Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 07 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
भगवती इत्यादि, किंमहालयः खलु भदन्त ! जम्बूद्वीपो द्वीपः किमाकारभावमत्यवतारः खलु भदन्त ! जम्बूद्वीपो द्वीपः प्रज्ञप्तः ? गौतम ! अयं खलु जम्बूद्वीपो द्वीपः सर्वद्वीपसमुद्राणां सर्वाभ्यन्तरकः सर्वक्षुद्रको वृत्तः, तेलापूपसंस्थानसंस्थितो वृत्तः, रथचक्रवालसंस्थानसंस्थितो वृत्तः, पुष्करकर्णिकासंस्थानसंस्थितो वृत्तः, प्रति. पूर्णचन्द्रसंस्थानसंस्थितः प्रज्ञप्तः, एकं योजनशतसहस्रम् आयामविष्कम्भेण इत्यादि । जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तेाख्याया अवधिमाह - यावत् तत्र जम्बूद्वीपे द्वीपे सपूर्वापरेण पूर्वेण नदीबन्देन सह अपरं पश्चिमं नदीन्दमिति सपूर्वापरंतेन चतुर्दशशतसहस्राणि चतुर्दशलक्षाणि, षट्पञ्चाशत् सहस्राणि च सलिला महानद्योभवन्ति इति आख्यातम् जम्बूद्वीपे पूर्वनदीन्दसहितं पश्चिमनदीवन्दं षट्पञ्चाशत्सहस्राधिकचतुर्दशलक्षसंख्यकं कथितमिति भावः, तत्र भरतैरवतयोगङ्गासिन्धुरक्तारक्तवत्यः प्रत्येक णसठिए पण्णत्ते, एग जोयणसयसहस्सं आयामविक्खभेणं ) इत्यादि। इस पाठ का भाव इस प्रकार से है-गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है कि हे भदन्त ! यह जम्बूद्वीप नाम का द्वीप कितना बड़ा है ? इसका आकार कैसा है ? इसके उत्तर में प्रभु ने ऐसा कहा है कि-हे गौतम! यह जम्बूद्वीप नामका द्वीप एक लाख योजन का विस्तार वाला है। समस्त द्वीप और समुद्रों के बीच में यह है। दूसरे और द्वीपों की अपेक्षा यह छोटा है। गोल थाली के समान इसका संस्थान है। इसमें छह कुलाच. लपर्वत और भरतादि सात क्षेत्र हैं। इसके बीच में एक लाख योजन ऊँचा सुमेरु पर्वत है गंगा सिन्धु आदि १४ लाख छप्पन हजार नदियां इसमें बहती हैं । इत्यादि । यहां जो नदियों की संख्या १४ लाख छप्पन हजार कही गई है सो वह इस प्रकार से है भरत क्षेत्र में गंगा, सिन्धु संठिए व?, पडिपुण्णचंदसठाणसंठिए पण्णत्त, एगं जोयणसयसहस्सं आयाम विक्खभेणं) त्याह. या सूत्राने भावार्थ नीय प्रमाणे छ
ગૌતમ સ્વામીને પ્રશ્ન–“હે ભદન્ત ! જમ્બુદ્વીપ નામને દ્વીપ કેટલો મટે છે? તેને આકાર કે છે? મહાવીર પ્રભુને ઉત્તર-હે ગૌતમ! આ જંબુદ્વીપનો વિસ્તાર એક લાખ એજનને છે. આ દ્વીપ સમસ્ત દ્વીપ અને સમુદ્રોની વચ્ચે આવેલું છે. બીજા દ્વિીપ કરતાં તે નાનો છે. તેને આકાર ગેળ થાળીના જેવો છે. તેમાં ૬ કુલાચલ પર્વત અને ભરતાદિ સાત ક્ષેત્ર છે. તેની વચ્ચે એક લાખ જનની ઊંચાઈવાળો સુમેરુ પર્વત છે. ગંગા, સિંધુ વગેરે ૧૪૫૬૦૦૦ નદીએ તેમાં વહે છે. તે ૧૪પ૬૦૦ નદીઓને હિસાબ નીચે પ્રમાણે સમજ
ભરત ક્ષેત્રમાં ગંગા અને સિંધુ, આ બે નદીઓ વહે છે. ઐરાવત ક્ષેત્રમાં રક્તા અને રક્તવતી, આ બે નદીઓ વહે છે. આ પ્રત્યેક નદીને મળનારી
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૭
