Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 07 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 131

%3D
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० ८ उ. ८ सू.५ कर्मप्रकृति-परीषहवर्णनम् ११९ सहा पण्णत्ता, बारस पुण वेएइ ' हे गौतम ! षडविधकर्मबन्धकस्य सरागछन्नस्थस्य चतुर्दश परीषहाः प्रज्ञप्ताः, तत्र दर्शनमोहनीयस्य एको दर्शनपरीषहः, सप्त चारित्रमाहनीयस्य तथा च दर्शनपरीपहः-१, अतिपरीषहः२, अचैलपरीषहः ३, स्त्रीपरीषहः४, नैषेधिकीपरीषदः५, याचनापरीषह.६, आक्रोशपरीषहः७, सत्कारपुरस्कारपरीषहः इत्येवं, रूपाणाम् अष्टानां मोहनीयसम्भवानां तस्यमोहाभावेनाभावात् द्वाविंशतः परिशेषाश्चतुर्दश परीपहाः भवन्तीत्याशयः। किन्तु बादश परीपहान् सूक्ष्म संपराय गुणस्थानवर्ती है-यह सूक्ष्म लोभकषायवाला होने से सराग और केवलज्ञानकी उत्पत्ति से रहित होने के कारण छद्मस्थ होता है-सो इस षडविध कर्मबन्धक सराग छद्मस्थ जीव के कितने परीषह होते हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा' हे गौतम ! (चोद्दसपरीसहा पण्णत्ता) इस जीव के चौदह १४ परीषह होते हैं। परन्तु (बारसपुणवेएइ) यह बारह १२ परीषहों का वेदन करता है। दर्शनमोहनीय और चारित्रमोहनीय के भेद से मोहनीयकर्म दो प्रकार का कहा गया है। इनमें दर्शनमोहनीयनिमित्तक एक दर्शनपरीषह और चारित्रमोहनीय निमित्तक सात परीषह यहां नहीं होते हैं । यद्यपि इस गुणस्थान में मोह है-पर वह इतना अल्प होता है कि उसका अस्तित्व नहीं जैसा ही होता है इस कारण मोहनिमित्तक-मोहजन्य आठ परीषह यहां नहीं होते हैं, केवल चौदह १४ परीषह ही होते हैं ऐसा कहा है। चौदह १४ परीषह यहां होने पर भी वेदन बारह १२ का ही होता है। સંપરાયગુણસ્થાનવતી હોય છે–તે સૂકમ લેભકષાયવાળે હેવાથી સરાગ હોય છે અને કેવળજ્ઞાનની ઉત્પત્તિથી રહિત હોવાથી છમર્થ હોય છે તો એવા પ્રકારના કર્મને બંધક સરાગ છદ્મસ્થ જીવના કેટલા પરીષહ કહ્યા છે?
महावीर प्रभुन। उत्तर-(गोयमा !) 3 गौतम ! (चोदसपरीसहा पण्णता?) सेवा वन। १४ ५Nषड डाय छ, ५२न्तु (बारस पुण वेएइ) ते मार પરીષહેનું એક સાથે વેદન કરે છે. મેહનીય કર્મના બે ભેદ કહ્યા છે–(૧) દર્શનમેહનીય અને (૨) ચારિત્રમેહનીય તેમાંથી દર્શનમોહનીય નિમિત્તક એક દર્શનપરીષહ અને ચારિત્રમેહનીય નિમિત્તક સાત પરીષહને અહીં અભાવ હોય છે. જો કે આ ગુણસ્થાનમાં મેહનું અસ્તિત્વ હોય છે, પણ તે એટલું અલ્પ હોય છે કે અહીં તેનું અસ્તિત્વ નહીં જેવું જ હોય છે, તે કારણે મહજન્ય આઠ પરીષહોને અહીં અભાવ હોય છે અને બાકીના ૧૪ પરીષહના જ સદૂભાવ હોય છે. વળી ૧૪ પરીષહના સદ્દભાવ છેવા છતાં એક
श्री.भगवती सूत्र : ७