Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 07 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रमेयचन्द्रिका टी० श० ८ उ० १० सू० १ शीलश्रुतादिनिरूपणम्
यथा खरश्चन्दनभारवाही, भारत्य भागी न तु चन्दनस्य । एवं खलु ज्ञानी चरणेन हीनो ज्ञानस्य भागी न तु सुगतेः ॥ १ ॥ अतस्ते प्ररूपयन्ति - शीलं श्रेयः, इति, अन्ये पुनरन्यतीर्थिकाः ज्ञानादेवेष्टार्थसिद्धिमिच्छन्ति न क्रियातः, ज्ञानविकलस्य क्रियावतोऽपि फलसिद्धचदर्शनात् उक्तं चविज्ञप्तिः फलदा पुंसां न क्रिया फलदा मता ।
मिथ्याज्ञानात् प्रवृत्तस्य फलासंवाददर्शनात् ॥ १ ॥
४५५
( जहा खरो चंदण भारवाही भारस्सभागी न हु चंदणस्स । एवं खु नाणी चरणेण हीणो नाणस्स भागी नहु सोगईए ॥ जैसे -चंदन के भारवाला गधा केवल चन्दन के भार का ही भागी होता है चन्दन का नहीं, उसी प्रकार चारित्र-क्रिया से रहित ज्ञानी ज्ञान का ही भागी होता है सुगति का भागी नहीं होता है। इसी बात को लेकर वे ऐसी प्ररूपणा करते हैं कि शील ही श्रेयस्कर है। तथा दूसरे जा अन्यतीर्थिकजन हैं वे ऐसा कहते हैं कि केवल ज्ञानमात्र से ही इष्ट अर्थ की सिद्धि होती है, क्रिया से नहीं-प्राणांतिपातविरमण आदिरूप चारित्र से नहीं क्यों कि ज्ञानविकल प्राणी को क्रियाशाली होने पर भी फलसिद्धि की प्राप्ति होती हुई नहीं देखी जाती है । सो ही कहा है- “ विज्ञप्तिः फलदा पुंसां " इत्यादि ||
विज्ञप्ति - विशिष्टज्ञान- सम्यग्ज्ञान ही पुरुषों को फलप्रद होता है। ज्ञानशून्य किया फलप्रद नहीं होती है । जो व्यक्ति मिथ्याज्ञान से प्रवृ
( जहा खरो चंदण भारवाही भारस्स भागी, न हु चंदणस्स | एवं खु नाणी चरणेण हीणो नाणस्स भागी न हु सोगईए )
જેમ ચન્દનના ભારવાહી ગધેડા ચન્દનના ભારના જ ભાગી થાય છે, ચન્દનના ભાગી થતા નથી, એજ પ્રમાણે ચારિત્ર-ક્રિયાથી રહિત જ્ઞાની જ્ઞાનના જ ભાગી થાય છે, સુગતિના ભાગી થતા નથી. આ પ્રકારની માન્યતાને આધારે તેએ એવી પ્રરૂપણા કરે છે કે શીલ જ શ્રેયસ્કર છે. તથા ખીજા અન્યતીથિંક એવુ' કહે છે કે જ્ઞાન માત્રથી જ ઇષ્ટ અર્થની પ્રાપ્તિ થાય છે. ક્રિયાથી થતી નથી–પ્રાણાતિપાત વિરમણ આંદિરૂપ ચારિત્ર વડે અભીષ્ટ અથની પ્રાપ્તિ થતી નથી. કારણ કે જ્ઞાનરહિત જીવ ક્રિયાશાળી હાય તા પણ તેને સિદ્ધિની પ્રાપ્તિ થતી જોવામાં આવતી નથી કહ્યું પણ છે કે—
विज्ञप्तिः फलदा पुंसां इत्यादि ।
વિજ્ઞપ્તિ ( વિશિષ્ટ જ્ઞાન-મમ્યજ્ઞાન ) જ પુરુષાને ફલદાયી નીવડે છે. જ્ઞાનશૂન્ય ( જ્ઞાનરહિત ) ક્રિયા ફૂલપ્રદ નીવડતી નથી. જે વ્યક્તિ મિથ્યાજ્ઞાનથી
श्री भगवती सूत्र : ৩
