Jain Darshanna Vaigyanik Rahasyo

Author(s): Nandighoshvijay
Publisher: Bharatiya Prachin Sahitya Vaigyanik Rahasya Shodh Sanstha

Page 347

320
-
જૈનદર્શનનાં વૈજ્ઞાનિક રહસ્યો
ત્રસકાય - પોતે પોતાની જાતે એક સ્થાનથી ધ્યાન - મન-વચન-કાયાની એકાગ્રતા/નિશ્ચલતા
બીજા સ્થાને જઈ શકે તેવા હાલતા ચાલતા નમસ્કાર મહામંત્ર – જૈનોનો પવિત્ર મંત્ર, જીવો. દેવ - મનુષ્ય - નારક સહિત
બેઇન્દ્રિયથી પંચેન્દ્રિય સુધીના જીવો નય - એકદેશીય દાર્શનિક દૃષ્ટિકોણ ત્રિપદી - તીર્થકરોએ પોતાના મુખ્ય શિષ્યો નવકારશી - સૂર્યોદય બાદ 48 મિનિટ પછી
(ગણધરો) ને કહેલ ત્રણ વાક્યોપદો આહાર – પાણી લેવાનું વ્રત દર્શનાવરણીય કર્મ - આત્માના અનંત દર્શન નામકર્મ પ્રત્યેક જીવના શરીરનાં રૂપ, રંગ, ગુણને ઢાંકનાર કર્મ
આહાર, વગેરેની રચનામાં નિર્ણાયક કર્મ. દુઃષમ - અવસર્પિણીકાળનો પાંચમો આરો નારક - અધોલોકમાં આવેલ અત્યંત દુઃખી જીવો
અને ઉત્સર્પિણી કાળનો બીજો આરો તથા તેમના રહેઠાણ - નારકનારકી દુઃષમ-દુઃષમ - અવસર્પિણી કાળનો અંતિમ - નારાય - ત્રીજા પ્રકારની હાડકાના સાંધાની
છઠ્ઠો આરો અને ઉત્સર્પિણીકાળનો પ્રથમ સંરચના જેમાં બે બાજુ મર્કટબંધ હોય છે. આરો
નિગોદ – સૂક્ષ્મ સાધારણ વનસ્પતિકાય જેમાં દુષમ-સુષમ - અવસર્પિણી કાળનો ચોથો આરો અનંત અનંત જીવો છે.
અને ઉત્સર્પિણીકાળનો ત્રીજો આરો. નિર્વિકૃતિક - ઘી, દૂધ, દહીં, સાકર, ગોળ, તેલ દીક્ષા - સંસાર/ગૃહસ્થાવાસનો ત્યાગ અને વગેરે વિકૃતિમાંથી વિશિષ્ટ પ્રકારે નિષ્પન્ન સંયમનો સ્વીકાર
આહાર જેનો આહાર કરવાથી વિકાર દેવ - દિવ્ય શરીરધારી જીવો (પુરુષ)
ઉત્પન્ન થતો નથી દેવપરિઘ - પાંચમા દેવલોકની નીચે આવેલ નિશ્ચયકાળ - પદ્ગલિક પદાર્થોમાં પરિવર્તન
આઠ કૃષણરાજિમાંથી સાતમી કૃષ્ણરાજિ કરવામાં કારણ સ્વરૂપ કાળ દેવપરિઘોક્ષોભ - પાંચમા દેવલોકની નીચે નિશ્ચયનય - કેવળજ્ઞાન સાપેક્ષ સત્ય |
આવેલ આઠ કૃષ્ણરાજિમાંથી આઠમી નિરપેક્ષ સત્ય કૃષ્ણરાજિ
નિષધ - જંબૂદ્વીપમાં આવેલ એક પર્વતનું નામ દેવી - દિવ્યશરીરધારી જીવો (સ્ત્રી) નીતિ - દિવસમાં ફક્ત એક જ વખત દેશના - તીર્થંકર પરમાત્માનો ધર્મોપદેશ નિર્વિકૃતિક આહારનું ભોજન કરવાનું વ્રત દ્વાદશાંગી - જૈનદર્શનના મૂળ બાર અંગ સ્વરુપ પરકાયશસ્ત્ર - જેના દ્વારા પોતાનાથી ભિન્ન આગમોનો સમૂહ
જાતિનો પદાર્થ નિર્જીવ બને તે પદાર્થ સ્વયં કીન્દ્રિય - ફક્ત ત્વચા અને જીભ ધરાવનાર પરમાણુ - પુદ્ગલ દ્રવ્યનો કેવળજ્ઞાનીની જીવો
દૃષ્ટિએ અવિભાજ્ય અંશ ધર્મ (ધર્માસ્તિકાય) - કોઈ પણ પદાર્થને પરત્વ - સ્થળ અને કાળના સંદર્ભમાં દૂરત્વ
ગતિમાં સહાય કરનાર અદૃશ્ય દ્રવ્ય પરિગ્રહ - દુન્યવી ચીજોનો સંગ્રહ અથવા ધર્મ - આધ્યાત્મિક સંપ્રદાય
તેના પ્રત્યેની આસક્તિ ધનુષ્ય - લંબાઈનો એકમ, એક ધનુષ્ય = ચાર પરિણામ - સૂક્ષ્મ વિચાર અથવા સૂક્ષ્મ લક્ષણ હાથ (છ ફૂટ)
અથવા કાળના પરિપાક સ્વરૂપે થતું સૂમ ધાતકીખંડ - લવણ સમુદ્રની ફરતો આવેલ ચાર પરિવર્તન લાખ યોજન પહોળો વલયાકાર દ્વીપ પરિયાધર્મા - પશ્ચિમ અને વાયવ્ય ખૂણા
વચ્ચેની પેટા વિદિશા (WNw)