________________
७०
प्रकारान्तरेण विनयभेदाः। विनयतीति विनय इत्यादावेव व्युत्पत्त्यर्थो दर्शितः अष्टप्रकारकर्मविनयनं च द्रव्यश्रद्धानादीनामपि प्रतीतमेवेति तेषामपि विनयता युक्तैवेत्यलं प्रसंगेन ॥४१३॥'
खरतरगच्छीयश्रीसाधुसोमगणिविहितपुष्पमालालघुवृत्तावप्ययमेव भावार्थः प्रायः प्रदर्शितः ।
श्रीनेमिचन्द्रसूरिकृतप्रवचनसारोद्धारस्य षष्ठस्य गृह्यतिचारद्वारस्य श्रीसिद्धसेनसूरिकृतवृत्तौ विनयः सप्तधा प्रदर्शितः । तथा च तत्पाठः - "विणए 'त्ति विनीयतेक्षिप्यतेऽष्टप्रकारं कर्मानेनेति विनयः, स च ज्ञानदर्शनादिभेदात् सप्तधा, यदाहुः -
'१नाणे दंसणचरणे मण-वय-काओवयारिओ विणओ । नाणे पंचपयारो मइनाणाईण सद्दहणं ॥१॥ भत्ती तह बहुमाणो तद्दिद्रुत्थाण सम्मभावणया । विहिगहणब्भासोऽवि य एसो विणओ जिणाभिहिओ ॥२॥' शुश्रूषणादिकश्च दर्शनविनयः, यदाहुः -
કર્મો દૂર થાય છે માટે તેમને વિનયરૂપ કહ્યા છે.”
પુષ્પમાળાની ખરતરગચ્છીયશ્રીસાધુસોમગણિએ રચેલ લઘુવૃત્તિમાં પણ આ જ ભાવો જણાવ્યા છે. - શ્રીનેમિચન્દ્રસુરિત પ્રવચનસારોદ્ધારના ‘ગુહસ્થના અતિચાર’ નામના છઠ્ઠા દ્વારની શ્રીસિદ્ધસેનસૂરિકૃતવૃત્તિમાં વિનય સાત પ્રકારનો બતાવ્યો છે. તેનો પાઠ આ પ્રમાણે છે -“જેનાથી આઠ પ્રકારના કર્મ દૂર ફેંકાય છે તે વિનય. તે જ્ઞાન, દર્શન વગેરે ભેદથી ७ ५२नो छे. ह्यु छ - 'नविनय, शनविनय, यारित्रविनय, मननो विनय, વચનનો વિનય, કાયાનો વિનય અને ઔપચારિક વિનય. જ્ઞાનવિનય પાંચ પ્રકારે - મતિજ્ઞાનાદિની શ્રદ્ધા કરવી તે. જ્ઞાન ઉપર ભક્તિ, બહુમાન, તેમાં કહેલ અર્થો બરાબર સમજવા, વિધિપૂર્વક જ્ઞાન ગ્રહણ કરવું, તેનો અભ્યાસ કરવો - આ જ્ઞાનવિનય છે.”
શુશ્રુષણા વગેરે દર્શનવિનય છે. કહ્યું છે - ‘દર્શનવિનય બે પ્રકારે છે – શુકૂષણા
१. ज्ञाने दर्शनचरणयोः मनो-वचः-कायौपचारिकाः विनयाः ।
ज्ञाने पञ्चप्रकारः मतिज्ञानादीनां श्रद्दधानम् ॥१॥ भक्तिः तथा बहुमानः तदृष्टार्थानां सम्यक् भावनया । विधिग्रहणाभ्यासोऽपि च एषः विनयः जिनाभिहितः ॥२॥
