Jain Darshanna Vaigyanik Rahasyo

Author(s): Nandighoshvijay
Publisher: Bharatiya Prachin Sahitya Vaigyanik Rahasya Shodh Sanstha

Page 349

322
બેઇન્દ્રિય - જુઓ ઃ દ્વીન્દ્રિય બ્રહ્મ દેવલોક - પાંચમો દેવલોક ભરતક્ષેત્ર - જંબુદ્વીપમાં મેરુ પર્વતની છેક દક્ષિણે આવેલ ક્ષેત્ર/પ્રદેશ
ભવ - જન્મ
ભવનપતિ – દેવોની એક જાતિ ભવસ્થિતિ - એક જ શરીરમાં આત્માએ
રહેવાનો કાળ/આયુષ્ય
ભામંડલ – તીર્થંકર પરમાત્માના મસ્તક પાછળનું દિવ્ય વર્તુળ
ભાવ (ભાવના) - વિચાર, લાગણી ભાષાવર્ગણા - ધ્વનિ તથા શબ્દ માટે ઉપયોગી વિશિષ્ટ પ્રકારના પરમાણુ - સમૂહ – એકમો ભાષ્યજાપ - બીજા સાંભળી શકે તેવો સ્પષ્ટ
મંત્રનો જાપ/આવૃત્તિ ભુજ:પરિસર્પ - નોળિયા વગેરે જે વિભાગમાં આવે છે, તેવા પ્રાણીઓનો વિભાગ ભોગોપભોગ વિરમણ વ્રત - ખાઘાખાદ્ય
અંગેની મર્યાદાઓ બતાવતું/કરાવતું વ્રત મઘા - આઠ કૃષ્ણરાજિમાંની ત્રીજી કૃષ્ણરાજિ, તથા નરકાવાસ/નારકીનું નામ મતિજ્ઞાનાવરણીય કર્મ - આત્માના મતિજ્ઞાન બુદ્ધિનું આવરણ કરનાર કર્મ મધ્યમ અનંત અનંત – નવપ્રકારના
અનંતામાંથી છઠ્ઠા પ્રકારનું અનંત મધ્યમ પરિત્ત અનંત – નવ પ્રકારના
અનંતામાંથી ચોથા પ્રકારનું અનંત મધ્યમ યુક્ત અનંત - નવ પ્રકારના
અનંતામાંથી પાંચમા પ્રકા૨નું અનંત મધ્યમ અસંખ્યાત અસંખ્યાત – નવ પ્રકારના અસંખ્યાતામાંથી છઠ્ઠા પ્રકારનું અસંખ્યાત મધ્યમ પરિત્ત અસંખ્યાત - નવ પ્રકારના
અસંખ્યાતામાંથી ચોથા પ્રકારનું અસંખ્યાત મધ્યમ યુક્ત અસંખ્યાત - નવ પ્રકારના અસંખ્યાતામાંથી પાંચમા પ્રકારનું અસંખ્યાત મધ્યલોક (તિńલોક) - બ્રહ્માંડ/લોકનો
મધ્યભાગ
જૈનદર્શનનાં વૈજ્ઞાનિક રહસ્યો
મનોવર્ગણા - મનની રચના તથા વિચાર કરવામાં વપરાતા વિશિષ્ટ પ્રકારના પરમાણુ - સમૂહ – એકમો મર્કટબંધ – બે હાડકાંની એકબીજામાં આંટી
લગાવવા પૂર્વકની સંરચના
મરુત્ - નવલોકાંતિક દેવોમાંથી એક પ્રકારના દેવો.
મહાવિગઈ - શરીરમાં વિકૃતિ લાવવામાં
અત્યંત શક્તિશાળી ખાદ્ય/પેય પદાર્થ મહાહિમવાન્ – જંબુદ્રીપમાં આવેલ એક પર્વત મહિમા - આઠ પ્રકારની સિદ્ધિઓમાંની એક
સિદ્ધિ, જેનાથી પોતાનું શરીર ગમે તેટલું મોટું કરી શકાય
માઘવતી - આઠ કૃષ્ણરાજિમાંની ચોથી
કૃષ્ણરાજિ અથવા નારક/નારકીનું નામ માથુરી વાચના – મથુરામાં એકત્ર થયેલ આચાર્યો દ્વારા નિશ્ચિત કરાયેલ આગમ સ્વરૂપ માહેન્દ્ર (મહેન્દ્ર) - ચોથો દેવલોક મુંહપત્તિ - જૈન સાધુ સાધ્વીઓ દ્વારા બોલતી વખતે મોં આગળ રાખવામાં આવતું કપડું મુહૂર્ત - 48 મિનિટ મેઘરાજિ - આઠ કૃષ્ણરાજિમાંની બીજી કૃષ્ણરાજિ
મેરુ – જંબુદ્રીપની મધ્યમાં આવેલ એકલાખ યોજન ઊંચો પર્વત
મોક્ષ - આઠે કર્મથી મુક્ત થવું/નિર્વાણ મોહનીય કર્મ - જીવને વિવેકનું ભાન
ભૂલવનાર કર્મ
મૌન (માનસ) જાપ - કોઈ ન સાંભળે તે રીતે, જીભ હોઠ હલાવ્યા વિના મનમાં જ કરાતો મંત્ર જાપ
યતના (જયણા) – કોઈ જીવ જંતુ મરી ન જાય,
તે રીતે કરાતી કોઈ પણ ક્રિયા/ચેષ્ટા/પ્રવૃત્તિ યોગી - યોગ સાધના કરનાર આધ્યાત્મિક
વ્યક્તિ