Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH / / / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / / / yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / / cAritracUDAmaNi AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / AcArya zrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka :1 jaina ArAdhana zrI mahAvI kendra ko kobA. // amataM tu vidyA zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079)26582355 - - - For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAryasabhASitAni For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir HINDISEASONSENSEXSixSEXSEISE sArthazrImahAbhAratasubhASitAni saMpAdaka-viSNu vinAyaka parAMjape, peNa bhASAMtarakAra-ciMtAmaNa morezvara parAMjape, bI. e., elaela. bI. (1032 subhASiteM, kiMmata 12 ANe) sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni bhASAMtarakAra-bhAlacaMdra zaMkarazAstrI devasthaLI (902 subhASiteM, kiMmata 8 ANe) HESISEASKASHISHASHREAKISTASEASEKISAHARSHISHASSAGE sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni bhASAMtarakAra-viSNu vinAyaka parAMjape ( 508 subhASiteM, kiMmata 8 ANe ) RSHISHIKEKRSHISSISAKESESSISESSISHSAANI sArthazrIbhAgavatasubhASitAni bhASAMtarakAra-viSNu vinAyaka parAMjape (117 subhASiteM, kiMmata 3 ANe ) sArthazrIrAmarakSA ( kiMmata 1 ANA) Hased For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAdhezrAmahAbhAratasubhASitAni - saMpAdaka viSNu vinAyaka parAMjape, peNa bhASAMtarakAra ciMtAmaNa morezvara parAMjape, bI. e., elel. bI. prakAzaka kezava bhikAjI DhavaLe, giragAMva-muMbaI AvRtti dusarI ASADha zake 1852 sana 1930 kiMmata 12 ANe For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( sarva hakka prakAzakAce svAdhIna ) mudraka:- rA. rA. raghunAtha rAmacaMdra bakhale, muMbaIvaibhava presa, savrheMTas oNpha iMDiyA sosAyaTI, giragAMva, muMbaI. prakAzaka -- kezava bhikAjI DhavaLe, ( rAmacaMdra bilDiMga ) giragAMva, muMbaI. For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prastAvanA lokAMcaM ajJAna nAhIMseM hoUna, tyAMnA jJAna prApta vhAveM, yA hetUneM zrIbhagavAn vyAsa maharSInIM mahAbhArata graMtha nirmANa kelA. yAmadhyeM caturvidha puruSArthAMceM pratipAdana pUrNapaNeM keleM asUna AbAlavRddha strIpuruSAMnA kartavyAcA mArga spaSTapaNe dAkhavilA Ahe, tyApramANeMca yA graMthAmadhyeM AryasaMskRtihI sAMThavilI Ahe. eka lakSa lokAMcA evaDhA moThA vistRta graMtha saMskRta bhASevAMcUna itara koNatyAhI bhASeMta nAhIM. mahAbhAratAcI bhASA samajaNyALA sopI asUna saMskRta bhASeceM uttama jivaMta svarUpa yA graMthAmadhye cAMgalyA prakAraceM ADhaLateM. yA mahAbhAratAMtIla, sarva lokAMnA upayogI paDaNArI, subodha, nivaDaka 1032 saMskRta subhASita vacaneM prastuta pustakAMta ghetalIM Aheta. hIM ojasvI vacaneM vidyArthyAMnI toMDapATha kelyAsa tyAMceM saMskRta bhASeceM jJAna vADhUna tyAMnA cAMgale sphUrtidAyaka vicAra samajatIla ANi puDhIla AyuSyAMta vyavahArAMtIla aneka prasaMgI yogya rItIneM vAgaNyAsa te samartha hotIla. zrotyAMcyA manAvara mahAbhAratAMtIla vacanAMcA ThasA adhika umaTato yAsAThIM pratipAdanAce veLI haridAsa, purANika yAMnA yA siddhAntarUpa vacanAMcA vizeSa upayoga hoIla. vakte va lekhaka yAMnAhI hIM mArmika vacaneM For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (6) varIca upayogI paDatIla. taseMca saMskRta bhASecI abhiruci asaNAr2yA sAmAnya vAcakAMnAhI yA vacanAMcA upayoga hoIla. ___ yA pustakAMtIla vacane mahAbhAratAcyA muMbaIpratItUna ghetalI Aheta. vacaneM varNakramAne dilI asUna zevaTIM mukhya viSayAMcI sUcI joDilI Ahe. vacanAMcyA DAvIkaDe kramAMka ghAtale Aheta ANi ujavIkaDe sthalanirdeza kelA Ahe. sthalanirdezAMtIla DAvIkaDUna pahilA aMka parvAcA, dusarA adhyAyAcA va tisarA zlokAcA samajAvA. jyA vacanAMta jo viSaya AlA, tyA vacanAcA kramAMka tyA viSayApuDhe mUcImadhye ghAtalA Ahe. sUcImadhye ekAca arthI Alele aneka zabda tyA tyA ThikANI dile asUna paryAya zabda kaMsAMta ghAtale Aheta. zrImahAbhAratAtIla ojasvI vacanAMcA paricaya sarvAMnA sulabhatene hoNyAlA he pustaka upayogI paDo, azI bhagavAn zrIkRSNaparamAtmyAjavaLa prArthanA karUna prastAvanA saMpavito. bhISmASTamI, zake 1850 ra viSNu vinAyaka parAMjape S rAhaNAra peNa, jilhA kulAbA For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nivedana zrImahAbhArata, zrIrAmAyaNa, zrIyogavAsiSTha va zrIbhAgavata yA rASTrIya va dhArmika graMthAMtIla nivaDaka subhASitAMcI marAThI bhASAMtarAsaha cAra pustakeM prakAzita kelIM. hIM pustakeM sarva lokAMnA mAnya jhAlyAmuLe pahilI AvRtti ekA varSAMtaca khapUna gelI. AtAM hI dusarI AvRtti kADhilI Ahe. vacana koNI koNAlA sAMgitaleM, heM samajaNyAcI vizeSa avazyakatA jyA zlokAMta disUna yete, azA lokAMcA artha detAMnA AraMbhI kaMsAMta avataraNa dileM Ahe. azA avataraNAMcI saMkhyA yA AvRttIta vADhavilI Ahe. dhArmika zikSaNa deNyAcyA kAmIM hIM cArahi subhASitAMcIM pustakeM barIMca upayogI paDatAta, aseM puSkaLa pAlakAMcyA va zikSakAMcyA pratyayAsa Ale Ahe. tarI sarva janatelA yA pustakAMcA upayoga hovo, azI paramezvarAjavaLa prArthanA Ahe. ASADha, zake 1852 For Private And Personal Use Only prakAzaka
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrImahAbhAratAMtIla 18 parvAMcI nAMveM 1 Adiparva 2 sabhAparva 3 vanaparva 4 virATaparva 5 udyogaparva 6 bhISmaparva 7 droNaparva 8 karNaparva 9 zalyaparva 10 sauptikaparva 11 strIparva 12 zAntiparva 13 anuzAsanaparva 14 azvamedhaparva 15 AzramavAsikaparva 16 mausalaparva 17 mahAprAsthAnikaparva 18 svargArohaNaparva For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Hollstha sArthazrImahAbhAratasubhASitAni nArAyaNaM namaskRtya naraM caiva narottamam / devI sarasvatIM caiva tato jayamudIrayet // 1 akAle kRtyamArabdhaM katArthAya kalpate / pa. a. zlo. tadeva kAla ArabdhaM mahate'rthAya kalpate // 12 // 138 / 95 koNateMhi kArya bhalatyAca veLI AraMbhileM asatAM tyApAsUna kartyAMce manogata siddha hota nAhI. teMca yogya veLI kele tara teNekarUna moThA lAbha hoto. 2 akRtvA karma yo loke phalaM vindati dhiSThitaH / sa tu vaktavyatAM yAti dveSyo bhavati bhUyazaH // 10 / 2 / 17 kAhI parizrama na karatA adhikArArUDha Ahe evaDhyAmuLeca adhika lAbha gheto, tyAcI jagAMta bahuta niMdA hote ANi to dusar2yAMcyA dveSAlA pAtra hoto. 3 akRtvA mAnuSaM karma yo daivamanuvartate / vRthA zrAmyati saMprApya parti klIbamivAGgannA // 13 / 6 / 20 koNatyAhI kAryAsAThI lokaprasiddha yogya upAya na karatAM jo kevaLa daivika upAyAMcAca avalaMba karito tyAlA, pauruSahIna patIzIM gAMTha paDalelyA strIpramANe, vRthA kleza mAtra hotAta. tAtparya donhI kelI pAhijeta. ma. bhA. 1 upatatA For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni www. 4 agoptArazca rAjAno baliSaDbhAgataskarAH / samarthAzcApyadAtAraste bai nirayagAminaH // 13 / 23 / 80 prajece rakSaNa na karatA ticyApAsUna utpannAcA sahAvA hissA kara mAtra gheNAre rAje va sAmarthya asUna dAna na karaNAre khacita narakAsa jAtAta. 5 agnistejo mahalloke gUDhastiSThati dAruSu / na copayuGkte tadAru yAvannoddIpyate paraiH // 5 // 3760 pRthvIvarIla agnirUpa pracaMDa teja lAkaDAMce ThikANI guptarUpAneM vasata asate, paNa joparyaMta te dusar2yAMnI [ gharSaNAdikAMcyA yogAneM ] cetavilele nasateM toparyaMta te lAkUDa tyAcA upayoga karIta nAhI. ( kAhI puruSAMce aMgIM lokottara zauryAdiguNa asatAta paNa joparyaMta tyAMsa dusar2yAMkaDUna atyaMta trAsa poMcalA nAhI kiMvA protsAhana miLAle nAhI toparyaMta te vyakta hota nAhIta.) / 6 agnI prAstaM tu puruSa karmAnveti svayaM kRtam / tasmAttu puruSo yatnAddharma saMcinuyAcchanaiH // 5 / 40118 [ maraNottara ] agnIta TAkUna dilelyA manuSyAbarobara tyAne kelele [ bare vAITa ] karma tevaDhe yeta asate. yAsAThIca manuSyAne haLUhaLU paNa yatnapUrvaka dharmAcA ( puNyAcA) saMcaya kelA pAhije. 7 agnyAdhAnena yajJena kASAyeNa jttaajinH|| lokAnvizvAsayitvaiva tato lumpedyathA vRkaH // 1 / 140 / 19 agnihotra ThevUna, yajJa karUna, bhagavI vastre paridhAna karUna, jaTA vADhavUna, mRgAjina pAMgharUna, AdhI lokAMcA vizvAsa saMpAdana karAvA; ANi maga lAMDagyApramANe jhaDapa ghAlUna tyAMcA nAza karAvA. 8 aGkuzaM shaucmityaahurthaanaamupdhaarnne| AnAmya phalitAM zAkhAM pakaM pakaM prazAtayet // 1114020 phaLAMnI bharalelI jhADAcI khAMdI [ AkaDIneM ] vAkavUna ticyAvarIla pikalelI uttama phaLe toDUna ghyAvI, tyApramANe icchita vastU prApta karUna gheNyAcyA kAmI dharmAcyA bAhya avaDaMbarAcA aMkuzAsArakhA upayoga hoto. For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 9 acintyAH khalu ye bhAvA na tAMstarkeNa sAdhayet / prakRtibhyaH paraM yattu tadacintyasya lakSaNam // 6 / 5 / 12 manAlA aciMtya asalelyA azA jyA goSTI tyAMcA nirNaya kevaLa yuktivAdAne hoNe zakya nAhI. prakRtIcyA--mhaNaje paMcamahAbhute, mana, buddhi va ahaMkAra yA mUlatattvAMcyA palIkaDe asalelyA vastUlA (AtmatattvAlA ) aciMtya ase mhaNatAta. 10 ajJazvAzraddadhAnazca saMzayAtmA vinazyati / nAyaM loko'sti na paro na sukhaM sNshyaatmnH||62840 __ ajJa asUna zraddhA na ThevaNArA asA saMzayakhora manuSya sarvathA nAza pAvato, azA saMzayAtmyAlA nA ihaloka, nA paraloka, nA sukha. 11 ajJAnatimirAndhasya lokasya tu vicesstttH| jJAnAJjanazalAkAbhirnetronmIlanakArakam // 1 / 1184 ajJAnAMdhakArAne DoLyAMvara jhApaDa yeUna dhaDapaDaNAr2yA lokAMcyA DoLyAta jJAnarUpI aMjana ghAlUna tyAMnA divya dRSTi deNAreM [ aseM haiM mahAbhArata Ahe. ] 12 ajJAnenAvRto lokaH / / 3 / 313182 loka ajJAnAMta guraphaTalele Aheta. 13 aJjaliH zapathaH sAntvaM zirasA pAdavandanam / AzAkaraNamityevaM kartavyaM bhUtimicchatA // 1114067 hAta joDaNe, zapatha gheNe, madhura bhASaNa karaNe, pAyAMvara Doke ThevaNe, lAlUca dAkhaviNe yA sarva goSTI utkarSecchu puruSAne kelyA pAhijeta. 14 atikrAntaM hi yatkArya pazcAccintayate nrH| / tacAsya na bhavetkArya cintayA ca vinazyati // 8 / 3129 goSTa hoUna gelyAnaMtara ticyAviSayoM jo mAgAhUna ciMtA karIta basato tyAce teM kArya tara hota nAhIca, paNa ciMtene nAza mAtra hoto. For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 20 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 15 ati dharmAddhalaM manye balAddharmaH pravartate / bale pratiSThito dharmo dharaNyAmiva jaGgamam 12 / 134 / 6 bala he dharmApekSA zreSTha Ahe. kAraNa, balApAsUnaca dharmAcI pravRtti hote. sarva jaMgama padArtha jyApramANe pRthvIcyA AdhArAne rAhatAta, tyApramANe balAcyA AdhArAneca dharma rAhato. 16 atiyogamayogaM ca zreyaso'rthI parityajet // 12 // 287 / 24 kalyANAcI icchA karaNAr2yA manuSyAne [ AhAravihArAdikAMceM ] atizaya sevana karaNe va muLIca sevana na karaNe yA dohoMcAhi sarvathA tyAga karAvA. 17 atIteSvanapekSA ye prApteSvartheSu nirmmaaH|| zaucameva paraM teSAM yeSAM notpadyate spRhA / / 13 / 108 / 10 dravya naSTa jhAle asatAM je zoka karIta nAhIta, va prApta jhAle asatA tyAcyA ThikANI je Asakta hota nAhIta, ANi jyAMcyA aMtaHkaraNAMta lobha utpannaca hota nAhI te atyaMta zucibhUrtaca hota. 18 ato hAsyataraM loke kiMcidanyanna vidyate / yatra durjanamityAha durjanaH sajjanaM svayam // 1 / 74 / 95 svataH durjana asalelyAne ulaTa sanjanAlAca durjana mhaNAveM, yApekSA jagAMta adhika hAsyAspada goSTa dusarI koNatIca nasela ! 19 athavA jAyamAnasya yacchIlamanujAyate / zrUyate tanmahArAja nAmRtasyApasapeti // 3 / 811 ( vyAsa maharSi dhRtarASTra rAjAlA mhaNatAta ) he rAjA, prANI janmataHca jo svabhAva barobara gheUna yeto, to mareparyaMta tyAlA soDUna jAta nAhI aseM aikaNyAMta yete. 20 athavA vasato rAjanvane vanyena jIvataH / dravyeSu yasya mamatA mRtyorAsye sa vartate // 12 / 13 / 10 (sahadeva dharmarAjAlA mhaNato) he rAjA, vanAMta rAhUna kaMdamULAMvara upajIvikA karIta asatAMnAhi aihika vastUMviSayI jyAlA mamatvabuddhi vATate, to kharokhara mRtyUcyA jabaDyAMta paDalA Ahe ase samajAveM. For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 21 adattasyAnupAdAnaM dAnamadhyayanaM tapaH / ahiMsA satyamakrodha ijyA dharmasya lakSaNam // 12 // 36 / 10 koNI deIla tevaDhyAcAca svIkAra karaNeM, dAna, adhyayana, tapa, ahiMsA, satya bhASaNa, krodha nasaNe ANi yajJa karaNe hI dharmAcI lakSaNe hota. 22 adrohasamayaM kRtvA ciccheda namuceH shirH| zakraH, sAbhimatA tasya ripau vRttiH sanAtanI // 2 / 55 / 13 (duryodhana zakunIlA mhaNAlA. ) -- mI tujhyAzI droha karaNAra nAhI' azI pratijJA karUna iMdrAne namuci daityAcA ziraccheda kelA. zatrUzI vAgaNyAcI hI tyAcI rIti pUrvApAra cAlata AlelI asUna sarvasaMmata Ahe. 23 adrohaH sarvabhUteSu karmaNA manasA girA / anugrahazca dAnaM ca zIlametatprazasyate // 12 // 124166 kRtIne, manAne va vANIne koNatyAhi prANyAsa trAsa na deNe, paropakAra karaNe ANi dAna karaNe yA prakArAce zIla prazasta hoya. 24 adroheNaiva bhUtAnAmalpadroheNa vA punH| ___yA vRttiHsa parodharmastena jIvAmi jAjale // 12 / 262 / 6 ( tulAdhAra vaizya jAjali brAhmaNAlA mhaNato. ) he jAjale, koNatyAhi prANyAsa muLIca upadrava na detAM, athavA [ prasaMgaca paDalyAsa ] agadI thoDI pIDA deUna ApalA nirvAha karaNe hA zreSTha prakAracA dharma hoya, tyAceca avalaMbana karUna mI rahAta asato. 25 adhanaM durbalaM prAhurdhanena balavAnbhavet / sarvaM dhanavatA prApyaM sarvaM tarati kozavAn // 12 // 130 / 49 nirdhanAlA dubaLA samajatAta, dhanAne manuSya balasaMpanna hoto. sarva kAhI dhanasaMpanna asalelyAlA prApta karUna ghetA yete. dravyAcA khajinA jyAcyApAzI Ahe to sarva [ Apatti ] tarUna jAto. For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 26 adhanasya mRtaM zreyaH / / 6 / 966 nirdhana manuSyAlA maraNa zreyaskara ! 27 adhanAddhi nivartante jJAtayaH suhRdo dvijAH / ___apuSpAdaphalAdvakSAdyathA kRSNa patattriNaH / / 5 / 7 / 20 jyApramANe pakSI puSparahita va phalarahita vRkSAcA tyAga karatAta tyApramANe daridrI manuSyAce nAtalaga va iSTamitra tyAlA soDUna jAtAta. 28 adhanenArthakAmena nArthaH zakyo vidhitsitum / ____ arthairA nibadhyante gajariva mahAgajAH // 128 / 20 dhanAcI icchA karaNAr2yAlA, AraMbhI thoDetarI dhana javaLa asalyAzivAya, dhana miLaNe zakya nAhI, hattI pakaDaNyAsa jazI hattIcIca yojanA karAvI lAgate, taseM dravyAneca dravya miLavAve lAgate. 29 adharmaH kSatriyasyaiSa yacchayyAmaraNaM bhavet // 1297 / 23 aMtharuNAvara paDUna maraNe hA kSatriyAcA dharma navhe. 30 adharmarUpo dharmoM hi kazcidasti narAdhipa / dharmazcAdharmarUpojasti tacca jJeyaM vipazcitA // 12 // 33 // 32 ( vyAsa maharSi yudhiSThirAlA sAMgatAta.) he rAjA, kevhAM kevhAM dharmAlA adharmAceM rUpa yeteM, va adharmAlA dharmAce svarUpa yeta asate. he sasajUna gheNe zahANyA puruSAceM kAma Ahe. 31 adharmo dharmatAM yAti svAmI ceddhArmiko bhavet / svAmino guNadoSAbhyAM bhRtyAH syurnAtra sNshyH||11|8|33 mAlaka jara dharmaniSTha asalA va sevaka adhArmika asalA tarIsuddhAM dhArmika banato. dhanyAcyA AMgacyA guNadoSAMpramANe cAkarAMcyA ThikANI guNadoSa utpanna hotAta yAMta saMzaya nAhI. 32 adhruvA sarvamayeSu zrIrupAlakSyate bhRzam // 965/20 sarva manuSyAMce aizvarya pUrNa azAzvata Ahe ase disUna yete. For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 33 anantaM bata me vittaM yasya me nAsti kiMcana / / mithilAyAM pradIptAyAM na me dahyati kiMcana // 12 // 17/19 ( janakarAjA mhaNato. ) kharokhara mAjheM aizvarya anaMta ( avinAzi ) Ahe; kAraNa mAjhI kazAvarahi mamatA nAhI. sAr2yA mithilA nagarIlA Aga lAgalI tarI tyAMta mAjheM aseM kAMhIhi dagdha vhAvayAceM nAhIM. 34 ananyAzcintayanto mAM ye janAH pryupaaste| . teSAM nityAbhiyuktAnAM yogakSemaM vahAmyaham // 6 // 33222 [ bhagavAn zrIkRSNa sAMgatAta ] je loka ananyaniSThene mAjheM ciMtana karUna malA bhajatAta, azA nitya mAjhI bhakti karaNAr2yA lokAMcA yogakSema mI cAlavIta asato. 35 anahate yaddadAti na dadAti yadahate / anirhAparijJAnAdAnadharmo'pi duSkaraH // 12 / 20 / 9 dAnAlA pAtra koNa va apAtra koNa he na samajalyAne koNI apAtrI dAna karato ANi satpAtrI karIta nAhI. tasmAt dAnarUpa dharma suddhA moThA kaThINa Ahe. 36 anAgatavidhAtA ca pratyutpannamatizca yH| dvAveva sukhamedhete dIrghasUtrI vinazyati // 12 // 1371 puDhe yeNAr2yA saMkaTAcI AdhI taratUda karUna ThevaNArA, va prasaMga paDatAMca tAbaDatoba jyAlA yukti sucate to, azA dona prakAracyA manuSyAMnAca sukhAcA lAbha hota asato. dIrghasUtrI sarvathA nAza pAvato. 37 anAyuSyaM divA svapnaM tthaabhyuditshaayitaa||13||104|139 divasA jhopa gheNe ANi sUryodayAceveLI nijaNe hI AyuSyAcI hAni karaNArI Aheta. 38 anArambhAttu kAryANAM nArthaH saMpadyate kacit // 10 / 2 / 34 kevhAMhi kAryAlA AraMbha kelyAzivAya koNatIhi goSTa sAdhya hota nasate. 39 anAryAcaritaM tAta parasvaspRhaNaM bhRzam // 2 / 54 / 6 (dhRtarASTra duryodhanAlA mhaNato.) bAbA, paradravyAcA abhilASa dharaNe he kevhAMhi Arya manuSyAce brIda navhe. For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 40 anAhUtaH pravizati apRSTo bahu bhASate / avizvaste vizvasiti mUDhacetA narAdhamaH // 5 // 33 // 36 mUrkha manuSya koNI na bolAvitAMca praveza karato, vicAralyAvAMcUna baDabaData suTato, ANi vizvAsAsa pAtra nasalelyAvara vizvAsa Thevato. 41 anityaM yauvanaM rUpaM jIvitaM drvysNcyH| ArogyaM priyasaMvAso gRdhyettatra na pnndditH||12||33014 tAruNya, rUpa, jIvita, dravyasaMcaya, Arogya va priyajanAMcA sahavAsa hI sarva azAzvata Aheta. zahANyA puruSAne tyAMcA lobha dharUM naye. 42 anityacittaH puruSastasminko jAtu vizvaset / tasmAtpradhAnaM yatkAryaM pratyakSaM tatsamAcaret // 12 / 809 manuSyAce mana phAra caMcala Ahe. tyAcyAvara koNa vizvAsa ThevIla ? ( koNAcI buddhi kevhAM kazI pAlaTela yAcA kAya nema ? ) yAsAThI, je kAma mahattvAce asela te svataHca karAveM. 43 anirvedaH zriyo mUlaM lAbhasya ca zubhasya ca // 5 / 39 / 59 lakSmI, lAbhAce ANi kalyANAceM mULa satata udyoga karaNe he Ahe. 44 anidena dIrpaNa nizcayena dhruveNa ca / devadevaprasAdAcca kSipraM phalamavApyate // 12 // 153 / 117 dIrghodyogAneM, dRDanizcayAne va IzvarI kRpeneM satvara kAryasiddhi hote. 45 aniSTaM sarvabhUtAnAM maraNaM nAma bhArata / __mRtyukAle hi bhUtAnAM sadyo jAyati vepthuH||13||116|27 ( bhISma dharmarAjAlA sAMgatAta.) kharokhara koNatyAhi prANyAlA maraNa nakose vATate. mRtyukAla javaLa AlA kI sarvAMnA kApare bharateM ! . 46 anIzazvAvamAnI ca sa zIghraM bhrazyate shriyH||10|2|25 hAtAMta sattA nasatAMnA jo dusar2yAcA upamarda karato to aizvaryApAsUna lavakaraca bhraSTa hoto. For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni // 7/158119 dAkhaviNe heca satpuruSAce 49 anaya 47 anukampyo naraH panyA puSTo rakSita eva ca / prapatedyazasodIptAtsa ca lokAnna caapnuyaat||14||9047 bAyakocyA jivAvara posalelyA va jagalelyA puruSAcI kIvaca kelI pAhije ! asA puruSa ujjvala kIrtIpAsUna cyuta hoto, va svargalokahi gamAvUna basato. 48 anuktvA vikrameyastu tadvai satpuruSavratam // 7158 / 19 na bolatAM parAkrama karUna dAkhaviNe heca satpuruSAce vrata hoya. 49 anugrahaM ca mitrANAmamitrANAM ca nigraham / ___ saMgrahaM ca trivargasya zreya AhurmanISiNaH // 12 // 28716 mitrAMvara upakAra karaNe, zatrUcA pADAva karaNe ANi ( dharma, artha va kAma yA) tInahi puruSArthAMcI prApti karUna gheNe he zreyaskara Ahe ase jJAte loka sAMgatAta. 50 anRtaM jIvitasyArthe vadanna spRzyate'nRtaiH // 7/19047 jIva vAcaviNyAkaritAM asatya bhASaNa karaNArAlA asatya bhASaNa kelyAcA doSa lAgata nAhI. 51 antyeSu remire dhIrA na te madhyeSu remire / antyaprAptiM sukhaamaahuduHkhmntrmntyyoH||12||174|34 jJAte loka koNatI tarI eka taDa patakaratAta, madhalyA sthitIta AnaMda mAnIta nAhIta. kAraNa koNatI tarI zevaTacI sthiti hI sukhakAraka Ahe, ANi madhalI sthiti hI duHkhadAyaka Ahe. 52 annapAnAni jIyante yatra bhakSAzca bhkssitaaH| tasminnevodare garbhaH kiM nAnnAmiva jIyate // 12 // 331 / 24 annapAna va bhakSaNa kelele itara padArtha jyA udarAMta jiratAta tyAca udarAMta asalelA garbha annAdikAMpramANe kasA jirUna jAta nAhI ? 53 anyatra rAjanhisAyA vRttirnehAsti kasyacit / / apyaraNyasamutthasya ekasya carato muneH|| 12 / 130128 (bhISma dharmarAjAlA mhaNatAta) he rAjA, dusar2yAlA muLIca pIDA na detA jagAMta koNAcIhI jIvitayAtrA cAlU zakata nAhI. maga to araNyAMta janmalelA va ekaTAca rAhaNArA ekAdA muni kA asenA ? For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 54 anyathA cintito hyarthaH punarbhavati so'nyathA / _anityamatayo loke narAH puruSasattama // 5806 ( nakula zrIkRSNAlA mhaNato) he puruSottamA, manuSyAne ekA prakArAne kelelA beta punaH phiralelA disato. yAce kAraNa ] jagAMta mANasAMcI buddhi nehamIM pAlaTata asate. 55 anyayA yauvane matyoM buddhayA bhavati mohitaH / madhye'nyayA jarAyAM tu so'nyAM rocayate mtim||10||3|11 manuSyAlA taruNapaNI ekA vicArAcI bhuraLa paDate; prauDha vayAMta dusarIca ekAdI goSTa barI vATate; va mhAtArapaNI tisarAca ekhAdA vicAra AvaDU lAgato. 56 anyAnparivadansAdhuryathA hi paritapyate / tathA parivadannanyAMstuSTo bhavati dujenaH // 1174 / 92 dusar2yAcI niMdA karaNyAMta sajjanAlA jitakA kheda vATato, titakAca durjanAlA paraniMdA karaNyAMta saMtoSa vATato. 57 anyo dhanaM pretagatasya bhuGke vayAMsi cAgnizca zarIradhAtUn / dvAbhyAmayaM saha gacchatyamutra puNyena pApena ca veSTayamAnaH / / 5 / 4016 kuDI soDUna gelelyA jIvAce dhana dusarA koNI bhogato, [ rakta-mAMsAdi] dehastha dhAtu pakSI va agni yAMcyA bhakSyasthAnI paDatAta. phakta dona goSTI barobara gheUna jIva paralokI jAto. tyA mhaNaje tyAne ihalokI kelele puNya va pApa. 58 anyodharmaH samarthAnAmApatsvanyazca bhaart||12||13014 (bhISma dharmarAjAlA mhaNatAta) he bhAratA, sAmarthya asatAM AcaraNyAcA dharma nirALA ANi saMkaTaprasaMgAcA dharma nirALA. 59 anyonyasamupaSTambhAdanyonyApAzrayeNa ca / / ___ jJAtayaH saMpravardhante sarasIvotpalAnyuta // 5 // 3636 taLyAMta vADhaNAr2yA kamalAMpramANe, parasparAMsa sAhAyya karUna va parasparAMcA Azraya gheUna jJAtIMcA utkarSa hota asato. For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 11 60 anyo hi nAnAti kRtaM hi karma manuSyaloke manujasya kazcit / yattena kiMciddhi kRtaM hi karma tadanute nAsti kRtasya nAzaH // 3 // 207 / 27 mRtyulokI ekA manuSyAne kelelyA karmAce phaLa dusarA koNIhi bhogIta nAhI. tyAne je kAhI kele asela tyAce phaLa tyAlA bhogAveca lAgate. kelelyAcA nAza kevhAMhi hota nAhI. 61 Apa ca jJAnasaMpannaH sarvAnvedAnpitugRhe / __ zlAghamAna ivAdhIyAdgrAmya ityeva taM viduH||13||36||15 bApAcyA gharI rAhUna moThyA aiTIta sarva vedAMcA abhyAsa karUna jarI koNI. jJAnasaMpanna jhAlA tarI loka tyAlA kheDavaLaca mhaNaNAra. 62 api cetsudarAcAro bhajate mAmananyabhAk / sAdhureva sa mantavyaH samyagvyavasito hi sH||6||33||30 [zrIkRSNa sAMgatAta ] atyaMta durAcArI asalelA manuSyahi jara ananyabhAvAne malA bhajela tara to sAdhuca samajAvA. kAraNa [ to malA bhajU lAgalA mhaNaje ] tyAcA nizcaya cAMgalA jhAlA. ( to cAMgalyA mArgAlA lAgalA.) 63 apicedasi pApebhyaH sarvebhyaH pApakRttamaH / __ sarvaM jJAnaplavenaiva vRjinaM saMtariSyasi // 6 / 28 / 36 (zrIkRSNa mhaNatAta he arjunA,) sarva pApI lokAMhuna tUM jarI adhika pApI asalAsa tarI jJAnarUpa naukecyA yogAneca tUM sarva pApasamudra tarUna jAzIla. 64 api pApakRto raudrAH satyaM kRtvA pRthakpRthak / -- adrohamavisaMvAdaM pravartante tadAzrayAH // 12 // 259 / 11 pApa karaNArI ANi bhayaMkara azI jarI manuSye asalI, tarI tI suddhAM parasparAMzI satyAne vAgaNyAcI zapatha gheUna tyA satyAcyA AdhArAneM, parasparAMzI vizvAsaghAta va phasavaNUka na karitAM vAgatAta. For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm 65 api zAkaM pacAnasya sukhaM vai mghvngRhe| arjitaM svena vIryeNa nApyapAzritya kaMcana // 3 // 19329 (bakamuni mhaNatAta ) he iMdrA, koNAvara avalaMbUna na rAhatA svataHcyA hiMmatIne miLavilelI mIThabhAkara suddhA svataHcyA gharI khANyAMta sukha Ahe. 66 api sarvasvamutsRjya rkssedaatmaanmaatmnaa||12|138|179 sarvasvAcA tyAga karUna dekhIla ApaNa ApaleM rakSaNa karAveM. 67 apyunmattAtpalapato bAlAcca parijalpataH / sarvataH sAramAdadyAdazmabhya iva kAJcanam // 5 // 34 // 32 veDAcyA laharIMta baraLaNAr2yA veDyApAsUna, taseca bobaDe bola bolaNAr2yA bAlakApAsUna, sarvAMpAsUna, dagaDAMtUna sone nivaDAve tyApramANe, cAMgale tevaDhe grahaNa karAve. 68 aprayatnAgatAH sevyA gRhasthairviSayAH sadA / prayatnenopagamyazca svadharma iti me matiH // 12 / 295335 (parAzara muni janakarAjAlA mhaNatAta ) muddAma prayatna na karitAM prArabdhAnusAra oghAneM prApta hotIla tevaDhyAca viSayAMce gRhasthAzramI puruSAne sevana karAve, ANi svadharmAce AcaraNa prayatnapUrvaka karAve ase mAjhe mata Ahe. 69 aprAptakAlaM vacanaM bRhaspatirapi bruvan / labhate buddhayavajJAnamavamAnaM ca bhArata / / 5 / 39 / 2 (vidura dhRtarASTrAlA mhaNato ) samayAlA na zobhaNyAsArakhe bhASaNa karaNArA bRhaspati jarI asalA tarI tyAcyA buddhIcA tiraskAra hoto va tohi apamAnAlAca pAtra hoto. 70 abalasya kutaH kozo hyakozasya kuto balam / ___ abalasya kuto rAjyamarAjJaH zrIbhavetkutaH // 12 // 13314 durbaLAlA dravya koThUna miLaNAra ? va jyAcyApAzI dravya nAhI tyAlA sAmarthya koThaleM ? taseca jyAlA sAmarthya nAhI tyAce rAjya kase rAhaNAra ? va rAjya nAhIMseM jhAle mhaNaje saMpatti tarI kazI TikaNAra ? For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni . 13 71 abruvankasyacinindAmAtmapUjAmavarNayan / na kazcidguNasaMpannaH prakAzo bhuvi dRzyate // 320750 koNAcIhi niMdA na karatAM va Atmastuti na karatA koNatAhi guNasaMpanna puruSa jagAMta prasiddhIsa yeta asalyAce dRSTIsa paData nAhI. 72 abhimAnakRtaM karma naittphlvducyte| tyAgayuktaM mahArAja sarvameva mahAphalam // 12 / 12 / 16 ( nakula yudhiSThirAlA mhaNAlA ) [ mI kartA azA ] abhimAnAne kelele karma saphala jhAle ase mhaNatA yeta nAhI. tyAgabuddhIne kelelyA pratyeka karmAce phaLa phAra moThe miLateM. 73 abhivAdanazIlasya nityaM vRddhopasevinaH / catvAri saMpravardhante kIrtirAyuryazo balam / / 5 / 39 / 76 nehamI vRddhajanAMnA vaMdana karUna tyAMcyA samAgamAMta jo rAhato, tyAcI kIrti, AyuSya, yaza va sAmarthya hI cAra vRddhiMgata hotAta. 74 abhizastaM prapazyanti daridraM pArzvataH sthitam / dAridrayaM pAtakaM loke na tacchasitumarhati // 12 / 8 / 14 daridrI manuSya javaLa ubhA rAhilA tara ekAdyA pAtakI manuSyApramANe loka tyAjakaDe pAhatAta. yA lokAmadhye dAridya he eka pAtakaca Ahe ! mhaNUnaca tyAcI prazaMsA karaNe yogya nAhI. 75 abhyAvahati kalyANaM vividhaM vAksubhASitA / saiva durbhASitA rAjananAyopapadyate // 5 / 3477 (vidura dhRtarASTrAlA mhaNato) he rAjA, vANIne cAgale bhASaNa kele asatA tyApAsUna aneka prakAre kalyANa hote, paraMtu, durbhASaNa kele asatAM tIca vANI anarthAlA kAraNa hote. For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 14 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 76 amarSajo hi saMtApaH pAvakAdIptimattaraH 3 | 35 / 11 asahiSNutemuLe hoNArA saMtApa agnIpekSAMhi adhika prakhara asato. 77 amitramupaseveta vizvastavadavizvasan / priyameva vadennityaM nApriyaM kiMcidAcaret / / 12|103 9 ( bRhaspati iMdrAlA mhaNatAta. ) zatrUvara vizvAsa na ThevatAM vizvAsa ThevalyAcA bahANA karUna tyAcyA kalAneM vAgAveM. tyAcyAzIM sadA goDa bolAveM, va tyAlA na rucaNArI koNatIhi goSTa karUM naye. 78 amitro na vimoktavyaH kRpaNaM bahvapi bruvan / kRpA na tasminkartavyA hanyAdevApakAriNam ||1|140/22 zatru agadIM dInavANIneM bolUM lAgalA tarI tyAlA mokaLA soDUM naye. tyAcyAvara dayA na karatAM tyA apakAra karaNAr2yAlA ThAra mArAveM. 79 amitro mitratAM yAti mitraM cApi praduSyati / sAmarthyayogAtkAryANAmanityA vai sadA gatiH 12 / 138 / 13 kAryAcyA mahattvAcyA mAnAneM zatruhi mitra hotAta va mitrahi zatru hotAta. kAraNa, koNatIhi sthiti hI kAyamacI azI nasateca. 80 amRtasyeva saMtRpyedavamAnasya tattvavit / viSasyevodvijennityaM saMmAnasya vicakSaNaH || 12|229/21 tattvavettyA puruSAlA apamAna jhAlA tara amRtaprApti jhAlyApramANeM saMtoSa vATalA pAhije. va zahANyAne viSApramANe sanmAnAcA tiTakArA mAnalA pAhije. 81 ayudhyamAno mriyate yudhyamAnazca jIvati / kAlaM prApya mahArAja na kazcidativartate / 11/2/5 ( bhAratIya yuddhAnaMtara vidura dhRtarASTrAce sAMtvana karato ) he rAjA, raNAMta pAUla na TAkaNArAhi marUna jAto, ANi ghanaghora raNakaMdana karUnahi manuSya jivaMta rAhUM zakato. sArAMza kALa AlyAvara tyAcA pratikAra koNAlAhi karitAM yAvayAcA nAhIM. 3 For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 82 arakSitAraM rAjAnaM baliSaDbhAgahAriNam / tamAhuH sarvalokasya samagraM pApacAriNam // 12139 jo rAjA prajece rakSaNa na karitAM prajepAsUna utpannAcA sahAvA bhAga kara mhaNUna ghato to [ tyA karAcyA rUpAneM ] sarva prajeceM pApaca grahaNa karato ase mhaNatAta. 83 arakSitAraM hAraM viloptAramanAyakam / taM vai rAjakaliM hanyuH prajAH saMnA nighRNam // 13 // 61132 prajece rakSaNa na karitAM tijapAsUna jo kara gheto, va prajelA sanmArgAlA na lAvitAM jo lubADato to rAjarUpI kalI prajeneM sajja hoUna niSThurapaNe ThAra mArAvA. 84 araNye vijane nyastaM parasvaM dRzyate yadA / manasApi na hiMsanti te narAH svrggaaminH||13||144|31 araNyAMta ekIkaDe paDalele dusar2yAce dravya dRSTIsa paDaleM asatAMhI je loka manAneMsuddhA tyAcA abhilASa dharIta nAhIta te svargAlA jAtAta. 85 arAjakeSu rASTreSu dharmo na vyavatiSThate / / parasparaM ca khAdanti sarvathA dhigarAjakam // 12 // 67 / 3 rAjA nasalelyA rASTrAmadhye dharma rahAta nAhI. taseMca loka ekamekAMnA phADUna khAtAta. arAjakatelA sarvathA dhikkAra aso ! 86 ariNApi samarthena saMdhiM kurvIta paNDitaH / mUSikazca biDAlazca muktAvanyonyasaMzrayAt // 12 // 138 / 203 sujJa manuSyAne zatru sAmarthyasaMpanna asalyAsa tyAcyAzIhi saMdhi karAvA. parasparAMcA Azraya kelyAneca mUSika ANi mArjAra he ubhayatAMhi saMkaTAMtUna mukta jhAle. 87 arthaM mahAntamAsAdya vidyAmaizvaryameva vaa| vicaratyasamunnaddho yaH sa paNDita ucyate // 5 / 33 / 40 vipula saMpatti, vidyA kiMvA adhikAra prApta jhAlA asatAM jo nirabhimAna vRttIne vAgato tyAlA paMDita mhaNAveM. For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 88 arthayuktyA hi jAyante pitA mAtA sutastathA / mAtulA bhAgineyAzca tathA saMbandhibAndhavAH / 12 // 138 / 145 AI, bApa, mulagA, mAme bhAce, taseca itara saMbaMdhI ANi bAMdhava he sarva dravyAcyAca saMbaMdhAne paraspara (prItiyukta ) hota asatAta. 89 arthasiddhi parAmicchan dharmamevAditazcaret / na hi dharmAdapaityarthaH svargalokAdivAmRtam // 5:37/48 puSkaLa dravya miLAve azI icchA karaNAr2yAne prathama dharmAceMca AcaraNa karAveM, kAraNa, svargalokAlA soDUna jaseM amRta jAta nAhI tasA artha ( dravya ) dharmAlA soDUna rahAta nAhI. 90 arthasya puruSo dAso dAsastvartho na kasyacit / / iti satyaM mahArAja baddho'syarthena kauravaiH // 643 / 41 ('tumhI kauravAMcA pakSa kAM soDIta nAhI ? ' yA yudhiSThirAcyA praznAlA bhISmadroNAdikAMnI dilele uttara ) puruSa hA arthAcA dAsa Ahe, artha koNAcAhi dAsa nAhIM. hyAstava, kharokhara, he rAjA ! mI arthAmuLe kauravAMzI bAMdhalA geloM Ahe. 91 arthAgamo nityamarogitA ca priyA ca bhAryA priyavAdinI ca / vazyazca putro'rthakarI ca vidyA / SaD jIvalokasya sukhAni rAjan / / 5 / 33 / 82 (vidura dhRtarASTrAlA mhaNato) he rAjA, sadodita dravyaprApti, nikopa prakRti, madhura bhASaNa karaNArI premaLa strI, AjJAdhAraka putra va dhanotpAdaka vidyA hI sahA mRtyulokAMtIla sukheM hota. 92 arthAddharmazca kAmazca svargazcaiva nraadhip| .. prANayAtrApi lokasya vinA hyarthaM na sidhyati // 12 / 8 / 17 (arjuna yudhiSThirAlA mhaNato)artha (dravya) asela tara dharma, kAma ANi svarga yAMcI prApti hote. phAra kAya, paNa lokAMcI jIvitayAtrA dekhIla arthAvAMcUna cAlaNAra nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 93 arthAnAmIzvaro yaH syAdindriyANAmanIzvaraH / indriyANAmanaizvaryAdaizvaryAdRzyate hi saH // 5 // 34 // 63 jo manuSya saMpattIcA mAlaka asUna iMdriyAMcA dAsa hoUna rAhato to iMdriyAMvara tAbA nasalyAmuLe aizvaryApAsUna bhraSTa hoto. 94 arthAnArabhate bAlo nAnubandhamavekSate // 2 / 15 / 14 ajJa manuSya niranirALyA kAmAMnA hAta ghAlato paNa puDhIla pariNAmAkaDe lakSya deta nAhI. 95 arthI tu zakyate bhoktuM kRtakAryo'vamanyate / tasmAtsarvANi kAryANi sAvazeSANi kaaryet||12|140020 koNatyAhi manuSyAlA ApalI garaja Ahe tovaraca tyAcA upayoga karUna ghetAM yeto. ekadA tyAce kArya jhAle mhaNaje to ApalI parvA karIta nAhI. yAstava koNatehi kAma pUrNapaNe na karatA tyAMtIla avazeSa ThevAvA. 96 arthena hi vihInasya purusssyaalpmedhsH| vicchidyante kriyAH sarvA grISme kusaritoyathA // 12 / 8 / 18 jyApramANe grISmaRtUMta lahAna lahAna nadyAMnA khAMDave paDatAta, tyApramANe dravyahIna azA maMdabuddhi puruSAcyA sarva kriyA chinna vicchinna hoUna jAtAta. 97 arthebhyo hi vivRddhebhyaH saMbhRtebhyastatastataH / kriyAH sarvAH pravartante parvatebhya ivaapgaaH||12|8|16 parvatAMpAsUna nadyA ugama pAvatAta tyApramANe sarva bAjUMnI dravya saMpAdana karUna tyAcI vADha jhAlI mhaNaje tyApAsUna sarva kArye siddha hotAta. 98 arthe sarve samArambhAH samAyattA na saMzayaH / sa ca daNDe samAyattaH pazya daNDasya gaurvm||12|15|48 (arjuna yudhiSTharAlA mhaNato) sarva prakArace udyoga dravyAvara avalaMbUna Aheta yAMta saMzaya nAhI. ANi te dravya daMDAcyA (niyAmaka zaktIcyA ) adhIna Ahe. yAvarUna daMDAcI thoravI kevaDhI Ahe pahA ! ma. bhA. 2 For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 99 ardhaM bhAryA manuSyasya bhAryA zreSThatamaH sakhA / bhAyoM mUlaM trivargasya bhAryA mUlaM tariSyataH // 1174|41 strI se puruSAce ardhe AMgaca hoya. strI hAca puruSAcA sarvottama mitra hoya. (dharma, artha va kAma yA ) tInahi puruSArthAceM mULa strIca Ahe. saMsAra tarUna jANyAcI icchA karaNAr2yAce mukhya sAdhana strIca. 100 alAtaM tindukasyeva muhUrtamapi hi jvala / mA tuSAgnirivAnarcidhUmAyasva jijIviSuH // 5 / 133 / 14 (vidulA mAtA saMjayAsa mhaNate) TeMbhuraNIcyA lAkaDAcyA kolatIpramANe thoDA veLa kA hoInA, paNa camakUna jA. kevaLa jivAcI AzA dharUna jvAlA na nighaNAr2yA koMDyAcyA agnIsArakhA nusatA dhumasata rAhUM nako. 101 alpo'pi hyariratyartha vardhamAnaH praakrmH| valmIko mUlaja iva grasate vRkSamantikAt / 2 / 55 / 17 zatru kSudra asalA tarI to ApalyA parAkramAne prabala hota jAUna, buMdhyAzI asalele vArULa jaseM akhera jhADAlA khAUna TAkateM tyApramANe, ApalyA pratipakSyAcA nAza karato. 102 avajJAnaM hi lokesminmaraNAdapi garhitam // 3 / 28 / 12 yA jagAMta mAnakhaMDanA hoNe he maraNApekSAMhi duHkhadAyaka Ahe. 103 avidvAMsamalaM loke vidvAMsamapi vA punaH / nayanti hyapathaM nAryaH kAmakrodhavazAnugam // 13 // 4837 jagAMta koNI vidvAn aso kiMvA avidvAn aso, to kAmakrodhAMcyA taDAkyAMta sAMpaDalA kI striyA tyAlA kumArgAlA netAta. 104 avizvAso narendrANAM guhyaM paramamucyate // 12 // 85 / 34 koNAcAhi vizvAsa na dharaNe he rAje lokAMce eka moThe rahasya Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrImahAbhAratasubhASitAni 105 avisaMvAdanaM dAnaM samayasyAvyatikramaH / 19 Avartayanti bhUtAni samyakpraNihitA ca vAk ||5|38|36 saraLa buddhIneM dileleM dAna, vacanAce paripAlana ANi nITa vicAra karUna keleleM bhASaNa yAMcyA yogAne sarva loka Apalese karUna ghetAM yetAta. 106 avRttirbhayamantyAnAM madhyAnAM maraNAdbhayam / uttamAnAM tu martyAnAmavamAnAtparaM bhayam || 5 | 34 /52 nikRSTa sthitIMtIla lokAMnA upAsamArIceM bhaya vATateM, madhyama lokAMnA maraNAceM bhaya vATate. paraMtu uttama koTIMtIla manuSyAMnA apamAnAceM phAra bhaya vATateM. 107 avekSasva yathA svaiH svaiH karmabhirvyApRtaM jagat / tasmAtkarmaiva kartavyaM nAsti siddhirakarmaNaH || 12|10|28 ( bhIma yudhiSThirAlA mhaNato ) aseM pahA kIM, jagAMtIla sarva prANI ApaApalI karme karaNyAMta guMtalele Aheta tasmAt, karmaca keleM pAhije. karmAvAMcUna siddhi nAhIM. 108 avyApAraH parArtheSu nityodyogaH svakarmasu / rakSaNaM samupAttAnAmetadvaibhavalakSaNam || 2|54/7 dusar2yAcyA kAmAMta DhavaLADhavaLa na karaNeM, ApalyA kAmAMta sadA garka asaNeM ANi saMpAdana kelelyA dravyAceM rakSaNa karaNeM hIM vaibhavAcI sAdhaneM hota. 109 azaGkintebhyaH zaGketa zaGkintebhyazca sarvazaH / azaGkanyAdbhayamutpannamapi mUlaM nikRntati // 1 / 140/61 saMzayAspada manuSyAMvara muLIca vizvAsa ThevUM naye. itakeMca navhe jyAcyAviSayIM koNAlA zaMkA vATata nAhIM azAcA dekhIla vizvAsa dharUM naye. kAraNa vizvAsU, manuSyAkaDUna kAMhIM saMkaTa utpanna jhAle tara teM samULa nAza karate. 110 azAzvatamidaM sarvaM cintyamAnaM nararSabha / kadalIsaMnibho lokaH sAro hyasya na vidyate / / 11 / 3 / 4 kharokhara vicAra kelA asatA he sarva jaga azAzvata Ahe. yAcI sthiti keLIsArakhI Ahe. yAMta sAra mhaNUna kAMhIMca nAhIM. For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 20 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 111 azuzrUSA tvarA zlAghA vidyAyAH zatravastrayaH // 5/4014 durlakSya, tvarA va stuti he tIna vidyece zatru hota. 112 azocanpratikurvIta yadi pazyetparAkramam / bhaiSajyametaduHkhasya yadetannAnucintayet // 11 / 2 / 27 parAkrama karatA yeIla aseM disela tara zoka na karatAM pratikAra karAvA, duHkhAvara auSadha heca kI, tyAce ekasArakheM ciMtana karIta basU naye. 113 aznAmyAcchAdayAmIti prpshynpaappuurussH| nAmarSa kurute yastu puruSaH so'dhamaH smRtaH // 2 / 50 / 17 anna ANi AcchAdana ApalyAlA miLata Ahe evaDhyAvaraca najara deUna svastha rAhaNArA va zatrUcyA utkarSAviSayI asahiSNutA nasaNArA puruSa adhama pApI, ase mhaTale Ahe. 114 azraddhA paramaM pApaM zraddhA pApapramocanI / jahAti pApaM zraddhAvAnsarpo jINAmiva tvcm||12|264|15 azraddhA he moThe pApa Ahe. zraddhA hI pApApAsUna mukta karaNArI Ahe. jasA sarpa jIrNa jhAlelI kAta TAkUna deto tasA zraddhAvAna manuSya pAtakAcA tyAga karato. 115 azrutazca samunaro daridrazca mahAmanAH / azviAkarmaNA prepsurmUDha ityucyate budhaiH // 5 / 33 / 30 adhyayana nasatAMnAhi garviSTa, daridrI asUna moThamoThyA kharcAcyA goSTI manAmadhye ANaNArA ANi udyoga na karitAM dravyaprAptIcI icchA karaNArA azAlA zahANe loka mUDha mhaNatAta. 116 azvamedhasahasraM ca satyaM ca tulayA dhRtam / __azvamedhasahasrAddhi satyameva viziSyate // 12 / 162 / 26 sahasra azvamedha ANi satya hI tarAjUta ghAtalI tevhAM sahasra azvamedhAMpekSAM satyaca adhika bharaleM. For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 21 117 aSTAdaza purANAni dharmazAstrANi srvshH| vedAH sAGgAstathaikatra bhArataM caikataH sthitam // 18 / 5 / 46 __ aTharA purANe, sarva dharmazAstre ( smRti ) ANi sAMga veda ekA bAjUlA va ekaTeM bhArata ekA bAjUlA [ evaDhI bhAratAcI yogyatA Ahe. ] 118 asaMzayaM daivaparaH kSiprameva vinazyati // 12 // 105 / 22 daivavAdI manuSya satvara sarvathA nAza pAvato yAMta saMzaya nAhI. 119 asaMzayaM mahAbAho mano durnigrahaM calam / abhyAsena tu kaunteya vairAgyeNa ca gRhyate // 6 // 30 // 35 ( bhagavAn zrIkRSNa mhaNatAta ) he mahAbAho arjunA, kharokharaca mana he caMcala asUna tyAcA nigraha karaNe ati kaThINa Ahe. tarIpaNa abhyAsAne va vairAgyAne te tAbyAta ANatA yete. 120 asakto hyAcarankarma paramApnoti puurussH||6|2719 Asakti na ThevatAM karma karaNArA manuSya paramapada khacita prApta karUna gheto. 121 asatAM pratiSedhazca satAM ca paripAlanam / eSa rAjJAM paro dharmaH samare cApalAyanam // 12 / 14 / 16 duSTAMce nivAraNa karaNe, sajanAMce paripAlana karaNe ANi yuddhAMta zatrUlA pATha na dAkhaviNe hA kSatriyAMcA zreSTha dharma hoya. 122 asatAM zIlametadvai parivAdo'tha paizunam // 12 // 132 / 13 ___ dusanyAMcI niMdA karaNe, ANi cugalyA karaNe hA durjanAMcA svabhAvaca Ahe. 123 asaduccairapi proktaH zabdaH samupazAmyati / dIpyate tveva lokeSu zanairapi subhASitam // 12 / 287132 ayogya bhASaNa moThyA jorAne kele tarI tyAce teja paData nAhI ANi yogya bhASaNa haLU kele tarI lokAMta tyAceM teja paDateca. 124 asaMtoSaH zriyo mUlam // 2 / 55 / 11 asaMtoSa he utkarSAce mULa Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 22 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 125 asaMtyAgAtpApakRtAmapApAM stulyo daNDaH spRzate mizrabhAvAt / zuSkaNAI dahyate mizrabhAvAt tasmAtpApaiH saha saMdhiM na kuryAt // 5 // 3470 pApI lokAMcA tyAga kelA nAhI, tara tyAMcyAzI misaLalyAmuLe nirdoSI mANasAMnAhi tyAMcyA barobarIne daMDa sosAvA lAgato. mukyAbarobara misaLalyAne olehi jaLUna jAte. yAstava, pApI lokAMzI saMbaMdha ThevU naye. 123 asabhyAH sabhyasaMkAzAH sabhyAzcAsabhyadarzanAH / dRzyante vividhA bhAvAsteSu yuktaM parIkSaNam / / 12 / 111165 puSkaLa asabhya manuSye sabhya asalyAsArakhI disatAta va sabhya asalelI asabhya disatAta. nAnAprakAracyA vastu disatAta. [ tyA tazAca asatAta ase nAhI ] yAstava, tyAMcI nITa parIkSA karaNe yukta Ahe. 127 asaMbhave hemamayasya janto stathApi rAmo lulubhe mRgAya / prAyaH samAsanaparAbhavANAM dhiyo viparyastatarA bhavanti // 2 / 76 / 5 sonyAcA mRga asaNe saMbhavata nAhI, ase asatAMhi zrIrAmacaMdrAlA suvarNamRgAcA moha paDalA ( yAvarUna ase disate kI ) bahutakarUna vinAzakAla javaLa AlA kI, mANasAMcyA buddhIlA bhrama hoto. 128 asamyagupayuktaM hi jJAnaM sukuzalairapi / upalabhyaM cAviditaM viditaM cAnanuSThitam / / 5 / 39 / 34 je samajUna gheNeM avazya Ahe teM jara samajUna na ghetale athavA samajalyAvarahi tyApramANe vartana na kele tara atinipuNa puruSAMnIhi kelelA jJAnAcA upadeza vyartha jANAra. For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 23 rammar.mmmm 129 asAdhubhyo'rthamAdAya sAdhubhyo yaH prayacchati / AtmAnaM saMkramaM kRtvA kRcchradharmavideva saH // 12 // 132 / 4 jo rAjA ( Apanna sthitIta asalelyA lokAMnA ) tarUna jANyAcA eka prakAracA setuca banUna, duSTa lokAMpAsUna dravya kADhUna gheUna teM suSTa lokAMnA deto, toca Apaddharma jANaNArA hoya. 130 asuhRtsasuhaccApi sazatrumitravAnapi / saprajJaH prajJayA hIno daivena labhate sukham // 12 // 174 / 28 snehI asota vA nasota, mitra asota vA zatru asota, buddhihi aso athavA naso, tathApi manuSyAsa daivayogAne sukhaprApti hote. 131 asyaikapadaM mRtyurativAdaH zriyo vadhaH / / 5 / 4014 ekaTA matsara mRtyUlA kAraNa hoto. maryAdA soDUna bhASaNa karaNe he lakSmIcyA nAzAlA kAraNa hote. 132 asminmahAmohamaye kaTAhe sUryAgninA rAtridivendhanena / mAsartudIMparighaTTanena bhUtAni kAlaH pacatIti vaataa|| 3 // 313 / 118 ase mhaNatAta kI moharUpa pracaMDa kaDhaIta divasarAtrarUpI sarpaNAne sUryarUpI agnIvara, mAsa-Rtu-rUpa paLIne DhavaLIta DhavaLIta, kAla hA sarva prANyAMnA zijavIta Ahe. 133 ahaM vo rakSitetyuktvA yo na rakSati bhUmipaH / sa saMhatya nihantavyaH zveva sonmAda aaturH||13||61133 'mI tumace rakSaNa karIna' ase mhaNUna jo rAjA tyApramANe prajece rakSaNa karIta nAhI tyAlA, sarvAMnI eka hoUna, pisALalelyA kutryApramANe, ThAra karAveM. 134 ahanyahani bhUtAni gacchantIha yamAlayam / zeSAHsthAvaramicchanti kimAzcaryamataH param // 3 // 313 / 116 rojacyAroja mRtyulokAMtIla prANI yamasadanAsa jAta asUnahi bAkIce loka ciraMjIva AhoM aseM samajatAta, yAparateM Azcarya teM koNate ? For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 24 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 135 ahiMsA paramo dharmaH // 3 / 207/74 ahiMsA hA paramazreSTha dharma hoya. 136 ahiMsAyAM tu niratA yatayo dvijasattama / kurvantyeva hi hiMsAM te yatnAdalpatarA bhavet // 3 / 208 / 34 (dharmavyAdha brAhmaNAlA mhaNAlA) ahiMsekaritAM jhaTaNAr2yA yatIMcyA hAtUna dekhIla hiMsA ghaDateca; mAtra tI TALaNyAcA tyAMcA prayatna asalyAmuLe phAra thoDI ghaDate. 137 ahiMsArthAya bhUtAnAM dharmapravacanaM kRtam / yAsyAdahiMsAsaMyuktaHsa dharma iti nishcyH||12|109|12 prANyAMnA pIDA hoU naye evaDhyAsAThIca dharma sAMgitalA Ahe. jo ahiseneM yukta asela toca dharma, hA siddhAMta Ahe. 138 ahiMsA satyavacanaM sarvabhUteSu cArjavam / kSamA caivApramAdazca yasyaite sa sukhI bhavet / / 12 / 215/6 ahiMsA, satya bhASaNa, sarvAMzI saraLapaNAcI vAgaNUka, kSamAzIlatA va sAvadhAnatA he guNa jyAcyApAzI asatIla to sukhI hoIla. 139 ahiMsA'sAdhuhiMseti zreyAndharmaparigrahaH // 12 / 15 / 49 duSTAMcI hiMsA hI dharmazAstrApramANe ahiMsAca hoya ase mAnaNe yukta Ahe. 140 aho bata mahatkaSTaM viparItamidaM jagat / ___ yenApatrapate sAdhurasAdhustena tuSyati // 32 / 64 arere ! moThI duHkhAcI goSTa kI, yA jagAcI rIta viparIta Ahe. jyAcyA yogAnaM sajjanAlA kheda hoto tyAneca durjanAlA saMtoSa vATato. 141 aho hyanityaM mAnuSyaM jalabuddhadacaJcalam / / 778117 pANyAvarIla buDabuDyApramANe manuSyAceM jIvita kitI kSaNabhaMgura Ahe ! For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 142 AkiMcanye na mokSo'sti kiMcanye nAsti bandhanam / kiMcanye cetare caiva jantujJAnena mucyate // 12 // 32050 dAriyAMta mokSa nAhI kiMvA zrImaMtIta baMdhana nAhI. zrImaMtIMta kAya ANi garibIta kAya, manuSya jJAnAne mukta hota asato. 143 AgamAnAM hi sarveSAmAcAraH zreSTha ucyate / __AcAraprabhavo dharmo dharmAdAyurvivardhate // 13 // 104 / 156 sarva zAstrAMta AcAra hAca zreSTha mhaTalA Ahe. AcArApAsUna dharmAcI utpatti hote. dharmAcaraNAne AyuSya vADhate. 144 AtmadoSainiyacchanti sarve duHkhasukhe janAH // 1178130 sarva lokAMnA svataHcyA karmAmuLeca mukha kiMvA duHkha prApta hota asate. 145 AtmA jeyaH sadA rAjJA tato jeyAzca zatravaH / __ajitAtmA narapatirvijayeta kathaM ripUn // 12 // 69 / 4 rAjAne nehamI prathama Apale mana jiMkAveM. mhaNaje maga tyAlA zatrUvara jaya miLavitA yeIla. jyAne svataHce mana jiMkaleM nAhIM to rAjA zatrUnA kasA jiMkaNAra ? 146 AtmAnaM kaH samudbhadhya kaNThe baddhA mahAzilAm / samudraM tarate dobhyAM tatra kiM nAma pauruSam // 4 / 49 / 16 svataHsa jakhaDUna gheUna ANi gaLyAMta moThI dhoMDa bAMdhUna nusatyA bAhUcyA jorAvara samudra tarUna jANyAcyA bharIsa koNa paDela ? asaleM sAhasa karaNyAMta puruSArtha kasalA ? 147 AtmAnamasamAdhAya samAdhisati yaH parAn / -viSayeSvindriyavazaM mAnavAH prahasanti tam // 12 // 267 / 27 Apale mana svAdhIna na ThevatAM jo dusar2yAMnA ApalyA tAbyAta ThevU pahAto, azA viSayAsakta iMdriyAdhIna puruSAcA loka upahAsa karatAta. 148 AtmA putraH sakhA bhAyoM kRcchre tu duhitA kila // 11159 / 11 putra mhaNaje ApalA AtmAca hoya. bhAryA hA mitra hoya. paraMtu mulagI mhaNaje mAtra kharokhara saMkaTa hoya! For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 149 AtmArthe saMtatistyAjyA rAjyaM ratnaM dhanAni ca // 12 // 138 / 179 svataHkaritAM saMtatIcA, rAjyAcA, ratnAMcA va sarva prakAracyA dravyAcA tyAga karAvA. 150 AtmA sarvasya bhAjanam // 9 / 4 / 42 jIvaM hAca sarva goSTIMcA AdhAra Ahe. [ AdhIM jIva jagela tara sarva kAhI anukUla hoIla.] 151 Atmaiva hyAtmanaH sAkSI kRtasyApakRtasya ca // 13 / 6 / 27 ApalA AtmAca ApalyA var2yA vAITa kRtyAMcA sAkSI Ahe. 152 AtmaivAdau niyantavyo duSkRtaM saMniyacchatA // 12 // 267 / 29 pApAce niyamana karU icchiNAr2yAne prathama ApalyA manAce niyamana kele pAhije. 153 AtmotkarSa na mArgeta pareSAM parinindayA / __ svaguNaireva mArgeta viprakarSa pRthagjanAt // 12 // 287 / 25 dusar2yAcI niMdA karUna ApalA utkarSa sAdhaNyAcI icchA dharUM naye. ApalyA AMgacyA guNAMcyA jorAvaraca sAmAnya lokAMpekSA varacaDha hoNyAcI icchA karAvI. 154 Atmaupamyena sarvatra samaM pazyati yo'rjuna / sukhaM vA yadi vA duHkhaM sa yogI paramo mtH||6||30||32 ( zrIkRSNa mhaNatAta ) arjunA, ApaNAMlA jaseM sukhaduHkha hote taseca sarva prANyAMnA hote, azA buddhIne jo sarvatra sArakheca pahAto to yogI paramazreSTha hoya. 155 AdadAnasya cedrAjyaM ye kecitparipanthinaH / hantavyAsta iti prAjJAH kSatradharmavido viduH // 12 / 107 rAjya gheNyAcyA kAmI jara koNI aDathaLA karatIla tara tyAMcA vadha karAvA aseM kSatradharma jANaNAre zahANe loka sAMgatAta. For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhArata subhASitAni 156 AdAveva manuSyeNa vartitavyaM yathAkSamam / yathA nAtItamarthaM vai pazcAttApena yujyate / / 11 / 1135 AdhIpAsUnaca manuSyAneM yogya rItIneM vAgAveM. mhaNaje goSTa hAtacI gelyAvara tyAkaritAM pazcAttApa karaNyAcI pALI yeNAra nAhIM. 157 AdityacandrAvanilAnalau ca dyaurbhUmirApo hRdayaM yama / ahazva rAtrizva ubhe ca saMdhye 27 dharmazca jAnAti narasya vRttam ||1|74|30 sUrya, caMdra, vAyu, agni, AkAza, pRthvI, jala, taseMca Apale aMtaHkaraNa, yama, divasa, rAtra, sakALa saMdhyAkALacA saMdhiprakAza ANi dharma itakyAMnA manuSyAceM barevAITa kRtya samajate. 158 AnRzaMsyaM paro dharmaH paramArthAcca me matam || 3 | 313 / 129 [ yudhiSThira yakSAlA mhaNato ] kraurya nasaNe mhaNaje dayALupaNA hAca zreSTha dharma hoya. aseM mAjheM nizcita mata Ahe. 159 Apatsu vihitaM stainyaM viziSTaM ca mahIyasaH / vipreNa prANarakSArthaM kartavyamiti nizcayaH / / 12 / 141 / 39 ApatkAlI ekaveLa poTa bharela itakyA dhAnyAceM caurya zAstravihita Ahe. tyAMtUnahi vizeSataH moThyAMnA. kAraNa te prANAntIMhI zAstrAceM ullaMghana na karaNAre asalyAmuLe prANAsa. mukatIla. mhaNUna brAhmaNAnehI prANarakSaNArtha teM karAveM asA siddhAMta Ahe. 160 Apadarthe dhanaM rakSeddArAn rakSeddhanairapi / AtmAnaM satataM rakSeddArairapi dhanairapi || 5|37|18 saMkaTaprasaMgI upayoga vhAvA mhaNUna dhanAceM rakSaNa karAveM. dhanAcA tyAga karUnasuddhAM svastrIceM rakSaNa karAveM. ANi dhanAcA va strIcA tyAga karUna dekhIla nehamI svataHceM rakSaNa karAveM. For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 28 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 161 ApadevAsya maraNAtpuruSasya griiysii| zriyo vinAzastaddhayasya nimittaM dhrmkaamyoH||5|72|27 dravyanAza he manuSyAlA maraNApekSAhi adhika moThe saMkaTa hoya. kAraNa, tyAcA dharma va kAma yA donahi puruSArthAce sAdhana dravya he Ahe. 162 AbhyantaraM bhayaM rakSyamasAraM bAhyato bhym||12|107|28 ApApasAMtIla bhayAce prathama nirasana kele pAhije. kAraNa, bAhya lokAMpAsUna utpanna hoNArI bhIti ( ApasAMtIla bhItIpekSA ) niHsAra asate. 163 ArtirArte priye prItiretAvanmitralakSaNam / viparItaM tu boddhavyamarilakSaNameva tat / / 12 / 103150 mitra pIDita jhAlA asatAM ApaNa pIDita hoNe ANi to AnaMdita asatAM AnaMdita hoNe he mitrAce lakSaNa hoya. ANi yAcyA ulaTa sthiti asaNe he zatrUceca lakSaNa jANAveM. 164 AryaNa hi na vaktavyA __ kadAcitstutirAtmanaH // 7/195 / 21 - Arya manuSyAne kevhAMhi Atmastuti karUM naye. 165 AlasyaM madamohau ca cApalaM goSThireva ca / stabdhatA cAbhimAnitvaM tathA'tyAgitvameva ca ete vai sapta doSAH syuH sadA vidyArthinAM mtaaH||5|405 ALasa, garva va moha, caMcalapaNA, janasamudAyAMta jANe, uddhaTapaNA, abhimAna ANi lobha he vidyArthyAMce nehamI sAta doSa ( tyAjya ) hota. 166 AzA kAlavatI kuryAtkAlaM vighnena yojayet / vighnaM nimittato brUyAnimittaM cApi hetutaH // 11140 / 88 [prasaMgavizeSIM zatrUlA ] AzAhi dAkhavAvI paNa tilA kALAcI maryAdA sAMgAvI. ANi to kALa AlA mhaNaje tI saphala hoNyAcyA mArgAta vighnaM upasthita karAvI. tyA vighnAMceMhi kAhItarI kAraNa sAMgAve. ANi tyA kAraNAcyAhi mULAzI kAMhIM matalaba asAvA. For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 29 167 AzAM mahattarAM manye parvatAdapi sadrumAt / AkAzAdapi vA rAjannaprameyaiva vA punaH // 12 // 125/6 (yudhiSThira bhISmAMnA mhaNato ) rAjA, malA vATate kI vRkSAcchAdita parvatApekSA ANi AkAzApekSAMhi AzA hI moThI Ahe. kharokhara ticyA moThepaNAlA sImAca nAhI ! 168 AzIviSaizca tasyAhuH saGgataM yasya raajbhiH||12||82|24 jo rAjelokAMcyA samAgamAMta rAhato to kharokhara sarvAMcyAca sahavAsAta rAhato. 169 AzcaryANAmanekAnAM pratiSThA bhagavAn raviH // 12 // 362 / 2 bhagavAna sUryanArAyaNa aneka camatkArAMce AzrayasthAna Ahe. 170 AzramAMstulayA sarvAndhRtAnAhurmanISiNaH / ekatazca trayo rAjan gRhasthAzrama ekataH / / 12 / 12 / 12 ekIkaDe vAkIce tIna Azrama va ekIkaDe ekaTA gRhasthAzrama ThevalA tarI barobarI hoIla ase jJAte loka mhaNatAta. 171 icchatoratra yo lAbhaH strIpuMsoramRtopamaH / alAbhazcApi raktasya so'pi doSo vissopmH||12|32069 parasparAMcI icchA karaNAr2yA strIpuruSAMnA parasparAMcA lAbha hoIla tara to amRtatulya asato, ANi na hoIla tara te duHkhahi viSatulyaca hoya. 172 ijyAdhyayanadAnAni tapaH satyaM kSamA damaH / alobha iti mArgo'yaM dharmasyASTavidhaH smRtH|| 5 / 35/56 yajJa, adhyayana, dAna, tapa, satyapAlana, kSamAzIlatA, iMdriyanigraha ANi nirlobhatAH asA ATha prakAracA dharmaprAptIcA mArga sAMgitalelA Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 30 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 173 itihAsapurANAbhyAM vedaM samupabRMhayet / _ vibhetyalpazrutAdvedo mAmayaM prahariSyati // 1 / 1 / 268 [ rAmAyaNa mahAbhAratAdi ] itihAsa ANi purANe yAMcyA abhyAsAne vedAdhyayanAcI 'pUrtatA karAvI. kAraNa, ardhavaTa zikalelyA manuSyAviSayI vedAlA azI dhAstI vATate kI, hA mAjhyAvara prahAra karIla. (mhaNaje arthAcA anartha karUna durupayoga karIla.) 174 ityarthamiSyate'patyaM tArayiSyati mAmiti // 115914 manuSyAlA apatya evaDhyAkaritAM have asate kI tyAne ApalyAlA [ narakApAsUna ] tArAveM. 175 indriyasyendriyasyArthe rAgadveSau vyavasthitau / tayorna vazamAgacchettau hyasya paripanthinau // 62734 iMdriye ANi tyAMce viSaya yAMcyAmadhIla prIti va dveSa hI TharalelI Aheta. tyAMcyA tAbyAMta manuSyAne jAU naye. kAraNa te tyAce zatru hota. 176 indriyANAmanutsargo mRtyunApi viziSyate / ___atyartha punarutsargo sAdayedaivatAnapi / / 5 / 39 / 53 iMdriyAMcA AtyaMtika nirodha maraNApekSAMhi duHsaha hoya, ulaTa tIca ajIbAta mokaLI soDalI asatAM devatAMcA dekhIla nAza karatIla. 177 indriyANAM prasaGgenna doSamachaMtyasaMzayam / ___ saMniyamya tu tAnyeva siddhimAnoti maanvH|| 122323 / 8 manuSya iMdriyAMcyA nAdI lAgalA mhaNaje tyAcyA hAtUna niHsaMzaya pApAcaraNa 'ghaDate. paraMtu tIca tAvyAMta ThevalyAne siddhi ( mokSa ) prApta karUna gheto. 178 indriyANyeva tatsarvaM ytsvrgnrkaavubhau| . nigRhItavisRSTAni svargAya narakAya ca / / 3 / 211119 svarga va naraka mhaNUna je kAhI Ahe te sarva iMdriyeca hota. kAraNa iMdriye, AMvarUna dharalyAne svargAlA, ANi mokaLI soDalyAne narakAlA, kAraNa hota asatAta. For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 179 indriyANyeva saMyamya tapo bhavati naanythaa||3||211118 ___ iMdriyAMceM saMyamana kelyAneca tapazcaryA ghaDate, nAhI tara ghaData nAhI. 180 iSTaM ca me syAditaraca na syA detatkRte karmavidhiH pravRttaH / iSTaM tvaniSTaM ca na mA bhajete tyetatkRte jJAnavidhiH pravRttaH // 12 / 201 / 11 malA iSTa goSTI tevaDhyA ghaDAvyA va aniSTa TaLAvyA yAsAThI karmakAMDAcI pravRtti Ahe. iSTa va aniSTa yA dohoMcAhi lepa malA na lAgAvA yAsAThI jJAnakAMDa Ahe. 181 iSTAnbhogAnhi vo devA dAsyante yajJabhAvitAH / taidattAnapradAyabhyo yo bhur3e stena eva sH|| 6 / 27/12 (zrIkRSNa mhaNatAta ) yajJAne tRpta jhAlele deva tumhAMlA ( yajJa karaNAr2yAMnA ) icchita bhoga detIla. tyAMnI dilelyA tyA bhogAMcA tyAMnA dilyAzivAya jo upabhoga gheto to coraca mhaTalA pAhije. 182 iha prAjJo hi puruSaH svalpamapriyAmicchati // 5 / 135 / 17 [vidulA saMjayAlA mhaNate ] ihalokI zahANyA manuSyAlA alpasvalpAne saMtoSa hota nAhI. 183 iha loke hi dhaninAM svajanaH svajanAyate / svajanastu daridrANAM jIvatAmapi nazyati // 12 // 321188 yA jagAMta dhanavAn lokAMce ApteSTa ApteSTAMsArakhe vAgatAta. daridrI manuSyAlA mAtra ApteSTa asUna nasalyAsArakhe hotAta. . 184 IzvaraH sarvabhUtAnAM hRddeze'rjuna tiSThati / bhrAmayansarvabhUnAni yantrArUDhAni mAyayA // 6 / 4 / 61 (zrIkRSNa mhaNatAta ) arjunA, paramezvara sarva bhUtAMcyA aMtaryAmI vAsa karato, va ApalyA mAyecyA yogAne yaMtrAne caDhavilelyA [ kaLasUtrI bAhulyAMpramANe ] sarva bhUtAMnA nAcavIta asato. For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 32 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 185 uccaivatteH zriyo hAniryathaiva maraNaM tathA // 12 // 13315 ucca vRttIne rAhaNAr2yA manuSyAlA saMpattIcA nAza maraNAsArakhAca hoya. 186 utthAnavIraH puruSo vAgvIrAnadhitiSThati // 12 / 58 / 15 kartRtvavAn puruSa vAcALa puruSAMvara chApa Thevato. 187 utthAnahIno rAjA hi buddhimAnapi nityshH| pradharSaNIyaH zatrUNAM bhujaGga iva nirvissH|| 12 // 58 / 16 rAjA buddhimAn asalA tarI dusar2yAMvara caDhAI na karIla tara, viSahIna sarpApramANe, nehamIM zatrUcyA hallyAMnA pAtra hoto. 188 utthAnenAmRtaM labdhamutthAnenAsurA hatAH / utthAnena mahendreNa zreSThayaM prAptaM divIha ca // 12 // 58 / 14 [ devAMnAsuddhAM ] prayatnAneca amRtAcI prApti jhAlI, va prayatnAneca daityAMcA saMhAra karitAM AlA. iMdradekhIla prayatnAneMca ihaparalokI zreSThapaNA miLavitA jhAlA. 189 utthAyotthAya gaccheta nityayukto ripohAn / __kuzalaM cAsya pRccheta yadyapyakuzalaM bhvet||12|140|22 nehamI sAvadha rAhUna dararoja uThUna zatrUcyA gharI jAve ANi to jarI khuzAla nasalA tarI tyAlA kuzalaprazna vicArAve. 190 utpannasya ruroH zRGgaM vardhamAnasya vardhate / prArthanA puruSasyeva tasya mAtrA na vidyate // 13 // 93 / 45 upajaleleM hariNAce pora vADhU lAgale kI tyAcyAbarobara tyAMcI ziMgeMhI vADhata jAtAta. tadvat manuSyAcI hAMva to vADhU lAgalA kI vADhU lAgate. maga tilA kAhI maryAdA rahAta nAhI. 191 utsAhazcApi yatnena kartavyo bhuutimicchtaa||1||14085 vaibhavAcI icchA karaNAr2yAne utsAhAne udyoga kelA pAhije. 192 udArANAM tu satkarma daivaM klIvA upAsate // 12 // 139 / 82 zreSTha prakArace loka satkarmAcI kAsa dharatAta. dubaLe loka daivAvara havAlA ThevatAta. For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 33 193 uddharedAtmanAtmAnaM nAtmAnamavasAdayet / ____ Atmaiva hyAtmano bandhurAtmaiva ripurAtmanaH // 6 // 3015 ___ manuSyAne ApaNa hoUna ApalA uddhAra karAvA. ApaNa ApalA nAza karUM naye. kAraNa, pratyeka manuSya ApaNaca ApalA baMdhu ( hitakartA) kiMvA ApaNaca ApalA zatru hoto. 194 udyacchedeva na nameduyamo hyeva pauruSam / apyaparvaNi bhajyeta na nameteha kasyacit // 12 // 133 / 10 mAnI puruSAne nehamI tATha (bANedArapaNAneM ) asAve kadhI koNApuDhe vAkU naye. tAThapaNAne moDAveM paNa ( koNApuDhehi ) vAMkU naye. na vAMkaNe hAca kharA mAnIpaNA. 195 udyamya zastramAyAntamapi vedAntagaM raNe / nigRhNIyAtsvadharmeNa dharmApekSI narAdhipaH // 12 // 5629 raNAMgaNAMta zastra upasUna dhAvUna yeNArA zatru vedAntavidyApAraMgata asalA tarI tyAcA, dharmAcI AsthA bALagaNAr2yA rAjAne dharmayuddha karUna moDa karAvA. 196 unmattA gaurivAndhA zrIH kacidevAvatiSThate // 5 // 39 / 66 unmatta gAIpramANe, avicArI lakSmI koThe tarI rahAta asate ! 197 upasthitasya kAmasya prativAdo na vidyte| __api nimuktadehasya kAmaraktasya kiM punH|| 5 / 39 / 46 prApta jhAlelyA viSayAcA tyAga, dehAcI parvA na karaNAr2yA jIvanmuktAcyAhi hAtUna hoNe zakya nAhI. maga viSayalaMpaTa puruSAcI goSTa kazAlA pAhije ! 198 UdhazchindyAttu yo dhenvAH kSIrArthI na lbhetpyH| . evaM rASTramayogena pIDitaM na vivardhate // 127116 dudhAcyA AzeneM jo gAIcI kAMsa kApIla tyAlA dUdha kadhIca miLaNAra nAhI. tyAcapramANe ayogya rItIne kara vaigere lAdUna rASTrAlA pIDA dilI asatAM rASTrAcA utkarSa hota nAhI. ma. bhA. 3 For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 199 UrdhvabAhurviromyeSa na ca kazcicchRNoti me / dharmAdarthazca kAmazca sa kimartha na sevyate // 18 / 5 / 62 [ maharSi vyAsa mhaNatAta. ] mI bAhU ubhArUna moThyAne oraDUna sAMgato Ahe paNa koNIca mAjhe aikata nAhI. bAbAMno, dharmApAsUnaca artha va kAma prApta hotAta tyA dharmAce AcaraNa tumhI kAM karIta nAhI ? 200 Urdhva prANA hyutkrAmanti yUnaH sthavira Ayati / pratyutthAnAbhivAdAbhyAM punastAnpratipadyate // 5 // 381 koNI vRddha puruSa javaLa yeU lAgalA kI, taruNAce prANa vara jAUM lAgatAta. tyAlA sAmore jAUna vaMdana kelyAne te punaH taruNAlA prApta hotAta. 201 RNazeSamagnizeSaM zatruzeSaM tathaiva ca / punaH punaHpravardhante tasmAccheSaM na dhArayet // 12 // 14058 RNa, agni va zatru yAMcA thoDAsA bhAga jarI zillaka rAhilA tarI to punaH punaH vAhU lAgato. yAstava tyAMcA kAhI avazeSa ThevU naye. 202 RSINAM ca nadInAM ca kulAnAM ca mahAtmanAm / prabhavo nAdhigantavyaH strINAM duzcaritasya ca // 5 // 35/72 ___ RSi, nadyA va thora lokAMce kula, tyAcapramANe striyAMce duzcaritra yAMce mULa zodhaNyAcyA bharIsa paDUM naye. 203 eka eva careddharma nAsti dharme sahAyatA / kevalaM vidhimAsAdya sahAyaH kiM krissyti||12|193332 kevaLa dharmavidhIcA Azraya karUna svataH ekaTyAneca dharmAce AcaraNa karAveM. dharmAcaraNAMta dusar2yAcyA sAhAyyAcI apekSAca nAhI.. maga sAhAyyakartyAMcA upayoga kAya ? For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 204 ekaM viSaraso hanti zastreNaikazca vadhyate / ___ sarASTra saprajaM hanti rAjAnaM mantraviplavaH / / 5 / 33 / 45 _ viSa ekAlAca ThAra mArateM ANi zastrAnesuddhAM ekAcAca ghAta hoto. paraMtu rAjAcyA gupta masalatIta kAhI bighADa jhAlA, tara to sarva prajesaha rAjAcyA nAzAlA kAraNIbhUta hoto. 205 ekaM hanyAnna vA hanyAdiSurmukto dhanuSmatA / buddhibuddhimatotsRSTA hanyAdrASTra sarAjakam // 5 // 33 // 43 tiraMdAjAne soDalelA tIra jematema ekA prANyAcA vadha karIla na karIla. paraMtu buddhimAn puruSAne yojalelI yukti rAjAsaha sarva rASTrAcA ghAta karIla. 206 ekaH kruddho brAhmaNo hanti rASTram // 5 / 408 kruddha jhAlelA eka brAhmaNa sarva rASTrAcA nAza karUM zakela. 207 ekaH kSamAvatAM doSo dvitIyo nopapadyate / yadenaM kSamayA yuktamazaktaM manyate janaH // 5 // 33 // 48 kSamAzIla puruSAMcyA ThAyIM ekaca doSa ADhaLato, dusarA nAhI. to doSa evaDhAca kI, tyAcyA sahanazIlatemuLe loka tyAlA durbala samajatAta. 208 ekaH pApAni kurute phalaM bhuGkte mahAjanaH / bhoktAro vipramucyante ko doSeNa lipyate // 5 // 33 // 42 ekajaNa pApa karato va tyAce phaLa puSkaLa lokAMnA bhogAve lAgate. paraMtu he bhogaNAre ajIbAta suTUna jAtAta ANi kartyAlA mAtra pApAcA doSa lAgato. 209 ekatra ciravAso hi na prItijanano bhavet // 3 // 3636 ekAca ThikANI phAra divasa rAhaNeM sukhAvaha hota nAhI. 210 ekameva hi loke'sminnAtmano guNavattaram / icchanti puruSAH putraM loke nAnyaM kathaMcana // 719415 yA jagAMta eka putraca tevaDhA ApalyApekSA adhika guNavAn vhAvA, aseM loka icchIta asatAta; dusarA koNIhi asA varacaDha hoNyAcI icchA karIta nAhIta. ... For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 211 ekazatruvadhenaiva zUro gacchati vizrutim // 5 // 134 / 23 ekA zatrUcA vadha karitAMca zUrAcI prasiddhi hota asate. 212 ekaH zatrune dvitIyo'sti zatruH ___ ajJAnatulyaH puruSasya rAjan / / 12 / 297 / 28 manuSyAcA ekaca zatru Ahe, ajJAnAsArakhA dusarA koNatAca zatru nAhI. 213 ekasminneva jAyate kule kliibmhaablau| ___ phalAphalavatI zAkhe yathaikasminvanaspatau // 5 // 33 ekAca vRkSAvara jyApramANe phaLAMnI bharalelI va phalarahita azA donahi prakAracyA khAMdyA asatAta, tyApramANe ekAca kuLAMta ati baliSTha va atyaMta durbaLa puruSa janmAlA yetAta. 214 ekasminneva puruSe sA sA buddhistadA tadA / bhavatyakRtadharmatvAt sA tasyaiva na rocate // 10313 manAvara dharmAcA saMskAra jhAlelA nasalyAmuLe ekAca manuSyAcyA ThikANI samayAnurUpa niranirALe vicAra utpanna hotAta, va puDhe te tyAce tyAlAca AvaDenAse hotAta. 215ekAntatona vizvAsaHkAryo vishvaasghaatkaiH||12||139|28 vizvAsaghAta karaNAr2yAMvara pUrNa vizvAsa TAkU naye. 216 ekAntena hi vizvAsaH kRtsno dharmArthanAzakaH / ____ avizvAsazca sarvatra mRtyunA ca viziSyate // 1218010 koNAvarahi sarvathA vizvAsa ThevilyAne dharma va artha yAMcA nAza hoto. ulaTa, koNAcAca vizvAsa na dharaNe he maraNApekSA duHkhadAyaka hoya. 217 ekAntena hi sarveSAM na zakyaM tAta rocitum // 12 // 89 / 19 koNatIhi goSTa sarvAMnA sarvathA AvaDaNe zakya nAhI. 218 etajjJAnaM vidurviprA dhruvamindriyadhAraNam // 5 / 69 / 20 kharokhara iMdriye tAbyAta ThevaNe yAlAca jJAte puruSa jJAna ase mhaNatAta. For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 219 etatpRthivyAmamRtametaccakSuranuttamam / yadbrAhmaNamukhAcchAstramiha zrutvA pravartate // 13 // 36 / 10 brAhmaNAcyA toMDUna zAstrArtha aikUna tyApramANe vartana karaNe he pRthvIvarIla amRta hoya, heca sarvotkRSTa divya jJAna hoya. "220 etAvAneva puruSaH kRtaM yasminna nazyAta // 1157 / 14 jyAcyA TikANI kelelA upakAra vyartha jAta nAhI toca manuSya mhaNAvayAcA. 221 etAvAneva puruSo yadamarSI yadakSamI // 5 / 133333 jo apamAna va apakAra sahana karIta nAhI, toca puruSa. 222 aikaguNyamanIhAyAmabhAvaH karmaNAM phalam / ___atha dvaiguNyamIhAyAM phalaM bhavati vA na vA // 5/135 / 28 udyogarahita rAhile asatAM udyogAne prApta hoNAreM meM phala tyAcA abhAva hA ekaca prakAra saMbhavato. paraMtu udyoga karIta rAhile asatAM, phala prApta hoNe va na hoNe ase dona prakAra saMbhavatAta. 223 aizvaryamadamatto hi nApatitvA vibudhyate // 5 // 34 // 53 __ aizvaryamadAneM dhuMda jhAlelA manuSya aizvaryApAsUna bhraSTa jhAlyAzivAya zuddhIvara yeta nAhI. 224 kaH kasya copakurute kazca kasmai prayacchati / prANI karotyayaM karma sarvamAtmArthamAtmanA // 12 / 292 / 1 koNa koNAvara upakAra karaNAra ? ANi koNa koNAlA deNAra ? jo to prANI sarva kAMhI svataHkaritAM karIta asato. 225 kaccicchArIramAbAdhamauSadhairniyamena vaa| mAnasaM vRddhasevAbhiH sadA pArthApakarSAsa // 2 / 5 / 89* [ nAradamuni vicAratAta ] bA yudhiSThirA, zArIrika pIDA auSadhAne va niyamita AcaraNAne ANi mAnasika pIDA vRddha janAMcI sevA karUna tUM nehamI dUra karatosa nA ? __* zloka 225 te 231 nAradamunIMnI yudhiSThirAlA vicAralelyA ' kaccitapraznAMtIla' Aheta. For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 38 sArtha zrImahAbhAratasubhASitAni 226 kaccitkRtaM vijAnISe kartAraM ca prazaMsasi / satAM madhye mahArAja satkaroSi ca pUjayan // 2/5 / 119 ( nAradamuni yudhiSThirAlA vicAritAta ) rAjA, tUM kelelA upakAra smaratosa nA ? ANi upakArakartyAMcI prazaMsA karatosa nA ? tyAcapramANe cAMgalyA lokAMsamora tyAcA gaurava karUna satkAra karatosa nA ? 227 kaccitte sarvavidyAsu guNato'rcA pravartate / / 2/5/96 [ rAjA ], tUM sarva vidyAMcA tyAMcyA tyAMcyA yogyatepramANeM parAmarSa ghetosa nA ? 228 kaccitsahasrairmUrkhANAmekaM krINAsi paNDitam / paNDito hyarthakRcchreSu kuryAnniHzreyasaM param || 2/5/35 hajAroM mUrkha deUna tyAMcyA baddala eka paMDita tUM vikata ghetosa kA ? kAraNa aDIaDacaNIcyA prasaMgIM paMDitAcA phAra upayoga hoIla. 229 kacci prathama yAmau rAtreH suptvA vizAMpate / saMcintayasi dharmArthI yAma utthAya pazcime || 2/5/85 rAjA, rAtrIMcyA dusar2yA va tisar2yA hyA dona praharAMta jhopa ghetosa nA ? zevaTacyA ( cauthyA ) praharIM uThUna tUM dharmArthAceM ciMtana karatosa nA ? 230 kaccidrASTre taDAgAni pUrNAni ca bRhanti ca bhAgazo viniviSTAni na kRSirdevamAtRkA || 2/5/77 tujhyA rAjyAMta pANyAne tuDuMba bharalele moThAle talAva jAgojAga khodalele Aheta nA ? zetI kevaLa pAvasAvara avalaMbUna nAhIM nA ? 231 kaccidvidyAvinItAMzca narAJjJAnavizAradAn / yathA guNatazcaiva dAnenAbhyupapadyase || 2/5/53 vidyAvinayasaMpanna va kalAkuzala guNI janAMnA tyAMcyA tyAMcyA yogyatepramANeM va guNApramANe pAritoSike deUna tyAMcA gaurava karatosa nA ? For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrImahAbhArata subhASitAni 232 kapAle yadvaddApaH syuH zvadRtau ca yathA payaH / AzrayasthAnadoSeNa vRttahIne tathA zrutam || 12|36|42 39 jyApramANeM mastakAcyA kavaTIMta Thevalele pANI kiMvA kutryAcyA kAtaDyAcyA pizavIta ghAtaleleM dUdha AzrayasthAna vAITa asalyAmuLe dUSita hoteM, tyApramANeM AcArahIna manuSyAceM jJAna vyartha hoteM. 233 kariSyanna prabhASeta kRtAnyeva tu darzayet || 5|38|16 ekAdI goSTa karaNyAceM manAMta asatAMca ugAca bolU naye. kAya teM karUnaca dAkhavAveM. 234 karNinAlIkanArAcAn nirharanti zarIrataH / vAkzalyastu na nirhartuM zakyo hRdizayo hi saH || 5 | 34 / 79 zarIrAMta rutalelA bANa, tIra kiMvA bhAlA upaTUna kADhatAM yeto. vAgbANa mAtra upaTUna kADhatAM yeta nAhIM; kAraNa to hRdayAMta khola zirUna basalelA asato. 235 kartavyamiti yatkArya nAbhimAnAtsamAcaret ||3|2|76 kartavya mhaNUna jeM karAvayAceM teM ahaMkArabuddhIneM karUM naye. 236 karmaNA yena kenaiva mRdunA dAruNena ca / uddhareddInamAtmAnaM samartho dharmamAcaret ||1|140 /72 saumya kiMvA tIvra koNatyAhi upAyAne prathamataH ApalA hIna sthitIMtUna uddhAra karAvA; ANi samartha hoUna dharmAcaraNa karAveM. 237 karmaNyevAdhikAraste mA phaleSu kadAcana / mA karmaphalaheturbhUrmA te saGgo'stvakarmaNi || 6 |26|47 [ arjunA ], phakta karma karaNyApuratAca tujhA adhikAra Ahe, karmaphalAcyA ThikANa muLIMca nAhIM. [ yAsAThI ] tUM karmaphalAcI icchA karUM nakosa. taseMca karma na karaNyAcAhi Agraha dharUM nako. 238 karmabhUmiriyaM brahman phalabhUmirasau matA ||3|261 / 35 mRtyuloka hI karmabhUmi asUna paraloka hI phalabhUmi Ahe, aseM mhaNatAta. For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - ~ sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 239 kalyotthAnaratinityaM gRhazuzrUSaNe ratA / . susaMmRSTakSayA caiva gozakRtkRtalepanA // 13146148 * [strIneM ] sakALI lavakara uThUna dakSatene gharakAma karAve. sarva ghara uttamaprakAreM jhADUna svaccha karAve. ANi gAIcyA zeNAne sAravUna kADhAve. 240 kazcittarati kASThena sugambhIrAM mahAnadIm / sa tArayati tatkASThaM sa ca kASThena taaryte||12||138162 ekAdA prANI lAkaDAcyA oMDyAcA Azraya karUna atikhola va vistIrNa nadI tarUna jAto. [ tyAsamayIM ] to tyA lAkaDAlA nadIpAra karato, va lAkUDahi tyAlA tArUna nete. 241 kAmakrodhagrAhavatI paJcendriyajalA nadIm / nAvaM dhRtimayIM kRtvA janmadugANi saMtara // 54022 kAma va krodha hyA jicyAMtIla susarI Aheta, ANi cakSurAdi pAMca iMdriye he jicyAMtIla udaka Ahe, azI hI saMsArarUpa nadI jJAnarUpa naukece avalaMbana karUna janmamaraNaparaMparArUpa dhokyAcI sthaLe cukavUna tarUna jA. 242 kAmacArI tu kAmena ya indriyasukhe rtH| brahmacArI sadaivaiSa ya indriyajaye rataH // 14 // 26 / 15 viSayalAlaseneM jo iMdriyasukhAMta gaDhUna jAto to kAmacArI hoya. jo sadaiva iMdriyAMce damana karaNyAMta AnaMda mAnato to brahmacArI hoya. 243 kAmaM naitatpazaMsanti santaH svabalasaMstavam / guNasaMkIrtanaM cApi svayameva zatakrato // // 342 (garUDa mhaNato ) he iMdrA, svataHcyA baLAcI stuti karaNe ANi ApaNaca ApaleM guNavarNana karaNe he sajjanAMnA muLIMca prazasta vATata nAhI. 244 kAme prasaktaH puruSaH kimakArya vivarjayet // 12 / 8821 kAmAsakta puruSa koNateM akArya varNya karIla ? For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 41 245 kAmyAnAM karmaNAM nyAsaM saMnyAsaM kavayo viduH| sarvakarmaphalatyAgaM mAhustyAgaM vicakSaNAH // 642 / 2 [bhagavAn zrIkRSNa sAMgatAta ] sakAma karmAcA tyAga karaNe yAlAca jJAte puruSa saMnyAsa ase mhaNatAta. ANi sarva karmAcyA phalAcA mhaNaje phalAzecA tyAga karaNe yAlAca zahANe loka tyAga mhaNatAta. 246 kAraNAtmiyatAmeti dveSyo bhavati kAraNAt / arthArthI jIvaloko'yaM na kazcitkasyacitmiyaH // 12 / 138 / 152 koNI jhAlA tarI kAhItarI kAraNAneca priya vATato, va kAraNAneMca dveSya vATato. he jaga sagaLe svArthI Ahe. [ kharokhara niSkAraNa ] koNI koNAlA priya nasato. 247 kAraNAddharmamanvicchanna lokacaritaM caret // 12 / 262 / 53 hetUkaDe lakSya deUna dharmAcaraNa karAveM, kevaLa lokAMnI kele mhaNUna ApaNahi taseM karUM naye. 248 kAryApekSA hi vartante bhAvasnigdhAH sudulebhAH // 12 // 111186 kAryAcyA apekSeneMca loka premAne vAgatAta. kharokhara svabhAvataHca premaLa ase loka atyaMta durlabha. 249 kAlaH karSati bhUtAni sarvANi vividhAnyuta / na kAlasya priyaH kazcinna dveSyaH kurusattama // 11 / 2 / 8 [vidura dhRtarASTrAlA mhaNato. ] he kuszreSThA, niranirALyA prakAracyA sarva prANyAMnA kALa oDhUna neto. kALAlA koNI priya nAhI, koNI dveSya nAhI. 250 kAlaH pacati bhUtAni kAlaH saMharate prjaaH| kAlaH supteSu jAgarti kAlo hi durtikrmH||11|2|24 kALa prANyAMnA zijavUna kADhato; kALa prajecA saMhAra karato, sarva prANI jhopIM gele asatAM kALa jAgA rAhato. kharokhara kALAce atikramaNa karaNe azakya Ahe ! For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 42 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 251 kAlaH pacati bhUtAni sarvANyevAtmanAtmani / yasmitu pacyate kAlastaM vedeha na kazcana // 12 // 239 / 25 kALa svataH sarva prANyAMnA ApalyA pacanI pADato, paraMtu kALAlA jo pacanI pADato tyA paramAtmyAlA koNIca jANata nAhI. 252 kAlamUlamidaM sarva bhAvAbhAvau sukhAsukhe // 1 / 1 / 247 janma ANi mRtyu, sukha ANi duHkha hI sarva kALAvara avalaMbUna Aheta. 253 kAle kAle tu saMprApte mRdustIkSNo'pi vA bhavet // 3 / 28 / 24 jasajazI veLa yeIla tyApramANe saumya kiMvA kaThora vRttIne vAgAveM. 254 kAlena pAdaM labhate tathArtha tatazca pAdaM guruyogatazca / utsAhayogena ca pAdamRcchet zAstreNa pAdaM ca tato'bhiyAti // 5 / 4416 prathamataH gurUMpAsUna caturthAMza vidyA prApta hote; naMtara ApalyA buddhivaibhavAneM caturthAza; kAlAMtarAne vicAraparipakkatemuLe caturthAza; ANi ApalyAbarobaracyA lokAMzI carcA kelyAce yogAne (vicAravinimayAne ) caturthAMza vidyA prApta hote. (yA zlokAMta pAThakramAhUna arthakrama bhinna Ahe aseM TIkAkArAMnI mhaTale Ahe tyAlA anusarUna varIla artha dilA Ahe.) 255 kAlena ripuNA saMdhiH kAle mitreNa vigrhH| kArya ityeva saMdhijJAHpAhurnityaM nraadhip|12|138|208 (bhISma yudhiSThirAlA mhaNatAta.) he rAjA, prasaMgAnusAra zatrUzIhi saMdhi karAvA, va mitrAzIMhi virodha karAvA, aseMca saMdhivette loka sadaiva sAMgata asatAta. 256 kAlenAbhyAhatAH sarve kAlo hi blvttrH||12|22756 kALAne sarvAMnA mArUna TAkale Ahe. kALa sarvAMnA purUna uralA Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAmAratasubhASitAni 257 kAle mRduryo bhavati kAle bhavati dAruNaH / prasAdhayati kRtyAni zatru caapydhitisstthti||12||14067 yogya veLI jo saumya hoto va yogyaveLI bhayaMkara hoto tyAcI sarva kArya siddhIsa jAtAta ANi toca zatrUlA ApalyA tAbyAta Thevito. 258 kAle hi samanuprApte tyaktavyamapi jIvanam // 5 / 9077. tasAca prasaMga paDalA asatAM jIvitAcAsuddhA tyAga kelA pAhije. 259 kAlona parihAryazca na cAsyAsti vytikrmH||12||227|97 kALAlA cukavitAM yeNe zakya nAhI. taseMca tyAcA pratikArahi karitAM yAvayAcA nAhI. 260 kAlopahatacittA hi sarve muhyanti bhArata // 9 // 63 / 47 kharokhara kALAne buddhi grAsUna TAkalI asatA sarvAMnA moha paData asato. 261 kAlo vA kAraNaM rAjJo rAjA vA kAlakAraNam / . iti te saMzayo mAbhUdrAjA kAlasya kAraNam // 12 // 69/79 (bhISma yudhiSThirAlA mhaNatAta.) kALa hA rAjAlA kAraNa hoto kA rAjA hAca kALAlA kAraNa hoto, yAviSayIM tUM saMzayAMta paDUM nako. kAMkI, rAjA hAca kALAlA kAraNa Ahe. 262 kAlo hi paramezvaraH // 13 // 148 / 39 kALa hA kharokhara paramezvaraca Ahe ! 263 kiMcideva mamatvena yadA bhavati kalpitam / tadeva paritApArthaM nAze saMpadyate punaH / / 12 / 276 / 8 ekAdyA vastUviSayI hI mAjhI' azI bhAvanA dharilI, mhaNaje tyA vastUcA nAza jhAlA asatAM tIca duHkhAlA kAraNa hote. 264 kiM tasya tapasA rAjJaH kiMca tasyAdhvarairapi / supAlitaprajo yaH syAt sarvadharmavideva sH||12|69/73 jo rAjA prajeceM uttama prakAre pAlana karito to sarva dharma jANaNArAca hoya. azA rAjAlA tapa kAya karAvayAceM ? yajJAMcI tarI tyAlA kAya garaja ? 265 kiM tu roSAnvito jantuhenyAdAtmAnamapyuta // 7156 / 95 kharokhara krodhAviSTa jhAlelA manuSya svataHcA dekhIla ghAta karIla. For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 266 kiM tairye'naDuho nohyAH kiM dhenvA vApyadugdhayA / vandhyayAbhAryayAko'rthaH ko'rtho raajnyaapyrksstaa||127841 je vAhUna neNyAcyA kAmI yeta nAhIta tyA bailAMcA kAya upayoga ? dUdha na deNArI gAya kAya kAmAcI ? vAMjha strI kAya karAvayAcI ? taseMca, rakSaNa na karaNArA rAjA havA kazAlA? 267 kiM nu me syAdidaM kRtvA kiM nu me syaadkurvtH| iti karmANi saMcintya kuryAdA puruSo na vA // 5 // 34 / 19 he kelyAne mAjhA kAya phAyadA hoIla, na kelyAne kAya toTA hoIla, asA vicAra karUna maga koNateMhi kArya manuSyAne karAve athavA karUM naye. 268 kIrtirakSaNamAtiSTha kIrtirhi paramaM balam / naSTakIrtermanuSyasya jIvitaM hyaphalaM smRtam // 1 / 203 / 10 kIrti rAkhaNyAkaritAM jhaTUna prayatna kara. kAraNa, kIrti he zreSTha prakArace bala Ahe. jyAcI kIrti naSTa jhAlI tyA manuSyAce jiNeM vyartha gele. 269 kIrtirhi puruSaM loke saMjIvayati mAtRvat / akIrtirjIvitaM hanti jIvato'pi zarIriNaH // 3300 / 32 kIrti hI mAtepramANe manuSyAlA jagAMta kharekhure jIvana prApta karUna dete. apakIrti jivaMta asalelyA prANyAcyAhi jIvitAcA nAza karite. 270 kutaH kRtaghnasya yazaH kutaH sthAnaM kutaH sukham / azraddheyaH kRtaghno hi kRtaghne nAsti nisskRtiH||12|173|20 kRtaghna manuSyAlA yaza koThUna yeNAra ? adhikAra koThacA ? ANi sukha tarI koThaceM ? [ arthAt tyAlA yAMpaikI kAhIMca miLata nAhI ]. kAraNa, kRtaghna hA avizvasanIya banalelA asato. kRtaghnAlA prAyazcitta nAhI. 271 kuryAtkRSNagatiH zeSaM jvalito'nilasArathiH / __na tu rAjAbhipannasya zeSaM kacana vidyate // 12 // 68150 vArA jyAcA sahakArI Ahe asA prajvalita jhAlelA agni eka veLa dagdha kelelyA vastUMtIla kAhI zeSa ThevIla. paraMtu rAjAne jyAcyAvara hallA kelA tyAce kAhIeka zillaka rAhaNAra nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrImahAbhArata subhASitAni 272 kuryAttRNamayaM cApaM zayIta mRgazAyikAm / andhaHsyAdandhavelAyAM bAdhiryamapi sNshryet|| 12 / 140 / 27 [ rAjAneM prasaMgavizeSIM ] tRNAceM dekhIla dhanuSya karAveM, hariNApramANe sAvadhapaNAneM jhoMpa ghyAvI, aMdha hoNyAcA prasaMga AlyAsa aMdhApramANeM vAgAveM, va [ badhira hoNyAcA prasaMga AlyAsa ] bahirepaNAcAhi Azraya karAvA. 45 273 kulAni samupetAti gobhiH puruSato'rthataH / kulasaMkhyAM na gacchanti yAni hInAni vRttaH || 5 | 36 / 28 godhana, kartabagAra puruSa ANi dravya yAMcyA yogAneM kulAMnA moThepaNA prApta hota asato. paNa tIM AcAra bhraSTa asalI tara tyAMcI gaNanA cAMgalyA kuLAMta hota nAhIM. 274 kulInasya ca yA nindA vadho vA'mitrakarzana / mahAguNo vadho rAjanna tu nindA kujIvikA ||5/73 / 24 ( zrIkRSNa mhaNatAta. ) he zatrunAzakA dharmarAjA, kulIna puruSAcI niMdA athavA vadha hoNyAcA prasaMga AlA asatAM tyAcA vadha hoNeM phAra bareM; jIvitaca duHkhadAyaka karUna TAkaNArI niMdA barI navhe. 275 kRtajJena sadA bhAvyaM mitrakAmena caiva ha / / 12 / 173 / 22 manuSyAneM sadaiva kRtajJa asAveM, va mitra joDaNyAviSayIM icchA bALagAvI. 276 kRtaM mamApriyaM tena yenAyaM nihato mRdhe / iti vAcA vadanhantUn pUjayeta rahogataH || 12 | 102 / 37 ' saMgrAmAMta jyAne yA yoddhyAcA vadha kelA asela tyAneM mAjheM apriya keleM ' ase udgAra toMDAne kADhAve, ANi aMtastha rItIne tyA zatrUlA ThAra mAraNAr2yAMcA gaurava karAvA. 277 kRtavaire na vizvAsaH kAryastviha suhRdyapi / channaM saMtiSThate vairaM gUDho'gniriva dAruSu || 12 | 139/44 vaira karaNArA manuSya jarI mULacA mitra asalA tarI tyAjavara vizvAsa ThevU naye.. kAraNa, lAkaDAMta daDUna rAhilelyA amIpramANeM vaira guptapaNe vasata asateM. For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 278 kRtArthA bhuJjate dUtAH pUjAM gRhNanti caiva ha // 5 / 91118 cAMgale dUta kAmagirI pAra pADalyAvaraca ArAma karatAta va satkAra svIkAratAta. 279 kRtI sarvatra labhate pratiSThAM bhAgyasaMyutAm / __ akRtI labhate bhraSTaH kSate kSArAvasecanam // 13 / 6 / 11 kAryAta siddhi pAvalelyA manuSyAlA sarvatra mAnasanmAna va sadbhAgya lAbhate. yazasvI na jhAlelA, jakhamevara khAre pANI ziMpaDAve tyApramANe tiraskArAlA pAtra hoto. 280 kRpaNaM vilapannA? jryaabhipriplutH| mriyate rudatAM madhye jJAtInAM na sa puurussH|| 9 / 5 / 34 zarIra jarene vyApalele, vyAdhigrasta hoUna karuNapaNe vilApa karato Ahe ANi AptasvakIya bhovatAlI basUna raData Aheta azA sthitIta jo maraNa pAvato, to puruSaca navhe. 281 kRpaNAH phalahetavaH / / 6 / 26 / 49 __ karmaphalAcI icchA karaNAre dIna hota. 282 ke na hiMsanti jIvAn loke'smindijasattama / bahu saMcintya iti vai nAsti kshcidhiNskH||3208633 (dharmavyAdha mhaNato. ) yA martyalokAMta jIvAMcI hiMsA koNa karIta nAhIta ? yA viSayI puSkaLa vicAra kelA asatAM [ ase disUna yete kI ] kharokhara muLIca hiMsA * na karaNArA koNIca nAhI. 283 ko hi jAnAti kasyAdya mRtyukAlo bhaviSyati / yuvaiva dharmazIla syAdanityaM khalu jIvitam // 12 / 175 / 16 - Aja koNAcA maraNadivasa Ahe he koNa jANU zakela ? [ arthAt koNIca nAhI. yA sAThI ] manuSyAne taruNapaNIMca dharmaparAyaNa vhAve. kAraNa, jIvita he kharokhara kSaNabhaMgura Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 284 ko hi nAma pumA~lloke marSayiSyati sattvavAn / sapatnAnRdhyato dRSTA hInamAtmAnameva ca / / 2 / 47132 ApalyA vaiyAMcA utkarSa hota Ahe, ANi ApaNa mAtra hInasthitIta AhoM, aseM pAhUna kharokhara koNatA bANedAra puruSa te sahana karIla ? 285 kaunteya pratijAnIhi na me bhaktaH praNazyati // 6 / 33 / 31 (zrIkRSNa mhaNatAta.) arjunA, mAjhA (bhagavaMtAcA ) bhakta kadhIMhi nAza pAvata nAhIM he tUM pakkaM samaja. 286 RvyAdA api rAjendra kRtaghnaM nopabhuJjate // 12 / 172 / 24 hiMsra pazupakSIsuddhAM kRtaghnAlA bhakSaNa karIta nAhIta. 287 klIbA hi vacanottarAH // 5 / 162 / 44 nAmarda loka nusate bolaNyAMta zUra asatAta. 288 klezAnmumukSuH parajAtsa vai puruSa ucyate // 2 / 49 / 13 zatrUkaDUna hoNArI pIDA dUra karaNyAsa jhaTato tyAlAca puruSa mhaNAveM. 289 kSatAdbhItaM vijAnIyAduttamaM mitralakSaNam / - ye tasya kSatamicchanti te tasya ripavaH smRtaaH||12|8019 . [rAjAvara ] yeNAr2yA saMkaTAcI bhIti vATaNe he (rAjAcyA) uttama mitrAce lakSaNa hoya ANi je tyAcA nAza icchitAta te tyA rAjAce zatruca hota. 290 kSatradharma viditvAhaM yadi brAhmaNyamAzritaH / prakuryA sumahatkarma na me tatsAdhusaMmatam // 10 / 3 / 22 . [ azvatthAmA kRpAcAryAsa mhaNato. ] kSatriya dharma ekadA patkaralyAvara jara mI brAhmaNadharmAlA anusarUna zamadamAdika moThamoThI sAdhaneM karIta basena, tara te mAjheM karaNeM sajjanAMnA pasaMta paDaNAra nAhI. ( 'viditvA' mhaNaje jANUna asA nehamIMcA artha asatAM yA ThikANI ' patkaralyAvara ' asA artha prasaMgAneM va lakSaNene ghetalA Ahe.).. For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 291 kSatriyasya malaM bhaikSyaM brAhmaNasyAvrataM malam / 8145 / 23 bhikSA mAgaNe he kSatriyAlA lAMchana Ahe, vratAdikAMcA tyAga karaNe he brAhmaNAla lAMchana Ahe. 292 kSatriyasya mahArAja jaye vRttiH samAhitA / sa vai dharmastvadharmo vA svavRttau kA parIkSaNA // 2 / 55/7 yuddhAMta jaya miLaviNe hA kSatriyAcA vyavasAya TharalelA Ahe; maga tyAMta dharma aso kiMvA adharma aso. svataHcyA vyavasAyAcI cikitsA karUna kAya phAyadA ? 293 kSatriyasya vizeSeNa hRdayaM vajrasaMnibham // 12 / 22 / 9 kSatriyAce aMtaHkaraNa vizeSekarUna vajrAsArakheM kaThINa asale pAhije. 294 kSatriyasya sadA dharmo nAnyaH zatrunibarhaNAt // 421143 sadodita zatrUce pAripatya karaNe yAzivAya kSatriyAcA dusarA dharma nAhI. 295 kSatriyasya hi dharmo'yaM hanyAddhanyeta vA punH||7197138 ekatara mArAveM, nAhI tara marUna jAveM hAca kSatriyAcA dharma. 296 kSatriyasyAtihattasya brAhmaNeSu vizeSataH / brahmaiva saMniyantu syAtkSatraM hi brahmasaMbhavam // 12 / 78 / 21 kSatriya jara ApalA dharma soDUna vizeSataH brAhmaNAMvara atyAcAra karUM lAgela, tara brAhmaNaca tyAce niyamana karIla. kAraNa, kSatriya hA brAhmaNApAsUna utpanna jhAlelA Ahe. 297 kSatriyANAM balaM tejo brAhmaNAnAM kSamA blm||1|175/29 kSatriyAMce baLa parAkrama. brAhmaNAMce baLa kSamAzIlatA. 298 kSamamANaM nRpaM nityaM nIcaH paribhavejjanaH / hastiyantA gajasyeva zira evArurukSati // 12 // 56 / 39 rAjA sadaiva aparAdha sahana karUM lAgalA, mhaNaje nikRSTa pratIce lokasuddhA tyAcI avajJA karUM lAgatAta. ( itakeca navhe tara) hattIcyA mastakAvara ArohaNa karaNAr2yA mahAtApramANe te tyAcyA DokyAvara basaNyAcI icchA karUM lAgatAta. For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org sArtha zrImahAbhAratasubhASitAni 299 kSamA guNo hyazaktAnAM zaktAnAM bhUSaNaM kSamA || 5|33|49 kSamA hA durbaLAMcA guNa, va samarthAceM bhUSaNa hoya. 300 kSamA prazasyate loke na tu pApo'rhati kSamAm || 7|198 / 26 kSamA karaNe hI goSTa lokAMta cAMgalI samajalI jAte. tarIpaNa pApI manuSya kSamelA pAtra nAhIM. 301 kSamAvantaM hi pApAtmA jito'yamiti manyate / / 7 / 198 / 27 kSamA karaNAr2yAviSayIM duSTa manuSyAlA vATateM kIM ApaNa yAlA jiMkaleM. 302 kSamAvAnniramarSazca naiva strI na punaH pumAn // 5 / 133 / 33 jo apamAna sahana karato, jyAlA rAga yeta nAhIM to strIhi navhe, tara to navheca navhe ! ANi puruSa 303 kSAtro dharmo hyAdidevAtpravRttaH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pazcAdanye zeSabhUtAzca dharmAH // 12 / 64 / 21 304 kSipraM vijAnAti ciraM zRNoti brahmadevApAsUna kSAtradharma hAca prathama utpanna jhAlA, va naMtara dusare dharma nirmANa jhAle asUna te sarva tyAce aMgabhUta Aheta. vijJAya cArthe bhajate na kAmAt / nAsaMpRSTo vyupayuke parArthe tatprajJAnaM prathamaM paNDitasya || 5|33|22 49 sAMgitaleleM caTakan samajaNe, dusar2yAceM mhaNaNe puresA veLa aikUna gheNeM, icchecI parvA na karatAM vicAra karUna koNatIhi goSTa hAtIM gheNeM ANi koNI vicAralyAvAMcUna dusar2yAcyA kAmAMta na paDaNeM, heM paMDitAce mukhya lakSaNa hoya. 305 kSudhA nirNadati prajJAM dharmabuddhiM vyapohati / kSudhAparigatajJAno dhRtiM tyajati caiva ha / 14 90 191 kSudhA hI buddhibhraMza karate, dharmabuddhi naSTa karate, ANi kSudhecyA yogAneM manuSyAce jJAna pAra nAhIMseM hoUna tyAceM dhairya gaLUna jAteM. ma. bhA. 4 For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 306 kSetraM puruSakArastu daivaM bIjamudAhRtam / kSetrabIjasamAyogAttataH sasyaM samRdhyate // 13 // 68 udyoga he zeta va daiva he bI Ahe ( udyogarUpa ) zeta va [ daivarUpa ] bI yAMcA saMyoga jhAlA mhaNaje uttama prakArace [ yazorUpI ] pIka yete. 307 kharIvAtsalyamAhustaniHsAmathyemahetukam // 5 / 135/8 meM niSkAraNa ANi nirupayogI vAtsalya tyAlA gADhavIceM prema mhaNatAta. 308 gatodake setubandho yAdRktAGmatistava / saMdIpte bhavane yadvatkUpasya khananaM tathA // 6 / 49 / 23 (pAMDavAMzI yuddhAcA prasaMga ANUM nako, mhaNUna mI duryodhanAlA paroparIne sAMgitale aseM dhRtarASTrAne mhaTale tyAvara saMjayAne dilele he uttara Ahe.) pANI vAhUna gelyAvara baMdhArA bAMdhAvA, kiMvA gharAlA Aga lAvalyAvara vihIra khaNUM lAgAveM tyAsArakhA hA tujhA vicAra Ahe. 309 gItA sugItA kartavyA kimanyaiH shaastrsNgrhaiH| yA svayaM padmanAbhasya mukhapadmAdviniHsRtA // 6 / 4331 ekaTyA gItece cAMgale adhyayana karAveM. itara bhArAbhara zAstrAMcI gItepuDhe kAya mAtabbarI ? gItA hI pratyakSa padmanAbha jo paramAtmA zrIkRSNa tyAcyA mukhakamalAMtUna bAhera paDalelI Ahe. 310 guNayukte'pi naikasminvizvaseta vicakSaNaH // 12 // 24 // 18 guNasaMpanna azAhi ekaTyA manuSyAvara zahANyAneM vizvAsa ThevU naye. 311 guNAnAmeva vaktAraH santaH satsu nraadhip||12||132|13 __ (bhISma yudhiSThirAlA mhaNatAta ) sajjana he sajjanAMce guNa tevaDheca sAMgata asatAta. 312 guNAnguNavatAM zalya guNavAnvetti nAguNaH / / 814012 (karNa mhaNato.) he zalyA, guNavAn lokAMcyA guNAMcI pArakha svataH guNI asalelyAlAca hota asate; guNahIna asalelyAlA hota nAhI.. For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 1 miLata. 313 gururAtmavatAM zAstA zAstA rAjA durAtmanAm / atha pracchannapApAnAM zAstA vaivasvato yamaH // 5 / 35/71 suSTAMcA zAstA guru, ANi duSTAMnA zAsana karaNArA rAjA hoya. paraMtu corUna pApeM karaNAr2yAMnA zikSA karaNArA vivasvAnAcA putra yama hAca hoya. 314 gurulAghavamAdAya dharmAdharmavinizcaye / yato bhUyAstato rAjankuruSva dharmanizvayam // 3 // 131 / 13 ( sasANyAcyA rUpAne AlelA iMdra zivirAjAlA mhaNato. ) he rAjA, dharma koNatA va adharma koNatA, yAcA nirNaya karitAMnA tAratamya pAhUna tyAMtalyA tyAMta jo adhika zreyaskara disela toca dharma, aseM nizcita samaja. 315 guruzuzrUSayA jJAnaM zAnti yogena vindati // 5 // 36 // 52 guruzuzrUSeneM jJAna ANi yogAne zAMti miLate. 316 gurUNAmavamAno hi vadha ityabhidhIyate // 870 / 51 gurujanAMcA apamAna karaNe mhaNaje tyAMcA vadhaca karaNe hoya ! 317 gurorapyavaliptasya kAryAkAryamajAnataH / utpathapratipannasya nyAyyaM bhavati zAsanam // 1114054 garvAne phugUna gelelA, kArya koNateM akArya koNate he na jANaNArA, va durmArgAne cAlaNArA guru jarI asalA tarI tyAlA zikSA karaNe nyAyya Ahe. 318 gRdhradRSTibakAlInaH zvaceSTaH siMhavikramaH / anudvignaH kAkazaGkI bhujaGgacaritaM caret // 12 // 140 / 62 [ kAryasAdhu puruSAne ] gidhADAsArakhI dUradRSTi ThevAvI, bagaLyApramANe nizcala rahAveM, kutryAsArakheM sAvadha asAve, siMhAsArakhA parAkrama gAjavAvA. nirbhaya rAhUna kAvaLyApramANe sAzaMka asAveM, va sarpAsArakheM nAgamoDI vartana ThevAveM. 319 gRhasthastveSa dharmANAM sarveSAM mUlamucyate // 12 // 23416 gRhasthAzramI puruSa hA sarva dharyAcA mala AdhAra A For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 52 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 320 gauraveNa parityaktaM niHsnehaM parivarjayet / sodarya bhrAtaramapi kimutAnyaM pRthagjanam // 12 / 292 / 2 sakhkhA bhAU jarI asalA tarI tyAce pUrvIce mahattva jAUna to zuSka paDalA, tyAce dravya saMpaleM mhaNaje itara bAMdhava tyAcyA vAnyAsahI ubhe rahAta nAhIta. maga itara sAmAnya lokAMcI goSTa kazAlA ? 321 grasyate'karmazIlastu sadAnathurakiMcanaH // 12 // 13983 udyoga na karaNAr2yA daridrI manuSyAvara saMkaTe nehamI kosaLata asatAta. 322 caJcalaM hi manaH kRSNa pramAthi valabaddaDham / tasyAhaM nigrahaM manye vAyoriva suduSkaram // 63034 [ arjuna mhaNato ] he zrIkRSNA, mana he caMcala, [ iMdriyAMnA viSayAMkaDe / jabaradastIne oDhUna neNAreM baliSTha ANi dRDha Ahe. tyAcA nigraha karaNeM heM vAr2yAcI moTa. bAMdhaNyApramANe malA atyaMta kaThINa vATate. 323 caNDAlatve'pi mAnuSyaM sarvathA tAta zobhanam // 12 / 29731 ( parAzara muni janaka rAjAlA mhaNatAta ) bAbAre, cAMDALayonIta kA hoInA, paNa manuSyAcA janma yeNe he sarvAta uttama. 324 caturvedo'pi durvRttaH sa zUdrAdatiricyate // 3 // 313 / 111 cArI veda paDhalelA asalA tarI durvartanI asela tara to zUdrApekSAMhi kaniSTha samajAvA. 325 catvAri yasya dvArANi suguptaanymrottmaaH| upasthamudaraM hastau vAkcaturthI sa dharmavit // 12 / 299 / 28 ( haMsarUpAne AlelA brahmadeva mhaNato.) deva ho, upastha, udara, hAta va cavathI vANI hI cAra dvAreM jo dAbAMta Thevato to dharma jANaNArA hoya. 326 carANAmacarA hyannamadaMSTrA daMSTriNAmapi / ApaH pipAsatAmannamannaM zUrasya kAtarAH // 12 / 99 / 15 sthAvara padArtha he jaMgama prANyAMce anna hoya. taseMca dADhA nasalele prANI dADhA asalelyAMce. pANI he tahAnelelyAMce anna. taseMca bhitre. loka zUrAce bhakSya hota. For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 327 cAturvarNya mayA sRSTaM guNakarmavibhAgazaH // 6 / 28 / 13 [ bhagavAn zrIkRSNa mhaNatAta ] guNa ANi karma yAMcyA anurodhAne cAturvarNya mIca utpanna kele. 328 cAraiH pazyanti rAjAnaH // 5 // 34 // 34 rAje loka herAMcyA dvAre pahAta asatAta. 329 ciraM hyapi jaDaH zUraH paNDitaM paryupAsya ha / ___ na sa dharmAnvijAnAti darvI sUparasAniva // 105 / 3 jo buddhIcA jaDa to dhimepaNAne phAra divasa jarI ekAdyA paMDitAjavaLa rAhilA tarI. pakvAnnAMtILa paLIlA pakvAnnAcI goDI jazI kaLata nAhI, tasA tyAlA dharmatattvAMca bodha mhaNUna hota nAhI ! 330 cirakArI hi medhAvI nAparAdhyati karmasu // 12 / 266 / 3 vicArapUrvaka phAra veLAneM kAma karaNArA buddhimAn manuSya kAmAMta cukata nAhI. . 331 jarAmRtyU hi bhUtAnAM khAditArau vRkAviva / balinAM durbalAnAM ca isvAnAM mahatAmapi // 12 / 28 / 14 sabaLa durbaLa, lahAna thora, sarva prANyAMnA jarA va maraNa hI lAMDagyAMpramANe khAUna TAkitAta. 332 jarA rUpaM harati hi dhairyamAzA mRtyuH prANAndharmacaryAmamUyA / krodhaH zriyaM zIlamanAryasevA hiyaM kAmaH sarvamevAbhimAnaH // 5 // 35/50 vArdhakya rUpAcA nAza karateM; AzA dhairyAcA, mRtyu prANAMcA, matsara dharmAcaraNAcA, krodha lakSmIcA, durjanasevA zIlAcA, viSayecchA vinayAcA, ANi abhimAna sarvasvAcA nAza karato. For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 54 sArtha zrImahAbhAratasubhASitAni 333 jalaukAvatpibedrASTraM mRdunaiva narAdhipaH / vyAghrIva ca haretputrAn saMdazenna ca pIDayet || 12|88 5 ekAdyA jaLUpramANe rAjAneM saumyapaNAneMca rASTrAMtIla dravya karAcyA rUpAne ghyAve. vAghINa jazI pilAMnA Apale dAMta lAgU na detAM ucalUna nete, tyApramANeM prajelA trAsa na hoIla azA betAneM tijapAsUna kara ghyAvA. 334 jAtamanveti maraNaM nRNAmiti vinizvayaH || 12|297/22 manuSya janmAsa AlyAbarobara maraNa tyAcyA pAThopATha yeteM haiM nizcita hoya. 335 jAtasya hi dhruvo mRtyurghuvaM janma mRtasya ca / tasmAdaparihArye'rthe na tvaM zocitumarhasi / / 6 / 26 / 27 ( zrIkRSNa mhaNatAta arjunA, ) janmAsa AlelyAlA maraNa Thevaleleca Ahe; taseMca melelyAlA punaH janma ThevalelAca. yAsAThIM, yA aparihArya asalelyA goSTIbaddala zoka karaNeM tulA zobhata nAhIM. 336 jitA sabhA vastravatA miSTAzA gomatA jitA / adhvA jito yAnavatA sarvaM zIlavatA jitam ||5|34|47 cAMgalIM vastre paridhAna karaNAr2yAlA sabhemadhyeM mAna miLato. gAI bALagaNAr2yA manuSyAcI miSTAnna khANyAcI hausa siddhIsa jAte. jyAcyApAzIM vAhana asateM tyAlA mArga sahaja AkramaNa karatAM yeto. ANi zIlavAn puruSAceM sarvaca kAMhIM siddhIsa jAteM. 337 jIrNamannaM prazaMsanti bhAryau ca gatayauvanAm / zUraM vijitasaMgrAmaM gatapAraM tapasvinam ||5|35/69 khAllelyA annAcI prazaMsA teM pacalyAvara karAvI. taseMca strIcI tAruNya ulaTUna gelyAvara, zUrAcI laDhAI jiMkalyAvara, ANi tapasvyAcI tapaHsamAptInaMtara prazaMsA karAvI. 338 jIryanti jIryataH kezA dantA jIryanti jIryataH / cakSuHzrotre ca jIryate tRSNaikA na tu jIryate || 13|7|24 vArdhakyAne zarIra jarjara jhAleM mhaNaje kesa jIrNa hotAta, dAMta jIrNa hotAta, DoLe ANi kAnahi jIrNa hotAta; paraMtu ekaTI tRSNA ( lobha ) mAtra jIrNa hota nAhIM ! For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrImahAbhAratasubhASitAni 339 jIvanbhadrANi pazyati || 4|38|42 koNI jhAlA tarI AdhIM jagela tevhAM maga cAMgale divasa pAhaNAra ! 340 jJAtayo vardhanIyAstairya icchantyAtmanaH zubham ||5|39|18 svataHceM kalyANa vhAveM aseM je icchitAta tyAMnI agodara ApalyA ApteSTAMcA utkarSa karAvA. 341 jJAnaM tattvArthasaMbodha: || 3 | 313 / 90 jJAna mhaNaje AtmatattvAcA bodha hoNeM. 342 jyAyAMsamapicedvaddhaM guNairapi samanvitam / AtatAyinamAyAntaM hanyAddhAtakamAtmanaH || 6 |107/101 mAraNyAcyA iccheneM ApalyA aMgAvara dhAMvUna yeNArA AtatAyI manuSya vayAne moThA asalA, kiMbahunA vRddha asalA, ANi guNasaMpanna jarI asalA tarI tyAsa ThAra karAveM. 343 tadA sa vRddho bhavati tadA bhavati duHkhitaH / 55 tadA zUnyaM jagattasya yadA mAtrA viyujyate / / 12/266 / 30 jyAveLI manuSyAlA mAtecA viyoga hoto tyAveLIMca to kharA vRddha hoto, tyAveLIMca to kharA duHkhI hoto ANi tyAveLIMca tyAlA sarva jaga zUnya vATateM ! 344 tadevAsanamanvicchedyatra nAbhipatetparaH || 4|4|13 jyA ThikANIM dusarA koNI yeNAra nAhIM [ va UTha mhaNUna mhaNaNAra nAhIM ] azIca jAgA zodhUna kADhAvI. 345 tadviddhi praNipAtena pariprazrena sevayA / upadekSyanti te jJAnaM jJAninastattvadarzinaH || 6 |28|34 ( zrIkRSNa mhaNata 'ta he arjunA, ) praNAma kelyAneM, paroparIne prazna vicArilyAneM ANi sevA kelyAne tattvadraSTe jJAnI loka tulA brahmajJAnAcA upadeza karatIla aseM samaja. 346 tapaH zrutaM ca yonizcApyetadbrAhmaNyakAraNam / tribhirguNaiH samuditastato bhavati vai dvijaH // 13 / 121 / 7 tapa, vedAdhyayana va brAhmaNakulAMta janma yAMcyA yogAneM brAhmaNya prApta hoteM. yA tIna guNAMnI yukta asela taraca to dvija yA saMjJelA pAtra hoto. For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 347 tapasA prApyate svargastapasA prApyate yazaH / AyuH prakarSoM bhogAzca labhyante tapasA vibho // 13 // 57/8 ( bhISma yudhiSThirAlA mhaNatAta,) tapAneM svarga miLato, tapAne yaza prApta hote. AyuSya, vaibhava ANi sarvaprakAracyA upabhogya vastu tapAneM prApta hotAta. 348 tapasA labhyate sarvam // 12 // 1534 tapAne sarva kAhI prApta karUna ghetA yete. 349 tapasA vindate mahat / / 3 / 313148 tapAcyA yogAne manuSya mahatpadAlA pocato. 350 tapaH svadharmavartitvam / / 3 / 313188 tA mhaNaje svadharmApramANe vAgaNe. 351 taporthIyaM brAhmaNI dhatta garbha gaurvoDhAraM dhAvitAraM turaGgI / zUdrA dAsaM pazupAlaM ca vaizyA vadhArthIyaM kSatriyA rAjaputrI // 11 / 26 / 5 brAhmaNastrI garbha dhAraNa karate to tyAne [ janmAlA yeUna ] tapa karAve mhaNUna, gAIne ojhI vAhaNArA, ghoDIne dhAvaNArA, zUdrastrIne dAsyakarma karaNArA, vaizya strIne gure rAkhaNArA ANi kSatriya rAjakanyeneM yuddhAMta marUna jANArA, garbha dhAraNa kelelA asato. 352 tarasA ye na zakyante zastraiH sunizitairapi / sAmnA te'pi nigRhyante gajA iva krennubhiH||12|139|39 jabaradastIne athavA tIkSNa zastrAMcyA yogAneMhi jyAMnA dAbAMta ThevitAM yeta nAhI te suddhA, hattI hattiNIMnA vaza hotAta tyApramANe, sAmopacArAne vaza karitAM yetAta. For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 353 tarko'pratiSThaH zrutayo vibhinnA naiko RSiryasya mataM pramANam / dharmasya tattvaM nihitaM guhAyAM 57 mahAjano yena gataH sa panthAH || 3 | 313 / 117 [ dharmatattvAcA vicAra karUM lAgaleM asatAM ] yuktivAda laMgaDA paDato, zrutivAkyeM "pahAvIM tara tI niranirALyA prakAracIM Aheta, jyAceM mata sarvAnA pramANa Ahe asA ekahi RSi ADhaLUna yeta nAhIM. tAtparya, dharmAcaM tattva guheta daDalele Ahe ( mhaNaje atyaMta gUDha Ahe ) azA sthitIta, thora loka jyA mArgAne gele toca mArga uttama ! 354 tasmAcchAstraM pramANaM te kAryAkAryavyavasthitau || 6 |40|24 ( zrIkRSNa mhaNatAta. ) arjunA, kArya koNateM, akArya koNateM yAcA nirNaya karaNyAcyA kAmI tulA zAstraca pramANa mAnileM pAhije. 355 tRNAni bhUmirudakaM vAkcaturthI ca sUnRtA / satAmetAni geheSu nocchidyante kadAcana || 5|36|34 gavatAceM Asana, svaccha jAgA, pANI ANi cauthe satya va priya bhASaNa yA cAra - goSTIMcI tarI sajjanAMcyA gharIM kevhAMhi vANa paData nAhIM. 356 tejasorhi dvayordevAH sakhyaM vai bhavitA katham || 5|10|22 [ ' tUM iMdrAzI sakhya kara' ase sAMgaNyAkaritAM AlelyA devAMnA vRtrAsura mhaNato ] devaho, dona tejasvI puruSAMceM sakhya kase vhAvayAceM ? 357 tyajanti dArAnputrAMzca manuSyAH paripUjitAH / / 12/91153 manuSyAMcA bahumAna kelA mhaNaje te ApalyA strIputrAMcAhi tyAga karaNyAsa tayAra hotAta. 358 tyajetkulArthe puruSaM grAmasyArthe kulaM tyajet / grAmaM janapadasyArthe AtmArthe pRthivIM tyajet || 5|37|17 [ prasaMga paDalyAsa ] kulAcyA rakSaNAkaritAM kulAMtIla ekA manuSyAcA tyAga karAvA. - sabaMdha grAmAkaritAM ekA kuLAcI parvA karUM naye. dezAkaritAM ekA gAMvAvarahi udaka soDAveM. ANi AtmakalyANAkaritAM sarva pRthvIcAhi tyAga karAvA. For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 58 sAryazrImahAbhAratasubhASitAni 359 trividhaM narakasyedaM dvAraM nAzanamAtmanaH / kAmaH krodhastathA lobhastasmAdetatrayaM tyajet || 6 |40|21 kAma, krodha va lobha hIM tIna AtmanAza karaNArIM narakAcIM dvAre hota. tasmAt yA tihIMcAhI tyAga karAvA. 360 trINyeva tu padAnyAhuH puruSasyottamaM vratam I na caiva dadyAca satyaM caiva paraM vadet || 13 | 120 |10 tInaca goSTIMnA puruSAceM uttama vrata aseM mhaTaleM Ahe. tyA mhaNaje, matsara karUM naye, dAna karAveM, ANi zreSTha aseM satyaca bolAveM. 361 tvamityukto hi nihato gururbhavati bhArata || 8|69 / 83 ( zrIkRSNa arjunAlA mhaNatAta ) gurUlA ' tUM ' aseM saMbodhileM mhaNaje tyAcA vadha kelyAsArakheMca jhAleM. 362 daNDa eva hi rAjendra kSatradharmo na muNDanam // 12 / 23 / 47 ( vyAsamuni yudhiSThirAlA mhaNatAta. ) daMDana hAca kSatriyAcA dharma Ahe; muMDana navhe ! 363 daNDanItyAM yadA rAjA samyakkAtsnrtsnyena vartate / tadA kRtayugaM nAma kAlasRSTaM pravartate / / 12/69/80 jevhAM rAjA yogya rItIneM ANi pUrNapaNeM daMDanItIcyA anurodhAneM cAlato, tevhAM kAlanirmita azA kRtayugAcI pravRtti hote. 364 daNDacena bhavelloke vinazyeyurimAH prajAH / jale matsyAnivAbhakSyan durbalAnbalavattarAH / / 12 / 15 / 30 jagAMta jara daMDa nasatA tara prajA nAza pAvalyA asatyA. pANyAMtIla mAzAMpramANe balavattara lokAMnIM durbaLAMnA khAUna TAkaleM asateM. 365 daNDaH zAsti prajAH sarvA daNDa evAbhirakSati / daNDaH supteSu jAgarti daNDaM dharmaM vidurbudhAH || 12|15|2 daMDa hAca sarva prajelA vaLaNa lAvato. daMDaca sarvAMceM rakSaNa karato. sarva loka jhopIM gele tarI daMDa jAgA rAhato. mhaNUnaca daMDa hAca dharma Ahe aseM jJAnI loka samajatAta.. For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 366 daNDasyaiva bhayAdeke na khAdanti parasparam / __ andhe tamasi majjeyuyadi daNDo na pAlayet // 12 / 15 / 7 daMDAcyAca bhItImuLe kAhI prANI parasparAMnA khAUna TAkIta nAhIta. jara daMDazaktIne lokAMce rakSaNa kele nAhI tara te ghora aMdhakArAMta buDUna jAtIla. 367 dattabhuktaphalaM dhanam // 5/39/67 ___ dAna karaNe va bhogya vastUMcA upabhoga gheNe he dhanAceM phaLa hoya. 368 dayA sarvasukhaiSitvam // 3 // 313 / 90 dayA mhaNaje sarvAMnA sukha vhAve azI icchA. 369 darpo nAma zriyaH putro jajJe'dhamAditi shrutiH||12|90|26 darpa hA lakSmIcA putra Ahe; to tilA adharmApAsUna jhAlA aseM aikaNyAta yete. 370 dAkSyamekapadaM dharmya dAnamekapadaM yshH| satyamekapadaM svayaM zIlamekapadaM sukham // 3 // 31370 dakSatA heca dharmAce mukhya kAraNa hoya. dAna heca yazaHprAptIce mukhya sAdhana hoya. satya heca svargaprAptIce mukhya sAdhana hAya.ANi zIla heca sukhAce mukhya nidhAna hoya. 371 dAnapathyaudano jantuH svakarmaphalaznumate // 12 // 298139 dAna heca manuSyAlA paralokIMcyA mArgAta zidorIpramANe upayogI paDate. prANyAlA svataHcyAca karmAce phaLa miLata asate. 372 dAnameva hi sarvatra sAntvenAnabhijalpitam / na pINayati bhUtAni nivyaJjanamivAzanam // 12847 dAna jhAle tarI goDa zabda bolUna keleM nAhI, tara te, toMDI lAvaNyAvAMcUna dilelyA bhojanApramANe lokAMcyA manAlA AnaMda deta nAhI. 373 dAnaM mitraM mariSyataH // 331364 dAna hA maraNonmukha jhAlelyAcA mitra hoya. For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 374 dAne tapasi satye ca yasya noccaritaM yazaH / vidyAyAmarthalAbhe vA mAturuccAra eva saH // 5 / 133 / 24 dAna, tapa, satyabhASaNa, vidyA kiMvA saMpatti yAMpaikI koNatyAhi bAbatIMta jyAcI kIrti koNI gAta nAhIM to ApalyA mAtecA kevaLa malotsarga hoya. ( mhaNaje tyAcyA janmAcyA rUpAne tyAcyA AIne kevaLa ApalyA poTAMtIla ghANa bAhera TAkalI.) 375 dAntasya kimaraNyena tathA'dAntasya bhArata / yatraiva nivasedAntastadaraNyaM sa cAzramaH / / 12 / 16036 (bhISma yudhiSThirAlA mhaNatAta ) iMdriye svAdhIna asalyAvara araNyAMta jANyAcI garaja kAya ? va nasalyAvara jAUna upayoga kAya ? jiteMdriya puruSa jyA ThikANI vAstavya karIla teca tyAce araNya va toca tyAcA Azrama. 376 duranvayaM duSpavarSa durApaM duratikramam / sarvaM vai tapasAbhyeti tapo hi balavattaram // 13 // 122 / 8 dustara, ajiMkya, prApta hoNyAsa kaThINa, anullaMghanIya ase sarva kAhI tapAcyA yogAne sAdhya hoteM. kharokhara tapa he atyaMta sAmarthyavAn Ahe. 377 dUtAH kimaparAdhyante ythoktsyaanubhaassinnH|| 5 / 16 / 39 sAMgitalelA niropa kaLaviNAr2yA dUtAMcA tase karaNyAMta kAya bareM aparAdha Ahe ? 378 dezakAlo samAsAdya vikrameta vicakSaNaH / dezakAlavyatIto hi vikrmonissphlobhvet||12||140128 dezakAlAMcI anukUlatA pAhUna zahANyAne parAkrama gAjavAvA. kAraNa yogya deza ANi yogya kAla nighUna gelyAvara kelelA parAkrama niSphala hoto. 379 daivI saMpadvimokSAya nibandhAyAsurI matA // 6 // 405 daivI saMpatti mokSAlA, va AsurI saMpatti baMdhanAlA, kAraNIbhUta hote. 380 dauSkuleyAzca lubdhAzca nRzaMsA nirptrpaaH| te tvAM tAta niSeveyuyovadAkapANayaH // 12 // 837 [ bhISma sAMgatAta ] bA yudhiSTirA, halakyA kuLAMta janmalele, lobhI, duSTa, nirlaja ase je loka Aheta, te tyAMcA hAta olA hota Ahe (arthAt tyAMnA dravyAdika pocata Ahe ) toparyaMtaca tujhI sevA karatIla. For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 381 dravyAgamo nRNAM sUkSmaH pAtre dAnaM tataH param / . kAlaH parataro dAnAcchraddhA caiva tataH praa||1419094 dravya saMpAdana karaNe hI goSTa kamI mahattvAcI Ahe. satpAtrI kelelyA dAnAcI yogyatA tyAhUna jAsta Ahe. yogya kALI dAna karaNe he tyApekSAMhi zreSTha. ANi zraddhA hI tara tyAhipekSA zreSTha Ahe. 382 drohAddevairavAptAni divi sthAnAni svshH||12|8|28 drohAcyAca yogAneM devAMnI svargAtIla sarva sthAne saMpAdana kelI. 383 dvAvambhasi niveSTavyau gale baddhA dRDha zilAm / dhanavantamadAtAraM daridraM cAtapasvinam // 5 // 33 // 60 dhanavAn asUna dAna na karaNArA ANi daridrI asUna tapazcaryA na karaNArA yA doghAMnA gaLyAMta moThI dhoMDa bAMdhUna pANyAta buDavUna TAkAveM. 384 dvAvimo kaNTako tIkSNau zarIraparizoSiNau / yazcAdhanaH kAmayate yazca kupytyniishvrH|| 5 / 33 / 56 nirdhana asUna cainIcI icchA karaNe va aMgAMta sAmarthya nasatAM rAgAvaNe he dona zarIrAtIla rakta agadI nAhIse karUna TAkaNAre tIkSNa kAMTe hota. 385 dve karmaNI naraH kurvannasmi~lloke virocte| abruvanparuSaM kiMcidasato'naceyastathA // 5 / 33 / 54 dona goSTI karaNArA manuSya yA lokI yogyatesa caDhato. yatkiMcitahi kaThora na bolaNe ANi durjanAMcA gaurava na karaNe. 386 dveSyo na sAdhubhavati na medhAvI na paNDitaH / priye zubhAni kAryANi dveSye pApAni caiva h|| 5 / 39 / 4 jo jyAcyA dveSAsa pAtra jhAlelA asato to tyAlA sajjana, buddhimAn athavA zahANA vATata nAhI. kAraNa, priya asalelyA manuSyAcI kRtye sarva kAhI cAMgalIM, ANi dveSAsa pAtra jhAlelyA manuSyAcI kRtye sarva kAhI vAITa [ samajaNe hI sAmAnya lokAMcI rItaca Ahe.] For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 62 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 387 dyakSarastu bhavenmRtyusyakSaraM brahma zAzvatam / mameti ca bhavenmRtyuna mameti ca zAzvatam // 12 / 13 / 4 dona akSare mhaNaje mRtyu va tIna akSare mhaNaje zAzvata brahma hoya. 'mama' mhaNaje mAjhe aseM mAnilyAne mRtyu, ANi 'na mama' mhaNaje mAjheM navhe ase mAnilyAne zAzvata brahmapada prApta hote. 388 dhanaM labheta dAnena maunenAjJAM vizAMpate / upabhogAMzca tapasA brahmacaryeNa jIvitam // 137 / 14 dAna karUna dhana miLavAveM, maunAne, lokAMnI ApalyA AjJepramANe vAgaNe, tapazcaryene upabhoga ANi brahmacaryAne ( dIrgha ) jIvita hI prApta karUna ghyAvI, 389 dhananAze'dhikaM duHkhaM manye sarvamahattaram / jJAtayohyavamanyante mitrANi ca dhnaacyutm||12||17734 (vairAgya saMpanna maMki mhaNato) malA vATate, dravyanAzAce duHkha sarvAta atyaMta adhika, kAraNa nAtalaga va mitrahi dravya naSTa jhAlelyAcA apamAna karitAta. 390 dhanamAhuH paraM dharma dhane sarva pratiSThitam / jIvanti dhanino loke mRtA ye tvadhanA nraaH||5/72|23 dhana miLaviNe hA zreSTha dharma hoya ase mhaNatAta. dhanAvaraca sarva kAhI avalaMbUna Ahe. dhanasaMpanna lokaca jagAMta jivaMta asatAta. dhanahIna puruSa melyAMtaca jamA. 391 dhanAtkulaM prabhavati dhanAddharmaH pravardhate / nAdhanasyAstyayaM loko na paraH puruSottama // 12 / 8 / 22 (arjuna yudhiSTharAlA mhaNato ) he narazreSThA, dhanAcyA yogAneM kuLAcA utkarSa hoto. dhana asela tara dharmAcI vADha hote. nirdhanAlA nA ihaloka nA paraloka, For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrImahAbhArata subhASitAni 392 dhanena kiM yanna dadAti nAznute balena kiM yena ripuM na bAdhate / zrutena kiM yena na dharmamAcaret 63 kimAtmanA yo na jitendriyo vazI / / 12 / 321/93 jyAcA dAna karaNyAkaDe kiMvA bhogaNyAkaDe upayoga kelA jAta nAhIM teM dhana kAya kAmAceM ? jyAcyA yogAneM zatrUlA trAsa dilA jAta nAhIM tyA baLAcA kAya upayoga ? dharmAnuSThAna nAhIM tara vidyecI kAya kiMmata ANi jo jiteMdriya, manonigrahI nAhIM to jIva kAya karAvayAcA ? 393 dhanenAdharmalabdhena yacchidramapidhIyate / asaMvRtaM tadbhavati tato'nyadavadIyate || 5|35/70 anyAyAne miLavilelyA dravyAne ekAdeM vyaMga jhAMkaleM tara teM kharokhara jhAMkaleM jAta nAhIMca, paraMtu tyApAsUna ANakhIhi eka utpanna hoteM. 394 dhanyAnAmuttamaM dAkSyaM dhanAnAmuttamaM zrutam / lAbhAnAM zreya ArogyaM sukhAnAM tuSTiruttamA || 3 | 313 / 74 dhana miLaviNyAcyA sAdhanAMta dakSatA sarvAMta zreSTha Ahe. dhanAMmadhye uttama dhana vidyA. sarva lAbhAMta utkRSTa lAbha mhaNaje Arogya. ANi sarva sukhAMta saMtoSa zreSTa. 395 dharma eko manuSyANAM sahAyaH pAralaukikaH / 13 / 111 / 17 ekaTA dharmaca manuSyAMcA paralokAMtIla sobatI Ahe. 396 dharma eva hato hanti dharmo rakSati rakSitaH / 3 / 313 / 128 ApaNa dharmAcA ghAta kelA tara dharmaca ApalA ghAta karato. ANi ApaNa dharmAceM rakSaNa keleM tara dharma Apale rakSaNa karato. 397 dharmaM yo bAdhate dharmo na sa dharmaH kuvartma tat / avirodhAttu yo dharmaH sa dharmaH satyavikrama ||3|131 / 11 ( sasANyAcyA rUpAne AlelA iMdra zibi rAjAlA mhaNato ) jyAcyA yogAneM khar2yA dharmAlA bAdha yeto to dharmaca navhe, to kumArga hoya. jyAcA khar2yA dharmAzIM virodha yeta nAhIM toca dharma. For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 4 sArtha zrImahAbhArata subhASitAni 398 dharma saMharate tasya dhanaM harati yasya saH / hiyamANe dhane rAjanvayaM kasya kSamemahi || 12/8/13 ( bhIma yudhiSThirAlA mhaNato. ) jo jyAceM dravya haraNa karato tyAneM tyAcyA dharmAcAca uccheda kelyAsArakheM hoteM rAjA, AmacyA dravyAcA apahAra hoU lAgalA tara AmhI koNAlA kSamA karAvI kAya ? 399 dhama hi yo vardhayate sa paNDito ya eva dharmAccyavate sa muhyati ||12|321/78 dharmAcI jo vADha karato toca paMDita jo dharmApAsUna cyuta hoto to mohAMta sAMpaDalA aseM samajAveM. 400 dharmanityAstu ye kecinna te sIdanti karhicit // 3 / 263 / 44 sadodita dharmAne je vAgatAta tyAMcA kadhIMhi nAza hota nAhIM. 409 dharmamUlaH sadaivArthaH kAmo'rthaphalamucyate || 12|123|4 kevhAM jhAleM tarI arthaprAptIceM mULa dharma hoya. kAma ( mhaNaje iSTaprApti ) heM arthAceM phaLa hoya. 402 dharma putra niSevasva sutIkSNau ca himAtapau / kSutpipAse ca vAyuM ca jaya nityaM jitendriyaH / 12 / 321 / 4 ( vyAsa muni zukAlA sAMgatAta. ) he putrA, tUM dharmAcaraNAneM vAga. nehamIM jiteMdriya rAhUna kaDaka thaMDI va Una, tahAna va bhUka, ANi ( mhaNaje sahana karaNyAsa zIka ). prANavAyu yAMnA jiMka 403 dharma pUrve dhanaM madhye jaghanye kAmamAcaret / ahanyanucaredevameSa zAstrakRto vidhiH || 3|33|40 divasAcyA pUrvabhAgAMta dharmAnuSThAna, madhyabhAgAMta dravyasaMpAdana va zevaTalyA bhAgAMta viSayasevana karAveM. yApramANe pratyahIM vAgAveM hA zAstrokta vidhi Ahe. 404 dharmavyucchittimicchanto ye'dharmasya pravartakAH / hantavyAste durAtmAno devairdaityA ivolbaNAH || 12|33|30 je dharmAcA uccheda karUM pAhatAta va adharmAcA prasAra karatAta azA durAtmyAMnA. devAnIM mahAbhayaMkara azA daityAMnA ThAra mArileM tyApramANe, ThAra mArAveM. For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 405 dharmazca sUkSmo nipuNopalakSyaH // 2 // 67 / 38 sUkSma azA dharmAce bArakAIne parIkSaNa karAveM. 406 dharmazcArthena mahatA zakyo rAjaniSevitum // 3 // 33 // 48 (bhIma yudhiSThirAlA mhaNato ) he rAjA, dharmAce AcaraNa vipula dravyAcyAca yogAne karatA yeNe zakya Ahe. 407 dharmasya niSThAtvAcArastamevAzritya bhotsyse||12|259|6 (bhISma yudhiSThirAlA mhaNatAta ) dharmAcA AdhAra AcAra hoya. tyAcAca Azraya kelyAvara tulA dharmAce jJAna hoIla. 408 dharmaH satyaM tathA vRttaM balaM caiva tathApyaham / zIlamUlA mahAprAjJa sadA nAstyatra sNshyH||12|124162 [ lakSmI prahAdAsa mhaNate ] dharma, satya taseca sadvartana, sAmarthya ANi mI ( lakSmI ) yA sarvAMce mULakAraNa zIla heca hoya yAMta saMzaya nAhI. 409 dharmAdapetaM yatkarma yadyapi syAnmahAphalam / na tatseveta medhAvI na taddhitamihocyate // 12 // 2938 dharmAlA soDUna asalele kRtya kevaDhehi moThe phala deNAre asale tarI te zahANyAne karU naye. kAraNa tyApAsUna khareM kalyANa hota nAhI. 410 dharmAya rAjA bhavati na kAmakaraNAya tu // 12 / 903 dharmarakSaNAsAThI rAjAcI utpatti Ahe, ApalyA icchA tRpta karUna gheNyAsAThI navhe. 411 dharmArthakAmakuzalo dharmArthAvapyapIDayan / dharmapradhAnakAryANi kuryAzceti punaHpunaH / / 7151137 (droNAcArya duryodhanAlA sAMgatAta ) tUM dharma, artha va kAma yAMviSayI kuzala Ahesa. paraMtu, dharma va artha yA dohoMsahi dhakkA na lAgU detAM dharmapradhAna azIca kRtyeM karIta jA, he mI tulA punaH punaH sAMgato. ma. bhA. 5 For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni / vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv. n wr. 412 dharmArthakAmAH samaseva sevyA yo hyekabhaktaH sa naro jaghanyaH / tayostu dAkSyaM pravadanti madhyaM sa uttamo yo'bhiratastrivarge // 12 // 167140 dharma, artha ANi kAma yAMce sevana sArakhyAca pramANAne kele pAhije. yAMpaikI koNatyAhi ekAvaraca jo bhara deto to manuSya nikRSTa hoya. yAMtUna dohoMcyA ThikANI dakSa asaNArA madhyama pratIcA hoya. sarvAMta zreSTha toca kI, jo yA tInahi puruSArthAmadhye ramamANa hoUna rAhato. 413 dharmArthoM dharmakAmau ca kAmArthoM cApyapIDayan / dharmArthakAmAnyo'bhyati so'tyantaM sukhamaznute / / 9 / 6022 dharma va artha, dharma va kAma, kAma va artha yAMcA ekamekAMzI virodha yeU na detAM dharma, artha va kAma yA tihIMceM jo sevana karato tyAlA AtyaMtika sukha prApta hote. 414 dharme cArthe ca kAme ca mokSe ca bharatarSabha / yadihAsti tadanyatra yannehAsti na tatkacit // 1 // 62 / 53 (vaizaMpAyana janamejaya rAjAlA sAMgatAta ) dharmAviSayIM, kAmAviSayI ANi mokSAviSayIM yAMta ( mahAbhAratAMta ) jeM sAMgitale Ahe teca itara graMthAMta Ahe. je yAMta nAhI te kuTheca nAhI. 415 dharmeNa rAjyaM vindeta dharmeNa paripAlayeta / / dharmamUlAM zriyaM prApya na jahAti na hIyate // 5 // 34 // 31 dharmAne rAjya miLavAveM va dharmAneMca tyAce saMrakSaNa karAveM. dharmAne miLavilelyA rAjalakSmIcA tyAga karaNyAcA prasaMga yeta nAhIM; va tIhi rAjAlA soDUna jAta nAhI. 416 dharme tiSThanti bhUtAni dharme rAjani tiSThati / taM rAjA sAdhu yaH zAsti sa rAjA pRthiviiptiH||12|905 dharmAcyA AdhArAne prANI rAhatAta, dharma, rAjAcyA AdhArAne rAhato, tyA dharmAce pAlana jo rAjA uttama prakAre karato to rAjA sarva pRthvIcA rAjA hoto. For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 417 dharme te dhIyatAM buddhirmanastu mahadastu ca // 15 // 17 // 21 (kuMtI yudhiSThirAlA mhaNate ) tujhI buddhi dharmAcyA ThikANI sthira hovo, ANi tujheM mana moThe aso.. 418 dharme matirbhavatu vaH satatotthitAnAM sa hyeka eva paralokagatasya bndhuH| arthAH striyazca nipuNairapi sevyamAnA naivAptabhAvamupayAnti na ca sthiratvam // 1 / 2 / 391 ( sauti zaunakAdika RSIMnA sAMgato ) satata prayatnapUrvaka dharmAnuSThAna karaNyAkaDe tumacI pravRtti asU de. kAraNa toca ekaTA paralokI gelyAvara ApalyA upayogI paDaNArA Ahe. kanaka ANi kAMtA yAMcI dakSatene sevA kelI tarI tI kAmAsa yeta nAhIta, tI cirakAla Tikatahi nAhIta. 419 dharme'sukhakalA kAciddharme tu paramaM sukham // 12 // 271156 __ dharmAcaraNAMta thoDese kaSTa vATale tarI atyaMta zreSTha sukha dharmAtaca Ahe. 420 dharmo hi paramA gatiH // 12 // 1478 dharma hAca utkRSTa prakAracyA gatIce sAdhana hoya. 421 dhamyAddhi yuddhAcchreyo'nyat kSatriyasya na vidyate // 6 / 26 / 31 dharmayuddhAsArakheM zreyaskara kSatriyAlA dusare kAhIca nAhI. 422 dhAraNAddharmamityAhudharmeNa vidhRtAH prajAH / yaH syAddhAraNasaMyuktaHsa dharma iti nishcyH||12||109|11 dhAraNa karato mhaNUna dharma mhaNatAta. dharmAneca lokAMnA dhAraNa kele Ahe. dhAraNa karaNyAcyA guNAneM jo yukta asela toca dharma asA siddhAMta Ahe. 423 dhiktasya jIvitaM rAjJo rASTraM yasyAvasIdati / avRttyAnyamanuSyo'piyo vaidezika ityapi // 12 // 13034 jyAce rASTra kSINa dazeprata pAvate ANi paradezAMta rAhaNArA anya manuSyahi jyAcyA -rASTrAMta upajIvikA na jhAlyAmuLe nAza pAvato tyA rAjAcyA jIvitAlA dhikkAra aso! For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 424 dhRmAyante vyapetAni jvalanti sahitAni ca dhRtarASTrolmakAnIva jJAtayo bharatarSabha // 5 // 3660 (vidura mhaNato ) he bharatazreSTA dhRtarASTrA, lAkaDAcI koliteM ekaekaTI asalI mhaNaje nusatI dhumasata rAhatAta; paNa tIca ekatra asalI mhaNaje tyAMcyApAsUna jvAlA utpanna hote. tyAcapramANe nAtalagAMcI goSTa Ahe. 425 dhUmo vAyoriva vaze balaM dharmo'nuvartate / ___ anIzvaro bale dharmo drume vallIva saMzritA // 12 // 13417. dhUra vAr2yAcyA aMkita rAhato tasA dharma baLAcyA pAThopATha yeto. vRkSAcyA AzrayAne rAhaNAr2yA latepramANe dharma baLAvara avalaMbUna asato. 426 dhRtirdAkSyaM saMyamo buddhirAtmA dhairya zaurya dezakAlApramAdaH / alpasya vA bahuno vA vivRddhau / dhanasyaitAnyaSTa samindhanAni // 12 // 12037 saMthapaNA, dakSatA, manonigraha, buddhimattA, vicArazIlatA, dhairya, zaurya ANi sthaLakAlAviSayIM sAvadhagirI, hI ATha sAdhaneM mULace thoDe kiMvA puSkaLa asaleleM dhana vADhaviNyAcI hota. 427 dhenuvetsasya gopasya svAminastaskarasya ca payaH pibati yastasyA dhenustasyeti nishcyH||12|174|32 gAIvara vAsarAcI, gavaLyAcI, mAlakAcI va (prasaMgavizeSIM ) corAcIhi sattA asate. paNa jyAlA tice dUdha prAzana karaNyAsa miLate tyAcAca tijavara kharA hakka hoya he nizcita. 428 na kazcijAtvatikrAmejarAmRtyU hi mAnavaH / api sAgaraparyantAM vijityemA vasuMdharAm // 12 / 28 / 15 samudravalayAMkita hI sarva pRthvI jiMkUnasuddhAM koNIhi manuSya jarA ANi mRtyu yAMce atikramaNa karUM zakata nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 429 na kazcitkasyacinmitraM na kazcitkasyacitsuhRda / arthatastu nibadhyante mitraanniripvstthaa||12||138|110 muLAMtaca koNI koNAcA mitra nasato, ANi koNI koNAcA zatruhi nasato. kAryAcyAca anurodhAne mitra ANi zatru he hota asatAta. 430 na kazcinnApanayate pumAnanyatra bhArgavAt / zeSasaMpratipattistu buddhimatsveva tiSThati // 5 // 39 // 30 [ nItizAstrapraNetyA | zukrAcAryAMvyatirikta dusarA koNIhi manuSya kadhI cukata nAhIM aseM nAhI. paraMtu cUka jhAlyAvara puDhe kAya yAcA vicAra karaNyAcI akkala buddhimAna puruSAMcyAca ThAyI asate. 431 na kAlo daNDamudyamya ziraH kuntati kasyacit / kAlasya balametAvadviparItArthadarzanam // 2 / 8 / 11 vinAzakAla prApta jhAlA mhaNaje to kAhI pratyakSa daMDa ugArUna koNAce DokeM uDavIta nAhI. tara buddhIta aMza pADUna viparIta prakAra bhAsaviNe evaDhyApuratAca to ApalyA baLAcA upayoga karato. 432 na kulaM vRttahInasya pramANamiti me mtiH| anteSvapi hi jAtAnAM vRttameva viziSyate / 5 / 34141 (vidura dhRtarASTrAlA mhaNato) durvartanI mANasAcyA kulInapaNAlA kAhI kiMmata detA yeta nAhI ase malA vATate. hIna kuLAMta janmalelyAMcyAsuddhAM zIlAlAca mahattva Ahe. 433 na kRtasya tu kartuzca sakhyaM saMdhIyate punaH / hRdayaM tatra jAnAti katuzcaiva kRtasya ca // 12 // 139 / 36 aparAdha karaNArA ANi tyAce prAyazcitta deNArA hyA ubhayatAMmadhye punarapi maitrI jaData nasate. kAraNa, parasparAMcA saMbaMdha kAya Ahe he prAyazcitta deNArA va aparAdha karaNArA hyA ubhayatAMce aMtaHkaraNaca jANata asate. 434 na kozaH zuddhazaucena na nRzaMsena jAtucit / madhyamaM padamAsthAya kozasaMgrahaNaM caret // 12 // 13333 agadI sovaLepaNAne rAhUna saMpatti miLata nasate; tazIca tI duSTapaNAnehI kadhIca miLata nAhI. yAstava madhyama mArgAcA avalaMba karUna saMpattIcA saMgraha karAvA. For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww 435 na gRhaM gRhamityAhuhiNI gRhmucyte| gRhaM tu gRhiNIhInamaraNyasadRzaM matam // 12 // 1446 nusatyA gharAlA ghara mhaNata nAhIta. gRhiNI heca ghara. gRhiNI nasaleleM ghara araNyAsamAna hoya. 436 na ca kazcitkRte kArye koraM samavekSate // 12 // 138 / 112 kArya hoUna gelyAvara kartyAkaDe koNAceM lakSya jAta nAhI. 437 na ca zatruravajJeyo durbalo'pi balIyasA / alpo'pi hi dahatyanirviSamalpaM hinasti ca // 12 // 58 / 17 __ svataH balADhya asalelyAnesuddhAM durbaLa azAhi zatrUlA tuccha samajU naye. kAM kI, ami lahAna asalA tarI jALalyAvAMcUna rahAta nAhI, ANi viSa thoDe asale tarI prANanAza karateMca. 438 na ca zuddhAnRzaMsena zakyaM rAjyamupAsitum / / 12 / 75/18 nirbheLa dayALUpaNAne rAjya cAlaviNe zakya nAhI. 439 na caiva puruSo draSTA svargasya narakasya ca / ___Agamastu satAM cakSurnRpate tamihAcara / / 12 / 28 / 54 ( azma nAmaka brAhmaNa janaka rAjAlA sAMgato ) he rAjA, svarga ANi naraka manuSyAlA disata nAhIta. paraMtu tyAMnA avalokana karaNyAce sajjanAMce netra mhaNaje zAstra hoya. mhaNUna tUM zAstrapramANe vAga. 440 na jAtu kAmaH kAmAnAmupabhogena zAmyati / haviSA kRSNavarmeva bhUya evAbhivardhate // 175.50 icchita vastUMcyA upabhogAne bhogecchecI tRpti kadhIca hota nasate. AhutIMcyA yogAne adhika peTa gheNAr2yA agnIpramANe tI ulaTa adhikaca vADhate. 441 na jAtu tvamiti brUyAdApanno'pi mahattaram / ___ tvaMkArovA vadho veti vidvatsu na viziSyate // 13 // 162153 saMkaTAMta asatAMnAhi moThyA manuSyAlA 'tUM' aseM ekerI saMbodhU naye. vidvAnAlA tUM aseM mhaNaNe va tyAcA vadha karaNe sArakheca.. For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrImahAbhArata subhASitAni 442 na jAtu vivRtaH kAryaH zatruH sunayamicchatA / / 12 / 105/14 utkRSTa prakAracyA nItIpramANeM vAgUM icchiNAr2yA puruSAneM kevhAMhi ughaDa rItIneM zatrutva karUM naye. 443 na jAnapadikaM duHkhamekaH zocitumarhati / azocanpratikurvIta yadi pazyedupakramam / / 12 / 330 / 15 sarva dezAcyA duHkhAcA ekaTyAneM zoka karaNeM yukta navhe. zoka na karitAM pratikArAcA jara kAMhIM upAya sucalA tara to mAtra aMmalAMta ANAvA. 444 na tattaredyasya na pAramuttaret na taddharedyatpunarAharetparaH / na tatkhanedyasya na mUlamuddharet na taM hanyAdyasya ziro na pAtayet / / 12/140/69 jyAcyA pailatIrAlA poMcatAM yeNAra nAhIM teM tarUna jANyAcyA bharIsa paDUM naye. jeM phirUna koNI ApalyApAsUna hirAvUna gheIla tyAceM haraNa karUM naye. jyAceM mULa upaTUna TAkatAM yeta nAhIM teM khaNUM naye. jyAceM zIra khAlIM pADatAM yeta nAhIM tyAcyAvara prahAra karUM naye. 445 na tatparasya saMdadhyAtpratikUlaM yadAtmanaH / 71 eSa saMkSepato dharmaH kAmAdanyaH pravartate || 13 | 1138 ApalyAlA aniSTa azI jI goSTa tI dusar2yAcyA saMbaMdhAne karUM naye. dharmAceM saMkSipta svarUpa haiM aseM Ahe. yAlA soDUna asalelA to nivvaLa svecchAcAra hoya. 446 na tathA bAdhyate kRSNa prakRtyA nirdhano janaH / yathA bhadrAM zriyaM prApya tayA hInaH sukhaidhitaH // 5/72/29 ( yudhiSThira zrIkRSNAMnA mhaNato ) uttama prakAraceM vaibhava prApta hoUna sukhAMta vADhalelyA manuSyAlA teM vaibhava naSTa jhAleM asatAM jevaDhe duHkha hoteM, tevaDhe mULAMtaca daridrI asalelyA manuSyAlA hota nAhIM. For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 72 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni www nomwww 447 na tathecchanti kalyANAnpareSAM vedituM guNAn / yathaiSAM jJAtumicchanti nairguNyaM pApacetasaH // 5 // 37 // 47 duSTa manuSyAMnA dusar2yAMce doSa jANaNyAcI jazI icchA asate, tazI tyAMce cAMgale guNa samajUna gheNyAcI icchA nasate. 448 na talloke dravyamasti yallokaM pratipUrayet / / samudrakalpaH puruSo na kadAcana pUryate // 139346 jagAMta ase koNateca dravya nAhIM kI, je lokAMnA purUna urela. manuSya hA samudrAsArakhA Ahe. tyAlA kadhIca kAMhIM purata nAhI. 449 na tRptiH priyalAbhe'sti taSNA nAdbhiH prazAmyati / saMprajvalati sA bhUyaH samidbhiriva paavkH||12||18026 priya vastUcA lAbha jhAlyAne tRpti hote ase nAhI. tRSNA ( hAMva, lobha ) hI pANyAne zAMta hota nAhI. samidhAMnI jasA agni, tazI tI [ iSTaprAptIneM ] adhikaca prajvalita hote. 450 na tena sthaviro bhavati yenAsya palitaM shirH| bAlo'pi yaHprajAnAti taM devAH sthaviraM viduH||3|133|11 ekAdyAce kesa pAMDhare jhAle mhaNaje tevaDhyAneM to vRddha jhAlA ase nAhI. vayAne lahAna asalA tarI, jo jJAnI Ahe tyAlAca deva vRddha samajatAta. 451 na tvevAtmAvamantavyaH puruSeNa kadAcana / na hyAtmaparibhUtasya bhUtibhavati zobhanA / / 332 / 58 puruSAne svataHsa kevhAMhi hIna lekhU naye kAraNa, svataHsa hIna mAnaNArAsa uttama prakArace aizvarya prApta hota nAhI. 452 na daridro vasumato nAvidvAnviduSaH sakhA / na zUrasya sakhA klIvaH sakhipUrva kimiSyate // 111319 (drupadarAjA droNAcAryAMnA mhaNato) daridrI hA zrImaMtAcA athavA mUrkha hA vidvAnAcA mitra nasato. zUrAcI nAmardAzI maitrI asaNe zakya nAhI. tara sakhyapUrvaka tUM kAya mAgatosa? For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 453 na dRSTapUrva pratyakSaM paralokaM vidurbudhAH / AgamAMstvanatikramya zraddhAtavyaM bubhUSatA // 12 / 28 / 42 paraloka hA pUrvI koNI pratyakSa pAhilA Ahe aseM zahANe loka samajata nAhIta. paraMtu zAstramArgAce ullaMghana na karitAM utkarSecchu puruSAne tyAviSayIM zraddhA ThevAvI. 454 na devA daNDamAdAya rakSanti pazupAlavat / yaM tu rakSitumicchanti buddhayA saMvibhajanti tam 5 / 35 / 40 deva kAhI ekAdyA gurAkhyApramANe hAtAMta daMDa gheUna koNAce rakSaNa karIta nAhIta. tara jyAce rakSaNa karaNyAcI ta icchA karatAta, tyAlA te uttama prakAracI buddhi detAta. 455 na devairananujJAtaH kazcidbhavati dhArmikaH // 12 / 271 / 49 devAMcI tazI icchA asalyAzivAya koNI dhArmika banata nAhI. 456 na dvitIyasya zirasazchedanaM vidyate kacit / naca pANestRtIyasya yannAstina ttobhym||12||180|29 __ Apale dusareM Doke koNI kApIla kiMvA tisarA hAta toDIla azI kevhAMhi bhIti nasate. kAM kI, je mULAtaca nAhI tyAcI bhIti muLIca nasate. 457 na dharmaH prIyate tAta daandttmhaaphlaiH|| nyAyalabdhairyathA sUkSmaH zraddhApUtaH sa tussyti||14|9099 (dharma uMchavRttIcyA brAhmaNAlA mhaNato ) bAbAre, nyAyAne miLavilelyA ANi zraddheneM pavitra jhAlelyA thoDyAzA dravyAcyA dAnAne dharma jasA saMtuSTa hoto, tasA kevaLa moThe phaLa deNAr2yA dAnAMnI saMtoSa pAvata nAhI. 458 na dharmapara eva syAnna cArthaparamo nrH| na kAmaparamo vA syAtsarvAnseveta sarvadA // 3 // 33 // 39 manuSyAne kevaLa dharmAceMca avalaMbana karUM naye, ekaTyA arthAcyAca pAThImAge lAgU * naye ANi nusatyA kAmAkaDehI sarva lakSya deU naye. paraMtu, [ dharma, artha va kAma ] yA sarvoceM sarvadA sevana karAve. For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 74 sArtha zrImahAbhAratasubhASitAni 459 na nityaM labhate duHkhaM na nityaM labhate sukham // 12 / 25 / 23 koNAlAhi nehamIMca duHkha hota nAhIM, kiMvA nehamIMca sukha hota nAhIM. 460 na nirmanyuH kSatriyo'sti loke nirvacanaM smRtam ||3|27|37 jyAlA apamAnAcI cIDa yeta nAhIM to kSatriya navhe, azI lokAMta mhaNaca Ahe. 461 na pazyAmo'napakRtaM dhanaM kiMcitkacidvayam || 12|8|30 ( arjuna yudhiSThirAlA mhaNato ) dusar2yAlA yatkiMcitahi upadrava na detAM koNAlA kevhAM kAMhIM dhana miLalyAce AmacyA pAhaNyAMta nAhIM. 462 na pUrve nApare jAtu kAmAnAmantamApnuvan // 12 / 177 22 pUrvakALace kiMvA dusare koNatehi loka icchecyA aMtAparyaMta poMcale nAhIMta. 463 na bAhyaM dravyamutsRjya siddhirbhavati bhArata / zArIraM dravyamutsRjya siddhirbhavati vA na vA / / 12 / 13 / 1 ( sahadeva yudhiSThirAlA mhaNato ) bAhya dravyAcA tyAga kelyAneM siddhi prApta hota nasate. zarIrAMta rAhaNAr2yA [ kAmakrodhAdivikArarUpa ] dravyAcA tyAga karUnahi siddhi miLela kA nAhIM hA praznaca Ahe. 464 na buddhirdhanalAbhAya na jADyamasamRddhaye / lokaparyAyavRttAntaM prAjJo jAnAti netaraH || 5|38|33 buddhi asalI mhaNaje dhana miLateM aseM nAhIM, ANi buddhimAMdya asale mhaNaje dAridrya yeteM aseMhi nAhIM. lokavyavahAra hA catura puruSAlAca samajato, itarAMnA nAhIM. 465 na buddhizAstrAdhyayanena zakyaM prAptuM vizeSaM manujairakAle / mUrkho'pi cAmoti kadAcidarthAn kAlo hi kAryaM prati nirvizeSaH || 12/25/6 kALa pratikUla asatAM nusatyA buddhimattene kiMvA zAstrAbhyAsAneM manuSyAlA vizeSasA lAbha hoNeM zakya nAhIM. ulaTa, ekAde veLesa mUrkhAlAsuddhAM kAryAta yaza yete. tasmAt kALa hAca kAryasiddhIcyA bAbatIta sarvAta mahattvAcA Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhArata subhASitAni 466 na brahmacAryadhIyIta kalyANIM na duheta gAm / na kanyodvahanaM gacchedyadi daNDo na pAlayet // 12 / 15 37 jara daMDa lokAMceM saMrakSaNa na karatA tara brahmacA-yAneM adhyayana keleM nasateM. savatsA nUneM dUdha dileM nasateM; ANi mulIneM vivAha karUna ghetalA nasatA. 467 na loke dIpyate mUrkhaH kevalAtmaprazaMsayA / api cApihitaHzvabhre kRtavidyaH prakAzate / / 12 / 287 / 31 lokAMta nusatyA AtmaprauDhIneM mUrkhAceM teja paData nAhIM. paraMtu jo kharA kharA vidvAn Ahe tyAlA ekhAdyA biLAMta koMDUna ThevileM, tarI to camakalyAzivAya rAhaNAra nAhIM. 468 navanItaM hRdayaM brAhmaNasya vAci kSuro nizitastIkSNadhAraH / 75 tadubhayametadviparItaM kSatriyasya vAGnavanItaM hRdayaM tIkSNadhAramiti || 1 / 3 / 123 brAhmaNAce hRdaya loNyAsArakheM maU asateM, paraMtu bolaNyAMta tIkSNa dhArecyA pAjavalelyA vastar2yAsArakhA to kaThora asato. kSatriyAcyA yA donahi goSTI ulaTa asatAta. mhaNaje bolaNeM mRdu paNa hRdaya kaThINa. 469 na vizvasedavizvaste vizvaste nAtivizvaset / vizvAsAdbhayamutpannaM mUlAnyapi nikRntati || 5|38|9 avizvAsU mANasAvara vizvAsa ThevU naye. vizvAsU manuSyAvara dekhIla ati vizvAsa TAkU naye. kAraNa, vizvAsa ThevilyAmuLe jara kAMhIM bhaya utpanna jhAleM, tara teM ApalI pALemuLe khaNUna kADhateM. 470 na vai mAnaM ca maunaM ca sahitau vasataH sadA / ayaM hi loko mAnasya asau maunasya tadviduH || 5|42|44 mAna va mauna hIM sarvadA ekatra rahAta nAhIMta. hA loka mAnAcA asUna paraloka maunAcA Ahe aseM mhaNatAta. ( anna, strI ityAdi bhogAMce ThikANIM jo abhilASa tyAlA 'mAna' aseM mhaNatAta. - ANi brahmAnaMdasukhAcyA prAptIceM jeM kAraNa tyAlA 'mauna' aseM mhaNatAta. ) For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 76 sArtha zrImahAbhAratasubhASitAni 471 na vai zrutamavijJAya vRddhAnanupasevya vA / dharmAyauM vedituM zakyau bRhaspatisamairapi || 5|39|41 zAstra samajUna ghetalyAvAMcUna athavA vRddhAMcA samAgama kelyAvAMcUna dharma va artha yA dona puruSArthAceM jJAna hoNeM bRhaspatIsArakhyA buddhimAn puruSAMnAhi zakya nAhIM. 472 na vai sukhaM prApnuvantIha bhinnAH || 5 | 36 | 56 ApasAMta phuTUna rAhaNArAMnA jagAMta sukha khacita prApta hota nAhIM. 473 na zatrurvazamApanno moktavyo vadhyatAM gataH || 5|38|29 jyAcA avazya vadha kelA pAhije asA zatru hAtAMta sAMpaDalA asatAM soDUna deU naye. 474 na zatrurvivRtaH kAryo vadhamasyAbhikAGkSatA / krodhaM bhayaM ca harSe ca niyamya svayamAtmani // 121103 / 8 zatrUlA ThAra mAraNyAcI icchA karaNAr2yAneM ApalA zatru pragaTa karUM naye, mhaNaje - tyAcyAzIM ughaDa dveSa karUM naye. rAga, bhaya va AnaMda hIM AMtalyAAta dAbUna ThevAvIM. 475 na zreyaH satataM tejo na nityaM zreyasI kSamA || 3 |28|6 sadodita tIvrapaNA zreyaskara nAhIM, taseMca nehamIM saumyapaNAhi kAmAcA nAhIM. * 476 naSTaM samudre patitaM naSTaM vAkyamazRNvati / anAtmani zrutaM naSTaM naSTaM hutamanagnikam ||5|39|42 jeM samudrAMta paDaleM teM naSTa jhAleM. na aikaNAr2yAlA sAMgitalele vAyAM geleM. svecchAcArI mANasAcI vidyA phukaTa gelI. rAkheMta TAkalelI Ahuti vyartha gelI. 477 na saMzayamanAruhya naro bhadrANi pazyati / saMzayaM punarAruhya yadi jIvati pazyati / / 12/140/34 saMkaTAMta sAMpaDalyAvAMcUna manuSyAlA cAMgalyA goSTI prApta hota nAhIMta. paNa saMkaTAMta * sAMpaDalyAnaMtara jara to jivaMta rAhilA tara tyAlA ApaleM kalyANa jhAleleM disUna yeIla. For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 478 na sa kSayo mahArAja yaH kSayo vRddhimAvahet / / kSayaH sa tviha mantavyo yaM labdhvA bahu nAzayet // 5 / 39/7. ( vidura dhRtarASTrAlA mhaNato ) jo kSaya utkarSAlA kAraNa hoto to kharokhara kSaya navhe. jo prApta jhAlA asatAM bahuta nAza karato tyAlAca kSaya mhaNAveM. 479 na sakhyamajaraM loke hRdi tiSThati kasyacit / __ kAlo hyenaM viharati krodho vainaM rahatyuta // 1 / 1317 jagAMta koNAcyAhi aMtaHkaraNAMta snehabhAva kamI na hotAM ekasArakhA TikUna rahAta nAhI. kAlAMtarAne sneha nAhIsA hoto kiMvA krodhAmuLehi naSTa hoto. 480 na sA sabhA yatra na santi vRddhA na te vRddhA ye na vadanti dharmam / nAsau dharmo yatra na satyamasti na tatsatyaM yacchalenAbhyupetam // 5 / 35 / 58 jethe vRddha loka nAhIMta tI sabhA navhe. je dharmAlA anusarUna bhASaNa karIta nAhIta. te vRddha navheta. jyAMta satya nAhIM to dharma navhe. ANi jeM kapaTAne yukta asela teM satyahi navhe. 481 na hAyanairna palitairna vittairna ca bandhubhiH / __RSayazcakrire dharma yo'nUcAnaHsa no mahAn // 12 // 32316 vayomAna, pikalele kesa, dhanadaulata ANi soyaredhAyare yAMce balAvara koNAlA moThepaNA prApta hota nAhI. RSIMnI asA niyama TharavilA kI, jo sAMgavedAceM adhyayana karaNArA tyAlAca AmhI zreSTha samajato. 482 na hi kalyANakRtkazciddagati tAta gacchati // 6 / 3040 (zrIkRSNa sAMgatAta ) bA arjunA, zubha karme karaNArA kevhAMhi duHsthitIprata jAta nAhI. 483 na hi kazcitkSaNamapi jAtu tiSThatyakarmakRt / / 6 / 275 kAhIhi karma na karitAM koNIhi eka kSaNabhara dekhIla rAhU zakata nAhI, For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 484 na hi khallanupAyena kazcidartho'bhisidhyati / sUtrajAlairyathA matsyAnbadhnanti jalajIvinaH // 12 / 203 / 11 upAya kelyAvAMcUna koNateMhi kArya khacita siddha hota nAhI. udAharaNArtha, jalacarAMvara upajIvikA karaNAre loka sutAMce jALe TAkUnaca mAzAMnA gherIta asatAta. '485 na hi jJAnena sadRzaM pavitramiha vidyate // 6 / 28 / 38 kharokhara jJAnAsArakheM pavitra yA jagAMta dusare kAhIca nAhI. 486 na hi daivena sidhyanti kAryANyekena sattama / na cApi karmaNaikena dvAbhyAM siddhistu yogataH // 10 // 2 // 3 [ kRpAcArya azvatthAmyAlA sAMgatAta ) ekaTyA daivAne kiMvA ekaTyA udyogAne kArya siddhIsa jAta nasatAta. paraMtu yA dohoMcyA saMyogAneM koNateMhi kAma sAdhata asateM. 487 na hi pazyAmi jIvantaM loke kaMcidahiMsapA / sattvaiH sattvA hi jIvanti dublaiblvttraaH||12|15|20 ( arjuna yudhiSThirAlA mhaNato ) ahiMsAvRttIne jagAMta jivaMta rAhaNArA koNI disUna yeta nAhI. kharokhara balavAn prANI ApalyAhUna durbala asalelyA prANyAMvara upajIvikA karIta asatAta. 488 na hi pramAdAtparamasti kazcit vadho narANAmiha jIvaloke / pramattamA hi naraM samantAt tyajantyanAzca samAvizanti // 10 / 10 / 19 yA lokI manuSyAMnA besAvadhapaNApekSA adhika ghAtaka aseM kAMhIMca nAhI. besAvadha rAhaNAr2yA manuSyAlA sarva prakAracI saMpatti soDUna jAte, ANi tyAcyAvara saMkaTeM mAtra kosaLatAta. For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrImahAbhArata subhASitAni - 489 na hi prANAtmiyataraM loke kiMcana vidyate / 79 tasmAddayAM naraH kuryAdyathAtmani tathA pare ||13|116 / 12 mRtyulokIM prANApekSAM priyatara aseM kAMhIMca nAhIM. yAstava, manuSyAneM svataH pramANeMca * dusar2yAviSayIM kaLakaLa bALagUna dayA karAvI. : 490 na hi buddhayAnvitaH prAjJo nItizAstravizAradaH / nimajjatyApadaM prApya mahatIM dAruNAmapi / / 12:138|40 nItizAstranipuNa, buddhimAn, catura puruSa kevaDhehi moTheM bhayaMkara saMkaTa prApta jhAleM tarI tyAMta buDUna jAta nAhIM. 491 na hi vairaM mahAtmAno vivRNvantyapakAriSu / zanaiH zanairmahArAja darzayanti sma te balam || 12|157/10 ( bhaSma yudhiSThirAlA mhaNatAta ) thora loka ApalA apakAra karaNAr2yAviSayIMceM vaira ekadama pragaTa karIta nAhIMta. tathApi haLU haLU ApaleM sAmarthya dAkhavilyAvAMcUna te rahAta nAhIMta. : 492 na hi vairAgnirudbhUtaH karma cApyaparAdhajam / zAmyatyadagdhvA nRpate vinA hyekatarakSayAt / / 12 / 139/46 ( pUjanI pakSINa brahmadatta rAjAlA mhaNate ) vairarUpI agni ekadAM utpanna jhAlA mhaNaje to dagdha kelyAvAMcUna zAMta hota nAhIM. ANi aparAdhajanya pAtaka dohoMtUna ekAcA kSaya kelyAvAMcUna nAza pAvata nAhIM. 493 na hi vairANi zAmyanti dIrghakAladhRtAnyapi // 5/72 62 vaira dIrgha kAlaparyaMta dhAraNa keleM tarI suddhA nAhIMseM hota nAhIM. 494 na hi zauryAtparaM kiMcit // 12/99/18 zauryApekSAM zreSTha kAMhIMca nAhIM. 495 na hi saMcayavAnkazcidRzyate nirupadravaH || 3|2|48 koNIhi saMcayI puruSa upadravarahita asalyAce dRSTotpattIsa yeta nAhIM. 496 na hi sarvatra pANDityaM sulabhaM puruSeNa vai || 3 |28|27 manuSyAcI akkala sarva bAbatIta cAlaNeM khacita sopeM nAhIM. For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 497 nahIdRzamanAyuSyaM loke kiMcana vidyate / __ yAdRzaM puruSasyeha paradAropasevanam // 13 // 104 / 21 kharokhara, parastrIgamanAitakeM puruSAcyA AyuSyAcI hAni karaNAre jagAMta dusareM kAMhIM nAhIM. 498 na hRSyatyAtmasaMmAne nAvamAnena tapyate / gAGgo hada ivAkSobhyo yaH sa paNDita ucyate // 5 / 33 / 26 ___ ApalA sanmAna jhAlA asatAM jo AnaMda mAnIta nAhI, apamAna jhAlA asatAM kaSTI hota nAhI, ANi gaMgecyA DohApramANe jyAcI zAMti kevhAhI DhaLata nAhI tyAlA paMDita mhaNatAta. 499 na hyanADhyaH sakhAvyasya // 1 / 131 / 69 daridrI zrImaMtAcA mitra nasato. 500 na hyanuptaM prarohati // 13 // 163 / 11 peralyAvinA ugavata nAhI. 501 na hyAtmanaH priyataraM kiMcidbhUteSu nizcitam // 117 / 27. prANimAtrAlA svataHpekSA priya kAMhIMca nAhI he nizcita hoya. 502 na hyAtmastavasaMyuktaM vaktavyamanimittataH // 113413 AtmastutIne yukta ase bhASaNa kAraNAvAMcUna karUM naye. 503 na hyutthAnamRte daivaM rAjJAmartha prasAdhayet // 12 // 56 / 14 udyogAvAMcUna nusate daiva rAjAMce manoratha siddhIsa neNAra nAhI. 504 na hRte'rthena vartete dharmakAmAviti shrutiH|| 12 // 16712 arthAlA (dravyAlA ) soDUna dharma va kAma he puruSArtha rahAta nAhIta azI zruti Ahe. 505 nAkAro gRhituM zakyo bRhaspatisamairapi // 712 / 14 manAMtIla hetu chapaviNe bRhaspatIsArakhyAMnAhi zakya nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 506 nAkAlato mriyate jAyate vA nAkAlato vyAharate ca bAlaH / nAkAlato yauvanamabhyupaiti nAkAlato rohati bIjamuptam // 12 / 25 / 11 veLa AlyAzivAya koNI marata nAhI kiMvA janmAlA yeta nAhI. yogya kALa AlyAvAMcUna lahAna mUla bolUM lAgata nAhI. yogya kALAzivAya koNAsa tAruNyAvasthA prApta hota nAhI. ANi peralalele bI akAlI ugavata nAhI. 507 nAkRtAtmA vedayati dharmAdharmavinizcayam // 3215 / 18 manonigraha kelyAzivAya dharma koNatA, adharma koNatA yAce nizcita jJAna hota nAhI. 508 nAkRtvA labhate kazcit kiMcidatra priyApriyam 12 / 298130 kAhI tarI kelyAzivAya yA lokI koNAlAhi kAhI sukhaduHkha prApta hota nAhI. 509 nAgAminamanartha hi pratighAtazatairapi / zaknuvanti prativyohumRte buddhibalAnarAH // 12 / 227132 zekaDoM prakArace upAya kele tarI manuSyAMnA buddhisAmarthya asalyAvAMcUna bhAvI anarthAcA pratikAra karitAM yeNe zakya nAhI. 510 nAmataH kIrtirastIha na vittaM na punaH prajAH / indro vRtravadhenaiva mahendraH samapadyata // 12 / 15 / 15 zatracA vadha na karaNAr2yA rAjAlA yA lokI kIrti lAbhaNAra nAhIM, dhana miLaNAra nAhI ANi tyAcI prajAhi surakSita rAhaNAra nAhI. iMdra suddhAM vRtrAsurAcA vadha karUnaca maheMdrapadavIlA pocalA. 511 nAcchitvA paramamANi nAkRtvA karma dAruNam / nAhatvA matsyaghAtIva prApnoti mahatIM zriyam 12114050 zatrUcyA marmasthAnAMvara ghAva ghAtalyAzivAya, bhayaMkara parAkrama gAjavilyAzivAya, ANi mAse mAraNAr2yA koLyApramANe hattyA kelyAzivAya moThyA lakSmIcA ( rAjalakSmIcA ) lAbha hoNAra nAhI. ma. bhA.6 For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 512 nAtaH pApIyasIM kAMcidavasthAM zambaro'bravIt / __ yatra naivAdya na prAtarbhojanaM prati dRzyate // 5/72 / 22 AjacyA athavA udyAMcyAhi annAcI tajavIja jyA avasthemadhye dRSTIsa paData nAhI, tyA avasthepekSA koNatIhi avasthA adhika duHkhadAyaka nAhI, aseM zaMbarAnehi sAMgitale Ahe. 513 nAtmacchandena bhUtAnAM jIvitaM maraNaM tathA / nApyakAle sukhaM prApyaM duHkhaM vApi yadUttama // 5 / 72 / 50 (yudhiSThira zrIkRSNAlA mhaNato ) he yaduzreSThA, prANyAMnA ApalyA icchepramANe janma kiMvA maraNa yeta nAhI. taseMca, sukha kAya kiMvA duHkha kAya, akAlI prApta hota nasate. 514 nAtmacchidraM ripurvidyAdvidyAcchidraM parasya tu / gRhetkarma ivAGgAni rakSedvivaramAtmanaH // 12 // 140 / 24 Apale marmasthAna zatrUlA samajU deU naye. ApaNa mAtra zatrUce marmasthAna zodhUna kADhAveM. kAsava jyApramANe Apale sarva avayava ApalyA zarIrAMtaca daDavUna ThevateM tyApramANe rAjyAcI sarva aMgeM gupta rAkhAvI. ANi ApalyA chidrAMviSayI japUna asAveM. 515 nAtyantaM guNavatkiMcinna cApyatyantanirguNam / ubhayaM sarvakAryeSu dRzyate sAdhvasAdhu vA // 12 / 15 / 50 sarvasvI guNasaMpanna ase kAhI nAhI. ANi sarvathA guNahInAha kAhI nAhI. sarva goSTIMta bareM va vAITa hI donahi asalelI disUna yetAta. 516 nAdezakAle kiMcitsyAddezakAlau pratIkSatAm // 3 // 28 // 32 dezakAla anukUla nasatAM kAMhI hoNAra nAhI. yAstava, dezakAlAkaDe najara dyAvI. 517 nAdhano dharmakRtyAni yathAvadanutiSThati / dhanAddhi dharmaH sravati zailAdabhi nadI yathA // 12 / 8 / 23 ___ dravya nasatAM dharmakRtye yathAsAMga karitAM yeta nAhIta. parvatApAsUna jazI nadI, tasA dravyApAsUna dharma utpanna hoto. For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 518 nAdharmazcarito rAjansadyaH phalati gauriva / zanairAvaya'mAno hi karturmUlAni kRntati // 1 / 802 (zukrAcArya vRSapAlA mhaNatAta.) he rAjA, keleleM pApa gAIpramANe tAbaDatoba phala deta nAhI. paraMtu te punaH punaH kele jAUna haLUhaLU kAcI pALe muLe khaNUna kADhate. 519 nAdharmo vidyate kazcicchatrUnhatvAtatAyinaH / adhaya'mayazasyaM ca zAtravANAM prayAcanam // 5 / 321 AtatAyI azA zatrUnA ThAra mAralyAne kasalAhi adharma hota nAhI. paraMtu zatrUjavaLa yAcanA karaNe he mAtra dharmAviruddha asUna kIrtIlA kALimA lAvaNAre Ahe. 520 nAnyatra vidyAtapasornAnyatrendriyanigrahAt / nAnyatra lobhasaMtyAgAcchAntiM pazyAmi te'nagha // 5/36.51 (vidura dhRtarASTrAlA mhaNato) he niSpApa rAjA, vidyA va tapa yAMcyAvAMcUna, iMdriyanigrahAvAMcUna, ANi lobhAcA sarvathA tyAga kelyAvAMcUna tulA zAMti prApta hoNyAcA anya mArga disata nAhI. 521 nAnyaddaHkhataraM kiMcillokeSu pratibhAti me / arthavihInaH puruSaH paraiH saMparibhUyate // 3 // 193 / 20 (vakamuni iMdrAlA mhaNatAta ) loka dravyahIna puruSAcA sarva prakAre apamAna karatAta, yApekSA adhika duHkhadAyaka goSTa jagAta dusarI koNatIhI asela, ase malA vATata nAhI. 522 nAparAdho'sti nArINAM nara evAparAdhyati / savekAyoparAdhyatvAnnAparAdhyanti cAGgannAH 12 / 266140 striyAMce pAUla kumArgAkaDe vaLaNyAcyA kAmI striyAMcA kAhIeka aparAdha nAhI. yA kAmI puruSa hAca sarvasvI doSI asato. azA prakAracyA sarva bAbatIta pahilI AgaLIka puruSAkaDUna hota asalyAmuLe strIvargAkaDe doSa yeta nAhI. 523 nApRSTaH kasyaciDhyAnApyanyAyena pRcchataH / jJAnavAnapi medhAvI jaDavatsamupAvizet // 12 / 28735 koNI prazna na karitAM kiMvA anyAyAne prazna kelA asatAMhI zahANyA manuSyAne uttara deU naye. tara tyAsa tyA goSTIce jJAna asUnahi tyAne ajANatyApramANe gappa basAve. For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni . 524 nApApyaM tapasaH kiMcit / / 12 / 295 / 23 tapAlA aprApya ase kAhIca nAhI. 525 nAprApyamabhivAJchanti naSTaM necchanti zocitum / Apatsu ca na muhyanti narAH paNDitabuddhayaH // 5 // 33 // 33 __ vicArI loka aprApya vastUcA abhilASa dharIta nAhIta, gelelyAcA zoka karIta nAhIta, ANi aDacaNIcyA prasaMgI bhAMbAvUna jAta nAhIta. 526 nAbhIto yajate rAjannAbhIto dAtumicchati / nAbhItaH puruSaH kazcitsamaye sthAtumicchati // 12 / 15 / 13 (arjuna yudhiSThirAlA mhaNato ) rAjA, [ daMDAcI ] bhIti asalyAzivAya koNI yajJA karIta nAhI, bhIti vATalyAzivAya koNAlA dAna karaNyAcI icchA hota nAhI, ANi bhIti vATalyAzivAya koNI manuSya kelelA karAra pALU icchita nAhI. 527 nAmarSa kurute yastu puruSaH so'dhamaH smRtaH // 2 / 5017 jyA puruSAlA dusar2yAne apamAna kelA asatAM krodha yeta nAhI, to adhama samajAvA. 528 nA'mRtasya hi pApIyAnbhAryAmAlabhya jIvati // 4.17/15 [ kIcakAneM apamAna kelA asatAM draupadI saMtapta hoUna pAMDavAMsa mhaNate.] jivaMta puruSAcyA bhAryecA apamAna karaNArA pApI kadApi jivaMta rAhU zakaNAra nAhI ! 529 nAyamatyantasaMvAso labhyate jAtu kenacit / api svena zarIreNa kimutAnyena kenacit // 12 / 28 / 52 koNAsahi khudda ApalyA zarIrAcAsuddhA sahavAsa anaMta kALaparyaMta lAbhata nAhI. maga itara vastUMcI kathA kAya ? 530 nAyaM parasya sukRtaM duSkRtaM cApi sevate / karoti yAdRzaM karma tAdRzaM pratipadyate // 12 // 290122 hA jIvAtmA dusar2yAce sukRta kiMvA duSkRta bhogIta nAhI. tara svataH jyA prakArace karma karato tyAprakArace phaLa bhogato. For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 531 nArabhetAnyasAmarthyAtpuruSaH kAryamAtmanaH / matisAmyaM dvayonAsti kAryeSu kurunandana // 2 // 56 / 8 manuSyAne dusar2yAcyA sAmarthyAvara avalaMbUna rAhUna Apale kArya hAtI gheU naye, kAraNa ekAca kAryAviSayI doghAMce mata sArakhe nasate. 532 nAlaM sukhAya suhRdo nAlaM duHkhAya zatravaH / na ca prajJAlamAnAMna sukhAnAmalaM dhanam // 12 // 174 / 29 mitra asale mhaNUna te sukha deU zakatAta ase nAhI, va zatru asale mhaNUna te duHkha deU zakatAta aseMhi nAhIM, buddhIcyA yogAne dravyaprApti hoteca ase nAhI, va dravyAcyA yogAne sukha hoteca aseMhi nAhI. 533 nAlasAH prApnuvantyarthAnna klIvA nAbhimAninaH / naca lokaravAdbhItAna vai zazvatpratIkSiNaH // 12 // 140123 ALazI, durbaLa, garviSTha, lokApavAdAlA bhiNAre, ANi nehamI vATa pahAta rAhaNAre dIrghasUtrI azAMnA iSTaprApti hota nAhI. 534 nAvaM na zakyamAruhya sthale viparivartitum / tathaiva rathamAruhya nApsu caryA vidhIyate // 14 // 50 // 30 nAveta basUna jaminIvara ikaDe tikaDe hiMDatAM yeNe zakya nAhI. ANi rathAMta basUna pANyAvara cAlatA yeNAra nAhI. 535 nAzrotriyaH zrotriyasya nArathI rathinaH sakhA / nArAjA pArthivasyApi sakhipUrva kimiSyate // 1 / 13 / 11 (drupada rAjA droNAcAryAMnA mhaNato ) vedavettyA brAhmaNAcA mitra veda na jANaNArA nasato. rathAMtUna laDhaNA-yA yoddhayAcA mitra tyAcyAcasArakhA asato. rAjAcA mitra rAjAca asato. pUrvIcyA maitrIlA kAya karAvayAceM ? 536 nAsato vidyate bhAvo nAbhAvo vidyate sataH / ubhayorapi dRSTo'ntastvanayostattvadarzibhiH // 62616 jeM mULAMtaca nAhI te astitvAta yeNe zakya nAhI, ANi je Ahe te nAhIse hoNe zakya nAhI. asA dohoMcyA khar2yA svarUpAcA nirNaya tattvadarzI puruSAMnI TharavilA Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 86 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 537 nAsamyakkatakArI syAdapramattaH sadA bhavet / kaNTako hyapi duzchinno vikAraM kurute ciram // 12 / 140/60 niSkALajIpaNAne kAMhIM karUM naye. nehamIM sAvadha asAveM. kAraNa ekAdA kAMTAsuddhAM jara ayogya rItIneM tuTalA tara to puSkaLa kALaparyaMta vikAra utpanna karato. 538 nAsti jAtyA ripurnAma mitraM vApi na vidyate / sAmarthyayogAjjAyante mitrANi ripavastathA / / 12 / 140/51 nasato kiMvA mitrahi nasato. sAmarthyAcyA yogAneM kharokhara janmataHca koNI zatru mitra ANi zatru he hota asatAta. 539 nAsti bhAryAsamaM kiMcinnarasyArtasya bheSajam / / 12 / 144|15 Arta puruSAlA bhAryesArakhe dusareM auSadha nAhIM. 540 nAsti bhAryAsamo bandhurnAsti bhAryAsamA gatiH / nAsti bhAryAsamo loke sahAyo dharmasaMgrahe // / 12 / 144 / 16 bhAryesArakhA mitra nAhIM, bhAryesArakhA AsarA nAhIM. yA lokIM bhAryesArakhA dharmAnuSThAnAMta sAhAyya karaNArA koNI nAhIM. 541 nAsti mAtRsamA cchAyA nAsti mAtRsamA gatiH / nAsti mAtRsamaM trANaM nAsti mAtRsamA priyA / / 12/266 / 31 mAtesArakhI sAMvalI nAhIM, mAtesArakhI gati nAhIM, mAtesArakheM chatra nAhIM. mAtesArakhI priya koNI nAhIM. 542 nAsti vidyAsamaM cakSurnAsti satyasamaM tapaH / nAsti rAgasamaM duHkhaM nAsti tyAgasamaM sukham / / 12 / 329/6 vidyesArakhA anya netra nAhIM. satyAsArakhe tapa nAhIM. viSayavAsanesArakheM duHkha nAhIM, ANi tyAgAsArakheM sukha nAhIM. For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 543 nAsti vai jAtitaH zatruH puruSasya vizAMpate / yena sAdhAraNI vRttiH sa zatrurnetaro janaH // 2 / 55 / 15 (duryodhana dhRtarASTrAlA mhaNato ) rAjA, janmataHca koNI manuSya dusar2yA manuSyAcA zatru nasato. ApalyA sArakhIca jyAcI upajIvikA asela toca ApalA zatru; dusarA koNI nAhI. 544 nAsti satyasamo dharmo na satyAdvidyate param / na hi tIvrataraM kiMcidanRtAdiha vidyate // 1174 / 105 satyAparatA dharma nAhI, satyApekSA zreSTha kAhI nAhI. asatyApekSA adhika bhayaMkara aseM jagAMta kAMhIMca nAhI. 545 nAsthAne prakriyA kSamA / / 12 / 119 / 3 asthAnI bahumAna karaNe yogya navhe. 546 nAhaM rAjyaM bhavadattaM bhoktumicchAmi pArthiva / bAhuvIyArjitaM rAjyamaznIyAmiti kAmaye / / 12|74 / 18 [ mucukuMda kuberAlA mhaNato ] tujhyAkaDUna dAna miLAlele rAjya bhogaNyAcI mAjhI icchA nAhI. svataHcyA bAhubalAne miLavUna tyAcA upabhoga ghyAvA aseM mI icchito. 547 nAhnA pUrayituM zakyA na mAsaibharatarSabha / apUyo pUrayanicchAmAyuSApi na shkryaat||12||1714 vAsanecI tRpti ekA divasAne kiMvA kAhI mahinyAMnIhi hoNe zakya nAhI. vAsanA hI 'apUrya ' asUna ticI pUrti karaNe sabaMdha AyuSya kharcuna suddhAM zakya nAhI. 548 nikRtyA nikRtiprajJA hantavyA iti nishcyH| na hi naikRtikaM hatvA nikRtyA pApamucyate / / 3 / 52 / 22 kapaTabuddhi zatrUcA kapaTAneca vadha kelA pAhije asA siddhAMta Ahe. kapaTI zatrUcA kapaTAne vadha kelA asatA tyAlA pApa mhaNata nAhIta. For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 88 sArtha zrImahAbhAratasubhASitAni 549 nityaM yastu sato rakSedasatazca nivartayet / sa eva rAjA kartavyastena sarvamidaM dhRtam || 12|78|44 jo nehamIM sajjanAMceM pAlana karIla ANi durjanAMnA ghAlavUna deIla tyAlAca rAjA karAve. tyAcyAca AzrayAneM sarva vizva asateM. 550 nityaM rakSitamantraH syAdyathA mUkaH zaracchikhI / / 12 / 120/7 jyApramANe mora hA zarahatUMta mauna dhAraNa karato, tyApramANeM rAjAneM ApalI masalata nehamIM gupta rAkhAvI. 551 nityaM vizvAsayedanyAn / pareSAM tu na vizvaset / / 12 / 138 / 195 ApalyAviSayIM dusar2yAMcyA manAMta nehamIM vizvAsa utpanna karAvA. ApaNa mAtra dusar2yAMvara vizvAsa ThevU naye. 552 nityamudyatadaNDasya bhRzamudvijate naraH / tasmAtsarvANi bhUtAni daNDenaiva prasAdhayet || 12 | 14018 daMDazakti nehamIM sajja asalI mhaNaje loka phAra vacakUna asatAta. yAstava rAjAneM sarva prANyAMnA daMDazaktIcyA yogAneMca ApalyA tAbyAMta ThevAve. 553 nityaM buddhimato'pyarthaH svalpako'pi vivardhate / dAkSyeNa kurvataH karma saMyamAtpratitiSThati / / 12 / 139 / 88 buddhimAn puruSAjavaLa AraMbhIM agadI thoDe dravya asale tarI teM nehamIM vADhata jAteM. dakSateneM, ekAgrateneM udyoga karaNArAce kArya pakke hoteM. 554 nimeSamAtramapi hi vayo gacchanna tiSThati / svazarIreSvanityeSu nityaM kimanucintayet // 12 / 330/22 AyuSya ekasArakheM cAlaleM asUna eka paLabharasuddhAM thAMbata nAhIM. svataHceM zarIraca jetheM azAzvata, tetheM koNatI vastu zAzvata mhaNUna samajAvayAcI ? 555 niyantA cenna vidyeta na kazciddharmamAcaret ||4|68 / 45 niyamana karaNArA koNI nasela tara koNIhi dharmApramANeM vAgaNAra nAhIM.. For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir wwwwwwwwwwwwwrrmwar sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 556 nirIho nAznute mahat // 5 / 133334 kAhIeka udyoga na karaNAr2yA puruSAlA moThepaNA prApta hota nAhI. 557 nirmanyuzcApyasaMkhyeyaH puruSaH klIbasAdhanaH // 5 / 133 // 6 jyAlA kadhI rAga yeta nAhI asA nAmarda puruSa koNAcyA khisagaNatIta nasato. 558 nirvano vadhyate vyAghro niyAghraM chidyate vanam / tasmAdvayAghro vanaM rakSedvanaM vyAghraM ca pAlayet // 5 / 29 / 55 vana nasela tara vAghAMcA vadha hota asato, ANi jyAMta vAgha nAhIM teM vanahi lokAMkaDUna toDale jAte. yAstava vAghAne vanAce rakSaNa karAve, ANi vanAneMhi vAghAceM pAlana karAveM. 559 nizcayaH svArthazAstreSu vishvaasshcaasukhodyH||12||139|70 nItizAstrAcA asA siddhAMta Ahe kI, vizvAsa hA sarva duHkhAMce utpattisthAna Ahe. 560 nizcitya yaH prakramate nAntarvasati karmaNaH / avandhyakAlo vazyAtmA sa vai paNDita ucyte||5|33|24 prathama nizcaya kelyAvaraca jo kArya hAtI gheto, kArya hAtI ghetalyAvara te pAra paDalyAvAMcUna jo svastha basata nAhI, jo ApalA veLa phukaTa ghAlavIta nAhI ANi jyAce mana svAdhIna Ahe tyAlA paMDita ase mhaNatAta. 561 niSevate prazastAni ninditAni na sevate / anAstikaH zraddadhAna etatpaNDitalakSaNam // 5 / 33 / 16 jo prazasta karmAce AcaraNa karato, niMdya karmApAsUna dUra rAhato [ punarjanma, paraloka ityAdikAMviSayIM ] Astikyabuddhi dhAraNa karato, ANi [guru, vedavAkya ityAdIvara ] vizvAsa Thevato to paMDita hoya. For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 90 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 562 naikamicchedagaNaM hitvA syAcadanyataragrahaH / yastveko bahubhiH zreyAnkAmaMtena gaNaM tyjet||12|83|12 zreyaso lakSaNaM caitadvikramo yasya dRzyate // 12 / 83313 samudAyAlA soDUna [ rAjAneM ] ekAca manuSyAcI icchA karUM naye; va ekAcAca aMgIkAra karaNe avazya asalyAsa, jo ekaTA itara puSkaLAMpekSA zreSTha asela, tyAcA svIkAra karUna samudAyAcA khuzAla tyAga karAvA. kAraNa, jyA pakSAMta jAsta parAkrama asela to svIkAraNe he kalyANAce lakSaNa Ahe. 563 naivAsya kazvidbhavitA nAyaM bhavati kasyacit / / pathi saGgatamevedaM dArabandhusuhRjjanaH / / 12 / 28 / 39 hyA jIvAtmyAcA koNI nAhI ANi hA koNAcA nAhI. strI, itara nAtalaga va iSTa mitra yAMcA sahavAsa hA kevaLa rastyAMtIla bheTIsArakhA Ahe. 564 naivAhitAnAM satataM vipazcitaH kSaNaM pratIkSantyapi durbalIyasAm / vizeSato'rInvyasaneSu paNDito nihatya dharma ca yazazca vindate // 89071 zatra durbaLa jhAle mhaNaje zahANe loka kevhAMhi tyAMcA nAza karaNyAlA kSaNabharadekhIla vilaMba lAvIta nAhIta. zatrUcA vadha karaNeM to vizeSekarUna to saMkaTAMta asatAMnAca kelA pAhije. zahANyAne azAca sthitIta zatrUcA nAza kelyAsa tyAjakaDUna dharmAcaraNa hoUna zivAya tyAsa kIrtihi prApta hote. 565 nodakaklinnagAvastu snAta ityabhidhIyate / sasnAtoyo damastrAtaH sa bAhyAbhyantaraH shuciH||13|1089 pANyAne AMga bhijavileM mhaNaje snAna kele ase mhaNata nAhIta. jyAne iMdriyadamanarUpa udakAMta snAna keleM toca kharokhara 'snAta' jhAlA. to aMtarbAhya zucirbhUta jhAlA. 566 nyAyAgatasya dravyasya boddhavyau dvaavtikrmau| apAtre pratipattizca pAtre cApratipAdanam // 5 // 33 // 59 nyAyAne miLAlelyA dravyAce dona durupayoga jANAve. eka, apAtrI dAna karaNe. va dusarA, satpAtrI na karaNe. For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni mmmmmmmmmmmmmmmmmm 567 pakAnAM hi vadhe mUta vajrAyante tRNAnyuta / / 7 / 11 / 48 pakva jhAlelyAMcA vadha karaNyAcyA kAmI tRNAcAsuddhA vajrAsArakhA upayoga hoto. 568 paJcame'hani SaSThe vA zAkaM pacati sve gRhe / anRNI cApravAsI ca sa vAricara modate // 3 / 313 / 115 (yudhiSThira yakSAlA mhaNato) pAMcavyA athavA sahAvyA divazI kA hoInA, jo, svataHce gharIca asela to bhAjIpAlA ukaDUna khAto, jyAlA koNAce deNe nAhI, ANi jyAlA pravAsa karAvA lAgata nAhI to, he yakSA, AnaMdAne rAhato. 569 paJcendriyasya matyasya chidraM cedekamindriyam / . tato'sya sravati prajJA dRteH pAtrAdivodakam / / 5 / 33 / 77 manuSyAcyA pAMca iMdriyAMpaikI ekAdeM jarI tAbyAta nasela tarI tyAcyA dvAreM, bhAMDyAMtIla pANI bhokAMtUna gaLUna jAve tyApramANe, tyAcI buddhi naSTa hote. 570 paThakAH pAThakAzcaiva ye cAnye zAstracintakAH / srvevysninomukhaayHkriyaavaanspnndditH||3||313|110 zikaNAre va zikaviNAre taseca itara je koNI zAstrAviSayI vicAra karatAta te sarva abhAgI, mUrkha Aheta. jo kAhI tarI karUna dAkhavito toca kharA zahANA. 571 paNDitena viruddhaH san dUrastho'smIti nAzvaset / dIghaubuddhimato bAhU yAbhyAM hiMsati hisitH||12|14068 paMDitAzI virodha AlA asatAM, ApaNa tyAcyApAsUna dUra Aho ase samajUna nirbhayapaNe rAhUM naye. kAraNa buddhimAn puruSAce bAhU [ disaNyAMta jevaDhe disatAta tevaDhe nasUna te ] phAra lAMba asatAta, va tyAlA pIDA dilyAsa tyAMcyA yogAneM to pIDA deNAr2yAMcA vadha karato. 572 patitaH zocyate rAjannidhanazcApi zocyate / vizeSaM nAdhigacchAmi patitasyAdhanasya ca // 12 / 8 / 15 ( arjuna yudhiSThirAlA mhaNato) rAjA, loka pAtakI manuSyAcyA saMbaMdhAneM haLahaLatAta ANi nirdhanAcyA saMbaMdhAneMhi haLahaLatAta. malA tara mahApAtakI ANi daridrI yAMcyAmadhye kAhIM bheda disata nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 92 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 573 patirhi devo nArINAM patibandhuH ptirgtiH| patyA samA gatinAsti daivataM vA yathA ptiH||13||146|55 pati hAca striyAMcA deva, pati hAca vAMdhava, ANi pati heca AzrayasthAna, striyAMnA patIsArakhI gati nAhI, pati hA kharokhara devAsamAna hAya. 574 patraM puSpaM phalaM toyaM yo me bhaktyA prayacchati / tadahaM bhaktyupahRtamaznAmi prayatAtmanaH / / 6 / 33 / 26 (bhagavAn zrIkRSNa arjunAlA sAMgatAta ) pAna, phUla, phaLa kiMvA nusate pANI suddhAM jo malA ( paramezvarAlA ) bhaktipUrvaka arpaNa karato, tyA zuddha aMtaHkaraNAcyA manuSyAce bhaktIne arpaNa kelele mI svIkArIta asato.. 575 paraM viSahate yasmAttasmAtpuruSa ucyate // 5 // 133335 zatrUcA parAjaya karato mhaNUna puruSa mhaNatAta. 576 paraM kSipati doSeNa vartamAnaH svayaM tathA / ___ yazca krudhyatyanIzAnaH sa ca mUDhatamo naraH // 5 // 33 // 37 jo doSa svataHce ThikANI Ahe tyAca doSAbaddala jo dusar2yAlA nAve Thevato, taseMca AMgIM sAmarthya nasatAM jo rAgAvato to manuSya parAkASThecA mUrkha hoya. 577 paraneyograNIryasya sa mArgAnpratimuhyati / panthAnamanugaccheyuH kathaM tasya padAnugAH // 2 / 55 / 4 jyAcA puDhArI dusar2yAcyA taMtrAne cAlaNArA asato, tyAcA svataHcAca mArga cukato. maga ANakhIhi tyAcyA mAgUna jANArAMnA yogya mArga kasA sAMpaDAvA ? 578 paravAcyeSu nipuNaH sarvo bhavati sarvadA / .. AtmavAcyaM na jAnIta jAnannapi ca muhyati // 845144 dusa-yAce doSa kADhaNyAMta sarvajaNa pravINa asatAta. koNAlAhI svataHcA doSa mAtra samajata nAhIM; ANi samajalA tara umajata nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni Annnnnnnnnnnn~ 579 paritrANAya sAdhUnAM vinAzAya ca duSkRtAm / dharmasaMsthApanArthAya saMbhavAmi yuge yuge // 6 / 28 / 8 (zrIkRSNa mhaNatAta) sajjanAMce saMrakSaNa karaNyAsAThI, duSTAMce nirdalana karaNyAsAThI, ANi dharmAcI saMsthApanA karaNyAsAThI yugAyugAMcyA ThikANI mI ( paramezvara ) avatAra gheta asato. 580 parjanyaH parvate varSan kiM nu sAdhayate phalam / kRSTa kSetre tathA varSan kiM na sAdhayate phalam // 10 / 2 / 5 pAUsa DoMgarAvara puSkaLa paDalA tarI tyApAsUna koNate phaLa miLaNAra ? toca nAMgaralelyA zetAMta paDalA tara koNate phaLa miLaNAra nAhI ? 581 parjanyanAthAH pazavo rAjAno mantrivAndhavAH / patayo bAndhavAH strINAM brAhmaNA vedbaandhvaaH||5||34||38 parjanya hA pazUcA bAMdhava ( hitakartA ) hoya. rAjAMcA bAMdhava pradhAna. striyAMcA bAMdhava pati, ANi brAhmaNAMcA bAMdhava veda hoya. 582 paryanzayyA bhUmizca samAne yasya dehinaH / zAlayazcakadannaM ca yasya syAnmukta eva sH||12|288|34 palaMgAvara pahuDaNe va jaminIvara paDaNe hI donahi jyAlA sArakhIMca vATatAta, taseMca uMcI pakvAnna ANi kadanna jyAlA sArakheca to muktaca hoya. 583 pAtre dAnaM svalpamapi kAle dattaM yudhiSThira / manasA hi vizuddhena pretyAnantaphalaM smRtam // 3259 / 34 ( vyAsamuni mhaNatAta ) he yudhiSThirA, yogya ThikANI yogya veLI zuddha manAne kelele dAna atyalpa jarI asale, tarI tyApAsUna maraNottara moThe phaLa miLateM.. 584 pAnamakSAstathA nAryoM mRgayA gItavAditam / etAni yuktyA seveta prasaGgohyatra dossvaan||12||14026 __ madya, jugAra, tyAcapramANe striyA, mRgayA ANi gANe bajAvaNe yAMce japUna sevana karAveM. kAraNa, yAMcI caTaka lAgaNe phAra vAITa. For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 94 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrImahAbhAratasubhASitAni 585 pApAnAM viddhyadhiSThAnaM lobhameva dvijottama / 3 / 207/58 ( dharmavyAdha brAhmaNAlA mhaNato ) he dvijazreSThA, sarva pApAMce AzrayasthAna lobha heca Ahe aseM jANa. 586 pApebhyo hi dhanaM dattaM dAtAramapi pIDayet / tasmAddharmArthamanRtamuktvA nAnRtabhAgbhavet || 8|69/65 duSTAMnA dhana miLU dileM asatAM tyApAsUna deNArAlAsuddhAM pIDA hote. [ mhaNUna corAlA dhana koTheM Ahe heM sAMgaNyApekSAM khuzAla khoTeM sAMgAveM. ] mhaNUna dharmAsAThI khoTeM bolaleM asatAM khoTeM bolaNyAce pApa lAgata nAhIM. 587 pitA rakSati kaumAre bhartA rakSati yauvane / putrAzca sthAvire bhAve na strI svAtantryamarhati // 13 | 46 / 14 strIceM kuMvArapaNIM bApa rakSaNa karito, taruNapaNIM pati rakSaNa karito, ANi vRddhapaNa - mulage rakSaNa karitAta. evaMca, strI hI svAtaMtryAlA pAtra nAhIM. 588 pitrA putro vayaHstho'pi satataM vAcya eva tu / yathA syAdguNasaMyuktaH prApnuyAca mahadyazaH || 1 |42|4 mulagA moThA jhAlA asalA, tarI muddhAM to sadguNI vhAvA ANi tyAlA uttama prakAraceM yaza lAbhAveM, mhaNUna bApAneM tyAlA tazA prakAracA upadeza karAvA. 589 pivantyevodakaM gAvo maNDUkeSu ruvatsvapi // 12 / 141 / 82 ( taLyAMtIla ) beDakAMnI kitIhi DarAMva DarAMva keleM tarI gAI pANI pitAtaca ! 590 putra AtmA manuSyasya bhAryA daivakRtaH sakhA || 3 | 313 / 72 putra hAca manuSyAcA AtmA hoya, ANi bhAryA hA devAneM prApta jhAlelA sakhA hoya. 591 putraM hi mAtApitarau tyajataH patitaM priyam / lokorakSati cAtmAnaMpazyasvArthasyasAratAm ||12|138 / 146 ApalA putra priya asUnahi patita jhAlA tara AIbApasuddhAM tyAcA tyAga karatAta. lokahi [ itarAMkaDe na pAhatAM ] svataHceM saMrakSaNa karIta asatAta, svArthAcA prabhAva kevaDhA Ahe pahA ! For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 592 putra nAtmAvamantavyaH pUrvAbhirasamRddhibhiH / / 5 / 13525 (vidulA mAtA saMjayAlA mhaNate ) he putrA, prathamataH ApaNApAzI jarI saMpatti nasalI tarI tyAkaritAM puruSAne svataHlA dIna samajU naye. 593 putrapautropapanno'pi jananI yaH samAzritaH / ___ api varSazatasyAnte sa dvihAyanavaccaret // 12 // 266 / 28 manuSya putrapautrAMnI yukta asalA tarI jyAlA mAtecA Azraya Ahe, to ApalyA vayAcyA zaMbharAvyA varSIcyA zevaTIhi dona varSAMcyA lahAna mulApramANe vAgela ! 594 putrasparzAtsukhataraH sparzo loke na vidyate // 1174 / 58 putrasparzApekSA sukhakara sparza jagAMta koNatAca nAhI. 595 putraH sakhA vA bhrAtA vA pitA vA yadi vA guruH / ripusthAneSu vartanto hantavyA bhUtimicchatA // 1 / 14052 putra, mitra, bhAU, bApa kiMvA guru, koNIhi aso, to jara zatrutvAne vAgata asela tara tyAcA utkarSecchu puruSAne vadha karAvA. 596 putrA iva piturgehe viSaye yasya mAnavAH / nirbhayA vicariSyanti sa rAjA rAjasattamaH // 12 // 5733 bApAcyA gharAMta jase mulage, tase jyAcyA rAjyAMta loka nirbhayapaNe saMcAra karUM zakatAta, to rAjA sarva rAjAMta zreSTha hoya. 597 punarAvartamAnAnAM bhagnAnAM jIvitaiSiNAm / bhetavyamarizeSANAmekAyanagatA hi te // 9 / 58 / 15 jivAcI icchA karaNAre paNa ekadA parAbhava pAvale asUna, punaH ulaTUna yeNAre ase je zatrUkaDIla uralele loka tyAMce bhaya dharAveM. kAraNa, [ mArIna kiMvA marena evaDhA ] ekaca viSaya tyAcyA dRSTIpuDhe asato. For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 96 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 598 punnAmno narakAdyasmAtpitaraM trAyate sutaH / tasmAtputra iti proktaH svayameva svayaMbhuvA || 1 |74 / 39 put nAmaka narakApAsUna mulagA hA bApAceM rakSaNa karato, mhaNUna tyAlA svataH brahmadevAneca putra aseM mhaTaleM Ahe. 599 puruSe puruSe buddhiryA yA bhavati zobhanA / tuSyanti ca pRthaksarve prajJayA te svayA svayA || 10 | 3 3 pratyeka manuSyAmadhyeM jo mhaNUna zahANapaNAcA bhAga asato, tevaDhyAvaraca jo to ApaApalyA ThikANI khuSa asato. 600 puSpaM puSpaM vicinvIta mUlacchedaM na kArayet / mAlakAra ivArAme na yathAGgArakArakaH || 5|34|18 bAgetIla mALyApramANe vRkSAceM mULa na toDitAM phUla yeIla tevaDhe gheta asAve. loNAr2yApramANe muLAsakaTa vRkSa toDUna TAkU naye. 601 pUrva saMmAnanA yatra pathAccaiva vimAnanA / jahyAttatsattvavAnsthAnaM zatroH saMmAnito'pi sn|12|139|33 jetheM pahilyAneM bahumAna miLato va mAgAhUna apamAna hoto teM ThikANa, zatrUkaDUna punarapi mAnasanmAna miLAlA tarI, svAbhimAnI puruSAneM soDUnaca dileM pAhije. 602 pRthivI ratnasaMpUrNA hiraNyaM pazavaH striyaH / nAlamekasya tatsarvamiti matvA zamaM vrajet || 1/75/51 ratnAMnI paripUrNa asalelI sarva pRthvI, soneM, pazu, striyA he sarva ekaTyAlA miLAleM tarI, puraNAra nAhIM asA vicAra karUna, manuSyAneM manonigraha karaNyAsa zikAve. 603 prakSAlanAddhi paDUnsya zreyo na sparzanaM nRNAm || 3|2|49 cikhala [ AMgAvara uDAlyAvara ] dhuUna TAkaNyApekSAM tyAlA sparzaca na karaNeM manuSyAMnA sukhAvaha hoteM. For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 604 pracchanno vA prakAzo vA yogo yo'riM prabAdhate / tadvai zastraM zastravidAM na zastraM chedanaM smRtam / / 2 / 55 / 9 ughaDa aso athavA gupta aso, jyA upAyAne zatrUcA nAza hota asela tyA upAyAlAca vIrAMce zastra mhaNatAta. [hAtapAya] toDaNAr2yA zastrAlA zastra mhaNata nAhIta. 605 prajJayA mAnasaM duHkhaM hnyaacchaariirmaussdhaiH| etadvijJAnasAmarthya na bAlaiH samatAmiyAt // 12 / 205 / 3 mAnasika duHkha vivekAne ANi zArIrika duHkha auSadhAneM nAhIMseM karAveM. azA prakAre duHkhAcA nAza karaNe heca jJAnAcyA sAmarthyAce lakSaNa Ahe. [ duHkhAcA parihAra na karitAM ] lahAna bAlakAMsArakhe vAgU naye. 606 prajJA pratiSThA bhUtAnAM prajJA lAbhaH paro mataH / prajJA niHzreyasI loke prajJA svargo mataH staam||12|1802 jJAna hAca prANyAMcA AdhAra Ahe. jJAna hAca utkRSTa asA lAbha Ahe. lokAMta jJAna heca mokSAlAhi kAraNa Ahe. jJAna hAca pratyakSa svarga Ahe. aseM satpuruSAMceM mata Ahe. 607 pratikUlaH pituryazca na sa putraH satAM mataH / / 1185 / 24 bApAzI jo vaira karato to putra sajjanAMnA mAnya hota nAhI. 608 pratyupakurvanbahvapi na bhAti pUrvopakAriNA tulyaH / ekaakrotihikRtnisskaarnnmevkurute'nyH||12|138/82 upakArAMcI bharapUra pheDa karaNArA mULa upakAra karaNAr2yAcyA barobarIcA Tharela ase vATata nAhI. kAM kI, ekajaNa AdhI upakRta jhAlyAvara maga [ pheDa mhaNUna ] karIta asato, tara dusarA nirapekSa buddhIneca upakAra karato. 609 pratyupasthitakAlasya sukhasya parivarjanam / __ anAgatasukhAzA ca naiva buddhimatAM nyH||12||140|36 veLevara cAlUna AleleM sukha soDUna dyAvayAce ANi prApta na jhAlelyA sukhAcI AzA karIta basAvayAce hI zahANyAMcI rItaca navhe. ma. bhA. 7 For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 98 sArtha zrImahAbhAratasubhASitAni 610 prabhavan yo'nahaMvAdI sa vai puruSa ucyate // 13 // 146 / 15 hAtI sattA asUna jyAlA garva nAhIM toca puruSa mhaNAvayAcA. 611 prabhavArthAya bhUtAnAM dharmapravacanaM kRtam / ___yaH syAtprabhavasaMyuktaHsa dharma iti nishcyH||12|109|10 jIvAMcA utkarSa vhAvA evaDhyAsAThIca dharma kathana kelA Ahe. jo utkarSAne yukta asela toca dharma asA siddhAMta Ahe. 612 prayojaneSu ye saktA na vizeSeSu bhArata / tAnahaM paNDitAnmanye vizeSA hi prsngginnH|| 5 // 38144 [vidura dhRtarASTrAlA mhaNato ] he rAjA, je kevaLa kArye pAra pADaNyAviSayI tatpara asatAta, phAjIla bhAnagaDIta paData nAhIta, tyAMnA mI zahANe samajato. kAraNa, svataHce Adhikya dAkhaviNAre kalahAcA prasaMga ANitAta. 613 pravAraNaM tu bAlAnAM pUrva kAryamiti zrutiH // 5/717 bAlakAMcI icchA prathama puravAvI azI zruti Ahe. 614 pravRttavAk citrakatha UhavAnpratibhAnavAn / / Azu granthasya vaktA ca yaH sa paNDita ucyte||5|33|28 __ bolakA, manoraMjaka goSTI mAhIta asalelA, tarkavAn aNi samayasUcaka asUna jo graMthAcA artha caTakan sAMgato to paMDita hoya. 615 prasAdo niSphalo yasya krodhazcApi nirarthakaH / na taM bhartAramicchanti SaNDaM patimiva striyaH // 5 // 34 // 21 jyAcyA meharabAnIcA kAhI upayoga nAhI ANi rAgApAsUnahi kAhI hAni nAhI, asA adhipati, jyApramANe striyAMnA nAmarda pati nako asato tyApramANe, prajelA nako asato. 616 prasRtairindriyairduHkhI taireva niyataiH sukhI / tasmAdindriyarUpebhyo yacchedAtmAnamAtmanA / / 12 / 2049 iMdriye mokaLI soDalyAne manuSya duHkhI hoto va tIca AMvarUna dharalyAne sukhI hoto; yAsAThI, iMdriyAMcyA niranirALyA viSayAMpAsUna ApaNa Apale mana AvarUna dharAveM. For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 617 prasthaM vAhasahasreSu yAtrArtha caiva koTiSu / prAsAde maJcakaM sthAnaM yaH pazyati sa mucyte||12|288130 hajAroM navhe koTyavadhi gADe dhAnya puDhe paDaleM asatAMhi, jo kevaLa nirvAhAlA lAgaNAr2yA mApaTeMbhara dhAnyAcIca apekSA karato, va jyAlA moThA rAjavADA rahAvayAsa dilA asatAM, eka khATa ThevaNyAitakIca jAgA jo purezI samajato to mukta hoto. 618 prahariSyanmiyaM brayAtmaharannapi bhArata / prahatya ca kRpAyIta zoceta ca rudeta ca // 1 / 14056 (kaNika brAhmaNa dhRtarASTrAlA sAMgato ) (zatrUvara ) prahAra karaNyAce manAMta asatAM "varakaraNI tyAcyAzI goDa bolAve, taseMca prahAra karIta asatAMhi goDaca bolAveM ANi prahAra kelyAvara tyAcyAviSayI sahAnubhUti dAkhavAvI, kheda pradarzita karAvA va raDAveMhi. 619 prAkRto hi prazaMsanvA nindanvA kiM kariSyati / - vane kAka ivAbuddhivAzamAno nirarthakam // 12 // 1148 halakA manuSya, prazaMsA karUna aso, athavA niMdA karUna aso, karaNAra kAya Ahe ? araNyAMta nirarthaka oraDaNAr2yA kAvaLyApramANe maMdabuddhi manuSyAcI sthiti Ahe. 620 prAjJastu jalpatA puMsAM zrutvA vAcaH shubhaashubhaaH| ___ guNavadvAkyamAdatte haMsaH kSIramivAmbhasaH // 174 / 91 yatheccha baraLaNAr2yA lokAMce bare vAITa bolaNe aikUna, pANI TAkUna deUna dUdha grahaNa karaNAr2yA haMsApramANe, tyAMtUna cAMgale bolaNe tevaDhe zahANA manuSya gheta asato. 621 prAjJo vA yadi vA mUrkhaH sadhano nirdhano'pi vA / sarvaH kAlavazaM yAti shubhaashubhsmndhitH||12|153|43 zahANA aso, mUrkha aso, zrImaMta aso daridrI aso sarvAMnA ApaApaleM pApapuNya barobara gheUna kALAcyA svAdhIna vhAve lAgate. 622 prANasyAnamidaM sarva jaganmaM sthAvaraM ca yat / / 12 / 106 sthAvara jaMgama jeM jeM kAMhI Ahe te sarva prANAce anna hoya. For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 100 sArtha zrImahAbhArata subhASitAni 623 prAptaM ca praharetkAle na ca saMvartate punaH / hantukAmasya devendra puruSasya ripUnprati / / 12 / 103 / 20 yo hi kAlo vyatikrAmetpuruSaM kAlakAGkSiNam / durlabhaH sa punastena kAlaH karmacikIrSuNA || 12|103 / 21 / ( bRhaspati iMdrAlA mhaNatAta ) deveMdrA, zatrUlA mAraNyAcI icchA karaNAr2yA puruSAneM yogya saMdhi AlI asatAM prahAra kelA pAhije. gelelI veLa phirUna yeta nasateH kArya sAdhaNyAcyA iccheneM yogya kALAcI vATa pAhaNAr2yA puruSAne AlelI saMdhi gamAvalI tara tI tyAlA phirUna miLaNe kaThINa. 624 prAyeNa nIcA vyasaneSu mannA nindanti devaM kukRtaM na tu svam ||8|21|1 nIca loka saMkaTAMta sAMpaDale mhaNaje bahutakarUna devAlA doSa lAvatAta; te ApalyA duSkarmAlA bola lAvIta nAhIMta ! 625 prAyeNa zrImatAM loke bhoktuM zaktirna vidyate / jIryantyapi hi kASThAni daridrANAM ca sarvazaH || 12|28|29 bahutakarUna zrImaMta lokAMnA jevaNyAcI zaktica nasate. ANi daridrI manuSyAMnA lAkaDeMsuddhAM sarva pacUna jAtAta. 626 prArthanA viSam || 3|313 / 86 yAcanA hai viSaca hoya. 627 prIyate hi haranpApaH paravittamarAjake | yadAsya uddharantyanye tadA rAjAnamicchati / 12/67|13 dusar2yAceM dravya haraNa karaNAr2yA pApI manuSyAlA dezAMta rAjA nasalelA barA vATato; paNa jevhAM tyAceM dravya dusare loka neU lAgatAta, tevhAM tyAlA rAjA asAvA, aseM vATU lAgateM. For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 628 phalazAkamapi zreyo bhoktaM hyakRpaNaM gRhe / parasya tu gRhe bhoktuH paribhUtasya nityshH||3||193330 nitya apamAna sahana karUna dusar2yAcyA gharI jevaNyApekSA, miMdhepaNA na patkaratAM svataHcyA gharI mIThabhAkarasuddhAM khAllelI barI ! 629 bakavacintayedarthAn siMhavacca parAkramet / / vRkavaccApyalumpeta zazavacca viniSpattet // 12 // 140 / 25 bagaLyApramANe ApalyA uddiSTAkaDe lakSya ThevAve ANi siMhApramANe parAkrama gAjavAvA. lAMDagyApramANe zatrUvara acAnaka hallA karAvA, va sazApramANe nisaTUna jAveM. 630 balaM hi kSatriye nityaM bale daNDaH smaahitH||12|23|13 kSatriyAMce ThikANI bala he niyamAne vAstavya karaNAre asUna balAvaraca daMDa avalaMbUna Ahe. 631 balajyeSThaM smRtaM kSatraM mantrajyeSThA dvijaatyH| dhanajyeSThAHsmRtA vaizyAHzUdrAstu vysaadhikaaH||5|168|17 kSatriya baLAne zreSTha, brAhmaNa maMtrasAmarthyAne zreSTha ANi vaizya dhanAne zreSTha hota. zUdra he mAtra kevaLa vayAne moThe. 632 balaM tu vAci dvijasattamAnAM - kSAtraM budhA bAhubalaM vadanti // 870 / 12 uttama brAhmaNAMce baLa vANIMta, va kSatriyAMce baLa bAhUMta asate aseM zahANe loka sAMgatAta. 633 balavatsaMnikarSo hina kdaacitprshsyte||12||138|175 balavAnAzI sAnnidhya asaNe kevhAMhi prazasta navhe. 634 balavAMzca yathA dharma loke pazyati pUruSaH / sa dharmo dharmavelAyAM bhavatyabhihataH paraH // 2 / 69 / 15 dharmanirNaya karaNyAcI veLa AlI mhaNaje, jagAMta balasaMpanna puruSa TharavIla to dharma Tharato; dusar2yA dharmAcI pAyamallI hote. .. more For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 635 balavAnvA kRtI veti kRtI rAjanviziSyate // 9 // 339 (zrIkRSNa yudhiSThirAlA mhaNatAta ) he rAjA, balavAn ANi kRtI yAMcyAMtA zreSTha koNa asA vicAra karatAM, kRtI (mhaNaje DAvapeMca jANaNArA, yuktimAn ), hAca zreSTha Tharato. 636 balinA saMnikRSTasya zatrorapi prigrhH| kArya ityAhurAcAryA viSame jIvitArthinA // 12 // 138 / 45 saMkaTAMta sAMpaDalyAsa jIvitAcI icchA karaNAr2yA valADhyahi prANyAne ApalyA samIpa asaNAr2yA zatrUcAhi Azraya karAvA, aseM nItizAstrAcyA AcAryonoM sAMgitaleleM Ahe. 637 bahavaH paNDitA mUrkhA lubdhA mAyopajIvinaH / kuyurdoSamadoSasya bRhaspatimaterapi // 12 // 111 / 63 aneka paMDita ANi mUrkha loka lobhI va kapaTAcaraNAvaraca upajIvikA karaNAre asatAta. ANi te nirdoSa puruSAlAca navhe tara pratyakSa bRhaspatIcyAhi buddhIlA doSa lAvitAta. 638 bAlo yuvA ca vRddhazca yatkaroti zubhAzubham / tasyAM tasyAmavasthAyAM tatphalaM pratipadyate / 12 / 181415 bAla, taruNa athavA vRddha puruSa jeM jeM kAMhIM zubha athavA azubha karma karato, tyAceM phaLa tyA tyA avastheta tyAlA avazya miLateM. 639 buddhimAnvaddhasevayA // 3 // 313 / 48 __ vRddhAMcA samAgama kelyAne manuSya catura hoto. 640 buddhizca hIyate puMsAM nIcaiH saha samAgamAt / madhyamaimadhyatAM yAti zreSThatAM yAti cottmaiH|| 3 // 1 // 30 nIca lokAMcyA saMgatIne manuSyAMcI buddhi bhraSTa hote, madhyama lokAMcyA saMgatIneM to madhyama hote, ANi uttama lokAMzI sahavAsa ThevilyAne uttama hote. For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 103 641 buddhau kaluSabhUtAyAM vinAze pratyupasthite / anayo nayasaGkAzo hRdayAnnApasarpati // 5/34 / 82: buddhi malina jhAlI va vinAzakAla javaLa yeUna ThepalA mhaNaje nItIsArakhI disaNArI anIti manuSyAcyA hRdayAMta ThANe deUna basate. 642 bubhukSAM jayate yastu sa svarga jayate dhruvam // 14 / 9091 jyAne kSudhA jiMkalI tyAne khacita svarga jiMkalA.. 643 brahmakSatraM hi sarveSAM varNAnAM mUlamucyate // 117315 brAhmaNa ANi kSatriya heca sarva varNAceM mULa hota. 644 brahma kSatreNa sahitaM kSatraM ca brahmaNA saha / __ saMyuktau dahataH zatrUnvanAnIvAgnimArutau // 3 // 185/25 brAhmaNAneM kSatriyAzI va kSatriyAne brAhmaNAzI sahakArya keleM mhaNaje te doghe miLUna vaneMcyA vaneM jALUna phasta karaNAr2yA agni-vAyUMpramANe, zabUMnA jALUna TAkatIla. 645 brahmacarya paro dharmaH // 1 / 170 / 71 ___ brahmacarya pALaNe hA zreSTha dharma hoya. 646 brahma vardhayati kSatraM kSatrato brahma vardhate // 12 / 73 / 32 brAhmaNa kSatriyAce sAmarthya vADhavito ANi kSatriyAmuLe brAhmaNAcA utkarSa hoto. 647 brahmahatyAphalaM tasya yaH kRtaM nAvabudhyate // 7183 / 28 ___ ApaNAMvara dusar2yAne kelelA upakAra jo smarata nAhI, tyAlA brahmahattyeceM pAtaka lAgate. 648 brAhmaNasya tu deho'yaM na kAmArthAya jAyate / iha klezAya tapase pretya tvanupamaM sukham / / 12 / 321123 brAhmaNAcA deha hA sukhopabhogAsAThI nirmANa jhAlelA nAhI, ihalokI kleza bhogUna tapAcaraNa karaNyAsAThI brAhmaNa janmalA Ahe. ase kele taraca paralokI jIvAlA nirupama sukha miLela. For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 104 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 649 brAhmaNyaM bahubhiravApyate tapobhi stallabdhvA na ratipareNa helitavyam / svAdhyAye tapasi dame ca nityayuktaH kSemArthI kuzalaparaH sadA yatasva // 12 // 321 / 24 ( vyAsamuni zukAlA sAMgatAta.) puSkaLa prakAre tapa karAveM tevhAMca brAhmaNatva prApta hota asate. te lAbhalyAvara viSayAMcyA nAdI lAgUna vyartha davaDU naye. AtmakalyANa sAdhUna gheNyAcI icchA asela tara vedAbhyAsa, tapa va iMdriyadamana yAMmadhye nehamI dakSa rAhUna satkarma karUna jhaTUna prayatna kara. 650 bhakSyottamapraticchannaM matsyo baDizamAyasam / ___ lobhAbhipAtI grasate nAnubandhamavekSate / / 5/3413 ___ uttama prakAracyA khAdya padArthAne AcchAdalelA lokhaMDAcA gaLa mAsA lobhAne jhaDapa ghAlUna giLUna TAkato, [ aseM karitAMnA ] pAThImAgUna pariNAma kAya hoIla ikaDe tyAce lakSya nasate. 651 bhajyetApi na saMnamet // 9 / 5 / 14 tuTUna jAve paNa vAkU naye. 652 bhayena bhedayedbhIruM zUramaJjalikarmaNA / lubdhamarthapradAnena samaM nyUnaM tathaujasA // 1 / 14050 bhitrA asela tyAlA bhIti dAkhavUna phitUra karAvA; zUrAlA hAta joDUna, lobhI asela tyAlA dravya deUna, ANi barobarIcA kiMvA durbaLa asela tyAlA jabaradastIne vaza karAvA. 653 bhartavyA rakSaNIyA ca patnI hi patinA sadA // 3 // 69 / 41 patIneM niraMtara patnIce poSaNa va rakSaNa kele pAhije. 654 bhavitavyaM sadA rAjJA garbhiNIsahadharmiNA // 12 // 56144 jyApramANe garbhiNI strI garbhAce saMgopana karate, tyApramANe rAjAneM niraMtara prajAjanAMce rakSaNa karAveM. For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 655 bhAraM sa vahate tasya granthasyArthaM na vetti yH| yastu granthArthatattvajJo nAsya granthAgamo vRthaa||12|305|14 jyAlA graMthAcA artha kaLata nAhIM [ paNa jo nusatI ghokaMpaTTI karato ] to tyA graMthAcA kevaLa bhAra vAhato. paraMtu jyAne graMthAcyA arthAce rahasya jANale tyAcAca abhyAsa sArthakI lAgalA. 656 bhAryAyAM rakSyamANAyAM prajA bhavati rakSitA / prajAyAM rakSyamANAyAmAtmA bhavati rakSitaH // 3 / 12 / 69 bhArthece saMrakSaNa hoU lAgale asatAM saMtatIce saMrakSaNa hote, ANi saMtatIce saMrakSaNa hoU lAgale asatAM Apale saMrakSaNa hoteM. 657 bhAryA hi paramo hyarthaH puruSasyeha paThyate / asahAyasya loke'smillokyaatraashaayinii||12|144|14 bhAryA hI puruSAcI ihalokAMtIla paramazreSTha saMpatti hoya ase mhaTalele Ahe. yA jagAMta asahAya asalelyA puruSAlA saMsArAcyA kAmI sAhAyya karaNArI tIca Ahe. 658. bhAryAhInaM gRhasthasya zUnyameva gRhaM bhavet // 12 // 1445 ___ bhAryevAMcUna gRhasthAce ghara rikAmeca vATate. 659 bhinnAnAmatulo nAzaH kSiprameva pravartate // 1 / 29 / 20 jyAMcyAMta bhinnabhAva utpanna jhAlA tyAMcA tatkALa sarvathA nAza hoto. 660 bhinnAzliSTA tu yA prItine sA snehena vtete||12||111185 ekadA moDUna punaH joDalelA sneha snehAcyA rUpAne Tikata nAhI. 661 bhItavatsaMvidhAtavyaM yAvadbhayamanAgatam / AgataM tu bhayaM dRSTvA prahatavyamabhItavat // 1 / 140 / 82 saMkaTa jovara prApta jhAlele nAhI, tovara bhitryA mANasApramANe tyAcyA nivAraNyAcyA tajavijIta asAve. paraMtu saMkaTa yeUna ThepaleM aseM disatAMca, zUrApramANe tyAsa toMDa dyAveM. For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 106 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 662 bhImasenastu dharmeNa yudhyamAno na jeSyati / - anyAyena tu yudhyanvai hanyAdeva suyodhanam // 9 / 58 / 4. [ zrIkRSNa arjunAlA mhaNatAta ] bhImasena jara dharmAne laDhela tara tyAsa jaya miLaNAra nAhI; paraMtu jara anyAyAne yuddha karIla tara khAtrIne suyodhanAsa ThAra karIla. 663 bhuJjate te tvaghaM pApA ye pacantyAtmakAraNAt // 6 / 2713 je kevaLa ApalyAsAThI anna zijavitAta, te pAtakI loka [ tyA annAcyA rUpAneM ] pApaca bhakSaNa karitAta. 664 bhUtaM hitvA ca bhAvyarthe yo'valambetsa mnddhiiH||11233115 prApta jhAlelyA phaLAcA tyAga karUna puDhe miLaNAr2yA phaLAcI jo AzA karIta basato to mUrkha hoya. 665 bhUtiH zrIIMdhRtiH kIrtirdakSe vasati naalse||12|27|32 vaibhava, saMpatti, vinayazIlapaNA, dhairya va kIrti hI sarva tatparatene udyoga karaNAr2yA manuSyAcyA ThikANI vAsa karitAta; ALazAcyA ThikANI rahAta nAhIta. 666 bhUmiretau nigirati sarpo bilazayAniva / rAjAnaM cApyayoddhAraMbrAhmaNaM caaprvaasinm||12|23|15 yuddha na karaNArA rAjA ANi pravAsa na karaNArA brAhmaNa yA doghAMnA, biLAMta rAhaNAr2yA prANyAMnA sarpa khAUna TAkato tyApramANe, bhUmi giLUna TAkate. 667 bhUyAMsaM labhate klezaM yA gaurbhavati durduhA / .....atha yA suduhA rAjannaiva tAM vitudantyapi // 12 // 679 jI gAya dhAra kADhU deNyAsa phAra trAsa dete, tilA atizaya kleza bhogAve lAgatAta; paNa jI mukhAneM dUdha dete tilA muLIca koNI trAsa deta nAhI. 668 bhede gaNA vinazyurhi bhinnAstu sujayAH praiH| tasmAtsaGghAtayogena prayaterangaNAH sadA // 12 // 107 / 14 samudAyAMta bheda utpanna jhAlA kI tyAMcA sarvathA nAza TharalelAca. kAraNa tyAMcyAMta phUTa paDalI mhaNaje zatru tyAMcA sahaja parAbhava karUM zakatAta. yAstava, samudAyAMnI nehamIM saMghazaktIne kArya karAveM. For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 669 bhaiSajyametaduHkhasya yadetannAnucintayet / cintyamAnaM hi na vyeti bhUyazcApi pravardhate // 12 // 330112 duHkhAvara auSadha heca kI tyAce ekasArakhe ciMtana karIta basU naye. kAraNa, ciMtana kelyAne duHkha nAhIMseM tara hota nAhIca, paNa ulaTa adhika vADhate mAtra. 670 manasya vyasane kRcche dhRtiH zreyaskarI nRpa / / 12 / 227/3 dhairyeNa yuktaM satataM zarIraM na vizIryate / vizokatA sukhaM dhatte dhatte cArogyamuttamam // 12 / 22744 ArogyAca zarIrasya sa punarvindate zriyam // 12 / 2275 ( bhISma yudhiSThirAlA sAMgatAta ) mahatsaMkaTAMta sAMpaDalelyA manuSyAne dhIra dharaNe zreyaskara Ahe. nehamI dhairya asale mhaNaje zarIrAcI hAni hota nAhI. zokAcA tyAga kalyAne sukha hote va tyApAsUna uttama Arogya prApta hote. ANi zarIra nirogI rAhileM mhaNaje manuSya geleleM vaibhava punaH prApta karUna gheto. 671 madyamAMsaparasvAni tathA dArA dhanAni ca / AharedAgavazagastathA zAstraM pradarzayet / / 12 / 88 / 22 viSayAdhIna jhAlelA manuSya madya, mAMsa, parastrI ANi paradravya yAMcA apahAra karIla, ANi [ ApalyA duSkRtyAce samarthana karaNyAkaritAM ] tasA zAstrArthahi kADhUna dAkhavIla. 672 madhudohaM duhedrASTraM bhramarA iva pAdapam / vatsApekSI duhecceva stanAMzca na vikuTTayet // 12 / 884 bhuMgA jasA jhADAlA dhakA na lAvatAM phulAMtIla madha tevaDhA haLUca kADhUna gheto tyApramANe rAjAne prajeceM mana na dukhavitAM tijapAsUna karAcyA rUpAne dravya grahaNa karAveM. athavA, jyApramANe gAIcI dhAra kADhaNArA vAsarAlA dUdha rAhIla azA betAneM dhAra kADhato, AMcaLa agadI piLUna kADhIta nAhI. tyApramANeca rAjAne prajeceM poSaNa hoIla azA betAnaMca kara ghyAvA. For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 108 sArtha zrImahAbhArata subhASitAni 673 madhu yaH kevalaM dRSTrA prapAtaM nAnupazyati / sa bhraSTo madhulobhena zocatyevaM yathA bhavAn / / 11 / 1 / 37 ( bhAratI yuddhAnaMtara saMjaya ghRtarASTrAlA mhaNato ) jyAlA tuTalelyA kaDyAsa laTakaNAre madhAce poLeM mAtra disateM, paNa to tuTalelA kaDA disata nAhIM, to madhAcyA lobhAneM puDheM jAUna khAlIM ghasarato ANi hallIM tUM zoka karIta Ahesa asAca pazcAttApa karIta basato. 674 mana eva manuSyasya pUrvarUpANi zaMsati / / 12/228/2 manuSyAcA abhyudaya kiMvA hAni hIM puDhe vhAvayAcI asalI mhaNaje tyAMcIM pUrvacinheM tyAceM manaca sAMgata asateM. 675 manasazcendriyANAM cApyaikAgryaM paramaM tapaH / tajjyAyaH sarvadharmebhyaH sa dharmaH para ucyate / / 12/250/4 mana ANi iMdriyeM yAMcI ekAgratA sAdhya karaNeM heM phAra moTheM tapa Ahe. hI ekAgratA sarva prakAracyA karmAcaraNApekSAM zreSTha Ahe. tI sAdhya karaNeM hA zreSTha dharma hoya. 676 manaso duHkhamUlaM tu sneha ityupalabhyate || 3|2/27 manAlA duHkha hoNyAceM mULa kAraNa Asakti haeNca asalyAce ADhaLUna yeteM. 677 manuSyA hyADhyatAM prApya rAjyamicchantyanantaram / rAjyAdevatvamicchanti devatvAdindratAmapi / / 12 / 180 / 24 kharokhara manuSyAMnA aizvarya prApta jhAle, mhaNaje tyAnaMtara rAjya miLaviNyAcI icchA hote. rAjya miLAleM kIM devapada ANi devatvaprAptInaMtara iMdrapadasuddhAM haveMseM vATU lAgateM. 678 manyate karSayitvA tu kSamA sAdhvIti zambaraH / asaMtaptaM tu yaddAru pratyeti prakRtiM punaH || 12|102 / 31 zatrUlA jarjara karUna soDalyAvara maga kSamA kelelI cAMgalI, aseM zaMbarAceM mata Ahe. kAraNa tApavilyAvAMcUna vAMkavilele lAkUDa punarapi pUrvasthitIsa yete. 679 mahattvAdbhAravatvAcca mahAbhAratamucyate / / 18/5/45 yA bhArata graMthAceM mahattva ( vistAra ) ANi bhAra ( vajana ) phAra asalyAmuLe yAsa mahAbhArata azI saMjJA prApta jhAlI Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni rrrrrrrrrrrrrrrr680 mahAnapyekajo vRkSo blvaansuprtisstthitH| prasahya eva vAtena saskandho mardituM kSaNAt // 5 // 36 // 62 atha ye sahitA vRkSAH saGghazaH supratiSThitAH / te hi zIghratamAnyAtAnsahante'nyonyasaMzrayAt / 5 / 36 / 63 ekaTA eka vRkSa moThA, baLakaTa asalA, va bhuIta khola gelelA asalA tarI ( sosATyAcyA ) vAr2yAne ekA kSaNAMta khoDAsahavartamAna tyAcA curADA hoNe zakya Ahe. paraMtu, je ekatra vADhalele vRkSa ekA jamAvAne baLakaTa pAyAvara ubhe asatAta, te ekamekAMcyA AdhArAmuLe ati pracaMDa vAyUMnAhi dAda deta nAhIta. 681 mahAnbhavatyanirviNNaH sukhaM cAnantyamaznute // 5 // 39 // 59 satata udyoga karaNArAca puruSa yogyatelA caDhata asUna akSayya sukhahi tyAlAca prApta hote. 682 mAtA pitA bAndhavAnAM variSThau ___ bhAryA jarA vIjamAnaM tu putraH / bhrAtA zatruH klinnapANirvayasya AtmA hyekaH sukhaduHzvasya bhoktA // 12 // 139 / 30 AIbApa he sarva AptavargAta variSTha hota. bhAryA hI puruSAlA vArdhakya ANaNyAsa kAraNIbhUta hota asate. putra hA kevaLa Apale bIja hoya. bhAU hA ( vATaNI gheta asalyAmuLe ) zatruca hoya. jovara hAta bhijata Ahe tovaraca mitra. sArAMza, sukha kiMvA duHkha bhogaNArA AtmA hA ApalA ekaTA eka Ahe. 683 mAtApitRsahasrANi putradArazatAni ca / saMsArepnubhUtAni yAnti yAsyanti cApare / / 18 / 5 / 60 niranirALyA hajAroM janmAMta anubhavalelI hajAroM AIvA va zeMkaDoM striyA ANi putra hI sarva marUna jAtAta va yApuDhe hoNArI itarahi maraNAraca. 684 mAtRlAbhe sanAthatvamanAthatvaM viparyaye / / 12 / 266 / 26 AI asalI taraca manuSya sanAtha asato, tI nasalI kI anAtha hoto. For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 11 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 685 mAnaM hitvA priyo bhavati // 3313178 abhimAna soDalyAne manuSya [ lokAMnA ] priya hoto. 686 mAyayA nirjitA devairasurA iti naH zrutam // 9158 / 5 ( zrIkRSNa arjunAlA mhaNatAta. ) kapaTAcyA yogAneca devAMnI asurAMnA jiMkaleM, ase AmhI aikale Ahe. 687 mAyAvI mAyayA vadhyaH satyametadyudhiSThira // 9 // 317 (zrIkRSNa mhaNatAta.) he yudhiSThirA, kapaTI manuSyAcA kapaTAneca vadha kelA pAhije he satya hoya. 688 mAstaM gamastvaM kRpaNo vizrUyasva svakarmaNA / ___ mA madhye mA jaghanye tvaM mAdhobhUstiSTha grjitH||5|133|13 [vidulA saMjayAsa mhaNate ] tUM dIna hoUna svataHcA nAza karUna gheU nako. svaparAkramAne prasiddhIsa ye. tUM madhyama sthitIta athavA hIna sthitIta rAhUM nako. hIna na hotAM [ kartRtvAneM ] gAjata rahA. 689 mitraM ca zatratAmeti ksmiNshcitkaalpryye| zatruzca mitratAmeti svArtho hi blvttrH||12||138|142 ekAde veLesa mitra vaira karU lAgato ANi zatru mitra banato. kAraNa, svArtha hA phAra prabaLa Ahe. 690 muhUrta jvalitaM zreyo na ca dhUmAyitaM ciram / / 5 / 133315 thoDA veLa kA hoInA paNa camakUna jANe cAMgale; paraMtu cirakAla dhumasata rAhaNe bare navhe. 691 mUl hi jalpatAM puMsAM zrutvA vAcaH shubhaashubhaaH| __ azubhaM vAkyamAdatte purISamiva sUkaraH // 1174 / 90 bolaNA-yA lokAMce bare vAITa bolaNe aikUna, tyAMtUna vAITa bolaNe tevaDheM, viTA prahaNa karaNAr2yA DukarApramANe, mUrkha manuSya gheta asato. For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrImahAbhArata subhASitAni 692 mUlamevAditacchindyAtparapakSasya nityazaH / tataH sahAyAMstatpakSAnsarvAzca tadanantaram / / 1 / 140 / 16 nehamI ApalyA zatrupakSAceM mULaca pahilyAne toDUna TAkAveM. naMtara tyAce sAthIdAra va tyAnaMtara tyAcyA pakSAMtIla itara sarva loka yAMcA uccheda karAvA. 693 mRtaM vA yadi vA naSTaM yo'tItamanuzocati / duHkhena labhate duHkhaM dvAvanarthoM prapadyate / / 11 / 26 / 4 111 melyAmuLe kiMvA haravalyAmuLe jeM nAhIMseM jhAleM, tyAviSayIM jo zoka karIta basato, tyAlA tyA duHkha karaNyApAsUna punaH duHkha prApta hoteM, va azA rItIneM to dona arthAta sAMpaDato. 694 mRtaM zarIramutsRjya kASThaleoSTasamaM janAH / muhUrtamiva roditvA tato yAnti praangmukhaaH|| 13 / 111 / 14 meleleM zarIra lAkaDApramANe athavA mAtIcyA DhekaLApramANe pheMkUna deUna va kSaNabhara raDUna naMtara loka pAThamore hoUna nighUna jAtAta. 695 mRtakalpA hi rogiNaH / / 536/67 rogI manuSyeM melyAMtaca jamA. 696 mRto daridraH puruSaH || 3 / 313 / 84 daridrI puruSa jivaMtapaNIca melelA asato. 697 mRduM vai manyate pApo bhASamANamazaktikam / jitamarthaM vijAnIyAdabudho mArdave sati || 5|4|6 koNI saumyapage bolUM lAgalA tara duSTa loka tyAlA durbaLa samajatAta. saumyapaNA asalA mhaNaje mUrkhAlA vATAvayAceM kIM ApalA pakSa siddha jhAlA. 698 mRdunA dAruNaM hanti mRdunA hantyadAruNam / nAsAdhyaM mRdunA kiMcittasmAttIvrataraM mRdu || 3 |28|31 mRdupaNAneM bhayaMkara zatrUcA nAza karitAM yeto ANi mRdupaNAneM bhayaMkara nasalelyA zatrU cAhi nAza karitAM yeto. mRdupaNAneM asAdhya aseM kAMhIMca nAhIM. yAstava mRdapaNA vastutaH tIkSNApekSAMhi tIkSNa Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 112 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni ~~~~~~~~~ ~~~~~~~..... 699 mRdurityavajAnanti tIkSNa ityudvijanti ca / tIkSNakAle bhavettIkSNo mRdukAle mRdurbhavet // 12 // 140/65 rAjA maUpaNAne vAgaNArA asalA tara loka tyAcI avajJA karitAta. ANi kaThorapaNAne vAgaNArA asalA tara loka tyAlA bhitAta. yAsAThI kaThorapaNe vAgaNyAcI veLa yeIla tevhAM kaThora vhAveM, ANi maUpaNAne vAgaNyAcI veLa asela tevhAM mRdu vhAveM. 700 maunAna sa munirbhavati nAraNyavasanAnmuniH / . svalakSaNaM tu yo veda sa muniH zreSTha ucyate // 5 // 43 // 60 maunavrata pALale mhaNaje koNI muni hota nAhI. kiMvA araNyAMta rAhilyAnehi muni hota nAhI. jyAne AtmasvarUpa jANale toca munizreSTha hoya. 701 mriyate yAcamAno vai na jAtu mriyate dadat / / dadatsaMjIvayatyenamAtmAnaM ca yudhiSThira // 13 // 605 ( bhISma mhaNatAta) he yudhiSThirA, yAcanA karaNArA maraNa pAvato. deNArA kadhIca marata nAhI. deNArA yAcakAlA va svataHlAhi jIvadAna deto. 702 ya eva devA hantArastA~lloko'rcayate bhRzam // 12 / 15 / 16 zatrUnA ThAra mAraNAre je deva Aheta, tyAMnAca loka atizaya bhajatAta. . 703 yaH kazcidapyasaMbaddho mitrabhAvena vartate / sa eva bandhustanmitraM sA gatistatparAyaNam // 5 // 36 / 38 kasalyAhi prakAracA saMbaMdha nasatAMhi jo koNI ApalyAzI mitrabhAvAne vAgato, toca ApalA baMdhu, toca mitra, toca AsarA, ANi toca moThA AdhAra. 704 yaH kRzArthaH kuzagavaH kRzabhRtyaH kRzAtithiH / sa vai rAjankRzo nAma na zarIrakRzaH kRzaH // 12 / 8 / 24 . ( arjuna yudhiSThirAlA mhaNato ) he rAjA, jyAcyApAzI dravya nAhIM, gureDhore nAhIta, nokaracAkara nAhIta, atithIMcA satkAra karaNyAce sAmarthya nAhI toca kharokhara kRza mhaTalA pAhije, jo kevaLa zarIrAneM kRza to kharokhara kRza navhe. For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 705 yacca kAmasukhaM loke yacca divyaM mahatsukham / tRSNAkSayasukhasyaite nAItaH SoDazI kalAm // 12 / 174146 ihalokoM viSayopabhogApAsUna prApta hoNAre sukha ANi svargAtIla ucca sukha hI donahi sukheM vAsanAkSayAmuLe prApta hoNAr2yA sukhAcyA pAsaMgAsa dekhIla lAgaNAra nAhIta. 706 yacchakyaM grasituM grasyaM grastaM pariNamecca yat / hitaM ca pariNAme yattadAcaM bhUtimicchatA // 5 // 34 / 14 jeM khAtAM yeNyAsArakhe asela, khAllyAvara jeM pacela, va pariNAmI meM hitakara hoIla teMca anna kalyANecchu puruSAne khAlle pAhije. 707 yato dharmastato jayaH // 13 // 16741 jikaDe dharma tikaDe jaya. 708 yatkaroti zubhaM karma tathA karma sudAruNam / tatkateMva samaznAti bAndhavAnAM kimatra h||12|153141 koNIhi je cAMgale karma karato athavA vAITa karma karato, tyAce phaLa tyAce tyAlAca bhogAve lAgate. yAMta tyAcyA nAtalagAMcA kAya saMbaMdha ? 709 yattu kAryaM bhavetkAryaM karmaNA tatsamAcara / hInaceSTasya yaH zokaH sa hi zatrudhanaMjaya // 7808 ( zrIkRSNa arjunAlA mhaNatAta ) uddiSTa sAdhaNyAsAThI je karAvayAceM teM karaNyAcyA udyogAlA lAga. arjunA, jo pratikArAcA kAhI udyoga karIta nAhI, tyAcA zoka hA zatruca hoya. 710 yatno hi satataM kAryastato daivena sidhyati // 12 // 153150 satata prayatna karIta asAve; mhaNaje daivavazAt yaza miLela. 711 yatra dAnapati zUraM kSudhitAH pRthivIcarAH / prApya tuSTAH pratiSThante dharma ko'bhydhiksttH||5|132|28 pRthvIvara hiMDaNAre kSudhita loka jyA zUra dAnapatIpAzI Ale asatAM saMtuSTa hoUna puDhe jAtAta, tyAcyA dharmApekSA koNatA dharma adhika Ahe ? ma. bhA. 8 For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 114 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 712 yatra dharmo hyadharmeNa satyaM yatrAnRtena ca / / hanyate prekSamANAnAM hatAstatra sbhaasdH|| 5 / 95 / 49 jyA sabheta sabhAsadAMcyA DoLyAMdekhata dharmAcA adharmAne va satyAcA asatyAne khUna kelA jAto, tyA sabhetIla sabhAsadAMnA dhikkAra aso ! 713 yatra yogezvaraH kRSNo yatra pArtho dhanurdharaH / tatra zrIvijayo bhUtidhruvA nItimatirmama // 6 / 42 / 78 [ saMjaya dhRtarASTrAlA mhaNato ] jikaDe yogezvara kRSNa, jikaDe dhanurdhArI arjuna, tikaDeca lakSmI, vijaya, akhaMDa vaibhava ANi nIti hI rAhaNAra ase mAjhe mata Ahe. 714 yatra sUktaM duruktaM ca samaM syAnmadhusUdana / na tatra pralapetprAjJo badhireSviva gaaynH||5|92|13 (vidura zrIkRSNAMnA mhaNato ) jyApramANe jethe cAMgale bolaNyAcA kiMvA vAITa bolaNyAcA upayoga sArakhAca hoto tetheM, bahir2yA lokAMmadhye basUna gAyana karaNe gavayAsa yogya nAhI tyApramANe, zahANyA puruSAne kAhIeka na bolaNe cAMgale. 715 yatra strI yatra kitavo bAlo ytraanushaasitaa|' majjanti te'vazA rAjannadyAmazmaplavA iva // 5 // 38 // 43 (vidura dhRtarASTra rAjAlA mhaNato ) jyAMcyAvara strI kiMvA luccA manuSya kiMvA alpavayI mulagA adhikAra cAlavIta asela, te loka parAdhIna hotsAte, nadIta vuDaNAr2yA pASANamaya hoDyAMpramANe nAza pAvatAta. 716 yatsukhaM sevamAno'pi dharmArthAbhyAM na hIyate / / kAmaM tadupaseveta na mUDhavratamAcaret / / 5 / 39 / 61 jyA sukhAce sevana kele tarI dharma va artha yA dona puruSArthAnA kAMhIM bAdha yeta nAhI, teMca yatheSTa sevana karAve. mUrkhAsArakheM [ avicArAceM ] vartana karUM naye. 717 yathA karma tathA lAbha iti zAstranidarzanam // 12 // 279 / 20 jase karma taseM phaLa asA zAstrAcA siddhAMta Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 718 yathA kASThaM ca kASThaM ca sameyAtAM mahodadhau / sametya ca vyapeyAtAM tadvadbhUtasamAgamaH // 12 / 28 / 36 jyApramANe mahAsAgarAMta lAkaDAce dona oMDake vahAta vahAta ekA ThikANI yetAta, va [ thoDyA veLAneM ] phirUna ekamekAMpAsUna dUra jAtAta, tyAsArakhA sarva prANyAMcA ekamekAMzI asaNArA sahavAsa Ahe. | 719 yathA chAyAtapau nityaM susaMbaddhau nirantaram / tathA karma ca kartA ca saMbaddhAvAtmakarmabhiH // 133175 prakAza va chAyA yAMcA jasA niraMtara nityasaMbaMdha asato, tasAca karma va kartA yAMcA tyA tyA sthitIta nitya saMbaMdha asato. 720 yathA jIrNamajIrNa vA vastraM tyaktvA tu pUruSaH / anyadrocayate vastramevaM dehAH zarIriNAm // 11 // 39 'june jhAlele kiMvA kadhIkadhI naveMhI eka vastra TAkUna manuSya dusare gheto, tyApramANeca prANyAMcyA dehAMcIhI goSTa Ahe. 721 yathA dAnaM tathA bhoga iti dharmeSu nizcayaH // 13 // 62 / 8 jase dile asela taseMca bhogAvayAsa miLate, asA dharmazAstrAcA siddhAMta Ahe. 722 yathA dhenusahasreSu vatso vindati mAtaram / tathA pUrvakRtaM karma kartAramanugacchati // 12 // 322 / 16 hajAroM gAItUna vAsarUM jase nemake ApalyA AIlA huDakUna kADhate, tase pUrvajanmIM kelele karma kartyAcyA pAThopATha yete. 723 yathA nadInadAH sarve sAgare yAnti saMsthitim / . evamAzramiNaHsarve gRhastheyAnti saMsthitim // 12 / 295 / 39 jyApramANe sarva nadyA ANi nada akhera samudrAlA jAUna miLatAta, tyApramANe itara sarva AzramAMtIla lokAMnA gRhasthAzramI puruSAcA AdhAra Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 724 yathA barhANi citrANi vibharti bhujagAzanaH / __ tathA bahuvidhaM rAjA rUpaM kurvIta dharmavit // 12 // 12014 mora jazI citravicitra piseM dhAraNa karato, tyApramANe Apale kartavya oLakhaNAr2yA rAjAne [ prasaMgAnusAra ] niranirALI rUpeM dhAraNa karAvI. 725 yathA bIjaM vinA kSetramuptaM bhavati niSphalam / tathA puruSakAreNa vinA daivaM na sidhyati // 13 // 67 zeta tayAra na karitAM tyAMta bI TAkilyAne jaseM teM vAyAM jAte, tyApramANe udyoga kelyAvAMcUna nusatyA daivAne siddhi miLata nAhI. 726 yathAmati yathApAThaM tathA vidyA phlissyti||12||327/48 jazI buddhi asela ANi jasA abhyAsa asela tyA mAnAne vidyeceM phala miLaNAra. 727 yathA madhu samAdatte rakSanpuSpANi ssttpdH| tadvadarthAnmanuSyebhya AdadyAdavihiMsayA // 5/34 / 17 bhuMgA jasA phulAMnA apAya na karatA tyAMtIla madha tevaDhA kADhUna gheto, tyApramANe rAjAne lokAMce mana na dukhavitAM tyAMjapAsUna dravya ghyAve. 728 yathA mAtaramAzritya sarve jIvanti jantavaH / . evaM gArhasthyamAzritya vartanta itarAzramAH // 12 / 269 / 6 jase sarva prANI mAtecA Azraya karUna jivaMta rAhatAta, tase gRhasthAzramAcyA AdhArAne itara Azrama rAhatAta. 729 yathA yathA hi puruSo nityaM zAstramavekSate / tathA tathA vijAnAti vijJAnamatha rocate // 12 / 130110 - manuSya jasajasA nehamI zAstrAce avalokana karIta jAIla, tasatase tyAlA samajU lAgela, ANi naMtara tyAlA jJAnAcI AvaDa utpanna hoIla. 730 yathA yathaiva jIveddhi tatkartavyamahelayA / jIvitaM maraNAcchreyo jiivndhrmmvaapnuyaat||12||14165 jyA jyA prakAre jIvitAce saMrakSaNa hoIla teM belAzaka karAve. maraNyApekSA jagaNe heca zreyaskara Ahe. kAraNa AdhIM jagela tara puDhe dharma AcaraNa karIla. For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 731 yathA rAjanhastipade padAni ___ saMlIyante sarvasattvodbhavAni / evaM dharmAn rAjadharmeSu sarvAn sarvAvasthaM saMpralInAnnibodha // 12 // 63 / 25 ( bhISma yudhiSThirAlA mhaNatAta ) he rAjA, jyApramANe ekaTyA hattIcyA pAvalAMta itara sarva prANyAMcyA pAvalAMcA samAveza hoto, tyApramANe ekA rAjadharmAta itara sarva dharmAcA sarva prakAre aMtarbhAva hoto he tUM pakke samaja.. 732 yathA'vadhye vadhyamAne bhavedoSo janArdana / sa vadhyasyAvadhe dRSTa iti dharmavido viduH|| 5 / 82 / 18 ( draupadI zrIkRSNAMnA mhaNate ) vadhAsa pAtra nasalelyAcA vadha hoU lAgalA asatAM jo doSa lAgato, toca vadhAsa pAtra asalelyAcA vadha hota nasalyAsa doSa lAgato, ase dharmavettyAMce mata Ahe. 733 yathA vAyustaNAgrANi saMvartayati srvshH| tathA kAlavazaM yAnti bhUtAni bharatarSabha // 1 / 2 / 9 (vidura dhRtarASTrAlA mhaNato ) jasA vArA gavatAce sarva zeMDe halavUna soDato tyApramANe sarva prANI kALAcyA taDAkyAMta sAMpaDatAta. 734 yathAzakti manuSyANAM zamamAlakSayAmahe / / anyeSAmapi sattvAnAmapi kITapipIlikaiH // 450 / 14 ( azvatthAmA karNAlA mhaNato ) AmhAMlA vATate kI, manuSyAMcyA sahanazIlatelA jhAlI tarI kAhI maryAdA asateca. phAra kAya paNa kiDAmuMgI vagaire itara prANIhi kAhI viziSTa maryAdeparyaMtaca duHkheM sahana karitAta. 735 yathA zarIraM na glAyenneyAnmRtyuvazaM yathA / tathA karmasu varteta samartho dharmamAcaret // 12 // 265 / 14 jyAprakAre zarIrAlA thakavA yeNAra nAhI ANi teM mRtyuvaza hoNAra nAhI, azA prakArace karmAce AcaraNa karAve. samartha rAhUna dharmAcaraNa karAve. For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 118 sAryazrImahAbhAratasubhASitAni 736 yathA samudro bhagavAn yathA hi himavAn giriH| khyAtAvubhau ratnanidhI tathA bhAratamucyate // 18 / 5 / 65 jasA bhagavAn samudra ANi jasA parvatarAja himAlaya ratnanidhi mhaNUna prasiddha Aheta taseMca mahAbhArata hehi Ahe. 737 yathA hi puruSaH zAlA punaH saMpravizennavAm / evaM jIvaH zarIrANi tAni tAni prapadyate // 12 / 15 / 57 manuSyAne [ eka ghara soDUna ] punaH dusar2yA navyA gharAMta praveza karAvA, tasA jIva hA niranirALyA dehAMta praviSTa hota asato. 738 yathA hyakasmAdbhavati bhUmau pAMsurvilolitaH / tathaiveha bhaveddhamaH sUkSmaH sUkSmatarastathA // 12 // 136 / 11 bhuIvarIla dhuLIcA kaNa ekAekI halavilA asatAM jasA [ sUkSma asalyAmuLe disenAsA ] hoto, tasAca dharma hA sUkSma, atyaMta sUkSma Ahe. 739 yathA hyAmiSamAkAze pakSibhiH zvApadabhuvi / bhakSyate salile matsyaistathA sarvatra vittavAn / / 3 / 2 / 40 jyApramANe AkAzAmadhye pakSI, bhUtalAvara zvApade, ANi pANyAmadhye mAse AmiSAvara jhaDapa ghAlIta asatAta, tyApramANe dravyavAn puruSAlA luTaNyAkaritAM sarva ThikANI loka TapUna basalele asatAta. 740 yadataptaM praNamate naitatsaMtApamarhati / yatsvayaM namate dAru na tatsaMnAmayantyapi / / 1 / 67 / 10 tApavilyAzivAyaca meM lavateM teM tApaviNyAcI garaja nAhI. meM lAkUDa ApoApaca vAMkateM teM tApaviNyAcyA bharIsa koNI paData nAhI. 741 yadanyeSAM hitaM na syAdAtmanaH karma pauruSam / apatrapeta vA yena na tatkuotkathaMcana // 12 // 124167 ApalA jo prayatna kiMvA jI kRti dusar2yAcyA hitAcI hoNAra nAhI, athavA jeM kelyAne ApalI ApalyAlAca lAja vATela teM kevhAMhi karUM naye. For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 742 yadanyavihitaM necchedAtmanaH karma pUruSaH / na tatpareSu kurvIta jAnanapriyamAtmanaH // 12 / 259 / 20 je dusar2yAMnI ApalyAsaMbaMdhAne karUM naye aseM manuSyAlA vATate, te ApalyAlA apriya Ahe, he lakSAMta vAgavUna, tyAneMhi dusar2yAsaMbaMdhAne tase karUM naye 743 yadartho hi narorAjastadartho'syAtithiH smRtaH // 15 / 26 / 37 (dhRtarASTra yudhiSThirAlA mhaNato ) rAjA, atithi kitIhi yogyatecA asalA tarI, to jyAcA atithi asela tyAcyA yogyatepramANe tyAne jhAle pAhije asA niyamaca Ahe. 744 yadA tu kazcijjJAtInAM bAhyaH prArthayate kulam / na marSayanti tatsanto bAhyenAbhipradharSaNam // 324333 jevhAM koNI parakA manuSya bhAUbaMdAMcyA kuLAvara uThato, tevhAM parakyAkaDUna ApalyA kuLAcA hota asalelA to apamAna sajjana sahana karIta nAhIta. 745 yadA mAnaM labhate mAnanAI stadA sa vai jIvati jIvaloke / yadAvamAnaM labhate mahAntaM tadA jIvanmRta ityucyate saH // 869/81 sanmAnya puruSa joparyaMta mAna miLavito, toparyaMtaca yA jagAMta to jivaMta asato. ekadA tyAcA atizaya apamAna jhAlA kI, to jivaMta asUnahi melyApramANeca jhAlA ! 746 yadA yadA hi dharmasya glAnirbhavati bhArata / ____ abhyutthAnamadharmasya tadAtmAnaM sRjAmyaham // 6 / 2817 [ bhagavAn zrIkRSNa sAMgatAta. ] arjunA, jyA jyA veLI dharmAlA glAni yete va adharmAcA utkarSa hoto tyA tyA veLI mI (bhagavAn zrIkRSNa ) avatAra gheta asato. 747 yadA saMharate cAyaM kUrmo'GgAnIva srvshH| indriyANIndriyArthebhyastasya prajJA pratiSThitA // 6 / 26 / 58 kAsava jase Apale sarva avayava AMta oDhUna ghete tyApramANe jevhAM manuSya ApalI sarva iMdriye tyAMcyA tyAMcyA viSayAMpAsUna AMvarUna dharato, tevhAMca tyAcI buddhi sthira jhAlI ase mhaNatAta. For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 120 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 748 yadidaM brahmaNo rUpaM brahmacaryamiti smRtam / paraM tatsarvadharmabhyastena yAnti parAM gatim // 12 / 21417 [ parabrahmAcyA prAptIce sAdhana asalyAmuLe ] brahmacarya he parabrahmAceM kevaLa svarUpaca Ahe ase sAMgitale Ahe. te sarva prakAracyA dharmaniyamAMpekSA zreSTha Ahe. tyAcyA yogAneca atyaMta zreSTha gati prApta hote. ( mokSa miLato.) 749 yadi nAtmani putreSu na cetpautreSu naptaSu / na hi pApaM kRtaM karma sadyaH phalati gauriva // 12 / 921 ApalyA pApakarmAce prAyazcitta ApalyAlA bhogAve lAgale nAhI tara ApalyA mulAMnA, tyAMnA nAhI tara nAtavAMnA ( tarI bhogAve lAgela ) kAraNa, gAIlA khANe ghAtale asatAM tI lageca jAsta dUdha dete, tyApramANe pApakarmAce phaLa tAbaDatoba miLate ase nAhI. ( 'go' mhaNaje bhami asA artha gheUna yA zlokAcyA dusar2yA oLIcA puDhIla pramANe dusarAhi artha TIkAkArAMnI kelelA Ahe:-' bhUmIta dhAnya perile kI te lAgaleca jaseM pikata nAhI, taseMca kelelyA pApakarmAce phaLa tatkALa miLU zakata nAhI.) 750 yadi naivaMvidhaM jAtu kuryA jihmamahaM rnne| ___ kuto vA vijayo bhUyaHkuto rAjyaM kuto dhanam // 9 / 61164 [ zrIkRSNa pAMDavAMsa mhaNatAta ] yuddhAMta [ bhISmadroNAdikAMnA mAraNyAcyA kAmI ] azA prakArace kapaTa jara mI kele nAhI, tara tumhAMlA jaya kasA miLela ? phirUna rAjya kase miLaNAra ? dhana koThUna miLaNAra ? 751 yadiSTaM tatsukhaM prAhuDheSyaM duHkhamiheSyate // 12 / 295 / 27 ihalokI meM iSTa vATateM teM sukha, ANi jeM dveSya vATateM teM duHkha aseM mAnile jAte. 752 yadi saMnyAsataH siddhiM rAjA kazcidavApnuyAt / parvatAzca dramAzcaiva kSipraM siddhimavApnuyuH // 12 / 10 / 24 saMnyAsAne jara ekAdyA rAjAlA siddhi prApta hotI tara [ niSkriya azA ] parvatAMnA va vRkSAMnAsuddhAM siddhi tatkALa miLAlI asatI ! For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 753 yadi syAtpuruSaH kartA zakrAtmazreyase dhruvam / / ArambhAstasya sidhyeyurna tu jAtu parAbhavet 12 222|18 [ sthAnabhraSTa va pAzabaddha jhAlelA prahAda iMdrAlA mhaNato ] iMdrA, AtmakalyANa sAdhUna gheNe hI goSTa jara nizcaryekarUna puruSAcyAca hAtacI asatI, tara tyAce sarva udyoga siddhIsa gele asate; tyAlA kevhAMhi apayaza AleM nasateM. 754 yadaiva zatrurjAnIyAtsapatnaM tyaktajIvitam / tadaivAsmAdudvijate sarpAdvezmagatAdiva || 5 | 135/36 121 ApalA pratipakSI jivAvara udAra jhAlA Ahe ase jevhAM zatrUlA samajUna yeteM, tevhAMca tyAlA gharAMta ziralelyA sarpAsArakhI tyAcI bhIti vATU lAgate. 755 yaddurApaM durAnnAyaM durAdharSaM duranvayam / tatsarvaM tapasA sAdhyaM tapo hi duratikramam || 14|51 / 17 je je mhaNUna asAdhya, ajJeya, atyaMta bhayaMkara kiMvA atyaMta dustara aseM asela teM sarva tapAneM sAdhya hoteM, kharokharaca, tapAceM atikramaNa karaNeM azakya Ahe. 756 yadbhUtahitamatyantaM tatsatyamitidhAraNA // 3 / 209 / 4 jyAcyA yogAneM jIvAceM atizaya kalyANa hoteM teMca satya asA siddhAMta Ahe. 757 yadyatpriyaM yasya sukhaM tadAhu stadeva duHkhaM pravadantyaniSTam / / 12/201 / 10 jyAlA jeM priya vATateM tyAlA to sukha mhaNato, teMca apriya jhAleM kIM tyAlAca duHkha mhaNato. 758 yadyadAcarati zreSThastattadevetaro janaH / sa yatpramANaM kurute lokastadanuvartate || 6 |27|21 zreSTha puruSa jyA jyA prakAreM vAgato tyA tyA prakAreMca itara loka vAgatAta. tyAlA jeM mAnya hoteM, tyAceMca anukaraNa loka karIta asatAta. For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 122 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 759 yadyadAcarate rAjA tatprajAnAM sma rocate || 12/75/4 rAjA jeM jeM karato teM prajelA AvaDUM lAgateM. 760 yadyadvibhUtimatsattvaM zrImadUrjitameva vA / tattadevAvagaccha tvaM mama tejo'zasaMbhavam || 6 | 34 |41 bhagavAn zrIkRSNa arjunAlA sAMgatAta ) jI jI vastu moThepaNA, aizvarya kiMva vaibhava yAMnI yukta asela, tI tI pratyeka mAjhyA ( paramezvarAcyA ) tejAcyA aMzApAsUna utpanna jhAlelI Ahe ase tUM pakke samaja. 761 yadyapi bhrAtaraH kruddhA bhAryA vA kAraNAntare / svabhAvataste prIyante netaraH prIyate janaH / / 12 / 138 / 154 kAraNaparatveM bhAU jarI rAgAvale kiMvA bAyako rAgAvalI tarI tIM svabhAvataHca prema karIta asatAta. taseM itara loka prema karIta nAhIMta. 762 yannimittaM bhavecchokastApo vA duHkhameva ca / AyAso vA yato mUlamekAGgamapi tattyajet || 12 |174|43 jyAcyAmuLe zoka, tApa, duHkha kiMvA kaSTa hotAta, teM kAraNa jarI ApalyA zarIrAcA eka avayava asale tarIhi tyAcA tyAga kelA pAhije. 763 yamAjIvanti puruSaM sarvabhUtAni saMjaya / pakkaM drumamivAsAdya tasya jIvitamarthavat / / 5 / 133 / 43 ( vidulA mhaNate ) saMjayA, pakka vRkSApramANe jyAcyAjavaLa gelyAneM sarva jIvAMceM prANarakSaNa hoteM tyAceMca jIvita saphala jhAleM. 764 yayoreva samaM vittaM yayoreva samaM zrutam / tayorvivAhaH sakhyaM ca na tu puSTavipuSTayoH || 1 / 131 / 10 jyAMcI zrImaMtI sArakhI, jyAMce jJAna sArakheM, tyAMcAca vivAhasaMbaMdha mhaNA kiMvA snehasaMbaMdha mhaNA, hota asato. eka zrImaMta ANi dusarA garIba azAMcA azA prakAracA saMbaMdha kadhIMhi hota nasato. For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 765 yaH zAstravidhimutsRjya vartate kAmakArataH / na sa siddhimavApnoti na sukhaM na parAM gatim / / 6 / 40 / 23 zAstrAMta sAMgitalelA vidhi soDUna jo svecchAcArAne vAgato, tyAlA siddhi prApta hota nAhI, ANi zreSTha gatihi nAhI. 766 yastu niHzreyasaM zrutvA prAktadevAbhipadyate / Atmano matamutsRjya sa loke sukhamedhate // 5 // 124 / 24 ApaleM khareM kalyANa kazAMta Ahe he aikalyAvara, svataHce mata bAjUlA sArUna, jo prathamataH tyAceca AcaraNa karato tyAlA jagAMta sukha hoteM. 767 yastu vRddhayA na tRpyeta kSaye dInataro bhavet / etaduttamamitrasya nimittamiti cakSate // 12 // 8016 abhyudaya kitIhI jhAlA tarI tRpti na hoNe, ANi hAni jhAlyAsa atyaMta dIna. hoNe he uttama pratIcyA mitrAce lakSaNa hoya ase sAMgitalele Ahe. 768 yasmAdadAntAndamayatyaziSTAn daNDayatyapi / damanAddaNDanAccaiva tasmAddaNDaM vibudhAH // 12 // 15/8 jyAarthI [rAjadaMDa hA] svairAcaraNa karaNAr2yAMnA vaThaNIsa ANato ANi asabhyapaNe vAgaNArAMnA zikSA karato, tyAarthI damana karaNe ANi daMDa karaNe yA dona guNAMmuLe jJAte loka tyAlA daMDa aseM mhaNatAta. 769 yasminkSamA ca krodhazca dAnAdAne bhayAbhaye / nigrahAnugrahau cobhau sa vai dharmaviducyate // 12 / 14 / 17 jyAcyA ThAyIM [prasaMgAnurUpa ] kSamA va krodha, dAna va grahaNa, bhaya va abhaya, taseca nigraha va anugraha hI donahi ADhaLatAta toca kharokhara dharma jANaNArA hoya. 770 yasminnarthe hitaM yatsyAttadvarNa rUpamAdizet / bahurUpasya rAjJo hi sUkSmo'pyartho na sIdati // 12 // 12016 jyA bAbatIta je yogya disela tyAprakArace rUpa [ rAjAneM ] dhAraNa karAve. kAraNa [prasaMgApramANe ] niranirALI rUpeM dhAraNa karaNAr2yA rAjAcI bArIkasArIka goSTIta suddhA phasagata hota nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 124 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 771 yasminyathA vartate yo manuSya stasmiMstathA vartitavyaM sa dhrmH| mAyAcAro mAyayA vartitavyaH sAdhvAcAraH sAdhunA pratyupeyaH // 5 / 377 ___ jyAcyAzI jo manuSya jyA prakAre vAgato, tyAcyAzI tyAne tyAcaprakAre vAgAveM. ase karaNyAMtaca dharma Ahe. kapaTa karaNArAzI kapaTAne vAgAve, ANi saraLapaNAne cAlaNArAzI saraLapaNA ThevAvA. 772 yasmai devAH prayacchanti puruSAya parAbhavam / __buddhiM tasyApakarSanti so'vAcInAni pazyati // 5/34181 devAMcyA manAMtUna jyAcA nAza karAvayAcA asato, tyAcI buddhi te hirAvUna ghetAta, ANi maga tyAlA pratikUla asalelyA goSTI ghaDUna AlelyA disatAta. 773 yasya kRtyaM na jAnanti mantraM vA mantrita pare / kRtamevAsya jAnanti sa vai paNDita ucyate // 5 // 33 // 18 puDhe karAvayAce jyAce kRtya athavA yojalelA beta dusar2yAMnA kaLata nAhI, kAya teM pratyakSa kRtIta AlyAvaraca samajate tyAlA paMDita mhaNatAta. 774 yasya dAnajitaM mitraM zatravo yudhi nirjitAH / ___ annapAnajitA dArAH saphalaM tasya jIvitam / / 5 / 3983 jyAne udArapaNAne mitra ApalAsA kelA, yuddha karUna zatrUnA jiMkale ANi annapAnAdikAMcyA yogAne strIlA svAdhIna Thevale tyAceM jIvita saphala jhAle. 775 yasya dharmo hi dharmArthaH klezabhAG na sa paNDitaH / na sa dharmasya vedArtha sUryasyAndhaH prabhAmiva // 3 / 33 / 23 [ tattva na jANatAM ] kevaLa dharmAsAThI jo dharmAcaraNa karato to zahANA nasUna duHkhAcA mAtra vAMTekarI hoNArA asato. aMdhaLyAlA jyApramANe sUryAcI prabhA samajata nAhI, tyApramANe tyAlA dharmAcA artha samajata nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 125 776 yasya nAsti nijA prajJA kevalaM tu bahuzrutaH / na sa jAnAti zAstrArtha darvI sUparasAniva // 2 / 55 / 1 jyAlA svatAcI buddhi nAhI paNa jyAne kevaLa puSkaLaseM aikalele Ahe tyAlA, AmaTIMtalyA paLIlA AmaTIcI cava kaLata nAhI tyApramANe zAstrAce rahasya kaLata nAhI. 777 yasya buddhiH paribhavettamatItena sAntvayet / / __ anAgatena duSpajJaM pratyutpannena paNDitam // 114074 jyAcI buddhi maMda asela tyAsa ApalyA pUrvIcyA baDhAIcyA goSTI sAMgAvyA, jo mUrkha asela tyAsa 'puDhe amuka karIna' vagaire AzA lAvAvI, ANi jo zAhaNA asela tyAsa dhanAdika deUna saMtuSTa karAveM. 778 yasya bhAryA gRhe nAsti sAdhvI ca priyavAdinI / araNyaM tena gantavyaM yathAraNyaM tathA gRham // 12 / 144 / 17 jyAcyA gharAMta sattvazIla va priya bhASaNa karaNArI strI nAhI, tyAne araNyAMta nighUna jAve. kAM kI, jaseM araNya taseca tyAceM ghara. 779 yasya vRttaM na jalpanti mAnavA mahadadbhutam / rAzivardhanamAtraM sa naiva strI na punaH pumAn // 5 / 133 / 23 jyAcyA hAtUna ekAdI moThI adbhuta goSTa ghaDalyAce loka bolata nAhIta to manuSya kucakAmAcA, kevaLa ! manuSyajAtIcI] saMkhyA vADhaviNArA hoya. vastutaH tyAlA strIhi mhaNatA yeta nAhI, maga puruSa tara to navheca navhe. 780 yasya svalpaM priyaM loke dhruvaM tasyAlpamapriyam // 5 / 135 / 17 jagAmadhye alpasvalpa sattA jyAlA priya asate, tyAcI tI sattA niHsaMzaya tyAcyA anarthAlAca kAraNa hote. 781 yasyAstasya mitrANi yasyAstasya bAndhavAH / ___ yasyArthAH sa pumAlloke yasyArthAH sa ca pnndditH||12|8|19 jyAcyAjavaLa dravya asela tyAcyAsAThI mitra asatAta jyAcyAjavaLa dravya Ahe tyAcyAkaritAM ApteSTa Aheta. jagAMta jyAcyAjavaLa dravya asela toca kharA puruSa ANi toca paMDita. For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 126 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 782 yasyaiva balamojazca sa dharmasya prabhurnaraH // 12 / 152 / 18 jyAcyA AMgIM sAmarthya ANi teja hI asatAta toca manuSya dharmAcaraNAsa samartha hoto. 783 yaH sadAraH sa vizvAsyaH // 1 / 74 / 44 jo sapatnIka asela tyAcyAvara vizvAsa ThevAvA. 784 yaH sapatnazriyaM dIptAM hInazrIH paryupAsate / maraNaM zobhanaM tasya iti vidvajjanA viduH // 1179 / 13 jo svataHce aizvarya naSTa jhAle asatAM pratipakSyAcyA DoLe dipaNAr2yA vaibhavAcI ArAdhanA karato, tyAlA mRtyu AlelA phAra uttama aseM jJAte loka mhaNatAta. 785 yaH samutpatitaM krodhaM kSamayeha nirasyati / ___ yathoragastvacaM jIrNA sa vai puruSa ucyate // 1179 / 4 sarpa jasA jIrNa jhAlelI tvacA TAkUna deto tyApramANe aMtaHkaraNAMta utpanna jhAlelyA krodhAceM kSamecyA yogAneM jo nivAraNa karato. toca puruSa mhaNAvayAcA. 786 yaH sauhRde puruSa sthApayitvA pazcAdenaM dUSayate sa bAlaH // 2 // 64 / 13 jo pahilyAne ApaNaca ekAdyAlA ApalA snehI samajato va mAgUna tyAlA dUSaNa deto to porakaTa hoya. 787 yA dustyajA durmatibhiryA na jIyati jIryataH / yo'saupaannaantikorogstaaNtRssnnaaNtyjtHsukhm||13|7|21 duSTa manuSyAMnA jicA tyAga karitAM yeta nAhI, zarIra jIrNa hota asatAM jI kamI hota nAhI, jI kevaLa prANAMtIca saMpaNAr2yA rogAsArakhI Ahe tyA tRSNecA [ lobhAcA ] tyAga karaNArAsa sukha prApta hoteM. For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 127 788 yAdRzaM vapate bIjaM kSetramAsAdya krsskH| sukRte duSkRte vApi tAdRzaM labhate phalam // 13 / 6 / 6 zetakarI zetAMta jyA prakArace bIja TAkato tyA prakArace tyAsa phaLa miLate. jara yAne cAMgale bI perale tara tyAsa cAMgale phaLa yete; ANi vAITa perileM tara vAITa phaLa yete. 789 yAdRzaH puruSasyAtmA tAdRzaM saMprabhASate // 5 / 3 / 1 puruSAce aMtaHkaraNa jazA prakArace asate tazA prakArace to bhASaNa karIta asato. 790 yAdRzaiH saMnivizate yAdRzAMzcopasevate / yAdRgicchecca bhavituM tAdRgbhavati puurussH|| 5 / 36 / 13 koNI manuSya jyA prakAracyA lokAMzI sahavAsa Thevito, jyA prakAracyA manuSyAMcI sevA karato, ANi jyA prakAracA hoNyAcI icchA dharato tyA prakAracA to hoto. 791 yAdRzo jAyate rAjAtAdRzo'sya jano bhavet / / 11 / 8 / 32 jasA rAjA asela tazI tyAcI prajA hote. 792 yAvacca mArdavenaitAn rAjannupacariSyasi / tAvadete hariSyanti tava rAjyamariMdama // 5/73 / 8 [zrIkRSNa yudhiSThirAsa mhaNatAta ] he zatrUce damana karaNAr2yA dharmarAjA, joparyaMta tUM sAmopacArAne yAMcyAzI [ mhaNaje kauravAMzI ] vAgata rAhAzIla toparyaMta he tujhe rAjya baLakAvUna basatIla. 793 yAvatkIrtimanuSyasya na praNazyati kaurava / tAvajjIvati gAndhAre naSTakIrtistu nazyati // 1 // 203 / 11 (bhISma mhaNatAta ) gAMdhArIputrA duryodhanA; joparyaMta manuSyAcI kIrti naSTa jhAlelI nAhI toparyaMta to jivaMta asato. kIrti nAhIzI jhAlI mhaNaje tyAcA nAza hoto. 794 yAvaddhi tIkSNayA mUcyA vidhyedagreNa kezava / / tAvadapyaparityAjyaM bhUmena: pANDavAnpati // 5 / 127 / 25 (duryodhana mhaNato ) kRSNA, tIkSNa suIcyA TokAneM jevaDhyAcA vedha karatA yeIla tevaDhI bhUmi dekhIla AmhI pAMDavAMnA deNAra nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 128 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 795 yuktA yadA jAnapadA bhikSante brAhmaNA iva / abhIkSNaM bhikSurUpeNa rAjAnaM nanti taadRshaaH||12|11|23 rASTrAMtIla prajA udyogazIla asUnahi jara ( udyogAcyA abhAvAmuLe) bhikSurUpI banUna brAhmaNAMpramANe vAraMvAra bhikSA mAgU lAgalI tara ticyAyogAne rAjAcA vadha hoto. 796 ye ca mUDhatamA loke ye ca buddhaH paraM gtaaH| ta eva sukhamedhante madhyamaH klizyate janaH / 12 / 25 / 28 jagAMta je atyaMta mUDha asatIla, athavA je jJAnAcyA pailatIrAlA pocalele asatAta teca sukhAne nAMdata asatAta. madhyama sthitItalyA lokAMnA klezaca hotAta. 797 ye tu buddhayA hi balinaste bhavanti bliiysH| prANamAtrabalA ye vai naiva te balino mtaaH||12||156|13 je buddhIne baliSTha asatIla, teca khare prabaLa hota. je kevaLa zArIrika balAne saMpanna te kharokhara balavAn navhata. 798 ye dambhAnnAcaranti sma yeSAM vRttizca saMyatA / viSayAMzca nigRhNanti durgANyatitaranti te // 12 // 1103 je dAMbhikAcaraNa karIta nAhIta, jyAMcI vRtti saMyamazIla Ahe va je viSayAMnA jiMkatAta te sarva saMkaTAMtUna pAra paDatAta. 799 ye dhanAdapakarSanti naraM svabalamAsthitAH / te dharmamartha kAmaM ca pramaznanti naraM ca tam // 5/72 / 24 svataHcyA balAcA Azraya karUna je ekAdyA manuSyAce dravya hirAvUna ghetAta, te tyAcA dharma, artha va kAma ANi to manuSya yA sarvAMcA vidhvaMsa karatAta. 800 yena khaTAM samArUDhaH paritapyeta karmaNA / . AdAveva na tatkuryAdadhruve jIvite sati // 5 // 39 // 29 khATevara (mhaNaje mRtyuzayyevara ) paDalyAvara jyA kRtyAmuLe pazcAttApa karaNyAcA prasaMga yeIla ase kRtya prathamataHca karUM naye, kAraNa jIvita kSaNabhaMgura Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrImahAbhAratasubhASitAni 801 ye na mAnitvamicchanti mAnayanti ca ye parAn / mAnyamAnAnnamasyanti durgANyatitaranti te / / 12 / 110 / 19 je sanmAnAcI icchA karIta nAhIMta, je dusar2yAMnA mAna detAta ANi sanmAnAsa pAtra asalelyAMnA praNAma karitAta te saMkaTAMcyA pAra jAtAta. 802 yena yena zarIreNa yadyatkarma karoti yaH / tena tena zarIreNa tattatphalamupAznute || 13|7|3 koNIhi jyA jyA zarIrAneM jeM jeM karma karato tyA tyA karmAceM phaLa teM teM zarIra dhAraNa karUna bhogato. 803 ye yathA mAM prapadyante tAMstathaiva bhajAmyaham || 6|28|11 [ zrIkRSNa mhaNatAta ] je malA ( paramezvarAlA ) jase bhajatAta taseM mI tyAMnA phala detoM. 804 ye'rthAH strISu samAyuktAH pramattapatiteSu ca / 129 ye cAnAyeM samAsaktAH sarve te saMzayaM gatAH || 5|38|42 jIM kAmeM striyA kiMvA jhiMgalelA athavA patita manuSya yAMcyAvara sopavilIM gelIM, taseMca jIM kAmeM anArya manuSyAkaDe dilI gelIM tIM sagaLIM saMzayAMta paDalI. 805 yeSAM trINyavadAtAni vidyA yonizca karma ca / tAnsevetaiH samAsyA hi zAstrebhyo'pi garIyasI // / 3 / 1 / 27 vidyA, kula ANi AcaraNa hIM tIna jyAMcIM zuddha Aheta tyAMcI saMgata dharAvI. kharokhara, tyAMcA samAgama zAstrAbhyAsApekSAMhi zreSTha hoya. 806 yeSAM zAstrAnugA buddhirna te muhyanti bhArata // 1 / 1 / 244 ( saMjaya dhRtarASTrAlA mhaNato ) jyAMcI buddhi zAstrAnusAra cAlate te bhAMbAvUna jAta nAhIMta. 807 ye hi dharmasya loptAro vadhyAste mama pANDava / / 7 / 181 / 28 ( zrIkRSNa mhaNatAta. ) arjunA, je dharma buDavaNAre asatIla te mAjhyAkaDUna mArile jANyAsa yogya hota. ma. bhA. 9 For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 130 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 808 ye hi saMsparzajA bhogA duHkhayonaya eva te / / . AdyantavantaH kaunteya na teSu ramate budhaH // 6 / 29 / 22 ( zrIkRSNa mhaNatAta. ) arjunA, iMdriyAMcA viSayAMzI saMbaMdha ghaDalyAne je bhoga utpanna hotAta te kharokhara duHkhAce mAheragharaca hota, tyAMnA Adi asUna aMtahi asato. tyAMcyA ThikANI zahANA puruSa ramamANa hota nAhI. 809 yogaH karmasu kauzalam // 6 / 26150 yoga mhaNaje karme karaNyAce kauzalya. ( karmaphalAcA lepa na lAgela azA rItIne niSkAmabuddhIne karme karaNe.) 810 yo durlabhataraM prApya mAnuSyaM dviSate nrH| dharmAvamantA kAmAtmA bhavetsa khalu vnycyte||12|29734 jo koNI manuSya durlabha manuSyayonIta utpanna hoUnahi dharmAcA dveSa kiMvA nidAna avamAna karato ANi kAmopabhogAMta gaDhUna jAto tyAcI akhera phasagata hote. 811 yo na darzayate tejaH kSatriyaH kAla Agate / sarvabhUtAni taM pArtha sadA paribhavantyuta // 3 / 27 / 38 [ draupadI dharmarAjAsa mhaNate. ] he kuMtIputrA, samaya prApta jhAlA asatAM jo kSatriya ApaleM teja prakaTa karIta nAhI tyAcA apamAna sarva prANI nehamI karIta asatAta. 812 yo'nyathA santamAtmAnamanyathA pratipadyate / kiM tena na kRtaM pApaM caureNAtmApahAriNA // 5 // 42 // 37 jo Apale khare svarUpa ekAprakArace asatAM te dusar2yA prakArace asalyAce bhAsavito, tyA svataHce khare svarUpa lapaviNAr2yA corAne koNateM pApa keleM nAhIM ? 813 yo mA prayatate hantuM jJAtvA praharaNe balam / tasya tasminpaharaNe punaH prAdurbhavAmyaham // 14 // 13 // 13 [ kAma mhaNaje ahaMkAra mhaNato. ] ekAdyA AyudhAMta sAmarthya Ahe ase samajUna jo malA tyAne mAraNyAcA prayatna karato, tyAcyA tyA AyudhAMtaca mI phirUna utpanna hoto. For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 814 yo yathA vartate yasmiMstasminneva pravartayan / nAdharma samavAnoti nacAzreyazca vindati // 5 / 178 / 53 jo jyAcyAzI jyAprakAre vAgato tyAcyAzI tyA prakAre vAgaNyAMta koNatAhi adharma ghaData nAhI, ANi tyApAsUna akalyANahi hota nAhI. 815 yo yasmiJjIvati svArthe pazyetpIDAM na jIvati / sa tasya mitrNtaavtsyaadyaavnnsyaadvipryyH||12|138|140 jo jivaMta rAhilA asatAM svArthAlA bAdha yeNAra nAhI va Apale prANa vAcatIla aseM jyAlA vATata asela tyAcA to mitra, ulaTa sthiti AlI nAhI tovaraca asato. 816 yo'riNA saha saMdhAya sukhaM svapiti vizvasan / sa vRkSAgre prasupto vA patitaH pratibudhyate // 12 // 140 / 37 jo zatrUzI taha kelyAvara tyAcyAvara vizvAsa ThevUna khuzAla jhopA kADhato to, jhADAcyA zeMDyAvara jhopI gelelyA manuSyApramANe, paDalyAvaraca jAgA hoto. 817 yo vidyayA tapasA saMpraddhaH sa eva pUjyo bhavati dvijAnAm // 1 / 89 / 3 jo vidyene va tapAne vRddha jhAlA toca dvijAMnA pUjya vATato. 818 yo vai saMtApayati yaM sa zatruH procyate nRpa // 2 / 55 / 10 ( duryodhana dhRtarASTrAlA sAMgato ) he rAjA, jo jyAlA pIDA karato to tyAcA zatru samajalA jAto. 819 yo hi tejo yathAzakti na darzayati vikramAta / kSatriyo jIvitAkAGkSI stena ityeva taM viduH||5|134|2 jivAcyA Azene jo kSatriya yathAzakti parAkrama karUna ApaleM teja prakaTa karIta nAhIM to coraca mhaTalA pAhije ! | 820 rakSaNaM sarvabhUtAnAmiti kSAtraM paraM matam // 12 // 12013 sarva bhUtAMce rakSaNa karaNe hAca kSatriyAcA parama dharma hoya. For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 132 sArthazrImahAbhAratasabhASitAni vvvvvvvvvvvvvvvv 821 rathaH zarIraM bhUtAnAM sattvamAhustu sArathim / indriyANi hayAnAhuH karmabuddhistu razmayaH // 11713 jIvAceM zarIra hA ratha va buddhi hA sArathi hoya. iMdriye he [ yA rathAlA joDalele / ghoDe hota. ANi mana hA lagAma hoya. 822 rAjansarSapamAtrANi paracchidrANi pazyasi / Atmano bilbamAtrANi pazyannapi na pazyasi // 1174182 ( zakuMtalA duSyaMtAlA mhaNate ) rAjA, dusar2yAMce moharIevaDhe bArIka doSa tulA disatAta, paNa svataHce belaphaLA evaDhe moThe doSahi tUM pahAta asUnahi tikaDe. DoLejhAMka karatosa. 823 rAjamUlA mahAbAho yogakSemasudRSTayaH / prajAsu vyAdhayazcaiva maraNaM ca bhayAni ca // 12 // 14119 (bhISma yudhiSThirAlA mhaNatAta ) prajecA yogakSema nITa cAlaNe, parjanya cAMgalA paDaNe, taseMca prajelA roga, maraNa athavA bhaya prApta hoNe yA sarvAMce mukhya kAraNa rAjAca Ahe. 824 rAjamUlo mahAprAjJa dharmo lokasya lakSyate / prajA rAjabhayAdeva na khAdanti parasparam // 12 // 688 ( bRhaspati vasumanA rAjAlA sAMgatAta) loka dharmAne vAgatAta yAce kAraNa rAjAca hoya ase disUna yete. rAjAcyA bhItImuLeca loka ekamekAMnA khAUna TAkIta nAhIta. 825 rAjA kRtayugasraSTA tretAyA dvAparasya ca / yugasya ca caturthasya rAjA bhavati kAraNam // 12 // 69/98 jagAMta kRtayuga utpanna karaNArA rAjAca hoya. tIca goSTa tretAyugAcI va dvApara yugAcI ANi cauthyA mhaNaje kaliyugAlAhi rAjAca kAraNa hoto. 826 rAjA cena bhavelloke pRthivyAM daNDadhArakaH / jale matsyAnivAbhakSyandubailaM balavattarAH // 12 // 6716 pRthvIvara daMDa dhAraNa karaNArA rAjA jara nasatA, tara pANyAtIla mAzAMpramANe balavattara lokAMnI durbaLAMnA khAUna TAkaleM asateM. For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 133 .827 rAjAnaM prathamaM vindettato bhAryA tato dhanam / rAjanyasati lokasya kuto bhAryA kuto dhnm||12||57141 manuSyAMnI prathamataH rAjA prApta karUna ghyAvA. tadanaMtara strI va tyAnaMtara dhana. kAraNa rAjAca jara nasela tara lokAMnA strI tarI koTUna miLaNAra ? ANi dhana tarI koThUna miLaNAra ? .828 rAjA lokasya rakSitA // 12 / 9013 rAjA hAca lokAMcA pAlanakartA hoya. 829 rAjaiva kartA bhUtAnAM rAjaiva ca vinAzakaH / dharmAtmA yaHsa kartA syAdadharmAtmA vinaashkH||12|919 prANyAMce kalyANa karaNArA rAjAca ANi tyAMcA nAza karaNArahi paNa rAjAca. kAraNa, to dharmAne vAgela tara kalyANakartA ANi adharmAne vAgela tara nAza karaNArA Tharato. 830 rAjaiva yugamucyate // 12 / 9116 rAjAlAca yuga mhaNatAta. [mhaNaje jasA rAjA asela taseM bare vAITa yuga utpanna hoteM] 831 rAjJaH pramAdadoSeNa dasyubhiH parimuSyatAm / azaraNyaH prajAnAM yaHsa rAjA kalirucyate // 12 / 12 / 29 rAjAcyA halagarjIpaNAmuLe corAMkaDUna lubADalyA jANAr2yA prajelA jo rAjA abhaya deU zakata nAhI to (mUrtimaMta ) kalica hoya.. 832 rAjJAM hi cittAni pariplutAni sAntvaM dattvA musalairghAtayanti // 2 // 64 / 12. rAjAMceM citta nehamI kaluSita asalyAmuLe te prathamataH goDa bolatAta ANi mAgAhUna DokyAMta musaLa ghAlUna prANa ghetAta. 833 rAjJA hi pUjito dharmastataH sarvatra pUjyate // 12 / 75 / 4 rAjAne agodara dharmAcA mAna ThevalA mhaNaje sarva loka dharmAcA mAna ThevatAta. For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 134 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni anAAAAAI 834 rAjyaM hi sumahattantra dhAryate nAkRtAtmabhiH / na zakyaM mRdunA voTumAyAsasthAnamuttamam // 12 // 58 / 21 rAjya cAlaviNe he atyaMta avaghaDa kAma Ahe. jyAne ApalyA buddhIlA viziSTa prakArace vaLaNa lAvalele nAhI, tyAlA teM jheMpaNAra nAhI. rAjyadhurA vAhaNe he atyaMta kaSTaprada asUna te lecyApecyA manuSyAlA zakya nAhI. 835 rAjyaM praNidhimUlaM hi mantrasAraM pracakSate // 12 // 83151 hera hA rAjyAcA AdhAra, ANi sallAmasalata hI zakti hoya ase mhaNatAta. 836 rASTrasyaitatkRtyatamaM rAjJa evAbhiSecanam / anindramabalaM rASTra dasyavo'bhibhavantyuta // 12 // 67 / 2 koNatyAtarI rAjAlA rAjyAbhiSeka karaNe he eka rASTrAce pramukha kartavya Ahe. kAraNa rASTrAlA koNI niyaMtA nasalA mhaNaje te durbaLa jhAlyAmuLe zatru tyAcyAvara hallA karatAta. 837 rohate sAyakairviddhaM vanaM parazunA hatam / vAcA duruktaM bIbhatsaM na saMrohati vAkkSatam / / 5 / 34178 bANAMnI vedhalele athavA kunhADIne toDaleleM vana phirUna vADhIsa lAgate. paraMtu duSTa va bIbhatsa bolaNyAne paDalelI jakhama bharUna yeta nAhI. 838 lokayAtrArthameveha dharmasya niyamaH kRtaH // 12 / 259 / 5 : lokavyavahAra suraLItapaNe cAlAvA evaDhyAsAThIca dharmAcaraNAcA niyama ghAlUna dilA Ahe. 839 lokaraJjanamevAtra rAjJAM dharmaH sanAtanaH // 12 // 57 / 11 yA lokI prajelA sukhI ThevaNe hAca rAjAMcA sanAtana dharma Ahe. 840 lokasattAdrAjavRttamanyadAha bRhaspatiH // 2 / 55 / 6 / / prajecyA kartavyAhUna rAjAce kartavya nirALe asalyAce bRhaspatIne pratipAdile Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 841 loko hyAryaguNAneva bhUyiSThaM tu prazaMsati // 13 // 122 / 2 loka cAMgalyA guNAMcIca atizaya prazaMsA karIta asatAta. 842 lobhaM hitvA sukhI bhavet // 3 // 313178 lobha TAkilyAneM manuSya sukhI hoto. 843 lobhAtpApaM pravartate // 12 // 15812 lobhApAsUna pAtakAcI pravRtti hote. 844 lohitodA kezataNAM gajazailAM dhvajadramAma / mahIM karoti yuddheSu kSatriyo yaH sa dhrmvit||12||55||18 jo saMgrAmAmadhye pRthvIlA raktarUpI jalAne yukta, kezarUpI tRNAne AcchAdita jhAlelI, gajarUpI parvata asalelI va dhvajarUpI vRkSAMnI yukta azI karito, toca kSatriya kharA dharma vettA hoya. 845 vadhameva prazaMsanti zatrUNAmapakAriNAm // 11140 / 10 ___ apakAra karaNAr2yA zatrUcA vadhaca karaNe prazasta mAnatAta. 846 vadhyante na hyavizvastAH zatrubhirdurbalA api / / vizvastAsteSu vadhyante balavanto'pi durbalaiH 12 / 138 / 198 je sAvadha asatAta te durbaLa asale tarI zatrUkaDUna mArile jAta nAhIta. paNa balADhya asale tarI zatrUviSayI besAvadha rAhaNAre, durbaLa zatrUkaDUnahi mArile jAtAta. 847 vartamAnaH sukhe sarvo muhyatIti matirmama // 3 // 18 // 30 ( ajagara jhAlelA nahuSa rAjA yudhiSThirAlA mhaNato.) sukhAMta asatAM sarvAMnA moha utpanna hoto ase mAjhe mata Ahe. 848 vardhamAnamRNaM tiSThetparibhUtAzca zatravaH / __ janayanti bhayaM tIvra vyaadhyshcaapyupekssitaaH||12||14059 ___ RNa avaziSTa rAhile tara teM vRddhiMgataca hota jAte. zatru zillaka Thevile tara tyAMcA apamAna jhAlyAmuLe te puDhe atyaMta bhIti utpanna karitAta. ANi rogAMcI upekSA kelI tara tyApAsUnahi atizaya bhIti utpanna hote. For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 136 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 849 vaze balavatAM dharmaH sukhaM bhogavatAmiva / nAstyasAdhyaM balavatA sarvaM balavatAM zuci // 12 // 134 / 8 sukha jaseM bhogasAdhaneM anukUla asalelyAcyA svAdhIna, tasA dharma - balasaMpanna asalelyAMcyA adhIna. jyAMcyApAzI bala Ahe tyAMnA asAdhya ase kAhIca nAhI. balavAn asela tyAce sarvaca zubha. 850 vasanviSayamadhye'pi na basatyeva buddhimAn / saMvasatyeva durbuddhirasatsu viSayeSvapi // 12 / 2986 zahANA manuSya viSayAMcyA garADyAMta rAhUnahi na rAhilyAsArakhA asato. mUrkha manuSya viSaya javaLa nasatAMhi tyAMta guraphaTalyApramANe asato. 851 vahedamitraM skandhena yAvatkAlasya paryayaH / prAptakAlaM tu vijJAya bhindyAghaTamivAzmani // 12 // 140118 ApalA kAla ulaTa Ahe tovara zatrUlA khAMdyAvara dekhIla basavAveM, paraMtu yogya kAla AlA Ahese disUna yetAMca, maDake dagaDAvara ApaTAveM tasA, tyAcA curADA karUna soDAvA. 852 vAkzalyaM manaso jarA / / 5 / 39/79 vAgbANAmuLe manAlA vArdhakya yete. 853 vAksaMyamo hi nRpate suduSkaratamo mataH / ____ arthavacca vicitraM ca na zakyaM bahubhASitum // 5 // 3476 [vidura dhRtarASTrAlA mhaNato ] vANIcA saMyama karaNe atyaMta durghaTa mhaNUna mhaTale Ahe. paraMtu yathArthe asUna caTakadAra aseM bhASaNa puSkaLa karaNe zakyahi nAhI. 854 vAksAyakA vadanAniSpatanti yairAhataH zocati rAjyahAni / parasya nAmarmasu ye patanti tAnpaNDito nAvasRjetpareSu / / 13 / 104 / 32 vAgbANa he toMDAtUna suTata asatAta. te jyAlA lAgale to rAtraMdivasa taLamaLata rAhato. yAstava dusar2yAcyA varmI lAgatIla ase vAgvANa sujJa manuSyAne dusar2yAvara kevhAMhI TAkU naye. For Private And Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 137 855 vAgvajrA brAhmaNAH proktAH kSatriyA bAhujIvinaH // 12 // 199 / 46 vANI he brAhmaNAMce zastra asUna kSatriya he bAhubalAvara jagaNAre hota aseM mhaTale Ahe. 856 vAcA bhRzaM vinItaH syAdayena tathA kssurH| smitapUrvAbhibhASI syAtsRSTo raudreNa karmaNA / / 1 / 14066 bolaNyAMta agadI vinayazIla paNa hRdayAne kaThora asAve. smitapUrvaka bolAveM paraMtu Apale khare svarUpa bhayaMkara kRti karUna pragaTa karAve. 857 vAsAMsi jIrNAni yathA vihAya _ navAni gRhNAti naro'parANi / tathA zarIrANi vihAya jIrNA nyanyAni saMyAti navAni dehI // 626 / 22 jyApramANe manuSya junI vastre TAkUna deUna dusarI navI gheto, tyApramANe AtmA hA jIrNa jhAlelI zarIreM TAkUna deUna dusar2yA navyA zarIrAMta praveza karato. 858 vikramAdhigatA hyAH kSatradharmeNa jIvataH / mano manuSyasya sadA prINanti puruSottama // 5 / 9079 ( kuMtI zrIkRSNAlA mhaNate ) he puruSottamA, parAkrama karUna miLavilele dravya kSAtradharmAne cAlaNAr2yA manuSyAcyA manAlA sadA saMtoSa dete. 859 viguNA hyapi saMrakSyA jJAtayo bharatarSabha // 5 // 39 / 20 (vidura dhRtarASTrAlA mhaNato ) he bharatazreSThA, ApalyA kulAMtIla guNahIna puruSAMceMhi saMrakSaNa karaNe avazya Ahe. 860 vijayo mantramUlo hi rAjJo bhavati bhArata // 22527 ( nArada yudhiSThirAlA mhaNatAta. ) rAjAlA vijaya prApta hoNyAlA mULa kAraNa gupta sallAmasalata heca hoya. For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 138 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 861 vidite cApi vaktavyaM suhRdbhiranurAgataH // 4 / 4 / 9 ekAdyAsa mAhIta asalelI goSTahi ApteSTAMnI punaH premAne sAMgAvI he tyAMce kartavyaca Ahe. 862 vidyA tapo vA vipulaM dhanaM vA sarva hyetadyavasAyena zakyam // 12 // 120145 vidyA kAya, tapa kAya athavA vipula dravya kAya he sarva udyogAneca miLaviNe zakya Ahe. 863 vidyAmado dhanamadastRtIyo'bhijano mdH| madA ete'valiptAnAmeta eva satAM dmaaH|| 534 // 44 vidyecA mada, dhanAcA mada va tisarA kulAcA mada he tIna garviSTa lokAMcyA bAbatIta mada mhaNaje ahaMkAra vADhaviNAre TharatAta, teca sajjanAMcyA bAbatIMta dama mhaNaje iMdriyanigrahAlA kAraNa hotAta. . 864 vidyA hi sA brahmacaryeNa labhyA // 5 / 442 vidyA mhaNUna jI Ahe tI brahmacaryAneca sAdhya hota asate. 865 vinA vadhaM na kurvanti tApasAHprANayApanam / / 12 / 15 / 24 jIvahatyA ghaDalyAvinA tapasvyAcesuddhAM prANadhAraNa hota nAhI. 866 virUpo yAvadAdarza nAtmanaH pazyate mukham / manyate tAvadAtmAnamanyebhyo rUpavattaram // 1174687 kurUpa manuSya jovara ArazAMta Apale toMDa pahAta nAhI, tovara tyAlA vATata asate kI, ApaNa itarAMpekSA rUpavAn AhoM. 867 vivarjanaM hyakAryANAmetatsupuruSavratam // 4 / 14 / 36 duSkRtya sarvathA varNya karaNe he satpuruSAMce vrata hoya. For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 139 - ~ ~ ~ 868 vivAhakAle ratisaMprayoge prANAtyaye sarvadhanApahAre / / viprasya cArthe hyanRtaM vadeta paJcAnRtAnyAhurapAtakAni // 8 // 69 / 33 vivAhakAlI, saMbhogasamayIM, prANasaMkaTa oDhavale asatAM, sarvasvAcA nAza hoNyAcA samaya AlA asatA, taseMca ekAdyA brAhmaNAce hita sAdhata asela tara manuSyAne asatya bhASaNa kele tarI cAlela. yA pAMca prasaMgI asatya bhASaNAcyA yogAne pAtaka lAgata nAhI. 869 vizvAsayitvA tu paraM tattvabhUtena hetunA / ___ athAsya praharekAle kiMcidvicalite pade // 12 // 14044 kharekhure kAraNa dAkhavUna zatrUcA vizvAsa saMpAdana karAvA. ANi kAlAMtarAne tyAceM Asana jarAseM DaLamaLIta jhAle kI, tyAcyAvara prahAra karAvA. 870 vizvAsayetparAMzcaiva vizvaseca na kasyacit / putreSvapi hi rAjendra vizvAso na prazasyate // 12 // 85 / 33 ( bhISma yudhiSThirAlA mhaNatAta ) dusar2yAMcA vizvAsa saMpAdana karAvA. paNa ApaNa mAtra koNAvarahi vizvAsa ThevU naye. rAjA, phAra kAya, paNa poTacyA mulAcAsuddhAM pUrNa vizvAsa dharaNe prazasta navhe. 871 vizvAsAdbhayamabhyeti nAparIkSya ca vizvaset 12 / 14043 [ bhalatyAca manuSyAvara ] vizvAsa TAkilyAne bhIti utpanna hota asate. yAstava, parIkSA pAhilyAvAMcUna koNAvarahi vizvAsa ThevU naye. 872 viSamaM na hi manyante prapAtaM madhudarzinaH // 5 // 5126 madha pAhaNAre [ madhAcyA ThikANAcA ] tuTalelA kaDA kitI bhayaMkara Ahe ikaDe. lakSa deta nAhIta. 873 viSamAM ca dazAM prApto devAn garhati vai bhRzam / AtmanaH karmadoSANi na vijaanaatypnndditH||3209|6. mUrkha manuSya durdazecyA pher2yAMta sAMpaDalA mhaNaje devAMcyA nAMvAneM khaDe phoDato,. paNa Apale cukate koThe, he tyAlA samajata nAhI... For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 140 sArtha zrImahAbhArata subhASitAni 874 viSamAvasthite daive pauruSe'phalatAM gate viSAdayanti nAtmAnaM sattvopAzrayiNo narAH || 3|79 / 14 daiva pratikULa hoUna prayatna phukaTa gelA asatAM, satvazIla puruSa aMtaHkaraNa khinna hoU deta nAhIMta. 875 viSayA vinivartante nirAhArasya dehinaH / rasavarja raso'pyasya paraM dRSTA nivartate / / 6 / 26 / 59 nirAhArI puruSAlA viSaya soDUna jAtAta, paNa tyAMcI AvaDa zillaka rAhateca, hI AvaDasuddhAM parabrahmAcA sAkSAtkAra jhAlyAnaMtara naSTa hote. 876 viSvaglopaH pravarteta bhidyeransarva setavaH / mamatvaM na prajAnIyuryadi daNDo na pAlayet / / 12 / 15 38 daMDAne jara saMrakSaNa keleM nasateM tara cohoMkaDe zUnya hoUna geleM asateM; sarva prakAracyA maryAdAMcA bhaMga hoUna gelA asatA; ANi koNAcI kazAvara mAlakI * rAhilI nasatI. 877 vihInaM karmaNA'nyAyaM yaH pragRhNAti bhUmipaH / upAyasyAvizeSajJaM tadvai kSatraM napuMsakam || 12 | 142/31 sAmAdika upAya va tyAMce bheda yAMce jJAna nasaNArA jo rAjA, anyAyAneM prajekaDUna kara vasUla karato; paNa ApaleM prajApAlanarUpa kartavya mAtra karIta nAhIM to kSatriya kevaLa napuMsaka hoya. 878 vRkSamUle'pi dayitA yasya tiSThati tadgRham | prAsAdo'pi tayA hInaH kAntAra iti nizcitam / / 12 / 144 / 12 koNI jhADAkhAlI rAhilA, tarI tyAcI strI barobara asela, tara teM tyAceM gharaca hoya, ANi tijavAMcUna jarI ekAdeM rAjamaMdira asale tarI teM niHsaMzaya araNyaca hoya. For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 879 vRttaM yatnena saMrakSedvittameti ca yAti c| _akSINo vittataH kSINo vRttatastu hato hataH 5/36 / 37 zIlAce yatnapUrvaka rakSaNa karAve. dravya kAya, miLate ANi jAteM, jo kevaLa dravyAne kSINa jhAlA to kharokhara kSINa navhe, paNa jyAce zIla bhraSTa jhAle tyAcA sarvasvI nAza jhAlA. 880 vRtteH kArpaNyalabdhAyA apratiSThaiva jyAyasI // 5 / 9074 miMdhepaNAne upajIvikA karaNyApekSA agadI nirAdhAra asaNeca cAMgaleM. 881 vRttena hi bhavatyAryo na dhanena na vidyayA // 59053 zIlAca manuSya Arya gaNalA jAto; dhanAne navhe, athavA vidyeneMhi navhe. 882 vedAcyA vRttasaMpannA jnyaanvntstpsvinH| __yatra tiSThanti vai viprAstannAma nagaraM nRpa // 320091 (mArkaMDeya yudhiSThirAlA mhaNatAta ) he rAjA, vedapAraMgata, zIlasaMpanna, jJAnI va tapasvI ase brAhmaNa jyAMta rAhAta asatIla tyAlAca kharokhara nagara mhaNAveM. 883 vedA'haM tava yA buddhirAnRzaMsyA'guNaiva sA // 12 / 75 / 18 [dharmAcaraNa karaNyAcyA icchene rAjya soDUna araNyAMta jAU icchiNAr2yA yudhiSThirAsa bhISma mhaNatAta ] tujhyA buddhIlA krUratvAcA saMparka nAhI he mI jANUna Ahe paNa tazA prakAracI buddhi niSphala hoya. 884 vaidyAzcApyAturAH santi balavantazca durbalAH / zrImantazcApare ghaNTA vicitraH kaalpryyH|| 1228 / 22 vaidyAMnAsuddhA roga hotAta. ANi balavAn dekhIla dubaLe TharatAta. taseMca kityeka zrImaMta loka nAmarda asatAta. hI kALAcIca vicitra gati Ahe. 885 vyaktaM hi jIryamANo'pi buddhiM jarayate nrH||7|143|16 manuSya vRddha hoU lAgalA mhaNaje tyAcI buddhihi tyAcyA zarIrAbarobaraca jIrNa hoU lAgate he agadI khare Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 142 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 886 vyavasAyaM samAzritya sahAyAn yo'dhigacchati / na tasya kazcidArambhaH kadAcidavasIdati // 12 / 298142 jo ApalI mukhya bhista svataHce prayatnAvara ThevUna maga dusar2yAMce sAhAyya gheto, tyAcA kasalAhi prayatna kevhAMhi phasata nAhI. 887 baje vApyathavAraNye yatra santi bahuzrutAH ! tattanagaramityAhuH pArtha tIrtha ca tadbhavet // 320092 (mArkaMDeya mhaNatAta ) he yudhiSTirA, bahuzruta brAhmaNa jethe asatIla to gauLavADA asalA, athavA araNya jarI asale tarI tyAlAca nagara mhaNatAta, ANi teca tIrtha hote. 888 zakunAnAmivAkAze matsyAnAmiva codake / padaM yathA na dRzyeta tathA puNyakRtAM gtiH||12||322|19 pakSyAMnI AkAzAMta ANi mAzAMnI pANyAMta AkramilelyA mArgAcI jazI kAhI khUga disata nAhI, tyApramANe puNyavAn lokAMnA prApta hoNArI gati ughaDa disata nAhI. 889 zaknoti jIvituM dakSo nAlasaH sukhamedhate // 10 // 2 / 15 ___ tatparatene udyoga karaNArA manuSya cAMgalyA prakAre jagU zakato. ALazI manuSyAlA mukha mhaNUna miLata nAhI. 890 zaknotIhaiva yaH soDhuM prAkzarIravimokSaNAt / kAmakrodhodbhavaM vegaM sa yuktaH sa sukhI naraH // 6 / 29 / 23 zarIra TAkUna deNyApUrvI yA jagAMta asatAMnAca, jo kAmakrodhAMcA taDAkA sahana karUM zakato to yogI hoya. toca manuSya sukhI hoto. 891 zakyaM hyevAhave yoddhaM na dAtumanasUyitam // 13 // 8 / 10 samarAMgaNAMta laDhaNe sahaja zakya Ahe; paNa asUyA [ mhaNaje hevA, lobha vagaire ] na dharitAM dAna karaNe he mAtra zakya nAhI. 892 zatruH pravRddho nopekSyo dubailo'pi balIyasA // 5 / 9 / 22 zatru durbaLa jarI asalA tarI to vRddhiMgata jhAlA asatAM, balADhya puruSAnehi tyAcI upekSA karitAM upayogI nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 143 893 zatru ca mitrarUpeNa sAntvenaivAbhisAntvayet / nityazazcodvijettasmAdhAtsarpayutAdiva // 12 // 140 / 15 varakaraNI mitratvAcA Ava ANUna zatrUlA sAmopacArAneca vaza karAve; paraMtu AMta sarpa ziralelyA gharApramANe tyAce niraMtara bhaya bALagAveM. 894 zatrupakSaM samRdhyantaM yo mohAtsamupekSate / ___vyAdhirApyAyita iva tasya mUlaM chinatti saH // 2 / 55 / 16 bharabharATIta asalelyA zatrupakSAcI jo mUrkhapaNAne upekSA karato, tyAcA samULa uccheda to zatrupakSa, vikopAsa gelelyA vyAdhIpramANe karito. 895 zatrunimajjatA grAhyo jaGghAyAM prapatiSyatA / viparicchinnamUlo'pi na viSIdetkathaMcana // 5 // 133120 buDatAM buDatAM athavA paDatAM paDatAMsuddhAM zatrUcI taMgaDI pakaDAvI, ANi tyAsaha buDAve kiMvA paDAveM. muLAsakaTa sarvanAza jhAlA tarI kevhAMhi khinna hoUna basU naye. 896 zatruzcaiva hi mitraM ca na lekhyaM na ca mAtakA / yo vai saMtApayati yasa zatruH procyate nRp||2|55|10 [ duryodhana dhRtarASTrAlA mhaNato ] he rAjA, amakA hA zatru ANi amakA hA mitra, asA kAhI koNAvara chApa mAralelA nAhI, kiMvA akSareMhi khodalelI nAhIta ! tara, jyAcyApAsUna jyAlA tApa hoto, tyAlAca tyAcA zatru aseM mhaNata asatAta. 897 zatrorapi guNA grAhyA doSA vAcyA gurorapi // 4 // 51 // 15 zatrUcesuddhA guNa ghyAve. ANi doSa gurUce asale tarIsuddhAM niMdya mAnAve. 898 zayAnaM cAnuzete hi tiSThantaM cAnutiSThati / ___anudhAvati dhAvantaM karma pUrvakRtaM naram // 11 // 2 // 32 pUrvajanmI kelele karma manuSya jhopI gelA kI, tyAcyAbarobaraca jhopI jAteM, ubhA rAhilA kI lageca ubhe rAhate, ANi to dhAvU lAgalA mhaNaje tyAcyA mAgomAga dhAMvata jAte. For Private And Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 899 zarIraniyamaM prAhuAhmaNA mAnuSaM vratam / mano vizuddhoM buddhiM ca daivamAhuvrataM dvijAH // 393 / 21 [ vyAsAdikamuni pAMDavAMnA mhaNatAta. ] zArIrika niyama pALaNe he jJAnI loka mAnavI vrata samajatAta. ANi manAvara jaya miLavUna buddhi zuddha karaNe he daivI vrata mAnatAta. 900 zarIrasya vinAzena dharma eva viziSyate // 221320 ApalA prANa kharcI ghAlUnahi dharma pALaNe heca adhika zreyaskara Ahe. 901 zAzvato'yaM dharmapathaH sadbhirAcaritaH sadA / yadbhAyA~ parirakSanti bhatAro'lpabalA api // 3 // 12 // 68 [ draupadI pAMDavAMsa mhaNate. ] bharte azakta asale tarIhi bhAyeMce saMrakSaNa karitAta. hA sanAtana dharmamArga asUna sajjanAMnI nehamIM AcaralelA Ahe. 902 zIlaM pradhAnaM puruSe tadyasyeha praNazyati / na tasya jIvitenArtho na dhanena na bandhubhiH // 5 // 34 / 48 manuSyAcyA ThikANI zIla heca mukhya Ahe. teMca jyAceM naSTa jhAle tyAlA yA jagAMta jIvitAcA, dhanAcA athavA bAMdhavAMcA kAhIeka upayoga nAhI. 903 zIlavRttaphalaM zrutam // 5 // 39 // 67 vidyeceM phala mhaNaje uttama zIla ANi sadAcAra. 904 zIlena hi trayo lokAH zakyA jetuM na saMzayaH / nahi kiMcidasAdhyaM vai loke zIlavatAM bhvet||12||124|15 zIlAcyA jorAvara trailokya jiMkaNe zakya Ahe. yAMta zaMkA nAhI. kharokhara, zIlasaMpanna manuSyAMnA asAdhya aseM kAMhIMca nAhI. 905 zucerapi hi yuktasya doSa eva nipAtyate / munerapi vanasthasya svAni karmANi kurvataH // 12 // 111160 zucirbhUta va Apale kartavya karaNyAMta tatpara azAhi puruSAvara doSAropa kelA jAto. ANi araNyAmadhye rAhUna kevaLa ApalI karme karIta asaNAr2yA RSIvarahi doSAropa kelA jAto. For Private And Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 906 zubhaM vA yadi vA pApaM dveSyaM vA yadi vA priyam / apRSTastasya tadrUyAdhasya necchetparAbhavam // 5 // 34 / 4 jyAcI hAni hoU naye azI ApalyAlA icchA asate, tyAlA tyAne jarI vicArileM nasale tarI, tyAcyAsaMbaMdhAne meM ApaNAlA disata asela te sAMgAve; maga teM zubha aso athavA azubha aso. ANi tyAcaprANe tyAlA priya hovo athavA apriya hovo. 907 zubhaM sarvapavitrebhyo dAnameva paraM dvija // 13 // 12016 (vyAsa maitreya munIMnA mhaNatAta ) sarva pavitra vastUMpekSAM dAna heca atyaMta kalyANakAraka Ahe. 908 zubhAnAmazubhAnAM ca dvau rAzI puruSarSabha / yaH pUrva sukRtaM bhuGkte pazcAnirayameva sH|| 183 // 13 (iMdra yudhiSThirAlA mhaNato.) puNya ANi pApa yAMcyA dona niranirALyA rAzI Aheta. yAMpaikI sukRta mhaNaje puNya jo prathama bhogato, tyAcyA vATyAlA mAgAhUna narakaca yeto. 909 zubhena karmaNA saukhyaM duHkhaM pApena karmaNA / kRtaM bhavati sarvatra nAkRtaM vidyate kacit // 11 / 2 / 36 satkarmAne sukha ANi duSkarmAne duHkha prApta hote. je pUrvI kele asela teMca kevhAM jhAle tarI phalAlA yeNAra. meM keleM nAhIM tyAceM phaLahi nAhI. 910 zuzrUSurapi durmedhAH puruSo'niyatendriyaH / nAlaM vedayituM kRtsnau dharmArthAviti me matiH // 10 // 5 // 1 tathaiva tAvanmedhAvI vinayaM yo na zikSate / na ca kiMcana jAnAti so'pi dhrmaarthnishcym||105|2 ( kRpAcArya azvatthAmyAlA mhaNatAta.) maMda buddhIcA manuSya jijJAsu asalA tarI iMdriyAMvara tAbA miLavilyAvAMcUna to dharmArtha pUrNapaNe jANaNyAsa samartha hoNAra nAhI, ase mAjhe mata Ahe. tIca goSTa, jyAcyA manAlA cAMgale vaLaNa lAgalele nAhI azA buddhimAn manuSyAcI, tyAlA suddhAM dharmArthAce nizcita jJAna kadhIca hota nAhI. ma. bhA. 10 For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 911 zUraH sarvaM pAlayati sarvaM zUre pratiSThitam / / 12 / 99 / 18 . zUra puruSa sarvAMce rakSaNa karato. zUrAcyA AdhArAne sarva rAhatAta. 912 zUrA vIrAzca zatazaH santi loke yudhiSThira / yeSAM sakhyAyamAnAnAM dAnazUro viziSyate // 13 / 8 / 11 ( bhISma mhaNatAta.) he yudhiSThirA, zUra vIra jagAMta zekaDyAMnI Aheta. paNa tyAMcI mojadAda karUM mhaTalaM, tara dAnazUra hAca vizeSa zreSTha Tharela. 913 zagAlo'pi vane karNa zazaiH parivRto vasan / __ manyate siMhamAtmAnaM yAvatsihaM na pazyati // 8 / 39 / 28 [ zalya mhaNato ] he karNA, vanAMta sazAMcyA jamAvAMta basalA asatAM kolhyAlA suddhA ApaNa siMha Aho ase vATate. [paNa koThavara ? ] siMha dRSTIsa paDalA nAhI tovara. 914 zRNu yakSa kulaM tAta na svAdhyAyo na ca zrutam / kAraNaM hi dvijatve ca vRttameva na sNshyH||3||313|108 [yudhiSThira mhaNato. ] bA yakSA, aika. dvijatvAlA kAraNa kula navhe, vedapaThaNa navhe, kiMvA zAstrAbhyAsahi navhe, tara zIla heca dvijatvAlA kAraNa hoya yAMta saMzaya nAhI. 915 zokaH kAryavinAzanaH // 7/807 zokAne kAryanAza hoto. 916 zokakAle zuco mA tvaM harSakAle ca mA haSaH / atItAnAgataM hitvA pratyutpannena vartaya // 12 // 227/66 [ bali iMdrAlA mhaNato. ] duHkhAcyA veLI tUM duHkha karUM nako ANi AnaMdAcyA veLI harSa mAnUM nako. pUrvI hoUna gelele ANi puDhe hoNAre yAMcA vicAra karIta na basatAM vartamAnakALAkaDe najara deUna vAga. 917 zokasthAnasahasrANi bhayasthAnazatAni ca / divase divase mUDhamAvizanti na paNDitam / / 1 / 2 / 22 . rojacyAroja hajAroM zoka karaNyAjogyA goSTI ANi zeMkaDoM bhaya vATaNyAjogyA goSTI mUDhAlA prApta hota asatAta, zahANyAlA prApta hota nAhIta. For Private And Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 918 zraddadhAnaH zubhAM vidyA hInAdapi samApnuyAt / suvarNamapi cAmedhyAdAdadItAvicArayan // 12 // 165 / 31 cAMgalI vidyA hIna manuSyApAsUna dekhIla zraddhene grahaNa karAvI. soneM apavitra padArthAzI misaLale asalyAsa tyAMtUnahI khuzAla kADhUna ghyAve. 919 zraddhAmayo'yaM puruSo yo yacchraddhaH sa eva sH|| 641 // 3 manuSya hA zraddhAmaya Ahe jyAcI jazI zraddhA asela tasA to hoto. 920 zraddhAvA~llabhate jJAnaM tatparaH sNytendriyH| jJAnaM labdhvA parAM zAntimacireNAdhigacchati 628139 iMdriye tAbyAta ThevUna dakSatene prayatna karaNAr2yA zraddhAvAn manuSyAlA jJAna prApta hoteM. jJAna prApta jhAlyAvara lavakaraca tyAlA paramazAMtIcA lAbha hoto. 921 zriya etAH striyo nAma satkAryA bhUtimicchatA / pAlitA nigRhItA ca zrIH strIbhavati bhaart||13||46|15 striyA mhaNaje kharokhara mUrtimaMta lakSmIca hota; kalyANecchu puruSAne tyAMcA gaurava karAvA. uttama prakAre pAlanapoSaNa karUna yogya dAbAMta ThevilyAne strI hI [gRha-] lakSmI hote. .922 zriyaM hyavinayo hanti jarA rUpamivottamam // 5 // 34 // 12 vArdhakyAne jasA suMdara rUpAcA, tasA ahaMkArAne aizvaryAcA nAza hoto. 923 zriyo balamamAtyAMzca balavAniha vindati / yo hyanADhyaH sa patitastaducchiSTaM yadalpakam // 12 // 134 / 4 aizvarya, sAmarthya, ANi amAtya he sarva balasaMpanna asalelyAlA prApta hote. jo balasaMpanna nasela to kharokhara patita hoya. alpazI sattA asaNe he kevaLa ucchiSTaca hoya. 924 zrImantaM jJAtimAsAdya yo jJAtiravasIdati / digdhahastaM mRga iva sa enastasya vindati // 5 // 39 / 27 viSAne mAkhalelA bANa hAtAmadhye gheUna mRgahattyA karaNArAlA mRgahattyece pAtaka lAgate, tyApramANe ApalyA kulAmadhye zrImaMta puruSa asatAMnA je jJAtijana nikRSTa dazesa pocatAta, tyAMce pAtaka tyA zrImAn puruSAlA prApta hote. For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 148 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 925 zrImAnsa yAvadbhavati tAvadbhavati pUruSaH // 5 // 72 // 36 koNIhi saMpattIne yukta asela toparyaMtaca kharokhara puruSa gaNalA jAto. 926 zrIhatA puruSaM hanti puruSasyAdhanaM vadhaH // 5/72 / 19 lakSmIcA ghAta jhAlA asatAM puruSAcA vadha hoto. kAraNa, nirdhanatA hA puruSAcA vadhaca hoya. 927 zrutamAmoti hi naraH satataM vRddhasevayA // 13 // 162149 ___ satata vRddhajanAMcA samAgama kelyAne manuSya bahuzruta hoto. 928 zrutaM prajJAnugaM yasya prajJA caiva shrutaanugaa| ____ asaMbhinnAryamaryAdaH paNDitAkhyAM labheta saH 5 / 33 / 29 buddhIlA anurUpa jyAceM adhyayana Ahe, adhyayanAlA anurUpa jyAce vicAra Aheta, ANi Arya puruSAcyA maryAdeceM jyAcyA hAtUna ullaMghana hota nAhI tyAlA paMDita hI saMjJA prApta hote. 929 zrutena tapasA vApi zriyA vA vikrameNa vaa| janAnyo'bhibhavatyanyAn karmaNA hi sa vai pumAn // 5 // 133125 vidye kiMvA tapAne, saMpattIne kiMvA parAkramAne jo itarAMvara mAta karato, to ApalyA kartRtvAmuLe kharA puruSa Tharato. 930 zreyAnsvadharmo viguNaH paradharmAtsvanuSThitAt / svadharme nidhanaM zreyaH paradharmo bhayAvahaH 62735 [zrIkRSNa sAMgatAta ] AcaraNyAsa sopA azA paradharmApekSA, sadoSa asalA tarIhi svadharmaca zreSTha hoya. svadharmAta rAhUna maraNa Ale tarI behettara. ( kAraNa ), paradharmAcA svIkAra karaNyAMta moThe bhaya Ahe. 931 zreSTho hi paNDitaH zatrurna ca mitramapaNDitaH // 12 / 138 / 46 zahANA zatru patkaralA, paNa mUrkha mitra nako. For Private And Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 149 932 zrotavyaM khalu vRddhAnAmiti zAstranidarzanam / na tveva hyativRddhAnAM punabAlA hi te mtaaH||5||168|26 vRddhAMce avazya aikAveM aseM zAstra sAMgate; paNa ativRddha jhAlelyAMce aikU naye. kAraNa tyAMcI gaNanA punarapi bAla jhAlelyAMtaca kelI pAhije. 933 zrotriyasyeva te rAjanmandakasyAvipazcitaH / anuvAkahatA buddhi SA tattvArthadarzinI // 12 // 1011 [ bhImasena dharmarAjAlA mhaNato ] ekAdyA matimaMda maTha brAhmaNAcI buddhi vedAMcI arthazUnya ghokaMpaTTI karaNyAne naSTa vhAvI tasA, rAjA, tujhyA buddhIlA bhrama jhAlA asUna tilA khare tattva kaLenAse jhAle Ahe. 934 zvaHkAryamadya kurvIta pUrvAhne cAparAhnikam / na hi pratIkSatemRtyuH kRtaM vAsya na vA kRtm||12||321173 udyAMce kArya Aja karAveM; tisar2yA praharI karAvayAce te sakALI karAve. kAraNa mRtyu koNAce kAma jhAleM agara na jhAle he pahAta basata nAhI. 935 SaDdoSAH puruSeNeha hAtavyA bhUtimicchatA / nidrA tandrI bhayaM krodha AlasyaM dIrghasUtratA // 5 / 33 / 78 ApaleM bare vhAve ase icchiNAr2yA puruSAne sahA doSa TALAve phAra jhopa, sustI, bhaya, krodha, ALasa ANi dIrghasUtrIpaNA. . 936 sa eva dharmaH so'dharmo dezakAle prtisstthitH| ____ AdAnamanRtaM hiMsA dharmo hyAvasthikaH smRtaH // 12 // 36 / 11 yogya veLI ANi yogya sthaLI jo dharma Tharato, toca ayogya veLI ANi ayogya sthaLI adharma hoto. cauryakarma, asatyabhASaNa, hiMsA yA sarvAcI goSTa azIca Ahe. dharma hA paristhitIpramANe TharavAvA lAgato. 937 saMyogA viprayogAntA jAtAnAM prANinAM dhruvam / bubudA iva toyeSu bhavanti na bhavanti ca // 12 / 27 / 30 janmAlA AlelyA prANyAMcyA saMyogAMcI akhera viyogAMtaca hota asate. pANyAvarIla buDabuDyApramANe, te ekasArakhe utpanna hotAta ANi nAhIse hotAta. For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 150 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 938 saMvAsAjjAyate sneho jIvitAntakareSvapi / anyonyasya ca vizvAsaHzvapacena zuno yathA 12 / 139 / 40 ApalA prANa gheNAr2yAzI suddhA sahavAsAne sneha jaDato, ANi ekamekAMnA vizvAsa vATato. udAharaNArtha, kutryAce mAMsa khANArA cAMDAla ANi kutrA. 939 saMsArayati kRtyAni sarvatra vicikitsate / ciraM karoti kSiprArthe sa mUDho bharatarSabha // 533 // 34 (vidura dhRtarASTrAlA mhaNato) jo svataH karAvayAcI kAmeM dusar2yAMvara sopavito. pratyeka bAbatIta phAjIla cikitsA karIta basato, ANi jeM kArya lavakara jhAle pAhije tyAlA diraMgAI karato to mUDha hoya. 940 saMhatA hi mahAbalAH / / 8 / 347 saMgha karUna ekatra rAhilele loka atyaMta valADhya hotAta. 941 sakhyaM sodaryayoAtro dampatyorvA parasparam / kasyacinnAbhijAnAmi prIti niSkAraNAmiha // 12 // 138 / 153 sakhkhe baMdhu athavA patipatnI yAMcyAmadhye jo paraspara sneha asato, tohi kAraNAmuLeca hoya. kAhI tarI kAraNa asalyAvAMcUna jagAMta koNAce koNAvara prema asalyAce pAhaNyAMta nAhIM ! 942 saMkSepo nItizAstrANAmAvizvAsaH paro mataH 12 / 138 / 197 sarva nItizAstrAMce thoDakyAMta sAra heca kI, koNAcA vizvAsa mhaNUna dharUM naye. 943 sa cenikRtyA yudhyeta nikRtyA pratiyodhayet / ___ atha ceddhamato yudhyeddharmeNaiva nivArayet / / 12 / 95 / 9 pratipakSI jara kapaTAne laDhela tara ApaNahi ulaTa kapaTAneca laDhAve. ANi to jara dharmayuddha karIla tara ApaNahi dharmAneca laDhUna tyAce nivAraNa karAveM. For Private And Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 151 944 satyaM svargasya sopAnaM pArAvArasya nauriva // 5 / 33 / 47 samudra tarUna jANyAsa jazI nAva tasA satya, hA svargAsa jANyAcA jinA Ahe. 945 satyaM damastapo dAnamahiMsA dharmanityatA / sAdhakAni sadA puMsAM na jAtina kulaM nRpa // 3 // 181143 (ajagara jhAlelA nahuSarAjA yudhiSThirAlA mhaNato) he rAjA, satyabhASaNa, iMdriyanigraha, tapa, dAna, ahiMsA ANi nitya dharmAcaraNa hIca nehamI manuSyAMcyA upayogI paDaNArI Aheta. jAtIcA kAhI upayoga nAhI, ANi kulAcAhi nAhI. 946 satyasya vacanaM zreyaH satyajJAnaM tu duSkaram / ___ yadbhUtahitamatyantametatsatyaM bravImyaham / / 12 / 287 / 20 [ nArada gAlavAlA mhaNatAta ] satya bolaNe cAMgale khare, paNa satyAce nibhrAMta jJAna hoNe moThe kaThINa. jyAcyA yogAne jIvAMce atyaMta kalyANa hote tyAlAca satya mhaNatoM. 947 satyasya vaditA sAdhuna satyAdvidyate param / ____ tattvenaiva sudujJeyaM pazya satyamanuSThitam / / 8 / 69 / 31 [zrIkRSNa arjunAlA mhaNatAta | satya sAMgela to sAdhu. satyAparateM zreSTha kAhI nAhI. paraMtu satyAce AcaraNa karitAMnA vAstavika satya koNate he samajaNeca atyaMta kaThINa Ahe. 948 satyena rakSyate dharmo vidyA yogena rakSyate / mRjayA rakSyate rUpaM kulaM vRttena rakSyate / / 5 / 3439 satyAne dharmAce rakSaNa hote; vyAsaMgAcyA yogAne vidyA jivaMta rAhate. nehamI sAphasUpha ThevilyAne rUpa TikUna rAhate; ANi sadAcaraNAneM kulAce rakSaNa hote. 949 satyena vidhRtaM sarva sarva satye pratiSThitam // 12 / 259 / 10 sarva kAhI satyAcyA pAyAvara ubhe Ahe. sarva kAhI satyAcyA AdhArAne rAhate. 950 santaH parArtha kurvANA nAvekSanti parasparam // 329749 paropakAra karaNAre saMta ulaTa pratyupakAra hoNyAcI kadhIhI vATa pahAta nAhIta. For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 152 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 951 santi putrAH subahavo daridrANAmanicchatAm / nAsti putra:samRddhAnAMvicitraM vidhiceSTitam / / 12 / 28 / 24 daridrI lokAMnA icchA nasatAM puSkaLa mulage hotAta ANi kityeka zrImaMtAMnA mulagA nasato. daivAcI lIlA vicitra Ahe. 952 saMtoSo vai zriyaM hanti hyabhimAnaM ca bhArata / __anukrozabhaye cobhe yaiThUto nAznute mahat // 2 / 49 / 14 . [ duryodhana dhRtarASTrAlA mhaNato ] alpasaMtuSTa rAhilyAne aizvaryAcA va svAbhimAnAcA nAza hoto. dayA ANi bhaya yAMcIhI goSTa azIca. yAMcA manuSyAvara pagaDA basalA mhaNaje moThepaNAceM nAMvaca ghyAvayAsa nako ! 953 saMnimajejagadidaM gambhIre kAlasAgare / jarAmRtyumahAgrAhe na kazcidavabudhyate // 12 // 28 // 44 ... jarAmRtyurUpI moThamoThyA nakAMnI vyApta asalelyA khola azA kAlasAgarAMta haiM sarva jaga (eka divasa ) buDUna jAIla he koNAcyAca lakSyAMta yeta nAhI ! 954 sapatnasahite kArye kRtvA saMdhiM na vizvaset / apakAmettataH zIghraM kRtakAryo vickssnnH||12|140|14 ' meM kArya kele asatAM zatrUce ANi ApaleM sArakheca hita hoIla, tyA kAryApuratA zatrUzI sameTa karAvA. tathApi tyAjavara vizvAsa ThevU naye; ANi kArya jhAle mhaNaje sujJa manuSyAne lAgaleca zatrUpAsUna dUra vhAveM. 955 samatvaM yoga ucyate // 62648 (sukhaduHkha, yazApayaza ityAdi dvaMdvAMviSayI sArakhI buddhi ThevaNe azA prakAracyA) samatvabuddhIlA yoga ase mhaNatAta. 956 samartha vA'samartha vA kRzaM vApyakRzaM tathA / rakSatyeva sutaM mAtA nAnyaH poSTA vidhAnataH // 122266 / 29 samartha aso vA asamartha aso, kRza aso vA laThTha aso, mulagA kasAhi asalA tarI, AIca tyAcA pratipALa karate. taseM poSaNa karaNArA dusarA koNI nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 153 957 samucchaye yo yatate sa rAjan paramo nyH||2||55|11 [ duryodhana dhRtarASTrAlA mhaNato ] he rAjA, bhAgyodaya karaNyAkaDe jicI pravRtti asate tIca nIti zreSTha hoya. 958 saMpannataramevAnaM daridrA bhuJjate sadA / kSutsvAdutAM janayati sA cADhyeSu sudurlabhA / / 5 / 34 / 50 daridrI loka nehamIca atizaya miSTAnnabhakSaNa karIta asatAta. kAraNa bhukene toMDAlA cava yeta asate. ANi tItara zrImaMtAMnA phAraca durlabha. 959 saMprItibhojyAnyannAni ApadbhojyAni vA punH||5|9|25 prema asalyAsa athavA kAMhI Apatti asalyAsa ekAne dusar2yAkaDace anna bhakSaNa karAveM. 960 saMbhAvitasya cAkIrtimaraNAdatiricyate // 6 // 26 // 34 saMbhAvita puruSAcI apakIrti hoNe maraNApekSA vAITa. 961 saMbhojanaM saMkathanaM saMprazno'tha samAgamaH / etAni jJAtikAryANi na virodhaH kadAcana // 5 / 64 / 11 ekatra bhojana karaNe, ekatra gappAgoSTI karaNe, ekamekAMsa prazna vicAraNe ANi bheTa deNe yA goSTI jJAtibAMdhavAMnI karAvyA. kevhAMhi parasparAMzI virodha karU naye. 962 sarvakAlaM manuSyeNa vyavasAyavatA sdaa| pIDAkaramamitrANAM yatsyAtkartavyameva tat // 7143 / 68 jyA jyA goSTImuLe zatrUnA pIDA hoIla tI pratyeka goSTa manuSyAne sarvakALI muddAma yatnapUrvaka kelI pAhije. 963 sarva jilaM mRtyupadamArjavaM brahmaNaH padam / etAvAjJAnaviSayaH kiM pralApaH krissyti||12179|21 kapaTAne yukta asalele sarva kAhI maraNAlA kAraNa hote. saraLapaNAMta brahmaprApti Ahe. je kAya jANAvayAceM teM evaDheca. jAsta bolaNyAta kAya artha ? For Private And Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 154 sArtha zrImahAbhArata subhASitAni 964 sarvatIrtheSu vA snAnaM sarvabhUteSu cArjavam / ubhe tvete same syAtAmArjavaM vA viziSyate / / 5 / 35 / 2 sarva tIrthAta snAna karaNeM ANi sarvAMzIM niSkapaTAneM vAgaNe yA dohoMcI yogyatA sArakhIca. kadAcit niSkapaTapaNAca kAMkaNabhara zreSTha Tharela. 965 sarvathA dharmamUlo'rtho dharmazvArthaparigrahaH / itaretara yonItau viddhi meghodadhI yathA || 3|33|29 ( bhIma yudhiSThirAlA mhaNatAta. ) artha hA sarvasvI dharmamUlaka asUna dharma hA arthAvara avalaMbUna Ahe. sArAMza, megha va samudra yAMpramANe dharma va artha he parasparAMvara avalaMbUna Aheta. 966 sarvathAnAryakamaitatprazaMsA svayamAtmanaH || 5/76 / 6 ApalI ApaNa prazaMsA karaNeM heM sarvasvI anArya mANasAceM kAma hoya. 967 sarvathA saMhataireva durbalairbalavAnapi / amitraH zakyate hantuM madhuhA bhramarairiva || 3|33|70 poLyAMtIla madha kADhaNAr2yAcA madhamAzA ekajuTIneM [ tuTUna paDUna ] prANa ghetAta. tyApramANeM sarvAMcI pUrNa ekI asela tara durbaLa loka dekhIla baliSTha azAhi zatrUlA ThAra karUM zakatAta. 968 sarvabhUtahitaH sAdhurasAdhurnirdayaH smRtaH || 3 | 313 / 92 sarva bhUtAMcyA hitAsAThIM jhaTato to sAdhu ANi nirdayateneM vAgato to asAdhu (duSTa) hoya. 969 sarvabhUteSu sasneho yathAtmani tathA'pare / IdRzaH puruSotkarSo devi devatvamaznute || 13 | 144|58 ( mahezvara mhaNatAta. ) he devi, pArvati, jo sarva prANyAMviSayIM vatsalatA dhAraNa karato ANi ApalyAsArakheca sarva bhUtAMnA mAnato, to zreSTha puruSa devatvAlA poMcato. 970 sarva priyAbhyupagataM dharmamAhurmanISiNaH / / 12 / 259/25 jyA jyA yogAneM dusar2yAceM priya hoIla tI tI pratyeka goSTa dharmaca hoya aseM jJAte loka sAMgatAta. For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 155 971 sarva balavatAM pathyaM sarva balavatAM zuci / sarva balavatAM dharmaH sarva balavatAM svakam // 15 / 30 / 24 balasaMpanna asalelyAMnA sarva kAhI hitakara ANi sarva kAhI pavitra Ahe. pAhije to tyAMcA dharma ANi sarva kAhI tyAMcyA satteceM! 972 sarva balavato vaze // 12 / 134 / 3 sarva kAhI balavAnAcyA hAtI asateM. 973 sarvasya jIvalokasya rAjadharmaH parAyaNam / 12 / 56 / 3 sarva jIvasRSTIlA rAjadharma hAca moThA AdhAra Ahe. 974 sarvasya hi svakA prajJA sAdhuvAde prtisstthitaa|| parabuddhiM ca nindanti svAM prazaMsanti cAsakRt // 1035 jyAlA tyAlA svataHcI buddhi sAMgate, te yogya, ase ThAma vATate. sarvajaNa dusar2yAcyA buddhIcI niMdA karitAta, ANi svataHcyA buddhIcI vAraMvAra prazaMsA karitAta. 975 sarvasvamapi saMtyajya kAryamAtmahitaM nraiH||12||139|84 sarvasvAcA tyAga karUna suddhAM manuSyAMnI AtmakalyANa sAdhAveM. 976 savaH sarva na jAnAti savajJo nAsti kazcana / naikatra pariniSThAsti jJAnasya puruSe kacit // 3 / 72 / 8 sarvAMnAca sarva goSTIMce jJAna nasate. sarvajJa asA koNIca nAhI. koNAhi ekAca manuSyAcyA ThikANI sarva jJAna ekavaTalele nAhI. 977 sarvA vidyA rAjadharmeSu yuktAH sarve lokA rAjadharme praviSTAH // 12 // 63 / 29 sarva vidyAMcA rAjadharmAzI saMbaMdha Ahe. ANi sarva prakArace lokavyavahAra rAjadharmAzI nigaDita jhAlele Aheta. 978 sarve kSayAntA nicayAH patanAntAH samucchrayA, saMyogA viprayogAntA maraNAntaM hi jIvitam // 1227 // 31 sarva prakAracyA saMcayAMcA zevaTa kSayAMta hota asato, caDhaNyAcI akhera paDaNyAMta hote, saMyogAMce paryavasAna viyogAMta ANi jIvitAcA aMta maraNAMta hota asato. For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 156 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 979 sarveNa khalu martavyaM martyaloke prsuuytaa| kRtAntavihite mArge mRtaM ko jiivyissyti||12|153113 mRtyulokAMta janmAsa yeNAr2yA pratyekAlA khacita marAvayAce Ahe, hA mArga kRtAMtAneM [ yamAne ] TharavilA asalyAmuLe melelyAlA jivaMta koNa karaNAra ? 980 sarve dharmA rAjadharmapradhAnAH // 12 // 63 / 27 sarva dharmAMmadhye rAjadharma hA agragaNya Ahe. 981 sarve lAbhAHsAbhimAnA iti satyavatI shrutiH|12|18010 ___ sarva prakAracyA lAbhAcyA muLAzI ahaMkArabuddhi asate, azI zruti Ahe tI yathArtha Ahe. 982 sarveSAM kRtavairANAmavizvAsaH sukhodyH||12||139|28 ApaNAMzI vaira karaNAr2yA koNAcAhi vizvAsa na dharalyAne sukha hote. 983 sarvo daNDajito loko durlabho hi zucirjanaH / daNDasya hi bhayAdbhIto bhogAyaiva pravartate // 12 // 15 // 34 sarva loka daMDAcyA yogAne vaThaNIvara yetAta. svabhAvataHca zucirbhUta asalelA manuSya viraLA. kharokhara, daMDAcyA bhayAneca koNI jhAlA tarI, ApaleM Tharalele kAma karIta asato. 984 sarvopAyairupAyajJo dInamAtmAnamuddharet // 12 // 141 / 100 catura puruSAneM haraprayatna karUna hIna sthitItUna ApalA uddhAra karAvA. 985 sarvo vimRzate jantuH kRcchrastho dharmadarzanam / padasthaH pihitaM dvAraM paralokasya pazyati // 9 // 32 // 59 koNIhi manuSya saMkaTAMta sAMpaDalA, mhaNaje maga dharmazAstrAcA vicAra karU lAgato. uccasthitIta asatAMnA tyAlA svargAce dvAra baMda asaleleca disate. 986 sarvo hi manyate loka AtmAnaM buddhimattaram // 10 / 3 / 4 pratyeka manuSya svataHlA adhika zahANA samajato. For Private And Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 987 sarvo hi loko nRpadharmamUlaH || 12|120 / 56 sarva lokAMnA rAjadharma hA AdhArabhUta Ahe. 988 sahajaM karma kaunteya sadoSamapi na tyajet / sarvAraMbhA hi doSeNa dhUmenAgnirivAvRtAH || 6 |42 / 48 [ zrIkRSNa sAMgatAta. ] arjunA, svabhAvataH prApta jhAleleM karma sadoSa asaleM tarI, tyAcA tyAga karUM naye, kAraNa, agni jasA dhurAneM veSTilelA asato, tasA pratyeka karmAta kAMhIMnA kAhI doSa hA asatoca. 989 sahasrazaktizca zataM zatazaktirdazApi ca / dadyAdapazca yaH zaktyA sarve tulyaphalAH smRtAH 14/90 197 jyAcyAjavaLa eka hajAra rupaye Aheta tyAneM zaMbhara dile, kiMvA jyAcyApAzIM zaMbhara Aheta tyAneM dahA dile ANi jyAcyApAzIM kapardikahi nAhIM tyAneM yathAzakti nusateM oMjaLabhara pANI dileM, tara yA tighAMsa sArakheMca phaLa miLateM. 990 sahAyabandhanA hyarthAH sahAyAzcArthabandhanAH / anyonyabandhanAvetau vinAnyonyaM na sidhyataH || 5|37|38 dravya sAhAyyakartyAMvara avalaMbUna asUna sAhAyyakarte dravyAvara avalaMbUna asatAta. sArAMza, parasparAMvara avalaMbUna asalelyA yA dona goSTI parasparAMvAMcUna siddha hota nAhIMta. 157 991 sAGgopAGgAnapi yadi yazca vedAnadhIyate / vedavedyaM na jAnIte vedabhAravaho hi saH / / 12 / 318/50 sarva aMgeM ANi upAMgeM yAMsahita cArahi vedAMceM jyAneM adhyayana keleM, paraMtu vedAMnIM jANAvayAceM jeM paramAtmatattva teM jyAne jANaleM nAhIM, to kevaLa vedagraMthAcA bhAra vAhaNArA hoya. 992 sA bhAryA yA priyaM brUte sa putro yatra nirvRtiH / tanmitraM yatra vizvAsaH sa dezo yatra jIvyate // 12 / 139/96 jI priya bhASaNa karate tIca bhAryA, jo sukhAlA kAraNa hoto toca putra, jyAcyAvara vizvAsa ThevitAM yeto toca mitra, ANi jyA ThikANI upajIvikA hote toca deza. For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 158 sArtha zrImahAbhAratasubhASitAni 993 sAmyAddhi sakhyaM bhavati vaiSamyAnnopapadyate // 1 / 131 / 67 kAMhIMtarI sArakhepaNA asela tevhAM sakhya hote; viSamatA asela tara te zakya nAhIM. 994 sAyaM prAtarmanuSyANAmazanaM vedanirmitam / nAntarA bhojanaM dRSTamupavAsI tathA bhavet || 12 / 193 / 10 manuSyAMnI sakALa saMdhyAkALa bhojana karAveM, asA niyama vedAne ghAlUna dilelA Ahe. madhyaMtarIM kAMhIM khAUM naye, azA rItIneM jo rAhato to upavAsIca asato. 995 sAhasotpatitAnAM ca nirAzAnAM ca jIvite / na zakyamagrataH sthAtuM zakreNApi dhanaMjaya || 9 |58/16 ( zrIkRSNa mhaNatAta ) he arjunA, jivAvara udAra hoUna sAhasAne hallA karaNAr2yAMcyA puDhe ubhe rAhaNyAcI iMdrAcI suddhAM prAjJA nAhIM. 996 siMhasya satataM pArzve siMha evAnugo bhavet / asiMhaH siMhasahitaH siMhavallabhate phalam || 12|119 / 11 yastu siMhaH zvabhiH kIrNaH siMhakarmaphale rataH / na sa siMhaphalaM bhoktuM zaktaH zvabhirupAsitaH / / 12 / 119/12 sadodita siMhAcyA saMnidha asaNArA tyAcA anucara siMhaca banato. siMha jyAcyA barobara Ahe to svataH siMha nasalA tarI tyAlA siMhApramANeca phala miLateM, paraMtu jo svataH siMha asUnahI kutryAMcyA jamAvAMta rAhato ANi siMhApramANe karmaphala miLaNyAcI icchA karato, tyAlA kutryAMcyA sahavAsAMta aseparyaMta taseM phaLa miLaNeM zakya nAhIM. 997 sukhaM vA yadi vA duHkhaM priyaM vA yadi vA'priyam / prAptaM prAptamupAsIta hRdayenAparAjitaH || 12|25|26 sukha aso kiMvA duHkha aso, priya aso athavA apriya aso jeM jeM mhaNUna " prApta hoIla tyAcA, manAMtUna nAumeda na hotAM svIkAra karAvA. " For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrImahAbhArata subhASitAni 998 sukhaM sukheneha na jAtu labhyaM / duHkhena sAdhvI labhate sukhAni ||3| 234 | 4 [ draupadI satyabhAmesa sAMgate ] ihalokIM sukhAsukhIM sukha lAbhaNeM kadhIMca zakya nAhIM. duHkha sosalyAneMca sAdhvIlA sukhaprApti hota asate. 999 sukhaM ca duHkhaM ca bhavAbhavau ca / lAbhAlAbhau maraNaM jIvitaM ca / paryAyazaH sarvamete spRzanti tasmAddhIro na ca hRSyenna zocet || 5 | 36 |47 sukha ANi duHkha, utkarSa ANi -hAsa, phAyadA ANi toTA, utpatti ANi laya hrIM kramAkramAneM sarvAnAca prApta hota asatAta. mhaNUna zahANyAneM tyAviSayIM harSahi mAnUM - naye ANi zoka paNa karUM naye. 1009 sukhaM duHkhAntamAlasyaM 159 dAkSyaM duHkhaM sukhodayam || 12|27|32 ALasAMta [ prAraMbhIM ] sukha vATateM paNa tyAcA zevaTa duHkhAMta hoto. tatparateneM udyoga karaNyAMta [ prathama ] duHkha vATaleM tarI tyApAsUna pariNAma sukha hoteM. 1001 sukhaM nirAzaH svapiti nairAzyaM paramaM sukham / / 12/174|62 jyAneM AzA soDalI tyAlA sukhAne jhopa yete. nirAzesArakheM sukha nAhIM. 1002 sukhameva hi duHkhAntaM kadAcidduHkhataH sukham / tasmAdetadvayaM jahyAdya icchecchAzvataM sukham ||12|25/24 sukhAcA aMta duHkhAMtaca hoto. ulaTa kevhAM kevhAM duHkhAMtUna sukhAcA udaya hoto. mhaNUna jyAlA zAzvata sukha have asela tyAne yA dohoMcAhi tyAga karAvA. For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni marwammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm 1003 sukhaM mokSasukhaM loke na ca mUDho'vagacchati / prasaktaH putrapazuSu dhanadhAnyasamAkulaH // 12 // 2885 ___ khare sukha mhaNaje mokSasukha. paraMtu mUDha manuSyAlA he samajata nAhI. to jagAMta putra, pazvAdi saMpatti yAMtaca guMtUna rAhato ANi dhana, dhAnya ityAdikAMtaca gaDhUna gelelA asato. 1004 sukhasyAnantaraM duHkhaM duHkhasyAnantaraM sukham / paryAyeNopasarpante naraM nemimarA iva // 3 // 261 / 49 cAkAcyA dhAvemadhye ekAmAgUna eka are yeta asatAta tyApramANe sukhAnaMtara duHkha ANi duHkhAnaMtara sukha ALIpALIneM manuSyAMnA prApta hota asate. 1005 sukhAdbahutaraM duHkhaM jIvite nAsti sNshyH| snigdhasya cendriyArtheSu mohaanmrnnmpriym||12|205|6 AyuSyAta sukhApekSA duHkhaca puSkaLa adhika Ahe yAMta saMzaya nAhI. paraMtu mohAne iMdriyAMcyA viSayAcyA ThikANI Asakta hoUna rAhilyAmuLe manuSyAlA maraNa apriya vATate. 1006 sukhArthinaH kuto vidyA nAsti vidyArthinaH sukham / / 5 / 4017 sukhacchu puruSAlA vidyA koThUna prApta hoNAra ? ANi vidyacI icchA karaNAr2yAlA sukha koThUna miLaNAra ? 1007 suteSu rAjansarveSu hIneSvabhyAdhikA kRpA // 3 / 9 / 19 [vyAsamuni dhRtarASTrAlA mhaNatAta ] he rAjA, sarva mulAMta je guNahIna asatIla tyAMcI ( AIbApAMnA ) kALajI adhika. 1008 supUrA vai kunadikA supUro muSikAJjaliH / susantoSaHkApuruSaH svalpakenaiva tuSyati // 5 / 133 / 9 - lahAnasA oDhA pANyAne tevhAMca bharUna jAto. uMdarAcI oMjaLa sahaja bharate. syAcapramANe kSudra manuSyahi sahaja saMtuSTa hota asUna tyAce thoDakyAneca samAdhAna hote. For Private And Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 1009 suprajJamapi cecchraramRddhirmohayate naram || 3 | 181 / 30 tIvra buddhIcyA zUra puruSAlA dekhIla aizvaryAcA moha paData asato. 1010 supraNIto balAgho hi kurute kAryamuttamam / andhaM balaM jaDaM prAhuH praNetavyaM vicakSaNaiH // 2/2016 zaktIcA ogha kuzalatene vaLavilA mhaNaje tyAcyAkaDUna uttama prakAraceM kArya hoteM. baLa he aMdhaLeM asUna jaDa ( mhaNaje acetana ) Ahe. tyAcA zahANyA meM [ iSTakAryAkaDe ] upayoga karUna ghetalA pAhije. 1011 suprAkRto'pi puruSaH sarvaH strIjanasaMsadi / stauti garvAyate cApi svamAtmAnaM na saMzayaH / / 12 / 284 / 27 koNIhi agadI sAmAnya pratIcA suddhAM puruSa strIjanAMcyA samudAyAMta ApalI ApaNaca stuti karUna prauDhI miravato yAMta saMzaya nAhIM. 1012 subaddhasyApi bhArasya pUrvabandhaH zlathAyate / / 1 / 221 / 17 [ arjuna subhadrAvivAhAnaMtara ApalyA navyA savatIlA uddezUna draupadI arjunAlA mhaNate. ] ojheM ekadAM ghaTTa bAMdhale asaleM, tathApi tyAsa jara punaH dusarI dorI bAMdhilI, tara pahilI dorI saila paDAvayAcIca ! 1013 sumantrite suvikrAnte sukRte suvicArite / sidhyantyarthA mahAbAho daivaM cAtra pradakSiNam || 3 | 36 / 7 [ yudhiSThira bhImasenAlA mhaNato ] he mahAbAho, cAMgalyA tar2hecI sallAmasalata, cAMgalyA tar2hecA parAkrama, cAMgalyA tar2hecA vicAra ANi cAMgalyA tar2heceM kartRtva yAMcyA yogAneM manoratha siddhIsa jAtAta; paraMtu yA ThikANIM daivAcIhi anukUlatA asAvI lAgate. ma. bhA. 11 For Private And Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 162 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 1014 sulabhAH puruSA rAjansatataM priyavAdinaH / apriyasya tu pathyasya vaktA zrotA ca durlbhH||5|37115 [vidura dhRtarASTrAlA mhaNato.] he rAjA, satata priya bhASaNa karaNAre puSkaLa ADhaLatAta; paraMtu apriya asale tarI hitakara asela teMca sAMgaNArA viraLA, ANi aikaNArA tyAhUnahi viraLA. 1015 sUkSmA gatirhi dharmasya durjeyA hyakRtAtmabhiH 13 / 10 / 68 dharmAce svarUpa atyaMta sUkSma asUna manojaya jyAMnI kelelA nAhI tyAMsa teM samajaNe kaThiNa. 1016 senApatau yazo gantA na tu yodhaankthNcn||5|168|28 yazAce zreya nehamIM senApatIlA miLaNAra, sainikAMnA kadhIca nAhI. 1017 sopAnabhUtaM svargasya mAnuSyaM prApya durlabham / tathAtmAnaM samAdadhyAdmazyate na punrythaa||12|321180 svargAsa jANyAcA [ jaNUM ] jinAca azA manuSyajanmAlA yeUna paramAtmyAkaDe aseM dhyAna lAvAve kI, jeNekarUna sthAnabhraSTa hoNyAcA prasaMga punazca yeNAra nAhI. 1018 sauhadAnyapi jIryante kAlena parijIyataH // 1 / 13116 kAlAMtarAne manuSya jIrNa hoto tasA sneha suddhA kamI hota asato. 1019 sthApayedeva maryAdA janacittaprasAdinIm / __ alpe'pyarthe ca maryAdA loke bhavati pUjitA 12 / 133313 lokAMcI aMtaHkaraNe prasanna rAhatIla azAca prakArace niyama kele pAhijeta. lahAnasahAna goSTIMtasuddhAM niyama asalelA lokAMnA mAnya hoto. For Private And Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - V i s.. ..... . sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 1020 steyaM kurvazca gurvarthamApatsu na niSidhyate / bahuzaH kAmakAreNa na ceyaH saMpravartate // 12 // 34 / 23 ApatkAlIM gurudakSiNA deNyAsAThI corI karaNe he niSiddha nAhI. mAtra manuSyAne buddhipUrvaka anekavAra tase karaNyAsa pravRtta hoU naye. 1021 striyo yatra ca pUjyante ramante tatra devtaaH||13||46||5 jetheM striyAMcA gaurava hoto tetheM devatA ramamANa hotAta. 1022 svabAhubalamAzritya yobhyujjIvati mAnavaH / sa loke labhate kIrti paratra ca zubhAM gatim // 5 / 133 / 45 __ ApalyA bAhubaLAcA Azraya karUna jo manuSya AtmoddhAra karUna gheto, tyAcI ihalokI kIrti hoUna tyAlA paralokI uttama gati miLate. 1023 svabhAvaniyataM karma kurvannAmoti kilbiSam // 6 // 42 // 17 __ svabhAvataH TharaleleM karma karaNyAMta pApa lAgata nAhI. 1024 svamAMsaM paramAMsena yo vardhayitumicchati / / nAsti kSudratarastasmAtsa nRzaMsataro nrH||13|116|11 dusar2yAce mAMsa bhakSaNa karUna ApaleM mAMsa vADhaviNyAcI jo icchA karato, tyAcyAsArakhA nIca koNI nAhI. to manuSya atyaMta duSTa hoya. 1025 svayamutpadyate jantuH svayameva vivardhate / sukhaduHkhe tathA mRtyuNsvymevaadhigcchti||12|288|16 prANI svataHca janma gheto, svataHca vADhato. taseMca sukhaduHkheM ANi mRtyu tyAlA svataHlAca prApta hota asatAta. 1026 svayaM prApte paribhavo bhavatIti vinishcyH|| 13 // 82 / 14 [ dusar2yAne na bolAvitAM ] ApaNa hoUna jara koNI dusar2yAkaDe gele tara tyAcA apamAna hoto, he agadI nizcita hoya. For Private And Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 1027 svavIrya yaH samAzritya samAhvayati vai parAn / abhIto yudhyate zatrUn sa vai puruSa ucyate // 5 / 16333 svataHcyA sAmarthyAcA Azraya karUna jo zaanA yuddhAlA AvhAna karato ANi na bhitAM laDhato toca kharA puruSa mhaNAvayAcA. 1028 svArthe sarve vimuhyanti ye'pi dharmavido janAH // 4 // 51 // 4 svArthAcA moha sarvAMnA-je dharma jANaNAre tyAMnAsuddhAM-paData asato. 1029 sve sve karmaNyabhirataH saMsiddhiM labhate nrH||6||42|45 ApaApale kartavya AnaMdAne karIta rAhilyAne manuSyAsa paramasiddhi prApta hote. 1030 hato vA prApsyasi svarga jitvA vA bhokSyase mahIm / tasmAduttiSTha kaunteya yuddhAya kRtanizcayaH // 6 / 26 / 37 [ zrIkRSNa sAMgatAta ] arjunA, tulA jara yuddhAta maraNa Ale tara svarga miLela, ANi tujhA jaya jhAlA tara sAr2yA pRthvIceM rAjya tUM bhogazIla. yAsAThI, he kuMtIputrA, yuddhAcA nizcaya karUna U. 1031 harSo yodhagaNasyaiko jayalakSaNamucyate // 6 / 3 / 75 sarva sainikAMnA laDhaNyAcA hurUpa vATaNe heca jaya miLaNyAce mukhya lakSaNa hoya. 1032 hitaM yatsarvabhUtAnAmAtmanazca sukhAvaham / tatkuyodIzvare hyetanmUlaM savAthasiddhaye // 5 // 3740 sarva bhUtAMnA jeM hitakara ANi svataHlAhi sukhAvaha teca IzvarArpaNabuddhIne karIta asAveM. kAraNa, heca sarva goSTI siddhIsa jANyAce mULa Ahe. -- For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni viSayasUcI viSayaH kramAGkaH ajJAnam 12 / 212 adrohaH 23 / 24 / 64 / 360 adhanaH 25-28 / 384 / 390 / 391 / 446 / 517 / 572 / 926 ( daridraH) adharmaH 30 / 31 / 393 / 404 / 518 / 519 / 712 / 746 / 814 / 936 anarthaH 488 / 509 / 693 anAryaH 39 / 332 / 804 / 966 anirvedaH 43 / 44 (utsAhaH) anRtam 50 / 544 / 586 / 712 / 868 / 936 annam 326 / 622 / 959 apaNDitaH 873 ( mUDhaH mUrkhaH ) abhimAnaH 235 / 332 / 533 amarSaH 76 / 113 / 221 / 302 / 527 For Private And Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 166 sArtha zrImahAbhArata subhASitAni amitraH 77 / 78 / 79 / 851 / 962 / 967 ( ariH paripanthI ripuH zatruH sapatnaH ) arAjakam 85 / 627 ari: 86 / 101 / 163 / 564 | 597 / 604 / 816 ( amitraH paripanthI ripuH zatruH sapatnaH ) arthaH 28 / 38 / 87-98 / 374 / 401 / 406 411-- 414 / 458 | 471 | 504 / 521 / 553 704 / 781 / 799 / 858 / 990 / 990 avamAnaH 46 / 69 / 80 / 316 / 389 / 451 / 498 592 / 745 avizvAsaH 104 / 216 | 846 | 942 / 982 azraddhA 10 / 114 asaMtoSaH 124 asAdhuH 129 / 968 ahiMsA 135 - - 139 | 487 | 727 AcAraH 143 | 407 | 758 / 759 AtatAyI 342 / 519 AtmA 144 - 154 / 193 | 392 / 451 | 501 . 590 | 592 / 616 | 656 | 682 / 789 / 812 For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasUcI Apad 159-161 / 490 / 525 AyuH 37 / 73 / 143 / 347 / 497 Arogyam 394 / 670 AryaH 164 / 841 / 881 / 928 Alasyam 165 / 935 / 1000 AzA 166 / 167 / 332 / 609 (icchA taSNA) Azcaryam 134 / 169 icchA 547 ( AzA tRSNA) indriyam 93 / 175-179 / 218 / 242 / 392 / 520 / 569 / 616 / 675 / 747 / 821 / 910 / 920 IzvaraH 184 / 1032 utthAnam 186-188 / 503 ( udyamaH puruSakAraH yatnaH vyavasAyaH) utsAhaH 191 ( anirvedaH) udyamaH 194 ( utthAnam puruSakAraH yatnaH vyavasAyaH) aizvaryam 93 / 223 ojaH 652 / 782 For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 168 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni karma 6 / 60 / 72 / 107 / 180 / 224 / 237 / 238 / 267 / 486 / 530 1708 1717 / 719 / 722 // 735 / 741 / 749 / 8001809 / 898 / 909 kAmaH 242 / 244 / 332 / 359 / 401 / 403 / 411-414 / 440 / 458 / 462 / 504 / 648 / 705 / 799 / 810 / 890 kaal:-1| 81 / 132 / 249-262 / 378 / 381 426 / 431 / 465 / 479 / 506 / 513 / 516 / 583 / 621 / 623 / 689 / 699 / 733 / 811 / 851 / 869 / 884 / 953 kIrtiH 73 / 268 / 269 / 510 / 665 / 793 kRtaghnaH 270 / 286 / 647 kRtajJaH 220 / 275 kRpA 78 / 618 / 1007 (dayA) kozaH 25 / 70 / 434 krodhaH 359 / 474 / 479 / 615 / 785 / 890 / 935 klIvaH 192 / 213 / 287 / 452 / 533 / 557 ( napuMsakam SaNDaH) For Private And Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasUcI kSatriyaH 29 / 290-297 / 303 / 362 / 421 / 460 / 468 / 630 / 631 / 632 / 643 / 644 / 646 / 811 / 819 / 820 / 844 / 855 / 858 / 877 kSamA 207 / 298-302 / 475 / 678 / 785 guruH 313-317 / 361 / 595 / 897 gRhasthAzramaH 170 / 319 / 723 / 728 gRhiNI 435 ( dayitA nArI patnI bhAryA strI) jananI 593 ( mAtA) jayaH 662 / 707 / 713 / 750 / 860 / 1031 jarA 331 / 332 / 428 / 682 / 852 jIvitam 258 / 283 / 339 / 388 / 390 / 487 / 513 / 636 / 730 / 763 / 774 / 793 / 800 / 889 / 902 / 978 / 995 / 1005 jJAtiH 59 / 340 / 424 / 744 / 859 / 924 / 961 jJAnam 63 / 128 / 142 / 218 / 315 / 341 / 345 / 485 / 523 / 882 / 920 / 963 / 976 (vidyA) tapaH 179 / 346-351 / 374 / 376 / 3881 520 / 524 / 542 / 648 / 649 / 675 / 755 / 817 / 862 / 882 | 929 tuSTiH 394 ( saMtoSaH) For Private And Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 170 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni tRptiH 449 tRSNA 338 / 449 / 705 / 787 ( AzA icchA ) tejaH 475 / 760 / 811 / 819 dakSaH 665 / 889. daNDaH 98 / 362-366 / 466 / 552 / 630 1768 // 826 / 876 / 983 dayA 368 / 489 ( kRpA ) dayitA 878 ( gRhiNI nArI patnI bhAryA strI) daridraH 74 / 183 / 383 / 452 / 625 / 696 / 958 ( adhanaH) dAkSyam 370 / 394 / 426 / 553 / 1000 dAnam 23 / 35 / 231 / 360 / 367 / 370--374 / 381 / 388 / 583 / 586 / 652 / 711 / 721 / 774 / 891 / 907 / 912 duHkham 51 / 112 / 144 / 389 / 443 / 459 / 513 / 521 / 532 / 542 / 605 / 616 / 669 / 676 / 682 / 693 / 751 / 757 // 762 / 808 / 909 / 999 / 1004 / 1005 durjanaH 18 / 56 For Private And Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasUcI durbala: 487 / 826 / 846 / 884 / 892 deza: 378 | 426 / 516 / 936 / 992 dehaH 648 | 720 ( zarIram ) daivam 3 / 118 / 130 | 192 / 306 | 486 / 503 / 710 / 725 / 874 / 1013 171 dvijaH 631 / 632 / 817 | 914 ( brAhmaNaH vipraH ) dhanam 25 / 160 / 183 | 367 / 383 / 388--394 / 398 / 403 / 426 / 461 / 464 / 517 / 532 | 586 | 631 / 671 | 750 / 799 / 827 / 862 | 863 | 868 / 881 / 902 ( vittam zrIH ) dharma: 6 / 15 / 21 / 24 / 30 / 31 / 58 / 68 / 89 / 135 / 137 / 139 / 143 / 158 / 172 / 199 / 203 / 247 / 283 / 329 / 353 / 365 / 370 / 390 / 391 / 392 / 395-422 / 425 / 445 / 455 / 457 / 458 / 471 / 480 / 481 / 504 / 507 / 517 / 540 | 555 | 564 / 579 / 611 / 634 / 645 | 662 / 675 / 707 / 711 / 712 / 716 | 721 / 730 / 731 / 735 / 738 / 746 | 748 | 769 / 771 / 775 | 782 / For Private And Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 272 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni 799 / 807 / 810 / 824 / 829 / 833 / 838 / 844 / 849 / 900 / 9011 910 / 930 / 936 / 943 / 948 / 965 / 1015 dhRtiH 426 / 665 / 670 nagaram 882 / 887 napuMsakam 877 ( klIvaH SaNDaH) nayaH 609 / 641 / 957 ( nItiH) narakaH 178 / 359 / 439 / 598 (nirayaH) nArI 103 / 573 / 584 (gRhiNI dayitA patnI bhAyo strI) nindA 274 / 619 / 624 nirayaH 4 / 908 ( narakaH) nirmanyuH 460 / 557 nItiH 363 / 490 / 713 ( nayaH) paNDitaH 86 / 87 / 228 / 304 / 386 / 399 525 // 560 / 5611564 / 570 1571 / 612 / 614 / 637 / 773 / 775 / 777 / 781 / 854917 / 928 / 931 patiH 573 / 581 / 653 ( bhatA ) patitaH 572 / 591 / 804 / 923 For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasUcI patnI 653 ( gRhiNI dayitA nArI bhAryA strI) paradharmaH 930 paripanthI 155 ( amitraH ariH ripuH zatruH sapatnaH) pApam 125 / 208 / 4471512 / 548 / 585 / 586 / 627 / 663 / 697 / 749 / 812 / 843 / 906 / 909 pitA 61 / 587 / 588 / 591 / 595 / 682 putraH 148 / 587 / 588 / 590 / 5911593-596 / 598 / 607 / 682 / 749 / 870 / 992. pumAn 284 / 302 / 779 / 781 / 929 (puruSaH) puruSaH 113 / 220 / 221 / 280 / 288 / 527 / 575 / 610 / 785 / 925 / 1027 (pumAn ) puruSakAraH 306 / 725 ( utthAnam udyamaH yatnaHvyavasAyaH) pauruSam 146 / 194 / 741 / 874 prajA 510 / 656 / 759 / 823 / 824 / 831 prajJA 532 / 569 / 599 / 605 / 606 / 7471776 / 928 prAjJaH 464 / 490 / 620 / 621 / 714 prANaH 92 / 200 / 332 / 489 / 622 / 787 / 797 / 865 / 868 For Private And Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrImahAbhArata subhASitAni 174 prArthanA 190 / 626 ( yAcanA ) priyam 246 / 386 / 489 / 501 / 508 / 591 / 618 / 685 / 757 / 780 / 1014 prIti: 660 / 761 | 858 / 941 phalam 44 / 237 / 238 / 281 / 580 | 583 | 638 / 726 / 749 / 788 / 802 / 903 / 996 bandhaH 142 / 379 bandhuH 193 | 418 | 540 | 563 / 573 / 703 / 902 ( bAndhavaH ) balam 15 | 25 | 70 | 73 | 297 | 392 / 408 / 425 / 431 / 487 / 630 - 636 / 680 / 689 / 782 / 797 / 826 / 846 | 849 / 884 / 892 / 923 / 971 / 972 / 1010 bAndhavaH 581 / 682 / 708 / 781 ( bandhuH ) bAla: 94 / 605 | 613 / 638 / 715 / 786 / 932 buddhiH 205 / 214 / 417 / 426 / 430 / 454 / 464 / 465 / 490 / 509 | 553 | 571 / 599 / 609 / 639 - 641 / 772 / 777 | 796 / 797 / 806 / 821 / 850 / 883 / 885 / 899 / 933 / 986 ( matiH ) For Private And Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasUcI 175 brahma 387 / 748 / 963 brahmacaryam 388 / 645 / 748 / 864 brahmacArI 242 / 466 brAhmaNaH 291 / 468 / 581 / 643 / 644 / 646-648 / 666 / 855 ( dvijaH vipraH) brAhmaNyam 290 / 346 / 649 bhayam 106 / 162 / 456 / 469 / 474 / 652 / 661 / 823 / 824 / 848 / 871 / 917 / 935 bhartA 587 / 615 / 901 ( patiH) bhAryA 99 / 148 / 528 / 539 / 540 / 590 / 656-658 / 682 / 761 / 778 / 827 / 901 / 992 ( gRhiNI dayitA nArI patnI strI) bhASaNam 233 / 789 / 853 ( vacanam ) bhUtiH 13 / 191 / 451 / 595 / 665 / 706 / 713 / 921 / 935 bhUmipaH 133 / 877 ( rAjA) bhedaH 472 / 652 / 659 / 660 / 668 matiH 54 / 55 / 418 / 531 / 726 ( buddhiH ) manaH 119 / 322 / 417 / 583 / 674-676 852 / 899 For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 176 - sArthazrImahAbhAratasubhASitAni mantraH 204 / 550 / 581 / 631 / 773 / 835 / 860 mamatvam 20 / 33 / 263 / 876 maraNam 45 / 334 / 513 / 701 / 730 / 784 / 823 / 1005 ( mRtyuH) mahat 349 / 481 / 556 / 681 / 779 / 834 mahAbhAratam 11 / 117 / 414 / 679 / 736 mAtA 343 / 374 / 541 / 591 / 682 / 684 / 722 / 728 / 956 ( jananI) mAnaH 470 / 685 / 745 / 801 mAnuSyam 141 / 323 / 810 / 1017 mAyA 637 / 686 / 687 / 771 mitram 163 / 255 / 275 / 289 / 373 / 429 / 538 / 689 / 703 / 767 / 774 / 781 / 815 / 8931896 / 931 / 992 (vayasyaH sakhA suhRd) muniH 700 / 905 mUDhaH 40 / 115 / 576 / 716 / 796 / 917 / 939 / 1003 ( apaNDitaH mUrkhaH) mUrkhaH 465 / 467 / 570 / 621 / 637 / 691 ( apaNDitaH mUDhaH) For Private And Personal Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasUcI 177 mUlam 469 / 643 / 676 / 692 / 762 / 823 / 835 / 860 / 894 / 895 mRtaH 390 / 693--696 / 745 / 979 mRtyuH 131 / 283 / 331 / 335 / 387 / 428 // 735 / 934 / 963 ( maraNam ) mRduH 253 / 257 / 697--699 / 834 medhAvI 386 / 523 / 910 mokSaH 142 / 379 / 414 / 1003 yatnaH 710 / 879 ( utthAnam udyamaH puruSakAraH vyavasAyaH) yazaH 73 / 347 / 370 / 374 / 519 / 564 / 588 / 1016 yAcanA 701 ( prArthanA ) yugam 363 / 579 / 825 / 830 yuddham 844 / 891 / 1030 yogaH 34 / 315 / 604 / 713 / 809 / 823 / 948 / 955 yogI 154 rakSaNam 454 / 514 / 591 / 653 / 656 / 820 / 828 / 901 ma. bhA. 12 For Private And Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrImahAbhAratasubhASitAni rAjA 82 / 83 / 121 / 168 / 261 / 264 / 266 / 271 / 313 / 328 / 333 / 363 / 410 / 416 / 423 / 503 / 535 / 549 / 581 / 596 / 627 / 654 / 666 / 724 / 731 / 752 / 759 / 770 / 791 / 795 / 823--833 / 836 / 839 / 840 / 973 / 977 / 980 / 987 ( bhUmipaH) rAjyam 70 / 415 / 438 / 546 / 677 / 750 / 792 / 834 / 835 rASTram 198 / 205 / 206 / 333 / 423 / 672 / 836 ripuH 22 / 189 / 193 / 255 / 289 / 429 / 538 / 595 / 623 (amitraH ariH paripanthI zatruH sapatnaH) rogaH 695 / 787 lAbhaH 43 / 171 / 394 / 606 / 684 / 717 lokaH 92 / 247 / 464 / 533 / 591 / 657 / 702 / 758 / 824 / 827 / 828 / 838-841 / 986 / 987 lobhaH 359 / 520 / 585 / 650 / 673 / 842 // 843 vaktA 1014 vacanam 69 ( bhASaNam ) For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasUcI 179 manorammaan rrrrrrrrrrrr vadhaH 131 / 274 / 316 / 441 / 474 / 488 / 567 / 687 / 732 / 807 / 845 / 846 / 865 / 926 vanam 558 / 644 / 837 vayasyaH 682 (mitram sakhA suhRd ) vAk 75186 / 234 / 468 / 614 / 632 / 691 / 837 / 852-856 vikramaH 378 / 562 / 819 / 858 / 929 vijJAnam 605 / 729 vittam 510 / 627 / 739 / 764 / 879 (dhanam zrIH) vidyA 111 / 227 / 254 / 374 / 520 / 542 / 726 / 805 / 817 / 862--864 / 881 / 918 / 948 (jJAnam ) vidyArthI 165 / 1006 vidvAn 452 vinAzaH 579 / 641 / 659 / 829 / 900 / 915 vipraH 868 / 882 (dvijaH brAhmaNaH) vizvAsaH 7 / 42 / 215 / 216 / 277 / 310 / 469 / 551 / 559 / 571 / 783 / 816 / 846 / / 869--871 / 938 / 992 For Private And Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 180 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni vRttam 157 / 232 / 273 / 408 / 432 / 779 / 840 / 879 / 8811882 / 903 / 914 / 948 vRddhaH 73 / 225 / 471 / 480 / 638 / 639 / 817 / 927 / 932 ( sthaviraH ) vRddhiH 426 / 478 / 767 vairam 277 / 491--493 vyavasAyaH 862 / 886 (utthAnam udyamaH puruSakAraH yatnaH) vyasanam 564 / 570 / 624 / 670 vyAdhiH 823 / 848 / 894 zatruH 145 / 211 / 212 / 257 / 437 / 442 / 473 / 474 / 519 / 532 / 543 / 601 / 636 / 644 / 682 / 689 / 709 / 754 / 774 / 818 / 845 / 846 / 848 / 892-897 / 931 ( amitraH ariH paripanthI ripuH sapatnaH) zamaH 602 / 734 ( zAntiH ) zarIram 670 / 694 / 704 / 7351737 / 802 / 821 // 857 / 890 / 900 (dehaH) zAntiH 315 / 520 / 920 ( zamaH ) zAstA 313 For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasUcI 181 zAstram 219 / 354 / 465 / 570 / 671 / 717 / 729 / 765 / 776 / 805 / 806 / 932 zIlam 19 / 23 / 332 / 336 / 370 / 408 / 902-904 zuciH 565 / 905 / 983 zubham 620 / 621 / 638 // 6911 708 1906-909 zUraH 211 / 326 / 452 / 652 / 711 / 911 / 912 zokaH 525 / 618 / 673 / 709 / 762 / 915-917 / 999 zaucam 8 / 17 / 434 zauryam 426 / 494 zraddhA 10 / 114 / 381 / 453 / 457 / 561 / 918-920 zrIH 32 / 43 / 46 / 70 / 124 / 131 / 161 / 185 / 196 / 408 / 415 / 446 / 511 / 625 / 665 / 670 / 713 / 760 / 784 / 884 / 921-926 / 929 (dhanam vittam ) / zrutam 232 / 346 / 392 / 394 / 471 / 476 / 764 / 903 / 914 / 927-929 For Private And Personal Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 182 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrImahAbhAratasubhASitAni zreyaH 16 / 49 / 394 | 421 / 475 | 562 | 603 606 | 628 | 670 / 690 / 730 / 753 / 930 zreSThaH 640 / 758 / 931 zrotA 1014 SaNDhaH 615 / 884 ( klIva: napuMsakam ) saMyamaH 426 / 553 / 798 | 853 | 920 saMyogaH 937 / 978 saMzayaH 10 / 477 / 804: sakhA 452 / 499 / 535 / 590 / 595 ( mitram vayasyaH suhRd ) sakhyam 356 / 433 / 479 / 764 / 941 / 993 ( saMgatam sauhRdam ) saMgatam 168 ( sakhyam sauhRdam ) saGghaH 668 / 680 sattvam 487 / 731 | 734 / 760 / 821 / 874 satyam 64 / 116 | 360 | 370 | 374 / 408 / 480 / 542 / 544 / 687 / 712 / 756 / 944 -- 949 sadhanaH 621 san 243 | 311 / 355 / 439 / 549 / 744 / 863 / 901 / 950 For Private And Personal Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasUcI 183 saMtoSaH 124 / 952 (tuSTiH) saMdhiH 86 / 255 / 816 saMnyAsaH 245 / 752 sapatnaH 754 / 784 / 954 ( amitraH ariH paripanthI ripuH zatruH) sabhA 126 / 480 / 712 samatvam 955 samarthaH 58 / 236 / 735 sahAyaH 203 / 540 / 657 / 692 / 886 / 990 sAdhuH 62 / 386 / 515 / 771 / 968 sAmarthyam 79 / 531 / 605 siddhiH 463 / 486 / 752 / 753 / 765 sukham 10 / 51 / 65 / 91 / 130 / 144 / 252 / 370 / 394 / 419 / 459 / 472 / 513 / 532 / 542 / 594 / 609 / 648 / 670 / 681 / 6821705 / 716 / 7511757 / 765 / 766 / 787 / 796 / 847 / 989 / 909 / 982 / 997--1006 sukhI 138 / 616 / 842 / 890 suhRd 429 / 532 / 563 / 861 ( mitram vayasyaH sakhA) For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 184 sArthazrImahAbhAratasubhASitAni sauhRdam 786 / 1018 ( saMgatam sakhyam ) strI 239 / 302 / 418 / 581 / 587 | 602 / 615 | 715 / 779 / 804 / 921 / 1011 / 1021 ( gRhiNI dayitA nArI patnI bhAryA ) sthaviraH 200 / 450 ( vRddhaH ) svakarma 688 / 905 / 1029 svadharmaH 68 / 930 svargaH 84 / 178 / 370 / 439 / 606 | 642 svArtha: 559 / 591 / 689 | 815 / 1028 hananam 155 / 276 / 404 / 444 / 548 | 564 / 595 | 605 / 662 / 698 | 702 / 795 / 922 / 926 harSaH 474 / 916 / 999 / 1031 hiMsA 53 | 136 | 139 / 936 hitam 706 / 741 | 756 | 770 | 1032 For Private And Personal Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni saMpAdaka viSNu vinAyaka parAMjape, peNa -vihvvvv bhASAMtarakAra bhAlacaMdra zaMkarazAstrI devasthaLI prakAzaka kezava bhikAjI DhavaLe, giragAMva-muMbaI AvRtti dusarI ASADha zake 1852 sana 1930 kiMmata 8 ANe For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ans4 VIPINSISTANSENSENSIPINSINGH sArthazrImahAbhAratasubhASitAni saMpAdaka-viSNu vinAyaka parAMjape, peNa bhASAMtarakAra-ciMtAmaNa morezvara parAMjape, bI. e., ela.ela. bI. ( 1032 subhASiteM, kiMmata 12 ANe) sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni bhASAMtarakAra-bhAlacaMdra zaMkarazAstrI devasthaLI ( 502 subhASiteM, kiMmata 8 ANe ) :5864545450S4ISAKSCHKOSHISHISHESHAN sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni bhASAMtarakAra-viSNu vinAyaka parAMjape (508 subhASiteM, kiMmata 8 ANe ) sArthazrIbhAgavatasubhASitAni bhASAMtarakAra-viSNu vinAyaka parAMjape (117 subhASiteM, kiMmata 3 ANe ) - sArthazrIrAmarakSA ( kiMmata 1 ANA ) Hos66666666666 For Private And Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prastAvanA zrIvAlmIkirAmAyaNa he AdikAvya Ahe. Arya lokAMcyA rASTrIya graMthAMmadhye yAcI gaNanA hote. yA sarvamAnya graMthAMtIla nivaDaka 502 subhASitavacanAMcA saMgraha prastuta pustakAMta kelA Ahe. vacaneM varNakramAne dilI asUna tyAMcyA DAvIkaDe kramAMka ghAtale Aheta ANi ujavIkaDe sthalanirdeza kelA Ahe. sthalanirdezAMta kAMDa, sarga va zloka azA kramAne aMka mAMDile Aheta. vacana prakSipta sApaikI asalyAsa mukhya sagocA va prakSipta sargAcA ase donhI aMka Aheta. vacanAMcyA zevaTI mukhya viSayAMcI sUcI joDilI Ahe. jo viSaya jyA vacanAMta AlA tyA vacanAcA kramAMka tyA viSayApuDhe sUcImadhye ghAtalA Ahe. sUcImadhye ekAca arthI Alele aneka zabda tyA tyA ThikANI dile asUna paryAyazabda kaMsAMta ghAtale Aheta. hI subhASitavacaneM sarvAMcyA vAcanAMta yevota, azI zrIrAmaprabhUjavaLa prArthanA karUna prastAvanA saMpavitoM. zrIrAmanavamI viSNu vinAyaka parAMjape zake 1851 , jilhA kulAbA rAmAyaNAMtIla kAMDAMcI nAMveM 1 bAlakAMDa 5 suMdarakAMDa 2 ayodhyAkAMDa 6 yuddhakAMDa 3 araNyakAMDa 7 uttarakAMDa 4 kiSkiMdhAkAMDa For Private And Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nivedana zrImahAbhArata, zrIrAmAyaNa, zrIyogavAsiSTha va zrIbhAgavata yA rASTrIya va dhArmika graMthAMtIla nivaDaka subhASitAMcI marAThI bhASAMtarAsaha cAra pustakeM prakAzita kelI. hI pustakeM sarva lokAMnA mAnya jhAlyAmuLe pahilI AvRtti ekA varSAtaca khapUna gelI. AtAM hI dusarI AvRtti kADhilI Ahe. vacana koNI koNAlA sAMgitale, he samajaNyAcI vizeSa avazyakatA jyA zlokAMta disUna yete, azA zlokAMcA artha detAMnA AraMbhI kaMsAMta avataraNa dile Ahe. azA avataraNAMcI saMkhyA yA AvRttIta vADhavilI Ahe. dhArmika zikSaNa deNyAcyA kAmI hI cArahi subhASitAMcI pustakeM barIca upayogI paDatAta, ase puSkaLa pAlakAMcyA va zikSakAMcyA pratyayAsa Ale Ahe. tarI sarva janatelA yA pustakAMcA upayoga hovo, azI paramezvarAjavaLa prArthanA Ahe. ASADha, zake 1852 prakAzaka For Private And Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni maMgalAcaraNam ApadAmapahartAraM dAtAraM sarvasaMpadAm / lokAbhirAmaM zrIrAmaM bhUyo bhUyo namAmyaham // hartA ApattIMcA, dAtA nikhilArthasiddhicA tevIM / . zrIrAma lokanaMdana, taccaraNAM nitya nitya mI seviiN|| 1 akurvanto'pi pApAni zucayaH pApasaMzrayAt |kaa. sa. zlo. parapApavinazyanti matsyA nAgade yathA // 3 // 38 // 26 jyApramANesarpa asalelyA DohAMtIla mAse nAza pAvatAta, tyApramANe svataH zucirbhUta va pApakarma na karaNAre asehi loka pApIjanAMcA Azraya kelyAmuLe tyA dusanyAMcyA pAtakAMnI nAza pAvatAta. 2 akRtAtmAnamAsAdya rAjAnamanaye ratam / samRddhAni vinazyanti rASTrANi nagarANi ca // 5 / 21 / 11 jyAcyA cittAlA jJAnAcA saMskAra nAhI, va jo anItIce ThAyIM Asakta jhAlelA Ahe, azA rAjAcI prApti jhAlI asatAM, samRddha rASTra ANi nagare nAza pAvatAta. 3 agni prajvalitaM dRSTvA vastreNAhartumicchasi / kalyANavRttAM yo bhAyAM rAmasyAhartumicchasi 3 / 47 / 43 (sItA rAvaNAlA mhaNate ) jyAarthI tUM rAmAcyA sadAcaraNI bhAryelA haraNa karaNyAce icchitosa, tyAarthI tUM pradIpta jhAlelA Agni pAhUna, tyAlA vastrAne bAMdhUna ANaNyAcIca icchA karIta Ahesa. For Private And Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 4 aGgapratyaGgajaH putro hRdayAccAbhijAyate / tasmAtpriyataro mAtuH priyA eva tu baandhvaaH||2|74|14 (mukha, vakSaHsthaLa, udara, hasta, caraNa ityAdi) aMgAMpAsUna va (netra aMguli, ityAdi) pratyaMgAMpAsUna ANi hRdayApAsUna sarva aMgAMpAsUnautpanna jhAlelyA tejAcyA yoge hoNArA putra mAtuzrIsa atyaMta priya asato. itara bAMdhava he sAdhAraNaca priya asatAta. 5 aJjaliM kurmi kaikeyi pAdau cApi spRzAmi te / zaraNaM bhava rAmasya mA'dharmo mAmiha spRzet / / 2 / 12 / 36 (dazaratha mhaNato) he kaikeyi, mI tulA hAta joDitoM, va tujhyA pAyAMnAhI sparza karitoM, rAmAce rakSaNa kara. hyA jagAMta adharma malA sparza na karo. 6 atithiH kila pUjArhaH prAkRto'pi vijAnatA / dharma jijJAsamAnena kiM punayAdRzo bhavAn / / 5 / 1113 (mainAkaparvata mArutIlA mhaNato. ) dharmajijJAsu jJAtyA puruSAneM sAmAnya atithihI pUjAvA, he yogya Ahe; maga tujasArakhA atithi prApta jhAlA asatA, tyAcI pUjA karAvI, he vegaLe kazAlA sAMgitale pAhije ? 7 atimAninamagrAhyamAtmasaMbhAvitaM naram / / krodhanaM vyasane hanti svajano'pi nraadhipm||3||33||16 haTTI, kazAnehI na vaLaNArA, ati abhimAna bALagaNArA, va sadA krodha karaNArA, asA manuSya, maga to rAjA kA asenA, saMkaTAMta AlA asatA, tyAceca loka tyAcA nAza karitAta. 8 atisnehapariSvaGgAdvartirArdrApi dahyate // 4 / 1 / 117 ati snehAcyA-telAcyA-saMparkAne bhijalelIhI vAta dagdha hote. For Private And Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrIrAmAyaNasubhASitAni 9 atuSTaM sveSu dAreSu capalaM capalendriyam / nayanti nikRtiprajJaM paradArAH parAbhavam / / 5 / 21 / 8 svastrIce ThAyIM asaMtuSTa, ajiteMdriya, viparIta buddhIcyA, caMcala manAce puruSAsa parastriyA apakIrtIsa pAMcavitAta. 3 10 atyeti rajanI yA tu sA na pratinivartate / yAtyeva yamunA pUrNa samudramudakArNavam / / 2 / 105/19 jyApramANeM udakAne paripUrNa bharalelyA samudrAkaDe yamunA nadI jAte tI kadhIM mAMgeM paratUna yeta nAhIM, tyApramANeM jI rAtra ekadAM . nighUna jAte, tI punaH parata yeta nAhIM. 11 athavA kiM mamaitena rAjyadravyamayena tu / uddhRtaM me svayaM toyaM vratAdezaM kariSyati || 2|22|28 ( rAma lakSmaNAlA mhaNato vanavAsAcyA vratAcA saMkalpa karaNyAsAThI mI yA abhiSeka jalAneM snAna karIna ) athavA rAjyAMtIla dravya jyAkaritAM kharcI paDaleM Ahe aseM heM udaka tarI malA kazAlA pAhije ? mI svataH ANilelyA udakAneMca mAjhA vratagrahaNAcA saMkalpa hoIla. 12 athAtmaparidhAnArthaM sItA kauzeyavAsinI / saMprekSya cIraM saMtrastA pRSatI vAgurAmiva || 2|37/9 ( rAma va lakSmaNa yAMnI valkale svIkAralI ) naMtara paiThaNI nesalelI sItA ApalyAlA nesaNyAkaritAM (kaikeyIneM ) ANUna dilele valkala pAhUna, jALe pAhilyAvara trasta hoNAr2yA hariNIpramANeM trasta jhAlI. 13 adharmaH sumahAnnAtha bhavettasya tu bhUpateH / yo haredvaliSaDbhAgaM na ca rakSati putravat || 3|6|11 ( tapasvI RSi rAmAlA mhaNatAta ) he nAtha, jo rAjA prajepAsUna utpannAcA sahAvA bhAga karabhAra mhaNUna gheUna ticeM putravat pAlana karIta nAhIM, to tyAcA moThA adharma hoya. For Private And Personal Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 14 adharSitAnAM zUrANAM samareSvanivartinAm / dharSaNAmarSaNaM bhIru maraNAdatiricyate // 4 / 16 / 3 (vAlI tArelA mhaNato) he bhivye, parotkarSa sahana na karaNAre va samarAMta mAghAra na gheNAre, azA zUrAMnA zaanI kelelA apamAna sahana karaNe he maraNAhUnahi adhika duHkhadAyaka Ahe. 15 anabhijJAya zAstrArthAn puruSAH pshubuddhyH| prAgalbhyAdvaktumicchanti mntrissvbhyntriikRtaaH||6|63|14 maMtrijanAMmadhye samAviSTa kelele pazubuddhi puruSa ApalyA AMgacyA bolakepaNAcyA jorAvara anabhijJAsa-ajJAnyAsa-zAstrArthAcyA goSTI sAMgU icchitAta. 16 anavasthau hi dRzyate yuddhe jayaparAjayau // 5 // 3755 yuddhAmadhye jaya kAya kiMvA parAjaya kAya, he anizcita asatAta. 17 anAgatavidhAnaM tu kartavyaM zubhamicchatA / ApadAzaGkamAnena puruSeNa vipazcitA // 3 // 24 / 11 kalyANa icchiNAr2yA vidvAna puruSAne puDhe vipatti yeIla, azI zaMkA yetAMca, tI vipatti prApta hoNyApUrvIca parihArAcI yojanA karAvI. 18 anirvedaM ca dAkSyaM ca manasazcAparAjayam / kAryasiddhikarANyAhustasmAdetadravImyaham // 4 / 49 / 6 (sItecA zodha lAvaNyAviSayI prayatnAMcI parAkASThA kelI pAhije aseM aMgada vAnaramaMDaLIlA sAMgato ) utsAha, dakSatA, ANi kAryAviSayI unmukhatA, hI kAryasiddhi ghaDavUna ANitAta, aseM mhaNatAta, mhaNUna he mI sAMgato. For Private And Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 19 anirvedaH zriyo mUlamanirvedaH paraM sukham // 5 / 12 / 10 utsAha he saMpattIce kAraNa hoya, ANi utsAha mhaNajeca parama sukha hoya. 20 anirvedo hi satataM sarvArtheSu pravartakaH / karoti saphalaM jantoH karma yaca karoti saH // 5 / 12 / 11 sarva goSTIMcI pravRtti hoNyAlA utsAha heca eka nehamIMce kAraNa Ahe. prANI je kAhI karma karito, te tyAce karma hAca utsAha saphala karito. 21 anuvandhamajAnantaH karmaNAmavicakSaNAH / zIghrameva vinazyanti yathA tvaM vinaziSyasi // 351 / 26 (jaTAyu pakSI rAvaNAlA mhaNato) je mUDha puruSa ApalyA kRtyAMcyA pariNAmAkaDe lakSa deta nAhIta te tujhyApramANe satvaraca nAza pAvatAta. 22 antaM noktapUrva me na ca vakSye kadAcana / etatte pratijAnAmi satyenaiva zapAmyaham // 4 / 7 / 22 (rAma sugrIvAlA mhaNato) AjaparyaMta mI pUrvI kadhIM anRta bhASaNa kele nAhI, ANi puDhehI kadhI karaNAra nAhI, he mI tulA pratijJeneM sAMgatoM va yAsaMbaMdhI satyAcI zapatha vAhato. 23 antakAle hi bhUtAni mudyantIti purA shrutiH| rAjJaivaM kurvatA loke pratyakSA sAzrutiH kRtaa||2|106|13 (bharata rAmAlA mhaNato-dazaratha pityAne kaikeyIce mhaNaNe mAnya kele-yAvarUna) aMtakAla prApta jhAlA asatAM prANyAMcI buddhi viparIta hote, aseM pUrvIpAsUna aikivAMta Ahe; ANi hI goSTa, aseM karaNA-yA rAjAneM, Aja lokAMta siddha karUna dAkhavilI Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 24 apakSo hi kathaM pakSI karma kiMcitsamArabhet // 459 / 23 (gRdhrarAja saMpAti vAnarAMnA sAMgato) paMkha nAhIMtase jhAlelA pakSI kAMhIM parAkramAce kRtya karaNyAsa pravRtta hoNAra kasA? 25 apyahaM jIvitaM jahyAM tvAM vA sIte salakSmaNAm / na tu pratijJAM saMzrutya brAhmaNebhyo vishesstH||3|10|18 ( rAma mhaNato) he sIte, mI tujhA, lakSmaNAcA, va svataHcyA jIvitAcAhI tyAga karIna. paraMtu koNAjavaLa, vizeSataH brAhmaNAMjavaLa, kelelyA pratijJecA tyAga kadhIhI karaNAra nAhI. 26 apyahaM jIvitaM jahyAM yuSmAnvA purussrssbhaaH| apavAdabhayAdrItaH kiM punarjanakAtmajAm // 7 / 45 / 14 ( rAma baMdhUMnA mhaNato) puruSazreSThAMno, lokApavAdAlA bhiUna mI svajIvitAcA va tumacAhi tyAga karIna; maga janakakanyecA tyAga karIna, yAMta Azcarya teM kAya? .. 27 apyeva dahanaM spRSTvA vane tiSThanti paadpaaH| rAjadaNDaparAmRSTAstiSThante nAparAdhinaH // 6 / 29 / 12 agnIne sparza kelele vRkSahI vanAMta rAhatAta, paraMtu rAjadaMDAsa pAtra jhAlele aparAdhI (jivaMta ) rAhAta nAhIta. 28 apramattazca yo rAjA sarvajJo vijitendriyaH / kRtajJo dharmazIlazca sa rAjA tiSThate ciram / / 3 / 33 / 20 jo rAjA ( sarvadA) sAvadhAna, sarvajJa, jiteMdriya, kRtajJa ANi dharmazIla asato, to rAjyAvara cirakAla sthira rAhAto. 29 apramatto bale koze durge janapade tathA / bhavethA guha rAjyaM hi durArakSatamaM matam // 2 / 52/72 (rAma mhaNato) he guhA, tUM sainya, koza, kille, taseca deza yAMsaMbaMdhAne sAvadhAna rahA. kAraNa, rAjyAce rakSaNa karaNe mhaNaje atyaMta kaThINa hoya, aseM mAnile Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 30 amRtaM viSasaMpRktaM tvayA vAnara bhASitam / yacca nAnyamanA rAmo yacca zokaparAyaNaH // 5 // 37 / 2 (sItA mArutIlA mhaNate ) he vAnarA, tujheM bhASaNa viSamizrita amRtAsArakhe Ahe. 'rAmAce mana (tujavAMcUna) koNatyAhI ThikANI Asakta hota nAhI, he je tUM bolalAsa, teM amRtAsArakheM, va 'rAma ( tujhyAsaMbaMdhAneM ) ekasArakhA zoka karIta Ahe' aseM jeM tUM sAMgitaleMsa, te malA viSAsArakhe vATata Ahe. 31 ayaM hi sAgaro bhImaH setukarmadidRkSayA / dadau daNDabhayAdgAdhaM rAghavAya mhoddhiH||6|22|47 ( vAnarazreSTha nala mhaNato ) hyA bhayaMkara mahodadhi sAgarAne, daMDAcyA bhItImuLe, setukArya pAhANyAcI icchA dharUna rAghavAsa (ApalA ) ThAva dilA. 32 ayuktacAraM durdarzamasvAdhInaM narAdhipam / varjayanti narA dUrAnnadIpaGkamiva dvipAH // 3 // 33 // 5 jo rAjA (rASTrAMtIla bAtamyA samajAvyA mhaNUna ) herAMcI yojanA karIta nAhIM; (prajAjanAMsa) darzana deta nAhI. jo parataMtra asato, (striyAdikAMcyA svAdhIna asato) tyAlA nadItIla cikhala pAhatAMca hattI nadIcA tyAga karUna jAtAta, tyApramANe loka vayaM karitAta. 33 arayazca manuSyeNa vijJeyAzchadmacAriNaH / vizvastAnAmavizvastAzchidreSu praharantyapi // 4 / 2 / 22 kapaTAneM saMcAra karaNAr2yA zatraMcA manuSyAne zodha gheta rahAve. kAraNa, te sAvadha rAhUna, saMdhi sAMpaDalI asatAM, vizvAsa pAvalelyA (zatru) janAMvara prahAra karaNyAsa cukata nAhIta. For Private And Personal Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni namamannaannn 34 artha vA yadi vA kAmaM ziSTAH zAstreSvanAgatam / vyavasyantyanurAjAnaM dharma paulastyanandana // 3 // 5019 (jaTAyu mhaNato) he rAvaNA, zAstrAmadhye jyAcA nITa bodha hota nAhI asA dharma, artha, athavA kAma rAjAcaMca AcaraNa pAhUna ziSTa loka nizcita karIta asatAta. 35 arthAnAntare buddhinizcitApi na zobhate / ghAtayantIha kAryANi dUtAH pnndditmaaninH||5|2|38 ( laMkA avalokana kelyAnaMtara mArutIce svagata vicAra ) kAryAkAryAviSayIM svAmIneM maMtryAsahavartamAna jarI ekhAdA vicAra nizcita kelA asalA, tarI ayogya dUtAzIM gAMTha paDalyAvara tyA vicArApAsUna kAhIeka niSpanna hota nAhI. kAraNa, zahANapaNAcyA ghameMDIMta asaNAre dUta svAmikAryAcA ghAta karitAta. 36 arthinaH kAryanittimakarturapi yazcaret / tasya syAtsaphalaM janma kiM punaH puurvkaarinnH||4|437 jyAne pUrvI ApalyAvara upakAra kelA nAhI, azA arthijanAcI (yAcakAcI ) kAryasiddhi kelyAne jIvita saphala hoIla; maga jyAne pUrvI ApalyAvara upakAra kele Aheta, tyAce kArya kelyAne teM jIvita saphala hoIlaca, he kazAlA sAMgitale pAhije ? 37 arthinAmupapannAnAM pUrvaM cApyupakAriNAm / __ AzAM saMzrutya yo hanti sa loke purussaadhmH||4|30|71 pUrvI jyAMnI ApalyAvara upakAra kele Aheta, azA yAcakAMnA tyAMcyA kAryasiddhIcyA kAmI vacana deUna jo kAryahAni karito, to puruSa lokAMmadhye adhama hoya. For Private And Personal Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrIrAmAyaNasubhASitAni 38 arthI yenArthakRtyena saMvrajatyavicArayan / tamarthamarthazAstrajJAH prAhurarthyAH sulakSmaNa || 3 | 43 | 34 ( rAma mhaNato ) he bhalyA lakSmaNA, koNI puruSa ekhAdyA arthAcI apekSA karUna tyAcyA prAptIsAThI prayatna karito, to, vicAra na karitAM kelelA asalA, tarI arthazAstrajJa zahANe loka tyAsa ' arthaca ' mhaNata asatAta. 39 arthena hi vimuktasya puruSasyAlpacetasaH / vicchidyante kriyAH sarvA grISme kusarito yathA 6 / 83 / 33 9 grISma RtUMta jyApramANeM lahAna lahAna nadyA ATUna jAtAta tyApramANeM dravyahIna ANi alpabuddhi azA manuSyAcyA sarva kriyA nAza pAvatAta. 40 arthebhyo'tha pravRddhebhyaH saMvRttebhyastatastataH / kriyAH sarvAH pravartante parvatebhya ivApagAH || 6 | 83 / 32 parvatApAsUna jyApramANeM nadyA utpanna hota asatAta, tyApramANe saMpAdana kelelyA ANi sarvatra vRddhiMgata jhAlelyA dravyApAsUna sarva kriyA siddha hotAta. 41 artho hi naSTakAryArthairayatnenAdhigamyate // 4 / 1 / 121 naSTa jhAlelI vastU jyAMnA avazya miLavAvayAcI Ahe tyAMnA tI yatnAvAMcUna kadhIhi miLata nAhIM. 42 avazyaM labhate kartA phalaM pApasya karmaNaH / ghoraM pratyAgate kAle drumaH puSpamivArtavam ||3|29|8 jyApramANeM vRkSAvara tyA tyA RtukAlAlA ucita azIM puSpeM utpanna hotAta, tyApramANeM pApakarmAceM duHkharUpa phala bhogakAla AlA asatAM kartyAlA avazya bhogAveM lAgateM. For Private And Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 43 avazyaM prANinA prANA rakSitavyA yathAvalam // 6 / 9 / 14 pratyeka prANyAne Apale prANa avazya yathAsAmarthya rakSaNa karAve. 44 avijJAya phalaM yo hi karma tvevAnudhAvati / sa zocetphalavelAyAM yathA kiMzukasevakaH // 2 / 63 / 9 jo puruSa karmAcyA phalAcA vicAra na karitAM teM karma karaNyAsa pravRtta hoto, tyAcI phaLa miLaNyAcI veLa prApta jhAlI asatAM, paLasAcyA jhADAcI ( phalaprAptyartha ) sevA karaNAnyAsArakhI zokasthiti hoIla. 45 avistaramasaMdigdhamavilambitamavyatham / uraHsthaM kaNThagaM vAkyaM vartate madhyamasvaram // 4 // 3 // 31 anayA citrayA vAcA tristhAnavyaJjanasthayA / kasya nArAdhyate cittamudyatAserarerapi // 4333 ( mArutIce bhASaNa aikUna rAma lakSmaNAlA mhaNato) ( uttama vAkya mhaTale mhaNaje) meM ati vistRta nasate, saMdigdha nasate, tvarita uccAritAM yete, zrotyAMcyA karNAsa pIDA deta nAhI. uraHsthalApAsUna kaMThAkaDe madhyama svarAMta-ati ucca nAhI, kiMvA Ati nIcahI nAhI-azA svarAMta jAteM teM hoya. (hRdaya, kaMTha ANi ziraHsthAna azA ) tIna ThikANI spaSTapaNe vyakta hoNAnyA (hyAcyA) vANIne khaDga ugArUna AlelyA zatrUcehI raMjana jhAlyAvAMcUna rahANAra nAhI. ( maga itarAMce hoIla, he ughaDaca Ahe.) 46 azoka zokApanuda zokopahatacetanam / tvannAmAnaM kuru kSipraM priyAsaMdarzanena mAm / 3 / 60117 (rAma mhaNato.) he zokahArakA azokA ! mAjhI zokAneM jJAnazakti naSTa jhAlI Ahe. priye (sIte) cyA darzanAne malA tvarita tujhyA nAmApramANe (azoka) kara. For Private And Personal Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 47 asRjadbhagavAnpakSau dvAveva hi pitAmahaH / surANAmasurANAM ca dharmAdharmoM tadAzrayau // 6 / 35 / 13 aizvaryasaMpanna azA pitAmahAne-brahmadevAneM-deva ANi asura ase dona pakSa nirmANa kele, ANi tyAMcyA ThikANI anukrameM dharma va adharma utpanna kele. 48 asmiJjIvati vIre tu hatamapyahataM balam / hanUmatyujjhitaprANe jIvanto'pi mRtA vayam // 674 / 22 (mAruti jivaMta Ahe kAya, asA jAMbavAnAne bibhISaNAlA prazna kelA asatAM bibhISaNAne vicArale kI, mArutIbaddalaca prazna kAM vicAralA yAvara jAMbavAn bibhISaNAlA sAMgato) hA vIra hanumAna jivaMta asatAM sainya mArale gele, tarI teM na mArilyAsArakhe Ahe, ANi hA melA asatAM AmhI jivaMta asUnahI melyAsArakhe AhoM. 49 asvAdhInaM kathaM daivaM prakArairabhirAdhyate / svAdhInaM samatikramya mAtaraM pitaraM gurum / / 2 / 30133 (rAma sItelA mhaNato) mAtA, pitA va guru hI ApalyA hAtacI daivate TAkUna deUna svAdhIna nasalelyA dusar2yA daivatAcI nAnA prakArAMnI ArAdhanA, karAvI tarI kazI ? 50 ahaM hi vacanAdrAjJaH pateyamapi pAvake // 2 // 18 / 28 bhakSayeyaM viSaM tIkSNaM pateyamapi cArNave / niyukto guruNA pitrA nRpeNa ca hitena ca // 2 / 18 / 29. ( rAma kaikeyIlA mhaNato) mI rAjAcyA sAMgaNyAvarUna agnIta dekhIla paDena. hitakartA guru, mAjhA bApa (dazaratha) rAjA, yAne AjJA kelI asatAM, mI tIkSNa viSAce bhakSaNa karIna, kiMvA samudrAMtahI uDI gheIna. For Private And Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni wwwmu......... 51 ahitaM ca hitAkAraM dhASTajilpanti ye narAH / avazyaM mantrabAhyAste kartavyAH kRtyduusskaaH||6|63|16 je koNI vastutaH ahitaprada, paraMtu bAherUna hitakAraka vATaNyAjogeM bhASaNa dhASTAneM karitAta, te kAryanAzaka hota. tyAMsa ApalyA vicArAMta-sallAmasalatIMta-gheU naye. 52 ahireva aheH pAdAnvijAnAti na sNshyH|| 5 / 42 / 9 sarpAce pAya-caraNarahita gati-sarpaca jANato, yAMta saMzaya nAhI. 53 aho tama ivedaM syAnna prajJAyeta kiMcana / rAjA cena bhavelloke vibhajansAdhvasAdhunI // 2 / 6736 cAMgale ANi vAITa yAcI nivaDa karaNArA rAjA jara pRthvIvara nasela, tara sarvaca aMdhAra hoIla, ANi (kAryAkArya) kAMhIMca samajaNAra nAhI. 54 ahorAtrANi gacchanti sarveSAM prANinAmiha / AyUMSi kSapayantyAzu grISme jlmivaaNshvH||2|105|20 grISma RtUMta udakAcA nAza karaNAnyA ( sUrya ) kiraNAMpramANe yA mRtyulokoM nighUna jANA-yA divasarAtrI sarva prANyAMcyA AyuSyAcA zIghra nAza karitAta. 55 AkArazchAdyamAno'pi na zakyo viniguhitum / balAddhi vivRNotyeva bhAvamantargataM nRNAm // 6 / 17 / 64 manuSyAne ApalA AkAra-harSavikArAdi manobhAvanAMnI ceha-yAvara hoNArA pheraphAra-AMvarUna dharaNyAcA kitIhI prayatna kelA, tarI to AMvaratAM yeta nAhI. to AkAra, manuSyAMcA aMtargata (cAMgalA vAITa) bhAva kazAnA kazA prakAre pragaTa karitoca. For Private And Personal Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 56 ADhyo vApi daridro vA duHkhitaH sukhito'pi vaa| nirdoSazca sadoSazca vayasyaH paramA gtiH||4|88 zrImaMta aso, vA daridrI aso; sukhI aso vA duHkhI aso; nirdoSa aso, vA sadoSa aso, mitra mhaNaje parama gati hoya. 57 AtmaprazaMsinaM duSTaM dhRSTaM viparidhAvakam / sarvatrotsRSTadaNDaM ca lokaH satkurute naram // 6 / 21 / 15 AtmaprazaMsA karaNArA, duSTa AcaraNAcA, sAhasI, ApalyA prasiddhIkaritAM dhAMvapaLa karaNArA, va sarvatra daMDa karIta jANArA, azAca puruSAcA loka satkAra karitAta. 58 AtmAnaM niyamaistaistaiH karSayitvA prytntH| prApyate nipuNadharmo na sukhAllabhate sukham // 3 / 9 / 31 (dharmasaMpAdanArtha je je niyama sAMgitale Aheta ) tyA tyA niyamAMcyA yogeMkarUna prayatnAMnoM zarIra jhijavUna zahANe loka dharmAcI prApti karUna ghetAta. kAraNa, sukhApAsUna sukha miLata nasate. ( kaSTa karUna sukha miLavAve lAgate.) 59 AtmAnamanuzoca tvaM kimanyamanuzocasi / Ayustu hIyate yasya sthitasyAtha gatasya c||2|105|21 ( rAma bharatAlA mhaNato) tUM ApalyAviSayIM zoka kara. dusar2yAviSayI kAya mhaNUna zoka karitosa ? koNI manuSya, maga to ubhA aso, kiMvA cAlaNArA aso tyAce AyuSya kSINa hota asate. 60 AtmA rakSyaH prayatnena // 5 / 46 / 16 / (pratyekAneM ) prayatnapUrvaka svadehAce rakSaNa karAveM. 61 AtmA hi dArAH sarveSA dArasaMgrahavartinAm // 2 // 37 / 24 pratyeka vivAhita puruSAcI strI hA tyAcA AtmAca Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 14 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 62 AnRzaMsyaM paro dharmaH // 5 / 38 / 39 (prANimAtrAvara ) dayA karaNe hAca zreSTha dharma hoya. 63 AbhijAtyaM hi te manye yathA mAtustathaiva ca / nahi nimbAtsravetkSaudraM loke nigaditaM vcH||2|35|17 ( sumaMtra sArathi kaikeyIlA dhikkArapUrvaka mhaNato) tujhA kulInapaNA tujhyA AIpramANeca mI samajata Ahe! ( tujhyA AIpramANeca tUM duSTa Ahesa.) 'liMbAcyA jhADAMtUna kadhI madha pAghaLata nAhI' hI mhaNa lokAMmadhye prasiddha Ahe. 64 AnaM chittvA kuThAreNa nimbaM paricarettu kH| yazcainaM payasA siJcannaivAsya madhuro bhavet / / 2 / 35 / 16 AMbyAce jhADa ku-hADIne toDUna TAkUna liMbAcyA jhADAcI jopAsanA koNa karaNAra Ahe ? kAraNa, yA liMbAcyA jhADAlA jo pANI ghAlIla tyAcyAkaritA te kadhI madhura hoNAra nAhI. 65 Ayaste vipulaH kaJcitkaccidalpataro vyayaH / apAtreSu na te kaccikozo gacchati rAghava // 2 // 100 / 54 (rAma bharatAlA vicArato.) he rAghavA, tujhI prApti vipula AhenA? tujhA kharca ati alpa AhenA ? tujhyA khajinyAMtIla dravya apAtrIM kharca hota nAhIMnA ? 66 ArAdhitA hi zIlena prytnshvopsevitaaH| rAjAnaH saMprasIdanti prakupyanti viparyaye // 2 / 26 / 35 rAje lokAMcI sadvartanAne ArAdhanA ANi prayatnapUrvaka sevA kelI asatAM te prasanna hotAta. yAcyA ulaTa vartanAne te kruddha hotAta. For Private And Personal Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 67 AsphoTayAmAsa cucumba pucchaM nananda cikrIDa jagau jagAma / stambhAnarohannipapAta bhUmau nidarzayansvAM prakRti kapInAm // 5 / 1054 ('hI sItA asAvI' asA tarka jhAlyAvara mArutIlA AnaMda jhAlA tyAce varNana ) vAnarAMnA yogya asA ApalA jAtisvabhAva darzaviNyAsa udyukta jhAlelA to hanumAn Apale puccha ApaTUM lAgalA, tyAce cuMbana gheUM lAgalA, manAmadhye AnaMdita hoUna krIDA karUM lAgalA, gAU lAgalA. ikaDe tikaDe dhAvAdhAva karUM lAgalA. ANi khAMbAvara car3hana phirUna jaminIvarahI uDyA mArUM lAgalA. 68 AhuH satyaM hi paramaM dharma dharmavido jnaaH|| 2 // 14 // 3 'satya hAca parama dharma hoya,' aseM dharmavette loka mhaNatAta. 69 idaM zarIraM niHsaMjJaM bandha vA ghAtayasva vA / nedaM zarIraM rakSyaM me jIvitaM vApi rAkSasa // 356 / 21 na tu zakyamapakrozaM pRthivyAM daatumaatmnH||356|22 (sItA rAvaNAlA mhaNate) he rAkSasA, he jaDa zarIra bAMdhUna Theva, agara yAcA ghAta kara. kAraNa mAjhI pRthvIvara (sItA gaira cAlIcI nighAlI azA prakAracI ) niMdA hoNAra asela tara zarIra kAya, athavA jIvita kAya, yAMce rakSaNa malA karAvayAceM nAhIM. . 70 idaM tu mama dInasya mano bhUyaH prakarSati / yadihAsya priyAkhyAtune kurmi sadRzaM priyam // 6 / 1 / 12 eSa savesvabhUtastu pariSvaGgo hnuumtH| mayA kAlamimaM prApya dattastasya mahAtmanaH // 6 / 1 / 13 (rAmamhaNato) sItecA zodha lAgalA hI priyavArtA kathana karaNAr2yA hyA vAnarAceM-mArutIceM-tyAne kelelyA kAryAnurUpa priya mI karUM zakata nAhI, tyAmuLe maja dInAceM mana atyaMta khinna hota Ahe. azA veLI kaDakaDUna bheTa deNeM heMca kAya te mAjhyApAzI uraleM Ahe ANi hI bheTa mI tyA mahAtmyA hanumaMtAlA deta Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 71 uttaraM notsahe vaktuM daivataM bhavatI mama / vAkyamapratirUpaM tu na citraM strISu maithili // 3 // 45 / 29 (lakSmaNa mhaNato) he sIte, tUM mAjheM daivata asalyAmuLe mAjhyAne tulA uttara devavata nAhI. striyAMnI anucita bhASaNa karaNe, hyAMta kAMhIM Azcarya nAhI. (he sAhajika Ahe.) 72 utsAhavantaH puruSA nAvasIdanti karmasu // 4 / 1 / 123 utsAhI puruSa koNatyAhI kAryAta khacUna jAta nAhIta. 73 utsAho balavAnArya nAstyutsAhAtparaM balam / __ sotsAhasya hi lokeSu na kiMcidapi durlabham / / 4 / 1 / 122 (lakSmaNa rAmAlA mhaNato) he AryA, utsAha hA (atyaMta) balavAna Ahe. utsAhApekSA dusareM zreSTha aseM bala nAhI. utsAhI puruSAlA lokAMmadhye durlabha aseM kAMhIMca nAhI. 74 udvijante yathA sannirAdanRtavAdinaH / dharmaH satyaparo loke mUlaM sarvasya cocyate // 2 // 109 / 12 sarpApAsUna jazI lokAMnA bhIti asate, tyAcapramANe asatyavAdI manuSyApAsUna lokAMnA bhIti asate. jyAMta satya mukhya Ahe, asA jo dharma, toca lokAMta ( sarva iSTaprAptIce ) mULa Ahe, ase sAMgatAta. 75 udvejanIyo bhUtAnAM nRzaMsaH pApakarmakRt / trayANAmapi lokAnAmIzvaro'pi na tiSThati // 3 / 29 / 3 jo prANimAtrAlA udvigna karito, jo pApakarmI va duSTa asato to tInahI lokAMcA prabhu jhAlA, tarI phAra kAlaparyaMta TikaNAra nAhI. 76 upakAraphalaM mitramapakAro'rilakSaNam // 4821 upakArarUpa phala he mitratvAce lakSaNa va apakAra karaNe he zatrutvAce lakSaNa hoya. For Private And Personal Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni mmmmmmmmmmmmm 77 upakAreNa vIrastu pratikAreNa yujyate / ___ akRtajJopratikRto hanti sattvavatAM mnH||4|27|45 vIra puruSAvara koNIhI upakAra kelA asatA, to vIra puruSa pratyupakAra karitoca. upakAra na jANUna pratyupakAra na karIla, tara to sattvazIla puruSAMcA manobhaMga karito. 78 upabhuktaM yathA vAsaH sajo vA mRditA yathA / evaM rAjyAtparibhraSTaH samartho'pi nirarthakaH // 3 // 33 // 19 jyApramANe vAparalele vastra athavA curagaLalelyA mALA nirupayogI hotAta, tyAcapramANe rAjyApAsUna bhraSTa jhAlelA puruSa samartha asUnahI nirupayogI hoto. 79 upazAntavaNikpaNyA naSTaharSA nirAzrayA / ayodhyA nagarI cAsInaSTatAramivAmbaram // 2 // 48 // 35 (rAma vanavAsAlA gelyAvara ayodhyecI sthiti.) vANyAMcI dukAneM baMda jhAlI, harSa nAhIsA jhAlA, lokAMcA Azraya tuTalyAsArakhA jhAlA azA prakAre tI ayodhyA nagarI nakSatrazUnya AkAzApramANe nisteja disU lAgalI. 80 upAyakuzalo hyeva jayecchavUnatandritaH // 6 / 8 / 12 ___ upAyayojaneMta kuzala azA manuSyAne ALasa TAkUna zatrUsa jiMkAveM. .81 ubhe sandhye zayAnasya yatpApaM parikalpyate / taca pApaM bhavettasya yasyAryo'numate gataH // 275144 (ApalyA nirAparAdhipaNAviSayI khAtrI karUna deNArA bharata kausalyelA mhaNato) jyAcI anumati miLavUna Arya-zrIrAmacaMdravanavAsAlA gelA, tyAsa sakALI va saMdhyAkALI nidrA karaNAr2yAlA jeM pApa lAgate, te lAgAveM. rA. su. 2 For Private And Personal Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 82 RddhiyuktA hi puruSA na sahante parastavam // 2 / 26 / 25 vaibhavayukta puruSAMsa dusar2yAcI stuti sahana hota nAhI. 83 eka eva hi vandhyAyAH zoko bhavati maansH| aprajAsmIti saMtoSo na hyanyaH putra vidyate // 2 / 2037 (kausalyA rAmAlA mhaNate ) putrA, vaMdhyelA (malA saMtati nAhI, asA ) ekaca mAnasika zoka asato; itara koNatehI duHkha tilA asata nAhI. 84 ekAGgahInaM hastreNa jIvitaM maraNAdvaram // 2 / 955.53 (rAma kAvaLyAlA mhaNato) maraNApekSA (mAjhyA ) astrAne eka avayava kamI hoUna ( tulA ) jivaMta rAhaNe bare Ahe. 85 ekaikasyopakArasya prANAndAsyAmi te kape / zeSasyehopakArANAM bhavAma RNino vayam // 7 // 40 // 23 (rAma mArutIlA mhaNatAta) he kape, tujhyA ekekA upakArAkaritAM mI prANa deIna. zeSa rAhilelyA upakArAMcebaddala AmhI tujhe RNI rAhUM. 86 etadartha hi rAjyAni prazAsati nraadhipaaH| ___yadeSAM sarvakRtyeSu mano na pratihanyate // 2 // 52 / 25 rAje loka yAkaritAMca rAjya karitAta kI, (kAmakrodhAdiviSayaka pravRtti karaNAr2yA) koNatyAhI kRtyAMta ApalA manobhaMga hoU naye. 87 eSa svabhAvo nArINAmanubhUya purA sukham / alpAmapyApadaM prApya duSyanti prajahatyapi // 2 // 39 / 21 striyAMcA asA svabhAva asato kI, pUrvI sukhAcA anubhava gheUna puDheM alpahI vipatti AlI asatA, tyA (patIlA) doSa detAta, kiMvA tyAcA tyAgahI karitAta. For Private And Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 88 eSA hi prakRtiH strINAmAsRSTe raghunandana / samasthamanurajyante viSamasthaM tyajanti ca // 3 // 13 // 5 (agastyamuni rAmAlA mhaNatAta ) sRSTi nirmANa jhAlyApAsUna 'striyAMcA svabhAvaca asA disUna yeto kI, cAMgalyA sthitIta (pati) asalyAsa tyA tyAce anuraMjana karitAta. paraMtu to viSama-daridrIsthitIta asalyAsa tyA tyAcA tyAga karitAta. 89 eSTavyA bahavaH putrA guNavanto bhushrutaaH| teSAM vai samavetAnAmapi kazcidgayAM vrajet // 2 // 10713 guNavaMta ANi bahuzruta ase aneka putra asAve, azI icchA (manuSyAne ) karAvI. kAraNa, tyA ekatra jhAlelyA putrAMtUna ekhAdA tarI (pitarAMcyA svargaprAptyartha) gayelA jAIla. 90 aizvaryamadamatto hi sarvo'hamiti manyate // 5/64 / 19 aizvaryAcyA madAneM matta jhAlelA pratyeka isama 'mIca (prabhu), aseM mAnato. 91 aizvarye vA suvistIrNe vyasane vA sudAruNe / rajjveva puruSaM baddhA kRtAntaH parikaSeti // 5 // 373 atyaMta vipula aizvaryAcyA sthitIta kAya, kiMvA mahAbhayaMkara saMkaTAcyA sthitIta kAya, yama puruSAsa dorIne baddha karUna AkarSaNa karIta asato. 92 aurasyAnapi putrAn hi tyjntyhitkaarinnH| samarthAnsaMpragRhNanti janAnapi narAdhipAH // 2 // 26 // 36 rAje loka aurasa putrAMcA, te ahita karaNAre asalyAsa, tyAma karitAta. ANi samartha azA prAkRta manuSyAMcAhI saMgraha karitAta. For Private And Personal Use Only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 20 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 93 kaccijAnapado vidvAn dakSiNaH pratibhAnavAn / - yathoktavAdI dUtaste kRto bharata paNDitaH // 2 / 100 / 35 (rAma mhaNato) he bharatA, svadezAMtIla, vidvAn, huzAra, buddhimAna, AjJenusAra vAgaNAre ANi catura dUta tUM Thevile AhesanA ? (zloka 93 te 100 yAMmadhye rAmAne bharatAlA kuzala prazna vicArile Aheta.) 94 kacitsahasrairmUrkhANAmekamicchasi paNDitam / / paNDito hyarthakRcchreSu kuryAniHzreyasaM mahat // 2 // 100 / 22 ., hajAroM mUrkhAcA tyAga karUna ekAca pAMDatAcA (sahavAsa) karaNyAceM tUM icchitosa nA? kAraNa, koNatyAhI kAryAsaMbaMdhAne saMkaTa Ale asatAM paMDitaca (taraNopAya sucavUna ) kalyANa karito. 95 kacitsvAdukRtaM bhojyameko nAnAsi rAghava / kaccidAzaMsamAnebhyo mitrebhyHsNprycchsi||2|10.75 he rAghavA, (bharatA) svAdiSTa kelele bhojya padArtha tUM ekaTAca bhakSaNa karIta nAhIMsa nA ? tyA padArthAMcI icchA karaNAr2yA mitrAMnA tUM te detosa nA ? 96 kacidarthaM ca kAmaM ca dharma ca jayatAM vara / vibhajya kAle kAlajJa sarvAnvarada sevase // 2 // 100 / 63 he vIrazreSThA ! tUM kAlajJaAhesa, tasAca varadahI Ahesa; tarI dharma, artha, kAma yA puruSArthAceM tUM veLA nemUna yogyakAlI sevana karIta. asatosa nA ? 97 kaccidarthaM vinizcitya laghumUlaM mahodayam / kSipramArabhase karma na dIrghayasi rAghava / / 2 / 100 / 19 (rAma bharatAlA mhaNato) he rAghavA, jeM alpa yatnAne sAdhya hoNAre va jyAceM phala moThe Ahe, azA kAryAcA nizcaya karUna te kArya tvarita karitosa nA ? tyA kAmI vilaMba lAvIta nAhIsa nA? For Private And Personal Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 21 98 kaccinna sarve karmAntAH prtykssaaste'vishngkyaa| sarve vA punarutsRSTA madhyamevAtra kAraNam // 2 / 10052 ( rAma bharatAlA vicArato) tujhe sarva cAkara nirbhayapaNe tujhyA dRSTIsamora yeta nAhIta nA? kiMvA tyA sarvAMnA tUM baMdI kelI nAhIMsa nA ? azA saMbaMdhAMta (rAjAne) madhyama mArga dharilelA barA. 99 kacinidrAvazaM naipi kaccitkAle'vabudhyase / kaciccApararAtreSu cintayasyarthanaipuNam // 2100 / 17 tUM nidrAvaza hota nAhIsa nA? tUM yogya kAlI jAgRta hotosa nA? dravyaprApti koNatyA upAyAne hoIla, yAce ciMtana uttararAtrIM karitosa nA? 100 kaJcinmantrayase naikaH kaJcinna bahubhiH saha / kaccitte mantrito mantro rASTra na paridhAvati // 2 // 10018 (rAma bharatAlA vicArato ) tUM ApalyA svataHzIca ekaTA athavA puSkaLa maMDaLIzI masalata karIta nAhIsa nA ? tUM TharavilelI masalata amalAMta yeNyApUrvIca rASTrAmadhye prasiddha hota nAhI nA ? 101 kathaM rAjA sthito dharme paradArAnparAmRzet // 35016 (prajApAlanarUpa) dharmAce ThikANI sthita asaNArA rAjA parastrIlA kasA bareM sparza karIla ? 102 kanyApitRtvaM duHkhaM hi sarveSAM mAnakAGkSiNAm // 79 / 10 sarva mAnI manuSyAMnA poTIM kanyA yeNe mhaNaje kharokhara duHkha hoya. 103 karNavanti hi bhUtAni vizeSeNa turnggmaaH| yUyaM tasmAnivartadhvaM yAcanAM prtiveditaaH|| 2 / 45/15 ( rAma rathAMta basUna araNyAMta jAU lAgalA asatAM, dvijamaMDaLI rathAcyA ghoDyAMnA 'tumhI parata phirA' ase mhaNatAta) prANyAMnA kAna Aheta, vizeSekarUna azvAMce kAna tara Adhika tikhaTa Aheta. mhaNUna he azvAMno, AmacyA yAcanekaDe lakSa deUna tumhI parata phirA. ( bahinyAMsArakhe puDhe jAU nakA.) For Private And Personal Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 22 sArtha zrIrAmAyaNasubhASitAni 104 kartavyaM vAstuzamanaM saumitre cirajIvibhiH // 2/56 / 22 ( rAma mhaNato ) he lakSmaNA, cirakAla jIvitAcI icchA karaNAr2yAMnI vAstuzAMti karAvI. 105 karma lokaviruddhaM tu kurvANaM kSaNadAcara / tIkSNaM sarvajano hanti sarpa duSTamivAgatam || 3 |29|4 ( rAma khara rAkSasAlA mhaNato ) he rAkSasA, prApta jhAlelyA duSTa sarpAcA sarva loka vadha karitAta. tyAcapramANeM lokaviruddha karma karaNAr2yA krUra puruSAcAhI vadha karitAta. 106 kalyANI bata gAtheyaM laukikI pratibhAti mAm / eti jIvantamAnando naraM varSazatAdapi / / 6 / 126 / 2 ( bharata mArutIlA mhaNato) manuSya jivaMta rAhilyAsa, zaMbhara varSAMnIM kAM hoInA, tyAlA AnaMda prApta hoto, hI lokaprasiddha mhaNa kalyANaprada Ahe, aseM malA vATateM. 107 kazcidAmravaNaM chittvA palAzAMzca niSiJcati / puSpaM dRSTvA phale gRdhnuH sa zocati phalAgame // 2/63 / 8H jo koNI Amravana toDUna palAza vRkSAMceM siMcana karito, va tyA paLasAMceM puSpa pAhUna phaLahI taseMca miLela, azI AzA karito, to phalaprAptikAlIM zoka pAvato. 108 kAmaM dRSTvA mayA sarvA vizvastA rAvaNastriyaH / na tu me manasA kiMcidvaikRtyamupapadyate // 5 / 11 / 42 ( sItecA zodha lAvaNyAsAThI rAvaNAcyA aMtaHpurAMta ziralelA mAruti mhaNato) parapuruSa ApaNAlA pAhIla, azI yatkiMcitahI zaMkA jyAMcyA manAMta nAhIM, azA niHzaMkapaNeM paDalelyA sarva rAvaNastriyA mI pAhilyA, paraMtu yA pAhaNyAmuLe manAmadhyeM kAMhIMca vikAra utpanna jhAlA nAhIM. For Private And Personal Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 23 rrrrrrrrn.nanewranamamannaman 109 kAyena kurute pApaM manasA saMpradhArya tat / anRtaM jihvayA cAha trividhaM karma pAtakam // 2 / 109 / 21 manuSya prathamataH aMta:karaNAMta pApakarmAcA nizcaya karito, naMtara tyA pApAcA jivhene uccAra karito, va tadanaMtara dehAne tyAceM AcaraNa karito, aseM tIna prakArace pApakarma Ahe. 110 kAryANAM karmaNA pAraM / yo gacchati sa buddhimAn // 688 / 14 jo kRti karUna kAryAcyA pAra jAto, to buddhimAna hoya. 111 kAryArthinAM vimardo hi rAjJAMdoSAya klpte||753|24 kAryArthI lokAMcA kalaha mhaTalA mhaNaje rAjAMnA doSAspada hoto. 112 kArye karmaNi nivRtte yo bahUnyapi sAdhayet / pUrvakAryAvirodhena sa kArya kartumarhati // 5 // 41 // 5 mukhya kArya siddhIlA gele asatA, tyA pUrvakAryAsa virodha na yeIla, azA rItIne dusarIhI bahuta kArye jo karito, toca kArya karaNyAviSayI yogya hoto. 113 kAlo hi durtikrmH|| 3168 / 21 kAlAceM atikramaNa karaNe hI goSTa duHsAdhya Ahe. 114 kiM tvAmanyata vaidehaH pitA me mithilAdhipaH / rAma jAmAtaraM prApya striyaM puruSavigraham // 2 // 30 // 3 ( vanavAsAlA yeNyAsaMbaMdhAne anumati miLAvI mhaNUna sItA rAmAlA mhaNate) he rAmA, mAjhA pitA mithilApati janaka yAsa, AkRtIne mAtra puruSa, paraMtu vastutaH strI azA tumhAM jAMvayAcI prApti hoUna kAya bare vATale asela ? 115 kItyarthe tu samArambhaH sarveSAM sumahAtmanAm // 7 // 45 / 13 sarvamahAtme kIrti saMpAdana karaNyAkaritAMca khaTapaTa karIta asatAta. For Private And Personal Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 116 kulInamakulInaM vA vIraM puruSamAninam / cAritrameva vyAkhyAti zuciM vA yadi vAzucim // 2 / 109 / 4 puruSa cAMgalyA kuLAMtIla Ahe kiMvA vAITa kuLAMtIla Ahe, vIra Ahe kiMvA adhIra Ahe ANi pavitra Ahe kI apavitra Ahe, he sarva tyAcyA vartanAvarUna samajUna yete. 117 kRtakRtyA hi vaidehI chAyevAnugatA patim / na jahAti ratA dharme merumarkaprabhA yathA // 240 / 24 chAyepramANe patIlA anusaraNArI sItA kharokhara dhanya Ahe. kAraNa, sUryAcI prabhA jyApramANe meruparvatAlA soDIta nAhI, tyApramANe dharmAce ThikANI rata asalelI hI sItA ApalyA patIlA soDUna rahAta nAhI. 118 kRtaM na pratikuryAdyaH puruSANAM hi dUSakaH // 4 // 38 / 26 puruSAMmadhye toca dharmanAzaka hoya kI, jo kelelyA upakArAcI pheDa pratyupakArAne karIta nAhI. 119 kRtArthA hyakRtArthAnAM mitrANAM na bhavanti ye / tAnmRtAnapi kravyAdAH kRtaghnAnopabhuJjate // 4 // 30173 " je svataH kRtArtha hoUna kRtakArya na jhAlelyA ApalyA mitrAMcyA upayogI paData nAhIta, tyA kRtaghnAMsa melyAvara zvAnAdi mAMsabhakSaka pazusuddhAM bhakSaNa karIta nAhIta. 120 kRte ca pratikartavyameSa dharmaH sanAtanaH // 5 / 1 / 106 upakArAcI pratyupakArAne pheDa karAvI, hA sanAtana dharma hoya. For Private And Personal Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 25 121 kRtsnAdbhayAjjJAtibhayaM sukaSTaM viditaM ca naH // 6 / 16/8 ( rAvaNa vibhISaNAlA mhaNato.) koNatyAhI bhayApekSAM bhAUbaMdAMceM bhaya phAraca kaThINa, haiM AmhAMlA samajUna cukaleM Ahe. 122 kaikeya mAmakAGgAni mA sprAkSIH pApanizcaye / nahi tvAM draSTumicchAmi na bhAryA naca bAndhavI // / 2 / 42 / 6 ( rAma vanAMta nighUna gelyAvara dazaratha kaikeyIlA mhaNato) he kaikeya, tUM mAjhyA avayavAMnA sparza karUM nako. he pApanizcaye, malA tujheM toMDa pAhaNyAcI icchA nAhIM. tUM mAjhI bhAryA navhesa itakeMca navhe paraMtu (lAMbacI koNI ) nAtevAIka suddhAM navhesa. 123 kopaM na gacchanti hi sattvavantaH || 5/52 / 16 sattvazIla manuSya kadhIMhI kopavaza hota nAhIMta. 124 kruddhaH pApaM na kuryAtkaH kruddho hanyAdgurUnapi / kruddhaH paruSayA vAcA naraH sAdhUnadhikSipet / / 5/55/4 kruddha jhAlA asatAM koNa bareM pApa karaNAra nAhIM ? kruddha puruSa gurUcAhI vadha karali. kruddha manuSya ApalyA kaThora bhASaNAneM sAdhUMnAhI TAkUna bolela. 125 krodhaH prANaharaH zatruH krodho mitramukho ripuH / krodho hyasirmahAtIkSNaH sarva krodho'pakarSati || 7|59 pra. 2 / 21 krodha hA prANaharaNakartA zatru hoya. krodha hA mitramukha zatru ( hitazatru) Ahe. krodha atyaMta tIkSNa asA khaDga Ahe. krodha hA sarvanAzaka Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 126 kSatriyANAM tu vIrANAM vaneSu niyatAtmanAm / dhanuSA kAryametAvadArtAnAmabhirakSaNam // 3 / 9 / 26 kSatriya vIrAMcA dharma mhaTalA mhaNaje, vanAMta rAhUna manonigraha karaNAnyA pIDita janAMce dhanuSyAcyA sAhyAne rakSaNa karaNe, hA hoya. 127 kSatriyANAmiha dhanurhatAzasyendhanAni ca / samIpataH sthitaM tejo balamucchyate bhRzam // 39 / 15 agnIceM teja kASThAce yogAne yA lokI jaseM vRddhiMgata hote, tyApramANe kSatriyAMjavaLa asalele dhanuSya, tyAMcyA tejobalAcI vRddhi karite. 128 kSatriyairdhAryate cApo nAtazabdo bhavediti // 331013 ( rakSaNa hota nasalyAmuLe ) pIDita hoUna lokAMnA raData basaNyAcI pALI yeU naye, evaDhyAcakaritAM kSatriyAMnI dhanuSya dhAraNa karAvayAce asate. 129 kSatriyo nihataHsaMkhye na zocya iti nishcyH6109|19 kSatriya raNAMgaNAvara paDalA asatA, tyAbaddala zoka karUM naye, hI nizcita goSTa Ahe. 130 kSamayA hi samAyuktaM mAmayaM mkraalyH| asamartha vijAnAti dhik kSamAmIdRze jane // 6 / 21 / 20 (samudrAne darzana dile nAhI tevhAM rAma lakSmaNAlA mhaNato) mI kSamece avalaMbana kele asalyAmuLe hA samudra malA azakta samajata Ahe. mhaNUna azA puruSAce ThikANI darzavilelyA kSamelA dhikkAra. aso. For Private And Personal Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 27 131 gatiM khara ivAzvasya haMsasyeva ca vaaysH| nAnvetumutsahe vIra tava mArgamariMdama // 6 / 12815 (bharata rAmAlA mhaNato. ) he zatrudamanA vIrA, jyApramANe ghoDyAcyA gatIce anukaraNa karaNyAsa gardabha asamartha Ahe, athavA haMsAcI gati svIkAraNyAsa kAvaLA asamartha Ahe. tyApramANe prajeceM rakSaNa karaNyAcyA tujhyA mArgAce avalaMbana karaNyAsa mIasamartha Ahe.. 132 gatirekA patirnAryA dvitIyA gtiraatmjH| tRtIyA jJAtayo rAjazcaturthI naiva vidyate // 261 / 24 (kausalyA dazarathAlA mhaNate ) he rAjA, striyAMnA pahilI gati mhaNaje pati hI hoya. tyAMcI dusarI gati mhaNaje putra, ANi tisarI.. gati mhaTalI mhaNaje jJAti hota. tyAMnA cavathI gati (AdhAra) mhaNUna nAhI. 133 gatodake setubandho na kalyANi vidhIyate // 2 / 9 / 54 (maMtharA kaikeyIlA mhaNate) he kalyANi, pANI nighUna gelyAvara koNI bAMdha ghAlIta nasatAta. 134 garjanti na vRthA zUrA nirjalA iva toyadAH // 665 / 3 zUra loka, nirjala meghAMpramANe, vyartha garjanA karIta nasatAta. 135 gAtreSu valayaH prAptAH zvetAzcaiva ziroruhAH / jarayA puruSo jIrNaH kiM hi kRtvA prabhAvayet 2 / 105 / 23 (rAma bharatAlA sAMgato) avayavAMvara surakutyA paDatAta, mastakAvarIla kesa pAMDhare hoUna jAtAta ANi jareneM manuSya jIrNa hoUna jAto. tevhAM koNatA upAya karUna he sarva TALaNyAlA prANI samartha hoNAra Ahe ? For Private And Personal Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 28 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 136 gAyanti kecitprahasanti kecit nRtyanti kecitpraNamanti kecit / paThanti kecitpracaranti kecit plavanti kecitpralapanti kecit / / 5 / 61 / 17 (sItecA zodha lAgalyAmuLe AnaMdita jhAlele vAnara madhupAna karUna tara jhAle) kityeka (vAnara ) gAU lAgale, kityeka hasU lAgale, kityeka nAcUM lAgale, kityeka praNAma karU lAgale, kityeka paThaNa karU lAgale, kityeka saMcAra karUM lAgale, kityeka uDyA mArU lAgale, tara kityeka baDabaDa karUM lAgale. 137 guNavAnvA parajanaH svajano nirguNo'pi vaa| nirguNaH svajanaHzreyAn yaH paraH para eva sH||6|8715 ( iMdrajit bibhISaNAlA mhaNato) svajana nirguNa asUna dusare jarI guNI asale tarI nirguNI svajana bare, paraMtu je parake te 'parakeca hota. 138 gurulAghavamarthAnAmArambhe karmaNAM phalam / doSaM vA yo na jAnAti sa bAla iti hocyate // 2 / 637 koNatyAhI karmAlA AraMbha karaNyAcyA veLI tyAcyA phalAsaMbaMdhAne utkRSTanikRSTabhAva ANi guNadoSa jo jANIta nAhI tyAlA mUrkha ase mhaNatAta. 139 gurorapyavaliptasya kAryAkAryamajAnataH / ... utpathaM pratipannasya kArya bhavati zAsanam // 2 // 21 // 13 kAryAkAryavicAra na jANaNArA, durmArgAlA lAgalelA, va garviSTha, azA gurUsahI daMDa karaNe yogya hoya. For Private And Personal Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 29 140 gRhyante yadi roSeNa tvAdazo'pi vickssnnaaH| __ tataH zAstravipazcittvaM zrama eva hi kevalam // 5 // 52 / 8 (bibhISaNa rAvaNAlA mhaNato) tujhyAsArakhe zahANe loka jara krodhAdhIna hotAta, tara maga zAstrAMmadhye pAMDitya saMpAdana karaNe mhaNaje kevaLa vRthA zramaca hota. 141 gone caiva surApe ca caure bhagavate tathA / niSkRtirvihitA sadbhiH kRtaghne nAsti nisskRtiH||4||34|12 gohatyA karaNArAlA, surApAna karaNArAlA, corAlA, vratabhaMga karaNArAlA, sajjanAMnI prAyazcitta sAMgitale Ahe; paraMtu kRtaghnAlA prAyazcitta sAMgitale nAhI. 142 godAvarI pravekSyAmi hInA rAmeNa lakSmaNa / - AbandhiSye'thavA tyakSye viSame dehmaatmnH||||3||45||37 pibAmi vA viSaM tIkSNaM pravekSyAmi hutAzanam / na tvahaM rAghavAdanyaM kadApi puruSaM spRze // 3145 / 38 (sItA mhaNate ) he lakSmaNA, rAmAcA viyoga jhAlA asatAM mI godAvarImadhye uDI TAkIna, gaLyAlA phAsa lAvUna gheIna, kaDyAvara ubhI rAhUna tethUna ApalA deha loTUna deIna, nAhItara tIkSNa viSa sevana karIna athavA agnImadhye praveza karIna. paraMtu rAmAvAMcUna itara puruSAlA mI kadhIhi sparza karaNAra nAhI. 143 gobrAhmaNahitArthAya dezasya ca hitAya c| tava caivAprameyasya vacanaM kartumudyataH // 1 / 26 / 5 (vizvAmitra munIMnI tATakecA vadha karaNyAviSayI rAmAlA sAMgitaleM asatAM rAma vizvAmitrAMnA mhaNato ) gobrAhmaNAMcyA hitAkaritAM ANi dezAcyA kalyANAkaritAM atayaM prabhAvAne yukta je ApaNa tyA ApalyA AjJepramANe vAgaNyAsa mI tayAra Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni .wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww 144 caturNAmAzramANAM hi gArhasthyaM zreSThamuttamam 2 / 106 / 22 cArahI AzramAMmadhye gRhasthAzrama hAca uttama hoya. 145 candrahInamivAkAzaM toyahInamivArNavam / __apazyanihatAnandaM nagaraM te vicetsH|| 2 / 47118 (rAmAcyA pAThopATha gelele loka khinna hoUna parata ayodhyemadhye Ale tyA veLI ) caMdrahIna AkAzApramANe athavA udakazUnya sAgarApramANe AnaMdarahita jhAlele nagara tyA bhAMbAvUna gelelyA lokAMnI avalokana kele. 146 cAreNa viditaH zatruH paNDitairvasudhAdhipaH / yuddhe svalpena yatnena samAsAdya nirasyate // 629 / 22 zahANyA rAjAMnI herAMkaDUna jyAcI mAhitI miLavilI Ahe 'asA zatru yuddhabhUmIvara prApta jhAlA asatAM, alpa prayatnAne nAza pAvato. 147 chinnA bhinnA prabhinnA vA dIptA vAnau prdiipitaa| rAvaNaM nopatiSTheyaM kiM pralApena vazciram // 5 / 26 / 10 (sItA rAkSasastriyAMnA mhaNate) tumacyA yA puSkaLa baDabaDIcA 'upayoga kAya ? mI chinnabhinna jhAle asatAM, mAjhe tukaDe tukaDe jhAle asatAM, mI agnIne bhAjUna gele asatAM, athavA peTaleM asatAMhI rAvaNAcA svIkAra karaNAra nAhI. 148 jAnAmi zIlaM jJAtInAM sarvalokeSu rAkSasa / hRSyanti vyasaneSvete jJAtInAM jJAtayaH sadA // 6 / 16 / 3 ( rAvaNa bibhISaNAlA mhaNato ) he rAkSasA, trailokyAmadhye bhAUbaMdAMcA svabhAva kasA asato, he mI jANIta Ahe. are, bhAUbaMdAMvara saMkaTe AlI asatAM dusare bhAUbaMda nehamI AnaMda mAnIta asatAta. "dRSyanti vyasanama ) he rAkSasA Ahe. are, For Private And Personal Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 149 jIvantyA hi striyA bhartA daivataM prabhureva ca // 2 / 24 / 21 strI jivaMta asatAMnA pati heca tice daivata Ahe, tyAcapramANe to ticA prabhuhI Ahe. 150 jIvaicciraM vajradharasya pazcA cchacI pradhRSyApratirUparUpAm / na mAdRzI rAkSasa dharSayitvA pItAmRtasyApi tavAsti mokSaH // 34824 (sItA rAvaNAlA mhaNate ) he rAkSasA, vajra dhAraNa karaNAr2yA iMdrAcI jI anupama sauMdaryasaMpanna bhAryA zacI ticA apahAra kelyAnaMtarahI kadAcit puSkaLa divasaparyaMta jivaMta rAhaNe zakya Ahe; paraMtu balAtkArAne majasArakhyA rAmabhAryelA haraNa karUna nelyAvara tUM jarI amRtapAna kelesa tarI mRtyUpAsUna tujhI suTakA hoNAra nAhI. 151 jetavyamiti kAkutstho martavyamiti rAvaNaH / dhRtau svavIryasarvasvaM yuddhe'darzayatAM tadA // 6 / 1077 rAmAne jiMkaNyAcA va rAvaNAne maraNyAcA nizcaya karUna Apale sarva kAhI sAmarthya tyA veLI yuddhAmadhye pragaTa kele. 152 jyeSTho bhrAtA pitA vApi yazca vidyAM prayacchati / trayaste pitaro jJeyA dharme ca pathi vartinaH // 4 / 18 / 13 (rAma vAlIlA mhaNato) vaDIla baMdhu, pitA ANi jo vidyA zikavito to he tighejaNa, dharmamArgAne cAlaNAnyAce pite Aheta ase samajale pAhije. For Private And Personal Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 32 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 153 taDitpatAkAbhiralaMkRtAnA mudIrNagambhIramahAravANAm / vibhAnti rUpANi balAhakAnAM raNotsukAnAmiva vAnarANAm // 4 / 28 / 31 (varSAkAlAce varNana ) jyAMcyAkaDUna gaMbhIra ANi moThA zabda uccAralA jAta Ahe, azI hI vidyullatArUpa patAkAMnI zobhaNArI meghAMcI rUpeM yuddhArtha utsuka jhAlelyA vAnarAMsArakhIM zobhata Aheta. 154 tataH sumantreNa guhena caiva samIyatU rAjasutAvaraNye / divAkarazcaiva nizAkarazca yathAmbare zukrabRhaspatibhyAm // 2 / 99 / 41 (bharata zatrughna vanAmadhye asalelyA rAmAlA bheTale ) naMtara sUrya ANi caMdra he jase AkAzAMta zukra ANi bRhaspati yAMcyAzI saMyukta hotAta (bheTatAta ), tyApramANe te rAjaputra-rAmalakSmaNa-araNyAMta. sumaMtra (pradhAna) ANi guha yAMnA bheTale. 155 tadadbhutaM sthairyamevakSya rAghave samaM jano harSamavApa duHkhitH| na yAtyayodhyAmiti duHkhito'bhavat sthirapratijJatvamavekSya hrssitH||2|106|34 rAmAcyA AMgace (pitRvacanapAlanarUpa ) adbhutaM sthairya pAhUna lokAMnA duHkha jhAle, tasAca harSahI jhAlA. rAmacaMdra ayodhyelA yeta nAhI, mhaNUna duHkha jhAle, tyApramANe tyAcyA pratikSecI sthiratA pAhUna tyAMnA harSa jhAlA. For Private And Personal Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org la sArtha zrIrAmAyaNasubhASitAni 156 tadbrUhi vacanaM devi rAjJo yadabhikAGkSitam / kariSye pratijAne ca rAmo dvirnAbhibhASate / / 2 / 18 / 30 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( rAma mhaNato ) devi ( kaikeyi, ) rAjAcyA manAMta jo kAMhIM abhiprAya asela, to sAMga. rAma kadhIMhI ( parasparaviruddha ) donadAM bolata nasato. 157 tanme dahati gAtrANi viSa pItamivAzaye / hA nAtheti priyA sA mAM hriyamANA yadabravIt || 6 |5/7 yacca dAnaM prayacchati / 33 ( rAma lakSmaNAlA mhaNato ) udarAmadhyeM viSa ghetaleM asatAM teM jyApramANeM gAtraM dagdha karUna TAkiteM, tyApramANeM rAvaNa haraNa karUna neta asatAMnA 'he nAtha' aseM jeM tI sItA malA uddezUna mhaNAlI teM mhaNaNeM mAjhIM gAtreM dagdha karIta Ahe. 158 tapate yajate caiva krodhena sarvaM harati tasmAtkrodhaM visarjayet // 7759 pra. 2 / 22 manuSya jeM kAMhIM tapa karito, yajana karito, athavA dAna deto, tyA sarvAMcA krodha nAza karito; mhaNUna krodhAcA tyAga karAvA. 159 tapo hi paramaM zreyaH saMmohamitaratsukham // 7184/9 tapa haiM parama kalyANa karaNAreM Ahe; itara sukha moha pADaNAreM Ahe. 160 tIkSNakAmAstu gandharvAstIkSNakopA bhujaMgamAH / mRgANAM tu bhayaM tIkSNaM tatastIkSNakSudhA vayam ||4|59 / 9 ( gRdharAja saMpAti vAnarAMnA mhaNato ) jyApramANeM gaMdharvAMcI kAmavAsanA tIkSNa asate, sarpAcA krodha tIkSNa asato ANi mRgAMceM bhaya tIkSNa asateM tyApramANeM AmhAM gRdhrapakSyAMcI kSudhA tIkSNa asate. rA. su. 3 For Private And Personal Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 34 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 161 tIkSNamalpapradAtAraM pramattaM garvitaM zaTham / vyasane sarvabhUtAni nAbhidhAvanti paarthivm||3|33|15 jo ( ApalyA pradhAnAdikAMzI) kaThorapaNAne vAgato, tyAMsa vetana vagaire svalpa pramANAne deto, jo unmattapaNe vAgato, garva dhAraNa karito, guptapaNe lokAMce ahita karito, azA rAjAvara saMkaTa Ale asatAM, tyAcyA saMrakSaNAkaritAM koNIhI tyAce svajanahIM-dhAvUna yeta nAhIta. 162 tvadvidhA na hi zocanti satataM sarvadarzanAH / sumahatsvapi kRccheSu rAmAnirviNNadarzanAH // 3 // 66 / 14 (lakSmaNa mhaNato ) he rAmA, tujhyAsArakhe sarvajJAnasaMpanna loka, kevaDhIhI moThI saMkaTe AlI, tarI viSAdarahita asatAta. kadhIhI zoka karIta nAhIta. 163 tvaM tu bAlasvabhAvazca buddhihInazca rAkSasa / jJAtavyaM taM na jAnISe kathaM rAjA bhaviSyasi // 3 // 33 // 8 (zUrpaNakhA rAvaNAlA mhaNate.) he rAkSasA, tujhA bAlasvabhAva ajUna gelA nAhI. tUM buddhihIna Ahesa. je jANaNyAsa yogya teM tUM jANata nAhIsa. tUM rAjA kasA hoNAra ? 164 tvaM punarjambukaH siMhIM mAmihecchasi durlabhAm / nAhaM zakyA tvayA spraSTamAdityasya prabhA yathA 3 / 47 / 37 (sItA rAvaNAlA mhaNate ) hUM tara kolhA asUna durlabha azA siMhapatnIcI-mAjhI-icchA karIta Ahesa; sUryApAsUna sUryaprabhA vegaLI karUna sparza karaNe jase zakya nAhI, tyApramANe tUM malA sparza karaNe hI goSTa zakya nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 165 daNDa eva paro loke puruSasyeti me mtiH| dhikkSamAmakRtajJeSu sAntvaM dAnamathApi vaa||6|22|46 (nala vAnara rAmAlA mhaNato akRtajJa anupakArI puruSAlA) daMDa karaNe, hI goSTa puruSAcI moThI kAryasiddhi ghaDavUna ANaNArI Ahe, ase malA vATate. kRtaghnAlA kSamA karaNe, sAmopacArAcyA goSTI sAMgaNe, kiMvA dAna karaNe, he dhikkArAspada Ahe. 166 dadyAnna pratigRhNIyAtsatyaM brUyAnna cAnRtam / api jIvitahetohi rAmaH satyaparAkramaH // 5 / 33 / 25 (laMkemadhye azoka vanAMta sItA dRSTIsa paDalyAvara ticyApuDhe mArutIne zrIrAmacaMdrAce guNa varNana kele) satyaparAkramI rAma dAna karIla, pratigraha karaNAra nAhIM; satyabhASaNa karIla, asatya bolaNAra nAhI. kiMbahunA jIvitAcAhI tyAga karIla, paraMtu satya soDaNAra nAhI. 167 dIno vA rAjyahIno vA yo me bhartA sa me guruH / taM nityamanuraktAsmi yathA sUrya suvarcalA // 5 / 24 / 9 (sItA rAvaNAlA mhaNate ) mAjhA bhartA, maga to dIna aso, agara rAjyahIna aso, to malA pUjya Ahe. jyApramANe sUryapatnI suvarcalA sUryAce ThikANIM anurakta asate, tyApramANe mI nehamI tyA rAmAceca ThikANIM anurakta Ahe. 168 dIptamagnimaraNyaM vA yadi rAmaH pravekSyati / praviSTaM tatra mAM devi tvaM pUrvamavadhAraya // 2 / 21 / 17 (lakSmaNa kausalyelA mhaNato ) he devi, prajvalita agnIta, athavA araNyAMta jara rAma praveza karIla, tara tyAcyA AdhIca mI tyA ThikANI praveza karIna he tUM pakke samaja.. 169 duHkhitaH sukhito vApi sakhyunityaM sakhA gtiH4|8|40 duHkhI aso, agara sukhI aso, mitrAlA mitraca gati hoya. For Private And Personal Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 170 duHkhe me duHkhamakarotraMNe kssaarmivaaddaaH| rAjAnaM pretabhAvasthaM kRtvA rAmaM ca tApasam // 2 / 733 (bharata kaikeyIlA mhaNato) rAjAlA ThAra mArUna va rAmAlA tapasvI karavUna, vraNAvara kSArAce siMcana karAve, tyApramANe tUM mAjhyA duHkhAvara duHkhAcI DAgaNI dilI Ahesa. 171 durbalasya tvanAthasya rAjA bhavati vai balam // 7.59 pra. 3222 durbala va anAtha yAMce bala mhaTale mhaNaje rAjA hoya. 172 durlabhaM hi sadA sukham // 2 / 18 / 13 nehamI sukha miLaNe mhaNaje durlabha Ahe. 173 durlabhasya ca dharmasya jIvitasya zubhasya ca / rAjAno vAnarazreSTha pradAtAro na sNshyH||4|18|42 ( rAma vAlIlA mhaNato ) he vAnarazreSThA, durlabha dharma, jIvita ANi kalyANa yAMcI (prajelA ) prApti karUna deNAre rAjeca Aheta. yAMta saMzaya nAhI. 174 duHzIlaH kAmavRtto vA dhanairvA privrjitH| strINAmAryasvabhAvAnAM paramaM daivataM patiH // 2 / 117 / 24 vAITa AcaraNAcA, svecchAcArI kiMvA dhanahIna asA jarI pati asalA, tarI to susvabhAvI striyAMnA parama devataca hoya. 175 dRzyamAne bhavetprItiH sauhRdaM naastydRshytH| nAzayanti kRtaghnAstu na rAmo naashyissyti||5|26|39 (laMkemadhye kArAgRhAMta paDalelI sItA vicAra karate ) dRSTIsamora asalelyA manuSyAce ThikANI prema kAyama asate. teMca manuSya dRSTIADa jhAle asatA tyAcyAsaMbaMdhAneM prema kAyama rahAta nAhI. paraMtu (sAMprata asehI mhaNatA yeNAra nAhI.) kAraNa kRtaghna puruSa dRSTIADa jhAlelyA manuSyAvarIla prema nAhIMseM karatAta, taseM rAma karaNAra nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni acana ekUna samajAvI, uccA 176 dRSTapUrvaM na te rUpaM pAdau dRSTau tavAnadhe / kathamatra hi pazyAmi rAmeNa rahitAM vane // 748 / 22 ('tUM mAjhyAkaDe samakSa baghUna jA ' aseM sItene lakSmaNAlA sAMgitale asatAM lakSmaNa sItelA mhaNato) he niSpApe (sIte, ) tujheM rUpa mI pUrvI pAhilele nAhI. tujhe caraNa mAtra mI pAhilele Aheta. hyA vanAMta rAma saMnidha nasatAMnA mI tujhyAkaDe kasA bareM pAhUM ? 177 dRSTA devIti hanumadvadanAdamRtopamam / AkarNya vacanaM rAmo harSamApa salakSmaNaH // 5/64 / 43 hanumaMtAcyA toMDUna ApaNa devI (sItA) pAhilI, aseM amRtatulya vacana aikUna lakSmaNAlA va rAmAlA parama harSa jhAlA. (AnaMdAcI vArtA laukara samajAvI, azI sarvAMnA svAbhAvika utsukatA asate, mhaNUna mArutIne vAkya uccAratAMnA dekhIla tyAMtalyA tyAMta jo mahattvAcA zabda 'dRSTA' hAca AraMbhI uccAralA Ahe.) 178 dezakAlavihInAni karmANi viparItavat / kriyamANAni duSyanti havIMSyaprayateSviva // 6 / 6366 ayogya ThikANI va ayogyaveLI ghaDaNArI viparItakarme asaMskRta agnImadhye TAkalelyA havirdravyApramANe duHkhAlA kAraNIbhUta hotAta. 179 deze deze kalatrANi deze deze ca bAndhavAH / taMtu dezaM na pazyAmi yatra bhrAtA shodrH||6|101|14 kiMtu rAjyena durdharSa lakSmaNena vinA mama / kathaM vakSyAmyahaM tvamyAM sumitrAM putravatsalAm // 6 / 101 / 15 . (yuddhAmadhye rAvaNAne lakSmaNAlA pADile asatAM rAma zoka karito.) ThikaThikANI bhAryA Aheta va ThikaThikANI bAMdhavahI Aheta; paraMtu lakSmaNAsArakhA bhrAtA koThe dRSTIsa paDela ase malA 'vATata nAhI. he AMjakya, tuja lakSmaNAvAMcUna malA rAjyAzI kAya kartavya Ahe ? putravatsala sumitrA mAtelA mI AtAM kAya bareM sAMgU? For Private And Personal Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 180 daivataM hi patiH striyAH / / 795 / 10 strIce daivata mhaNaje pati hoya. 181 daivaM puruSakAreNa yaH samarthaH prabAdhitum / na devena vipannArthaH puruSaH so'vasIdati // 2 / 23 / 18 jo puruSa ApalyA parAkramAne devAcA nirAsa karaNyAsa samartha asato, tyAcA daivAne kAryanAza jhAlA, tarI to khacUna jAta nAhI. 182 dvidhA bhajyeyamapyevaM na nameyaM tu kasyacit / eSa me sahajo doSaH svabhAvo durtikrmH||6||36|11 (rAvaNa mAlyavAna rAkSasAlA mhaNato) prasaMga paDalyAsa mAjhyA ( kaLakApramANe ) dona ciraphaLyAhI hoUna jAtIla paraMtu mI koNAcyAhI puDhe namra hoNAra nAhI. hA mAjhA svAbhAvika doSa Ahe. paraMtu svabhAva pAlaTatAM yeNe azakya Ahe. 183 dhanatyAgaH sukhatyAgo dezatyAgopi vAnagha / vayasyArthe pravartante snehaM dRSTvA tathAvidham // 4 / 89 ( sugrIva rAmAlA mhaNato) he niSpApA, tazA prakAracA sneha pAhUna, tyA snehyAkaritAM dravyAcA, sukhAcA kiMvA dezAcAhI tyAga kelA jAto. 184 dhanyAH khalu mahAtmAno ye buddhayA kopamutthitam / nirundhanti mahAtmAno dIptamagnimivAmbhasA / / 5 / 55 / 3 pradIpta jhAlelA agni jyApramANe udakAne vijhavUna TAkitAta, tyApramANe utpanna jhAlelA krodha je mahAtme ApalyA buddhIneM nAhIMsA karatAta te kharokhara dhanya hota. For Private And Personal Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 39 185 dharmamarthaM ca kAmaM ca kAle yastu niSevate / vibhajya satataM vIra sa rAjA harisattama // 4 / 38 / 21 ( rAma sugrIvAlA mhaNato ) he vAnarazreSTha vIrA, jo dharma, artha ANi kAma yAMce kAlavibhAgAne tyA tyA kALI sevana karito toca ( kharA) rAjA hoya. 186 dharmalopo mahAMstAvatkRte hyapratikurvataH / arthalopazca mitrasya nAze guNavato mahAn // 4 // 33 // 47 upakArAbaddala pratyupakAra na karaNAnyAcyA hAtUna moThA dharmalopa hoto. tyAmuLe guNavAn mitrAcyA maitrIcA nAza hoUna moThI arthahAnihI hote. 187 dharmAtpracyutazIlaM hi puruSaM pApanizcayam / tyaktvA sukhamavApnoti hastAdAzIviSaM ythaa||687|22 hAtAMtUna sarpAsa TAkileM asatAM jaseM sukha hote, tyAcapramANe dharmabhraSTa pApamati puruSAcA tyAga kelA asatAM sukha hote. 188 dharmAdarthaH prabhavati dharmAtprabhavate sukham / dharmeNa labhate sarva dharmasAramidaM jagat // 3 / 9 / 30 dharmApAsUna arthalAbha hoto, dharmApAsUna sukha hote. dharmApAsUna sarva kAhI prApta hote. he jaga mhaNaje dhamAMcyA AzrayAvara Ahe. 189 dharmeNa rASTraM vindata dharmeNaivAnupAlayet / dharmAccharaNyatAM yAti rAjA srvbhyaaphH||7|595.2015 dharmAne rAjAlA rASTra prApta hota asUna dharmAcyAca yogAneM to prajeceM paripAlana karaNyAsa samartha hoto. dharmAcyAca yogAne rAjA sarva bhayAMce nivAraNa karaNArA hota asalyAmuLe zaraNa jANyAsa to yogya hota asato. For Private And Personal Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 40 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 19. dharmo hi paramo loke dharme satyaM pratiSThitam // 22141 / lokAMmadhye dharma hA atyaMta zreSTha Ahe, ANi dharmAcyAca ThikANI satya pratiSThita Ahe. 191 dharmo hi zrUyate pakSa amarANAM mahAtmanAm / / adharmo rakSasAM pakSo hyasurANAM ca rAkSasa // 6 / 35 / 14 (mAtAmaha mAlyavAna rAvaNAlA mhaNato) he rAkSasA, dharma hA mahAtmyA devAMcA pakSa Ahe, ANi adharma hA rAkSasa ANi asura yAMcA pakSa Ahe, aseM aikaNyAMta yete. 192 dharSitaM marSaNIyaM ca ceSTitaM kRtakarmaNAm // 5 / 63330 (sugrIva dadhimukhAlA mhaNato. sItecA zodha lAgalyAmuLe AnaMdita jhAlelyA vAnarAMnI madhuvana phasta karUna TAkileM.) he vAnara kRtakArya asalyAmuLe, tyAMcI dAMDagAI ANi tyAMcyA ceSTA kSamya Aheta. 193 dhAraNAddharmamityAhurdharmeNa vidhRtAH prjaaH| yasmAddhArayate sarva trailokyaM sacarAcaram ||759/pr.217 dhAraNAmuLe 'dharma' aseM nAMva prApta jhAle Ahe. prajA dharmAnaM dhAraNa kelyA jAtAta, yAca kAraNAstava sarva sthAvarajaMgama trailokyAce dhAraNa dharma karIta asato. 194 dhAraNAdvidviSAM caiva dhrmennaarnyjynprjaaH| tasmAddhAraNamityuktaM sa dharma iti nishcyH||759pr.28 zatrUce-adharmAceM-niyamana karUna va nyAyAlA anusarUna dharma, prajAMceM anuraMjana karIta asato. asA jo dharma tyAsaca 'dhAraNa' aseM nizcita mhaTale Ahe. 195 dhigastu paravazyatAm / / 5 / 25 / 20 paravazatelA dhikkAra aso. For Private And Personal Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 196 dhigastu yoSito nAma zaThAH svaarthpraaynnaaH| na bravImi striyaH sarvA bharatasyaiva maatrm||2|12|100 ( dazaratha mhaNato) jyA svArthaparAyaNa labADa striyA Aheta, tyAMnA dhikkAra aso. sarva striyAMviSayI mI bolata nAhI. bharatAcyA mAtelA mAtra mAjhaM bolaNe lAgU Ahe. 197 dhuramekAkinAM nyastAM vRSabheNa balIyasA / kizoravadguruM bhAraM na voDhumahamutsahe // 6 / 128 / 3 ( bharata rAmAlA mhaNato ) jyApramANe ekAdyA baliSTha bailAne ApalyA khAMdyAvarIla jokhaDAcA moThA bhAra (javaLIla) kovaLyA gohyAvara lAdalA asatAM to tyA vatsAcyAne vAhavata nAhI, tasA mI hA moThA rAjyabhAra vAhaNyAsa utsAha pAvata nAhI. 198 dhRtipravAlaH prasabhAgyapuSpa ___ stapobalaH zauryanibaddhamUlaH / raNe mahAnAkSasarAjavRkSaH saMmardito rAghavamArutena // 6 / 109 / 10 ( raNAMgaNAMta rAvaNa marUna paDalyAnaMtara bibhISaNa mhaNato) dhairya heca jyAce komala pallava, haTTa heca jyAce utkRSTa puSpa, tapa heca jyAceM bala ANi zaurya heca jyAceM khola gelele mULa, asA rAkSasarAjarUpa pracaMDa vRkSa raNAmadhye rAmarUpa vAyUneM ulathUna pADilA. 199 na kazcinnAparAdhyati // 4 // 36 / 11 jyAcyAkaDUna aparAdha ghaData nAhI, asA koNI nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 42 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 200 na kAlasyAsti bandhutvaM na heturna praakrmH| na mitrajJAtisambandhaH kAraNaM nAtmano vshH||4|25|7 kAlAlA baMdhutva nAhI, tyAlA koNatyAhI kAraNAcI garaja lAgata nAhIM; tyAlA phiraviNyAsa parAkrama samartha hota nAhI, mitra va jJAtijana yAMcA saMbaMdhahI tyAlA lAgata nAhI, to koNAcyAhI adhIna rAhata nAhI. 201 na kAlAduttaraM kiMcitparaM karma upAsitum // 4 / 25 / 3 veLa nighUna gelI mhaNaje koNatehI satkarma karitAM yeta nAhI. 202 na kulena na rUpeNa na dAkSiNyena maithilii| mayAdhikA vA tulyA vA tattu mohAna budhyase // 6 / 11128 ( maraNa pAvalelyA rAvaNAkaDe pAhUna tyAcI strI maMdodarI vilApa karate ) kulAne, rUpAne athavA saraLasvabhAvAne sItA mAjhyApekSA jAsta nAhI, itakeca navhe, tara mAjhyA barobarIcIhI nAhI; paraMtu mohAmuLe tulA yA goSTIcA umaja paDalA nAhI. 203 na khalvadyaiva saumitre jIvitaM jaahnviijle| tyajeyaM rAjavaMzastu bharturme parihAsyate // 7488 (sItA mhaNate) he lakSmaNA, gaMgecyA pANyAMta mI Aja prANatyAga karIta nAhI. tase kelyAsa (mI garbhavatI asalyAkAraNAne) patIcA rAjavaMza naSTa hoIla. For Private And Personal Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 204 nakhaistudanto dazanairdazanta stalaizca pAdaizca samApayantaH / madAtkapi te kapayaH samantA nmahAvanaM nirviSayaM ca cakruH // 5 / 6124 (sItecA zodha lAgalyAmuLe AnaMdita jhAlele vAnara dadhimukhAne rakSaNa kelelyA madhuvanAMta zirale va tyAlA na jumAnatAM tethe tyAMnI dhumAkULa ghAtalA.) kAhI jaNa nakhAMnI tyA dadhimukhAce bocakAre kADhU lAgale, kAhIjaNa dAMtAMnI tyAlA cAvU lAgale, ANi kAhIjaNa caparAkAMnI va lAthAMnI tyAlA mRtaprAya karUM lAgale. aso. azA rItIne mada caDhalyAmuLe tyA vAnarAMnI tyA sarva mahAvanAMtIla yatkiMcitahI yogya vastu zillaka ThevilI nAhI. 205 na ca karmasu sIdanti mahatsvamitatejasaH // 5 / 68 / 19 , mahAtejasvI loka moThyA kAmAMta kadhIhI zrama pAvata nAhIta. ( khacUna jAta nAhIta.) 206 na ca pazyAmi sadRzaM pRthivyAM tava kiMcana / sadRzaM yatpriyAkhyAne tava dattvA bhavetsukham 6 / 113 / 19 ( rAmAne rAvaNAcA vadha kelA hI AnaMdAcI vArtA mArutIcyA mukhAMtUna aikalyAvara sItA mhaNate he mArute, ) tUM jI priyavArtA kathana kelIsa, tyAbaddala yogya deNagI tulA deUna sukha pAvena, azI ekahI vastu pRthvIvara malA disata nAhI. 207 na ca sItA tvayA hInA na cAhamapi rAghava / muhUrtamapi jIvAvo jalAnmatsyAvivodbhuto // 2 // 35 // 31 (lakSmaNa mhaNato) he rAghavA, udakAMtUna bAhera kADhalele mAse jyApramANe jivaMta rAhaNe azakya Ahe, tyAcapramANe tujhA viyoga jhAlA asatAM, sItelA athavA malA thoDAveLahI jivaMta rAhaNe azakya Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 208 na cAtipraNayaH kAryaH kartavyopraNayazca te / ubhayaM hi mahAdoSaM tasmAdantaradRgbhava // 4 / 22 / 23 (sugrIvAbarobara kase vAgAveM yAviSayI maraNonmukha vAlI ApalyA aMgada putrAlA upadeza karato. ) sugrIvAzI tUM ati lagaTapaNAhI karUM nakosa, va tuTakapaNAnehI vAgU nakosa; kAraNa hI donhI moThI anarthAvaha Aheta. mhaNUna tUM madhyama mArgAkaDe lakSa deUna vAgata jA. 209 na ciraM pApakarmANaH krUrA lokajugupsitAH / aizvarya prApya tiSThanti zIrNamUlA iva mAH // 3 / 29 / 7 jyAMcI muLe chinna jhAlI Aheta, ase vRkSa vAMcata nAhIta; tyApramANe je krUra asUna pApakarme karaNAre asatAta, va teNekarUna lokaniMdesa pAtra jhAlele asatAta, tyAMsa aizvarya prApta jhAle, tarI tyAcA te cirakAla upabhoga gheU zakata nAhIta. 210 na cirAtprApyate loke pApAnAM karmaNAM phalam / saviSANAmivAnnAnAM bhuktAnAM kSaNadAcara // 3 / 29 / 9 (rAma khara rAkSasAlA mhaNato) he nizAcarA, bhakSaNa kelelyA saviSa annAce phala prApta hoNyAsa jasA phAra veLa lAgata nAhI, tasA jagAmadhye pApakarmAce phaLa prApta hoNyAsa phAra veLa lAgata nAhI. 211 na tatkuryAdasistIkSNaH sarpo vA vyAhataH pdaa| arivo nityasaMkruddho yathAtmA durnusstthitH||759pr.2|25 kumArgAlA lAgaleleM mana jyApramANe ghAta karate, tyApramANe tIkSNa khaDga, zepaTIvara pAya dilelA sarpa kiMvA nehamoM kruddha asalelA zatrudekhIla ghAta karIta nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 212 na tatsamAcareddhIro yatparo'sya vigarhayet / _yathAtmanastathAnyeSAM dArA rakSyA vimrshnaat||3||508 (jaTAyu rAvaNAlA mhaNato) dusarA jyAlA nAMva ThevIla teM karma vicArI puruSAne kadhIhI karU naye. ApalyA strIpramANeca parastrIcehI parapuruSAcyA sparzApAsUna rakSaNa kele pAhije.. 213 na taM pazyAmyahaM loke parokSamapi yo nrH| svamitro'pi nirasto'pi yo'sya dossmudaahret||2|21|5 (lakSmaNa kausalyelA mhaNato) apamAna karUna soDalelA hADavairI jarI jhAlA, tarI rAmAcyA mAgeMsuddhA tyAcA doSa kADhaNArA puruSa yA jagatAmadhye koNI aselasA malA disata nAhI. 214 na tu sadyo'vinItasya dRzyate karmaNaH phalam / kAlo'pyaGgIbhavatyatra sasyAnAmiva paktaye // 3149 / 27. bephAmapaNe kelelyA kRtyAceM phaLa tAbaDatoba dRSTIsa paData nAhI. kAraNa dhAnye paripakva hoNyAsa jyApramANe kAlAcI apekSA Ahe.. tyApramANe karmAce phala prApta hoNyAsa kAlAcI apekSA Ahe. 215 na te manuSyA devAste ye cAru zubhakuNDalam / mukhaM drakSyanti rAmasya varSe paJcadaze punH|| 2 // 64 / 68 ( maraNonmukha dazaratharAjA mhaNato) rAmacaMdrAce suMdara kuMDalamaMDita manohara mukha paMdharAvyA varSI je punaH pAhAtIla, te manuSya navheta,. tara sAkSAt deva hota. 216 na tvAM pazyAmi kausalye sAdhu mAM pANinA spRza / rAmaM me'nugatA dRSTiradyApi na nivartate // 2 // 42 // 34 ( rAma vanavAsAlA gelyAmuLe duHkhI jhAlelA dazaratharAjA madhyarAtrI kausalyelA mhaNato.) he kausalye, tUM malA disata nAhIsa. tUM malA ApalyA hastAne sparza kara bareM! mAjhI dRSTi rAmAcyA barobara gelI Ahe, tI tyApAsUna nivRtta hota nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 46 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 217 na tvevAnAgate kAle dehAcyavati jIvitam / / 2 / 39 / 5 kAla prApta jhAlyAzivAya dehApAsUna jIvita naSTa hota nAhI. 218 na dUtavadhyAM pravadanti santo dUtasya dRSTA bahavo hi daNDAH // 5 / 52 / 14 / / dUtAcA vadha karaNyAsa sajjanAMnI sAMgitale nAhI. dUtAlA itara daMDa sAMgitale Aheta. 219 na dezakAlau hi yathArthadharmA vavekSate kAmaratirmanuSyaH // 4 / 33 / 55 kAmAsakta jhAlelyA manuSyAlA dezakAlAMce bhAna rAhAta nAhIM ANi to dharma va artha yA puruSArthAcIhI parvA karIta nAhI. 220 na nUnaM cAtmanaH zreyaH pathyaM vA samavekSase / __ mRtyukAle yathA maryo viparItAni sevate // 3 // 53 // 17 (sItA rAvaNAlA mhaNate ) svataHlA koNatI goSTa tAtkAla kiMvA pariNAmI sukhAvaha hoNArI Ahe, yAcA vicAra tUM kharokhara muLIMca karIta nAhIsa. mRtyu samIpa AlelA manuSya jyApramANe viparIta kRtyAMce avalaMbana karUM lAgato, tyApramANe tUM karIta Ahesa. 221 nandantyudita Aditye nandantyastamite'hani / ___ Atmano nAvabudhyante manuSyA jiivitkssym||2|105|24 sUryodaya jhAlA asatAM manuSye AnaMdita asatAta, ANi divasa astAlA gelA asatAMhI AnaMdIca asatAta. paraMtu ApalyA jIvitAcA kSaya hota Ahe, he tyAMnA samajata nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 47 222 na pareNAhRtaM bhakSyaM vyAghraH khAditumicchati / evameva naravyAghraH paralIDhaM na manyate // 2 / 61 / 16 (kausalyA dazarathAlA mhaNate) jyApramANe vyAghra dusanyAne ANileleM bhakSya khANyAcI icchA karIta nAhI, tyAcapramANe zreSTha puruSa dusanyAce uSTeM kadhI gheta nAhI. 223 na pApAnAM vadhe pApaM vidyate zatrusUdana // 5 / 12 / 11 (rAvaNa bibhISaNAlA mhaNato) he zatrunAzakA, pApyAcA vadha karaNyAMta pApa kadhIhI lAgata nAhI. 224 na pitA nAtmajo vAtmA na mAtA na skhiijnH| iha pretya ca nArINAM patireko gatiH sadA // 2 / 276 ( sItA rAmAlA mhaNate ) ihalokIM, ANi paralokIhI striyAMsa pitA, putra, AtmA (svataH tI,) mAtA, kiMvA sakhyA yAMtUna ekahI gati nasUna tyAMcI gati mhaNaje eka patica hoya. 225 na pitryamanuvartante mAtRkaM dvipadA iti / khyAto lokapravAdo'yaM bharatenAnyathA kRtH||3||16||34 manuSye pityAcyA svabhAvAce anukaraNa na karitAM mAtecyA svabhAvAce anukaraNa karitAta, mhaNUna lokAMta prasiddhi Ahe, tI bharatAne khoTI karUna dAkhavilI. (bharata kaikeyIcyA vaLaNAvara gelA nAhI.) 226 na buddhipUrva nAbuddhaM smarAmIha kadAcana / mAtRNAM vA pituvohaM kRtamalpa ca vipriyam / / 2 / 22 / 8 ( rAma lakSmaNAlA mhaNato) mAtAMnA athavA pityAlA apriya asalelI kSulkahI goSTa samajUna athavA na samajUna kadhIhI kelyAce malA smarata nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 227 na me duHkhaM priyA dUre na me duHkhaM hRteti ca / etadevAnuzocAmi vayo'syA hyativartate // 6 / 5 / 5 (rAma lakSmaNAlA mhaNato) priyA dUra jhAlI mhaNUna mI zoka karIta nAhI kiMvA tice zatrUne haraNa kele mhaNUnahI malA duHkha nAhI; paraMtu hicA AyuSyakAla phukaTa jAta Ahe, mhaNUna malA duHkha hota Ahe. 228 nayanAbhyAM prasupto vA jAgarti nayacakSuSA / vyaktakrodhaprasAdazca sa rAjA pUjyate janaH // 3 // 33 // 21 (zUrpaNakhA rAvaNAlA mhaNate) DoLe miTUna nijalA tarI nyAyadRSTi ughaDI ThevUna jo jAgata asato, ANi yogya ThikANIMca jyAcA krodha va kRpA hI vyakta hota asatAta, tyAca rAjAlA loka mAna deta asatAta. 229 na rAjyabhraMzanaM bhadre na suhRdbhirvinAbhavaH / __ mano me bAdhate dRSTvA ramaNIyamimaM girim // 2943 (rAma citrakUTa parvatAcI zobhA sItelA dAkhavito ) he kalyANi, hA ramaNIya parvata avalokana karUna rAjyabhraMza ANi suhRdAMcA viyoga yAMcyA yogAne mAjhyA manAlA pIDA hota nAhI. 230 na rAma paradArAnsa cakSubhyAmapi pazyati // 272 / 48 (kaikeyI bharatAlA mhaNate) to rAma parastrIkaDe kadhI DoLyAMnI pahAta dekhIla nAhI. 231 navamAsadhRtaM garbha bhAskarasya gabhastibhiH / pItvA rasaM samudrANAM dyauH prasUte rasAyanam // 4 // 283 (mAlyavAn parvatAvara rAhAta asatAM rAma lakSmaNAjavaLa varSAkAlAce varNana karito.) sUryakiraNAMcyA yogAneM samudrAce pANI zoSUna gheUna (kArtikAdi ) naU mahineparyaMta dhAraNa kelelA va rasAyanApramANe lokAMcyA jIvanAsa kAraNa hoNArA jalarUpa garbha AkAzarUpI strI TAkUna deta Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 232 na vAkyamAtreNa bhavAnpradhAno / ... na katthanAtsatpuruSA bhavanti / / 6171 / 59 (lakSmaNa atikAya rAkSasAlA mhaNato) kevaLa baDabaDa karaNyAne tUM zreSTha hota nAhIMsa ANi phuzArakyA mAraNyAne koNI satpuruSahI hota nAhIta. 233 na viSAde manaH kArya viSAdo doSavattaraH / viSAdo hanti puruSaM bAlaM kruddha ivoragaH // 4 / 64 / 9 (samudra pAhUna khinna jhAlelyA vAnarAMnA dhIra deUna aMgada mhaNato) tumhI manAmadhye kheda karUM nakA, kheda hA phAra vAITa Ahe. kAraNa kuddha jhAlelA sarpa jyApramANe bAlakAcA ghAta karato, tyApramANe kheda hA manuSyAcA ghAta karito. 234 na zaktastvaM balAddhartuM vaidehIM mama pazyataH / hetubhiAyasaMyuktairbuvAM vedazrutImiva // 3 / 50 / 22 ( jaTAyu rAvaNAlA mhaNato ) jyApramANe nyAyayukta hetUMnI (pramANAMnI) sanAtana vedazrutIsa anyathA karaNe zakya nAhI, (mImAMsakAMpuDhe sanAtana vedazrutIlA hetvAbhAsAMcyA yogAneM bhalatIkaDe neNyAsa jyApramANe zAstrI samartha hota nAhI ) tyApramANe tUM mAjhyA samakSa balAtkArAne sItelA haraNa karaNyAviSayI samartha hoNAra nAhIMsa. 235 na zekuH samavasthAtuM nihate vaahiniiptau| setubandhaM samAsAdya vizIrNa salilaM yathA // 6 / 58/59 (prahasta senApatIcA vadha jhAlyAvara rAkSasAMcI jhAlelI sthiti ) phuTalelyA baMdhAyApAzI yeUna pocalele pANI jyApramANe sthira rAhaNyAsa samartha hota nAhI, tyApramANe senApatIcA vadha jhAlyAvara te rAkSasa samarAMgaNAmadhye ubhe rAhaNyAsa samartha jhAle nAhIta. rA.su. 4 For Private And Personal Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 50 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 236 na zokaparitApena zreyasA yujyate mRtaH // 4 / 25 / 2 zokasaMtApAmuLe mRtAlA kadhIMhI sadgati prApta hota nAhIM. 237 na zobhArthAvimau bAhU na dhanurbhUSaNAya me / nAsirabandhanArthAya na zarAH stambhahetavaH || 2 / 23 / 31 amitramathanArthAya sarvametaccatuSTayam || 2 / 23 / 32 ( lakSmaNa rAmAlA mhaNato ) he mAjhe bAhu kAMhIM zobhekaritAM nAhIMta, heM dhanuSya bhUSaNa mhaNUna mIM bALagileleM nAhIM. hI taravAra mI kAMhIM kaMbarelA bAMdhUna ThevaNyAkaritAMca ghetalelI nAhIM va he bANa svastha paDUna rAhaNyAkaritAM mI dhAraNa kelele nAhIMta. yA sarva cArIhI vastu zatrUMcA nAza karaNyAkaritAMca Aheta. 238 naSTaM dRSTvA nAbhyanandan vipulaM vA dhanAgamam / putraM prathamajaM labdhvA jananI nApyanandata || 2|485 ( vanAMta nighAlelyA rAmAcyAmArge jAUna parata AlelyA lokAMcI sthiti. ) naSTa jhAlelI vastu sAMpaDalI asatAM athavA puSkaLa dravya miLAleM asatAMhI koNAlA AnaMda hoInAsA jhAlA va pahilyAca khepesa putra jhAlA tarI mAtelA AnaMda hoInAsA jhAlA. 239 na sa kSamaH kopayituM yaH prasAdyaH punarbhavet / pUrvopakAraM smaratA kRtajJena vizeSataH || 4 | 32/20 ( hanumAn sugrIvAlA mhaNato ) jyAcI punarapi kRpA saMpAdana karaNyAcA prasaMga yAvayAcA asela tyAlA krodha ANaNeMca yogya nAhIM. vizeSataH svataHvara pUrvI jhAlelA upakAra smaraNAr2yA kRtajJa puruSAneM tara hI goSTa karitAMca upayogI nAhIM. 240 na sarve bhrAtarastAta bhavanti bharatopamAH / madvidhA vA pituH putrAH suhRdo vA bhavadvidhAH || 6 | 18|15 ( sarva vAnaramaMDaLIkaDe pAhUna rAma lakSmaNAlA mhaNato ) bAbAre, sarvaca bhrAte bharatAsArakhe nAhIMta, pityAce sarvaca putra mAjhyAsArakhe nAhIMta kiMvA tumacyAsArakhe mitrahI sarvAMnA miLata nAhIMta. For Private And Personal Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 241 na sa saMkucitaH panthA yena vAlI hato gtH| samaye tiSTha sugrIva mA vAlipathamanvagAH // 4 / 3081 ( rAma lakSmaNAlA mhaNato, tUM sugrIvAkaDe jAUna tyAlA aseM sAMga kI,) mAjhyAkaDUna vadha pAvalelA vAlI jyA mArgAne gelA, to mArga kAhI agadI saMkucita nAhIM, (vAlI jAta asatAMnA tulAhI tyAcyA barobara jAtAM yeIla, itakA to moThA Ahe.) mhaNUna ApalyA vacanAviSayoM khabaradAra rahA. ANi vAlIcyA mArgAlA jAU nakosa. 242 na sAma rakSassu guNAya kalpate na dAnamarthopaciteSu yujyate / na bhedasAdhyA baladarpitA janAH parAkramastveSa mameha rocate // 5 // 41 // 3 (laMkeMta ziralyAvara mAruti vicAra karato.) yA rAkSasAMce ThikANI sAmAcA kAhI upayoga hoNAra nAhI. je dhanasaMpanna asatAta, tyAMcyA ThikANI dAnAcA upayoga hota nAhIM; je loka balAne garviSTha asatAta, te bheda upAyAne sAdhya hota nasatAta. ( yA rAkSasAMnA jiMkaNyAkaritAM) parAkramAcIca yojanA karaNe malA iSTa vATate. 243 na sAnA zakyate kIrtine sAnA zakyate yshH| prAptuM lakSmaNa lokasmiJjayo vA rnnmuurdhni||6|21|16 (rAma mhaNato) he lakSmaNA, sAmopAyAne ( dezAMtarIM) kIrti hota nAhI, kiMvA ( svadezIhI ) yaza prApta hota nAhI taseca ihalokI raNAMgaNAvara jayahI sAmopacArAneM prApta hota nAhI. 244 na sA sabhA yatra na santi vRddhA vRddhA na te ye na vadanti dharmam / nAsau dharmo yatra na satyamasti na tatsatyaM yacchalenAnuviddham // 7.59 pra. 3333 jImadhye vRddhamaMDaLI nAhI, tI sabhA navhe; je dharmAlA anusarUna bolata nAhIta te vRddha navheta; jyAmadhye satya nAhIM to dharma navhe; ANi jyAMta kapaTa Ahe, teM satya navhe. For Private And Personal Use Only
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 52 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 245 na supratikaraM tattu mAtrA pitrA ca yatkRtam // 2 // 11119 AIbApAMnI ( putrAvara ) kelele upakAra pheDaNe kadhIhI zakya nAhI. 246 na hi kaMcana pazyAmo rAghavasyAguNaM vayam // 2 // 36 / 27 (siddhArtha pradhAna dazarathAlA mhaNato ) rAghavAcyA ThikANI AmhAMlA koNatAca doSa disUna yeta nAhI. 247 na hi gandhamupAghrAya rAmalakSmaNayostvayA / zakyaM saMdarzane sthAtuM zunA zArdUlayoriva // 5 / 21131 (sItA rAvaNAlA mhaNate)kutrA vAghAcyA dRSTIpuDhe ubhA rAhaNe jase azakya Ahe, tyAcapramANe rAmalakSmaNAMcI yatkiMcitahI gaMdhavArtA (sugAvA ) lAgatAMca tyAMcyA dRSTIsamora rAhaNe tulA azakya Ahe. 248 na hi tadbhavitA rASTraM yatra rAmo na bhuuptiH| tadvanaM bhavitA rASTraM yatra rAmo nivatsyati // 2 // 37 / 29 ( vasiSThamuni kaikeyIlA mhaNatAta ) jetheM rAma rAjA nAhI, teM ( sthala) kadhIhI rASTra hoNAra nAhIM; ANi jetheM rAma vAstavya karIla, teM vanahI rASTra hoIla. 249 na hi te strIvadhakRte ghRNA kAryA narottama // 25 / 17 (vizvAmitra rAmAlA tATakecA vadha karaNyAviSayI sAMgatAta) he puruSazreSThA, strIvadha karAvA lAgata Ahe mhaNUna tUM manAmadhye dayA ANUM nakosa. 250 na hi dharmaviruddheSu bahvapAyeSu karmasu / mUlaghAtiSu sajjante buddhimanto bhavadvidhAH // 5 / 51118 (mAruti rAvaNAlA mhaNato ) jI kRtye dharmAcyA viruddha Aheta, jyAMta aneka apAya Aheta, jI samULa ghAta karaNArI Aheta, tyA kRtyAMcyA ThikANI tumacyAsArakhe buddhimaMta loka Asakta hota nAhIMta. For Private And Personal Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni ANNA 251 na hi dharmAbhiraktAnAM loke kiMcana durlabham // 7 / 10 / 33 jagAMta dharmAcyA ThikANIM anurakta asaNAr2yAMnA kAMhIMca durlabha nAhI. 252 na hi prakRSTAHpreSyante preSyante hItare jnaaH||5|39|39 (kAryAviSayoM yojanA karitAMnA) kaniSTha zreSThAMnA preraNA karIta nasUna zreSThaca kaniSThAMnA preraNA karitAta. 253 na hi pratijJAM kurvanti vitathA satyavAdinaH / lakSaNaM hi mahattvasya pratijJAparipAlanam // 6101151 satyavAdI loka ApalI pratijJA kadhIhI khoTI karIta nasatAta. pratijJece paripAlana karaNe heca moThepaNAce lakSaNa hoya. 254 na hi preSayitA tAta svAmI preSyaHkathaMcana // 4 / 65 / 22 (jAMbavAn aMgadAlA mhaNato) bAbAre, jo prabhu itarAMsa (dUta mhaNUna ) pAThaviNArA, to dUtAMnI pAThaviNyAsa yogya-preSya-kadApi hoNAra nAhI. 255 na hyato dharmacaraNaM kiMcidasti mahattaram / ___ yathA pitari zuzrUSA tasya vA vacanakriyA // 2 / 19 / 22 ( rAma kaikeyIlA mhaNato) pityAcI zuzrUSA karaNe, athavA tyAcyA AjJepramANe vAgaNe yApekSA koNatehI dharmAcaraNa zreSTha nAhI. 256 na hyaniSTo'nuzAsyate // 3 / 10 / 20 jo apriya asela tyAlA koNI hitAcA upadeza karIta nasato. 257 na hyabuddhiM gato rAjA sarvabhUtAni zAsti hi // 4 / 2 / 18 buddhibhraSTa jhAlelA rAjA sarva prajAMvara aMmala cAlaviNyAsa samartha hota nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 258 na hyAstatra tiSThanti na dArA na ca bAndhavAH / suprIto bhRtyavargastu yatra tiSThati rAghava // 764 / 6 jetheM (zatra cAlUna AlA asatAM) saMtuSTa bhRtyavarga rAhato ( upayogI paDato ) tethe dravya, striyA kiMvA bAMdhava, he rahAta nAhIta ( upayogI paData nAhIta.) 259 na hyekaH sAdhako hetuH svalpasyApIha karmaNaH / yo hyartha bahudhA veda sa samartho'rthasAdhane // 5 / 416 svalpahI kArya sAdhaNyAcyA kAmI ekaca hetu purA hota nAhI. jyAlA bharapUra sAdhaneM mAhIta Aheta, toca kAryasiddhiM karUM zakato. 260 nAgniragnau pravartate // 5 / 55 / 22 agnIsa dagdha karaNyAsa agni pravRtta hota nAhI. 261 nAgnirnAnyAni zastrANi na naH pAzA bhyaavhaaH| - ghorAH svArthaprayuktAstu jJAtayo no bhyaavhaaH||6|16|7 (padmavanAMta pUrvI hattIMnI mhaTalele zloka rAvaNa bibhISaNAlA sAMgato) agni, itara zastre ANi pAza hI AmhAMlA bhaya utpanna karaNArI nAhIta, paraMtu he krUra, svArthasAdhu bhAUbaMda mAtra AmhAMlA. bhayAvaha Aheta. 262 nAtantrI vidyate vINA nAcakro vidyate rathaH / nApatiH sukhamedheta yA syAdapi zatAtmajA // 2 // 39 / 29 vINA jazI tArevAMcUna vAjaNe zakya nAhIM, ratha jasA cakrAvAMcUna asaNe zakya nAhI, tazI zataputravatI strI asalI, tarI tI patIvAMcUna sukha pAvaNAra nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 263 nAtra kazcidyathAbhAvaM prANI samativartate / tena tasminna sAmarthya pretasyAstyanuzocataH 2 / 105 / 28 hyA lokI koNIhI prANI janmamaraNAMce ullaMghana karU zakata nAhI. (aseM Ahe tarI to mRtAsa uddezUna zoka karito.) vastutaH hyA zoka karaNAnyAcyA AMgAMta svajanAvara yeNArA mRtyu TALaNyAcaM sAmarthya nasate. 264 nAdadAnaM zarAghorAnvimuJcantaM mahAbalam / na kArmukaM vikarSantaM rAmaM pazyAmi saMyuge // 3 // 347 (zUrpaNakhA rAmAcI hakIkata rAvaNAlA sAMgate ) hA mahAbalavAna rAma (bhAtyAMtUna ) ghora bANa kevhAM kADhito, kevhAM zatrUvara soDito, taseMca raNAMgaNAvara dhanuSya kenhAM AkarSaNa karito, he malA kAhIca kaLata nAhI. 265 nArAjake janapade tUdyAnAni samAgatAH / sAyAhne krIDituM yAnti kumAryoM hembhuussitaaH||2|67|17 arAjaka dezAmadhye suvarNabhUSaNAMnI bhUSita jhAlelyA kumArikA ekatra juLUna sAyaMkALI bAgAMtUna krIDA karaNyAsa jAta nAhIta. 266 nArAjake janapade dhanavantaH surakSitAH / zerate vivRtadvArAH kRSigorakSajIvinaH // 2 // 6718 rAjahIna dezAMta dhanavAna loka surakSita nasatAta. kRSi karaNAre gorakSaNa karaNAre lokahI daravAje ughaDe TAkUna nijUM zakata nAhIta. 267 nArAjake janapade prhssttnttnrtkaaH| utsavAzca samAjAzca vardhante rASTravardhanAH // 2 / 67 / 15 arAjaka dezAMta AnaMdita naTa va sUtradhAra jyAmadhye Aheta ase devAdikAMce utsava va rASTronnatIlA kAraNa hoNAre samAja vRddhiMgata hota nAhIta. For Private And Personal Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 268 nArAjake janapade yogakSemaH pravartate // 2067 / 24 rAjahIna dezAMta lokAMce yogakSema sukhAne cAlata nAhIta. 269 nArAjake janapade svakaM bhavati kasyacit / matsyA iva janA nityaM bhakSayanti parasparam / / 2 / 67431 rAjahIna dezAMta koNAcAhI jIva svastha nasato. matsya jase parasparAMce bhakSaNa karIta asatAta, taseMca azA dezAMta loka parasparAMsa bhakSaNa karitAta. 270 nAhaM jAnAmi keyUre nAhaM jAnAmi kuNDale / / nUpure tvabhijAnAmi nityaM pAdAbhivandanAt // 4 / 6 / 22 (sItece alaMkAra oLakhaNyAsa sAMgitaleM asatAM lakSmaNa rAmAlA mhaNato) sItecI bAhubhUSaNe malA ThAUka nAhIMta, va kuMDaleMhI mAhIta nAhIta. paraMtu nehamI sItecyA pAyAM paDaNyAcA prasaMga yeta asalyAmuLe toraDyAMcI mAtra malA oLakha paTata Ahe. 271 nityamanyonyasaMhRSTA vysnessvaattaayinH| pracchannahRdayA dhorA jJAtayastu bhayAvahAH // 6 / 16 / 5 (rAvaNa vibhISaNAlA mhaNato) ekamekAMcyA vipattImadhye AnaMda mAnUna ApalA Azaya gupta ThevaNAre he krUra AtatAyI ( ekamekAMcyA gharAvara agni ThevaNAre ) bhAUbaMda phAraca bhayaMkara Aheta. 272 nimittaM lakSaNaM svamaM zakunisvaradarzanam / avazyaM sukhaduHkheSu narANAM paridRzyate // 352 / 2 sukhAce kiMvA duHkhAce prasaMga yAvayAce asalyAsa svapna athavA pakSyAMcA svara aseM kAMhIM tarI sUcaka cinha manuSyAMcyA dRSTIsa avazya yeta asate. 273 niyuktaimantribhirvAcyo hyavazyaM pArthivo hitam 4132 / 18 niyojita maMtryAMnI rAjAlA hitAcyA goSTI avazya sAMgAvyA. For Private And Personal Use Only
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 57 274 nirAyudhAnAM kramatAmasaGgagatipauruSAH / dArA hyupahasiSyanti sa vai ghAtaH sujiivtaam||6|6620 (yuddhAce veLI paLata suTaNAnyA vAnarAMnA aMgada mhaNato. ) tumacI gati va parAkrama hI donhI koThehI kuMThita hoNArI nasatAMnA AyudhAMcA tyAga karUna jara tumhI jAUM lAgalA, tara tumacyA bAyakAhI tumhAMlA hasatIla ANi striyAMnI upahAsa karaNe hA tara mAnAne rAhaNAr2yAMcA ghAtaca hoya. 275 nirutsAhasya dInasya shokpryaakulaatmnH| sarvArthA vyavasIdanti vyasanaM cAdhigacchati // 6 // 2 // 6 nirutsAha, dIna, zokAneM vyAkula, azA puruSAMcI sarva kArye nAza pAvatAta, ANi tyAMjavara saMkaTa kosaLatAta. 276 nItyA sunItayA rAjA dharma rakSati rakSitA / / yadAna pAlayedrAjA kSipraM nazyanti vai prjaaH||759 pra. 2 / 5 prajece rakSaNa karaNArA rAjA utkRSTa cAlavilelyA nItIne dharmAceM rakSaNa karIta asato. rAjA jevhAM dharmAce rakSaNa karInAsA hoto tevhAM prajecA satvara nAza hoto. 277 nRzaMsamanRzaMsaM vA prajArakSaNakAraNAt / pAtakaM vA sadoSaM vA kartavyaM rakSatA sadA // 1 / 25 / 18 jyAsa prajArakSaNa karAvayAce Ahe, tyAlA tyA rakSaNAkaritAM kvacit prasaMgI thoDeMseM krauryAce kiMvA kiMcit pAtaka, agara kAMhIM sadoSa karma karaNe bhAga paDale, tarI tyAne teM karAveM. 278 neyaM mama mahI saumya durlabhA sAgarAmbarA / na hIccheyamadharmeNa zakratvamapi lakSmaNa // 2977 (rAma mhaNato) he saumya lakSmaNA, hI sAgararUpa vastra paridhAna kelelI pRthvI malA durlabha Ahe, aseM nAhI. tathApi mI ticI icchA karIta nAhI. adharmAne iMdrapada miLAle, tarI tyAcI mI icchA karIta nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni wwww 279 naikAntavijayo yuddhe bhUtapUrvaH kadAcana / - parairvA hanyate vIraH parAnvA hanti saMyuge // 6 / 109 / 18 yuddhAMta nizcayAtmaka jayaca hoto, aseM pUrvI kadhIhI jhAle nAhI. vIrapuruSa raNAMgaNAvara zatrUkaDUna mAralA jAto, kiMvA zatrulA mArito. 280 naitaccitraM naravyAghra zIlavRttavidAM vare / yadAyaM tvayi tiSThettu ninotsRssttmivodkm||2|113|16 ( bharadvAja muni mhaNatAta he bharatA, ) tUM narazreSTha ANi uttama prakAracA zIlavRttajJa Ahesa. taseMca, tujhyA ThikANI uttama cAritrya vasata Ahe, tyAMta Azcarya nAhI. TAkalele pANI kholagaTa jAgetaca rahAta asateM. 281 naitacchithilayA buddhayA tvaM vetsi mahadantaram / ka ca svajanasaMvAsaH ka ca nIcaparAzrayaH // 6 / 87 / 14 (iMdrajit vibhISaNAlA mhaNato.) svajanAsaha vAstavya karaNe koNIkaDe, ANi zatrUcyA AzrayAlA rAhUna nIca banaNe koNIkaDe ? yAMtIla mahadaMtara tujhyA kotyA buddhImuLe tulA samajata nAhI. 282 naivaMvidhamasatkAraM rAghavo maSeyiSyati / balavAniva zArdUlo vAladherabhimarzanam // 2 // 61 / 19 (kausalyA dazarathAlA sAMgate, bharatAne upabhogilele rAjya rAma svIkAraNAra nAhI.) balavAn vyAghra jyApramANe pucchasparza sahana karIta nAhI, tyApramANe rAma azA prakAracA apamAna kadhIhI sahana karaNAra nAhI. 283 naiSA hi sA strI bhavati zlAghanIyena dhImatA / ubhyorlokyoloke patyA yA saMprasAdyate // 262 / 13 svargaloka va manuSyaloka yA dohoMmadhye stutya asalelyA vicArI bhartyAkaDUna jI strI ApaNa prasanna vhAve mhaNUna prArthanA karUna ghete,. tI strI lokAmadhye kulIna mhaNUna gaNalI jAta nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir wwwwwwwwwwwimmwwwmarwari sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 59 284 nyastadaNDA vayaM rAjan jitakrodhA jitendriyaaH| rakSaNIyAstvayA shshvdgrbhbhuutaastpodhnaaH|| 31 // 22 (maharSi rAmAlA mhaNatAta.) he rAjA, AmhI krodhasaMyamana va iMdriyadamana karUna prANyAMcA nigraha karaNyAce soDile Ahe. mhaNUna mAtA jyApramANe garbhAce rakSaNa karite, tyApramANe tulA Amace rakSaNa karaNe avazya Ahe. 285 patirhi devatA nAryAH patirbandhuH patirguruH / prANairapi priyaM tasmAdbhartuH kArya vishesstH|| 748 / 18 pati hI striyAMcI devatA Ahe. striyAMcA baMdhu ANi guruhI toca Ahe. mhaNUna bhAMce priyakArya prANa khacI ghAlUnahI vizeSekarUna tyAMnI karAveM. 286 patizuzrUSaNAnAryAstapo nAnyavidhIyate // 2 // 118 / 9 patizuzrUSepalIkaDe strIlA dusare koNatehI tapa nAhI. 287 padmamAtapasaMtaptaM parikliSTamivotpalam / kAJcanaM rajasA dhvastaM kliSTaM cndrmivaambudaiH||2|104|25 mukhaM te prekSya mAM zoko dahatyagnirivAzrayam / bhRzaM manasi vaidehi vyasanAraNisaMbhavaH // 2104 / 26 (kausalyA mhaNate.)he sIte, unhAne saMtapta jhAlele padma, curaDalele raktakamala, dhuLIne malina jhAlele suvarNa, athavA meghAcchAdita caMdra, yAMpramANe tujheM mukha pAhUna (araNIpAsUna utpanna jhAlelA) agni AzrayabhUta kASThAMsa dahana karito, tasAca mAjhyA aMta:karaNAMta duHkharUpa araNIpAsUna utpanna jhAlelA zoka malA dahana karIta Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 60 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni - 288 paratravAse hi vadantyanuttamaM tapodhanAH satyavaco hitaM nRNAm || 2 / 11 / 29 ( kaikeyI dazarathAlA mhaNate. ) paralokIM vAstavya karaNyAmadhye manuSyAMnA satyavacana atyaMta hitakAraka hoteM aseM tapodhana mhaNata asatAta. 289 paradArAbhimarzAttu nAnyatpApataraM mahat || 3 | 38 | 30 parastrIgamanApekSAM adhika aseM dusareM koNateMhI mahApAtaka nAhIM. - 290 paradArAvarodhasya prasuptasya nirIkSaNam / idaM khalu mamAtyarthaM dharmalopaM kariSyati / / 5 / 11 / 39 ( sItecA zodha lAvaNyAsAThIM rAvaNAcyA aMtaHpurAMta ziralelA mAruti mhaNato. ) aMtaHpurAMta nijalelyA parastriyAMceM avalokana, hI goSTa mAjhyA dharmAcA atizayeMkarUna lopa karIla. 291 paraM nirvedamAgamya na hi nonmIlanaM kSamam // 449/8 ( aMgada vAnarAMnA mhaNato. ) manAmadhyeM atizaya khinna hoUna udyoga soDUna deNeM yogya nAhIM. 292 paramApadgatasyApi dharme mama matirbhavet / / 7 / 10 / 30 ( vibhISaNAneM brahmadevAjavaLa vara mAgitalA. ) mI parAkASThecyA vipattIMta jarI sAMpaDaloM tarI dharmAkaDeca mAjhI buddhi asAvI. 293 parasparzAttu vaidehyA na duHkhataramasti me / piturvinAzAtsaumitre svarAjyaharaNAttathA ||3|2| 21 ( virAdha rAkSasAneM sItelA ucalUna neleM heM pAhUna rAma mhaNato. ) he lakSmaNA, sItelA jhAlelA parapuruSAcA sparza, hyAhUna adhika duHkhadAyaka aseM malA kAMhIM vATata nAhIM. pityAceM maraNa ANi svarAjyaharaNa hyAMhUnahI teM duHkha adhika Ahe For Private And Personal Use Only
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 294 parasya vIrya svabalaM ca buddhA __ sthAnaM kSayaM caiva tathaiva vRddhim / tathA svapakSe'pyanumRzya buddhathA vadetkSamaM svAmihitaM sa mantrI // 6 / 14 / 22 jo puruSa zatrUce ANi ApaleM bala jANato, zatrUcyA ANi ApalyA sainyAcI sthiti, vRddhi, ANi kSaya hyAMcA buddhipUrvaka vicAra karito, ANi svAmIce hita kazAMta Ahe te yogya rItIne sAMgato, toca kharA maMtrI hoya. 295 parasvaharaNe yuktaM paradArAbhimarzakam / tyAjyamAhurdurAtmAnaM vezma prajvalitaM yathA // 687 / 23 paradravyApahArI ANi parastrIharaNakartA asA jo durAtmA te prajvalita gRhApramANe tyAjya hoya. 296 parasvAnAM ca haraNaM paradArAbhimarzanam / suhRdAmatizaGkA ca trayo dossaaHkssyaavhaaH|| 6187 / 24 paradravya haraNa karaNe, parastrIsamAgama ANi mitrAMcyA ThikANI zaMkita vRtti he tIna doSa nAzakAraka Aheta. 297 parAkramotsAhamatipratApa sozIlyamAdhuryanayAnayaizca / gAmbhIryacAturyasuvIryadhairyai hanUmataH ko'pyadhiko'sti loke // 736 // 43 parAkama, utsAha, buddhi, pratApa, suzIlatA madhuravANI, nIti va anIti yAMce jJAna, gAMbhIrya, cAturya, utkRSTavIrya, ANi dhairya yA guNAMnI jagatAmadhye hanumAnApekSAM koNa bareM adhika Ahe ? For Private And Personal Use Only
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 298 parAntakAle hi gatAyuSo narA hitaM na gRhNanti suhRdbhirIritam // 6 / 16 / 27 jyAMce AyuSya saMpale Ahe ase puruSa suhRdAMnI kelele hitakAraka bhASaNa aMtakAlI aikUna gheta nAhIta. 299 parimRSTo dazAntena dazAbhAgena sevyate // 372 / 8 (sugrIva tujhyA sArakhAca duHkhI Ahe tyAcyAzI tUM sakhya kara, aseM kabaMdhAne rAmAlA sAMgitale. ) jo grahadazecyA phenyAMta sAMpaDalA Ahe, tyAlA grahadazecyA phenyAMta sAMpaDalelyAcIca madata hota asate. 300 pApAnubandho vai yasya karmaNaH ko nu tatpumAn / ___ kurvIta lokAdhipatiH svayaMbhUrbhagavAnapi // 351332 (jaTAyu rAvaNAlA mhaNato.) jyAcA pariNAma cAMgalA nAhI teM karma pratyakSa lokAdhipati bhagavAn brahmadevahI jarI jhAlA, tarI koNatA bareM ( kalyANecchu) puruSa karaNyAsa pravRtta hoIla ? 301 pitA hi daivataM tAta devatAnAmapi smRtam // 2 // 3452 (rAma dazarathAlA mhaNato.) bAbA, devatAMnA suddhA pitA heca daivata mhaNUna mhaTale Ahe. 302 piturhi vacanaM kurvana kazcinnAma hIyate // 2 // 21 // 37 . pitRvAkyAce pAlana karaNArA koNIhi hAni pAvata nAhI. 303 piturhi samatikAntaM putro yaH sAdhu manyate / tadapatyaM mataM loke viparItamato'nyathA // 2 / 106 / 15 (bharata rAmAlA mhaNato.) pityAcyA hAtUna kAMhIM atikrama jhAlA asatAM jo putra to sudhArUna gheto, tyAlAca lokAMmadhye apatya mhaNUna mhaNatAta. yAcyA ulaTa vAgaNArAsa apatya mhaNata nAhIta. For Private And Personal Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 304 pIDAkaramamitrANAM yacca kartavyameva tat // 6 / 8 / 29 zatrunA jeM jeM mhaNUna pIDAdAyaka Ahe, teM teM (tyAMta pApa asale tarI ) kartavyaca hoya. 305 punnAmno narakAdyasmAtpitaraM trAyate sutaH / tasmAtputra iti proktaH pitRRnyaH pAti srvtH||2|107|12 'put / nAmaka narakApAsUna pityAce rakSaNa karito, athavA (svargalokaprAptikAraka karmAnI ) jo pitarAMceM nityazaH rakSaNa karito, tyAsaca 'putra ' ase mhaNatAta. 306 puruSasya hi lokesmin zokaH shauryaapkrssnnH||6|2|13 yA lokIM zoka hA puruSAcyA zauryAcA nAza karaNArA Ahe. 307 pUrva kRtArtho mitrANAM na tatpratikaroti yH| kRtamaH sarvabhUtAnAM sa vadhyaH plavagezvara // 4 / 34 / 10 ( lakSmaNa sugrIvAlA mhaNato.) he vAnarazreSThA, pUrvI mitrAMcyA hAtUna svataHce kArya jhAle asatAMhI jo tyA mitrAMce upakAra pheDIta nAhI, asA kRtaghna puruSa sarva lokAMsa vadhya Ahe.. 308 pUrvApakAriNaM hatvA na hyadharmeNa yujyate // 29624 __ jyAne prathama apakAra kelA Ahe, azAcA vadha kelA asatAM adharma ghaData nAhI. 309 paurakAryANi yo rAjA na karoti dine dine / saMvRte narake ghore patito nAtra sNshyH||753|6 jo rAjA paurajanAMcI kArye pratyahI karIta nAhI, to vAyUcA saMcAra nasalelyA ghora narakAMta paDato yAMta saMzaya nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 310 paurA hyAtmakRtAduHkhAdvipramocyA nRpAtmajaiH / na tu khalvAtmanA yojyA duHkhena purvaasinH||2|46|23 (rAma lakSmaNAlA sAMgato.) ApaNAMkaritAMjara nagaravAsI lokAMnA duHkha hota asela, tara rAjaputrAMnI tyAMnA duHkhAMtUna mukta keleM pAhije. ApalyAkaritAM lokAMnA duHkha hoU deNe kharokhara yogya nAhI. 311 pauruSeNa tu yo yuktaH sa tu zUra iti smRtH||671|60 jyAcyA AMgIM parAkrama Ahe tyAlAca zUra ase mhaNatAta. 312 pratigraho hi viprendra kSatriyANAM sugrhitH||776|35 (rAma agastya munIMnA mhaNato.) he brAhmaNazreSThA, kSatriyAMsa pratigraha mhaNaje atyaMta niMdya hoya. 313 pratijJAyAM hi naSTAyAM dharmo hi vilayaM vrjet||7|106|9 pratijJA naSTa jhAlI asatAM dharma layAlA jAto. 314 prativaktaM prakRSTe hi nApakRSTastu zaknuyAt / / 4 / 18 / 47 (vAlI rAmAlA mhaNato.) zreSThAcyApuDhe uttara deNyAsa kaniSTha samartha hoNAra nAhI. 315 pratyagAramivAyAntI savatsA vatsakAraNAt / baddhavatsA yathA dhenU rAmamAtAbhyadhAvata // 2 // 40 // 43 (rAma vanavAsAlA nighAlA asatA tyAcyAmAge kausalyA jAUM lAgalI. ) gharAMta vAsarUM bAMdhUna Thevile asale mhaNaje gAya parata yetAMnA vAsarAkaritAM jazI dhAvata dhAvata gharI yete, tazI rAmamAtA kausalyA rAmAcyA mAgomAga dhAvU lAgalI. For Private And Personal Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 316 pradhAnaM sAdhakaM vaidyaM dharmazIlaM ca rAkSasa / jJAtayo'pyavamanyante zUraM paribhavanti ca // 6 / 16 / 4 (rAvaNa bibhISaNAlA mhaNato.) he rAkSasA, ApalyA kulAmadhye zreSTha padAsa caDhalelA, rAjyarakSaNa vagaire karaNArA, jJAnI ANi dharmazIla asA jarI koNI asalA, tarI bhAUbaMda tyAcA apamAna karIta asatAta. ANi to jarI zUra asalA tarI chidra pAhUna tyAcA parAjaya karIta asatAta. 317 pravAdaHsatyamevAyaM tvAM prati prAyazo nRpa / pativratAnAM nAkasmAtpatantyazrUNi bhuutle||6|111166 (rAvaNavadhAmuLe vilApa karaNArI maMdodarI rAvaNAlA uddezUna mhaNate.) he rAjA, 'pativratA striyAMce azru kAMhItarI anartha oDhavalyAvAMcUna vinAkAraNa kadhIhi bhUmIvara paData nAhIta' azI jI lokAMmadhye mhaNa Ahe, tI tujhyA saMbaMdhAne kharI TharalI. 318 prazamazca kSamA caiva ArjavaM priyavAditA / asAmarthyaphalA hyete nirguNeSu satAM gunnaaH||621|14 zAMti, kSamA, saralapaNA, priyavAditva he sajjanAMce guNa nirguNa puruSAMcyA ThikANI nirupayogI hotAta. 319 prAptacAritrasaMdehA mama pratimukhe sthitA / dIpo netrAturasyeva pratikUlAsi me dRDhA // 6 / 115/17 ( rAma sItelA mhaNato.) jyApramANe netrarogI puruSAlA divA atizaya pratikUla hota asato, tyApramANe mAjhyA samora asalelI tUM, tujhyA vartanAsaMbaMdhAne saMzaya utpanna jhAlyAmuLe mAjhyA dRSTIlA atizaya pratikUla jhAlI Ahesa. rA. su. 5 For Private And Personal Use Only
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 320 prApsyAmi yAnadya guNAnko me zvastAnpradAsyati / __ apakramaNamevAtaH sarvakAmairahaM vRNe // 2 // 34 / 40 (rAma dazarathAlA mhaNato, TharalyApramANe vanAMta gelo asatAM) Aja je guNa malA prApta hotIla, te malA udyAM koNa deNAra Ahe ? yethUna gamana karaNe yAMtaca mAjhe sarva manoratha paripUrNa hota Aheta, yAsAThI AjacyA Aja vanavAsAlA jANe heca malA pasaMta Ahe. 321 prAsAdAgre vimAnairvA vaihAyasagatena vA sarvAvasthAgatA bhartuH pAdacchAyA vishissyte||2|279 (sItA rAmAlA mhaNate. ) koNatIhI avasthA prApta jhAlI tarI strIne paticaraNAMcyA chAyelA asaNeMca-rAjavADyAMta rAhaNyApekSA, vimAnAMta basUna phiraNyApekSAM athavA siddhi prApta jhAlyAmuLe AkAzamArgAneM gamana karaNyApekSA adhika zreyaskara Ahe. 322 priyaM cedbharatasyaitadrAmapravrAjanaM bhavet / mA sma me bharataH kArSItpretakRtyaM gatAyuSaH // 2 / 12 / 92 (dazaratha mhaNato.) rAmAcA vanavAsa jara bharatAlA priya asela, tara mI mRta jhAlyAvara mAjheM uttarakArya tyAne karUM naye. 323 praiSyaM pApIyasAM yAtu sUryaM ca prati mehatu / hantu pAdena gAM suptAM yasyAryo'numate gtH||2|75|22 (rAmAlA vanAMta pAThaviNAnyAsa bharatAce zivyAzApa.) jyAcyA anumatIne zreSTha rAma vanavAsAlA gelA, tyAlA atyaMta pApI janAMcI sevA karaNe bhAga paDo. tyAsa sUryAce puDhe mUtra kelyAce pApa lAgo; taseMca nidrista gAIlA lAtha mAralyAce pApa tyAcyA AMgIM jaDo. For Private And Personal Use Only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 324 protsAhito'yaM kaikeyyA saMtuSTo yadi naH pitA / amitrabhUto niHsaGgaM vadhyatAM vadhyatAmapi // 2 / 21 / 12 ( lakSmaNa rAmAlA va kausalyelA mhaNato. ) kaikeyIcyA protsAhanAne tijavara saMtuSTa hoUna AmacA pitA jara AmacyAMzI zatrutvAne vAgU lAgela, tara kharokhara tyAlA bAMdhUna TAkaNyAlA athavA tyAcA vadha karaNyAlAhI kAhI ciMtA nAhI. 325 baliSaDbhAgamuddhatya nRpasyArakSituH prjaaH| adharmo yo'sya so'syAstu yasyAryo'numate gtH||2|75/25 (bharata mhaNato.) prajAMpAsUna (kararUpAne ) sahAvA bhAga gheUnahI tyAMce rakSaNa na kelyAne je pApa rAjAsa lAgate, teM pApa jyAcyA anumatIne zreSTha rAma vanAlA gelA, tyAlA lAgo. 326 balaiH samapraiyudhi mAM rAvaNaM jitya saMyuge / vijayI svapuraM yAyAttattasya sadRzaM bhavet // 5 // 39 / 29 (sItA mArutIlA mhaNate.) samagra sainyAsaha yeUna va raNAMgaNAvara rAvaNAlA jiMkUna vijayI hotsAtA rAma malA rAjadhAnIlA gheUna jAIla, tara tI goSTa tyAlA zobhaNyAsArakhI hoIla. 327 bahavaH sAdhavo loke yuktA dhrmmnusstthitaaH| pareSAmaparAdhena vinaSTAH saparicchadAH // 3 // 39 / 21 dharmAnuSThAna karUnahI itarAMcyA aparAdhAne parivArAsaha nAza pAvalele aneka sAdhupuruSa yA lokoM Aheta. 328 bAlizastu naro nityaM vaiklavyaM yo'nuvartate / sa majatyavazaH zoke bhArAkAnteva naujele // 4710 ( sugrIva rAmAlA mhaNato.) ojhyAne jarjara jhAlelI naukA jyApramANe pANyAmadhye buDate, tyApramANe jo bAliza puruSa nehamI kheda karIta basato, to nirupAya hoUna zokAmadhye buDUna jAto. For Private And Personal Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 329 bAlizo bata kAmAtmA rAmo dazarathAtmajaH / ' iti vakSyati mAM loko jAnakImavizodhya hi||6|118|14 (rAma mhaNato.) mI sItecI zuddhi na karitAM (tice grahaNa kelyAsa) rAma hA atyaMta viSayalaMpaTa jhAlA Ahe ANi mUrkha Ahe, ase loka malA mhaNatIla. 330 bAlendragopAntaracitritena vibhAti bhUmirnavazAvalena / gAtrAnupRktena zukaprabheNa nArIva lAkSokSitakambalena // 4 / 28 / 24 ( rAma lakSmaNAjavaLa varSAkAlAce varNana karito.) lahAna lahAna iMdragopasaMjJaka kITakAMnI madhUna madhUna citravicitra jhAlelyA hiravyAgAra gavatAne yukta jhAlelI bhUmi, lAkSAbiMduyukta azI popaTI raMgAcI zAlajoDI AMgAsarazI pAMgharUna basalelyA strIpramANe disata hotI. 331 bASpeNa pihitaM dInaM rAmaH saumitriNA saha / cakarSeva guNairbaddhaM janaM puranivAsinam // 2 / 45 / 12 (vanAMta jANAnyA rAmAcyA mAgomAga prajAjana jAU lAgale.) adhUMnI jyAMce netra bharUna gelele Aheta azA tyA nagaravAsI dIna janAMnA lakSmaNAsahavartamAna rAma ApalyA guNAMnI bAMdhUna TAkUna jasA kAMhIM oDhUnaca neUM lAgalA. 332 brahmanbrahmabalaM divyaM kSAtrAcca balavattaram // 1154 / 14 ( kAmadhenu vasiSThAMnA mhaNate.) he brAhmaNA, kSAtrabalApekSAM divya brahmabala adhika zreSTha Ahe. 333 bruvanparArthaM paravAnna dUto vadhamarhati // 5 / 52 / 19 dUta mhaTalA mhaNaje paravaza asUna to dusanyAcA niropa sAMgaNArA asato, tyAarthI tyAcA vadha karaNe yogya nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 334 bhagavanprANinAM nityaM nAnyatra maraNAddhayam // 7 / 10 / 16 (rAvaNa brahmadevAlA mhaNato.) he bhagavan, prANyAMnA nehamI maraNApekSA dusare kazAcehI bhaya nAhI. 335 bhartA tu khalu nArINAM guNavAnnirguNo'pi vA / dharma vimRzamAnAnAM pratyakSaM devi daivatam // 2 // 62 / 8 (dazaratha kausalyelA mhaNato. ) he devi, pati guNavAna aso, vA nirguNa aso; dharmAne cAlaNAnyA striyAMceM to kharokhara pratyakSa daivata Ahe. 336 bhartA nAma paraM nAryAH zobhanaM bhUSaNAdapi / 5 / 16 / 26 alaMkArApekSAhI pati he striyAMce parama suMdara bhUSaNa Ahe. 337 bhaturicchA hi nArINAM putrakoTyA viziSyate // 2 // 35 / 8 patIcyA icchelA anusarUna vAgaNe he, striyAMnA eka koTi putra prApta hoNyApekSAhI adhika Ahe. 338 bharturbhaktiM puraskRtya rAmAdanyasya vAnara / nAhaM spraSTuM svato gAtramiccheyaM vAnarottama // 5 // 3762 yadahaM gAtrasaMsparza rAvaNasya gatA balAt / anIzA kiM kariSyAmi vinAthA vivazA satI 5 / 37 / 63 (sItA mArutIlA mhaNate. ) he vAnarA, he vAnarazreSThA, bhartyAcyA ThikANI atizayaca bhakti asalyAmuLe tyA rAmAvAMcUna dusar2yA koNAcyAhI zarIrAlA ApaNa hoUna sparza karaNyAcI mAjhI icchA nAhI. rAvaNAcyA zarIrAcA sparza malA jhAlA Ahe; paraMtu to mAjhyA iccheviruddha jhAlA Ahe. mI anAtha, svataH asamartha ANi parAdhIna asalyAmuLe karaNAra kAya ? For Private And Personal Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 339 bhartuH zuzrUSayA nArI labhate svargamuttamam / api yA nirnamaskArA nivRttA devapUjanAt / / 2 / 24 / 27 ( rAma kausalyelA mhaNato.) jI strI devAdikAMsa namaskAra karIta nAhI, kiMvA tyAMce pUjana karIta nAhI, kevaLa bhartyAcI zuzrUSA karite, tyA strIlA utkRSTa svarga prApta hoto. 340 bhavAnkalanamasmAkaM svAmibhAve vyavasthitaH / svAmI kalatraM sainyasya gatireSA paraMtapa // 4 / 65 / 23 (jAMbavAna aMgadAlA mhaNato.) svAmI yA nAtyAne asalelA tUM AmhAMlA bhAryecyA sthAnI Ahesa. (bhAne bhAyece rakSaNa karaNe jaseM atyaMta avazya Ahe, tase AmhI sarva vAnarAMnI jivAMta jIva Ahe toparyaMta tujheM rakSaNa karaNe avazya Ahe.) he zatrutApanA, svAmI hIca sainyAcI bhAryA hoya. toca sainyAcA AdhAra Ahe. 341 bhAvajJena kRtajJena dharmajJena ca lakSmaNa / tvayA putreNa dhamotmA na saMvRttaH pitA mama // 3 // 15/29 - (parNazAlemadhye tayAra kelelA Azrama pAhUna saMtuSTa jhAlelA rAma lakSmaNAlA mhaNato.) he lakSmaNA, tUM mAjhyA manAMtIla abhiprAya jANaNArA Ahesa. tUM kRtajJa Ahesa, dharmajJa Ahesa; asA tUM putra asalyAmuLe mAjhA dharmAtmA pitA ( dazaratha) maraNa pAvalAca nAhIM ase malA vATate. ( kAraNa tUMca mAjheM pityApramANe paripAlana karIta Ahesa.) 342 bhUtAzcArthA vinazyanti dezakAlavirodhitAH / viklavaM dUtamAsAdya tamaH sUryodaye yathA / / 5 / 2 / 37 sUryodaya jhAlA asatAM jyApramANe aMdhakAra nAhIsA hoto, tyApramANe ayogya dUtAcI gAMTha paDalI asatAM, deza va kAla viruddha jhAlyA kAraNAne javaLa javaLa siddhIsa gelelIhI kArye nAhIMzI hota asatAta. For Private And Personal Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ranAN sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 343. mattA gajendrA muditA gavendrA vaneSu vikrAntatarA mRgendraaH| ramyA dharendrA nibhRtA narendrAH prakrIDito vAridharaiH surendraH // 4 / 28143 (varSAkAlAce varNana.) vanAmadhye jikaDe tikaDe gajeMdra matta jhAle Aheta, moThamoThe vRSabha AnaMdita jhAle Aheta, siMha ApalA parAkrama jAsta jAstaca gAjavU lAgale Aheta, parvata ramaNIya disU lAgale Aheta, rAje loka svastha basale Aheta ANi devarAja iMdra meghAMcyA yogAneM kIDA karIta basalA Ahe. 344 madaGge jIrNatAM yAtu yattvayopakRtaM kpe| naraH pratyupakArANAmApatsvAyAti pAtratAm // 7 // 40 / 24 (rAma mArutIlA mhaNato.) he kape, tUM kelele upakAra mAjhyA AMgIM jirUna jAvota. ( tujhyA upakArAMcI pheDa tujhyAvara tasA prasaMga yeUna mAjhyA hAtUna na hovo.) manuSya saMkaTakAlIM upakArAMcyA pheDIlA pAtra hota asato. (tujhe upakArAMce ojheM majavara jazAce taseM rAhaNAra.) 345 mano hi hetuH sarveSAmindriyANAM pravartane / zubhAzubhAsvavasthAsu tacca me suvyvsthitm||5|11|43 (sItecA zodha lAvaNyAsAThI rAvaNAce aMtaHpura pAhilyAvara mAruti mhaNato.) bar2yA vAITa sthitImadhye koNatyAhI iMdriyAcI pravRtti hoNyAce kAraNa mana heca Ahe. ANi te mAjheM mana tara agadI svastha Ahe. 346 mantramUlaM ca vijayaM pravadanti manasvinaH 66 / 5 __ jaya masalatIvara avalaMbUna asato, ase vicArI loka mhaNata asatAta. For Private And Personal Use Only
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 347 manye prItiviziSTA sA matto lakSmaNa sArikA / yattasyAH zrUyate vAkyaM zuka pAdamarerdaza // 2 // 53 / 22 ( rAma mhaNato.) he lakSmaNA, ( mAjhyA mAtene pAlana karUna bolaNyAsa zikavilelI) sALukI mAjhyApekSA mAjhyA mAtevara adhika prIti karaNArI Ahe ase malA vATate. kAraNa 'he zukA, zatrUcyA pAyAlA daMza kara ' aseM tarI tyA sALukIcaM vAkya ticyA kAnAvara paData asateM. ( paraMtu zatrUcA parAjaya karaNyAsaMbaMdhAce tase nusate mAjhe zabda dekhIla ticyA kAnAvara paData nAhIta.) 348 mamaiva nUnaM maraNaM na vidyate na cAvakAzo'sti yamakSaye mama / yadantako'dyaiva na mAM jihIrSati prasahya siMho rudatI mRgImiva // 2 / 2050 (kausalyA mhaNate.) zoka karIta basalelyA hariNIlA ekAekI ucalUna neNAr2yA siMhApramANe mRtyu malA neNyAce manAMta ANIta nAhI, yAvarUna mI kharokhara amara Ahe, va yamAcyA gharI malA jAgA nAhI heca khareM. 349 mayaikena tu niryaktaH parimacyasva rAghava / mAM hi bhUtabali dattvA palAyasva ythaasukhm||3||69|39 adhigantAsi vaidehImacireNeti me matiH // 3 // 69 / 40 (kabaMdha rAkSasAcyA tAvaDIta sAMpaDalyAvara lakSmaNa rAmAlA mhNAlA. ) he rAghavA, mAjhyA ekaTyAcA yA rAkSasAlA ( kabaMdhAlA ) bali deUna ApaNAlA soDIva, ANi yethUna sukhAne paLUna jA. lavakaraca jAnakIcI tulA prApti hoIla, ase malA vATate. For Private And Personal Use Only
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 73 350 maraNAntAni vairANi nivRttaM naH prayojanam / ___kriyatAmasya saMskAro mamApyeSa yathA tava // 6 / 109 / 26 (rAvaNAceM aurvadehika karma karaNyAviSayI anujJA detAMnA rAma vibhISaNAlA sAMgato.) vairAcA aMta maraNAbarobara hota asalyAmuLe, te AmaceM vairAce prayojana AtAM saMpaleM. (ApalA kAryabhAga urakalA Ahe.) tara jasA to tujhA Apta, tasAca mAjhAhI asalyAmuLe, tyAcA saMskAra kara. 351 mahatevAmbuvegena bhinnaH seturjalAgame / durAvaraM tvadanyena rAjyakhaNDamidaM mahat // 2 / 105 / 5 (bharata rAmAlA mhaNato.) jyApramANe parjanyakAlI jalavegAne moDalelA pUla durusta karaNe atyaMta kaThINa Ahe, tyApramANe he bharatakhaMDa nAMvAce pracaDa rAjya tujhyAvAMcUna itarAMsa AvaratAM yeNeM kaThINa Ahe. 352 maharSayo dharmatapobhirAmAH kAmAnukAmAH pratibaddhamohAH / ayaM prakRtyA capalaH kapistu kathaM na sajjeta sukheSu rAjA // 4 // 33 // 57 ( kAmAsakta jhAlelyA sugrIvAbaddala tArA lakSmaNAlA mhaNate.) dharmArtha tapazcaryA karUna tyAMta ramamANa hoNAre ase maharSihI kAmAtura hoUna striyAMviSayIM mohita jhAle Aheta, maga jAtIneca caMcala asalelA hA vAnara, ANi tyAMtUnahI rAjA asatAMnA viSayasukhAviSayI kasA bareM Asakta hoNAra nAhI ? For Private And Personal Use Only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 74 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 353 mA niSAda pratiSThAM tvamagamaH zAzvatIH samAH / yatkrauJcamithunAdekamavadhIH kAmamohitam || 1/2/15 (vAlmIki munIMcyA mukhAMtUna nighAlele sahaja udgAra. ) he niSAdA, jyAarthI yA krauMca pakSyAMcyA joDapyApaikIM kAmamohita jhAlelyA ekAcA ( narAcA ) tUM vadha kelA Ahesa, tyAarthI tujhe pAya phAra varSe bhuIlA lAgaNAra nAhIMta. ( tUM phAra divasa jagaNAra nAhIMsa. ) ( yA zlokAcA anya rItIneM AzIrvAdapara khAlIlapramANeM artha karitAM yeto. he mA-niSAda-lakSmIce nivAsasthAnabhUta rAmacaMdrA ! maMdodarI va rAvaNa yA daMpatyAMtUna rAvaNAcA tumhIM vadha kelA, tyAarthI aneka varSeparyaMta akhaMDa pratiSThesa-aizvaryAsa ApaNa prApta vhAveM. ) 354 mitaM dadAti hi pitA mitaM bhrAtA mitaM sutaH / amitasya tu dAtAraM bhartAraM kA na pUjayet || 2|39| 30 pitA bhrAtA kiMvA putra yAMnI kitIhI dile, tarI teM parimitaca asAvayAceM: aparimita deNArA mhaNaje eka patica hoya. azA patIcI sevA koNatI strI karaNAra nAhIM ? 355 mumUSUNAM tu sarveSAM yatpathyaM tanna rocate || 3 |53 / 18 je maraNonmukha jhAlele asatAta, tyAMnA pathya mhaNUna AvaDataca nAhIM. 356 mUlamarthasya saMrakSyameSa kAryavidAM nayaH / mUle hi sati sidhyanti guNAH sarve phalodayAH || 4 | 65/25 koNatyAhI goSTIceM mULa rakSaNa karUna ThevileM pAhije, asA kAryavettyA puruSAMcA nyAya Ahe. kAraNa mULa jara kAyama asela tara itara sarva udayonmukha guNa siddhIsa jAtAta. ( sarva kirakoLa goSTI siddha hotAta. ) 357 mRdurhi paribhUyate / 2 / 21 / 11 jo mRdu asato, tyAcA ( sarvatra ) parAjaya vhAvayAcAca. ( maU: sAMpaDaleM mhaNaje loka koparAneM khaNUM lAgatAta. ) For Private And Personal Use Only
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 358 yaH kRte hanyate bhartuH sa pumAn svrgmRcchti||6929 jo svAmikAryAsAThI vadha pAvato, to puruSa svargAlA jAto. 359 yaH khalvapi vanaM prApya mRgavyAlaniSavitam / na pibenmadhu saMprApya sa naro bAlizo bhavet // 6 / 13 / 2' mRga ANi sarpa yAMnI Azraya kelele durgama vana prApta jhAlyAvara madha hAtI AlA asatA, jo tyAce sevana karIta nAhIM tomUrkha puruSa hoya.. 360 yaH pazcAtpUrvakAryANi karmANyabhicikIrSati / pUrva cAparakAryANi sa na veda nayAnayau // 6 / 12 / 32 pUrvI kartavya asalelyA karmAcA jo mAgAhUna vicAra karito ANi naMtaracI kAmeM pUrvI karUM pAhato. tyAlA nyAya anyAya kAMhIMca samajata nAhI. 361 yato mUlaM naraH pazyetprAdurbhAvamihAtmanaH / kathaM tasminna varteta pratyakSe sati daivate // 2 // 18 // 16 (rAma kaikeyIlA mhaNato. ) jo (pitA) ApalyA janmAsa mULa kAraNa, jyApAsUna ApaNa janmAlA AloM,va mhaNUna jo Apale pratyakSa daivata, tyA pityAcyA manApramANe koNatA bareM puruSa vAgaNAra nAhI ? 362 yatkartavyaM manuSyeNa dharSaNAM prtimaarjtaa| tatkRtaM rAvaNaM hatvA mayedaM maankaaddinnaa||6|115|13 ( rAma sItelA mhaNato. ) apamAnAce parimArjana karaNAnyA manuSyAcyA hAtUna jeM hoNyAsArakhe Ahe, te mI laukikAcI. cADa bALagaNAnyA rAmAne rAvaNAcA vadha karUna kele Ahe. 363 yatkRtvA na bhaveddharmo na kIrtine yazo dhruvam / zarIrasya bhavetkhedaH kastatkarma samAcaret // 3 // 5019 (jaTAyu rAvaNAlA mhaNato.) je kelyAne dharma, kIrti, aDhaLa yaza yAMpaikI kAhIeka prApta hota nAhI, ulaTa zarIrAlA kleza mAtra hotAta tyA karmAce AcaraNa koNa bareM karIla ? For Private And Personal Use Only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 364 yatra rAmo bhayaM nAtra nAsti tatra parAbhavaH / / 2 / 48115 jyA ThikANI rAma Ahe tyAThikANI bhaya nAhIM va parAjayahI nAhI. 365 yathA kASThaM ca kASThaM ca sameyAtAM mahArNave / sametya tu vyapetAyAM kAlamAsAdya kaMcana // 2 / 105 / 26 evaM bhAryAzca putrAzca jJAtayazca vasUni ca / sametya vyavadhAvanti dhruvo hyeSAM vinaabhvH||2|105|27 'jyApramANe mahAsAgarAmadhye eka kASTha ANi dusareM kASTha yAMcA samAgama hoto, naMtara kAhI veLAne tyAMcA viyoga hoto, tyAcapramANe bhAryA, putra, bhAUbaMda va saMpatti yAMcA samAgama hota asUna naMtara tI ekamekAMpAsUna dUra dhAvU lAgatAta. kAraNa, hyAMcA viyoga hA TharalelAca Ahe. 366 yathAgAraM dRDhasthUNaM jINaM bhUtvopasIdati / tathAvasIdanti narA jarAmRtyuvazaM gtaaH||2||105|18 gharAce khAMba baLakaTa asale, tarI te ghara jIrNa hoUna nAza pAvateM, tyApramANe manuSye jarA va mRtyu yAMcyA svAdhIna hoUna nAza pAvatAta. 367 yathA tava tathAnyeSAM rakSyA dArA nizAcara / AtmAnamupamAM kRtvA sveSu dAraMSu ramyatAm / / 5 / 2117 (sItA rAvaNAlA mhaNate.) he rAkSasA, jazA tujhyA striyA tulA saMrakSaNIya Aheta tazAca dusanyAMcyAhI Aheta, mhaNUna jeM ApaNAlA duHkha teMca dusar2yAlA duHkha, ase samajUna tUM svataHcyAca strIjanAMce ThikANI ramamANa ho. 368 yathA dRSTiH zarIrasya nityameva pravartate / _tathA narendro rASTrasya prabhavaH satyadharmayoH // 2067 / 33 jyApramANe zarIrAce hitAhita pAhaNyAviSayI dRSTi nehamIM tatpara asate, tyAcaprANe satya ANi dharma yAMcI pravRtti karaNArA rAjA rASTrAcyA hitAhitAviSayIM nehamI dakSa asato. For Private And Personal Use Only
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrIrAmAyaNasubhASitAni 369 yathA puSkarapatreSu patitAstoya bindavaH / na zleSamabhigacchanti tathA'nAryeSu sauhRdam || 6 | 16 / 11 kamalapatrAMvara paDalele jalabiMdu jyApramANeM tyA patrAMnA cikaTata nAhIMta, tyAcapramANeM duSTa puruSAMce aMtaHkaraNAMta maitrI Tharata nAhIM. 370 yathA pUrva gajaH snAtvA gRhya hastena vai rajaH / dUSayatyAtmano dehaM tathA'nAryeSu sauhRdam || 6 | 16 | 15 77 jyApramANeM hattI prathamataH snAna karito, ANi naMtara lageca soMDeneM dhULa gheUna Apale sarva zarIra malina karito, ( mhaNaje snAnAmuLeM prApta jhAlelI nirmalatA nAhIMzI karUna TAkito) tyApramANeM duSTa loka pUrvI saMpAdana kelelA sneha svataHca nAhIMsA karUna TAkitAta. 371 yathA phalAnAM pakvAnAM nAnyatra patanAdbhayam / evaM narasya jAtasya nAnyatra maraNAdbhayam // 2 / 105 / 17 jyApramANe pakva phalAMnA patanAvAMcUna dusareM bhaya nAhIM, tyAcapramANeM janmAsa AlelyA manuSyAMnA maraNAvAMcUna dusareM bhaya nAhIM. 372 yathA hi kurute rAjA prajAstamanuvartate // 7|43|19 jaseM rAjA karUM lAgato, taseM lokahI tyAlA anusarUna vAgUM lAgatAta. 373 yathA hyanudakA nadyo yathA vApyatRNaM vanam / agopAlA yathA gAvastathA rASTramarAjakam // 2267/29 jazA udakahIna nadyA, jaseM tRNarahita vana, jazA gurAkhyAvAMcUna gAI, tyApramANeM arAjaka rASTra hoya. For Private And Personal Use Only
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 374 yadantaraM vAyasavainateyayo yaMdantaraM madgumayUrayorapi / yadantaraM haMsakagRdhrayorvane tadantaraM dAzarathestavaiva ca // 3 // 47/47 (sItA rAvaNAlA mhaNate.) kAvaLA ANi garuDa yAMmadhye jevaDhe 'aMtara Ahe, pANakoMbaDA ANi mora yAMmadhye jevaDhe aMtara Ahe haMsa ANi gidhADa yAMmadhye jevaDhe aMtara Ahe, tevaDheM aMtara tUM ANi dAzarathi rAma yAMcyAmadhye Ahe. 375 yadantaraM siMhazRgAlayorvane yadantaraM syndnikaasmudryoH| surAgryasauvIrakayoryadantaraM tadantaraM dAzarathestavaiva ca // 347145 (sItA rAvaNAlA mhaNate.) siMha ANi kolhA hyAMcyAMta je "aMtara vanAmadhye disUna yete, kiMvA samudra ANi oDhA yAMcyAmadhye jeM aMtara dRSTotpattIsa yete, athavA amRta ANi kAMjI hyAMcyAmadhye meM aMtara anubhavAlA yete, teM aMtara dAzarathi rAma ANi tUM yAMcyAmadhye asalyAce nidarzanAsa yeta Ahe. 376 yadantaraM kAJcanasIsalohayo yadantaraM cndnvaaripngkyoH| yadantaraM hastibiDAlayorvane tadantaraM dAzarathestavaiva ca // 34746 (sItA rAvaNAlA mhaNate.) jevaDhe aMtara suvarNa ANi ziseM yA dhAtUMmadhye Ahe, jevaDhe aMtara caMdanodaka ANi cikhala yAMta Ahe, ANi jevaDheM aMtara hattI va mAMjara yAMta Ahe, tevaDhe aMtara dAzarathi rAma ANi tUM yAMta Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrIrAmAyaNa subhASitAni 377 yadannaH puruSo bhavati tadannAstasya devatAH || 2|103 / 30 ( rAma mhaNato. ) jeM anna puruSa bhakSaNa karIta asela teMca anna tyAneM ApalyA devatAMnA dyAMveM. 79 378 yadAcarati kalyANi zubhaM vA yadi vAzubham / tadeva labhate bhadre kartA karmajamAtmanaH || 2/63/6 ( dazaratha kausalyelA mhaNato. ) he kalyANi manuSya zubha athavA azubha jeM kAMhIM karma karito, tyAceM phala tyA kartyA puruSAlA karmApramANeM prApta hoteMca. 379 yadA vinAzo bhUtAnAM dRzyate kAlacoditaH / tadA kArye pramAdyanti narAH kAlavazaM gatAH || 3|56 / 16 jevhAM kAlAcyA preraNepramANeM prANyAMcA nAza hoNyAcA samaya disata asato, tevhAM kAlAcyA adhIna jhAlelyA lokAMcI buddhi kartavyA saMbaMdhAneM viparIta hota asate. 380 yadi tvaM prasthito durgaM vanamadyaiva rAghava / agrataste gamiSyAmi mRgantI kuzakaNTakAn // 2 / 27/7 ( sItA mhaNate. ) he rAghavA, ApaNa jara Ajaca durgama vanavAsAlA nighAlAM, tara tumacyApuDheM mIhi darbha va kAMTe tuDavIta tuDavIta jANAra. 381 yadindro varSate varSaM na taccitraM bhaviSyati / Adityo'sau sahasrAMzuH kuryAdvitimiraM nabhaH // 4 // 39 // 2 candramA rajanIM kuryAtprabhayA saumya nirmalAm tvadvidho vApi mitrANAM prItiM kuryAtparaMtapa || 4|39|3 ( rAma sugrIvAlA mhaNato. ) iMdrAneM jara parjanyavRSTi kelI kiMvA hajAroM kiraNAMnI yukta asalelyA sUryAneM AkAza aMdhakArarahita keleM, caMdrAneM ApalyA prabhecyA yogAneM rAtra nirmala karUna TAkilI kiMvA he vinayasaMpanna zatrutApanA, tujhyAsArakhyAneM mitrAMvara prema keleM, tara kAMhIM Azcarya mhaNatAM yeNAra nAhIM. For Private And Personal Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 382 yadi hyakAle maraNaM yadRcchayA labheta kshcidguruduHkhkrshitH| gatAhamadyaiva paretasaMsadaM vinA tvayA dhenurivAtmajena vai // 2 / 2053 ( kausalyA rAmAlA mhaNate. ) atyaMta duHkhapIDita manuSya svecchenurUpa jara maraNa pAvela, tara vatsarahita dhenUpramANe mIhi tujhyA viyogAne Ajaca yamasadanAlA gelye asatyeM. 383 yadravyaM bAndhavAnAM vA mitrANAM vA kSaye bhavet / nAhaM tatpratigRhNIyAM bhakSyAnviSakRtAniva // 2 / 974 (rAma lakSmaNAlA mhaNato.) bAMdhavAMcyA va mitrAMcyA nAzAne prApta hoNAre dravya viSamizrita bhakSya padArthApramANe mI svIkAraNAra nAhI. 384 yadvinA bharataM tvAM ca zatrughnaM vApi mAnada / bhavenmama sukhaM kiMcidbhasma tatkurutAM zikhI // 2 / 978 ( rAma mhaNato.) he mAna deNAnyA ( lakSmaNA,) tujhA, bharatAcA kiMvA zatrughnAcA viyoga hoUna jeM kAMhIM sukha malA hoNAra asela tyAce agni bhasma karUna TAko. 385 yadvRttAHsanti rAjAnastadvRttAH santi hi prjaaH2|109|9 rAje jyA vartanAce asatAta, tyAca vartanAcyA prajA asatAta. 386 yamakSayamanuprAptA drakSyanti na hi maanvaaH||2||64|61 (dazaratha kausalyelA mhaNato. ) yamasadanAlA nighAlelyA mAnavAMnA kAhI disenAseM hoteM. 387 yamicchetpunarAyAtaM nainaM dUramanuvrajet // 2 / 4050 (dezAMtarI jANAnyAne ) punaH satvara parata yAve, azI icchA asalyAsa tyAlA phAra dUraparyaMta pohocaviNyAsa jAU naye. For Private And Personal Use Only
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 388 yamicchennarakaM netuM saputrapazubAndhavam / deveSvadhiSThitaM kuryAdgoSu taM brAhmaNeSu ca ||759pr.2|48 jyAlA putra, pazu, bAMdhava yA sarvAMsaha narakAMta pADaNyAcI ApalI icchA asela, tyAlA devAMvara, brAhmaNAMvara kiMvA gAIvara adhikArI nemAveM. 389 yastu rAjA sthito'dharme mitrANAmupakAriNAm / mithyA pratijJAM kurute ko nRshNstrsttH|| 4 // 348 jo rAjA adharmAne vAgaNArA asUna, upakAra karaNAr2yA mitrAMpAzI khoTI pratijJA karito, tyAhUna atyaMta duSTa asA koNa bareM Ahe ? 390 yastu hitvA mataM bhartuH svamataM saMpradhArayet / ___ anuktavAdI dUtaH san sa dUto vadhamaheti // 62019 jo dUta ApalyA dhanyAce mata soDUna Apaleca mata pratipAdana karito, to dUta dhanyAne na sAMgitalele bolata asalyAmuLe vadhAsa pAtra Ahe. 391 yastvayA saha sa svargo nirayo yastvayA vinA / iti jAnanparAM prItiM gaccha rAma mayA saha // 2 / 30 / 18 (sItA rAmAlA mhaNate.) ApalyAbarobara jI sthiti malA prApta hoIla to mAjhA svarga Ahe, ANi ApalA viyoga hoUna kasalIhI sthiti jarI prApta hoNAra asalI, tarI to malA naraka Ahe; he mAjheM ApalyA ThikANI asalele parAkASThece prema jANUna he rAma, ApaNa malA barobara gheUna vanAMta calA. 392 yasmAtpazyanti dUrasthAnsarvAnarthAnnarAdhipAH / cAreNa tasmAducyante rAjAno dIrghacakSuSaH // 3 / 33 / 10 rAjeloka dUradUracyA sarva goSTI herAMkaDUna jANUna ghetAta mhaNUna tyAMnA 'dIrghadRSTi' aseM mhaNatAta. rA. su. 6 For Private And Personal Use Only
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 82 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 393 yasya bhRtyAzca dAsAzca mRSTAnyannAni bhuJjate / kathaM sa bhokSyate rAmo vane mUlaphalAnyayam // 2 / 24 / 3 (kausalyA mhaNate.) jyAce nokara ANi jyAce dAsa miSTAnna bhojana karIta Aheta, asA hA rAma vanAmadhye muLe ANi phaLe khAUna kasA rAhaNAra ? 394 yasyAH putrasahasrANi sApi zocati kAmadhuk / kiM punaH vinA rAmaM kausalyA vrtyissyti||274|28 jilA hajAroM putra Aheta, tI kAmadhenu dekhIla (ApalyA putrAMnA duHkhI pAhUna ) zoka karite, (maga jilA ekaca putra Ahe ) azI kausalyA rAmAvAMcUna ( rAmAlA vanAMta hoNAre kleza manAMta ANUna) kase bare jIvana dhAraNa karIla ? 395 yasyArthA dharmakAmArthAstasya sarva pradakSiNam / adhanenArthakAmena nArthaH zakyaM vicinvatA // 683 / 38 jyAcyApAzI dravya asela tyAceca dharma, artha va kAma he puruSArtha siddhIsa jAtAta. sarva kAhI tyAlA anukUla asate. dravyAcI icchA karaNArA manuSya zodhaka asalA tarI daridrI asalyAsa tyAlA dravyaprApti hoNAra nAhI. (AraMbhI thoDe tarI dravya asalyAvAMcUna dravya miLaNe zakya nAhI.) 396 yasyAstisya mitrANi yasyAstisya bAndhavAH / yasyArthAH sa pumA~lloke yasyArthAH sa ca pnndditH||6|83||35 * jyAcyAjavaLa paisA Ahe, tyAlA mitra ANi bAMdhava yAMcI prApti hote. jyAcyAjavaLa saMpatti Ahe, toca jagAMta manuSya, ANi toca jagAMta paMDita. For Private And Personal Use Only
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 83 397 yasyArthAH sa ca vikrAnto yasyArthAH sa ca buddhimAn / / yasyArthAH sa mahAbAhuryasyArthAH sa gunnaadhikH||6|83336 , jyAcyAjavaLa paisA Ahe, toca parAkramI; jyAcyAjavaLa dhana Ahe, toca buddhimAna. jyAcyAjavaLa dravya Ahe, to mahAbAhu ANi toca adhika guNavAn. 398 yaH samutpatitaM krodhaM kSamayaiva nirasyati / - yathoragastvacaM jIrNA sa vai puruSa ucyate // 5 / 55 / 6 __ sarpa jazI jIrNa tvacA soDato, tyApramANe utpanna jhAlelyA krodhAlA jo kSamene ghAlavito, toca kharokhara puruSa mhaTalA Ahe. 399 yaH svapakSaM parityajya parapakSaM niSevate / ___ sa svapakSe kSayaM yAte pazcAttaireva hnyte||6|8716 (iMdrajit bibhISaNAlA mhaNato. ) jo svakIya pakSa soDUna parapakSAcA svIkAra karito, to, svapakSa nAzAlA gelA asatAM, tyAcyA (parapakSA) kaDUna mAralA jAto. 400 yA tvaM virahitA nItA calacittena rksssaa| daivasaMpAdito doSo mAnuSeNa mayA jitH||6|11515 ( rAvaNavadhAnaMtara rAma sItelA mhaNato.) caMcala cittAcyA rAkSasAne / rAvaNAne) tulA ekaTI asatAMnA neleM, hA anartha daivAmuLe ghaDalA va to mI manuSyAcyA parAkramAneM nAhIMsA kelA. 401 yAdRzaM kurute karma tAdRzaM phalamaznute // 715 / 24 jyAprakArace karma manuSya karito, tyAcaprakArace phaLa tyAlA miLate. 402 ye tu sabhyAH sadA jJAtvA tUSNIM dhyAyanta Asate / __yathAprAptaM na bruvate te sarve'nRtavAdinaH ||7.59pr.3134 je sabhAsada ekAdI goSTa jANUnahI svastha basUna rAhatAta, bolaNeM prApta jhAle asatAMhI bolata nAhIta, te khoTe bolaNAre hota. For Private And Personal Use Only
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 403 ye zokamanuvartante na teSAM vidyate sukham / tejazva kSayate teSAM na tvaM zocitumarhasi // 4712 ( sugrIva rAmAlA mhaNato.) je zokAlA anusarUna vAgatAta, tyAMnA sukha hota nAhI. tyAMcyA tejAcA kSaya hoto. mhaNUna tUM zoka karUM nakosa. 404 yo viSAdaM prasahate vikrame samupasthite / / tejasA tasya hInasya puruSArtho na sidhyati // 464 / 10 ( aMgada vAnarAMnA mhaNato.) parAkrama karUna dAkhaviNyAcA prasaMga AlA asatAM jo puruSa khinna hoUna basato, tyA tejohIna puruSAcA manoratha kadhIhI siddhIsa jAta nAhI. 405 yo hi kAlavyatIteSu mitrakAryeSu vartate / / sa kRtvA mahato'pyarthAnna mitrArthena yujyate // 4 / 29 / 15 jo yogya kAla nighUna gelA asatAM, mitrakA karitAM prayatna karito, tyAne moThamoThI kArye kelI, tarI mitrakArya siddhIsa nelyAce phaLa tyAlA prApta hota nAhI. 406 yo hi dattvA dvipazreSThaM kakSyAyAM kurute mnH| / rajjusnehena kiM tasya tyajataH kuJjarottamam // 2 // 37 // 3 (rAma dazarathAlA mhaNato.) zreSTha hattIce dAna karUna jo tyAlA bAMdhAvayAcyA dorIvara mana ThevIla, (tara teM Azcarya hoya.) tyAlA uttama hattIcA tyAga kelyAnaMtara tyA dorIzI kAya kartavya asate ? 407 yo hi bhRtyo niyuktaH sanbhatroM karmaNi dusskre| kuryAttadanurAgeNa tamAhuH puruSottamam // 6 / 17 dhanyAne durghaTa kAryAkaDe yojanA kelI asatAM teM kArya pAra pADUna tyAcyA ThikANI prema asalyAmuLe jo sevaka dusarehI kArya zevaTAsa neto, to uttama puruSa hoya. For Private And Personal Use Only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 408 yo hi viklavayA buddhayA prasaraM zatrave dizet / sa hato mandabuddhiH syAdyathA kaapurussstthaa||7168|20 jo avicArAne zatrUlA avasara deto, tyA maMdabuddhi puruSAcA durbala puruSApramANe vadha hoto. 409 rakArAdIni nAmAni rAmatrastasya rAvaNa / ratnAni ca rathAzcaiva vitrAsaM janayanti me // 3 // 39 / 18 (mArIca mhaNato. ) he rAvaNA, rAmAcI jaraba basUna gelyAmuLe rakArAne jyA nAMvAMcA AraMbha hoto, tI nAMveM mhaNaje udAharaNArtha, ratne, ratha ityAdi hI mAjhe ThikANI bhaya utpanna karitAta. 410 rakSyA hi rAjJA dharmeNa sarve viSayavAsinaH // 2 // 100148 __rAjAne ApalyA dezAMta rAhaNA-yA sarva lokAMce dharmAne paripAlana kele pAhije. 411 rAghavasya priyAM bhAryAmadhigantuM tvamicchasi / avasRjya zilAM kaNThe samudraM tartumicchasi / / 3 / 47141 (sItA rAvaNAlA mhaNate.) rAmAcI priya bhAryA prApta hoNyAcI tUM icchA karIta Ahesa; mhaNaje gaLyAmadhye ziLA bAMdhUna samudra tarUna jANyAceca tUM manAmadhye ANileM Ahesa. 412 rAjadoSairvipadyante prajA hyavidhipAlitAH / asavRtte hi nRpatAvakAle mriyate janaH // 773 / 16 anyAyAne pALalelyA prajAMcA rAjAcyA doSAMnI nAza hoto. rAjA durvartana karaNArA nighAlyAsa prajA akAlIM maratAta. 413 rAjamUlA prajAH sarvA rAjA dharmaH snaatnH7|59pr.3338 sarva prajA rAjamUlaka asatAta. rAjA mhaNaje sanAtana dharma hoya. For Private And Personal Use Only
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 414 rAjA kartA ca goptA ca sarvasya jagataH pitaa| rAjA kAlo yugaM caiva rAjA sarvamidaM jagat // 7.59pra.za6 rAjA hA kartA, rakSaka, tasAca sarva jagAcA pitA Ahe. rAjA kAla ANi yuga asUna he sarva jagat rAjAca Ahe. 415 rAjA dharmazca kAmazca dravyANAM cottamo nidhiH| ___ dharmaH zubhaM vA pApaM vA rAjamUlaM pravartate // 350 / 10 (jaTAyu rAvaNAlA mhaNato.) dharma, kAma ANi uttama vastUMce utkRSTa bhAMDAra he sarva rAjAca Ahe. kAraNa, dharma, puNya athavA pAtaka he sarva rAjamUlakaca pravRtta hota asate. 416 rAjA mAtA pitA caiva rAjA hitakaro nRNAm // 226734 rAjA (prajAMcI ) mAtA, tyApramANe pitAhI Ahe. rAjA prajAMce hita karaNArA Ahe. 417 rAjaiva kartA bhUtAnAM rAjA caiva vinaaykH| rAjA supteSu jAgarti rAjA pAlayati prajAH // 7/59pr.2|4 rAjAca sarva bhUtAMcA kartA asUna, tyAMcA moThA nAyakahI toca Ahe. sarva loka nijale asatAM rAjA jAgato, ANi prajApAlana karito. For Private And Personal Use Only
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 418 rAjyaM bhraSTaM vanevAsaH sItA naSTA mRto dvijaH / IdRzIyaM mamAlakSmIrdahedapi hi pAvakam // 3 // 67 / 24 saMpUrNamapi cedadya pratareyaM mahodadhim / so'pi nUnaM mamAlakSmyA vizuSyetsaritAMpatiH 306725 (jaTAyu pakSI mUJchita jhAlelA pAhUna rAma mhaNato.) rAjya nAhIMseM jhAleM, vanAmadhye vAstavya karaNyAcA prasaMga AlA, sItecA ThikANa nAhI, ANi (kaivArI jaTAyu) pakSIhI marUna gelA; azA prakAracI hI mAjhI Apatti agnIlAhI jALUna TAkIla. hA duHkhasaMtApa zamana hoNyAkaritAM saMpUrNa mahAsAgarAmadhye jara mI Aja uDI ghAtalI, tara to nadyAMcA adhipati asalelA sAgarahI mAjhyA AgImuLe kharokhara zuSka hoUna jAIla. 419 rAmaM dazarathaM viddhi mAM viddhi janakAtmajAm / ayodhyAmaTavIM viddhi gaccha tAta ythaasukhm||2|409 (sumitrA lakSmaNAlA mhaNate.) bAbA, tUM rAmAce ThikANI dazaratha rAjAcI bhAvanA kara, janakAtmajA sItA mI Ahe, ase samaja. ANi araNya mhaNaje ayodhyA, ase samajUna vanAlA sukhAne jA. 420 rAmo bhAmini lokasya cAturvarNyasya rakSitA / maryAdAnAMca lokasya kartA kArayitA ca sH||5||35|11 (mAruti laMkemadhye sItecyApuDhe rAmAce guNa varNana karito. ) bAI sIte, rAma hA cAturvarNyAcA rakSaNakartA asUna lokAMnA dharmamaryAdA ghAlUna deNArA va tyApramANe lokAMnA vAgaviNArAhI Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 88 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 421 lakSmIzcandrAdapeyAdvA himavAnvA himaM tyajet / atIyAtsAgaro velAM na pratijJAmahaM pituH // 2 / 112 / 18 ( rAma bharatAlA mhaNato.) phAratara kAya, kAMti caMdrAlA soDUna jAIla, himAlayaparvatAvarIlahI barpha nAhIMseM hoIla va samudrahI maryAdece ullaMghana karIla, paraMtu mI ApalyA pityAcyA pratijJecA tyAga karaNAra nAhIM. 422 lokapravAdaH satyo'yaM paNDitaiH samudAhRtaH / akAle durlabho mRtyuH striyA vA puruSasya vA || 5 | 25 | 12 ( sItA mhaNate. ) strIlA kAya kiMvA puruSAlA kAya, akAlIM mRtyu yeNeM durlabha hoya, hI vidvAnAMcyA toMDacI mhaNa satya Ahe. 423 vaktavyatAM ca rAjAno vane rAjye vrajanti ca // 7|43|6 ( rAma mhaNato. ) rAje vanAmadhyeM asota athavA rAjyAvara asota; loka tyAMnA kAMhIMnA kAMhIM tarI nAMveM ThevItaca asatAta. 424 vayasyasyopakartavyaM dharmamevAnupazyatA || 4|18 29 dharmAkaDe dRSTi deUna vAgaNAr2yAneM mitrAvara upakAra kelAca pAhije. 425 varjayedvajramutsRSTaM varjayedantakazciram / tvadvidhaM natu saMkruddho lokanAthaH sa rAghavaH || 5 | 21 / 23 ( sItA rAvaNAlA mhaNate.) iMdrAcyA hAtUna suTaleleM vajra athavA pratyakSa mRtyuhI puSkaLa divasaparyaMta kadAcit tujhI upekSA karIla. paraMtu kruddha jhAlelA lokanAtha rAma tujhyAsArakhyAcA prANaghAta kelyAzivAya rahANAra nAhIM. 426 vasetsaha sapatnena kruddhenAzIviSeNa ca / na tu mitrapravAdena saMvasecchatrusevinA / / 6 / 16 / 2 ( rAvaNa bibhISaNAlA mhaNato. ) zatrUzIM sahavAsa karAvA. kruddha jhAlelyA sarpAbarobarahI rahAveM; paraMtu mitra mhaNUna prasiddha asalelyA ANi zatrUcI zuzrUSA karaNAr2yA puruSAbarobara kadhIM vAstavya karUM naye. For Private And Personal Use Only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 427 vahanti varSanti nadanti bhAnti dhyAyanti nRtyanti samAzvasanti / nadyo ghanA mattagajA vanAntAH priyAvihInAH zikhinaH plavaGgamAH // 4 / 28 / 27 (mAlyavAn parvatAvara rAhata asatAM rAma lakSmaNAjavaLa varSAkAlAce varNana karito.) sAMpratakALI nadyA vAhUM lAgalyA Aheta, meghAMnI varSAva surU kelA Ahe, madonmatta hattI garjanA karIta Aheta, vanapradezAmadhye zobhA yeta cAlalI Ahe, priya striyAMcA viyoga jhAlele pati striyAMce dhyAna karIta Aheta, mora nRtya karUM lAgale Aheta ANi ( sugrIvAlA rAjya prApta jhAlyAmuLe) vAnarAMnAhI dhIra yeU lAgalA Ahe. (yA zlokAMtIla pahilyA dona caraNAMmadhye kriyApadeM AlI asUna zevaTacyA dona caraNAMmadhye tyA kriyApadAMce karte kramAne dile Aheta.) 428 vAcyAvAcyaM prakupito na vijAnAti karhicita / nAkAryamasti kruddhasya nAvAcyaM vidyate kvcit||5|55|5 atizaya kruddha jhAlelA manuSya bolAve kAya, ANi bolU naye kAya, he jANata nAhI. kruddha manuSyAlA akArya ase kAhI nAhI, ANi avAcya aseMhI kAhI nAhI. 429 vAmaH kAmo manuSyANAM yasminkila nibadhyate / jane tasmistvanukrozaH snehazca kila jAyate // 5 / 22 / 4 (rAvaNa sItelA mhaNato.) hA manuSyAMcA kAma duSTa Ahe. rAgAvaNyAsa yogya azA manuSyAce ThikANI hA jaDalA, tara tyAviSayIM suddhAM manuSyAce manAMta sneha va dayA hI utpanna hotAta. For Private And Personal Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 90 sArtha zrIrAmAyaNa subhASitAni 430 vAhi vAta yataH kAntA tAM spRSTvA mAmapi spRza / tvayi me gAtrasaMsparzazcandre dRSTisamAgamaH || 6 | 5 | 6 ( sItAvirahAmuLeM zokAkula jhAlelA rAma vAr2yAlA mhaNato. ) he vAyo, jyA ThikANIM mAjhI kAMtA Ahe, tetheM jA, ANi tilA sparza karUna ye, naMtara malA sparza kara. kAraNa, caMdra dRSTIsa paDalA asatAM jyApramANeM uSNatemuLe jhAlelA saMtApa nAhIMsA hoto, tyApramANeM kAMtecyA zarIrAlA sparza karUna tUM malA sparza kelAsa, mhaNaje mAjhA virahajanya saMtApa kAMhIM kamI hoIla. 431 vivo vIryahIno yaH sadaivamanuvartate / vIrAH saMbhAvitAtmAno na daivaM paryupAsate / / 2 / 23 / 17 jo bhitrA ANi parAkramahIna asato, to devAcyA mArge lAgato.. vIra ANi abUdAra puruSa daivAcI kAsa dharUna basata nAhIMta. 432 vigarhitaM ca nIcaM ca kathamAryo'bhidhAsyati / trAhIti vacanaM sIte dizAnapi || 3|59 / 11 ( lakSmaNa mhaNato. ) he sIte; jo devAMcehI rakSaNa karUM zakela to Arya rAma ' lakSmaNA, mAjheM saMrakSaNa kara ' heM kSatriyAlA ayogya ANi mhaNUnaca niMdya ase zabda kase uccArIla ? For Private And Personal Use Only
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 433 viditathAstu bhadraM te yo'yaM rnnprishrmH| sutIrNaH suhRdAM vIryAnna tvadartha mayA kRtH||6|115|15. rakSatA tu mayA vRttamapavAdaM ca srvtH| prakhyAtasyAtmavaMzasya nyaGgaM ca parimArjatA // 6115 / 16 ( rAma sItelA mhaNato.) tujheM kalyANa aso. mitrAMcyA sAmarthyAmuLe jyAcyAMtUna mI cAMgalyA rItIne pAra paDaloM, to hA saMgrAmAsaMbaMdhI khaTATopa tujhyA karitAM kelelA nAhI. he tulA mAhIta asUM de. Apale vartana kAyama rAkhaNyAkaritAM, apavAda sarvasvI TALaNyAkaritAM ANi ApalyA prakhyAta vaMzAlA AlelA kamIpaNA. nAhIMsA karaNyAkaritAM hA sarva khaTATopa mI kelA Ahe. 434 vidyate goSu saMpanna vidyate jJAtito bhayam / vidyate strISu cApalyaM vidyate brAhmaNe tpH||616|9. (padmavanAMta hattIMnI mhaTalele zloka rAvaNa vibhISaNAlA sAMgato.) gAIce ThikANI havyakavyasAdhanasaMpatti, jJAtIMce ThikANI bhaya, striyAMce ThikANI caMcalatA va brAhmaNAce ThikANI tapa hI. TharalelIca Aheta. 435 vinAzayanti bhartAraM sahitAH zatrubhirbudhaiH / viparItAni kRtyAni kArayantIha mntrinnH||663|17 vicArI zatrUzI miLUna gelele kAMhIM maMtrI dhanyAcA nAza. karaNyAcyA uddezAne tyAcyAkaDUna viparIta kRtye karavitAta. For Private And Personal Use Only
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 92 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 436 vinAze bahavo doSA jIvanprAmoti bhadrakam / tasmAtprANAndhariSyAmi dhruvo jIvati sNgmH||5|13|45 ( laMkeMta sItecA zodha lAgenA tyAveLI mAruti mhaNato.) prANatyAga karaNyAMta puSkaLaca doSa asUna puruSa jivaMta rAhilA asatAM tyAce kadhItarI kalyANa hoteca. mhaNUna mI prANa dhAraNa karUna rAhIna. kAraNa puruSa kAyama rAhilyAsa tyAlA iSTa asalelI goSTa kadhItarI niHsaMzaya prApta hotaca asate. '437 vinItavinayasyApi prakRtine vidhIyate / prakRtiM gUhamAnasya nizcayena kRtidhuvaa||7|59pr. 2226 jyAlA vinayAce zikSaNa miLAle Ahe, tyAlAhI mULasvabhAva TAkitAM yeta nAhI. hyAstava ( duSTa ) svabhAva jarI ekhAdyAne bAhera dAkhavilA nAhI, tarI ( duSTa ) kRtya tyAcyA hAtUna hoNAra he Tharaleleca Ahe. 438 vilIyamAnairvihagainimIladbhizca pngkjaiH| vikasantyA ca mAlatyA gato'staM jJAyate rviH||4|28.52 sAMprata pakSI ApApalyA gharaTyAMta jAU lAgale Aheta, sUryavikAsI kamaleM miTalI Aheta, ANi mAlatI praphullita jhAlI Ahe, yAvarUna sUrya astAsa gelA Ahe ase samajateM. 439 vivyathe bharato tIvravraNe tudyeva sUcinA // 275 / 17 (kausalyeneM nirbhartsanA kelI asatAM ) bharata, tIvra vraNAce ThikANI suIneM TocAveM, tyApramANe vyathita jhAlA. For Private And Personal Use Only
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 440 viSAdanakrAdhyuSite paritrAsormimAlini / kiM mAM na trAyase manAM vipule zokasAgare // 321112 (kAna va nAka kApale gelyAnaMtara zUrpaNakhA bhrAtyA kharAlA mhaNate.) khedarUpa nakrAMceM jyAMta vAstavya Ahe, ANi jyAvara trAsarUpa lATA usaLata Aheta azA agAdha zokasAgarAMta magna jhAlelyA mAjhA uddhAra tUM kA bare karIta nAhIMsa ? 441 vyasane vArthakRcchre vA bhaye vA jiivitaantge| vimRzaMzca svayA buddhayA dhRtimAnAvasIdati // 479 saMkaTakAlI, dhanAcA nAza jhAlA asatAM, athavA jIvitAcA nAza karaNAre aseM bhaya prApta jhAle asatAMhI svatAcyA buddhIne vicAra karaNArA dhairyavAn puruSa manAmadhye khacata nAhI. 442 vratopavAsaniratA yA nArI paramottamA / bhartAraM nAnuvarteta sA ca pApagatirbhavet // 2 / 24 / 26 AcaraNAne sarvotkRSTa ANi nehamI vrateM va upavAsa karaNArI azI jarI strI asalI, tarI bhartyAcyA anurodhAne jara tI vAgata nasela tara tilA narakaprApti hote. 443 zakyamApatitaH soDhuM prahAro ripuhastataH / soDhumApatitaH zokaH susUkSmo'pi na shkyte||2|616 zatrUcyA hAtacA prahAra sahana karaNe zakya Ahe. paraMtu prApta jhAlelA atisUkSmahI zoka sahana karaNe zakya nAhI. 444 zakyA lobhayituM nAhamaizvaryeNa dhanena vA / _ananyA rAghaveNAhaM bhAskareNa yathA prabhA // 5 / 2115 (sItA rAvaNAlA mhaNate.) aizvaryAcyA yogAne athavA dhanAcyA yogAneM mAjheM mana koNAlAhI vaLavitA yeNe zakya nAhI. kAraNa, sUryApAsUna jazI tyAcI prabhA bhinna nAhIM, tazIca mI rAmApAsUna bhinna nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 94 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 445 zatayojanavistIrNaH sAgaro makarAlayaH / vikramazlAghanIyena kramatA goSpadIkRtaH // 5 // 368 (sItA mArutIlA mhaNate.) makarAMce vasatisthAna, taseMca zaMbhara yojaneM vistIrNa azA samudrAce ullaMghana karUna tUM tyAlA gAIcyA pAvalApramANe karUna TAkileM Ahesa. tyAarthI tujhA parAkrama atyaMta varNanIya Ahe. 446 zarArciSamanAdhRSyaM cApakhagendhanaM raNe / rAmAgniM sahasA dIptaM na praveSTuM tvamarhasi // 3 // 37 // 15 (mArIca rAvaNAlA mhaNato. ) bANa hyA jyAcyA jvAlA Aheta, dhanuSya va khaDga hI jyAcI iMdhane Aheta, va jyAcyAsamora jANehI durghaTa Ahe azA rAmarUpa pradIpta agnIta raNAmadhye avicArAne praveza karaNe tulA yogya nAhI. 447 zilAtalaM prApya yathA mRgendro mahAraNaM prApya yathA gjendrH| rAjyaM samAsAdya yathA narendra stathA prakAzo virarAja cndrH|| 5/5/7 (laMkeMta gelelyA mArutIne AkAzAcyA madhyabhAgI AlelA caMdra avalokana kelA. ) zilAtalAvara prApta jhAlelA siMha, moThyA raNAMgaNAvara yeUna ThepalelA gajazreSTha, rAjyaprApti jhAlelA narapati jase zobhatAta, tyApramANe hyA veLI prakAzamAna jhAlelA caMdra zobhata hotA. 448 zubhaM vA yadi vA pApaM yo hi vAkyamudIritam / satyena pratigRhNAti sa vIraH purussottmH||43072 zubha kiMvA azubha vAkya ekadAM uccArile asatAM teM jo khareM karUna dAkhavito toca vIra puruSazreSTha hoya. For Private And Personal Use Only
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 449 zubhakRcchubhamAmoti pApakRtpApamaznute / vibhISaNaH sukhaM prAptastvaM prAptaH pApamIdRzam // 6 / 111 / 26 ( maMdodarI vadha pAvalelyA rAvaNAlA uddezUna mhaNate. ) puNyakarma karaNAnyAlA kalyANaprApti hote, tara pApakarma karaNAnyAlA pApaphaLa bhogAve lAgate. bibhISaNAlA sukhAcI prApti jhAlI, ANi ( tyAcyA ulaTa ) tulA azI vAITa sthiti prApta jhAlI Ahe. 450 zuSkakASTherbhavetkArya loSTairapi ca pAMsubhiH / natu sthAnAtparibhraSTaiH kArya syaadvsudhaadhipH||3|33|18 __ zuSka kASThAMnI, mAtIcyA DhekaLAMnI, taseMca rajaHkaNAMnIhI kArye hotAta. paraMtu rAjA ekadAM sthAnabhraSTa jhAlA mhaNaje tyAjapAsUna koNatehI kArya hota nAhI. 451 zUrAzca balavantazca kRtAstrAzca raNAjire / kAlAbhipannAH sIdanti yathA vaaluksetvH|| 3 / 69 / 50 zUra asota, balavAn asota, athavA raNabhUmIvara astravidyAnaipuNya dAkhaviNAre asota, kAlAne vyApta jhAle asatAM te vALUcyA setUpramANe nAza pAvatAta. 452 zUreNa dhanadabhrAtrA balaiH samuditena ca / apohya rAmaM kasmAccidAracaurya tvayA kRtam // 5 / 22 / 22 (sItA rAvaNAlA mhaNate.) sainyAMcyA yogAne prabala jhAlelA tUM kuberAcA bhrAtA moThA zUra paDalAsa; mhaNUnaca mArIca rAkSasAcyA mAyeneM rAmAlA dUra ghAlavUna strIcaurya karaNyAce zaurya tujhyA hAtUna ghaDale. For Private And Personal Use Only
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 453 zokazca kila kAlena gacchatA hyapagacchati / mama cApazyataH kAntAmahanyahani vardhate // 6 / 5 / 4 (rAma lakSmaNAlA mhaNato.) kAla jasajasA jAto, tasatasA zoka kharokhara kamI hota asato. paraMtu sItA dRSTIsa paData. nasalyAmuLe mAjhA zoka tara divaseMdivasa vADhata Ahe. 454 zokaH sarvArthanAzanaH // 6 / 217 zoka hA sarvArthAMcA nAzaka Ahe. 455 zokenAbhiprapannasya jIvite cApi saMzayaH // 4713 zokAneM manuSya vyApta jhAlA asatA jIvitAviSayIM dekhIla saMzaya utpanna hota asato. 456 zoko nAzayate dhairya zoko nAzayate zrutam / zoko nAzayate sarva nAsti zokasamo ripuH||2|62|15. zoka dhairyAcA nAza karito, zoka (zikalelyA) zAstravidyecA nAza karito, zoka sarvAMcA nAza karito. mhaNUna zokAsArakhA dusarA zatru nAhI. 457 zocyastvamasi durbuddhe nindanIyazca sAdhubhiH / yastvaM svajanamutsRjya parabhRtyatvamAgataH // 6187/13 (iMdrajit bibhISaNAlA mhaNato.) he durbuddhe, jyAarthI svajanAMcA tyAga karUna tUM parakyAMcA dAsa jhAlA Ahesa, tyAarthI tujhI sthiti zocanIya jhAlI asUna tUM sajjanAMcyA nidesa pAtra jhAlA Ahesa. For Private And Personal Use Only
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni ___97 458 zrUyate hi drumaH kazcicchettavyo vanajIvanaiH / saMnikarSAdiSIkAbhirmocitaH paramAdbhayAt // 28 // 30 (maMtharA kaikeyIlA mhaNate.) vanAmadhye upajIvikA karaNAr2yAMnA eka vRkSa toDAvayAcA hotA; paraMtu tyAcyA bhovatAlI asalelyA kAMTerI jhuDapAMnI tyA parAkASThecyA toDaNyAcyA bhItIpAsUna tyA vRkSAlA mukta keleM aseM aikaNyAMta Ahe. 459 SaTpAdatantrImadhurAbhidhAnaM plavaGgamodIritakaNThatAlam / AviSkRtaM meghamRdaGganAdai vaneSu saMgItamiva pravRttam // 4 // 28 // 36 (rAma lakSmaNAjavaLa varSAkAlAce varNana karito. ) vanAmadhye Aja gAyana surU jhAlyAsArakhe vATata Ahe. kAraNa bhaMga guMjArava karIta asalyAmuLe taMtuvAdyAMcyA madhuradhvanIcA bhAsa hota Ahe, beDUka zabda karIta asalyAmuLe koNI gavaIca ApalyA kaMThAMtUna tAlasUra kADhIta asalyAsArakhe bhAsata Ahe. ANi meghAMcI garjanA cAlU asalyAmuLe mRdaMgavAdanaca surU asalyAcA bhAsa hota Ahe. 460 saMzrutya ca na zakSyAmi jIvamAnaH pratizravam / munInAmanyathAkatu satyamiSTaM hi me sadA // 3 / 10 / 17 ( rAma sItelA mhaNato.) ekadAM jI munIMcyA javaLa pratijJA kelI, tyA pratijJece jivAMta jIva Ahe toparyaMta mAjhyAne ullaMghana hoNe zakya nAhI. 461 saktaM grAmyeSu bhogeSu kAmavRttaM mahIpatim / lubdhaM na bahu manyante zmazAnAgnimiva prjaaH||3||33||3 jo rAjA grAmya viSayAMce ThikANI Asakta hoUna manAsa yeIla, taseM vartana karaNArA ANi lobhI asato, tyAsa prajA smazAnAMtIla agnIpramANe anAdaraNIya samajatAta. rA. su. 7 For Private And Personal Use Only
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 98 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni mananam 462 saMjIvitaM kSipramahaM tyajeyaM viSeNa zastreNa zitena vApi / viSasya dAtA na tu me'sti kazci cchatrasya vA vezmani rAkSasasya // 5 / 28 / 16 (rAvaNAcyA kArAgRhAMta trasta jhAlelI sItA mhaNate.) viSAne kiMvA tIkSNa zastrAne mI AtAM jIvitAcA tyAga satvara karaNAra Ahe, paraMtu yA rAkSasAcyA gRhAMta viSa kiMvA zastra koNI malA ANUna deIla, asA nAhI. 463 sa tu zreSThairguNairyuktaH prajAnAM pArthivAtmajaH / bahizvara iva prANo babhUva guNataH priyaH // 2 // 1119 utkRSTa guNAMnI saMpanna asalelA to rAjakumAra rAma AMgacyA guNAMmuLe prajAjanAMnA-zarIrAbAhera saMcAra karaNArA prANaca kI kAya asA-priya jhAlA. 464 satyadharmAbhiraktAnAM nAsti mRtyukRtaM bhym||6|46|34 satyadharmAce ThikANI Asakta jhAlelyA lokAMnA mRtyUceM bhaya nasate. 465 satyamekapadaM brahma satye dharmaH pratiSThitaH / satyamevAkSayA vedAH satyenAvApyate param // 2 / 147 satya he ekapadarUpa (OMkArarUpa ) brahma Ahe; satyAce ThikANI dharmAcI sthiti Ahe; akSaya vedahI satyAcyAca AzrayAne Aheta. satyAneM parabrahmAcI prApti hote. 466 satyamevezvaro loke satye dharmaH sdaashritH||2|109|13 satya mhaNajeca paramezvara hoya, sajjanAMnI Azraya kelelA dharma satyAce ThikANI Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 99 467 satyaM batedaM pravadanti loke nAkAlamRtyurbhavatIti santaH // 5 // 28 // 3 (sItA mhaNate. ) akAlI koNAlAhI maraNa yeta nAhI, mhaNUna satpuruSa bolatAta, te satya Ahe. 468 satyazcAtra pravAdo'yaM laukikaH pratibhAti maa| pitRnsamanujAyante narA maatrmnggnaaH||2||35|28 (sumaMtra sArathi kaikeyIlA mhaNato.) puruSa pityApramANe hotAta ANi striyA mAtepramANe nipajatAta, yA laukika mhaNIcI satyatA hyA tujhyA AcaraNAMta tara malA agadI kharokhara paTata Ahe. 469 sadRzAccApakRSTAca loke kanyApitA janAt / pradharSaNamavAmoti zakreNApi samo bhuvi // 2 // 118335 kanyecA pitA hA pRthvIvara iMdrAsArakhA asalA, tarI ApalyA barobarIcyA kiMvA ApalyAhUna kamI yogyatecyAhI varapakSAkaDUna tyAcA apamAna hoto. (maga yogyatene adhika asalelyA varapakSAcI tara goSTa pAhije kazAlA ?) / 470 sntshcaaritrbhuussnnaaH||6|113|42 ___ sajjanAMce bhUSaNa mhaNaje tyAMce cAritrya hoya. 471 saMnikAMca sauhArda jAyate sthAvareSviva / / 2 / 8 / 28 (maMtharA kaikeyIlA mhaNate.)vRkSalatAdikAMce ThikANI sAMnidhyAmuLe jaseM parasparasaMyogarUpa prema vADhata asate, taseM manuSyAMmadhyehI sAMnidhyAmuLeca prema vADhata asate. 472 sa bhAraH saumya bhartavyo yo naraM nAvasAdayet / tadanamapi bhoktavyaM jIryate yadanAmayam / / 3 / 50 / 18 (jaTAyu rAvaNAlA mhaNato.) he saumyA, jyAcyAkhAlI ciraDUna jANyAcI pALI yeNAra nAhI, to bhAra manuSyAne ucalAvA ANi anna tarI rogotpatti na hotAM jeM jirela teca khAveM. For Private And Personal Use Only
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 100 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 473 samutpatitameghasya vIcimAlAkulasya ca / vizeSo na dvayorAsItsAgarasyAmbarasya ca // 6 / 4 / 120 udbhavalelyA meghAMnI yukta asalele AkAza ANi lATAMcyA samudAyAMnI vyApta hoUna gelelA samudra dyAMmadhye kAhIeka bheda disenAsA jhAlA. 474 saMpRSTena tu vaktavyam // 3 // 409 vicArale asatAM bolAveM. 475 saMprAptamavamAnaM yastejasA na pramArjati / kastasya pauruSeNArtho mahatApyalpacetasaH // 6 / 115 / 6 - (rAma sItelA mhaNato.) apamAna jhAlA asatAM jo tejAcyA yogAne tyAce parimArjana karIta nAhI, tyA maMdamati puruSAcA parAkrama jarI moThA asalA tarI tyAcA kAya upayoga ? 476 saritAM tu patiH svalpAM maryAdAM stymnvitH| satyAnurodhAtsamaye velAM svAM nAtivatete // 2 // 14 // 6 samudra satyavrata asalyA karaNAne satyAcA tyAga hoIla, yA bhItIne ( caMdrodayakAlIM ) svalpa maryAdA ulaMdhya asUnahI to svataHcyA maryAdece ullaMghana karIta nAhI. 477 sarvatra khalu dRzyante sAdhavo dharmacAriNaH / zUrAHzaraNyA:saumitre tiryagyonigateSvapi // 3 // 68 / 24 ( sItelA soDaviNyAsAThI rAvaNApAzI yuddha karIta asatAM jaTAyu pakSI maraNa pAvalA he pAhUna rAma mhaNato.) he lakSmaNA, zUra va zaraNa jANyAsa yogya ase dharmAne vAgaNAre sAdhujana kharokhara sarvatra mhaNaje tiryagyoni prApta jhAlelyA prANyAMtahI dRSTIsa paDatAta. For Private And Personal Use Only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 478 sarvathA sukaraM mitraM duSkaraM pratipAlanam / anityatvAttu cittAnAM prItiralpe'pi bhidyte||4||327 (sugrIva maMtryAMnA mhaNato. ) mitra saMpAdana karaNe sulabha Ahe, paraMtu tyAcyAzI sakhya kAyama rAkhaNe mAtra sarva prakAre kaThINa Ahe. kAraNa,aMtaHkaraNe sthira nasalyAmuLe zacUMnI alpasvalpa jarI mitrAcyA kAnAMta sAMgitale, tarI suddhA ubhayatAMtIla premAlA vyatyaya yeto. 479 sarvadA sarvabhUtAnAM nAsti mRtyuralakSaNaH / __ tava tadvadayaM mRtyumaithilIkRtalakSaNaH // 6 / 11 / 29 (maMdodarI rAvaNAlA uddezUna mhaNate.) sarva prANyAMnA sarvakALI nimittAvAMcUna mRtyu nAhI, tyApramANe tulA hA AlelA mRtyu sItecyA nimittAne Ahe. 480 sarve kSayAntA nicayAH patanAntAH smucchryaaH| saMyogA viprayogAntA maraNAntaM ca jiivitm||752|11 tasmAtputreSu dAreSu mitreSu ca dhaneSu ca / nAtiprasaGgaH kartavyo viprayogo hi taidhruvam // 7 // 52 / 12 sarva aizvaryAcA zevaTa nAzAMta hoto, uccatvAcA zevaTa patanAMta hoto, saMyogAcA zevaTa viyogAMta hoto, ANi jIvitAcA zevaTa maraNAMta hoto. mhaNUna putra, strI, mitra, dhanasaMpatti yAMcyA ThikANI atizaya Asakti kadhIM karUM naye. kAraNa, tyAMcA viyoga niHsaMzaya vhAvayAcAca Ahe. 481 sarve caNDasya bibhyati // 621 jo atyaMta kruddha asato, tyAlA sarva bhitAta. For Private And Personal Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 102 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 482 sa suhRyo vipannAtha dInamabhyupapadyate / sa bandhuryopanIteSu sAhAyyAyopakalpate // 663 / 27 jyAcA kAryabhAga naSTa jhAlA Ahe, azA dInAvara jo upakAra karito, toca suhRd hoya, ANi nItimArgApAsUna dUra gelelyA lokAMnA nItimArgAvara ANUna soDaNyAsAThI jo sAhya karaNyAsa tayAra asato to baMdhu hoya. 483 sahasrANyapi mUrkhANAM yApAste mahIpatiH / athavApyayutAnyeva nAsti teSu sahAyatA // 2 // 100 / 23 eko'pyamAtyo medhAvI zUro dakSo vicakSaNaH / rAjAnaM rAjaputraM vA prApayenmahatIM zriyam / / 2 / 100 / 24 (rAma bharatAlA mhaNato.) hajAroMca navhe paraMtu lAkhoM mUrkha loka jarI rAjAjavaLa asale tarI tyAMcI rAjAlA madata hota nAhI. paraMtu buddhimAna, zUra, dakSa va nItizAstravettA asA eka jarI amAtya javaLa asalA, tarI to rAjAlA athavA rAjaputrAlA moThe vaibhava prApta karUna deIla. ('ayuta' mhaNaje 'dahA hajAra' asA artha asatAMnA 'ayutAni' yAce bhASAMtara bhASeta juLaNyAkaritAM lAkhoM, aseM kele Ahe.) 484 sahaiva mRtyuva'jati saha mRtyuniSIdati / gatvA sudIrghamadhvAnaM saha mRtyurnivartate // 2 / 105 / 22 (rAma bharatAlA mhaNato.)prANI jAU lAgalA tarI mRtyu tyAcyA barobara jAtoca; to basalA tarI mRtyu tyAcyA barobara basatoca, ANi barAca dUra mArga cAlUna prANI parata phirUM lAgalA, tarI dekhIla mRtyu tyAcyA barobaraca cAlata jAUna parata phirato ( mRtyu prANyAMcyA saMnidha ekasArakhA Aheca Ahe.) For Private And Personal Use Only
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 485 sAgaraM cAmbaraprakhyamambaraM sAgaropamam / __ rAmarAvaNayoryuddhaM rAmarAvaNayoriva // 6 / 107 / 51 sAgara AkAzAsArakhA Ahe taseM AkAza sAgarAsArakhe Ahe. paraMtu rAmarAvaNAce yuddha mhaNaje rAmarAvaNAMcyA sArakheca hoya. (tyAlA upamAca nAhI.) 486 sAparAdho'pi bAlo hirakSitavyaH svavAndhavaiH 7 / 13 / 20 koNI bAlaka jarI aparAdhI asalA, tarI tyAce bAMdhavAMnI rakSaNa karaNe yogya Ahe. 487 sItAharaNajaM duHkhaM na me saumya tathAgatam / yathA vinAzo gRdhrasya matkRte ca paraMtapa / / 3 / 68025 ( jaTAyUcA vadha jhAlyAnaMtara rAma lakSmaNAlA mhaNato. ) he vinayasaMpanna zatrutApanA, mAjhyAkaritAM gRdhrapakSyAcA (jaTAyUcA) vadha jhAlA, yAbaddala jasA mAjhyA manAlA caTakA lAgUna rAhilA Ahe, tasA sItecA apahAra jhAlyAmuLe hoNA-yA duHkhAcA caTakA lAgUna rAhilelA nAhI. 488 sujIvaM nityazastasya yaH parairupajIvyate / rAma tena tu durjIvaM yaH parAnupajIvati // 2 // 105 / 7 (bharata mhaNato.) he rAmA, jyA puruSAcyA jIvitAvara dusare jIvita cAlavitAta, tyA puruSAce jIvita dhanya hoya. taseMca jyA puruSAceM jIvita dusanyAvara avalaMbUna asate, teM jIvita duHkhAvaha hoya. 489 sunItaM hitakAmena vAkyamuktaM dazAnana / na gRhNantyakRtAtmAnaH kAlasya vshmaagtaaH||6|16|20 (vibhISaNa rAvaNAlA mhaNato.) he dazAnanA, hitecchu puruSAne utkRSTanItIlA anusarUnahI kelele bhASaNa kAlAcyA tAvaDIta sApaDalele ajiteMdriya puruSa svIkArIta nAhIta. For Private And Personal Use Only
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 104 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 490 sumukhaM durmukhI rAmaM vRttamadhyaM mahodarI / vizAlAkSaM virUpAkSI sukezaM tAmramUrdhajA || 3|17|9 priyarUpaM virUpA sA susvaraM bhairavasvanA / taruNaM dAruNA vRddhA dakSiNaM vAmabhASiNI || 3 | 17|10 nyAyavRttaM sudurvRttA priyamapriyadarzanA / zarIrajasamAviSTA rAkSasI rAmamabravIt ||3|17|11 ( rAmAjavaLa zUrpaNakhA AlI ANi bolUM lAgalI. ) rAma suMdara mukhAcA, tara tI (zUrpaNakhA ) durmukhI, rAma kRza udarAcA, tara tI mahodarI, rAma vizAlAkSa, tara tI virUpAkSI; rAma suMdara kezAMcA, tara tI tAmrakezI rAma susvarUpa, tara tI kurUpa, rAmAcA susvara tara ticA karkaza svara, rAma taruNa tara tI krUra va vRddha; rAma catura bhASaNa karaNArA; tara tI durbhASaNa karaNArI; rAma nyAyAneM vAgaNArA, tara tI atyanta durvRttaH rAma sarvosa priya, tara tI sarvAsa apriya, azI tI kAmapIDita ( zUrpaNakhA ) rAkSasI rAmAlA mhaNAlI. ( yA ThikANIM rAma va zUrpaNakhA yAMnA dilelIM vizeSaNeM paraspara viruddha Aheta. ) 491 sulabhAH puruSA rAjansatataM priyavAdinaH / apriyasya ca pathyasya vaktA zrotA ca durlabhaH || 3|37|2 ( mArIca rAvaNAlA mhaNato. ) he rAjA, ( hitAhitAcA vicAra na karitAM kevaLa ) satata madhura bhASaNa karaNAre puruSa sulabha Aheta; paraMtu apriya jarI asale tarI hitakAraka bhASaNa karaNArA vaktA ANi teM aikUna gheNArA zrotA he durlabha Aheta. For Private And Personal Use Only
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 492 suhRdAmarthakRcchreSu yuktaM buddhimatA sdaa| samarthenopasaMdeSTuM zAzvatI bhUtimicchatA // 6 / 17 / 33 ( rAma vAnarAMnA mhaNato.) mitrAMcA niraMtara abhyudaya vhAvA, azI icchA karaNAr2yA buddhimAn va vicArasamartha puruSAneM, kAryAkAryAviSayIM saMdeha prApta jhAlA asatAM, mitrAMnA upadeza karaNe sarvadA yogyaca Ahe. 493 sUkSmaH paramavijJeyaH satAM dharmaHplavaGgama / hRdisthaH sarvabhUtAnAmAtmA veda zubhAzubham // 4 / 18 / 15 (rAma vAlIlA mhaNato.) he vAnarA, sajjanAMcA dharma sUkSma asalyAmuLe to itarAMnA samajaNe atyaMta azakya Ahe. prANimAtrAcyA hRdayAmadhye vAsa karaNArA paramAtmA mAtra prANyAMceM pApapuNya jANIta Ahe. 494 saumitre yo'bhiSekArthe mama saMbhArasaMbhramaH / abhiSekanivRttyarthe so'stu saMbhArasaMbhramaH // 222215 (rAma mhaNato.) he lakSmaNA, mAjhyA abhiSekAcaM sAmAna jitakyA tvareneM juLaviNyAMta Ale Ahe, titakyA tvareneM vanavAsAlA jANyAcyA sAmagrIcI tayArI jhAlI pAhije. 495 striyA bhartA hi daivatam / / 2 / 39 / 31 pati mhaNaje striyAMce daivataca hoya. 496 strINAM pavitraM paramaM patireko viziSyate // 2 // 39 / 24 striyAMnA pati heca utkRSTa puNyasAdhana Ahe, strIlA itara sarva puNyasAdhanAMpekSAM pati adhika Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 497 sthiraM hi nUnaM hRdayaM mamAyasaM na bhidyate yaddhavi no vidIryate / anena duHkhena ca dehamarpita dhruvaM hyakAle maraNaM na vidyate // 2 / 2051 (rAma vanavAsAlA jANAra he aikUna zokAkula jhAlelI kausalyA mhaNate.) kharokhara mAjheM hRdaya jyAarthI hyA prasaMgI phATUna jAta nAhI, tyAarthI teM lokhaMDAce banavilyApramANe baLakaTa Ahe ANi azA prakAracyA duHkhAne deha vyApta jhAlA asatAMnA dekhIla jyAarthI to vidIrNa hoUna pRthvIvara paData nAhI, tyAarthI maraNa akAlI koNAlA yeta nAhI, heca nizcita Ahe. 498 snigdhasya bhajamAnasya yuktamarthAya kalpitum // 7 / 25 / 49 premAne ApalyAjavaLa yeNAnyAcyA upayogI paDaNe yogya Ahe. 499 svargoM dhanaM vA dhAnyaM vA vidyAH putrAH sukhAni ca / ___ guruvRttyanurodhena na kiMcidapi durlabham // 2 // 30 // 36 ( rAma sItelA mhaNato. ) vaDilAMcyA taMtrAne vAgaNAr2yAlA svarga, dhana, dhAnya, vidyA, putra ANi sukha hyAMpaikI kAhIMca durlabha nAhI. 500 svAminA pratikUlena prajAstIkSNena rAvaNa / rakSyamANA na vardhante mRgA gomAyunA yathA // 3 // 41 / 14 (mArIca rAvaNAlA mhaNato.) vyAdha rakSaNa karIta asatAMnA jyApramANe mRga vRddhiMgata hota nAhIta, tyAcapramANe pratikUla ANi ugra asA rAjA rakSaNa karIta asatAMnA prajecI bharabharATa hota nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni 501 haMso yathA rAjatapaJjarasthaH siMho yathA mandarakandarasthaH / vIro yathA garvitakuJjarasthacandro'pi babhrAja tathAmbarasthaH || 5|5|4 ( laMketa gelelyA mArutIneM caMdra avalokana kelA. ) rupyAcyA piMjar2yAmadhyeM asalelA haMsa jasA zobhato, maMdaraparvatAcyA guheMta rAhilelA siMha jasA disato ANi madonmatta hattIvara ArUDha jhAlelA vIra jasA camakato, tasA AkAzAMta asalelA caMdra jhaLakUM lAgalA. 502 hitvA dharmaM tathArthaM ca kAmaM yastu niSevate / 107 sa vRkSAgre yathA suptaH patitaH pratibudhyate || 4|38|22 ( rAma sugrIvAlA mhaNato. ) dharma va artha yAMcI parvA na karitAM jo kAmAceMca sevana karito, to, vRkSAgrAvara jhopI gelelA puruSa jyApramANeM khAlIM paDalyAvara jAgA hoto, tyApramANeM aizvaryApAsUna bhraSTa jhAlyAnaMtara zuddhIvara yeto. For Private And Personal Use Only
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrIrAmAyaNasubhASitAni viSayasUcI viSayaH adharmaH 47 / 191 / 308 | 325 / 389 anAryaH 370 anirveda: 18 - 20 ( utsAhaH ) anRtam 74 / 402 annam 472 apavAdaH 26 / 433 amitra: 304 / 324 ( ari: ripuH ) arAjakam 265-269 / 373 ariH 33 | 76 ( amitra: ripuH ) arthaH 34 / 38-41 / 96 / 97 / 185 / 186 / 188 / 219 / 356 / 395 - 397 / 441 / 492 / 502 AkAra: 55 AtmajaH 132 ( putraH sutaH ) AtmA 60 / 61 / 211 / 493 Ayu: 54 / 59 / 298 kramAGkaH For Private And Personal Use Only
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasUcI indriyam 345 utsAhaH 72 / 73 / 275 ( anirvedaH) aizvaryam 90 / 91 / 209 ( bhUtiH) karma 401 kalatram 340 (dArAH nArI yoSit strI) kAmaH 34 / 96 / 160 / 185 / 219 / 352 / 395 / 415 / 429 / 502 kAla: 113 / 185 / 200 / 201 / 214 / 217 / 219 / 365 / 379 / 405 / 414 / 422 / 451 / 467 / 489 kIrtiH 115 / 243 / 363 kRtaghnaH 119 / 141 / 165 / 175 / 307 kopaH 123 / 160 / 184 / 239 (krodhaH) krodhaH 124 / 125 / 158 / 398 / 428 ( kopaH) kSatriyaH 126-129 / 312 / 332 kSamA 130 / 165 / 318 / 398 gArhasthyam 144 guruH 49 / 139 / 167 / 285 / 499 candraH 447 / 501 cAritram 116 / 470 jayaH 16 / 243 / 279 / 346 For Private And Personal Use Only
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 110 sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni jIvitam 84 / 106 / 173 / 221 / 436 / 455 / 480 / 488 jJAtiH 121 / 132 / 148 / 261 / 271 / 316 / 434 tapaH 159 / 286 / 434 tejaH 403 / 404 / 475 dakSaH 483 daNDaH 27 / 31 / 57 / 165 dAkSyam 18 dArAH 61 / 212 / 367 / 480 ( kalatram nArI yoSit strI) duHkham 102 / 272 / 310 dUtaH 35 / 93 / 218 / 333 / 342 / 390 daivam 181 / 431 dhanam 480 / 499 ( zrIH) dharma: 34 / 47 / 58 / 62 / 68 / 74 / 96 / 120 / 173 / 185-191 / 193 / 194 / 219 / 244 / 250 / 251 / 255 / 276 / 292 / 313 / 352 / 363 / 368 / 395 / 410 / 413 / 415 / 464-466 / 477 / 493 / 502 dhRtiH 441 (dhairyam ) dhairyam 456 ( dhRtiH) For Private And Personal Use Only
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org viSayasUcI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nRpaH 310 / 325 paNDitaH 94 / 396 naraka : 388 ( nirayaH ) narAdhipaH 7 / 32 / 86 / 92 ( narendraH pArthivaH bhUpatiH mahIpatiH rAjA vasudhAdhipaH ) 111 narendraH 368 ( narAdhipaH pArthivaH bhUpatiH mahIpatiH rAjA vasudhAdhipaH ) nArI 87 / 132 / 224 | 285 | 286 / 335-337 / 339 | 442 ( kalatram dArAH yoSit strI ) nirayaH 391 ( narakaH ) nirveda: 291 patiH 132 / 174 / 180 / 224 / 262 / 283 / 285 | 286 | 496 ( bhartA ) parajanaH 137 paradArAH 9 / 101 / 230 / 289 / 290 / 295 / 296 parapakSaH 399 parAjaya: 16 ( parAbhava: ) parAbhavaH 9 ( parAjayaH ) pAtakam 109 / 277 (pApam ) pApam 1 / 42 / 75 / 209 / 210 / 223 / 289 / 300 / 415 / 449 ( pAtakam ) For Private And Personal Use Only
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 112 sArtha zrIrAmAyaNa subhASitAni pArthivaH 161 / 273 ( narAdhipaH narendraH bhUpatiH mahIpatiH rAjA vasudhAdhipaH ) pitA: 49 / 152 / 225 / 301-303 | 305 / 354 / 414 / 416 / 468 / 469 putraH 4 / 89 / 92 / 240 / 303 | 305 / 480 / 499 ( AtmajaH sutaH ) pumAn 396 ( puruSaH ) puruSa: 398 / 407 ( pumAn ) puruSakAraH 181 ( yatnaH ) pauruSam 311 prakRti: 437 prajA 276 / 277 / 372 / 385 / 412 / 413 / 417 / 461 | 463 | 500 pratijJA 25 | 253 | 313 / 421 / prANaH 43 / 436 | 463 prItiH 175 / 478 / ( sauhRdam sneha : ) phalam 401 bandhuH 482 ( bAndhavaH bhrAtA ) balam 171 bAndhavaH 4 / 383 / 396 / 486 ( bandhuH bhrAtA ) bAla: 138 / 486 ( mUrkhaH ) buddhimAn 110 / 397 / 492 For Private And Personal Use Only
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasacI 113 brAhmaNaH 332 / 434 bhayam 160 | 334 / 371 / 434 / 441 / 464 bhartA 149 / 167 / 321 / 335-339 / 354 / 442 / 495 ( patiH) bhAraH 472 bhAvaH 55 bhUtiH 492 ( aizvaryam ) bhUpatiH 13 (narAdhipaH narendraH pArthivaH mahIpatiH rAjA vasudhAdhipaH) bhRtyaH 258 / 407 / 457 bhrAtA 240 / 354 ( bandhuH bAndhavaH) manaH 345 mantraH 100 / 346 mantrI 294 ! 435 maraNam 84 / 334 / 350 / 371 / 382 / 480 (mRtyuH) mahIpatiH461(narAdhipaH narendraH pArthivaH bhUpatiH rAjA vasudhAdhipaH) mAtA 4 / 49 / 225 / 416 / 468 / / mitram 76 / 95 / 186 / 307 / 383 / 389 / 396 405 / 426 / 478 / 480 (vayasyaH sakhA suhRd) mUrkhaH 94 / 483 (bAlaH) mUlam 356 rA.su. 8 For Private And Personal Use Only
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni mommmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm mRtyuH 366 / 422 / 464 / 467 / 479 / 484 (maraNam) mRduH 357 medhAvI 483 yatnaH 41 ( puruSakAraH) yazaH 243 / 363 yugam 414 yoSit 196 ( kalatram dArAH nArI strI) rAjA 2 // 27 // 28 / 34 / 53 / 66 / 78 / 101 / 111 / 163 / 171 / 173 / 1851189 / 228 / 257 / 276 / 309 / 352 / 372 / 385 / 389 / 392 / 410 / 412-417 / 423 (narAdhipaH narendraH pArthivaH bhUpatiH mahIpatiH vasudhAdhipaH) rASTram 189 / 368 / 373 ripuH 443 / 456 ( amitraH ariH) vaktA 491 vayasyaH 56 / 183 | 424 ( mitram sakhA suhRd ) vasudhAdhipaH 450 (narAdhipaH narendraH pArthivaH bhUpatiH mahIpatiH rAjA) vAkyam 45 viSAdaH 233 / 404 For Private And Personal Use Only
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org viSayasUcI zrIH 19 / 483 ( dhanam ) zreyaH 159 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vRddhaH 244 vairam 350 vyasanam 91 / 275 / 441 zuciH 1 zubham 378 / 415 | 449 | 493 zUraH 14 / 134 | 311 / 451 / 477 / 483 / zokaH 44 / 46 / 107 / 236 / 275 / 306 / 328 / 403 / 443 | 453 -- 456 zrotA 491 sakhA 169 ( mitram vayasyaH suhRd ) sattvavAn 123 satyam 68 / 74 / 190 / 244 / 253 / 288 / 368 / 448 / 460 / 464 - 466 / 476 san 232 / 470 / 493 ( sAdhuH ) sabhA 244 / 402 sAdhuH 327 / 477 (san ) sAma 242 / 243 115 sukham 19 / 58 / 159 / 172 / 187 / 188 / 272 / 352 / 384 | 403 | 499 For Private And Personal Use Only
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni sutaH 354 ( AtmajaH putraH) suhRd 240 / 296 / 298 / 482 / 492 ( mitram vayasyaH sakhA) sauhRdam 175 / 370 / 471 ( prItiH snehaH ) strI 71 / 88 / 149 / 174 / 180 / 196 / 249 / 283 / 434 / 495 / 496 (kalatram dArAH nArI yoSit ) snehaH 8 / 183 / 429 / 498 (prItiH sauhRdam ) svajanaH 137 / 281 / 457 svapakSaH 399 svabhAvaH 182 svargaH 391 / 499 hitam 298 DETE R MAIma ( sarva hakka prakAzakAce svAdhIna) mudraka-rA. rA. raghunAtha rAmacaMdra bakhale, muMbaIvaibhava presa, sarvhaTas oNpha iMDiyA sosAyaTI, giragAMva, muMbaI. prakAzaka-kezava bhikAjI DhavaLe, ( rAmacaMdra bilDiMga ) giragAMva, muMbaI. For Private And Personal Use Only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni For Private And Personal Use Only
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir NEXSEISEXSENSENSEXSEXXSEXSEXSI sArthazrImahAbhAratasubhASitAni saMpAdaka-viSNu vinAyaka parAMjape, peNa bhASAMtarakAra-ciMtAmaNa morezvara parAMjape, bI. e., elael. bI. (1032 subhASiteM, kiMmata 12 ANe) sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni bhASAMtarakAra-bhAlacaMdra zaMkarazAstrI devasthaLI ( 502 subhASiteM, kiMmata 8 ANe) sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni bhASAMtarakAra-viSNu vinAyaka parAMjape (508 subhASiteM, kiMmata 8 ANe) RASHISHASHISHASKASHASKASISES.ISHISHASKASHISHASASIAS sArthazrIbhAgavatasubhASitAni bhASAMtarakAra-viSNu vinAyaka parAMjape (117 subhASiteM, kiMmata 3 ANe) sArthazrIrAmarakSA ( kiMmata 1 ANA) Hos-6464 6 For Private And Personal Use Only
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSTasubhASitAni saMpAdaka va bhASAMtarakAra viSNu vinAyaka parAMjape, peNa prakAzaka kezava bhikAjI DhavaLe, giragAMva - muMbaI AvRtti dusarI ASADha zake 1852 sana 1930 kiMmata 8 ANe For Private And Personal Use Only
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AAAAAAA ( sarva hakka prakAzakAce svAdhIna ) mudrakaH-rA. rA. raghunAtha rAmacaMdra bakhale, muMbaIvaibhava presa, sarvhaTas oNpha iMDiyA sosAyaTI, giragAMva, muMbaI. / prakAzaka-kezava bhikAjI DhavaLe, ( rAmacaMdra bilDiMga ) giragAMva, muMbaI. VVVPAPyt/vvvv45 rrrrrivruvv For Private And Personal Use Only
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prastAvanA zrIyogavAsiSTha hA vedAntAcA prasiddha graMtha Ahe. vasiSTha maharSInI rAmAlA kelelA upadeza Adya kavi vAlmIki yAMnI ApalyA prAsAdika vANIne yAmadhye varNilA Ahe. yA graMthAcI mukhya prakaraNe 6 asUna zlokasaMkhyA 32 hajAra Ahe. yAMtIla nivaDaka 508 saMskRta subhASitavacaneM prastuta pustakAMta ghetalI Aheta ANi vacanAMcyAkhAlI marAThI bhASAntara dile Ahe. vacaneM varNakramAne dilI asUna zevaTI mukhya viSayAMcI sUcI joDilI Ahe. vacanAMcyA DAvIkaDe kramAMka ghAtale Aheta ANi ujavIkaDe sthalanirdeza kelA Ahe. sthalanirdezAMtIla DAvIkaDUna pahilA aMka prakaraNAcA, dusarA sargAcA va tisarA zlokAcA samajAvA. 6 vyA nirvANa prakaraNAcyA uttarArdhAbaddala 7 hA aMka ghAtalA Ahe. sUcImadhye viSayApuDhIla aMka he vacanAMce kramAMka Aheta. he subhASitavacanAMce pustaka sarvAMcyA vAcanAta yevo, azI zrIrAmaprabhUcI prArthanA karUna prastAvanA saMpavitoM. zrI viSNu vinAyaka parAMjape zrIrAmanavamI, zake 18516 rAhaNAra peNa, jilhA kulAbA. For Private And Personal Use Only
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nivedana zrImahAbhArata, zrIrAmAyaNa, zrIyogavAsiSTha va zrIbhAgavata yA rASTrIya va dhArmika graMthAMtIla nivaDaka subhASitAMcI marAThI bhASAMtarAsaha cAra pustakeM prakAzita kelI. hI pustakeM sarva lokAMnA mAnya jhAlyAmuLe pahilI AvRtti ekA varSAMtaca khapUna gelI. AtAM hI dusarI AvRtti kADhilI Ahe. vacana koNI koNAlA sAMgitale, he samajaNyAcI vizeSa avazyakatA jyA zlokAMta disUna yete, azA zlokAMcA artha detAMnA AraMbhI kaMsAMta avataraNa dile Ahe. azA avataraNAMcI saMkhyA yA AvRttIta vADhavilI Ahe. dhArmika zikSaNa deNyAcyA kAmI hI cArahi subhASitAMcI pustakeM barIca upayogI paDatAta, ase puSkaLa pAlakAMcyA va zikSakAMcyA pratyayAsa Ale Ahe. tarI sarva janatelA yA pustakAMcA upayoga hovo, azI paramezvarAjavaLa prArthanA Ahe. ASADha, zake 1852 prakAzaka For Private And Personal Use Only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIyogavAsiSThAMtIla prakaraNAMcI nAMveM 1 vairAgya 2 mumukSuvyavahAra 3 utpatti 4 sthiti 5 upazama 6 nirvANa pUrvArdha 7 nirvANa uttarArdha For Private And Personal Use Only
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrI yogavAsiSThasubhASitAni 1 akRtrimaM sukhaM kIrtimAyuzcaivAbhivAJchatA / pra0sa0 lo0 sarvAbhimatadAnena pUjanIyA guNAnvitAH || 3|77/26 svAbhAvika sukha, kIrti ANi AyuSya hyAMcI icchA karaNAr2yA manuSyAneM sarvAMnA iSTa azA dAnAcyA yogAneM guNijanAMcA satkAra karaNeM yogya Ahe. 2 akRtrimaphalaM tyaktvA yaH kRtrimaphalaM vrajet / tyaktvA sa mandAravanaM kAracaM yAti kAnanam / / 6 / 29 / 126 svAbhAvika phaLa soDUna kRtrima phaLAcyA mAge lAgaNArA, svargItIla maMdAravana soDUna kaDDU karaMjAcyA vanAMta jANArA samajAvA. 3 ajitAtmA jo mUDho rUDho bhogekakardame / ApadAM pAtratAmeti payasAmiva sAgaraH / / 7 / 33 / 22 jyApramANeM pANI zevaTIM samudrAlA jAUna miLateM, tyApramANeM AtmasaMyamana na karaNAr2yA va bhogarUpI cikhalAMta rutUna gelelyA mUDha manuSyAlA sarva Apatti prApta hotAta. 4 ajJatAtajjJate pUrvaM vakturniNaya kAryataH / yaH karoti naraH praznaM pracchakaH sa mahAmatiH / / 2 / 11 / 47 vyavahArAvarUna vaktA tajjJa Ahe kiMvA nAhIM, yAcA prazna karaNyApUrvI vicAra karUna naMtara jo manuSya prazna karito to kharokharIca buddhimAna hoya. For Private And Personal Use Only
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 5 ajJasyArdhaprabuddhasya sarvaM brahmeti yo vadet / mahAnarakajAleSu sa tena viniyojitaH // 4 // 39 / 24 agadI ajJa asalelyA va ardhavaTa jJAna jhAlelyA ziSyAlA 'he sarva brahma Ahe' asA bodha jo guru karito to tyA ziSyAlA mahAnarakAMtaca loTato. 6 ajJAnamapi nAstyeva prekSitaM yanna labhyate / - vicAriNA dIpavatA svarUpaM tamaso yathA // 757 / 5 jyApramANe divA gheUna aMdhakArAcA zodha karaNAr2yAlA aMdhakAra kadhIhi disAvayAcA nAhI, tyApramANe vicArapUrvaka pAhaNArAsa ajJAna dekhIla nAhI, ase disUna yeIla. 7 ajJo'pi tajjJatAmeti ___ zanaiH zailo'pi cUrNyate / bANo'pyeti mahAlakSyaM pazyAbhyAsavijRmbhitam // 767 / 26 (vidyAdharI vasiSThAMnA mhaNate) abhyAsAcA mhaNaje punaH punaH ekhAdI goSTa kelyAcA pariNAma pahA. yA abhyAsAne ajJa dekhIla tajjJa hoto, haLUhaLU parvatAceMhi cUrNa abhyAsAmuLe hote, ANi acetana asalelA bANa dekhIla dhanurdharAcyA abhyAsAmuLeca sUkSma lakSyAcA vedha karU zakato. 8 ata uktaM mayA rAma yadi zuddhe hi cetasi / upadezaH prasarati tailabindurivAmbhasi // 7164 zrIvasiSTha mhaNatAta-pANyAmadhye paDalelA telAcA theMba jasA sahaja pasarato, tasA zuddha antaHkaraNAcyA ziSyAlA kelelA upadeza tatkALa Thasato. For Private And Personal Use Only
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 9 atajjJAyaiva viSayA svadante na tu tdvidH| na hi pItAmRtAyAntaH svadate kaTu kaanyjikm||745/40 tattva na jANaNA-yA puruSAlAca viSaya AvaDatAta, tattvavettyAlA kadhIhi AvaData nAhIta. kAraNa amRta piUna tRpta jhAlelyAlA kaDU kAMjI piNyAcI icchAca hoNAra nAhI. 10 atrAhArArthaM karma kuryAdanindhaM kuryAdAhAraM prANasaMdhAraNArtham / prANAH saMdhAryAstattvajijJAsanArtha tattvaM jijJAsyaM yena bhUyo na duHkham // 7 / 21 / 10 mumukSu puruSAne yA lokI AhArAsAThI niMdya karma karU naye. AhAra prANadhAraNa hoNyAsAThI karAvA. tattvajijJAsekaritAMca prANAMca dhAraNa karAveM va jyAcyA jJAnAne punaH duHkha utpanna hoNyAcA prasaMga yeNAra nAhI, teMca tattva jANaNyAcI icchA karAvI. 11 athApadaM prApya susaMpadaM vA mahAmatiH svaprakRtaM svabhAvam / jahAti no mandaravellito'pi zauklayaM yathA kSIramayAmburAziH // 5 / 93 / 98 jyApramANe maMdaraparvatAcyA yogAne ghusaLalA jANArA kSIrasAgara Apale zuklatva soDIta nAhI, tyApramANe mahAmati puruSa ApatkAlI kiMvA saMpatkAlIM ApalA mULa svabhAva soDIta nAhI. 12 adarzitamukhA eva durjanA marmavedhinaH // 37060 durjana manuSya nehamI Apale toMDa lapavUna dusanyAcA marmabheda karIta asatAta. For Private And Personal Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 13 adyaiva kuru yacchreyo vRddhaH sankiM kariSyasi / svagAtrANyapi bhArAya bhavanti hi viparyaye // 7|162 / 20 Ajaca Apale kalyANa karUna ghe. tUM vRddha jhAlyAvara kAya karUM zakaNAra ? kAraNa vRddhApakAlIM ApalIM gAtreMca ApaNAMlA bhArabhUta hota asatAta. 14 adyaiva na cikitsAM yaH karoti maraNApadaH / saMprAptAyAM mRtau mUDhaH kariSyati kimAturaH // 7 / 103 / 38 maraNarUpI ApattIcI cikitsA jo mUDha manuSya AjacyA Aja karIta nAhIM, to, maraNakAla prApta jhAlA asatAM, pIDita jhAlyAvara kAya karUM zakela ? 15 anantaM samatAnandaM paramArthaM vidurbudhAH / sa yebhyaH prApyate nityaM te sevyAH zAstrasAdhavaH || 2|6|34 samatvApAsUna hoNAr2yA zAzvata AnaMdAlA jJAte loka paramArtha mhaNatAta. yA paramArthAcI prApti zAstra va satpuruSa yAMcyA yogAneM hote, mhaNUna niraMtara tyAMcI sevA kelI pAhije. 16 anantamapatRSNasya svayameva pravartate / dhyAnaM galitapakSasya saMsthAnamiva bhUbhRtaH || 7|45 / 44 paMkha tuTUna gelyAmuLeM parvata jasA ekAca jAgIM sthira rAhato, tasA niriccha puruSa sahajaca dhyAnastha hoto. 17 anantAH pitaro yAnti yAntyanantAzca mAtaraH / iha saMsAriNAM puMsAM vanapAdapaparNavat || 5|20|33 jyApramANe vanAmadhIla vRkSAvara asaMkhya pAneM yetAta ANi gaLUna jAtAta, tyApramANe yA saMsArAMta Apale anaMta AIbApa hotAta ANi jAtAta. For Private And Personal Use Only
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 28 anantAnIha duHkhAni sukhaM tRNalavopamam / nAtaH sukheSu bannIyAdRSTiM duHkhAnubandhiSu // 2 / 13 / 23 yA jagAMta sukha pahAveM tara atyaMta alpa Ahe, va duHkha pahAveM tara anaMta Ahe; yAsAThI pariNAmI duHkha deNAr2yA viSayasukhAcI AsthA bALagU naye. 19 anahaMvedanaM siddhirahaMvedanamApadaH // 6 / 99 / 13 'aham ' aseM na jANaNe hIca siddhi va ' aham ' aseM jANaNe hyAca sarva Apatti. 20 anAgatAnAM bhogAnAmavAJchanamakRtrimam / AgatAnAM ca saMbhoga iti paNDitalakSaNam // 4 / 4618 aprApta viSayAMcI icchA svAbhAvika nasaNe ANi prApta viSayAMcA upabhoga gheNe he paMDitAce lakSaNa Ahe. 21 anAyAsakadarthinyA gRhIte jarasA jane / palAyya gacchati prajJA sapatnyevAhatAGganA // 1 / 22 / 5 AyAsa na paDatAM dIna karUna soDaNA-yA jarecA pagaDA manuSyAvara basalA mhaNaje tyAcI buddhi savatImatsarAne rAgAvalelyA strIpramANe tyAlA soDUna nighUna jAte. 22 anArtena hi saMmAno bahumAno na budhyate / pUrNAnAM saritAM prAvRTapUraH svalpo na rAjate // 4 / 23 / 54 pANyAne nehamIM bharalelyA nadyAMnA pAvasAcyA lahAna lahAna sarIMnI yeNA-yA purAce mahattva nAhI, tyApramANe jyAlA duHkha kadhI mAhIta nAhI, azA manuSyAcA sanmAna kelA tara tyAlA tyAcI phArazI kiMmata vATata nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 23 anityaM yauvanaM bAlyaM zarIraM drvysNcyaaH| bhAvAdbhAvAntaraM yAnti taraGgavadanAratam // 1 / 28 / 10 bAlya, tAruNya, zarIra, dravyasaMcaya ityAdi sarva vastU anitya asUna samudrAvarIla lATAMpramANe tyAMcI rUpeM ekasArakhI pAlaTata asatAta. 24 anudvegaH zriyo mUlam // 3 // 1122 udvigna na hoNe he saMpattIceM mULa hoya. 25 anuraktAGganAlolalocanAlokitAkRti / svasthIkartuM manaH zakto na viveko mahAnapi // 1 // 26 // 38 anurakta asalelyA taruNIne caMcala netrakaTAkSa phekale asatAM moThA vivekI manuSya asalA tarI, to Apale mana AvaraNyAlA samartha hota nAhI. 26 anekajanmanAmante vivekI jAyate pumAn // 6 / 1264 aneka janmAMcA anubhava gheUna puruSa vivekI hoto. 27 antakaH paryavasthAtA jIvite mahatAmapi / calantyAyUMSi zAkhAgralambAmbUnIva dehinAm // 7 / 93385 moThamoThyAMcyA jIvitAlAhI grAsaNyAsAThI yama tyAMcyAbhoMvatIM ghiraTyA ghAlIta asato. prANyAMce AyuSya zAkhAgrAvara loMbaNAnyA jalabiMdUitakeMca sthira Ahe ! 28 antarnairAzyamAdAya bhiraashonmukhehitH| bahistapto'ntarA zIto loke vihara rAghava // 5 / 18 / 21 (zrIvasiSTha mhaNatAta) he rAghavA, AMtUna nirAza rAhA, paNa bAherUna AzAvAna asalyAsArakhA udyoga kara. taseMca dhanAdikAMcA nAza jhAlA asatAM AMtUna zAMta rahA, paNa bAhyataH saMtapta asalyApramANe vartana Theva. For Private And Personal Use Only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 29 antaHzItalatA yA syAttadanantatapaHphalam // 5/56 / 9 antaHkaraNa zAMta asaNe, he anaMta tapAMce phala hoya. 30 antastRSNopataptAnAM dAvadAhamayaM jagat / bhavatyakhilajantUnAM yadantastadvahiHsthitam // 556 // 34 tRSNemuLe antaHkaraNa saMtapta jhAlelyA lokAMnA he jaga vaNavA lAgalyAsArakhe disate. kAraNa, je manuSyAcyA manAMta asate, teMca tyAcyA dRSTIlA bAhya jagAMta disate. 31 antaHsaMsaktirevaikaM kAraNaM bndhmokssyoH||56734 antaHkaraNAcI Asakti asaNe va nasaNe heca baMdha ANi mokSa yAMce mukhya kAraNa hoya. 32 antaHsaMtyaktasarvAzo vItarAgo vivaasnH| bahiHsarvasamAcAro loke vihara rAghava // 5 // 18 // 18 (zrIvasiSTha mhaNatAta ) he rAghavA, antaHkaraNAMtIla sarva AzA, viSayaprema va vAsanA yAMnA pAra jhugArUna de, ANi bAhyataH sarva lokavyavahAra karIta jA. 33 antaHsAratayA kArya laghavo'pyApnuvanti hi||372|19 ekhAdA kSudra manuSyadekhIla Apale kArya antaHkaraNAcyA dRDhanizcayAcyA sAmarthyAmuLe pAra pADato. 34 annabhUtA hi mahatAM laghavo yatnazAlinAm / ___ yatheSTaM viniyojyante tena karmasu loSTavat // 2 / 6 / 13 daivavAdI dubaLe loka udyogI baliSTha lokAMcyA bhakSyasthAnI paDatAta. mAtIcyA DhekaLAMnA tuDavUna vATela tasA AkAra detAM yeto, tyApramANe prayatna karaNAre loka ApalyA kAryAmadhye dubaLyA ALazI lokAMcA vATela tasA upayoga karUna ghetAta. For Private And Personal Use Only
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrI yogavAsiSTha subhASitAni 35 aparIkSya ca yaH ziSyaM prazAstyativimUDhadhIH / sa eva narakaM yAti yAvadAbhUtasaMplavam || 4 | 39 / 26 ziSyAcI parIkSA na karatAM ANi tyAcI yogyatA na jANatAM jo guru tyAlA jJAnopadeza karito, to cirakAla narakavAsAceM duHkha bhogito. 36 apazyankASTharandhrasthavRSaNAkramaNaM yathA kIlotpATI kapirduHkhametIdaM hi tathA manaH || 3|99 / 41 lAkaDAmadhyeM ThokalelI pAcara upaTaNAr2yA ekhAdyA avicArI vAnarAcA vRSaNa phaTImadhyeM sAMpaDUna to mUrkha vAnara jasA saMkaTAMta sAMpaDato, tyApramANeM nehamIM kAMhIMnA kAMhIM ulADhAlI karaNyAMta daMga jhAleleM caMcala mana duHkha bhogateM. 37 api kaSTatarAM prAptairdazAM vivazatAM gataiH / manAgapi na saMtyAjyA mAnavaiH sAdhusaMgatiH // 2 / 16 / 8 kasalyAhI prakAracI kaSTadazA prApta hoUna manuSya vivhala jhAlA, tarI tyAneM satsaMgAcA tyAga kSaNabharahi karUM naye. 38 api jIvitadAnena guNinaM paripAlayet / guNavatsaMgamapadhyA mRtyurapyeti mitratAm || 3 | 77 28 guNijanAMcyA rakSaNAsAThI pratyakSa jIvitAvara pANI soDaNyAcA prasaga AlA tarI, tyAlA mAghAra ghetAM kAmA naye, kAraNa guNijanAMcyA samAgamarUpI auSadhImuLe pratyakSa mRtyusuddhAM mitra banata asato. 39 api pauruSamAdeyaM zAstraM cedyuktibodhakam / anyattvArSamapi tyAjyaM bhAvyaM nyAyyaikasevinA / / 2 / 18 / 2 yuktibodha karaNAreM zAstra ekhAdyA sAmAnya puruSAneM keleleM asale tarI teM grAhya Ahe. paraMtu ekhAdyA prAcIna RSIneM keleleMhi zAstra yuktizUnya asale, tara nyAyI manuSyAne tyAcA tyAga karaNeMca ucita Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni mmmmmmmwwwantr 40 api merusamaM prAjJamapi zUramapi sthiram / tRNIkaroti tRSNaikA nimeSeNa narottamam // 1 / 1750 ekhAdA manuSya merUpramANe aTaLa, vidvAn, zUra ANi sthira buddhIcA asalA tarI tyAlA, tRSNA kSaNAmadhye tRNApramANe tuccha karUna soDate. 41 api zUrA atiprAjJAste na santi jagattraye / avidyayA ye puruSA na nAma vivshiikRtaaH||4||41||37 avidyecyA taDAkyAMta sAMpaDalA nAhI asA zUra kiMvA mahAbuddhimAn puruSa tribhuvanAMtahi viraLA. 42 apUrvAhlAdadAyinya uccaistarapadAzrayAH / atimohApahAriNyaH sUktayo hi mahIyasAm // 5 / 4 / 5 thora puruSAMcyA sUkti apUrva AlhAda deNAnyA, atyuccapadAlA pocaviNA-yA ANi anarthakAraka moha ghAlaviNAr2yA asatAta. 43 apekSaiva ghano bandha upekSaiva vimuktatA // 7 / 26 / 36 viSayAMcI apekSA hAca dRDhabaMdha hoya. ANi upekSA hAca mokSa hoya. 44 apyabdhipAnAnmahataH sumerUnmUlanAdapi / api vahnayazanAtsAdho viSamazcittanigrahaH // 1 / 16 / 24 samudra piUna TAkaNe, meruparvata upaTUna kADhaNe, kiMvA agni bhakSaNa karaNe yAcyApekSAMhi cittAcA nigraha karaNe he jAsta kaSTatara Ahe. 45 apyApadi durantAyAM naiva gantavyamakrame // 4 // 32 // 39 kevaDheMhi anivAra saMkaTa kosaLale tarI sanmArga soDUna jAU naye. For Private And Personal Use Only
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 10 sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 46 aprAptakAriNaM bhUpaM rodhayanti ca vai prajAH // 684 / 27 prajA ayogya kArya karaNAr2yA rAjAce nivAraNa karatAta. 47 abandhurvandhutAmeti naikaTyAbhyAsayogataH / yAtyanabhyAsato dUrAtsneho bandhuSu tAnavam / / 7 / 67 / 29 nehamIMcyA sahavAsAmuLe jo Apta nasato tohI Apta hoto, ANi pratyakSa baMdhu asUna to niraMtara dUra rAhilyAsa snehasaMbaMdha kamI hoUna parakyApramANe bhAsato. 48 abhyAsabhAsvati tapatyavanau vane ca vIrasya sidhyati na yanna tadasti kiMcit / abhyAsato bhuvi bhayAnyabhayIbhavanti sarvAsu parvataguhAsvapi nirjanAsu // 767 / 45 jiteMdriya vIra puruSAcA abhyAsasUrya prakAzamAna hota asatAMnA bhUmi, jala, aMtarikSa ityAdikAMtIla koNatIhI vastU tyAlA prApta karUna ghetA yete. itakeca navhe koNatyAhI nirjana parvataguhetIla vyAghrasAdi bhayaMkara prANIhi tyAlA bhaya utpanna karUM zakata nAhIta. 49 abhyAsena kaTu dravyaM bhavatyabhimataM mune / anyasai rocate nimbastvanyasmai madhu rocte||767|28 (vidyAdharI zrIvasiSThAMnA mhaNate) he mune, abhyAsAne kaDU padArthahI goDa vATU lAgato. ekhAdyAlA madha AvaDato, tara ekhAdyAlA abhyAsAmuLe kaDU liMbaca AvaDato. For Private And Personal Use Only
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni www.rrmwarrrrrr.maa .5.1.1 ..10000. . . . . .www.wommmmmaane 50 amlaM madhurasAsiktaM madhuraM madhuraJjitam / bIjaM prativiSAkalkasiktaM ca kaTu jAyate // 4 // 35 / 29 ciMcecyA jhADAlA madha, sAkhara ityAdi padArthAce khata ghAtale tara tyA ciMcecyA jhADAvara yeNAr2yA ciMcA goDa asatAta. paraMtu ciMcelA dhotarA, karaMja yAMcyA rasAMce khata ghAtalyAsa tyAca ciMcA kaDU nipajatAta, asA ArAmazAstrAcA niyama Ahe. 51 ayaM bandhurayaM neti gaNanA laghucetasAm / udAracaritAnAM tu vigatAvaraNaiva dhIH / 5 / 1861 'hA mAjhA baMdhu' ANi 'hA mAjhA baMdhu nanhe' hI vicArasaraNI kSudra puruSAMcyA ThikANI asate. paraMtu zreSTha AcaraNAcyA mahAtmyAMcyA buddhIvarIla saMkucita bhAvanece AvaraNa nAhIse hoUna tyAMcI buddhi sarvatra sama jhAlelI asate. 52 ayodhyAsi ca saMtapte zuddhe taptaM tu lIyate // 4 / 17 / 29 lokhaMDAce dona tukaDe ekatra ThevalyAne ekamekAMta misaLata nAhIta, paraMtu kAMhIM kSAra TAkUna zuddha kelele ANi tApavUna dravamaya jhAlele teca tukaDe ekamekAMta pUrNapaNe misaLatAta. 53 arthinAM yanirAzatvaM sattame'bhibhavo hi sH||17|10 ApalyAkaDe yAcanA karaNyAsAThI AlelyA manuSyAcI nirAzA hoNe he satpuruSa lAMchana samajatAta. 54 ardha sajjanasaMparkAdavidyAyA vinazyati / caturbhAgastu zAstrArthazcaturbhAgaM svayatnataH // 7 / 12 / 37 sajjanAMcyA sahavAsAne ardhI avidyA naSTa hote. caturthAza avidyA zAstravicArAne jAte. rAhilelA caturthabhAga ApalyA prayatnAneM ghAlavitAM yeto. For Private And Personal Use Only
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni wwwmmmmmmmmmmmmmmm 55 alabdhajJAnadRSTInAM kriyA putra parAyaNam / yasya nAstyambaraM paDheM kambalaM kiM tyjtysau||6|87|17 jyAMnA jJAnadRSTi prApta jhAlI nAhI, tyAMnA karma heca parama sAdhana Ahe. jyAcepAzI uMcI vastra nAhIM tyAne ApalyA javaLacA kAMbaLA TAkUna deNe yogya hoIla kAya ? 56 avazyabhAvyastamayo jAtasyAharpateriva // 4 / 48 / 27 __ sUryAcA udaya jhAlA mhaNaje tyAcA asta vhAvayAcA hA niyama jasA TharalelA Ahe, tasA jo prANI janmAsa AlA to kevhAMtarI maraNAraca. 57 aviruddhaiva sA yuktiryayApadi hi jIvyate // 3 // 68 / 12 ApattImadhye vATela tI yukti yojUna jivaMta rAhaNe hI goSTa zAstrAlA kevhAhI saMmataca Ahe. 58 aziSyAyAviraktAya yatkicidupadizyate / tatprayAtyapavitratvaM gokSIraM zvadRtAviva // 2 / 2 / 21 je jJAna viSayAsakta ayogya ziSyAlA dile jAte, te kutryAcyA kAtaDyAcyA pAtrAMta ThevilelyA gAIcyA dudhApramANe apavitra hote. 59 asataH zazazRGgAdeH kAraNaM mArgayanti ye / vandhyAputrasya pautrasya skandhamAsAdayanti te // 7 / 22 / 9 sazAcyA ziMgAsArakhyA muLIca nasalelyA vastUMcyA kAraNAMcA je zodha karIta basatAta, te vandhyecyA mulAcyA nAtavAcyA khAMdyAvara basatAta aseMca mhaTale pAhije. 60 asatAmapi saMrUDhaM sauhArda na nivartate // 3 // 8247 duSTAMcyAhI aMtaHkaraNAMta ekadAM prema dRDha jhAle, mhaNaje teM nAhIMseM hoNe zakya nasateM. For Private And Personal Use Only
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 61 asatyabhUtaM toyAntazcandravyomatalAdikam / bAlA evAbhivAJchanti manomohAya nottmaaH||4|45/47 pANyAmadhye paDaleleM caMdrAce kiMvA AkAzAce asatya pratibiMba dharaNyAcA moha ajJa mulAMnA paDato, paraMtu jJAtyA puruSAlA asA moha kadhIhI utpanna hoNAra nAhI. 62 asmAcchAstravarAddhodhA jAyante ye vicAritAta / lavaNairvyaJjanAnIva bhAnti zAstrAntarANi taiH||7||163|54 miThAcyA yogAne caTaNI, bhAjI yAMnA jazI ruci yete tyApramANe yA mukhya zAstrAcyA (yogavAsiSThAcyA) vicArAne hoNAr2yA bodhAmuLe itara zAstre sahaja samajatAta. 63 ahaMkAraghane zAnte tRSNA navataDillatA / zAntadIpazikhAvRttyA kvApi yAtyatisatvaram // 1 / 15 / 13 ahaMkArarUpI megha ekadA nAhIsA jhAlA, mhaNaje tRSNArUpI vIja vijhalelyA divyAcyA jyotIpramANe koThe nAhIzI hote tehI samajata nAhI. 64 ahaMkArAnusaMdhAnavarjanAdeva rAghava / pauruSeNa prayatnAca tIyate bhavasAgaraH // 4 / 33 / 70 (zrIvasiSTha mhaNatAta ) he rAghavA, moThyA prayatnAne ANi dhairyAne ahaMkArAlA haddapAra kara mhaNaje, tUM bhavasAgara tarUna jAzIla. 65 ahaMkArAmbude kSINe dRzyate ciddivAkaraH // 5/64 / 45 ahaMkArarUpI megha dUra jhAlA mhaNaje caitanyarUpI sUryAce darzana hote. For Private And Personal Use Only
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 66 ahamityeva bandhAya nAhamityeva muktaye // 7 / 25/20 dehAdikAlAca 'mI' ase mAnaNe hA baMdha, va dehAdika 'mI' nAhIM ase mAnaNe hAca mokSa. 67 aho nu citrA mAyeyaM tatA vizvavimohinI / asatyaivApi sadrUpA marubhUmiSu vArivat // 6 // 6317 kharokhara vizvAlA moha pADaNArI hI vicitra mAyA pasaralI Ahe ! hI asatya Ahe, tathApi nirjala pradezAvara bhAsaNAnyA mRgajaLApramANe satyaca Ahe ase vATate. 68 aho bata durucchedAH prANinAM snehavAgurAH // 3 // 43 // 48 prANyAMnA baddha karaNAre snehapAza toDUna TAkaNe kharokhara atizaya kaThINa Ahe. 69 aho mohasya mAhAtmya yadayaM sarvaduHkhahA / cintAmaNirvicArAkhyo hRtstho'pi tyajyate janaiH // 71 / 12 kevaDhe ho he mohAce mAhAtmya, kI loka ApalyA hRdayAMta asalelyAhI sarvaduHkhanAzaka vicAra nAMvAcyA ciMtAmaNIlA TAkUna detAta. 70 AjJAcaraNamevAharmukhyamArAdhanaM satAm // 623 / 4 sajjanAMcyA AjJepramANe vartana ThevaNe heca tyAMce mukhya ArAdhana Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 71 AtmajJAnaM vidurjJAnaM jJAnAnyanyAni yAni tu / tAni jJAnAvabhAsAni sArasthAnavabodhanAt / / 7 / 2117 AtmajJAna heca khare jJAna asUna bAkIcI jJAne mhaNaje jJAnAbhAsa Aheta. kAraNa, tyAMcyA yogAneM sArarUpa tattva kaLata nAhI. 72 AtmavatsarvabhUtAni paradravyANi loSTavat / svabhAvAdeva na bhayAdyaH pazyati sa pazyati // 5 / 56 / 49 jo bhayAmuLe navhe, tara svabhAvataHca sarva bhUtAMnA ApalyApramANe mAnato ANi paradravyAlA mAtIcyA DhekaLAMpramANe samajato, toca kharA tattvavettA hoya. 73 AtmIyeSvarthajAteSu mithyAtmasu sutAdiSu / buddhadeSviva toyAnAM na snehastattvadarzinAm / / 7 / 102 / 16 svakIya dhanaputrAdikAMvara tI mithyA asalyAmuLe pANyAvarIla buDabuDyApramANe tattvavettyAMcI AsthA nasate. 74 Atmaiva hyAtmano bandhurAtmaiva ripuraatmnH||7|162|18 pratyeka manuSya ApaNaca ApalA hitakartA hoto va ahitakartAhi hoto. 75 AtyantikI virasatA yasya dRzyeSu dRzyate / sa buddho nAprabuddhasya dRzyatyAge hi zaktatA // 745 / 36 jyAcyA ThikANI dRzya vastUMviSayI pUrNapaNe vairAgya asela toca jJAnI, aseM jANAveM. kAraNa ajJa puruSAlA dRzya vastUMcA tyAga karaNyAce sAmarthya nasate. For Private And Personal Use Only
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 76 AdAvante ca yannAsti kIdRzI tasya satyatA / AdAvante ca yannityaM tatsatyaM nAma netarat // 5 / 5 / 9 jeM pUrvakAlI ANi uttarakAlI nAhI te madhalyA kAlAMta tarI satya kase asaNAra ? jeM sarvadA (tinhIkAlAMta) asate, teM vAstavika satya hoya, tadyatirikta satya asaNe zakya nAhI. 77 AdAveva hi notpannaM yattasyehAstitA kutH| __kuto marau jalasaridvitIyendau kuto grahaH // 3742 jeM AraMbhI utpannaca jhAlele nAhI tyAlA astitva koThUna asaNAra ? rakharakhIta vALavaMTAMta bhAsaNArI nadI ANi dRSTidoSAmuLe. AkAzAMta bhAsaNArA dusarA caMdra yAMnA astitva kase asela ? 78 Adau zamadamaprAyairguNaiH ziSyaM vizodhayet / pazcAtsarvamidaM brahma zuddhastvamiti bodhayet // 4 / 39 / 23 ziSyAcI buddhi prathama zamadamAdi guNAMnI cAMgalI zuddha karAvI, naMtara ' he sarva jaga brahma Ahe' ANi 'tUMhi zuddha brahmaca Ahesa' asA upadeza karAvA. 79 AnandAyaiva bhUtAni yatante yAni kaanicit|6|108|20 koNatAhi prANI sukhAsAThIMca yatna karIta asato. 80 Apatanti pratipadaM yathAkAlaM dahanti ca / duHkhacintA naraM mUDhaM tRNamagnizikhA iva // 2 // 11 // 40 agnIcI jyota gavatAlA jALUna TAkate tyApramANe duHkha ANi ciMtA yAMce taDAkhe mUDha manuSyAlA pAvalopAvalI sahana karAve lAgatAta; va tyAcyA AMgAcA nehamI dAha karatAta. For Private And Personal Use Only
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 81 ApadaH kSaNamAyAnti kSaNamAyAnti sNpdH| kSaNaM janma kSaNaM mRtyumune kimiva na kSaNam // 1 / 28 / 31 (rAma zrIvasiSThAMnA mhaNato) kSaNAMta Apatti, kSaNAMta saMpatti; kSaNAMta janma, kSaNAMta mRtyu azA ta-hene he mune, jagAMtIla sarva goSTI kSaNika Aheta. 82 Apado yA duruttArA yAzca tucchAH kuyonyH| tAstA maukhyAtprasUyante khadirAdiva knnttkaaH||2|13|16 khairAcyA jhADApAsUna kAMTe utpanna hotAta, tyApramANe sarva ta-hecyA adhama yoni ANi dustara Apatti mUrkhapaNApAsUna utpanna hotAta. 83 ApAtamAtraramyebhyo bhogebhyaH kimavApyate / satsaGgacintAmaNitaH sarvasAramavApyate // 6 // 20139 vicAra karI paryaMtaca ramya vATaNAnyA bhogAMpAsUna kAya miLaNAra? kAMhIM nAhI. paNa satsaMgarUpa ciMtAmaNIpAsUna sarvAMmadhye zreSTha asalele pada prApta hote. 84 AyuH pallavakoNAgralambAmbukaNabhaGguram / unmattamiva saMtyajya yAtyakANDe zarIrakam // 114 / 1 jhADAvarIla pAnAcyA TokAvara loMbaNAr2yA pANyAcyA theMbApramANe jIvita kSaNabhaMgura Ahe. unmatta manuSyApramANe jIvita zarIrAcA tyAga karUna kevhAMca nighUna jAta. 85 AyuSaH kSaNa eko'pi sarvaratnairna labhyate / nIyate tadvRthA yena pramAdaH sumahAnaho // 7 / 175 / 78 AyuSyAcA eka kSaNa suddhA ratnAMcyA rAzI dilyAnehI miLaNAra nAhI, he jara nizcita Ahe, tara AyuSya vyartha ghAlaviNe hA moThA besAvadhapaNA navhe kAya ? yo. vA. 2 For Private And Personal Use Only
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir wmmmmmmmmm.niruvr .. 18 sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 86 AyuSaH khaNDakhaNDAzca nipatantaH punaH punaH / na kazcidvatti kAlena kSatAni divasAnyaho / / 7 / 93151 harahara ! kALa hA prANyAMcyA AyuSyAce tukaDe tukaDe karUna TAkIta asato. paNa pratyeka divazI azA prakAreM kSaya pAvaNAre AyuSya saMpata Ahe he koNAcyA lakSAta yeta nAhI. 87 AlasyaM yadi na bhavejagatyanarthaH ko na syAbahudhanako bahuzruto vA / AlasyAdiyamavaniH sasAgarAntA saMpUrNA narapazubhizca nidhanaizca / / 2 / 5 / 30 yA jagAmadhye anarthakAraka ALasa nasatA, tara pratyeka manuSya saMpattimAna ANi vidvAn jhAlA asatA. paraMtu ALasAmuLe hI samudravalayAMkita saMpUrNa pRthvI narapazUnI ANi nirdhana lokAMnI bharUna gelI Ahe. 88 AzA hi loharajjubhyo viSamA vipulA dRDhA / kAlena kSIyate lohaM tRSNA tu parivardhate // 619116 AzA hI lokhaMDI sAkhaLadaMDAhUna atizaya kaThINa va moThI majabUta Ahe. lokhaMDa kAMhIM kAlAne ghAsUna ghAsUna jhijUna jAte, paraMtu AzA mAtra uttarottara vADhataca jAte. 89 AsthAmAtramanantAnAM duHkhAnAmAkaraM viduH| anAsthAmAtramabhitaH sukhAnAmAkaraM viduH // 4 / 27 / 25 Asakti asaNe hI kevaLa anaMta duHkhAMcI khANa Ahe. ANi Asakti nasaNe hI sthiti sarva sukhAMcI khANa Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni ~~~~~~~~~~~~~~~~ 90 icchodayo yathA duHkhamicchAzAntiryathA sukham / tathA na narake nApi brahmaloke'nubhUyate // 736 / 24 icchA utpanna jhAlyAne duHkha hote tase duHkha narakAMtahI hota nAhIM; ANi icchA nAhIzI jhAlI asatAM jeM sukha miLate tase zreSThasukha brahmalokAmadhyehI anubhavAlA yeta nAhI. 91 icchopazamanaM kartuM yadi kRtsnaM na zakyate / svalpamapyanugantavyaM mArgastho nAvasIdati // 7 / 36 / 30 sarva icchA ekadama nAhIMzA karaNe azakya jhAlyAsa kramAkramAne thoDathoDyA icchA soDIta jAvyA. kAraNa, sanmArgAne jANArA puruSa kadhIhI kleza bhogIta nAhI. 92 ito nAbhimatAH sarve jJasya bhogAH svbhaavtH| bhavanti ko'titRpto hi duranaM kila vAJchati // 6 / 59 / 30 jJAnI puruSAlA svabhAvataHca koNatAhI bhoga svIkAraNe mAnya nasate. kAraNa jo miSTAnnAne atizaya tRpta jhAlA to kadannAcI icchA kazI dharIla ? 93 ityuktavatyatha munau divaso jagAma sAyaMtanAya vidhaye'stamino jagAma / snAtuM sabhA kRtanamaskaraNA jagAma zyAmAkSaye ravikareNa sahAjagAma // 25 // 32 (zrIvAlmIki bharadvAjAlA mhaNAle)-vasiSTha munIMnI azA ta-hece bhASaNa kelyAnaMtara saMdhyAkALa jhAlI, va sUrya astAsa gelA. tevhAM sabhetIla muni vasiSThamunIMnA namaskAra karUna sAyaMkALacI snAnasaMdhyAdi vihita karme karaNyAsAThI nighUna gele, ANi rAtra saralyAnaMtara punhAM dusanyA divazI sUryAcyA kiraNAMbarobara vasiSThamunIMkaDe Ale. For Private And Personal Use Only
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni xmmm 94 iMdriyottamarogANAM bhogAzAvarjanAdRte / nauSadhAni na tIthoni na ca mantrAzca zAntaye // 7 / 6 / 45 iMdriyarUpI rogAvara bhogAMcI AzA soDaNe yAvAMcUna dusareM koNatehI auSadha nAhI. tIrthe, maMtra ityAdikAMcyA yogAne hA roga nAhIsA hota nAhI. 95 iSTavastvarthinAM tajjJasUpadiSTena karmaNA / paunaHpunyena karaNAnnetaraccharaNaM mune // 767423 (vidyAdharI zrIvasiSThAMnA mhaNate) he mune, laukika zilpa athavA vaidika vidyA ityAdi phalAMcI icchA karaNAnyA vidyArthyAMsa tyA tyA vidyAMcyA gurUMnI sAMgitalyApramANe punaH punaH tyAcA abhyAsa karaNe heca zreyaskara Ahe. 96 ihaiva narakavyAdhezcikitsAM na karoti yH| gatvA nirauSadhaM sthAnaM sarujaH kiM kariSyati // 7103151 yethe asatAMnAca puDhacyA narakavyAdhIcI cikitsA kelI pAhije. auSadha miLaNAra nAhI azA ThikANI gelyAvara rogagrasta manuSya kAya karaNAra? 97 IpsitAvedanAkhyAttu manaHprazamanAdRte / gurUpadezazAstrArthamantrAdyA yuktayastRNam // 3 // 111 / 14 iSTavastUviSayIM vairAgya utpanna hoUna mana zAMta jhAlyAzivAya gurUpadeza, zAstrArtha, maMtra ityAdi yuktyA vyartha hota. 98 Izvaraprerito gacchetsvarga narakameva vA / / sa sadaiva parAdhInaH pazureva na sNshyH|| 2 / 6 / 27 kevaLa IzvarAne preraNA kelyAmuLe manuSya svargAlA kiMvA narakAlA jAto, aseM jyAlA vATate, asA manuSya nehamIM parAdhInaca rAhaNAra, va asalA manuSya niHsaMzaya pazu hoya. For Private And Personal Use Only
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 99 Izvaro na mahAbuddhe dUre na ca sudurlabhaH / mahAbodhamayaikAtmA svAtmaiva paramezvaraH // 7 // 48 // 22 (zrIvasiSTha rAmAlA mhaNatAta) Izvara dUra nAhIM, to atizaya durlabhahI nAhI. paramezvara jJAnasvarUpa, ekarUpa asUna svataHcA AtmAca Ahe. 100 utkandharo vitatanirmalacArupakSo haMso'yamatra nabhasIti janaiH pratItaH / gRhNAti palvalajalAcchapharIM yadAsau jJAtastadA khalu bako'yamitIha lokaiH // 7118.5 AkAzAMtUna jAta asatAMnA vara uMca kelelI mAna va pasaralele zubhra suMdara paMkha yAMvarUna ' hA hasaca asAvA, ' aseM prathama lokAMnA vATale; paraMtu puDhe jevhAM DabakyAMtIla pANyAtUna mAse gaTTa karIta Ahe ase dRSTIsa paDala, tevhAM ' hA bagaLA Ahe' azI lokAMcI khAtarI jhAlI. (bAhya AkArAvarUna jarI ekhAdyAcI barobara oLakha na paTalI, tarI tyAce AcaraNa pAhilyAvara tI sahaja paTate.) 101 utthitAnutthitAnetAnindriyAhInpunaHpunaH / hanyAdvivekadaNDena vajreNeva harigirIn // 5 / 8 / 17 iMdra ApalyA vajrAne parvatAMce cUrNa karUna TAkito, tyApramANe iMdriyarUpI sonI ApalI DokI vara kelelI asota kiMvA nasota, tI vivekarUpI daMDAne punaH punhAM phoDUna TAkAvI. 102 utsavAdapi nIcAnAM kalaho'pi sukhAyate // 3 // 70 / 76 nIcavRttIcyA lokAMnA AnaMdotsavApekSAhi kalahaca adhika priya asato. For Private And Personal Use Only
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 103 udAraguNayuktA ye viharantIha dehinaH / dharAtalendavaH saGgAdRzaM zItalayanti te // 377 / 30 je udAra va guNavAna puruSa yA jagAMta vihAra karatAta, te ApalyA sahavAsAne sarva lokAMnA zItalatA ANi AlhAda deNAre pRthvIvarIla dusare caMdraca hota. 104 upadezakramo rAma vyavasthAmAtrapAlanam / jJaptastu kAraNaM zuddhA ziSyaprajJaiva rAghava // 6183 / 13 (zrIvasiSTha mhaNatAta ) he rAghavA, upadeza karaNe he kevaLa zAstrIya vyavasthece paripAlana karaNe Ahe. paNa jJAnAce kAraNa kevaLa ziSyAcI zuddha buddhica Ahe. 105 ubhAbhyAmeva pakSAbhyAM yathA khe pakSiNAM gatiH / tathaiva jJAnakarmabhyAM jAyate paramaM padam // 1 / 17 pakSyAMnA AkAzAMta saMcAra karaNyAlA jyApramANe dona paMkhAMcI garaja asate, tyApramANe karma ANi jJAna yA dona sAdhanAMcyA yogAne mokSarUpI paramapadAcI prApti hote. 106 uhyante vAraNA yatra tatrorNAyuSu kA kathA // 768137 hattIsArakhe moThemoThe prANIhI jyA pravAhAMtUna vAhata jAtAta, tethe kSudra meMDhyAMcI kAya kathA ! 107 UrdhvabAhurviromyeSa na ca kazcicchRNoti tat / asaMkalpaH paraM zreyaH sa kimantarna bhAvyate // 6 // 126 / 94' (zrIvasiSTha mhaNatAta ) mI hAta vara karUna moThyAne oraData Ahe paNa mAjhyA AkrozAkaDe koNI lakSa deta nAhI. viSayasaMkalpAcA tyAga kelyAne mokSaprApti hoIla, hI goSTa loka aMtaHkaraNAMta kAM ThasavUna gheta nAhIta ? For Private And Personal Use Only
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 108 etayA tadalaM me'stu tucchayA pUrvacintayA / pauruSaM yAti sAphalyaM vartamAnacikitsayA ||5/25/16 ( bali mhaNato ) gata goSTIbaddala zoka karaNyAMta kAya artha Ahe ? vartamAnakALI koNatI goSTa kartavya Ahe, yAcA vicAra kelyAneM puruSaprayatna saphala hoto. 109 etAvati dharaNitale subhagAste sAdhucetanAH puruSAH / puruSa kalAsu ca gaNyA na jitA ye cetasA svena || 4 / 23 / 60 23 yA pRthvIvara teca bhAgyavAn, sAdhu, khare puruSa, ANi kalAvAn hota kIM, jyAMnA tyAMcyA cittAneM jiMkUna tyAMcyAvara ApalA pagaDA basavilA nAhIM. 110 etAvataiva devezaH paramAtmAvagamyate / 111 etAvadeva bodhasya kASThoSTasamatvena deho yadavalokyate || 5 | 64 / 44 deha hA kATa va DhekULa yAMcyA sArakhA jaDa Ahe hI goSTa manAMta niraMtara vAgavIta jANeM hAca devazreSTha paramAtmyAcyA jJAnAcA upAya Ahe. bodhatvaM yadvitRSNatA / pANDityaM nAma tanmaukhyaM yatra nAsti vitRSNatA || 7|194 / 34 ca khareM jJAna kIM, jyAcyA yogAneM viSayalAlasA nAhIMzI hoIla. jyAcyAyogAneM viSayatRSNA nAhIMzI hota nAhIM aseM pAMDitya mhaNaje kevaLa mUrkhatvaca hoya. For Private And Personal Use Only
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 24 sArtha zrIyogavAsiSThasubhASitAni 112 kapardakArdhalAbhena kRpaNo bahu manyate ||3 | 70 / 77 ekhAdyA kRpaNAcyA hAtIM ekhAdI phuTakI kavaDI lAgalI, tarI tevaDhyAmuLe tyAlA ekhAdA moThA nidhi sAMpaDalyAsArakhA AnaMda hoto [ azA rItIneM prANyAMcyA ahaMkArAcA camatkAra kharokhara durnivAra Ahe ] 193 kavalayati narakanikaraM pariharati mRNAlikAM dhvAGkSaH / yadato'stu mA smayaste svabhyastaM sarvadA svadate // 7 116 / 64 ( ekajaNa mitrAlA mhaNato) kAvaLA kamalataMtu soDUna ghANeraDe padArtha khAto, yAMta Azcarya nAhIM; kAraNa rojacyA savayIneM niMdya padArthahI svAdiSTa vATU lAgatAta. 114 kAntAviyogajAtena hRdi duHsparzavahninA / yauvane dahyate jantustarurdAvAgninA yathA || 1 | 20 | 17 tAruNyAMta strIcA viyoga jhAlA mhaNaje, sparza karaNyAsa kaThINa azA zokarUpI agnIneM manuSyAceM aMtaHkaraNa vaNavyAneM jaLaNAr2yA vRkSApramANe jaLUna jAteM. 115 kAmanAmnA kirAtena vikIrNA mugdhacetasAm / nAryo naravihaGgAnAmaGga bandhanavAgurAH || 1 | 21|18 (rAma zrIvasiSThAMnA mhaNato) kAmarUpI bhillAneM mUDhamanuSyarUpI pakSyAMnA pakaDaNyAsAThIM taruNa striyA haiM eka jALeM pasarUna ThevileM Ahe. 116 kAraNena vinA kArya na ca nAmopapadyate // 7/57/13 kAraNAvAMcUna kArya saMbhavataca nAhIM. For Private And Personal Use Only
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 117 kAryamaNvapi kAle tu kRtametyupakAratAm / ___ mahadapyupakAro'pi rikttaametykaaltH|| 1 / 726 yogyaveLI ekhAdyAce lahAnaseM kAma kele tarI to manuSya AbhArI hoto; paraMtu veLa nighUna gelyAvara kitIhI moThA upakAra kelA tarI phukaTa jAto. 118 kAlaH kavalanaikAntamatiratti giranapi / __ anantairapi lokaudhairnAyaM tRpto mahAzanaH // 1 / 23 / 10 kAla hA sarvAMnA khAUla TAkaNyAMta agadI daMga jhAlelA Ahe. to ekAca veLI anekAMcA saMhAra karIta asato. to itakA adhAzI Ahe kI, agaNita lokAMcA saMhAra karUnahI tyAcI tRpti hota nAhI. (toMDAMta ghAsa asatAMnA ANakhI khAtaca asato.) 119 kAlavidbhirvinirNItaM pANDityaM yasya rAghava / anadhyApita evAsau tajjJazcedaivamuttamam // 2 / 8 / 19 (zrIvasiSTha mhaNatAta) he rAghavA, ekhAdA manuSya paMDita hoNAra, aseM jyotiSyAne bhAkIta kele, paraMtu adhyayana na karatAM asA manuSya vidvAna hoU zakela, tara daiva baliSTha Ahe ase mhaNatA yeIla. 120 kAlavidbhirvinirNItA yasyAticirajIvitA / sa cejjIvati saMchinnazirAstadaivamuttamam // 2 / 8 / 18 ekhAdA manuSya puSkaLa divasa jagaNAra aseM jyotiSyAne sAMgitale, ANi azA sthitIta tyA manuSyAce Doke uDavileM asatAMhI to jagalA, tara mAtra daiva samartha Ahe, ase mhaNatA yeIla. 121 kAlaH sarvakaSo hyayam // 71405 kAla hA sarvAMcAca nAza karaNArA Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 122 kiM dUraM vyavasAyinAm // 3 // 29 // 38 udyoga karaNAr2yA lokAMnA miLaviNyAsa kaThINa aseM yA jagAMta kAya Ahe ? 123 kuTilA komalasparzA viSavaiSamyazaMsinI / dazatyapi manAkspRSTA tRSNA kRSNeva bhoginI 1117 / 17 viSayatRSNA hI kuTila asUna ticA sparza AraMbhI moThA goDa vATato, paraMtu pariNAmI tI viSApramANe ghAta karite. ekAdyA kALyA nAgiNIlA jarA sparza hotAMca tI Dasate tyApramANe tRSNelA sparza kelyAbarobara tI manuSyAlA mUTa banavite. 124 kuraGgAlipataGgebhamInAstvekaikazo htaaH| sarvaiyuktairanaphastu vyAptasyAjJa kutaH sukham // 5 / 52 / 21 (uddAlaka muni ajJacittAlA bodha karitAta) zabdasparzAdi viSaya itake anarthakAraka Aheta kI, ekekA viSayAmadhye Asakta hoNAre hariNa, bhramara, pataMga, hattI ANi mAsA he jIva ghAta karUna ghetAta. pAMcahI viSayAMmadhye ramamANa hoNAnyA manuSyAvara sarva ta-hece anartha kosaLatIla yAMta navala kAya ? tyAlA koThUna sukha miLaNAra? 125 kRcchreSu dUrAstaviSAdamohAH svAsthyeSu nosiktmnobhiraamaaH| sudurlabhAH saMprati sundarIbhi ranAhatAntaHkaraNA mahAntaH // 1 / 278 vipattImadhye jyAMnA viSAda vATata nAhI va moha paData nAhIM ANi saMpatti prApta jhAlI asatAM je garvAne phugUna jAta nAhIta;. taseMca suMdara striyA pAhUna jyAMcyA aMtaHkaraNAMta muLIMca vikAra utpanna hota nAhI ase mahAtme sAMpratakALI phAraca durmiLa Aheta. For Private And Personal Use Only
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 27 126 kenApadi vicAryante vrnndhrmkulkrmaaH|| 33106 / 52 ApattImadhye sAMpaDalelA manuSya ApalA varNa, dharma, kiMvA ApalI kulaparaMparA hyAMcA vicAra kadhI tarI karato kA ? 127 kevalAtkarmaNo jJAnAna hi mokSo'bhijAyate / kiM tUbhAbhyAM bhavenmokSaH sAdhanaM tUbhayaM viduH // 1 / 118 kevala karmAne kiMvA kevala jJAnAneM mokSa sAdhya hota nAhI. tara karma ANi jJAna hI donhI mokSAcI sAdhane Aheta.' 128 kokilaH kAkasaMghAtaiH smvrnnaannaakRtiH| gaditairvyaktatAmeti sabhAyAmiva paNDitaH // 7116 / 73 kAvaLyAMcyA samUhAMta asalelA kokila pakSI hA varNa, mukha va AkRti yAMcyAmadhye sAmya asalyAmuLe jarI oLakhU AlA nAhI, tarI jyApramANe paMDita koNa Ahe he sabhetIla bhASaNAvarUna samajate,. tyApramANe madhura zabdAMvarUna kokila pakSI sahaja oLakhU yeto. 129 ko na gRhNAti mUDho'pi vAkyaM yuktisamanvitam // 718322 jyA bhASaNAMta kAMhItarI yukti Ahe, ase bhASaNa mUrkha manuSya dekhIla mAnIta asato. 130 ko nAma paripRcchantaM vinItaM vazcayetpumAn // 6 / 85/84 namratene prazna karaNArAlA koNatA bareM puruSa phasavIla ? 131 kopaM viSAdakalanAM vitataM ca harSa nAlpena kAraNavazena vahanti santaH // 1 / 5 / 15 satpuruSAMnA alpakAraNAvarUna krodha, kheda kiMvA harSa kadhIhI. utpanna hota nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 28 sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni * 132 koshaM kathamayaM doSaH saMsArAkhya upAgataH / nyAyeneti parAmarzo vicAra iti kathyate / 2 / 14/50 mAjheM khareM svarUpa kAya va hA saMsArarUpI doSa AtmasvarUpAcyA ThikANIM kasA utpanna jhAlA, ityAdi praznAMceM zAstrAneM sAMgitalelyA mArgAneM ciMtana karaNeM yAlAca vicAra aseM mhaNatAta. 133 kSaNamAnanditAmeti kSaNameti viSAditAm / kSaNaM saumyatvamAyAti sarvasminnaTavanmanaH || 1 |28|38 manAcI sthiti ekAdyA naTApramANe kSaNAMta AnaMdAcI tara kSaNAMta khinnatecI va kSaNAMta saumyatecI disUna yete. 134 kSaNamAyAti pAtAlaM kSaNaM yAti nabhaHsthalam / kSaNaM bhramati dine tRSNA hRtpadmaSaTpadI // 1 / 17 31 tRSNA hI kSaNAmadhyeM pAtAlAMta jAte, va kSaNAmadhyeM AkAzAMta gamana karate azA rItIneM tRSNA hI hRdayarUpI kamaLAvarIla bhramarI asUna dizArUpI kuMjAmadhyeM bhramaNa karIta asate. 135 gambhIrANi prasannAni sAdhucetaH sarAMsi hi / / 7 / 23 / 35 sAdhUMcIM ataHkaraNarUpI sarovareM khola va svaccha asatAta. 136 guNaM mamemaM jAnAtu janaH pUjAM karotu me / ityahaMkAriNAmIhA na tu tanmuktacetasAm ||7|102 / 31 mAjhA hA guNa lokAMnA kaLAvA, tyAMnIM mAjhA satkAra karAvA, hI icchA ahaMkAra asalelyA lokAMnA asate. mukta jhAlelyAMnA azI icchA muLIMca nasate. 137 guNavati jane baddhAzAnAM zramo'pi sukhAvahaH / 7 / 118 / 26 guNI manuSyAcyA Azevara rAhUna zrama paDale tarI te sukhAvaha hotAta. For Private And Personal Use Only
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 29 138 guNaiH katipayaireva bahudoSo'pi kasyacit / upAdeyo bhavatyeva shaurysNtossbhktibhiH||7116|55 puSkaLa doSa asalelyA manuSyAlAhI tyAcyA AMgacyA zauryAdi kAhI thoDyAzA guNAMmuLe kAhI loka padarI bALagatAta. 139 guruzceduddharatyajJamAtmIyAtpauruSAdRte / uSTraM dAntaM balIvadaM tatkasmAnoddharatyasau // 5 // 43 / 26 ziSyAne svataH prayatna kelA nasatAMhI jara guru tyAcA ajJAnAMtUna uddhAra karU zakatAta, tara vaThaNIsa ANalelyA uMTa, baila ityAdi janAvarAMnAsuddhA tyA gurUne AtmajJAnI kele asate. 140 gehamevopazAntasya vijanaM dUrakAnanam / azAntasyApyaraNyAnI vijanA sajanA purI // 73 // 38 zAMta puruSAlA tyAce gharaca nirjana araNya Ahe. paNa zAMta nasalelyA puruSAlA nirjana araNyahI lokAMnI gajabajUna gelele nagara Ahe. 141 gorarthe brAhmaNasyArthe mitrasyArthe ca sanmate / zaraNAgatayatnena sa mRtaH svargabhUSaNam // 3 // 31 // 28 (zrIvasiSTha rAmAlA mhaNatAta ) gAI, brAhmaNa, mitra ANi zaraNa AlelA yAMcyA rakSaNAsAThI laDhata asatAM, jo vIrapuruSa ApalA deha dhArAtIrthI arpaNa karato, to svargalokAlA kharokhara alaMkRtaca karato. 142 candrAMzava ivotsArya tamAMsyamRtanirmalAH / antaH zItalayantyetA mahatAmamalA girH|| 5 / 4 / 4 mahAtmyAMcI vANI caMdrakiraNAsArakhI nirmala, zItala ANi amRtamaya asUna mohAMdhakAra naSTa karaNArI va aMtaHkaraNAlA sukha deNArI asate. For Private And Personal Use Only
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3.0 sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 143 cittamindriyasenAyA nAyakaM tajjayAjayaH / upAnadgUDhapAdasya nanu carmAvRtaiva bhUH // 7/163/6 iMdriyarUpI senecA adhipati citta Ahe. yA cittAlA jiMkaleM asatAM iMdriye jiMkalIM jAtAta. pAyAMta joDe ghAtalelyA manuSyAlA sarva pRthvI cAmaDyAneM AcchAdilyAsArakhIca Ahe. ( joDe ghAlUna pAya jhAMkale mhaNaje pRthvIvarIla sarva kAMTyAMceM nivAraNa jhAleca, tyApramANeM ekA cittAlA jiMkalyAneM sarva iMdriyAMnA jiMkalyAsArakheMca hoteM. ) 144 citrasaMga yuddhasya sainyasyAkSubdhatA yathA / tathaiva samatA jJasya vyavahAravato'pi ca || 7|30|5 citrAMtIla samarAMgaNAMta yuddha karIta asaleleM sainya nizceSTa asateM, tyApramANeM jJAnI puruSa vyavahAra karIta asatAMhI AMtUna nizcala asato. 145 citrAmRtaM nAmRtameva viddhi citrAnalaM nAnalameva viddhi / citrAGganA nUnamanaGganeti vAcA vivekastvaviveka eva || 4|18/69 ( zrIvasiSTha rAmAlA mhaNatAta ) citrAMtIla amRta khareM amRta navhe, citrAMtIla agni hA kharA agni navhe, ANi citrAMtIla strI hI kharI strI navhe, tyApramANeM kevaLa bolaNyAMtIla viveka mhaNaje kharA viveka navhe, tara to avivekaca hoya. 146 cintanenaidhate cintA vindhaneneva pAvakaH / nazyatyacintanenaiva vinendhanamivAnalaH || 5 | 216 jyApramANe agnImadhye iMdhana TAkIta gelyAsa to ekasArakhA vADhata jAto, tyApramANe viSayAMcaM ciMtana karIta gelyAneM ciMtA vADhU lAgate; paraMtu iMdhane TAkaNyAce baMda kelyAsa agni ApoApa vijhUna jAto, tyApramANe viSayAMce ciMtana thAMbavileM mhaNaje ciMtecAhI nAza hoto. For Private And Personal Use Only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 147 cintAmaNiriyaM prajJA hRtkozasthA vivekinH| phalaM kalpalatevaiSA cintitaM saMprayacchati // 5 // 12 // 34 vicArI puruSAMcyA hRdayakozAMta asalelI buddhi hA cintAmaNica Ahe. athavA ciMtileleM phala deNArI tI eka kalpalatAca Ahe. 148 jagadRzyaM tu yadyasti na zAmyatyeva kasyacit / nAsato vidyate bhAvo nAbhAvo vidyate sataH // 3 / 126 dRzyajaga jara kharokharaca asela tara tyAcA koNAcyAhI ThikANI bAdha hoNe zakya nAhI. kAraNa jeM nAhIM teM Ahese hota nAhI, va jeM Ahe teM nAhIMseM hota nAhI. 149 jaDaH ka iva vA nAma guNAguNamapekSate // 370 / 62 mUrkha manuSyAcyA ThikANI guNa ANi avaguNa yAMce tAratamya betAceca asate. 150 jaDatvAnniHsvarUpatvAtsarvadaiva mRtaM manaH / mRtena mAryate lokazcitreyaM mauyaMcakrikA // 5 / 13 / 100 mana he jaDa ANi niHsvarUpa asalyAmuLe sarvadA meleleca Ahe paraMtu yA mRta manAkaDUna aneka loka mArale jAtAta, hI mUrkhaparaMparA vicitraca mhaNAvayAcI. 151 jaDena mukenAndhena nihato manasApi yH| ___ manye sa dahyate mUDhaH puurnncndrmriicibhiH|| 5 / 13 / 103 jaDa, mUDha ANi aMdha azA manAkaDUna jo mAralA jAto, asA mUDha puruSa pUrNa caMdrAcyA zItaLa kiraNAMnI suddhAM jALalA jANyAlA kAya harakata Ahe ? 152 jaDo deho manazcAtra na jaDaM nAjaDaM viduH||3|110113 deha hA kevaLa jaDa Ahe, paraMtu mana he dhaDa jaDahI nAhI, ANi cetanahI nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 32 sArtha zrI yogavAsiSThasubhASitAni 153 janmAntarazatAbhyastA rAma saMsArasaMsthitiH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sA cirAbhyAsayogena vinA na kSIyate kvacit 5 / 92 / 23 saMsArasthitIcA abhyAsa mAgIla zeMkaDoM janmAMta jhAlelA Ahe, tyAmuLeM dIrgha kAla sAdhanAMcA abhyAsa kelyAvAMcUna saMsArasthiti kSINa hoNAra nAhIM. 154 jayanti te mahAzUrAH sAdhavo yairvinirjitam / avidyAmedurollAsaiH svamano viSayonmukham || 4 | 35 | 1 avidyecyA yogAneM vilakSaNa rItIneM ullAsa pAvaNAreM ANi viSayonmukha hoNAre svataHceM mana jyAMnI jiMkale azA mahAzUra satpuruSAMcA jayajayakAra aso ! 155 jarAkusumitaM dehadrumaM dRSTcaiva dUrataH / adhyApatati vegena mune maraNamarkaTaH || 1 / 22 / 16 (rAma zrIvasiSThAMnA mhaNato) he mune, deharUpI vRkSa mhAtArapaNAmuLeM phulalA Ahe aseM durUna dRSTIsa paDatAMca maraNarUpI mAkaDa tyAvara jorAneM jhaDapa ghAlateM. 156 jarA jagatyAmajitA janAnAM sarveSaNAstAta tiraskaroti / / 1 / 22 / 38 ( rAma zrIvasiSThAMnA mhaNato) mhAtArapaNa haeN ajiMkya Ahe, teM manuSyAMcyA sarva icchAMnA na jumAnatAM tyAMcyAvara ApalA pagaDA basaviteM. 157 jarAmArjArikA bhuGke yauvanAkhaM tathoddhatA / paramullAsamAyAti zarIrAmiSagardhinI || 1 | 22/25 jarA hI uddhaTa mAMjarI asUna tI tAruNyarUpI uMdIra gaTTa karUna TAkate ANi zarIrarUpI bhakSya bhakSaNa karaNyAsa agadIM TapUna basalelI asate. For Private And Personal Use Only
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrI yogavAsiSThasubhASitAni 158 jarAsudhAlepasite zarIrAntaHpurAntare / azaktirArtirApacca tiSThanti sukhamaGganAH || 1 |22|36 jarArUpI cunyAcA lepa dilyAmuLeM zarIrarUpI aMtaHpura phaTaphaTIta disUM lAgaleM, mhaNaje azaktatA, pIDA va Apatti hyA striyA tyA aMtaHpurAMta AnaMdAne rAhU lAgatAta. 159 jalameva yathAmbhodhirna taraGgAdikaM pRthak / 33 AtmaivedaM tathA sarva na bhUtoyAdikaM pRthak // 5/71 / 14 samudra mhaNaje pANIca asUna lATA pANyAhUna nirALyA nasatAta tyApramANeM heM sarva jaga tattvataH AtmAca asUna pRthvI, udaka ityAdi bhUteM AtmyAhUna bhinna nAhIMta. 160 jale jalacaravyUhAn sUkSmAnsthUlo nikRntati / grAsArthaM nirdayo matsyaH kaivAtra paridevanA / / 5 / 14 / 20 pANyAMtIla moThA nirdaya mAsA ApaNApekSAM lahAna jalacara prANyAMnA khAUna TAkato, yA ThikANIM zoka tarI kitI karaNAra ? ( prabalAMkaDUna durbalAMnA pIDA vhAvayAcI asA yA sRSTIMtIla niyamaca Ahe. ) 161 jAgratyeva suSuptasthaH kuru karmANi rAghava / antaH sarva parityAgI bahiH kuru yathAgatam || 6 | 125/6 ( zrIvasiSTha mhaNatAta ) he rAghavA, jAgRtImadhyeM suSuptImadhyeM asalyApramANeM rAhUna karme karIta jA. AMtUna sarvAMcA parityAga kara, paNa bAhera prApta jhAlelA vyavahAra karaNyAsa cukUM nakosa. 162 jAyate jIvyate pazcAdavazyaM ca vinazyati || 4|48|25 utpanna hoUna jagaNeM, heM jaseM sRSTIMtIla eka kArya Ahe, taseMca zevaTI maraNeM heMhI eka avazya kArya hoya. yo. vA. 3 For Private And Personal Use Only
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni wwermeranarmed 163 jAyate darzanAdeva maitrI vizadacetasAm // 378135 mokaLyAmanAcI mANase ekamekAMnA bheTatAkSaNI tyAMcI paraspara maitrI jamata asate. 164 jAyante ca niyante ca zarIrANi zarIriNAm / pAdapAnAM ca parNAni kA tatra paridevanA // 6 // 32 // 50 jhADAMnA pAne yetAta, va puDhe gaLUna paDatAta; tyApramANe prANyAMcI zarIreM utpanna hotAta va puDhe naSTa hotAta; yAMta duHkha kazAceM ? 165 jitendriyA mahAsattvA ye ta eva narA bhuvi / zeSAnahamimAnmanye mAMsayantragaNAMzcalAn // 76643 (zrIvasiSTha rAmAlA mhaNatAta ) jyAMnI iMdriyeM jiMkilI Aheta, ANi je atyanta dhairyavAn va buddhizAlI Aheta, tyAMnAca yA pRthvIvara kharokhara 'manuSye' aseM mhaNatA yeIla. bAkIce loka mhaNaje kevala hAlacAla karaNArI mAMsAcI yaMtreca hota aseM mI samajatoM. 166 jite manasi sarvaiva vijitA cendriyaavliH| zIryate ca yathA tantau dagdhe mauktikmaalikaa3|110|25 dorA jaLatAMca tyAMta oMvalele motyAMce dANe gaLUna paDatAta; tyApramANe eka mana jiMkale mhaNaje sarva iMdriye jiMkalI gelI ase samajAve. 167 jIryante jIryataH kezA dantA jIyanti jIryataH / kSIyate jIryate sarvaM tRSNaivaikA na jIryate // 719386 vRddha jhAlelyA prANyAMce kesa pikatAta, dAMta paDatAta, sarva avayava zithila hotAta, paNa eka tRSNA mAtra taruNa rAhate, tI kamI hota nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 35 168 jIvaM vivekinamihopadizanti tajjJA no bAlamuddhamamasanmayamAryamuktam // 6 / 41159 tattvajJa loka vivekI jIvAlAca upadeza karatAta. zreSTha lokAMnI jyAcI upekSA kelI Ahe, dehAdikAMcyA ThikANI jo Asakta Ahe azA atyaMta bhramiSTa mUrkhAlA te upadeza karIta nAhIta. 169 jIvitaM galati kSipraM jalamaJjalinA yathA / pravAha iva vAhinyA gataM na vinivartate // 793 / 89 oMjaLIta ghetalele pANI jyApramANe gaLUna jAte, tyApramANe pratyeka kSaNAlA AyuSya kamI hota jAte. nadIcA puDhe gelelA ogha jasA mAga yeta nAhI, tase gelele AyuSya parata yeta nAhI. 170 jetumanyaM kRtotsAhaiH puruSairiha paNDitaiH / pUrva hRdayazatrutvAjetavyAnIndriyANyalam // 4 / 23 / 59 dusanyAMnA jiMkaNyAcI hAva dharaNAr2yA sujJa puruSAMnI prathama ApalyA hRdayAcyA zatrubhUta asalelyA iMdriyAMnA jiMkAve. 171 jJAtajJeyasya manaso nUnametaddhi lakSaNam / na svadante samagrANi bhogavRndAni yatpunaH // 22 // 3 jJeyatattva jANalyAcI mhaNaje parabrahmasAkSAtkAra jhAlyAcI hIca khUNa Ahe kI, tyA sthitInaMtara sarva ta-hecyA viSayopaMbhogAMbaddala kAyamacA vITa yeUna jAto. 172 jJAnaM hi paramaM zreyaH // 6 / 8716 jJAna heca paramazreSTha Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 173 jJAnavAneva sukhavAna jJAnavAneva jIvati / jJAnavAneva balavAMstasmAjjJAnamayo bhava // 5 / 9 / 49 (zrIvasiSTha mhaNatAta) he rAmA, jo jJAnI asato, toca kharA sukhI, toca kharA jivaMta, ANi toca kharA balavAn asato; mhaNUna tUM jJAnI ho. 174 jJAnAdviSayavairasyaM sa samAdhihi netaraH // 746 / 15 jJAnAmuLe viSayAMcI AvaDa nAhIzI hoNe, hIca samAdhi hoya. itara kAraNAMmuLe viSaya nAvaDaNe hI samAdhi navhe. 175 jJAninaiva sadA bhAvyaM rAma na jJAnabandhunA / ajJAtAraM varaM manye na punanibandhutAm // 7 / 2 / 1 (zrIvasiSTha rAmAlA mhaNatAta ) pratyekAne jJAnI vhAve, paNa jJAnAcyA yogAne yatheSTa AcaraNa karaNArA jJAnabaMdhu hoUM naye. azA jJAnabaMdhUpekSA muLIca jJAna nasalelA barA; aseM mI samajato. 176 tacintanaM tatkathanamanyonyaM tatprabodhanam / etadekaparatvaM ca tadabhyAsaM vidurbudhAH // 3 / 22 / 24 zravaNAcyA yogAne samajalele tattva buddhImadhye ArUDha vhAveM, azA dRSTIne tyAce niraMtara ciMtana karaNe, jJAtyA puruSAMzI saMvAda karaNe, samAna adhikAr2yAMnI teM tattva ekamekAMnA sAMgUna tyAsaMbaMdhAna parasparAMnA bodha karUna deNe ANi akhaMDa tadAkAra vRtti rAkhaNyAcA prayatna karaNe, yAlA jJAte puruSa abhyAsa ase mhaNatAta. 177 taDitsu zaradabhreSu gandharvanagareSu ca / sthairya yena vinirNItaM sa vizvasitu vigrahe // 1 / 18 / 61 AkAzAMtIla vIja, zarahatUmadhIla megha ANi gaMdharvanagara hI sarva sthira Aheta, aseM jyAlA vATata asela, tyAne dehAcyA zAzvatIviSayIM khuzAla vizvAsa bALagAvA. For Private And Personal Use Only
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 178 tapasaivaM mahogreNa yadurApaM tadApyate // 36 / 68 / 14 __ miLaviNyAsa kaThINa azI koNatIhI vastu moThyA ugratapAne prApta hote. 179 taraGgaM pratibimbenduM taDitpuJja nabho'mbujam / grahItumAsthAM badhnAmi natvAyuSi hatasthitau // 1 / 14 / 7 (rAma zrIvasiSThAMnA mhaNato) pANyAvarIla lATA, caMdrAce pratibiMba, vijecI camaka, AkAzAMtIla kamaLe yAMnA pakaDatAM yeIla. paraMtu caMcala AyuSyAvara vizvAsa ThevatA yeNAra nAhI. 180 tara tAruNyamastIdaM yAvatte taavdmbudheH| nanu saMsAranAmo'smAdbuddhayA nAvA vizuddhayA 7162 / 19 (zrIvasiSTha rAmAlA sAMgatAta) tAruNya Ahe toparyaMtaca 'zuddhabuddhi' yA naukecyA yogAne saMsArasAgarAMtUna tarUna jANyAcA yatna kara. 181 taranti mAtaGgaghaTAtaraGgaM raNAmbudhiM ye mayi te na zUrAH / zUrAsta eveha manastaraGgaM dehendriyAmbhodhimimaM taranti // 1 / 279 (rAma zrIvasiSThAMnA mhaNato) jyA raNarUpI samudrAmadhye zeMkaDoM hattIMce kaLapa taraMgApramANe disata Aheta, asA samudra tarUna jANAre loka khare zUra, aseM mI samajata nAhI, tara khare zUra yoddhe teca kI, je manorUpI taraMgAMnI yukta asalelyA deheMdriyarUpI samudrAMtUna surakSitapaNe tarUna jAtAta. 182 taravo'pi hi jIvanti jIvanti mRgapakSiNaH / sa jIvati mano yasya mananena na jIvati // 1 / 14 / 11 jagAMta vRkSa kiMvA pazupakSI jagataca Aheta; paraMtu te jagaNe khareM navhe. toca kharA jivaMta kI, jyAce mana vAsanAkSayAmuLe jivaMta nAhI. kiMvA tattvabodhAmuLe jo manAlA tuccha lekhato. For Private And Personal Use Only
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 38 sArtha zrI yogavAsiSThasubhASitAni 183 tADitasya hi yaH pazcAtsaMmAnaH so'pyanantakaH / zAlegrISmAbhitaptasya kuseko'pyamRtAyate ||4|23 / 53 unhAneM karapUna gelelyA bhAtAcyA zetAvara thoDAsA pAUsa paDalA tarI tyAlA tI amRtavRSTi vATate, tyApramANeM puSkaLa kAlaparyaMta nigraha kelelyA manAlA thoDAsA mAna dilA mhaNaje teM saMtuSTa hoteM. 184 tAtasya kUpo'yamiti bruvANAH kSAraM jalaM kApuruSAH pibanti / / 7 / 163 / 56 hekekhora loka javaLa asalele gaMgodaka na pitAM, hI AmacyA bApAcI vihIra Ahe, aseM mhaNUna ticeMca khAraTa pANI pitAta. 185 tAvaduttamatAmeti pumAnapi divaukasAm / kRpaNairindriyairyAvattaNavannApakRSyate || 7|6|42 viSayAsakta hoNArI iMdriyeM joparyaMta manuSyAlA gavatApramANeM AkarSaNa karIta nAhIMta, toMparyaMtaca to devAMnA dekhIla mAnya hoto. 186 tAvannayati saMkocaM tRSNA vai mAnavAmbujam / yAvadvivekasUryasya noditA vimalA prabhA / / 2 / 13 / 20 joparyaMta vivekarUpI sUryAcA udaya hoUna tyAcA svaccha prakAza sarvatra pasaralA nAhIM, toMparyaMtaca tRSNA hI manuSyarUpI kamalAlA saMkucita karate. 187 tiSThatastava kAryeSu mAstu rAgeSu raJjanA | sphaTikasyeva citrANi prativimbAni gRhNataH || 3|114 / 76 ( zrIvasiSTha rAmAlA mhaNatAta ) sphaTika maNi aneka prakAracyA vastUMcIM pratibiMbeM grahaNa karato, paraMtu to tyA vastUMce ThikANIM Asakta hota nAhIM; tyApramANeM vyavahArAMta vAvarata asatAM moha utpanna karaNAr2yA viSayAMcyA ThikANIM tujheM citta Asakta na hovo. For Private And Personal Use Only
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 39 188 tuccho'pyartho'lpasattvAnAM gacchati prArthanIyatAm // 370 / 31 kSudra aMtaHkaraNAce loka nehamIM kSudra phalAsAThIca dhaDapaData asatAta. 189 tulyavarNacchadaiH kRSNaH saMgataiH kila kokilaiH / kena vijJAyate kAkaH svayaM yadi na bhASate // 7116666 kokila pakSyAMpramANeca paMkha, raMga he asaNArA kAvaLA tyA kokilAMcyA barobara asatAM joparyaMta svataHcA zabda karIta nAhI, toparyaMta to koNAlA oLakhU yeNAra Ahe ? 190 te pUjyAste mahAtmAnasta eva puruSA bhuvi / ye sukhena samuttIrNAH sAdho yauvanasaMkaTAta // 1 // 20141 (rAma zrIvasiSThAMnA mhaNato) je puruSa yauvanarUpI saMkaTAMtUna sukhAne tarUna jAtAta, teca pRthvIvara pUjya, teca mahAtme, ANi teca khare puruSa hota. 191 te mahAnto mahAprAjJA nimittena vinaiva hi / vairAgyaM jAyate yeSAM teSAM hyamalamAnasam // 2 / 11 / 24 te mahAbuddhimAna mahAtme kharokharaca dhanya hota kI, jyAMcyA nirmala manAmadhye nimittAzivAyaca vairAgya utpanna hoteM. 192 tyaktAvaneviTapino bhUyaH patrANi no yathA / nirvAsanasya jIvasya punarjanmAdi no tthaa||5|4855 vRkSAcI muLeca toDUna TAkalI mhaNaje tyAcyAvara punhAM pAne yeta nAhI, tyApramANe jyAcyA vAsanA nAhIzA jhAlelyA Aheta, azA prANyAlA punarjanmAdi avasthA prApta hota nAhIta. For Private And Personal Use Only
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 193 tyajatsvAtmasukhaM saumyaM mano viSayavidrutam / aGkuzeneva nAgendraM vicAreNa vazaM nayet // 4 / 2351 hattIlA aMkuzAcyA yogAneM kahyAMta ThevatAta, tyApramANe svAtmasukhAcA tyAga karUna viSayasukhAcyA mAge dhAMva gheNAr2yA manAlA vicArAcyA yogAne tAnyAMta ThevAve. 194 tyajantyudyamamudhuktA na svakarmANi kecana // 3 / 2 / 5 udyogI puruSa svakarmApAsUna kadhIhI parAGmukha hota nAhIta. 195 tyAgo na yukta iha karmasu nApi rAgaH // 5 / 5 / 54 avazya prApta karmAcA tyAga karaNe va tyAviSayI Asakti ThevaNe hI donhI yukta navhata. 196 dAsAH putrAH striyazcaiva bAndhavAH suhRdastathA / hasantyunmattakamiva naraM vArdhakakampitam // 1 / 22 / 6 unmatta manuSyAkaDe pAhUna loka hasatAta, tyApramANe mhAtArapaNI manuSyAce zarIra kAMpUM lAgale mhaNaje tyAce nokara cAkara, mulage, bAyakA, badhu, ANi mitra tyAcyAkaDe pAhUna hasU lAgatAta. 197 dIno vAsanayA lokaH kRtAntenApakRSyate / rajjveva bAlena khago vivazo bhRshmucchrsn||427|34 jALyAMta kiMvA phAsAMta sAMpaDUna parAdhIna jhAlelyA va ghAbaralelyA pakSyAlA ekA lahAna pora dorI dharUna sahaja oDhate; tyApramANe vAsanecyA yogAne dIna jhAlelyA manuSyAlA yama ApalyA phAsAMnI oDhato. 198 dIrghasaMsArarogasya vicAro hi mahauSadham // 2 // 14 // 2 saMsArarUpI dIrgharogAvara vicAra he rAmabANa auSadha Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrIyogavAsiSThasubhASitAni 199 duHkhazokamahASTIlaH kaSTakaNTakasaMkaTaH / sahasrazakhatAM yAti dAridrya zAlmaliH ||6/7 19 duHkha va zoka yA jyAcyA moThyA biyA Aheta, kaSTarUpI kAMTyAMnI jo bharUna gelA Ahe, asA hA dAridryarUpI baLakaTa sAvarIcA vRkSa 'hajAroM khAMdyAMnIM vistAra pAvato. 200 duHkhAni maurNyavibhavena bhavanti yAni naivApado na ca jarAmaraNena tAni || 6 |88 / 27 Apatti, jarA va maraNa yAMcyA pAsUna jeM duHkha hota nAhIM, teM mUrkhapaNAcyA prabhAvAneM bhogAveM lAgateM. duHkha 201 duHkhAdyathA duHkhakAle hA kaSTamiti kathyate / hAkaSTazabdaparyAyastathA hAdaivamityapi || 2|6| 3 4 1 duHkhAce veLIM ' hAya hAya, kevaDhI duHkhAcI goSTa' ase udgAra nighatAta. yA arthAnaMca kadhIM kadhIM ' hAya hAya, deva kevaDheM baliSTha Ahe' asehI udgAra paryAyAneM nighatAta. 202 duHkhitasya nizA kalpaH sukhitasyaiva ca kSaNaH 3 / 60 / 22 manuSya duHkhI kaSTI asalA mhaNaje tyAlA eka rAtra kalpApramANe dIrgha vATate ANi sukhAmadhyeM kitIhI kALa loTalA, tarI to tyAlA eka kSaNApramANeMca vATato. 203 durIhitaM durvihitaM sarva sajjanasUktayaH / pramArjayanti zItAMzostamaH kANDamivAGmayaH || 5|4/7 jyApramANeM caMdrAce kiraNa aMdhakArAcA nAza karatAta, tyApramANeM sajjanAMcI cAMgalIM vacaneM sarva zArIrika va mAnasika doSa dUra karatAta. For Private And Personal Use Only
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 204 duruttarA yA vipado duHkhakallolasaMkulAH / tIryate prajJayA tAbhyo nAvApaddhayo mhaamte||5|12|20 (zrIvasiSTha rAmAlA mhaNatAta) duHkharUpI lATAMcyA yogAneM bhayaMkara ANi dustara bhAsaNArI vipattirUpI nadI prajJArUpI naukecA Azraya kelyAne sahaja tarUna jAtA yete. 205 durjano yena tenaiva nAzitenaiti hRSTatAm // 370 / 82 koNatyA tarI rItIne dusar2yAcA nAza jhAlA mhaNaje durjanAlA AnaMda hota asato. 206 duHsAdhyAH siddhimAyAnti ripavo yAnti mitratAm / viSANyamRtatAM yAnti saMtatAbhyAsayogataH // 76733 satata abhyAsAne, miLaNyAsa kaThINa azI koNatIhI vastU prApta hote, zatru mitra hotAta, ANi viSa he amRtApramANe hote. 207 duHsAdhyo vAsanAtyAgaH sumerUnmUlanAdapi // 5 / 92 / 10 meru parvata upaTUna TAkaNyApekSAhI vAsanAMcA tyAga karaNe kaThINa Ahe. 208 dUramutsahate rAjA mahAsattvo mahApadi / alpasattvo janaH zoca tyalpe'pi hi parikSate // 6 / 127143 mahAbalavAn rAjA yuddhAdikAMcyA moThyA ApattIMta sAMpaDalA, tarI sAdhanasaMpanna asalyAmuLe phAra moThA utsAha dhAraNa karato. paNa alpa sAmarthya asalelA manuSya tyAcI thoDIzI jarI hAni jhAlI tarI phAra zoka karato. For Private And Personal Use Only
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 209 dRSTAntena vinA rAma nApUrvArtho'vabudhyate / yathA dIpaM vinA rAtrau bhANDopaskaraNaM gRhe // 2 / 18 / 51 ( zrIvasiSTha mhaNatAta ) he rAmA, jyApramANe rAtrIcyA veLI divyAcyA prakAzAzivAya gharAMtIla bhAMDI vagaire vastU disata nAhIta, tyApramANe dRSTAMtAzivAya adRSTa arthAcA bodha hota nAhI. 210 dehapAdapasaMsthasya hRdayAlayagAminaH / tRSNA cittakhagaspeyaM vAgurA priktpitaa||4|2733 deharUpI vRkSAvarIla hRdayarUpI gharaTyAkaDe jANAnyA cittarUpI pakSyAlA pakaDaNyAkaritAMca he tRSNArUpI jALe jaNUMkAya nirmANa karaNyAMta Ale Ahe. 211 deho'hamiti yA buddhiH sA saMsAranibandhanI / na kadAcidiyaM buddhirAdeyA hi mumukSabhiH / / 6 / 11818 'mI deha Ahe,' azI jI buddhi tI saMsArAMta jakhaDUna TAkaNArI Ahe. yAsAThI mumukSUnI tyA buddhIcA svIkAra kevhAhI karU naye. 212 dainyadAridyaduHkhArtA apyanye purussottmaaH| pauruSeNaiva yatnena yAtA devendratulyatAm // 2 / 5 / 27 dainya, dAridya ANi duHkha yAMnI yukta asalele uttama puruSa pUrvI puruSaprayatnAneMca iMdrapadAlA poMcale Aheta. 213 daivaM saMprerayati mAmiti dagdhadhiyAM mukham / adRSTazreSThadRSTInAM dRSTvA lakSmInivartate // 2 / 5 / 20 'malA daiva preraNA karIta Ahe ' aseM mhaNaNAr2yA lokAMcI buddhi horapaLUna gelI Ahe, ase samajAveM. jyAMcyA dRSTIlA daivaca zreSTha Ahe ase vATate, azA lokAMce toMDa disalyAbarobara lakSmI tyAMcyAkaDe pATha phiravite. For Private And Personal Use Only
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 214 daivameveha cetkartR puMsaH kimiva ceSTayA / snAnadAnAsanoccArAndaivameva kariSyati / / 2 / 86 sarva goSTI jara devAneca hota asatIla, tara manuSyAlA kAhI hAlacAla tarI karUna kAya karAvayAce Ahe ? tase asela tara snAnadAnAdi kriyAhI daivaca karUM zakela. 215 daivAttamiti manyante ye hatAste kubuddhayaH // 2 / 5 / 29 koNatIhI goSTa daivAne ghaDUna yete, azI jyAMcI bhAvanA asate, te manuSya duSTabuddhIce asUna tyAMcA akherIsa nAza hoto. 216 doSAnprasavati sphArAnvAsanAvalitA mtiH| kIrNakaNTakabIjA bhUH kaNTakaprasaraM yathA // 4 // 35 / 6 kAMTerI jhADe toDUna TAkalI, paNa tyA jhADAMcI muLe bhUmIta tazIca kAyama asalI, tara tyAMcI punhAM jorAne vADha hoUna sarva bhUmi kAMTyAMnI bharUna jAte, tyAcapramANe viSayAMcA tyAga kelA, tarI joparyaMta aMtaHkaraNAMta vAsanAbIja zillaka Ahe, toparyaMta teM viSayAMce smaraNa karavUna rAgadveSAdi doSa utpanna kelyAzivAya rAhaNAra nAhI. 217 dvividho bhavati praSTA tattvajJo'jJo'thavApi ca / ajJasyAjJatayA deyo jJasya tu jnytyottrH|| 7 / 29 / 32 tattvajJa ANi ajJa ase dona prakArace prazna karaNAre asatAta, tattvajJAlA tAttvika uttara dile pAhije ANi ajJa manuSyAlA tyAcyA sArakheM sAMgUna zAMta kele pAhije. 218 dvau huDAviva yudhyete puruSArthoM samAsamau / prAktanazcaihikazcaiva zAmyatyatrAlpavIryavAn // 2 / 5 / 5 dona eDake ApasAMta laDhU lAgale mhaNaje tyAMcI kadhI barobarI hote kiMvA eka adhika baliSTha asalyAsa to dusar2yAlA jiMkato, tyAcapramANe pUrvIcA va hallIcA prayatna he ekamekAMzI laDhata asatAta. tyAmadhye kamI sAmarthyAcA asela tyAlA hAra khAvI lAgate. For Private And Personal Use Only
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 219 dhImanto na niSevante paryante duHkhadAM kriyaam||5||52||4 jyA kRtyAcA pariNAma duHkhadAyaka hoNAra, ase kRtya karaNyAlA vicArI loka kevhAMca tayAra hota nAhIta. 220 dhIro'pyatibahujJo'pi kulajo'pi mahAnapi / tRSNayA badhyate jantuH siMhaH zRGkhalayA ythaa||4||27||32 jyApramANe siMha zrRMkhalene baddha hoto tyApramANe manuSya kitIhI dhairyavAna, jJAnI ANi kulIna asalA, tarI tRSNecyA jALyAMta sAMpaDUna baddha hoto. 221 dhIH samyagyojitA pAramasamyagyojitA''padam / naraM nayati saMsAre bhramantI naurivArNave // 5 // 12 // 36 buddhi cAMgalyA rItIne yojilI tara manuSya saMkaTAMtUna pAra paDato, ayogya rItIne ticA upayoga kelyAsa Apatti prApta hote. jyApramANe azikSita nAvADyAcI naukA samudrAmadhye girakyA khAte, tyApramANe maMdabuddhi puruSa yA saMsArasAgarAMta gaTaMgaLyA khAta rAhato. 222 na kadAcana jAyante zItAMzoruSNarazmayaH // 1 / 9 / 3 caMdrAce kiraNa kadhIhI uSNa hota nAhIta. 223 na kAraNaM vinA kArya bhavatItyupapadyate // 7179 / 8 kAraNa asalyAvAMcUna kArya hoNe saMbhavata nAhI. 224 na kAlamativartante mahAntaH sveSu karmasu // 5 / 10 / 9 mahAtme ApalyA kartavyakAviSayI kevhAhI kAlAtikama hoU deta nAhIta. ( veLacyAveLI kAma karatAta.) 225 na kiMcana phalaM dhatte svAbhyAsena vinA kriyaa||2|18|11 abhyAsa kelyAzivAya koNateca kRtya phaladrUpa hota nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 226 na kiMciddIrghasUtrANAM sidhyatyAtmakSayAdRte // 3788 dIrghasUtrI manuSya vilaMba karUna ApalyA kAryAcA nAza karUna ghetAta, yApekSA jAsta kAhI tyAMcyA padarAMta paData nAhI. 227 na kecana jagadbhAvAstattvajJa raJjayantyamI / ___ markaTA iva nRtyanto gaurIlAsyArthinaM haram // 45756 gaurIcyA nRtyAcI icchA karaNA-yA zaMkarApuDhe mAkaDe nAcUM lAgalI asatA tyAlA tyAbaddala prema vATaNe zakya nAhI, tyApramANe yA jagAMtIla koNatIhI vastu jJAnI puruSAce citta AkarSaNa karUM zakata nAhI. 228 na kSamante mahAnto'pi __ paunaHpunyena duSkriyAm // 5 / 30 / 12 vAraMvAra kelelyA aparAdhAMcI mahAtme dekhIla kSamA karIta nAhIta. 229 nagayoM dahyamAnAyAM bhUSitAyAM tathotsave / sama eva mahIpAlo janako bhUbhRtAM varaH // 7 / 198131 rAjadhAnIcI mithilAnagarI jaLU lAgalI kiMvA utsavAce veLI tI suzobhita kelI, tarI donhI sthitIta rAjazreSTha janakarAjAcI aMtaHkaraNAcI samatA kAyama ase. 230 na ca nispandatA loke dRSTeha zavatAM vinA / __ spandAcca phalasaMprAptistasmAdevaM nirarthakam // 2 / 88 hAlacAla hI phakta pretAmadhyeca kAya tI hota nAhIM; hAlacAla kelyAneca phalaprApti hota asalyAmuLe daiva he nirarthaka Ahe. 231 na jAtu te vigaNyante gaNanAsu garIyasAm / ye taraGgaistuNAnIva hriyante hrssshokyoH||6|127|50 lATAMbarobara gavata vAhata jAte tyApramANe je harSazokAMcyA taDAkyAMta sAMpaDatAta, tyAMcI gaNanA zreSTha lokAMmadhye hota nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni ...misionrammmmmmmmmmmm 232 na tadasti pRthivyAM vA divi deveSu vA kvacit / pauruSeNa prayatnena yannApnoti guNAnvitaH // 4 // 62 / 19 yA pRthvIvara, AkAzAMta kiMvA devalokAMta azI ekahI vastU nAhIM kI, jI prayatna karaNAr2yA guNavAnAlA sAdhya hota nAhI. 233 na tadasti vimohAya yadviviktasya cetsH||378121 vicAra karaNA-yA aMta:karaNAlA moha pADIla azI koNatIhI sthiti nAhI. 234 na tapAMsi na tIrthAni na zAstrANi jayanti ca / saMsArasAgarottAre sajanAsevanaM vinA // 4 / 33 / 14 saMsArasAgarAMtUna tarUna jANyAsAThI kelele tapa, tIrthAdana ANi zAstrAdhyayana hI sarva sajjanasevevAMcUna vyartha hota. 235 na dezo mokSanAmAsti na kAlo netarA sthitiH||.6|121|12 mokSa mhaNUna kAMhIM koNatA nirALA deza nAhIM, nirALA kAla nAhI, kiMvA nirALI sthiti nAhI. 236 na me manoramAH kAmA na ca ramyA vibhUtayaH / idaM mattAGganApAGgabhaGgalolaM ca jIvitam / / 7 / 9360 (siddha zrIvasiSThAMnA mhaNatAta) viSaya va aizvarya hI donhI ramaNIya asatIla, paraMtu mAjhe mana viSayAMce ThikANI ramata nAhIM, va aizvaryApAsUnahI AnaMda pAvata nAhI. kAraNa, jIvita heca muLI mattastriyAMcyA kaTAkSAitakeMca caMcala Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 48 sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 237 na mokSo nabhasaH pRSThe na pAtAle na bhUtale / mokSo hi ceto vimalaM samyagjJAnavibodhitam 5/73 | 35 mokSa hA kAMhIM koTheM AkAzAMta, pAtALAMta kiMvA pRthvIvara Ahe aseM nAhIM, tara yogya tar2heceM jJAna hoUna jhAlelI manAcI nirmala sthiti mhaNajeca mokSa hoya. 238 na mauryyAdadhiko loke kazcidastIha duHkhadaH || 5|29|57 yA lokAMta mUrkhapaNApekSAM adhika duHkhadAyaka aseM kAMhIM nAhIM. 239 na vairAgyAtparo bandhurna saMsArAtparo ripuH / / 6 / 127/59 vairAgyAhUna zreSTha dusarA baMdhu nAhIM va saMsArAhUna dusarA zatru nAhIM. 240 na vyAdhirna viSaM nAttathA nAdhizva bhUtale / khedAya svazarIrasthaM maurNyamekaM yathA nRNAm ||2| 13|13 svataHcyA mUrkhapaNAmuLe jitakeM duHkha bhogAveM lAgateM, titakeM duHkha mAnasika ciMtA, zArIrika pIDA, viSa va Apatti yAMcyApAsUnahI bhogAveM lAgata nAhIM. 241 na zAstrairnApi guruNA dRzyate paramezvaraH / dRzyate svAtmanaivAtmA svayA sacvasthayA dhiyA 6 / 118|4 paramezvara zAstre va guru yAMcyA yogAneM disata nAhIM. tara ApalyA svataHcyA sattvastha buddhIneMca tyAceM darzana hoteM. 242 naSTaM naSTamupekSeta prAptaM prAptamupAharet / nirvikAratayaitaddhi paramArcanamAtmanaH || 6 |39|44 jeM jeM naSTa jhAleM asela tyAcI upekSA karaNeM ANi jeM jeM yahaccheneM prApta hoIla tyAcA svIkAra karaNa yA donhI goSTI nirvikAra cittAneM karAvyA, mhaNaje heMca AtmyAceM zreSTha pUjana hoIla. For Private And Personal Use Only
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww 243 na sajanArataraH kvacidbhave dbhajeta sAdhUnvinayakriyAnvitaH / spRzantyayatnena hi tatsamIpagaM visAriNastadgatapuSpareNavaH // 798 / 24 sajjanAMpAsUna kevhAhI dUra rAhUM naye, namratApUrvaka tyAMcI sevA karAvI. kAraNa, sajjanAMcyAjavaLa rAhaNArAlA tyAMcyA guNarUpI puSpAMtIla pasaraNAr2yA rajaHkaNAcA lAbha anAyAse hoto. 244 na staumi na ca nindAmi kacitkiMcitkadAcana / Atmano'nyasya vA sAdho tenAhaM zubhamAgataH 6 / 26 / 13 (bhuzuMDa zrIvasiSThAMnA mhaNato) mI kevhAhI va koThehI thoDIsuddhA ApalI stuti karIta nAhI va dusar2yAcI niMdA karIta nAhIM tyAmuLe malA kalyANakAraka sthiti prApta jhAlI Ahe. 245 na svakarma vinA zreyaH prAmuvantIha maanvaaH||5|48|69 svakarmAce anuSThAna kelyAzivAya manuSyAMnA yA jagAMta zreya prApti hota nAhI. 246 na svadhairyAdRte kazcidabhyuddharati saMkaTAt // 5 / 21 / 10 svataHcyA dhairyAvAMcUna ApaNAlA saMkaTAMtUna koNIhI pAra pADaNAra nAhI. 247 na hi candraM vinA zuddhA savikAsA kumudvatI // 2 // 12 // 6 caMdrAvAMcUna zveta kamalinI vikAsa pAvata nAhI. yo. vA. 4 For Private And Personal Use Only
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 50 sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 248 na hi jAnAti durbuddhivinAzaM pratyupasthitam || 3|102|36 durbuddhi asalelyA manuSyAlA ApalyA puDhe yeUna ThepalelA svataHcA nAza samajUna yeta nAhIM. 249 na hi tajjJasya zAntasya mamAhamiti vidyate || 7|30|2 tattvajJa ANi zAMta manuSyAce ThikANI 'mI' ANi 'mAjhe' ase donhI bhAva nasatAta. 250 na hi paryanuyoktavyAH svapravibhramarItayaH / na tadasti jagatyasmin yanna saMbhavati bhrame || 6 |61 / 16 paramAtmyAcI mAyA aghaTitaghaTanA karaNyAMta moThI paTAIta Ahe, tyAmuLe yA jagAMta svapna. bhrama ityAdikAMpramANe ' aseM kaseM hoUM zakela' aseM mhaNatAMca yeta nAhIM. jeM bhramAMta saMbhavata nAhIM, aseM yA jagAMta kAMhIM nAhIM. 251 na hi saccavatAmasti duHsAdhyamiha kiMcana / / 3 / 82/29 udyogI lokAMnA miLaviNyAsa kaThINa aseM yA jagAMta kAMhIMeka nAhIM. 252 nA yathA yatate nityaM yadbhAvayati yanmayaH / yAdRgiccheca bhavituM tAdRgbhavati nAnyathA // 7 / 157/31 manuSya nitya jyAsAThIM agadIM tanmaya hoUna ananya bhAvAneM prayatna karato va jaseM hoNyAcI icchA karato, tasAca to hoto. eravI kadhIhI hota nAhIM. 253 nAzo'pi sukhayatyajJa mekavastvatirAgiNam || 3|70 / 23 ekhAdyA vastUvara Asakta jhAlelyA ajJa manuSyAlA svataHcA nAza jhAlA tarI to suddhAM sukhadAyakaca vATato. For Private And Personal Use Only
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 254 nAsato vidyate bhAvo nAbhAvo vidyate stH| ___ yattu nAsti svabhAvena kaH klezastasya mArjane // 3 / 7 / 38 jeM asat Ahe, tyAlA kadhIM astitvaca nAhI, ANi jeM sat Ahe tyAcA kevhAhI abhAva hoU zakata nAhI. mhaNUna jeM vastutaH nAhI, te nAhIse karaNyAlA kleza kasale ? / 255 nAsidhArA na vajrAcirna taptAyAkaNArciSaH / tathA tIkSNA yathA brahmaMstRSNeyaM hRdi sNsthitaa||111748 (rAma zrIvasiSThAMnA mhaNato ) manuSyAcyA hRdayAmadhye rAhaNArI tRSNA hI jitakI tIkSNa asate, titakI taravArIcI dhAra, vajrAce teja kiMvA tApalelyA lokhaMDAMtUna bAhera paDaNAnyA ThiNagyA tIkSNa nasatAta. 256 nAsti zatruH prakRtyaiva na ca mitraM kadAcana / sukhadaM mitramityuktaM duHkhadAH zatravaH smRtaaH||5|53158 koNI koNAcA mULacAca zatru nAhI, va mULacAca mitrahI nAhI. sukha deNArA to mitra, va duHkha deNArA to zatru, aseMca mAnale jAte. 257 nAhaM dehasya no deho mama nAyamahaM tthaa| iti vizrAntacittA ye te mune puruSottamAH 111853 (rAma zrIvasiSThAMnA mhaNato) 'mI dehAcA koNI nAhIM, deha mAjhA koNI nAhI, va hA deha he mAjheM khareM svarUpa navhe, ' yA bhAvanene je manuSya paramAtmasvarUpAMta sthira hotAta, teca uttama puruSa hota. 258 nityaM sajjanasaMparkAdviveka upajAyate / vivekapAdapasyaiva bhogamokSau phale smRtau // 2 // 11 // 58 __ sajjanAMcA sahavAsa kelyAne viveka avazya utpanna hoto, va bhoga ANi mokSa hI tyA vivekarUpI vRkSAcIMca phaLe Aheta. For Private And Personal Use Only
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 52 sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni ~ ~ ~ ~ 259 nityAzuce'priyajane bhaSaNaikaniSTha rathyAntarabhramaNanItasamastakAla / kauleyakAzayasamAnatayaiva manye mUrkhaNa kenacidaho bata zikSito'si // 7 // 116 / 58 he kutryA, tujhyAmadhye ApalyAsArakheca guNa Aheta ase pAhUna, nitya apavitratA, apriya janAMvara bhoM bhoM karaNe, rastyAMtUna phirata sArA veLa phukaTa ghAlaviNe, ityAdi guNa koNI mUrkhAne tulA zikavile Aheta ase malA vATate. (arthAt tujhyApekSA tujhyA. gurUmadhye asale guNa adhika asale pAhijeta.) 260 niricchataiva nirvANaM secchataiva hi bandhanam // 7 // 36 // 38 icchA nasaNe hAca mokSa hoya. ANi icchA asaNe hAca baMdha hoya. 261 nirdayaH kaThinaH krUraH karkazaH kRpnno'dhmH| na tadasti yadadyApi na kAlo nigiratyayam // 11239 kAla hA nirdaya, kaThINa, krUra, karkaza, kRpaNa ANi adhama Ahe. kALa hA jyAlA giLUna TAkIta nAhI. aseM adyApi kAMhIMca nAhI. 262 nirmale mukure vakramayatnenaiva bimbati // 2 / 2 / 19 svaccha ArazAmadhye toMDAce pratibiMba sahaja rItIne paDate. 263 nirvAsanaM jIvitameva mokSaH // 717743 jIvita vAsanArahita asaNe hAca mokSa hoya. 264 niHsaMkalpo yathAprAptavyavahAraparo bhava // 453 / 47 (dAzUra tapasvI ApalyA putrAlA mhaNato.) saMkalparahita hoUna prApta jhAlelA vyavahAra yogya rItIne karIta jA. For Private And Personal Use Only
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 53 265 naighRNyamasthairyamathAzucitvaM rathyAcaratvaM parikutsitatvam / zvabhyo gRhItaM kimu nAma mUkhai mUrkhebhya evAtha zunA na jAne // 7116 / 54 nirdayatA, caMcalatA, apavitratA, rastyAMtUna vyartha bhaTakaNe, niMdya asaNe he dharma mUrtyAMnI kutryAMpAsUna ghetale, kiMvA kutre mUrkhApAsUna zikale he nakkI samajata nAhI. 266 naivAstyasau jagati yaH paraduHkhazAntyai prItyA nirantarataraM saralaM yateta // 7/119 / 3 dusar2yAce duHkha nAhIse karaNyAsAThI manApAsUna niraMtara yogya rItIne jhaTaNArA yA jagAmadhye koNIhI nAhI. 267 nodeti nAstamAyAti sukhe duHkhe mukhaprabhA / yathAprAptasthiteryasya jIvanmuktaH sa ucyate // 3 / 9 / 6 sukhAce veLI jyAcyA toMDAvarIla teja vADhata nAhI, ANi duHkhAce veLI te kamI hota nAhI. yApramANe prApta sthitImadhye jo nirvikAra asato toca jIvanmukta hoya. 268 nodvijante svakAryeSu janA adhyvsaayinH||6|88|19 nizcayI loka ApalyA kAryAviSayIM kadhIM udvigna hota nAhIta. 269 nopapannaM hi yadyatra tatra tanna virAjate / madhye kAcakalApasya mahAmUlyo maNiyathA // 5 / 32 / 28 jeM jyA ThikANI yogya nasate, te tyA ThikANIM zobhatahI nAhI. kAcecyA maNyAMcyA DhigAMta mahAmUlyavAna ratna kase zobhaNAra ? For Private And Personal Use Only
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 270 pathikAH pathi dRzyante rAgadveSavimuktayA / yathA dhiyA tathaivaite draSTavyAH svendriyaadyH||6||11815 pravAsI jyA mArgAne jAtAta, tyA mArgAvara Asakti ThevIta nAhIta tyApramANe ApalyA dehoMdriyAdikAMsa rAgadveSarahita buddhIne pAhAveM. 271 padamatulamupaitumicchatoccaiH prathamamiyaM matireva lAlanIyA / phalamabhilaSatA kRSIvalena prathamataraM nanu kRSyate dharaiva // 5 / 12 / 40 cAMgalyA pikAcI icchA karaNArA zetakarI prathama jamIna nAMgarUna ticI uttama mazAgata karato, tyApramANe atula azA paramAtmapadAcyA prAptIcI icchA karaNAnyA puruSAne prathama vivekAcyA yogAne ApalI buddhi zuddha karAvI. 272 paraM vivardhanaM buddherajJAnataruzAtanam / . samutsAraNamAdhInAM viddhi sAdhusamAgamam / / 2 / 16 / 5 (zrIvasiSTha rAmAlA mhaNatAta) sAdhUMcA samAgama buddhIcI vADha karato, ajJAnarUpI vRkSAlA toDUna TAkato ANi sarva mAnasika duHkheM nAhIMzI karato. 273 paraM viSayavaitRSNyaM samAdhAnamudAhRtam / AhRtaM yena tannUnaM tasmai nRbrahmaNe namaH // 745/46 viSayAMviSayI atyaMta vairAgya heca samAdhAna Ahe. te jyAne saMpAdana kele Ahe, tyA manuSyarUpI brahmAlA namaskAra aso. 274 paramapadapratimo hi sAdhusaGgaH // 5 / 61148 satpuruSAMcyA sahavAsAcI yogyatA pratyakSa mokSasukhAitakI Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 275 paraM pauruSamAzritya dantairdantAnvicUrNayan / zubhenAzubhamudyuktaM prAktanaM pauruSaM jayet // 2 / 5 / 9 dAMtAMnI dAMtAMce cUrNa hoIla itakyA jorAne zAstrIya prayatna karUna anartha utpanna karaNAr2yA pUrvIcyA karmAcA pADAva karAvA. 276 parasparecchAvicchittirna hi sauhArdabandhanI // 3 // 55 / 72 parasparAMcyA icchAMcA bhaMga jhAlA asatAM kharI maitrI Tikata nAhI. 277 parasparepsitasneho durlabho hi jagatraye // 6 / 108 / 21 parasparAMnA iSTa asalelA, arthAt kRtrima nasalelA, sneha trailokyAMta durlabha Ahe. 278 parAmRzya vivekena saMsAraracanAmimAm / vairAgyaM ye'dhigacchanti ta eva puruSottamAH 2 / 11 / 26 yA saMsAraracanecA vivekAne vicAra karUna jyAMnA vairAgya utpanna hote, te kharokhara uttama puruSa hota. 279 parAyaNaM hi prabhavaH saMdeheSvanujIvinAm / / 3 / 2 / 16 sevakAMnA koNatehI saMkaTa utpanna jhAle asatA, tyAprasaMgI dhanI hAca tyAMcA mukhya AdhAra hoya. 280 parijJAtopabhukto hi bhogo bhavati tuSTaye / vijJAya sevito maitrImati coro na zatrutAm // 4 / 23 / 41 amuka cora Ahe, ase pakke jJAna jhAlyAvara tyAcyAzI vAgatAMnA sAvadhapaNA ThevatA yeto, yAmuLe snehabhAva juLato, vairabhAva rAhAta nAhI. tyApramANe viSayAMce vAstavika svarUpa oLakhUna, te yogya rItIne sevana karaNArAlA tyAMcI bAdhA hota nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 281 paropakArakAriNyA praartipritptyaa| buddha eva sukhI manye svAtmazItalayA dhiyaa||26||39 (rAma zrIvasiSThAMnA mhaNato) paropakAra karaNArI, dusar2yAcyA duHkhAne duHkhita hoNArI va AtmajJAnAne tRpta jhAlelI azI buddhi jyA jJAnI puruSAcI Ahe, to kharA sukhI ase malA vATate. 282 pApasya hi bhayAlloko rAma dharme pravartate // 5/75/37 (zrIvasiSTha mhaNatAta ) he rAmA, pApAcyA bhayAneca lokAMcI dharmAkaDe pravRtti hota asate. 283 pItAzeSavivekAmbuH shriiraambhodhivaaddvH| na nirdahati yaM kopastaM mRtyune jighAMsati // 6 / 23 / 9 jyAne vivekarUpI sarva udaka piUna TAkale Ahe, asA zarIrarUpI samudrAtIla krodharUpI vaDavAgni jyAlA jALIta nAhI, tyAlA ThAra mAraNyAcI icchA mRtyu karIta nAhI. 284 puNyAni yAnti vaiphalyaM vaiphalyaM yAnti mAtaraH / bhAgyAni yAnti vaiphalyaM nAbhyAsastu kadAcana // 767 / 32 'mI amuka puNya kele' aseM ApalyA toMDAne dusanyAsa sAMgitale asatAM teM puNya vyartha jAte. prasaMgI mAtecA va aizvaryAcAhI upayoga hota nAhI, paraMtu abhyAsa hA kadhIhI phukaTa jAta nAhI. 285 putramitrakalatrAdi tRSNayA nityakRSTayA / khageSviva kirAtyedaM jAlaM lokeSu racyate // 1117415 bhillINa pakSyAMnA pakaDaNyAkaritAM jALe tayAra karate, tyApramANe manuSyAMnA nehamI AkarSaNa karaNArI tRSNA hI putra, mitra, strI ityAdikAMce jALe tayAra karate. For Private And Personal Use Only
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrIyogavAsiSThasubhASitAni 286 puruSArthAtphalaprAptirdezakAlavazAdiha / 57 prAptA cireNa zIghraM vA yAsau daivamiti smRtA // 27 21 puruSaprayatnAneMca hoNArI phalaprApti deza va kAla yAMcyA paristhitIpramANeM lavakara kiMvA uzirAM hota asate. yAlAca daiva aseM mhaNatAta. 287 pUjanaM dhyAnamevAntarnAnyadastyasya pUjanam / tasmAttribhuvanAdhAraM nityaM dhyAnena pUjayet || 6 |38|6 paramezvarAceM aMtaHkaraNAMta dhyAna karaNeM heMca tyAceM mukhya pUjana hoya. tyAhUna dusareM pUjana nAhIM. yAsAThIM tribhuvanAcA AdhAra jo paramAtmA, tyAceM dhyAnAcyA yogAneM nehamIM pUjana karAveM. 288 pUrNastu prAkRto'pyanyat punarapyabhivAJchate / jagatpUraNayogyAmburgRhNAtyevArNavo jalam || 4 | 23/55 sarva jagAlA buDavUna TAkatAM yeIla, itakA pANyAcA sAMThA jyAMta bharalelA Ahe, asA samudra dekhIla tevaDhyAneM tRpta na hotAM jAsta jAsta pANI sAMThavIta asato; tyA pramANeM prAkRta manuSya kitIhI zrImAn asalA, tarI adhikAdhika saMpattIcI hAva bALagItaca asato. 289 pUrvasiddhasvabhAvo'yamAdehaM na nivartate || 3 | 82 / 40 deha paDeparyaMta pUrvasiddha svabhAva pAlaTata nAhIM. 290 pUrvAparavicArArthacArucAturyazAlinI / savikAsA matiryasya sa pumAniha kathyate / / 2 / 11/72 pUrvApara vicAra ANi koNatAhI sUkSma artha uttama rItIneM grahaNa karaNyAceM cAturya jilA Ahe, azI vikAsa pAvalelI buddhi jyAce ThikANI Ahe toca kharA manuSya samajAvA. For Private And Personal Use Only
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 291 paunaHpunyena karaNamabhyAsa iti kathyate / puruSArthaH sa eveha tenAsti na vinA gtiH|| 767 / 43 punhA punhA teca teca karaNe yAlA abhyAsa ase mhaNatAta, hAca puruSArtha hoya. yA abhyAsAvAMcUna manuSyAlA dusarA mArga nAhI. 292 pauruSaM sarvakAryANAM kartR rAghava netarat / phalabhoktR ca sarvatra na daivaM tatra kAraNam // 2 / 9 / 2 (zrIvasiSTha mhaNatAta ) he rAghavA; kartRtva ANi bhoktRtva yAMcA saMbaMdha manuSyAcyA prayatnAkaDe Ahe; devAcA tyAcyAzI kAMhIMeka saMbaMdha nAhI. 293 pauruSaM spandaphalavadRSTaM pratyakSato na yat / kalpitaM mohitairmandairdaivaM kiMcinna vidyate / / 2 / 4 / 10 manuSyAne prayatnapUrvaka ekhAde kArya kele asatA, tyAcA pariNAma pratyakSa dRSTIsa paDato. paraMtu daiva pratyakSa disata nasalyAmuLe tI kevaLa maMdabuddhIcyA mUrkha lokAMcI kalpanA Ahe. 294 pauruSasya mahattvasya sattvasya mahataH zriyaH / indriyAkramaNaM sAdho sImAnto mahatAmapi // 76.41 ( vidyAdhara bhuzuMDAlA mhaNato ) iMdriyAMvara ApalA pagaDA. basaviNyAsAThI mahAtmyAMnAhI ApaleM pauruSa, mahattva, moThe dhairya va zAMtirUpI saMpadA yAMcI parAkASThA karAvI lAgate. 295 pauruSAdRzyate siddhiH pauruSAddhImatAM kramaH / daivamAzvAsanAmAtraM duHkhe pelavabuddhiSu // 2715 kAryasiddhi udyogAne hote. jJAte puruSa ApalA vartanakrama pauruSAcyAca yogAne cAlavitAta. dubaLyA buddhIcyA lokAMnA duHkhAce veLI samAdhAnAsAThI daivAcA upayoga hoto. For Private And Personal Use Only
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrIyogavAsiSTha subhASitAni 296 pauruSeNa prayatnena trailokyaizvaryasundarAm / kazcitprANivizeSo hi zakratAM samupAgataH || 2|4|13 pauruSaprayatnAcA avalaMba karUna koNA ekA manuSyAneM trailokyAcyA aizvaryAneM yukta asaleleM zreSTha iMdrapada prApta karUna ghetaleM. 297 pauruSeNAnnamAkramya yathA dantena cUrNyate / anyaH pauruSamAzritya tathA zUreNa cUrNyate / / 26 / 12 19 prayatnAneM anna miLavUna toMDAMta ghAtalyAnaMtara tyAceM carvaNa dAMtAMnI keleM jAteM, tyApramANeM pauruSAcAca Azraya karUna zUra manuSya dubaLyA lokAMceM mardana karato. 298 prajJayA nakharAlUna mattavAraNayUthapAH / jambukairvijitAH siMhAH siMhariNakA iva || 5|12|31 ApalyA bhayaMkara paMjAMnI masta hattIcyA kaLapAMtIla mukhya hattIMnA phADUna TAkaNAr2yA balADhya siMhAMnAhI kolhyAMnI, ApalyA buddhIcyA baLAvara siMhAMnI haraNAMnA sahaja jiMkAveM, tyApramANeM aneka veLAM jiMkale Ahe. 299 prajJAvAnasahAyo'pi kAryAntamadhigacchati / kAryamAsAdya pradhAnamapi nazyati / / 5 / 12 / 23 duSprajJaH buddhimAna manuSyAlA koNatyAhI prakAracI madata nasalI tarI to moThamoThI kArye karato. paNa buddhi nasalelyA manuSyAlA kevaDhehI moTheM sAhAyya asaleM tarI tyAcyA mukhya kAryAcAca nAza hoto. 300 prajJAsaujanyayuktena zAstrasaMvalitena ca / pauruSeNa na yatprAptaM na tatkvacana labhyate || 6 | 29/9 zAstrIya mArgAneM vicAra karaNArI buddhi, saujanya va pauruSaprayatna yAMcyA yogAneM prApta hota nAhIM, azI kuThehI vastU nAhIM. For Private And Personal Use Only
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 301 pratyakSamAnamutsRjya yo'numaanmupetysau| svabhujAbhyAmimau sAviti prekSya palAyate // 2 / 5 / 19 pratyakSa jyAceM phaLa disata Ahe azA pauruSaprayatnAcA tyAga karUna, kevaLa anumAnAne siddha hoNAr2yA daivAcA Azraya jo manuSya karato, to ApalyAca hAtAMnA sarpa mAnUna paLU lAgato, ase mhaNaNyAsa kAya harakata Ahe ? 302 prabhutAbRhitaM ceto nAhAryamabhinandati // 5 / 466 jyAcyA ThikANI prabhutva Ale Ahe, va adhikAra cAlaviNyAce 'sAmarthya Ahe, tyAlA kRtrima bhUSaNAdikAMce kAya mahattva Ahe. 303 pravAhapatitaM kArya kurvannapi na lipyate // 4 // 5634 pravAhapatita kArya karaNArA doSAMpAsUna alipta asato. 304 prAktanaM caihikaM ceti dvividhaM viddhi pauruSam / prAktano'dyatanenAzu puruSArthena jIyate // 2 / 4 / 17 pUrvIceM va hallIMce ase dona prakArace pauruSa Ahe. yA janmAMta manuSyAne neTAne prayatna kelA asatAM pUrvajanmAMtIla pauruSa nAhIse karUna TAkitAM yete. 305 prAksvakarmetarAkAraM devaM nAma na vidyate / bAlaH prabalapuMseva tajetumiha zakyate // 2 / 6 / 4 ApaNaca pUrvI kelelyA karmAzivAya daiva mhaNUna kAhI nirALI vastu nAhIM; itakeca navhe tara zaktimAn manuSya ekhAdyA lahAna mulAlA ApalyA kahyAMta Thevato, tyApramANe pUrvIcyA duSTasaMskArAMnA sadhyA kelelyA prayatnAMnI jiMkUna TAkatAM yeNe agadIM zakya Ahe. 306 prAzaM prApya na pRcchanti ye kecitte narAdhamAH 378133 vidvAnAcI gAMTha paDalI asatAM prazna vicArUna je ApalA saMzaya nAhIMsA karUna gheta nAhIta, te kevaLa narAdhama hota. For Private And Personal Use Only
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni www.mmmmmmmmmmm 307 prAptakAlaM kRtaM kArya rAjate nAtha netarata / vasante rAjate puSpaM phalaM zaradi rAjate // 6 / 04 / 22 (cUDAlA zikhidhvaja patIlA mhaNate ) yogya samayIM keleleMca kArya zobhate. dusareM zobhata nAhI. vasaMtaRtUmadhye phUla zobhate ANi zarahatUMta phaLa zobhateM. 308 prAptena yena no mUyaH prAptavyamavaziSyate / ___ tatprAptau yatnamAtiSThetkaSTayApi hi ceSTayA // 7 // 6 // 31 je miLavile asatAM punhAM kAMhIMeka miLavAvayAceM uraNAra nAhIM, aseMca pada miLaviNyAviSayI jorAcA prayatna karAvA. maga tyAmadhye kitIhI kaSTa paDale tarI cAlatIla. 309 prAmANikasya tajjJasya vaktuH pRSTasya ytntH| nAnutiSThati yo vAkyaM nAnyastasmAnnarAdhamaH 2 / 11 / 46 pramANazuddha bhASaNa karaNA-yA tajjJa manuSyAlA prazna kelyAnaMtara jo tyAcyA vacanApramANe vAgata nAhI, tyAcyApekSA adhama manuSya dusarA koNIhI nAhI. 310 prAyaH paraparitrANameva kame nijaM satAm // 3 // 26 / 20 dusanyAce rakSaNa karaNyAsAThIca satpuruSAMcyA hAtUna koNatehI karma hota asate. 311 baddho hi vAsanAbaddho mokSaH syAdvAsanAkSayaH 4 / 5719 jo vAsanene baddha asato, toca kharA baddha ANi jyAcA vAsanAkSaya jhAlA, toca mukta samajAvA. For Private And Personal Use Only
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 312 bandhamukto mahIpAlo grAmamAtreNa tuSyati / parairabaddho nAkrAnto na rAjyaM bahu manyate // 4 / 23157 aTaketa asalelA rAjA mokaLA jhAlyAvara tyAlA jarI ekhAdA gAMva miLAlA tarI tevaDhyAne to saMtuSTa hoto. paraMtu jyAlA zabUMnI baddha kele nAhI va jyAcyAvara koNAcA tAbA nAhI azA rAjAlA rAjya deU kele, tarI suddhA tyAce tyAlA kAMhIMca mahattva vATata nAhI. 313 balaM buddhizca tejazca kSayakAla upasthite / viparyasyati sarvatra sarvathA mahatAmapi // 7 / 140 / 6 nAza hoNyAcI veLa AlI mhaNaje sarvaThikANI sarvaprakAreM moThamoThyAMcIhI buddhi viparIta hote, baLa cAlenAse hote, va teja lopUna jAte. 314 bahunAtra kimuktena saMkSepAdidamucyate / saMkalpanaM paro bandhastadabhAvo vimuktatA // 6 / 126 / 97 adhika bolUna kAya karAvayAce Ahe ? thoDakyAta sAMgAvayAce he kI, saMkalpa karaNe hAca moThA baMdha hoya, va saMkalparahita asaNe hAca mokSa hoya. 315 bAlyamalpadinaireva yauvanazrIstato jarA / dehe'pi naikarUpatvaM kAsthA bAhyeSu vastuSu // 1 / 28 / 37 bAlyadazenaMtara thoDakyAca divasAMnI tAruNya, va naMtara mhAtArapaNa azA bhinna dazA pratyakSa dehAce ThikANI disUna yetAta; maga bAhya vastu ekarUpa rAhatIla asA bharaMvasA ThevaNyAMta kAya artha Ahe ! - For Private And Personal Use Only
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 316 bIjAtkAraNataH kAryamaGkuraH kila jAyate / na bIjamapi yatrAsti tatra syAdaraH kutH||757/12 kAraNApAsUna kArya utpanna hote. yA niyamApramANe bIjApAsUna aMkura utpanna hoto. paraMtu jyA ThikANI bIjaca nAhIM tetheM aMkura kasA utpanna hoIla ? 317 bIbhatsaM viSayaM dRSTvA ko nAma na virajyate / satAmuttamavairAgyaM vivekAdeva jaayte.|| 211 / 23 bIbhatsa viSaya pAhUna tyAMcyAbaddala koNAlA tiTakArA vATaNAra nAhIM? paraMtu satpuruSAMce ThikANI je utkRSTa vairAgya asate teM vivekAmuLe utpanna hote. 318 bhavatyakhilajantUnAM yadantastaddhahiH sthitam // 5 // 56 // 34 koNatyAhI prANyAcyA aMtaHkaraNAMta jyAviSayI vicAra cAlU asato tyApramANeca tyAlA bAhya jagAMta disata asate. 319 bhaviSyaM nAnusaMdhatte nAtItaM cintayatyasau / vartamAnanimeSaM tu hasannevAnuvartate // 5 / 12 / 14 janaka rAjA bhAvI goSTIMcI ciMtA vahAta nase. ANi gata goSTIMceM smaraNa karIta nase. taseMca vartamAnakALI sarva vyavahAra AnaMdAne karIta ase. 320 bhArovivekinaH zAstraM bhAro jJAnaM ca rAgiNaH / azAntasya mano bhAro bhAro nAtmavido vpuH||1|14|13 avivekI manuSyAlA zAstra, viSayI manuSyAlA jJAna va rAgITa manuSyAlA mana he bhArabhUta vATate. paraMtu AtmajJAna jhAlelyA manuSyAlA zarIra he bhArabhUta hota nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 321 bhUtAni santi sakalAni bahUni dikSu bodhAnvitAni viralAni bhavanti kiMtu / vRkSA bhavanti phlpllvjaalyuktaaH| kalpadrumAstu viralAH khalu saMbhavanti // 797447 pAne, phaLe yAMnI bharUna gelele sAmAnya vRkSa sarvatra ADhaLatAta paraMtu kalpavRkSa sarvatra disata nAhIta. tyApramANe mohAMta guraphaTUna gelele loka sarva ThikANI dRSTIsa paDatAta, paraMtu jJAnasaMpanna loka agadI kvacitca ADhaLatAta. 322 bhogecchAmAtrako bandhastattyAgo mokSa ucyte||4||35||3 _ viSayopabhogAMcI icchA asaNe hAca baMdha, ANi bhogecchA nasaNe hAca mokSa hoya. 323 bhogeSvasvadamAneSu puMsaH zreyaH puro gatam // 4 // 33 // 69 __ jyAlA viSayopabhogAMcA atyaMta tiTakArA AlA, tyAcyA puDhe mokSa hAta joDUna ubhA Ahe ! 324 matta airAvato baddhaH sarpapasyeva koTare / mazakena kRtaM yuddhaM siMhaudhairaNukoTare // 32019 padmAkSe sthApito merurnigIrNo bhRGgasUnunA / svabhAbdagarjitaM zrutvA citraM nRtyanti bhinnH3|20|10 (asamaMjasa vidhAne ) ekAdyA mattahattIlA moharIcyA gAbhyAMta bAMdhUna ThevaleM, ekhAdyA cilaTAna paramANUcyA poTAMta siMhAMcyA kaLapAbarobara yuddha keleM, ekhAdyA kamalAcyA bIjAmadhye meruparvata sAMThavilA va to ekhAdyA lahAnazA bhuMgyAne giLUna TAkalA, svamAMtIla meghAMcI garjanA aikUna citrAMtIla mora nAcUM lAgale. For Private And Personal Use Only
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 325 mana eva samarthaM vo manaso dRDhanigrahe / arAjA kA samarthaH syAdrAjJo rAghava nigrh||3|112|19 (zrIvasiSTha mhaNatAta ) zrotRjanaho, tumacyA manAcA dRDhanigraha karaNyAlA tumace manaca samartha Ahe. he rAghavA, rAjAcA nigraha karaNyAlA jorAjA nAhI,asA koNatAsAmAnya manuSya samartha hoIla? 326 manAkRtaM kRtaM loke na zarIrakRtaM kRtam // 3489 / 1 manAne meM keleM teca kharokhara kelele ase samajAveM; kevaLa zarIrAne kele, teM keleM aseM mhaNatAM yeta nAhI. 327 mano hi na jaDaM rAma nApi cetanatAM gatam // 39637 (zrIvasiSTha mhaNatAta ) he rAmA, mana he dhaDa jaDahI nAhI, ANi cetanahI nAhI. 328 maraNasya mune rAjJo jraadhvlcaamraa| Agacchato'gre niryAti svAdhivyAdhipatAkinI // 1 / 22 / 30 (rAma zrIvasiSThAMnA mhaNato ) maraNa hA eka rAjA asUna tyAcI svArI ApalyAkaDe yeU lAgalI, mhaNaje tyAcyA agodara AdhivyAdhirUpI senA bAhera paData asUna jarArUpI pAMDharI cavarI puDhe disU lAgate. 329 mahatAM darzanaM nAma na kadAcana niSphalam // 3 / 26 / 39 mahAtmyAMce darzana kevhAhI niSphaLa hota nAhI. 330 mahatAmeva saMparkAtpunaduHkhaM na bAdhate / ko hi dIpazikhAhastastamasA paribhUyate // 31828 jaLaNArI mazAla hAtAMta asalI mhaNaje aMdhArAMta cAMcapaDaNyAcA koNAlAhI prasaMga yeta nAhI, tyApramANe mahAtmyAMcA sahavAsa jhAlyAvara koNAlAhI duHkha bhogaNyAcA prasaMga yeta nAhI. yo. vA. 5 For Private And Personal Use Only
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni vvvvwww 331 mahAkartA mahAbhoktA mahAtyAgI' bhavAnagha / sarvAH zaGkAH parityajya dhairyamAlambya zAzvatam 6 / 115 / 1 (zrIvasiSTha mhaNatAta) he niSpApa rAmA, tUM sarva zaMkA soDUna deUna, zAzvata dhairyAcA Azraya karUna, mahAkartA, mahAbhoktA, va mahAtyAgI ho. 332 mahAzanAnAmekAnte bhojanaM hi sukhAyate // 318244 __ puSkaLa AhAra karaNArAMnA ekAntAMta bhojana karaNeM sukhAvaha hota asate. 333 mAMsapAJcAlikAyAstu yntrlole'nggpnyjre| snAyavasthigranthizAlinyA: striyAH kimiva zobhanam // 1 / 21 / 1 yaMtrAMtIla niranirALe bhAga atyaMta caMcala asatAta. tyApramANe strIca zarIra asUna te snAyu, asthi ityAdikAMnoM banalele asate. strI kevaLa mAMsAcI putaLI asUna ticyAmadhye ramaNIya aseM kAya Aha ? 334 mukure nirmale dravyamayatnenaiva vimbati // 7/74 svaccha ArazAmadhye koNatyAhI vastUce pratibiMba sahaja paDate. 335 mukhyAGkaraM subhaga viddhi mano hi puMso dehAstataH pravisRtAstarupallavAbhAH / naSTe'kure punarudeti na pallavazrI na~vAGkaraH kSayamupaiti dalakSayeSu // 3 // 89 / 52 (iMdrabrAhmaNa iMdadyumna rAjAlA mhaNato) manuSyAce mana hAca saMsAratarUcA mukhya aMkura Ahe. ANi hyA aMkurApAsUna sasArarUpI vRkSAlA deharUpI pAlavI phuTata asate. mULa aMkuraca nAhIsA jhAlA, tara jhADAlA punhA pAlavI phuTata nAhI; paNa nusatI pAne gaLUna paDalI asatAM mULa aMkura naSTa hota nAhI, kevaLa mArIra asUna tATa bhAga For Private And Personal Use Only
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrIyogavAsiSThasubhASitAni 336 muDhAnumAnasaMsiddhaM daivaM yasyAsti durmateH / daivAddAho'sti naiveti gantavyaM tena pAvake / / 2285 kevaLa mUrkhapaNAcyA anumAnAmuLeM daiva Ahe aseM jyAlA vATateM, tyAneM tyA daivAcI parIkSA karaNyAkaritAM agnImadhye uDI TAkUna AMgAcA dAha hoto kiMvA nAhIM teM pahAveM ! 337 mUDhaiH prakalpitaM daivaM tatparAste kSayaM gatAH / 67 prAjJAstu pauruSArthena padamuttamatAM gatAH || 2|8|16 daiva hI kevaLa mUrkhAcI kalpanA Ahe yA daivAcyA nAdIM je lAgatAta tyAMcA nAza hoto. jJAte loka udyogAcyA yogAneM uttama padAlA jAUna pohoMcatAta. 338 mUDhottAraNameveha svabhAvo mahatAmiti / / 3 / 76 / 12 mUDha lokAMcA uddhAra karaNe hAca mahAtmyAMcA svabhAva asato. 339 mRtirguNitiraskAro jIvitaM guNisaMzrayaH || 3 / 77 / 31 guNijanAMcA tiraskAra mhaNajeca mRtyu ANi guNijanAMcA Azraya mhaNajeca khareM jIvita hoya. 340 mokSadvAre dvArapAlAzcatvAraH parikIrtitAH / zamo vicAraH saMtoSazcaturthaH sAdhusaMgamaH || 2 | 11 / 59 zama, vicAra, saMtoSa ANi sAdhusamAgama he mokSAcyA dvArAvarIla cAra dvArapAla Aheta. 341 mokSaH zItalacittatvaM bandhaH saMtaptacittatA / / 7/95/29 citta zAMta asaNeM hA mokSa va citta saMtapta asaNeM hA baMdha hoya. 342 mohanAzAya mahatAM vaco no mohavRddhaye // 5 / 49 / 6 mahAtmyAMcaM bhASaNa mohAcA nAza karateM tyAcI vADha karIta nAhIM. For Private And Personal Use Only
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 68 sArtha zrIyogavAsiSThasubhASitAni 343 maukhyaM hi bandhanamavehi paraM mahAtman || 6 / 89 / 31 ( cUDAlA zikhidhvajAlA mhaNate ) mUrkhapaNA heM moTheM baMdhana Ahe aseM samaja. 344 ya eva yatnaH kriyate bAhyArthopArjane janaiH / sa eva yatnaH kartavyaH pUrvaM prajJAvivardhane || 5 | 12|26 dravyAdi bAhya padArtha miLaviNyAsAThIM manuSya jasA prayatna karato tasA jorAcA prayatna prathamataH buddhi vADhaviNyAsAThIM karAvA. 345 yatkRtaM manasA tAta tatkRtaM viddhi rAghava / yatyaktaM manasA tAvattattyaktaM viddhi cAnagha // 3 / 110 / 14 ( zrIvasiSTha mhaNatAta ) he niSpApa rAmA, jeM manAneM keleM teMca kharokhara keleM aseM jANa. ANi jyAcA manAneM tyAga kelA tyAcAca tyAga kelA aseM samaja. 346 yatnavadbhirdRDhAbhyAsaiH prajJotsAhasamanvitaiH / meravo'pi nigIryante kaiva prAkpauruSe kathA || 2|4|18 buddhimAna, utsAhI, udyogI puruSAMnIM prayatnapUrvaka dRDha abhyAsa kelA asatAM, tyAMnA meruparvata suddhAM gaDapa karUna TAkatAM yeto, maga pUrvajanmAMtIla pauruSa nAhIMseM karatAM yeIla, yAMta navala kAya ? 347 yatnenApi punarbaddhaM kena vRntacyutaM phalam // 7/125 / 32 deThApAsUna gaLalele phaLa punhAM koNItarI prayatna karUna deThAlA pUrvIpramANeM cikaTavU zakela kAya ? 348 yatsukhaM duHkhamevAhuH kSaNanAzAnubhUtibhiH / akRtrimamanAdyantaM yatsukhaM tatsukhaM viduH || 7|68 31 kSaNAMta nAza pAvaNyAcA anubhava yeta asalyAmuLeM jJAte loka viSayasukhAlA duHkhaca aseM mhaNatAta. ANi jeM svAbhAvika, anAdi, anaMta aseM AtmasvarUpAceM sukha tyAlAca khareM sukha mhaNatAta. For Private And Personal Use Only
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 349 yathAcAraM yathAzAstraM yathAcittaM yathAsthitam / vyavahAramupAdatte yaHsa Aye iti smRtH||6|126|55 vRddhAMcA AcAra va zAstra yAMcyA anurodhAne prasannacittAne yathAsthita karma karaNArA va laukika vyavahArahI pALaNArA, tyAlA Arya aseM mhaNatAta. 350 yathA dehopayuktaM hi karotyArogyamauSadham / tathendriyajaye'bhyaste vivekaH phalito bhavet // 4 / 18 / 66 auSadha pathyapUrvaka sevana kelyAneca Arogya prApta hote, tyApramANe iMdriyajayAcA abhyAsa kelA, taraca AtmAnAtmaviveka phaladrUpa hoIla. 351 yathA na kiMcitkalayanmazcake spandate shishuH| tathA phalAnyakalayankuru karmANi rAghava // 5/7020 (zrIvasiSTha mhaNatAta.) he rAghavA, ekhAdeM lahAna mUla koNatyAhI ta-hecA saMkalpa na karitAM AnaMdAne palaMgAvara loLata asate; tyApramANe karmaphalAcA muLIMca vicAra na karatAM tUM ApalI prAptakarme karIta jA. 352 yathA nAzena vA bhAvyaM tathodetyazubhA mtiH||3|71|17 jazA rItIne nAza vhAvayAcA asato, tazA ta-hecI durbuddhi agodara utpanna hote. 353 yathAprAptaM hi kartavyamasaktena sadA satA / mukureNAkalaGkena pratibimbakriyA yathA // 3 // 88 / 11 ekhAdA svaccha ArasA ApalyAsamora yeNAr2yA padArthAce pratibiMba dhAraNa karato, tyApramANe Asakta na hotAM ApaleM prApta jhAlele kartavya pratyekAne avazya karIta rAhile pAhije. For Private And Personal Use Only
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 354 yathA rajobhirgaganaM yathA kamalamambubhiH / na lipyate hi saMzliSTai hairAtmA tathaiva ca // 5 / 5 / 31 AkAzAMta dhULa uDAlI mhaNUna te malina hota nAhI, kiMvA kamalapatrAvara udaka paDale tarI te tyAlA cikaTata nAhI, tyApramANe AtmyAzI kitIhi dehAMcA saMbaMdha AlA tarI to tyAMcyA yogAne lipta hota nAhI. 355 yathA vandhyAsuto nAsti yathA nAsti marau jalam / yathA nAsti nabhovRkSastathA nAsti jgdbhmH||3||7143 jyApramANe vaMdhyecA mulagA, mRgajaLAMtIla pANI, AkAzAMtIla vRkSa yAMnA astitva nasate tyApramANe jagAcyA bhramAcI sthiti Ahe. 356 yathA zAmyenmanonicchaM nopadezazataistathA // 736 / 23 icchA soDalyAne mana jaseM zAMta hote, tase zekaDoM upadezAMnIhI zAMta hota nAhI. 357 yathA sparzana pavanaH sattAmAyAti no girA / tathecchAtAnavenaiva viveko'sya vibudhyate // 4 / 18 / 68 nusatA 'vArA ' hA zabda aikalyAne tyAce astitva kaLata nasate, tara tyAsAThI vAnyAcA aMgAlA sparza vhAvA lAgato, tyApramANe 'mI vivekI Ahe ' ase mhaTalyAne vivekAcI parIkSA hota nAhI, tara viSayAcI tRSNA kamI asaNe hIca viveka asalyAcI khUNa hoya. 358 yathA hi kASThajatunoryathA badarakuNDayoH / zliSTayorapi naikatvaM dehadehavatostathA // 3 // 11462 lAkUDa ANi lAkha kiMvA bore ANi bhAMDe hI ekamekAMzI cikaTalelI disalI, tarI tyAMce vAstavika aikya saMbhavata nAhI, tyAcapramANe deha ANi jIvAtmA yAMcI sthiti Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrI yogavAsiSTha subhASitAni 359 yadavayavadhAtpApaM vadhyatyAgAttadeva hi || 3 |90/3 avadhyAcA vadha kelyAneM jitakeM pAtaka lAgateM, titakeMca pAtaka vadhyAcA vadha na kelyAneM lAgata asateM. 360 yadAryagarhitaM yadvA nyAyena na samArjitam / tasmAd grAsAdvaraM manye maraNaM dehinAmidam || 3 |76 / 7 Arya lokAMnI niMdya Tharavilele kiMvA anyAyAceM kRtya karUna Apale poTa bharaNyApekSAM manuSyAMnIM marUna jANeM heMca zreyaskara hoya. 361 yadihAsti tadanyatra yannehAsti na tatkvacit / 71. imaM samastavijJAnazAstrakozaM vidurbudhAH || 3|8|12 jeM yA yogavAsiSTha graMthAMta Ahe, teca itara graMthAMtUna Ahe ANi jeM yAMta nAhIM teM koThehI nAhIM. kAraNa hA graMtha mhaNaje sarva vijJAnazAstrAMceM bhAMDAra Ahe, aseM vidvAn loka mAnatAta. 362 yadeva kriyate nityaM ratistatraiva jAyate || 3 |2| 48 manuSya jeM kRtya nehamIM karato, teMca punhA karaNyAcI AvaDa tyAcyA ThikANI utpanna hote. 363 yadyathA kalpitaM yena sa saMpazyati tattathA / / 7 / 177 / 3 jyAneM jyA vastUcI jyA prakArAne kalpanA kelI, to tyA vastUlA tazA prakArAneM pAhato. 364 yadvastu vidyamAnaM sat praznastatra virAjate / / 6 / 96 / 42 jI vastu vidyamAna va sadrUpa asate, ticyAviSayIM prazna kelA tara to zobhato. 365 yantraM tilAnAM kaThinaM rAzimugramivAkulam / yaM pIDayati nAnaGgastaM mRtyurna jighAMsati || 6 | 23 / 10 tela kADhaNyAcA kaThINa ghANA tiLAMcI moThI rAsa piLUna kADhato, tyApramANeM madana jyAlA vyAkuLa karUna pIDA deta nAhIM, tyAlA ThAra mAraNyAcI icchA mRtyu karIta nAhIM. For Private And Personal Use Only
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 72 sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 366 yannAma kila nAstyeva / tacchAntau kA kadarthanA // 7142 / 45 muLAMta jI vastu nAhI,ticA parihAra karaNyAviSayI kleza tarI kasale! 367 yanmayo hi bhavatyaGga puruSo vakti tAdRzam // 7 / 29 / 40 (zrIvasiSTha rAmAlA sAMgatAta.) manuSyAce jaseM jJAna asela, taseM to bhASaNa karato. 368 yamo niNarAjendro nAtaM nAmAnukampate / sarvabhUtadayodAro jano durlabhatAM gataH // 1 / 26 / 7 yama hA atyaMta nirdaya asUna tyAlA duHkhitAMcI muLIMca kIMva yeta nAhI. sarva prANyAMvara dayA karaNArA thora manuSya yA jagAMta phAraca viraLA. 369 yayaivAjIvyate yuktyA saivApadi virAjate // 7196 / 16 ApatkAlI jyA yuktIne prANa vAcatAta, tIca uttama hoya. 370 yastvicchAtAnave yatnaM na karoti narAdhamaH / so'ndhakUpe svamAtmAnaM dinAnudinamujjhati // 736 / 31 jo nIca manuSya ApalyA icchA kamI karaNyAcA prayatna karIta nAhIM to ApaNAlA pratyeka divazI aMdhakUpAMta phekIta asato. 371 yasyAgre na galati saMzayaH samUlo naivAsau kacidapi paNDitoktimeti // 379 / 33 jo ApalyApuDhe mAMDalelyA zaMkece samUla nirasana karIta nAhI, tyAlA paMDita hI padavI kevhAMca prApta hota nAhI. 372 yasyAntarvAsanArajjvA granthivandhaH zarIriNaH / mahAnapi bahujJo'pi sa bAlenApi jIyate // 4 / 27 / 20 jo manuSya aMtaHkaraNAMtIla vAsanArUpI dorIne ghaTTa bAMdhalelA asato, to kitIhI balavAn kiMvA vidvAn aso, prasaMgI lahAnazA porAkaDUnahI parAjita hoto. For Private And Personal Use Only
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrIyogavAsiSThasubhASitAni 373 yasyecchAnanusaMdhAnamAtre duHsAdhyatA mateH / gurUpadezazAstrAdi tasya nUnaM nirarthakam || 7|36|35 icchecA saMbaMdha na ThevaNeM, evaDheM dekhIla jyAcyA buddhIlA duHsAdhya vATata asela, tyAneM ghetalelA gurUpadeza, tyAceM zAstrajJAna ityAdi sarva kharokhara vyartha hoya. 73 374 yasyojjvalati tIkSNAgrA pUrvAparavicAriNI / prajJAdIpazikhA jAtu jADyAndhyaM taM na bAdhate / / 5 / 12 / 19 jyAcyA ThikANIM pUrvAparavicAra karaNAr2yA kuzAgra buddhIcI jyoti prajvalita jhAlelI asate, tyAlA ajJAnarUpI aMdhakAra kevhAMhI bAdhA karIta nAhIM. 375 yaH snAtaH zItasitayA sAdhusaMgatigaGgayA / kiM tasya dAnaiH kiM tIrthaiH kiM tapobhiH kimadhvaraiH / 2 / 16 / 10 jyAneM satsaMgarUpI gaMgecyA thaMDa va svaccha pANyAMta snAna keleM Ahe, tyAlA dAna, tIrtha, tapa ANi yajJa yAMcyApAsUna koNateM puNya prApta vhAvayAceM rAhileM Ahe ? 376 yAvattilaM yathA tailaM yAvaddehaM tathA dazA / yo na dehadazAmeti sa cchinatyasinAmbaram 6 / 104 / 42 joparyaMta tILa asatAta toparyaMta tyAMta tela asateMca. tyApramANeM joMparyaMta zarIra asateM toMparyaMta harSa, kheda ityAdi vikAra hoNAraca deha aseparyaMta jyAlA he vikAra hota nAhIMta to taravArIneM AkAzaca kApUna kADhato. For Private And Personal Use Only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 74 sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 377 yAvatsarvaM na saMtyaktaM tAvadAtmA na labhyate / sarvAvasthAparityAge zeSa Atmeti kathyate // 5 / 58144 joparyaMta manAne sarva viSayAMcA pUrNapaNe tyAga kelA nAhI, toparyaMta koNAlAhI AtmaprApti hoNAra nAhI. kAraNa manAcyA sarva avasthAMcA tyAga jhAlyAnaMtara avaziSTa rAhaNArAtoca AtmA, asA siddhAMta Ahe. 378 yAvadanyanna saMtyaktaM tAvatsAmAnyameva hi / vastu nAsAdyate sAdho svAtmalAme tu kA kathA // 5 / 58 / 45 (mAMDavya RSi suraghu rAjAlA mhaNatAta.) sAmAnya vyavahArAmadhye dekhIla ekhAdI kSudra vastu ticyA virodhI vastUMcA tyAga kelyAzivAya hAtI lAgata nAhI, asA niyama Ahe. tara AtmalAbhAcyA saMbaMdhAne hA niyama vizeSaca lAgU paDAvA, yAMta kAya Azcarya Ahe ? 379 yAvadehaM svabhAvo'sya dehasya na nivartate // 376 / 5 joparyaMta deha Ahe, toparyaMta tyAce dharma nAhIse hota nAhIta. 380 yA vivekavikAsinyo matayo mahatAmiha / natA vipadi majanti tumbakAnIva vAriNi / / 2 / 14 / 11 bhopaLA pANyAta buData nAhI, tyApramANe vivekAne vikAsa pAvalelI mahAtmyAMcI buddhi vipatkALI nirAzeta buDUna jAta nAhI. 381 yuktiyuktamupAdeyaM vacanaM bAlakAdapi / __ anyattRNamiva tyAjyamapyuktaM padmajanmanA // 2 / 18 / 3 ekhAdyA mulAnehI kelele sayuktika bhASaNa grAhya samajAveM, paraMtu pratyakSa brahmadevAnehI kelele bhASaNa yuktIcyA viruddha asalyAsa teM tyAjya samajAve. 382 yuktyA ca vyavahAriNyA svArthaHprAjJena saadhyte3|78|25 jJAte loka Apale kArya vyavahArya yuktIne sAdhIta asatAta. For Private And Personal Use Only
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 75 383 yuktyA prabodhyate mUDhaH prAjJastattvena bodhyte||6||49|21 mUDhAlA yuktIne bodha karAvA lAgato va jANatyAlA tattva sAMgUna bodha karAvA lAgato. 384 yuktyaiva bodhayitvaiSa jIva Atmani yojyate / __yadyuktyAsAdyate kArya na tadyatnazatairapi // 649 / 19 yuktIneca bodha karUna yA jIvAlA AtmaprApti karUna dyAvI lAgate. kAraNa jeM kArya yuktIne sAdhateM teM zekaDo prayatnAMnIhI sAdhata nAhI. 385 yujyate veSTanaM vAyorAkAzasya ca khaNDanam / grathanaM ca taraGgANAmAsthA nAyuSi yujyate // 1 / 14 / 5 vAr2yAcI guMDALI karatA yete, AkAzAce tukaDe karatA yetAta, pANyAvarIla lATAMnA ekatra oMvatAM yete. ityAdi goSTIMvara ekaveLa vizvAsa basela, paraMtu AyuSyAvara vizvAsa basata nAhI. 386 ye kecana samArambhA ye janasya kriyaakrmaaH| te sarve dehamAtrArthamAtmArthaM na tu kiMcana // 457/31 bAhya viSayAMvara dRSTi ThevaNAre loka sarva vaidika kiMvA laukika kameM kevaLa dehAcyA sukhAsAThI karIta asatAta; paraMtu AtmajJAnAsAThI muLIMca prayatna karIta nAhIta. 387 yena nAsAditaM hema rItiM kiM sa parityajet // 6101 / 40 jyAlA sonyAcI mAhitIca nAhIM to pitaLa miLaviNyAcyAca mArgAta asaNAra. 388 yena prAptena loke'sminna prApyamavaziSyate / tatkRtaM sukRtaM manye zeSa karma viSUcikA // 674 / 17 (bhagIratha mhaNato) jeM prApta jhAle asatAM yA lokAMta kAMhIM adhika miLAvayAceM rAhAta nAhI, teca karaNe yAlA mI 'sukRta' samajato. bAkIceM karma mhaNaje paTakIpramANe apavitra va duHkhadAyaka hoya. For Private And Personal Use Only
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 389 yenAbhyAsaH parityakta iSTe vastuni so'dhamaH / kadAcinna tadAmoti vandhyA svatanayaM ythaa||767134 jyAne icchilelyA vastUviSayIMcA abhyAsa soDUna dilA, to nIca hoya. vaMdhyelA jyApramANe svataHcA mulagA prApta hota nAhI, tyApramANe abhyAsa soDUna deNArAlA iSTa vastu kadhIhI prApta hota nAhI. 390 ye zUrA ye ca vikrAntA ye prAjJA ye ca paNDitAH / taistaiH kimiva loke'sminvada daivaM pratIkSyate // 2 / 8 / 17 (zrIvasiSTha mhaNatAta he rAmA,) yA jagAMta je loka zUra, parAkramI, buddhimAna va paMDita mhaNUna prasiddhIlA Ale te kevaLa pauruSAcyAca yogAne hota. tUMca sAMga kI, te kadhI devAcI vATa pahAta basale hote kAya? 391 yeSAM guNeSvasaMtoSo rAgo yeSAM zrutaM prati / satyavyasanino ye ca te narAH pazavo'pare // 4 // 32 // 43 jyAMcA hAvarepaNA sadguNAMviSayI Ahe, jyAMnA prema vidyece Ahe, ANi vyasana satyAce Ahe, teca kharokhara manuSya hota. itara loka kevaLa pazutulya hota. 392 yaireva jAyate rAgo mUrkhasyAdhikatAgataiH / taireva bhogaiH prAjJasya virAga upajAyate // 4 / 465 jyA viSayopabhogAMcyA samRddhImuLe mUrkha manuSyAMnA prema utpanna hote, tyAca viSayAMcyA abhivRddhImuLe jJAtyAMnA vairAgya utpanna hoteM. 393 yo na nirvAsano nUnaM sarvadharmaparo'pi sH| sarvajJo'pyabhito baddhaH paJjarastho yathA khgH||6||55|44 jyAcyA vAsanA nAhIzA jhAlyA nAhIta, to kharokhara sarvadharmaparAyaNa va sarvajJa jarI asalA tarI piMjanyAMtIla pakSyApramANe sarva bAjUMnI baddhaca Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 394 yo'ntaHzItalatA yAto yo bhAveSu na majjati / vyavahArI na saMmUDhaH sa zAnta iti kthyte||2|13|78 jyAce aMtaHkaraNa tRpta Ahe, viSayAMcyA pasAnyAMta rAhUnahI jo viSayAsakta hota nAhI, ANi vyavahAra karIta asUnahI jo moha. pAvata nAhI, toca kharA zAMta hoya. 395 yo yAdRkklezamAdhAtuM samarthastAhageva saH / avazyaM phalamAnoti prabuddho'stvajJa eva vaa||7102|33. jJAnI aso ajJAnI aso, jo jyA prakArace kaSTa karaNyAsa samartha asela, tyAprakArace phala tyAlA avazya prApta hote. 396 yo yo yathA prayatate sa sa tattatphalaikabhAk / na tu tUSNIM sthiteneha kenacitprApyate phalam // 2 / 7 / 19 jo jo manuSya jasA jasA prayatna karato, tase taseM phala tyAlA prApta hote; paraMtu svastha basUna koNAlAhI phala prApta hota nAhI. 397 yo yo yAdRgguNo jantuH sa tAmevaiti saMsthitim / sadRzeSvapyajeSu zvA na madhye ramate kvacit // 5 // 32 / 29 jo jyA guNAcA asela to tyA guNAlA yogya azA sthitItaca rAhAto. raMgArUpAne ekhAdA kutrA bakanyAsArakhA asalA tarI to tyAMcyA kaLapAMta kevhAMhI ramata nAhI. 398 yo'smattAtasya kUpo'yamiti kaupaM pibtypH| tyaktvA gAGgaM puraHsthaM taM ko na zAstyatirAgiNam // 2 / 18 / 4 'hI vihIra AmacyA vaDilAMnI khaNalelI Ahe ' aseM mhaNUna ApalyA puDhe asalele gaMgece pANI TAkUna jo tyA vihirIceca pANI pito, tyA haTTI manuSyAlA koNa bareM sAMgaNAra ? 399 ramyavastukSayAyaiva mUDhAnAM jRmbhate padam // 6 / 12 / 25 suMdara vastUMcA nAza karaNyAsAThIcamUDhalokAMce sthAna vADhata asate For Private And Personal Use Only
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 400 rAga eva hi zobhAyai nirguNAnAM jaDAtmanAm / / 7 / 120 / 10 (hA phulalelA paLasAcA vRkSa kevaLa raMgIta phulAMcyA yogAneM rAjAsArakhA zobhata Ahe, tyApramANe ) kharI zobhA deNAre audAryAdi guNa sUryAcyA ThikANI nasalyAmuLe zobhA ANaNyAsAThI tyAMnA kevaLa raMgIta vastrAlaMkAraca dhAraNa karAve lAgatAta. 401 rAjate hi padArthazrImahatAmarpaNAcchubhA // 3 // 104 / 37 ___ ekhAdA mUlyavAn cAMgalA padArtha yogya asalelyA thora lokAMnA arpaNa kelA asatAM zobhU lAgato. 402 rAjyAni saMpadaH sphArA bhogo mokSazca zAzvataH / vicArakalpavRkSasya phalAnyetAni rAghava // 2 / 14 / 10 (zrIvasiSTha mhaNatAta ) rAjya, vipulasaMpatti, viSayopabhoga ANi mokSa hI sarva vicArarUpI kalpavRkSAcIMca phaLe hota. 403 lokaninyasya durjantojIvitAnmaraNaM varam // 5 / 46 / 43 lokAMcyA niMdelA pAtra jhAlelyA duSTa puruSAne jagaNyApekSA marUna jANe heca zreyaskara Ahe. 404 lokasthitiralaGghayA hi mahatAmapi mAnada // 5 / 65 / 30 (zrIvasiSTha rAmAlA mhaNatAta ) mahAtmyAMnAsuddhA lokasthitIceM ulaMghana karatA yeta nAhI. 405 varaM zarAvahastasya cANDAlAgAravIthiSu / / bhikSArthamaTanaM rAma na maukhya'hatajIvitam // 2 / 13 / 27 (zrIvasiSTha mhaNatAta) he rAmA, cAMDAlAMcyA vastItUna hAtAMta thALI gheUna bhIka mAgaNyAcA prasaMga AlA tarI puravalA, paraMtu mUrkhapaNAmuLe niSphaLa jhAleleM jIvita kaMThaNyAcA prasaMga nako. For Private And Personal Use Only
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 79 wwwmmmmmmmmmmwwwwwwwwwa...www.unimawwwwwwwwwwwww 406 varaM kardamabhekatvaM malakITakatA varam / ___ varamandhaguhAhitvaM na narasyAvicAritA // 2 // 14 // 46 cikhalAMta beDUka hoUna rAhAve lAgaNe, ghANImadhIla kiDA banAveM lAgaNe kiMvA ekhAdyA guhemadhye AMdhaLA sarpa hoUna rahAveM lAgaNe cAMgale, paraMtu manuSya hoUnahI vicArarahita asaNe cAMgale nAhI. 407 vasanAzanamAtreNa tuSTAH zAstraphalAni ye| jAnanti jnyaanbndhuuNstaanvidyaacchaastraarthshilpinH7|2115 uttamavastre ANi bhojanAdi padArtha miLaNe heca zAstrajJAnAce phala ase samajUna AnaMda mAnaNAre loka zAstrArthAce kevaLa zilpI (kasabI) hota. jJAnI navhata. ( kArAgIra lokAMnI tayAra kelelyA suMdara vastUMce bhokte dusare, kArAgIra phakta majurIce mAlaka. tIca yAMcI ta-hA.) 408 vasanto nandanodyAnamindurapsarasaH smRtaaH| ityekataH samuditaM saMtoSAmRtamekataH // 747444 vasaMta Rtu, naMdanavana, caMdra, ANi apsarA yA sarvAMpAsUna hoNAreM sukha ekA saMtoSarUpI amRtApAsUna miLateM. 409 vastvalpamapyatibRhallaghusattvo hi manyate // 7 / 18 / 23 ___ koNatAhI prANI ApalyA buddhisAmarthyApramANe vastUlA mahattva deto. kamI buddhIcA manuSya atizaya mUlyavAna padArthAlA kamI kiMmatIcA samajUna kSudravastUlA phAra mahattva deto. (uMdIra ratnAdikAMnA tuccha mAnUna dhAnyAce kaNa goLA karatAta. taseMca kheLaNAre mUla mAtIceM navIna citra gheNyAsAThI javaLacA mUlyavAna dAginA deNyAsahI tayAra hote.) 410 vastvasthAnagataM sarva zubhamapyazubhaM bhavet // 7116 / 52 koNatIhI zubhavastu ayogya ThikANI rAhilyAsa tI azubha hote. For Private And Personal Use Only
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 411 vAtAntardIpakazikhAlolaM jagati jIvitam / taDitsphuraNasaMkAzA padArthazrIrjagatraye // 1 / 28 / 11 vAnyAcyA jhotAMta sAMpaDalelyA divaTIcyA jyotIpramANe jagAMtIla jIvitAcI sthiti kSaNabhaMgura Ahe. trailokyAMtIla sarva padArthAcI zobhA vijecyA prakAzApramANe caMcala Ahe. 412 vAsanAtantubaddhA ye aashaapaashvshiikRtaaH| vazyatAM yAnti te loke rajjubaddhAH khagA iva // 4 / 27 / 18 je AzApAzAMta guraphaTale jAUna vAsanAtaMtUMnI baddha jhAlele asatAta, te jALyAMta aDakalelyA pakSyAMpramANe koNAlAhI sahaja jiMkatAM yetAta. 413 vAsanAtAnavaM rAma mokSa ityucyate budhaiH / padArthavAsanAdADhya bandha ityabhidhIyate // 2 / 2 / 5 (zrIvasiSTha mhaNatAta) he rAmA, vAsanA kSINa hota jANe yA sthitIlAca jJAte puruSa mokSa aseM mhaNatAta. va padArthAbaddalacI vAsanA dRDha hota jANe hAca baMdha hoya ase tyAMce mata Ahe. 414 vAsanAvAgurAkRSTo manohariNako nRNAm / parAM vivazatAmeti saMsAravanagulmake // 3 // 110 / 11 . vAsanArUpI jALyAMta sAMpaDaleleM manuSyAceM manorUpI hariNa saMsArarUpI vanAMtIla jhADIMta atizaya vivhala hoUna jAte. 415 vicArasaMtoSazamasatsamAgamazAlini / / pravartante zriyo jantau kalpavRkSAzrite ythaa||2|16|24 kalpavRkSAcA Azraya kelA mhaNaje sarva ta-heceM aizvarya prApta hote yApramANe vicAra, saMtoSa, zama ANi satsamAgama yAMnI yukta asalelyA manuSyAlA sarva aizvarya prApta hote. For Private And Personal Use Only
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 416 vicAraH saphalastasya vijJeyo yasya sanmateH / , dinAnudinamAyAti tAnavaM bhogagRdhnutA // 4 / 18165 __ cAMgalI buddhi asalelyA jyA puruSAcA viSayopabhogAMcA lobha divaseMdivasa kamI hota asato, tyAcAca AtmaviSayaka vicAra saphala hota jAto. 417 vicArodayakAriNyA dhiyA vyavaharanti ye| __phalAnAmatyudArANAM bhAjanaM hi bhavanti te // 2 // 14 // 12 je loka vicAra karaNAr2yA buddhIne vyavahAra karatAta, te atizaya utkRSTa phaLa miLaviNyAlA pAtra hotAta. 418 vidrAvite zatrujane samaste samAgatAyAmabhitazca lakSmyAm / sevyanta etAni sukhAni yAvat tAvatsamAyAti kuto'pi mRtyuH // 1 / 27 / 20 sarva zatrUceM pAripatya karUna, sarva prakAracI saMpatti miLavUna manuSya aneka sukhAMcA anubhava gheta Ahe, toca mRtyu acAnaka yeUna tyAcyAvara jhaDapa ghAlato. 419 vinA puruSayatnena dRzyate cejanArdanaH / mRgapakSigaNaM kasmAttadAsau noddhrtyjH||5||43||15 manuSyAne svataH udyoga kelyAvAMcUna jara tyAlA IzvarAce darzana hoU zakale asate, tara pazu, pakSI ityAdikAMcA suddhA uddhAra tyAne kAM kelA nasatA ? 420 viyogAyaiva saMyogAH // 6 / 126 / 28 viyoga hoNyAsAThIca saMyoga hota asatAta. yo. vA. 6 For Private And Personal Use Only
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 421 vividhavanakusumakesaradhavalavapuhaMsa iva dRssttH| kAkaH kRmikulakavalaM klinamatho kavalayan jJAtaH7116365 vanAMtIla nAnAprakAracyA puSpaparAgAMnI zubhra jhAlelA kAvaLA haMsAsArakhA jarI vATalA, tarI kiDyAMnI bharaleleM va mAkhUna gelele mAMsa khANyAsAThI to ucalUna gheta Ahe aseM disalyAbarobara hA kAvaLAca Ahe azI khAtrI jhAlI. 422 viveko'sti vacasyeva citre'gniriva bhaasvrH| yasya tenAparityaktA duHkhaayaivaavivekitaa||4|18|67 jyAcA viveka bolaNyAMtaca mAtra Ahe, tyAlA citrAMtIla agnIpramANe vivekAcA muLIca upayoga hota nAhI. tyAcyA ThikANI avivekaca asalyAmuLe tyApAsUna duHkha hoteM.. 423 vizvAmitreNa muninA daivamutsRjya duurtH| pauruSeNaiva saMprAptaM brAhmaNyaM rAma nAnyathA // 2 / 8 / 20 (zrIvasiSTha mhaNatAta ) he rAmA, vizvAmitra munIMnI daiva dUra bAjUlA jhugArUna deUna kevaLa pauruSAcyAca balAvara brAhmaNya prApta karUna ghetale. 424 viSaM viSayavaiSamyaM na viSaM viSamucyate / janmAntaranA viSayA ekadehaharaM viSam // 1 / 29 / 13 jyAlA ApaNa viSa mhaNUna mhaNato, teM vAstavika viSa nasUna viSaya heca khareM viSa hoya. viSaprAzana kele asatAM ekA dehAcA nAza hoto, paraMtu viSayAMce sevana he aneka janmAMcA nAza karateM. 425 viSayAnprati bhoH putra sarvAneva hi sarvathA / ___ anAsthA paramA hyeSA sA yuktimanaso jaye // 5 / 24 / 17 (virocana balIlA mhaNato) he putrA, sarva viSayAMsaMbaMdhAneM pUrNapaNe anAsthA asaNe hIca manojayAcI sarvotkRSTa yukti Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAniM *426 vRkSAH prativanaM santi nityaM saphalapallavAH / natvapUrvacamatkAro lavaGgaH sulabhaH sadA // 1 / 33 / 41 pratyeka vanAmadhyeM phaLAMnIM va phulAMnIM bharalele ase zeMkaDoM vRkSa ADhaLUna yetAta. paraMtu AzcaryakAraka lavaMgavRkSa ekhAdAca ADhaLato. 83 427 vyAcaSTa yaH paThati ca zAstraM bhogAya zilpivat / yatate na tvanuSThAne jJAnabandhuH sa ucyate / / 7 / 21 / 3 kArAgIra dravya miLaviNyAsAThIM prayatna karato, tyApramANeM -upabhoga miLaviNyAsAThIM jo zAstra paDhato va tyAceM vyAkhyAna karato, paNa svataH tyApramANeM vAgaNyAviSayIM jhaTata nAhIM, to jJAnabaMdhu mhaNaje nAMvAcAca jJAnI hoya. 428 zatAdekatamasyaiva sarvodAracamatkRtiH / IpsitArthApaNaikAntadakSA bhavati bhAratI || 1 / 33 / 32 zeMkaDoM vaktyAMmadhye ekAdyAceMca bhASaNa sahRdaya manuSyAMcyA aMtaHkaraNAMta vismaya utpanna karaNAre ANi icchilelyA arthAcA nizcayAneM bodha karaNAreM asateM. 429 zamenAsAdyate zreyaH zamo hi paramaM padam // / 2 / 13 / 52 zamAneMca mokSa prApta hoto. va zama heMca zreSThapada Ahe. 430 zaradambudharacchAyAgatvaryo yauvanazriyaH / ApAtaramyA viSayAH paryantaparitApinaH / / 7 / 93 / 84 zaratUMtIla meghAMcyA chAyepramANeM tAruNyAcI zobhA kSaNika Ahe, ANi zabdAdiviSaya varavara sukhadAyaka khare; paraMtu zevaTIM atyaMta duHkhadAyaka hota. For Private And Personal Use Only
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 431 zarIramarutApotyAM yuvatAmRgatRSNikAm / manomRgAH pradhAvantaH patanti viSayAvaTe // 1 / 20132 zarIra meM rakharakhIta vALavaMTa Ahe, tyAMtIla tApAne utpanna jhAlelyA tAruNyarUpI mRgajaLAkaDe manorUpI hariNa dhAMvata jAtAta; ANi zevaTI viSayAMcyA khaDDayAMta jAUna paDatAta. 432 zastrANi dayitAGgAni lagnAnyaGge nirambare / yobudhyamAnaH susamaH sa parasminpade sthitH||7/1101 jyAcyA ughaDyA AMgAvara jhAlele zastrAMce prahAra ANi strIcyA avayavAMcA sparza hI donhI jyAlA sArakhIMca vATatAta, to brahmapadAlA pocalA ase samajAveM. 433 zAstraM subodhamevedaM sAlaMkAravibhUSitam / / kAvyaM rasamayaM cAru dRSTAntaH pratipAditam // 2 / 18 / 33 hA yogavAsiSTha zAstrIya graMtha atizaya subodha Ahe, aneka alaMkAra va puSkaLa dRSTAMta yAMcyA yogAne ekhAdyA kAvyApramANe. ramya va sarasa banalA Ahe. 434 zAstrasajjanasaMsargaH prajJA pUrva vivardhayet / sekasaMrakSaNArambhaiH phalaprAptau latAmiva // 5 / 12 / 24 ekhAdyA velIlA cAMgalI phaLe yAvI ase vATata asela, tara tilA pANI ghAlUna tice rakSaNa karAve lAgate, tyApramANe kArya siddhIsa neNAr2yA puruSAne zAstra ANi satsamAgama yAMcyA yogAne prathama ApalI buddhi vADhavAvI. 435 zikhI vAryapi nAdatte bhUme le balAdahim / daurAtmyaM tanna jAne kiM sarpasya shikhino'thvaa||7118|19 mora bhUmIvarIla pANIhI pIta nAhI paNa sAlA mAtra balAtkArAne khANyAsAThI ucalUna neto, tevhAM yAThikANIM aMtaHkaraNAcA duSTapaNA sarpAcA Ahe kiMvA morAcA Ahe te samajata nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 436 ziSyaprajJaiva bodhasya kAraNaM guruvaakytH||6|128|63 jJAna hoNyAlA guruvAkyApekSA ziSyAcI buddhica adhika kAraNa Ahe. 437 zuddhe'lpo'pyupadezo hi nirmale tailabinduvat / lagatyuttAnacitteSu nAdaze iva mauktikam // 7 / 5 / 3 telAcA theMba nirmala vastrAvara paDalA asatAM AMta zirUna jasA pasarato tasA thoDAhI upadeza zuddha cittAmadhye cAMgalyA rItIne biMbato, paraMtu citta gaMbhIra nasalyAsa ArazAMta paDalelyA motyAcyA pratibiMbApramANe upadeza Thasata nAhI. 438 zubhavAsanayA ceto mahatyA jAyate mahat / bhavatIndramanorAjya indratAsvapnabhAGnaraH // 4 // 35 / 30 zubha vAsanemuLe mana zubha hote, ANi moThyA vAsanemuLe manahI moThe hote. 'mI iMdra hoIna ' aseM manorAjya karaNArA svapnAmadhye iMdra hoto. 439 zubhAzubhAbhyAM mArgAbhyAM vahantI vAsanAsarit / pauruSeNa prayatnena yojanIyA zubhe pathi // 2 / 9 / 30 vAsanArUpI nadI zubha kiMvA azubha azA donhI mArgAMnI vAhata asate. ApalyA vAsanecA pravAha azubhamArgAne jAta Ahe ase disUna AlyAsa prayatna karUna to pravAha zubha mArgAkaDe vaLavAvA. 440 zUnyamAkIrNatAmeti mRtirapyutsavAyate / ApatsaMpadivAbhAti vidvaJjanasamAgame // 216 / 3 vidvAna lokAMcyA sahavAsAMta asaNA-yAlA ekhAdeM zUnyasthAnahI manuSyAMnI gajabajalyApramANe disate, mRtyuhI utsavApramANe AnaMdadAyaka vATato. va ApattIlAhI tyAcyA dRSTIne saMpattIce svarUpa prApta hote. For Private And Personal Use Only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 441 zaizavaM vArdhakaM jJeyaM tiryaktvaM mRtireva ca / tAruNyameva jIvasya jIvitaM tadviveki cet // 7162 / 21 bALapaNa ANi mhAtArapaNa yA donhI avasthAMta jJAna prApta hota nasalyAmuLe tyA pazupakSyAMpramANe vyartha hota. tyA maraNatulyaca Aheta. prANyAce khareM jIvita mhaNaje tAruNya hoya. paraMtu te dekhIla vicAra karaNAre asela tara. 442 zaizavaM ca manazcaiva sarvAsveva hi vRttiSu / bhrAtarAviva lakSyate satataM bhaGgurasthitI // 1 / 19 / 16 bALapaNa ANi mana yA dohoMce svarUpa sArakheMca caMcala Ahe,. yAvarUna sarva vRttIMmadhye hI donhI bhAvaMDeMca Aheta, ase vATate. 443 zmazAnamApadaM dainyaM dRSTvA ko na virajyate / tadvairAgyaM paraM zreyaH svato yadabhijAyate // 1 / 28 smazAnAMta gelyAnaMtara kiMvA Apatti ANi dainya prApta jhAlyAnaMtara koNAlA vairAgya utpanna hota nAhI ? paraMtu asaleM vairAgya khare navhe, svataH vicAra karUna jeM vairAgya utpanna hote, teca atyaMta zreyaskara hoya. 444 zrImAnajananindyazca zUrazcApyavikatthanaH / samadRSTiH prabhuzcaiva durlabhAH puruSAstrayaH // 1 / 13 / 11 lokAMcyA niMdelA pAtra na jhAlelA zrImaMta, svataH prauDhi na sAMgaNArA zUra, ANi sarvatra samadRSTi asaNArA rAjA he tIna puruSa yA jagAMta durlabha Aheta. 445 zrutvA spRSTvA ca dRSTvA ca bhuktvA ghrAtvA zubhAzubham / na hRSyati glAyati yaH sa zAnta iti kthyte||2|13|82 cAMgalyA kiMvA vAITa goSTI aikUna, pAhUna, taseMca cAMgalyA kiMvA vAITa padArthAMnA sparza karUna, tyAMcA vAsa gheUna, kiMvA upabhoga gheUna jyAlA harSa kiMvA viSAda utpanna hota nAhI, tyAlAca zAMta ase mhaNatAta. For Private And Personal Use Only
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 446 saMyogeca viyogeca mahAntohi mhaashyaaH||6|11|11 putra, mitra ityAdikAMcA samAgama kiMvA viyoga jhAlA asatAM mahAtme puruSa meruparvatApramANe sthira asatAta. 447 saMzAntAhaMkRterjantormogA rogA mahAmate / na svadante sutRptasya yathA prativiSA rsaaH||4||33||68 (zrIvasiSTha rAmAlA mhaNatAta. ) bhojana karUna atyaMta tRpta jhAlelyA manuSyAlA uttamottama pakvAnnehI viSApramANe vATatAta; tyApramANe ahaMkAra nAhIsA hoUna AtmajJAnAne tRpta jhAlelyA manuSyAlA viSayopabhoga rogAMpramANe vATatAta. . 448 saMzAnte cittavetAle yAmAnandakalAM tanuH / yAti tAmapi rAjyena jAgatena na gacchati // 4 / 15 / 20 cittarUpI vetALa zAMta jhAlA asatAM, zarIrAlA prApta hoNAr2yA sukhAcyA ekA kalecI mhaNaje soLAvyA hizzAcI barobarI sarva jagatAce rAjya miLAlyAne hoNA-yA AnaMdAlAhI karatA yeNAra nAhI. 449 saMsAra eva duHkhAnAM sImAnta iti kathyate / tanmadhyapatite dehe sukhamAsAdyate katham // 5 / 9 / 52 saMsAra mhaNaje duHkhAcI parAkASThA aseM satpuruSa sAMgatAta. tevhAM azA saMsArAMta paDalelyA dehAmadhye sukhaprApti koThUna hoNAra ? 450 saMsAraviSavRkSo'yamekamAspadamApadAm / ajJaM saMmohayennityaM maukhyaM yatnena nAzayet // 2 / 11 / 6 saMsAra hA eka viSavRkSa asUna tyAcyApAsUna sarva ta-hecyA Apatti utpanna hotAta. ajJamanuSyAlA hA saMsAra moha utpanna karato, yAsAThI prayatna karUna ajJAnAcA nAza kelA pAhije. For Private And Personal Use Only
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 451 saMsArasyAsya duHkhasya srvopdrvdaayinH| upAya eka evAsti manasaH svasya nigrahaH // 4 / 35/2 sarva prakAre upadrava hoNAnyA azA yA saMsAraduHkhAcA nAza hoNyAlA svataHcyA manAcA nigraha hAca kAya to eka upAya Ahe. 452 saMsArAttaraNe jantorupAyo jJAnameva hi // 2 / 10 / 22 saMsArAMtUna tarUna jANyAlA jJAna hAca kAya to eka upAya Ahe. 453 sNsaaraambunidhaavsminvaasnaambupriplute|| ye prajJAnAvamArUDhAste tINA buDitAH pare // 4 / 46 / 22 vAsanArUpI pANyAne otaprota bharalelyA yA saMsArasamudrAMta je buddhirUpI nAvecA Azraya karatAta, teca yA samudrAcyA palIkaDe tarUna jAtAta, itara buDUna jAtAta. . 454 saMkaTe vismaratyeva jano gauravasatkriyAm / / 3 / 74 / 25 koNIhI jhAlA tarI saMkaTAce veLI Adara satkAra karaNe visarUna jAtoca. 455 saMkalpaH paramo bandhastvasaMkalpo vimukttaa||3||114|24 saMkalpa hAca moThA baMdha asUna asaMkalpa hAca kharA mAkSa Ahe. 456 sajjanAzayanIkAzaM tyaktvA bahI mahatsaraH / pibatyambvabhraniSThayataM manye tannatibhItitaH 7118420 (sahacara rAjAlA mhaNato) sajjanAMcyA aMtaHkaraNApramANe svaccha asalele moThe sarovara soDUna, mora meghAMtUna gaLalele pANI pito, yAce kAraNa Apale mastaka vAkavAve lAgela, heca asAve ase vATate. 457 sajano hi samuttArya vipadbhayo nikaTasthitam / niyojayati saMpatsu svAlokaSviva bhAskaraH // 747 / 30 sUrya svataHcyA prakAzAne itarAMnA prakAzita karato, tyApramANe sajjana ApalyAjavaLa asalelA koNI vipattIta paDalyAsa tyAlA vipattIpAsUna soDavUna cAMgalI sthiti prApta karUna detAta. For Private And Personal Use Only
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 458 satAM sAptapadaM maitram // 7 // 216 / 4 . sajjanAMcyA mAgUna sAta pAvalaM cAlalyAne tyAMcyAzI sakhya hote. 459 sato hi mArjanaklezo nAsatastu kadAcana // 3 // 602 jI sadvastu Ahe tI nAhIzI karaNe zakya nAhI, paraMtu jI asadvastu Ahe ticA bAdha karaNyAlA muLIca kleza paData nAhIta. 460 satyaM manoramAH kAmAH satyaM ramyA vibhuutyH| kiMtu mattAGganApAGgabhaGgalolaM hi jiivitm||793|79 viSaya ANi aizvarya hI ramaNIya Aheta, aseM dharUna cAlaloM, tathApi jIvita heca muLI matta striyAMcyA kaTAkSA itakeM caMcala Ahe yAlA kAya karaNAra? 461 satyAM prajJAmahAnAvi viveke sati naavike| saMsArasAgarAdasmAdyo na tIrNo dhigastu tam // 5/76 / 13 buddhirUpI moThI naukA va vivekarUpI nAvADI asatAM, yA saMsArasAgarAcyA paila tIrAlA jo jAta nAhI, tyAlA dhikkAra aso. 462 santo'tItaM na zocanti bhaviSyaccintayanti no| vartamAnaM ca gRhNanti karma prAptamakhaNDitam / / 6 / 124 / 13 sajjana bhUtakAlAcyA goSTIviSayIM zoka karIta basata nAhIta va puDhIla kAryAbaddalahI ciMtA karIta nAhIta, tara vartamAnakALI prApta jhAlele karma mAtra satata karIta rAhatAta. 463 saMtoSaH paramo lAbhaH satsaGgaH paramA gtiH|| vicAraH paramaM jJAnaM zamo hi paramaM sukham // 2 / 16 / 19 saMtoSa hA atyaMta zreSTha lAbha, satsaMga hI paramagati, vicAra haiM paramajJAna, ANi zama heca parama sukha hoya. For Private And Personal Use Only
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 464 saMtoSaH sAdhusaGgazca vicAro'tha zamastathA / ___eta eva bhavAmbhodhAvupAyAstaraNe nRNAm // 2 / 16 / 18 saMtoSa, satsaMga, vicAra ANi zAMti hIca kAya tI manuSyAMnA saMsArarUpI sAgarAMtUna tArUna neNArI mukhya sAdhane Aheta. 465 saMtoSo hi paraM zreyaH saMtoSaH sukhamucyate // 2 / 15 / 1 saMtoSa hAca mokSa, va saMtoSa heca AtyaMtika sukha hoya. 466 samayA svacchayA buddhayA satataM nirvikArayA / __ yathA yatkriyate rAma tadadoSAya sarvadA // 7199/7 sama, nirmala va nirvikAra buddhIneM jeM jeM karAveM teM teM nehamI nirdoSaca asate. 467 samudrasyeva gAmbhIrya dhairya meroriva sthitam / antaHzItalatA cendorivodeti vicaarinnH||2|18|18 samudrAce gAMbhIrya, merUce dhairya va caMdrAcI zItalatA hI vicArI manuSyAcyA aMtaHkaraNAlA prApta hotAta. 468 saMpadaH pramadAzcaiva taraGgottuGgabhaGgurAH / kastAsvahiphaNacchatracchAyAsu ramate budhaH // 7447149 saMpadA ANi pramadA mhaNaje taruNa va suMdara striyA yA pANyAvarIla moThyA taraMgApramANe kSaNabhaMgura Aheta. sarpAcyA phaNAMcyA chAyepramANe asalelyA saMpadA ANi pramadA yAMcyA ThikANI koNatA zAhANA manuSya ramamANa hoIla ? 469 saMbhavatyaGga jagati na bIjena vinAkurAH // 6 / 94162 (kuMbhamuni zikhidhvaja rAjAlA mhaNatAta ) yA jagAMta bIjAvAMcUna aMkura saMbhavata nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 470 sarvakarmANi saMtyajya kuryAtsajanasaGgamam / ___ etatkarma nirAbAdhaM lokadvitayasAdhanam // 798123 sarva karme soDUna prathama sajjanAMcA sahavAsa karAvA. satsamAgama hA upAya muLIca trAsadAyaka nasUna ihaloka va paraloka sAdhUna deNArA Ahe. 471 sarva kAle hi zobhate // 3 / 6761 sarva goSTI yogyaveLIca zobhata asatAta. 472 sarvajJo'pi bahujJo'pi mAdhavo'pi haro'pi ca / __anyathA niyatiM kartuM na zaktaH kazcideva hi // 5 / 89 / 26 koNI ekhAdA sarvajJa aso, bahujJa aso, svataH bhAgyavAn viSNu aso, kiMvA zaMkara aso niyatIlA mhaNaje sRSTiniyamAlA badalaNyAsa koNIhI samartha nAhI. 473 sarvabhUteSu cAtmAnaM sarvabhUtAni cAtmani / yadA pazyatyabhedena tadA jIvo vimucyate // 6 / 128149 sarvabhUtAMmadhye AtmyAlA va AtmyAmadhye sarva bhUtAMnA hA jIva jevhAM abhedAne pAhato tevhAM to mukta hoto. 474 sarvameveha hi sadA saMsAre raghunandana / samyakprayuktAtsarveNa pauruSAtsamavApyate // 2148 (zrIvasiSTha mhaNatAta) he rAghavA, yA saMsArAMta yogya dizene prayatna kelA asatAM sarvAMnA nehamI vATela tI vastu prApta karUna ghetA yete. 475 sarva brahmeti yo brUyAdaprabuddhasya drmteH| sa karoti suhRvRttyA sthANorduHkhanivedanam // 6 / 49 / 20 duSTabuddhIcyA mUrkha manuSyAlA 'he sarva brahmaca Ahe' aseM jo sAMgato, to, jaDa khAMbAlA ApalA mitra samajUna Apale duHkha sAMgato; aseMca mhaTale pAhije. For Private And Personal Use Only
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 92 sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 476 sarvasya jantujAtasya sarvavastvavabhAsane / sarvadevaika evoccairjayatyabhyAsabhAskaraH // 767 / 41 __ sarva prANyAMnA koNatIhI vastu sarvadA bhAsaviNArA eka abhyAsarUpI sUryaca sarvotkRSTa Ahe. 477 sarvasya bIje saMtyakte sarva tyaktaM bhavatyalam // 6 / 93335 . sarvAMce bIja TAkale asatAM sarvAMcA tyAga pUrNapaNe kelyAsArakhA hoto. 478 sarvasyAH sarito vAri prayAtyAyAti cAkarAt / dehanadyAH payastvAyuryAtyevAyAti no punH||7|93|48 sarva nadyAMce pANI jarI vAhUna jAta asale, tarI te punaH megha, parvata ityAdikAMpAsUna yeta asate. paraMtu yA deharUpI nadItIla AyuSyarUpI pANI ekasArakheM jAta mAtra asate, paNa tyAMta dusarI kaDUna bhara paData nAhI. 479 sarvaH svasaMkalpavazAllaghurbhavati vA guruH // 370130 jo to prANI ApalyA saMkalpAcyA yogAne ucca kiMvA nIca sthiti prApta karUna gheta asato. 480 sarve kSayAntA nicayAH patanAntAH smucchryaaH| saMyogA viprayogAntAH sarve saMsAravamani // 5 / 8655 yA saMsArAMta sarva saMgrahAMcA zevaTI nAza hoto, uMcAvara caDhalele akherIsa patana pAvatAta, ANi jyAMcA saMyoga jhAlA asela, tyA sarvAMcA zevaTI viyoga hoto. 481 sarveSAmeva dharmANAM karmaNAM zarmaNAmapi / paNDitaH puNDarIkANAM mArtaNDa iva maNDanam / / 7 / 143 / 1 AkAzAce bhUSaNa asalelA sUrya jyApramANe kamalAMnA vikasita karato, tyApramANe sabhece bhUSaNa asalelA paMDita sarva dharmAcA, karmAcA, ANi sukhAMcA nirNaya karato. For Private And Personal Use Only
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni ~~ ~~~~~~~~ 482 sarveSu sukhaduHkheSu sarvAsu kalanAsu ca / manaHkate mano bhokta mAnasaM viddhi maanvm||3|115|24 (zrIvasiSTha mhaNatAta) he rAmA, sarva sukhaduHkhAMce ANi kalpanAMce kartRtva ANi bhoktRtva manAkaDe Ahe. yAsAThI mana mhaNajeca manuSya he lakSAta Theva. 483 sarvaiva lokayAtreyaM protA tRSNAvaratrayA / rajjubandhAdvimucyante tRSNAbandhAna kecn||5|15|23 he sarva lokasamudAya tRSNArUpI cAmaDyAcyA vAdImadhye ovale gele Aheta. itara kasalyAhI dorIne baddha jhAlelA manuSya tyA baMdhApAsUna mukta hoU zakato, paraMtu tRSNecyA baMdhAMtUna koNIhI sahasA mukta hoU zakata nAhI. 484 salilaM sthalatAM yAti sthalIbhavati vaaribhuuH| viparyasyati sarva hi sakASThAmbutRNaM jagat // 12289 jyA ThikANI pANI Ahe, tyA ThikANI kAhI kALAne bhUmi disate; va jyA ThikANI bhUmi asate, tyA ThikANI kAhI divasAMnI pANI disU lAgate. azArItIne kASTha, udaka ANi tRNa yAMnI yukta asalele jaga kAlamAnAne badalata asate. 485 sahasrebhyaH sahasrebhyaH kazcidutthAya vIryavAn / bhinatti vAsanAjAlaM paJjaraM kesarI yathA // 7/194139 jyApramANe siMha piMja-yAMtUna bAhera paDato, tyApramANe hajAroM lokAMtIla ekhAdAca sAmarthyavAn puruSa vAsanece jALeM toDUna mokaLA hoto. 486 sAdhusaMgatayo loke sanmArgasya ca diipikaaH||2||169 yA jagAmadhye sAdhUMcA samAgama hA sanmArga dAkhaviNArA divA Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 487 sAdhUpadiSTamArgeNa yanmano'GgaviceSTitam / tatpauruSaM tatsaphalamanyadunmattaceSTitam // 2 / 4 / 11 satpuruSAMnI AMkhUna dilelyA mArgAne kAyA, vAcA ANi mana yAMnI jeM karma kele jAte, teca pauruSa hoya. azA pauruSAneca phalaprApti hote. yAzivAya kelele itara karma unmatta manuSyAcyA karmApramANe niSphala hote. 488 siMhavatsarvavegena patantyarthe kilArthinaH // 317806 __ kArya sAdhaNAre loka ApalyA kAryAvara siMhApramANe ekadama jhaDapa ghAlIta asatAta. 489 sImAntaM sarvaduHkhAnAmApadAM kozamuttamam / bIjaM saMsAravRkSANAM prajJAmAndhaM vinAzayet // 5 / 12 / 27 sarva duHkhAMcI parAkASThA, ApattIce moThe bhAMDAra, va saMsAravRkSAceM bIja, azA prakAracyA buddhimAMdyAcA nAza karAvA. 490 sunirmalApi vistIrNA pAvanyapi hi yauvane / matiH kaluSatAmeti prAvRSIva taraGgiNI // 1 / 20 / 18 pAvasALyAMta nadIce pANI gaDhULa hote, tyApramANe buddhi kitIhI nirmala, udAra ANi zuddha asalI, tarI tI tAruNyAMta malina hote. 491 subhagAH sulabhArohAH phalapallavazAlinaH / __ jAyante taravo deze na tu cndnpaadpaaH||1||33||40 disaNyAMta suMdara ANi caDhaNyAlA sulabha ase phala ANi pallava yAMnI yukta asalele vRkSa sarvatra disUna yetAta; paraMtu caMdanAce vRkSa mAtra viraLA hota. For Private And Personal Use Only
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 492 surajjveva balIvardo badhyate janturAsthayA // 6 // 28 // 64 dorIne baila bAMdhalA jAto tyApramANe AzecyA yogAneM prANI baddha hoto. 493 sulabho durjanAzleSo durlabhaH satsamAgamaH // 1 / 26 / 21 durjanAMcI saMgati sulabha Ahe, paraMtu satsamAgama mAtra durlabha Ahe. 494 suviraktaM munezveto raktaM ca viSayArthinaH / ramayanti samaM ramyA vijanA vanabhUmayaH // 7120 / 29 munijanAMce virakta citta ANi kAmI puruSAMce viSayAsakta citta yA dohoMnA ekAMta asalelyA ramya vanabhUmi sArakhyAca AnaMda detAta. 495 susAdhyaH karaTodbhedo mattairAvaNadantinaH / notpathapratipannAnAM svendriyANAM vinigrhH||7640 iMdrAcyA matta airAvata hattIce gaMDasthaLa sahaja phoDatAM yeIla; paraMtu bhalatyAca mArgAne jANAr2yA svataHcyA iMdriyAMcA nigraha karaNe sulabha nAhI. 496 sauhArda sujanAnAM hi darzanAdeva vardhate // 3 // 8237 cAMgalyA lokAMcI bheTa hotAMca maitrI vADhata asate. 497 sauhArdena pravRttasya ko vAkyaM nAbhinandati // 3 // 82148 premAne bolaNAnyAcyA bhASaNAce koNa bare kautuka karaNAra nAhI ? 498 strIlocanaistaDitpujheAlAjAlaistaraGgakaiH / cApalaM zikSitaM brahmaJchazavAkrAntacetasaH // 1 / 19 / 15 (rAma zrIvasiSThAMnA mhaNato) striyAMce netra, vidyullatA, agnIcyA jvAlA, ANi samudrAvarIla lATA yAMnI bAlyadazekaDUnaca cAMcalyAce zikSaNa ghetale Ahe, ase vATate. For Private And Personal Use Only
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni ramin 499 sphaTikA pratibimbena yathA yAti na raJjanam / tajjJaH karmaphalenAntastathA nAyAti raJjanam // 6 / 122 / 6 sphaTikamaNi pratibiMbAcyA yogAne jasA raMgIta hota nAhI. tyApramANe jJAnI manuSya aMtaHkaraNAMta karmaphalAcyA yogAne kAhIeka vikAra pAvata nAhI. 500 svadharmeNa ca hiMsaiva mahAkaruNayA samA // 382 / 46 svadharmApramANe kelelI hiMsA hI moThyA dayesArakhIca Ahe. 501 svayA vAsanayA loko yadyatkarma karoti yaH / sa tathaiva tadAmoti netarasyeha kartRtA // 4 / 13 / 11 jagAmadhye ApalyA vAsanepramANe loka jeM jeM karma karitAta, tyA tyA karmAceca phaLa te bhogatAta, tyAMta itarAMcyA kartRtvAcA muLIca saMbaMdha nAhI. 502 svavAsanAnusAreNa sarva AspadamIhate // 373 / 29 pratyeka prANI ApApalyA vAsanepramANeca sthAnAcI icchA karito. 503 harivakSogatA lakSmIrapi zobhArthameva yat / bibharti kamalaM haste kAnyAzaMsAdhikA bhavet 7 / 117 / 21 kamala he itakeM suMdara Ahe kI, pratyakSa viSNUcyA vakSaHsthaLAcyA ThikANI basaNArI, sarva sauMdaryAcI adhidevatA jI lakSmI tine zobhA yeNyAsAThI ApalyA hAtAMta kamala dhAraNa kele Ahe. dusarA koNI yApekSA kamalAcI adhika prazaMsA kAya karaNAra Ahe ? 504 hastaM hastena saMpIDya dantairdantAnvicUrNya ca / aGgAnyaGgarivAkramya jayeccendriyazAtravAn // 4 / 23 / 58 hAtAvara hAta coLUna, dAMtAMnI dAMta cAvUna, gAtrAMnI gAtre AvaLUna dharUna, arthAt vATatIla te dRDha prayatna karUna iMdriyarUpI zajUMnA jiMkUna TAkAveM. For Private And Personal Use Only
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni 97 mmmmmmmmm. 505 hRdi yAvadahaMbhAvo vAridaH pravijRmbhate / ___ tAvadvikAsamAyAti tRSNAkuTajamaJjarI // 4 // 33 // 30 joparyaMta aMtaHkaraNarUpI AkAzAMta ahaMkArarUpI megha vAvarata Ahe toparyaMta tRSNArUpI kuDyAcI vela vikAsa pAvata asate. 506 hadahAvAsicittattvaM mukhyaM sAnAtanaM vapuH / / zaGkhacakragadAhasto gauNa AkAra aatmnH|| 5 / 43327 hRdayarUpI guhemadhye vAsa karaNAre caitanyatattva heca AtmyAce mukhya ANi sanAtana zarIra Ahe; hAtAMta zaMkha, cakra va gadA hI asalelA AkAra he mukhya zarIra navhe. 507 hRdyAkAze vivekArke zamAlokini nirmale / anarthasArthakAro nodyanti kila ketavaH // 2 / 18 / 21 hRdayAkAzAMta vivekarUpI sUryAcA udaya jhAlA mhaNaje zAMtirUpI svaccha prakAza paDato, maga anarthasUcaka kAmAdi dhUmaketu udaya pAvata nAhIMta. 508 helayA rAjahaMsena yatkRtaM kalakUjitam / na tadvarSazatenApi jAnAtyAzikSituM bakaH // 711735 rAjahaMsAne sahaja kelelA madhura kilabila zabda bagaLyAlA zaMbhara varSe abhyAsa karUnahI karatA yeNAra nAhI. yo. vA.. For Private And Personal Use Only
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni viSayasUcI viSayaH kramAGkana ajJaH 450 ajJAnam 6 anaGgaH 365 abhyAsaH 7 / 47-49 / 95 / 113 / 153 / 176 / 206 / 225 / 284 / 346 / 389 / 476 avidyA 41 / 54 AtmA 74 / 159 / 241 / 242 / 320 / 377 / 378 / 383 / 386 AnandaH 79 Apad 57 / 81 / 82 / 126 / 369 / 443 / 450 / 489 AyuH 1 / 27 / 84-86 / 179 / 385 / 478 AryaH 349 Alasyam 87 AzA 88 / 412 AsthA 89 / 425 / 492 icchA 90191 / 260 / 322 / 357 / 370 / 373 indriyam 94 / 101 / 143 / 166 / 170 / 181 / 185 / 294 / 350 / 495 / 504 For Private And Personal Use Only
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasUcI guNaH IzvaraH 99 / 241 upakAraH 117 upadezaH 97 / 104 / 356 / 373 / 437 karma 105 / 127 / 245 kAmaH 115 / 460 kAlaH 117 / 118 / 121 / 224 / 261 / 307 / 471 kIrtiH 1 kopaH 283 1 / 38 / 103 / 137 / 138 / 149 / 232 / 339 guruH 97 / 139 / 241 cittam 44 / 143 / 341 / 448 cintA cetaH 109 / 438 / 494 jaDaH 149 / 400 jarA 21 / 155-158 / 328 jIvitam 182 / 339 / 403 / 411 / 441 / 460 jJaH 92 / 144 jJaptiH 104 jJAnam 71 / 105 / 127 / 171-175 / 237 / 320 / 407 / 427 / 452 / 463 tattvam 10 / 227 / 383 For Private And Personal Use Only
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni ARKANNAAA tapaH 29 / 178 tRSNA 30 / 40 / 111 / 123 / 134 / 167 / 186 / 210 / 220 / 255 / 483 / 505 dAridyam 199 duHkham 18 / 89 / 200 / 202 / 238 / 348 / 451 / 482 / 489 durjanaH 12 / 205 / 493 devaH 110 daivam . 119 / 120 / 201 / 213-215 / 230 / 286 / 292 / 293 / 295 / 305 / 336 / 337 / 390 / 423 . dharmaH 282 / 500 dhIH 219 / 221 / 241 / 281 / 417 dhairyam 246 / 331 dhyAnam 16 / 287 naraH 165 / 391 nArI : 115 nIcaH 102 paNDitaH 20 / 371 / 481 paramArthaH 15 pANDityam 111 'pApam 282 / 359 For Private And Personal Use Only
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasUcI pumAn 290 puruSaH 109 / 190 / 257 / 278 puruSArtha: 218 / 291 / 304 pauruSam 139 / 212 / 232 / 275 / 292-297 / 300 / 304 / 337 / 423 / 439 / 474 / 487 prajJA 21 / 104 / 147 / 204 / 298-300 / 344 / 346 / 374 / 434 / 436 / 453 / 461 / 489 prAjJaH 306 / 337 / 382 / 383 / 392 baddha: 311 bandhaH 31 / 43 / 66 / 314 / 322 / 341 / 343 / 413 / 455 75 | 281 buddhiH 466 111 / 321 / 436 bhavaH 464 bhogaH - 258 / 280 / 322 / 323 / 392 / 402 / 416 / 427 / 447 matiH 271 / 290 / 352 / 490 25 / 36 / 97 / 133 / 150 / 151 / 154 / 166 / 181 / 182 / 193 / 320 / 325-327 / 335 / 345 / 356 / 414 / 425 / 431 / 438 / 442 / 451 / 482 bodhaH For Private And Personal Use Only
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni maraNam 14 / 155 / 328 / 360 / 403 mahAtmA mahAn 125 / 142 / 191 / 224 / 228 / 294 // 313 / 329 / 330 / 338 / 342 / 372 / 380 / 404 / 446 mAyA 67 mitram 256 muktaH 136 / 267 muktiH mUDhaH 3 / 14 / 80 / 129 / 151 / 336-338 / 383 / 399 mUrkhaH 259 / 265 mRtiH 339 / 440 mRtyuH 283 / 365 / 418 maitrI 163 / 458 mokSaH 31 / 127 / 235 / 237 / 258 | 263 / 311 / 322 / 340 / 341 / 402 / 413 mauryam 82 / 111 / 200 / 238 / 240 / 343 / 405 / 450 yatnaH 34 / 212 / 232 / 296 / 346 / 419 / yuktiH ripuH 129 / 381-384 / 425 74 For Private And Personal Use Only
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasUcI ~~~~~~~~ lakSmIH 213 vAsanA 192 / 197 / 207 / 216 / 263 / 311 / 372 / 393 / 412-414 / 438 / 439 / 453 / 501 / 502 vicAraH 69 / 132 / 193 / 198 / 340 / 402 / 406 / 415-417 / 463 / 464 / 467 vidvAn 440 vimuktatA 43 / 314 / 455 / 473 virAgaH 392 vivekaH 25 / 26 / 101 / 145 / 147 / 168 / 186 / 233 / 258 / 278 / 317 / 320 / 350 / 357 / 380 / 422 / 441 / 461 / 507 viSayaH 9 / 424 / 425 / 430 / 431 vaitRSNyam 273 vairAgyam 191 / 239 / 278 / 317 / 443 vyavasAya: 122 zatruH 256 zamaH 340 / 415 / 429 / 463 / 464 / 507 zAntaH 140 / 249 / 320 / 394 / 445 zAstram 15 / 39 / 97 // 241 / 320 / 373 / 427 / 434 ziSyaH 35 / 58 / 78 / 104 For Private And Personal Use Only
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 104 sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni marrina viwww. mar zUraH 181 / 297 / 444 zrI: 24 / 411 / 415 / 430 / 444 zreyaH 13 / 245 / 323 / 429 / 465 saMsAraH 17 / 132 / 153 / 180 / 198 / 211 / 239 / 243 | 414 / 449-453 / 461 / 480 / 489 saMkalpaH 107 / 264 / 314 / 455 / 479 sajjanaH 203 / 234 / 258 / 434 / 457 / 470 san 70 / 83 / 131 / 310 / 415 / 458. / 462 / 463 / 493 saMtoSaH 340 / 408 / 415 / 463-465 sAdhuH 15 / 37 / 109 / 135 / 154 / 243 / 272 / 274 / 340 / 375/464 / 486 / 487 siddhiH 19 / 295 sukham 1 / 18 / 89 / 124 / 202 / 281 / 348 449 / 463 / 465 / 482 sujanaH 496 sauhArdam 60 / 276 / 496 / 497 strI 333 / 498 snehaH / 68 / 73 / 277 svabhAvaH 11 / 289 / 338 / 379 hiMsA 500 For Private And Personal Use Only
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgaktasubhASitAni COPE sa saMpAdaka va bhASAMtarakAra viSNu vinAyaka parAMjape, peNa prakAzaka kezava bhikAjI DhavaLe, giragAMva-muMbaI AvRtti dusarI ASADha, zake 1852 sana 1930 kiMmata 3 ANe For Private And Personal Use Only
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir MPETINMDXNXXHINDIPHONE sArthazrImahAbhAratasubhASitAni saMpAdaka-viSNu vinAyaka parAMjape, peNa bhASAMtarakAra-ciMtAmaNa morezvara parAMjape, bI. e., el.el. bI. (1032 subhASiteM, kiMmata 12 ANe) - - sArthazrIrAmAyaNasubhASitAni bhASAMtarakAra-bhAlacaMdra zaMkarazAstrI devasthaLI (502 subhASiteM, kiMmata 8 ANe) sArthazrIyogavAsiSThasubhASitAni bhASAMtarakAra-viSNu vinAyaka parAMjape (508 subhASiteM, kiMmata 8 ANe ) sArthazrIbhAgavatasubhASitAni bhASAMtarakAra-viSNu vinAyaka parAMjape (117 subhASiteM, kiMmata 3 ANe ) Hindi sArthazrIrAmarakSA ( kiMmata 1 ANA) Whas 46666666666 For Private And Personal Use Only
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prastAvanA zrIbhAgavata hA purANagraMthAMmadhye prasiddha graMtha Ahe. yAce 12 skaMdha asUna zlokasaMkhyA 18 hajAra Ahe. yAMtIla nivaDaka 117 saMskRta subhASitavacaneM prastuta pustakAMta ghetalI Aheta. ANi pratyeka zlokAcyAkhAlI tyAce marAThI bhASAMtara dile Ahe. vacaneM varNakramAne lAvilI asUna zevaTIM mukhya viSayAMcI sUcI joDilI Ahe. vacanAMcyA DAvIkaDe kramAMka ghAtale Aheta va ujavIkaDe sthalanirdeza kelA Ahe. sthalanirdezAMta DAvIkaDUna pahilA aMka skaMdhAcA, dusarA adhyAyAcA va tisarA zlokAcA samajAvA. sUcImadhye viSayApuDhIla aMka he vacanAce kramAMka Aheta. __hI subhASitavacaneM sarvAMcyA vAcanAta yevota azI zrIkRSNaparamAtmyAcI prArthanA karUna prastAvanA saMpavito. jyeSTha, zake 1851 1 viSNu vinAyaka parAMjape 'S rahANAra peNa, jilhA kulAbA For Private And Personal Use Only
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nivedana zrImahAbhArata, zrIrAmAyaNa, zrIyogavAsiSTha va zrIbhAgavata yA rASTrIya va dhArmika graMthAMtIla nivaDaka subhASitAMcI marAThI bhASAMtarAsaha cAra pustakeM prakAzita kelI. hI pustakeM sarva lokAMnA mAnya jhAlyAmuLe pahilI AvRtti ekA varSAtaca khapUna gelI. AtAM hI dusarI AvRtti kADhilI Ahe. vacana koNI koNAlA sAMgitale, he samajaNyAcI vizeSa avazyakatA jyA zlokAMta disUna yete, azA zlokAMcA artha detAMnA AraMbhI kaMsAMta avataraNa dile Ahe. azA avataraNAMcI saMkhyA yA AvRttIta vADhavilI Ahe. dhArmika zikSaNa deNyAcyA kAmI hI cArahi subhASitAMcI pustakeM barIca upayogI paDatAta, ase puSkaLa pAlakAMcyA va zikSakAMcyA pratyayAsa Ale Ahe. tarI sarva janatelA yA pustakAMcA upayoga hovo, azI paramezvarAjavaLa prArthanA Ahe. ASADha, zake 1852 prakAzaka For Private And Personal Use Only
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 1 acakSurandhasya yathAgraNIH kRtaH ska. a. zlo. tathA janasyAviduSo'budho guruH // 8 / 24 / 50 jyApramANe AMdhaLyA manuSyAne AMdhaLA manuSya ApalA puDhArI kelA asatAM tyApAsUna kAMhIMeka upayoga hota nAhI, tyApramANe jJAna nasalelyA lokAMnI aDANI guru kelA asatA tyAcA kAhIeka upayoga hota nAhI. 2 ajJAnAdathavA jJAnAduttamazlokanAma yat / saMkIrtitamacaM puMso dahededho yathAnalaH // 6 / 2 / 18 jyApramANe jANUnabujhUna TAkilelA kiMvA nakaLata paDalelA agni kAThe jALUna TAkito, tyApramANe pavitra kIrti asalelyA paramezvarAceM nAMva samajUna uccArile kiMvA tyAcA sahaja uccAra jhAlA, tarI te nAMva manuSyAce pAtaka nAhIse karUna TAkiteM. 3 aNubhyazca mahadbhayazca zAstrebhyaH kuzalo naraH / sarvataH sAramAdadyAt puSpebhya iva ssttpdH||11|8|10 jyApramANe bhramara lahAnamoThyA phulAMtIla rasa grahaNa karato, tyApramANe vivekI manuSyAne lahAnamoThyA sarva zAstrAMtIla mahattvAcA bhAga grahaNa karAvA. For Private And Personal Use Only
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni annnnnnnnnnnnn 4 aNvapyupAhRtaM bhaktaiH premNA bhUryeva me bhavet / bhUryapyabhaktopahRtaM na me toSAya kalpate // 108113 (zrIkRSNa sudAmyAlA mhaNAle.) bhaktAMnI premAne arpaNa kelelI vastU jarI thoDI asalI tarI tI malA puSkaLa vATate. ANi abhaktAMnI puSkaLa vastU jarI arpaNa kelyA, tarI tyApAsUna malA saMtoSa hota nAhI. 5 anAgatamatItaM ca vartamAnamatIndriyam / viprakRSTaM vyavahitaM samyak pazyanti yoginH1061|21 puDhe hoNAr2yA, pUrvI jhAlelyA ANi vartamAnakALI iMdriyAMnA na samajaNAnyA, dUra asalelyA, madhye paDadA, bhiMta ityAdi vyavadhAna asalyAmuLe na disaNAnyA sarva vastUMnA yogI loka pratyakSa pAhatAta. 6 anApRSTamapi brUyurguravo dInavatsalAH // 3736 dInAMvara dayA karaNAre guru na vicAralelyAdekhIla goSTIMbaddala sAMgata asatAta. 7 ayaM hi paramo lAbho nRNAM saadhusmaagmH||12||107. sAdhUMcA samAgama ghaDaNe hA manuSyAMnA moThAca lAbha hoya. 8 arayo'pi hi saMdheyAH sati kAryArthagaurave / ahimUSakavaddevA hyarthasya padavIM gataiH // 8 / 6 / 20 (samudramaMthanAcepUrvI daityAMzI sakhya karA, aseM bhagavAn viSNUMnI devAMnA sAMgitale.) devaho, ekhAde moThe kArya ghaDavUna ANaNyAsAThI zatraMbarobara suddhA maitrI kelI pAhije. tI tumhI karA ANi tumacA kAryabhAga jhAlyAvara, sarpa uMdarAMnA giLUna TAkato tyApramANe daityAMcA nAza karA. For Private And Personal Use Only
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrI bhAgavatasubhASitAni 9 asataH zrImadAndhasya dAridryaM paramaJjanam / Atmaupamyena bhUtAni daridraH paramIkSate / / 10 / 10 / 13 saMpattIcyA madAneM aMdha jhAlyAmuLe kartavyAkartavya na pAhaNAr2yA vivekazUnya puruSAlA dAridrya heMca uttama aMjana hoya. kAraNa, daridrI puruSa ApalyAsArakhIMca duHkheM sarvAnA prApta hota asatIla aseM nizcayAneM jANato. 10 ahaM bhaktaparAdhIno svataMtra iva dvija || 9|4|63 ( zrIbhagavAn viSNu sudarzana cakrAneM pIDita jhAlelyA durvAsa RSIMnA mhaNAle. ) he brAhmaNA, mI bhaktAcyA adhIna Ahe, yAmuLeM tujhyA rakSaNAviSayIM svataMtra asalyAsArakhA nAhIM. 11 aho dainyamaho kaSTaM pArakyaiH kSaNabhaGguraiH / yanopakuryAdasvArthairmartyaH svajJAtivigrahaiH / / 6 / 10 / 10 dravya, putrAdika bAMdhava va zarIra yAMcI sthiti azI Ahe kIM, yAMcA svataHlA upayoga hota nAhIM, yAMnA kolhIM kutroM khAUna TAkaNAra va yAMcA kSaNAcAhI bharaMvasA nAhIM. tevhAM yAMcyA yogAneM manuSyAneM koNAvarahI upakAra na karaNeM hI kitI tarI dainyAcI va duHkhAcI goSTa Ahe ! 12 AyuH zriyaM yazo dharma lokAnAziSa eva ca / hanti zreyAMsi sarvANi puMso mahadatikramaH || 10 |4 |46 sajjanAMcA chaLa kelA asatAM, manuSyAceM AyuSya, saMpatti, yaza, dharma, uttamalokaprApti. AzIrvAda, kalyANakAraka goSTI yA sarvAMcA nAza hoto. For Private And Personal Use Only
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 13 AzA hi paramaM duHkhaM nairAzyaM paramaM sukham // 11844 AzA dharaNe he atizaya duHkhAce kAraNa Ahe. ANi AzA nasaNe he parama sukhAce kAraNa Ahe. 14 indriyANi jayantyAzu nirAhArA mniissinnH| varjayitvA tu rasanaM tannirannasya vardhate // 11 / 8 / 20 AhArAcA tyAga karaNAre vicArI puruSa rasaneMdriyAzivAya bAkIcyA sarva iMdriyAMnA jiMkatAta. paraMtu annarahita puruSAce rasaneMdriya vADhata jAte. (rasAviSayIM adhika Asakti utpanna hote.) 15 IzvarANAM vacaH satyaM tathaivAcaritaM kvacit / teSAM yatsvavacoyuktaM buddhimAMstatsamAcaret 10 // 33 // 32 kuzalAcaritenaiSAmiha svArtho na vidyate / viparyayeNa vA'nartho nirahaMkAriNAM prabho // 10 // 33333 (zukAcArya parIkSitIlA mhaNatAta.) jJAnI samartha puruSAMce bhASaNa satya asate. upadezApramANe tyAMce AcaraNa kvacit asate. mhaNUna buddhimAna manuSyAne tyAMcyA upadezAlA anusarUna asalelyA AcArAce AcaraNa karAve. he rAjA, azA ahaMkAra nasalelyA puruSAMnA dharmApramANe AcaraNa karUna yA lokIM kAMhIM sukhaprApti karUna dhyAvayAcI nasate, kiMvA tyAMcyA hAtUna adharmAcaraNa ghaDalyAsa tyAMnA paralokI duHkhahI prApta hoNAre nasate. 16 uttamazcintitaM kuryAtproktakArI tu mdhymH| adhamo'zraddhayA kuryAdakarvoccaritaM pituH // 9 / 18 / 44 jo mulagA bApAcyA manAMta asalele kArya karato to uttama, jo sAMgitalele karato to madhyama, jo sAMgitalele azraddhene karato to kaniSTha ANi jo bApAce sAMgaNe azraddhenesuddhA karIta nAhI, to kevaLa viSThesArakhAca hoya. For Private And Personal Use Only
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 17 udyatasya hi kAmasya prativAdo na zasyate / ___ api nimuktasaGgasya kAmaraktasya kiM punH||3||22||12 sarvasaMgaparityAga kelelyA puruSAlA dekhIla svataH prApta jhAlelyA viSayAcA avhera karaNe yogya nAhI, maga viSayAsakta puruSAlA to koThUna yogya hoIla ? 18 ekaH prasUyate jantureka eva pralIyate / eko'nubhuGkte sukRtameka eva ca duSkRtam // 10 // 49 / 21 prANI ekaTAca janmAsa yeto, (strIputrAdikAMsaha janmAsa yeta nAhI) va ekaTAca maraNa pAvato. taseMca puNyAce phaLa sukha, ekaTAca bhogato va pApAce phaLa duHkhasuddhA ekaTAca bhogito. 19 etadeva hi sacchiSyaiH kartavyaM guruniSkRtam / yadvai vizuddhabhAvena sarvArthAtmArpaNaM gurau // 108041 uttama ziSyAMnI gurUMcyA upakArAMcI pheDa hIca karAvI kI, sarva puruSArtha jyApAsUna prApta hotAta, to deha zuddhabhaktIne gurUMnA arpaNa karAvA. 20 etAvatyeva zuzrUSA kAryA pitari putrakaiH / bADhamityanumanyeta gauraveNa gurorvacaH // 3 // 24 // 13 mulAMnI vaDilAMcI sevA karAvayAcI mhaNaje evaDheca kI, tyAMcyA AjJecA svIkAra 'ThIka Ahe ' azA bahumAnAne karAvayAcA. 21 etAvAnavyayo dharmaH punnyshlokairupaasitH| yo bhUtazokaharSAbhyAmAtmA zocati hRSyati // 6 // 109 prANimAtrAlA duHkha jhAle asatAM, jyAlA svataHlA duHkha hoteM, va prANimAtrAce sukha pAhUna jyAlA sukha hote, azA puruSAcA jo dharma, toca akSaya dharma hoya. kAraNa satkIrtimAna lokAMnI yAca dharmAce AcaraNa kele Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 22 etAvAn hi prabhorartho yaddInaparipAlanam // 8 / 738 samartha puruSAMce heca kartavya Ahe kI, tyAMnI dIna janAMce paripAlana karAve. 23 eSa rAjJAM paro dharmo hyArtAnAmAtinigrahaH // 11711 pIDita jhAlelyA lokAMce duHkha nivAraNa karaNe hAca rAjAMcA mukhya dharma Ahe. 24 eSa vai paramo yogo manasaH saMgrahaH smRtH| - hRdayajJatvamanvicchan damyasyevAvato muhuH||11|20|21 zikSaNa deNyAsa yogya azA uddhaTa ghoDyAlA zikavitAMnA, jyApramANe kAMhI veLa tyAcyA taMtrAne cAlUna haLUhaLU tyAlA yogya te vaLaNa lAvAve lAgate, tyApramANe prathama kAMhI prasaMgI manAcyA taMtrAne cAlUna zevaTIM teM mana pUrNapaNe tAbyAMta ANAveM. azA rItIne manAcA nigraha karaNe heca moThe yogasAdhana Ahe. 25 karmaNA jAyate jantuH karmaNaiva nilIyate / sukhaM duHkhaM bhayaM kSemaM karmaNaivAbhipadyate // 10 // 24 / 13 prANI karmAcyA yogAneM utpanna hoto, karmAcyA yogAne laya pAvato. sukha duHkha, bhaya, ANi kalyANa hI sarvahI karmAcyAca yogAneM prApta hotAta. 26 kAlo balIyAnbalinAM bhgvaaniishvro'vyyH| prajAH kAlayate krIDan pazupAlo yathA pshuun1051|19 . kAla hA sarva baliSThAMmadhye baliSTha asUna avinAzI bhagavAn Izvara Ahe. to krIDA karIta asatAM, jyApramANe pazuMce rakSaNa karaNArA pazuMnA ikaDe tikaDe neto, tyApramANe prajAMcI ghaDAmoDa karato. For Private And Personal Use Only
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 27 ki vidyayA kiM tapasA kiM tyAgena zrutena vaa| kiM viviktena maunena strIbhiryasya mano hRtam 11 / 26 / 12 jyAce mana striyAMnI ApalyA tAbyAta Thevile Ahe, ( jo strIlaMpaTa jhAlA Ahe ) tyAcyA vidyecA, tapAcA, tyAgAcA, adhyayanAcA, ekAntavAsAcA ANi maunAcA kAya upayoga Ahe ? 28 kiM durmarSa titikSUNAM kimkaarymsaadhubhiH| kiM na deyaM vadAnyAnAM kaH paraH samadArzanAm 1072 / 19 sahanazIla puruSAMnA duHsaha aseM kAMhIMca nAhI. duSTAMnA akArya mhaNUna kAMhIMca nAhI. (vATela teM duSkRtya karaNyAcI tyAMcI tayArI asate.) detAM yeNAra nAhI aseM dAnazUra puruSAMjavaLa kAya Ahe ? (te vATela tI vastU deUna TAkatIla.) ANi samadRSTi asalelyA lokAMnA parakA asA koNIca nAhI. 29 kiM pramattasya bahubhiH parokSaiyinairiha / varaM muhUrta viditaM ghaTeta zreyase yataH // 2 // 1112 yA lokIM sAvadha nasalyAmuLe avicArAne kevaLa viSayasevanAMta ekhAdyA manuSyAcI puSkaLa varSe nighUna gelI, tarI tyAMcA kAya upayoga Ahe ? tyApekSA jJAnAne yukta azA dona ghaTakAhI zreSTha hota. kAraNa, manuSya tyA dona ghaTakAMmadhye svahitAsAThI yatna karato. asate. ) detAM yeNAvATala teM duSkRtya karatAnA akArya bhAga 2 For Private And Personal Use Only
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 sArthazrIbhAgavatasubhASitAni ....mmmmmmmm 30 konvarthaH sukhayatyenaM kAmo vA mRtyurantike / AghAtaM nIyamAnasya vadhyasyeva na tussttidH||11|10|20 yA jIvAcyA saMnidha mRtyu ubhA Ahe azA sthitIta koNatA dhanAdi padArtha kiMvA zabdAdi viSaya tyAlA sukha deNAra Ahe ? vadhya puruSAlA vadha karaNyAcyA jAgekaDe neta asatAM, tyAveLI mALA, caMdana, miSTAnna ityAdi padArtha dile asatAM, te tyAlA sukhadAyaka hota nAhIta; tyApramANe puDhe mRtyu asalelyA yA jIvAlA koNatAca padArtha saMtoSa utpanna karIta nAhI. 31 kaumAra AcaretprAjJo dharmAn bhAgavatAniha / durlabhaM mAnuSaM janma tadapyadhruvamarthadam // 761 jJAtyA puruSAne yA manuSyajanmAmadhyeca va tyAMtUnahI kaumArAvasthemadhyeca bhAgavatadharmAce AcaraNa karAveM. kAraNa, hA manuSyajanma durlabha asUna puruSArtha sAdhUna deNArA Ahe, tathApi to azAzvata Ahe. 32 guruna sa syAtsvajano na sa syAt pitA na sa syAGjananI na sA syAt / daivaM na tatsyAnna patizca sa syAt na mocayedyaH samupetamRtyum // 5 / 5 / 18 . ApalyAjavaLa AlelyA lokAMcI mRtyUpAsUna jyAlA suTakA karatA yeta nAhI, to guru navhe, svajana navhe, ANi pitA hoNyAlA yogya navhe, tI mAtA navhe, teM daivata navhe, to pati navhe, (jyAlA Apale kartavya barobara karatA yeta nasela, tyAne tI tI padavI prApta karUna gheUM naye) For Private And Personal Use Only
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 13 33 janmalAbhaH paraH puMsAmante nArAyaNasmRtiH // 2 / 16 aMtakALI nArAyaNAcI smRti hoNe hAca manuSyajanma prApta jhAlyAcA moThA lAbha hoya. 34 jAtasya mRtyurbuva eSa sarvataH pratikriyA yasya na ceha kRtA / loko yazazvAtha tato yadi hyamuM ko nAma mRtyuM na vRNIta yuktam // 6 // 10 // 32 utpanna jhAlelyA prANyAlA to koThehI gelA tarI mRtyu niHsaMzaya yeNAraca. yA lokI mRtyu TALaNyAcA upAya IzvarAne nirmANa kelA nAhI. mhaNUna yA mRtyUpAsUna jara ihalokIM yaza ANi paralokIM svarga hI prApta hota asatIla, tara yA prApta jhAlelyA yogya mRtyUcA koNa bareM svIkAra karaNAra nAhI ? sarvahI karatIlaca. 35 jihvayAtipramAthinyA jano rasavimohitaH / mRtyumRcchatyasadbuddhirmInastu baDizairyathA // 11 / 8 / 19 jyApramANe mAsA AmiSa lAvilelyA gaLAcyA (lohakaMTakAcyA) yogAne mRtyumukhI paDato, tyApramANe rasasevanAviSayIM Asakta jhAlelA durbuddhi manuSya ucchRkhala, durjaya azA jivhecyA yogAne mRtyumukhAMta paDato. 36 jihvAM kacitsaMdazati svadadbhiH tadvedanAyAM katamAya kupyet // 11 // 23 // 51 kevhAM tarI manuSya ApalyAca dAMtAMnI ApalI jIbha cAvato, tyAveLI hoNAnyA vedanAMmuLe tyAne koNAvara rAgeM bharAveM? (dAMtAMnA rAgeM bharUna tADaNa karAveM tara ApaNAMlAca dusarI pIDA hoIla.) For Private And Personal Use Only
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir RAMA www sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 37 jIvitaM maraNaM jantoH gatiH svenaiva karmaNA / rAjaMstato'nyo nAnyasya pradAtA sukhaduHkhayoH // 1 / 6 / 25 (bRhaspati janamejaya rAjAlA sAMgatAta.) he rAjA, jivaMta rAhaNe, mRtyu yeNe, svargAdilokAMcI prApti hoNe hI sarva prANyAlA ApalyA karmAcyAca yogAneM prApta hota asatAta. yAsAThI dusar2yAlA sukhaduHkheM deNArA dusarA koNI nAhI. 38 tatkarma haritoSaM yat sA vidyA tanmatiryayA // 4 / 29 / 49 jyAcyA yogAne IzvarAlA saMtoSa hoto teca khareM karma hoya. ANi jicyA yogAne zrIharIkaDe buddhi lAgate, tIca kharI vidyA hoya. 39 tathAribhina vyathate zilImukhaiH zete'rditAGgo hRdayena duuytaa| svAnAM yathA vakradhiyAM duruktibhiH divAnizaM tapyati mrmtaadditH||4||3||19 jyApramANe ApalyA kuTilabuddhi bAMdhavAMcyA durbhASaNAne marmasthAnI tADita jhAlelA puruSa vyathita jhAlelyA aMtaHkaraNAmuLe rAtraMdivasa saMtApa pAvato, tyApramANe zacUMnI bANAMcyA yogAne AMgAce tukaDe pADile tarI saMtApa pAvata nAhI. kAraNa, tyAlA thoDI tarI jhopa yete, paraMtu marmabheda jhAlelyAlA muLIca caina paData nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 40 tadvai dhanusta iSavaH sa ratho hayAste so'haM rathI nRpatayo yata Anamanti / sarva kSaNena tadabhUdasadIzariktaM bhasmanhutaM kuhakarAddhamivoptamUSyAm // 1 / 15 / 11 . (zrIkRSNa nijadhAmAsa gelyAnaMtara arjunAcA gavaLyAMnI parAjaya kelA tyAsaMbaMdhAne arjuna yudhiSThirAsa sAMgato. ) saMgrAmAceveLI rAje loka jyAlA namaskAra karIta asata, teca gAMDIva dhanuSya, teca bANa, toca agnIne dilelA divyaratha, teca ghoDe, toca mI rathI paNa he sarva sAhitya zrIkRSNAcA viyoga jhAlyAmuLe ekA kSaNAMta vyartha jhAleM! bhasmAmadhye keleleM havana, mAyAvI puruSAMpAsUna miLavilelyA vastu kiMvA ukhara mhaNaje khAr2yA jaminIta peralele dhAnya hI jyApramANe vyartha hotAta, tyApramANe zrIkRSNAce adhiSThAna nAhIse jhAlyAbarobara mAjhe sarva sAmarthya phukaTa gele. 41 tapyante lokatApena sAdhavaH prAyazo jnaaH| paramArAdhanaM taddhi puruSasyAkhilAtmanaH // 8744 sAdhu puruSa bahutakarUna lokAMcyA duHkhAne svataH duHkhI hotAta. ( lokAMce duHkha nivAraNa karaNyAsAThI svataH duHkha bhogitAta.) dusanyAkaritAM duHkha sahana karaNe heca sarvAtmyA paramezvarAce utkRSTa ArAdhana hoya. 42 tAMstAnkAmAnharidadyAt yAn yAn kAmayate janaH / ArAdhito yathaivaiSa tathA puMsAM phlodyH||413||34 manuSya jyA jyA viSayAMcI icchA dhAraNa karato , te te viSaya zrIhari tyAlA deto. jaseM harIceM ArAdhana karAveM, tazIca phalaprApti manuSyAMnA hote. For Private And Personal Use Only
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 43 tAvajitendriyo na syAdvijitAnyendriyaH pumAn / na jayedrasanaM yAvajitaM sarva jite rase // 11 / 8 / 21 itara iMdriye jiMkaNAr2yA puruSAne joparyaMta rasaneMdriya jiMkileM nAhI, toparyaMta to jiteMdriyaca navhe. rasaneMdriya jiMkileM asatAM tyAne sarva iMdriyeM jiMkilyAsArakhI Aheta. 44 tAvatpramodate svarge yAvatpuNyaM samApyate / kSINapuNyaH pttyaagnicchnkaalcaalitH||11|10|26 prANI svargAmadhye puNya saMpeparyaMta viSayAMcA upabhoga gheta asatAM AnaMda pAvato, paraMtu puNya saMpatAMca tethUna paDaNyAcI icchA karIta nasatAMhI, kAlAne tyAsa pADile mhaNaje to khAlI paDato. 45 durlabho mAnuSo deho dehinAM kSaNabhaGguraH / tatrApi durlabhaM manye vaikuNThapriyadarzanam // 11 / 2 / 29 (nimirAjA, kavi hari ityAdi naU yogezvarAMnA mhaNAlA.) kSaNabhaMgura asalelAhI hA manuSyadeha jInA durlabha Ahe; ANi tyA manuSyajanmAmadhyehI bhagavadbhaktAMce darzana durlabha Ahe aseM mI mAnitoM. 46 duSkaraH ko nu sAdhUnAM dustyajo vA mahAtmanAm 9 / 5 / 15 mahAtmyA sAdhUMnA karaNyAsa athavA TAkaNyAsa kaThINa aseM kAya Ahe ? kAMhIMca nAhI. 47 dRSTipUtaM nyasetpAdaM vastrapUtaM pibejalam / satyapUtAM vadedvAcaM manaHpUtaM samAcaret // 1 / 18 / 16 dRSTIne pAhUna zuddha TharalelyA jAgI pAUla TAkAveM, vastrAne gALalele pANI pyAveM, satyAne pavitra azI vANI uccArAvI ANi manAne vicAra karUna zuddha asela teMca AcaraNa karAveM. For Private And Personal Use Only
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 48 dvAveva cintayA muktau paramAnanda Aplutau / __ yo vimugdho jaDo bAlo yo guNebhyaH paraM gataH // 109 / 4 yA jagAMta jyAMnA ciMtA nAhI, va je paramAnaMdAMta nimagna Aheta, ase doghejaNaca Aheta. eka ajJAnI udyogarahita bAlaka ANi dusarA paramezvarAzI aikya pAvalelA guNAtIta sAdhu. 49 dharmavyatikramo dRSTa IzvarANAM ca sAhasam / tejIyasAM na doSAya vaDheH sarvabhujo yathA // 10 // 33 // 30 naitatsamAcarejjAtu manasApi hyanIzvaraH / vinazyatyAcaranmauDhyAdyathA rudro'bdhijaM viSam // 10 // 33 // 31 pavitra asalelyA sarvabhakSaka agnIne jarI amaMgala padArtha jALUna TAkile tarI tyAmuLe to jasA apavitra hota nAhI, tyApramANe tejasvI samartha puruSAMcyA hAtUna dharmamaryAdAMce ullaMghana ANi bhalatyAca goSTI karaNyAce sAhasa jarI jhAle, tarI tyAMnA doSa lAgata nAhI. zaMkarAMnI kAlakUTa viSa bhakSaNa keleM, mhaNUna dusarA sAmAnya puruSa tase karaNyAsa pravRtta hoIla, tara to jasA nAza pAvela, tyApramANe mUrkhapaNAmuLe zAstraviruddha karma karaNArA nAza pAvela. samartha nasalelyA puruSAne zAstraviruddha karma manAnehI AcaraNa karUM naye. 50 dharmArthakAmamokSAkhyaM ya icchecchreya AtmanaH / ekameva harestatra kAraNaM pAdasevanam // 4 / 841 dharma, artha, kAma ANi mokSa he puruSArtha sAdhalyAne kalyANa prApta hote. he kalyANakAraka puruSArtha sAdhaNyAsa zrIharIcyA caraNAMce sevana karaNe heca eka sAdhana Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 sArthazrIbhAgavatasubhASitAni mmarmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmwww. 51 na jAtu kAmaH kAmAnAmupabhogena zAmyati / . haviSA kRSNavarmeva bhUya evAbhivardhate // 9 / 19 / 14 jyApramANe agni hA tUpa ityAdi havanIya dravyAMcyA yogAne zAMta na hotAM adhikaca pradIpta hoto, tyApramANe viSayAMcyA upabhogAne viSaya bhogaNyAcI icchA kadhIhI zAMta hota nAhI. ulaTa vADhataca jAte. 52 na tathA tapyate viddhaH pumAnbANaiH sumrmgaiH| yathA tudanti marmasthA hyasatAM paruSeSavaH // 11 // 23 // 3 marmasthaLI lAgalelyA durjanAMcyA kaThora vAgbANAMnI puruSa duHkhAne jasA saMtapta hoto, tasA marmasthAnI lAgalelyA lohamaya khanyA bANAMnI viddha jhAlelAhI puruSa saMtapta hota nAhI. 53 nanu svArthaparo loko na veda parasaMkaTam / yadi veda na yAceta neti nAha yadIzvaraH // 61016 (deva dadhIci RSIMnA mhaNatAta.) kharokhara svArthAviSayIM tatpara asalelyA lokAMnA dusanyAce saMkaTa samajata nAhI. jara samajela tara te yAcanAca karaNAra nAhIta, taseMca jyAcyApAzI yAcanA kelI, to jara deNyAsa samartha asela va dusar2yAce saMkaTa jANaNArA asela, tara 'deta nAhI' aseM kadhIMca mhaNaNAra nAhI. 54 na vai zUrA vikatthante darzayantyeva pauruSam // 1050 / 20 zUra puruSa ApalI svataHcI stuti karIta nAhIta, tara stutIlA kAraNa asalelA parAkramaca karUna dAkhavitAta. 55 na saMrambheNa sidhyanti sarve'rthAHsAntvayA ythaa||8|6|24 sAmopacArAne jazI kArye siddha hotAta tazI rAgAne hota nAhIta. For Private And Personal Use Only
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mmmmmmmmmmm sArthazrIbhAgavatasubhASitAni * 56 na sabhAM pravizetprAjJaH sabhyadoSAnanusmaran / abruvanvibruvannajJo naraH kilbiSamaznute // 10144 / 10 sabhAsadAMce doSa jANaNAr2yA buddhimAna manuSyAne AdhIM sabhemadhyeca jAU naye. kAraNa, doSa jANUnahI na bolela, kiMvA dharmapakSAcyA ulaTa bolela, athavA vicArileM asatAM mI jANata nAhI aseM mhaNela, tara tyAlA pApa lAgate. 57 nahi kazcitkSaNamapi jAtu tiSThatyakarmakRt // 6 / 1153 koNIhI eka kSaNabhara dekhIla karma kelyAvAMcUna kadhIhI rAhUM zakata nAhI. 58 na hyammayAni tIrthAni na devA mRcchilaamyaaH| te punantyurukAlena darzanAdeva sAdhavaH // 10 // 48 // 31 udakAne yukta asalelI tIrthe hI tIrthe navhata, aseM nAhIM, tyAcapramANe mAtIce va dagaDAce deva he deva navhata aseM nAhI, paraMtu hI tIrthe va he deva puSkaLa kALaparyaMta sevA kelI asatAM pavitra karatAta ANi sAdhuloka tyAMce darzana hotAMca pavitra karatAta. 59 nAmasaMkIrtanaM yasya sarvapApapraNAzanam / praNAmo duHkhazamanastaM namAmi hariM param // 12 // 13 // 23 - jyAce nAmasaMkIrtana kele asatAM teM sarva pAtakAMcA nAza kariteM, va jyAlA namaskAra kelA asatAM sakala duHkhAMcA nAza hoto, tyA sarvottama zrIharIlA mI namaskAra karitoM. For Private And Personal Use Only
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 20 60 nRdehamAdyaM sulabhaM sudurlabhaM plavaM sukalpaM gurukarNadhAram mayAnukUlena nabhasvateritaM sArtha zrI bhAgavatasubhASitAni pumAnbhavAbdhi na taretsa AtmahA || 11 | 20 | 17 ( bhagavAn zrIkRSNa uddhavAlA sAMgatAta. ) sarva utkRSTa phaLeM prApta karUna deNyAceM mukhya sAdhana hA naradeha Ahe. hA koTyavadha udyogAMnIhI prApta hoNArA nAhIM tathApi sahaja prApta jhAlA Ahe. hI naradeharUpI naukA cAMgalyA prakAracI Ahe. guru hA ticyA madhIla nAvADI hoya. vArA anukUla asalA mhaNaje nAva cAMgalyA tar2hene cAlate tyApramANeM mAjheM smaraNa keleM asatAM mI anukUla hoUna preraNA karatoM. azA tar2hecI sarva sAmagrI asalelI hI naradeharUpI naukA prApta jhAlI asatAM, jo saMsArarUpI sAgara tarUna jAta nAhIM, to AtmaghAtakIca samajAvA. 61 neha cAtyantasaMvAsaH karhicitkenacitsaha / rAjasvenApi dehena kimu jAyAtmajAdibhiH 10 / 49 / 20 ( akrUra dhRtarASTra rAjAlA sAMgato. ) he rAjA, yAlokIM koNatyAhI prANyAcA koNAhI prANyAbarobara kevhAMhI niraMtara ekatra sahavAsa ghaData nAhIM. atyaMta priya asalelyA ApalyA dehAbarobara suddhAM niraMtara sahavAsa ghaData nAhIM, maga strIputrAdikAMbarobara ghaData nAhIM, haiM kAya sAMgAveM ? 62 naikatra priyasaMvAsaH suhRdAM citrakarmaNAm / jANAr2yA oghena vyUhyamAnAnAM plavAnAM srotaso yathA / / 10/5/25 jyApramANeM udakapravAhAcyA oghAneM vAhUna tRNakASThAdikAMcI sthiti eke ThikANIM ghaData nAhIM, tyApramANeM citravicitra karme asaNAr2yA suhRjjanAMcA priya asalelA samAgama ekA ThikANI kAyamacA ghaData nAhIM. For Private And Personal Use Only
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni mirmirmirmirmireommmmmmmmmmmmar 63 patraM puSpaM phalaM toyaM yo me bhaktyA prayacchati / tadahaM bhaktyupahRtamaznAmi prayatAtmanaH // 108114 (zrIkRSNa sudAmyAlA sAMgatAta. ) jo koNI malA pAna, phUla, phaLa ANi pANI yAMpaikI kAhIhI bhaktIne arpaNa karato, tyA zuddha aMtaHkaraNAcyA manuSyAne teM bhaktIne arpaNa kelele mI sevana. karato. (AnaMdAneM grahaNa karato.) 64 pathi cyutaM tiSThati diSTarakSitaM gRhe sthitaM tadvihataM vinazyati / jIvatyanAtho'pi tadIkSito vane gRhe'pi guptosya hato na jIvati // 72 / 40 IzvarAne rakSaNa kelelI vastU mArgAmadhyehI paDalI asatAM tazIca rAhate, tilA koNI neta nAhI. ANi jyA vastUcI IzvarAne upekSA kelI tI gharAmadhye asalI tarI nAhIzI hote. tyAcapramANe ekhAdA puruSa anAtha asUnahI IzvarAne tyAcyAvara kRpAdRSTi ThevilI asatAM to vanAmadhyehI jivaMta rAhatoca. ANi IzvarAne jyAcI upekSA kelI to puruSa gharAmadhye surakSita asUnahI jagata nAhI. 65 paro'pyapatyaM hitakRdyathauSadhaM svadehajo'pyAmayavatsuto'hitaH / chindyAttadaGgaM yadutAtmano hitaM zeSaM sukhaM jIvati yadvivarjanAt / / 7 / 5 / 37 pariNAmI hitakAraka asaNAnyA auSadhApramANe ekhAdA parakA puruSa jara ApalA hitakartA asela, tara toApale apatyaca samajalA pAhije. ANi pratyakSa aurasa putra asUnahI ahita karaNArA asela, tara to rogApramANe zatru samajalA pAhije. phAratara kAya, zarIrAcA ekhAdA avayava ApaNAMsa apAyakAraka asela tara to toDUna TAkAvA. kAraNa tevaDhyA bhAgAcA tyAga kelA asatAM bAkIce zarIra sukhAne jivaMta rAhate. For Private And Personal Use Only
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 22 sArthazrIbhAgavata subhASitAni 66 putradArAptavandhUnAM saMgamaH pAnthasaMgamaH / / 11 / 17/53 putra, strI, Apta ANi bAMdhava yAMcA samAgama kevaLa pAMthastha lokAMcyA sahavAsAsArakhA kSaNika Ahe. 67 pauruSaM darzayanti sma zUrA na bahubhASiNaH || 10 | 77 19 zUra puruSa ( yuddhAmadhyeM ) puSkaLa bolUna na dAkhavitAM ApalA parAkramaca karUna dAkhavitAta. 68 prabhavo hyAtmanaH stotraM jugupsantyapi vizrutAH 4 / 15/25 prakhyAta asalele samartha puruSa ApalyA varNanIya parAkramAcIhI stuti karavIta nAhIMta. stuti aikaNyAcA tyAMsa kaMTALA yeto. 69 prAyeNAbhyarcito devo ye'prajA gRhamedhinaH / kadapatyabhRtaM duHkhaM ye na vindanti durbharam ||4|13|43 je gRhastha niputrika Aheta tyAMnI bahutakarUna devAceM cAMgaleM pUjana kele asale pAhije. kAraNa tyAMnA kuputrApAsUna hoNAre atizaya duHsaha duHkha muLIMca sosAveM lAgata nAhIM. ( kusaMtAnApekSAM nisaMtAna bareM. ) 70 bandha indriyavikSepo mokSa eSAM ca saMyamaH // / 11 / 18 / 22 iMdriyeM viSayAsakta hoNe hAca baMdha va iMdriyeM viSayAMpAsUna AvarUna dharaNeM hAca mokSa hoya. 71 brAhmaNasya hi deho'yaM kSudrakAmAya neSyate / kRcchrAya tapase ceha pretyAnantasukhAya ca / / 11 / 17/42 brAhmaNAcA deha saMsArAMtIla tuccha viSaya bhogaNyAsAThIM nAhIM, tara yA lokIM, jivaMta aseparyaMta kaSTa karUna tapa karaNyAkaritAM, ANi maraNa pAvalyAnaMtara paralokIM anaMta sukha bhogaNyAkaritAM Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 23 72 brAhmaNaH samadRk zAnto dInAnAM samupekSakaH / sravate brahma tasyApi bhinnabhANDAtpayo yathA // 4 / 14 / 41 sarva ThikANI samadRSTi ThevaNArA va zAMta asA brAhmaNahI jara dIna janAMcI upekSA karIla, tara tyAcehI tapa jyApramANe phuTakyA bhAMDyAMtUna pANI haLUhaLU pAjharUna jAte, tyApramANe uttarottara kSINa hota jAUna zevaTIM nAhIMseM hoteM. 73 brUyuH snigdhasya ziSyasya guravo guhyamapyuta // 111118 guru premaLa ziSyAlA rahasyahI sAMgatAta. 74 bhayaM pramattasya vaneSvapi syAt yataH sa Aste shssttsptnH| jitendriyasyAtmarateva'dhasya gRhAzramaH kiM nu karotyavadyam // 5 / 1 / 17 * Asakti utpanna hoIla yA bhItIne iMdriye svAdhIna nasalelA manuSya yA vanAMtUna tyA vanAMta jarI phirata rAhilA, tathApi tethe tyAlA saMsArabhaya prApta hoteca. kAraNa tyAcyAbarobara kAmakrodhAdi sahA zatru asatAtaca. bareM, iMdriye jiMkUna AtmasvarUpI ramamANa asaNArA jJAtA puruSa gRhasthAzramAMta rAhilA, tarI tyAce kAya nukasAna hoNAra Ahe ? kAMhIM nAhIM. 75 bhUtAnAmiha saMvAsaH prapAyAmiva suvrate // 7 / 2 / 21 ( hiraNyakazipu ApalyA mAtelA mhaNato. ) he suvrate mAte, pANapoIvara jamalelyA lokAMcA sahavAsa jasA kSaNika asato, tyApramANe yA lokAmadhye prANyAMcA samAgama kSaNika Ahe. For Private And Personal Use Only
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 76 bhUryapyabhaktopahRtaM na me toSAya kalpate // 11 // 27 // 18 (zrIkRSNa uddhavAlA sAMgatAta.) jyAcyA aMtaHkaraNAMta bhakti nAhI tyAne puSkaLa upacAra arpaNa kele tarI tyApAsUna malA saMtoSa hota nAhI. 77 bhaumAn reNUna sa vimame yo viSNorvarNayedguNAn 85 / 6 zrIviSNUce saMpUrNa guNa jo varNana karIla, to bhUmIcyA rajaHkaNAMcIhI gaNanA karIla. 78 bhrAtarIzakRtaH pAzo nRNAM yaH snehasaMjJitaH / taMdustyajamahaM manye zUrANAmapi yoginAm 1018461 (vasudeva naMdAlA mhaNAlA.) he dAdA, sneha nAMvAcA jo manuSyAMnA pAzaca Ahe, to IzvarAne nirmANa kelelA asalyAmuLe zUra lokAMnA va yogijanAMnA dekhIla toDaNyAsa moThA kaThINa Ahe aseM mI samajato. 79 mallAnAmazanirguNAM naravaraH strINAM smaro mUrtimAn gopAnAM svajano'satAM kSitibhujAM zAstA svapitroH shishuH| mRtyurbhojapatervirADaviduSAM tattvaM paraM yoginAM vRSNInAM paradevateti vidito raGgaM gataH sAgrajaH // 10 // 43 // 17 ( kaMsAcyA raMgamaMDapAMta asalelyA sarva lokAMnA tyAMcyA tyAMcyA abhiprAyApramANe zrIkRSNa bhAsalA. ) cANUramuSTikAdika mallAMnA vajra, sAmAnya manuSyAMnA zreSTha puruSa, striyAMnA mUrtimaMta madana, naMdAdika gopAMnA svajana, duSTa rAjAMnA zAsana karaNArA, vasudeva devakI yAMnA bAlaka, kaMsAlA mRtyu, ajJa lokAMnA moThAca parAkrama karaNArA, yogyAMnA paramAtmatattva ANi yAdavAMnA paramadevatA. yApramANe zrIkRSNa balarAmAsaha raMgamaMDapAMta ziralA asatAM, jyAMcyA tyAcyA bhAvanepramANe ekaca asUna anekaprakAracA bhAsalA. For Private And Personal Use Only
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArtha zrI bhAgavatasubhASitAni 80 mahatsevAM dvAramAhurvimukteH ||5/5/2 satpuruSAMcI sevA karaNeM heMca muktIceM dvAra Ahe. aseM mhaNatAta. 81 mAtaraM pitaraM vRddhaM bhAryAM sAdhvIM sutaM zizum / guruM vipraM prapannaM ca kalpo'vibhracchrasanmRtaH / / 10 / 45/7 jo puruSa pAlanapoSaNa karaNyAsa samartha asUnahI vRddha AIbApAMceM, pativratA strIceM, lahAna putrAceM, gurUceM, brAhmaNAceM, va zaraNAgatAceM rakSaNa karIta nAhIM, to jivaMta asUna melyAsArakhAca hoya. 82 mAtaraM pitaraM bhrAtRnsarvAMzca suhRdastathA / manti sutRpo lubdhA rAjAnaH prAyazo bhuvi / / 10 / 1 / 67 ApalyA prANAMcI tRpti karaNAre va lobhI asalele rAje bahutakarUna AI, bApa, bhAU, tyAcapramANeM sarvahI mitra yAMcA suddhAM vadha karatAta maga itarAMcI kathA kAya ? 83 mRtyurjanmavatAM vIra dehena saha jAyate / adya vAbdazatAnte vA mRtyurvai prANinAM dhruvaH ||10|1|38 25 ( vasudeva kaMsAlA mhaNAlA. ) he vIrA, janmAsa AlelyA prANyAMcA mRtyu dehAbarobaraca utpanna hoto. Aja kiMvA zaMbhara varSAMnI tarI prANyAMnA mRtyu hA nizcita prApta hoNAra. - 84 mRtyurbuddhimatA'pohyo yAvadbuddhibalodayam / yadyasau na nivarteta nAparAdho'sti dehinaH || 10|1|48 buddhimAn puruSAneM ApalyA buddhIcI va baLAcI parAkASTA karUna prApta jhAlelA mRtyu cukavAvA. prayatna karUnahI mRtyu TALatAM AlA nAhIM, tara tyA prANyAkaDe kAMhIM doSa nAhIM. For Private And Personal Use Only
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 85 ya uddharetkaraM rAjA prajA dharmeSvazikSayan / prajAnAM zamalaM mujhe bhagaM ca svaM jahAti sH||4||2||24 ( pRthurAjA sabhAsadAMnA mhaNAlA. ) jo rAjA prajAMnA dharmAviSayIM zikSaNa na detAM tyAMcyApAsUna karabhAra mAtra grahaNa karito, tyAlA prajAMceM pApa bhogAve lAgate. ANi to ApalyA aizvaryApAsUna bhraSTa hoto. 86 ya udyatamanAdRtya kInAzamabhiyAcate / kSIyate tadyazaH sphItaM mAnazvAvajJayA htH||3||22||13 jo puruSa na mAgatAM prApta jhAlelyA vastUcA anAdara karUna puDhe tyA vastUcI yAcanA ekhAdyA kRpaNa manuSyAjavaLa karato, tyA puruSAce yaza jarI sarva ThikANI pasaralele asale tarI te nAza pAvateM, ANi lokAMmadhye tyAcI avajJA hoUna mAnakhaMDanAhI hote. 87 yatpRthivyAM vrIhiyavaM hiraNyaM pazavaH striyaH / na duhyanti manAprItiM puMsaH kAmahatasya te // 9 / 19 / 13 ( yayAti devayAnIlA mhaNato.) tAMdULa, java, sone, pazu, striyA ityAdi pRthvIvarIla sarva viSaya, viSayavAsanAMnI grasta jhAlelyA puruSAcyA manAlA saMtoSa deNyAsAThI kadhIhI pure paData nAhIta. 88 yathA prayAnti saMyAnti srotovegena vAlukAH / saMyujyante viyujyante tathA kAlena dehinaH // 6 // 15 // 3 jyApramANe ( nadIcyA ) pravAhavegAne vALU ekA ThikANI jamate va dUrahI jAte. tyApramANe kAlAcyA yogAneM prANyAMcA samAgama ANi viyoga he ghaData asatAta. For Private And Personal Use Only
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 27 89 yadA na kurute bhAvaM sarvabhUteSvamaGgalam / samadRSTestadA puMsaH sarvAH sukhamayA dishH||9|19|15 jo puruSa prANimAtrAcyA akalyANAcI icchA karIta nAhI, ANi sarvatra samadRSTi Thevito. tyAlA sarvahI dizA sukhamayaca hotAta, 90 yadyadAcarati zreyAnitarastattadIhate / sa yatpramANaM kurute lokastadanuvartate // 6 / 2 / 4 zreSTha puruSa jeM jeM karma karito, teM teM karma itara lokahI karatAta, va to zreSTha puruSa jeM zAstra pramANa mAnito, tyA zAstrAlAca pramANa mAnUna itara lokahI vAgata asatAta. 91 yayorAtmasamaM vittaM janmaizvaryAkRtirbhavaH / tayorvivAho maitrI ca nottamAdhamayoH kvacit 10 / 60 / 15 jAta, kULa, svarUpasauMdarya, saMpatti, aizvarya va utkarSa hI parasparAMnA anurUpa jyAMcyAmadhye asatIla, tyAMcyAmadhye vivAhasaMbaMdha ghaDUna yeto va maitrI jaDate. zreSTha va kaniSTha yAMcyAmadhye vivAhasaMbaMdha hota nAhI va azA lokAMcI maitrIhI juLata nAhI. 92 yazo yazasvinAM zuddhaM zlAghyA ye guNinAM guNAH / lobhaH svalpo'pi tAn hanti zvitro rUpamivepsitam // 11 // 23 // 16 . jyApramANe zvetakuSThAcyA yogAne suMdara rUpAlA kamIpaNA yeto, tyApramANe svalpa asalelAhI lobha yazasvI puruSAMcyA nirmala yazAcA va guNI puruSAMcyA stutya guNAMcA nAza karato. For Private And Personal Use Only
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 93 yazca mUDhatamo loke yazca buddheH paraM gataH / tAvumau sukhamedhete klizyatyantarito jnH|| 3717 dehAdikAMcyA ThikANI atyaMta Asakta asalelA paramamUrkha va prakRtIcyA palIkaDe asalelyA paramezvarasvarUpAlA prApta jhAlelA. jJAnI he doghe sukhAne rAhatAta. yAMcyA sthitIMcyA madhalyA avastheta asaNArA hA mAtra atizaya kleza bhogito. ( jo kevaLa ajJAnI to eka sukhI kiMvA jo pUrNa jJAnI to eka sukhI. paraMtu dhaDa jJAnI nAhI va ajJAnIhI nAhIM, to atizaya duHkhI asato.) 94 yasya rASTra prajAH sarvAstrasyante sAdhvyasAdhubhiH / tasya mattasya nazyanti kIrtirAyubhago gtiH||1|17|10 (parIkSiti rAjA gorUpa dhAraNa kelelyA pRthvIlA mhaNato.) he sAdhvi, jyA rAjAcyA rASTrAMtIla niraparAdhI lokAMnA duSTAMpAsUna trAsa utpanna hoto, tyA matta jhAlelyA rAjAcI kIrti, AyuSya bhAgya va paraloka hI sarvahI nAza pAvatAta. 95 sA dustyajA durmatibhirjIyato yA na jIryate / tAM tRSNAM duHkhanivahAM zarmakAmo drutaM tyajet // 9 / 19 / 16 durbuddhi asalelyA puruSAlA viSayatRSNA soDavata nAhI. to jarI vRddha jhAlA tarI viSayAMcI tRSNA kamI hota nAhI. yA viSayatRSNemuLe atizaya duHkheM prApta hotAta, he jANUna kalyANecchu puruSAne hicA satvara tyAga karAvA. 96 yAvadbhiyeta jaTharaM tAvatsvatvaM hi dehinAm / ___ adhikaM yo'bhimanyeta sa steno daNDamarhati // 7148 Apale poTa bharaNyAsa jitakeM anna lAgela, titakeMca anna kharokhara ApaleM Ahe ase mhaNatA yeIla. tyApekSA adhikAvara jo Asakti Thevito, to kevaLa cora hoya. to daMDAlA pAtra hoto. For Private And Personal Use Only
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 29. 29. 97 yo'nityena zarIreNa ___ satAM geyaM yazo dhruvam / nAcinoti svayaM kalpaH sa vAcyaH zocya eva sH||10||72|20 jo prANI svataH samartha asUnahI ApalyA anitya zarIrAne sAdhUMnA gAyana karaNyAsa yogya aseM zAzvata yaza saMpAdana karIta nAhIM, to niMdya hoya va bhAgyahInapaNAmuLe zoka karaNyAsahI yogya hoya. (tyAcI kIva karAvI titakI thoDIca.) 98 yo vA anantasya guNAnanantAn anukramiSyansa tu baalbuddhiH| rajAMsi bhUmergaNayetkathaMcit kAlena naivaakhilshktidhaamnH||11||4aar jo puruSa anaMtAcyA anaMta guNAMcI gaNanA karaNyAsa tayAra hoIla to maMdabuddhi samajalA pAhije. kAraNa koNI ekhAdA mahAbuddhimAna puruSa dIrghakAlaparyaMta moThA prayatna karUna kadAcit bhUmIcyA rajaHkaNAMcI gaNanA karIla, paraMtu sarva zaktIMcA Azraya azA bhagavaMtAcyA guNAMcI gaNanA karaNyAsa to samartha hoNAra nAhI. 99 rAjJo hi paramo dharmaH svadharmasthAnupAlanam / zAsato'nyAn yathAzAstramanApadyutpathAniha // 1 / 17 / 16 ApatkAla nasatAM bhalatyAca mArgAne (zAstraviruddhamArgAne) jANAnyA adhArmika lokAMsa yathAzAstra zAsana karUna svadharmaniSTha sajjanAMceM niraMtara pAlana karaNe hAca rAjAcA mukhya dharma hoya. For Private And Personal Use Only
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 100 labdhvA sudurlabhamidaM bahusaMbhavAnte ___ mAnuSyamarthadamanityamapIha dhIraH / tUrNaM yateta na patedanumRtyu yAvat niHzreyasAya viSayaH khalu sarvataH syaat||11|9|29 anitya asUnahI sarva puruSArtha sAdhUna deNArA mhaNUnaca atyaMta durlabha asA naradeha yAlokI puSkaLa janma ghetalyAnaMtara bhAgyAne prApta jhAlA asatAM, hA vAraMvAra maraNArA Ahe mhaNUna joparyaMta hA paDalA nAhI, toparyaMtaca dhairyavAn puruSAne moThyA tvareneM mokSa miLaviNyAsAThI yatna karAvA. kevaLa viSayasevana he zvAnasUkarAdika yonIMmadhyehI prApta hoteca, tyAsAThI yatna kazAlA ? 101 vikrIDato'mRtAmbhodhau kiM kSudraiHkhAtakodakaiH 6 / 12 / 22 amRtAcyA sAgarAmadhye krIDA karaNAr2yAlA lahAnazA khAcetIla ( khaLagyAMtIla) pANyAce kAya mahattva Ahe ? kAMhIMca nAhI. 102 zreyaH kurvanti bhUtAnAM sAdhavo dustyjaasubhiH||8|2017 sAdhu loka tyAga karaNyAsa kaThINa azA prANAMcyA yogAnehI prANyAMvara upakAra karitAta. 103 SaDvargasaMyamaikAntAH sarvA niymcodnaaH||715|28 sarvahI niyamavidhIMce paryavasAna kAmakrodhAdi sahA zatrUceM saMyamana karaNyAmadhyeca Ahe. 104 saMsAre'sminkSaNArtho'pi satsaGga shevdhirnRnnaam11|2|30 ekhAdA dravyAcA nidhi prApta jhAlA asatAM jasA AnaMda hoto, tasA yA saMsArAmadhye manuSyAMnA ardhA kSaNabhara suddhAM ghaDalelyA satsamAgamApAsUna AnaMda hoto. For Private And Personal Use Only
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 105 saMkIrtyamAno bhagavAnanantaH - zrutAnubhAvo vyasanaM hi puMsAm / pravizya cittaM vidhunotyazeSa ythaatmo'rko'bhrmivaativaatH|| 12 / 12 / 47 jyApramANe sUrya aMdhakArAcA nAza karato, kiMvA pracaMDa vArA meghAMnA vitaLUna nAhIMseM karito, tyApramANe bhagavAn anaMtAceM kIrtana kele asatAM, athavA tyAcA prabhAva zravaNa kelA asatAM to bhagavAn kIrtana kiMvA zravaNa karaNA-yA manuSyAMcyA hRdayAMta praveza karUna tyAMcI sarva duHkheM nAhIMzI karito. 106 saMnikarSotra mAnAmanAdaraNakAraNam / gAGgaM hitvA yathAnyAmbhastatratyo yAti zuddhaye // 1084131 yA lokIM atyaMta sahavAsa asalA mhaNaje manuSyAMnA anAdara utpanna hoto. gaMgecyA tIrIM rAhaNArA manuSya zuddhatesAThI gaMgodaka soDUna dusanyA tIrthAcyA udakAkaDe jAta asato. 107 saMbhAvitasya svajanAtparAbhavo yadA sa sadyo maraNAya kalpate // 4 / 3 / 25 saMbhAvita manuSyAcA AptajanAMkaDUna apamAna jhAlA mhaNaje tyAcaveLI tyAlA to apamAna maraNAsArakhA vATato. (apamAnApekSA maraNa bare, ase tyAlA hote.) 108 sarvArthasaMbhavo deho janitaH poSito ytH| na tayoryAti nirvezaM pitrormartyaH zatAyuSA // 10 // 45 / 5 sarva puruSArtha saMpAdana karUna deNArA deha jyAMcyApAsUna utpanna jhAlA, va jyAMnI tyAce poSaNa kele, tyA AIbApAMce RNa pheDaNe he zaMbhara varSe jagUnahI ghaData nAhI. For Private And Personal Use Only
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 109 sarvAzramAnupAdAya khAzrameNa kalatravAn / vyasanArNavamatyeti jalayAnairyathArNavam // 3 / 14 / 17 jyApramANe nAvADI naukecyA yogAne dusar2yA lokAMsaha samudrAMtUna tarUna jAto, tyApramANe sapatnIka puruSa ApalyA gRhasthAzramAcyA yogAne itara AzramI lokAMsa barobara gheUna (tyAMnA annavastrAdika deUna ) saMkaTarUpI sAgarAMtUna tarUna jAto. 11. sarvAH samuddharedrAjA piteva vysnaatprjaaH||11|17|45 jyApramANe bApa ApalyA mulAMnA saMkaTAMtUna soDavito, tyApramANe rAjAne ApalyA prajAMnA saMkaTAMtUna soDavAveM. 111 sAdhavo hRdayaM mahyaM sAdhUnAM hRdayaM tvaham / madanyatte na jAnanti nAhaM tebhyo manAgapi // 9 / 4 / 68 (bhagavAn viSNu durvAsa RSIMnA mhaNAle.) sAdhu he mAjheM hRdaya Aheta (sAdhu he malA phAra priya Aheta ) ANi mI sAdhUMce hRdaya Ahe ( mI tyAMnA phAra priya Ahe) kAraNa te mAjhyAhUna dusarI priya vastu koNatIhI jANata nAhIta ANi mIhI tyAMcyAhUna priya asalelI dusarI svalpahI vastU jANata nAhI. 112 sAdhuSu prahitaM tejaH prahartuH kurute'zivam // 9 / 4 / 69 sAdhUMvara gAjavilelAprabhAva prahAra karaNAnyAceca akalyANa karito. 113 sukhaduHkhado na cAnyo'sti yataH svakRtabhuk pumAn // 10 // 54 // 38 manuSyAlA sukha kiMvA duHkha deNArA dusarA koNIca nAhI. tara to ApaNa svataH kelelyA karmAneca sukha kiMvA duHkha bhogIta asato. For Private And Personal Use Only
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni 114 sulabhA yudhi viprarSe hyanivRttAstanutyajaH / na tathA tIrtha AyAte zraddhayA ye dhntyjH|| 8 // 2019 (balI zukrAcAryAMnA sAMgato.) he brahmarSe, yuddhAmadhye parata na 'phiratAM dehAcA tyAga karaNAre loka yA lokI jase puSkaLa ADhaLatAta, tase satpAtrIM zraddhApUrvaka dravya deNAre loka puSkaLa ADhaLata nAhIta. 115 strISu narma vivAhe ca vRttyarthe praannsNktte| gobrAhmaNArthe hiMsAyAM nAnRtaM syAjjugupsitam // 8 / 19 / 43 striyAMnA adhIna ThevaNe, vinoda, vivAha, upajIvikA, prANasaMkaTa, gobrAhmaNAMce hita, ANi hiMsA TALaNe yA prasaMgI asatya bhASaNa kele asatAM teM niMdya Tharata nAhI. 116 snehAnubandho bandhUnAM munerapi sudustyajaH // 10 // 475 bAMdhavAMcyA snehAcA saMbaMdha soDUna deNe, he ekhAdyA mananazIla munIlA dekhIla kaThINa jAte. 117 svayaM hi tIrthAni punanti santaH // 1 / 19 / 8 satpuruSa tIrthAnA svataH pavitra karIta asatAta. - For Private And Personal Use Only
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni viSayasUcI viSayaH kramAGkaH | viSayaH kramAGka: anRtam 115 kAlaH 26 / 44 apatyam 65/69 guNaH 77 / 92 / 98 arthaH 85055 guruH 1 / 6 / 19 / 20 / asan 9/52 32 / 60 / 73 / 81 asAdhuH 28 gRhasthAzramaH 69/74 AnandaH 48 cintA 48 AyuH 12194 jananI 32 AzA 13 jIvitam 37 indriyam 14 / 4370 / 74 tapaH 27 / 71 IzvaraH 15 / 40 / 49 / 53 tIrtham 58 / 114 / 117 upakAraH 11 tRSNA 95 karma 251:37 / 38 // 57 daNDaH 96 kalatram 109 dAridyam 9 kAmaH 17 / 30 / 42 / 5051 / diSTam 64 71 / 87 / 88 dInaH 22 / 72 For Private And Personal Use Only
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayasUrca. duHkham 13 / 25 / 37 / maraNam 37 / 107 69 / 95 / 113 / mahAn 12 / 46 / 80 duruktiH 39 mRtyuH 32 / 34 / 35 / dehaH ( mAnuSaH ) 31 / 33 // 83 / 84 45 / 60 / 61 / 71 / maitrI 91 100 mokSaH 70 / 80 dharmaH 12 / 21 / 31 // yazaH12186 / 92 / 97 49 / 50 yAcanA 53 patiH 32 yogaH 24 pitA 32 / 81 / 82 / 108 yogI 5 / 78 putraH 16 / 20 rasanam 14 / 43 pauruSam 54 / 67 rAjA 23 / 82 / 85 / prabhuH 22 / 68 94 / 99 / 110 bandhaH 70 lAbhaH 7 / 33 brAhmaNaH 71 / 72 / 115 lobhaH 92 bhktH4|10| 76 vidyA 27 / 38 bhaktiH 63 vivAhaH 91 / 115 bhavaH 60 ziSyaH 19 / 73 manaH 24 / 27 / 47 / 87 | zUraH 54 / 67 / 78 - - - For Private And Personal Use Only
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sArthazrIbhAgavatasubhASitAni mmmmmmmmmmmmmmmmmmmm - mmm zrIH 9 / 12 sAdhuH 7 / 41 / 46 / 58 / zreyaH 29 // 50 // 100 / 102 102 / 111 / 112 zreyAn 90 sukham 13 / 25 / 30 / 37 saMvAsaH 61 / 62 / 75 __ 71 / 89 / 93 / 113 saMkaTam 53 stenaH 96 saMgamaH 66 strI 27 / 115 san 104 / 117 snehaH 78 / 116 sabhA 56 svArthaH 53 samadRk 28 / 72 / 89 hiMsA 115 - - - - ( sarva hakka prakAzakAce svAdhIna) mudraka-rA. rA. raghunAtha rAmacaMdra bakhale, muMbaIvaibhava presa, savhaeNTas oNpha iMDiyA sosAyaTI, giragAMva, muMbaI. prakAzaka-kezava bhikAjI DhavaLe, ( rAmacaMdra bilDiMga ) giragAMva, muMbaI. For Private And Personal Use Only
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Sering Jinshasan 092555 gyanmandir@kobatirth.org For Private And Personal Use Only