Jain Darshanna Vaigyanik Rahasyo

Author(s): Nandighoshvijay
Publisher: Bharatiya Prachin Sahitya Vaigyanik Rahasya Shodh Sanstha

Page 350

પરિશિષ્ટ નં-૩ જૈન પારિભાષિક શબ્દસૂચિ
323 યોનિ - એક સમાન વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ વર્તના - પૌદ્ગલિક પદાર્થોની સ્થિતિ અને
ધરાવતાં વિભિન્ન જીવોને ઉત્પન્ન થવાનાં સ્વરૂપમાં થતું પરિવર્તન
વિવિધ સ્થાનો અથવા સ્ત્રીનું પ્રજનન અંગ વલભીવાચના - વલભીપુરમાં એકત્ર થયેલ રક્તવતી - એરવત વગેરે ક્ષેત્રમાં આવેલ નદીનું આચાર્યો દ્વારા નિશ્ચિત કરાયેલ આગમ નામ
સ્વરૂપ રક્તા - ઐરાવત વગેરે ક્ષેત્રમાં આવેલ નદીનું વસતિ (ઉપાશ્રય) - જૈન સાધુ - સાધ્વીજીઓને નામ
રહેવાનું સ્થળ રજુ (રાજલોક) - સંપૂર્ણ બ્રહ્માંડલિકની વશિત્વ - આઠ પ્રકારની સિદ્ધિઓમાંની એક ઊંચાઇનો ૧૪મો ભોગ
- સિદ્ધિ રત્નપ્રભા - અધોલોકમાં આવેલ પ્રથમ નારક વંશીપત્રા - સ્ત્રીની યોનિનો એક પ્રકાર પૃથ્વી
ઉકાય - હવા/પવનના જીવો રમ્યફ - જંબૂદ્વીપનું એક ક્ષેત્ર/પ્રદેશ વાતપરિઘોષોભ - આઠ કૃષ્ણરાજિમાંથી છઠ્ઠી રિષ્ટ - નવ લોકાંતિક દેવોમાંથી એક પ્રકારના કૃષ્ણરાજિ દેવોનું વિમાન
વાતપલિશ - આઠ કૃષ્ણરાજિમાંથી પાંચમી રુક્તિ - જંબુદ્વીપમાં આવેલ એક પર્વત કૃષ્ણરાજિત રુચક પ્રદેશ - લોકના મધ્ય કેન્દ્રમાં આવેલ વાડ - નિયમ અથવા મર્યાદા - આકાશ પ્રદેશ તથા આત્માનાં અત્યંત શુદ્ધ વાણવ્યંતર - દેવ-દેવીઓની એક જાતિ . આઠ આત્મપ્રદેશ, જેને જરાય કર્મ લાગેલ વામ - વજનનું પ્રાચીન ભારતીય એકમ નથી.
વાસક્ષેપ - ચંદનનું સુગંધી ચૂર્ણ, જે જૈન લઘિમા - શરીર એકદમ હળવું કરવાની શક્તિ સાધુઓ આશીર્વાદ આપવા વાપરે છે. સિદ્ધિ
વાસુદેવ - અર્ધ ચક્રવર્તી રાજા લઘુહિમવાન્ - જંબુદ્વીપમાં આવેલ, ભરતક્ષેત્રની વિગઈ (વિકૃતિ) -જે ખાદ્ય પદાર્થનો આહાર ઉત્તરે આવેલ પર્વત
કરવાથી વિકાર પેદા થાય તે લબ્ધિ - અતીન્દ્રિય શક્તિ
વિજય - જંબુદ્વીપમાં આવેલ મહાવિદેહ ક્ષેત્રના લવણ સમુદ્ર - જંબૂદ્વીપ ફરતો ૨ લાખ યોજન ૩૨ વિભાગ પ્રદેશ પહોળો વલયાકાર સમુદ્ર
વિદલ - તેલ ન નીકળે તેવી દ્વિદળ વનસ્પતિનું લોક - બ્રહ્માંડ
કાચા દૂધ દહીં સાથે મિશ્રણ થવું તે લોકાકાશ - લોકમાં રહેલ આકાશ
વિદ્યાધર - પ્રાચીન જૈનાચાર્યોનું એક કુળ લોમાહાર - ત્વચા અને વાડાં દ્વારા
અથવા શાખા, જેના મુખ્ય આચાર્ય વિદ્યા વાતાવરણમાંથી ગ્રહણ કરાતો આહાર મંત્ર વગેરેના જાણકાર હતા વરસષભનારાંચ - પ્રથમ પ્રકારની હાડકાંના વિષ્કમ - વર્તુળનો વ્યાસ
સાંધાની સંરચના, જેમાં બંને બાજુ મર્કટબંધ, વિહાર - પદયાત્રા (જૈન સાધુ -સાધ્વીઓની)
ઉપર પાટો અને ખીલી હોય છે. વીતરાગ દેવ - રાગદ્વેષ રહિત, તીર્થંકર વનસ્પતિકાય - વનસ્પતિ વિભાગ
પરમાત્મા વર્ગણા - પરમાણુ સમૂહ એકમના પ્રકાર વેદ - મૈથુન સેવનની ઇચ્છા વર્ણમાતૃકા - સંસ્કૃત ભાષાની વર્ણમાળા વેદનીય કર્મ - જીવને સુખ અને દુઃખ આપતાં
કર્મો