Jain Darshanna Vaigyanik Rahasyo

Author(s): Nandighoshvijay
Publisher: Bharatiya Prachin Sahitya Vaigyanik Rahasya Shodh Sanstha

Page 351

324
જૈનદર્શનનાં વૈજ્ઞાનિક રહસ્યો વૈક્રિય લબ્ધિ – વૈક્રિય શરીર બનાવવાની શ્રાવક/શ્રાવિકા - જૈન ધર્મના અનુયાયી પુરુષ વિશિષ્ટ શક્તિ
- તથા રીઓ વૈક્રિય વર્ગણા - વૈક્રિય શરીર બનાવવામાં શ્રુતસ્કંધ -જૈન ધર્મગ્રંથ, આગમનો એક વિભાગ
ઉપયોગી વિશિષ્ટ પ્રકારના પરમાણ-સમૂહ શ્વાસોચ્છવાસ વર્ગણા - પ્રત્યેક જીવ માટે શ્વાસ એકમ
લેવામાં ઉપયોગી વિશિષ્ટ પ્રકારના પરમાણુ વૈક્રિય શરીર - વિવિધ પ્રકારની ક્રિયાઓ, નાનું - સમૂહ - એકમો
મોટું તથા વિવિધ પ્રકારનાં રૂપરંગ, આકાર સચિત્ત - સજીવ કરવામાં શક્તિશાળી શરીર (ઐચ્છિક સનકુમાર - ત્રીજો દેવલોક શરીર)
સમય - કાળનો સૂક્ષ્મતમ એકમ વૈરોચન - નવલોકાંતિક દેવોમાંથી એક પ્રકારના સમયક્ષેત્ર - જ્યાં દિવસ રાત રૂપ કાળ છે, દેવોનું વિમાન-નિવાસ સ્થાન
તેવું 45 લાખ યોજન લાંબું પહોળું ક્ષેત્ર, જેમાં વૈતાઢ્ય - ભરતક્ષેત્રના ઉત્તર - દક્ષિણ ભાગ અઢી દ્વીપનો સમાવેશ થાય છે.
કરતો પૂર્વ-પશ્ચિમ લાંબો પર્વત સમવસરણ - તીર્થંકર પરમાત્માના ઉપદેશ માટે માનિક - ઊર્ધ્વલોકમાં, વિમાનોમાં નિવાસ દેવોએ રચેલ વિશિષ્ટ સભા સ્થળ કરતા એક પ્રકારના દેવ-દેવી
સમૂર્છાિમ જન્મ – માતા – પિતાના સંયોગ વ્યત્તર – અધોલોકમાં રહેતા એક પ્રકારના વિના થતું, અજાતિય પ્રજનન દેવ-દેવી
સમ્યકત્વ - જૈનધર્મ અને જૈન ધર્મના સ્થાપક વ્યવહાર કાળ - આપણા રોજિંદા જીવનમાં તીર્થકરો ઉપરની સાચી શ્રદ્ધા/વિશ્વાસ ઉપયોગી કાળ
સર્વજ્ઞ - જગતના બધા જ પદાર્થોની ત્રણે વ્યવહાર નય - છાસ્થ જીવના સંદર્ભમાં સાપેક્ષા કાળની પરિસ્થિતિને જાણનાર સત્ય/દષ્ટિકોણ
સર્વદર્શી - જગતના બધા જ પદાર્થોની ત્રણે શતક - ભગવતી સૂત્રનાં પ્રકરણ
કાળની પરિસ્થિતિને જોનાર શંખાવર્ત - સ્ત્રીની યોનિનો પ્રકાર
સર્વાર્થસિદ્ધ - સૌથી ઊંચી જાતિના દેવોને શાશ્વત-શાશ્વતી - કાયમી, જેનો કદાપિ નાશ રહેવાનું સ્થળ/વિમાન અભાવ ન થાય તે
સંક્રમણકરણ - આત્માને લાગેલાં કર્મના મૂળ શિખરી – જંબુદ્વીપમાં આવેલ પર્વત
સ્વભાવ - સ્થિતિ વગેરેમાં ફેરફાર કરવો તે શીર્ષપ્રહેલિકા - જંબૂદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિ નામના જૈન સંખ્યા - સંખ્યા અથવા ગણિતનાં સમીકરણો
આગમમાં નિર્દિષ્ટ 250 અંકો અથવા 194 દ્વારા જે દર્શાવી શકાય તે અંકોની સંખ્યા
સંજ્ઞા - સભાનતા અથવા જ્ઞાન, બુદ્ધિ શુક્રાભ - નવ લોકાંતિક દેવોમાંથી એક પ્રકારના સંશી - મન અથવા જ્ઞાન બુદ્ધિને ધારણ જ દેવોનું વિમાન
કરનાર જીવ શુભકર્મ - સારાં કાર્યો દ્વારા આત્માને લાગેલ સંઘયણ - હાડકાંના સાંધાની સંરચના
પવિત્ર/સુંદર સારા કાર્મણ વર્ગણાના પુદ્ગલ, સંસાર - જન્મમરણનું ચક્ર પરમાણુ
સહસ્ત્રાર ચક્ર - મસ્તકમાં આવેલ યોગ શ્યામા - પૂર્વ અને ઈશાન ખૂણા વચ્ચેની પેટા સાધના - ધ્યાન માટેનું કેન્દ્ર વિદિશા
સાગરોપમ - સમુદ્રની ઉપમા દ્વારા
માપવામાં આવતો કાળ, જેમાં 105