________________
बेइन्द्रिय को १) स्पर्शेन्द्रिय, २) रसनेन्द्रिय, ३) वचन बल, ४) कायबल, ५) श्वासोच्छ्वास तथा ६) आयुष्य, ये छह प्राण होते हैं । तेइन्द्रिय को घ्राणेन्द्रिय तथा उपरोक्त छह, ये सात प्राण होते हैं । चतुरिन्द्रिय को चक्षुरिन्द्रिय अतिरिक्त होने से उपरोक्त सात सहित आठ प्राण होते हैं ।
असंज्ञी पंचेन्द्रिय को श्रोत्रेन्द्रिय अधिक होने से नौ प्राण होते हैं । संज्ञी पंचेन्द्रिय को मनोबल प्राण सहित कुल १० प्राण होते हैं । अजीव तत्त्व के चौदह भेद
-
गाथा
धम्मा- धम्मागासा तिय-तिय भेया तव अद्धा य । खंधा देस पसा, परमाणु अजीव चउदसहा ॥८॥
अन्वय
तिय-तिय-भेया-धम्म - अधम्म - आगासा, तह एव अद्धा य खंधा - देसपएसा, परमाणु चउदसहा अजीव ॥ ८ ॥
संस्कृत पदानुवाद
धर्माऽधर्माऽकाशा- स्त्रिकत्रिक भेदास्तथैवाद्धा च । स्कन्धा देश प्रदेशाः, परमाणवोऽजीवश्चतुर्दशधा ॥८॥
शब्दार्थ
--
-
P
/
धम्म - धर्मास्तिकाय अधम्म - अधर्मास्तिकाय आगासा - आकाशास्तिकाय
श्री नवतत्त्व प्रकरण
तिय-तिय- तीन-तीन
भेया - भेद वाले हैं ।
तहेव - तथैव (उसी प्रकार )
अद्धा
काल
य और
www
खंधा
देस - देश
परसा - प्रदेश
परमाणु - परमाणु अजीव अजीव के
-
स्कन्ध
-
चउदसहा - चौदह भेद हैं
1
४७