Jain Darshanna Vaigyanik Rahasyo

Author(s): Nandighoshvijay
Publisher: Bharatiya Prachin Sahitya Vaigyanik Rahasya Shodh Sanstha

Page 71

જૈનદર્શનનાં વૈજ્ઞાનિક રહસ્યો સપાટી એકબીજાથી નજીક આવતા હોય તો તે પ્રકાશની આવૃત્તિ/કંપસંખ્યા વધે છે, અને જો તે બે એક બીજાથી દૂર જતા હોય તો તે પ્રકાશની આવૃત્તિ કંપસંખ્યા ઘટે.
હવે જો પ્રકાશિત પદાર્થનો વેગ - c હોય, અર્થાત, y = c હોય, મતલબ કે પ્રકાશનું કિરણ અને પ્રકાશિત પદાર્થ, બંને એક જ દિશામાં એકસરખા વેગથી ગતિ કરતા હોય તો = (અનંત) થાય છે, તેથી E=hf સમીકરણ પ્રમાણે E (શક્તિ) અનંત થાય અને તરંગલંબાઈ (A) શૂન્ય થાય છે.
અને જો v=c હોય અર્થાત્ પ્રકાશિત પદાર્થ અને પ્રકાશ, પરસ્પર વિરુદ્ધ દિશામાં ગતિ કરતા હોય અને બંનેનો વેગ સમાન હોય તો, પ્રકાશિત પદાર્થ અને પ્રકાશ પહોંચવાનું સ્થાન, બંને એક બીજાથી સાપેક્ષ રીતે v=c જેટલા વેગથી દૂર જતાં હોય તો અથવા પ્રકાશ પહોંચવાનું સ્થાન સ્થિર હોય તો, પ્રકાશિત પદાર્થ જેટલા વેગથી પ્રકાશની વિરુદ્ધ દિશામાં દૂર જાય છે. આ સંજોગોમાં - | - f"/ 3-0, થાય છે. મતલબ કે સાપેક્ષ કંપસંખ્યા શૂન્ય થાય છે. જયારે તરંગલંબાઈ (4) અનંત થાય છે અને શક્તિ શૂન્ય થાય છે અર્થાત્ પ્રકાશના કણ/ફોટૉન સ્થિર થઈ જશે. ધારો કે ડોપ્લર ઘટનામાં, નીચે જણાવ્યા પ્રમાણેની પરિસ્થિતિ છે.
B
ઉપરની આકૃતિમાં પ્રકાશનો સ્ત્રોત છે અને તે સ્થિર છે. B, C અને D એ ત્રણ પદાર્થો છે, જ્યાં પ્રકાશ પહોંચે છે. તેમાંથી B નો વેગ + ઇ છે અર્થાત્ એ પ્રકાશના સ્ત્રોતથી , વેગથી દૂર જાય છે. જ્યારે પદાર્થ સ્થિર છે અને D પદાર્થનો વેગ-૪ છે અર્થાત્ તે વેગથી પ્રકાશના સ્ત્રોતની નજીક આવી રહ્યો છે.
હવે ઉપર બતાવેલા આઈન્સ્ટાઈનના સમીકરણ પ્રમાણે એક જ સ્થિર પ્રકાશના સ્ત્રોતમાંથી એક જ સમયે નીકળતા એકસરખા ફોટૉન કણો સંબંધી કંપસંખ્યા, ઉપર્યુક્ત B, C અને D ત્રણે પદાર્થો માટે અલગ અલગ અનુભવાશે, B પદાર્થ માટે, એ ફોટૉન કણોની મૂળ કંપસંખ્યા કરતાં ઓછી કંપસંખ્યા અનુભવાશે, C પદાર્થ માટે એ ફોટોન કણોની કંપસંખ્યા, મૂળ કંપસંખ્યા જેટલી જ અનુભવાશે. જ્યારે D પદાર્થ માટે એ ફોટૉન કણોની કંપસંખ્યા મૂળ કંપસંખ્યા કરતાં વધુ અનુભવાશે. કેવી આશ્ચર્યકારક આ પરિસ્થિતિ છે !