiTInI parIkSAomAM sarvathI suMdara pariNAma meLavanAra saMsthAnA vidyArthIne A caMdraka ApavAnI zarata mujaba zarUAtanA cAra varSamAM dareka varSe A caMdraka banArasa hiMdu yunivarsiTInA ApaNu vidyArthIne ApavAmAM AvyuM. A padakanA saMbaMdhamAM parIkSAnA dhoraNe sarakhA na hovAthI eka sarakhe nyAya thatuM nathI ema lAgavAthI kamITI pheraphAra kare temAM saMmatidarzaka patra zeTha amRtalAla kALIdAse tA. 18-2-34ne reja lakhavAthI vyavasthApaka samitie tA. 23-2-34nI sabhAmAM nIce mujaba TharAva karyo. prathama naMbare AvavA mATenuM suvarNapadaka nIce pramANe varSanuvarSa ApavuM ane prathamathI tenI jAherAta neTisathI maMtrIe karavI meDikala lAIna 1934-35 1935-36 sAyansa che 1936-37 bAkInI sarva lAIne 1937-38 e caMdraka prathama vakhata parIkSAmAM besanArane ja ApavuM ane ochAmAM ochA sekanDa kalAsa mArkasa meLavanArane ja ApavAmAM Avaze. A caMdrakathI vidyAthIne uttejana maLe che ane hariphAI sArI thAya che. TrasTa suyogya che. suvarNacaMdraka vyAjane hisAbe nA thAya che tethI rakamamAM vadhAro karavA ApaNA kaTa ArTasa
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ G zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [ saMvata 1971-96 zrI amRtalAla zeThane vijJapti karavI sthAne che, paNa temanI udAra sakhAvatane teA dhanyavAda ja ghaTe che. A caMdraka daravarSe kANuM kANuM meLavyA tenI vigata nIce mujaba nAmA va. abhyAsa aMge. 1929-30 zrI caMdulAla jagajIvana zAha 1930-31 zrI iMTAlAla kezavajI dezI 1931-32 zrI lAlacaMda bhAIlAla zAha 1932-33 zrI lAlacaMda bhAIlAla zAha 1933-34 zrI saubhAgyacaMda bhALAbhAIzAha 1934-35 1935-36 zrI nagInadAsa pe|paTalAla zAha 1936-37 zrI iMdulAla bhogIlAla mahetA 1937-38 zrI caturadAsa trikamajI daDIyA 1938-39 zrI kAMtilAla bhagavAnadAsa saMghavI 1939-40 zrI ramaNikalAla amRtalAla koThArI mesarsa pAnAcaMda mAvajI TrasTa phaMDa. -- --- aMgabaLa aMge. zrI jaMbubhAI ThAkAralAla dhIA zrI saubhAgyacaMda bheALAbhAI zAha zrI prameharAya makanajI mahetA zrI cImanalAla kazalacaMda mAvANI ane zrI ratIlAla zaMkaralAla zAha zrI jayaMtilAla jagajIvanadAsa veArA saMsthAnA paMdaramA varSamAM zeTha pAnAcaMda mAvajI jetapuravALAe eka TrasTanI yojanA karI nIcenI zaratAe rUA. 22,500] saMsthAne ApyA. vyavasthApaka samitie sadara TrasTanA tA. 7-3- 1930 ne rAja sAbhAra svIkAra karyAM. zeTha devakaraNabhAI muLajInA mitra ane A saMsthA tarapha khUba prema darzAvanAra A bhAie bahu sArA snehathI rakamanuM arpaNa karyuM ane jIvana rasa meLavyeA. zaratAH 1. rUA. rara,pa003 nI gavarnamenTa sikayurITIjha levI ane te vidyAlayanA cApaDe " mesarsa pAnAcaMda mAvajI TrasTa phaMDa " nAme jamA rAkhavI. 2. upalA khAtAnuM vyAja dara varSe vidyAlayamAM cAlu kharca khAte jamA levuM ane tenA badalAmAM teonA nAmanA skolara tarIke traNa vidyArthIo rAkhavA. majakura skolara tarIke tee pAtAnI hayAtImAM je vidyArthIA mATe bhalAmaNu lakhI mokale te traNa vidyArthIone rAkhavA ane teonI hayAtI bAda zeTha devakaraNa muLajI saurASTra vizAzrImALI jaina eDIMganI kAryavAhaka kamiTI je vidyArthIo mATe bhalAmaNa lakhI mekalAve temAMnA traNa vidyArthIone
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 15-0] pacIsa varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla rAkhavA. upara mujaba keIpaNa bhalAmaNuM nahI Ave to tevA prasaMge vidyAlayanI vyavasthApaka samitie keIpaNa traNa vidyArthIone pasaMda karI teonA skalara tarIke dAkhala karavA. paraMtu te paMsadagImAM saurASTra vizAzrImALI jJAtinA vidyArthIone prathama pasaMdagI ApavI ane tenA abhAve kaIpaNa bhAgane kaIpaNa jJAtinA vidyArthIne pasaMdagI ApavI. paraMtu vidyAlayanI vyavasthApaka samitie A vidyArthIonI pasaMdagI evI zarate karavI ke eka varSa pUrA thatAM bIjA varSamAM te vidyArthIone te mujaba cAlu rAkhavAnuM baMdhanakartA na gaNAya, kAraNa ke zeTha pAnAcaMda mAvajI agara teonI hayAtI bAda zeTha devakaraNa muLajI saurASTra vizAzrImALI jene beDIMganI kAryavAhaka samiti te varSa mATe je vidyArthI mATe bhalAmaNa lakhI mokale temane dAkhala karI zakAya. dara varSe teonA nAmanA traNa skalara avazya kAyama rahevA joIe ane te vidyAlayanA niyama anusAra dAkhala karavA ane vidyAlayanA dareka niyama te vidyArthIe pALavA joIze. 3. teonA kelara tarIke ArTasa, komarsa ane sAyansanI lAInane abhyAsa karatA vidyAthIone phI TuDanTa tarIke vidyAlayamAM rAkhavA. evA vidyArthIo pAsethI paisA pAchA levA saMbaMdhI keI jAtanuM egrimenTa karAvI levuM nahIM. upara darzAvelI traNa lAIne sivAya bIjI kaI lAInane abhyAsa karatA vidyAthIne teonA olara tarIke dAkhala karavAmAM Ave te e varganA bIjA vidyArthIo pAsethI upara darzAvelI traNa lAInamAM abhyAsa karatA bIjA vidyArthIo pAsethI levAmAM AvatI rakama karatAM je vadhu rakama levAnI heya teTalI vadhArAnI rakama rekaDI levI athavA teTalI rakamanuM lena egrImenTa vidyArthI pAse karAvI levuM. 4. saMsthAnA peTrana vargamAM "mesarsa pAnAcaMda mAvajI" e rIte nAma dAkhala karavuM ane te mujaba zeTha pAnAcaMda mAvajI teonI hayAtImAM ane te bAda teonA vaMzaja sabhAsada tarIke haka bhagavaze. 5. sadara rakamanI gavarnamenTa sikyurITIjhamAM jarUrI pheraphAra karavAnI sattA vidyAlayanA TrasTIone raheze, paraMtu mULa rakama Trust Act mAM darzAvelI recognised securities mAMja rAkhavI joIze. sadara traTane lAbha nIcenA vidyArthIoe lIdhe - 1930-31 zrI pipaTalAla manajI mahetA zrI caMdulAla jagajIvana zAha 1931-32 zrI ThAkarazI khuzAladAsa verA , zrI kAMtilAla lilAdhara mahetA 1993-34 zrI nyAlacaMda trivana zAha zrI kezavalAla ratanazI kuMDalIA 1934-36 zrI ratIlAla jagajIvana zAha zrI choTAlAla jagajIvana zAha , 1946-37 zrI cunIlAla kapuracaMda mahetA 1977-38 zrI amRtalAla premacaMda saMghavI , 18-40 zrI cunIlAla kapuracaMda mahetA zrI navalacaMda menajI mahetA
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka zrI mahAvIra jaina vidyAlaya saMvata 1901A TrasTane lAbha laInIce jaNAvela vidyArthIo grejayueTa thayA, 1. zrI caMdulAla jagajIvana zAha, bI, esasI. (mAInIMga) 2. zrI (De.) ThAkarazI khuzAladAsa jerA, ema. bI. bI. esa. 3. zrI (Do.) kAntilAla lilAdhara mahetA, ema. bI. bI. esa. 4. zrI cunIlAla kapuracaMda mahetA, bI. esasI. 5. zrI (Do.) choTAlAla jagajIvana zAha, ema. bI. bI. esa. zeThadevIdAsa kAnajI TrasTa phaMDa. saMsthAnA sattaramA varSamAM marahuma zeTha devIdAsa kAnajInA valamAM lakhyA mujaba rU. 10,600 nI sADAcAra TakAnI 155-60 mAM pAkatI lena tathA rUA. 30) rekaDA ApavA mATe saddagatanA daraTI zeTha choTAlAla prANalAle jaNAvyuM ane tene vyavasthApaka samitie tA. 21-3-32 nA roja svIkAra karyo. TrasTanI zarate nIce mujaba che. rU. 10,60nI TakA kA nI 155-60 mAM pAkatI lena tathA rUA. 307 rekaDA zrI mahAvIra jaina vidyAlayane ApavA. A rakama zeTha devIdAsa kAnajI TrasTa phaMDa tarIke anAmata rAkhavI. sadarahu lenanuM je vyAja Ave temAMthI mAMgaroLanivAsI keIpaNa jaina saMsthAmAM rahI bI. e, ema. e., vI. je. TI. AI, veTaranarI, sAyansa, ela. sI. pI. esa, sIvIla athavA mIkenIkala athavA IlekaTrIkala ejIniyarIga, kemarsa athavA meDikala lAInano abhyAsa karavA mAMgate heya ane upalI saMsthAnA niyamAnusAra cAlavA baMdhAte heya tevA vidyAthInI arajI AvyethI tene abhyAsa pUro thAya tyAMsudhI saMsthAmAM mahaMmanA nAmathI phI boraDara tarIke rAkhe ane tenI pAsethI paisA pAchA levAnuM keIpaNa jAtanuM karAranAmuM lakhAvI levuM nahIM mAMgaroLanivAsI keIpaNa vidyArthInI arajI na Ave te upalI lenanuM vyAja pAMca varSa sudhI phaMDamAM jamA rAkhavuM ane mULa rakamamAM vadhAratA javuM. ane pAMca varSa pachI paNa tevI arajI na Ave te A phaMDanuM tyAra pachInuM vArSika vyAja saMsthAnA cAlu kharcamAM vAparavuM A phaMDanA phI baraDara tarIke dAkhala thayA pachI keIpaNa vidyArthIne punA, banArasa,karAMcI athavA bIje sthaLe abhyAsa mATe javuM paDe te tenA kharca mATe upalA phaMDanuM je kaMI vArSika vyAja Ave te ApavuM. sadara TrasTane lAbha nIcenA vidyArthIoe lIdhe - ' 193ra-34 zrI jayaMtIlAla gaMgAdAsa zAha 1935-36 zrI pramodarAya makanajI mahetA
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya (saMvata 1IzrIyuta sArAbhAI modInI A bIjI udAra sakhAvata che. emane garIba ke madhyama varganI sthitinA zakitazALI vidyAthIne abhyAsamAM paDatI aDacaNane pUrate khyAla hate. emane rakama ApI devA karatAM lena rUpe ApavAne khAsa vicAraNIya Agraha hato ane A khAtuM temaNe khUba vicAra karI vidyAlayane sepyuM hatuM. A khAtAe thoDA varSamAM khUba sevA bajAvI che ane ene lAbha lenArA enI muktakaMThe prazaMsA kare che. A anukaraNIya khAtAnI paddhati vicArI ene apanAvavAne nirNaya karavA yogya che. mesarsa puruSottama suracaMda TrasTa, A saMsthAnA aDhAramA varSamAM zeTha puruSottama suracaMde nIcenI zarate rUA. 10,000) daza hajAra rUpIA ApavA IcchA darzAvI ane vyavasthApaka samitie tene tA. 20-6-32 nI mITIMgamAM svIkAra karyo. zarate nIce mujaba che - (1) rU. 500 aMke paMceterase mahArA taraphathI rokaDA ApavAmAM Avaze. je rakama mesarsa puruSottama suracaMda TrasTa" tarIke vidyAlayamAM jame rAkhavI ane tenA badalAmAM dara varSe mhArA skalara tarIke ArTasa, komarsa ane sAyansanI lAInane abhyAsa karatA eka vidyArthIne phI TuDanTa tarIke vidyAlayamAM rAkhave. evA vidyAthI pAsethI paisA pAchA levA saMbadhI kaI jAtanuM egrimeMTa karAvI levuM nahIM. vidyAlayanA dhArA dharaNa anusAra je vidyArthI dAkhala thaI zake tema hoya tevA mATe mArA taraphathI bhalAmaNa karavAmAM Ave tene prathama pasaMdagI ApavI upara darzAvelI traNa lAIna sivAya bIjI keIlAInane abhyAsa karatA vidyAthI mhArA skelara tarIke dAkhala karavA paDe te e varganA bIjA vidyArthI pAsethI je rakama vasula karavAmAM AvatI hoya te be vacce taphAvata te vidyArthI pAsethI dara varSe rekarDa leve yA tenI pAsethI teTalI rakamanuM lena egrimenTa tamAre karAvI levuM. ( rUA. ra50) dara varSe daza varSa sudhI vidyAlayane ApavA IcchA che ane te rIte dhArA mujaba mahArI peDhInuM nAma vyavasthApaka samitinA ekasa-eNIzIo meMbara tarIke dAkhalA karavuM.. (3) mArI hayAtI bAda mArA vaMzane mArA skalara mATe bhalAmaNa karavAno adhikAra sadara TrasTane lAbha nIcenA vidyAthIoe lIdhe - 1992-35 zrI kAMtilAla vRjalAla rA. 197pa-3, lIlAdhara phUlacaMda mahetA. zeTha kezavalAla goviMdajI TrasTa, saMsthAnA vazamA varSamAM valasADavALA zeTha kezavalAla goviMdajInA vila mujaba rUA. 1000 eka hajAra rUpIAnI nAmanI kiMmatanI sADAtraNa TakAnI prAmIsarI neTa valamAM nIce mujaba lakhANa sAthe mekalAvI ApavAmAM AvI -
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya rajata mahatsava smAraka graMtha peTrane ja ja - Di cunIlAla muLacaMda kApaDIA zaTha purUnamabhAI amarAbhAI zeTha jIvaNalAla kezarIcaMda zeTha mAhalAla maganalAla
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-40] pacIsa varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla rU. eka hajAranI lena zrI mahAvIra vidyAlayamAM ApavI ane tenA vyAjamAMthI dara varSa garIba vidyArthIone mArA nAmathI (eTale zeTha kezavalAla goviMdajInA nAmathI) kailarazIpa ApavA huM adhikAra ApuM chuM." A nezanane vyavasthApaka samitie tA. 12-6-35 nA roja ravIkAra karyo ane tene aMge tA. 4-10-35 nI mITIMgamAM nIce mujaba TharAva karyo - bIje TharAva thatAM sudhI dara varSe A saMsthAmAM meTrIkyulezananI parIkSA pasAra karIne lena vidyArthI dAkhala thAya te paikI jeNe meTrIkyulezanamAM saMskRtamAM athavA ardhamAgadhInA viSayamAM sarvathI vadhAre mArka meLavyA hoya tene sadara lonanA vyAjanA rUA. 35 pAMtrIza elarazIpa tarIke zeTha kezavalAla geviMdajInA nAmathI ApavA." tA. 30-7-37nI mITIMgamAM vyavasthApaka samitie nIce mujaba TharAva karyo - "zeTha kezavalAla goviMdajI TasTanI yejanA anusAra tA. 4-10-1935 nI vyavasthApaka samiti e karela TharAva pramANe sadara kezavalAla geviMdajI skelarazIpa saMsthAmAM dAkhala thanAra lena vidyAthIne chellI meTrIkanI parIkSAmAM saMskRta athavA ardhamAgadhImAM sauthI vadhAre mArkameLavanArane ApavAno TharAva karyo hate. cAlu varSamAM meTrIkamAM bIjI bhASA tarIke saMskRta athavA ardhamAgadhI ane vanakayulara ema be bhASA pharajiyAta hovAthI ane tene eka viSaya gaNavAmAM Avate levAthI saMskRtanA judA mArka vidyArthIone maLI zakatA nathI, tethI have pachI vyavasthApaka samiti TharAva kare tyAM sudhI zeTha kezavalAla geviMdajI skolarazIpa dara varase saMsthAmAM pharaTe IyaranA abhyAsa mATe dAkhala karavAmAM Ave te lena vidyAthIo paikI meTrIkamAM sauthI vadhu mArka meLavanAra vidyAthIne te skolarazIpa ApavI tema TharAvavAmAM AvyuM" A skelarazIpa meLavanAra bhAIonA nAma nIce mujaba che - 1936-37. zrI ramaNIkalAla jagajIvanadAsa gAMdhI, 197-38. , gAMDAlAla DAhyAbhAI zAha. 1938-39. ka ramaNIkalAla amRtalAla koThArI. 1939-40. >> kacanalAla mANekalAla zAha jemaNe saMsthAnuM sthAna joyuM nathI evA keLavaNI premI baMdhuo saMsthAne maraNa sanmukha vakhate yAda kare e saMsthAnA UMDA mULa batAve che ane ItihAsanI najare saMsthAnA gauravamAM vadhAre kare che. zeTha devakaraNa muLajI paradeza abhyAsa TrasTa phaMDa saMsthAnA tevIzamA varSamAM tA. 16-5-38 ne roja zeTha devakaraNa muLajInA ekajhIkyuTaree zeThazrInA vIlanI kalama 20 mInI rUye rUA. 10,000] ApyA. vyavasthApaka samitie tA. 21-5-38 nI mITIMgamAM sadara Denezanane svIkAra karyo. vIlanI kalama nIce ajame che.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya (saMvata 1eo(20) upara jaNAvelA rUpIA pacAsa hajAra uparAMta rUpIA daza hajAra zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA TrasTIone ApavA ane zarata karavI che jyAre paNa junAgaDhavALA DekaTara lIlAdhara vAlajI mahetA vadhu abhyAsa mATe ja yuropa jatA hoya te, vidyAlayanA niyama pramANe rUpIA daza hajAra sudhI majakara DaoNkaTarane lena tarIke ApavA. majakura DaoNkaTara pAsethI rakama pAchI maLyethI vidyAlayanA TrasTIoe pitAnI marajI mujaba mArA nAmathI evA ja kAmamAM kAThIAvADanA vizAzrImALI vidyArthIne ApavAmAM e rakamane upaga kare." sadara rakamane upaga vIlanI zarata mujaba karavAmAM Ave che. zeTha devakaraNabhAI muLajIne saMsthA sAthe saMbaMdha e suspaSTa che ke temanA saMbaMdhamAM vAraMvAra lakhavuM e piSTapeSaNa gaNAya, paNa saMsthAne maraNanI najIkanA samayamAM paNa zeTha bhUlyA nathI ane A uparAMta bIjI paNa maTI navAjeza karI che te vAta dhyAnamAM letAM AnaMdamAM vadhAro thAya tema che. 3 nagInadAsa je.zAha smAraka phaMDa. saMsthAnA tevIsamA varSamAM zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA maMtrIoe eka ejanA ghaDI DaoN. nagInadAsa zAha smAraka phaMDamAM bhegI thayelI rakamamAMthI rUA. 600 aMke cha rUpIA zarata karI saMsthAne ApavA IcchA darzAvI. vyavasthApaka samitie tA.4-5-37nA roja nIce mujaba TharAva karyo ane te TharAva sadara saMrathAnI smAraka phaMDa samitie svIkAryo sadara rakamanuM vyAja kaI lAInamAM caMdraka ke pAritoSika tarIke vAparavuM tene nirNaya vyavasthApaka samiti karaze. ane sadara tailacitra suparinTenDanTanI ophIsa rUmamAM yogya jagyAe mukAze ane te mATe gya meLAvaDe karI citra khulluM mukAze." sadara TrasTanA vahIvaTa aMge vyavasthApaka samitie tA.3-8-1939nA roja nIce mujaba vyavasthA karI: dara varSe rU. 25 pacIza rUpIAnuM pAritoSika InTara kemarsa athavA bI. kemanI yunivarsiTI parIkSAmAM sauthI vadhAre TakA mArka meLavanArane ApavuM. A InAma meLavanAre ochAmAM ochA pacAsa TakA mArka meLavelA hovA joIe. je varSamAM lAyaka vidyArthI na hoya te varSamAM InAma na ApavuM ane mULa rakamamAM vadhAre kara. pAritoSikamAM pustaka ApavAM ane te pustake upara DaoN. nagInadAsa je zAha mAraka"ne sikako mAra. sadara yojanA mujaba 139-40 nuM InAma muMbaI yunivarsiTInI bI. kema. nI parIkSAmAM pahelA AvanAra vidyAthI zrI kanubhAI lallubhAI mahetAne ApavAmAM AvyuM. - A raTa nAnI rakamanuM che, paNa enI sAthe saMsthApara atyaMta saneha rAkhanAra enA eka suputranuM nAma joDAeluM che ane enuM smaraNa saMsthAmAM hameza mATe jaLavAI rahe e daSTie A TrasTa nedhavA lAyaka che. zeTha devakaraNa muLajI TrasTa phaMDa. saMsthAnA vazamA varSamAM zeTha devakaraNa muLajInA ekajhIkayuTarAe zeThazrInA vIlanI kalama 19 mInI rUe sUTa karI rUA. 50,000 ApyA. vilanI kalama nIce mujaba che -
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ mane 115-0] pacIsa varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla (19)" rUpIA pacAsa hajAranI rakama zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA TrasTIone zarata karIne ApavI ane tenuM TrasTa karavuM je junAgaDhanI mArI beDIMgane kaI vidyAthI dAkhala thavA arajI kare te tene dAkhala kare. serAne keIpaNa vizAzrImALI jaina dAkhala thavA arajI kare athavA pAlItANA bALAzramane keI vidyAthI dAkhala thavA arajI kare ane dhArAdhoraNasara tene dAkhala karI zakAya te tene dAkhala kare, ane e rIte athavA emana bane te anya keIpAMca vidyArthIne mArA nAmathI "devakaraNa muLajI olara" tarIke rAkhavA." TrasTaDIDa mujaba rU. 50,000) saMsthAne maLyA ane sadara TrasTanI zarata mujaba 13940 mAM nIcenA pAMca vidyAthIe zeTha devakaraNa muLajI skalara tarIke dAkhala karavAmAM AvyA. 1 zrI muLacaMda narazIdAsa nArIcANIA, 2, zAMtilAla ratIlAla zAha 3) harilAla jagajIvana zAha. 4 ,, ThAkoralAla mehanalAla zAha. 5 , prasannalAla mohanalAla DagalI. zrImatI lIlAvatI bheLAbhAI mehanalAla jhaverI vidyArthinI jaina olarazIpa kaMDa. A ItihAsanA chellA varSamAM A saMsthAnA kAryamAM zarUAtathI rasa lenAra zrI mohanalAla hemacaMdabhAI jhaverIe pitAnI putravadhunI yAdagIrI nimitte nIcenI zarate rUA. 2000 nI kiMmatanA dhI amadAvAda eDavAnsamIsanA pAMca TakA vyAjanA vIsa prepharansa zersa ApavA IcchA darzAvI ane vyavasthApaka samitie tene sAbhAra svIkAra karyo. mukhya zarate nIce mujaba che. meTrIkyulezananI muMbaI yunivarsiTInI parIkSAmAM zvetAMbara murtipUjaka jaina vidyArthinI sarvathI vizeSa mAkarsa prApta kare tene rUA. 2007 nuM vyAja upaje te kelarazIpa tarIke zrI lIlAvatI bheLAbhAI jhaverIne nAme dara varSe vyAjanI rakama zrI mahAvIra jaina vidyAlaya Ape. je arajI karanAra jaina vidyArthinI pitAne abhyAsa kolejamAM AgaLa calAvavA kabUlAta Ape ane jeNe meTrIkayulezananI sadara parIkSAmAM sarvathI vadhAre mAkarsa meLavelA hoya tene vyAjanI rakama eka sAthe ApavI. arajInuM phorma, dAnanA dhArAdhoraNe zrI. ma. je. vi. nI vya. sa. mukarara kare ane sadara skelarazIpa kene ApavI te bAbatamAM sadara samitine nirNaya chevaTane gaNAya. sadara samitie mULa rakama kAyama rAkhavAnI che. vyAjanI rakama vAparavAnI che. rokANamAM pheraphAra karavAnI sattA sadara saMsthAnA TrasTIonI che. sadara mULa rakama athavA tenuM rokANa saMsthAnA vakhate vakhatanA TrasTIonA nAmapara rahe vIzamA varSamAM A InAma meLavanAra bahena zrI vairyabALA chaganalAla pArekha muMbaI yunivarsiTInI meTrIkyulezananI parIkSAmAM 700 mAMthI 540 mAkarsa meLavI sarva jaina
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [saMvata 1901-94 vidyArthIomAM prathama AvyA. A bahenanA pitAzrI zrI chaganalAla jIvaNulAla pArekhe saMsthAmAM pAMca varSa rahI khI. i. nI DIgrI lIdhI hatI ane hAla bhAvanagara sTeTa relvemAM mAsIsTaMTa enjIniyaranA hAr3A dharAve che. zrI varga mATe--kanyAmAMTe kArya karavAnI A saMsthAe ATrasTa dvArA zubha zarUAta karI che. ane temAM uttarAntara ghaNA vadhArA karavA ceAgya che ane banatI sagavaDe vhena mATe vidyAlaya sthApavA ceAgya che e Akhatapara A take dhyAna kheMcavAmAM Ave che. A zubha zarUAta karanAra ena lIlAvatInA kuTuMbIjanAnA ane khAsa karIne zeTha mehanalAla hemacaMda jhaverInA AbhAra mAnavAnI A taka laI temanuM anukaraNa karI chhenA mATe vicAraNIya cAjanA keLavaNInA kSetramAM kare eTaluM A saMsthAnA itihAsamAM jaNAvavuM prastuta lAge che. zrI mahAvIra lAna phaMDa saMsthAnA chaThThA vArSika riporTamAM jaNAvavA mujaba mAjIsAheba jIvaNalAla pannAlAla ane A bhAIoe phaMDa zarU karyuM. tenA uddeza grejyueTa thayA pachI dUra dezamAM abhyAsa karavA janArane lena rUpe sahAya karavAnA che ane te rakama vasUla thatAM te dvArA anyane sahAya karavAnA che. phaMDanI zaratA nIce pramANe che: 1. phaMDane mahAvIra leAna krUDa nAma ApyuM. 2. vizeSa abhyAsa mATe vilAyata ke amerikA Adi kara dezamAM janArane te rakama dhIravI, tenuM vyAja na levuM. rakama pAchI meLavavAnuM egrimenTa karavuM ane jene leAna apAya tenA vImA saMsthAnA maMtrI ane kAzAdhyakSa nAmapara UtarAvavA. 3. TrasTa phaMDanA vahIvaTa saMsthAnI menejIMga kamiTI kare, phaMDanI rakama drasTIonA nAmapara rahe. 4. phaMDamAM je je rakamAnA vadhAro thAya te A phaMDa khAte uparanI zarate jame karavA. 5. A phaMDanI alaga rahetI rakamanuM vyAja upaje te tenA mULa rakamamAM vadhAro karavA. 6. sadarahu rakama lena tarIke ApatI vakhate o kei vidyAthI khAju pannAlAla hAIskUlanA vidyAthI hAya tA tene khIjA sarvaniyama lAgu paDatA heAya te agrasthAna (preknsa ) ApavuM. A zarata mAtra sadarahu rUA. 7500] ne lAgu paDe che. sadara kuMDamAM bAjI sAheba jIvaNalAlajI ane bhAIe taraphathI rUA. 900jI ane zeTha maNIlAla gAkuLabhAI muLacaMda taraphathI rUA. 20006 maLI kula rUA. 11,000nu maLyA che. InAma anAmata phaMDa. chaThThA varSamAM zeTha sAmacaMda uttamacaMde rUA. 2500] nI rakama saMsthAne bheTa ApI tene InAmI kuMDanuM nAma ApavAmAM AvyuM. saMsthAnI dhArmika parIkSAmAM uttIrNa thanAra yAgya vidyArthIone vyavasthApaka samiti TharAve te pramANe sadarahu rakamanuM vyAja ApavAnuM che ane InAma ApatAM AvakanA vadhAre rahe tA tenA vyaya inAmI nibaMdha dhArmika viSayapara
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya rajata mahotsava samAraka graMtha praka peTrane zeTha mohanalAla hamacaMda jhaverI zeDa bAgIlAla hIrAlAla (bAgIlAla hIrAlAlanI ku vALA) - jaya : zaTha avaMtIlAla hIrAlAla baMkaradAsa zrI ramaNIkalAla che. ramaNIkalAla mohanalAlanI vALA)
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1915-] pacIsa varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla 9 lakhAvavAmAM karavAnuM che. mULa rakama jALavI rAkhavAnI che. A rakamanA vyAjamAMthI dhArmika parIkSAmAM UMce naMbare pAsa thanArane InAma apAya che. AbhArane itihAsa A saMsthA upara aneka baMdhuoe eTalA ane evA prakAranA AbhAra karyA che ke ene pacIza varSane itihAsa raju karatAM ja teone bhUlI jaIe te kRtadhdhatAne deza Ave, enI sAthe enI saMkhyA eTalI moTI che ke e sarvane nyAya ApavAnuM asaMbhavita nahi te lagabhaga azakya jevuM ja che. vastutaH te A saMrathAne jemaNe eka rUpIAnI sahAya karI haya, jemaNe paryuSaNa jevA prasaMge pharatI jheLImAM cAra AnA ke be AnA nAkhyA hoya tene paNa AbhAra mAnavAne ja rahyo. ane jemaNe dara varSe rUA. 51ApavAnuM vacana ApI saMsthA zarU karAvI, jeo tevI madada cAlu ApatA rahyA te madhyama vargane saMthI vadhAre AbhAra mAnavAne rahe che. saMsthAne kapriya banAvanAra e mUMge varga che, saMsthAne pragatine paMthe pADanAra e varga che. saMsthAne kharI otha ApanAra e varga che. A saMsthAne prathamathI dAve che ke A saMsthAnA murabbIo dhanavAnavarga che, paNa saMsthAne prANa te madhyama varga che. e janatAnI saMsthA che, madhyama varganI saMsthA che, madhyama vargapara ene majabUta AdhAra che ane ene TakAvI rAkhanAra ane pravAha rUpe madada karanAra e varga che. janapadanA lAkee A saMsthAne phalAvI phulAvI che ane eNe kula pacIsa varSamAM ene apanAvI che. dhanavAne A saMsthAne nirAza nathI karI, paNa ene AdhArastaMbha te madhyama varga ja che ane e vAtane svIkAra anekavAra karyo che. A dharaNapara racAelI saMsthA kene AbhAra mAne? keTalAne AbhAra mAne? enA pratyeka vArSika nivedane AvA AbhAranAM pAnAMothI bharelAM che. ane ene svIkAra vAraMvAra karavAmAM AvyuM che. madhyama varga te zuM, Amavarge paNa ene phelAvI phulAvI che, enI mAgaNane yathAzakti javAba vALe che, enA tarapha aneka prakAre sabhAva dAkhavyuM che ane enA maneratha pUryA che. eTale A rIte te saddagata ane hayAta sarva sahAya karanArane AbhAra mAnavAnI A taka hAtha dharavAmAM Ave che. tethI saMsthAne peTrana thaIne, saMsthAnA sabhAsada thaIne, saMsthAne cAlu dhananI sahAya karIne, saMsthAne bheTanA pustake cIja ApIne, saMsthAne kapaDAM ApIne ke evI bIjI kaI paNa rIte jemaNe dhananI ke vastuonI nAnI ke moTI sahAya saMsthAne karI che ane jemane vyakitavAra nAmaniza saMsthAnA pacIza varSanA pacIza nivedanamAM sUcana ane vigata sAthe ullekha karavAmAM Ave che te sarvane sAmAnya rIte ane vyaktigate AbhAra mAnavAnI A taka laIe chIe. enAmaniza ahiM karavAmAM Ave te A ahevAlanA pustakanA pAnAM ochAmAM ochA bharAya. e vAta azakya hoI mUkI devI paDI che. paNa upakAranuM smaraNa te jarUra kartavya che ane AbhArane svIkAra pharaja rUpe heI A samuccaya AbhAra darzanane svIkAra karI have bahu
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya [avata 19LajarUrI vyaktione AbhAra mAnavAnI taka laIe. enA be vibhAga pADavA ucita lAge che saddagata ane hayAta. saddagatanA AbhAra, A saMsthApara aneka jAtane upakAra karanAra vyaktionI saMkhyA ghaNI moTI che, temAMnA keIne anyAya na thAya te sAru sarvanI kSamA yAcanA sAthe jeo hayAta nathI temanAM nAma sAthe bahu jarUrI ItihAsa raju karIe. saddagata zubha AtmAo paikI A saMsthApara meTe upakAra karanAramAM sarvathI prathama nAma zeTha devakaraNabhAI muLajInuM Ave che. teo A saMsthAnA prANa hatA, temane A saMrathA mATe addabhuta lAgaNI ane prema hatA, temane A saMsthAnA vikAsa mATe ananya vizvAsa hatuM ane A saMsthA tarapha temanI bhakita avicalita rahI TheTha sudhI eka sarakhI rahI hatI. saMsthAnA paMdaramA varSamAM temane dehavilaya thaye tyAM sudhI emaNe saMsthAparane potAne sneha aneka rIte dAkhavyuM che. paisA bharI ApavA uparAMta temaNe anekane preraNA karI paisA bharAvI ApyA che, rAtadivasa gaNyA vagara emaNe saMrathA mATe ujAgarA karyA che ane saMsthApara bhayaMkara AkramaNa AvyuM tyAre khaDakanI jema aDaga UbhA rahI ADA hAtha dIdhA che. emanI paisAnI sahAya karatAM emanuM saMsthA taraphanuM dIla, emaNe maratAM maratAM saMsthAne Apela madada ane karelI yAde, emaNe anya sabhyone kaMDa bharAvavA mATe karelI preraNAo ane saMsthAnA makAnane pAye nAkhatI vakhate kADhelA hRdayanA udgAre Aje paNa smaraNapaMthane ujajavaLa banAve che. emanuM nAma saMsthA sAthe joDAeluM ja raheze, emanA bhavya kAryo ane sevAne itihAsa keIvakhate lakhAze ane emanI ucca hRdayabhAvanAne khyAla ApatI yazogAthA lakhAze. zeTha devakaraNabhAInI sAthe barAbara paDakhe UbhA rahenAra ane jANe eka bApanA dIkarA hAya tevI rIte saMsthA upara varcasva sthApanAra zeTha motIlAla muLajI A saMsthAne prANu hatA. temaNe saMsthAne pitAnI udAratAthI navAjI nAkhI, te uparAMta AkhA jIvana daramyAna saMrathAmATe kALajI karI, mITIgamAM hAjarI ApI ane jyAre jyAre paisAnI bhIDa paDI tyAre UbhA rahyA. temanuM hRdayabaLa, brahmacaryateja ane sAmAjika kAryone rasa A saMsthAne prANapada nIvaDyA ane saMsthAne vartamAna sthitimAM laI AvavAmAM temaNe ghaNe sAro phALo Ape. temanA saMbaMdhamAM dhananI sahAya ghaNuM uttama hatI, paNa te sahAya karatAM saMsthAvikAsane temane rasa utkaTa hatuM ane temaNe saMsthAne pitAnI gaNI sahAya salAha ane kAmagarIthI navAjI nAkhI che. saMsthAnA dazamA varSamAM saM. 1981 nA mAgazara vada 4ne roja temane dehavilaya thayuM. temaNe saMsthAnI daza varSa anekavidha sevA karI. zeTha devakaraNabhAI te saMsthAnA kezAdhyakSa hatA, paNa metIlAla zeTha te sAmAnya sabhya hovA chatAM sarathAnI sevAmAM zeTha devakaraNabhAInI sAthe barAbara sAmela rahetA hatA. zeTha govIMdajIkhuzAlabhAI verAvaLa) saMsthAnuM cirasmaraNIya nAma che. saMsthAne zarUAtathI apanAvanAra, saMsthAmAM be varSa sudhI kezAdhyakSanuM kAma karanAra ane majabUta mane keLavaNIne
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * ** * --- ** * * * * * * * * * * * * * * * * * * ane 115-] pacIza varSanI kAryavAhI sakSipta ahevAla uttejana ApanAra A sakhI gRhasthanuM verAvaLamAM jAhera rastA para saMsthAnA soLamA varSamAM pUna thayuM. saMsthApara temanI bhAre lAgaNI hatI. saMsthAne temaNe bhAre rakamathI saMsthAnA bacapaNamAM navAjI ane enA para pitAnA aMta sudhI sadbhAva rAkhe. zrIyuta sArAbhAI maganabhAI modI saMsthAnA ItihAsamAM anekhuM sthAna dharAve che. garIbAImAM janmI, parAvalaMbanathI keLavaNI lai, jAtamahenatathI vadhela A keLavAyelA baMdhue keLavAela varga keLavaNI mATe zuM karI zake che tene javalaMta dAkhale besADyo. saMsthAnI zarUAtathI e vyavasthApaka samitinA sabhya, dehAMta sudhI cAlu rahyA, saMsthAnI emaNe sattara varSa sevA bajAvI, bhAgyeja vya. sa. nI. keI mITIMgamAM e gerahAjara haze. emaNe lena phaMDamAM rUA. 31,000 nI rakama ApI mAdhyamika keLavaNInI kadara karI, ucca zikSaNa sahAya phaMDa mATe rU. 37,000 ApI meTrIka pachInA vidyAthInI sahAye deDyA ane e banne khAtAne javalaMta itihAsa A parIzInA ItihAsamAM anyatra rajU karyo che. e te paisAnI vAta thaI, paNa emane saMsthA uparano bhAva, emanI pratyeka savAlanI chaNAvaTa karavAnI paddhati ane emanuM saMsthA sAthenuM vartana anukaraNIya heI khAsa neMdha mAge che. emaNe keLavAelA leke pitAnuM ja kAma kare che, dhana ApatA nathI evuM kalaMka dUra karyuM che ane sakriya kAryo karI saMsthA sAthe pitAnuM nAma amara karIne joDI gayA che. A 3. nAnacaMdabhAI kasturacaMda modIe saMsthAnI zarUAtathI tevIza varSa sudhI vya. sa. mAM besI sevA bajAvI ane vidyAthInAM svAcya ane Arogya mATe ciMtA karI. temanI sevAnI nedha lagabhaga pratyeka vArSika nivedanamAM levAmAM AvI che. saMsthAne AkAra ApavAmAM temane bhAga ne sUne nahotuM. temaNe sana 193ra phebruArIthI naveMbara 1933 sudhI saMsthAnA maMtrI tarIke paNa sevA karI. reTha hemacaMda amaracaMda talacaMda A sarvathI judI kakSAmAM Ave che. emaNe A saMsthA karavAne khyAla jamAvyuM, AcAryazrI sAthe carcAo karI, keLavAelA varganI jamAvaTa karI, saMsthA kyAM karavI ane kevI karavI tene mATe dIrdha ciMtavana ane vicAra vinimaya karyA, paNa durbhAgye saMsthAnI zarUAta teo joI zakyA nahi. teo gAmatare gayA te pahelAM saMsthA karavAne nirNaya thaI cUkyuM hatuM, tenI rUparekhAo dorAI gaI hatI, paNa kuMbhasthApanA teo joI zakyA nahi. chatAM saMsthAnA AdyaprerakemAMnA eka tarIke temanuM sthAna avicalA rahyuM che. saMsthA taraphanI temanI pharaja temanA suputrae bajAvI che te noMdhavA lAyaka che. paNa saMsthAnA ItihAsamAM temanuM sthAna zarUAtathI ja kAyama thayeluM che. saMsthAnA zarUAtanA rasa lenAra bhAvukemAM zoTha hirAlAla bakeradAsa uraca sthAna bhogavatA hatA. emaNe saMsthAnA makAna phaMDa ane anya sahAyamAM lagabhaga rUA. 17,000) ApyA. saMsthAnA makAna uddadhATana vakhate harSAtirekamAM 103 DIgrI tAva chatAM hAjarI ApI (tA. 2-10-1925) ane makAnane age asAdhAraNa anumodanA karI. emane eja varSamAM be mAsa pachI A vada 7 (saM. 1981) ne ja svargavAsa thaye. saMsthAnI tarapha emane rAga asAdhAraNa hatuM ane bhakti pracUra hatI. AvA te keTakeTalAM nAme laIe. zeThanattamadAsa bhANajI kApaDIAne saMsthA taraphane
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya saMvata 19LapApAta, zrIyuta maNIlAla surajamala jhaverI (pAlaNapura)nI saMsthAnAM nAnAM nAnAM kAma mATenI paNa bArIka cIvaTa, zrIyuta phakIracaMda nagInacaMda jhaverInI saMsthAnI dhanavRddhinI cIvaTa, bApusAheba jIvanalAla pannAlAla jhaverInI saMsthAthI dUra rahA chatAM gauravabharI pRcchAo ane zrIyuta amaracaMda ghelAbhAI gAMdhInI dIrdhadaSTipUrvakanI salAha ane sevA Aje paNa gauravabharI zAMti upajAve che ane harSAgAra kaDhAve che. AvI sevAnI gaNanA karavI muzkela che, keTalIka vAtanAM maraNa tAjAM karavAM mATe te saMsthAnA daphatara ukheLavA paDe tema che. ekaMdare saMsthApara eTalI vyakitae AbhAra karyo che ane tene mATe eTale meTa lega Ape che ke tenuM vivecana karavuM muzkela che. hayAta sahAyake. ane hayAta sahAyakanA AbhAra mAnIe te A nivedana ke ItihAsane barAbara bevaDAva joIe. enI saMkhyAne te kharekhara pAra nathI. keTalAka sevAbhAvI bhAIoe saMsthAnA sabhya na hovA chatAM ke enI vyavasthApaka samitinI javAbadArI emanA para nAkhavAmAM AvelI na hovA chatAM saMsthA mATe bhAre ciMtA sevI che, ene aneka prakAre madada karI che ane ene apanAvavA gupta prayAsa karyA che. saMsthAnI vyavasthApaka samiti para besIne cAlu sevA karanAra, saMsthAne dravya ke vastunI madada karanAra, saMsthAnA kAryamAM preraNA karanAra vagere aneka sevAbhAvI sabhyane samuccaya AbhAra mAnavA sivAya bIjo raste dekhAtuM nathI. bahuja jarUrI kI niMdha atra karavI jarUrI che ane te saMsthAnA ItihAsamAM noMdhavA lAyaka che. che. mohanalAla hemacaMda zAha, ema. bI. bI. esa. saMsthAnA pUrva vidyAthI atyAre saMsthAnA vidyAthIonA svAthya para dhyAna Ape che ane dAkhala karatI vakhate vidyArthIne tapAsI Ape che temanI sevA khAsa dha mAge che. zrIyuta muLacaMda hIrajIe saMsthAnI AsI. sekreTarI tarIke sevA karI hisAbanI rIta geDavI, jAte hisAba rAkhe ane saMsthAne apanAvavA zarUAtanA daza varSa sudhI satata prayAsa cAlu rAkhe e sevA visarI zakAya tema nathI. zrIyuta cunIlAla vIracaMda saMsthAnA Adya saMsthApakamAMnA eka ane varSo sudhI saMsthAnI vyavasthApaka samiti para besI sevA bajAvanAranI noMdha khAsa levA lAyaka che. temanI saMsthA mATenI dhagaza Akhe vakhata eka sarakhI cAlu rahI che. emaNe zarUAtanAM seLa varSa sudhI saMsthAnI vya. samitipara sevA karI. temanI AdaraNIya sevA kharekhara anukaraNIya hoI dhane lAyaka bane che ane saMsthAnA ItihAsamAM tene khAsa sthAna che. zeTha meghajIbhAI sejapALanuM hRdaya dharmamaya che, emaNe dhArmika saMskAra kAyama rahe te pAchaLa hajAre kharacyA, temaNe saMsthA tarapha khUba prema batAve temaNe saMsthAnA makAne pAchaLa dekharekha rAkhI ane e sarvanI pAchaLa asAdhAraNa mAnasika prema dAkhavya-e sarakArI dharmamUrtinAM kAryane disivaMta kare che. emanI bhAvanA Adarzamaya, sevA sugaMdhamaya ane Adarza vRddhigata heI sarva yuganA AdamIone anukaraNa yogya che. saMsthA temanI sevA kadI visarI zake nahi.
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 195-0] pacIsa varSanI kAryavAhIne saMkSipta ahevAla bAkI te pRSTha bharAya teTalAM sevAbhAvIonAM nAma ane kAma che. e sarvanI noMdha karavAno prayAsa karyo nathI, thaI zake tema nathI. tethI "DuM lakhyuM ghaNuM karI vAMcajenI nIti svIkArI A vibhAgane ItihAsa khUba AnaMdathI ane aMtaranA umaLaka sAthe muktakaMThe prazaMsavAnI rajA levAmAM Ave che ane kharA sevAbhAvInA anekanA nAma lakhavA rahI gayA che tene mATe kheda darzAvI, pratyekanA kAryanI atra prazaMsA karavAmAM Ave che. keTalIka adhurI bAbate A ItihAsamAM keTalIka bAbate adhurI rahI che - 1. devakaraNa menzananuM phara levAnI vAte chellA pacIzamAM varSamAM thaI hatI, paNa enuM kArya sattAvIzamAM varSamAM pUrNa thayuM. A ItihAsamAM te pacIza varSanI ja hakIkata lakhavAnI hoya, tethI te saMbaMdhamAM atra jarA paNa nirdeza karyo nathI. e prasaMgane lagatI aneka rasamaya bAbate, saMsthAnA hitanA prazno, devAnI gaNatarI vagere aneka bAbate lakhavAnI che, TrasTIoe lIdhela tarasTI ane vyavasthApaka samitie batAvela kAryadakSatA, harakeTanA hukamo ane zeDa devakaraNabhAI muLajInA ekajhIkyuTaree dAkhavela sauhArdane vigatavAra vistAra jarUrI hukama tathA dastAvejonI nakala vagere sattAvIzamAM vArSika riporTamAM ApavAmAM Avaze. atre eTaluM ja prastuta che ke devAmAMthI saMsthAne mukta karavI e janatAnuM kAma che. saMsthAe pitAne hevAla saMtoSakAraka Ape haya, enA kAmathI saMtoSa thaye heya, enA kAma mATe eNe lAyakAta puravAra karI hoya ane devAmAMthI mukata karatAM e vadhAre sArI rIte pitAnuM kartavyapAlana karI zakaze ema lAgatuM hoya te ene trANumukata karavA vijJapti che. e saMbaMdhI gya vijJapti ane prArthanA anyatra karavAmAM Avaze. saMsthAnA ItihAsamAM ene sthAna na hoya. bhaviSya mATe preraNA vijJapti ane sUcanenuM A sthAna nathI. 2. saMsthAnA sabhyanuM lIsTa pacIzamA varSanI Akhare hatuM te pariziSTamAM jarUrI vigate sAthe ApyuM che. sabhyomAMthI keTalAkanA pattA maLatA nathI, keTalAMka nAme avasAna pAmelAnAM dAkhala thayelAM te cAlu rahI gayA che, keTalAka sabhyae be vAra daza varSa sudhI ane keI keIe traNavAra daza varSa sudhI rakama ApI che. A sarva bAbatemAMthI banI zakatI vigata lITamAM ApI che, paNa emAM keIkeI prakAranI khalanA jarUra rahI gaI haze e saMbhava che. sabhyanA lIsTa paripUrNa rAkhavA mATe aneka prayAso cAluM che, paNa sabhya taraphathI pUrI mAhitI maLatI na hovAthI emAM skUlanA thatI hovAnI anekavAra phariyAda thaI che. A saMbaMdhamAM kSamA mAgavA sivAya bIjo mArga nathI. 3. saMsthAne bheTa ApanAranuM lIsTa ApavAnI jarUra te kharI, paNa ema karatAM eTaluM graMthagaurava vadhI jAya che ke enI zakyatA, vakhatanA abhAva ane mudraNanA bhAvane laIne na bane tevI jaNAI che. vArSika riporTamAM tenI vigate barAbara apAya che tethI tenuM punarAvartana karavAnI bahu jarUra lAgI nathI. A bAbatamAM saMsthAnA sahAyako kSamA kare. 4 AkhA riporTamAM mitrIo saMbaMdhI kAMI hakIkta AvI nathI. teo eka rIte sarva bAbatamAM sAthe che ane eka rIte teo apauruSeya che. temanI kAMI paNa aMgata hakIkata A
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya rajana matsava samAska graMtha - paTana - zeTha kezavalAla premacaMda modI zrI mahAvIra jaina vidyAlaya tAre ake ! tAre aMke kalI navatara navu jJAna pIdhuM tAra aMke kI meM svapnanuM sya che, tAra ane balI me vizvanI sAM vitA, sagIta sabhara bhanu vizvanuM gAna kIyu, - kAMti saMghavI
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane 1912-10] pacIsa varSanI kAryavAhInA saMkSipta ahevAla AvI rIte A saMsthAnA 25 varSanA itihAsa pUrA thAya che. tArAmAgamAM bhADAnA makAnamAM 15 vidyArthIthI zarU thayelI saMsthA pacIza varSanI Akhare paththaranA meATA makAnavALI, maMdira ane madhyagRhavALI, pustakAlaya ane leAjanAlayavALI banI che, enA khALakA atyAre ThAmaThAma samAjane UjaLI khanAvatA rahyA che, enA putro atyAre mATA javAbadAra heAddAo bhAgavatA jovAmAM Ave che, enA sAhitya pustako atyAre janatAne vallabha thaI paDyA che, enA sevake atyAre ThAmaThAma AreAgyanI rakSA karI rahyA che, enA jJAnaguMjAravanA prakAza ThAmaThAma paDatA rahyA che ane ene vizvavidyAlaya manAvavAnA maMDANu maMDAI cUkyA che. A sarvemAM sthApavAnI bhAvanA dharanAra AcAryazrInuM brahmacaryateja ane zubhaAMdolano, kAryavAhakonI satata cIvaTa, vidyArthIvarganI ekaMdare sArI vartanA ane sahAyaka varganI udAratA kAraNarUpa che. A itihAsathI je Apane ekaMdare saMteSa thAya te tana mana dhanathI ene sahAya karI AnA karatAM hajAra gaNA sArA itihAsa e sAmAjika naitika ane dhArmika dRSTie suvarNa mahotsava prasaMge batAve evI sthitimAM ene mUkaze. enA nAmamAM ojasa che, enA kAryamAM teja che, enA pravezadvAramAM devI sarasvatI birAjyA che, enA sukhaDApara cauda svapna ane aSTa maMgaLa che, enA zikharapara e dizAe dharmadhvaja birAje che ane enA vAtAvaraNamAM zAMti svairya ane suzIlatA che. mATe prathama varSe prathama maMgaLamAM gAyuM hatuM te ja gAI ApaNuM viramIe.~~ tAM. Aza pUrA zrI mahAvIra svAmI. jaina prajAnA udbhaya thayA che, gheAra nizA avidyAnI vAsI, Aza pUrA zrI mahAvIra svAmI.
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya (saMvata 1971-9 sane 1915-40 saMsthAnA vahIvaTanI viziSTatAo 1. saMsthAmAM ceramena ke presIDenTa hedo nathI. pariNAma. vyavasthApaka samitinA dareka sabhya sabhA vakhate te meLAvaDAnA pramukha thaI zake che ane vyavasthAnuM A dhAraNa upayogI mAlUma paDyuM che. 2. vidyArthI pAse na lakhAvI levI. AjanA ghaNI rIte kAragata nIvaDI che. vidyArthInAM manayara dharamAdA para nibhAvanI chAyA sarakhI paNa paDatI nathI, enAmAM AtmabhAvanA saphaLa thatI dekhAI che, svamAna emanuM jaLavAI rahe che ane vidyAlayane cAlu kharacamAM trIje ke ce bhAga pUravaNI thatA hovAthI eka meTe Teke thaI paDyo che. 3. vidyAthIne AMtara vyavasthAnI sarva goThavaNa javAbadArI sAthe ApavAthI vyavasthAmAM sagavaDa thAya che ane AMtarika svarAjya bhAvanAthI vidyArthIone pitAnI jAta para vizvAsa vadhatuM jAya che. 4. TrasTIoe TrasTI tarIke saMsthAnA AMtara vahIvaTamAM eka vAra paNa mAthuM mAryuM nathI. pa. AvI saMsthAe hajAronI AvakajAvaka vALuM eraTeTa kharIdI tene vahIvaTa mAthe lIdho hoya tene A prathama dAkhale che. devakaraNa menanA bhADAnI Avaka vArSika eka lAkha pAMsaDa hajAra rUpIyA lagabhaganI che eTale ene vahIvaTa e te kAThiyAvADanA chaThThA kalAsanA rAjyanA vahIvaTa je gaNAya. e meTI tAlukadArI to avazya gaNAya. 6. saMsthAnI zarUAtathI bahenane sabhya tarIke levAmAM Ave che. A vAta A yugamAM viziSTatAmAM na Ave, paNa saMsthA zarU karavAmAM AvI tyAre te e vAta lagabhaga navI hatI ane te tarIke cAlu rahI che.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa pariziSTa TrasTIonI cUMTaNI (juo 515) 22-12-1818, zrI khetIcaMda giradharalAla kApaDIA devakaraNa muLajI motIlAla muLajI A phakIracaMda nagInacaMda jhaverI cha gAvaidajI khuzAla. (2) tA. 7-9-1924. zrI devakaraNa muLajI metIlAla muLajI , metIcaMda giradharalAla kApaDIA. , phakIracaMda nagInacaMda jhaverI goviMdajI khuzAla zrI motIlAla muLajInA avasAnathI khAlI paDelI jagAe zrI maNIlAla metIlAla muLajInI tA. 15-3-25 ne roja nimaNuMka karavAmAM AvI. (3) tA. 10-11-1929. zrI motIcaMda giradharalAla kApaDIA , maNIlAla motIlAla muLajI goviMdajI khuzAla * amRtalAla kALIdAsa , raNachoDabhAI rAyacaMda zrI govidajI khuzAlanA avasAnathI khAlI paDelI jJAe zrI sArAbhAI maganabhAI modInI tA. 4-9-31 ne roja nimaNuMka karavAmAM AvI. zrI sArAbhAI maganabhAI modInA avasAnathI khAlI paDelI jagAe zrI DAhyAbhAI nagInadAsanI tA. 25-4-32 ne rAja nimaNuMka karavAmAM AvI. (4) tA. 18-11-1934. zrI metIcaMda giradharalAla kApaDIA , raNachoDabhAI rAyacaMda , amRtalAla kALIdAsa maNIlAla metIlAla caMdulAla sArAbhAI modI * zrI raNachoDabhAI rAyacaMde rAjInAmuM ApavAthI temanA sthAne zrI kakalabhAI bhudaradAsa vakIlanI tA. 4-10-35 ne roja nimaNuMka karavAmAM AvI. zrI maNIlAla metIlAlanA avasAnathI khAlI paDelI jagAe zrI sAkaracaMda motIlAlanI tA. 29-6-36 ne roja nimaNuMka karavAmAM AvI. (5) tA. 6-8-1939, zrI metIcaMda giradharalAla kApaDIA , caMdulAla sArAbhAI modI , sAkaracaMda motIlAla muLajI kakalabhAI budaradAsa vakIla , amRtalAla kALIdAsa.
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya pariziSTa rajIsTrezana sarTIphikeTa (jue che. 15) Certificate of Registration of Societies Act XXI of 1860 No. 703 of 1934-35. I hereby certify that Shri Mahavir Jain Vidyalaya has this day been registered under the Societies Registration Act, XXI of 1860. Given under my hand at Bombay this fourth day of May One thousand nine hundred and thirty-four. O A. H. S. Mitchel Bombay ANAL ured Registrar of Companies.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * - - * - - - - - * , *** pariziSTa pariziSTa varSanI zarUAtamAM lona, paga vigerenI mAhitI (juo pR. 18) lena peIga hAphapeiga TrasTa na 1915-16 1916-17 1917-18 1918-19 1919-10 1920-21 1921-22 1922-23 1923-24 1924-25 1925-26 1926-27 1927-28 1928-29 & 9 + + 0 0 4 8 0 8 8 - | | | | | | | | | | | 1929-30 1930-31 1931-32 1932-33 104 107 1973-74 113 113 111 1934-35 1935-36 1936-37 1937-38 1938-39 1939-40 17 15 15 11 15 8 108 117 83 118
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ - * - w , thI mahAvIra e vidyAlaya pariziSTa vArSika parIkSAnA pariNAme (juo pa ra ) parIkSA nahotI keTalA beThA varSa 1915-16 1916-17 1917-18 1918-19 1910-20 1920-21 1921-22 1922-23 1923-24 1924-25 1925-26 1926-27 1827-18 1928-29 1928-30 1930-31 -1931-32 1932-33 1933-34 1974-35 1935-36 1936-37 197-38 1938-39 1939-40
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ -wkhAna na. + +aa pariziSTa pariziSTa bahAra5la grejyueTanI saMkhyA (jue pU. ra1) lena paga hAiga TrasTa varSa - | H | H | H H 1915-16 1916-17 1917-18 1918-19 1919-20 1920-21 1921-22 1922-23 1923-24 1924-25 1925-26 1926-27 1Tara-28 y z y y H di 2 2 2 4 ra ra ra % - ba - 8 - ba ba - 8 - - | - - - | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | - " | | | " H n 1928-29 ' H 1928-30 1930-31 1931-32 H H 1932-33 H H 1933-34 1934-35 1935-36 1936-37 1937-38 yy yd k y H 10 51 249 180
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ tor 1915-16 1916-17 1917-18 1918-19 1919-20 1920-21 1921-22 1922-23 1923-24 1924-25 1925-26 1926-27 192728 1928-29 1929-30 1930-31 khI. e. rrr 1 1 1 ra 4 3 s 1 3 1971-72 193233 1933-34 1934-35 193536 1936-37 8 1937-38 1 1938-39 4 1939-40 3 5 . 3 3 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya pariziSTa grejyueTAtu lAInavAra patra (juo pR. 22) bI. esa. ema, khI. ela.sI. bI. esa. pI. esa. sI. / / / E 9 4 4 1 khI.kAma. mI. I. khI. e. khI. esasI. bI. kAma. khI. I. 32 12 ema. khI.bI. esa. 42 ela. sI. pI. esa. p khI. ejI. 5 75 1 ' senITarI enjIniyarIMga 3 ela. TI. ema. 3 va jara | na | | | na | ody. # / / / - / / | | | . . khI. ejI. paracuraNu * elaela. khI. (nyu) ela. ema. I. ela. I. I. HIT ela. TI. sI. vyAkaraNa tIthai nyAya tItha ema. e. / / / / / / / 1 1 ra 1 1 24 / / / / / / / < ! " ! deg deg deg deg | | | * A saMkhyAmAM ja khI, esasI, (ile- enDa mIke, enjIniyarIMga)-(banArasa), tathA 2 khI, esasI, mAinIMga meTalarDa ) tathA 5 bI. esasI. (InDasTrIyala kemIsaTrI ) no samAveza thAya che;
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa DIgrI laI chUTA thayelA vidyArthIonuM lIsTa. ( jIo pRSTha 22 ) 1915-16 1 ramaNikalAla maganalAla medI 2 hIrAlAla maMAcaMda zAha odhavajI dhanajI zAha 4 manasukhalAla dharamasI mahetA 5 caMdulAla sArAbhAI mAdI ratIlAla hIrAcaMda zAha 7 zakarAbhAI amaracaMda kApaDIyA 8 aMbAlAla caturabhAI zAha 9 cunIlAla jIvarAja zAha 10 cImanalAla mettIlAla parIkha 11 cImanalAla dalasukhabhAI zAha 12 aMbAlAla mANekalAla zAha 13 ratIlAla mANekalAla jasANI 14 ganalAla nAnacaMda zAha 15 hIrajI zIvajI zaha amadAvAda pAlaNapura bhAvanagara vanI amadAvAda "" khaMbhAta peTalAda dholerA 1916-17 kheDA khaMbhAta surata rAjakoTa bI. e. sarabhANa bhujapura zrI. e. 1917-18 bI. e. .. 1918-19 . khI. kAma. wr zrI. kAma. 1919 20 wr bI. e. " khI. kAma, rASTrasevA, amadAvAda. sAlIsITara-mesarsa zAha enDa kuM., muMbaI. sAlIsITaramesarsa zAha enDa kAM., muMbaI. sTeTa sara nyAyAdhIza (cIpha ja DIsTrIkaTa ane sesansa jaja) ane DepyuTI kArabhArI-thANAM devalI sTeTa. vyApAra-mesarsa sArAbhAI enDa kuM., muMbaI. khaMbhAta sTeTa hAIskulamAM heDamAstara. zikSaka, karamasada hAIskula, karamasada, vyApAra-mesarsa durlabhajI umedacaMda eNnDa kuM., muMbaI. sekreTarI, dhI isTa inDiyA koTana esAsIezana, muMbaI. maMtrI, majUra mahAjana khAdI hATa amadAvAda. menejara, mesarsa bakubhAI aMbAlAla nI kuAM., kampAlA. elaela. mI., preTIsa, rAjakoTa. nAkarI, muMbaI. vimAnuM kAmakAja, muMbaI,
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 zrI mahAvIra jona vihAlaya Anna 16 bhAIlAla bahecaradAsa parIkha bI. e. devagata thayA. 17nagInadAsa jagajIvanadAsa zAha navasArI pI. ecaDI. (laMDana). 18mayAbhAI ThAkarasI zAha amadAvAda nokarI, muMbaI 19goviMdajI ujamazI zAha samaja (dhalakA) divagata thayA. 20cImanalAla cunIlAla zeTha kheDA zikSaka evamemerIala hAIskula, kheche. 21dIpacaMda jIvaNalAla zAha. bhAvanagara bI. esa.sI. zikSaka, AlaDahAIskula,bhAvanagara, 22 aMbAlAla lalubhAI parIkha vaDalA : ekSaTa ITanuM kAmakAja, muMbaI 1920-21 23 mehanalAla pItAMbaradAsa zAha ! buhArI ! bI. e. khAnagI dhaMdhA, buhArI. 24 dalasukhabhAI mahIjIbhAI zAha eDa ; , jhaverAtane vepAra mInajAna (barmA). 25 nAgajI kalyANajI lAThIyA tapura elaela.bI., thANadAra, rAjakoTa. 26 hIrAlAla hAlacaMda lAla pAlaNapura bAra-eTale, muMbaImAM prekTIsa. 27 khImacaMda jhaveracaMda zAha rAtA (pa. vApI) elaela. bI. suratamAM prekTIsa. 28 goviMdacaMda jhaveracaMda zAha saraNa zikSaka, cIkhalI hAIskula, cIkhalI. ra9naratamadAsa cunIlAla kApaDIyA lIMbaDI godharAmAM prekaTIsa. 30 mohanalAla hAthIbhAI talATI | dehagAma dehagAmamAM prekaTIsa. 31 sabhAgyacaMda khImacaMda koThArI lIMbaDI e. ema. AI. I, menejara enDa ejInIyara InacI-kaccha sTeTa re. 1921-22 32 metIlAla zmanalAla saMghavI pAlItANA ema. bI. bI. esa. raMgunamAM prekTIsa. 33/pArTalAla DAhyAbhAI zAha pATaNa bI. e. elaela.bI., muMbaImAM prekaTIsa. 34chaganalAla jIvanalAla pArekha bI. I. AsIsTanTa ejInIyara-pablIka varsa DIpArTamenTa, bhAvanagara 35 lakSmIcaMda cunIlAla kApaDIA lIMbaDI InDIana hyuma pAIpa kAM, lI. nI jamazedapura phekaTarInA menejara, 12-13 36neNasIbhAI devakaraNa zAha cheTha ema. bI. bI. esacI meDIkala ophIsara-luNAvADA 37mehanalAla hemacaMda zAha DI. TI. ema (lIvarapUla) che. yu. | (vayenA), muMbaImAM rIsa 38 trIbhavanadAsa TAlAla kApaDIyA Ama AmedamAM prekaTIsa 1923-24. 39 saubhAgyacaMda umedacaMda dozI mahuvA | bI. e. elIsITara, mesarsa dozI enDa kuM, | muMbaI 40 khubacaMda vaccharAja gugalIyA ratalAma ema. bI. bI. esa. devagata thayA. pAraDI
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 105 1924-25 41 amRtalAla ujamasI zeTha sAyANI (lIMbaDI) ema. bI. bI. esa embAsA (AphrIkA)mAM prekaTIsa. 4ra mAsarajI motIcaMda paTela mAMDala jaina davAkhAnAmAM DokTara. 43caMpakalAla DAhyAbhAI zAha pATaNa bI.e. solIsITara-mesarsa caMpakalAlanI kAM, muMbaI 44 hiMmatalAla gaNezaala saraprIyA | udepura bI. esa. sI. sITI mejIsTreTa ane sIvIla jaja, I ! nAthadvArA, 4pa saubhAgyamala caMdanamalajI lesarA udepura bI. e. phArma suparinTenDanTa-sTIkyuTa opha plAMTa InDasTrI, idAra. ja nagInadAsa la. IcchApArIA || radira | bI. I. cIpha ejInIyara, vhAra eTa. 15-16 47 amIcaMda jeThAlAla zAha ! vaDhavANa kempa ema bI. bI. esa. AMkelA (bAra) mAM prekTIsa. 48 rozanasIMga mAlumasIMga bhaMDArI udepura DIsTrIkaTa meDIkala ophIsara, khAra gana (jI. nImAra) 49 bhagavAnadAsa manasukhalAla mahetA morabI muMbaImAM prekaTIsa. 50 prasannamukha suracaMdra badAmI | surata bI. e. bI.esasI. berIsTara-eTaleM, hAIkorTa, muMbaI 51 vADIlAla mahekamalAla zAha amadAvAda bI. e. elaela. bI, amadAvAdamAM - prekaTIsa. para amRtalAla jeThAlAla zAha AMkalAva bI. kema. InkamaTekasa ophIsara, muMbaI pa3 IzvaralAla semacaMda kApaDIyA ela. ema. I cIpha mikinIkala enDa ilekaTrIkala ejInIyara dhI gagalabhAI kyuTa kheDA. | mIla, kalakattA, 54 goradhanadAsa phUlacaMda zAha | junAgaDha bI. I. ' DIvIjhanala ophIsara-pablIka vakarsa DIpArTameMTa, junAgaDha sTeTa, unA, 55 mAlumasIMga bhavaralAlajI dezI pada jayaMtilAla suracaMdra badAmI 57 dulabhajI harakhacaMda zeTha 1926-17 udepura bI.esasI., ema prInsIpala meDIkala ophIsara, bI. bI. esa IDara TeTa, himatanagara surata | bI.esasI. pI. ecaDI. (laMDana), menejara dhI I ! svastIka oIla mIlsa, muMbaI rAjakoTa bI. e. elaela. bI, zaratedAra revanyu brAMca pilITIkala ejanTanI ephIsa, vaDhavANa kempa. jhaverAtano vepAra, muMbaI vaDhavANa kempa elaela. bI, vaDhavANa kempamAM prekaTIsa, vaNa ema.e., elaela.eDakeTa. e. esa, hAI korTa, bI ! muMbaI. pATaNa 58 mehanalAla hIrAcaMda zAha 59 amIcaMda catrabhUja zAha 60 haragoviMda virapALa zAha
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAha ! ma 25: bhagubhAI nAnacaMda modI 86 jIvarAja amarasI dhruva 87 umedacaMda vAlajI dozI 88 jeThAlAla sAMkaLacaMda jhaverI 89 zAMtilAla kezavalAla paTela 90 mahanalAla motIlAla vlAla 91 gIradharalAla kALIdAsa saMghavI 92 trIkamalAla puMjAbhAI zAha 93 lAlabhAI lallubhAI parIkha 94 kasturacaMda premacaMda zAha 95 hIMmatalAla TAlAla zAha : 96. caMdulAla tulajArAma zAha 90.ratIlAla ThAkarasI zAla 105 ratIlAla harajIvana mavANI pariziSTa kheDA vaDhavANu mahuvA bhuja kheDA udepura 1919-30 gAya 5 + """ melaNA (bhAvanagara sTeTa ) meDA amadAvAda pracala lIMgasthalI nAMdalI (kAlApura ) kAra . 98 rasIkalAla cImanalAla zAha 99 kAMtilAla hIrAlAla zAha 10 kAMtilAla premacaMda saMdhavI 101 panAlAla lAlacaMda bhaMDArI 102 zAMtilAla umedacaMdra cuDagara amadAvAda 107 ratIlAla cImanalAla zAha 104 purUSottamadAsa lAlajI bAvIzI lIyAda (lIMbaDI) amadAvAda ema. bI. bI. esa. kheDAmAM prekaTIsa. sAMtalapura jAnu dhrAMgadhrA viMchIyA ,, bI. esasI. zrI. e. zrI. kAma. bI.I. ela. sI. pI. esa. 1930-31 ema. khI. bI. esa.meDIkala ophIsara, amadAvAda myunisipAliTI, amadAvAda. elaela. mI., amadAvAdamAM bI. e. prekTIsa. devagata thayA. bI. kAma., elaela. bI., DI. pI. e ( laMDana ); vimA kaMpanImAM nAkarI, muMbaI. elaela. mI., DIpArTamenTala heDa, kAnsolIDeTeDa enDa ilekTrIka ejansIjha kuAM. lI., muMbaI, muMbaImAM nokarI. ImpIrIyala kemIkala InDasTrIjha ( inDIyA ) lI.mAM AkarI, bhAvanagara. 1931-32 "> " bI. krama. bI. enjI. 107 bI. e. zeTha arajaNu khImajI davAkhAnAmAM dAktara, terA ( kaccha) lIlAbhAI dhAMya vAkhAnAmAM dAktara, vaDhavANa kempa, amadAvAda mIlamAM tekarI. ema. esasI., pAyAnIyara sIdha syugara mIlsamAM syugara kemIsTa, mAhaTTAnagara ( sIMdha ). bI. TI., vijJAna zikSaka, esa. Ara. hAiskula, devagaDha-bArIA. elaela. bI., nyAyAdhIza-mANasA sTeTa. inkamaTekSa ekasaparTa, amadAvAda vepAra, muMbaI. gaeNnana DaMkI kuAM. lI. mAM nokarI, amadAvAda. karADamAM prekTIsa. sAMjIvADA, kheDAmAM prekTIsa. elaela. bI., nyAyAdhIza-jasaghaNu sTeTa.
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya 106nottamadAsa jeThAlAla pArekha mAMgaroLa : bI. e. 107 sumatIlAla ratanacaMda paTaNI yevalA elaela. bI. yevalAmAM prekTIsa. 108 bhAnubhAI trIbhuvanadAsa zAha pAlaNapura elaela. bI, jyuDIzIyala khAtAmAM gavarnameTa nokarI, gedharA. 109 metIlAla mohanalAla koThArI _pAlaNapura elaela. bI., pAlaNapuramAM prekTIsa 110 maganalAla bhagavAnajI zAha sAleja (jI.surata) bI.esasI. muMbaImAM karI. 111 karamacaMda devasI zAha elaela. bI, bhujamAM prekTIsa. 112 harilAla ravacaMda zAha lIMbodarA : amadAvAdamAM sutarane vepAra, 113 zAntIlAla gulAbacaMda zAha. bhaDakavA skula zikSaka, choTAudepura (rAja | pIpaLA TeTa). 114 nAnacaMda juThAbhAI mahetA rAjapurA muMbaImAM grIhasa kaMTana enDa ke pTana, pArkansana lI.mAM e jInIarIMga esIsTanTa. 115 padamasI purUSottamadAsa zAha coTIlA godAvarI sugaramIlamAM nekarI, sAkara | vADI (ahamadanagara).. 116jhaveracaMda nemacaMda zeTha mIgAma : bI.kema. vatanamAM vepAra. 117 caMdulAla umedacaMda zAha AMgaNuja | amadAvAda mIlamAM karI. 118 kAtilAla nAthAlAla zAha mAMDala amadAvAda ejayukezana sosAyaTImAM ; nokarI. 119 kezavalAla durlabhajI pArekha rAjakeTa bI. I. junAgaDha sTeTamAM ejInIyara 1932-33 120 amRtalAla dAmodaradAsa zAha mAMgaroLa bI. I. menejara-sIesa (InDIyA) lI. 121 caMdulAla jagajIvanadAsa zAha junAgaDha bI. esasI. (meTa.) ejInIyara ina cArja, DIjhala e jInsa enDa sTIla DIpArTamenTa, mesarsa vIlIyama jekasa enDa kuM. lI., muMbaI 122 TAlAla kezavajI dezI varasaDA AsIsuparinTenDanTa, krAuna eyu vakarsa, muMbaI 123 maganalAla bhIkhAbhAI zAha valasADa bI. e. elaela. bI, suratamAM prekaTIsa. 124 kAMtilAla vADIlAla zAha vaDodarA elaela. bI. kaDImAM rajIsTrezana 125 dIpacaMda nyAlacaMda vorA || jAlIyA devAlI bI. esasI. zikSaka, saurASTra hAIskUla, rAjakoTa. 126 kAMtilAla vallabhajI zAha vAMkAnera elaela.bI., bAra-eTa-le, vAMkA | nera sTeTa revenyu ophIsara 127 bhujaMgIlAla jIvarAja mahetA 128: ratIlAla ujamazI zAha bhAvanagara ema.esasI.(mAncesTara), madrAsa mIlamAM nokarI. 129 kAMtilAla vADIlAla zAha 1 devagaDhabArIA : bI, kema bI. kema (laMDana), lake mIlamAM sesamena, amadAvAda. 130 tArAcaMda mohanalAla dezI bhuvA muMbaImAM nokarI. 131 velajI ladhubhAI vasA jAmanagara kalakattAmAM nokarI. ophIsara.
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa ! 132 raMgIladAsa geviMdajI zAha 133 kapuracaMda tArAcaMda baraiyA elembIka kemIkala vakarsamAM nokarI vaDAhyA. 134 jhaverabhAI zaMkarabhAI sutarIyA boThANa | bI. ejI. trApaja ! vyAkaraNa tIrtha 1933-34 naDIyAda bI. esasI. TImANA Amoda pethApura , kheDA bI. esasI. kArela kheDA 135 naMdalAla amIcaMda dozI 136 chaganalAla premacaMda zAha 137 zAMtilAla motIlAla paTaNI 138 kAMtilAla motIlAla zeTha 139 choTAlAla gIradharalAla zAha 140 rasIkalAla vADIlAla zeTha jhA (yugAnDA, yugara mIlamAM : nekarI muMbaImAM nokarI. revenyu khAtAmAM nekarI, jabusaramuMbaImAM nokarI. muMbaI hAIkorTamAM karI. dhorAjI hAIkulamAM zikSaka elaela. bI., amadAvAdamAM 141 premacaMda kezavalAla zAha 142 amRtalAla narabherAma TolIyA lIgasthaLI rAjakoTa amadAvAdamAM nokarI elaela. bI, jAmanagara sTeTamAM 143, aMbAlAla cunIlAla zAha 144 harIlAla narabherAma TAlIyA 145 hajarImala bhairAjI jaina 146 zAMtilAla jeThAlAla jhaverI 147 kesarIcaMda cunIlAla badAmI 148 kAMtilAla jezIMgabhAI dalAla 149 saradAramala kasturacaMda jaina pethApura ela. sI. pI. esa. muMbaImAM prekTIsa. rAjakoTa ema. bI. bI. esa. jAmanagara sTeTa hospItAlamAM AsI * sTanTa sarjana, araNapurA ! bI. e. bIkAnera (rajaputAnA) mAM nokarI. pelesa : bI. e. elaela. bI, amadAvAdamAM prekTIsa surata bI. e. elaela. bI, suratamAM prekaTIsa. amadAvAda e elaela. bI, amadAvAdamAM prekTIsa. sADarAva nyAya tIrtha, vyAkaraNa tIrtha. jyotiSane vizeSa abhyAsa 1934-35 pAMthAvADA , bI. e. elaela. bI, mIrajamAM vyApAra. surata muMbaImAM nokarI. pethApura ema e, muMbaImAM nokarI. e. esa. e. e., e. e. AI. amadAvAda bI. kema. | e. laDanamAM nokarI. elaela. bI., mahesANAmAM { prekTIsa. bhAvanagara bI.esasI. ema. esasI., skeTIza enijanA vijJAnavibhAgamAM karI. muMbaImAM nokarI. saMdera syugara TekanolojIsTa. morabI rAjakeTamAM vyApAra, 150 hIrAlAla khImacaMda zAha. 151 amaracaMda caMdulAla jhaverI 152 kIzoralAla hirAlAla gAMdhI 153 jayaMtIlAla sAMkaLacaMda zAha 154 zakarAbhAI haThIsIMga zAha 15 nagInadAsa viThThaladAsa zAha kayala 156 ramaNIkalAla prabhudAsa zAha 15chI caMdrakAnta nAthAlAla kApaDIA 158 revAzaMkara vanecaMda zAha
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya * * ** *** - 1 + + + + + + * *** 159 lAlacaMda bhAIlAla zAha 16 01 mAdhavalAla nabhudAsa zAha 161cImanalAla viThThaladAsa belANI 16ra nagInadAsa triIbhavanadAsa pArekha 163 naTavaralAla ratanalAla dANI 164 maNIlAla bhImajI zAha 16 5 kapuracaMda rAyacaMda mahetA 166 amRtalAla jayacaMda dozI pArA vaDodarA, kalAbhuvanamAM prophesara. tehArA ela. jayupITara mIlsa lI., ane amadAvAda jayabhArata mIksa lI. mAM IlekTrIkala ejInIyara, varateja vyAkaraNa tIrtha. 1935-36. merabI ema. bI. bI. esa. muMbaImAM prekaTIsa tathA mAgA sArvajanika davAkhAnAmAM meDIkala ophIsara AMtarasuMbA AI. ema. esa, kaTA. vAdhapura bhAvanagara davAkhAnAmAM dAktara. bhuvA tabIyatanA kAraNe vatanamAM. pAlaNapura elaela. bI, khIrasarA sTeTa (vesTarna kAThIyAvADa ejansI) mAM nyAyAdhIza. mANekapura bI. e. ahiMsaka vyAyAma siMdhamAM, malADa, umeTA vigata thayA. rAmapurA | elaela.bI., amadAvAdamAM vakI lAta. pethApura muMbaImAM nokarI. mahuvA bI.esasI. jatarAla elaela.bI., vijApuramAM prekTIsa bhAvanagara piribaMdara sTeTamAM AsIsTanTa Tu dhI kemIkala enalAIjhara. devagata thayA. amadAvAda muMbaImAM TekanolojIsTa. gAMbhu. bI. e. hasiTamAM nokarI. karajata ema. e. nIpANI myunisipala hAIskUlamAM 16 punamacaMda kulacaMda zAha (68 bAbubhAI lallubhAI zAha 169 zAMtilAla vADIlAla zAha suMdaralAla hIrAlAla gAMdhI 171nagInadAsa popaTalAla zAha 17rarIkhavacaMda dalIcaMda zAha 173 hIrAlAla bhANajI zAha 174 jeThAlAla lakSmIcaMda zAha 175 vinayacaMda zAMticaMda mahetA 176 zAMtilAla punamacaMda zAha 177 harakhacaMda hemacaMda zAha zikSaka. 178 ThAkarasI khuzAlacaMda vega 179 kAMtilAla lIlAdhara mahetA 180 chaganalAla rUpacaMda zAha 181 kAMtilAla dIpacaMda maNIAra - 1936-37 mAMDala ema. bI. bI.esa. jaina davAkhAnAmAM dAkatara, muMbaI jAmanagara muMbaImAM prekTIsa. varADa (surata) | bAraDelImAM prekTIsa. visanagara suratamAM prekaTIsa tathA meDIkala ephIsara-enTITI. bI. hospItAla, ena. meDIkala ophIsara-TI.bI. kalInIka sIvIla hospItAla. masakA (yugAnDA) mAM prekaTIsa. IDara esIsTanTa sarjana, iDara sTeTa DI sarI, bAyaDa. 182 cunIlAla naraharabhAI paTela 183 caMpakalAla AzArAma mahetA
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 111 surata beTAda 184 panAlAla amRtalAla zAha amadAvAda resIDanTa meDIkala ophIsara-bhATIyA janarala hepItAla, muMbaI 185 sabhAgacaMda bheLAbhAI zAha ema. esa., kansalTIMga sarjana, amadAvAdamAM prekTIsa. 186 nagInadAsa pAnAcaMda zAha agAzI ela. sI. pI. esa. ela. ema. (DablIna), jheDa. yu. (vIna), muMbaImAM prekaTIsa, 187 zAMtilAla cImanalAla saMghavI surata bI. kema. zera brokara ane jhaverI. 188 nAthAlAla premacaMda zAha IchApara bI. e. muMbaImAM zikSaka. 189 cinubhAI giradharalAla zAha pATaNa elaela.bI., rASTrasevA. 100 ratIlAla zaMkaralAla zAha kapaDavaMja elaela.bI., kapaDavaMjamAM prekTIsa 191 rasIkalAla gokaLadAsa zAha maMcara ema. e, surata kolejamAM lekacarara 192 zAMticaMda kezarIcaMda jhaverI elaela.bI, eDavokeTa, muMbaImAM . prekaTIsa. 193 jesIMgalAla dalasukhabhAI zeTha, || rAdhanapura elaela.bI., zera bajAramAM be karI, gubaI 194 cImanalAla vardhamAna zAha vaDhavANa zahera elaela.bI., lAkamabaeNka bI.mAM nekarI, muMbaI 195 gautamalAla amulakha zAha Ilela elaela. bI. eDakeTa, muMbaImAM prekTIsa. 19 maNIlAla bAluzA gujarAtI amalanera bI. esasI. elaela.bI., amalaneramAM prekaTIsa 199 mANekalAla khImacaMda bagaDIyA : bI. esasI. zikSaka herIsa hAIskUla, pAlItANA. 198 cImanalAla kasaLacaMda mavANI : ema. esasI., seMTa jhevIyarsa kelejamAM kele, muMbaI 199 caturasIMga nAyasIMga khAbIyA udepura bhArata vanaspatI proDakaTasa lI. nA che kemIsTa, pAcAra, (pU, khAnadeza). ra00 jekIsanadAsa maganalAla zAha : AmadharA bI.I dhI IDIyana hyuma pAIpa ku. mAM enajInIyara, jamazedapura. 1937-38 201lIlAcaMda dAmodaradAsa zAha kanara (belagAma) ema. bI. bI. esa punAmAM prekaTIsa. 202 jayaMtilAla maNIlAla paTaNI : pATaNa muMbaImAM prekaTIsa. 203 maheMdalAla sukhalAla zAha dhoLakA amadAvAdamAM nokarI, 204 matalAla ThAkaradAsa zAha rAMdera elaela.bI. no abhyAsa tathA | nokarI, muMbaI 25 sumatilAla lAlacaMda mahetA goMDala ema. bI. bI. esa, resIDanTa meDIkala ophIsara-IranI hospI tAla, muMbaI 206 lAlacaMda nAnacaMda zAha yakasaMbA bI. koma. beMka opha InDIyA lI. mAM nokarI, | muMbaI. 207 DolacaMdajI DAgA gADaravALA vatanamAM vyApAra. 208 ratIlAla narasIbhAI zeTha vAMkAnera bI.e. amadAvAdamAM zikSaka 29 kAMtilAla DuMgarazI zAha bI. I. amadAvAda myunIsIpAlITImAM eva rasIyara. - maraDA
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zrI mahAvIra jo vidyAlaya 210 lAlacaMda kasturacaMda zAha 211 gIradharalAla amulakha zeTha 212 maganalAla cunIlAla mehatA 213 jayaMtilAla caMdulAla zropha 214 choTAlAla motIlAla paTavA 215 sevaMtIlAla cImanalAla zAha 216 dalIcaMda vanecaMda mahetA ra17 IndulAla bhegIlAla mahetA 218 jasavaMtalAla cunIlAla zAha 218 aMbAlAla DuMgaradAsa zAha rara0 haragevanadAsa metIlAla gujarAtI 221 kAMtilAla bhavAnadAsa saMghavI 222 cImanalAla mohanalAla zAha jagaDIyA ! bI. esasI. mesarsa gAralIka enDa ku. mAM (I.mI.) [ ejInIyara, muMbaI rajakeTa ! ela. TI. ema mIlamAM nekarI, muMbaI yakasaMbA mIlamAM nokarI bhAvanagara 1938-39 pATaNa ema. bI.bI. esa. muMbaImAM prekaTIsa. ahamadanagara nAsIkamAM prekaTIsa. pATaNa bI. esasI, khAnagI zikSaka, muMbaI gALa bI. kema. raMgunamAM nokarI. amarelI elaela.bI., nepacyana esyuransa | ku. nA ejansI menejara muMbaI. kapaDavaMja muMbaImAM vepAra. methApura bI. elaela. bI. punAmAM kula | zikSaka. ahamadanagara muMbaImAM elaela. bI. ne ' abhyAsa. bhAvanagara muMbaImAM zikSaka. lIMbaDI karAMcImAM karI. 1939-40 jetapura | bI. esasI. darabhaMgAmAM nokarI. (I. mI.) 'punAmAM nokarI. amadAvAda | bI.esasI. amadAvAdamAM nokarI. viDIla zikSaka, zeTha ke. DI. vI. hAIskula, ( joDiyA. khe bharatakhaMDa TesTAIla mIlamAM karI, amadAvAda. morabI ema. bI.bI.esa. ghATakoparamAM prekTIsa. junAgaDha inDIyana meDIkala savasa. khaDakI | (punA). amarelI Arthara haspatAlamAM hAusamena, | muMbaI calAlA ke. I. ema. hospItAlamAM hAusa sarjana ane ema. esa. no abhyAsa, muMbaI harala dhanasurAmAM preTIsa. (e. pI. re.) vAMkAnera vAMkAneramAM prekTIsa (kAThIyAvADa). jAmanagara jI. TI. hospItAlamAM kejhayualTI meDIkala ophIsara, muMbaI 223 maganalAla sukhalAla dozI cavANuM 224 lalubhAI nihAlacaMda zAha 225 jayaMtilAla kezavalAla zAha 226 cunIlAla kapuracaMda mahetA rara7 caMdulAla sakaracaMda bhAvasAra 228 lAlacaMda sukhalAla zAha 229 TAlAla jagajIvanadAsa zAha. ra30narabherAma gulAbacaMda zAha 231 bacubhAI jhaveracaMda mahetA, ra32 hIrUbhAI amRtalAla zAha 233 raMbakalAla maganalAla desAI 234 caturadAsa trIkamajI daDIyA
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 nemacaMda mohanalAla zAha 236 bAjIlAla maganalAla gAMdhI 237 bhAIcaMdra nAgajI zAha 238 khIlAla mAhanalAla saMghavI 239 ratIlAla vAlajI nArA 240 kanubhAI lallubhAI mahetA 241 giradhArIsIMga motIlAlajIsurANA 242 bhAMvarasIMga dAlatasIMgajI surANA 243 bipInacaMdra jIvaNacaMdra jhaverI 244 ratIlAla bhIkhubhAI gujarAtI 245 ramaNalAla vADIlAla zAha 246 manasukhalAla rAjapAla TAlIyA 247 vrajlAla pAnAcaMda mahetA 248 manubhAI kezavalAla zAha 249 bhAskara viTTaladAsa zAha 15 *** khaMbhAta surata pariziSTa vAMkAnera (surata) mArI verAvaLa mahudhA udepura 32 surata ahamadanagara khArasada TaMkArA vAMkAnera amadAvAda bhAvanagara bI. kAma. ,, " 33 .. " ela. TI. sI. bI. e. 33 AsI. blIcIMga enDa phrInIzIMga mAstara-zrIrAma mIsa. lI., muMbaI. ela. TI. ema. AsI. kArTIMga enDa spInIMga mAstara, breDabarI mIlsa lI., muMbaI. r muMbaImAM zikSaka. ema. kAma. tathA elaela. bI., nA abhyAsa, muMbaI. jhaMjhA ( AphrIkA) mAM nekarI, vatanamAM nA vepAra. 22 vidyAlayamAM rahIne ema. kAma.nA abhyAsa. khI. I. muMbaImAM nAkarI. nyu. elaela. khI. ela. ela. khI., ema. e. nA abhyAsa, muMbaI, " 29 113 " 23 22 abhyAsa cAlu
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jana vihAlaya pariziSTa DigrI lIdhA sIvAya buya thayelA vidyArthIe (juo . rara) 115-16 naMbara gAma ! nAma | abhyAsa | hAla zuM kare che muMbaI 1 talakacaMda cunIlAla zAha maNuMda | priviyasa bI. ejI, bhAvanagara sTeTamAM karI. 16-17 2o prANajIvana makanajI mahetA metIlAla dharamacaMda koThArI pAlaNapura , pAlanapura sTeTamAM karI. 4 saubhAgyacaMda nemacaMda zoka pAraDI para haricaMda zivacaMda dhArIvAla ajamera dharamacaMda tArAcaMda khAkharA porabaMdara muMbaImAM te vepAra 1917-18 chA jagamohanadAsa kalyANajI cinAI dhorAjI ! bI. e. nezanala vimA ka.mAM nekarI, kalakattA. dalapatarAya viThThaladAsa mahetA vaLA | InTara komarsa devagata thayA. hamatIlAla maganalAla modI vaDedarA ema. bI. bI. esa. zikSaka zrI sayAjI hAIskula,vaDedarA. 1 luM varSa 10 kasturamala maganalAla bAMDIyA : ajamera / junIyara bI. koma. 1918-19 11 hiMmatalAla DAhyAbhAI zAha. amadAvAda | InTara ArTasa 12 jeThAlAla mAnasIga dAmANI : rAjakoTa ema. bI. bI. esa. ema. bI. bI. esa. epha. Ara. 1 luM varSa. epha. pI. eca. DI. ela. e. (laMDana), DI. e. (ekasana), DI. e. ema. esa (laMDana). muMbaImAM prekaTIsa tathA seMTa - ke Isa spItAlamAM onararI | sarjana. 13 amRtalAla motIcaMda dezI mahuvA : ITara ArTasa, mAMDale (ba) mAM lAkaDAne vepAra 14 maganalAla jecaMda zAha valasADa priviyasa (bI. i, sIMdha pI. Dabalyu. DI. mAM Asi. enajInIyara. 15 maMgaLadAsa giradharalAla zAha godharA 16 narezatamadAsa dharamasI zaha. mAMgaroLa sInIyara bI.e. : 17 prAgajI virajI zAha jAmanagara ema. bI. bI. esa ekamI menyupherIMga mAM heDa [19 varSa. kalArka, muMbaI 18 phakIracaMda maganalAla badAmI surata priviyasa khAyaTara, pI jaina vijayAnaMda prI. presa., surata.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ naMbara nAma 19 narasIdAsa muLajI zAha 20 sAMkalacaMda hakamacaMda dezI 21 uttamacaMda lallubhAI jhaverI 22 cImanalAla mAtIlAla zAha 23. hIrAlAla bhAgIlAla zA 24 pApaTalAla nAttamadAsa zAha 25nAnacaMda gAviMdajI zAha 26 cImanalAla ujamasI zAla 27 meAhanalAla dhruvaLacaMdApATIyA 28 amIcaMda muLajI thAya 29 rAmajI maMgaLa mahetA 30 uttamacaMda dIpacaMda zAha 31 hiMmatalAla gApALajI mahetA 32 nAnAlAla bhAIlAla zAha 33 cImanalAla rIkhavacaMdra kAThArI 34 caMdulAla nAnacaMda zAha rUpa viThThaladAsa pApaTalAla zAha 36 cImanalAla maNIlAla zAha 37 cinubhAI maganalAla zAha 38 caMpakalAla hemacaMda zAha 39 rAjArAma rAcaMda zAha 40 cImanalAla meAmacaMdra zAha 41 devIdAsa kanaiyAlAla lohI 42 ratIlAla trIbhovanadAsa zAha 43 vADIlAla laheracaMda zAha praziSTa bhArata= a sharp& gAma abhyAsa hAla zuM kare che. lIMbaDI jInIyara khI. esasI. preAMphesara-gujarAta DhAleja,amadAvAda. punA myunisipAliTImAM kula zikSaka. umeTA InTara ArTasa bharUca amadAvAda 1919 20 pATaN muMbaI lIMmaDI TAda rAMdera lIMbaDI mArI bhramaNAda ( jI. bharUca) jAmanagara amadAvAda 1920-21 pAlaNapura sarabhANu cANasmA "" pAraDI amadAvAda bI. e. ema. khI.bI. esa. 2 varSa. *nTira ArTasa. saMgapura kheDA udepura bhAvanagara 33 inTara kAmarsa. InTara ArTasa. InTara ArTasa priviyasa 1921-22 .. InTara ArTasa ema. khaoN. bI. esa. 2 jI varSa. InTara ArTasa InTara sAyansa jInIyara bI. e. vaDhavANuM | 1922-3 ema. bI. bI. esa. amadAvAdamAM prekaTIsa. 3 jI varSa. amadAvAdamAM prekaTIsa. jhaverAtanA vepAra. muMbaimAM nAkarI. aravALAmAM zikSaka. surpInTenDanTa, jyupITara janarala insyuransa rDA. lI., muMbaI. priviyasa elaela. bI., suratamAM prekaTIsa. raMgunamAM nAkarI. mArakhI sTeTamAM nAkarI. grAmyasevA, khAraDAlI. muMbaImAM nAkarI. madrAsamAM jhaverAtanA vepAra. devagata thayA. 15 33 sInIara A. kAma. dhI ITa InDIyA kATana esesI priviyasa ezanamAM nAkarI, muMbaI, vihAra gujarAtI skulamAM heDamAstara, jInIyara bI. e. priviyasa InTara sAyansa saMmapura. khI. e., peAlIsa preAsIkayuTara, kheDA. devagata thayA. .. amadAvAdamAM zikSaka.
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ra0 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya naMbara nAma abhyAsa hAla zuM kare che. pAla khAnapura porabaMdara mAmada sAvalayA 141mukarAya kezavalAla parIkha amadAvAda ema. bI. bI. esa. epha. Ara. sI. esa. (laMDana), 3 varSa ema. Ara. sI. pI. (laDana). sudhIAzAmAM meDIkala ophIsara. 142 cunIlAla jagajIvanadAsa zAha : navasArI sinIyara bI. koma. bI. koma., elaela. bI., seke rerI, bhArata Inayuransa ka. lI., 1 surata brAMca. 143 dhIrajalAla choTAlAla zAha junAgaDha ela. sI. pI. esa.ela. sI. pI. esa.,kalAyajAmAM 3 4 varSa sakhAvatI davAkhAnAmAM dAktara, 14 rajanIkAMta sukhalAla zAha amadAvAda, priviyasa senTrala beMkamAM nokarI, amadAvAda. 145 hiMmatalAla cunIlAla zAha lIMbaDI sInIyara bI. koma. myupITara mIlamAM nekarI amadAbAda. 146 zAMtilAla lalubhAI zAha vAsinora inTara sAyansa ema. bI. bI. esa, muMbaImAM prekaTIsa, 147 vADIlAla talakacaMda zAha borasada priviyasa muMbaImAM nokarI. 148 dhAstI gulAbacaMda zAha vaLA nyAyatIrtha 149 roDabhAI rAyacaMda zAha InTara ATarsa muMbaImAM karI. 150 bulAkhIdAsa dolatacaMda zAha InTara kemarsa, amadAvAdamAM nokarI. 151 harakIzanadAsa paramAnaMda sAvaDIyA InTara sAyansa rANAvAva hAIskUlamAM zikSaka. 152 kAMtilAla mohanalAla zAha. priviyasa | mukhya zikSaka, zrI jaina vidyAlaya, UMjhA. 1973-74 153 jhaverIlAla dAmajI zAha bhuja , priviyasa. 154 kAMtilAla mANekalAla parIkha IsTa InDIyA koTana esosIeza namAM nekarI, muMbaI 155nyAlacaMda trIbhovanadAsa zAha vaNathalI 156maNIlAla rAyacaMda mahetA pAmagAma inTara komarsa 157 jayaMtilAla gaMgArAma zAha | mAMcALa inTara sAyansa kalakattAmAM hindustAna ke opa. isyu. ku. mAM nokarI. 158 bAlAbhAInarasIdAsa vorA : amadAvAda ema. bI. bI. esa amadAvAdamAM prekaTIsa | 3 4 varSa 159 bAbubhAI ratanacaMda jhaverI susta sInIyara bI. kema. muMbaImAM vepAra 16 0ratIlAla sAkaracaMda zAha godhAvI ! InTara ATasa, muMbaImAM nokarI. 161 jayasukhalAla durlabhajI pArekha rAjakoTa : InTara sAyansa ela. sI. pI. esa. no abhyAsa. 162 kAMtilAla bhAIcaMda zAha bAraDolI InTara ATarsa vatanamAM vepAra. 163 ratIlAla amaracaMda zAha : vAMkAnera ema. bI. bI. esa. devagata thayA. UMjhA. nisa khe 164 mANekalAla amulakhacaMda bhaTevA gIranAre (nAsIka) sInIyara bI. e. elaela.bI.,nAsIkamAM prekaTIsa. 1934-35 165 phakIracaMda maNIlAla zAha | pATa | InTara komarsa bI. kema, muMbaImAM mazInarIne on | vepAra.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ naMbara nAma 166 kAMtilAla TAlAla lAla 167 kAMtilAla mANekalAla zAha 168 sumatilAla harilAla kApaDIyA 167 lAlacaMda ratanacaMdra gajajara 170 kAMtilAla dalAla vArA 101 prANalAla mULa zAka 172 kAnajIbhAI vADIlAla zAha 173 zAMtilAla uttamacaMda zAha 174 cImanalAla gulAbacaMda zAha 175 jayasukhalAla durlabhajI pArekha 176 TAlAla jhulacaMda zAha 170 prabhudAsa trIbhovanadAsa zAha 178 jeThAlAla ratanazI kuMDalIyA 179 mulacaMda bhAicaMda gajjara 180 ratIlAla ganalAla zAha 181 cheTAlAla ratIlAla pArekha 182 ratIlAla jagajIvanadAsa mahetA 183 maNIlAla cunIlAla jvAlA 184 aMbAlAla devacaMda zAha 185 jayaMtilAla mANekalAla zAha 186 prabhudAsa vanecaMda zAha 187pramAda makanajI mahetA 188 manubhAi paraseAttamadAsa zAha 189 ramaNIkalAla jeThalAla mahetA 190 kezavalAla ratanasI kuMDalIyA 191 dIpacaMda zivarAja gArDI 192 caMdulAla giradharalAla zAhu 193 lakSmIcaMda nArapAla nAgaDA 194 zAMtilAla chatraNalAla zAha 195 caMdulAla bhAIlAla zeTha gAma bharUca gAdharA amadAvAda amadAvAda dhrAMgadhrA bhuja muLI pAraDI mAMgarALa rAjakAra kA pariziSTa vAMkAnera managara sineAlI(sanArA) sarabhANu lIMbaDI majevaDI surata umeTA amadAvAda bhAvanagara jAmanagara paDadharI abhyAsa InTara sAyansa priviyasa inTira kAmarsa sInIyara khI. e. InTara sAyansa sInIyara bI. esasI. bhAvanagara kheDA 27 InTara sAyansa ema. bI. bI. esa. 4 thuM varSa, InTara sAyansa inTara ema. bI. bI. esa. 1 1935-36 hAla zuM kare che ela. sI. pI. esa, abhyAsa cAlu. amadAvAdamAM nAkarI. khI. kAma., muMbaImAM nAkarI. muMbaImAM nokarI. >> godharA inTara sAyansa mArakhI sInIyara khI. kAma. khAra ( muMbaI) vI. je. TI. 1 luM varSa sInIyara bI. kAma. ema. bI. bI. esa. ". ema. khI. bI. esa. vatanamAM vepAra. ! chelluM varSa sInIyara khI. e. inTara ArTasa muMbaImAM neAkarI. vatanamAM vepAra. bI. e., navasArImAM zikSaka. priviyasa inTara sAyansa 21 2 juM varSe InTara kAmasa jInIyara bI.esa.sI. dasADA inTara sAyansa terA ( kaccha ) ema. bI. bI. esa. 2 juM varSa sInIyara khI. krAma. ema. khI. bI. esa. eTaluM varSa sInIyara bI. e. devagata thayA. muMbaI sTAnDarDa mIlamAM nAkarI. muMbaImAM nAkarI. ela. sI. pI. esa. nA abhyAsa. ema. khI. khI. esa., amadAvAdamAM prekaTIsa. 121 kapuracaMdra lImITeDamAM nokarI, lakattA. ema. e., pAlaNapura hAIskulamAM aMgrejI zikSaka. khI. I., punA eNnjInIyarIMga kAlejamAM DemeTreTara ekasaporTa ImporTa nuM kAma, mahesANA. svataMtra riperIMganA dhaMdhA, muMbaI. bI. kAma., amadAvAdamAM vepAra. bhATIyA janarala hospITalamAM hAusamena. muMbaImAM vepAra. devagata thayA. ema. khI. bI. esa. bhAvanagara sTeTa beMkamAM nAkarI. amadAvAdamAM prekTIsa. moTA ma za rA ya ka
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya ma - - nAma A chelluM varSa jaMbusara naMbara gAma | abhyAsa : hAla zuM kare che 196 jIvaNalAla mulacaMda lAkhANI amRtavela ema. bI. bI. esa. muMbaImAM peTIsa 197 bhAIlAla mohanalAla bAvIsI caDA pAlItANAmAM nokarI. 198cImanalAla vADIlAla zAha ema. bIbI.: AbakArI khAtAmAM no esa. ' amadAvAda. 199 kAMtilAla lakSmIcaMda koThArI pAlaNapura inTara ema. bI. bI. ema. bI. bI. esa, hAusamena, esa. je. je. hospITala, muMbaI 200 sumaMtarAya amRtalAla zAha bhAvanagara cha muMbaImAM ema. bI. bI. esa. abhyAsa.. 201 vasaMtalAla jasakaraNa mahetA pAlaNapura junIyara bI.esasI. muMbaImAM nokarI ane elaela. * bI. no abhyAsa. 202 kulacaMda maganalAla zAha kahAna . inTara ATarsa muMbaImAM elaela. bI. ne abhyAsa. 203: kAMtilAla chaganalAla zAha mAMgaroLa muMbaI zera bajAramAM nokarI. 204 Indravadana veNIlAla zAha : esa. TI. sI., bI. e. ne * abhyAsa, muMbaI. 205 vinayacaMda gaMgAdAsa zAha verAvaLa priviyasa kalakattAmAM karI. 206 rasIkalAla saubhAgyacaMda dozI : rAjakeTa InTara ATarsa bI. e., ela ela. bI., muMbaImAM ' ema. e. ne abhyAsa 207 cunIlAla amIcaMda zAha veTarInarI chelle varSa dhaMdhukAmAM veTarInarI davAkhAnAmAM | dAktara. 1936-37 208 pravINacaMdra hIrAcaMda jhaverI surata : InTara sAyansa ' suratamAM eprenTIsa, 209 ramaNalAla DAhyAlAla mahetA amadAvAda : InTara kemarsa elaela. bI. amadAvAdamAM ' prekaTIsa. 210 pokharAja khemacaMda lalavANI punA bI.koma, muMbaImAM nokarI. 211 haricaMda muLacaMda dozI jesara karAcImAM nokarI. 212 hirajI nAnajI zAha kaDAkarA (kaccha) : inTara sAyansa muMbaImAM nokarI. 213 semacaMda maNIlAla zAha dhrAMgadhrA ema. bI. bI. esa. muMbaImAM abhyAsa : 3 4 varSa bI. kema, suratamAM vepAra, 214 ratanalAla sukhalAla keTecA sInIyara bI. koma. elaela.bI. ne abhyAsa, 215 amRtalAla bhegIlAla zAha sInIyara bI. e. muMbaI 1937-38 216 sAkaralAla bhAIcaMda zAha 217 cImanalAla saracaMda gujarAtI 218 ratilAla cunIlAla maracanTa bAraDolI | priviyasa Ara. e. ne abhyAsa, muMbaI mAlegAma che vatanamAM dhaMdhe. amalanera etha. bI. bI. esa. pUnAmAM bI. je. meDikala skUlamAM chelaMva : nokarI. bhuja | - leTenanTa, inDIyana meDikala sarvIsa. 218 vADIlAla dAmajI zAha
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 123 * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * - gAma abhyAsa ! hAla zuM kare che nebarA nAma rara nAnubhAI dalasukhabhAImasAlIya 221 mohanalAla lakSmIcaMda nahAra rarara verazI mADaNa mahesarI sadhanapura ema. bI. bI. esa. ema. bI. bI. esa, muMbaImAM L: cheluM varSa pepTIsa. nAyA DAMgarI inTara sAyansa punAmAM ela. sI. pI. esa. ne abhyAsa. nAnI sIdharI muMbaImAM bI. kema ke abhyAsa (kaccha) 227 zAmaLadAsa phakIracaMda zAha amadAvAda sInIyara bI. kema. amadAvAda mIlamAM nokarI. 224 piTalAla motIlAla paTela kheDA priviyasa ekAunTa ophIsamAM umedavArI kheDA. 225 vrajalAla maNIlAla mahetA gALA : bI. I. 2 je varSa bI. I. amadAvAdamAM suparavAIjhIMga (merabI sTeTa) ; ejInIyara 226 jasavaMtalAla mehanalAla zAha kheDA InTara sAyansa vaDodarA kalejamAM abhyAsa. 227 rasIkalAla trikamacaMda saMghavI : vAMkAnera priviyasa muMbaImAM abhyAsa 228 bApulAla nAgaradAsa AkhaDa vArAI (rAdhanapura), priviyasa hAIkeTa plIDara, vatanamAM prekaTIsa. 229 dhIrajalAla jeThalAla mahetA jAmanagara InTara ema. bI. bI. muMbaImAM ema. bI. bI. esa. ne esa. abhyAsa 230 amRtalAla premacaMda saMghavI '' InTara sAyansa 231 bAbulAla dAmodara gujarAtI mAlegAma ema. bI. bI. esa. ema. bI. bI. esa. ne abhyAsa. ra3ra: harilAla haMsarAja zAha prabhAsapATaNa : , 1 luM vadha ... 233 acaratalAla nAthAlAla vakhArIya rAdhanapura sInIyara bI. kema. vimAnuM kAma, 234 kAMtilAla umedacaMda bAraDiyA vaDodarA (DADA) inTara komarsa bI. koma, muMbaImAM ema. kAma. ne : abhyAsa tathA neTIva zera enDa 1 sToka brokarsa esosIezanamAM ! nokarI. ra35 mANekalAla semacaMda zAha | borasada sInIyara bI, e. bI. e., elaela. bI. naDIA damAM vakIlAta. 236 jasavaMtalAla nAnacaMda zAha : bIlImorA e. vAya. sAyansa muMbaImAM ela. sI. pI. esa. ne abhyAsa. 237 mohanalAla javAramala lAlavANa punA ema. bI. bI. esa. abhyAsa cAlu 234tArAcada devIdAsa zAha 239 zAMtilAla magaLadAsa dezI ! 240 bAbubhAI phakIracaMda zAha 241 jayaMtilAla maganalAla sutarIA 24ra ramaNalAla mANekalAla zAha , ra43 zikharacaMda hIMmatalAla jhaverI 1938-39 mAMgaroLa | InTara sAyansa abhyAsa cAlu. godharA epha.vAya. sAyansa vatanamAM vepAra bharUca sInIyara bI. kema bI. kema, vatanamAM vepAra. naDIyAda priviyasa 'devamata thayA. pATaNa ema. bI. bI. esa. bhATIA janarala hospITalamAM cheluM varSa hAusamena, muMbaI vaDodarA vaDodarAmAM prekaTIsa.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya rakama na mAnana+, + N. kama naMbara nAma | gAma | abhyAsa ! hAla zuM kare che rajAzAMtilAla lakSmIcaMda pArekha lIlIyA beTA InTara sAyansa muMbaImAM prekaTIsa. chelle varSa 245 kAMtilAla amRtalAla kAmadAra lIbI inTara ema. bI. bI. muMbaImAM ema. bI. bI. esa. ne esa. abhyAsa. 24 jayaMtilAla ThAkoradAsa zAha bAlApura I ! InTara sAyansa lakSmI beMka lI. mAM. nokarI, nAgapura | sITI. 247cImanalAla cunIlAla zeTha. muluMda punA ejI. kolejamAM bI. I ne abhyAsa.. 248 lIlAdhara phulacaMda mahetA berasada bI. I. chele varSa bI. I, amadAvAda myunisIpAli : pATImAM ovarasIyara, 249 varadhIlAla amRtalAla zAha mAMDalA ! epha. vAya. ATarsa muMbaImAM abhyAsa 250 manasukhalAla gulAbacaMda zAha bAlApura che ! 251 kAMtilAla caMdulAla zAha " A rAdhanapura ! e '2 bajAramAM tae rU bajAramAM tAravaNI, muMbaI. - 1939-40) 252 ramaNalAla maNIlAla zAha vaDedarA ! junIyara bI. esasI. (punAmAM abhyAsa. 253naTavaralAla rAdhavajI zAha TIkara (paramAra) epha. vAya. sAyansa muMbaImAM rU nI lAlI. 25caMdulAla nagInadAsa mahetA rAmapurA ema. bI. bI. esa. 1 9 varSa muMbaImAM abhyAsa 25pAdhanasukhalAla kAlIdAsa zAha bAraDolI | inTara komarsa Ara. e. tathA InkArapereTeDa ekA ; unTanTano abhyAsa, muMbaI. 256 bAbulAla phakIracaMda zAha khaMbhAta : epha. vAya. sAyansa muMbaimAM nokarI 57 jayaMtilAla jIvaNalAla pArekha ! pAlaNapura 1 epha, vAya. sAyansa muMbaImAM abhyAsa 258 harakhacaMda vAlacaMda vakhArIyA | bArasI TAuna InTara sAyansa Ara. e. ne abhyAsa. 259rajanIkAMta mohanalAla patrAvAlA nAvalA lonAvalAmAM vepAra, 26 0jzAMtilAla ratIlAla zAha "junAgaDha abhyAsa cAlu. 261cImanalAla kAnajI zeTha mAMgaroLa che bATalIboya InsTITyuTamAM abhyAsa, | muMbaI
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa pariziSTa paradeza jaI Avela vidyAthIonI nAmAvalI (jue che. ra9) zrI. amRtalAla jeThAlAla zAha (guMjAlA), bI. kema, jI. DI. e. e. esa. e. e. (laMDana). , amRtalAla dAmodara zAha (mAMgaroLa), bI. I. , amRtalAla jesIMgabhAI zAha (sImana), bI. esasI. (laMDana). che. kAntilAla lIlAdhara mahetA (jAmanagara), ema. bI. bI. esa. zrI. kAntilAla vADIlAla zAha (devagaDha bArIA), bI. kema. (muMbaI ane laMDana), , kAntilAla vallabhajI zAha (vAMkAnera), bI.esasI., bAra-eTale. che. kIrtilAla malakacaMda bhaNasAlI (pAlaNapura), ema. bI. bI. esa. ema. Ara. sI. pI. (laMDana). zrI. caMdulAla kevaLacaMda zAha (kaDaoNda), bI. e, DIpa. evu. (laMDana). caMdrakAnta nAthAlAla kApaDIA (rAMdera), bI. esasI, syugara TekanolojITa. , jayaMtIlAla sAMkaLacaMda zAha (amadAvAda), bI. kema, e. esa. e. e. e. e. AIe. che. jayaMtIlAla suracaMdra badAmI (surata), bI. esasI, pIeca. DI. (laMDana). zrI. nAnacaMda juThAbhAI zAha (rAjapurA), bI. esasI. (banArasa), bI. esasI. (ka.); e. ema. sI. TI. che. nagInadAsa pAnAcaMda zAha (agAsI), ela. sI. pI. esa, ela. ema. (DablIna), jheDa. yu. (vAyanA). , nagInadAsa chaganalAla zAha (pAdarA), ema. bI. bI. esa. che. navaraMgalAla maganalAla medI(rAjakoTa), ema. bI.bI.esa.epha. Ara. sI. esa. (laMDana). * panAlAla amRtalAla zAha (amadAvAda), ema. bI. bI. esa. zrI. panAlAla lAlacaMda bhaMDArI (jhAbuA), bI. e., bI. kema, elaela. bI. DI. e. (laMDana). A prasannamukha suracaMdra badAmI (surata), bI. e., bI.esasI., bAraeTale. , prANajIvana vanecaMda zAha (merabI), bI. esasI. (muMbaI), bI. esasI. (Teka.) mAncesTara, e. ema. sI. TI., e. ema. AI. (ke.)-laMDana, e. ema. AI. mIke. I. (laMDana). * bAbubhAI kasturacaMda zAha (guMjAlA), bI. kema, epha. AI. e. mohanalAla lalubhAI zAha (vADAsinora), bI. e., bAra-eTa-le. che. mehanalAla hemacaMda zAha (pAraDI), ema. bI. bI. esa, jheDa. yu. (vayenA), DI. TI. ema. (lIva.), , mukuMdarAya kezavalAla parIkha (mahudhA), ema. bI. bI. esa, ema Ara. sI. pI. (laMDana), . epha. Ara. sI. esa. (laMDana). zrI. ratIlAla ujamazI zAha (bhAvanagara), bI.esasI., ema.esasI. (laMDana). - vinAyaka kuMvarajI zAha (bhAvanagara), ema. esasI. (muMbai ane yu. esa. e.). , hIrAlAla hAlacaMda dalAla (pAlaNapura), bI. e, bAra-eTa-le.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mahAvIra jana vidhAlaya pariziSTa eniarIMga ane egrIkalcara lAInamAM abhyAsa karatAnuM patraka (juo. 5. 30) banArasa panA egrIkalcara 1915-16 1916-17 1917-18 1918-19 1919-20 1920-21 1921-22 1922-23 1923-24 1924-25 1925-26 1926-17 1927-18 1928-29 1929-30 1930-31 1971-72 1932-33 1933-34 1934-35 1975-76 1936-37, 193x38 1938-39 1939-40 zrejyueTanI saMkhyA bI.esasI. (ejIniyarIMga) 4 bI. I. 18 bI. e. 5
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ra7. * pariziSTa vyavasthApaka samitinI hAjarI patraka (juo . 37) * * * * * * varSa sarerAza 233 77 1915-16 1916-17 138 14 /2 106 1917-18 1918-19 1919-20. 1920-21 1921-22 1922-23 1923-24 1924-25 1925-26 106 172 1926-27 86 131 11ve 138 106 130 10 1927-28 1928-29 1929-30 1930-31 1931-32 1932-33 1933-34 120 75 223 131 160 155 11 134 111 1934-35 1935-36 1976-77 1937-38 141 108 150 107. 1938-39 137. 105 1939-40 193 1ra
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSa TakA 100 97 5 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya dhArmika parIkSAnuM pariNAma (juo pacha42) parIkSakanuM nAma beThA pAsa nApAsa 1915-16 zrI kezavalAla premacaMda medI 18 17 1916-17 , suracaMdra pu. badAmI 1917-18 paMDita becaradAsa chavarAja dezI 32 1918-19 zrI umedacaMda DI. baDiyA 31 1919-10 e kuMvarajI ANaMdajI 38 1920-21 , kezavalAla premacaMda medI 33 1921-22 mohanalAla dalIcaMda desAI 28 1922-23 - cunIlAla muLacaMda kApaDIA 34 1923-24 , suracaMdra pu. badAmI 1924-25 , mehanalAla bha. jhaverI 1925-16 , umedacaMda de. baDiyA 1926-27 kezavalAla premacaMda modI 40 1927-28 mehanalAla bha. jhaverI 49 1928-29 1929-30 , umedacaMda de. boDiyA 68 1938-31 , suracaMdra pu. badAmI 1931-32 paMDita pAnAcaMda khuzAlabhAI 99 zrI prasaramukha su. badAmI 1932-33 paMDita sukhalAlajI ane 89 che, eca. DI. velInakara 1933-34 { , upAdhyAya (lhApura kelenDa zrI kalakattA saMskRta asosIezana 91 85 100 75 1934-35 { che. dralAla mohanalAla zAha * 1935-36 1936-37 4 193-38 78 paMDita becaradAsa jIvarAja dozI 85 ( zrI prasannamukha ru, badAmI 84 pati pAnAcaMda khuzAlabhAI zrI saubhAgyacaMda umedacaMda dezI 91 , phatehacaMda jhaverabhAI 88 1938-39 1939-40 76 85
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pariziSTa 1 suparinTenDanTanI yAdI. (juo pA. 45) 1915-18 zrI baTAlAla vamaLacaMda zoka, bI. e. 1918-19 zrI sAMkaLacaMda jeThAlAla zAha, bI. e., elaela. bI. 1919-21 zrI chaganalAla nAnacaMda zAha, bI. kema. 1921-23 zrI govIMdajI ujamazI zAha, bI. e., elaela. bI. 1923-24 zrI cImanalAla somacaMda zAha, bI. e. 1924-25 zrI cA.e. zAha ane Do. nagInadAsa delatarAma zAha 21-4-26 sudhI. 1925-26 zrI vallabhadAsa mANekalAla parIkha,bI. e. 22-5-26thI 30-11-26 ane che. nagInadAsa jagajIvanadAsa zAha, pIeca. DI. 1926-28 che. nagInadAsa jagajIvanadAsa zAha, pIeca. DI. 19ra9-30 che. nagInadAsa je zAha ane zrI hImatalAla zAmaLadAsa dezI, (prathama satra.) bIesa. sI. 1930-32 zrI harilAla zivalAla zAha, bI. e., bI. TI. 1932-33 zrI mohanalAla hIrAcaMda zAha,zrI dalapatabhAI viThThaladAsa mahetA (3 mAsa) bI. e. 1933-34 zrI dalapatabhAI viThThaladAsa mahetA, zrI vIracaMda meLApacaMda zAha, bAra-eTale. 1934-35 zrI vIracaMda meLApacaMda zAha, zrI dalapatabhAI viThThaladAsa mahetA, bAra-eTa-le. zrI aMbAlAla caturabhAI zAha, bI.e. 1935-37 zrI aMbAlAla caturabhAI zAha, bI. e. 1939-40 zrI kAntilAla DAhyAbhAI korA, ema e.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya pariziSTa rIDIMga rUmanA patrAnI yAdI. (ju pR. 10) mAsikA mArDana rInyu InDIyana rInyu InDIyana rIDarsa DAyajesTa TavenTIetha saMcarI dainika e kreTanIkala muMbaI samAcAra TAImsa opha InDIA phrI gesa jaranala janmabhUmi sAptAhika ee phrAnIkala muMbaI samAcAra pravAsI kaisarehiMda lakhama jaina jaina baMdhu pAkSika muddha jaina samaya dharma prasthAna navacetana kumAra ma navaracanA suvAsa jaina satya prakAza AtmAnaMda prakAza
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 pariziSTa zrI mahAvIra jaina vidyAlaya hastakanA TrasTa phaMDA ( jue pR. 64) TrasTanuM nAma. zeTha dAmodara bhImajI TrasTa phreMDa rakama rU. A. pA. - zeTha devIdAsa kAnajI kraTa phaMDa 9 zeTha puruAAtama suracaMda TrasTa phaMDa 10 zeTha kezavalAla goviMdajI TrasTa phaMDa 11. nagInadAsa je. zAha smAraka phaMDa 12 zeThe devakaraNa muLajI paradeza abhyAsa TrasTa phaMDa 13 zeThe devakaraNa muLajI skAlara TrasTa krUDa 14 zrImatI lIlAvatI bALAbhAI mAhanalAla jhaverI vidyArthinI jaina skaoNlarazipa phaMDa 22500-00 10630-0-0 6500-0 1000- -- 0 10000-00 2 zrI InAma anAmata phaMDa (zeTha sAmacaMda utamacaMda taraphathI) 2500-0-0 1920-21 3 zrI mahAvIra lAnamaMDa 11000-0-0 1920-25 4 zeTha uttamacaMda trIbhovanadAsa enDa valabhadAsa TrasTa krUDa 220000-0 26-8-25 5ze. hIrAlAla amRtalAla zubha phreMDa 934-2-9 1928-29 , 6 mIsIsa saralAdevI amRtalAla kAlIdAsa zeTha meDala phaMDa 10000-0 15-129 cha zeThe pAnAcaMda mAvajI TrasTa phaMDa 600-0-0 10000-0-0 50000-0-0 2000-0-0 13 kula rUA. 151664-29 maLyAnuM varSa agara tArIkha. 7-11-19 19-3-30 15-2-2 20-6-32 12-1-35 4-5-37 16-5-38 2-5-39 12-2-40
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 , 14 pariziSTa zeTha sArAbhAI maganabhAI modI lona skelara zIpa phaMDa (juo pR. 74) zeTha sArAbhAI medI taraphathI vyAje Avaka lena riphaMDanI vivAthIone | kharca. maLelI rakama - Avaka lAna ApI. ! rA. A. pA. rU. A. 5. rA. A. 5. rA. A. pA. rA. A. pA. 1923-24 7000-0-0 - 132-3-0 1924-25 - 24000-0-0 : 1080-1000 . 80-0-0 026-0-0 46126 1925-16 : 1367-7-0, - 6581-4-0: 148-8-6 1926-27 16 13-5- 88-0-0: 2045-10-0 391130 1927-28 - 232-8- ' 2030-0-1 742-3-0 4080-3-09 163-6- 0 1928-29 : 1684-11- 437-9-0: 3742-3-6 21 -1-3 1929-30 : 1505-0-0 235-4-3. 385100 205-7-0 1930-31 - 1406-5-8 600-12-0 5512-8-0 235-7-5 1931-02 : 1713-10-8 87-6-0 4198-12-0 128-10-2 1932-33 842-4-3 16----0 4567-2-0 100-9-9 1933-34 312-2 , 60-0-0 40546-0 38-4-6 1934-35 17-0-0 249-3-0 133-4-0 56 21-0-3 88-6-3 1935-36 375-6-3 : 1409-0-0, 366 6-4-0' 6614-1 1936-37 278-3-0 1368-12- 2466-0-0 7 126 1937-38 165-30 144-12-8 2578-12-0 104-12-9 1938-39 53-9-0 1546-3-6 : 2286-8-0 94-119 1939-40 : 388-8-0 - 1303-13-0 2628----0' 114-5-1 31249-0 : 2506-1-10 12494-11-8 538 7-2-9 229-2-4 zeTha sArAbhAI maganabhAI modI ucca abhyAsa ziSyavRtti TrasTa (juo pR. 8) 1931-32 | 7000-00 1932-33 | 30000-0-0 1933-34 1934-35 59- 16 1935-36 1936-37 19338 1938-39 1939-40 1950-0-0 2439-6-8; 2334-2-4; 1969-14-4 2667ra-10 247-6-3 18957-10' 438-5-4 4384--6 15---- 90-0-0; 155-5-6 1924-0- 38-10-3 3273-0-0 8115-6 1921-0-0' 7-00 1626---0, 14-12-6 10-0-0 3510-0-0 34-ka-9 0 16-0-0 6180-00 55-13-0 233--0 11289-0-0 : 157-12-0 37059.14-6: 20550-15-1. 452---0 28923-9-0 56 0-15-3