Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ravirala vibhUti zrI dhIrajalAla zAha | amRta mahotsava prakAzana
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti zrI dhIrajalAla zAha
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ amRtamahatsava prakAzana vi. saM. ra077 nA jeTha sudi 6 tA. 7-681 mUlya . rUpiyA paMdara
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ grantha nirmANa karanAra sAhityazilpIo lekhaka : che. sadeva tripAThI, ema.e. pI.eca.DI. DI. li. sAhitya-sAMkhya-yogAcArya - navI dilhI, saMpAdake : zrI amRtalAla bI. yAjJika, ema. e. nivRtta prInsIpAla, mIThIbAI koleja, vilepAle. che. ramaNalAla sI. zAha, ema.e. pI.eca.DI. muMbaI yunivarsiTInA gujarAtI vibhAganA adhyakSa. zrI zAMtikumAra je. bhaTTa, ema.e., e.evU.bI. sAhityaratna, yugAcArya-- muMbaI zrI ramaNalAla zeTha taMtrIzrI samAcAra vibhAga, janmabhUmi, muMbaI prastAvanA-lekhaka : De, kumArapALa desAi, ema e. pI.eca.DI. | gujarAtI sAhitya pariSadanA maMtrI - amadAvAda, prakAzaka : zrI dIpacaMda esa. gAraDI, bI.esa.sI. bAra-eTa-le. ceramena: zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazI zAha amRta mahotsava samiti, The. vizvamaMgala InvesTamenTa prA. lI. 4-DI, ke cembarsa, 35 nyu marIna lAInsa, , , muMbaI-400027. #otomotifokeskus
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzana-vyavasthA narendrakumAra DI. zAha : vyavasthApaka prajJA prakAzana maMdira ladhAbhAI gaNapata bIlDIMga, bIje mALe, 113 kezavajI nAyaka reDa, muMbaI-kaoo one mudraka : jayaMtilAla maNilAla zAha nava prabhAta prinTIMga presa, ghIkAMTAraDa, amadAvAda.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya muMbaI-cembara zrI RSabhadeva jainamaMdiranA bhavya paTAMgaNamAM tA. 26-10-80nA roja "ahaM maMtra mahotsava" aMge khAsa samAroha yojAyo hato. tenA adhyakSasthAne jinazAsananA parama prabhAvaka yugadivAkara AcArya zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAja birAjyA hatA. e vakhate sAdhu, sAdhavI, zrAvaka tathA zrAvikA samudAyanI hAjarI sArA pramANamAM hatI. A vakhate AcAryazrInA varada haste " arha maMtro pAsanA nAmanA mananIya graMthanuM prakAzana thayuM hatuM ke jenA lekhaka zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazI zAha hatA. chellAM pacAsa varSathI teo ziSTa, suMdara, lokapayogI sAhityanuM sarjana karI rahyA che ane jIvananuM trIjuM caraNa pUrNa karavA AvyA che, eTale ke pateramA varSamAMthI pasAra thaI rahyA che, tethI prAsaMgika pravacanamAM temane amRta mahotsava ujavavAne joradAra anurodha thayo. pU. AcAryazrIe te mATe saMmati ApI ane tyAM upasthita catudhi zrIsaMghe teno saharSa svIkAra karyo. te pachI jANItA jena AgevAna zrImAna visanajI lakhamazIe amRta mahatsava-eDahoka kamITInA sabhyonI jAherAta karI ane e rIte A kArya gatimAna thayuM. - te pachI samitinI vidhisara racanA thaI ane tenA ceramena tarIke zrImAna dIpacaMda esa. gAraDInI, keSAdhyakSa tarIke zrImAna cittaraMjana DI. zAhanI tathA maMtrI tarIke ame nIce sahI karanAranI nimaNUMka thaI. kAryAlaya mATe zrI zAntilAla nAgaradAsa zAhe vizvamaMgala invesTamenTa prA. lI nI pitAnI ophisane upayoga karavAnI udAratA batAvI ane tene saharSa svIkAra thatAM samitinuM kArya AgaLa vadhavA lAgyuM. *
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ A prasaMganI ujavaNI aMge vividha sUcane thayAM, temAM sahune sUra A prasaMge paMDitazrInI pUrI jIvanakathAnuM prakAzane karavA pratye vizeSa joradAra hato. eTale "bhAratanI eka virala vibhUti -zrI dhIrajalAla zAha ) e nAme tenuM prakAzana karavAne nirNaya thayo. pachI A kArya ke pAra pADI . zakaze? te aMge vicAra, cAlatAM dillI-saMskRta vidyApIThavALA De. radeva tripAThI sahunI najaramAM AvyA, kAraNa ke teo chellAM 32 varSathI paDatajInA satata saMparkamAM rahelA che ane A kAryane nyAya ApavAnI kSamatA dharAve che. temaNe amArI vinaMtine svIkAra karyo ane rAtridivasa parizrama karIne lekhanakArya samayasara pUruM karyuM. pachI saMpAdanane prazna AvatAM ame zrImAna amRtalAla bI. yAnika, Do. ramaNalAla zAha, zrI zAMtikumAra je. bhaTa ane janmabhUmivALA zeTha ramaNabhAI AgaLa amArI bhAvanA prakaTa karI. temaNe paMDitathI pratyenA premathI prerAIne e bhAvanAno svIkAra karyo ane tene samayasara pUrI paNa karI ApI. bAkI rahyo prastAvanAne prazna. te amane De. kumArapALa desAIe sahAyatAthI ukelI Ape. ame A badhA vidvAnone AbhAra mAnIe chIe. mudraNa daramiyAna nahi dhArelAM vidane AvyAM, chatAM tene pAra karIne Aje ame A graMtha janatAnA karakamalamAM mUkI zakyA chIe, tene amane atyaMta AnaMda che. amane khAtarI che ke A graMthanA paThana-pAThana ane adhyayanathI leke ghaNuM meLavI zakaze. tA. 25-5-81 jayaMta ema. zAha javAhara motIlAla zAha zAMtilAla nAgaradAsa zAha bAbubhAI eca. jInavALA surendra e, cheDA maMtrIo amRtamahatsava samiti,
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka - zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazI zAha janma : tA. 18-3190 6
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ pharAra : zrImatI caMpAbahena dhIrajalAla zAha jemaNe zrI dhIrajalAlabhAInI anekavidha pravRttiomAM pUrNa sahakAra Ape che.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja daradI jI karI : , , u00 kare zrI dhIrajalAla zAhanA putra ci. narendrakumAra tathA temanA dharmapatnI a. sA. raMjanabALA
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnavacaitanyanI virATatA -DaoN. kumArapALa desAI prasiddha sAkSara zrI. baLavaMtarAya ThAkare emanA eka kAvyamAM kavitAne uddezIne kahyuM che: badhA sUra khilavaje manujacittasAraMginA. badhAM phalaka mApaje manujazaktisIDI taNAM." emaNe je kavitA viSe kahyuM che, e ja vAta mAnavI viSe paNa thaI zake. mAnavInI bhItaramAM akhUTa zakitaone aDhaLaka bhaMDAra ryo che, paraMtu cheka caMdranI dharatI para pahoMcI AvelA mAnavI mATe enA hRdayanI dharatI ajANI rahI che. e pitAnI AsapAsanI duniyAmAM samRddhi meLavavA phAMphAM mAre che, jyAre enI bhItaranI duniyAthI sAva ajANa che. A caritra e mAnavInI bhItaramAM paDelI ajAyaba zaktionuM pratyakSa ane jIvaMta darzana karAve che. AthI ja - A caritra jeTaluM virala che. ethI ya adhika viziSTa che. . . mAtra ATha varSanI vaye pitAnI chatrachAyA gumAvanAra vyakti koI eka ja kSetramAM nahIM, balake bhinna bhinna kSetramAM Azcarya pamADe tevI siddhi meLave che. citrakalA, sAhityakalA ane zikSaNa e to najIka-najIka vasanArI zakti che, paraMtu gaNitasiddhi ane zatAvadhAna jevAM kSetramAM paNa teo AgavI bhAta pADe che. Ama A caritramAMthI dhIrajalAlabhAIne bahumukhI vyaktitvano paricaya sAMpaDe che. - jiMdagInA jhaMjhAvAtee emane jhukAvavAnI tamAma tarakIbe ajamAvI. kAramI garIbI vacce jIvanane uSAkALa pasAra thaze. kyAreka siddhAMtane kAraNe to kyAreka svAsthane kAraNe muzkelIo naDI. kalArasika
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane sAhityazekhIna dhIrajalAlabhAIne sAteka varSa. AjIvikA kAje vaidakano sahAro le paDe. jIvanamAM e jIte che, je pUrA jozathI jhajhUme che. pitAnA siddhAMta para aDaga rahIne saccAIbhera jIvana gALavAnI keziza karI. je kaI paristhiti AvI ene hasate mukhe apanAvI. paristhitithI bacavA kayAreya emaNe ImAnane dIpa olavavA dIdhe nahIM ke kyAreya emAMthI chUTavA zubha grahonuM zaraNuM zodhyuM nahIM. emane bhaviSya jANavA karatAM bhaviSya ghaDavAmAM vadhu rasa hate. emanI pAse janmakuMDaLI nathI, ane emane emAM rasa paNa nathI. bhAvi sukhanI kalpanAthI chakI javuM ke AvanArA duHkhanI AgAhIthI DagI javuM emane pasaMda nathI. ene badale AtmazraddhA keLavIne saccAIbhera jIvana vyatIta karavuM egya mAne che. emanI AvI acaLa AtmaddhAnA pAyAmAM mAtA maNibenanA saMskAranuM pratibiMba joI zakAya che. dhIrajalAlabhAIne jIvanamAMthI mAnavIya cetanAnI virATatA ane vyApakatAne paricaya maLe che. 19 jeTalA viSaya para 365 pustako racyAM che ane 30 lAkhathI paNa vadhu pratio vecAI che. sAhityanA kSetramAM emaNe dUhA, prahelikA ane chaMdobaddha khaMDakAvyanI racanA karI che. emanI kavitAmAM bhAvanA, sAdhanA ane satyapratItine triveNI saMgama sadhAya che. prakRtine emaNe manabhara mANI che. lAMbA ane jokhamI pagapALA pravAse karyA che. emane e prakRtiprema emanAM kAvyomAM vahe che, te bIjI bAju jagata viSenuM emanuM mAMgahyadarzana paNa pragaTa thatuM rahe che. ajaMtAnAM citro te ApaNe tyAM ghaNA kalAkaree AlekhyAM che, paraMtu enA para khaMDakAvyanI racanA karanAra zrI. dhIrajalAlabhAI pahelA sarjaka che. A khaMDakAvyamAM surekha zabdacivane anurUpa chaMdapalaTo, temaja anekavidha bhAvenuM ramaNuya le che maLe che. zrI. dhIrajalAlabhAInI sauthI moTI sAhityasevA te gujarAtane
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ emaNe ApelI cAritrya ghaDataranI nema dharAvatI pustikAonI zreNI gaNAze. emaNe "bAla graMthAvali nA cha zreNInAM 120 pustake, vidyAthI vAMcanamAlA'nI nava zreNInAM 180 pustaka ane "kumAra graMthamAlA'nAM daza pustakonuM prakAzana karyuM. gujarAtanA caritra-sAhityane emanI A amUlI dena che. A uparAMta jaina dharmanuM gaurava pragaTAvatI "dharmabodha graMthamAlA, " "jena zikSAvalI" ane "jena caritramAlA" gaNAze. nAnI pustikAomAM sAmAnya vAcakane samajAya evI rIte meTA TAIpamAM chapAyelI A zreNIone je cIle dhIrajalAlabhAIe pADyo, te Aje rAjamArga banI cUkyo che. jaina sAhityanI vAta karIe te sAteka varSanI mahenatathI emaNe taiyAra karelA "zrI pratikramaNa sUtra-prabodhaTIkA" emanuM amITa pradAna gaNAze. pratikramaNa sUtrane mAtra belI jaIne saMteSa manAta hatA, paraMtu A pustaka dvArA enuM vAstavika rahasya prakAzamAM lAvavAnuM bhagIratha kArya karyuM. AmAM yoga ane adhyAtmane lagatI aneka rahasyamaya kriyAonuM AyojanuM thayeluM che, tene khare khyAla emanA A pustakathI aneka jijJAsuone sAMpaDyo. enA traNa bhAga sAdhusAdhvIo temaja dharma jijJAsuone mArgadarzana rU5 banyA ane gujarAtI temaja hindImAM prasiddha thayelI emanI saMkSipta AvRttio eTalI ja bohaLI cAhanA pAmI. AvI ja rIte "zrIvara-vacanAmRta'mAM judAM judAM AgamomAMthI bhagavAna mahAvIranAM mUla vacanane darzAvatAM 1008 jeTalAM vacanane saMcaya karyo. A uparAMta "nipAsanA," jIvavicAra prakAzikA' navatattva-dIpikA', "smaraNa-kalA" "saMkalpa siddhi, gaNita-rahasya" jevA graMtha lakhyA. * jIvananA AraMbhakALathI ja dhIrajalAlabhAImAM je dharma saMskA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 renAM bIja ropAyAM hatAM, te vaTavRkSarUpe phUlI-phAlI rahyA. 400 rUpiyAnI mAsika Avaka choDIne emaNe 75 rUpiyAnI dhArmika zikSakanI kAmagIrI apanAvI. A pachI vakhatevakhata jAhera prasaMgee dhama bhAvanAne kendramAM rAkhIne avAja paNa uThAge. amadAvAda jaina yuvaka saMghanA maMtrI tarIkenI kAmagIrI tema ja rAjanagara-sAdhu saMmelana, samaye prakAzita karelA sainika vadhArAo dvArA emaNe dharmabhAvanAnI tane jalatI rAkhI, paraMtu bAhya pravRttio karatA ArAdhanAnA mAge teo AMtavikAsa sAdhatA hatA. ArAdhanA ke upAsanAnuM yogya AlaMbana laIne teo kalyANanI prApti mATe prayatnazIla hatA. emanAM "namaskAra-maMtra-sidi', "mahA prAbhAvika uvasaggahara stotra' bhaktAma-rahasya." "zrI pArzvapadmAvata ArAdhanA" jevAM pustakamAM jaina maMtravAdanA tamAma pAsAMnI vizada vicAraNA che eTaluM ja nahIM, maMtravijJAna," maMtradivAkara, " "AmadarzananI ame vidyA' jevAM pustake ArAdhanA ane maMtraviSayaka pramANabhUta sAmagrI Ape che. hajAra jijJAsuone AvA graMthamAMthI maMtra-upAsanAnI sAcI keDI sAMpaDI che. AnI sAthosAtha zrI dhIrajalAlabhAIe Amika ArAdhanA paNa cAlu rAkhI che ane zrI pArzvanAtha ane zrI padmAvatI devInA viziSTa pUjana vidhi vividha kalpanA AdhAre saMkalita karyo che. emanI AvI nityopAsanAM satata cAlatI rahI che. kavitA, caritra ane ciMtana-sAhitya uparAMta dhIrajalAlabhAIe 11 jeTalAM uccAzayI nATakanI racanA karI che. vakatRtvakalAmAM evI nipuNatA che ke teo aMtaramAMthI rapharatI svayaMbhU vaNI le che. lakhelI noMdhane AdhAre kadI bhASaNa karatA nathI. * patrakAratva kSetranI kAmagIrI yAdagAra banI rahI che. amadAvAdanA zeTha cI. na. vidyAlayamAM dhIrajalAlabhAI dhArmika
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 11 zikSaNa uparAMta mukhya zikSakanI javAbadArI saMbhALatA hatA. A vakhate teo doDha-be mahine eka vAra sAbaramatI AzramamAM jatA hatA. eka samaye emaNe mahAtmA gAMdhIjIne pUchayuM : "manuSya AgaLa vadhavA mATe zuM karavuM joIe?" * mahAtmA gAMdhIjIe javAba Ape : " jene AgaLa vadhavuM hoya, teNe AtmazraddhA rAkhIne prAmANika purUSArtha karavo joIe." - mahAtmA gAMdhIjInA A uttara dhIrajalAlabhAInA jIvanamAM dIvAdAMDIrUpa banI rahyo. kasoTInA anekAneka prasaMge AvyA. Arthika muMjhavaNa kyAreka akaLAvanAruM rUpa letI hatI, paraMtu A badhA samaye emaNe prAmANika puruSArtha karyo ane jIvananI jalada agniparIkSAmAMthI teo pAra UtaryA. emanI prakRtisauMdaryanI adamya cAhanAe zabdane svAMga satye ane kavitArUpe vahI rahI. eNe sakriyatAnuM rUpa lIdhuM te pagapALA keTalAMya pravAsa kheDI nAkhyA. eNe pIMchImAM pragaTavAnuM munAsIba mAnyuM. te dhIrajalAlabhAIne hAthe keTalAMya ramaNIya prAkRtika do - citranuM rUpa pAmyA. niyamitatA, ekasAI Ajanazakti ane rASTrapremane dhabakAra te emanA jAgRta chavanamAM tANAvANAnI mAphaka vaNAI gayelI che. emanI prajJAnA tejamAMthI sAhitya, zikSaNa, citra Adi kalAonuM sarjana thayuM te emanA AtmAne tejamAMthI gaNita siddhi ane zatAvadhAna kalA jhaLahaLI UThI. emanA gaNitasiddhinA prayogee bhalabhalA gaNitane vicAratA karI mUkyA. gaNitanA keTalAMka siddhAMtane AtmasAta karIne emaNe AzcaryakAraka prayoga darzAvyA. paraMtu zrI dhIrajalAlabhAI "zatAvadhAnI tarIke vadhu jANItA che. AmAM teo pite joyelI, sAMbhaLelI ke mAtra jeno sparza karyo hoya tevI
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka se vastuone yAda rAkhI yathAkrama kahI zake che. Ane mATenI emanI sAdhanAnI kara A graMthamAM che. AvA zatAvadhAna dvArA emaNe mAnavInI caitanyazaktine mahimA pragaTa karyo che. * - eka vyakti 75 varSanA AyuSyamAM keTakeTalAM kSetromAM kAmayAbI meLavI zake, tene jIvaMta dAkhale zrI dhIrajalAlabhAInuM jIvana che. A jIvana e mAtra bAhya pravRttione Alekha nathI, paraMtu emAM AMtaravikAsanI urdhva yAtrAne satata saMketa maLe che. emanI AMtara mathAmaNa ane AMtara anubhavanI sUma vigato viSenI ApaNI epelA A caritra dvArA saMtoSAtI nathI, paraMtu eka vyakti kAramI garIbImAMthI, ApabaLe AgaLa vadhIne svapuruSArtha ane AtmakhojathI keTalAM UMcA UMcA zikhare AMbI zake che, ene A Alekha sahu keIne preraNAdAyI banaze
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zataM jIva zarado vardhamAnaH' (r) sAhitya mahattvamdugdhe pIyUSamantastalamaMtha vizati proNayatyAzu vizvaM, sveSTaM datte nidhatte padamapi jagataH sampado mUni tUrNam / bhinte kApaTayakoTi jhaTiti rasanighau majayatyUmilole, sAhityaM tajagatyAM jayati janijuSAM jIvajIvAnubhUtam // 1 // je amRtanuM dahana kare che, aMtastalamAM pesI jAya che, AkhA ya saMsArane prasanna banAve che, Icchita vastune Ape che, jagatanI saMpadAonAM mastaka upara potAnuM sthAna nirmANa kare che, kapaTanI vAtone kApe che ane caMcala UrmiovALA rasasamudramAM tatkALa bUDe. cha, me prANimI bhATe amRta35 te 'sAhitya' yavatu te che. * sAhityakAraH ziva tanutesAhityajAtaM paramAvadAtaM, niSpakSapAtaM prathayan pRthivyAm / zive niyoktuM zivAd viyoktuM, ' sAhityakArastanute zivaM naH // 2 // atyaMta zuddha sAhityanI racanA karI pakSapAta vagara bhUmaMDaLa upara tene prasAra karate ane zivamAgamAM prerI aziva mArgathI mayAvato sAhitya2 21mA 48yaae| 43 che. (r) namastasmai sAhityikAyapUrva mAnavajanma durlabhataraM zAnaM tato durlabhaM, mAne darzanasaMsthitiH sukaThinA tatrApi cAritryadhIH / samyaktvena vibhUSitA punarasau yasminAyI dyotate, tasmai ratnamayAya hAdikanatiH sAhityikAyAstu naH // 3 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 sauthI pahelAM manuSya yonimAM janma thavo atidurlabha che, temAM paNa jJAna maLavuM muzakela che, jJAnamAM paNa dArzanika vicAra thavA ati kaThina che, temAM paNa cAritryabuddhi hoya ne te samyakatvathI vibhUSita hoya te kaThina ja che. chatAM jJAna, darzana, cAritrya e traNe samyakatva sAthe jemAM virAjamAna che, evA ratnarUpa sAhityakArane amAruM hArdika namana thAo. 8 mUkAna puNotsava - devI vAgamRtA prasiddhimayitA zuddhA''tmanaH saMrakalA, tasyA nityamupAsanAM bhiMtavataH pUrNa nije jIvane / zrImad 'dhIrajalAla zAha'-sudhiyaH paJcottare saptativarSANAM paripUrtiparvaNi kRto bhUyAt sukhAyotsavaH // 4 // vANIdevI AtmAnI zuddha amRtakaLA che, te prasiddha che, tethI tenI nitya upAsanAmAM pitAnAM AkhAya jIvanane vyatIta karanAra 'pa dhIrajalAla zAha ? nAM jIvananAM paMcotera varSonI pUrtine anulakSI yojAyela A " amRtamahotsava ? saunA AnaMda mATe thAo. che ja nIvatu'nityN lokahitAya saMyamatapaH svAdhyAya-sampreritAH pirAdhiyAra na vaya varSo jo! vAhitA ! 'zrI dhIrajalAla zAha ' vibudho dIrgha vayaH prApnuvan , nairogyena nirantaraM zubhakRtIH kurvan ciraM jIvatu // 5 // lekahita mATe saMyama, tapa ane svAdhyAyathI prerita zikSA ApavAnI buddhithI jeNe pitAnAM jIvananAM paMcotera varSo pUrAM karyA che, te "paMDita zrI dhIrajalAla zAha" dIrgha Ayune prApta karI nIga bhAve uttama kAryone karatA cirakALa sudhI . ' - -deva tripAThI
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra. nAma viSayAnukrama 1 Amukha 2 dhanya dharA saurASTranI 7 pUrva ane mAtApitA 4 khalyAvasthA 5 ananya kudarataprema huM jIvana cha prathama citrakAra, pachI zikSaka 8 gRhasthajIvana 9 sAhityasarjanane prAraMbha 10 jhaDapI AgekUca 11 kavitvane anero raMga 12 adbhuta kalAdarzIna 13 pravAsapriyatA 14 prANavAna patrakAritva 15 dhI 16 sAta varasanA kaparA kAla jyoti kAryAlaya lImITeDa pRSThAMka 3 21 29 38 OM 4 21, 3 107 117 144 161 179 188 200
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208: 222. - 230. 237 249 267 278 285. 303 . 17 zrI pratikramaNa sUtra-prabodhaTIkA 18 gauravazAlI graMthamAlAo 19 zrIvIra-vacanAmRta 20 keTalIka mahattvanI kRtio 21 ArAdhanAviSayaka utkRSTa sAhitya 22 maMtra ane vega 23 nautama nAthasaMpadA. 24 zatAvadhAna kalA 25 gaNitasiddhinA addabhuta praga 26 anerI upAsanA 27 sevAnI sugaMdha 28 vakatRtva Adi 29 sanmAna ane padavIo 30 vizada vyaktitva pariziSTa 1 vizAla sAhityasarjana 2 prazasti 317 329 338 349 353 359 - 38 3-40 *
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ B ' EE 82 83 jI je karI che che upara ja rI . ' 2 : hiTa yugadivAkara pa. pU. A. zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAja - jemanA maMgala AzIrvAdathI amRtamahotsavano prAraMbha thayo.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti zrI dhIrajalAla zAha
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 1]. Amukha zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla zAhanI jyotirmaya jIvanakathAnuM Alekhana karavAne suga mane sAMpaDyo, tethI atyaMta prasannatA anubhavuM chuM ane mArI jAtane kRtArtha mAnuM chuM. - zrI dhIrajalAlabhAI mATe mArA aMtaramAM khUba mAna ane mamatA bharelAM che. vadhAre spaSTa karyuM te saddabhAvanI eka sohAmaNuM saritAM vahI rahelI che ane tenA kamanIya kAMThaDe AdararUpI abhinava udyAna evI anerI chaTAthI vikasyuM che ke tene bhAvanArUpI navAM navAM puSpo AvyAM ja kare. meM A puSponI manahara mAlA gUMthIne temane keTalIka . vAra samarpaNa karI che ane AtmasaMtoSa anubhavyuM che, paraMtu vizeSa vicAra karatAM ema lAge che ke temane sAcuM artha te temanI tarmaya jIvanakathAnuM Alekhana-prakAzana karIne ja ApI zakAya. mane AzA che, vizvAsa che ke temanI A jIvanakathA anekane pragatinI preraNuM karaze, anekane
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka visla vibhUti vikAsanI vATa dekhADaze ane anekane jIvanasAphalya aMge. joItuM mArgadarzana Apaze. * zrI dhIrajalAlabhAIe jIvanane je jaMga khelya, te. kharekhara ! asAdhAraNa che, addabhuta che! temaNe aneka viparIta, sAgomAM paNa siddhionI je sapAnamAlA sara karI, te kharekhara ! Azcaryajanaka che! tathA temaNe bhagavatI sarasvatInA kRpApAtra banIne je vizAla manahara sAhityasRSTi khaDI karI che, tene te je jaDa ja muzkela che. 19 jeTalA viSa para 365 pustakonI racanA ane tenI trIza lAkhA karatAM paNa adhika pratione pracAra !! mane lAge che ke bhAratane kaI paNa Adhunika lekhaka, sAkSara ke sAhityakAra, hajI sudhI temanA A vikramane AMbI zakya nathI. mAtra saMkhyAnI dRSTie ja. nahi, guNavattAnI daSTie. paNa temanuM A sAhitya prathama paMktimAM virAje evuM che. teNe ghaNe kAdara prApta karela che ane tethI ja temAMnAM keTalAMka pustakonI cha-cha ke sAta-sAta AvRttio thavA pAmI che. sAmayikoe tenI suMdara zabdomAM noMdha lIdhelI che ane muMbaI-samAcAra jevA suprasiddha vartamAne to tene paricaya ApavA mATe pUrAM pAnAM rokelAM che! A kaMI jevI tevI siddhi na kahevAya. zatAvadhAnAbhinandana-kAvyakAre tenI nimna zabdomAM nedha lIdhelI che? supustakAni grathitAni yena, mAdhuryapUrNAni manoharANi /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha dIpaprakAzA iva gaurjarANAM, gRhe gRhe bhAnti tamoharANi / / 19 / / zrI dhIrajalAlabhAIe madhuratAthI pUrNa temaja - hara evAM uttama pustako racelAM che, je Aja gujarAtavAsIonAM gharamAM aMdhArAne dUra karavAvALA dIpakenA prakAzanI jema zobhe che." paraMtu zrI dhIrajalAlabhAI ATalethI aTakyA nathI. temaNe ogaNatrIza varSanI umare zatAvadhAnanI siddhi prApta karI tenA addabhuta prayogo bhAratanA vidvAna varga samakSa tathA - vizAla janasaMkhyA samakSa rajU karyA che ane teNe ApaNA prAcIna RSimunionI apUrva buddhi-mRti-pratibhAnI cAda apAvI che. temanA A prayogo keTalA prabhAvazALI hatA, tene khyAla ApaNane nIcenA abhiprAya parathI AvI zakaze? . sane 14 nA DIsembaranI 1ramI tArIkhe pAlaNapura navAbanA khAsa prabaMdhathI bhAratanA te vakhatanA ekasa- . kamAnDara-Ina-cIpha sara philipa ceTavuDe temanA keTalAka prayogo joyA pachI jaNAvyuM ke "Your wonderful cantrol over your mamory and your amazing talents are the subject of pride for India - tamAro smaraNazakti parane addabhuta kAbU ane tamArI Azcaryajanaka buddhipratibhA bhArata mATe gauravane viSaya che."
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti madrAsaM rAjyanA mukhya maMtrI zrI bhaktavatsalame temanA prayoganA nirIkSaNa pachI kaheluM ke "India can boast of men and women with remarkable gift for listening and remembring 100 items at a time. Shri Dhirajlal Shah obviously belongs to this gifted class of people.-jemane ekI sAthe so bAbate sAMbhaLIne yAda rAkhavAnI addabhuta zakti prApta thayelI che, evA puruSo ane strIo mATe bhArata gaurava laI zake ema che. zrI dhIrajalAla zAha prakaTapaNe A varganA che." pazcima baMgALanA suprasiddha rAjanItijJa zrImAna vijayasiMha nahAre kalakattAnI suprasiddha royala eziyATika sAyaTImAM yajAyelA zrI dhIrajalAlabhAInA avadhAnaprayogo nihALIne anya prazasti sAthe evA uddagAra kADhayA hatA ke Our country should be proud for such a telented man.-ApaNA deze AvA pratibhAsaMpanna buddhimAna puruSa mATe gaurava levuM joIe." ahIM eTalI spaSTatA Avazyaka che ke kalakattAnA ugatA jAdugara zrImAna ke-lAla, kalakattA mejIkala sosAyaTInA pramukha zrImAna kumAra ane sIlenanA prasiddha manovaijJAnika prInsa oramA vagere A prayogomAM hAjara ra e vakhate teo UgatA jAdugara hatA. have teo vizva vikhyAta thayelA che.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha hatA. pAchaLathI temaNe gaNitane lagatA keTalAka jAduI prayoga mATe zrI dhIrajalAlabhAInI mulAkAta mAgI hatI ane te temaNe khuzIthI ApI hatI. eka vAra kalakattAnA saMskRta mahAvidyAlayamAM paNa temanA . avadhAnaprayogo yojAyA hatA, temAM saMskRta bhASAnA vidvAnenI hAjarI cikAra hatI. A prayoga nihALyA pachI mahAvidyAlayanA AcArya mahAmahopAdhyAya zrI kAlIpada tarkocAye eka suMdara prazastipatra arpaNa karyuM hatuM. temAM temaNe jaNAvyuM hatuM ke- vicitrarUpA bahavaH purA'bhavan , zatAvadhAnItyupanAmabhUSitAH / vicitrakRtyairjanavismayAvahAH, tathAvidhAH sampratidurlabho dayAH // 5 // purANA jamAnAmAM "zatAvadhAnI" evA nAmathI vibhUSita Azcarya pamADanArA aneka avadhAnakAre thayA che, jeo pitAnA vismayakArI kRtya varDa janatAne AzcaryamAM mUkatA hatA, paNa Aje tevA avadhAnakAra-vidvAne durlabha che." phu yudhaM nUpUmipUvaLa, . zatAvadhAnIti padena maNDitam / pRthaMvidhapraznasaduttare rataM, samIkSyamANAH sukhamAzritA vayam // 5 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti paraMtu gUrjarabhUminA bhUSaNarUpa ane zatAvadhAnI padathI alaMkRta A paMDitavarya zrI dhIrajalAlabhAIne amArA dvArA pUchAyelA vividha praznonA uttaro ApavAmAM magnasamartha joIne ame atyaMta AnaMda pAmyA chIe." A vakhate tyAM AnaMda uparAMta AryanuM vAtAvaraNa paNa phelAyuM hatuM, kAraNa ke prAcIna vaidika sUkato tathA nyAya-vyAkaraNanA sUtre je kaMThastha karavAmAM kaThina-kaThinatama manAyelAM hatAM, te dhIrajalAlabhAIe mAtra eka ja vakhata ane te paNa vyutkamamAM eTale ADAavaLA-sAMbhaLIne uttara samaye yathAkrama kahI saMbhaLAvyAM hatAM. temaNe tyAM rajU karelA sparzana-darzananA prayogoe to tyAM hAjara rahelA kAbelamAM kAbela puruSonI kalpanAne paNa kuMThita karI nAkhI hatI. pariNAme mahopAdhyAyajInA aMtaramAMthI temane mATe AvA suMdara mAnasUcaka zabdo sarI paDyA hatA. aMtarlIpikA, bahirlIpikA, samasyApUrti, mAgelA viSaya para zIdhra kAvyaracanA vagere zatAvadhAna-prayogonAM khAsa aMgo gaNAya che, eTale zrI dhIrajalAlabhAI temAM kuzala hoya, te samajI zakAya evuM che, Ama chatAM praznakAranI tIvra jijJAsA saMtoSavA mATe temane keTalIka vAra AkarI kasoTImAM UtaravuM paDayuM che ane temAM paNa temaNe saphaLatA prApta karelI che. karAMcImAM zrImAna TI. jI. zAhe temanA nAmavALI eka bahirlIpikA sAMbhaLyA pachI zrI dhIrajalAlabhAIne
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAhu jaNAvyuM ke 'have tame mArI putrI kaMcananuM nAma Ave evI eka bahirlopikA saMbhaLAvA, paNa temAM tene zuM bhAve che ane zuM nathI bhAvatuM, tenuM varNana AvavuM joie. ' zrI dhIrajalAlabhAI e mAtra eka minITa vicAra karIne temane lakhAvyuM ke-- ka kADAnuM zAka hai, caNA taNuM kaThALa; nahi bhAve tujane kahuM, bahena bhAve bahu gALa. 6 he bahena ! huM kahuM chuM ke tane kaMkADAnuM zAka ane caNAnuM kaMThALa bhAvatuM nathI, jyAre geALakhahu bhAve che.' praznakAre mAgelI baMne vastue 6 temaNe mAtra eka ja duhAmAM rajU karI dIdhI hatI ane te yathArtha hatI. tarata ja zrImAna TI. jI. zAhe pUchyuM ke paDitajI ! tame duhA ramyA e teA ThIka, paNa mArI putrIne zuM nathI bhAvatuM ane zuM bhAve che, e zI rIte jANyu ? ' uttaramAM paMDitazrIe eTaluM ja kahyuM ke, ' mAtA sarasvatInI kRpAthI. ' dharamapura mahArAjAnA khAsa AmaMtraNathI temanA janmadinanI UjavaNI nimitte rItasara bharAyelA rAjadarabAra samakSa zrI dhIrajalAlabhAie 64 avadhAnaprayAgA karI batAvyA hatA, tyAre paNa temanI A prakAranI AkarI kaseATI thaI hatI. rAjapurohite eka praznakAra tarIke UbhA thaIne jaNAvyu ke ' meM gaIkAle eka vastu gumAvI che, tenuM eka duhAmAM varNana kare. ' zrI dhIrajalAlabhAIe dhAryuM hota to A praznane avadhAnaprayAgAnI maryAdA bahAranA kahIne uDAvI
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti dIdho heta, paNa tema karatAM potAnI pratibhA, jhaMkhavAze ane purohitane je vastu siddha karavI che, te ApoApa siddha thaI jaze, ema vicArIne temaNe e praznane svIkArI lIdho hato. ' . lagabhaga traNa kalAka pachI uttare zarU thayA, te sAMbhaLIne sabhAjane cakita thavA lAgyA, paNa sahunA manamAM meTI iMtejArI te rAjapurohitanA praznano uttara sAMbhaLavAnI hatI. tene vAro AvatAM zrI dhIrajalAlabhAI e nIce duho saMbhaLAvya ' dvAdaza aMke zobhatI, guNiyala golAkAra, bhUSaNa e kAMDAtaNuM, kIdhe meM niradhAra. meM mArA manathI ema nakkI karyuM che ke tame je vastu gumAvI che, te bAra aMke vaDe zobhI rahelI che, ghaNA guNavALI che, AkAramAM goLa che ane kAMDAnuM bhUSaNa che, eTale ke kAMDA ghaDiyALa che." - A uttara sAMbhaLatAM ja rAjapurohite kAna pakaDyA ane jaNAvyuM ke "A uttara barAbara che. meM te dhAryuM hatuM ke tame AmAM niSphaLa jaze, paNa kharekhara tamane mAtA sarasvatInI abhUta sahAya che." mahArAjAe paNa temanI A zaktinI suMdara zabdomAM prazaMsA karI hatI ane temane rUpiyA pAMcase rokaDA tathA eka kiMmatI zAla bheTa karI hatI. zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla zAha jIvanadarzana" nAmanA graMthamAM De. ramaNalAla sI. zAhe "dUradazI
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 11: paMDitapravara " nAmane eka lekha lakhelo che, temAM temaNe paMDitajInI A prakAranI zakti viSe pitAne jAta anubhava varNavela che. * - tAtparya ke zrI dhIrajalAlabhAI e zatAvadhAnanA prayAgomAM je asAdhAraNa saphaLatA meLavI, temAM temanA UMDA vidyAdhyayana ane vizAla jJAnarAzi uparAMta temanI aMtaH preraNA paNa upayogI thaI hatI. Aje temanI e zakti vikAsa pAmI che ane emane anekavidha aTapaTA kAryomAM paNa saphalatA apAvI rahI che. - paMDitavarya zrI gaDhulAlajI, zrI zaMkaralAla mAhezvara bhaTTa, zrImad rAjacaMdra, muniratna zrI ratnacaMdrajI tathA muniratna zrI saMtabAlajI zatAvadhAnanI zaktithI yukta hatA, paNa temAMnA koIne zatAvadhAnI tarIke zrI dhIrajalAlabhAI jeTalI bahoLI prasiddhi maLelI nathI. ahIM prasaMgavazAt e paNa jaNAvI dauM ke zrI dhIrajalAlabhAIne zatAvadhAnanA prayoga karI batAvavA mATe iMglenDa, phrAMsa ane amerikAnI viziSTa vyaktio taraphathI AmaMtraNa maLelAM, paNa eka yA bIjA kAraNe teo e AmatraNene svIkAra karI zakyA na hatA. Aje bhAratamAM keTalAka zatAvadhAnIo vidyamAna che, paNa temAMnA ghaNA kharA zrI dhIrajalAlabhAInA ziSyo che athavA te temanA ziSyanA ziSya che, paraMtu temAMnA keI e.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 bhAratanI eka virala vibhUti paNa viSayanI vividhatAmAM tathA progonI utkRSTa rajUAtamAM zrI dhIrajalAlabhAI jeTaluM sAmarthya batAveluM nathI; eTale zrI dhIrajalAlabhAI zatAvadhAnI tarIke bhAratabharamAM ajoDa che, ema kahIe te atyukti nathI. ' . " zrI dhIrajalAlabhAI e zatAvadhAnanA prayogomAMthI gaNitasiddhi arthAt Mathemagic gaNitAdhArita jAdunA prayogo nirmANa karyA, te paNa atyaMta AzcaryakArI pUravAra thayelA che. A prayogo temaNe bhAratanA aneka zaheromAM jAhera rIte karI batAvelA che ane saMtakIti saMpAdana karelI che. mAnanIya zrI morArajI desAI, mAnanIya zrI ke. ke. zAha, zrImAna hitendra desAI, zrImAna bAbubhAI jazabhAI paTela Adi aneka mahAnubhAvone abhiprAya te mATe ghaNe UMce che. zrImAna ANaMdajI DosA ke jeo krikeTanA viSayamAM niSNAta gaNAya che, temaNe eka vakhata muMbaI bIralA mAtuzrI sabhAgAramAM jAyelA zrI dhIrajalAlabhAInA gaNitasiddhinA prayeAgomAM khAsa AmaMtraNathI hAjarI ApI hatI. te vakhate zrI dhIrajalAlabhAI e prekSakasamUhamAMthI koI paNa traNa vyaktione maMca para AvavA AmaMtraNa ApyuM hatuM ke tarata ja traNa vyaktio maMca para hAjara thaI hatI. temaNe khAsa Asana grahaNa karyuM hatuM ane temanI pAse ja zrImAna ANaMdajI DosA birAjyA hatA. te pachI AgaMtukane be bega-kothaLIo ApavAmAM AvI hatI. temAMnI eka begamAM kikeTanA keTalAka bole
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 13 daDAo hatA ane bIjI bega khAlI hatI. zrI dhIrajalAlabhAI e AgaMtukone jaNAvyuM ke tame huM na joI zakuM e rIte eka begamAMthI tamArI IcchA pramANe bele grahaNa karIne bIjI begamAM nAkho. AgaMtukoe tema karatAM zrI dhIrajalAlabhAIe temane DuM gaNita karAvyuM ane tenA AdhAre bhAratamAM sane 197ra thI sane 1974 nI sAla sudhImAM je TesTa meca ramAI hatI, temAMnI eka dhArI levA. kahyuM. AgaMtukee tema karyuM. tyArapachI tarataja zrImAn ANaMdajIbhAI UbhA thayA ane temaNe prazna pUchyuM ke "ame dhArelI meca kaI sAlamAM ramAI hatI ane te ramavA mATe ahIM keNa AvyuM hatuM?" tarata zrI dhIrajalAlabhAI jaNAvyuM ke "tame dhArelI meca sane 1962 mAM ramAI hatI ane te ramavA mATe igleMDanA cunaMdA khelADIo AvyA hatA." - uttara sAco hato, eTale zrI ANaMdajIbhAInuM mahIM malakayuM ane temaNe bIjo prazna rajU karyo. 'vAru, tame e kahI zakaze ke A meca kayA kayA zaheramAM ramAI hatI? " zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM: "prathama muMbaImAM, pachI kAnapuramAM, pachI dilhImAM, pachI kalakattAmAM ane chevaTe madrAsamAM." uttara aNizuddha sAro hato, eTale zrI ANaMdajIbhAIne mukha para AzcaryanI rekhAo taravaravA lAgI. temaNe potAnI praznamAlA AgaLa calAvI. "tame e kahI zakaze
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ -14 bhAratanI eka virala vibhUti kharA ke tenAM zAM zAM pariNAme AvyAM hatAM?" uttaramAM zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM ke "je meca ramAyAnAM sthAne jANa zake te zuM enAM pariNAma jANI na zake ? vAru, tenA pariNAme anukrame , , Dre, 187 rane bhAratanI jIta ane 128 rane bhAratanI jita thaI hatI. A uttara sAMbhaLatAM ja prekSakoe tALInA gaDagaDATathI temane vadhAvI lIdhA hatA. A zrI ANaMdajIbhAIne te A bAbatamAMthI zrI dhIrajalAlabhAInI kasoTI karavI hatI, eTale temaNe vizeSa prazna pUchoH "zrI dhIrajalAlabhAI! A vakhate bhAratanI TImanuM sukAna keNe saMbhALyuM hatuM, te mane kahezo?" zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM "hA jI! e TImanuM sUkAna ena. je. kendrakaTare saMbhALyuM hatuM. uttara taddana khare hato, eTale prekSakoe punaH tALIonA gaDagaDATa karyA. teo AnaMda sAthe AzcaryamAM DUbI rahyA hatA. zrI ANaMdajIbhAIe hajI eka vizeSa prazna pUcho ke "bhAratanI A TImamAM kaNa kaNa ramyuM hatuM? ane te kayA kame ramyuM hatuM ?' . zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM: "tene uttara huM avazya ApIza, paNa tenA sAcA-khATApaNAne nirNaya zI rIte karaze?" zrI ANaMdajIbhAIe kahyuM: "huM TesTa mecanA hevAlanuM eka pustaka mArI sAthe lAvyo chuM, tenA AdhAre sAcA-khoTApaNAne nirNaya karI zakIza." tyAra pachI zrI
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 15 dhIrajalAlabhAIe e mecanA tamAma khelADIonAM nAma thAkrama kahI saMbhaLAvyAM hatAM, je sAMbhaLIne tyAM tALIone jabbara gaDagaDATa thayo hato, temAM zrI ANaMdajIbhAI paNa sAmela hatA tyAra pachI temaNe zrI dhIrajalAlabhAInI viziSTa zaktine sarasa zabdomAM aMjali ApIne puSpahAra arpaNa karyA hatA. - AvA AvA to aneka AzcaryakArI prayoga zrI dhIrajalAlabhAIe karI batAvelA che, jene keTaleka khyAla te aMgenA khAsa prakaraNamAM apAyelo che. zrI dhIrajalAlabhAI ema mAne che ke bhakti, ArAdhanA ke upAsanAnuM yogya AlaMbana levAthI maMgala ane kalyANanI prApti thaI zake che, tethI temaNe upAsanAne mArga apanAvyo che ane temAM noMdhapAtra pragati karelI che. te saMbaMdhamAM emanA anubhave jANavA jevA che, je prastuta graMthanA chavIsamA prakaraNathI jANI zakAze. - paMDitajIno prathama paricaya mane AjathI 32 varSa pahelAM muMbaI mahAnagarImAM ye, te bhavitavyatAnA yoge Aja sudhI atUTa rahyo che. batrIza varSanA A dIrgha samaya daramiyAna paMDitajInI sAhityasarjana-prakAzana-pracAranI pravRttio meM najare nihALI che ane keTalAka aMze tene sahabhAgI banyo chuM. vaLI baMgALa, bihAra ane madhya prAMtanA temanA tAMtrika paribhramaNa prasaMge huM temane sAthI banyo chuM ane temaNe jJAnavRddhi-jJAnapracAra mATe yojelAM
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti aneka milane, meLAvaDA tathA samArohamAM mane sapAcelI kAmagIrI meM prasanna citte bajAvI che. vizeSamAM paMDitajInI maMtramaya sAttvika sAdhanA ane tenAM camatkArika pariNAme jevAne suavasara paNa mane prApta tharyo che, te mATe huM mArI jAtane bhAgyazAlI mAnuM chuM. ' paMDitajIne muMbaImAM sthiravAsa che ane huM vyavasAya. athe navI dilhImAM vasyo chuM, chatAM paMDitajIthI kadI judAI anubhavI nathI. samayasaranA patravyavahAra tathA prAsaMgika milanee amArA saMbaMdhane tAje, rAkhyo che. hamaNAM hamaNuM te e saMbaMdha vizeSa pallavita thayA che ane te mArA jIvananI meMgherI mUDI banI gayo che. vAstavamAM mArA aMtaHkaraNamAM paMDitajIe ati unnata sthAna prApta kareluM che ane te sadA TakI raheze, e mane vizvAsa che. teo mArA zubhecchaka che, vaDIla che, e vAta huM kadI bhUlyA nathI. zrI dhIrajalAlabhAI sAthenA mArA A prakAranA gADha saMbaMdhane lIdhe huM temanA jIvananI nAnI-moTI aneka vAte jANI zakyo chuM ane te parathI evA nirNaya para AvyA chuM ke have te temanI tirmaya jIvanakathAne pUrNa prasiddhi ApavI ja joIe. * meM aneka jIvanavRtta joyAM che, aneka jIvanakathAo nihALI che ane aneka caritranuM avalokana karyuM che, paNa temAMnuM kaI jIvanavRtta, temAMnI kaI jIvanakathA ke temAMnuM koI caritra mArA mana para-aMtara para zrI dhIrajalAlabhAInI
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 17 jIvanakathA jeTalo prabala prabhAva pADI zakyuM nathI. AmAM kadAca keIne atyukti lAgaze, paNa e atyukti nathI, eka nakkara hakIkta che. paMDitajInI prastuta jIvanakathAnuM avelekana-avagAhana karyA pachI sahadayI pAThake mArA A abhiprAyanuM samarthana karaze, emAM mane jarApaNa zaMkA nathI. - zrI dhIrajalAlabhAInI jIvanakathAne jyotirmaya kahevAnuM kAraNa e che ke temAM prajJAne prakAza prakaTela che, AtmAnuM teja phureluM che ane te hajAra-lA manuSyanAM aMtara ajavALavAne samartha baneluM che. ApaNuM RSimunioe prArthanA karI hatI ke "tamaso mA cotira-he prabho! tuM mane aMdhArAmAMthI ajavALA pratye laI jA." jyAM sudhI manuSya aMdhArAmAM AthaDe che ane ajavALA pratye ja. nathI ke javAne niSThAbharyo prayatna karatA nathI, tyAM sudhI te nisAra ke nikRSTakoTinuM jIvana jIve che ane aneka prakAranAM duHkhaka ke aneka prakAranI muMjhavaNa-musIbata anubhave che. je teNe temAMthI pAra UtaravuM hoya te ajavALA bhaNuM-prakAzabhaNuM-tibhaNuM javuM ja joIe. zrI dhIrajalAlabhAIe parama puruSArtha AdarI e kArya siddha karyuM, e ja emanI sahuthI moTI vizeSatA che. * ahIM eTalI spaSTatA karI dauM ke zrI dhIrajalAlabhAInI jIvanakathA sAmAnya keTinI nathI. je e sAmAnya keTinI hatI te meM ene sparza karyo na heta, e vAtanI pAThakamitro khAtarI rAkhe. A pRthvInA paTa para karoDa
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti manuSya prAkRta-sAmAnya sAdhAraNa jIvana jIve che, tenuM kaMI mahatva kharUM! temanI jIvanakathAo lakhAya kharI? ane kadAca lakhAya to paNa te bodhaka ke preraka banI zake kharI ? vidvAne ane vicArako te te ja jIvanakathAnuM Alekhana kare che ke jemAM mAnavatA mahekI uThI hoya, anekavidha guNone pamarATa prasarela hoya ke jIvanane UgAmI banAvavA mATe vividha prakAranA prayAso-prayatna thayelA hoya. huM dAvA sAthe kahI zakuM chuM ke zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAlabhAInA jIvanamAM mAnavatA mahekI uThelI che, anekavidha guNono pamarATa prasare che ane jIvanane UrvagAmI banAvavA mATe vividha keTinA-vividha prakAranA aneka prayAse-prayatna thayelA che, eTale temanI jIvanakathAnuM Alekhana avazya karavA yogya che. meM pote temanI jyotirmaya jIvanakathAnuM Alekhana karavAno prayAsa pUrve kareluM hatuM, paraMtu saMge pratikUla banatAM temAM AgaLa vadhI zakAyuM na hatuM. have te mATe rogya avasara AvI pahoMce che. zrI dhIrajalAlabhAIe yazasvI kArakIrdipUrvaka potera varSanI jIvanayAtrA pUrI karatAM temane amRtamahotsava ujavavAne nirNaya thayela che ane tenI zAnadAra ujavaNI karavA mATe agragaNya vyaktionI eka vagadAra samiti nImAI cUkI che. A samitine abhiprAya evo che ke A zubha prasaMge paMDitajInA jyotirmaya jIvana para bane teTale vadhu prakAza pADavo ane te aMge
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha bhAratanI eka virala vibhUti-zrI dhIrajalAla zAha nAmanA graMthanuM khAsa nirmANa karI tenuM suMdara svarUpe prakAzana karavuM. A graMthanirmANa aMge mArI pasaMdagI thaI che ane meM tene saharSa svIkAra karyo che, te eTalA mATe ke A nimite paMDitajI pratyenA mArA prema-sneha-saddabhAvane yathArtha paNe vyakta karI zakuM. paraMtu paMDitajInI tirmaya jIvanakathAnuM yathArtha Alekhana zI rIte karavuM? e eka mUMjhavaNabharyo prazna che, kAraNa ke e jIvanakathAmAM vividha pravRttio rUpI nadIonAM nIra ThalavAtAM eNe sAgara jevI vizAlatA dhAraNa karelI che. Ama chatAM AnaMda ane AzvAsananI vAta eTalI che ke sane 175 nA navembara mAsanI 23 mI tArIkhe muMbaI mahAnagarInI 110 jeTalI saMsthAoe temanuM jAhera sanmAna * A sanmAna-samArohanA adhyakSasthAne muMbaI ane guja. rAta rAjyanA mAjI zikSAmaMtrI padmazrI IndumatI cImanalAla zeTha birAjyA hatA. gujarAtanA vayovRddha sAkSararatna zrImAna rAmaprasAda bakSI tathA anya mahAnubhAvo atithivizeSa tarIke upasthita thayA hatAM ane gujarAta rAjayanA te vakhatanA mukhya maMtrI mAnanIya zrI bAbubhAI jazabhAI paTele khAsa mahemAna tarIke hAjarI ApI hatI. temanA varada haste graMthaprakAzana thayuM hatuM ane te graMtha paMDitajIne sAdara samarpaNa karatAM temane gujarAtanA eka panotA putra tarIke aMjali apAI hatI. A prasaMganI gujarAta rAjya taraphathI samAcAra phIlma levAI hatI ane te gujarAtasaurASTra-kacchanAM mukhya mukhya zaheromAM batAvavAmAM AvI hatI.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 bhAratanI eka virala vibhUti karyuM" tyAre, zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla zAha jIvanadana" nAmanA ekadaladAra sacitra graMtha prakaTa thayelA che ane temAM zrI dhIrajalAlabhAinA jIvanane lagatI ghaNI mAhitI apAyelI che. ahIM e paNa jaNAvI dauM ke A mAhitI ekatra karavAmAM zrI zAntikumAra je. bhaTTa, sva. zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA, DA. ramaNalAla sI. zAha, ane prAdhyApaka kumArapAla desAInI jema meM paNa ThIka ThIka parizrama karyA. hatA, eTale mArA manamAM paMDitajInI jyeAtiya jIvanakathA aMge Avazyaka bhUmikA racAI gayelI hatI ane te A avasare mane khUba upayAgI thai paDI che. maiM ukata graMthanu puna; punaH nirIkSaNa karyuM, temAMthI jarUrI noMdhA karI lIdhI ane tenA, mananapUrvaka eka zudine. A graMthanA AraMbha karI dIdhA. vacce vidhro AvyAM, paNa te mArA maMgalamaya mAnA avarodha karI zakayAM nahi. vacce. thADA divasa svAsthya bagaDayuM, chatAM meM graMthAlekhana cAlu rAkhyu ane e rIte 'bArabdhamya antanamanam-jene zaru karyuM', tenA cheDA lAvavA' e mahApuruSanA upadezane sArthaka karyo.. te pachI vidvAnA dvArA A graMthanuM saMpAdana-sazAdhana thayu che, eTale tenI prAmANikatA bAbata keAI zaMkA rahe tema nathI. zrI dhIrajalAlabhAInA amRtamahotsava prasaMge prakAzana pAmI raheleA A graMtha sahunA kalyANunuM kAraNa aneA, e ja abhyarthanA.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 2 ] dhanya dharA saurASTranI saurASTranI bhUmi-saurASTranI dharA prAcIna paNa che ane pavitra paNa che. jyAre gUrjararASTra-gujarAta astitvamAM AvyuM na hatuM, tyAre paNa tenI kIrtikathA comera phelAyelI hatI ane te TheTha grIsa ane romanA rAjadvAro sudhI pahoMcI hatI. tenI etihAsika jhalaka anerI che. tenA para eka uDato dRSTipAta karI laI e. jarAsaMghanA bhayathI viddhavala banelA zrIkRSNane jyAre salAmata sthAna zodhavAnI jarUra jaNAI, tyAre temanI najara saurASTra para paDI. tenA pavitra pahADa, tenI namaNI nadIo ane vizAla sAgarapeTe temanuM AkarSaNa karyuM. pariNAme tyAM dvArakAnagarI vasAvI. te dhanadhAnyathI samRddha banI, vidyA-kalAthI vibhUSita thaI ane yAdonI rAjadhAnInuM sthAna pAmI. jagatanI alabelI nagarIomAM tenI gaNanA thavA lAgI, paraMtu vaibhava ane vilAsanA atireke yAdavane patana tarapha dhakelyA. surA ane suMdarI taraphanA anahada
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra bhAratanI eka virala vibhUti mAhe temanA sarvanAzanAta. chevaTe dvaipAyana RSinA zApathI dvArakA bhaDake baLI ane temAMthI mAtra zrIkRSNa ane temanA vaDIla baMdhu zrIkhaladevanA ja ugAra thayA. mAnavajIvananA utthAna ane patananA A adbhuta itihAsa che ane te ApaNane saddavicAra tathA sadAcAranI maryAdA nahi oLaMgavAnA Adeza Ape che. yAdavAnA A karuNAnta ItihAsamAM eka ati ujjavala prakaraNa zrIariSTanemi dvArA AlekhAyeluM che, tene paNa ahI yAda karI laI e. zrI ariSTanemi rAjA samudravijaya tathA zrI zivAdevInA panotA putra hatA. terA viziSTa zaktithI vibhUSita hatA ane pUrA vaibhava-vilAsanA vAtAvaraNamAM ucharyAM hatA, chatAM kAI paNa durguNe temanA jIvanamAM praveza karyA na hatA. sahu kAI ne temanA saMskArI ujjavala jIvana mATe mAna hatuM. temanAM lagna rAjA ugrasenanI putrI rAjImatI sAthe nakkI thayAM ke jene kuTuMbIjano rAjulanAM hulAmaNAM nAmathI sabAdhatAM hatAM. e rAjula suMdaratAnA cheDa hatI, bhavya guNAnA bhaMDAra hatI. e kAle enA rUpa-lAvaNyanI hariphAI karI zake evI kAI suMdarI e pradezamAM vidyamAna na hatI. rAjulane zrIariSTanemi sAthe lagna karavAnA anerA keADa hatA. lagnanA samaya nakkI thayeA, eTale abhUtapUrva kahevAya
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha evI jAna joDAI. temAM zaNagArelA hAthI, gheDA tathA rathane sumAra na hato. hajAro yAdava avanavA pozAka paherIne tathA ati mUlyavAna AbhUSaNo dhAraNa karIne temAM sAmela thayA hatA. zrI ariSTanemi je rathamAM birAjyA. hatA, tenI zobhA varNavI jAya tema na hatI. eka ati kuzala sArathi e rathane haMkArI rahyo hato. jAnanuM prayANa rAjA ugrasenanA mahela tarapha thayuM. tene jharUkhAmAM besIne rAjula A dazya nihALI rahI hatI. e vakhate tenA manamAM kevA kevA bhAva ramatA haze, tenI kavio vaDe aneka prakAranI ujhekSAo thayelI che. jAna ugrasena rAjAnA mahelanI najIka AvI, tyAM pazuone pokAra saMbhaLAyo. Avo bhayaMkara pazupokAra zrI ariSTanemie A pUrve kadI sAMbhaLyuM na hatuM. tapAsa karI te jaNAyuM ke temanI jAnane mAMsanI moTI mijabAnI ApavA mATe A pazuone ekatra karavAmAM AvyAM che. rAtre temanI katala thaze, e khyAlathI teo A prakArane bhayaMkara pokAra karI rahyA che. zrI ariSTaneminA dayAmaya hRdayane AthI bhAre AghAta thaye ane temaNe hukama karyo ke A badhAM pazuone hamaNuM ne hamaNuM choDI mUko. pachI temaNe sArathine ratha pAcho pheravavA sUcanA ApI ane jAna pAchI pharI. A samAcAra sAMbhaLatAMja rAjula mUcchita thaIne DhaLI paDI. sarvatra hAhAkAra macce, paNa tenAthI jarAye kSobha
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 bhAratanI eka virala vibhUti pAmyA vinA zrI ariSTanemie nagara. bahAra pahoMcI sIdhI garavA giranAranI vATa pakaDI. tyAMnA AmravanamAM temaNe sacamapUrNa sAttvika sAdhanA karI AtmAnA sAkSAtkAra karyo ane kaivalyanI kevalajJAnanI prApti karI. pariNAme teo trikAla jJAnI banyA, eTale ke bhUta, bhaviSya ane vartamAnanI tamAma ghaTanAo hastAmalakavat jANavA lAgyA. zrI ariSTanemie svakalyANa tA sAdhI lIdhuM hatuM, paNa hajI parakalyANa sAdhanAnuM bAkI hatuM, eTale AsapAsanA pradezamAM vicarIne satya dharmanA upadeza karyo ane e rIte lokAnA aMtaramAM mithyAtva ane mehanA je adhakAra vyApyA hatA, tene dUra karyo. Ama adharmanA nAza ane dharmanA prakAza thatAM janasamUhe eka navI ja, cetanA anubhavI. kAlAMtare zrI ariSTanemi giranAra parvata para nirvANa pAmyA. temane dhanuM pravartana karanArA bAvIzamA tI karanI khyAti prApta thaI. ahI e paNa jaNAvI dauM ke pAchaLathI rAjImatIe temanA ja hAthe sayamadIkSA svIkArI AtmakalyANa sAdhyuM hatuM. saurASTranI A eka amarakathA che ane te Aja sudhI karNApaka saMbhaLAtI rahI che, temaja kavienA kamanIya kAvyA dvArA rajU thatI rahI che. saurASTranI bhUmi kharekhara ! sAttvika che, pavitra che. aneka yAgIo ane avadhUtAe tenI girikaMdarAomAM ceAganI sAdhanA karelI che tathA aneka sAdhue ane satAe
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 5 tenA vana--upavane ke naThThI-sAgarataTe rahIne IzvaranuM sAmIpya meLavyuM che ane tenA lAkakalyANa arthe vinamrabhAve vinicAga karelo che. saurASTranI bhUmi jeTalI sAttvika che, teTalI ja khamIravaMtI paNa che. teNe aneka zUravIrA ane aneka satIone utpanna karela che ke jemanI kIti kathA lokagItAmAM vaNAI ne ApaNA cittane camatkAra pamADI rahI che. khIju tA ThIka, paNa ahInA cAra lUMTArA tathA bahAravaTiyAo paNa bahAdura hatA ane teo peAtAnI pAchaLa evI aneka vArtA mUktA gayA che ke je ApaNane temanI kheladIlI mATe mAna upajAvyA vinA rahe nahi. paraMtu hajI mAre saurASTranI eka vizeSatA varNavavAnI che. teNe evA aneka sAkSarA, sAhityakAro tathA kavione utpanna karelA che ke jemaNe gUrjara-sAhityanI vATikAne lIlIchama banAvelI che. vaLI bhAratanI keTalIka virala viziSTa vibhUtione janma ApavAnuM mAna paNa tenA phALe jAya che. zrIdhIrajalAlabhAI A sAttvika khamIravaMtI bhUminuM eka aNumAla ratna che, tethI ja te aneka vAra -saurASTranA sapUta * tarIke sadhAyelA che. ' vikramanI vIsamI sadInA prAraMbhamAM saurASTranuM zAsana nAnAM-moTAM aneka rajavADAo dvArA cAlatuM hatuM, paraMtu tenA para aMgrejonuM Adhipatya chavAyeluM hatuM ane mahattvanI dareka bAbatamAM temanA niNa ya chevaTanA gaNAtA hatA. rAja
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 bhAratanI eka virala vibhUti. kATanA ejanTa-Tu-dhI gavarnara taraphathI je hukama chUTe, tenA anAdara karavAnI kAI rajavADAmAM himmata na hatI. A vakhate cAra bahAravaTiyAnI raMjADa vizeSa pramANamAM hatI ane rajavADAo dvArA prajAnuM zASaNa. paNa sArA pramANumAM thatuM hatuM. vaLI e rajavADAomAM paraspara manameLa A hatA, eTale nAnI-moTI aneka khAkhatAmAM saMgharSa thayA karatA ane e rIte azAMti ke asthiratAnuM vAtAvaraNa sarjA yA karatuM. saurASTranA rajavADA para pAtAnuM prabhutva kharAkhara jaLavAI rahe tathA saravALe suvyavasthA sthapAya, te mATe aMgrejoe prAMtavyavasthA amalamAM mUkI hatI, je Aje keTalAka pheraphAra sAthe cAlu che. saurASTranA A prAMte paikI jhAlAvADa prAMta para ApaNI dRSTi sthira karavAnI che ane te sabaMdhI keTalIka hakIkatA jANI levAnI che. jhAlA rajapUtAnA AdhipatyavALA bhAga te jhAlAvADa. temAM mukhyatve dhrAMgadhrA, vaDhavANu, lIMbaDI, cUDA, lakhatara tathA mULInA rAjyAnA samAveza thatA hatA. ahIM eTalI spaSTatA Avazyaka che ke mULImAM jhAlA rajapUtAnuM nahi, paNa paramAra rajapUtAnuM Adhipatya hatuM ane tenA tAbAnAM 24 gAmaDAM paramAranI cAvIzI tarIke oLakhAtAM hatAM. " paramAranI A cAvIzImAM Azare * hajAra manuSyAnI vasativALuM dANAvADA' nAmanuM eka gAma AveluM hatuM, 6
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha je tenI najIkanA ' dIkSara ' gAmane lIdhe 'dIkSara-dANAvADA' tarIke. prasiddhi pAmeluM hatuM. temAM lagabhaga 35 gharo vANicAnAM hatAM, je- badhAM ye jaina dharmanA anuyAyI hatAM. saMpradAyanI STie joI e te! temAMnA 29-30 gharo sthAnakavAsInAM hatAM ane bAkInAM 5 ke 6 ghare mUrtipUjakanAM hatAM. A baMne saMpradAyA vacce ghaNA sArA manameLa hatA, eTale temane judAI nA anubhava thatA na hatA. 27 A gAma kA kacerI vagerenI bAbatamAM mULI ThAkAranI hakumatamAM hatuM, paNa tenI badhI upaja bhAyAtAmAM jatI, eTale tenA mAlIka bhAyAtA gaNAtA ane e rIte temanA avarajavara tyAM avAranavAra thayA karatA. loko temane bApu kahIne mAna ApatA ane bhAyAtA temane peAtAnI prajA gaNI temanA pratye mamatA rAkhatA. A gAmamAM zrI dhIrajalAlabhAI nA janma thayA, eTale temanuM e mUla vatana che. tene cheDayA Aje paMcAvana varSoMnAM vahANAM vAI gayAM, chatAM tenA pratyenA mAna ane mamatvamAM jarAye ghaTADA thayA nathI. AjathI be varSa pahelAM temaNe e gAmanI nizALane peAtAnAM mAtApitAne nAme be erADA baMdhAvI ApelA che ane have pachI e gAmanA hitanI phAI yAjanA amalamAM AvatI 'hoya te temAM temane . pUrA rasa che. keTalAka manuSyA peAtAnA janma gAmaDAmAM thavA mATe pastAvA kare che, te ema samajIne kejo ame kAI meTA.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti zaheramAM janmyA hota te amAre vikAsa jhaDapathI thAta ane ame dhArI pragati sAdhI zakta, paraMtu kyAM janmavuM e manuSyanA potAnA hAthanI vAta nathI. vadhAre spaSTa kahuM te e karmAdhIna vastu che. zrI dhIrajalAlabhAI e potAnA bahoLA vAcana tathA satsamAgamathI A vastu barAbara samajI lIdhI hatI, eTale temaNe e vAtane kadI pastAvo karyo nathI. UlaTuM temaNe te "A gAme mane ghaNuM ApyuM che.' ema vicArIne tene suMdara zabdomAM zraddhAMjali ApelI che, je AgAmI pRSThomAM joI zakAze.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3]. pUrva ane mAtApitA - zrI dhIrajalAlabhAI saurASTra pradezanA jhAlAvADa prAMtanA. dANAvADA nAmanA gAmamAM janmelA che, e hakIkta pUrva prakaraNamAM kahevAI gaI che, paraMtu saurASTra pradeza e gUjarAta rAjyane eka bhAga che tathA tenI bolI ane lipi gUjarAtI che, eTale dareka saurASTravAsIne gUjarAtI paNa kahI zakAya. anya prAMtanA loke te kaccha, saurASTra tathA gujarAta e traNeya pradezanA lokene gUjarAtI tarIke ja oLakhe che. zrI dhIrajalAlabhAInI vizeSa. khyAti eka gujarAtI tarIke ja thayelI che. * ahIM eTaluM jaNAvavuM jarUrI samajuM chuM ke zrI dhIrajalAlabhAIne jeTaluM mAna saurASTranI bhUmi mATe che, teTaluM ja mAna gujarAtanI bhUmi mATe paNa che, kAraNa ke temane vidyAbhyAsa tathA vividha pravRttione vikAsa gUja-. rAtanI bhUmimAM thayeluM che. kharuM kahuM te temanA manamAM saurASTra ane gUjarAta vacce keI bhedarekhA nathI. te baMnene.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti pitAnAM samaje che ane e rIte ja temane vyavahAra - cAle che. . . . . ATaluM prAstAvika kahyA pachI temanA pUrva aMge keTalIka hakIkate rajU karIza. zrI dhIrajalAlabhAI nAnA hatA, tyAre temanA vahIvaMcA temanA ghare AvelA ane temanI traNa divasanI mahemAnagati mANune vahI. vAMcI gayelA. tenuM smaraNa temane barAbara rahI gayeluM che. tenuM varNana karatAM temaNe jaNAvyuM hatuM ke eka divasa bapore eka vela temanA ghara AgaLa AvyuM. temAMthI be vyaktio nIce UtarI. temaNe A ghara TokarazI trikamajInuM che, evI khAtarI karyA pachI bAraNuM khakhaDAvyuM. mArA pitAjIe bAraNuM UghADI temane satkAra karyo. temane e samajatA vAra na lAgI ke A te amArA vahIvaMcA che ane teo sAMtalapurathI pharatAM pharatAM ahIM AvelA che. . e vakhate lekonA manamAM vahIvaMcA mATe mAna ' hatuM, kAraNa ke pitAne kauTuMbika ItihAsa temanI pAsethI ja jANI zakAto. Aje te vahIvaMcAne varga lagabhaga -nAbUda thaI gayo che, eTale vahI vAMcavAnuM rahyuM nathI. e rIte lokone eka moTI khoTa paDI che, paNa tene kAladevane kuTila kaTAkSa samajI le. vahI vAMcavA mATe bIje divasa nakkI thayele, paNa vahI emane ema vaMcAtI na hatI, te aMge keTalIka vidhi karavI paDatI. nirdhArita samaye amArI pAse eka bAjoTha
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 31 DhaLAvya, tenA para lIlI atalasane rejo patharAvyuM, tenA para savAzera khAne sAthiye karAvyo, tenA para zrIla mUkAvyuM ane bAjumAM ghIne dIva prakaTAvarAvyA. pachI vahIvaMcAjIe khAsa Asana grahaNa karI namaskAramaMtrane pAThapUrvaka vahI vAMcavI zarU karI. mArA mAtApitAe sAme besI khUba AdarapUrvaka tenuM zravaNa karyuM. huM temanI pAse ja beTho hato, paNa A badhuM zuM cAlI rahyuM che, tenI mane kaMI samaja na hatI, eTale mAtra kutUhalavRttithI vahIvaMcAjI sAme Tagara Tagara joyA karato. trIjA divase miSTabhaMjana karAvI yogya dakSiNadAna pUrvaka temane vidAya ApavAmAM AvI. moTI umare mAtApitA pAsethI meM A vahInI hakIkata sAMbhaLI, tene sAra e hatuM ke - amArA pUrva prathama paramAra rajapUta hatA ane teo rAjasthAnamAM rahetA hatA, paNa jenAcAryanA upadezathI bhinnamAla ke zrImAlanagaramAM jainadharma aMgIkAra karyA pachI teo zrImALI tarIke oLakhavA lAgyA. temaNe potAnA vyavasAyamAM paNa parivartana karyuM ane vyApAramAM jhukAvatAM vizya banyA. kanyA aMgenI levaDadevaDa tathA bIjA vyavahAramAM temaNe bahu UMcuM raNa jALavyuM, eTale temanI gaNanA vIzAmAM thavA lAgI. vIzA eTale vaza vasA, rUpiye savA rUpiyo AjanI paribhASAmAM kahIe te naMbara e vana. chevaTe "vIzA e jJAtisUcaka saMjJA banI. che. ahIM eTalI spaSTatA karI dauM ke jeo kanyA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 bhAratanI eka virala vibhUti aMgenI levaDadevaDamAM tathA anya vyavahAramAM UMcuM dhAraNa jALavI na zakyA, temanI gaNanA dazAmAM thavA lAgI. A. rIte vIzA karatAM dazAnuM sthAna nIce gaNyuM. kAlAMtare temAMthI pAMcA ane aDhiyA paNa utpanna thayA, je temanA vadhAre nIcA dhoraNane AbhArI che. | amArA vizA zrImAlI pUrvajonuM gotra cIkANI hatuM, tenI naidha vahIvaMcAnA copaDe barAbara thayelI hatI. amuka samaye teo pArdhacaMdra gacchanA anuyAyI banyA hatA. teo rAjasthAnamAMthI khasatAM khasatAM saurASTramAM AvyA ane boTAda tathA dhrAMgadhrAmAM vasyA. Aje paNa boTAda ane dhrAMgadhrAmAM cIkANIonAM keTalAMka ghara che ane te badhA mUrti pUjaka saMpradAyanI AmanyA pALe che. dhrAMgadhrAnA cIkANIomAMthI zrI jUThAbhAI dANAvADA. AvyAtemane sagAdhIne tyAM AvavuM paDeluM ke teo. dANAvADAnA keI bhAyAtanA AmaMtraNathI tyAM AvelA te jANI zakAyuM nathI. game tema paNa zrI jUThAbhAIe potAnuM jIvana dANAvADAmAM pUruM karyuM ane temane vaMzavele paNa tyAM ja pAMgaryo. * zrI dhIrajalAlabhAIne tyAM keTalAka jUnA copaDA hatA, temAM evo ullekha jovAmAM Avyo hato ke ApaNe varadhanI mATI. dhrAMgadhrAnA cIkANuomAMthI lAvavI, eTale jUThAbhAI dhrAMgadhrAnA cIkANIomAMnA eka hatA, e vAta nizcita che. paraMtu pachI temane dhrAMgadhrA sAthe vizeSa saMbaMdha rahyo hoya, ema lAgatuM nathI.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ - THE rasa karI ke A ja eka A ke rI karI zake karI. Do . che ke A che. A rI che te . upara . che ? . nikI karI je 3 La che - ( 2 che che. Aje ) jI . ? citrakAmamAM mazagula - sane 1928
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlagraMthAvalInuM lekhana. sane 1928
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 nAva banI -bAputa kAraja lAla TI kra2 20 zAha, 21mI to 2 + 193 7 uMma2 varSa 21, karAMcImAM avadhAnapravege vakhate
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarasvatI-varada-putra ane maMtramanISI pada arpaNa thayA pachI. sane 1969
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 33 zrI jUThAbhAInA mAdhavajIbhAI thayA, mAdhavajIbhAInA savajIbhAI thayA ane savajIbhAIne trikamajIbhAI thayA. A baghA puruSe viSe vizeSa kaMI jANI zakAyuM nathI, mAtra temanI nAmAvalI ja prApta thayelI che, paNa eTalI vAta nakakI che ke teo tyAMnA bhAyAtanA kArabhArI tarIke kAma karatA ane nAnI dukAnadArI calAvI saMtoSapUrvaka pitAnuM jIvana gALatA. temanI pratiSThA paNa ThIka ja haze, nahi te sAyalAnivAsI zrI oghaDa gaNeza temanI bahena trikamajIne kema Ape? sAmAnya rIte gAmaDAvALAonI. daSTi zahera taraphe rahe che, paNa zaheravALAnI dRSTi gAmaDA tarapha rahetI nathI. ahIM te tethI ulaTuM hatuM. sAyalA zahera hatuM ane dANAvADA gAmaDuM hatuM, chatAM A prakArane vyavahAra thaye hate. - zrI trikamajIne mAtra eka ja saMtAna hatuM ane te zrI karazIbhAI A sagomAM temanA sagAMvahAlAMone vistAra bahu maryAdita hate. . . zrI karazIbhAI potAnA jamAnA anusAra thoDI gujarAtI copaDIo bhaNyA hatA ane potAnA bApadAdAnI mAphaka paracuraNa dukAnadArI karI potAnI AjIvikA calAvatA hatA. te sAthe bhAyAta darabAranuM kArabhAruM paNa karatA, paNuM temAM jhAjhe kasa na dekhAtAM tene choDI dIdhuM hatuM. " temane vyApAra ane vyavahAra karatAM sevAnAM kAryo vadhu gamatAM, eTale gAmanI sArvajanika pravRttiomAM rasa
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34. bhAratanI eka virala vibhUti letA ane e rIte lokapriya banelA. e vakhate gAmanA mahAjananI dhAka evI hatI ke keI tenI sImamAM prANInI hiMsA karI zake nahi. Ama chatAM vAgharI tathA bIjA hiMsaka loko gAmanI sImamAMthI sAMDhA pakaDavAne prayatna karatA, to TekarazIbhAI potAnA mitro sAthe tyAM jaI pahoMcatA ane temanI sAme jhajhumIne bhagADI mUkatA. chevaTe te temanuM nAma sAMbhaLIne AvA loko tharatharatA ane gAmanI sImamAM AvavAnI hiMmata karatA nahi zrI TakarazIbhAI hiMmatavAna paNa evA ja hatA. eka vAra teo vaDhavANa kempathI gADAmAM besIne dANAvADA AvatAM rastAmAM cero maLyA, tyAre gADAnAM upalAM kheMcI cerone sAmane karelo ane temane bhagADelA. TUMkamAM zrI TokarazIbhAInI gaNanA gAmanA eka maI mANasa tarIke thatI ane badhA para temane prabhAva paDato. ahIM eTalI spaSTatA karI dauM ke dANavADAthI lagabhaga sAta mAIla dUra vaDhavANa kempa nAmanuM zahera AveluM hatuM, je vakhata jatAM surendranagara nAme prasiddha thayuM. dANAvADAnA loke moTAbhAge A vaDhavANa kempamAM haTANuM mATe jatA ane sAMja thatAM pAchA pharatA. AvA ja eka prasaMge uparanI ghaTanA banelI. zrI karazIbhAIne sAdhu-saMtonI sevA pUba ja gamatI. * kAcIMDA jevA eka prakAranA prANuM. tene upaga eka prakAranuM auSadhIya tela banAvavA mATe thAya che.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 zrI dhIrajalAla zAha gAmamAM koI sAdhusaMta padhAre ke tarata ja temanI pAse pahoMcI jAya ane dareka prakAre temanI sevA karavA mAMDe. A saMgemAM teo potAnA jIvananirvAha karatAM vizeSa kamANI karI zaktA nahi. temanAM lagna meTI umare eTale Azare cAlIzamAM varSe vaDhavANa zaheranA rahIza zrI jecaMdabhAI mAvajInI putrI maNibahena sAthe thayAM. maNibahenanI mAtA pUtaLIbAI ghaNuM dharmacusta hatA. sAmAyika, pratikamaNa, vyAkhyAnazravaNa, rAtribhejanatyAga Adi jaina dharmanA niyamanuM teo custapaNe pAlana karatA hatA. zrI dhIrajalAlabhAIe nAnapaNamAM temane joyelAM, eTale temane cahero-mahoro yAda rahI gayele, paNa temaNe niyamapAlana mATe potAnA jIvananuM balidAna ApyuM, tyArathI zrI dhIrajalAlabhAIne temanA mATe atyaMta mAna utpanna thayuM hatuM. vAta ema banI hatI ke pUtaLIbAIe potAnA nityaniyama anusAra covihAranuM paccakhANa lIdhuM hatuM, eTale ke sUryAsta pachI AhAra-pANuM Adine lagatI koI paNa prakAranI vastu nahi levAnI pratijJA grahaNa karI hatI. . have rAtrinA lagabhaga nava vAgatAM temane kelerAnI asara jaNAvA lAgI, eTale Aptajanoe kahyuM: "amuka prakAranI davA le." paNa potAnA niyamane khyAla karI temaNe koI paNa prakAranI davA levAnI nA pADI dIdhI. | A bAju kelerAnI asara vadhavA lAge eTale gharanA
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 bhAstanI eka virala vibhUti mANasa DokaTarane bolAvI lAvyA. DokaTare temane tapAsIne tathA temanI hakIkta jANIne kahyuM ke "tamane kelerA lAgu paDela che, eTale atyAre ja IMjekazana laI lya, nahi te savAre jevA pAmazo nahi." chatAM pUtaLIbAI makkama rahyAM. temaNe kahyuM: "DokaTara ! pAMcamanI chaThTha thatI nathI. huM mArA niyamano bhaMga nahi karuM. iMjekazana lauM te paNa AhAra- tyAganI bAbatamAM bhaMga thAya ane mAre e bhaMga kara nathI." DokaTare kahyuM : "e bhaMga mATe prAyazcitta leje, paNa atyAre tamAre jAna bacAvI le." pUtaLIbAIe kahyuM : mArA jAna karatAM mAro dharma mane vadhAre vahAle che." DokaTara pAchA gayA ane sUryanArAyaNanAM kiraNo avanIne ajavALe, te pahelAM temaNe nazvara dehane tyAga karyo. zrI dhIrajalAlabhAI kahe che ke jyAre temanI dharma zraddhA ane temanI makkamatAnuM mane smaraNa thAya che, tyAre mAruM mastaka sahasA temane namI paDe che. maNibahena AvI dharmaparAyaNa mAtAnuM dhAvaNa dhAvyA. hatA, eTale temanI dharmabhAvanA ghaNI UMcI hatI. temaNe pAMca gujarAtIno abhyAsa karela hatuM, paNa smaraNa zakti tIvra hovAthI teo je je dharmakathAo ke dharmacarcAo. sAMbhaLatAM, te temane barAbara yAda rahI jatI. A rIte temanuM jJAnabhaMDaLa moTuM hatuM. - lagna samaye temanI uMmara ogaNIza ke vIza varSanI hatA, eTale temanI sAsa karela hatI carcAo
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 zrI dhIrajalAla zAha haze. zrI dhIrajalAlabhAIne janma A dharmaparAyaNa mAtAnI kukSiAe vikama saMvat 162 nA phAgaNa vada AThama tA. 183-1906 ravivAranI vahelI savAre thayo hato. putranA janmathI mAtA-pitA baMnene khUba AnaMda thayo. A vakhate zrI TokarazIbhAInA mAtuzrI dIvALIbAI vidyamAna hatAM. temanA AnaMdanI to avadhi ja na rahI. be peDhIthI eka ja putra para vaMzavele cAlatuM hatuM ane zrI dhIrajalAlabhAInA janma pahelAM maNibahenane eka putra mAtra be mAsane thaI maraNa pAmyo hato, eTale A putranuM Agamana temane asAdhAraNa AnaMda Ape, e svAbhAvika hatuM. temaNe A putranuM mukha jotAM ja kaheluM ke "A dIkare amAro dI karaze," eTale ke amArAM kulane ajavALaze. aMtaH preraNAo ghaNIvAra sAcI hoya che. divALIbAInI A aMtaH preraNA te acUka sAcI ja paDI, e have pachInI paMktio vAcatAM samajI zakAze. * tyAra pachI maNibahene be putrIone janma Apyo hatuM, temAM moTInuM nAma jhaverI ane nAnInuM nAma zAntA hatuM. A baMne putrIo gya uMmare vivAhita thaI hatI, paNa tyAra pachI thoDA thoDA vakhatanA aMtare avasAna pAmI hatI.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] bAlyAvasthA ekavAra eka sajajane mane prazna karyo ke tame zatAvadhAnIjInI janmakuMDalI joI che? ane temAMnA grahonuM nirIkSaNa karyuM che ? ' meM kahyuM H nA. ' , temaNe kahyuM : tame to temanA samAgamamAM varSothI che, chatAM Ama kema? meM kahyuM? mUruM nAsti kutaH zAra? jyAM janmakuMDalI banelI ja na hoya, tyAM te jovAnuM kayAM rahuM? temaNe kahyuM? zuM tame A bAbatanI khAtarI karelI che? meM kahyuM : hA, zatAvadhAnIjIe pote ja mane A vastu kahelI che. temaNe kahyuM H AvA moTA mANasa ane temanI janma-- kuMDalI na hoya, e kharekhara Azcaryajanaka che. ' kahyuM : zatAvadhAnIjI meTA mANasa kharA, paNa. te zatAvadhAnanA prayoga karyA pachI temanA janmasamaye
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 39 sthiti judA prakAranI hatI. gharamAM ghaDiyALa na hatuM ane janmakuMDalI mATe Agraha na hatuM, eTale janmakuMDalI. bane kayAMthI? - mane lAgyuM ke teo mArI A vAta barAbara samajyA nahi, eTale tenI spaSTatA karatAM jaNAvyuM ke AjathI pacetera varSa pahelAM gAmaDAomAM cakasa samaya jovAnuM ke I sAdhana na hatuM. divase sUryanI gati parathI ane rAtrie tArAonAM sthAna parathI samaya aMge anumAna karavAmAM AvatuM ane tenAthI temane vyavahAra cAlatuM. ghaDiyALa te tyAM ghaNAM varSa pachI dAkhala thayAM. vaLI putra-putrIno janma thatAM ja tene cekasa samaya neMdhI levo joIe ane te parathI janmAkSara, janmapatrikA ke janmakuMDalI banAvI levI joIe, evo vicAra paNa tyAM pravezele na hatA, daDha thayela hatuM. eTale janmakuMDalI banAvI levAnuM manamAM kure zI rIte? A jyogomAM temanI janmakuMDalI banelI nathI. . temaNe kahyuM: niSNAta jezIo jIvananI ghaTanAo parathI janmakuMDalI taiyAra karI zake che, e vAta zuM zatAvadhAnIjI nahi jANatA hoya ? ' meM kahyuM? A vAta teo barAbara jANe che, paNa, A rIte potAnI janmakuMDalI banAvavAmAM temane rasa nathI. huM jyAre jyAre temanI janmakuMDalI banAvarAvI levAnI vAta nIkaLI, tyAre temaNe eka ja javAba Apyo cheH | mane bhaviSya jANavA karatAM bhaviSya ghaDavAmAM vadhAre rasa che.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti - saMbhava che ke sukhanI nizcitatAthI ApaNe chakI jaIe ane duHkhanI nizcitatAthI DagI jaIe. A bemAMthI eka paNa sthiti ISTa nathI, eTale AtmazraddhA keLavI sanmatipUrvaka jIvana vyatIta karavuM, e ja hitAvaha che. Aje paNa temanA A vicAramAM kaMI pharaka paDyo nathI. . . pelA sajjane tyAra pachI vizeSa prazna pUcho nahi ane amAre vArtAlApa. pUre thaye. - zrI dhIrajalAlabhAInA janmasamaye dANavADAmAM pAMca-cha brAhmaNonAM ghara hatAM, te moTA bhAge yajamAnavRtti para nabhatA hatA ane temAMnuM eka ja ghara jyotiSanuM kAma karatuM hatuM, paNa te prAthamika koTinuM. zrI karazIbhAI e A gharanA brAhmaNabaMdhune putranA janmasamayane khyAla Apyo hata, te parathI teNe putranuM janmanakSatra "mULa kahyuM hatuM ane rAzi dhana kahI hatI ane te anusAra putranuM nAma che ke bha akSara para pADavA jaNAvyuM hatuM. zrI dhIrajalAlabhAIne sagI pheI na hatAM ke temanuM sthAna le evI kaI bIjI vyakti na hatI, eTale temanA mAtApitAe ja temanuM dhIrajalAla nAma pADayuM. A vakhate temanAM dAdImA dIvALIbAI haiiyAta hatAM, temaNe kahyuM ke mane te bhAIcaMda nAma game che, eTale A chokarAne eja nAme bolAvIza ane teo jIvyA tyAM sudhI temane e ja nAme bolAvatA rahyA hatA.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha ahIM e paNa jaNAvI dauM ke putranuM nAma dhIrajalAla pADavAmAM mAtApitAne kaI cekasa hetu na hatuM. e vakhate e nAma sAruM gaNAtuM, eTale ja temaNe e nAmanI pasaMdagI karelI, paNa zrI dhIrajalAlabhAI prasiddhimAM AvyA pachI e nAma aMge kevI ulTekSAo thaI che, te jANavAnuM ahIM rasaprada thaI paDaze. temane praDha saMskRta bhASAmAM lakhAyeluM eka sanmAnapatra arpaNa thayeluM che. temAM jaNAvyuM che ke vijAto sati vikriyante, yeSAM na cetAMsi ta eva dhIzaH, iti mahAkavi kAlidAsoktaM dhIra-niruktaM satyApayitumeva bhavatUpUjyAbhyAM pitRbhyAM maNibahena-TokarazIbhyAM sakalalokalAlye bAlye vayasi bhavantaH 'zrI dhIrajalAla'. ityabhidhAnena sabhAjitAH kiMvA vaNijAmanvavAye sambhUto'pyayaM dhiyAM rajasAmitastata ApatitAnAmapAkaraNapUrvakaM sadguNAnAM saGgrahaNe saMvaraNe pariSkaraNe paristaraNe puraskaraNe ca pATavaM sandhArya teSAM lAne-AdAne alAne-dAne ca nipuNo bhaviSyatIti saJcintyaiva yathArtha nAjASSFira ApanAM mAtuzrI pUjya maNibahena tathA pitAzrI pUjya TokarazI zAhe badhA lokone priya evA bAlyakAlamAM ApanuM zrI dhIrajalAla nAma rAkhyuM, temAM mahAkavi kAlidAse dhIra zabdanuM je nita karyuM che- vikAranuM kAraNa hovA chatAM jemanA cittamAM vikAro AvatA nathI; te dhIra kahevAya che-tene satya karavA mATe ja rAkhyuM che. athavA ApazrI vaizyakulamAM utpanna thayelA hovA chatAM
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara bhAratanI eka virala vibhUti dhImAM-buddhimAM AvelA mAlinyane dUra karavAmAM prayatnazIla banI uttama buddhinA saMgrahamAM, tene saMskAra karavAmAM, tene phelAvavAmAM niraMtara Apa-le karatA rahezo, evI bhAvanAthI ja dhIrajalAla nAme oLakhAyA che. eka vAra eka vidvAne vizAla janasaMkhyAvALI sabhAmAM temane paricaya ApatAM jaNAveluM ke putraprAptinI bAbatamAM teo mAtApitAne dhairya ApanAra nIvaDyA, eTale temanuM nAma dhIrajalAla rAkhavAmAM AvyuM. bIjA AvA eka prasaMge eka sAkSara mahAzaye jaNAveluM ke teo dhIra-gugaMbhIra evAM mAtApitAne tyAM janma pAmyA, tethI temanuM nAma dhIrajalAla paDayuM. ahIM eTaluM jaNAvI dauM ke putra-putrInAM nAme ghaNA bhAge saMjJAsUcaka ja hoya che, chatAM vidvAne potAnI pratibhAthI te aMge aneka prakAranI ubhekSAo karIne tene guNaniSpanna siddha karI zake che ane te janamanane AnaMda ane AzcaryanuM kAraNa bane che. zrI dhIrajalAlabhAI sAmAnya sthitimAM ucharyA hatA, paNa mAtApitAnI apUrva mamatAne lIdhe temanA lAlana- pAlanamAM koI khAmI AvI na hatI. meM anubhave joyuM che ke eka putrane zrImaMtane tyAM janma thayo hoya te tene ucheravAmAM ghaNuM kALajI rAkhavAmAM Ave che ane te mATe khAsa bAIone rokavAmAM Ave che, Ama chatAM te vAraMvAra mAMdo paDe che ke nabaLAIne bhoga thaI paDe che ane
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 43. DokaTara-vaidyanA vividha upacAro karavA chatAM tenA zarIranuM ane pariNAme mananuM cagya ghaDatara thatuM nathI, paraMtu zrI dhIrajalAlabhAI eka sAmAnya sthitivALA gharamAM janmavA chatAM sAthe puNyane puMja letA AvyA hatA, eTale koI roga ke vyAdhio temanI satAmaNI karI na hatI. teo bIjanA caMdranI jema anukrame vRddhi pAmatA hatA ane temanuM zarIra tathA mana yogya rIte ghaDAtuM jatuM hatuM. - teo eka varSanA thayA, tyAre cAlatA-doDatA thaI gayA hatA ane ghaNuM zabdo bolI zakatA hatA. teo doDha varSanA thayA tyAre eka yAdagAra ghaTanA banI gaI, jenI ahIM noMdha levI Avazyaka che. teo gharanA uMbarA pAse ozarImAM ramatA hatA. emanA pitAjI kaI kAme bahAra gayA hatA, mAtAjI bAjunA oraDAmAM gRhakAryamAM nimagna hatA ane dAdImA bIjA gharanA oraDAmAM khATalA para sUtA hatAM. evAmAM phaLiyAmAMthI eka nAgaNa ozarImAM caDI ane teo ramatA hatA, tenI bAjumAM thaMIne oraDAmAM dAkhala thavA lAgI. te vakhate zrI dhIrajalAlabhAIe eka goLa suMvALI vastu samajI ramavAnI buddhithI tenI pUMchaDI pakaDI lIdhI ane nAgaNane theDI pAchI kheMcI. , A sayAgemAM nAgaNa chaMcheDAIne daMza mAryA vinA rahe nahi, paNa koNa jANe kema te emanI upekSA karIne. pAchI oraDAmAM dAkhala thavA lAgI. Ama te aMdara jAya.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti ane zrI dhIrajalAlabhAI tene pAchI kheMce, AvuM zeDI vAra banyuM haze. tyAM temanA pitAzrI bahArathI AvyA ane A dazya joIne DaghAI gayA. zuM karavuM? te sUjhe nahi. evAmAM temanA mAtuzrI oraDAmAMthI bahAra nIkaLyA. teo prathama te A dazya joIne DaghAI gayAM, paNa pachI temaNe patine jaNAvyuM ke "jyAM cheka nAgaNanI pUchaDI cheDI de ke tarata tene UMcakIne laI le." zrI TokarazIbhAIe A prakAranI hiMmata karI ane temane uThAvI lIdhA. mAtA-pitA baMnee temane chAtIsarasA cAMpyA ane khUba vahAla karyuM. pachI anya mANasanI sahAya meLavI e nAgaNane pakaDI lIdhI ane gAma bahAra mUkI AvyA. bIjA divase tyAM be snehIo AvyA. temaNe A * ghaTanA jANIne kahyuM: "jemanA mAthe nAga ke nAgaNa pheNa dhare athavA je nAga ke nAgaNa sAthe rame, te AgaLa jatAM ghaNe parAkramI thAya ane tene dezamAM DaMke vAge." mAtApitAe kahyuM : "e te bane te kharuM, paNa atyAre tene jIva bace che, tethI amArA AnaMdane pAra nathI." uparanI ghaTanA pachI thoDA ja vakhate temanAM mAtuzrI temane sAthe laIne potAnA piyara vaDhavANa zahera page cAlIne jaI rahyAM hatAM. rastAmAM teo temane eka bAjue besADIne thoDe dUra laghuzaMkA karavA beThA, tyAM te zrI dhIrajalAlabhAIne capala jIvaDe cAlatA cAlatA De dara kR hato, tyAM jaI pahoMcyA. te joI mAtA doDatA
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 45 AvyA, tyAM te temaNe kUvAmAM zuM che ? e jovAnI jijJAsAthI mastaka namAvyuM ane teo aMdara sarakI gayA, paNa mAtAe temane eka hAthe pakaDI lIdhA. A badhuM kSaNavAramAM banI gayuM. have A rIte vadhAre vakhata mAtAthI UbhA rahevAya evuM na hatuM, kAraNa ke temanuM zarIra kAMThA para toLAI rahyuM hatuM ane dhrujatuM hatuM. evAmAM kaI vaTemArga tyAM AvI pahoMcyA ane teNe A mA-dIkarAne bacAvI lIdhA. A prasaMganuM varNana karatAM temanA mAtuzrIe jaNAvyuM hatuM ke meM te AzA choDI dIdhI hatI, paNa manamAM bhagavAnanuM smaraNa cAlu hatuM, eTale A rIte aNInA samaye aNadhArI madada maLI, ema mAnuM chuM." - zrI dhIrajalAlabhAI e samavayaska mitra sAthe khelatAMkRdatAM pAMca varSa pUrAM karyA, tyAre temane gAmanI nizALe besADavAmAM AvyA. tyAMnA rivAja mujaba temanA pitAzrIe nizALanA mahetAjIne rUpiyA ane zrIphaLa dakSiNAmAM ApyA ane chekarAne sArI rIte bhaNAvavAnI sUcanA karI, vinaMti karI. A mahetAjI ke jemanuM nAma bhAIzaMkara hatuM, te svabhAve kaDaka hatA, paNa vidyArthIone zikSaNa bahu sAruM, ApatA. temanA mAnamaratabo gAmamAM ghaNe sAre hate.. temaNe zrI dhIrajalAlabhAIne eka ghuTAvyo. teo teo tarata ja zIkhI gayA. tyAra pachInA nava aMke zIkhatAM paNa temane vAra lAgI nahi. kakko ane bArakhaDI paNa teo jotajotAmAM zIkhI gayA. A rIte temanA prAthamika vidyA
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti bhyAsamAM pragati thavA lAgI, tethI mahetAne temanA pratye prema prakaTa ane temanI gaNanA eka hoMziyAra vidyAthI tarIke karavA lAgyA. zrI dhIrajalAlabhAIe "mArA upakArIjana"nAmane eka nibaMdha lakhele, je prasiddha thavA pAmyuM nathI ane tenI prati naSTaprAya thaI gayelI che, temAM temaNe A mahe- tAjInI pitAnA vidyAguru tarIke mAnabhera neMdha lIdhelI hatI. gAmanI nizALamAM abhyAsa karatAM zrI dhIrajalAlabhAI ATha varSanA thayA ane trIjA dhoraNamAM AvyA ke eka durghaTanA banI. - temanA pitAzrI chellAM be varSathI godharA najIka TuvA sTezane eka dukAnamAM bhAgIdAra tarIke joDAyA hatA ane tyAMthI ahIM Ava-jA karatA hatA. chevaTe temaNe nirNaya karyo hato ke mArA AkhA kuTuMbane mAre tyAM laI javuM, eTale temaNe ghara sameTavA mAMDayuM hatuM ane keTalIka vastuo vecI nAkhI bAkInI agatyanI vastuonAM poTalAM bAMdhyAM hatAM. evAmAM temane tAva Avyo ane mAtra beja divasanI mAMdagImAM teo vi. saM. 1970 nA kArataka sudi 1 nI madhyarAtrie avasAna pAmyA. A vakhate gAmamAM rAmalIlA. ramAI rahI hatI, tene khela baMdha karyo ane gAmamAMthI eka maI mANasa cAlyo gaye, tene AghAta sahuanubhavyuM. zrI maNibahena mAthe te jANe Abha ja tUTI paDayuM. - jenA AdhAre jIvana cAlatuM hatuM, te Ama ekAeka cAlyA
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha gayA ! have Azaro kone? zrI karazIbhAIne eka paNa baMdhu ke eka paNa bahena na hatAM, eTale najIkanAM sagAmAM na hato. vaLI putranI uMmara ATha varasanI, prathama putrInI uMmara pAMca varSanI ane bIjI putrInI uMmara traNa varSanI hatI, eTale e badhAne ucheravAne bhAra temanA mAthe AvI paDyo hate. sahuthI vadhAre vicAraNIya vAta te e hatI ke e vakhate temanI pAse mAtra se rUpiyAne ja aveja hatuM, tenA AdhAre keTalA dahADA vitAvI zakAya? vaLI temanI pAse rahevAnA ghara sivAya bIjI koI milkatana hatI. zrI TokarazIbhAIe dhAryuM hota te teo A gAmamAM potAnA nAme keTalIka jamIna karI zakyA hota ke be-traNa navAM gharo bAMdhIne tene potAnI milakata banAvI zakyA hota, athavA te dukAnadArImAM vizeSa dhyAna ApyuM hatuM te pAse be paisAne jIva jarUra thayo hota, paNa teo moTA bhAge sArvajanika pravRttiomAM racyA-pacyA rahyA hatA ane temaNe pitAnI aMgata bAbata para vizeSa lakSya ApyuM na hatuM. temane eka-be mitroe ema paNa kahyuM hatuM ke paMcAtiyAnA chokarA bhUkhe mare" mATe bahAranI pravRtti ochI karI ghara para vizeSa dhyAna Ape, paNa "e te Izvara saMbhALI leze" ema mAnIne temaNe tenA taska vizeSa lakSya ApyuM na hatuM. zrI maNibenane A vAtanuM duHkha jarUra hatuM, paNa te mATe patine kaDavA zabdo kahevAne badale pote ja badhuM
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 bhAratanI eka virala vibhUti sahana karI levuM, evA nirNaya temaNe karyA hatA ane e rIte gharanA kArabhAra cAlI rahyo hatA. evAmAM A ghaTanA banI, eTale temanI vimAsaNanA pAra rahyo nahi. manuSya para vIte che, tyAre cAre bAjuthI vIte che,' evI eka ukti pracalita che. zrI maNibahenanI bAbatamAM A ukti sAcI paDI. zrI TAkarazIbhAI nA kharakharA karavA. gAmeAgAmanA sAthe AvavA lAgyA, temane mATe rasoDu calAvavuM paDayuM ane te vakhatanA rivAja mujaba sahune ghImAM meLelI rATalIe pIrasavI paDI. A * vyavahAra lagabhaga eka mahinA sudhI cAlyA, tenA kharca lagabhaga rUpiyA aDhIsA AvyA, eTale pAsenA paisA vaparAI gayA. ane bAkInA kharce pUrA pharavA mATe temane pAtAnAM sAnAnAM ghareNAM vecavA paDayAM. 6 ahI eTale spaSTatA kahI dauM ke zrI TAkarazIbhAInI. sthiti sAmAnya hovAne lIdhe zrI maNibahena pAse eka maMgalasUtra, e sAnAnI baMgaDIo tathA kAnanAM vaiLiyAM. eTalAM ja sAnAnAM ghareNAM hatAM ane te vakhatanA 12. rUpiyAnA tAlAnA bhAve tenI kiMmata rUpiyA doDhasAthI. khaseA jeTalI hatI. tAtparya ke sAtha-sathavArAnA kharce pUre karavA mATe temanI pAsenAM tamAma ghareNAM vecavA paDayAM hatAM. lAkarivAjanA pAlana mATe temane keTaluM* badhu* sahana karavuM paDayuM hatu, te A parathI samajI zakAze. .
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha e vakhate vidhavA thanAra strIe agiyAra mahinA sudhI khUNe pALa paDate, eTale zrI maNibahene agiyAra mahinA khUNe pALe. te daramiyAna temanI jIvanacaryA kevI rahI, te paNa ahIM jaNAvI dauM. teo vahelI savAre uThI prathama paMcaparameSThinuM smaraNa karatA, pachI covIza tIrthakaro. ane seLa satIonAM nAma letAM ane tyAra bAda anya lekenuM daLaNuM daLatA. potAnuM daLaNuM te bahu thoDuM hoya, te A vakhate ja daLI letA. pachI taLAva ke kUvethI pANInuM beDuM laI AvatA. khUNanA niyama mujaba A kAma aMdhArAmAM ja karavuM paDatuM. - - tyArapachI teo raI karatA, chokarAone khavaDAvatAM ane zrI dhIrajalAlabhAIne taiyAra karIne nizALe ekalatA. bapore teo lokenuM bharata-gUMthaNanuM kAma karatA. A kAmamAM temanI sArI hathoTI hatI. A rIte lokonAM daLaNuM ane bharataguMthaNa karIne teo potAne tathA potAnA putra-putrIone nirvAha karatA. . kaI vAra pADezaNa bahene kahetI ke "bahena! tamArA mAthe bahu vItI" tyAre teo javAba detA ke "damayaMtI, sItA tathA draupadI vageree je sahana karyuM che, tenA pramANamAM mAruM duHkha te kaMI nathI. e kAle cAlyuM jaze ane badhAM sArAM vAnAM thaze? zrI maNibahenane jainadharma prarUpita kasiddhAMtamAM : aTala zraddhA hatI ane te temanA A dAruNa duHkhamAM ghaNuM
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 bhAratanI eka virala vibhUti sahAyabhUta banI hatI. meM pUrvabhavamAM je karmo karyo haze, tenAM phala bhegavI rahI chuM, te mATe anya keIne doSa zA mATe devo? kameM koIne cheDayA nathI, te mane kema choDe? bhagavAna mahAvIrane paNa karmanAM phala bhegavavA paDyAM hatAM, te huM koNa?" AvA AvA vicArothI te potAnAM mananuM samAdhAna karatA ane kAme lAgI jatA. A vakhate zrI dhIrajalAlabhAI temane gRhakAryamAM madada karatA, eTale ke kUve jaI pANI bharI lAvatA, chANa-mATInI jarUra hoya che te paNa laI AvatA ane zAka pAMdaDuM tathA bIjI jarUrI vastuo kharIdI lAvatA. anAja ke kapaDuM lAvI ApavAnuM kAma temanI pADozamAM rahetA dezIbhAIo lAgaNIpUrvaka karI ApatA. khUNe mUkyA pachI zrI maNibahenanA sagA kAkA zrI raghubhAI temane pitAne gAma devacarADI laI gayA ke je dANAvADAthI pAMca-cha mAIlanA aMtare AveluM hatuM. zrI dhIrajalAlabhAI e tyAM trIjI gUjarAtIne abhyAsa pUro karyo ane cothInI zarUAta karI, paraMtu saMgavazAt daza mahinA pachI tyAMthI potAne ghare pAchuM pharavAnuM thatAM tenI pUrNAhuti dANAvADAmAM karI. tyArabAda zrI dhIrajalAlabhAInA sagA mAmA zrI jeThAlAla temane vaDhavANa zahera laI gayA, jyAM dhaLI paLanI meTI gUjarAtI nizALamAM temane pAMcamI gUjarAtI bhaNAvI chaThThImAM pahoMcADyA. - A rIte zrI dhIrajalAlabhAIne pitAne prAthamika
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ para zrI dhIrajalAla zAha abhyAsa pUro karavA mATe traNa sthAne rahevuM paDyuM, paNa teo buddhimAna tathA vidyApremI hovAthI abhyAsamAM harakata AvI nahi. teo dANavADAnI raheNAka daramiyAna eka vAra baMdhAra kUvAmAM, te eka vAra bhADiyA kUvAmAM paDI gayA hatA, paNa lakoe temane bacAvI lIdhA hatA. te ja rIte vaDhavANanI raheNAka daramiyAna bhogAvA nadImAM nahAvA jatAM UMDA dharAmAM pahoMcI gayA hatA ane gaLakAM khAvA lAgyA hatA, tyAre paNa najIkanA lekae ja temane bacAva karyo hate. zrI dhIrajalAlabhAIe pitAnA bAlya jIvananI yAda ApatI eka lekhamALA "zaizavakAlanAM saMsmaraNa" nAmathI lakhelI hatI, je prakaTa thavA pAmI nathI, paraMtu temAMnuM "ananya kudarata presa" nAmanuM eka prakaraNa pAThakanI jANuM mATe have pachI rajU karyuM che, tenA parathI temanA mAnasika valaNane khyAla AvI zakaze.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] ananya kudarataprema [ A prakaraNa zrI dhIrajalAlabhAInI bhASAmAM keTalAka sudhArAvadhArA sAthe apAyeluM che. ] AgaLa jatAM mane kAvyo racavAnI preraNA thaI. citrakAma pasaMda paDayuM ane pravAsa karavAno zokha jAge, e. badhAnA mULamAM mAre kudarataprema kAraNabhUta hatuM. tenI zarUAta mArI bAlyAvasthAmAM kevI rIte thaI ? te huM tamane jaNAvavA IcchuM chuM. mArA gharamAM ThIka ThIka moTuM phaLiyuM hatuM. A phaLiyAnI khullA bhAgamAM comAsAnA divaso daramiyAna thoDAM zAkabhAjI vavAtAM, jene ame bakAluM kahetA. temAM bhIMDe, gavAra, turiyA tathA kALuM mukhya hatAM. bIja vavAyA pachI e bakAluM ugavA mAMDatuM ane tene kuNA kuNAM pAna AvatAM, tyAre mArA Azcaryane pAra rahetuM nahi. eka nAnakaDA bIjamAMthI A badhuM taiyAra karanAruM kevuM haze ? e prazna mArA bAlamAnasamAM vAraMvAra uThate. ene javAba ema
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vIjalAla zAhu pa3 maLatA ke rAtre bhagavAna chAnAmAnA AvIne A badhuM banAvI jAya che ! e vakhate mAre mATe bhagavAna zabda evA bhAre hatA ke tenI sAme kaI paNa khelavAnI, vicAravAnI ke prazna karavAnI hiMmata thatI nahi. paraMtu A choDa-velAne pAMgaratA tathA phUlavALA thatAM joine mane khUba AnaMda AvatA. khAsa karIne phUlanI sAme tA huM Tagara Tagara joyA ja karatA. emAMthI kAi phUla kharI jatuM teA mane bhAre duHkha thatuM. ja bhIMDAnI kRNI ziMgA, gavAranI lAMbI phaLiyA tathA turiyAMne tenA velA para laTakatAM jovAM e paNa jIvananA eka AnaMda che! paNa Aje tA ApaNu AnaMdanuM dhAraNa eTaluM vikRta thai gayuM che ke ApaNe AvI zAMta ne na`ika vastune AnaMda mANI zakatA nathI ! ApaNane tA 55 TI'TI' ke chana--na--na-chama hoya tyAM ja AnaMda Ave che!! kaheALAnA ni-pratidina vadhatA jatA kade mArI kutUhalavRttine sArI rIte uzkerelI. 'zuM te hajI mATuM thayA ja * karaze ? kevaDuM moTuM thaze ? e AvaDu' mATu' zI rIte thatu haze ? vagere vagere. paraMtu Akhare tene utArI levAmAM AvatuM, eTale mArI kutUhalavRtti zAMta thatI. A phaLamAM eka khUbI e che ke tene kApIne ghauMnA ATAnI bAMdhelI kaNaka pAse mUkayuM hoya teA kaNaka avazya AsarI jAya, arthAt DhIlI paDI jAya. A bakAlAM ke zAkabhAjIne lIdhe kAi kAI vAra amArAM phaLiyAmAM ghA AvatI. e nAnI pATalAghA hatI.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 bhAratanI eka virala vibhUti bIjI caMdanagho thAya che, tene eka vAra kUvAnAM patthara para. caTelI joI hatI. vAtamAM sAMbhaLeluM ke caMdanaghonA pUchaDe. rezamanI dorI baMdhAya che, pachI tene ghA karavAmAM Ave ke keTa-killAnAM mathALe barAbara ceTI jAya che ane tenA AdhAre coro te keTa-killo oLaMgI aMdara rahelAM makAna ke mahelamAM ghUsI cerI karavAmAM saphaLa thAya che, eTale tenI zakti mATe mAna upaje e svAbhAvika che. A vAtamAM keTaluM tathya haze ? te huM kahI zakato nathI, paNa ApaNA lokoe pazu-pakSInI joDe sAro sahavAsa keLavI temanI vividha zaktinI pichANa karelI, eTale AvuM kaMI paNa hoya te navAI nahi. . amArA gharamAM koIka vAra sApa paNa nIkaLa. tene ame bApajI ke ghoghA bApajI kahetA. te AvyAnI khabara paDatI, eTale ghIne dIvo karI temane page lAgatA ne bApajI ! A tamArI ADIvADI che, arthAt tamane ahIM haravA-pharavAne haka che, paNa chokarAM tamArAthI bIe che, mATe have mahera karo arthAt cAlyA jAo !" evI vinaMti pachI bApajI adRzya thatAM, te amArA para mahera karIne ke bIjA koI kAraNe tenI khabara nathI, paNa temaNe amane kaI divasa nukasAna pahoMcADeluM nahi, e nakkI che.* phaLiyAmAM koI vakhata kAnakhajarA paNa nIkaLatA. * temane je sarpadaMza thayele, te gAmamAM AvelA koThAnA - pAse thayele, gharamAM nahi.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAhu ya temAM moTA kAnakhajUrA lagabhaga pAMca iMca lAMbA jovAmAM AvatA. eka vAra huM rIsAIne phaLiyAmAM rahelA khATalAnI pAchaLa bharAyeleA, tyAre AvA moTA kAnakhajUrA jamaNA paganA sAthaLa para karaDelA ! ane huM rADArADa karatA bahAra AvelA. pachI zuM upacAra karyAM te khabara nathI. tenuM lIluM cakAmuM lagabhaga bethI traNa IMca jeTaluM moTuM thayeluM ! kAnakhajUrA hAya ne vIMchI na heAya evuM kema bane ? mArA pitAzrI vIMchInA be-traNa baccAMone hAtha para caDAvI zakatA. teo kahetA ke temaNe eka maMtra siddha karelA che. e vakhate mArI Umara nAnI, eTale te sa'badhI kai vizeSa pUchaparacha karI. zakelA nahi. AgaLa jatAM amadAvAdamAM be vAra vIMchI karaDelA che, paNa mArA gharamAM tevA vakhata AvelA nahi. athANAM mATe kerAM palALyAM hoya ne tenu' pANI phaLiyAmAM pheMkayu hAya, te jagAe jo tarata chANA thapAya tA vIMchInA jamelA jAmI paDe. AgaLa jatAM deDakAM, mAchalAM, vIMchI vagerene rAsAyaNika prayAgAthI banAvavAnI vidhi joyelI. temAM vIMchI mATe kairAnuM pANI tathA chANA baMnenA ullekha hatA, eTale je kaMI banatuM te kudaratI niyameAne lIdhe banatuM e ceAsa ! jhADapAne " mArAM gAmamAM lIMbaDAnA jhADa sahuthI vadhAre hatAM. tenI chAyA zItaLa ane AreAgyadAyaka eTale ja ene vadhAre pasa'gI maLI haze. caitra mahinAmAM jyAre lImaDe kAra
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 ane kAma pAkanA vIvIne bhAratanI eka virala vibhUti AvatuM, tyAre ene dekhAva bahu manohara lAgate. pachI lALIo pAkatI tyAre paNa e suMdara ja dekhAte. meM enI lIMboLIo vINI vINune khAdhelI che. lImaDAnI jarUra Ama te ghaNI paDe, paNa mArA jevI. nAnI umaranA chokarAone nizALamAM guMdaranI jarUra paDatI, tyAre tene khAsa yAda karatA. cappA vaDe tenAM thaDamAMthI thoDe bhAga kApI nAkhatA ke be traNa divasamAM ja temAMthI tAje guMdara maLI Avate. bAvaLe paNa guMdara thato, paraMtu ame moTA bhAge A guMdarane ja upayoga karatA. gAmamAM thoDIka AMbalI hatI, tenA para caDIne ghaNIvAra kAtarA pADelA che. be traNa beraDIo paNa hatI, tenAM khATAM-mIThAM bora khAdhelAM che. eka be guMdIo paNa hatI, tenAM lAla nAnAM guMdAoe mArI rasavRtti tRpta karelI che. mArA gAmamAM pIMpaLe ra khaDe hate, vaDanuM jhADa eka paNa na hatuM. ghaNuM gharamAM tulasI vavAtA, keTalAka upayogI cheDa tathA velA paNa ugADavAmAM AvatAM, jemAM araDusI ane samudrazeSa mane barAbara yAda Ave che. araDusInA pAna udharasa-damavALAne kAma AvatAM ne samudrazeSanuM moTuM pAdaDuM gUmaDuM pakavavAmAM tathA rUjhAvavAmAM upayogI thatuM. gAma bahAra bAvaLa, beraDI, khIjaDA, lImaDA jevAmAM AvatA tathA AvaLa, keraDA ane jhIpaTA (javAsA)nI chata jaNAtI. vADa moTA bhAge hAthalA ke DAMDaliyA zeranI thatI.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 57 pakSIo amArAM gAmamAM mera, kabUtara, kAgaDA, hAlA, cakalA, kAbara tathA pApaTa vizeSa jovAmAM AvatA. temAM meAranI pIchIe tathA tenI suMdara DaoNka joI ne mane ema thatuM ke A badhuM AvI sarasa rIte kANe cItaryu haze ? meAranI kaLA mane bahu gamatI. DhelAne paNa meM nAcatA joI che. mAranA TahUkA thatA ane mArA dilamAM kaI kaI thaI AvatuM. kevA suMdara hatA e TahUkA ! jyAre varasAdanA divaseA najIka AvatA, tyAre mAra vadhAre TahUkavA mAMDatA. e sAMbhaLI leAkeA kahetA ke e mehane khAlAve che. tyAra pachI meha jarUra AvatA, paNa te emanA khelAvavAthI AvatA ke ema ne ema AvatA, enI mArA jevA nAnA chokarAne zI rIte khabara paDe ? huM moTA thayA ane citrakAma zIkhyA tathA khAsa karIne prAkRtika dRzyA ( Landscapes ) cItaravA lAgyA, tyAre A mAreAe ghaNI suMdara sAmagrI pUrI pADelI. paNa "mAranI eka vAta mane khaTakelI. te sApane jotAM ke mArI nAkhatA. mane thatuM ke A suMdara pakSIo AvuM duSTa kAma zA mATe karatA haze ? kAI paNa prANIne mAravuM e mahApApa che, e zikSaNa mAtuzrIe mane nAnapaNathI ja ApeluM ane gAmamAM AvatAM jaina sAdhu mahArAjoe tenI vAraMvAra puSTi karelI, eTale mArA manamAM AvA bhAva uThatA. paraMtu AvuM teA koIka vakhata ja banatuM, eTale mAra viSenA mArA sadbhAva jhAjho ghaTele nahi.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 bhAratanI eka virala vibhUti. kabUtarane ame bhagata tarIke oLakhatA, kAraNa ke te kaI jIvaDAMne mAratA na hatA, paNa amArI mAphaka mAtra juvAra vagerenA dANA paraja nabhatA hatA. mahAjana temane haMmezAM juvAra nAkhatuM, te paNa mukhyatve A kAraNe ja. jyAre dANA naMkhAtA tyAre teo meTI . saMkhyAmAM utarI paDatA ane keIka vAra laDI paNa paDatA. paraMtu e : te bhAIbhAMDuo jevI. laDAI hatI, bhArata-pAkistAna ke cIna-jApAna jevI nahi. ' kAgaDAne te bhUlAya ja kema? jyAre te chApare Avata ke vaLI-vAMsa para besIne kA-kA karato, tyAre strIo ke kanyAo belatI ke "kAgaDA tArI senAnI cAMca, kAgaDA tArI rUpAnI cAMca, je sAro saMdeza lAvyA hoya te uDI jaje !" e sAMbhaLI mane thatuM ke kAgaDAnI cAMca te hADakAnI banelI che ane raMge paNa gADAnI maLI jevI kALI che, chatAM tenI cAMcane sonAnI tathA rUpAnI. kahevAmAM kema AvatI haze? paraMtu pachIthI samaja paDI ke kAgaDe te samAcAra lAvanAra saMdezavAhaka che, eTale tenuM AvA zabdothI sanmAna karavuM joIe. * kAgaDAmAM bIjAM dUSaNe game te haze, paNa tenI caturAI te prazaMsanIya ja che. tethI ja vidyArthIonAM pAMca, lakSaNamAM kAka jevI ceSTA rAkhavAnI bhalAmaNa karelI che. helAM kabUtarathI nAnAM ane cakalAMthI meTAM hoya che. temane raMga Acho jAMbuDI ke gulAbI hoya che. te.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 59 beThAM hoya tyAM ghU ghU karyA ja kare. paNa divase bhArA para besIne A rIte bele te bhAre apazukana kahevAya, eTale evA vakhate tene kAMkare pheMkIne ke bIjI rIte uDADI. mUkatA. enI bIjI khAsiyate jANavAmAM AvelI nahi.' - cakalAM ghaNI jAtanAM jovAmAM AvatAM. te cakacaka karyA ja kare, eTale temanuM nAma cakalAM paDayuM haze. loko kahetAM ke cakalIo gharamAM Ave, eTale dhana vadhe, paNa ghaNI cakalIo AvavAM chatAM amArA gharamAM dhana vadhyuM na hatuM, te huM barAbara jANuM chuM. A kAbare raMge kALI, pILI ane bolavAmAM ghaNI zrI, tethI koIka vAra kaMTALe paNa Ape. A kAraNe ja bahu bolI ne mAthuM pakAvanArI chokarIone kAbara kahevAmAM AvatI. tenI AMkhonI AsapAsa je pILA raMganI paTTI. hoya che, teNe mAruM khAsa dhyAna kheMceluM. Aje vijJApana -kaLAmAM kALA ane pILA raMgane khUbIpUrvaka upayoga. karavAmAM Ave che, paNa ahIM te kudarate ja te kAma karI lIdhuM hatuM. kyA vijJApana mATe? pApaTa mane bahu gamatA. eka te raMga majAne, kAMThale suMdara ane cAMca vAMkaDI. vaLI tene keLavyA hoya. te rAma rAma vagere bele. tenI caturAI ane vaphAdArI viSe ghaNuM vAte sAMbhaLelI, e paNa tenA pratye prema upajavAnuM eka kAraNa. keIka vAra vAgharI vagere popaTanAM.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ - bhAratanI eka virala vibhUti baccAMne vecavA paNa lAvatAM. te joIne eka vAra mane popaTanuM baccuM kharIdIne pALavAnuM mana thaI gayeluM ane te mATe popaTa vecanArane ghare paNa jaI Avele, paraMtu mAtuzrIe kahyuM ke "ApaNAthI pakSIne paLAya nahi. te kadI bhUkhyA- tarasyA rahe ke bilADI vagere mArI nAkhe te ApaNane - pApa lAge.' te vakhate meM kaheluM ke A popaTane bhUkhyo -tarasyo jarAye nahi rAkhIe. vaLI tene bilADI na mArI nAkhe tenI cokI huM karIza." tyAre mAtuzrIe kahyuM ke : "ene mATe eka sAruM pAMjaruM ghaDAvavuM paDe, reja maracAM, jamarUkha vagere khavaDAvavAM paDe, tene keTalo badho kharca Ave?" kharcanI vAta AvI, eTale huM cUpa thaI gaye, paNa te divase ekale besIne khUba raDo hate. samaLIne AkAzamAMthI ati jhaDapapUrvaka nIce utarI - AvatI joyelI. ekAda vakhata paDakuM eTale nAnA sapane pakaDatAM paNa joyelI. rAte cIbarI belatI te ghaNI vakhata sAMbhaLate, paNa kevI hoya te najare joyelI nahi. gAmabahAra tetara, lelA, kALA kezI, nIlakaMTha vagere paNa joyelA. taLAvamAM TIToDA, bagalAM, bataka tathA sArasa paNa joyelAM. game te kAraNe pakSIo mane bahu gamatA. tethI ja temaNe mArI kavitAo ane lakhANamAM aneka jagAe dekhAva dIdhuM che. A
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61. zrI dhIrajalAla zAha grAmya pazuo : | mArA gAmanAM pazuo paNa mArI najara AgaLa tare che. savAramAM sAMtIDAM bahAra nIkaLatAM, tyAre gaLAmAM TekarI bAMdhelA baLada je chaTAthI cAlatA, te huM joI rahete. ghaNI vakhata temanI pAse jaI gamANamAMnI kaDaba paNa narI . haze. temane hAthathI paMpALavA jeTalI te hiMmata na hatI, paNa kheDUtone jyAre temanA para huMphALe hAtha pheravatAM te tyAre dUra Ubhe Ubhe AnaMda pAmate. ghaNI vAra kheDUta pitAnA baLadanI sAthe vAta karatA, tyAre mane ema thatuM ke A baLado zuM samajatA haze? paNa potAnI vAta baLadane karI che, e vicAre kheDUte eka jAtanuM AzvAsane pAmatA. A baLado zaMkara bhagavAnanuM vAhana kahevAya, eTale jorAvara hoya emAM navAI zI? gAmamAM mahAjanane pALelo eka sAMDha-Akhale hatuM. te banatAM sudhI keIne mArate nahi, paNa keI tene khIjavAnuM kAraNa Ape teM ene mijAja jaldI bagaDI jate ane te khIjavanArane zIMgaDe caDAvyA sivAya choDanahi. | gAyanI AMkhamAM meM eka prakArane neha nihALela. kadAca te kAraNe ja leke tene bhalI kahetA haze. gAyanAM zarIramAM tetrIza kaTi deva vase che, e vAta gAmalokee kahelI, eTale ame tene ghaNA bhAge gAyamAtA kahIne ja belAvatA. paNa e mAtA jyAre caravA nIkaLatI ane ukaraDA vageremAM pahoMcI viNa khAvA lAgatI, tyAre mAruM
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti mana khinna thaI jatuM. jenAM zarIramAM tetrIza koTi deva vase, te A rIte vize zA mATe khAtI haze? paNa tene uttara bhAgye ja maLo. gAyanuM mUtra pavitra gaNAtuM ane khasakhUjalI thaI hoya te tenA snAnathI phAyado thato, eTale eka-be vAra tenAthI snAna paNa karyuM haze ! gAya phugarAtI tyAre bhAre thatI. pachI te keInI nahi. je Ave tene mAryA vinA na mUke. paNa tene kedha zAMta paDI gayA pachI vadhe nahi. tene vAcharaDAM para ghaNuM heta, vAcharaDAne premathI cATe, tenuM zarIra sApha kare ane dhavaDAve paNa kharI ! gAmamAM bheMse ghaNuM hatI, dUdha, dahIM ane ghIne moTo bhAga te ja pUro pADatI hatI, eTale tenA pratye prema hoya e svAbhAvika che. bheMsanuM bharAvadAra zarIra ane lAMbA vAMkA zIMgaDAM joI dila khuza thatuM, paNa jyAre taLAva ke khAbociyAmAM paDIne tenI snAna karavAnI rIta jete tyAre e khuzI khalAsa thatI ! ame te kAdavathI na khaDAIe mATe taLAvamAM paga mUkatA paNa DaratA, tyAre A te kAdavathI AkhA zarIrane kharaDavAmAM AnaMda mAnatI ! gAmamAM keTalAka ghaDA paNa hatA. UMcAImAM ThIka ThIka, raMge paNa sArA. tenA para prathama caDelo, tyAre paTakAyela, eTale pharI caDavAnuM mana thatuM nahi, paraMtu gAmagAmatare jatAM tenA para besavAnA prasaMge AvelA. dazerAnA divase gAmanA ghoDA doDatA tyAre jovAnI khUba majA AvatI. gheDAnA vALathI kaI vastune bAMdhI hoya te khabara na paDe.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAhu 63 tene AMgaLI sAthe bAMdhI rAkhyo hoya teA pelI cIjane hukamathI hAlatI batAvI zakIe, tethI gheADAnA pUchaDAmAMthI vALa tADavA jatA. e kAma ghaNI cAlAkIthI karavAnuM hatuM, nahi tA peTamAM eka lAta vAge ne sAthe varasa pUrA thAya! paraMtu ame e kAmamAM saphaLatA meLavatA hatA. gheADAnI kezavALI mane khUba gamatI. tenA haNahaNATa sAMbhaLatA tyAre mArI sustI uDI jatI ane TaTAra thaI jatA. gadheDAM kuMbhAra ane rAvaLane tyAM pALavAmAM AvatAM, paNa ghaNIvAra tene caravA mATe chUTAM mUkatAM tyAre gAmamAM jyAM tyAM rakhaDatAM, eTale temanA paNa ThIka ThIka paricaya thayelA. prathama jyAre gadheDAM bhUkatA tyAre kAnamAM AMgaLI nAkhatA, paNa pachIthI tenI kheAlInuM AkhAda anukaraNa karatAM zIkhI gayelA. AgaLa para amadAvAda vagere sthaLe pazupakSIonI bAlInI nakala karavAnA prasaMga AvelA, tyAre mArI A kaLAnI DIka ThIka prazaMsA thayelI. gAmamAM UMTa ekAda e haze, paNa gAmane pAdara ghaNI vAra UMTa AvatA, temane dhArI dhArIne joyelA. ApaNA kivaoe UMTanAM vAMkAM agAnI khUba mazkarI karelI che, . paNa vakratA vagara kayA AkAra suMdara lAge che.? caMdra cArasa hAya ke bhAminInI bhRkuTi sIdhI hoya teA kavi tenuM ATaluM sarasa varNana karata kharA ? UMTanA hATha UMcA nIcA thayA ja kare, paNa ApaNe tyAM pAnapaTTI khAnArA e
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 bhAratanI eka virala vibhUti rIte peAtAnA hoTha AkhA divasa UMcA nIcA kAM nathI karatA ? amAre tyAM pahelAM gAya-bhesA hatI, eka gheADA paNa hatA, paNa te mArI sAMbharaNanI vAta nathI. mArI sAMbharaNamAM tA eka suMdara bakarI pALelI, jene ame patIrI kahetAM. bicArI bahu bhalI. divasamAM cAra vakhata thoDuM thoDu dohavA de. me' enA sAkara jevA dUdhanI seDhA sIdhI meAmAM pADelI che. A khakarI sAmAnya rIte badhuM khAtI, paNa tene eAraDInA pAlA bahu bhAvatA, eTale gharamAM te pAleA vAravAra lAvavAmAM AvatA. A bakarIne be baccAM thayelAM, tene me sArI rIte ramADelAM. teo jyAre AnaMdamAM AvI doDAdoDa karatA, tyAre mane paNa doDAdoDI karavAnuM mana thaI jatuM. e bakarI traNa ke cAra varSa pachI. maraNa pAmelI. tenAM khaccAmAMthI eka bakarI mATI thayelI ane teNe paNa peAtAnI mAnI mAphaka dUdha ApI amane rAjI karelA. gheTAMne amAre tyAM gADara ke gADarAM kahetAM. tenA paricaya uparajjeA ja gaNAya, chatAM tee vADAmAM kevI rIte. besatAM, sAthe kevI rIte caravA jatAM, sAMjaTANe TALAmAM pAchA kevI rIte AvI jatAM, ane Una kevA kheDakAM lAgatAM, e badhuM barAbara yAda che. tarAI jatI tyAre kRtarA ane bilADI tA gharanuM prANI kahevAya,
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ sva. putrI sulocanA tenA pati zrI surendra a. cheDA sAthe.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ ci. putrI razmikA tenA pati zrI pravINacaMdra sI. zAha sAthe
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ci. putrI bhAratI tenA pati zrI vastupAla a. veArA sAthe.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImAna dIpaca`da esa. gAraDI zrI dhIrajalAla zAhanA eka pustakanu prakAzana karI rahyA che.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha eTale dareka bALakane tene paricaya thAya emAM navAI nathI. amAre tyAM lAliye, DAviye, metI vagere kUtarA avAranavAra AvatA ane roTale khAI pUMchaDI paTapaTAvI. cAlyA jatA, paNa zerImAM besIne amArA gharanI cokI karatA, eTale temaNe khAdheluM halAla ja karyuM kahevAya. jyAre kUtarI viAtI tyAre amAre mAthe khAsa kAmagIrI AvI paDatI. moTAM bairAMo kahetA ke "badhA ghare pharIne ghaune ATo, tela, goLa vagere laI Avo. ApaNe tene zIre, karIne khavaDAvIzuM." eTale ame mATalAnI eka meTI ThIba laIne e badhI sAmagrI bhegI karI lAvatA ane bairAMo. tene zIro banAvIne khavaDAvatAM. e vakhate kUtarIne khUba bhUkha lAge che, tethI zIre vagere na khavaDAvavAmAM Ave te bacAone mArI nAkhe che, ema jANeluM. tene kurakuriyA kayAre moTA thAya tenI ame rAha joI rahetA. te jarA hAlatA cAlatA thAya ke tenI sAthe ramavA maMDI paDatA. tenI amArA chokarAo vacce vaheMcaNI paNa thatI ane temAM takarAra paDatI te mArAmArI paNa jAmatI. ghaNI vAra te jamatI vakhate paNa huM kurakuriyAne pAse besADate. - bilADInAM baccAM paNa khUba ramatiyALa. kalAko sudhI ramyA ja kare. zarIre khUba suMvALA eTale pakaDavAmAM majA. Ave. paNa sAcavavAnuM eTaluM ke te potAnAM tINa nahora, mArI na de ! pazuo mArA prAraMbhika citromAM ThIka ThIka utarelAM, paNa kAvyamAM kavacit kavacita. paraMtu meM jyAre avadhAna
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti zatAvadhAnanA prayogo karavA mAMDayAM, tyAre temaNe mane khUba ja madada karelI. temAM prathama sthUla vastuone. mAnasacakSu samakSa lAvavAnI hoya che, temAM A pazuo jhapATAbaMdha goThavAI jatAM ane temanAM para je je vastuonI dhAraNA karI hoya te AbAda sacavAI rahetI. mArA manamAM se khAnAne je nakaze che, temAM aneka sthaLe pazu-pakSIo beThelAM che. uparAMta gaMjIpAnAM bAvane bAvana pAnAM yAda rAkhavAnI meM eka . svataMtra rIta zodhI che, temAM paNa mukhyatve pazu ane pakSIne ja upayoga kare che. khetaro mArAM gAmanAM khetare dUra dUra sudhI patharAyelAM hatAM. comAsuM AvatAM te badhAM lIlAchama banI jatAM. temAM juvAra, bAjarI, maga, maTha, aDada, tala tathA kapAsa eTalI vastuo pAkatI. juvAra tathA bAjarI eTalI UMcI vadhatI ke ghoDesvAranuM mAtra mAthuM dekhAya. jyAre juvAra para DuMDA AvatAM ne bAjarI para bAjariyAM laherAvA lAgatAM tyAre ene dekhAva judI ja jAtane lAgatuM. kapAsanuM kAma lAMbu cAlatuM. amAre tyAM maThiye kapAsa e che vavAte. bAkI vAgaDiyAnuM vAvetara thatuM ane te phAgaNa caitramAM taiyAra thaI * ja. A khetaroe mane juvAranA mIThA sAMThA ApyA che, bAjarIne patra ApyuM che ne maganI zIMgo ke je gAmaDAne me kahevAya che, te paNa Apyo che. tene huM kema bhUlI zakuM?
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha A khetaranA zeDhe tathA bAjunI vADo pAse aneka jAtanI vanaspati ugatI, je auSadhanAM kAmamAM AvatI. amArA pADozI vaidarAknA karA sAthe A auSadhio oLakhavA mATe huM ghaNIvAra ahIM Avate. e rIte meM vadhAre nahi te trIza-pAMtrIza vanaspati te oLakhI ja haze. AgaLa para vaidyakane vyavasAya thaye tyAre A jJAna kAma AvyuM. saMgharele sApa paNa kAma lAge che, te saMgharelA jJAnanuM te kahevuM ja zuM? vaLI sarovara TIpe TIpe bharAya che, tema jJAnano saMgraha paNa cheDe theDe ja thAya che, tethI jJAna meLavavAnI koI taka jatI karavI nahi. vADIo : gAmanI sImamAM keTalIka vADIo paNa hatI. jyAM phavAnAM pANIthI mAla pakavavAmAM Ave tene amAre tyAM vADI kahevAtI. tyAM moTA bhAge ghauM pakavavAmAM AvatAM ane pANInA dhoriye mULA paNa naMkhAtA. ekAda kyArAmAM maracAM, rIMgaNa vagerenuM paNa vAvetara thatuM. kUvAnuM pANI sAruM hovAthI ghaNuM gAmaloko ahIM kapaDAM dhovA AvatA ane pANI paNa bharI jatA. e vakhate be cAra mULA ubeLyA hoya ke thoDAM maracAM teDyAM hoya te khAsa kaI latuM nahi. "emAM zuM?' kahIne kheDUta nabhAvI letA. paraMtu Aje e sthiti rahI nathI. samaya palaTAya che ane lokalAgaNImAM moTuM parivartana thayuM che.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 bhAratanI eka visla vibhUti vanapazuo : gAmanI sImamAM haraNa, sasalAM, ziyALa, sUvara ane nAra jovAmAM AvatAM. temAM sUvara vakaryo hAya tyAre bhAre paDatA. AgaLa be meATI datuDIe ane UMdhu ghAlIne doDe. rastAmAM keAI bheTI gayA hoya te tarata DhALI de, eka vAra vakarelA sUvara gAmanI gaMjIomAM peThelA, tyAre gAmaleAkeA lAkaDIo, bhAlA ane baMdukA laIne gayelA ne tene hAMkI kADheleA. amAre tyAM pazuM para geLI calAvavAnuM zakaya na hatuM. mahAjananA pAkA baMdobasta hatA, eTale kAi prANIne mArI zake nahi. e vakhatanuM dRzya mane hajI paNa yAda che. * nAranA upadrava pramANamAM vadhAre gaNAya, kAraNa te keTalIka vakhata gAmanAM paravADe ADhelAM bakarAM gheTAMne upADI jatA ane khetaramAM sAmAM maLe tyAre paNa lAga maLe tA humalA karI besatA. khAsa karIne sAtanArI' eTale sAtanAra bhegA thaIne zikAra karavA nIkaLyA hAya tyAre baccuM muzkela paDatuM. paraMtu gAmanA yuvAnA vAtA karatA ke ame sAtanArI maLatAM kevI bahAdurIthI sAmane karelA. te vakhate meM sAMbhaLeluM ke nAranAM netrA UMdhA hAya che ne tene garbhiNI strInI khUba vAsa Ave che. A vAta keTalI kharI-khATI che ? e to koI prANIniSNAta ja kahI zake. meM pAte sAtanArI joI nathI, paNa chUTA nAra be traNa vakhata joyA che. mArA bALapaNanA kudaratapremanI A TUMkI kathA che, paNa temAMthI pAThakeAne jANavAnuM jarUra maLaze.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 6 ] chatrajIvana zrI dhIrajalAlabhAIe nAnapaNamAM je kaMI joyuManubhavyuM hatuM, tenA saMskAre temane aMtarapaTa para bahu UMDA paDayA hatA, tethI ja moTI uMmare tenuM ATalI vigatathI varNana karI zakelA che. anya zabdomAM kahuM te temanI grahaNazakti, dhAraNazakti, ane udhanazakti ucca kakSAnI hatI, tenuM ja A suMdara pariNAma AveluM che. vaLI temane AtmA saMvedanazIla hato, tethI ja prakRti ane prANIonAM vividha svarUpe jotAM Azcarya, AnaMda Adi aneka prakAranA bhAva-anubhavonI AvI anerI anubhUti karI zakyo hate. AgaLa jatAM temaNe citro doryA, kAvya racAM tathA avadhAnaprayogo karyA, temAM temanI A zaktie ja utkRSTa svarUpa dhAraNa kareluM che. ATaluM prAstAvika kahyA pachI jIvanakathAnA pravAhamAM AgaLa vadhIe.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka vila vibhUti zrI dhIrajalAlabhAI have kaumAra avasthAmAM praveza cUkayA hatA ane temanuM zarIra sazakta hatuM, temanAM aMgepAMgeA sapramANa khIlavA lAgyAM hatAM ane temanA mukha para buddhi--pratibhAnuM teja jhaLahaLatuM hatuM. temane game tevAM agharAM lekhAM pUchavAmAM Ave te tenA tarata javAba ApI detA. e rIte aneka aDhapaTA praznonA uttara ApavAmAM paNa jhAjho vakhata lAgatA nahi. kAyaDA ane ukhANAmAM temane ghaNA rasa paDatA, jyAre tenA sAcA uttara zodhI kADhatA, tyAre ja temane japa vaLatA. 70 6 temanI A vidyAruci ane prati nihALIne saMkha`dhIAe sUcanA karI ke * AM chekarAne AgaLa bhaNAve. tenuM magaja vidyA grahaNa karI zake evuM che.' paNa tene kayAM bhaNAvavA e ja prazna hatA. vaDhavANa zaheramAM ' dAjIrAja hAiskUla' mAM agarejI pahelIthI sAta dhAraNa sudhInA abhyAsa karavAnI sagavaDa hatI, paNa ATalA lAMbA vakhata temane tyAM rAkhI zake evI. mAmAnI sthiti na hatI. teo apariNIta haiI pAtAnI * mAsIne tyAM jamatA hatA. vaLI maNibahenanI icchA evI paNa kharI ke bane tyAM sudhI keAI sagAMne bhAre paDe evuM karavuM nahi. AmAM temanI dIrghadRSTi ane svamAnanA paDaghA paDaleA hatA. evAmAM zrI amRtalAla geviMdajI rAvala nAmanA eka brAhmaNaba maLavA AvyA. teo mUla dANAvADAnA
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71 zrI dhIrajalAla zAha rahIza hatA, paNa keTalAka vakhatathI amadAvAdanI eka kApaDamIlamAM nokarI karatA hatA. temane ane zrI karazIbhAIne sAro saMbaMdha hatuM, eTale jyAre teo dANAvADA AvatA, tyAre maLavA jarUra AvatA. prathama te zrI amRtalAlabhAIe potAnA mitra gujarI gayo, tene kharakhare karyo ane maNibahenane AzvAsana ApyuM. pachI temaNe pitAnuM dila khelatAM jaNAvyuM ke "bhAbhI ! tAruM nasIba te phUTyuM, paNa tArA chokarAnuM nasIba pheDIza nahi. e tivALe che ane jarUra bhaNe eve che, mATe tene AgaLa bhaNavA uttaramAM maNibahene kahyuM : "aDI te evI sagavaDa che nahi ane vaDhavANamAM paNa banI zake ema nathI, te. zuM karuM ? - zrI amRtalAlabhAIe kahyuM : "tene AgaLa bhaNAvavA mATe amadAvAda mekala. tyAM hamaNuM jainenuM eka beDIga khUlyuM che. temAM dAkhala karI de. mArA khyAla mujaba tyAM kaI phI levAtI nathI. zeTha aMbAlAla sArAbhAI tene vahIvaTa kare che." 1. maNibahene kahyuM: "amadAvAda te ghaNuM dUra kahevAya. ATalAmAM mArI najara sAme hoya te judI vAta che." A zabdo sAMbhaLI zrI amRtalAlabhAIe kahyuM te zuM bApanA kUvAmAM buDADI mArIza! ame bahAra nIkaLyA
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti ane beMka AgaLa bhaNyA, te Aje be paisA kamAIne sukhI thayA chIe. have amadAvAda dUra na gaNAya. vaLI huM tyAM rahuM chuM, eTale tenI saMbhALa rAkhIza." maNibahena zrI dhIrajalAlabhAIne amadAvAda mokalavA saMmata thayA. te aMge vaDhavANamAM pUchaparacha karatAM "zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayanuM saranAmuM maLyuM ane phema maMgAvyuM te uttara maLe ke "A vakhate kaI navA chAtrone laI zakAya tema nathI, te AvatA varSe arajI karaje." bIjA varSe kema maLyuM che ane te bharI ekalatAM amuka tArIkhe hAjara thavAne patra Avyo. chokarAne chAtrAlayamAM dAkhala karavA jatAM traNa cAra divasa te saheje nIkaLI jAya, teTale samaya kayAM rahevuM? e prazna hatuM. chevaTe cheDe dUranA eka sagAne tyAM UtaravAne vicAra karI tathA amadAvAda javA-AvavAnA bhADAnI sagavaDa karI maNibahena potAnA putra sAthe amadAvAda gayA. te vakhate chAtrAlaya ghIkAMTA para AvelI maganabhAInI vADImAM cAlatuM hatuM, tyAM niyata samaye hAjara thayA. tyAM parIkSA letAM zrI dhIrajalAlabhAInI pasaMdagI thaI ane tA. 306-1917 nA divase temane chAtrAlayamAM dAkhala karavAmAM aMvyA. putrane potAnI najarathI kadI vegaLo rAkhyo na hatuM, eTale vidAyanI veLA ghaNuM vasamI banI. teo dhrusake ne dhrusake roI paDyA, paraMtu gRhapatijIe temane AzvAsana ApyuM ane pote zrI dhIrajalAlabhAInI barAbara
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 zrI dhIrajalAla zAha dekharekha rAkhaze, evuM vacana ApatAM teo bhAre haiye potAnA vatanamAM pAchA pharyA. A chAtrAlaya zeThazrI cImanalAla nagInadAse karelI udAra sakhAvatathI astitvamAM AvyuM hatuM ane madhyama varganA jene mATe AzIrvAdarUpa hatuM, kAraNa ke te chAtrone -tamAma kharca upADI letuM hatuM ane dhArmika zikSaNa dvArA sArA saMskAra ApatuM hatuM. tenA gRhapati zrI manasukharAma anepacaMda zAha uMmara lAyaka Tharela sajajana hatA. temaNe zikSaNanA dhaMdhAmAM ja jIvana vItAveluM, eTale zistane khUba mAna ApatA hatA, temaja vidyAthI ene sArA saMskAra paDe tenI khUba kALajI rAkhatA hatA. - zrI dhIrajalAlabhAIne aMgarejI zikSaNa mATe badhI gavarnamenTa miDala skUlamAM dAkhala karavAmAM AvyA. tyAM temanI kArakIrdi khUba jhaLakatI rahI. lagabhaga badhA zikSakane prema saMpAdana karyo. tyAra pachI temane "gavarnamenTa Ara. sI. hAIskUlamAM dAkhala karavAmAM AvyA. tyAM cothA dhoraNane abhyAsa pUro karyo. evAmAM mahAtmA gAMdhIjIe sarakArI zALAo cheDI rASTrIya keLavaNI levAnI hAkala karI. tene mAna ApI temaNe sarakArI zALA choDI dIdhI ane rASTrIya 'bhAvanAvALI badhI proprAyaTarI hAIskUlamAM dAkhala thayA ke jenuM saMcAlana zrI jIvaNalAla divAna tathA zrI balubhAI kera karatA hatA. pAMcamI, chaThThI tathA sAtamI aMgarejIne abhyAsa temaNe ahIM rahIne pUro karyo. chellA varSamAM teo
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 bhAratanI eka vila vibhUti A hAIskUlanI vakatRtvasabhAnA maMtrI banyA. te vakhate kAkA kAlelakara, adhyApaka kausakhI, AcArya kRpalANI, 5. sukhalAlajI . vagerenA ThIka ThIka saparka mAM AvyA. sane 1924 mAM teo gujarAta vidyApITha taraphathI levAyela 'vinIta ' parIkSAmAM bIjA nabare uttINa thayA. ane chAtrAlaya cheDayuM. A chAtrAlayamAM meTrIka ke vinIta. sudhInA vidyAthI Ane ja rAkhavAmAM AvatA hatA. tyAra pachI teo peAtAnI jAte vizeSa abhyAsa mATe gujarAta vidyApIThamAM dAkhala thayA. zrI dhIrajalAlabhAI zikSaka je kaMI zIkhave, te tarata. ja zIkhI jatA ane vargomAM hamezAM pahelA ke bIjo nakhara. rAkhatA. zikSaka taraphathI seAMpAyelA pATha taiyAra karavAmAM temane bahu Ache. samaya lAgatA ane e rIte je samaya. phAjala paDatA, temAM teo vividha prakAranAM pustaka vAMcatAM. sArAM sArAM pustaka vAMcavA maLe, te mATe temaNe agarejI ceAthA dhAraNathI ja saMsthAnA pustakAlayanI vyavasthAmAM bhAga levA mAMDayA hatA ane chevaTe tenA vyavasthApaka banyA hatA. ahIM e paNa jaNAvI dauM ke vyavasAyamAM paDayA pachI paNa temanA A pustakaprema cAlu rahyo hatA. ghaNI vAra te vIzImAM eka vakhata jamatA ane e rIte je paisAnA bacAva thatA, temAMthI sArAM sArAM pustaka kharIdI letAM. vahelA uThavuM, badhuM kAma jAte karavuM ane zakaya. eTalI jJAnaprApti karavI, vagere saskAre temane chAtrAlayanA
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAhu 75 jIvanamAMthI prApta thayA hatA, je temanuM jIvana-ghaDatara karavAmAM ati upayAgI nIvaDyA. zALAmAM je zikSaNa prApta thatuM, te uparAMta chAtrAlaya . taraphathI chAtrAne saMgIta, vyAyAma ane dhArmika zikSaNa ApavAmAM AvatuM. tenA zrI dhIrajalAlabhAI e barAbara lAbha lIdheAM hatA. khAsa karIne dhArmika zikSaNamAM temaNe UMDI dilacazpI dAkhavI hatI. paM. bhagavAnadAsa, pa. vamAnabhAI tathA 5. pAnAcaMdabhAI A viSayamAM temanA . guru hatA. : maganabhAInI vADInA eka cheDe jainamaMdira Avelu hatuM. tyAM nAhI-dhAI ne dareka chAtre pUjA karavAnI hatI ane sAyaMkALe danidhi karavAnI hatI. vaLI mahinAmAM eka divasa gRhapatijI chAtrone kAI ne kAI maMdiranAM darzone laI jatA. e rIte jinabhaktinA saskAro paNa chAtrAlaya-jIvanamAMthI prApta thayA hatA. vizeSamAM chAtrAlayanA gRhapatijI evA Agraha rAkhatA ke dareka, vidyAthI e rasAI banAvatAM zIkhavuM joie, eTale. vArApharatI rAja eka vidyArthI ne peAtAnI raseAI banAvavAnA kAryakrama rahetA. tenAM badhAM sAdhanA chAtrAlaya taraphathI ApavAmAM AvatAM hatAM. A rasoI prathama gRhapatijIne cakhADavI paDatI ane teo e bAbatamAM je sUcanA Ape, te lakSyamAM rAkhavI paDatI. pachI vidyAthI o e rasAI nA peAtAne mATe upayeAga karatA. A rIte keTalIka vAra raseAI
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti karavAno prasaMga AvatAM zrI dhIrajalAlabhAI jAte rasoI banAvavAnuM zIkhI gayA. A vastu temane pachInA samayamAM pravAsa tathA anya prasaMgoe ghaNI upayogI nIvaDI. chAtrAlaya taraphathI rajAnA divase mAM ghaNA bhAge pravAsa jAte. e rIte temaNe nAnA-meTA ghaNA pravAse karyA. daramiyAna sAraMgapura-vyAyAmazALAnA saMcAlaka zrI jayakRSNa purANInA paricayamAM AvatAM pagapALA pravAsa karavAne zekha jAge. temAM prathama pravAsa akhADAnA sabhya sAthe amadAvAdathI pAvAgaDhane karyo. bIje pravAsa temaNe jAte AgevAnI laI pAvAgaDha-surapANezvarane karyo ane trIjo pravAsa paNa te ja rIte IDarathI kezariyAjI sudhI karyo. vidyArthIjIvana pUruM thayA pachI paNa temaNe ghaNA pravAsa karyA che, paraMtu te badhAne pAyo A vakhate naMkhAyA hatA. e vakhate bhAratamAM AjhAdInI laData jorathI cAlatI hatI ane sarvatra "mahAtmA gAMdhI kI jaya" bolAI rahI hatI. bhAratIya janatAne moTe bhAge tenAthI prabhAvita thaye hate. e rIte zrI dhIrajalAlabhAI paNa temanA vicArothI atyaMta prabhAvita thayA hatA. tethI ja temaNe sarakArI zALA choDI rASTrIya bhAvanAvALI zAllAmAM javAnuM pasaMda karyuM hatuM. teo navajIvana niyamita vAMcatA, eTaluM ja nahi paNa keTalAka vakhata sudhI dara ravivAre gRhapatinI rajA laIne 'navajIvana' vecavA jatA. jyAre teo Ara. sI. hAIskUlamAM hatA, tyAre chAtrAlaya taraphathI maLatI TepIne
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 77 " tyAga karIne khAdInI TepI dhAraNa karI hatI. heDamAstare temane A TopI paheravA mATe DIsamIsa karavAnI dhamakI ApI hatI, paNa temaNe macaka ApI na hatI. tyArathI Aja sudhI teo khAdInI veta TepI dhAraNa karatA AvyA che. mahAtmA gAMdhIjIe cA choDavAnI hAkala karI, tyAre zrI dhIrajalAlabhAIe AjIvana cA na pIvAnI pratijJA lIdhI ane te Aja sudhI barAbara pALI che. chAtrAlayamAMthI badhI vastu maphata maLatI. mAtra rajAomAM be vAra potAnA ghare jatI-AvatI vakhate pitAne kharca kare paDato. A kharca Azare rUpiyA daza-bAra Avate, te zrI dhIrajalAlabhAI jAta mahenatathI meLavI letA. teo vekezanamAM ghare jatA tyAre mAtAne dareka kAmamAM madada karatA ane mesama cAlatI hoya te savArathI sAMja sudhI kAlAM phelatAM. temAMthI cAra ke pAMca AnAnI Avaka thatI, te gharakharcamAM ghaNI upayegI thatI. Aje cAra-pAMca AnAnI kaI kiMmata nathI, paNa e vakhate eTalI rakamamAMthI eka divasane gujAro thatA. . are teo cothI aMgarejI bhaNatA hatA, tyAre temanA mAtuzrInuM svAgye ekAeka bagaDatAM teo potAnA mULa vatana dANAvADA gayA. A vakhate laDAInA kAraNe meghavArI vadhI rahI hatI ane have mAtAthI kAma thaI zake ema ne hatuM, eTale temaNe karIe lAgI javAne vicAra
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti karyo ane surendranagaranI eka TAyaranI dukAnamAM rUpiyA paMdaranI nokarI zodhI paNa kADhI, paraMtu temaNe potAne : A vicAra gRhapatijIne lakhI jaNAvyo, tyAre gRhapatijIe temane atyaMta sahRdayatAbharyo patra lakhyo ane AgaLa bhaNavAne prabaLa anurodha karyo. sAthe ceDI Arthika madada paNa mokalI. zrI dhIrajalAlabhAI A anurAdhane zirodhArya karI amadAvAda pAchA pharyA ane abhyAsamAM lAgI gayA. te pachI zeDAMja vakhate zrI ramaNalAla gAMviMdalAla zAha nAmanA gRhasthane paricaya thayo ane temaNe potAnA bhatrIjAnuM Tayuzana gaThavI ApatAM zrI dhIrajalAlabhAIne dara mahine rUpiyA paMdara maLavA lAgyA. A rakama teo niyamita rIte potAnA mAtuzrIne mokalI ApatA hatA, eTale temane sArI evI rAhata maLatI hatI. A Tayuzana teo vinIta thayA, tyAM sudhI cAlu rAkhyuM hatuM. pAMcamI aMgarejInA abhyAsa daramiyAna chUTTInA " divasomAM teo dANAvADA gayA. tyAM sAje pharavA jatAM temane jamaNA page sApa karaDe ane paganI pAnInA uparanA bhAgamAM charIthI meTa kApa mUkavAmAM AvyA. A kApa kaI DokaTara, vidyA ke hakIme nahi, paNa eka aNaghaDa mANase temane jAna bacAvavAnA IrAdAthI mUkele, eTale tenI vedanA kevI hoya? te kalpI zakAya ema che. temanA - mukhamAMthI dardabharI cIsa nIkaLavA lAgI, paNa te ja vakhate - zraddhA sAta e Adeza ApyuM ke "tArI cIse baMdha
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha kara. mAtra bhagavAna mahAvIranuM nAma ja bAlyA kara, tane sAruM thaI jaze. ane e Adezane zirodhArya karI teo bhagavAna mahAvIranuM nAma raTavA lAgyA. koI vAra vedanA vadhAre thatI te e nAma khUba moTethI belAI javAtuM, paNa e vakhate mukhamAM bIje koI zabda pravezavA dIdho na hato. A vakhate temane lImaDAnAM pAna, marI ane mIThuM nAkheluM ghI garama karIne pIvaDAvavAmAM AvyuM hatuM. paga sUjIne thAMbhalA jevo thaI gaye hatuM ane khATalAmAM rahevuM paDyuM hatuM. reja page khATakhaTuMbAnA pAnane kalka lagADavAmAM Avato hato ane karI paNa barAbara pALavI paDatI. A prakAranI eka mahinAnI sAravAra pachI teo haratA-pharatA thaI gayA hatA aneM amadAvAda AvI abhyAsamAM lAgI gayA hatA. tyAra pachI be-traNa varSa sudhI jyAre comAsuM Ave tyAre mAthuM bhAre thaI jatuM, paraMtu te pachI tenI kaI asara rahI na hatI. - zArIrika-mAnasika khaDatalatA keLavavI, bane teTalI jJAnaprApti karavI ane eka sugya nAgarika banavuM, e emanA chAtrajIvanane mukhya prayAsa hatuM ane temAM sArI saphaLatA meMLavI hatI. AjanA chAtroe temAMthI ghaNuM zIkhavA
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 7 ] prathama citrakAre, pachI zikSaka zrI dhIrajalAlabhAInuM aMtara vidyA premI hatuM ane. temane AgaLa bhaNavAnI IcchA hatI, paNa saMge evA. UbhA thayA ke temane gujarAta vidyApITha choDI dhaMdhe lAgavuM paDayuM. have mAtAnuM zarIra joIe tevuM kAma ApatuM na hatuM ane meMghavArI vadhatI jatI hatI, eTale temane kamAyA vinA chUTake na hatuM. paNa kamAvuM zI rIte? e prazna hate. pAse mUDI te hatI ja nahi ke jethI koI svataMtra baMdha karI zake. vaLI e vakhate evI kaI oLakhANa paNa na hatI ke jenI dukAna athavA peDhImAM teo besI jAya. ane pitAnuM bhAgya ajamAvI zake. * temane citrakalAno zokha hato, eTaluM ja nahi paNa temaNe je. je. skUla opha ArTasanI elImenTarI ane InTaramijIyeTanI parIkSA pasAra karI hatI ane DroIga. tathA peInTIMgane prathama varSane abhyAsa pUro karyA hatA,
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAI e tenA rahetA hatAhavyA. tethI jayAM. pachI zrI dhIrajalAla zAha 81 eTale temaNe citrakalA tarapha dRSTi doDAvI. e vakhate zrI nAnAlAla jAnI poTeI peInTara tarIke prasiddha hatA ane temanI rajavADAomAM sArI lAgavaga hatI. zrI dhIrajalAla bhAIe temanuM nAma sAMbhaLyuM hatuM ane teo te vakhate amadAvAdamAM ja rahetA hatA. zrI dhIrajalAlabhAI pitAnAM thoDAM citro laI temanI pAse pahoMcyA. zrI jAnIjIe temane satkAra karyo ane temaNe dorelA citra dhyAnathI joyAM. pachI prazna karyo ke "bele zuM vicAre che ?" zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM : "ApanA hAtha nIce citrakalAnI tAlIma levI che, paNa khasuM khAlI che, eTale dara mahine Apa kaMIka rakama Apa te ahIM besI jAuM." thIjAnIjIe kahyuM: "tamane dara mahine pacAza rUpiyA ApIza." ane zrI dhIrajalAla bhAI e temane tyAM citrakAma karavA mAMDyuM. paraMtu dhIre dhIre temAM agavaDo UbhI thaI, eTale zrI dhIrajalAlabhAI e e kAma choDI dIdhuM ane gujarAtanA suprasiddha citrakAra zrI ravizaMkara rAvalanA hAtha nIce kAma karavA mAMDayuM. e vakhate suprasiddha kalAkAra sva. zrI kanu desAI vagerene tyAM avarajavara hate. lagabhaga cha mAsa temanI dekharekha nIce A pramANe kAma karyA pachI temaNe pitAne svataMtra baMdha karavAne nirNaya karyo. " temaNe dorelAM lenDaskepa eTale ke prAkRtika da. ThIka ThIka kiMmate vecAvA lAgyAM ane chabIo banAvavAnA eDare paNa sArA pramANamAM AvavA lAgyA. temAMthI temane
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti mAsika traNaso-cAraso rUpiyAnI kamANI thavA lAgI. e vakhatanA jIvanadhoraNa pramANe A kamANI ekaMdara sArI gaNAya, eTale temane utsAha vRddhi pAmyuM ane temaNe A dhaMdho khUba dhagazathI karavA mAMDyo. pachI to amadAvAdamAM ja rahevAno nizcaya karI potAnA mAtuzrI tathA nAnI bahenane amadAvAda lAvI lIdhA. (e vakhate moTI bahena sAsare hatI.) ane divasa AnaMdamAM pasAra thavA lAgyA. A arasAmAM pAlItANA-ThAkore zatru jyanI yAtrA mATe vArSika bhAre rakamanI mAMgaNI karatAM zatru jyanI yAtrA baMdha karavAmAM AvI ane te aMge jaina samAjamAM moTuM AMdolana zarU thayuM. tenI sabhAo para sabhAo thavA lAgI. zrI dhIrajalAlabhAI e temAMnI keTalIka sabhAomAM zrotA tarIke bhAga lIdho. temane lAgyuM ke - "tIrtha rakSA e paNa mAruM eka kartavya che ane anyAya te koI paNa rIte sAMkhI levo na ja joIe. A vakhate kharI jarUra bhAratanA moTAM moTAM zaheromAM jaI lekamata jAgRta karavAnI hatI ane te kArya cunaMdA kAryakaro dvArA ja thaI zake ema hatuM. zrI dhIrajalAlabhAIe te mATe nAma noMdhAvyuM ane kAnapurathI paTaNa sudhInAM zaheronI javAbadArI potAnA mAthe lIdhI. bIjI traNa vyaktio temanI sAthe joDAI zrI dhIrajalAlabhAInA kuTuMbanirvAhane AdhAra temanA dhaMdhA para hato ane A rIte bahAragAma jatAM e dhaMdhe kheravAI jAya, evI pUrepUrI bhIti hatI, kAraNa ke e
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAhe 83 hajI ugatI avasthAmAM hatA, paNa kavyanA sAda paDatAM temaNe enI paravA na karI. niyata samaye teo potAnA sAthIo sAthe vidAya thayA. A parathI tee keTalA bhAvanAzIla hatA, te jaNAI Ave che. temanA bhAvatAzIlatAnA vizeSa paricaya have pachI thaze. A pravAsa lagabhaga eka mahinA cAlyA ane temAM kAma paNa sAruM thayuM, paNa tyAMthI pAchA pharatAM ja te bimArImAM TakAI paDayA. tenuM mukhya kAraNa e hatuM ke pravAsa daramiyAna khAvApIvAnI ghaNI aniyamitatA thatI ane moTA bhAge mIThAie tathA pharasANathI ja calAvI levuM paDatuM, vaLI Rtu paNa ghaNIvAra pratikRla svarUpa dhAraNa karatI. prathama tAva AvyA, pachI peTamAM vedanA thavA lAgI ane e rIte khrIjI paNa keTalIka garabaDAe temane khUba azakta banAvI dIdhA. DAkaTaronI davA cAlu hatI, paNa tethI kaMI phAyado thayA nahi. temaNe kula 28 ratala vajana gumAvyuM. chevaTe teo peAtAnA eka jANItA dezI vaidyanI davAthI sArA thayA ane gumAveluM vajana pAchuM meLavI lIdhuM, paraMtu kula be mahinA dhaMdhA baMdha rahyo ane mAMdagInA kharca vadhyA, eTale Arthika phaTako sArA pramANamAM paDavo. Ama chatAM temaNe peAtAnI prasannatA gumAvI nahi. te pharI dhaMdhA karavA lAgyA ane temAM nimagna banyA. A vakhate temaNe rAja sAMje pharavA javAnuM rAkhyu hatuM. A rIte pharavA jatAM eka sAMje cI. na. chAtrAlayamAM
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti pahoMcyA, tyAre e chAtrAlaya khAnapura--bahecara lazkarInA baMgale cAlatuM hatuM. tyAM chAtrAlayanA gRhapatie vAta karatAM jaNAvyuM ke "hAla kaI dhArmika zikSaka nathI, eTale vidyArthIonuM dhArmika zikSaNa aTakI paDayuM che. chAtrAlaye ATaATalA vidyArthIone bhaNAvyA, paNa koI dhArmika zikSaka thayo nahi. sahunI dRSTi paisA tarapha ja doDe che." - zrI dhIrajalAlabhAI temanI aMtaraMvedanA kaLI gayA. ane "A saMbaMdhI zuM thaI zake ?" tenA UMDA vicAramAM sarakI gayAH "huM dhAruM te dhArmika zikSaNa jarUra ApI zakuM, paNa mArA dhaMdhAnuM zuM? be paisAnuM moTuM te hamaNa ja jevA pAmyuM . kuTuMbe ghaNuM duHkha sahana karyuM che, have tene kaMIpaNa khamavuM paDe, evuM zA mATe karavuM ? paraMtu chAtrAlayane upakAra mArA para ghaNuM maTe che. vaLI gRha patijI paNa mArA ananya upakArI che. zuM temanI aMtara-- vedanA ochI karavAnI mArI pharaja nathI?" vicAranuM bhAre dhamasANa macyuM, paNa temanA bhAvanAzIla kartavyaparAyaNa aMtare pheMsale dhArmika zikSaka banavAnI. tarapheNamAM Apyo. temaNe gRhapatijIne jaNAvyuM ke "AvatI. kAlathI huM ahIM AvIza ane chAtrone dhArmika zikSaNa ApIza" A uttara sAMbhaLatAM ja gRhapatijInA mukha para AnaMdanI rekhAo taravarI uThI. bIjA divase zrI dhIrajalabhAI chAtrAlayamAM gayA ane. temaNe potAnI traNa-cAra rUpiyAnI mAsika Avaka choDI.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAhu 85 rUA. 75 nI dhArmika zikSakanI jagA saMbhALI. kartavyanA pAlana mATe A temanA svaicchika bhAga hatA ane te emane jIvananA umadA Adarzo tarapha ghasaDI rahyo hatA. dhArmika zikSaNanA vargo te! meTA bhAge rAtrie ja cAlatA, paNa divase te aMge taiyArI karavI paDatI khAMsa karIne abhyAsakrama aMgenAM pustakA joi javA paDatAMH temaNe A vakhate sAmAyika, pratikramaNa, jIvavicAra, navatattva, karma graMtha, tattvArtha sUtra vagere para je ciMtana karyuM, te temane AgaLa jatAM ghaNuM upayegI thai paDayuM. zrI dhIrajalAlabhAInI A sevAniSThAnI gRhapatijI tathA sauMsthAnA saMcAlako para bahu UMDI chApa paDI. saMsthAnA sacAlako paikI zeDa aMbAlAla sArAbhAI te chAtrAlayamAM bhAgye ja AvatA, paNa saMsthAnA saMsthApaka zeTha cImanalAla nagInadAsanA tharmapatnI zrI mANekabA tyAM avAranavAra AvatA ane saMsthAnA kAmakAja para dekharekha rAkhatA, temaja vidyArthIone maLI temanI hAlata jANI le. zeTha cImanalAla nagInadAsanAM bIjA putrI zrI nirmalAahena thADA vakhata pahelAM ja sacAlaka-maMDaLamAM joDAyA hatA, tee paNa saMsthAnA kAmamAM khUba rasa letA hatA. zrI dhIrajalAlabhAI ne ema lAgatuM hatuM ke have saMsthAne peAtAnuM vidyAlaya joie, eTale temaNe e vAtanA prastAva saMcAlakA samakSa rajU karyA, eTaluM ja nahi paNa te mATe be-traNa vAra Agrahabharyo anurodha paNa karyAM.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti saMcAlakonA manamAM A vAta UtarI ane temaNe vidyAlaya. zarU karavAno nirNaya karyo. prathama varSe chAtrAlayanA eka bhAgamAM ja pahelA dharaNane eka varga olavAmAM AvyuM. zrI dhIrajalAlabhAI tene zikSaka banyA. A rIte zeTha cImanalAla nagInadAsa vidyAlayanI sthApanA aMge Avazyaka preraNA karavAnuM tathA tenA prathama zikSaka banavAnuM mAna. temanA phALe jAya che. A prasaMga pachI zeTha cImanalAla nagInadAsanA trIjA putrI zrI indumatIbahene paNa saMcAlanamAM rasa levA mAMDe hato ane vidyAlaya vadhatuM cAlyuM hatuM. Aje to temAMthI vikAsa pAmele "zeTha cImanalAla nagInadAsa vidyAvihAra" gujarAtanI eka mahAna zaikSaNika saMsthAnI pratiSThA pAmyuM che. vidyAlayanuM kAma vadhatAM zrI dhIrajalAlabhAI e dhArmika zikSaNa uparAMta citrakAma ane gujarAtInA vargo levAnuM paNa svIkAryuM hatuM ane tenA heDamAstara eTale mukhya. zikSakanI javAbadArI paNa saMbhALI hatI. kartavyaparAyaNatA aMge temane khyAla eTalo badho UMco hato ke temaNe potAnA svIkRta kAryamAM kadI pramAda sevyo na hato ke bhUla karI na hatI. paraMtu sahuthI moTI vAta te e hatI ke temaNe eka Adarza zikSaka thavA mATe niSThApUrvakane bhAre prayatna karyo hato ane te mATe nIcenA siddhAMtano svIkAra karyo hato ?
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAhu (1) vidyAthI e nAnA bhAI che. (2) tene zArIrika zikSA karavI nahi. (3) tene khUba premathI samajAvavA. (4) tenI- kei muzkelI hAya tA dUra karavI. (5) tenI sAthe khUba haLImaLIne rahevuM. pariNAme teo vidyAthI onAM hRdayane jitI zakayA hatA ane ghaNuM mAnabhayuM" sthAna pAmyA hatA. Aje paNa temanA hAtha nIce bhaNelA aneka vidyAthI e temane 'gurujI' tarIke saMbedhe che ane temanA pratye bahumAnanI lAgaNI dharAve che. 87 zrI dhIrajalAlabhAInuM. A zikSakajIvana aneka rIte yAdagAra baneluM che,. eTale tenI paNa ahIM nAMdha levI joie. A vakhate tee doDha-e mahine eka vAra sAbaramatI AzramamAM jatA ane mahAtmA gAMdhIjInI mulAkAta letA. gAMdhIjI temane oLakhatA thayA hatA, eTale temane maLavA mATe daza-bAra miniTanA samaya jarUra ApatA. temAM prathama teo zrI IndumatIbahena, vidyAlaya ane temanA abhyAsa aMge pUchaparacha karatA ane pachI temaNe pUchelA praznone uttara ApatA. eka vAra zrI dhIrajalAlabhAI e gAMdhIjIne pUcheluM ke * manuSya AgaLa vadhavA mATe zuM karavuM joI e ?? tyAre gAMdhIjIe jaNAvela ke 'je manuSya AgaLa vadhavu hoya teNe AtmazraddhA kevaLI prAmANika puruSArtha karavA joI. e.' zrI dhIrajalAlabhAI ne A uttara khUba gamI gayelA ane dhruvaTe temanA jIvananA dhruvatAraka banelA. 6
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti temanA zikSakajIvana daramiyAna bhAvanagaramAM chAtrAlayasaMmelana bharAyuM. temAM temaNe zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayanA pratinidhi tarIke bhAga lIdhelo ane chAtrAlayanA saMcAlana tathA chAtrajIvananA ghaDatara aMge mananIya vicAre prakaTa karelA. te parathI dakSiNAmUrti saMsthAnA saMcAlako zrI nAnAlAla bhaTTa, zrI gIjubhAI badhekA tathA zrI harabhAI trivedInuM temanA pratye AkarSaNa thayeluM. te pachI be ja varSe amarelImAM bIju chAtrAlayasaMmelana bharAyuM. tyAre paNa zrI dhIrajalAlabhAI e zeTha cImanalAla nagInadAsa chAtrAlayanA pratinidhi tarIke temAM bhAga lIdhela ane chAtrAlaya tathA chAtrajIvananI anekavidha samasyAo aMge potAnA vicAro nikhAlasapaNe prakaTa karelA. A vakhate teo tyAMnA jAhera sevaka zrI jagajIvana mahetAne ThIka ThIka paricayamAM AvelA. A rIte temanA zikSaka jIvana daramiyAna bIjI paNa keTalIye jAhera vyaktionA saMparkamAM AvavAnuM baneluM ane te emanA jIvanano dRSTikoNa vizAla banAvavAmAM ghaNuM upacagI thayeluM. zrI dhIrajalAlabhAI e A zikSakajIvana daramiyAna ja prabhutAmAM pagalAM mAMDyAM ane sAhityasarjananI zarUAta karI, jenuM varNana AgAmI prakaraNamAM joI zakAze. A vidyAlayamAM ATha mahine dheraNa badalAtuM hatuM, e rIte tenA vidyAthIe pAMca varSe meTrIkamAM pahoMcyA hatA. tyAra pachI sagavazAt zrI dhIrajalAlabhAI A
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha saMsthAmAMthI rAjInAmuM ApI chUTA thayA, paNa temane AtmA te A saMsthA sAthe joDAyelo ja rahyo. Aje paNa teo e saMsthA sAthe ghaNe mITho saMbaMdha dharAve che. zrI dhIrajalAlabhAI ema mAne che ke "je saMsthAe mane Azraya Ape, vidyA ApI, sArA saMskAra ApyA, tenuM RNa kaI rIte cUkavI zakAya ema nathI." ane temaNe bhUtapUrva chAtramAM saMgaThananI bhAvanA pedA karI tenA maMDaLanA maMtrI tarIke varSo sudhI kAma karyuM che. vaLI saMsthAnA saMsthApaka zeTha zrI cImanalAla nagInadAsanI janmazatAbdIne prasaMga prApta thatAM chAtro taraphathI rUA. 1, 11, 111 rUpiyAnI rakama arpaNa karavAne nirNaya thaye, temAM tathA tene pAra pADavAmAM temaNe mahattvane phALo Apela che. tyAra pachI thoDA varSe zrImatI mANekabA smArakanidhinI janA ghaDAI ane temAM paNa chAtro taraphathI rUA. 1, 11, 111 jevI rakama arpaNa karavAne nirNaya karavAmAM AvyA, tene pAra pADavAmAM paNa zrI dhIrajalAlabhAInI mukhyatA rahI hatI. zrI indumatIbahena dvArA mahilAone pragati mATe amadAvAdamAM samunnati TrasTa cAlI raheluM che, temAM paNa zrI dhIrajaMlAlabhAI e sAro rasa lIdhela che.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] gRhasthajIvana zrI dhIrajalAlabhAIe chAtrajIvananA aMte keTalAka nirNa karyA hatA, temane eka nirNaya evo hato ke je kAma karavuM, te dila daIne karavuM, temAM kacAza rAkhavI nahi." ane te mATe teo prayatnazIla banyA hatA. jyAre temaNe citrakAma zarU karyuM, tyAre temAM potAnuM dila reDayuM hatuM; pachI tIrtharakSA aMge pracArakAryane prasaMga AvyA, tyAre paNa temaNe potAnI AMtarika dhagazane ane paricaya ApyuM hatuM, ane te pachI bhAvanAvaza banI dhArmika zikSaka tarIkenI javAbadArI svIkArI tathA anukame anya zikSaNane . bhAra paNa mAthe lIdhe, tyAre paNa temaNe potAnA aMtaramAM utsAhanA dIvaDA prakaTAvI kalAka sudhI kArya karyuM hatuM. te pachI paNa temaNe je pravRttio hAtha dharI, temAM paNa A ja paddhati apanAvI hatI ane teNe temane yaza tathA lAbhanA adhikArI banAvyA hatA.'
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha zrI dhIrajalAlabhAI vidyAlayanuM kAma sArI rIte cAle, te mATe tana, mana ane dhana e traNeyane bhega ApI. rahyA hatA. kalAka sudhI kAma karavAmAM tanane bhega hate; vidyAlaya tathA chAtranA hita saMbaMdhI satata ciMtana karavAmAM manane bhoga hato; ane babe pALI kAma karavA chatAM eka ja pALIne pagAra svIkAra, temAM dhanane paNa bhega hatA. prathama vidyAlaya savAranA 7-30 thI 11-30 sudhI kAma karatuM, tene temanI sevAo samarpita hatI. paraMtu pachIthI vargo vadhatAM ane sthAnasaMkeca jaNAtAM tenI bIjI pALI cAlu karavAno nirNaya karavAmAM Avyo. te mATe baporanA 2-30 thI 5-30 ne samaya nakkI thaye zrI dhIrajalAlabhAIne ema lAgyuM ke je A vakhate paNa mArI hAjarI haze, to kAma barAbara cAlaze, eTale temaNe bIjI pALIne paNa potAnI sevA samarpita karI. paraMtu te mATe vadhArAnA pagAra ke puraskAranI koI apekSA rAkhI nahi. - A be pALI uparAMta vidyAlaya tathA chAtrajIvananI keTalIka samasyAo paNa temanA samayane ThIka ThIka bhoga laI rahI hatI, eTale samayanI saMkIrNatA UbhI thaI ane te emanA gRhajIvana upara asara karavA lAgI. ' eka vAra mAtA maNibahene temane kahyuM ke "bhAI ! tAre saMsthAnI jeTalI sevA karavI hoya, teTalI karake paNa ghara upareya kaika najara nAkhatA rahe. ame ahIM tArA
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti Azare ja paDyA chIe. vaLI have tArI uMmara trevIza varSanI thaI, eTale lagnanuM patAvI devuM joIe." ' uttaramAM zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM: "pUjya mAtAjI! mArA para saMsthAnA kAmane bojo ghaNuM vadhAre che, chatAM ApanA tarapha mArI jarAye upekSA nathI. be panIhArIo vAto karatI cAlI AvatI hoya che, paNa temanuM dhyAna te temanA beDA upara ja hoya che, tema huM anekavidha pravRttiomAM paNa Apa baMne para (eka mAtA, bIjI bahena) barAbara dhyAna rAkhI rahyo chuM. lagnanI vAta paNa mArA dhyAnamAM ja che. anukUla samaya AvatAM te jarUra patAvI daIza." mAtA maNibahene kahyuM : "anukUla samaya kyAre Avaze ? vaLI lagnanAM kAma emane ema patatAM nathI. te mATe sagAMvahAlAMo tathA snehasaMbaMdhIone maLatAM rahevuM joIe. je temane koI AgaLa paDIne A kAma hAtha dhare, te ja lagnanuM kAma pate. paraMtu tuM koIne maLato nathI ke maLavAnI darakAra paNa karatA nathI. tuM bhale ane tAruM kAma bhaluM, eTale mane bahu ciMtA thAya che." uttaramAM zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM: 'tamAruM kahevuM barAbara che, paNa samaya samayanuM kAma kare che. mane lAge che ke te have ceDA ja vakhatamAM patI jaze. paraMtu temanA A uttarathI mAtAne saMtoSa thayo na hato. teo A bAbatamAM sacita ja rahetA hatA.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha vAta ema banI hatI ke thoDAMka varSo pahelAM temanuM sagapaNa dhrAMgadhrA najIka koMDha gAmamAM thayuM hatuM, paNa te sAmasAmuM hatuM, eTale ke potAnI bahenane tyAM devAnI hatI ane tyAMnI kanyA potAne levAnI hatI. zrI dhIrajalAlabhAI vadhAre samajaNuM thayA, tyAre temane A vyavahAra pasaMda paDavo na hato, eTale e sagapaNa mUkI devAmAM AvyuM hatuM. tyAra pachI lagnane lagatI khAsa hilacAla thaI na hatI, paNa chellAM be varSamAM kaheNa AvavA lAgyAM hatAM, je mAtA maNibahenanI ke temanI pasaMdagI pAmyA na hatAM. A sthitimAM mAtA maNibahenane ciMtA thAya, e svAbhAvika hatuM. paraMtu zrI dhIrajalAlabhAIne A bAbatanI koI ciMtA na hatI. teo te temanA kAmamAM mazagula rahetA ane eka prakAranA AMtarika AnaMdane anubhava karatA. evAmAM boTAda najIka TATama gAmanA nivAsI zrI lavajIbhAI sAkaracaMdanI suputrI zrI caMpAbahenanuM kaheNa temanA meTAMbhAI manasukhalAla taraphathI khAsa vyakti dvArA AvyuM. A ghara ghaNuM khAnadAna hatuM ane nyAta-jAta tathA gAmamAM paNa tenI sArI pratiSThA hatI, eTale kanyA jevAne nirNaya levAye.. e kAma zrI dhIrajalAlabhAIe potAnA eka zikSakamitra zrI vrajalAla jeThArIne saMpyuM. teo potAnI patnI sAthe TATama gayA, kanyA joI, ghara joyuM ane pAchA AvI ekaMdara ThIka ne abhiprAya ApatAM zrI dhIrajalAla. bhAInuM sagapaNa zrI caMpAbahena sAthe karavAmAM AvyuM.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti zrI dhIrajalAlabhAIe potAnI mAtA tathA bahenane amadAvAda bolAvI lIdhA, tyAre dANAvADAnuM ghara kADhI nAkhyuM hatuM ane tene sarasAmAna vaDhavANa zaheramAM eka ghara bhADe rAkhI temAM bharI dIdhA hatA. teo kaI kaI vAra tyAM jatA, paNa khAsa raheNAka karelI nahi. have lagnane prasaMge upasthita thatAM temaNe A gharane vyavasthita karyuM ane ThIka ThIka zaNagArI lagnasthAnane yegya banAvI dIdhuM. zrI dhIrajalAlabhAI saMsthAmAMthI vIsa divasanI rajA laI vaDhavANa gayA, nirdhArita samaye jAna joDAI ane vi. saM. 1986 nA kArataka sudi 10 nA roja teo lagnagraMthithI joDAyA. gAmaDAnAM pramANamAM dhAmadhUma sArI thaI, je ke zrI dhIrajalAlabhAIe temane A prasaMga bane teTale sAdAIthI ujavavAne anurodha karela. teo A vakhate zuddha khAdInA poSAkamAM hatA ane khAMDa nahi vAparavAnI temanI pratijJA je agAu lIdhelI, te cAlu hatI. jAna vaDhavANa pAchI pharyA pachI daza divase zrI dhIrajalAlabhAI pAchA amadAvAda AvI gayA ane saMsthAnA kAmamAM joDAI gayA. zrI caMpAbahena sAta gujarAtI bhaNelA hatA, paNa ghara taraphathI sArA saMskAro pAmela hatA. vaLI svabhAve vinamra hatA ane sevAparAyaNavRtti dharAvatA hatA, eTale - zrI dhIrajalAlabhAIne saMsAra sukhI thaye te joI mAtA saMtoSa pAmyA.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha - zrI dhIrajalAlabhAIne gRhasthajIvananAM phalarUpe sAta saMtAnanI prApti thaI, temAM prathama putra janmasamaye taMdurasta ane dekhAvaDo hato, paraMtu AyuSya ochuM laIne Avele, eTale thoDA ja vakhatamAM maraNa pAmyo. te pachI indumatI, sucanA, narendrakumAra, mane ramA, razmikA ane bhAratane janma thayo. temAM IndumatI sahunI cAhanA meLavI agicAramA varSe avasAna pAmI ane maneramAM paNa varSa-doDha varSanI thaIne tenAthI traNa divasa pahelAM ja avasAna pAmelI. A baMne mRtyu vaDhavANamAM meleriyAne bhayaMkara upadrava cAlI rahyo hato, tyAre thayelAM ane te mAtA-pitA banenA hRdayane bhAre AghAta ApI gayelAM. sulocanA nAma tevA guNavALI hatI. te suzikSita tathA vivAhita banI, paNa traNa saMtAnanuM mAtRpada meLavyA pachI batrIza varSanI bhara yuvAvasthAmAM mRtyune bheTI. tene AghAta mAtApitAne ghaNuM lAge, paNa temaNe saMsAranuM svarUpa vicArI mana manAvyuM. * ' ' narendrakumAra nAnapaNamAM ekaMdara nabaLo hato, eTale mAtApitAne ciMtA thatI hatI, paNa kAlakame te meTo thayo ane meTrIka sudhI pahoMce. te vadhAre abhyAsa karI zake evI zakyatA na hatI, eTale tene prathama nokarImAM ane pachI potAnA kAryAlayamAM che. Aje te e kAryAlayane prANa che ane ghaNuMkharuM kAma saMbhALI le che. vaLI chellAM thoDAM varSomAM zrI dhIrajalAlabhAInA hAthe zrI pArzva-padmAvatI
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti. pUjana tathA tenAM khAsa anuSThAne thavA lAgyAM, temAM paNa te uttarasAdhakanuM sthAna barAbara sAcave che. narendrakumArane be-traNa meTI mAMdagIo AvelI, temAMnI eka mAMdagI sanipAta sAthenA TAIphoIDa tAvanI hatI, eTale ke ghaNI bhAre hatI. anya koIne tenA jIvavAnI AzA na hatI, paNa mAtApitAe iSTadeva para zraddhA rAkhI namaskAra mahAmaMtra tathA uvasaggaharaM stotranuM satata smaraNa karatAM te bacI javA pAmyuM hatuM. te ekaMdara zraddhALu jIvaDe che ane zraddhAmaya jIvana jIvavAmAM AnaMda pAme che. tenAM lagna jorAvaranagara-nivAsI sva. manasukhalAla kacarAbhAInI suputrI zrI raMjanabAlA sAthe thayelAM che ane tethI tenuM gRhasthajIvana sukhI che. ' razmikA suzikSita vivAhita banI putra-putrInA parivAra yukta sukhI jIvana jIve che ane bhAratI esa.ena.DI.TI. mahilA vidyApIThanI bI.eDa. thayA pachI vivAhita banI jIvanayAtrAne AnaMda mANI rahI che. mAtA maNibahena zrI dhIrajalAlabhAInI A hariyALI vADI jotAM jotAM dharmadhyAnapUrvaka saM. 191 nA aSADa sudi 14 nA roja svargavAsI thayA hatA. zrI dhIrajalAlabhAI caDatI-paDatInA camatkAra jotAM jotAM AgaLa vadhyA hatA ane chevaTe uccapade ArUDha thayA. hatA, temAM temanA anekavidha guNe uparAMta zrImatI.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 7 ca'pAbahenanA paNuM nAMdhapAtra phALA hatA. anya zabdomAM kahuM tA jo zrImatI ca'pAbahenanA ceAgya sAtha-sahakAra sAMpaDaye na hAta tA zrIdhIrajalAlabhAI peAtAnA jIvanamAM je kaMI karI zakayA, tethI ghaNuM ochu karI zakayA hAta. eka manuSya catura hAya, kAmagaro hoya ke viziSTa zaktithI vibhUSita hAya, paNa tene guNiyala gRhiNInA sAtha na sAMpaDe tA e jIvananA jaga bhAgye ja jitI zake che. jyAM vAraMvAra athaDAmaNeA thatI hoya, kajiyA-ka kAsa phATI nIkaLatA hAya ke divaseA sudhI abelA levAtA hAya tyAM jIvananA jaga bahAdurIthI laDAya zI rIte ? ane temAM saphaLatA maLe zI rIte ? paraMtu zrIdhIrajalAlabhAI A bAbatamAM kharekhara bhAgyazALI hatA, kAraNa ke temane zrImatI caMpADaeNna jevA suzIla, Tharela ane guNiyala gRhiNI sAMpaDayA hatA. dhana-vaibhavanuM AkarSaNa kAne hAtuM nathI ? paNa zrImatI caMpAbahena temAM apavAdarUpa puravAra thayA hatA. te samajI gayA hatA ke jyAM sAhityasarjana ane samAjakalyANanI pravRttie satata cAlatI hoya, tyAM dhanavaibhavanI vAtA vacce lAvI e pravRttione abhaDAvavI e kAi rIte ceogya nathI. temaNe sAdAI ne apanAvI lIdhI hatI ane dhArmika nityaniyameAnA yathArtha pAlana vaDe jIvanane sAttvikatAnA Apa ApavA mAMDayA hatA. pachI tapazcaryA vaDe peAtAnA jIvanane pAvana karavA lAgyA hatA. chellAM 7
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti 98 daza-bAra varSamAM te temaNe tAmaya jIvana ja gALyu che, ema kahuM teA khATu' nathI. gRhasthajIvananA eka apratima guNa atithisatkAra che. e guNa temanAmAM pUrepUrA khIlelA che. jemaNe eka vAra paNa temanA AtithyasatkAranA anubhava karele! che, te emane bhUlI zake ema nathI. huM temane zraddhAMjali samarpI A prakaraNa pUruM karuM chuM.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ |[ ] sAhityasarjanane prAraMbha - have huM zrI dhIrajalAlabhAInI jIvanakathAnA eka ati mahattvapUrNa prakaraNa para AvuM chuM. A prakaraNa temanA sAhityasarjanane lagatuM che ke jeNe temane AgaLa jatAM bhAre pratiSThA ApI che ane temanI kamanIya kItine dhvaja sarvatra laherAvavAmAM ati agatyane bhAga bhajave che. sAhityasarjana je te manuSyo karI zakatA nathI. te viziSTa adhikAranI apekSA rAkhe che ane evo adhikAra tene ja prApta thAya che ke jenA aMtaramAM jJAna mATe prema jhaLahaLatuM hoya, je viziSTa pratibhAthI yukta hoya ane jenuM vANI para aneruM prabhutva hoya. zrI dhIrajalAlabhAimAM A traNeya guNe vikAsa pAmelA hatA, eTale ke temanA aMtaramAM jJAna mATe bhArobhAra bhakti-premabahumAna bhareluM hatuM, teo viziSTa pratibhAne varelA hatA ane vANI para aneruM prabhutva dharAvatA hatA, tethI ja teo
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 bhAratanI eka virala vibhUti vizAla vizada sAhityasarjana karI agragaNya sAhityakAronI paMktimAM birAjI zakyA. ' huM pote zrI dhIrajalAlabhAIne eka atyaMta bhAgyazAlI sAhityakAra gaNuM chuM, kAraNa ke temanI lagabhaga badhI. kRtio prasiddhimAM AvI che, temAM eka karatAM vadhAre saMskaraNe thayelAM che ane temAMnI keTalIka kRtione hiMdI, keTalIka kRtione baMgAlI tathA keTalIka kRtione aMgarejI, anuvAda thayela che. pracAranI daSTie paNa temanuM A sAhitya vimAnanI pAMkhe vIMjhatuM rahyuM che, eTale ke 30,000,00 trIsa lAkhane aMka vaTAvI gayuM che! paraMtu sahuthI vadhAre beMdhapAtra bInA te e che ke temaNe racelA graMthanA prakAzananimitte bhavya samAroha yojAyelA che ane teNe potAnI AgavI vizeSatAne lIdhe jana-mana para potAne bhAre prabhAva pADela che. A samArohamAM jANItA dezanetAo, suprasiddha sAkSaro ane sAhityakAro tathA saMniSTha sAmAjika kAryakaroe bhAga lIdhela che ane zrI dhIrajalAlabhAInA sAhityasarjanane bhAvabharI zraddhAMjalio samarpita karelI che. huM pote A samArohamAM koI vAra prekSaka tarIke, te kaI vAra atithivizeSa tarIke ane eka vAra adhyakSa tarIke upasthita thayela chuM ane temanI sAhityaviSayaka A lAvaNyamayI lIlAne nihALIne AnaMdavibhora banela chuM. zrI dhIrajalAlabhAIne anupama yaza-kIrti ApanAra A sAhityasarjanane prAraMbha kaI rIte thayo ane te kaI Dhabe AgaLa vadhe, te ahIM jaNAvavA IcchuM chuM, nA bhatra samI - gIta
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 11 zeTha cImanalAla nagInadAsa vidyAlayamAM dhArmika ane anya viSayenA zikSaka tarIke temanI kArakIrdi paNa ujajavala hatI. temane AtmA saMzodhaka hato. vastunA mUlamAM javAne temane guNa dareka viSayanuM UMDuM adhyayana karavAne prerato hato. dhArmika zikSaNa kevuM hovuM joIe ? tene abhyAsakrama ke ho joIe? dhArmika zikSaNa rasaprada kema banI zake ? vagere bAbatonA vicAre temanA manamAM vAraMvAra uThatA hatA. temanI evI mAnyatA hatI ke je vidyArthIo dharmazraddhAvita haze, te ja temanuM jIvana-ghaDatara uttama prakAre thaI zakaze. eka divasa temaNe vidyArthIone jaina dharmanA mahApuruSo aMge thoDA prazno pUchyA, paNa tene saMtoSakAraka uttara maLe nahi. temane pUchavAmAM AvyuM ke "zuM tame AmAMnA koInI kathA-vArtA sAMbhaLI che?" tene uttara nakAramAM maLe, tyAre zrI dhIrajalAlabhAIne lAgyuM ke "mArI mAtA taraphathI mane je kaMI maLyuM che, te A vidyArthIone temanI mAtAo taraphathI maLyuM nathI. kharekhara ! ApaNo uttama kathAvAraso A rIte lupta thato jAya che. tene jIvaMta karavo ja joIe.' - te ja divase temaNe vidyArthIo samajI zake evI bhASAmAM "zrI zIkhavadeva" nAmanI eka nAnakaDI kathA lakhI kADhI. bIjA divase te kathA vidyArthIo samakSa vAMcI te temane sAMbhaLavAmAM majA paDI. te parathI teo A kathAne eka pustikArUpe chapAvI nAkhavAnA nirNaya para
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 bhAratanI eka virala vibhUti AvyA. paraMtu temaNe hajI sudhI chApakhAnuM joyuM na hatuM, jevA prasaMga ja Avyo na hato, eTale kayAM javuM ? zuM karavuM? pustikAno chapAIkharca keTale Avaze? vagere bAbata aMge manamAM bhAMjagaDa thavA lAgI. chevaTe puskitakAnuM lakhANa laI, kabATamAM paDelA pacAza rUpiyA gajavAmAM ghAlI, teo chApakhAnAnI zodhamAM nIkaLI paDyA ane pAnakera nAkA-paramazAhane rojA najIka eka chApakhAnAnuM borDa vAMcI temAM dAkhala thayA temaNe presamAlikane jaNAvyuM ke "mAre eka puritakA chapAvavI che, eTale ahIM AvyA chuM." presamAlike temane satkAra karyo ane puritakAnuM lakhANa. joyA pachI pUchyuM ke tamAre e kaI sAIjhamAM chapAvavI che? rolamAM? kAunamAM? ke DemamAM ? zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM : "tamArA chApakhAnAna A pAribhASika zabdothI huM paricita nathI. tame mane vividha kadanAM pustako batAvo, eTale joIne kahuM ke mAre mArI pustikA kaI sAIjhamAM chapAvavI che. presamAlike temane vividha kadanAM pustako batAvyAM, eTale zrI dhIrajalAlabhAI e temAMnI eka sAIjha pasaMda karI. presamAlike kahyuM : "Ane kAuna sAIjha kahevAya. Aja kAla badhA AnI ja pasaMdagI kare che, eTale tamArI pasaMdagI barAbara che. * pachI tene bhAva pUchI, kAgaLane namUne joI 1000 nakalanI varadI ApI ane tenA kharcane rUpiyA pacAza. rokaDA cUkavI ApyA. pachI temaNe presamAlikane pUchyuM ke,
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 103 "A pustikA levA kayAre AvuM?" presamAlike kahyuM : prathama te tamAre tenAM praphe jovAM paDaze, pachI orDara Apavo paDaze, tyAra pachI pustikA chapAze. te pachI tenuM phelDIMga thaze, tene TAITala caDaze, tenuM sTIcIMga ane kaTIMga thaze ane tyAra pachI tenI ko baMdhAze. pachI tenI DIlIvarI tamane ApI zakAze. ApaNA kAmadhaMdhAmAM ane rojiMdA vyavahAramAM keTalA badhA aMgarejI zabdo ghUsI gayA che, e vicAre zrI dhIrajalAlabhAIe kheda anubhavyo. pachI e dareka zabdanA arthathI mAhitagAra thaI ghare pAchA pharyA. cothA divase teo chApakhAnAmAM prapha jevA gayA, tyAre presamAlike pUThA para chApavAnA lakhANanI mAgaNI karI. zrI dhIrajalAlabhAI e te saMbaMdhI khAsa vicAra ja karyo na hato, eTale tenuM lakhANa karavA beThA. temAM prathama pUMThAnuM lakhANa taiyAra karIne chellA pUMThA para zuM lakhavuM? tene vicAra karatAM temane eka yojanA phurI. AvI ja bIjI keTalIka kathAo lakhIne tenI eka zreNuM banAvuM te kema?" temanA aMtare ja uttara Apyo : "e cAle kharI," te eka zreNImAM keTalI kathAo ApavI ?" bIjo prazna temanA manamAM uTho. temAM prathama 12 ne vicAra AvyA, pachI 10 ne vicAra AvyA ane chevaTe 20 para mana sthira thayuM. jyAre keIpaNa ghaLAtA praznanuM temanA manamAM samAdhAna thAya che, tyAre temane eka prakAranI ajaba prasanatAno anubhava thAya che. ahIM paNa tema ja thayuM.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti 8 pachI tenI kiMmata zuM rAkhavI" trIjo prazna manamAM upasthita thayA. atyAra sudhInA vAMcana ane vicArathI temanA manamAM evA vicAra dRDha thayA hatA ke ' jo pustakanI-- kimata sastI rAkhI hoya te ja tenA pracAra thaI zake,' ane A vastu te dhaMdhAnI khAtara teA karatA ja na hatA, eTale keTalIka gaNatarI karIne tenI ki Mmata . mAtra pAMca paisA rAkhI ane 20deg pustikAnA pUrA seTanuM mUlya doDha rUpiyA TharAvyuM. 104 A rIte praznonA nirNaya thaI cUkayA pachI ' kaI kathAo lakhavI ?' te vicAravA lAgyA, tyAM temanA manamAM eka pachI eka nIcenAM nAme sphurI AvyAM. (1 rIkhavadeva, nAma teA nizcita hatuM ). 2 nema-rAjula 3 zrI pArzvanAtha 4 prabhu mahAvIra 5 vIra dhannA 6 mahAtmA dRDhaprahArI 7 abhayakumAra 8 rANI celaNA 9 caMdanamAlA 10 IlAcIkumAra 11 jabrUsvAmI
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 105 12 amarakumAra 13 zrIpAla 14 mahArAjA kumArapAla 15 pethaDakumAra 16 vimalazAha 17 vastupAla-tejapAla 18 ema dedarANuM 19 jagaDuzAha 20 dharma mATe prANa ApanAra mahAtmAo. A vakhate kaI kathAgraMtha ke caritragraMtha pAse na hato, paNa temane enI jarUra na hatI. temanA aMtaramAM jJAnane vizAla bhaMDAra paDelo hato ane te emane A rIte sahAya karI rahyo hato. Akhare to e ja bhaMDAra kAma lAge che ne? pachI temaNe thoDA ja vakhatamAM uparanI 19 pustikAo lakhI nAkhI ane eka zubha divase bALagraMthAvaLInAM ra0 pustakanI prathama zreNInuM prakAzana thayuM. pustako rUparaMge dekhAvaDAM hatAM. te evA TAIpamAM chapAyAM hatAM ke vAMcavAmAM sugama paDe ane temAM ApelI sAmagrI ghaNI rasaprada hatI. vaLI tenuM mUlya ghaNuM sastuM hatuM, eTale lakoe tene vadhAvI lIdhAM. AthI zrI dhIrajalAlabhAIne protsAhana maLyuM ane temaNe AvI bIjI pAMca zreNInI cejanA karI. tenuM prakAzana samayasara thayuM ane te yazasvI tathA lAbhadAyaka nIvaDayuM.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 bhAratanI eka virala vibhUti A rIte zrI dhIrajalAlabhAInA sAhityasarjanane prAraMbha bALagraMthAvaLInI 6 zreNanI 120 pustikAothI thaye ane teNe emane ghaNI khyAti ApI. A pustikAo bhAratanA badhA prAMte uparAMta AphrikA, iMgleMDa, cIna ane jApAna jevA dezamAM paNa pahoMcI ke jyAM gUjarAtIonI DIghaNuM paNa vastI hatI. Aje pacAsa varSa pachI paNa A pustikAonI mAgaNI thaI rahI che, te enI asAdhAraNa lokapriyatA tathA upagitA darzAve che. ahIM eTalI spaSTatA Avazyaka che ke bALagraMthAvaLInI pahelI ane bIjI zreNInuM prakAzana jyAre teo zikSaka hatA, tyAre thayeluM ane bAkInI cAra zreNIonuM prakAzana temaNe saMsthA choDIne svataMtra prakAzana zaru karyuM, tyAre thayeluM. kudarata ane kalAdhAmamAM vIsa divasa" nAmane graMtha temaNe A ja arasAmAM lakhyo hato ane te suprasiddha sAkSara tathA pravAsI kAkAzrI kAlelakaranI prastAvanA sAthe prasiddha thayela hato. vidvAnoe A graMthane satkAryo hato ane zrI vijayarAya vadhe te A graMthanuM DAMganAM jaMgalevALuM AkhuM prakaraNa potAnA "kaumudI " nAmanA vivecanAtmaka saimAsikamAM chApyuM hatuM. pachI A graMthamAMthI "IrAnAM guphA maMdiro' nAmanA eka svataMtra pustakanuM prakAzana karavAmAM AvyuM hatuM, je e vakhatanA suprasiddha kalAvivecaka zrI nAnAlAla sI. mahetAnI mananIya prastAvanAthI alaMkRta thayuM hatuM.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 10 ] jhaDapI AgekUca bAlagraMthAvalInA yazasvI sarjana pachI zrI dhIrajalAla. bhAIe sAhityasarjananA kSetramAM jhaDapI AgekUca karI. tene ItihAsa romAMcaka che ane te zrI dhIrajalAlabhAInA virala vyaktitvane vizeSa paricaya ApI jAya che. mAnavajIvananuM madhura phala sevA che ane te sevA pote ziSTa sAhityanAM sarjana dvArA sArI rIte karI zakaze, e. vAta temanA manamAM ThasyA pachI temanI dRSTi sAhityasarjananAM navAM navAM kSetro zodhI rahI hatI. teo jaina kulamAM janmyA hatA, jena dharmanA saMskAro pAmyA hatAM ane jaina saMsthA dvArA vidyAdAna meLavI zakyA hatA, eTale jaina saMdha-samAja-sAhitya temanI dRSTi sAme prathama Ave, e svAbhAvika hatuM, Ama chatAM temanuM vidyArthI jIvana rASTrIya bhAvanAthI raMgAyeluM hatuM ane teo mahAtmA gAMdhIjI vagerenA paricayamAM AvelA hatA, eTale temanI
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 27 hatA. bhAratanI eka virala vibhUti daSTi mAtra jaina saMgha-samAja-sAhitya pUratI - sImita na rahetAM vyApaka banelI hatI ane sArvajanika kSetrane sparzavA maLI rahI hatI. A vakhate temane ema lAgyuM ke Ajano vidyArthI AvatI kAlane nAgarika che ane bhAratanuM bhaviSya tenA para avalaMbe che, tethI tenA jIvananuM suyogya ghaDatara thavuM joIe. A sugya ghaDataramAM sAhitya paNa agatyane bhAga bhajavI zake, eTale tene mATe khAsa sAhitya nirmANa karavuM joIe, ane temaNe vidyAthI-vAcanamAlAnI virATa yejanA ghaDI kADhI. A yojanAne huM virATa eTalA mATe kahuM chuM ke temAM 20 pustikAonI eka zreNI evI 20 zreNIo prakaTa karavAnI hatI, arthAt te aMge 400 pustikAonuM nirmANa karI tene prasiddhi ApavAnI hatI. Aja sudhI gujarAtanI ke bhAratanI koI paNa sAhityaprakAzana saMsthAe AvaDI moTI yojanA ghaDI na hatI, eTale A pejanA apUrva hatI ane viSayanI vizALatAne lIdhe virATa svarUpa pAmI hatI. vidyArthIonuM jIvanaghaDatara karavA mATe mahApurUSanAM caritranuM vAcana ghaNuM upayogI che, e temane dRDha saMskAra hatA, tethI temaNe A vAcarnamAlA mATe jIvanacaritronI pasaMdagI karI. A vakhate keTalAMka jIvanacaritro pracalita hatAM, paNa te moTA bhAge videzIonAM hatAM. bhAratanA mahApuruSo ane mahAmahilAonAM caritro bahu ja
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 109 ochAM levAmAM AvatAM. AthI vidyArthIonA mana para evI chApa paDatI ke videzamAM mahApuruSo ane mahAmahilAo ghaNAM thayAM che, tenA pramANamAM ApaNe tyAM bahu ochA thayAM che. A chApa bhuMsavA jevI hatI, eTale temaNe A vAcanamAlAnI prathama daza zreNImAM bhAratanA mahApuruSo ane mahAmahilAonAM caritra pUratA pramANamAM ApavAno prayatna karyo. temane evI AzA hatI ke A prakAranA vAcanathI ApaNA vidyAthIo ema mAnatA jarUra thaI jaze ke bhArata paNa nara-nArI-ratnonI khANa che ane tethI tene bhArata mATe potAnI mAtRbhUmi mATe jarUra mAna utpanna thaze ke je ghaNuM jarUranuM che. vaLI, "bhAratanI bhUmi aneka sohAmaNuM suMdara pradezathI vibhUSita che ane temAM aneka prAcIna tIrtho, aitihAsika sthAne tathA kalAmaya kRtio saMgharAyelI che, tethI te avazya darzanIya che. evo saMskAra vidyArthIonA manamAM pADavA mATe temaNe dareka zreNImAM AvAM sthAno paricaya ApavAnI yojanA karI.. ' ahIM e spaSTatA paNa karI devI joIe ke vidyAthIvAcanamAlAnA viSayanI pasaMdagI karatI vakhate temanA manamAM evo khyAla Avyo hato ke videzanA mahApuruSa ane mahAmahilAonAM caritra paNa vidyArthIonA sugya jIvanaghaktaramAM upayogI thAya tevAM che, eTale temane tadna bAkAta te na ja rAkhavA. vaLI vizvanAM aneka darzanIya sthAne ne.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 bhAratanI eka virala vibhUti paricaya vidyAthI onA jJAnanI kSitijo vistArlR tema che, tethI temanA paricaya paNa ApavA joIe, eTale temaNe agiyAramIthI vIsamI zreNI sudhInI bIjI 200 pustikAAmAM tene samAveza karavA dhAryA hatA, paraMtu prathama vidyArthI vAcanamAlAnI daza zreNInI ceAjanA sala thayA pachI tenuM kAma hAtha dharavAnuM hatuM. * 6 mitro ane prazaMsakoe jyAre vidyAthI-vAcanamAlAnI yAjanA jANI, tyAre zrIdhIrajalAlabhAIne kahyuM ke A yeAjanA tA ghaNI sArI che, paNa tene pAra zI rIte pADaze ? pUratAM sAdhano vinA AvI yAjanA pAra paDe nahi. uttaramAM zrIdhIrajalAlabhAIe jaNAvyuM ke * sAdhana vinA siddhi thatI nathI e huM jANuM chuM, paNa saMkalpa dRDha hoya ane te mATe pUratA puruSArtha karavAnI taiyArI hAya tA sAdhanA maLI rahe che.' 6 , mitrA ane prazaMsakoe kahyuM ke 'sAdhanA maLI raheze, evI AzA rAkhIne kAma karavuM, tenA karatAM prathama sAdhanA meLavIne kAma karavuM, e vadhAre DahApaNabhareluM che. ' zrI dhIrajalAlabhAie kahyuM ke 'A vAta vyavahAranI STie sAcI hAvA chatAM sarvathA svIkAravA jevI nathI. meM evA keTalAya mANasAne joyA che ke je prathama sAdhananI zodhamAM gayA, te temAM evA aTavAI gayA ke kadI bahAra AvyA ja nahi. navA savA mANasAne joI tAM sAdhanA-paisA kANu Ape che ? temane evA evA prazno pUchAya che ke jenA uttarA ApI
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha zakAya ja nahi. e to bhAvanAnuM baLa ja sAdhanane kheMcI lAve che ane pracaMDa-prazasta puruSArtha vaDe kAryanI siddhi thAya che." mitra ane prazaMsake zrI dhIrajalAlabhAInA svabhAva ane vicArothI amuka aMze te paricita hatAM ja, chatAM temaNe lAgaNIvaza thaIne A prakAranA zabdo uccAryA hatA. chevaTe zrI dhIrajalAlabhAI e temaNe nIcene zloka saMbhaLAvyo hato? ghaTo janmasthAnaM bhRgaparijano bhUrjavasanaM, vane vAsaH kanderazanamatiduHsthavapuriti / itIdRkSo'gastyo . yadapibadaSAraM jalanidhi, kriyAsiddhiH satve vasati mahatAM nopakaraNe // agamya RSi ghaDAmAM janmyA hatA, parivAramAM pazuo hatA, paheravAmAM bhUrja vRkSanI chAla hatI, vasavATa jaMgalamAM hato, khAvA mATe vRkSavelIne kaMda hatA ane zarIra paNa ghaNuM ja kaDhaMgu eTale ke vAmaNuM hatuM. AvI vicitra sthitimAM hovA chatAM teo apAra evA jalanidhine gaTagaTAvI gayA. tethI e vAta nakkI che ke mahA puruSanI kiyAsiddhane AdhAra sAdhana-saMga para nahi, paraMtu potAnA sattva upara rahelo che." gujarAtI bhASAmAM A yojanA pahelI che ane tenI pAchaLa eka prabala zubha bhAvanA rahelI che, eTale
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 bhAratanI eka virala vibhUti tene jarUra satkAra thaze." ema mAnIne zrI dhIrajalAlabhAIe A yojanA hAtha dharI ane keTalAka muzkelI saMgamAM paNa makkama rahIne tenI nava zreNI sudhInuM prakAzana karyuM. tenI dazamI zreNI "gUrjara graMtha ratna kAryAlaya" dvArA prasiddhi pAmI. A rIte eka bhagIratha kArya pUruM thayuM.. je saMgo temanI sAme upasthita thaI rahyA hatA, te jotAM temaNe agiyAramAMthI vIsamI zreNI sudhInI yejanA bahAra pADI na hatI. pachI te aMge keTalIka pUchaparacha thaI hatI, paNa temAM temaNe vizeSa rasa dAkhavyuM. na hatA. ahIM eTalI spaSTatA karI dauM ke A vAcanamALAnuM lekhanakArya zrI dhIrajalAlabhAI ekalA hAthe pUruM karI zake ema hatA, paraMtu ema karatAM vakhata ghaNo jAya ema hate. ane te ema ThIka lAgatuM na hatuM. vaLI AvaDI moTI vAcanamALAmAM eka zailIe lakhAyelAM purato rajU thAya. te karatAM vividha zailIe lakhAyelAM pustako rajU thAya te vidyArthIone tenuM vAcana karavAmAM vadhAre majA Ave, ema teo mAnatA hatA ane aneka suprasiddha lekhakono sahakAra sAMpaDatAM A vAcanamALA vadhAre pratiSThita banaze, e paNa temane khyAla hata; tethI temaNe A vAcanamALA mATe anya suprasiddha lekhakono sahakAra meLavavA prayatna karyA ane temAM temane nIcenA lekhakane sahakAra sAMpaDyo (1) zrI nAgakumAra makAtI, (2) zrI jayabhikhu, (3) ke hatA lAgI Avela
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 zrI dhIrajalAla zAha zrI ramaNalAla sonI, (4) zrI bhogIlAla gAMdhI, (5) zrI somAbhAI bhAvasAra (6) zrI cunIlAla vardhamAna zAha, (7) zrI prahalAda brahmabhaTTa, (8) zrI mAdhavarAva karNika, (9) zrI caMdrazaMkara ma. bhaTTa, (10) zrI ramaNalAla nAnAlAla zAha-taMtrI bAlajIvana vagere. mane jaNAvatA AnaMda thAya che ke ATalA badhA lekhake joDe kAma pADavA chatAM koI jAtane vAMdhA-virodha Ubho thayo na hato ane temanI sAtheno paricaya ekaMdara sukhada nIvaDyo hato. ' eka vAra eka patrakAre zrI dhIrajalAlabhAIne prazna pUcha hatuM ke, "Apa pote lekhaka hatA ane lekhaka hovAnA nAte prakAzananA vyavasAyamAM dAkhala thayA. sAmAnyataH lekhaka dhaMdhAdArI dRSTie vicArI zakatA nathI. A vidyArthIvAcanamALAnA seTanAM vitaraNa aMge tamArI gaNatarI zI hatI !" * zrI dhIrajalAlabhAI e tenA javAbamAM jaNAvyuM hatuM ke, "huM pote lekhaka hatA ane lekhakanA nAte prakAzananA vyavasAyamAM dAkhala thaye, e vAta sAcI che, paraMtu mAre prakAzanane vyavasAyamAM zA mATe dAkhala thavuM paDyuM, te tamAre jANavuM joIe. prakAzanI najara maTA bhAge calaNI noTa upara hoya che, eTale teo suprasiddha lekhakanI ja kRtio chApe che; paNa lekhaka navo hAya, lakhANa
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 bhAratanI eka virala vibhUti bhAvAtmaka hoya ke cAlu viSaya para na hoya to teo prakAzana mATe tarata ja nane suNAvI de che ane kadAca prakAzana hAtha dhare te paNa lekhaka para moTI maherabAnI karatA hoya, e rIte tenuM prakAzana kare che, pachI lekhakane tenuM mahenatANuM ApavAnI te vAta ja kyAM rahI ! kadAca mahenatANuM ApavAnI ceSTA kare te rakama eTalI kaMgAla hoya che ke te letAM paNa lekhakane zarama Ave. vaLI AgaLa vadhatAM royalTIo nakkI thAya te temAM paNa garabaDa-goTALA thAya che. eka svamAnI lekhakane A badhuM rucikara thAya ema nathI. mane potAne to A paristhiti para napharata ja hatI, eTale manathI saMkalpa karyo ke mArA sAhityanuM prakAzana tathA vitaraNa mATe ja karavuM. A rIte huM prakAzananA vyavasAyamAM paDyo, paNa mArI dRSTi vyAvasAyika na hatI, temAM bhAvanA bhArobhAra bharelI hatI, eTale meM a5 kimate A pustakone pracAra AraMbhyo ane temAM jAtamahenata karavA mAMDI. mane sahuthI vadhAre vizvAsa mArI jAtamahenata para hatA. vizeSamAM mArA keTalAka mitro tathA sahRdayI sajjane vidyArthI-vAcanamAlAnA senA vitaraNamAM upayogI thaze, evo paNa mAro khyAla hatuM. A rIte vidyAthI--vAcanamAlAnA seTanuM vitaraNa kArya AgaLa vadhyuM ane te navamI zreNI sudhI pahoMcyuM. A prasaMge mAre sva. zrI motIbhAI amIna, sva. zrI maNilAla bAlAbhAI nANAvaTI tathA sva. zrI jeThAlAla jozI vagerene yAda karavA
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 115 ja joIe ke jemaNe prAraMbhathI ja vidyAthI-vAcanamAlA mATe mIThI najara rAkhI hatI. A vAcanamAlA gUjarAtI sAhityamAM Aja sudhI ajoDa rahI che, paNa pAMcamI AvRtti pachI te aprApya banelI che. Ama chatAM te zrI dhIrajalAlabhAInI bhavya bhAvanA ane te pUrNa karavA mATe temaNe karelA asAdhAraNa puruSArthanAM garavAM gIta gAI rahI che ane gAtI ja raheze, evo mane pUrNa vizvAsa che. zrI dhIrajalAlabhAIe vidyArthI-vAcanamAlAnI yojanA pAra pADatI vakhate : kumAra graMthamAlA" nuM Ayojana paNa karyuM hatuM. eka rIte te vidyAthI-vAcanamAlAnI pUrtirUpa hatuM, kAraNa ke je viSayo vidyAthI-vAcanamAlAmAM laI zakAyA na hatA, tene AmAM samAveza karavAmAM AvyuM hato. temAM nIcenAM pustako prakaTa thayAM hatAM. koyaDA saMgraha bhAga pahele tathA bIje, kumAranI pravAsakathA, AlamanI ajAyabIo, ramujI TUcakA, jaMgalakathAo; te sivAya bIjAM paNa cAra pustaka "Ta thayAM hatAM. AmAMnuM dareka pustaka 99 thI 112 pAnAnuM hatuM, sArA kAgaLa para suMdara rUparaMge chapAyeluM hatuM ane sacitra borDa paTTInA pUThAthI suzobhita hatuM, chatAM tenuM mUlya mAtra ATha AnA rAkhavAmAM AvyuM hatuM ! jJAnapracAra mATe zrI dhIrajalAlabhAInA hRdayamAM je bhavya bhAvanA rahelI hatI, tenuM ja e
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 bhAstana eka virala vibhUti svAbhAvika pariNAma hatuM. A pustaka kapriya thayAM hatAM. ane thoDA ja vakhatamAM tenI badhI nakale khapI javA. pAmI hatI. - A rIte zrI dhIrajalAlabhAIe sAhityasarjananA kSetramAM je jhaDapI AgekUca karI, teNe temanuM sthAna zreSTha sAhityakAronI paMktimAM nizcita banAvI dIdhuM ane aneka suprasiddha lekhakane saddabhAva meLavI Apyo, je temanA jIvananI eka moMghI mUDI banI rahyo..
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ] kavitvane ane raMga zrI dhIrajalAlabhAI kavi tarIke vizeSa prasiddhamAM AvyA nathI, paNa temanuM hRdaya kavinuM che ane temAMthI aneka vAra aneka prakAranAM kAvyagraMraNe vahetAM rahyAM che. tenuM avelekane ApaNane AnaMda Ape evuM che, paNa tethI ye vizeSa te temaNe bhAvanAvRSTimAM vihAra karIne je alaukika AnaMdanI anubhUti karI che, tene prazasta paricaya karAvanAruM che. manuSyanA aMtaramAM anekavidha zaktionAM bIja suptAvasthAmAM paDelAM hoya che. temAMnA keTalAka sthiti- sogAnusAra pAMgare che ane te manuSyanA vyaktitvane ane epa AvI jAya che. zrI dhIrajalAlabhAInA jIvanamAM citrakalA, zikSaNakalA, lekhanakalA tathA kAvyakalAe suramya svarUpe darzana dIdhAM, tenuM kAraNa A ja che. vaLI AgaLa jatAM teo zatAvadhAnI thayA, gaNitasiddhikAra thayA ane manAvI banyA, tenI bhItaramAM paNa A ja siddhAMta rahela che.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 bhAratanI eka virala vibhUti zrI dhIrajalAlabhAIne nAnapaNathI je kAvyo ane kavio pratye prema hato. jyAre teo koI paNa kAvya sumadhura svare gavAtuM sAMbhaLatA, tyAre temanuM hRdaya naganI uThatuM. vadhAre spaSTa karyuM to te eka prakAranuM bhAvasaMvedana karatuM. kAlakame teo chAtrAlayamAM dAkhala thayA ane vividhagraMthanuM vAcana karavA lAgyA, tyAre keTalAka kAvyasaMgraho temanA hAthe caDyA. tenuM temaNe hoMze hoMze vAcana karyuM ane eka prakArane alaukika AnaMda anubhavyo. tyArathI kAvyanuM vAcana vadhyuM ane tene rasa paNa vaLe. ema karatAM temanA aMtaramAMthI ja kAvyo phuravA lAgyAM. lagabhaga paMdara-soLa varSanI umare teo " prabhAta nAmanuM hastalikhita patra saMpAdita karatA hatA, tyAre temaNe varSa nAmano eka vizeSAMka taiyAra karelo. temAM temanAM kAvyoe prathama vAra darzana dIdhAM hatAM. tenuM maMgalAcaraNa, temaNe A rIte karyuM hatuM [ zArdUlavikrIDita ] gaje che ghanaghera megha saghaLe ke dRSTi cAle nahi, ghare ghera reve suNI vanapati gheghura jhADI mahI. jhabUke zuM saudAminI nijaprabhA-thI dUra darzAvatI dhyAna magna darImukhe zrIvIrane hete namuM huM ati. varSa nAmane aMka hatuM, eTale tenuM maMgalAcaraNa varSanA. eka dazyapUrvaka karyuM ane temAM potAnA ISTadeva zrI vIra eTale bhagavAna mahAvIrane vaMdana paNa karyuM. saghaLa-sarvatra. megha gaI rahyo che ane te ghanaghora hovAthI cAre bAju
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 119 aMdhakAra vyApyo che. temAM dRSTine kaMI sUjhe evuM rahyuM nathI. A vakhate gheghura eTale ati gADha jhADImAM rahelA vanapati arthAt siMha prathama to ema samaje che ke A te rAtri paDI gaI ane mArA zikArane samaya thaye, eTale te pitAnA raheThANamAMthI bahAra nIkaLI paDe che, paNa pachI meghanI garjanA sAMbhaLIne tene ema lAge che ke A te. mAre koI pratispadhI jAge, eTale te ghera rahe arthAt bhayaMkara nAde ghere che-garjanA kare che. jyAM megha jAye haya, gaDagaDATa thato hoya, tyAM saudAminI eTale vIjaLI jhabakyA vinA-camakyA vinA rahe ja nahi. AvA vIjaLInA eka jhabakArAe guphAnA dvAra AgaLa besIne dhyAna dharI rahelA zrIvIrane-bhagavAna mahAvIrane darzAvI dIdhA. temane huM ati hetathI-ghaNuM premathI namaskAra karuM chuM. A kAvyamAM palAlitya che, arthagaurava paNa che ane ISTArthanuM kauzalyapUrNa pratipAdana paNa che. ahIM prazna thavo svAbhAvika che ke ATalI nAnI umaramAM teo AvuM suMdara kAvya zI rIte racI zakyA? paraMtu zakti pote ja jyAre kalAsvarUpe vyakta thavA IcchatI hoya, tyAre vaya emAM bAdhaka banI zakatuM nathI. . A varSA aMkamAM temaNe nIcenuM kAvya paNa lakhyuM hatuM [ zikhariNI ] | prakAze ke A zazI vimala tasmA prasaratI, ati zILI jANe rajatarasathI vizva rasatI.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ra0 bhAratanI eka virala vibhUti ane pelA tArA gaganapaTamAM rAsa ramatA, samUha vA chUTA vadana hasate e thaI jatA. are ! Avyo emAM kRra hRdayane meghabhUta hA ! gaLyA sarvane e viNa viNuM thaye hA laya mahA. bicArA sarva e jalada uMdare kaMdana kare, ane AMsu tenA zata salila dhAre ahIM kare ! A zazI eTale caMdramA kevo suMdara prakAzI rahyo che ! tenI vimala snA eTale nirmala cAMdanI sarvatra prasarI rahI che. te ati zItaLa che ane jANe rajatarasathI eTale cAMdIne rasathI AkhA vizvane rasI rahI hoya tevuM lAge che. A ja vakhate keTalAka tArAo gaganapaTamAM rAsa ramI rahyA che. te ghaDIkamAM bhegA thAya che ane ghaDIkamAM chUTA thaI jAya che, paNa temanuM vadana te hasatuM ja hoya che. evAmAM tyAM krUra hRdayane megha nAmane bhUta Ave che ane te badhAne vINIne vINIne gaLI jAya che. pitAnI AvI durdazA thavA mATe e tArAo meghabhUtanA peTamAM paDayA paDayA bhAre AkraMda kare che ane tene AMsuo seMkaDo dhArAmAM pRthvI para paDI rahyAM che. ahIM meghagarjanA ane varSanI dhArA mAM temaNe je uprekSA karI che, te kharekhara addabhuta che ane temanA kavitvanA raMgane atyaMta ujjavala banAvI jAya che. zrI dhIrajalAlabhAI prakRtipremI hatA, temane kudarata para ananya prema hato, e vAta pUrva prakaraNamAM kahevAI gaI
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 zrI dhIrajalAla zAha che. temanA A prakRtipremanuM pratibimba temanA kAvyomAM sArI rIte paDeluM che. karamAtAM puSpane joIne : hajI te khIlyAM ne kusuma ghaDIe be gaI haze ! hajI te relyAM ne surabhi ghaDI be gaI haze ! are hAvAM haiyAM jaga salanA eha haratuM ! gayuM kayAM e pyAruM madhura phUlaDuM hAsya karatuM ! te aMge eka bIjuM mauktika paNa juoahIM khIlyuM raMge subhaga vana kerA udara te, ramADayuM uchaMge jagatajananI zuM kudarate ! kIdho tyAM zuM kAle kuTila karathI hA kavalaya ! ahAhA A A cIja sakalane uddabhavakSaya. vananA ramaNIya pradezanuM temanuM varNana kevuM rasaprada che, te nihALe: : hariyALI bhUmi suMdara sahAmaNI, vahI rahyAM nirmala jharaNuM svarachanda je ! vAta zItala dhIrA dhIro vAyaro, carI rahyAM nirdoSa haraNanAM vRnda je ! . panA vidha vidha madhura gAnathI, thaI rahyo che saghaLe basa AnaMda je ! hasatAM saghaLe raMgaberaMgI phUlaDAM, karI guMjArava laI rahyA rasa bhRga ja !
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 bhAratanI eka virala vibhUti lacI rahyAM phUla pakavathI taru sAhAmaNAM, pakheru saha te Anande khAya jo ! jotAM najare ramaNIya vanapradeza A, hRdaya karyuM. Anande nava ubharAya jo ! 3 * ajantAneA yAtrI' nAmanu temanuM khaMDakAvya, khUba praza'sAne pAmelu' che. tenA prAraMbha paNa temaNe prakRtinAM abhinava dRzyathI ja karelA aniladala bajAvejamAM pesI baMsI, tavara vara zAkhA nRtyanI dhUna cAle; vihagagaNa madhurA . sUrathI gIta gAya, khaLa khaLa khaLa nAde * nirjhA tAla Ape. pavananA samUha vRkSAnI kuMjamAM pesatAM ane bahAra nIkaLatAM je avAja thAya che, temAM emane prakRtinI alabelI baMsInA sUra saMbhaLAyeA. vRkSeAnI suMdara zAkhAe UMcI-nIcI thAya che, temAM temane namaNAM nRtyanI dhUna jovAmAM AvI. tyAM pakSIo pAtapeAtAnI bhASAmAM kalarava karI rahyAM che, temAM temane gauravabharyA gIta sabhaLAyAM ane tyAM jharaNAMo khaLa khaLa nAda karatAM vahI rahyAM che, tema temane zreNIbaddha tAlanA anubhava thaye. jenI dRSTi sthUlamAMthI sUkSma tarapha jaI rahI hAya,. tene ja A badhuM dekhAya che, anubhavAya che; anya manuSyAnI tA emAM gati ja nathI.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 123 vasaMta Rtune AnaMda temaNe khUba khUba mAryo che. sAMbhaLe temanA zabdo : vasaMtanA vadhAmaNAM- sakhi AvyAM vasaMtanA vadhAmaNAM re, mArAM haiyaDAM phUlI phUlI jAya re-Avya. thayAM bhUrA AkAza kerAM AMgaNuM re, tyAM senerI sAthiyA pUrAya re-AvyAM. sakhi ! AMbAnAM vana rUDAM mariyAM re, tyAM keyala kare TahUkAra re-AvyAM. khIlI jAI juI ne vaLI mAlatI re, che tyAM bhamarA kare jhaMkAra re-AvyAM. sakhi! bharyA sarovara zobhatAM re, tyAM haMsa rahyA harakhAya re-AvyAM jyAM AvI vasaMta ura utare re, tyAM AnaMda pUra relAya. -AvyAM. A gIta to pAThazALAomAM ne kanyAzALAonA meLAvaDAomAM ghaNI vAra gavAyuM che ane te prekSakenI bhAre prazaMsA meLavI zakayuM che. A - zrI dhIrajalAlabhAI e sakala vizvamAM rasadarzana karyuM che, te temanI guNagrAhakatAne AbhArI che. jyAM AvuM rasadarzana thatuM hoya tyAM koipaNa Apatti, muzkelI ke vipa-.. rIta paristhiti nijAnaMdane bhaMga karI zake ja nahi.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 bhAratanI eka virala vibhUti vizvamAM rasadarzana : vizva te saghaLuM rase bharyuM , rasa pIo ne naranAra-saghaLuM rase bharyuM ho. duHkhaDAM te saghaLAM vaNasI re jAtAM, AnaMdane nahi pAra-saghaLuM. vRkSalatAnA maMDapa rUDA, * phUlaMDAnI . te bahAra-sadhaLuM. mIThaDAM phala ke vanarAjInAM, khAo dharIne pyAra-saghaLuM. khaLa khaLa nAde zilA bhedIne, jharaNAM vahe amIdhAra-saghaLuM. paMkheruMnAM gIta ke mIThaDAM, sUNe te suMdara sAra-saghaLuM. madhu pIe bhaMga phUla phUla pharatA, kare madhura kaMkAra-saghaLuM. nirdoSa haraNAM cAra caraMtA, lIluDA vana mejhAra-saghaLuM. unnata chaMge girivara UbhA, | mahInA meMghA hAra - saghaLuM. gahana gUhA tyAM zilAnI rAje, zIta bhUtala zaNagAra-saghaLuM. zILAM sarovaranAM jala mIThaDAM, mIThA sAgara bhaNakAra-saghaLuM.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 125 mIThaDI cAMdanI rasa revaMtI, - tApa sakala haranAra-saghaLuM. mIThaDI saMdhyA. grISmataNI ne, mIThI vasaMtanI bahAra-saghaLuM. . vizvamAM saghaLe rasa bharyo che, eka akhaMDa apAra-saghaLuM. dhIrajathI rasapAna karatA, - rasabharyo saMsAra-saghaLuM. prakRtine nihALavAnI temanI dRSTi ja anerI hatI, tethI narmadA kinAre paribhramaNa karatAM temanA aMtaramAMthI mukhamAMthI nIcenI paMktio sarI paDI hatI. | (zArdUlavikrIDita) Ave che pUra yauvane malakatI zyAma mane hAriNI, gAtI gIta rasAla nRtya karatI divyahuti-dhAriNa; bhedI bhISaNa kAnane giriguhA vege ati huM bhaNI, kIdhI vAta kahAya nA mujathakI, e divya revA taNI. - AmAM revA eTale narmadA nadInuM to suMdara varNana che. ja, paNa te sAthe prANanAthane maLavA utsuka banelI revA. nAmanI preyasInuM varNana paNa vanita thayeluM che. . sthAnenAM varNana karavAmAM temanI kAvyakalAne sArI phAvaTa AvI gaI hatI. kaI kaI vAra te duhAmAM paNa te anerI chaTA batAvI jatI. eka vAra gujarAtanuM varNana. karatAM temaNe nIcenA duhAo kahyA hatA ?
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 bhAratanI eka virala vibhUmi navANa nAnAM nirmaLAM, bhadrika meLa leka; dhanya dharA gujarAtanI, Ape saMpatti che. suMdara jhADI jhuMpaDA, vaLI hariyALAM kheta; kicuDa bele kosa tyAM, upaje aMdakuM heta. vAnaranI vastI ghaNI, dhIMgA enA Dhora TahUke koyala kuMjamAM, nAce manahara mera.. prasaMganA varNanamAM paNa teo koI koIvAra duhAne upayoga karatA, paNa tenI jhalaka anerI rahetI. cAturmAsa pachI gurudeva vihAra karavA tatpara bane che ane bhaktajane temane bhI javA vinaMti kare che. sAMbhaLI e prasaMganuM varNanaH . sAMbhaLatAM dila saLavaLyAM, vihAra kerI vAta vinave che gururAyane, sarva maLI saMghAta. 1 AvyA jyArathI AMgaNe, vAge maMgala sUra; ochuM-adakuM kaMI thayuM? ke javuM che aba dara? 2 bhe AMhI kRpA karI, nahi nahi jAo deva; mana-vacana-kAyA thakI, karazuM nitya ja seva. 3 sUri kahe sajajana tame, rAkhI zAsana lAja; paNa che uMbarIjha AMgaNe, zAsana ke kAja. 4 javuM tethI amane ghaTe, kare na koI zoka, sAcI jinavara ANa che, bAkI saghaLuM pheka. 5 * e nAmanuM eka gAma che. . .
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 127 e ja amArI zIkhaDI, e ja amAre badhA bhaviyaNa have vihAramAM, kAMI na karazo rotha. 6 zrI dhIrajalAlabhAI e bhaktine raMga paNa mANyo che. temAM ke temanI kAvyakalA anerI AbhAe dIpI uThI che. tene eka namUne ahIM rajU karuM chuM. vandanA (nArAca chaMda) mahA prakAza pAtra je anaMta zakti dhAraka, kaSAyapUra DubiyA jene taNuM sutAra, prabodhatA ya jeha meha vANIthI sudhIrane, bhajuM jineza e maheza RSabhAdi vIra. 1 (doharo) jaya jogIMdara jina prabhu, jagapati jagadAdhAra, jaya jya jagavatsala vibhu, ye jaya tAraNahAra. 2 ziva suMdara kamalApati, nAtha niraMjana buddha : brahmA Izvara tuM prabhu, ahaMtu anupama zuddha. 3 vaLI puruSa parabrahma tuM, tuM payagambara pAka; jinavara jaga sohAmaNuM, garuDezvara gajanAka. 4 surataru amIrasa kuMbha tuM, tuM akSaya guNadhAma; manamohana zaMkara guru, tuMhI alakha abhirAma. 5 tuma viNa kaI sahAya nA, matalabiye saMsAra; rakhaDI rakhaDI Aviyo, prabhu tumAre dvAra. 6
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 bhAratanI eka virala vibhUti A saMsAra asAramAM, eka ja tuM che sAra; dhIrajathI samaruM sadA, vate jayajayakAra. 7 temanI duhAnI racanAomAM rasapravAha ghArAbaddha vahe che ane padalAlitya eTale jhaDajhamaka Apo Apa AvI jAya che. eka vAra eka sabhAmAM temane dIkarAnI vyAkhyA pUchavAmAM AvI hatI ane zIghra kavitA dvArA tene uttara ApavAnuM hatuM, tyAre temanA mukhamAMthI nIcenA traNa duhAo AvirbhAva pAmyA hatA dIkarA dIkarA ho dIkarI, je kADhe jaganAma; temaja mAtA-pitA taNI, pUre Aza tamAma. 1. bAkInA te ThIkarA, Thebe Ave roja rADo lAve gAmanI, phajetiyAnI pheja. 2 dhIraja te sAcuM kahe, kyAMthI Ave guNa! nAMkhyuM nahi je ApaNe, thoDuM e mahIM lUNa. 3 A duhAo sAMbhaLI prekSakoe tAlIne gagaDATa. karyo hate. zrI dhIrajalAlabhAInAM kAvyamAM kyAreka kyAreka vinoda ane kakSATanAM darzana paNa thayAM che ane te zrotAonA cittane camatkAra pamADanArA nIvaDyA che. varaghoDAne prasaMga che, temAM zaraNAI ane DhAla athaDAI paDe che. temAM koNa kone zuM kahe che ? te jarA. sAMbhaLI laIe.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 129 zaraNAI ane Dhela ( manahara chaMda ) zaraNAI kahe, Dhola, Ama te che golamela paNa kema tAro bela, Dha Dha Dha DhaM thAya che? TAla kahe pAtalaDI, jANe tArI mAtalaDI beThI beThI vAtalaDI, kevI banAvAya che? zukananA bela bhalA, jANe na tuM kaMI balA; A te A uparachalA, ema saMbhaLAya che. draDha Ape DhAre ghaNuM, emAM nava rAkhe maNuMka enA dahIM-vRta taNuM, zukana levAya che. DhIma hoya sonA kerA, tema DhAla taNA DherA te ja zatru taNA gherA, sate teDAya che. pII pII vANa tArI, mane nava lAge sArI; pASANane lAge pyArI, pApe tuM paMkAya che. suNI zaraNAI kahe, DhagA tArA DhaMga badhA; : jANuM chuM huM roja roja, TeDhathI DhIbAya che. rUpa jene DhaDhA ke, jANe meTa beTho erU mArA vinA keI daruM khAlI na jaNAya che. Ama te A saMvAda samajAya eve che, paNa tene bhAve kheluM te pAkane vadhAre majA Avaze. saMvAdanI zaruAta zaraNAIthI thAya che. te Dholane kahe che ke "tAre AkAra te golamela che, eTale jADo majAne
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 bhAratanI eka virala vibhUti che, paNa tAre avAja ThaM ThaM ThaM ThaM e kema thAya che? arthAt te ghaNe kharAba che ane kAnane game tevuM nathI." A sAMbhaLI DhAla kodhe bharAya che. te kahe che ke "alI ! pAtalaDI eTale ke taddana pAtaLI kAyAvALI ! tane huM barAbara jANuM chuM ane tArI mAtalaDI eTale mAtAne paNa barAbara jANuM chuM. tAre to beThAM beThAM vAta banAvavA sivAya bIjo dhaMdho zi che? alI balA.? A te zukananA sArA zabdo che, te uparathI Dha DhaMDhaMDhe evA lAge che, paNa kAma ghaNuM sAruM kare che. prathama to te ghaNAM Dhora Ape che. temAM kaMI maNuM rAkhatA nathI. A Dhora je dUdha Ape che, temAMthI dahIM ane ghI bane che ane loko tenA ja zukana le che. vaLI zatrunA gherA toDavA mATe senAnA DhIma ane DhAlanA TerA eTale samUha joIe che, te Dha vinA bIjuM koNa Ape che? - tArI pII paI evI vANI ane te jarAye sArI lAgatI nathI. te pattharone pyArI lAgatI haze. tuM tArA pApe paMkAya che, eTale tArI joDe vadhAre mAthAkUTa zI karavI? zaraNAI tenA A zabdo sAMbhaLI le evI na hatI. te kahe che ke "are DhagA! tArA DhaMga kevA che, te huM barAbara jANuM chuM. tuM lakSaNa pUro che, tethI ja roja DheDha vaDe DhIbAya che ane tuM DhanA vakhANa kare che, paNa ene AkAra te je ! jANe pheNa mAMDIne koI eru eTale ke
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 131 nAga beTho hoya, evo lAge che. mAre tane vizeSa kahevuM nathI. sahu ke mane cAhe che, tethI ja mane dareka maMdiramAM mAnabhera rAkhe che. keI maMdira mArA vinAnuM nathI." zrI dhIrajalAlabhAIe chUTaka kAvyo ghaNo lakhyA che. te badhAne paricaya karAvatAM te tene ja eka svataMtra graMtha banI jAya, eTale ahIM te viSaya para thaDA namUnA ApuM chuM. - prathama temaNe racelI prahelikAo joIe. prahelikAmAM varNana lAge che. amuka vastunuM ane te nIkaLe chebIjI vastu, eTale temAM zabdacAturyanI pradhAnatA hoya che. vaLI te varNanane viziSTa krama paNa mAgI le che. prahelikA-pahelI / (zikhariNI) gaI kyAM e mArI hRdayaramaNe rAsa ramatI ? gaI kyAM e mArI priya sahacarI prANa haratI ? jharaMtI haiyethI satata rasadhArA muda karI, ATaluM varNana sAMbhaLIne tame jarUra kahevAnA ke : gaI kAntA ke zuM? paNa kAvyakAra tene uttara Ape che ke ahaha nahi e pina sakharA. pena hRdayanA bhAgamAM ja ramaNa kare che, tethI te hRdayaramANe che. vaLI te cAle che, tyAre rAsa ramatI hoya
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 bhAratanI eka virala vibhUtiH evI lAge che. te badhAne priya hoya che ane sadA sAthe rahe che, eTale sahacarI zabda sArthaka kare che. te pitAnA. haiyAmAMthI AnaMda Ape evI rasadhArA-zAhI rUpe ja te- jharyA kare che. AvI ni cAlI jAya to citA-dilagIrI thAya ke nahi? tenI zodha calAvavI ja paDe. arthAtuM. cAlI. gayelI vastu e kAntA nahi, paNa potAnI pena che.. prahelikA bIjI , - (manTAkAntA) hA hA gayA hRdaya cUrNa karaMta bane, meMghA mahA jIvananA sukha-duHkha bhAgI, jeNe kadI nava karI paravAha leza, varSA, nidAgha athavA himakala kerI. 1 kartavya eka jIvane vasamuM pichANuM, vANuM vaLI madhura aMtara snehapUrNa; ahIM tame kaheze ke zuM putra-beya haridhAma aho sidhAvyA? paNa tene uttara evo maLaze ke nA, nA, gayAM aNamUlAM muja jIrNa jeDAM ! 2 ane tamAre kAna pakaDavA ja paDaze. ApaNAM dharmasthAnake tathA meTA meLAvaDAmAM ApaNe DAM upaDI jAya che, tyAre hRdaya pUrNa thAya che ke nahi * vaLI tene mATe sAruM evuM mUlya cUkavavuM paDe che, eTale te mahAghA paNa che. te sukha ane duHkhamAM sAthe cAle.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 133 che, tethI sukha-duHkhanA bhAgI paNa che. te nidAgha eTale grISma Rtu, varSa eTale varasAdanI Rtu ane himAla eTale ziyALAnI Rtu e traNa RtuomAMthI koI RtunI paravAha karatA nathI, eTale ke te badhI RtuomAM cAlatA ja rahe che, ane e rIte potAnuM vasamuM-kaThina kartavya bajAvyA kare che. te cAle che tyAre cama cama e avAja thAya che, eTale tenI vANI madhura che ane te kaDaka na banI jAya te mATe tene telathI arthAt snehathI kharaDavAmAM Ave che, tethI temanuM aMtara snehapUrNa che. " A jeDA jIrNa hovAthI te aNamUlAM eTale mUlya vinAnA arthAt mAmulI kimatavALA gaNAya, paraMtu jenI pAse paisA nathI e to AvAM joDAM cAlyA jatAM paNa zoka-saMtApa kare, e svAbhAvika che. A prahelikAmAM lAMbuM varNana hovA chatAM ApaNe mUla vastune pakaDI zakatA nathI, e tenI khUbI che. prahelikA trIjI (Dutavilambita) - manahara zukazAvaka pakSa zAM, sakala deha dharI haritAMzuka; caraNa kaMTha karAgre sukezamAM, vividha bhUSaNa puSpataruM race. 1 madhura hAsyabharI rasa relI, manahare sahu mAnavakulanAM
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 bhAratanI eka virala vibhUti A varNana parathI tame jarUra kahevAnA ke- - - praNayautsuka e lalanA ahe! paNa sAmethI uttara evo maLavAne ke- nahi nahi dharatI ja aSADanI. ' haritAMzuka eTale rezamanI lIlA raMganI sADI AkhA zarIra dhAraNa karelI che. te popaTane baccAMnI pAMkha jevI manahara lAge che. caraNa eTale paga, kaMTha eTale gaLuM ane karAgra eTale hAthanAM kaDAM, sukeza eTale potAnA mAthAnA suMdara vALa. A badhAM sthAnoe puSpanAM banAvelAM vividha AbhUSaNo dhAraNa karelAM che. te madhura hAsya karI rahI che ane e rIte rasa relAvIne. badhA manuSyanA mananuM halsa karI rahI che. A varNana kaI praNaya-utsuka lalanAnuM lAge che, paNa kharekhara to te aSADanI dharatInuM ja che. A traNe prahelikAo parathI zrI dhIrajalAlabhAInuM vANI ane varNana para kevuM prabhutva che, te jaNAI Ave che. zrI dhIrajalAlabhAIne aMtarlIpikAo racavAne prasaMga paNa AvyA che. aMtarlIpikAmAM varNananI aMdara ja nAma. AvI jAya che, eTale temAM zabdArthacamatkRti hoya che. ahIM temAMnI eka aMtarlIpikA raju karuM chuM. aMtarlIpikA | ( manahara chaMda ) vijayanAM vAjAM vAge, prema taNAM pUra jAge; sUrizcaMda SaDraja rAge. jenA guNa gAya. che
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 135 kAma nahi krodha nahi, viSaya-vikAra nahi, mAyA taNI chAyA nahi, lebha jyAM haNAya che. rAma ane kRSNa jevA, nitya kare jenI sevA, yaza taNI cAle revA, iti dUra thAya che.. evA jina bhAnu kerI, bhadraMkarA bhavya bherI, dhIrajathI pharI pharI, haze vagADAya che. ahI vijayapremasUri evuM gurunuM nAma varNanamAM guMthAyeluM che. uparAMta temanA ziSyo rAma eTale rAmavijayajI-pa. pU. AcAryazrI vijaya rAmacaMdrasUrijI tathA prathama bhAnu eTale pa. pU. A. zrI vijayabhuvanabhAnusUrijI ane bhadraMkarA eTale. pa. pU. paM. zrI bhadraMkaravijayajI gaNivaryanuM nAma paNa guMthAyeluM che. dhIraja e kAvya kartAnuM nAma che. zrI dhIrajalAlabhAIne aMtarlIpikAo karatAM bahirlIpikAo racavAnA prasaMge vizeSa AvelA che. temAM mukhyatve temane cAra akSaranuM nAma ApavAmAM AvatuM ane tene eka eka akSarane agratA ApI kAvyanI racanA karavAnI rahetI. keI vAra tenI sAthe amuka viSayane paNa nirdeza tha, tyAre kAma kaThina banatuM, paNa temanI apratima buddhipratibhA tene tarata ukela lAvI detI. bahirlIpikA sadAzivasamatA saMyama ghaTa viSe, dAna ane suviveka; ziva sahAya kare sadA, vacane rAkho Teka.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 bhAratanI eka virala vibhUti "jenA aMtaramAM samatA ane saMyama che, je dAna ane suvivekane Azraya le che ane je potAnA vacananI Teka rAkhe che, eTale ke lIdhelI pratijJA barAbara pALe che, tene ziva sadA sahAya kare che." * mahAdeva-madana mahA ari moTake, hAryo jiNaparatApa; deva aho sahuthI vaDe, vasudhA kero bApa. "madana eTale kAmadeva. te A jagatanA sarva sAdhake mATe meTe ari-zatru gaNAya che. te jenA pratApe hArI gaye ane je AkhI duniyAne pitA che, te A jagatane sahuthI meTe deva che, arthAt mahAdeva che. AmAM nAma anusAra viSayanuM varNana che. eka vAra temane sahunI hasAhasa vacce "sAvaraNI" zabda ApavAmAM AvyuM hatuM. tenI temane bahirlIpikA banAvavAnI hatI. AmAM Na ne badale na levAnI chUTa hoya che. temaNe thoDI ja vAramAM tenI racanA nIce pramANe karI hatI. sAvaraNI(nI)-sAgara ulaTo he sakhI, vamaLa lakha gherAya; rajanI paNa rUThI dise, nIkaLI jIvaDo jAya. eka virahiNI strI potAnI sakhIne kahe che ke huM sakhI! Aje to sAgara umaTayo che ane temAM lAkho vamaLo gherAI rahyAM che arthAt bhAre bharatI AvI rahI che. Aje rAta paNa rUThI che, tethI mAre jIva nIkaLI jAya temane bahilA Ama Na ne chetemaNe
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 137 che. tAtparya ke Aje pUnamanI rAta che, chatAM pati AvyA nathI, eTale A rAtri mArA mATe asahya thaI paDI che. A bahirlIpikA sAMbhaLIne sahue AnaMda vyakta karyA hatA. , eka sabhAmAM temane ' rUstamajI " zabda ApavAmAM AvyA hatA ane tene zrRMgArika bhAvayukta bahirlIpikA banAvavAnI hatI, te temaNe nIce pramANe banAvI hatI: rUstamajI-rUpe raMbhA nayana cakArI, stana pIna ghaTazuM dhAre gaurI. madabhar cAle madhuruM bele, jina pekhata RSivara mana DeAle. A bahirlIpikA sAMbhaLIne zrotAoe temanA para dhanyavAdanA varasAda varatAvyA hatA. hajI paNa temanI eka bahirlIpikA sAMbhaLI laIe. taddana sAmAnya jaNAtA viSaya paratve paNa temanI pratibhAzakti keTaluM kAma kare che, te A parathI jANI zakAze. temane ApavAmAM AvelA zabda penasIla hatA. tenI racanA nimna prakAre karI hatI. 6 ' penasIla-pekhA sahune premathI, nava rAkheA dila rASa; sIla bhajo samatA sarjA, lahA sukha saMtAya. artha ghaNA spaSTa che.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 bhAratanI eka virala vibhUti zRMkhalAjAti kAvyanI racanA ghaNI kaThina. manAya che, kAraNa ke temAM zabdanA AMkaDA meLavIne javAba ApavAne hoya che. temaNe racelI eka zRMkhalAjAti kAvyaracanA mArA jANavAmAM nIce pramANe AvI che. amRtanA oDakAra, kaho lAla Ave kone? . mUlI kalpavRkSa kerI, konI pAsa AvatI.? rasikane kaho kema,caMdra taNI snA ane, aruNanI divya AbhA, khUba ja satAvatI? vasaMtanA vAyu kerI, mRdu mRdu lahario, kaho ke nA jaya gIta, hoMze hoMze gAvatI? yogInekIvAlA pAsa priyA nahi deha taNuM, buddhi te dhIraja vinA uttare na phAvatI. A eka aMtarlIpikA che ane te sAthe zRMkhalAjAti che, e tenI marTI vizeSatA che. prathama tene artha joIe. ane pachI tene camatkAra nihALIe. | he lAla! (zrotAne A saMbodhana che) amRtano oDakAra kone Ave te kaho, kalpavRkSanI mUlI eTale mULiyuM konI pAse Ave te paNa kaho, vaLI rasikane-rasikajanane caMdranI snA ane aruNanI divya AbhA, zA mATe satAve. che, te paNa jaNAvo. sAthe e paNa kaho ke vasaMtanI mRdu mRdu laharie konAM gIta gAya che? Ane uttara yogInekIvAlApAsa priyA nahi dahataNa" e zabdomAM
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 139 rahela che. paraMtu dhirya dAkhavIne buddhi laDAvyA vinA te tamane maLI zakaze nahi. A praznonA uttara mATe pAThake buddhi laDAvavA cAhe te laDAvI zake che. temaNe potAnI buddhi laDAvyA pachI ja nIcenuM vivecana vAcavuM : ahIM prathama prazna e che ke "amRtanA oDakAra kene Ave che?" tene uttara e che ke yogIne." bIjo prazna e che ke "kalpavRkSanuM mUla konI pAse Ave che?" teno uttara e che ke nekIvAlA pAsa, eTale ke nekIvAlA pAse, nyAyanItiparAyaNa pAse. ahIM ne akSara aMkoDArUpa che, eTale ke te zrRMkhalAnuM kAma trIjo prazna e che ke "rasikane-rasikajanane caMdranI tyanA ane arubanI divya AbhA zA mATe satAve che?" tene uttara e che ke pAsa priyA nahi. eTale ke A vakhate tenI pAse tenI priyA nathI, eTale tene duHkha thAya che. ahIM "pAsa" zabda jhaMkhalArUpa che. prazna e che ke "vasaMtana-vasaMta RtunI mRdu mRdu lahario kena jayagIta gAya che?" tene uttara e che ke nahi deha taNAM jene pArthiva deha nathI, evA paramAtmAna. ahIM nahi" zabda zRMkhalArUpa che. - A rIte cAra praznonA uttaranI ahIM eka zaMkhalA
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 140 bhAratanI eka virala vibhUti racI che, te pAThakonA dhyAnamAM barAbara AvI gaI haze. chatAM nIcenA staMbha para najara nAkhavAthI te vadhAre spaSTa thaze. yegIne, nekIvAlA pAsa, pAsa priyA nahi. nahi deha taNAM. have tenuM aMtalAMpikA svarUpa joIe. kAvyanI prathama paMktimAM amRtalAla evo zabda che, te vyaktivizeSane sUcavanAro che. tenI bIjI paMktimAM "mUlI" zabda che, te temanI patnInuM nAma che. trIjI paMktimAM rasika, caMdra ane tyanA zabda Ave che, te temanI saMtatine anukrama sUcave che. rasika eTale rasikalAla, caMdra eTale caMdrakAnta ane snA e pUruM nAma che. cothI paMkti aruNa nAme Ave che; te temanI cothI saMtatinuM nAma che. aruNa eTale aruNakumAra. pAMcamI paMktimAM vasaMta zabda Ave che, te rasikalAlanA patnInuM nAma che. e ja paMktimAM mRdu zabda Ave che, te emanI putrI mRdulAno sUcaka che ane chaThThI paMktimAM jaya zabda Ave che, te temanI bIjI putrI jayA ke zyalakSmIno sUcaka che. zrI dhIrajalAlabhAI A vyaktinA paricayamAM AvyA, tyAre temanA kuTuMbamAM jeTalI vyaktio hatI, te badhI ja vyaktionAM nAmone AmAM samAveza karI dIdhela che. Ane ApaNe kAvyaracanAnI adabhuta zakti kahevI ke nahi, tene pAThako vicAra kare.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 zrI dhIrajalAla zAha zrI dhIrajalAlabhAIe rASTrIya bhAvanAne paNa pitAnA kAvyamAM utArelI che. temAMnuM eka gIta ahIM rajU karavuM. yogya mAnuM chuM. AjhAdInA jaMgamAM - A virahAka vAge, vIrAo sau jAge, kare kUca Age Age, AjhAdI kerA jaMgamAM, AjhAdI kerA jaMgamAM. A zUrA sakala tyAge, eka dhanya mRtyu mAge, ke jAlIme ja bhAge, AjhAdI kerA jaMgamAM, AjhAdI kerA jaMgamAM. A bombanA dhaDAkA, ke temanA bhaDAkA, na jarIye DagAve, - AjhAdI kerA jaMgamAM, AjhAdI kerA jaMgamAM.. e setAne kerI cAle, ke kArAgAranI divAlo, na jarIye haThAve, AjhAdI kerA jagamAM, AjhAdI kerA jagamAM.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti na kALuM pANI phAve, ke phasI phogaTa jAve, jyAM eka sahastra thAve, AjhAdI kerA jaMgamAM, AjhAdI kerAM jaMgamAM. A satyanA pokAre, khelAya jaMga bhAre, tyAM jAlime ja hAre, AjhAdI kerA jaMgamAM, AjhArI kerA jaMgamAM. zrI dhIrajalAlabhAIe paMcataMtranA pAMce ya taMtrane - 155 jeTalA duhAomAM utArI "paMcataMtrasAra" nAmanI eka racanA paNa karelI che, paraMtu hajI sudhI te prasiddhine prakAza pAmI nathI. - zrI dhIrajalAlabhAIe be khaMDakAvya paNa racelAM che. temAMnuM paheluM "jalamaMdira pAvApurI pAvApurInAM raMgIna citra sAthe prasiddhi pAmyuM hatuM, paNa te thoDA ja vakhatamAM aprApya banI gayuM hatuM. khedanI vAta te e che ke tenI nakala zrI dhIrajalAlabhAI pAse paNa rahI nathI ane te Aje pUruM yAda paNa nathI, eTale tene ATale nirdeza karIne ja saMtoSa mAnuM chuM. temanuM bIjuM khaMDakAvya
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 143 "ajantA yAtrI suMdara rUparaMge prasiddha thayeluM che. tene vistRta paricaya AgAmI prakaraNamAM apAye che. zrI dhIrajalAlabhAIe potAnA putra narendrakumAranA lagnaprasaMge eka nAnakaDuM kavisaMmelana yojAyuM hatuM ane zrI mAnatuMgasUri-sArasvatasamAroha prasaMge meTA pAye kavisaMmelana yojayuM hatuM. - A vivecana parathI zrI dhIrajalAlabhAInA jIvanane kavitvane ke anero raMga lAgyA hatA, te samajI zakAze.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 12 ] adUbhuta kalAdarzana zrI dhIrajalAlabhAIe prakRtidarzana dvArA je alaukika apUrva AnaMda mANyo hato, te temaNe prasaMge prasaMge kAvya dvArA vyakta karela che. te ja rIte temaNe ajantAnA adabhuta kalAdarzana dvArA je apArthiva ananya AnaMdanI anubhUti karI hatI, tene "ajantAne yAtrI nAmanA khaMDakAvyamAM abhivyakta karelI che. A khaMDakAvya e temanI eka utkRSTa kAvyakRti che. te mahAkavi nAnAlAla, rA. ba. kezava harSada dhruva ane zrI narasiMharAva bholAnAtha diveTIyA jevA suprasiddha gUrjarasAkSaronI prazaMsA pAmelI che. meDana rivyue tenI samAlocanA karatAM UMce abhiprAya Apyo hato. sva. kalAguru zrI ravizaMkara rAvale temanA racelA ajantAnA kalAmaMDapo" nAmanA graMthamAM A kAvyanAM chUTathI avataraNo ApyAM hatAM. mitro ane prazaMsakone A khaMDakAvya khUba ja gamI gayuM hatuM. te aMge temanI pAse saMkhyAbaMdha patro AvyAM hatAM..
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 zrI dhIrajalAla zAha A khaMDakAvyane saMskRta anuvAda meM ja kare che ane te prasiddha gUrjarasAkSara zrI rAmaprasAda bakSInA varada haste prakAzita thayela che. tene aMgrejI anuvAda paNa thayele de, paraMtu te hajI sudhI prakaTa thayela nathI. A khaMDakAvyane pravezaka sva. zrI ratilAla mehanalAla trivedIe lakhela che ke jeo bhAratIya saMskRtinA ananya abhyAsI tathA eka Adarza zikSaka hatA ane "bhAratanA vidyApITha" Adi mananIya graMthanA racayitA hatA. temaNe A pravezakamAM zrI dhIrajalAlabhAIne A khaMDakAvyane prazasta paricaya karAvela che ane temaNe je adabhuta kalAdarzana karyuM hatuM, tene yathArtha nyAya ApavA prayatna karela che. pAka mitroe te jANavA je hovAthI ahIM tenI rajUAta karuM chuM. * mAnava-AtmAnA "ucchiSTamAMthI dharma, sAmrAjya, sAhitya ane kalA utpanna thayAM che, ema atharvavedanI eka ukti che. jema A vizvanA mahAna kalAkAranA niravadhi AnaMda ane addabhuta tapamAMthI A jagata sarjAyuM che, tema pratyeka kalAnI kRtimAM paNa ullAsa ane saMyama rUpI be ta. rahelAM che. kalA eTale A be virodhI tattvone samanvaya. hiMdanI pratibhA kalAniSTa che. enuM sAhitya kalAnI bhASAmAM lakhAyeluM che, eTale e sAhitya samajanArane kalAnI bhASAne sUkSama paricaya keLavavA paDe che ane tyAre ja e marama sRSTinI pAra rahelA satyanuM darzana 10
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti thaI zake che. pratyeka kavi ke sAhityasarjakane pitAnI viziSTa kalAmaya bhASA hoya che, je dvArA e satyanI abhivyakti kare che. vedanA dRSTAo, purANasarjake ane kAlidAsa, bhavabhUti Adi kavioe potapotAnI viziSTa kalAmaya bhASAmAM kAvyo gAyAM che. te A te sAhityaviSyaka kalAnI vAta thaI, paraMtu zilpakalA ane citrakalAnA pradezamAM paNa sAhityaviSayaka kalA jeTalo ja utkarSa hiMdanI pratibhAe siddha karyo che. hiMdustAnanA ItihAsamAM gupta sAmrAjyano samaya e sAhitya ane kalAne vasaMtakALa hato. ajantAnA bauddhavihAra ane nAlaMdAnuM mahAna vidyApITha e samayanAM bhavya saMsmaraNe che. sikAo paryata ajantAnAM guphAmaMdiro ajJAta vAsamAM rahIne eka aMgreja lazkarI amaladAranA paribhramaNamAMthI ekAeka jAheramAM AvyAM ane musalamAna saMskRtinA Agamana pUrve paNa kevuM adabhuta ane paripUrNa zilpa tathA citrakAma hatuM, tenI jagatane pratIti karAvI. vaLI parAtanikonA apAra zramathI "hajAre nAnAM nAnAM haLe nIce dIrghakALathI bhUmimAM daTAyelAM nAlaMdAnA bhavya zilAkhaMDa" bahAra AvyA ane gupta ane pAla vaMza vaccenA zilpakAmanI lAMbA samayathI kUTatI kaDIo maLI AvI. A pramANe kArlAnI guphAo ane IlarAnAM guphA-maMdiro paNa IslAmanI asara pahelAMnI hiMdI kalAnI mahAna vibhUtio che, paNa e badhAmAM ajantA to hiMdI kalAne kaLaza che.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 zrI dhIrajalAla zAha mahAbhArata jema hiMdanI saMskRtinuM vizva kAvya che, tema ajantA boddha samayanI hiMdanI saMskRtinuM mUka mahAkAvya che. emAM bhagavAna buddhanI jAtakakathAo dvArA vizvane amara citrapaTa AlekhAya che. AmAM mAtra citro ja jenAranAM hRdayane e halAvI nAkhe che. te sAkSAt darzana karanAra kalArasika hadayanA tArane jhaNajhaNAve e svAbhAvika che. bhAIzrI dhIrajalAle ajantAnI yAtrA be vAra karI ane bIjI yAtrAnuM pariNAma A kAvyarUpe phalita thayuM. - kavi e citrakAra karatAM amuka arthamAM adhika che. citrakAra pAse raMga che, paNa zabda nathI. kavi pAse ubhaya che. kavi enI pratibhA gAtAM gAtAM vastunuM sAkSAt darzana karAvI zake che, temaja zabdalIlA dvArA manahara sUra saMbhaLAvI zake che. A kAvyanA racanAra jeo citrakAra ane kavi ubhaya che, temaNe e mUka sRSTinA AlekhananuM sAkSAt sUphamadarzana karyuM che. e pratimAdarzanathI emanI pratibhAne preraNA maLI che ane tethI ja e mUka pratibhAenA AMtarabhAvone hRdayamAM jhIlI kalpanAbaLe bhAvamaya vANImAM gAI zakyA che. ajantAnAM citro ghaNaye thayAM che, paraMtu kAvya te kadAca A pahelI ja vAra racAyuM che. kAvyanA AraMbhamAM ja kavinI vINAnA tAra jhaNajhaNe che. anila, tattvare, vihaMga ane girinirjharo saMgItanI ane nRtyanI ajaba dhUna macAve che. vRkSetRkSe sugaMdhI puSpo
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 bhAratanI eka vila vibhUti phAre che. maMdamaMda hAsya karatI uSA yAtrIne zayyAmAMthI uDADe che. ekAkI citrakAra yAtrI saritAnu' Atithya pAmI enA vAMkAcUMkA pravAhanA kAMThe kAMThe cAlyA jAya che. A ekalavAyA atithi gantavya sthAne pahoMcatAM girikarADamAMnI seApAnamALA caDavA mAMDe che. ekAeka bhUtakALanA gebI paDadA upaDe che. enA kalpanAnayana samakSa ajantAna! utthAnakALathI mAMDIne emAM punaHdana paryaMtanA sAMgAmAMga itihAsa dRSTigocara thAya che. vidyA, kalA ane zAntina! kendra ajantAnA jAheAjalAlInA samaya, musalamAna AkramaNa kALamAM vanadevIe peAtAnA utsaMgamAM kareluM A kalAzinu sagApana ane yAgya avasare enuM jagat samakSa kareluM prAkaTaca ityAdi darzana yAtrI pAme che. sApAnamALA pUrI thaye yAtrI ajantAnA mahAvihAramAM praveza kare che. tyAM e nAgarAjanuM... kuTuMba, sa'sAracakra, gAMdharvaMgAna, hatiniyaMtraNa, bhagavAna buddhanI bhavya mUrti, yazeAdharA, rAhula ane buddhanu bhAvavAhI citra, bhagnakRta, IMdranA praNayAtsava, buddhaparinirvANa, jAtakamALAmAMnA kSAMtivAda Adi prasaMgA, sarvottama bhAtacitro (Disigns) avalAkitezvara, yakSa pattI ane mAravijaya vagere citro eka pachI eka mITa mAMDIne avaleAke che.. yAtrinA citraRRnanu pavasAna kalAsamAdhimAM thAya che. A kAvyanA traNa khaMDA che : (1) prakRtinI lIlAmAM ajantAnA yAtrInu prayANa, (2) ajantAnA bhUtakALanu dana, (3) citraDhana.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna khaMDana kalAkAra zItadhUna zrI dhIrajalAla zAha 149 kAvyane prathama khaMDa prakRti ane mAnavahRdayanA madhura milananuM manohara citra che. dhUnI kalAkAra prakRtinA utkaMgamAM sUta che. ene jAgRta karavA prakRtinAM parijane gItadhUna macAvI rahyAM che. sAMbhaLoH aniladala bajAve kuMjamAM pesI baMsI, taruvara varazAkhA nRtyanI dhUna cAle, vihagagaNa madhurA sUrathI gIta gAya, khaLa khaLa khaLa nAde nirjI re tAla Ape. saMgItanI A ramajhaTa vacce klAsuMdarI kamaLa karasparza pheravI yAtrIne uThADe che. yAtrI saphaLa uThe che, paNa uSA pratye snehabharI najara nAkhavA ye rokAto nathI. e te jhaTajhaTa sAdaDI vALI, pekhikA hAthamAM laI, citrALI kAMdhe bharAvIne utAvaLe utAvaLA cAlI nIkaLe che. paraMtu ene mArga koNa batAvaze? saritAsuMdarI enI sakhI banI Ama tema jhaTapaTa cAlatI ane AnaMdathI mArga batAve che. niyata sthAne pahoMcavAnI yAtrInI keTalI tIvra utkaMThA che, tenuM nIcenI paMktiomAM suMdara darzana thAya che? paLa paLa vadhe te cAtrI AturatAmAM, - paLa paLa vadhatuM te rUpa kallolinInuM * paLa paLa vadhatA te pahADa uMcA sUtelA, paLa paLa vadhato te bhAnuM AkAza mArge pahAMDanI karADa paranI sopAnamALA jotAM veMta ja yAtrInuM hRdaya abhinava AnaMdathI ubharAya che.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 bhAratanI eka virala vibhUti ga samIpa paDe tyAM eka sApAnamALA, abhinava usa raraMge yAtrI tyAM pAda detA. ahI kAvyanA pahelA khaMDa pUrA thAya che. (2) bIjA kha'DamAM ajantAnuM itihAsadarana che. Ta darzana karavA jevuM che. jue . te kSaNe kALa upADI paDado gebI bhUtaneA, anerU dRzya darzAve mahAkalA mumukSune. koI bhikhkhu nayana namaNAM aDhAI UbhA che, dhIre dhIre mukhathI vatAM pADe ke TTikAnA; koI bhikhkhu dUra dUra thakI lAvatA yAcI bhikSA, dhImedhIme pagathI caDhatAM guNazreNI samAna. koI bhikhkhu svakara dharIne kASThanuM vAripAtra, dhIre dhIre patha utaratAM sRSTisauMdaya zvetAM; yAtrIdyuM ! jaya jaya vade bhAvathI khuddha kerI,, jeNe joyA sakaLa jagate mArga nirvANadAtA. dhIme dhIme zramaNakula e thAya vilIna tyAMthI, aMte kAI dIsatuM nahi ne dhAma e sAva sUnAM. jate dahADe islAmIonuM AkramaNa thayuM, hiMdana saskRtinAM dhAmonA vidhvaMsa thavA mAMDayA. jANe A pralayamAMthI e kalAkSetrane bacAvavA prakRtimAtAe enu saMgeApana karyuM. zilAkhaMDa pUryA. dvAra, chAvarI raja upare, ugADIne latAvela, geAvyu. TrinA ure..
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 15? e kalAtIrthanA rakSaNa arthe vanadevI A gopanakALamAM siMha ane vyAghane cokIdAre nIme che. A kalAtIrthanuM mahAdvAra aneka zatAbdIo pachI ughaDe che. mejara jIla eka bhuMDanA zikAranI pAchaLa caDI Ave che, e sAmAnya prasaMgane manahara kalpanAnI dRSTithI AlekhavAmAM AvyA che. jIla A mahAna kalAdhAma joIne Azcaryacakita thAya che. e uccAre cheH A staMbha zA? stabaka zA? vaLI citra zenAM ? ke devInA bhuvana te nahi bhavya hoya ? ajantA pharI pAchuM ItihAsanI raMgabhUmi para daSTigocara thAya che ane kalAdharo ane ItihAsakAronuM yAtrAdhAma bane che. tyAM bIjo khaMDa pUro thAya che. (3) trIjA khaMDamAM citradarzana che. vividha citronA sAmAnya ane viziSTa bhA bhAre kuzaLatAthI ahIM pragaTa thayA che. nIcenI paMktiomAM e bhAvo TUMkAmAM paNa saceTa rIte kevI rIte vyakta thayA che, te joI zakAya che. suvega rekhA manahArI raMga, tAdazya bhAva uranAM abhaMga, gati sthiti ne anubhAva mudrA, Ayojane ye paripUrNa siddhi. palaba ne, bhUTi namelI; vaLelI nAsA ati kheda bhAve;
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ para bhAratanI eka virala vibhUti Aja kerA. batAve. karanI saMpUTa TuMkA dhaiya druSThi mudrA sucAru gAtrA kamanIya kAMti, AchAM rUpALAM vasane ghareNAM pragUDha bhAvA ati alparekhA. abhinaye tA nahi joDa AnI. avalAkitezvaranuM citra teA sarvAMga suMdara haiM. e citra jotAM citrakAra-kavi jANe Anada-samAdhimAM lIna bane che. A rahyuM te citra. aho ! ahA ! utkRSTa bhAve vicAradhArA A avalAkiteza, ahIM AM virAje; AM mananI vahe . ne, sasAra kerA ati kRTa brU cApanamrA suvizAla bhAla, netra mI'celAM apeAyaNuM ; pralakhanAsA yazakIti gAya, e rAjarAjeza taNI prabhUta. madhu mukhethI jharatu bhUlAve, piyUSadhArA rajanIpatinI; vizALa spadhA ati dha bAhu, pRthvIvijetA nara sUcave che. dakSiNu haste dharyuM. padma eka, spardhA karaMtu mukhapadma sAthe;
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ -zrI dhIrajalAla zAha 153 aMgulie te bhrama upajAve, zuM mogarAnI kaLIo vadhelI; sauMdarya kerI thatI pUrNa sImA, AbhUSaNanAM rUpa-raMga-ghATe. mAravijayanA varNanamAM pralebhAnA svarUpane tAdaza citAra ApavAmAM Avyo che. pralebhanene ahIM mAra rAjA, le sainya ubhe chaLavA gurune cha ye Rtuo dharI rUpa Ave, cArulatA zAM navayauvanAnAM. yazodharAnuM vaLI rUpa keI, nAnA vilApa karatuM jaNAya; e prabhane vacce bodhisatva acaLa meru samAna sudaDha rahe che. A ja ene mAravijaya. : ApaNe yAtrI A rasadarzana pAmI kalAnI mahAna dIkSA le che. kalA e jIvananuM dharmakArya che, te vaibhava ke dhana prAptine. athe nathI evo e daDha saMkalpa kare che. AvI mAnasika sthiti prApta thatAM kalAkAra rasa-samAdhimAM lIna bane che. A abhedonuMbhavamAM jaDa-cetananA bhedo vilIna thAya che. ArUDha thAto rasazikhare te, jyAM bheda bhUlyA jaDacetanAnA.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 bhAratanI eka virala vibhUtiH kAvyanI aMtima paMktio kalAniSTha hRdayanI sAcI, vAsanA ane kalA pratye uMDo bhaktibhAva prakaTa kare che ane emAM ajantAnI prazasti pUrI thAya che. dharmadhAma, kalAtIrtha tuM vidyApITha vizvanI, deje deje kalAdIkSA Atmadeza ujALavA. jhajhUmI kALanI sAme sAvacaMdra-divAkara, gAje gAje. mahAgAthA hiMdanA ItihAsanI. kAvyamAM vRttanI sugya rIte pasaMdagI thaI che. gavya. sthAne pahoMcavA adhIrA banelA yAtrInI varita gati. mAlinI vRtta dvArA vyakta thAya che. prathama khaMDamAM pathikanA aTapaTA mArganusAra vRttamAM paNa vAraMvAra palaTo thAya che. bIjA khaMDamAM mukhya chaMda maMdAkrAMtA gaMbhIratA ane karuNatAnA bhAvo pradarzita kare che. trIjA khaMDamAM varNanane mATe upajAti chaMda saphaLa rIte jAya che. anuSyapU ane. vasaMtatilakA vacce vacce vividhatA pUre che. Ama A kAvyanI samIkSA pUrI thAya che. A adabhuta citrakAvya gRjarAtI kAvyasAhityamAM eka navI dizA - ughADe che. A prakAranAM kAvya adhikAdhika racAya te gujarAtanI kavitA-sAmagrImAM bezaka samRddha umero thAya." sva. zrI veNIbhAI purohita ke jeo eka samaya kavi ane kAvyavivecaka hatA, temaNe zrI dhIrajalAlabhAInAM kAvyonI samAlocanA karatAM A khaMDakAvya aMge potAne
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 155 UMco abhiprAya darzAvyo hato. te AkhI samAlocanA jANavA jevI hovAthI ahIM uddadhRta karuM chuM. kavitAnuM gagana asaMkhya tAralAothI jhagamagatuM hoya che. avananA gagana jevI ja kavitAnA gagananI gahanatA che. e gagana mAM UgelA kavitArUpI tAralAonA sAmudAyika jhagamagATamAMthI je teja pragaTe che, te ApaNane pulakti karI mUke che. hRdayanI Urmione, hRdayanA ciMtana ane hRdayanA anubhavane kavitAnA jharaNArUpa vahAvavAne paNa AnaMda che. pote je anubhavyuM te bIjA paNa anubhave, evI bhAvanA. thatI hoya che. Aje te ApaNane duniyAbharanA kavitApravAhane paricaya thaI zake che. dareka dezane potAnI kavitA che. e kavitAnI vyAkhyA che. e vyAkhyA paNa kAlAnukrame parivartana pAmatI rahe che. parivartana vinA pragati nathI. parivartananA vaheNa vinA paristhiti baMdhiyAra banI jAya. gujarAtI kavitAmAM paNa evI ja rIte tabakake tabakke parivartana AvatAM rahyAM che. kavitAnI vibhAvanA badalatI rahI che. mAtra chaMdobaddha padAvali e kaMI kavitA nathI. je guru chaMda zIkhave, te kavi na paNa hoya. ane chaMda zIkhe. che, te kavi banI paNa jAya che. Aje te adhikAMza racanAomAM kavitA pitAne AviSkAra zodhe che. kavitAnA AkAra ane prakAra vize tabakake tabakake dareka dezamAM matamatAMtaro jAgyAM che ane e matamatAMtaramAM kAvyatattva karoTIe caDatuM.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa6 bhAratanI eka virala vibhUti - AvyuM che. AmAM keTalIka kavitA kadAca kasoTImAMthI pAra utarI nahi hoya, paNa kAvyatattva to saMgopAMga pAra utaratuM AvyuM che. zrI dhIrajalAla TekarathI zAha jANItA jaina vidvAna che. sarjana, saMzodhana ane saMvardhananI temanI pravRtti anekadezIya che. Ama te teo eka arachA zatAvadhAnI tarIke suvikhyAta che, paNa zatAvadhAnIpaNuM e judI vAta che ane kavitA e nirALa pradeza che. bahu ochA sadabhAgIone vividha pratibhA varI hoya che. zrI dhIrajalAla TokarazI zAhanA hRdayamAM zatAvadhAnI tarIkenI smRtinI gANitika : pratibhA to che ja, paNa sAthe sAthe kavitAnuM pAtALa jharaNuM paNa vahyA kare che. A kaMI AjanI vAta nathI. cheka 1931 mAM "anaM. tA yAtrI" nAmaka temanuM eka gaNanApAtra khaMDakAvya pragaTa thayuM, tyArathI Aja sudhI teo avAra-navAra kavitA dvArA potAnI bhAvanA vyakta karatA AvyA che. gujarAtI sAhityamAM je paMDitayuga tarIke oLakhAya che, te arasAnA kAvyasarjananI praNAlIne zrI dhIrajalAlabhAI e adaleadala apanAvIne A khaMDakAvya rahyuM che. temAM chaMdovidhya paNa bhAvavaividhyanI sAthe sAthe ApyuM che. ajaMtAnI guphAo para samayanA thara jAmyA ane tyAM vanarAjI vagere evAM UgI gayAM ke A bauddhakAlIna kalAdhAma temAM DhaMkAI gayuM. itihAsanA vArAphorAmAM AvaDA addabhuta zipadhAmanI
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 157 suMdaratA surakSita rahevA mATe ja jANe DhaMkAI gaI. kAlAMtare "eka aMgrejI lazkarI amaladAranA paribhramaNamAMthI ekAeka " A kalAne vAra ApaNI prajAne jANe punarapi prApta thayuM. - " ajantA yAtrI" nAmaka A khaMDakAvya pragaTa thayuM, tenA pravezamAM zrI ratilAla mohanalAla trivedIe A kavitAnI, saMskRtinI ane bauddhakAlIna kalAprAgaTayanI tavArIkha khUbIo supere samajAvI che.A pravezaka poteja zrI dhIrajalAla TokarazI zAhanA kAvyasarjananI kevI pratibhA che, te darzAvI de che. ane kharekhara, "ajantA yAtrI" e khaMDakAvyanA . prakAranuM nAdhapAtra arpaNa che. chaMda paranuM prabhutva, chaMda dvArA bhAva pramANe nirUpaNa e badhuM zrI dhIrajalAla TekarazI zAhanA abhyAsane paricaya karAve che. "ajantAne yAtrI" e temanuM uttama sarjana che. emAM zabdacitra, ane bhAvacitrone subhaga saMgama che. ajaMtA ajANyA bauddhakAlIna zilpIoe je kalA kaMDArI, je zailI pragaTa karI, je samarpaNa karyuM, te badhuM zrI dhIrajalAla TokarazI zAhe potAnA zabdazipamAM pragaTa karyuM che. A gujarAtI kAvyane saMskRtamAM anuvAda paNa pragaTa thayela che. ajaMtAnA zilpo joIne eka muslima kayureTare eka gajhala lakhI hatI. te gajhale pUrI te yAda nathI, paNa A zilpakArone aMjali ApatAM lakhelI chellI paMkti Ajeya yAda che. teNe e zi95kAro. mATe kahyuM ke "jiye bhI kAma ke liye, mare bhI kAma ke
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ "158 bhAratanI eka virala vibhUti ke liye" A pahelAM A zeranI upalI paMkti hatI, temAM hatuM ke teoe A badhuM karyuM che, paNa potAnA nAma mATe nahi. ajantA yAtrIuparAMta temaNe anya racanAo paNa karI che. A racanAo jotAM zrI dhIrajalAla TokarazI zAhanuM chaMdo paranuM prabhutva turata parakhAI Ave che. varNana chaTAne mahAvare jaNAI Ave che. prAsAnuprAsanI cIvaTa joI zakAya che. geya racanAomAM kavi nAnAlAlanI AchI AchI asara svAbhAvika rIte ja AvI gaI che, kAraNa ke kavi nAnAlAla potAnA jamAnA para tyAMre chavAI gayA hatA. emanuM zabdalAlitya, Delana, maMjulatA ane layachaTA guja- rAtI sAhityamAM AgavuM sthAna dharAve che. A prakIrNa nAnI nAnI chaMdobaddha ane geya racanAo dvArA zrI dhIrajalAlabhAIe dharmabhAvanA, saddabhAvanA saddabodha, prArthanA ane philasUphInuM ciMtana-manana vahAvyuM che. toTaka, zikhariNI, anuTupa, upajAti, vasaMtatilakA ane harigIta jevA chaMdo, doharA, pada, garabI vagere mAtrAmeLa racanAo. para hAtha ajamAvyo che. * racanAomAM rASTrabhakita paNa che. mAnavaprema, prabhu pratyenI zraddhA, prakRtiprema, paMkhI, puSpa, girivara, sarovara, sAgara, saritA, jharaNa, vanarAji vagerenAM zabdAlekhane zrI dhIraja- lAlabhAInI A racanAomAM jovA maLe che. "zaraNAI ane Dhola" nAmanI kRtimAM dalapata zalinI icchA che. ekAda
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ praziSTatA ghelI prAsAdikatA che. AmAM bhAvanI zrI dhIrajalAla zAha 159 u kRti paNa temaNe ajamAvI che. A uparAMta ukhANAM che, prahelikA che, bahirlIpikA che. ajantAne yAtrI" mAM jema bhASAnI praziSTatA che, tema A prakI racanAomAM bhAvanI saraLatA ane varNananI prAsAdikatA che. kavitAbhakti kyAMka kyAMka kAlaghelI che, paNa tenI saccAI vize zaMkA nathI. niSThA nItaryA nIra jevI che. kalAnuM koIpaNa svarUpa hoya, tenA bhautika hetu game te hoya, paNa tene AdhyAtmika uddeza to paramAIne prArthanAne ane paramArthane pAmavAne che. zrI dhIraklAlabhAInI kavitA kevI AzAvAdI che, kevI samathala che, kevI prauDha che; kevI svastha che, te temanI ja be paMktimAMthI ApoApa samajAya che - vizvamAM saghaLe rasa bharyo che, eka akhaMDa apAra; dhIrajathI rasapAna karatAM, rasa bharyo saMsAra ghaNI moTI vAta temaNe kahI dIdhI che. mAnavIne je pItAM AvaDe te mAtra jIvanamAM ja nahi, samagra vizvamAM badhe ja rasajharaNuM vahe che. e jharaNa ekadhArAM che, akhaMDa che ane apAra che. jIvananI taDakI chAMyaDI vaccethI pairya'pUrvaka pasAra thaI e ane rasanuM pAna karIe te saMsAra rasabharyo banI jAya. A daSTi anubhavamAMthI janmelI che. emanI racanAonI saraLatAmAM sUkSamatAnA jhabakArA jevA maLe che. jIvanane jevAne ane jIvanane jIvavAne vyavahAradhamI, ciMtanadhamI bodha zrI dhIrajalAlabhAInI kavitAmAM jANe paramArtha bhAve pragaTyo che.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 bhAratanI eka virala vibhUti emanI ja eka paMkti che - nija sthAne rahIne nira re " to pANIDA aparaMpAra." jIvanamAM nija sthAna zodhavuM e ja muzkela kAma che. sthAna to maLI jAya, paNa nija sthAna maLeluM saheluM nathI. nijasthAna maLyA pachI badhI tarasa maTI jAya che, tadAkAra thaI javAya che. A nijasthAna tapa, bhakti ane zAnathI maLe che. dhIrajalAlabhAInI kavitAmAM Ave jJAnAnaMda paNa jhagArA mAre che. potAnI kavitAnA gaganamAM pAM pasArIne temane uDDayana karyuM che. jeTalI UMcAIe pahoMcI zakAya teTalI UMcAIne teo AMbI gayA che. UMcAIne AMbavAnI laganI paNa eka sAdhakanI kavitA che. zrI dhIrajalAla TekarI, zAhanI kAvyaracanAomAM sAdhake ane bodhaka tatvano samanvaya che.' zrI dhIrajalAlabhAInI kAvyonI A be suMdara samAlocanAo ahIM rajU karyA pachI, mAre temAM kaMI umeravAnuM rahetuM nathI.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 13] pravAsapriyatA have zrI dhIrajalAlabhAInI pravAsapriyatAne paricaya karIe. temanI pravAsapriyatAe temane sAhasika, nirbhaya ane khaDatala banAvelA che tathA temanA jJAna ane anubhavanI kSitijo vistArelI che. kudarata ane kalAdhAmamAM "vIza divasa" "jalamaMdira pAvApurI" ajantAno yAtrI." tathA "pAvAgaDhane pravAsa" e temanI kRtio, temanI A pravAsapriyatAne AbhArI che. vizeSamAM temaNe vidyArthIvAcanamAlAmAM bhAratanA saundarya sthAne tathA aitihAsika sthale Adine paricaya ApavAne je nirNaya lIdhe, tenI pAchaLa paNa temanI pravAsapriyatAe ja kAma kareluM che. teo ema mAnatA hatA ke jIvananuM suyogya ghaDatara karavA mATe pravAsa paNa eka suMdara sAdhana che. ane te pagapALA karavAmAM Ave te vizeSa lAbhadAyI thAya che, tethI teo pravAsa , premI banyA hatA ane jyAre paNa taka maLe tyAre nAna- meTo pravAsa karavAnuM cUkatA nahi.' . chAtrAlayamAM rajAo paDatI tyAre chAtrone pravAse laI jevAmAM AvatA. A rIte temaNe gujarAta, saurASTra ane
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti rAjasthAnanA keTalAka bhAgone pravAsa karele, paraMtu temAM moTA bhAge tIrthayAtrAo ja karelI. tyAra pachI teo zrI jayakRSNa purANInA paricayamAM AvyA ke jeo e vakhate amadAvAda-sAraMgapuramAM eka akhADo calAvatA hatA. temanI maMDaLI sAthe temaNe amadAvAdathI page cAlIne pAvAgaDha sudhInA pravAsa karyo. e pravAsamAM temane ghaNo AnaMda AvyA ane zArIrika-mAnasika khaDatalatA keLavavAnI taka paNa maLI. ' ' tyAra pachI eka ja varSe keTalAka vidyArthI mitrone sAthe laIne amadAvAdathI IDara sudhI relvemAM ane tyAMthI pagapALA kesariyAjI sudhI pagapALA pravAsa karyo. temAM meTA bhAge DuMgaro khuMdavAnA hatA, khINe pasAra karavAnI hatI, jAte rasoI karavAnI hatI ane potAne sAmAna pitAne ja ucakavAne hato. A vakhate gAnuyeAga zrI dhIrajalAlabhAInA hAthe khasanA moTA phellAo nIkaLyA hatA, paNa temaNe pravAsa karavAne potAno vicAra mAMDI vALyuM na hatuM. be hAtha jhoLImAM rAkhIne teo reja paMdarathI vIza mAIlane pravAsa karatA hatA. khabhe potAne - pAMca kilo jeTalo sAmAna paNa kharo. temaNe kezariyAjInI yAtrA karyA pachI bIjA ja divase khasanA badhA phollAo sUkAI gayA hatA ane tyArapachI be ja divasamAM temanA hAtha pUrvavat kAma karatA thaI gayA hatA. Ane camatkAra kahIe te camatkAra ane apUrva ghaTanA
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 163 kahIe te apUrva ghaTanA, paNa teNe zrI dhIrajalAlabhAIne hRdayamAM zraddhArUpI amRtanuM siMcana karyuM hatuM. kezariyAjIthI teo zAmaLAjInA raste pAchA pharyA hatA ane najIkanA relve sTezanathI amadAvAda pAchA pharyA hatA. A pravAsanuM kharca jaNa dITha rUpiyA 7-50 jeTaluM AvyuM hatuM, je pAThakane Azcarya upajAvyA vinA raheze nahi. paraMtu e vakhate gADIbhADuM satuM hatuM ane rojane khAvAno kharca jaNa dITha traNa AnAthI vadhAre Avato na hato. bIjuM te kaMI paracuraNa kharca karavAnuM ja na hatuM. sahue savA rUpiyo zrI kezariyAjInA bhaMDAramAM nAkhyo hato. - zrI dhIrajalAlabhAInuM evuM maMtavya hatuM ke zrImaMtanA chokarAo game teTale kharcALa pravAsa kare te temane paravaDe, paNa garIba mA-bApanA chokarAoe te bane teTale karakesariye pravAsa ja karavo joIe. nahi te teo pravAsathI vaMcita rahe, ane e rIte temanA jIvanaghaDataramAM eka jAtane aMtarAya Ubho thAya, je IcchavA yogya nathI. temanA tyAra pachInA pravAsamAM paNa Aja siddhAMta jALavavAmAM Avyo hato. - tyAra pachI temaNe vidyArthIone laI pAvAgaDha-surapANezvarane pravAsa karyo, te ghaNe romAMcaka hatuM, kAraNa ke teo pAvAgaDhathI paga raste pahADo ane jaMgalo oLaMgatA narmadA kinAre pahoMcyA hatA ane rastAmAM rAnI pazuone bhaya ghaNe hatA.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 bhAratanI eka virala vibhUti gUjarAta vidyApInI vinIta parIkSA ApyA pachI temaNe cAra mitro sAthe kAzmIrane aDIvIza divasane pravAsa karyo hato. A vakhate teo rAI jAte banAvatA hatA, kAraNa ke tyAM zAkAhArI hoTelanI sagavaDa na hatI ane. kadAca sagavaDa hota to paNa tene kharca karavAnI taiyArI na hatI. badho kharca karakasarathI karavAnA hatA, Ama chatAM teo ATha divasa sudhI eka pharsTakalAsa boTa bhADe rAkhIne. dAla sarovaramAM rahyA hatA ane tenI AsapAsa patharAyelI. prakRtinuM temaNe rasapAna karyuM hatuM. A pravAsanAM saMsmaraNe. Aje paNa temane bhAvavibhora banAvI jAya che. A pravAsamAMthI pAchA pharatAM temaNe takSazilAnAM khaMDero tathA aNu tasara, haradvAra, lamaNajhulA, dilhI, AgarA vagere sthAne. joyAM hatAM. zrI dhIrajalAlabhAI zeTha cI. na. vidyAlayamAM zikSaka hatA, tyAre daza sAthIo sAthe eka mahAna addabhuta pravAsa karyo hato. teo amadAvAdathI relvemAM bIlImorA thaI kAlAbA sTezane pahoMcyA hatA ane tyAMthI temaNe pagapALA. DAMganAM jaMgalone sAhasika pravAsa zaru karyo hato. temaNe A pradezanuM sUkama nirIkSaNa karyuM hatuM ane tyAM vasatI. kALI parajanA rItarivAje, temanI bhASA, temanAM gIto tathA. temanAM nRtya Adine paNa paricaya meLavyo hato. A jaMgalo pAra karI temaNe saptazRMganA pahADanI yAtrA karI. hatI ke jyAM saptazRMga devInuM maMdira AveluM che. tyAMthI nAzika
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 zrI dhIrajalAla zAha thaI dolatAbAda pahoMcyA hatA, tene prasiddha kile je hato, tyAMthI IlurAnAM guphAmaMdire jaI paga raste cAlatAM ajantAnI guphAo AgaLa pahoMcyA hatA ane tenuM nirIkSaNa karatAM atyaMta AnaMda anubhavyo hato. tyAMthI khaMDavA, DekArezvara ane moTA vagere sthaLe thaI teo amadAvAda pAchA pharyA hatA. kula 20 divasane A pravAsa atyaMta saMsmaraNIya banyuM hatuM. tenuM varNana temaNe "kudarata ane kalAdhAmamAM vIza divasa" nAmanA temanA graMthamAM kareluM che. temAMnuM "narmadAnAM nIra paranuM eka prakaraNa ahIM rajU karuM chuM, je zrI dhIrajalAlabhAInI pravAsapriyatA tathA temanI sUma nirIkSaNazaktino pUre pUro khyAla ApI jaze. narmadAnAM nIra para ahIMthI AgaLa vadhatAM ramatIALa narmadAnuM bhavya dazya najare paDayuM. paTa vizALa thaye. tenA kinArAnA lAla khaDake dUra, gayA. pANI para paDatA sUryane prakAza eka lIsoTA jevo jaNAvA lAge. | nadInAM nIlavarNa pANI taraphathI enI tarapha AgaLa vadhatAM tamaNo mA saotimAnI prArthane saphaLa thaI hoya tema lAgatuM hatuM. thoDIvAramAM bahurUpInI jema narmadA varUpa badalavA lAgI. pANInAM uMDANanuM ThekANuM nahi. koI sthaLe tenuM pANI be vAMsa jeTaluM UMDuM, te kaI rathaLe keDasamANuM paNa jyAM e keDa-samANuM pANI che, tyAM vega
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 bhAratanI eka virala vibhUti ghaNo ja che. pANI khaDaka parathI jhapATAbaMdhe ghasAro karatuM nIce cAlyuM Ave che. bIcArI hoDInI zI tAkAta ke emAM cAlI zake? AvA vakhate khalAsIo nIce UtaratA. ne keDe doraDuM bAMdhIne hoDIne AgaLa dhakelatA. te vakhate UMcI thatI hoDImAM sAcavavuM paDatuM. kAI kaI sthaLe be khalAsIo kinAre cAlatA ne hoDIne doraDuM bAMdhIne kheMcatA. ghaDIe ghaDIe AvatA caDhAva parathI ema lAgatuM ke narmadA : pahADone kApIne aMdarathI pagathiyAM karyA che. pahADa kApavAmAM teNe pAchuM vALIne joyuM ja nathI. u. hADa Ave ke nIce hADa Ave, athavA kaThaNa pahADa Ave ke poco pahADa Ave. darekane eNe kApI ja nAkhyA che. zarUAtamAM banne bAju lAla khaDako AvyA, tenA para sUkAM nipUrNa jhADA jaNAtAM hatAM. pachI kAMIka svarUpa badalAyuM. khabdone badale DuMgara jaNAvA lAgyA ne cAkI nAmane eka durgama caDhAva Avyo. mahAmahenate heDI enA upara caDhAvIne AgaLa vadhyA. pravAha zAMta lAgata tyAM khalAsIo kAMIpaNa mahenata karyA sivAya besatA ne ArAma letA. lagabhaga ardhA raste vakhatagaDha nAmanuM eka gAma AvyuM. ahIMthI Dhorone nadI pAra karAvatA hatA, je dazya pahelavaheluM joyuM. paNa mAIlathI ardhA mAIla jeTale paTa ne paNa khUba UMDuM, chatAM Dhoro taratAM taratAM jatAM hatAM. khaDaka para nahAvA UbhelA bhIla narmadAjInA zyAma
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha khaDaka ne zyAma pANImAM bhaLI javAthI mahAmuzkelIthI kaLI zakAtA. 167 vakhatagaDha pachIthI narmadAnI zabhA ekadama vadhatI gaI. thADe dUra jatAM kamaletara nAmanA AkarA caDhAva AvyuM. AgaLanA caDhAvanI jema ahIM paNa khUba mahenatathI UDIne upara caDhAvI; ahIM narmadAjInuM bhavya svarUpa joI sahu mugdha banI gayA. dhIme dhIme narmAMdA peAtAne paTa sa`kelavA lAgI ne gahanatA vadhAravA lAgI. AjubAjunA khaDakA vadhAre nikaTa . ane UMcA thavA lAgyA. jANe koI durraya killAnI pANI bharelo khAImAM pharatA hoI e evA ghaDIbhara khyAla AvyA. tANanI teA hadaja na hatI. khaDakA' paNa killAnI divAla jevA ja banI gayA hatA. temAM jaLapravAhathI suMdara kAtarakAma thayuM hatu. jANe sAkSAt kAI maMdiranI kAtaraNIvALI divAla ja na hoya ! tenA mathALe ghAsa sarakhuMce dekhAtu na hatu', eTale khaDakAnI Ayata kaMThAratA jaNAI AvatI hatI. vakhate vakhate e khaDakamAM khADA AvatA hatA ne temAM pakSIoe mALA nAkhelA jaNAtA hatA. vividha raMganAM pakSIo kAI yugalarsAhata tA kAI ekalA najare paDatA hatA. A viSayanA abhyAsIne te emAMthI ghaNuM ja jANavAnu maLe ema che. dhAraDI athavA dhArAkSetra mAI leka dUra rahyuM, eTale jhapATAbaMdha jatA meIla TreIna jevA avAja saMbhaLAvA
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 bhAratanI eka virala vibhUti lAgyo. pANImAM phINanAM vamaLa vadhAre jaNAvA lAgyAM. pravAha khUba sAMkaDo thavA lAge. ema karatAM lagabhaga cAra vAge dhArAkSetra AvI pahoMcyA. haDIo nIcenA bhAgamAM cheDI ame kinAre utarI paDayA. ahIM paTa 18 thI 20 vAra jeTale pahoLo che. dhArAkSetra nAma lAkSaNika che. narmadAjI ekadama dhasArAbaMdha UMcA khaDakanI divAlane kApI temAMthI nIce paDe che. jaLapravAha ekasAmaTe paDavAne badale aneka dhArAomAM vahecAI jAya che, ethI enuM sauMdarya vadhI jAya che. narmadAe khaDaka kApavAmAM khUba karAmata karI che, eTale dhodhanA mathALe eka vAra ane aMdarathI dazabAra vAra jeTalI pahoLAI che. AthI jaLadhodhanA eka cheDethI kudI bIjA cheDe javAya che ne aMdarathI vegabaMdha paDatuM pANI jevAnI majA paDe che. pANInI jagAe kevaLa dUdha jevuM phINa ja jaNAya che, jenA jhINuM jhINAM pherAM khUba dUra sudhI keDI prekSakane havarAvI de che. ene ghughavATa ghaDIbhara bhalabhalAnA chAtIne dhrujAvI de evo che. ame eka dhArA parathI kudatA sAvacetIpUrvaka bIjI dhArApara gayA ne bIjI dhArAthI trIjI dhArApara gayA. ema keTalIe dhArAo pharI vaLyA. sAhasa karIe chIe ema amane lAgatuM hatuM, paNa te karavA nIkaLyA ja hatA. nIce pANInuM uMDANa lagabhaga traNa vAMsa jeTaluM hatuM. upara vizALa paTa khaDakothI bharelo jaNAto hato. temAM paNa
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 zrI dhIrajalAla zAha narmadAe khUba khUbI karI che. khaDaka sIdhA kApavAne badale kavA ja banAvI dIdhA che, ne te paNa uparathI sAMkaDA ne aMdarathI pahoLA, enI aMdara ghasaDAIne AvelA pattharo ahIM cakkara cakkara pharIne goLa banI jAya che. AvA asaMkhya goLa patthara ahIM paDelA jaNAya che. | narmadAnI parakammA karanArA sAdhuo ene uThAvI le che ne mahAdevajI ke zAlIgrAma tarIke tenI sthApanA kare che. bhUstaravidyAnA jANakArone emAM pattharanI aneka kismatI jAte jaNAI che. A sthaLa dhAra sTeTanI hadamAM che. ene prabhAva evo che ke game teTaluM joIe to paNa pharI pharIne joyA karavAnuM mana thayA ja kare. enI judI judI ghaNI bAjue pharyA ne joI zakAya eTalI rIte e dekhAva joyo. have eka khaDaka upara rAMdhavAnI zarUAta karI. cUle banAvavAmAM ne caTaNI vATavAmAM tyAMnA pattharoe sahakAra Apyo. baLataNa revAjIe pitane pUramAM ANelAM lAkaDAnuM taiyAra rAkhyuM hatuM. pachI rasoI banatAM zI vAra? AjanI khIcaDI ne caTaNI khUba svAdiSTa lAgyAM. khalAsIo paNa rAMdhIne jamyA. pachI sADA chanA sumAre hoDI pAchI haMkArI. sAmA pUre cAlavA karatAM pUranI sAthe cAlavAmAM vadhAre sAcavavAnuM hatuM. saDha utArI nAkhyo ne hoDI emane ema cAlavA lAgI. vAMsa ne halesAMthI tenuM niyaMtraNa thatuM hatuM. sAyaMkALane zItaLa pavananI laharie pANI
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 bhAratanI eka virala vibhUtiH para thai ne AvatI hatI, eTale vizeSa zItaLa lAgatI hatI. rAtri thatAM caMdranA udaya thayA ne pANI rajatarasathI rasAI gayuM. e cAMdanImAM karelI heADInI sahela karI visarAze nahi. pahADanI ekAMta, rAtrinA samaya, temAM zAMtiprazna cAMdanI. manapura A samayanI ajaba asara thatI hatI. Adhi, vyAdhi ne upAdhithI bharelA jIvananA saghaLe. saMtApa ahIM dUra thatA hatA. bhartRharie higiAranI zilApara dhyAna dharI parama zAMti pAmavAnI IcchA pradarzita karI hatI, tevI icchA harakeAI mumukSune ahIM paNa thAya tema hatI. sAthIe eka pachI eka sahu nidrAdhIna thayA. huM A sauMdaya nA lAbha cUkI nidrAM laI zakatA na hatA. sAthe ja badhAnI dekharekha rAkhavAnI jokhamadArI hatI. hADI madharAte eka khaDaka AgaLa nAMgarIne khalAsIe eka khaDakapa caDI sUI gayA. rAtri zamazamAkAra vahI jatI hatI. narmadAnAM nIra khaDakA sAthe athaDAIne dhImAM dhImAM gAna karatA hatAM. e pANImAMthI vakhate vakhate jaLacara prANIe! DAkiyA karatAM ne pAchAM pa!NImAM magna thaI jatAM. na dAjImAM sthaLe sthaLe maga rAnA vAsa che e huM jANatA hatA, eTale tenuM acAnaka Agamana na thAya enI sAvadhAnI rAkhatA hatA. mArI A mUrkhatAbharI sAvadhAnIthI jANe AjImAjInA khaDakA bhayaMkara hAsya karavA lAgyA ne temanI mUMgI vANImAM kahevA lAgyA :
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 171 o prakRtinA khoLe vihAra karavA nIkaLelA manujabALa ! ATalI azraddhA ne ATale ahaMbhAva zAne dhare che? zuM mAtA prakRti koInuM paNa AyuSya samaya thayA pahelAM laI le evI bevakUpha dhAre che ? ane dhAra ke e samaya pahelAM AyuSya haraNa karavAno vicAra karaze to tuM ene khALanAra koNa che? enI virATa zakti AgaLa tAruM sAmarthya ne tArI zakita zI visAtamAM che? je tane A rakSA karavAne kartavyabuddhi preratI hoya to rakSA kara, paNa aMdarathI ahaMbhAva kheMcI le" huM to ghaDIbhara emanI e mUMgI vANI sAMbhaLI dimUDha banI gayo. ahIM vasatA maharSionA sahavAsathI te A tattvajJAna nahi sAMpaDyuM hoya ema ghaDIbhara vicAra AvyA ne vijaLInA camakArAnI jema adazya thaI gayA. leTAne jema pArasamaNi aDatAM tenuM rUpa ja badalAI jAya, tema A vicAradhArAthI mananI sthiti ja palaTAI gaI. bhaya ne rakSA, sukha ne duHkha, harSa ne zeka e sarva mAnasika saMvedana mAtra che. e saMvedanathI para thaIe te emAMnuM koI nathI. ane mRtyu bicAruM koNa che? tene mahatva ApIye teja tenI mahattA che, nahitara AtmAnA zAzvata rAjyamAM e zuM khalela karI zake tema che? rakSA karavAno vicAra gaLI gaye. bhaya ne jokhamadArInA tarko paNa lupta thaI gayA. ekAeka hoDImAMthI Ubho thaye. kinArAnA khaDaka para utaryo. tarataja khaLakhaLa karatuM kaI prANa khaMDaka parathI pANImAM dhasI paDayuM. chAtI dhabakavA lAgI. "are! kSaNa pahelAMnA vicAre kayAM gayA? pharIthI
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti bhayagrasta thaye?" AtmAnI UMDANamAMthI koI elyuM. pharI himmata AvI ne AgaLa vadhe. eka UMcA khaDaka para * caDhI cAre bAju daSTi pheMkI. A kSaNe mAnase je sthiti anubhavI, tenuM varNana vANIthI thaI zake ema nathI." sane 1992 mAM temaNe brahmadeza joyA pachI zAna sTeTano pravAsa karyo ane tyAMthI cunAna cInanI sarahada para pahoMcI bhayaMkara jaMgalamAM traNa divasa pagapALA pravAsa karyo. te ghaNo ja sAhasika ho e vakhate temanI sAthe zrI vADIlAla kezavajI zAha nAmane temanA eka vidyArthI hatuM. A pravAsamAM temaNe eka nAne kemerA sAthe rAkhya hato ane tenAthI temAM keTalAMka prAkRtika drazyo jhaDapatA hatA, paNa e kemerA temane AphatarUpa puravAra thayo hate. e vakhate jApAnI lo ke A pradezanI khAnagI sarva karatA ane tenA phoTA letA, eTale briTiza sarakArane sakhta hukama hato ke koI ajANyA mANasane aDIne AvavA devo nahi ke koI sthAnanA phoTA pADavA devA nahi. rastAmAM mIlITarInA cokIdArane bheTe thayo- zrI * dhIrajalAlabhAInA hAthamAM keme joI teo temane adhikArI pAse laI gayA. - adhikArIe temane pUchayuM: "ahI kema AvyA che ?" zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM: "kudaratanAM dRzya jevAM adhikArIe pUchyuM: "ahIM jovA jevuM zuM che ?'
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 173 zrI dhIrajalAlabhAI e kahyuM: "ghaNuM badhuM ahIna pahADa, jaMgala, jharaNe, pazu-pakSIo badhuM jovA jevuM che." adhikArIe pUchyuM: "tame A kemere tamArI pAse zA mATe rAkhyo che ?' zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM: "prAkRtika dazyone jhaDapI levAM. adhikArIe kahyuM haM, " huM badhuM samajuM chuM. ahIM AvavAnuM kharUM kAraNa jaNAvI do, nahi te tamane hamaNuM ja jela bhegA karI dauM chuM." - zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM: "ahIM AvavAnuM kharU kAraNe tamane jaNAvI dIdhuM che. chatAM tamane khAtarI na thatI hAya te juo mArI pAsenuM pramANapatra." zrI dhIrajalAlabhAIe amadAvAdathI A pravAsa zaru karatAM pahelAM tyAMnA meiTa pAsethI sAcA pravAsI ( Banafide traveller) tarIkenuM pramANapatra laI lIdhuM hatuM. A pramANapatra vAcatAM ja adhikArI ThaMDA paDI gayA ane baMne pravAsIone kephInA kapa pAI vidAya karyA cInanI sarahada para "nAma-khama" nAmAnA gAme paherayA pachI rAtrinA samaye temaNe poI (cInI lekameLo) jevA aMdaranA bhAgamAM je pravAsa karyo, te jIvanabhara yAda rahI jAya evo hato. ajANa bhUmi, prahADI pradeza, rAtrine. samaya ane bhASAnuM ajJAna chatAM teo potAnA sAthI sAthe.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 bhAratanI eka virala vibhUti pAI jovA nIkaLI paDyA. ahI tee eka paMjAbI gRhasthane tyAM utaryA hatA. teNe kaheluMke pAI tA najIkamAM che; te joI ne samayasara pAchA AvI zakazeA. paNa thADuM cAlatAM ja mA adRzya thayA. pachI tA dUra eka dIvA dekhAtA hatA, tene nizAna banAvI cAlavA mAMDayuM. ema karatAM, khasakhasanAM khetarA AvyAM ke jenA DADAmAMthI aphINa bane che. e khetaro khUMdatA nadInA kinAre paheAMcyA, tyAre jaNAyu ke pAI tA tenI pele pAra che. have e nadI sAMkaDI paNa ghaNA vegavALI hatI. tenA kinAre kinAre cAlavA mAMDayuM ane ema karatAM te eka lakaDiyA pUla pAse AvIne UbhA. A pula jADA traNa vAMsanA ja banelA hatA. AjubAju pakaDavAnuM ka`i paNa na hatuM. jo zarIranuM samatolapaNu, jarA paNa gayuM teA nadImAM paDIne meAtane bheTavAnuM nizcita hatuM. have tenA para cAlIne sAmA kinAre,javuM ke kema ? e prazna * khaDA thayA, para`tu manamAM pAI jovAnA dRDha niradhAra hatA, eTale nirNAya pula pAra karIne sAme javAnA thayA. e rIte teo pula pAra karIne sAme kinAre paheAMcyA ane nadI kinAre cAlatAM cAlatAM peAI samIpe AvI gayA. tyAM eka tabU tANelA hatA ane bahAranA bhAgamAM keTalIka mIThAi vecAtI hatI, je prAya : jIvaDAMonI banelI hatI. aMdaranA bhAgamAM keTalAMka TebaleA nakhAyelAM hatAM, tyAM jugAra ramAtA hatA ane lAMbI naLIo dvArA aphINanA kasu pIvAtA hatA. tenI sAme madhyamAM raMga maMca hatA ane temAM bhavAI jevA khela cAlI rahyo hatA.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 zrI dhIrajalAla zAha e vakhate cInAI bhASAmAM keIgIta gavAtuM hatuM, paNa tenA saMketa sivAya bIjuM kaMI samajamAM Ave evuM na hatuM. tyAM keTalAka cAkIdAro paNa hatA ane te sarvatra najara pheravatA rahetA hatA. je tyAM koI ajANyA ke jAsusa jevA mANase jaNAya to temane pakaDIne nadImAM padharAvI devAnI khAsa kAmagIrI temane soMpAyelI hatI. A vakhate zrI dhIrajalAlabhAI ane temanA sAthIe kAuTanA jevo khAkhI veza paheryo hato, eTale polIsanA mANase jevA dekhAtA hatA. temane jotAMja ja cokIdAra mAMhomAMhI vAto karavA lAgyA ane temanA tarapha vaLyA. zrI dhIrajalAlabhAInI cakora AMkha A dazya joI rahI hatI, eTale temaNe potAnA sAthIne IzAro karyo ane tarata ja teo baMne paIna maMDapa bahAra nIkaLI gayA. pachI tyAMthI mUThIo vALIne doDyA, jethI pelA cokIdAra pAchaLa paDIne temane pakaDI le nahi. ema karatAM teo lAkaDiyA pula AgaLa AvyA ane pAchaLa jAyuM te koI temano pIcho karI rahyuM na hatuM, eTale temane zvAsa nIce beThe. - pachI sAvadhAnIthI pula oLaMgI cAlavA lAgyA ane jema tema karIne rAtrinA bAra vAgye pitAnA utAre pahoMcyA. - ahIMthI AgaLa jatAM bhayaMkara jaMgalo AvatAM hatAM, jANe jhADa para jhADa ugyAM hoya, e eno dekhAva hate. UMcAI paNa cAlIzathI pacAza phiTa jeTalI hatI. jaMgalI
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 bhAratanI eka virala vibhUti janAvaronuM to A priya sthAna hatuM. jaMgalamAM amuka aMtare polIsanI cokIo hatI. teo eka cekIthI bIjI cekIe pravAsa karatA, tyAre pitAnuM rezana tathA eka gAya sAthe laI jatA. A polIsanI sAthe rasto kApavAne hatuM. temanI sUcanA anusAra zrI dhIrajalAlabhAI tathA temanA sAthIo sAthe bukAnI bAMdhI, jethI jIvaDAMone bhayaMkara gaNagaNATa kAnane kharAba kare nahi. hAthamAM dhAriyA jevA hathiyAra dhAraNa karyA ke je rastAne AMtarI lenAra velavelAne kApavAmAM kAma Ave. sAthe poTAza paramegeneTanI thoDI paDIkIo paNa lIdhI ke je jharaNAnuM pANI pItAM pahelAM tene svaccha karavAnA kAmamAM Ave. jo e jharaNAnuM pANI ema ne ema pIvAya to meleriyA lAgu paDyA vinA rahe nahi. A vakhate zrI dhIrajalAlabhAI pAse bhAtuM hatuM nahi. mAtra ardhA kale jeTalo goLa hatuM. tenuM pANI pIne be divasamAM cAlIza mAIlano pravAsa karyo hate. ane rAtrie UMcA mAMcaDA para gALI hatI ke jyAM zikArI pazuonA AkramaNane bhaya rahe nahi. trIjA divase sipAIoe potAnI pAseno thoDo ATo Apyo hato. temAMthI roTalI, banAvI mIThA sAthe khAdhI hatI. A chellA divase pavana jerathI phUMkAto hato, ane DALI sAthe DALI athaDAtAM temAMthI agni karatA hatA. bhayaMkara varasAda thoDI ja vAramAM tUTI paDe evAM cihno jaNAtAM hatAM, eTale zrI dhIrajalAlabhAI tathA temanA sAthI khUba jhaDapathI DuMgara utarI gayA, paraMtu ema karatAM
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha temanA paga bharAI gayA ane cAlavAnuM muzkela thaI paDayuM. chatAM sAme eka nadI AvI tene pAra karI medAnamAM pahoMcI gayA ke varasAda jorathI tUTI paDe. paraMtu have teo saMskArI lokonI vastImAM AvI gayA hatA, eTale . bIje bhaya na hate. A pravAsa ekaMdara ghaNe sAhasika hatuM, chatAM zrI dhIrajalAlabhAI temAM pAra utaryA hatA. je A pravAsavarNanane graMtha bahAra paDayo hota to temAMthI lokone ghaNuM jANavAnuM maLata, paNa eka yA bIjA kAraNe ema banI zakayuM nathI. zrI dhIrajalAlabhAIne pAvAgaDhanA eka pravAsamAM vahelI savAre raste bhUlatAM vAghane sAmano karavAne prasaMga AvyuM hatuM ane AbU para guruzikharanI yAtrA karavA jatAM raste bhUlAtA bAjunA pahADa para pahoMcI javAne prasaMga AvatAM ghaNI ja muzkelIbharI paristhiti UbhI thaI hatI, chatAM chevaTe rasto maLe hatuM ane teo guruzikhara pahoMcI gayA hatA. jaMgalamAM rAtrio pasAra karavAnA ane te vakhate cokIpahere bharavAnA prasaMge paNa AvelA che. eka pravAsI tarIke teo sAhasika ane khaDatala jIvana jIvyA che, te temane pachInA jIvanamAM ghaNuM upayogI thayeluM che. 12.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 bhAratanI eka virala vibhUti zrI dhIrajalAlabhAIe sAhityasaMzAdhana tathA maMtrayaMtra-taMtrAdinA jJAna mATe baMgAla, bihAra, uttara pradeza, rAjasthAna, madhya pradeza, mahArASTra, gujarAta, karNATaka Adi pradezone pravAsa karyo che ane tenAM aneka sthAne tathA vyaktionI mulAkAta lIdhelI che. temAMthI je kaMI prApta thayuM, te temaNe nikhAlasa bhAve potAnA graMthamAM paraseluM che.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 14] prANavAna patrakAritva zrI dhIrajalAlabhAInI jIvanakathAmAM patrakAritva paNa anero raMga pUrI gayuM che ane temane kaDavA--mIThA aneka prakAranA anubhava karAvI gayuM che, eTale ApaNe tenAthI paricita thavuM joIe. - zrI dhIrajalAlabhAI chAtrAlayamAM rahIne cothA-pAMcamA aMgarejI dheraNano abhyAsa karatA hatA, tyAre tyAM navajIvana. saurASTra Adi keTalAMka sAmayike AvatAM hatAM. tenuM teo rasapUrvaka vAcana karatA hatA. ema karatAM temane pitAne "chAtra" nAmanuM eka hastalikhita mAsika patra kADhavAnuM mana thayuM. temAM teo lekha lakhavA lAgyA ane pitAne je kavitAo skuratI hatI, tenI paNa temAM rajUAta karavA lAgyA. A vakhate teo DroiMganA khAsa vargo bharatA hatA, eTale temAM potAnI kalpanA mujabanA citro paNa doravA lAgyA. Ane ApaNe temanA patrakAritvanuM "zrI gaNezAya namaH" kahI zakIe.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 bhAratanI eka virala vibhUti e vakhate hiMdIne rASTrabhASA banAvavAnI joradAra prayAso thaI rahyA hatA, eTale zrI dhIrajalAlabhAIne lAgyuM ke ApaNe hiMdImAM paNa lakhatAM zIkhavuM joIe, eTale temaNe "prabhAta" nAmanuM bIjuM hiMdI hastalikhita mAsika patra zaru karyuM. paraMtu tenA thoDA kADhyA pachI ema lAgyuM ke be patro kADhavAne badale eka ja patra kADhavuM ThIka che, eTale temaNe e baMne patranI jagAe chAtrA prabhAta' nAmanuM eka ja mAsika kADhavA mAMDyuM ane temAM ardhA lebo gUjarAtI ane ardhA lekhe hiMdI ApavA mAMDyA. A patra temaNe chAtrAlaya choDyuM tyAM sudhI cAlu rahyuM hatuM. tAtparya ke temane patrakAritvane raMga te chAtrAvarathAmAMthI ja lAgI gayA hatA. * . sAhitya-sarjana-prakAzanamAM paDyA pachI temane patrakAritvane raMga jAgRta thaye ane teo "jaina ti" nAmanA eka mAsikanuM saMpAdana-prakAzana karavA lAgyA. A patra gUjarAtanA suprasiddha mAsika kumAranI Dhabe nIkaLatuM hatuM ane temAM apAtI rasaprada upagI sAmagrIne lIdhe vidvAne tathA vicArakonI sArI prazaMsA pAmyuM hatuM. be varSa pachI temaNe A mAsikano eka daLadAra "zikSaNAMka kADhI temAM jaina zikSaNa saMsthAo tathA pAThazALAne lagatI pracara mAhitI ApI hatI. paraMtu A mAsikanI grAhaka saMkhyA maryAdita hoI temane beTa khamavI paDatI hatI.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 zrI dhIrajalAla zAha vadhAre spaSTa karyuM te teo sAhityasarjanamAM AjIvikA jeTaluM kamAtA hatA. temAMthI A boTa bharapAI karavI paDatI hatI, eTale Arthika saMkeca ghaNe anubhavo paDato hate. koI koI vAra te zAkabhAjI mATe rAkhelA paisA tenI TIkITa kharIdavAmAM vaparAI jatA hatA. Ama chatAM temaNe kadI hRdayadaurbalya dAkhavyuM na hatuM. teo kahetA ke "sAhityakAro ane patrakAronI jiMdagI te Ama ja jAya. temane je ko veThavA paDe che, tethI temanuM hRdaya jAgRta rahe che ane te anya lokonAM kaSTo-duHkha vadhAre sArI rIte samajI tene vAcA ApI zake che.' A vakhate teo jaina yuvakomAM jAgRti ANI temane kartavyaparAyaNa banAvavAnI bhAvanAthI yuvakapravRttimAM paNa rasa levA lAgyA hatA ane amadAvAda jaina yuvakasaMghanuM sukAna saMbhALI rahyA hatA. paraMtu e vakhate yuvakasaMgha prAthamika avasthAmAM hatA. tenI sabhyasaMkhyA alpa hatI ane tenI pravRttio paNa sAmAnya koTinI hatI. zrI dhIrajalAlabhAI e temAM prANa pUryA. pariNAme tenI sabhyasaMkhyA vadhavA lAgI ane pravRttioe vyavasthitarUpa dhAraNa karyuM. A saMgomAM temane e vicAra Avyo ke "jena ti" mAsikane sAptAhika banAvIe ane tenA dvArA sAmAjika sudhArA AMdinI laData calAvIe te pariNAma ghaNuM sAruM AvI zake. jo ke Ama karatAM Arthika jokhama te kheDavuM ja paDaze, paNa te kheDI levuM. ene paNa keI upAya maLI ja raheze. ane e vicAra amalamAM mUkyo.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 bhAratanI eka vizva vibhUti A sAptAhikanA agralekhe joradAra rahetA, tenI ne paNa mArmika rahetI ane samAcAra ApavAmAM paNa te mokhare rahetuM. Ama chatAM tenI grAhaka saMkhyA eTalI jhaDapathI vadhI nahi ke je tene pagabhara karI zake. paraMtu zraddhAnA bala para tenuM prakAzana cAlatuM rahyuM. ' evAmAM amadAvAda khAte jaina zvetAmbara mUrtipUjaka sAdhusaMmelana bharavAne nirNaya amalamAM mUkAye. tenI taMDAmAra taiyArIo thavA lAgI, sAdhu-sAdhvIo dUra dUrathI vihAra karIne amadAvAda AvavA lAgyA ane te mATe nagaroDanA vaDe vizAla maMDapa racAyo. tenI vyavasthA mATe rAjaya sevakonI bharatI thaI ane bIjI paNa aneka goThavaNo karavAmAM AvI. A vakhate saMmelananA sUtradhAroe e nirNaya karyo ke "A saMmelananA samAcAra gupta rAkhavA, eTale kaI paNa patrakArane tyAM AvavAnuM AmaMtraNa ApavuM nahi ke te potAnI meLe tyAM AvavA Iche te tene dAkhala thavA de nahi." zrI dhIrajalAlabhAIne A nirNaya gamyA nahi. temanI mAnyatA evI hatI ke " A saMmelanamAM je kaMI bane te jANavAno jaina janatAne pUro adhikAra che. paraMtu e adhikAranI bajavaNI zI rIte karavI? e eka gaMbhIra prazna hatuM. A saMmelana nagarazeThanA vaDe khAsa baMdhAyelA maMDaLamAM maLavAnuM hatuM, tenI AsapAsa svayaMsevakone sata pahere rahevAno hato, vaLI vaMDAmAM dAkhala thavAnA mukhya
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 183 dvAre paNa pAkI cakI rahevAnI hatI ane koI paNa ajANyA mANasane temAM praveza karavA devA na hatA, eTale samAcAro meLavavAnuM kAma lagabhaga azakya ja hatuM. jyAM samAcAra ja na maLI zake tyAM khAsa vadhAre to bahAra paDe ja kayAMthI? vaLI janati sAptAhika je presamAM chapAtuM hatuM, te sAmAnya hatuM. tenI pAse evuM koI moTuM ke jhaDapI yaMtra na hatuM ke te thoDA kalAkamAM ja vadhAre bahAra pADI zake. Ama chatAM temaNe khAsa vadhAro bahAra pADavAne nirNaya karyo ane saMmelana bharAvAnA traNa-cAra divasa agAu tenI jAherAta paNa karI dIdhI. A vastu lekAmAM bhAre kutUhala jagADe, e svAbhAvika hatuM. eka A nirNaya saMmelananA sUtradhAra sAme ApnavAhanarUpa hatuM ane bIjuM tene amalamAM mUkI zakAya evI kaI ja zakyatA dekhAtI na hatI. keTalAke kahyuM ke " zrI dhIrajalAlabhAIe AvI jAherAta karavI joitI na hatI. keTalAke kahyuM ke " baLiyA sAthe bAtha bhIDavAmAM kaMI sAra nIkaLe nahi" keTalAke kahyuM ke "A te eka sTanTa che. sAdhusaMmelananA samAcAro te bahAra nahiM ja pADI zake. ane keIke ema paNa kahyuM ke "A te pAgalane pralApa che. jyAM kaI khabarapatrIne AvavA ja devAne nathI, tyAM samAcAro zI rIte chapAvAnA ?" paraMtu saM. 1980nA phAgaNa vadi 3, tA. 4-3-1936 ravivAranA divase baporanA 1239 mInITe saMmelanane
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 bhAratanI eka virala vibhUti prArabha thayA, tenI kAryavAhI zaru thaI ane e rIte ghaDiyALe cAranA TakArA vagADayA, tyAM anantyAtinA khAsa vadhArA prakaTa thayA. temAM saMmelananI zarUAtathI je je hakIkatA banI hatI, tathA je krame vaktavyeA thayAM hatAM, tenI yathArtha rajUAta thai hatI. leAkeAnA Azcaya nA pAra rahyo nahi. temaNe vadhArAnI nakale capAcapa upADI lIdhI. saMmelananA sUtradhAre AgaLa paNa e vadhArA pahoMcyA. tenuM nirIkSaNa karatAM ja te Azcarya mugdha banI gayA ane bhAre kheda paNa pAmyA. 'samAcAra bahAra na jAya, tenI ATaATalI takedArI rAkhavA chatAM A kema banyuM ?" akkala kAma na karI zake evI A vastu hatI. rAtre badhA sUtradhArA bhegA thayA, gaMbhIra vicAraNA cAlI ane A vadhArA kAipaNa bhAge baMdha thavA Ie, evI sUcanAo paNa thai. paraMtu zrI dhIrajalAlabhAI kAI paNa rIte macaka nahi Ape evI temane khAtarI hatI, eTale temaNe khIjA divase svayaMsevakonA paherI khamaNeA karI dIdhA tathA keTalAka evA mANasAnI nimaNUka karI ke jeo saMmelananA prAraMbhathI aMta sudhI cAre bAju sUkSma najara dADAvatA ja rahe ane jarA paNa zaMkAnuM kAraNa lAge ke tvarita pagalAM bhare. paraMtu khIjA divase cAra vAgye paNa jaina jyeAtinA khAsa vadhArA bahAra paDayA. temAM gaI kAlanA bAkI rahelA samAcAro tathA AjanI traNa vAgyA sudhInI kAryavAhInA
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAhu 185 samAcArA vyavasthita rIte apAyelA hatA. pachI te| . AkhA zaheramAM A ja vAta cAlI ane jeTalAM mastake teTalA mata prakaTa thavA lAgyA. pAMcamA divasanI kAya vAhInA aMte saMmelananA viSaye nakkI karavA mATe trIza sAdhuonI eka samiti nImavAmAM AvI, tenAM nAme paNa jainaz2yAtinA khAsa vadhArAmAM prakaTa thayAM ane tyAra pachI A samitie maDapane badale nagarazeThanA baMgalAmAM uparanA mALe besI peAtAnI beThaka bharavA mAMDI, tyAre paNa jainaz2yAtinA khAsa vadhArAmAM tenA samAcAra camakavA lAgyA. jainajyeAtinA A vadhArAemAM samelananA mAcArA uparAMta khAsa noMdhA prakaTa thatI ane kaI kaI bAbatAmAM kevA TharAveA thavA joIe, tenAM khAsa sUcanA paNa karavAmAM AvatAM. khAsa krarIne ayeAgya dIkSAe aTakAvavA mATe eka asarakAraka TharAva karavAnI temAM joradAra himAyata thaI rahI hatI, kAraNa ke chellAM thADAM varSomAM A prazne saghamAM bhAre khaLabhaLATa macAvyA hatA ane te aMge keTalAMka tophAnA paNa thayAM hatAM. samelana cAtrIsa divasa cAlyuM ane Akhare te salatAmAM pariNamyuM. temAM dIkSAne lagatA TharAva vigatavAra thayA, je 'ayeAgya dIkSAo para aMkuza mUkanArA hatA. A ceAtrIze ya divasa jainajyeAtinA khAsa vadhArA bahAra paDavA
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 bhAratanI eka virala vibhUti hatA ane teNe jaina samAjamAM bhAre jAgRti ANI dIdhI hatI. paraMtu A vadhArAe zI rIte bahAra paDyA? te eka rahasyamaya ghaTanA banI gaI, jene pheTa Aja sudhI koI karI zakayuM nathI. A ghaTanA pachI sudhArakavarganeM jaina jyoti mATe ghaNo Adara utpanna thayo hato, paNa te evI koI yojanA karI zako nahi ke jethI jainatinI khoTa bharapAI thAya ane te dIrghakAla sudhI potAnA paga para UbhuM rahI zake. tyArapachI lagabhaga be varSe zrI paramANaMda kuMvarajI kApaDiyAne temanA eka bhASaNa mATe saMgha bahAra mUkavAnI hilacAla zarU thaI. tene amadAvAda jaina yuvakasaMghe zrI dhIrajalAlabhAInI AgevAnI nIce jorazorathI virodha karyo ane chevaTe saMghanI beThaka maLatAM tene teDI pADavAmAM AvI. A vakhate temaNe jIvasaTosaTanuM sAhasa kheDayuM hatuM, ema kahIe te jarA paNa atyukti nathI, kAraNa ke sAme pakSa temanA para aMgata hamale karavAnI pUrepUrI taiyArI sAthe ja e sabhAmAM hAjara thaye hato. A prakaraNamAM paNa jaina. jyati sAptAhike ghaNI suMdara kAmagIrI bajAvI hatI. zrI dhIrajalAlabhAInA patrakAritavane samaya sane 1930 thI 1940 sudhIne gaNAya. temAM temaNe jena ti mAsikasAptAhika uparAMta "jaina zikSaNa patrikA" nAmanI eka mAsika patrikA mAtra eka rUpiyAnA lavAjame kADhelI, " navI
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 187 duniyA" nAmanuM vArtAonuM sAptAhika kADheluM ane pAchaLathI vidyArthI Alamane ati upayogI thAya tevuM "vidyArthI nAmanuM bIjuM sAptAhika prakaTa kareluM paNa te pagabhara thAya tevA saMyogo na lAgatAM temane baMdha karI devAmAM AvyAM hatAM. tyArapachI zrI dhIrajalAlabhAIe potAnuM koI patra. kADheluM nathI, alabatta. anya dvArA prakAzita thayelA patronuM saMpAdana ghaNI kuzaLatApUrvaka kareluM che.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 15 ] dhI jayoti kAryAlaya limITeDa zrI dhIrajalAlabhAIe prathama to bAlagraMthAvalI kAryAlayanA nAme prakAzana zaru kareluM, paraMtu pachI bAlagraMthAvalI uparAMta bIjA prakAzana karavAno prasaMga prApta thaye, eTale temaNe e kAryAlayanuM " ti kAryAlayamAM rUpAMtara karyuM. A kAryAlaya ekaMdara ThIka cAlatuM hatuM ane temane AjIvikA ApI jatuM hatuM. zrI dhIrajalAlabhAIne enAthI saMtoSa hato. temane lAkha kamAIne lakhesarI thavuM na hatuM; athavA te manahi ra paratuSTa joDaWvAna che rizna ? je mana saMtuSTa thayuM hoya te kaNa arthavAnuM ane koNa daridra? pachI A kAryAlaya dvArA janati mAsikanuM prakAzana zaru thayuM. A mAsika temane khUba gamatuM hatuM, paNa tenI grAhaka saMkhyA maryAdita hatI ane te enI chapAI tathA ravAnagIno kharca kADhavA mATe pUratI na hatI, eTale temane Arthika saMkecane anubhava thavA lAgyo.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 19: hajatA temane vidyAthI vAcanamAlAnI bhagIratha yAjanA pAra pADavI hatI ane kumArA mATe sAhitya taiyAra karavuM. hatuM, eTale temaNe ghA vicAra karyA bAda jyeAti kAryAlayanuM eka lImITeDa ka`panInA rUpamAM parivartana karavAnuM munAsaba mAnyuM ane zrI jyoti kAryAlaya limITeDa ? astitvamAM AvyuM. temanI evI dhAraNA hatI ke A rIte lagabhaga rUpiyA eka lAkhanuM bhaMDoLa UbhuM karI zakAze ane tethI je je kAryo karavA dhAryA... che, te pUrAM karI zakAze. A kaMpanInA zera rUpiyA pacIsanA rAkhavAmAM AvyA ane tenuM vecANa zaru karyuM"-. Aja sudhInA anubhavathI teo amadAvAda mATe vadhAre AzAspada na hatA, paNa muMbaI temanI dhAraNA pUrI karaze, evA temane vizvAsa hatA. paraMtu temaNe muMbaI AvI zero noMdhavA mAMDyA, tyAre temanA dhAraNArUpI kATanA kAMgarA kharavA lAgyA. jyAM seA zerAnI dhAraNA hatI, tyAM vIza lakhAyA ane vIza zerAnI dhAraNA hatI, tyAM pAMca lakhAyA. zerAMnu vecANa 28000 thI AgaLa vadhyuM nahi. AthI zrI dhIrajalAlabhAInA utsAha para 'Du' pANI reDAyuM, chatAM samaya Avye bAjI sudharI jaze, ema mAnIne kAma calAvyuM. zrI dhIrajalAlabhAI e peAtAnAM tamAma pustaka vagere A kapanIne vecyAM, te peTe temane rUA. 40000 hajAra levAnA hatA, temAM temaNe 20000 nA zerA lIdhA ane bAkInA paisA leNA rAkhyA.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 bhAratanI eka virala vibhUti A kaMpanI mATe temanA pAMca mitra DIrekaTara banyA hatA. kaI paNa navuM pagaluM bharatAM pahelAM temanI salAha levI paDatI hatI. vidyAthIvAcanamAlA te A vakhate zaru thaI gayelI ja hatI ane sAptAhikamAM pariNameluM jaina jyoti paNa cAluM hatuM, paraMtu mudraNAlayane prazna carcAnI eraNa para hato. "je potAnuM mudraNAlaya hoya te prakAzane sastA paDe, vaLI ne samayasara prakaTa paNa thaI zake ane bahAranuM kAma maLatAM AvakamAM umere thAya, AvA khyAlathI mudraNAlaya calAvavAno nirNaya karavAmAM AvyuM. paraMtu zrI dhIrajalAlabhAI te mATe khaMcakAtA hatA, kAraNa ke temanI mAtAe kaheluM ke "tuM badhuM karaje, paNa chApakhAnuM karato nahi" temanA tapavI tejomaya aMtarane tenuM bhaviSya sUjheluM haze. game tema paNa teo chApakhAnuM karavAnI tarapheNamAM na hatA. bIjuM zrI dhIrajalAlabhAIne ema lAgatuM hatuM ke thoDA paisAmAM chApakhAnuM calAvI zakAze nahi, paNa jyAre kaMpanInA eka DIrekaTare bhArapUrvaka ema kahyuM ke, tamAre muMjhAvAnI jarUra nathI. jyAre paisA joIe tyAre eka TakAnA vyAje laI jaje." zrI dhIrajalAlabhAInA vizvAsu hRdaye A vAta mAnI lIdhI ane thoDA ja vakhatamAM mudraNAlaya zarU karavAmAM AvyuM. temanI pAse zeronA vecANanI je rakama AvI hatI, te badhI temAM ja kharacAI gaI. pachI thoDA thaDA divasane aMtare mudraNAlaya eka yA
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 191 bIjI vastuo mATe ghana mAgatuM ja gayuM. jo e dhana ene ApavAmAM na Ave te kAma baMdha paDe athavA to dhAryuM kAma thaI zake nahi. A vastu IcchavA gya na hatI, eTale te mATe dhana kharcavuM ja paDatuM. pelA DIrekaTara. mahAzaye eka-be vAra thoDAM nANAM ApyAM pachI jaNAvyuM ke, "huM pote nANAMbhIDamAM chuM ane have pachI tamane nANAM ApI zakuM tema nathI." jemanA para AdhAra rAkhe hoya te ja A rIte chUTI paDe, tyAre hAlata kevI kaphoDI thAya, e samajI zakAya evuM che. ' pustakonuM kAma ekaMdara lAbhamAM hatuM, paNa zarUAtamAM te paisAnuM sAruM evuM rokANa mAgatuM hatuM. temAM paisAnI jarUra paDavA mAMDI. te mATe keTalIka goThavaNa karavAmAM AvI, paNa te pUratI na hatI. vadhAre spaSTa karyuM te te jarUriyAta karatAM cothA bhAganI ja hatI. ahIM eka vastu nedhavAnI che ke zrI dhIrajalAlabhAI e Arthika saMkaDAmaNamAM paNa potAnI dharmazraddhAAtmazraddhA gumAvI na hatI. teo vAraMvAra uvasaggaharastotranuM raTaNa karatA hatA ane kaI kaI vAra tene camatkAra paNa anubhavatA hatA. tene eka dAkhale temaNe pitAnA suprasiddha graMtha "mahA prAbhAvika uvasaggaharaM stotrama nIce pramANe TAMkya cheH eka vakhata kasoTI AvI paDI. amAre lakhela
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 bhAratanI eka virala vibhUti rUpiyA be hajArano ceka beMkamAM rajU thaye hatuM ane te svIkArAya te mATe amAre bethI traNa kalAkamAM teTalI rakama beMkamAM bharI devAnI jarUra hatI. kAryAlaya zarU thayA pachI vyavasthApake A bAbatamAM amAruM dhyAna kheMcyuM, paNa tene tAtkAlika teDa nIkaLe ema lAgyuM nahi. chevaTe ame uvasagahara stotrane Azraya levA vicAra karyo ane tenuM zraddhApUrvaka smaraNa karavA mAMDayuM. e stotrane sAta vAra pATha karyA pachI ame thoDI vizrAMti levA lAgyA. e vakhate eka ajANI vyaktie amArA kAryAlayamAM praveza karyo ane amAruM nAma pUchyuM. ame tene satkAra karyo ane besavA mATe khurazI ApI. teNe kahyuM: "mAre tamArI sAthe eka khAnagI vAta karavI che." eTale ame baMne pAsenA oraDAmAM gayA. tyAM e vyaktie jaNAvyuM ke, "mAre ane tamAre Ama to kaMI oLakhANa nathI, paNa meM tamAruM nAma sAMbhaLyuM che ane tethI ja ahIM Avela che. tame mArI rUpiyA be hajAranI A rakama anAmata rAkha." ane teNe potAnA gajavAmAMthI rUpiyA be hajAranI noTa kADhI. vizeSamAM teNe kahyuM: "huM gujarAtanA pravAse javA icchuM chuM, eTale A rakamane mArI sAthe pheravavAnI IcchA nathI." AgaMtukanA A zabdo sAMbhaLatAM ja ameM AzcaryamAM DUbI gayA ane pharI tenA caherA sAme joyuM, paNa e cahere dhIra-gaMbhIra hite, svastha ane prasanna hate.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 194 ame koI paNa jAtanI AnAkAnI karyA vagara e. rakamane svIkAra karyo ane muMjhavaNamAMthI mukta thayA. eka mAsa pachI e vyakti pAchI AvI ane tene rUpiyA be hajAranI rakama parata karavAmAM AvI. pachI e vyaktine pharI meLApa thayo nathI ke tenA taraphathI koI patra Avyo nathI. narasiMha mahetAnI huMDI zAmaLiyAjIe svIkArI, evuM ja kaMI AmAM banyuM ane teNe A stotranI gaNanAmAM amArI zraddhA aneka gaNuM vadhArI dIdhI." - zrI dhIrajalAlabhAIe nANAMbhIDane ukela lAvavA mATe muMbaI-pransesa sTrITamAM pustakanI dukAna kholI tene ti kAryAlaya limITeDanI zAkhA banAvI tenuM saMcAlana jAte karavA mAMDyuM. e rIte teo muMbaImAM AvI sthira thayA. ahIM temanuM mukhya kArya nANuM meLavavAnuM hatuM. e nANAM temane kevI rIte maLatAM ane temAM kaTIne prasaMga kevI rIte AvI paDyo, tenuM varNana temaNe "ahaM maMtrapAsanA graMthanA agiyAramA prakaraNamAM nIce pramANe kareluM cheH sane 1937-38 nI A vAta che, jyAre ame nANAMbhIDamAM phasAyelA hatA. paNa AdhyAtmika zaktimAM pUrepUrA zraddhAnvita hatA. vadhAre spaSTa kahIe te e divase ame tenA AdhAre ja vyatIta karatA hatA. reja pUjA karyA pachI amane evI aMtaskuraNa thatI ke Aje amAruM kAma amuka vyakti dvArA thaze ane ame tene maLatA ke
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 bhAratanI eka virala vibhUti kAma thaI jatuM. AvuM be-traNavAra banyu hAya tA samajIe ke A manavA kAla vastu che, eTale khanI che, paNa AvA anubhava lAgalagATa 150 divasa sudhI thayA hatA, eTale ame tene daivI kRpA samajatA hatA. 6 6 te mATe paraMtu eka divasa AvI aMtaHsphuraNA thaI nahi; eTale amAre kAine maLavAnu rahyuM nahi. ame savAranA sADA dazanA sumAre prInsesa sTrITa para AvelI amArI peDhI para AvyA. tarata ja 'munIme pUchyuM ke * Aje impIriyala benkanI 3200 rUpiyAnI huMDI che, te mATe zI vyavasthA thaI che ? 'ame kahyuM : hajI sudhI tA evI vyavasthA thaI nathI, paNa thaI raheze kharI.' temaNe pUchyuM : phAine maLavAnA che. kharA !' ame kahyuM : 8 e kaMI nakkI nathI, paNa amane zraddhA che ke ApaNuM kAma thaze kharU' amArA javAba temane vicitra lAgyuM.. A javAba AjanA koI paNa buddhimAna manuSyane vicitra lAge evA ja hatA. teo amArI sAme joI rahyA ane ame Tebala pAse paDelI khurazI para beThaka lIdhI. pachI te vakhate amArA taMtrIpade cAlatA jaina jyAti' sAptAhika mATe tatrIlekha lakhavA beThA. paraMtu munImathI rahevAyuM nahi. temaNe kahyuM : keAIkane maLe! teA kAma thaI jaze. tamArI lAgavaga tA ghaNI ja che.' ame kahyuM : maLavA jevI ghaNI vyaktine maLI lIdhu che. Aje tA maLavA jevI kAI vyakti najare paDatI 6
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 zrI dhIrajalAla zAhu nathI.' 'tA ApaNuM zuM thaze ?' temaNe kaMIka vyagratA bharelA avAje kahyuM: ame jaNAvyuM. * badhAM sArAM vAnAM thaze. te mATe ciMtA karavAnI jarUra nathI. ' ane pAchA taMtrIlekha lakhavAmAM guMthAI gayA. 6 daza-paMdara mInITa pachI munIme kahyuM : Ama besI rahevAthI dahADA niha vaLe. gheADA prayatna tame karo, thoDA prayatna huM karuM. traNa vAgatAM te benka huDIenuM kAmakAja khaMdha karo ane ApaNI huMDI pAchA pharatAM kevI paristhiti UbhI thaze, tenA vicAra kareA. khAra teA vAgavA AvyA che.' ame kahyu' : ' atyAre prayatna karavAnI jagA nathI, pazu amane ema lAge che ke ApaNuM kAma thayA vinA nahi rahe." temaNe pUchyuM : * kevI rIte thaI jaze ?'ame kahyuM: 'e tA ame paNa jANatA nathI.' --- 6 munImane lAgyuM ke ame adhazraddhAnA cakkaramAM phasAI gayA chIe ane amArI jAte ja amArA vinAza neAtarI rahyA chIe. jo AjanI huMDI bharapAI na thatAM pAchI pharaze to bIjI huDIonAM nANAM kAcI mudate maravAnI mAgaNI ze ane e mAgaNI thatAM ja peDhI baMdha karavAnA vakhata Avaze. teo atyaMta lAgaNIvaza hatA ane amArA mATe bhAre mamatA dharAvatA hatA. gheADI vAra pachI temaNe kahyuM : 'bharAMsAnI bheMsa pADo to nahi jaNe ne! ' tAtparya ke tame je 'a'dhazraddhA ke' a'dhavizvAsa rAkhI rahyA che, tenu pariNAma sAruM nahi Ave.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti ame kahyuM: "ame jenA para zraddhA rAkhI che, te amane dago nahi de. jeNe amane anekavAra musIbatamAMthI pAra utAryA che, te zuM A vakhate amAruM vahANa DUbADaze? ema kadI bane ja nahi. tame nizciMta rahe ane mane mAruM kAma karavA do." AvA kaTokaTIbharyA prasaMge jarA ye hAMphaLA-phAMphaLA thayA vinA ame ekAgracitta lekha lakhI rahyA hatA, e vastu paNa temane Azcarya upajAvI rahI hatI. ame lekha pUrA karyo ane kophI-nAstAne nyAya ApI kaMIka svastha thayA. e ja vakhate eka mitra maLavA AvyA ke jemanuM eka agatyanuM kAma ame bhAre jahemata uThAvIne pAra, pADeluM hatuM. temane laI ame oraDAmAM gayA. tyAM pelA mitre DI prAsaMgika vAta karyA pachI kahyuM : "kaMI paNa kAma hoya to jarUra kaheze. ame kahyuM : "kAma te che paNa." pelA mitre kahyuM : "saMkoca pAmavAnI jarUra nathI. je kAma hoya te khuzIthI kahe." ame kahyuM : "AjeatyAre rUpiyA 3ra00 nI jarUra che. temaNe kahyuM: "AvI nAnI vAta mATe ATale saMkeca rAkhe che? cAle mArI sAthe. najIkanI beMkanA khAnAmAM mArA paisA paDelA che. tenAthI tamAruM kAma patAvI dauM." te vakhate ame temane paMdara divasa pherane rUA. 3200 no ceka ApavA mAMDyo, te emaNe lIdho nahi. te ema kahIne ke kadAca e vakhate
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 197 paNa muzkelI hoya, te tamane agavaDa paDaze. tame tamArI sagavaDe ja mane A nANAM parata karaje." pachI oraDAmAMthI baMne bahAra AvyA ane ame munImane kahyuM : "jarA bahAra jaIne AvuM chuM. tame peDhInuM dhyAna rAkhajo." ame pelA mitra sAthe peDhInAM pagathiyAM UtaryA. munamane lAgyuM ke A te zeTha vidAya laI rahyA che. have te pAchA Ave-kare nahi. je kaMI rejhaDI thavI haze, te mArA mAthe ja thaze. paraMtu doDha kalAka pachI ame peDhI para pAchA pharyA ane bharapAI thayelI huMDInuM bekhuM temanA hAthamAM mUkI nAmuM lakhavAnI sUcanA ApI, tyAre temanuM haiyuM harSathI nAcI uThayuM. teo kahevA lAgyA ke zraddhAne Avo camatkAra te mArI jiMdagImAM huM A pahelavahele ja jouM chuM. tamArI zraddhAne kharekhara dhanya che." zrI dhIrajalAlabhAI e eka mitra mAraphata mulatAnIenI traNa huMDIo meLavI hatI. mulatAnIo pustakanI dukAna para vadhAre paisA dhIravA taiyAra na hatA. benka te pustakaprakAzananA dhaMdhAne bilakula paisA dhIratI ja na hatI. AgaLanA eka-be anubhava pachI temaNe pustaka prakAzananA dhaMdhA para cekaDI mArelI hatI. ' A vakhate zrI dhIrajalAlabhAI pAse pustaka, kAgaLa tathA mudraNAlayanI yaMtrasAmagrI vagere maLIne rUpiyA eka
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 bhAratanI eka virala vibhUti lAkhanI milakata hatI, paNa tene vyavahAra calAvavA mATe paisA na hatA, eTale temanI vimAsaNano pAra na hato. chevaTe eka mitra pAse kAryAlaya gIro mUkI rUpiyA 12000 bAra hajAra upADyA ane kAma calAvyuM, te evI AzAe ke hajI paNa tene koI rasto nIkaLaze, paraMtu e rastA nIkaLyo nahi ane jyoti kAryAlaya limITeDa baMdha paDayuM. pelA mitre jati kAryAlaya lImITeDano kabaje lIdho. je temaNe A kAryAlayamAM vizeSa nANuM rekI tene cAlu rAkhyuM hota, to dhIme dhIme badhuM ThekANe AvI jAta, paNa temaNe e mArga akhatyAra karavAne badale tenI harAjI karI ane pANInAM mUle badho mAla-sAmAna vecI nAkhe, jenA rUpiyA 12000 upajyA! te teNe potAnA leNA peTe vasula karI lIdhAM. A saMgemAM zera holDarone kaMI paNa maLavAnI zakyatA rahI nahi, paNa e zera holDaro paikI koInuM paNa A kAryAlayamAM rUA. 1000 eka hajArathI adhika rokANa hatuM nahi, eTale temaNe enI paravA na karI, paNa A kAryAlaya baMdha paDatAM zrI dhIrajalAlabhAInI tamAma milakata temAM cAlI gaI ane teo A kAryAlayane UbhuM rAkhavA mATe potAnI aMgata javAbadArI para rUpiyA 20000 vIza hajAra jeTalI rakama lAvyA hatA, tenuM devuM temanA mAthe rahI gayuM! A vakhate teo eka lekhaka, vicAraka, yuvakanetA,
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 zrI dhIrajalAla zAha sAmAjika saMniSTha kAryakara ane zatAvadhAnI tarIke prasiddhimAM AvelA hatA, eTale temane bhAre AghAta lAge, e svAbhAvika che. temaNe muMbaI kAyama rahevAnI gaNatarIe amadAvAda te lagabhaga be varSa pahelAM ja choDyuM hatuM, eTale teo A ghaTanA banyA pachI muMbaImAM ja rahevA lAgyA. - Aje paNa teo muMbaImAM ja rahIne samAjasevAnI anekavidha pravRttio karI rahelA che.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 16 ] sAta varasanA kaparA kAla sukhanA divase sahelAithI pasAra thai jAya che, temAM viziSTa jJAna ke guNanI jarUra paDatI nathI; paNa duHkhanA divasA pasAra karavAmAM viziSTa jJAna ane guNa nenI jarUra paDe che. jo viziSTa jJAna na heAya te manuSya pAtAnA mananuM samAdhAna karI zakatA nathI ke tene kAbUmAM rAkhI zakatA nathI; ane * mana bagaDayuM eTale badhuM bagaDayuM ' e nyAye tenI paristhiti atyaMta khagaDI jAya che. ahIM guNu zabdathI dhairya ke sahanazIlatA samajavAnI che. je manuSyamAM dhairya ke sahanazIlatAnA guNa keLavAyeA na hoya tA te duHkhanA bhArathI tUTI paDe che ane tenA aMjAma ghaNA karuNa Ave che. zrI dhIrajalAlabhAi tA viziSTa jJAnI hatA ane 'sukha samayamAM chakI nava javuM, duHkhamAM na himmata hAravI' e siddhAMtane varelA hatA, eTale teo himmata hAryo nahi.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 201 vaLI teo potAnA vipula svAdhyAyathI e vastu paNa sArI rIte jANI cUkyA hatA ke "taDakA pachI chAMyaDo Ave che ane chAMyaDA pachI taDako Ave che; bharatI pachI oTa Ave che ane oTa pachI bharatI Ave che, tema mAnavajIvanamAM sukha pachI duHkha Ave che ane duHkha pachI sukha Ave che, eTale teo hatAza thayA nahi. zrI dhIrajalAlabhAIe eka sthaLe ema vAMcyuM hatuM ke "jema kALA vALane rUperI kera hoya che, tema duHkhada jaNAtI dareka ghaTanAne kaMIka bodha ApavAnuM hoya che, te sura manuSya grahaNa karavo joIe." tethI ukta ghaTanA banyA pachI temaNe nIcenA pAMca siddhAMte nakkI karyA hatA ? (1) kaI paNa vyakti para AMdhaLo vizvAsa mUkavo nahi. (2) keI paNa rojanA zarU karatAM pahelAM tenI Arthika bAjune pUrepUro vicAra kare ane tene pahoMcI vaLAya evuM lAge te ja e yojanA AgaLa dhapAvavI. (3) bhAvanAzIla banavuM sAruM che, paNa avyavahAru banavuM khoTuM che.' (4) karaja karavuM nahi. je sagavazAt karavuM ja paDe te te vahelI take cUkavI devAya tevA prayatnamAM rahevuM. (5) AdhyAtmika zaktine jAgRta karavA pUrato prayatna karo.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 bhAratanI eka virala vibhUti A siddhAMtone cavaTAIthI amala karatAM temanI kAryapaddhatimAM tathA temanA jIvanamAM moTuM parivartana thayuM hatuM, te AgaLa joI zakAze. pitAnI pAsenI badhI mUDI khalAsa thaI hatI ane uparathI rUpiyA vIza hajAranuM devuM thayuM hatuM. vaLI AvakanuM keI sAdhana rahyuM na hatuM keI mitra ke snehI pAse javA jevI paristhiti paNa na hatI, kAraNa ke teo ochAvattA aMze kharaDAyelA hatA. manuSya jyAre cAre bAjuthI asahAyatA anubhave che, tyAre tenI najara paramAtmA-prabhuIzvara para paDe che, kAraNa ke teo nodhArAnA AdhAra che ane zaraNAgata vatsala hAI sahune zaraNa Ape che. zrI dhIrajalAlabhAIne A vastune pUrve anubhava thaI cUkyo hato, eTale temaNe paramAtmAnuM zaraNa lIdhuM ane roja savAre temanuM dhyAna dharI prArthanA karavA lAgyA ke "he paramAtmA ! he prabhe ! tuM mane rasto batAva. have mAre zuM karavuM ? ane A devuM zI rIte kApavuM?" thoDA divasa dhyAnaprArthanAne A kAryakrama cAlyuM ke eka divasa ekAeka temanA aMtaHkaraNamAM phuraNA thaI ke "vaidakane dhaMdho kara. temAM tArAM sAta varSa nIkaLI jaze ane devuM kapAI jaze." AthI teo Azcarya pAmyA, paNa temane samajatAM vAra na lAgI ke A te mArI dhyAnagata prArthanAno javAba che.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 203 ahIM kadAca pAThakone prazna thaze ke zuM A rIte paramAtmAne prArthanA karatAM ApaNane joI javAba maLe kharo?" tene uttara e che ke "jo ApaNI yegyatA amuka aze keLavAyelI hoya ane ApaNe pUrNa zraddhA-bhaktibahumAnapUrvaka paramAtmA ke prabhunI prArthanA karIe to ApaNane je te javAba jarUra maLe che. zrI dhIrajalAla bhAInA jIvananI pUrvakathA ane uttarakathA baMnemAM AvI ghaTanAo anekavAra banelI che ane te temaNe potAnA mAM prasaMgopAtta jaNAvelI paNa che. * kharI vAta to e che ke Aje ApaNe bhautikavAdanI bhramaNAmAM paDIne paramAtmA-prabhu-Izvarane bhUlyA chIe ane temane vinamra bhAve zraddhApUrvaka prArthanA karavAnuM cUkI gayA chIe, eTale ApaNane A jAtanA prazno UThe che. paraMtu ApaNe dhArmika itihAsa A vAtanI Dagale ne pagale sAkSI pUre che, eTale zrI. dhIrajalAlabhAIne temanI prArthanane yeca uttara maLyo hoya, emAM kaMI Azcarya pAmavA jevuM nathI. " have AgaLa zuM banyuM, te juo. temaNe vaidakane dhaMdhe kadI karyo na hato ane vinA anubhave e baMdha karavAmAM kevAM jokhame rahelAM che, te teo barAbara jANatA hatA. hA, eTaluM kharuM ke temaNe chAtrAvasthAmAM rajAo daramiyAna eka kuzala vaidyanA putra sAthe vagaDAmAM jaIne keTalIka vanaspatio oLakhelI ane tene vaidakamAM ke
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 bhAratanI eka vizrva vibhUti upayAga thAya che, te jANeluM. vaLI A bhiSaka graMtha te rasapUrNAMka ekathI vadhAre vAra vAMcI gayelA, paNa te vaidakanA dhaMdhA mATenI ceAgyatA gaNAya nahi. paraMtu bIjA ja divase vaidakanA dhaMdhA karanAra eka mahAzaya temanuM nAma pUchatAM temanI pAse AvyA ane keTalIka aupacArika vAte karyA pachI kahevA lAgyA ke have mArA vicAra muMbaImAM sthira thavAnA che, paraMtu A zaheramAM mArI khAsa oLakhANeA nathI. jo tame A bAbatamAM rasa hyA ane sArA sArA grAhake meLavI Ape| tA mAruM paNa kAma thAya ane tamAruM paNa kAma thAya.' temanI vAtacIta parathI eTalI teA khAtarI thaI hatI ke teo vaidakanA sArA anubhava dharAve che ane temanA upacArathI dardI ene jarUra phAyado thaze, eTale zrI dhIrajalAlabhAI e temanI mAgaNInA svIkAra karyA ane bhAgIdArImAM kAma zarU karyuM.... A kAma ekaMdara sAru' cAlyu. zrI dhIrajalAlabhAie nadI enI cikitsAmAM aMgata rasa lIdhA ane A bAbatanuM peAtAnuM jJAna vadhe te mATe vaidakanA sArA sArA graMthA meLavI vAMcavA mAMDayA. te sAthe temaNe yAga ane maMtra-yaMtrataMtranuM sAhitya paNa vAMcavA mAMDayu, have eka ghaTanA evI banI ke bhAgIdArI chUTI karavAmAM AvI, paNa zrI dhIrajalAlabhAI e pote vaidakanA dhaMdhA karavAnA nirNaya karI peAtAnA nivAsasthAnanI sAme senDa
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 205 harTa roDa, pArekha hospITala nIce "jIvana vikAsa cikitsAlaya" kholyuM. ahIM teo Ayurvedika auSadhone upayoga karatA hatA ane sAthe sAthe mAnasika cikitsA paNa ajamAvatA hatA. vaLI teo zArIrika rogo karatA. mAnasika rogonI cikitsA vadhAre pramANamAM karatA hatA, eTale mAnavaidya tarIke oLakhAvA lAgyA. A dhaMdhAmAM temane aMtaH preraNAe aneka vAra aneka prakAranI madada karI hatI. A dhaMdhAmAMthI temane ThIka ThIka kamANI thavA lAgI. temAMthI AjIvikA jeTalI rakama pAse rAkhI bAkInI rakama teo devA peTe leNadArone ApavA lAgyA. noMdhapAtra bInA te e che ke temanI pAse je mitronuM laheNuM hatuM, temAMnA kaI e temanI pAse e rakamanI ugharANI karI na hatI, paraMtu zrI dhIrajalAlabhAI sAme jaIne temane e rakama ApI AvatA hatA. ' karajane bhAra vahelI take dUra karavo e temanI lagana hatI, eTale ekI sAthe viza-pacIza hajAra rUpiyA maLI jAya, evI yejanA temaNe vicArI hatI, paNa tenuM vahANa kinAre AvIne pUchyuM hatuM. tyAra pachI bIjI-trIjI yejanA ghaDI, tenuM pariNAma paNa AvuM ja AvyuM hatuM, eTale zrI dhIrajalAlabhAI vicAra karavA lAgyA ke "Ama kema. bane che?" ema karatAM eka jANakAra puruSane maLavAnuM thayuM. teNe zrI dhIrajalAlabhAInA jIvananI ghaNI ghaTanAo
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 bhAratanI eka virala vibhUti AbehUba kahI batAvI ane chevaTe jaNAvyuM ke "tamArA para keI sAdhu dvArA uccATanane prayoga thayelo che, eTale tamAruM kAryAlaya baMdha paDayuM, tamAre amadAvAda cheDI muMbaI rahevAno vakhata Avyo ane have je je janAo hAtha dhare che, te tUTI paDe che. jyAM sudhI A prayogane pratikAra nahi thAya, tyAM sudhI Ama ja cAlavAnuM." zrI dhIrajalAlabhAIne pUrve paNa A vastunI gaMdha AvI hatI, paNa tenI temaNe darakAra karI na hatI. paraMtu jyAre paristhiti A prakAranI nirmANa thaI, tyAre temaNe e pragano pratikAra karavAno nirNaya karyo. pelI jANakAra vyaktie tene upAya batAvyuM ane te mATe amuka kharca batAvyuM, paraMtu game te kAraNe zrI dhIrajalAlabhAine e upAya gamyo nahi ane te mATe batAvelo kharca karavAnuM dila paNa thayuM nahi. potAnA vizAla zAcasvAdhyAyathI e upAya temaNe ja zodhI kADha. mahinAmAM pAMca moTI tithie upavAsa karavA ane te vakhate uvasaggaharaM stotranI 108 vAra gaNanA karavI. A rIte eka varasamAM 60 upavAsa ane uvasaggaharaM stotranI 108 4 60 = 6480 gaNanA karatAM uccATana-prayoganI asara dUra thaI ane tyAra pachI je je kAryo hAtha dharavA mAMDyAM, temAM pragati thavA lAgI. A prasaMga pachI temaNe maMtrazAstramAM vadhAre rasa levA. mAMDyo ane kAlAMtare maMtrasAdhaka banI temAM sArI pragati karI. vaidakane dhaMdho karatAM sAta varSa pUrAM thayAM. daramiyAna
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha temanuM badhuM devuM bharapAI thaI gayuM. A rIte aMtaHkaraNanI preraNA dvArA je debI sa`keta thayA hatA, te yathArtha nIvaDayA. 207 have A ja arasAmAM muMbaInA udyogapati zrImAn zeThazrI amRtalAla kAlidAsa taraphathI temane pratikramaNa sa`baMdhI eka suMdara graMtha taiyAra karI ApavAnu AmaMtraNa maLyuM. te aMge keTalIka vAtacIta thatAM zrI dhIrajalAlabhAIe temanI ephisamAM jaI kAma karavAnA nirNaya thayA, eTale 'jIvana vikAsa cikitsAMlaya? baMdha karyuM. kahevAnI bhAgye ja jarUra che ke A ghaTanA pachI temanA sAhityasarjananA kSetramAM punaH praveza thayA ane te emane uttarAttara yaza-lAbhadAyI nIvaDayo. Aje paNa te teo e kSetrane peAtAnI AdhyAtmika anerI AbhA vaDe ujjavala anAvI rahelA che.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 17 ] zrI pratikramaNusUtra-prabodhaTIkA zrI pratikamaNusUtra-prabodhaTIkA aMge huM eka svataMtra prakaraNa ja lakhI rahyo chuM, kAraNa ke tenA sarjanane ItihAsa jANavA jevuM che ane tenI vizeSatA lakSyamAM levA jevI che. zrI dhIrajalAlambhAI e A kRti pAchaLa cha thI sAta varSane samaya gALyo che. temAM temanA prakhara pAMDityanAM, temanI bahuzrutatAnAM tathA temanI saMzodhanAtmaka ane samanvayAtmaka addabhuta zaktinAM maMgalamaya darzana thAya che. A aitihAsika bhavya kRtinuM sarjana samaye teo zatAvadhAnI te hatA ja, paNa A kRti pachI teo saMgha-samAja dvArA paMDita tarIke saMbodhAyA ane zatAvadhAnI paMDita tarIke khyAtimAM AvyA. jaina dharmanuM mukhya lakSya Atmazuddhi che. te mATe jJAna ane kriyAnI prarUpaNuM thayelI che. A kriyAmAM pratikamaNanuM viziSTa sthAna che, kAraNa ke te viSaya ane kaSAyajanya
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 209 pApanI paraMparAmAMthI pAchA kema pharavuM ? tenI tAlIma Ape che ane e rIte Atmazuddhine Adarza siddha kare che. A kriyA sAdhuoe, temaja temane anusaranArA zrAvakavargo roja savAre ghA sAMje karavAnI hoya che, temaja pakSanA aMte, cAturmAsanA aMte tathA saMvatsaranA aMte paNa kare vAnI hoya che. tene lagate je sUtra-samUha te sAmAnya rIte pratikamaNasUtra tarIke oLakhAya che. A pratikamaNusUtramAM vega ane adhyAtmane lagatI aneka rahasyamaya kiyAonuM saMyojana thayeluM che, paNa Adhunika jaina samAjane tene khyAla rahyo nathI. e te tene kaDakaDATa bolI jaIne kriyA karyAne saMtoSa mAne che. zrI dhIrajalAlabhAI amadAvAdamAM zeTha cImanalAla nagInadAsa vidyAlayamAM jyAre dhArmika zikSaka hatA, tyAre ja temane lAgeluM ke A pratikramaNa sUtranuM vAstavika rahasya prakAzamAM lAvavuM hoya to tenA para eka vistRta suMdara TIkA racavI. joIe, paNa e kAma sAmAnya na hatuM. vadhAre spaSTa kahuM te e. puSkala parizrama, pese ane samaya mAgatuM hatuM, eTale e vakhate enI zarUAta thaI zakI nahi, paNa enI bhAvanA che. temanI aMdaramAM guMjArava karatI ja rahI hatI. zrI amRtalAla zeThanA khAsa AmaMtraNathI zrI dhIrajalAlabhAI temane maLyA, tyAre temaNe pratikramaNa aMge eka suMdara graMtha taiyAra karAvavAnI potAnI bhAvanA prakaTa karI. zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM: 'tamArI bhAvanA ghaNI suMdara 14
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 bhAratanI eka virala vibhUti che ane tene huM satkAra karuM chuM, paNa suMdara graMthathI Apa zuM kahevA Iccho cho, te spaSTa karo. . zrI amRtalAlabhAIe kahyuM : "hAla pratikamaNusUtranA je graMthe chapAya che, temAM sUtra pUrepUrAM zuddha chapAtAM nathI, arthAt temAM ghaNuM azuddhio rahI jAya che, te dUra karavAnI jarUra che. vaLI temAM zabdonA sAmAnya artha chapAya che ane bhAvArtha te bhAgye ja najare paDe che, eTale tenA sAmAnya artha ane bhAvArtha baMne ApavA joIe. vaLI dareka sUtrano upayoga zuM che? te paNa TUMkamAM jaNavavuM joIe. je ATaluM thAya te huM samajuM ke pratikramaNa aMge eka suMdara graMtha taiyAra thayo che." zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM : "Apane A vicAra stutya che, paNa pratikamaNusUtranuM yathArtha rahasya bahAra lAvavuM hoya to te mATe khAsa yojanA vicAravI paDe ema che." zrI amRtalAlabhAIe uttaramAM jaNAvyuM ke "tame je evI keI yejanA vicArI hoya to mane jaNAve. huM te aMge vicAra karavA taiyAra chuM zrI dhIrajalAlabhAI e kahyuM: "e yojanAo hajI mArA manamAM joIe te spaSTa AkAra dhAraNa karela nathI, paNa thoDA divasa pachI tene vyavasthita svarUpe rajU karI zake kharo. hAla to Apane eTaluM ja kahyuM ke A janA pUrNa karavAmAM ghaNo kharca thAya ema che ane ghaNe samaya paNa jAya ema che. zuM te mATe Apa taiyAra che kharA ?"
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 211 zrI amRtalAlabhAIe kahyuM: "tene uttara te tamArI yojanA jANyA pachI ja ApI zakAya. je yojanA mane pasaMda paDaze te kharcane vAMdho nahi Ave. samayanI vAta te tenI pachInI che." - zrI dhIrajalAlabhAIe thoDA divasa pachI potAnI yojanA rajU karavAnuM kahyuM ane mulAkAta pUrI thaI ghare pAchA AvyA pachI zrI dhIrajalAlabhAI e e janA saMbaMdhI UMDuM maMthana karyuM, tene akSazaMkita karI, tenA para pharI vicAra karyo ane tene chevaTanuM svarUpa ApI niyata samaye zeThazrIne maLyA. A yAjanA nIce pramANe hatIH (1) zrI pratikamaNusUtra. upara "prabodha' nAmanI TakA racavI. A TIkA aSTAMga-vivaraNavALI rAkhavI. (1) tenA prathama aMgane "mUlapADe evuM nAma ApavuM. temAM paraMparAthI nita thayela tathA vividha pothIonA AdhAre zuddha karele pATha Apavo. - (2) tenA bIjA aMgane "saMskRti chAyA" evuM nAma ApavuM. temAM mUlapADanI saMskRta chAyA ApavI. | (3) tenA trIjA aMgane "gUjarAtI chAyA evuM nAma ApavuM. temAM mUlapAThanI gUjarAtI chAyA ApavI. (4) tene cothA aMgane "sAmAnya ane vizeSa artha" evuM nAma ApavuM. temAM vyutpatti ane bhASAnA dhAraNe dareka padanA sAmAnya ane vizeSa artha ApavA.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka vila vibhUti (5) tenA pAMcamA aMgane 'arthAna ya'evuM nAma ApavuM. temAM paraMparA, paribhASA ane saMketa vaDe thatA pado ane vAkayonA artha jaNAvavA. 212 (6) tenA chaThThA aMgane 'asakalana' evuM nAma ApavuM. temAM niNI ta thayelA arthanI saMkalanA zuddha gUjarAtI bhASAmAM ApavI. (7) tenA sAtamA aMgane ' sUtra-paricaya ' evu nAma ApavuM. jemAM sUtranI aMtargata rahelA bhAva tathA tenI racanA aMgenuM mahattva darzAvavuM. 9 (8) tenA AThamA aMgane AdhArasthAna " evu nAma ApavuM. temAM A sUtraneA mUlapATha kayA sUtra, siddhAMta ke mAnya graMthamAM maLe che, te jaNAvavuM. zeThazrI A ceAjanA vAMcIne atyaMta prabhAvita thayA. temaNe kahyuM : 'tamArI A yAjanA kharekhara ! ghaNI suMdara che, paNa dareka sUtranuM A pramANe aSTAMga vivaraNa thaI zakaze kharuM ? ? zrI dhIrajalAlabhAI e kahyuM: 'hA, temAM khAsa vAMdhA nahi Ave. paNa te mATe ghaNA zAstrIya graMthA joIze.' zeThazrIe kahyuM : 'tamAre jeTalA zAstrIya graMthAnI jarUra paDaze, te huM pUrA pADIza, paNa tame prathama namaskArasUtra para e prakAranI TIkA racI batAve, eTale mane samaja paDe.' e vakhate jeTalA graMthA upalabdha hatA, tenA AdhAra laI ne zrI dhIrajalAlabhAI e namaskArasUtra para aSTAMga
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 zrI dhIrajalAla zAha TIkA racI ane te zeThazrIne pasaMda paDatAM kAma AgaLa cAlyuM. paraMtu A rIte sAta ke ATha sUtronI TIkA racAyA pachI zeThazrIne vicAra Avyo ke ghaNA kharca ane ghaNA samayane bhega ApyA pachI taiyAra thayelI A TIkA jenAcAryo tathA jaina saMghane pasaMda paDaze ke kema? je te pasaMda na paDe te mULa hetu mAryo jAya, eTale temaNe pa. pU. zrI AnaMdasAgara sUrIzvarajI mahArAjanI salAha levA nirNaya karyo. te mATe temaNe zrI dhIrajalAlabhAI uparAMta traNa mitrone sAthe lIdhA. te vakhate pUjya AcAryazrI surata birAjatA hatA, eTale zeThazrInI maMDaLI surata gaI tyAM pUjyazrInAM darzana karyA bAda zrI pratikamaNasUtra-prabodha TIkAnI racanA aMge vArtAlApa thaye, temAM ghaNA ghaNA prakAranI carcAo thaI ane te be divasa cAlI. chevaTe AcAryazrIe kahyuM: "mane lAge che ke zrI dhIrajalAlabhAI A TIkAnuM kAma karI zakaze ane te zrIsaMghane upayogI thaze. paNa temAM koI ADI-avaLI vAta na Ave, tenuM dhyAna rAkhaje" AthI zeThazrI tathA temanI maMDaLI rAjI thaI ane zrI dhIrajalAlabhAIe pUjya AcAryazrIne jaNAvyuM ke "A kArya paripUrNa karavA mATe ApanA AzIrvAda joIe. huM A TIkA sUtra ane paraMparAnA AdhAre ja racavA mAguM chuM. temAM kaI paNa ADIavaLI vAta nahi Ave, tenI Apane khAtarI ApuM chuM eTale pUjya AcAryazrIe temanA mastake vAsakSepa nAkhI AzIrvAda ApyA.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 bhAratanI eka virala vibhUti ahIMthI vidAya letAM zrI dhIrajalAlabhAI e zeThazrIne jaNAvyuM ke "Apa badhA muMbaI bhale padhAre, paNa mAruM mana vaDodarA javAnuM che ke jyAM AgamaprabhAkara pUjya munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja birAje che. temanI salAha-sUcanA paNa ApaNane A viSayamAM ghaNI upayogI thaI paDe ema che. "zeThazrIe te mATe svIkRti ApI ane zrI dhIrajalAlabhAi munirAja zrI puNyavijayajI mahArAjane maLyA. munirAjazrI puNyavijayajIe temanI badhI yojanA sAMbhaLyA pachI jaNAvyuM ke "tamAre A graMthane saMghamAnya karAva hoya to pa. pU. AcArya zrI vijyapremasUrIzvarajI mahArAjanA saMdhADAnA eka vidvAna sAdhune tathA pa. pU. AcArya zrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAjanA saMdhADAnA eka vidvAna sAdhune A graMthanA saMzodhaka banAvo. temanA dvArA A graMthanuM saMzodhana thayA pachI anya koI sAdhusamudAya ke zrIsaMghane te aMge kazuM kahevAnuM nahi rahe. ame te tamArA kAryanuM samarthana karanArA ja chIe. te mATe graMtho, hastalikhita prati Adi je kaMI joIze, te jarUra ApIzuM." vaDodarAthI pAchA pharyA pachI zrI dhIrajalAlabhAIe A vAta zeThazrIne jaNAvI. zeThazrI te mATe saMmata thayA, paNa A kArya temane ja sepyuM. pUrve A baMne samudAya sAthe athaDAmaNanA keTalAka prasaMgo AvyA hatA, eTale
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ rApa zrI dhIrajalAla zAha A kAryamAM potAne saphalatA maLaze ke kema? e prazna vicAraNIya banyo. Ama chatAM AtmazraddhA keLavI temaNe e kArya mATe prayANa karyuM. temAM prathama amadAvAdamAM pa. pU. AcArya zrI vijaya premasUrIzvarajI mahArAjanAM darzana karIne pote upADelA kAmanI badhI vigate rajU karI ane temAM sahAya ApavA vinaMti karI. sAmethI prazna thayo ke tamAre kyA prakAranI sahAya joIe che?" tenA uttaramAM ema jaNAvavAmAM AvyuM ke ame je graMtha taiyAra karIe chIe, te ApanA samudAyanA vidvAna munirAja jeI Ape, jethI temAM kaI bhUle rahI na jAya." pUjya AcAryazrIne A vAta ThIka lAgI, eTale temaNe pa. pU. paMnyAsa zrI bhadrakavijayajI gaNivaryane bolAvI A vAtathI vAkepha karyA ane saMzodhana karI ApavA jaNAvyuM. pUjya paMnyAsajI mahArAja AvazyakaniyuktinA ananya abhyAsI hatA ane A vastumAM aMgata rasa dharAvatA hatA, eTale temaNe gurudevanI AjJAne zirodhArya karI. zrI dhIrajalAlabhAI e A guru-ziSyane punaH punaH vaMdana karyA ane AbhAranI lAgaNI vyakta karI. Ama prathama prayAsa saphala thaye, eTale temaNe bIje prayAsa hAtha dharyo. teo potAnA mitra zrI kulacaMda haricaMda dozIne sAthe laIne pAlItANA najIka kadaMbagiri tIrthamAM pahoMcyA ke jyAM pa. pU. AcAryazrI vidayasUrIzvarajI mahArAja, pa. pU. AcAryazrI vijayanaMdanasUrIzvarajI mahA
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 bhAratanI eka virala vibhUti rAja, pa. pU. AcAryazrI vijyaamRtasUrIzvarajI mahArAja tathA pa. pU. paMnyAsa zrI dhuraMdharavijayajI mahArAja Adi birAjatA hatA. zrI dhIrajalAlabhAI e te badhAne vidhipUrvaka vaMdana karyA pachI potAnA AgamananuM kAraNa jaNAvyuM ane chevaTe sahakAra ApavAnI vinaMti karI. A vakhate cagAnuyoga paMDita zrI prabhudAsa bahecaradAsa pArekha tyAM hAjara hatA. temaNe A bAbatamAM keTalIka uTAMgapaTAMga vAto rajU karI, paNa pUjya AcArya bhagavaMte tenAthI doravAyA nahi. temaNe traNa vAge uttara ApavAnuM kahetAM milana pUruM thayuM. baporanA traNa vAge zrI dhIrajalAlabhAI pUjya AcArya bhagavaMtene pharI maLyA tyAre temaNe jaNAvyuM ke ame tamArI vAta dhyAnamAM lIdhI che ane amArI vatI paMnyAsa zrI dhuraMdharavijayajI gaNI tamArA graMthanuM saMzodhana karI Apaze. AthI zrI dhIrajalAlabhAIne khUba ja AnaMda thaye ane temane punaH punaH AbhAra mAnI vikAya lIdhI. zeThazrIne zrI dhIrajalAlabhAInI kAryazakti mATe vizvAsa te hate ja, te A prasaMgathI khUba vadhavA pAmyA. be samartha saMzodhakone sahakAra e kAryanI saphalatAne pUrvasaMketa hatuM. tyAra pachI vizeSa vicAraNA karatAM ema lAgyuM ke A kAryamAM paMDita zrI lAlacaMdra bhagavAna gAMdhIne sahakAra maLe te muphasaMzodhana AdimAM ghaNI saraLatA raheze ane atihAsika ke vyAkaraNaviSayaka kaI bhUla rahevA
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 217 pAmaze nahi. eTale zrI dhIrajalAlabhAIe vaDedarA jaI temane saMparka sAdhyo ane temano sahakAra meLavyo. ATalI taiyArI pUrvaka pradhaTIkAnI racanA thavA lAgI. te mATe je je graMthanI jarUra paDI, te jAmanagarathI vimAna mAge tathA amadAvAda- sarasvatI pustakabhaMDAramAMthI AvavA lAgyA. jotajotAmAM to te aMge eka sarasa pustakAlaya khaDuM thaI gayuM. zrI dhIrajalAlabhAI je lakhANa taiyAra karatA, te zeThazrIne seMpI jatA ane teo rAtrinA navarAzanA samaye tenuM vAcana karI jatA. te aMge je kaMI prazno pUchavAnA hoya te teo bIjA divase zrI dhIrajalAlabhAIne pUchI letA. tenA uttaro saMtoSakAraka maLatA, eTale temanA haiye dharapata hatI ke A graMtha jarUra uttama koTine banaze. A vakhate pega ane maMtra viSe paNa vAto thatI. temAM zeThazrI evuM maMtavya prakaTa karatA hatA ke "ApaNe tyAM yeLanuM kheDANa joIe tevuM thayeluM nathI. " zrI dhIrajalAlabhAI tenA uttaramAM jaNAvatA ke "jainadharmane pAye jaga para racAyeluM che. tenA tIrthakara ane AcAryoe yeganI jevI ane jeTalI sAdhanA karI che, te anya saMpradAyavALAo karI zakyA nathI." pachI te aMge sAdhakabAdhaka carcA ghaNI thatI. ema karatAM e nirNaya thayo ke tiruvaNAmalAI ane paMDIcerImAM je gasAdhanA cAlI rahI che, tenuM nirIkSaNa karI AvavuM.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti A vakhate zeThazrIne anna pacatuM na hatuM'. teo meTAbhAge phalarasa tathA chAza para ja rahetA, eTale AptajanAe ! pravAsa kheDavAnI nA pADI, paraMtu zrI dhIrajalAlabhAie temane khAtarI ApI ke temanI tibayatane kazA vAMdhA nahi Ave. huM temanI sArasaMbhALa kharAbaMra karIza. ' chevaTe AptajanA samata thayA ane mAtra eka nAkarane sAthe rAkhI zrI dhIrajalAlabhAI tathA zeThazrIe tiruNAmalAI tathA pAMDIcerInA pravAsa karyo. e vakhate zrI ramaNu mahiSa vidyamAna hatA ane zrI araviMda ghASe dehatyAga karelA hatA. A baMne sthaLe cAlI rahelI yAgasAdhanA jeyA pachI zeDazrIne khAtarI thaI ke jainavame samatvayAganI je prarUpaNA karI che, te ghaNI uccakeDiTanI che ane tenA viziSTa aMga tarIke sAmAyika tathA pratikramaNanA pracAra karavA jevA che. A pravAsa pachI zeThazrI jaina dharmanAM yAviSayaka pustakonuM vAcana-manana vizeSa pramANamAM karavA lAgyA. 218 prakhATIkAnu lekhanakArya ekadara ghaNu. parizramavALu hatuM, kAraNa ke te mATe aneka graMthI jovA paDatA, aneka TIkAnuM avalAkana karavuM paDatuM ane vividha kAzAnA paNa Azraya levA paDatA. vaLI te aMge anya vidvAneA sAthe carcA-vicAraNA karavI paDatI. tenA para ci'tana-manana karavuM paDatu ane kAI kAI vAra paDatA. paraMtu zrI dhIrajalAlabhAI e A badhA parizrama pravAse paNa kheDavA
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 219 premapUrvaka karyo. temanA manamAM te eka ja lagana hatI ke prabodhaTIkAne pramANabhUta namUnedAra kRti banAvavI. zrI dhIrajalAlabhAInI smaraNazakti sateja hatI, pratibhA uracakoTinI hatI ane teo je viSaya para ekAgra thavA icche, te viSaya para ekAgra thaI zakatA hatA. tethI temanA sarjanamAM UMDANa AvyuM, aneka bAbate para navIna prakAza paDyo ane te jijJAsujano mATe mArga darzaka banyo. jaina dharmanA keI paNa sUtra para aSTAMga TIkA racAI hoya, te te A pahelI ja hatI ane te nAma pramANe guNavALI banI hatI.' - prabodhaTIkAne vistAra jatAM tene traNa bhAgamAM prakAzita karavAno nirNaya karavAmAM AvyA. A dareka bhAga 600 thI 700 pRSThane thavAnI dhAraNA hatI ane tenI paDatara kiMmata rUpiyA agiyArathI bAra Ave ema hatI, chatAM pracArA tenuM mUlya mAtra rUpiyA pAMca levAnuM TharAvyuM. . sane 1951 mAM tenA prathama bhAganuM prakAzana bhUlezvara lAlabAga upAzrayamAM pa. pU. AcAryazrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja tathA pa. pU. AcArya zrI vijayapratApasUrIzvarajInI adhyakSatAmAM anero utsAhathI thayuM. temAM jaina AgevAnoe sArA pramANamAM hAjarI ApI hatI ane jena janatA to maherAmaNanI jema uchaLI paDI hatI. prabodhaTIkA prathama bhAganI 2000 nakale chapAI hatI,
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 bhAratanI eka virala vibhUti temAMthI 1900 nakalonI noMdhaNI A samArohamAM thaI jatAM lekhaka-prakAzaka ubhayane atizaya AnaMda thayo hato. tyAra pachI thoDA ja vakhate prathama bhAganuM dritIya saMskaraNa prakaTa karavAne prasaMga Avyo hato. sane 1952 mAM tenA bIjA bhAganuM prakAzana zrI naminAtha jaina upAzrayamAM pa. pU. AcArya zrI vijayavallabha sUrIzvarajI mahArAjanI nizrAmAM thayuM hatuM ane te vakhate paNa jaina samAje apUrva ullAsa batAvyA hatA. sane 1lpa3 mAM tenA trIjA ane chellA bhAganuM prakAzana zrI neminAtha jaina upAzrayamAM pa. pU. paMnyAsa zrI bhadraMkaravijayajI gaNivarya tathA pa. pU. paMnyAsa zrI dhurandharavijyajI gaNivaryanI adhyakSatAmAM anerA ThAThathI thayuM hatuM. zrI dhIrajalAlabhAI sAthe mAre prathama paricaya A pradhaTIkAnA sarjana samaye ja thayA hatA ane te Aja sudhI cAlu che. pradhaTIkAnA traNa bhAga sAdhu-sAdhvIo tathA dhArmika * zikSakone suMdara mArgadarzana ApanArA banyA hatA ane aneka strI-puruSo tenuM vAraMvAra manana-parizIlana karavA lAgyA hatA. A traNa bhAga parathI gUjarAtI ane hiMdI saMkSipta zuddha AvRttio taiyAra karavAmAM AvI hatI. tenI pa000 ane 3000 nakale tarata khapI gaI hatI. tyAra pachI zrI
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 221. geDIjI jJAnasamiti taraphathI gujarAtI AvRttinuM prakAzana cheDA pheraphAra sAthe cAlu che. A yazavI sarjana pachI zrI dhIrajalAlabhAIe sAhityasarjana prakAzananI potAnI svataMtra pravRtti cAlu karI hatI ane tenAM pariNAme ghaNuM suMdara AvyAM hatAM, je AgAmI pRSTomAM joI zakAze. - A prakaraNa samApta karatAM eTaluM jaNAvI dauM ke Aje te pradhaTIkAnA traNa bhAga aprApya banyA che, paNa te potAnI suvAsa kAyamane mATe mUkatA gayA che. thoDA vakhata pahelAM zrAddha pratikramaNa sUtra-prabodha TIkA nAmanuM eka prakAzana thayuM che, paNa tenA saMpAdaka judA che ane tenuM lakhANa paNa mULa lakhANa karatAM ghaNuM pheraphAravALuM che. A prakAzana sAthe zrI dhIrajalAlabhAIne kaMI saMbaMdha nathI.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] gauravazAlI graMthamAlAo zrI dhIrajalAlabhAInA sAhityasarjanamAM graMthamAlAo viziSTa sthAna dharAve che. vadhAre spaSTa karyuM to temane sAhityasarjanane sAro e bhAga graMthamAlAoe rokele che ane temane vizeSa prasiddhi paNa A graMthamAlAoe ja ApelI che. bALagraMthAvalI ! vidyAthI vAcanamAlA ! kumAragraMthamAlA ! A traNeya graMthamAlAone leke Aje paNa yAda kare che ane te mATe bhAre mUlya cUkavavAnI taiyArI dAkhave che, paNa e graMthamAlAo aprApya banelI che. zrI dhIrajalAlabhAInI bhAvanA bhavya hatI, AtmazraddhA anerI hatI ane puruSArtha karavAnI pUrI taiyArI hatI, tethI ja cha-sAta varSanA gALAmAM A traNa graMthamAlAonuM sarjana thaI zakayuM, ane AzcaryanI vAta e che ke mAtra eka hajAra rUpiyAnI mUDImAM temaNe A graMthamAlAonuM prakAzana jAte karavAnI hAma bhIDI. teo pustaka lakhatAM
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 223 gayAM, tenuM vecANa thatuM gayuM ane temAMthI je paisA prApta thatA gayA, tenAthI navuM prakAzana karatA gayA. A rIte temaNe bAlagraMthAvalInI cha zreNInAM 120 pustako, vidyAthI vAcanamAlAnI nava zreNInAM 180 pustaka ane kumAra graMthamAlAnAM 10 pustakanuM prakAzana karyuM. A kAryamAM viDyo to AvyAM, paNa "sapuruSe viDyo vaDe vAraMvAra haNAvA chatAM potAnuM AraMbheluM kArya choDatA nathI, eTale zrI dhIrajalAlabhAI e teno jaya karIne A kArya pUrNa karyuM. zrI dhIrajalAlabhAInuM evuM maMtavya hatuM ke lokone sAruM ane sastuM sAhitya ApavuM. vaLI te zreNIbaddha ApIe te vadhAre lokopayogI bane che, tethI temaNe graMthamAlAo tarapha vizeSa lakSa ApyuM hatuM: zrI dhIrajalAlabhAIe ukta traNa graMthamAlAo uparAMta bIjI paNa traNa mAsAo racIne jaina dharmanuM gaurava vadhAreluM che. temAM pahelI dharmabodha graMthamAlA", bIjI jena zikSAvalI ane trIjI jaina caritramAlA che. te traNe ya graMthamAlAono ahIM saMkSipta paricaya ApavA IcchuM chuM. dharmabodha graMthamAlAnI racanA pa. pU. AcArya zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAja tathA temanA ziSya A dazamI zreNInuM prakAzana gUrjara graMtharatna kAryAlaya-amadA zada taraphathI thayuM hatuM. eTale tenI gaNanA AmAM karelI nathI.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 bhAratanI eka virala vibhUti ratna pa. pU. munirAja zrI yazovijayajI mahArAja (hAla pa. pU. AcArya zrI vijayayadeva sUrijI mahArAja)nI preraNAthI thayelI hatI. te dareka purataka lagabhaga 80 pRSThanuM hatuM, temAM subhASita tathA dAkhalA-dalIlonI rajUAta anerI chaTAthI thayelI hatI, eTale te rasapUrvaka vAMcI zakAya evuM hatuM ane tenuM mUlya mAtra ATha enA rAkhavAmAM AvyuM hatuM, eTale te sahunA gajavAne paravaDe ema hatuM. tenuM prakAzana zrI mukti kamala jaina mohana graMthamAlA-vaDodarA taraphathI karavAmAM AvyuM hatuM. temAM nIcenA 20 graMtho apAyA hatA. (1) traNa mahAna take (2) saphalatAnI sIDI (3) sAcuM ane khoTuM (4) Adarza deva (5) gurudarzana (6) dharmAmRta (7) zraddhA ane zakti, (8) jJAnopAsanA (9) cAritravicAra (10) detAM zIkha (11) zIla ane saubhAgya.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 225 zrI dhIrajalAla zAha (12) tapanAM teja (13) bhAvanAsRSTi (14) pApane pravAha (15) be ghaDI vega (16) mananuM mAraNa (17) prArthanA ane pUjA (18) bhakSyAbharyA (19) jIvanavyavahAra (20) dinacaryA A vIza jhamAM jaina dharmanAM zAstrIya ane paraMparAgata maMtavyone zruti, yukti tathA anubhUti vaDe pramANita karavAmAM AvyA hatA, vaLI tenI bhASA sarala hatI ane zali sugama hatI, eTale te kapriya banyA hatA ane thoDA ja vakhatamAM tenI badhI pratio khapI gaI hatI. je tenuM punaHmudraNa cAlu rahyuM hota to samAjane vizeSa lAbha thAta, paNa eka yA bIjA kAraNe tema banI zakayuM na hatuM. zrI pratikamaNusUtra-prabodhaTIkAnuM kArya pUruM karyA pachI zrI dhIrajalAlabhAIe vi. saM. 2014nA zrAvaNavadi 8nA maMgaladine jaina sAhitya prakAzana maMdiranI sthApanA karI. hatI, tenA prathama prasAda tarIke temaNe jana zikSAvalIne rajU karI, jenI traNa zreNIomAM bAra-bAra pustakanI hAra
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti mAlA hatI. nibaMdhAtmaka zailIe lakhAyelAM A 36 pustakamAM jainadharmanI samagra zikSAne-upadeza praNAline AvarI levAmAM AvI hatI ane temAM yathAsthAne sUtra, dRSTAMta tathA kathAene paNa upayoga karavAmAM Avyo hato. koI paNa jijJAsune jaina dharmanI pramANabhUta jANakArI meLavavI hoya te A pustakamAMthI maLI rahe ema che. vizeSamAM cagAbhyAsa ane maMtrasAdhanA aMge paNa temAM agatyanI mAhitI apAyelI che. jainazikSAvalI-prathama zreNamAM nIcenAM 12 pustaka prakaTa thayAM hatAM : ' , (1) jIvananuM dhyeya. (2) paramapadanAM sAMdhane (3) ISTadevanI upAsanA (4) saddagurusevA (5) Adarza gRhastha (6) Adarza sAdhu (7) niyame zA mATe? (8) tapanI mahattA (9) maMtrasAdhana (10) gAbhyAsa (11) vizvazAMti (12) saphalatAnAM sUtro
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha jainazikSAvalI-bIjI zreNImAM nIcenAM 12 pustako prakaTa thayAM hatAM : (1) sAruM te mAruM (2) jJAnati le. munizrI tasvAnaMdavijayajI ma. (3) dAnanI dizA (4) karma svarUpa le. munizrI kIrtivijayajI ma. | (hAla A. zrI. vijyakIrticaMdrasUrijI ma.) (5) nayavicAre (6) sAmAyikanI suMdaratA (7) mahAmaMtra namaskAra - (8) keTalAka yaMtra (9) AyaMbila-rahasya (10) AhArazuddhi le. zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA (11) tIrthayAtrA . le. zrI priyadarzana (12) sudhAbindu le. pU. paM. zrI dhurandhara vijayajI gaNivarya A zreNImAM 5. pustako anyanAM lakhelAM hatAM, paNa tenuM saMpAdana zrI dhIrajalAlabhAI e kareluM hatuM. janazikSAvalI-trIjI zreNImAM nIcenAM 12 pustaka prakaTa thayAM hatAM : (1) bhAvanA bhavanAzinI (2) samyakatvasudhA
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 bhAratanI eka virala vibhUti (3) zaktine srota (4) ahiMsAnI oLakhANa (5) jIvanaghaDatara (6) brahmacarya le. zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA (7) prArthanAnuM rahasya (8) pratikramaNanuM rahasya (9) uvasaggahara stotra (10) taMtronuM tAraNa , (11) sAdhamika-vAtsalya. (12) jaina parvo A traNe ya zreNIone lokoe umaLakAbhera Adara karyo hato. pariNAme tenI badhI pratio thoDA ja vakhatamAM khapI javA pAmI hatI. tenI mAga Aja sudhI cAlu che, paNa viziSTa yojanA vinA tenuM prakAzana thaI zake tema nathI. zrI dhIrajalAlabhAIne evI AzA che ke samaya samayanuM kAma karaze, eTale ke samaya pAkatAM tenuM punaH prakAzana jarUra thaze. tyAra pachI muMbaI-prInsesa sTrITa sI. zAntilAlanI kaMpanInI khAsa mAgaNI AvatAM "jana caritramAlAnI racanA karavAmAM AvI hatI. temAM nIcenAM 20 pustake apAyAM hatAM. (1) zrI AdinAtha (2) zrI mallinAtha
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 229 (3) zrI ariSTanemi (4) prabhu pArzvanAtha (5) zramaNa bhagavAna mahAvIra (6) bharatezvara (7) cakI sanatu kumAra (8) magadharAja zreNika (9) satI sItA (10) draupadI (11) satI damayaMtI (12) satI caMdanabAlA (13) anAthI muni (14) maharSi kapila (15) munizrI harikeza bala (16) kamirAja (17) daza upAsako (18) zeTha sudarzana, (19) maMtrane mahimA . | (20) vitarAganI vANI - - A dareka pustaka 20 pAnAnuM hatuM, paNa te bAla graMthAvalI karatAM UMcA stare lakhAyeluM hatuM, tethI kumAre, yuvAne vagerene paNa pasaMda paDe tevuM hatuM. A caritramAlAmAM vizeSa caritro ApavAnI yejanA hatI; paNa prakAzaka A kAryane AgaLa dhapAvI zakyA na hatA. A caritramAlA Aje alabhya che.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ [19] zrIvIra-vacanAmRta jaina zikSAvalInA yazasvI prakAzana pachI zrI dhIrajalAlabhAIne ema lAgyuM ke jainadharmane yathArtha pracAra kare hoya te bhagavAna mahAvIranAM mUla vacanane prakAzamAM lAvavAM joIe. te aMge. keTalAka prayAso thayA che kharA, paNa te pramANamAM nAnA hoI joI e tevA kAryasAdhaka banelA nathI. AthI temaNe judA judA AgamanuM avalokanaavagAhana karIne 1008 jeTalAM vacane cUMTI kADhavAM, tenuM kALajIpUrvaka saMpAdana karyuM, tenuM mUlasthAna noMdhI lIdhuM ane tene "zrIvIra-vacanAmRta evuM aSTAkSarI abhidhAna ApIne tenuM bhavya samArohapUrvaka prakAzana karyuM. A samAroha bhAyakhalA-motIzAhamaMdiranI bahAra AvelA vizAla-bhavya maMDapamAM ujavAyo hato, temAM aneka AcAryoe, aneka munivaroe ane saMkhyAbaMdha sAdevIjI mahArAjee hAjarI ApI hatI, temaja jaina
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 231 AgevAno ane kAryakartAo moTI saMkhyAmAM upasthita thayA hatA. lagabhaga 3000 nI prekSaka-saMkhyA A samAroha pratye lokone kevuM adbhuta AkarSaNa thayuM hatuM, tenI sAkSI pUratI hatI. A vakhate je pravacane thayAM, te ghaNAM mananIya hatAM ane khAsa karIne te zrI dhIrajalAlabhAInI sAhitya sevAne zraddhAMjali samarpanArAM hatAM. pUrve paNa zrI dhIrajalAlabhAIne temanI sAhityasevA mATe zraddhAMjalio apAI hatI, paNa A vakhatane umaLake judo hato, A vakhatane raMga kharekhara addabhuta hato. A prasaMge "zrI dhIrajalAla zAhanI sAhityavATikA' nAme eka pradarzana paNa yojAyuM hatuM ane temAM temanI Aja sudhInI labhya kRtione vyavasthita rIte rajU karavAmAM AvI hatI. A pradarzananuM nirIkSaNa karatAM ja leko AzcaryamAM DUbI jatA hatA ke ATaluM badhuM sAhityasarjana! te zI rIte thaI zakaryuM haze! kharekhara ! zrI dhIrajalAlabhAI kamAla karI che. temaNe cetrIza varSamAM corAzI varSanuM kAma karI lIdhuM che, vagere. A pradarzananuM uddaghATana jANItA dAnavIra sva. zeThazrI meghajI petharAje karyuM hatuM. A graMthano lokoe khUba Adara karyo hate, e kahevAnI jarUra che kharI? _x sane 1928thI sAhityasarjana zarU thayuM ane A samAroha sane 1962 ne navembaranI 18 mI tArIkhe thayo hato, eTale ahIM 34 varSane ullekha che.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 bhAratanI eka virala vibhUti zrI vIra-vacanAmRtanA prakAzanasamaye ja A mahattvapUrNa graMthanA hiMdI anuvAdanI mAgaNa thaI hatI, eTale zra dhIrajalAlabhAInuM mana te tarapha vaLyuM ane vizeSa vicAraNAne aMte temaNe A kArya mATe mArI pasaMdagI karI. meM tene saharSa svIkAra karyo ane lagabhaga AThathI daza mahinAnA gALAmAM te te taiyAra paNuM karI nAkhyo. A graMthanuM nAma "zrI maddAvara vacanAmRta " rAkhavAmAM AvyuM. A graMthamAM je sAmagrI raju thaI hatI, temAM koI sAMpradAyika vivAda na hatuM, eTale te sarvamAnya banavAnA saMgo ujjavala hatA. paraMtu te tyAre ja banI zake ke jyAre jainenA cAre ya saMpradAyanA vidvAne temAM rasa laI saMmatinI mahora mAre. A kArya Ama te kaThina ja gaNAya, paraMtu zrI dhIrajalAlabhAI e AtmazraddhA keLavI tene hAtha dharyuM. te mATe muMbaImAM mUrtipUjaka saMpradAyanA AcArya pa. pU. zrI vijayadharmasUrijIne, AgarA jaI rasthAnakavAsI saMpradAyanA pa. pU. zrI amaramunijIne, dilhI jaI terApaMthI saMpradAyanA pa. pU. munizrI nathamalajIne tathA vArANasI jaI digambara saMpradAyanA paMDita zrImAna kalAsacaMdra zAstrIne saMparka sAdhyo ane te dareka pAsethI graMthane anurUpa Amukhe meLavyAM. A graMthanuM prakAzana-samarpaNa yazasvI rIte thAya, te mATe zrI dhIrajalAlabhAI lagabhaga traNa mahinA sudhI kalakattAmAM rahyA ane A graMthanI 3300 pratio tyAM ja
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 233 chapAvI. pachI tyAMnA tamAma phirakAnA jaina AgevAnI banelI samiti dvArA tenuM prakAzana karyuM. A vakhate baMgALane je vidvAne jaina dharmanA abhyAsamAM rasa laI rahyA hatA tathA te saMbaMdhI mananIya lekha lakhatA hatA, temanuM sanmAna karavAno nirNaya thaye hato ane e rIte sAta " baMgALI vidvAnonuM sanmAna karavAmAM AvyuM hatuM. ahIM e paNa jaNAvI dauM ke zrI dhIrajalAlabhAInA khAsa prayatnathI A graMtha prakAzita thatAM sudhImAM tenI 3000 pratio neMdhAI gaI hatI ane mAtra 300 prati ja vecavAnI bAkI rahI hatI, temAMthI keTalIkanuM vecANa A prasaMge thayuM hatuM. - A gaMdha bhUdAnanA preraka rASTrasaMta vinobAjIne arpaNa karavAnI bhAvanA hatI, tethI zrI dhIrajalAlabhAI temane baMgALanA eka gAmaDAmAM maLyA hatA. te vakhate temaNe bhagavAna mahAvIranAM vacanAmRta aMge potAnA vicAro pradarzita karyA hatA ane tenI eka sarvamAnya AvRtti taiyAra karavAno anurodha karyo hato. tenA anusaMdhAnamAM ja zrI dhIrajalAlabhAIe upara jaNAvyA mujaba jenenA cAreya phIrakAne mAnya vidvAne pAsethI A graMtha mATe Amukhe meLavyAM hatAM. tyAra pachI bIjI mulAkAta vakhate temaNe A graMthanA samarpaNane svIkAra karyo hate. tyAra pachI baMgALanA jhAragAma khAte bhavya samAroha pUrvaka zrI vinobAjIne A graMtha samarpaNa karavAmAM AvyA
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 bhAratanI eka virala vibhUti hatuM. te vakhate temaNe lagabhaga 55 mInITa sudhI bhagavAna mahAvIranA jIvana viSe mananIya pravacana karyuM hatuM, je pAchaLathI "mAna mIra e mAratA ghara asIma vAvAra" tarIke "dazapura sAhitya saMvardhana saMsthAna-maMdasora" taraphathI prakaTa thayuM hatuM. ahIM eTalI neMdha karavI joIe ke. zrI dhIrajalAlabhAI e A samAroha mATe ghaNe parizrama karyo hato. prathama teo jhAragrAma jaI samArohanuM sthAna jaI AvyA hatA ke je tyAMnI hAIskUlanuM vizALa paTAMgaNa hatuM. pachI tyAM bhojana vagerene prabaMdha zI rIte thaI zakaze? tenI tapAsa karI hatI ane te aMge yeca goThavaNa paNa karI hatI. tyAMthI kalakattA pAchA pharyA pachI temaNe A pravAsa mATe mitrone taiyAra karyA hatA ane e rIte kula 28 jaNanI maMDaLI kalakattAthI khAsa DabbAmAM pravAsa karIne jhAgrAma pahoMcI hatI. huM paNa temane eka hato. A pravAsa ekaMdara khUba AnaMdajanaka banyo hato. samAroha pUrNa thayA pachI rAtrinI gADImAM A maMDaLI kalakattA pAchI pharI hatI. A vastu huM ahIM eTalA mATe rajU karI rahyo chuM ke zrI dhIrajalAlabhAI granthaprakAzana ane tenA samAroha mATe ke ane keTalo parizrama karatA hatA, tene khyAla pAThakone AvI zake. jyAM niSThApUrvakano parizrama hoya, tyAM dhArI saphalatA maLavA bAbata koI zaMkA rahetI nathI.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra3pa zrI dhIrajalAla zAha A hiMdI anuvAdanI 500 prati bihAra rAjyanA pustakAlayamAM tyAMnA zikSAvibhAga mAraphata mekalAI hatI, 400 pratio rAjasthAna rAjyanA pustakAlayomAM tyAMnA zikSAvibhAga taraphathI mokalAI hatI, 350 pratio lekasabhAnA sadasyone bheTa tarIke ApavAmAM AvI hatI ane 100 prati bhUdAnane lagatI bhAratanI vividha saMsthAone mokalAI hatI. A rIte A graMthane sAro pracAra thayo hato. A prakAzana pachI zrI dhIrajalAlabhAIne ema lAgyuM ke zrI viravacanAmRtane anuvAda baMgALamAM paNa tha joIe, eTale temaNe kalakattAmAM pAMca sajajanenI eka khAsa samiti nImI hatI ane tenA dvArA eka baMgAlI vidvAnane e kArya saMpavAmAM AvyuM hatuM. vizeSamAM A baMgALI anuvAdane vizeSa pracAra thAya te mATe te vakhatanA baMgALanA mukhyamaMtrI zrImAn pI. sI. senanI mulAkAta levAmAM AvI hatI. temaNe A vicArane svIkAra karyo hato. ane 3000 nakale sarakAra taraphathI levAnI bAMhedharI paNa ApI hatI, paraMtu je baMgAlI vidvAnane anuvAdanuM kAma saMpAyuM hatuM, te temaNe ghaNuM vilaMbamAM nAkhyuM ane chevaTe je anuvAda rajU karyo, te saMtoSakAraka na jaNAtAM e kAma tyAM ja aTakI paDyuM. tyAra pachI zrI viravacanAmRtane aMgrejI anuvAda taiyAra karI bhAratanI prasiddha vidyApITha tathA prAdhyApakone
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti mokalI ApavA aMge eka yojanA taiyAra karI. temAMthI je nANAM prApta thayAM, temAMthI badhI TIcIMgsa opha lorDa mahAvIra" nAmane suMdara graMtha taiyAra karavAmAM Avyo ane tenuM yogya sthAne vitaraNa karavAmAM AvyuM. A graMthanI amerikA, iMglenDa tathA ITalI vagere dezomAMthI paNa mAgaNI AvI hatI, te parathI tenI upayogitA samajI zakAze. A graMthane anya bhASAomAM paNa anuvAda karavA jevo che, paNa te kAma have koI pratiSThita saMsthAe upADI levuM joIe.
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ra0 ] keTalIka mahattvanI kRtio zrI dhIrajalAlabhAIne svAdhyAya vizAla hatA, jJAnaci tIvra hatI ane smaraNazakti suMdara hatI, tethI teo vividha vizenuM jJAna meLavI zakyA. "jJAnano upaga sva-para-kalyANa arthe tha joIe evI emanI. mAnyatA hatI, tethI temaNe e jJAna graMthArUDha karavAne prayatna karyo ane temAMthI keTalIka mahattvanI kRtionuM nirmANa thayuM, jene paricaya huM A prakaraNamAM ApavA IcchuM chuM.. 1-jinepAsanAM jinanI-jina bhagavaMtanI upAsanA zA mATe karavI joIe? kevI rIte karavI joIe? tene lagatAM zAstrIya vidhAne kayA prakAranAM che ? ane tenuM anusaraNa karatAM kevA prakAranA lAbha thAya che? vagere bAbatenuM vistRta vizada vivecana karate eka graMtha temaNe AjathI Azare
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 bhAratanI eka virala vibhUti vIza varSa pahelAM lakhyuM hatuM ane te "jinepAsanA nAmathI jaina sAhityamaMdira dvArA prasiddhi pAmyo hato. jinabhakti ke jinopAsanA aMge jaina zAstromAM aneka sthale varNana-vivecana thayeluM hovA chatAM tene sAMgepAMga khyAla Ape evo koI paNa grantha te vakhate vidyamAna na hatuM ane huM jANuM chuM tyAM sudhI Aje paNa vidyamAna nathI. A sagemAM A graMtha AdaraNIya bane ane tene vyavasthita pracAra thAya, emAM kaMI Azcarya nathI. jene AtmasAkSAtkAra ke mekSa bhaNI AgaLa vadhavuM hoya tene mATe jinapAsanA e pAyAnI vastu che. A vAta zrI dhIrajalAlabhAIe A graMthamAM bahu sArI rIte samajAvI che. keTalAka ema mAne che ke jaina dharme ahiMsA, saMyama ane tapa upara jeTalo bhAra Ape che, teTale bhAra bhakti ke upAsanA para Apelo nathI, paNa A maMtavya nirAdhAra che ane jainadharme ahiMsA, saMyama tathA tapa karatAMye jinabhakti ke jinopAsanAne agratA ApI che, e vAta zrI dhIrajalAlabhAIe puSTa pramANe dvArA A graMthamAM siddha karI ApI che. bhakti ke bhaktiyegamAM rasa lenAra sahu koI e A graMtha vAMcavA jevo che, paNa have te graMthAlayamAMthI ja maLI zake ema che, kAraNa ke te aprApya bane che. 2. legassa mahAsUtra yAne jainadharmane bhaktivAda legassasUtra jainadharmamAM jANItuM che. tene upayoga
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra39 zrI dhIrajalAla zAha anekavidha dhArmika kriyAo prasaMge thAya che, paNa tenA vAstavika rahasyathI jaina samAjane moTo bhAga ajANa che. zrI dhIrajalAlabhAI e A sUtra para khUba ja ciMtanamanana kareluM hatuM, eTaluM ja nahi paNa eka varSa sudhI tenI roja 40 vAra vidhisara gaNanA paNa karelI hatI. pariNAme temane A sUtrane je marma samajAyo-mahimA samajAya, te temaNe eka daLadAra graMthamAM AjathI be varSa pUrve prakaTa karela che. tenuM nAma rAkheluM che. "logassa mahAsUtra yAne janadhamane bhaktivAda." A graMthamAM legassa sUtranA dareka pada para gaMbhIra vicAraNA karavAmAM AvI che tathA teNe jaina bhaktivAdanI mUla bhUmikA kevI rIte pUrI pADI che, te khUba spaSTatAthI samajAvyuM che. jene kRpAvAda eTale IzvarakRpAmAM mAnatA nathI, paNa IzvarasvarUpa jina bhaMgavatanI upAsanA karatAM daivI to kevI rIte sahAya kare che, te temaNe yukti ane anubhUti baMnethI bahu sarasa rIte samajAvyuM che. legassasUtra sAthe maMtravAda ane yaMtravAda paNa saMkaLAyela che, tenI rajUAta paNa A graMthamAM nipuNatAthI karavAmAM AvI che. eka ja varSamAM tenI badhI pratie vecAI jatAM Aje te aprApya bane che, paraMtu jijJAsujanoe game te kANethI tenI prati meLavI tenuM avalokana-avagAhana avazya karavA jevuM che.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti 3--jIvavicAraprakAzikA yAne jainadharmInu prANI 240 vijJAna zrI dhIrajalAlabhAinI keTalIka kRtie abhyAsakramamAM sthAna pAmelI che. temAMnI eka kRti 'jIvavicAra prakAzikA che. jIvavicAra' nAmanA prakaraNagraMtha para vizeSa prakAza pADanArI je vivecanAtmaka TIkA te vicAra prakAzikA. temAM jaina dharmanuM samasta prANIvijJAna atarbhAva pAme che, eTale tenuM apara nAma jaina dharmInuM prANIvijJAna rakhAyelu che. jIvasRSTi saMbaMdhI jeTalA sUkSma vicAra jaina dharmamAM thayelA che, teTale sUkSma vicAra anya koi dharmomAM thayelA nathI, e hakIkata che. Adhunika vijJAna prANIsamUhanA bheda ane tenA paNa bheda-upabheda pADI tenA vizaSTha Adha karAve che, tema jaina dharma paNa prANIsamUhanA bheda pADI tenA paNa bheda-upabheda jaNAvelA che ane e rIte tenA vizada Adha karAvavA prayatna karelA che. mUla te jIvAbhigama Adi AgamAmAM tenuM vistRta varNana che, tenA parathI zrI zAntisUri nAmanA AcArya tenA saMkSeparUpe 'jIvicAra' nAmanA prakaraNa graMthanI racanA karelI che. te kaMThastha karavA sahelA haiAvAthI dhArmika abhyAsamAM Ana pAmelA che. paraMtu tenA arthodharUpe je thoDI TIkAe racAyelI che, te sAmAnya kATinI hAvAthI vidyArthIonI jijJAsAne x A zAntisUri kayA, tenA spaSTa nirNaya thaI zakela nathI.
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 241. saMtoSI zake evI nathI. A TIkAne AdhAre vartamAna kAle je pAThyapustaka racAyAM che, te paNa lagabhaga evAM ja che, tethI vivicAra-prakaraNa para eka vistRta vizada TIkA racavAnI jarUra jaNAtAM zrI dhIrajalAlabhAIe e dizAmAM eka sabala prayAsa karyo. tenA pariNAme jIvavicAraprakAzikA yAne jaina dharmanuM prANuvijJAna e. graMtha astitvamAM AvyA. A graMtha zrI dhIrajalAlabhAInA prauDha pAMDityanuM pramANa pUruM pADe che. temaNe A graMthanA "bhUmikA' nAmanA prathama khaMDamAM nIce pramANe nava prakaraNo lakhyAM che. (1) Amukha (2) Agama sAhitya ane prakaraNagraMtho (3) dravyAnuyoganI mahattA (4) jIvanuM svataMtra astitva (5) vijJAna zuM kahe che? (6) jIvavicAra aMge kiMcita (7) jIvavicAra-prakaraNanA nirmAtA (8). prastuta prakaraNa para vRttio vagere (9) arthapaddhati asAdhAraNa vidvattA sivAya A prakaraNe lakhI zakAya evAM nathI. temaNe vidvAna zuM kahe che?" e prakaraNamAM jIva ke Atmatatvane svIkAra karanArA keTalAka Adhunika vidvAnenA abhiprAya TAMkyA che. te emane vartamAna vijJAna saMbaMdhI UMDe abhyAsa sUcave che.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 bhAratanI eka virala vibhUti - A graMthanA bIjA khaMDane temaNe jIvonuM vargIkaraNa evuM nAma ApeluM che ane temAM jIvarAzinA vargo, ane paTAvargo darzAvatAM je zabdonA artha saMdigdha lAgyA, tenuM nirAkaraNa temaNe nighaMTu tathA anya kone Azraya laIne kareluM che tathA je jIvane-vastuno paricaya ApavA je lAge, tene paricaya paNa anya aneka zAstrone AdhAra laIne Apela che. tenA parathI A kArya keTaluM zramasAdhya haze, tene khyAla AvI zake ema che. A graMthanA trIjA khaMDane "paMcadvAra" evuM nAma ApeluM che ane temAM jInAM zarIra, AyuSya, svakIyasthiti, prANa ane yoni e paMcadvAranI rajUAta karavAmAM AvI che. A graMtha pAThyapustakarUpa hoI tenuM saMzodhana pa. pU. A. zrI vidharmadhuraMdharasUrijI ma., pa. pU. a. zrI vijayakIrticaMdrasUrijI ma., pa. pU. mu. zrI mahAprabhavijayajI ma. tathA pa. pU. munizrI dharmanaMdavijayajI ma. pAse karAvavAmAM AvyuM hatuM. tenI prastAvanA zrI phattecaMda jhaveracaMda zAha tathA zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetAe saMyuktapaNe lakhI hatI. vaLI A graMthane jarUrI citrothI suzobhita karatAM tenI upayogitAmAM ghaNuM vadhAro thayo hate. vidvAne ane vicArakonI khUba prazaMsA pAmele A graMtha bIjI AvRtti pachI hAla aprApya bane che. "
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 243 navatadIpikA yAne jainadharmanuM abhuta tatvajJAna jIvavicAra prakAzikA ne joDIdAra graMtha "navatattvadIpikA" che. te paNa ghaNA sthaLe dhArmika abhyAsakramamAM dAkhala thayela che. dhArmika zikSaNazibiramAM te tenuM khAsa avalaMbana levAya che. navatattva prakaraNa graMthe paranI vivecanAtmaka TIkA te "navatattvadIpikA." temAM jaina tatvajJAnanuM pratipAdana thayeluM hovAthI te jainadharmanuM addabhuta tattvajJAna evuM aparanAma pAmela che. sAmAnya rIte prathama jIvavicAra ane pachI navatattvanuM zikSaNa apAya che, eTale A be graMthanI racanA e ja keme karelI che. navatattva e jaina dharmanuM navanIta che. vadhAre spaSTa kahuM te samagra jainadarzana A navatattva para AdhArita che. jene navatatvane bodha nathI, te jaina dharma pratipAdita AtmavAda, karmavAda ke mokSavAdanuM svarUpa samajI zake nahi. tethI ja jainadharmanuM zikSaNa lenAre navatattvanuM zikSaNa levuM joIe, navatattvanA svarUpathI paricita thavuM joIe. "A navatattvaprakaraNa para keTalIka TIkAo racAyelI che, paNa te Adhunika vidyAthIvargane saMtoSa Ape tevI nathI. khAsa karIne AjanA vijJAnanuM zikSaNa lIdhA pachI vidyArthInA manamAM je prazno uThe che, tene temAM uttara nathI. A paristhiti dUra karavA mATe zrI dhIrajalAlabhAI e ghaNA parizramapUrvaka "navatattvadIpikA "nI racanA karI ane tenuM pa. pU. A. zrI vijayadharma dhuraMdharasUrijI, pa. pU.
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 bhAratanI eka virala vibhUti paM. zrI kIrtivijayajI gaNI (te hAlanA pa. pU. A. zrI vijayakIrti caMdrasUri) ane pa. pU. mu. zrI yajJezavijayajI mahArAja pAse saMzAdhana karAvyuM. temaja A viSayanA ananya abhyAsI pa. pU. AcAryazrI vijayadhama sUrIzvarajI mahArAjane khAsa vinaMti karI temanI pAse A graMthanI mananIya prastAvanA lakhAvI. A graMthanA prAthanamAM zrI dhIrajalAlabhAI e nIcenAM sAta prakaraNA lakhyAM che, tenA parathI temanI asAdhAraNa vidvattAnA khyAla AvI zakaze : (1) jainadharmanI prAcInatA ane maulikatA (2) jainadharma parama Astika che. (3) tattvajJAnanI mahattA (4) tattvajJAnanI prApti kAne thAya ? (5) tattvasa vedana (6) navatattva aMge vizAla sAhitya (7) prastuta graMthanirmANa te pachI mUla gAthAo para vivecana karatAM prathama tenAM nAmeA tathA bhedo aMge khAsa prakaraNa raceluM che, vacce. Sadbhavya aMge vizeSa vicAraNA karelI che, tathA karmavAdanu svarUpa samajAvyuM che. temaja chelle samyakRtva tathA siddhanA bhedo aMge paNa khAsa prakaraNeA lakhelAM che. A graMthamAM aneka sthaLe vaijJAnika tulanAe karAyelI che ane vidyAthI enA manamAM uThatA praznonuM samAdhAna
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha paNa karAyeluM che, tethI tenI upAdeyatAmAM ghaNo vadhAro thayela che. A graMtha bIjI AvRtti pachI hAla aprApya bane che. 5. smaraNakalA : sane 1940 thI 1947 sudhInA kaparA kALa daramiyAna zrI dhIrajalAlabhAIe pitAnI kalama kere mUkI dIdhI hatI, paraMtu temAM sane 1945 nI sAla apavAdarUpa nIvaDI hatI, kAraNa ke A sAlamAM temaNe "smaraNakalA' nAmanA eka mahatvapUrNa graMthanI racanA karI hatI. temAM temaNe sRti arthAt smaraNazakti aMge je kaMI vAMcyuM-vicAryuM hatuM tathA zatAvadhAnanA prayoga daramiyAna anubhavyuM hatuM, tene nIceDa patrAkAra zailImAM ApI dIdhuM hatuM. vadhAre paSTa kahuM te temAM temaNe smaraNazaktinuM mahattva samajAvyuM hatuM, tenA prakAranuM varNana karyuM hatuM ane tene vikAsa karavAnA keTalAka anubhUta upAya paNa batAvyA hatA. vizeSamAM avadhAnakalA para paNa sAro evo prakAza pADyo hato. * gujarAtanA suprasiddha sAkSara zrI ramaNalAla vasaMtalAla dezAIe tenI mananIya prastAvanA lakhI hatI, temAM temaNe jaNAvyuM hatuM ke "sAmAnya janatAne camatkAra, maMtrasiddhi ke gaprakriyA lAge evI maraNakalAna, zatAvadhAnanI lA pAchaLa zAstrIya siddhAnta rahelA che, ema jyAre zrI dhIrajalAlabhAIe amane samajAvyuM, tyAre temanI hadayazuddhi mATe mane khUba mAna utpanna thayuM. ApaNA dezamAM vidyA
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti kalAne gupta rAkhavAnI eka prathA paDI gaI che. kAM to kalAkAra kalAcAra bane che kAM kalAnI AsapAsa gUDha rahasyabharyuM vAtAvaraNa utpanna karI potAnI mahattA vadhAravA mathe che. Ane pariNAme ApaNI keTalIya kalAo ane keTalAya hunnara bagaDI gayA ane nAza pAmyA. zrI dhIrajalAlabhAIe smaraNakalAnuM UMDuM avagAhana karyuM che ane tenA pariNAme teo potAnA gupadanI mahattA ThIka ThIka vadhArI zakyA hata, paraMtu temaNe tema na karatAM pitAnA abhyAsa ane pitAnI tapazcayana phala A "smaraNakalA" nAmanA apUrva graMthamAM prakaTa karI gurjara janatA samakSa khullAM mUkI dIdhAM che ane ramaNikalAnI vividha kuMcIo gurjara janatAnA hAthamAM mUkI dIdhI che. A graMthane ThIka ThIka vicAra karIne huM apUrva kahuM chuM. mane yAda che, tyAM sudhI smaraNakalA viSe A keI graMtha gujarAtImAM prasiddha thayo nathI." jemane potAnI smRti sudhAravI che ke avadhAna prayogo zIkhavA che, temane mATe A graMtha AzIrvAdarUpa che, paraMtu hAla te aprApya banela che. A graMtha ghaNo upayogI jaNAtAM terApaMtha saMpradAyanA munizrI mohanalAlajI "zAle" tene hiMdI, anuvAda karela che ane te "rAjasthAna prAkRta bhAratI saMrathAna jyapura" taraphathI sane 1979 mAM prakaTa thayela che. A hiMdI anuvAda Aje upalabdha che.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 47 da, saMkAsiddhi zrI dhIrajalAlabhAInA khUba vakhaNAyelA graMthomAM eka graMtha "saMkalapasiddhi che. kula 20 prakaraNamAM taiyAra thayelA A graMthamAM mananuM svarUpa, vicArene viziSTa prabhAva tathA saMkalpazaktinuM mahattva sapramANa savistara darzAvavAmAM AvyuM che, temaja jIvanasAphalya mATe ati jarUrI evA guNo para Avazyakavivecana thayeluM che. udAharaNe, uktio, mahApuruSonA abhiprAya Adie A graMthane ghaNe rasamaya tathA mananIya banAvyo che. A graMpanA vAcanathI ghaNA manuSyae navacetanA meLavI che tathA temanI AzAnA bUjhAI gayelA dIvaDAne pharI jhagamaga karyo che. - A graMthanI atyAra sudhImAM be AvRttio thaI che ane te baMne bhavya samArohapUrvaka pragaTa thaI che, e. tenI vizeSatA che. paraMtu dilagIrInI vAta eTalI ja che ke Aje te prApya nathIH leke tenI mAgaNI karI rahyA che, paNa te mAgaNI saMtoSAya tyAre kharI! 7-8-9 gaNitanAM traNa pustako zatAvadhAnanA prayogo karatAM "smaraNakalA nI utpatti thaI, tema zatAvadhAnanA prayoga karatAM "gaNitacamatkAra gaNita-rahasya" ane "gaNita-siddhi" nAmanAM traNa pustaka astitvamAM AvyAM. tenI racanA karavAmAM zrI dhIrajalAla bhAIe sAro evo zrama lIdhela che ane pitAnA guptajJAnabhaMDAranA daravAjA khullA mUkI dIdhelA che.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 bhAratanI eka virala vibhUti * gaNita-camatkAra mAM temaNe gaNitanI aneka prakAranI khUbIo batAvI che ane te ziSTa manAra jananu sAdhana kevI rIte banI zake, te paNa darzAvelu che. chevaTe temaNe buddhine kasavA yAgya 80 kAyaDAe ane tenA uttarA ApelA che. A graMthanI hAla trIjI. AvRtti cAle che. gaNita-rahasya mAM temaNe gaNitanA keTalA siMddhAnhAnI carcA karIne tenA AdhAre gaNitanA rahasyamaya prayAgAnI rajUAta kevI rIte karI zakAya, e darzAvyuM che. A graMthamAM paNa chevaTe bIjA 80 kAyaDAo tenA uttara sAthe rajU karelA che. A graMthanI paNa hAla trIjI AvRtti cAle che. * gaNita siddhi mAM temaNe saravALA, bAdabAkI, guNAkAra tathA bhAgAkArane lagatI aneka prakAranI TaMkI rIteA batAvI che ke jenA upayAga karatAM pariNAma ghaNuM jhaDapathI lAvI zakAya che ane e rIte samaya tathA zramanA bacAva karI zakAya che. A graMthanI hAla bIjI AvRtti cAle che. zrI dhIrajalAlabhAie khIjuM kaMi na lakhatAM A nava graMthAja lakhyA hAta te paNa temanI eka samartha sAkSara tarIke gaNanA thAta, ema huM mAnuM chuM.
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 21 ] ArAdhanAviSayaka utkRSTa sAhitya zrI dhIrajalAlabhAIe ghaNuM vAMcyuM ane ghaNuM vicAryuM vaLI tenA para nididhyAsana paNa karyuM, tethI temane prajJAne prakAza sAMpaDyo ane teo ATalA vipula sAhityanuM sarjana karI zakyA. prabodhaTIkAnA sarjana pachI temanA manane- aMtarane jhoka adhyAtmamArga tarapha vizeSa rahyo ane temanI ArAdhanA, upAsanA ke " sAdhanAe vyavasthita rUpa dhAraNa karyuM. tene AzcaryakAraka anubhava pachI temaNe ArAdhanAviSayaka sAhityanuM sarjana karavA mAMDyuM. temAM adhyAtmanI anerI jhalaka AvavA lAgI, ga ane maMtravidyAnA UMDA abhyAsanuM pratibimba paDavA lAgyuM ane anubhavarUpI amRtane anero chaMTakAva thavA lAge. pariNAme e sAhitya utkRSTa koTinuM banyuM ane temanI pratiSThAmAM bhAre vadhAre thayo. ArAdhanAnI prAcIna rIte je kharekhara saMgIna hatI, tenI paraMparA ekasarakhI cAlu rahI na hatI, eTale ke temAM
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 bhAratanI eka vila vibhUti bhaMgANa paDayuM hatuM, tenuM anusa dhAna zrI dhIrajalAlabhAIe peAtAnI prakRSTa prajJA vaDe karI dIdhuM ane tenI rajUAta evI anerI chaTAthI karI ke te sahune pratItijanaka thaI paDI. A rIteAnI ajamAyazanA temane je hevAvA maLyA, te ghaNA saMtASakAraka temaja utsAhapreraka hatA. pariNAme temaNe A viSayanA sAhityasarjanane AgaLa dhapAvyuM ane navaratnA jevA nava graMtho samAja sanmukha dharyo. " prastuta prakaraNamAM A naveya graMthonA paricaya ApavAmAM AvyA che. 1-namarakAramaMtrasidi jaina dharma mAM namaskAramatrane jinazAsananA sAra ane cauDha pUrvAne uddhAra mAnavAmAM AvyA che, eTale tenI ArAdhanA vyApaka pramANamAM thaI rahI che. jaina dharmanA kAI paNa saMpradAya ke guccha evA nathI ke je namaskAra mahAmatrane ati pavitra mAnI tenI ArAdhanA karatA na hAya. A ArAdhanAmAM zraddhAnuM tattva teA ThIka ThIka jaLavAI rahyuM che, paNa zuddhi ane vidhinI bAbatamAM sthiti jarAye satASakAraka nathI. A sthitinuM nirAkaraNa karavA mATe zrI dhIrajalAlabhAI e. * namaskAramasid: nAmanA mananIya graMthanI racanA karI. Aja sudhImAM namaskAramatra ke mahAmaMtra age keTalAka prathAnI racanA thaI cUkI hatI ane tenAM ThIThI ThIka pracAra paNa thayA hatA, paraMtu A graMthA meATA bhAge namaskAramaMtranA mahimA sUcavanArA hatA, temAM namaskAranI
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 251. eka maMtra-mahAmaMtra tarIke ArAdhanA karavAnI kaI cekasa padvati darzAvavAmAM AvI na hatI. "namaskAramaMtrasiddhi e A khoTa pUrI karI. sAthe sAthe namaskAramAMthI uddabhavelA . anya maMtro tathA uddabhavelI keTalIka vidyAonI rajUAta paNa karI ane e rIte A graMthanI upayogitAmAM ghaNe vadhAro karyo. A graMthane sAdhyakhaMDa, sAdhanAkhaMDa, siddhikhaMDa, namaskAra-svAdhyAya ane namaskAramAhAsya e rIte pAMca . bhAgamAM vibhakta karavAmAM AvyA che ane temAM namaskAra mahAmaMtra aMge jANavA jevI badhI sAmagrI rajU karI devAmAM AvI che. ahIM huM ema kahuM ke namaskAra mahAmaMtra aMge prasiddha thayelA badhA graMthamAM A graMtha mUrdhanya sthAna dharAve che, te tene atyukti mAnaze mA. ghaNA nirIkSaNaparIkSaNa pachI huM mAre A abhiprAya uccArI rahyo chuM. A graMtha prasiddha thayA pachI ghaNA jainabhAI o ane bahenoe tenI yathAvidhi ArAdhanA karIne parama saMtoSa anubhavyo che, te keTalAke tenI ArAdhanA vaDe dukhanivAraNuM, tathA roganivAraNa karIne bhAre rAhata meLavI che. A ja rIte keTalAke tenA vaDe ISTakAryanI siddhi karIne. jaya-vijayanI paraMparA paNa meLavelI che. A graMthanuM vAcana karyA pachI kalakattAnA eka sajjane . khAsa patra lakhIne jaNAvyuM hatuM ke huM ghaNA vakhatathI je vastunI zodhamAM hatA, te vastu Akhare mane maLI gaI
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ para bhAratanI eka virala vibhUti che. tenuM vAcana-manana mArA manane ghaNI zAnti Ape che. huM mAnuM chuM ke mArA mRtyu samaye A graMtha mArI pAse paDayo haze ane tenA darzanamAtrathI paNa meM parama saMtASa anubhavyA haze.' A graMthanuM adhyayana karyA pachI bIjA eka mahAzaye patra dvArA jaNAvyuM hatuM ke ' AvA eka amUlya graMtha lakhavA mATe mArAM lAkha lAkha abhinandana svIkArajo. have A graMtha mArA sAthI banyA che ane te mane AdhyAtmika sAdhanA mATe joItuM mArgadarzana ApI rahyo che. mane khAtarI che ke have huM indriyA ane mana para vijaya meLavIne mArI jIvanayAtrA sala karI zakIza.' A graMthanI hAla cAthI AvRtti cAle che, te enI bhAre lokapriyatA sUcave che. : 2-mahA prAbhAvika uvasaggahara Atra yAne jaina maMtravAdanI jayagAthA nitya smaraNa karavA yAgya maMtra tathA stAtrana jaina dharmImAM 'smaraNa'nI saMjJA apAyelI che. prathama AvAM 'sAta . smaraNA' nI prasiddhi hatI, vartamAna kAle AvAM nava smaraNA' nI prasiddhi che. temAM prathama maraNa tarIke 'namaskAra mahAmaMtranI"nI gaNanA thAya che ane khIjA ramaraNa tarIke * uvasaggahara stAtra nI gaNanA thAya che. vyaMtarakRta upadravanuM nivAraNa karavA mATe zrI bhadrabAhu svAmIe tenI racanA karelI hatI ane te kArya siddha thatAM tenA mahimA
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 253 : vistAra pAmyo hato. A bhadrabAhu svAmI te caturdaza pUrvadhara ke anya koI? tene nirNaya hajI sudhI thaI zakayo nathI, paNa te bahuzruta maMtravizArada mahAtmAnI kRti. che, emAM kazI zakI nathI. mUla te A stotra pAMca gAthAnuM che, te tenA para racAyelI TIkAonA ullekha parathI spaSTa thAya che, paNa kAlAMtare . temAM bIjI gAthAo umerAtI rahI che ane te navagAthAnuM, tera gAthAnuM, sattara gAthAnuM, ekavIza gAthAnuM tathA sattAvIza gAthAnuM baneluM che. tene nitya pATha bhAvikajano potapotAnA maMtavya anusAra kare che ane maMgalanI prApti thayAne saMtoSa anubhave che. * . zrI dhIrajalAlabhAIne uvasaggahare tetra para pahelethI ja prIti hatI. pachI tenA keTalAka camatkAra jevAmAM AvyA, eTale tenA pratye zraddhA-bhakti-bahumAnanI lAgaNa. jAgI ane chevaTe tenA maMgala mahimAne pracAra karavAnA. hetuthI temaNe mahAmAbhAvika uvasaggahara stotra nAmanA mananIya graMthanI racanA karI. temAM jaina maMtravAda aMge paNa sAruM evuM vivecana karyuM ane tenI jayazAlitAne spaSTa khyAla Apyo. te parathI tenuM aparanAma "jana. maMtravAdanI jaya gAthA" rAkhyuM. temaNe A graMthamAM 27 prakaraNe nIce mujaba lakhelAM. che, tenA parathI tenA mahattvane khyAla AvI zakaze ?
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 bhAratanI eka virala vibhUti (1) maMgala ane abhidheya.. (2) puruSAdAnIya zrI pArzvanAtha (3) jaina dharmamAM maMtrapAsanAne mahattvanuM sthAna. (4) maMtrazaktine sadupayoga. (5) uvasaggahare tetranI utpatti. (6) uvasaggahare tetrane ajaba prabhAva. (7) te aMge amAre anubhava. (8) maMtrasiddhi ane kiMcitu. (9) yaMtrane mahimA. . (10) uvasaggaharaM staMtra aMge racAyeluM sAhitya. (11) stotranuM gAthA pramANa. (12) pahelI gAthAnuM arthavivaraNa. (13) bIjI gAthAnuM arthavivaraNa (14) trIjI gAthAnuM arthavivaraNa. (15) thI gAthAnuM arthavivaraNa. (16) pAMcamI gAthAnuM arthavivaraNa. (17) stotra racanA aMge viziSTa vicAraNA. (18) prathama gAthAnA yaMtre ane maMtra. (19) bIjI gAthAnA yaMtra ane maMtre. (20) trIjI gAthAnA yaMtra ane maMtra. ' (21) cothI ane pAMcamI gAthAnA yaMtra ane mAtra (22) nava gAvAnuM tetra. (23) tera gAthAnuM teMtra.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrI dhIrajalAla zAha 255 (24) sattara gAthAnuM stotra. (25) ekavIza gAthAnuM stotra. (26) sattAvIza gAthAnuM stotra. (ra7) upasaMhAra. te uparAMta temaNe A graMthamAM uvasaggaharaM stotranI saMskRta ane prAkRta pAdapUrti, eka ATha nAmagarbhita zrI pArzvanAtha stotra tathA zrI pArzvanAtha bhagavAnanAM vidyamAna mukhya tIrthone saMkSipta paricaya paNa Apyo hato ane temAM 17 jeTalAM yaMtra ApI graMthanI upagitAmAM ghaNuM vadhAre karyo hato. A graMthanI atyAra sudhImAM be AvRttio prakaTa ghaI che ane te baMne bhavya samArehapUrvaka prakaTa thaI che. hAla A graMtha apAya banatAM aneka jijJAsujane kheda anubhavI rahyA che. tenI trIjI AvRtti kyAre ane kevA saMyogamAM prakaTa thaze, te kahevuM muzkela che. 3-hIM*kAra-kalpataru yAne jana dharmane divya prakAza - jaina saMghamAM vidyAsAdhanA-maMtra sAdhanA prAcIna kAlathI pracalita hatI, tenAM aneka pramANe prApta thAya che. cauda pUrvemAM dazamuM pUrva vidyApravAda" nAmanuM hatuM, te paNa enuM puSTa pramANa che. A vidyApravAda pUrvamAM anya maMtrakonI jema hI kAra vidyAne paNa eka vistRta kalpa saMdharAyela ha..zrI jinaprabhasUrie hI kAra kalpanA prAraMbhamAM mAyAbIjabRhatkalpane je ullekha karyo che, te A kalpa ja
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 bhAratanI eka virala vibhUti saMbhave che. tAtparya ke jaina dharmamAM hI kAranI bIjarUpe tathA vidyArUpe viziSTa ArAdhanA prAcInakAlathI pracalita hatI ane te atyaMta prabhAvazAlI hovAthI sakala saMghanuM AkarSaNa karI rahI hatI. maMtrazAstrane svAdhyAya karatAM zrI dhIrajalAlabhAIne ema lAgyuM ke ApaNuM A prAcIna ArAdhanAne punaruddhAra karavA jevo che, eTale temaNe A viSayane eka svataMtra graMtha racavAno nirNaya karyo. . hI kArabIjanI-vidyAnI vidhisara ArAdhanA karatA sala manorathanI siddhi thAya che, eTale te kalpatarunI. upamA pAmela che, AthI zrI dhIrajalAlabhAIe tenuM nAma. hI kArakalapatara" rAkhyuM ane temAM covIza tIrthakare. paMcaparameSThI tathA sarva tIrthonI sthApanA hoI tene jenA dharmane divya prakAza evuM apanAma ApyuM. A graMthanA prAraMbhamAM temaNe "vizvanA zreSTha dharma ane "siddhAMtasAra' nAmanAM be prakaraNe lakhI jaina dharmanI mahattAne khyAla Ape che ane tyAra pachInAM traNa prakaraNamAM maMtrazAstranI mUla bhUmikA samajAvI che. tyArapachI zrI jinaprabhasUrijI mahArAjanuM TUMkuM caritra ApI jaina maMtra dvArA kevA camatkAra nIpajAvI zakAya che, e hakIkata rajU karI che. te pachI zrI jinaprabhasUri kRta hI kArakapa upara zabdArtha tathA bhAvArtha sAthe savistara vivecana karI
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 zrI dhIrajalAla zAha hIkArane ArAdhanAvidhi prakAzamAM Aryo che. te pachI "zrI hI kAravidyAstavana" tathA "mAyAbIja rahasya" nAmanI kRtio paNa uparanI Dhabe ja ApI che. chevaTe phI kAra aMge sarvoparI suMdara lekha rajU karIne graMthanI pUrNAhuti karI che. ArAdhaka AtmAo mATe A graMtha AzIrvAdarUpa bane che, paNa chellA doDha varSathI tenI nakalo maLatI nathI. 4-bhaktAmara-rahasya A stavana rasanA zrImAnatuMgasUrijIe karelI che ke jeo temanA yuganA samartha AcArya hatA ane jemaNe pitAnI adabhuta AdhyAtmika zakti tathA maMtrazakti vaDe jina zAsananI parama prabhAvanA karI hatI. rAjA harSavardhane. ke rAjA vRddha bheje ke rAjA bhoje jaina stotrane camatkAra jovA mATe temane kArAgAramAM pUryA hatA ane temanA zarIra para lokhaMDanI 44 zRMkhalAo vIMTI dIdhI hatI. te A mahApuruSe 44 addabhuta padyanI racanA vaDe teDI nAkhI hatI. ane muktapaNe kArAgAranI bahAra AvI jaina dharmanI jayapatAkA pharakAvI hatI. saMskRta bhASAmAM racAyeluM A staMtra jinabhaktinuM eka amara kAvya gaNAya che ane te Aja sudhImAM aneka kavio tathA vidvAna vagerene AkarSatuM rahyuM che. pariNAme tenA para saMkhyAbaMdha TIkAo racAI che to tene pratyeka padyanA caturtha caraNa ke prathama caraNanuM AlaMbana laIne
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 bhAratanI eka virala vibhUti pAdapUtie racavAmAM AvI che. vaLI A stAvanA haMdI, gujarAtI tathA kannaDa bhASAmAM aneka padyAnuvAdo thayelA che ane agarejI bhASAmAM paNa suMdara padyAnuvAda thayele che. A stotra sAthe maMtra-yaMtranI ghaNI sAmagrI sakaLAyelI " ane tenI viziSTa ArAdhanA nimitta keTalAMka vadhavidhAnA paNa yeAjAyelAM che. zrIdhIrajalAlabhAI e A rastAtranu rahasya pUrNa prakAzamAM Ave te mATe * bhaktAmara-rahasya ' nAmanA eka daLadAra graMtha racelA che, je tenA samakAlIna badhA bhaktAmaragraMtho karatAM UMcuM sthAna bhogave che. jeNe bhaktAmara stAvanuM rahasya jANavuM hAya, teNe A graMthanuM nirIkSaNavalAkana-avagAhana avazya karavA jevuM che. A graMthanA prathama khaMDamAM temaNe snAtranA mahemA samajAvyA che. tenI utpatti saMbaMdhI vizada carcA karI che ane stAtrakAranA sAmAnya paricaya ApI stotranA nAmakaraNa tathA padya pramANa aMge paNa sArA evA prakAza pAmyo che. uparAMta tenA para jeTalI vRttio ane pAtrapUrti racAI che, tene paNa khyAla ApyA che. A graMthanA khIjA khaMDamAM stAtranA dareka padya para paoNMcAMga vivaraNa karyu che, trIjA khaMDamAM tenI mahimAdaka badhI kathA saMskaraNa sAthe rajU karI che, ceAthA baDamAM tenI ArAdhanA-nimitte keTalAMka vidhi-vidhAnA ApyuM. che ane pAMcamA khaDamAM kAvyasamIkSA vagere ApI zradhanu gaurava
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla brAha 259 vadhAryuM che. vizeSamAM A staMtra aMge je 48 trio pracalita hatA, te ghaNuM saMzodhana mAgatA hoI tenuM saMzodhana karavAmAM AvyuM hatuM ane e rIte parizuddha thayelA yaMtranA navAM ja citra nirmANa karI tenA bloka banAvI te graMthanA cheDe ApavAmAM AvyA hatA. A graMtha racanAnA pAchaLa temaNe asAdhAraNa parizrama karyo hato, je saphaLa thayo hato. lokoe tene aMtaranA umaLakAthI vadhAvI lIdho hato. vizeSa noMdhapAtra bInA te e hatI ke temaNe A graMthanA prakAzana-nimitte muMbaI-dhobI talAva najIka krosa medAnamAM "zrI mAnatuMgasUri sArasvata raMgabhavana "nI khAsa racanA karI hatI ane temAM cAra divasa sudhI anero utsava ujavyo hato. prathama divase graMthaprakAzana, ATha vidvAnanuM bahumAna tathA "baMdhana tUTayAM" nAmanA traaMkI nATayane praga; bIjA divase kavisaMmelana, trIjA divase bhAratanI 13 bhASAonAM gIta ane cothA divase vividha nRtyanI rajUAta karavAmAM AvI hatI. A bhavya kAryakamane lIdhe zrImAnatuMgasUrinuM nAma bhAratanA eka mahApuruSa tarIke gAjatuM thayuM hatuM ane bhaktAmara stotrane mahimA vistAra pAmyo hato. 5. zrItraSimaMDala-ArAdhanA jainadharmamAM "navasmaraNa" uparAMta keTalAMka tetra nityapAThane yogya manAyelAM che. temAM "zrI RSimaMDala-
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 bhAratanI eka virala vibhU stotranI mukhyatA che. Aje hajAro jaina bhAI-bahene tenI gaNanA khUba zraddhApUrvaka kare che. A staMtranA artha bhAva-rahasyanuM prakAzana karavA mATe tathA tene zAstrI samucita vidhi darzAvavA mATe zrI dhIrajalAlabhAIe. ghaNa parizramapUrvaka "zrI RSi maMDala-AsaMdhanA." nAmane mananIya graMtha nirmANa karela che. tenI saMkalanA nI jaNAvelAM 23 prakaraNo dvArA thayelI che ? (1) agravacana (2) RSimaMDalastaMtra aMge keTalIka vicAraNA (3) pratyakSa prabhAva (4) ArAdhanAnAM maulika to (5) prAthamika mArgadarzana (6) zrI SaSNAtotra (mUla pATha) (meTuM) (8) ahamaMtra ane teno mahimA (9) ATha ArAdhyapadone namaskAra (10) nyAsa tathA aMgarakSA (11) mUlamaMtrAdi (12) pArthivI dhAraNA aMge abhuta prakriyA (13) ahaMkrabiMbanuM dhyAna (14) hI kArabIjamAM covIza tIrthakaronI sthApana (15) vividha bhayamAMthI rakSA (16) mahAdevIone prArthanA .
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 261 (17) stotra-mAhAtmaya ane phalazruti (18) RSimaMDalano mahimA (19) tetra saMbaMdhI vizeSa (20) ArAdhanAvidhi (21) dhyAnanI kamika bhUmikAo (22) jIvanacaryA aMge kiMcita (23) divyajIvanane sAkSAtkAra A prakaraNasUcInuM nirIkSaNa karatAM ApaNane pahelI ja najare eTaluM te samajAI ja jAya che ke A graMthane tenI AgavI vizeSatA che ane temAM ArAdhanAviSayaka ghaNI upayogI mAhitIne saMgraha thayela che. A graMthanAM prathama pAMca prakaraNamAM abhyAsa pUrNa vivecanA vaDe mUlaviSayanI bhUmikA spaSTa karavAmAM AvI che ane pachInAM prakaraNomAM stotranirdiSTa viSayanuM artha- bhAva-rahasya sAthe sarphaTa darzana karAvavAmAM AvyuM che. Aja sudhImAM zrI RSimaMDalauMtra aMge be-traNa graMtho bahAra paDelA che, temAM A graMthanuM sthAna mUrdhanya che. A graMthanuM bIjuM mahattva e che ke temAM zrI bhadraguptAcAryaviracita "anubhavasiddhadrAviMzikA ? mUlaloka, artha ane vivecana sahita apAyelI che, je maMtranA ArAdhako mATe ati upayogI che. temAM yaMtranA je citra apAyAM che, te graMtha gauravamAM vadhAro karanArAM che. hAla A graMthanI bIjI AvRtti cAle che.
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 bhAratanI eka vila vibhUti da-zrIpA-padmAvatI ArAdhanA jaina dharmamAM mukhya ArAdhanA cAvIza jina, ahaMtu ke tIrthakaronI che. temAM prathama tIrthakara zrI RSabhadevanI, soLamA tIrthaMkara zrI zAntinAthanI. bAvIsamA tIrthakara cha neminAtha ke ariSTaneminI, trevIzamA tIrthaMkara zrI pArzvanAthanI ane covIzamAM tIrthakara zrI mahAvIra svAmInI ArAdhanA vizeSa pramANamAM thAya che. A pAMcamA paNa trevIzamAM tIrthakara puruSAdAnIya zrI pArzvanAtha pratye. ArAdhaMkAnuM valaNa vizeSa rahe che. bhAratavarSamAM jeTalA tIrtho ane maMdira zrI pArzvanAthanAM che, teTalAM tIrtho ane maMdire anya koI tIrthakaranAM nathI. zrI pArzvanAthanI ArAdhanA zIghra phaladAyI thAya che, evuM eka maMtavya jaina janatAnA mAnasamAM daDha thayeluM che tenuM A pariNAma che. jainadharmamAM tIrthakaronI ArAdhanA uparAMta zAsanadeva ane zAsanadevIonI ArAdhanA paNa pracalita che. e rIte zrI pArzvanAtha bhagavAnanI zAsanadevI zrI padmAvatInI ArAdhanA pracAra pAmelI che. sAmAnya mAnyatA evI che ke anya sarva tIrthakaro karatAM zrI pArzvanAtha bhagavAnanA. zAsanadeva ane zAsanadevI vadhAre jAgatAM che, eTale temanI. ArAdhanAthI ISTaphalanI prApti avazya thAya che ane te ghaNA TUMka samayamAM thAya che. A saMyogomAM jaina janatA.
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAhu 263 zrI pArzvanAtha ane zrI padmAvatInI ArAdhanA sabaMdhI vizeSa jANakArI meLavavA icche, e svAbhAvika che. zrIdhIrajalAlabhAI pAte varSothI zrIpArzvanAtha bhagavAna ane zrIpadmAvatI devInI ArAdhanA karI rahelA che ane tenA anekavidha camatkAro nihALI cUkelA che. temanI bhAvanA evI che ke zrI pArzvapadmAvatI ArAdhanAnA vizeSa pracAra thAya, tA leAkA peAtAnu abhISTa tvarita siddha karI zake ane e rIte peAtAnI pragatinAM dvArA khullAM karI zake, eTale temaNe 8 zrI pArzva-padmAvatI ArAdhanA / nAmanA mananIya graMthanI racanA karelI che ane temAM zrI pArzvanAtha bhagavAna tathA zrIpadmAvatI devI aMge jANavA jevI aneka hakIkatA karI temanI ArAdhanA karavAnA rajU vidhi darzAvelA che. A graMthanI vizeSatA e che ke temAM (1) zrI pArzvanAthasteAtra (108 'nAmagarbha), (2) mahA prAbhAvika uvasa bahara" stotra, (3) maMtra-maya mahA prAbhAvika padmAvatI stotra, (4) aSTottarazatanAmagarbha zrIpadmAvatI snAtra ane (5) zrIpadmAvatI sahasranAma-ratAtra e rIte pAMca stAtro tenA artha sahita apAyelAM che ane zrI pArzvanAtha bhagavAna tathA zrIpadmAvatIdevIne lagatA siddha maMtra-yaMtrAnI rajUAta paNa thayelI che. vaLI temAM zrI pArzva-padmAvatI pUjana'ne paNa pUrA vidhi apAyelA che, jenA AdhAre kAI paNa kriyAkAra A pUjana karAvI zake che.
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti zrI dhIrajalAlabhAi pAte zrIpArzvapadmAvatIpUjanaane tene lagatAM anuSThAnA karavAmAM niSNAta hoI A badhI sAmagrI anubhUta che ane e rIte ghaNI mUlyavAna che. A lAkapriya graMthanI hAla trIjI AvRtti cAle che. 7-siddhidAyaka siddhacakra zrI dhIrajalAlabhAInI abhyAsapUrNa aneAkhI kRtiAmAM A graMthanA samAveza thAya che. temaNe aneka mAnya graMthAnA AdhAra laIne ghaNA parizramapUrvaka A graMthanI racanA karelI che. temAM zrI siddhacakrane lagatI anekavidha mAhitI ApavAmAM AvI che, tenA dareka aMganA vistRta paricaya ApavAmAM AvyA che ane prAsaMgika jaina zramaNeAnI prAcIna ceAgapaddhati, maMtrasAdhanA, yaMtrasAdhanA tathA labdhi vagere para paNa ghaNA prakAza pADavAmAM AvyA che. te sAthe siddhacakranA pracalita pUjanavidhi pUrepUruM ApI A graMthanI upayeAgitAmAM ghaNA vadhAro karelA che. zrI siddhacakra aMge hajI sudhI ATalA mAhitIpUrNa anya kAI graMtha prakaTa thayele nathI. 264 A graMthamAM navapadrejI ane aha maMtranA vizada vana uparAMta seALa vidyAdevI, jayAdi ATha devIo, cAvIza yakSa, cAvIza yakSiNIA, nava grahA vagerenA je paricaya apAyA che, te ghaNA mahattvanA che. jaina varmamAM je taMtravAda pracAra pAmyA che, tene samajavA mATe A graMtha sabala sAdhana pUruM pADe che.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 265 8-sAmAyika vijJAna sAmAyika saMbaMdhI viziSTa, vizada tathA vistRta jJAna ApanAro je graMtha te "sAmAyika vijJAna. tenI racanA zrI dhIrajalAlabhAIe eTalA mATe karI che ke loko sAmAyikane sAcA artha samaje, tenA vAstavika mahimAthI paricita thAya ane tenuM anuSThAna zuddhi-vidhipUrvaka karI zake. Aje ghaNI dhArmika kriyAomAM "sApa gayA ane lITA rahyA' jevI sthiti pravarte che. sAmAyikanI kiyA temAM apavAdarUpa nathI. A kriyAmAM zuM karAya? ane zuM na karAya? tene viveka paNa ghaNae gumAvI dIdhuM che. ane A kriyA samatvacAganI siddhinuM eka suMdara sAdhana che, ene khyAla bahu gheDAne rahyo che. tethI zrI dhIrajalAlabhAIe A graMthamAM samatva aMge-samatva ga aMge vistRta mImAMsA karI che ane tene sAdhanAkrama paNa darzAvelo che. bAra bhAvanA ane caturvidha dhyAnanuM svarUpa samajavA mATe paNa A graMtha ghaNe upagI che. tenuM prakAzana sane 1977 mAM thayeluM che, eTale ke te zrI dhIrajalAlabhAIne chellA graMthamAMnuM eka che. -ahamaMtrapAsanA yAne sala-aneratha-siddhi e jaina dharmamAM namaskAra mahAmaMtra pachInuM sthAna aha. maMtrane prApta thayeluM che. Ama chatAM tenI upAsanAne saLaMga khyAla Apato eka paNa graMtha Aje vidyamAna nathI. dhArmika graMthamAM te aMge je vidhi-vidhAne darzAvelAM che, te chUTA
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti chavAyAM hoI ArAdhakavarganI AvazyaktA pUrI pADI zake ema nathI. zrI dhIrajalAlabhAI ahamaMtranA upAsaka che ane tenI aciMtya zaktimAM zraddhAnvita che. ahamaMtranA rojanA be-traNa hajAra japa te temane mATe sAmAnya thaI paDyA che. temaNe ahamaMtrane mahimA pracAravAnA uddezyathI tathA mumukSujanene te saMbaMdhI yogya mArgadarzana ApavAnA hetuthI gata varSe ja "ahamaMtrapAsanA yAne sakalamane ratha-siddhi" nAmane mananIya graMtha taiyAra karIne. prasiddha karela che. temAM temaNe jaina maMtravAdanAM tamAma aMgenI vizada vicAraNA karelI che ane te aMge potAnAM chevaTanAM maMtavya paNa jaNAvelAM che. ahamaMtranI yathArtha upAsanA vaDe sakala mane rathanI. siddhi thAya che, tethI A graMthane "sakala manoratha siddhi evuM apanAma apAyeluM che. A graMtha punaH punA vAMcavA-vicAravA jevo che.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 22 ] maMtra ane yoga zrI dhIrajalAlabhAI e bhavya bhAvanAthI prerAIne, ucca . Adarza samukha rAkhIne, lokahitanI buddhithI je vizAla . sAhityanuM sarjana karyuM, tenI prazaMsA karavA mATe mArI pAse pUratA zabdo nathI. temanA A sAhityasarjana hajAro-lAkho haiyAne aMdhakAra ulecI temAM adhyAtmanI anerI AbhA prakaTAvI, e temanI sahuthI moTI saphaLatA che. kaThinamAM kaThina viSayane paNa potAnI adabhuta vivecana zakitathI sarala-saralatama banAvI devA ane temAM uktio, daSTAMta. tathA svAnubhavanI sAmagrI umerIne rasamaya banAvavA, e emanI AgavI vizeSatA che. vANI para temanuM prabhutva aneruM che. tenA dhArAbaddha pravAhamAM yathArtha upamA, arthagaurava . ane padalAlitya saheje AnI jAya che. | maMtra ane yoganA viSayo evA che ke temAM je te . manuSyanI kalama cAlI zakatI nathI. jeNe A viSayenuM sArI .
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 bhAratanI eka virala vibhUti rIte adhyayana karyuM hoya tathA anubhava paNa lIdho hoya, te ja A viSayamAM potAnI kalama calAvI zake che. zrI dhIrajalAlabhAI e A baMne viyenuM sArI rIte adhyayana karyuM hatuM ane tene anubhava paNa lIdho hato, tethI teo A viSayamAM potAnI kalama saphalatApUrvaka calAvI zakyA. maMtrazAstra ke maMtravidyA para pramANabhUta sAhitya lakhanAra bhAratanA. gaNyAgAMThyA vidvAnamAM temanuM nAma camakI rahyuM che.' chAtrAvasthA tathA zikSaka jIvana daramiyAna temaNe maMtra ane yogasaMbaMdhI keTaluMka sAhitya vAMceluM, paNa te prAthamika koTinuM gaNAya. temanuM A viSayanuM kharuM adhyayana te sane 1940 thI ane 1947 nA samaya daramiyAna thayuM ke jene A graMthamAM "kaparA kAla'nI saMjJA apAI che. A kAla Arthika dRSTie kaparuM hatuM, paNa teNe zrI dhIrajalAla bhAIne maMtra ane yogavidyA saMbaMdhI UMDuM adhyayana karavAnI - anukUlatA karI ApI, eTale te sapo paNa kharo ja ne! dareka vastune be bAju hoya che, tema AmAM paNa samajavuM. tyAra pachI gAnuyega temane zrI pratikramaNusUtra para prabodhaTakAnI racanA karavAne prasaMga Avyo. temAM keTalAMka sUtro evAM hatAM ke jene maMtra ane yogavidyAnAM - vizeSa adhyayana vinA nyAya ApI zakAya ja nahi, tethI temaNe A be viSayanuM adhyayana vadhAryuM. te mATe joItA - graMthe tyAM upalabdha hatA ke thoDA samayamAM upalabdha thaI
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 269zake tema hatA. vaLI A TakAnA lekhana daramiyAna temane je pravAsa karavAnA prasaMge AvyA, temAM maMtra ane yeganA jANakAra keTalAka mahAnubhAvone maLavAnI tathA temanI sAthe vicAravinimaya karavAnI taka sAMpaDI, eTale temanA A viSayenA jJAnane opa caDyo. temAM vizeSa jhamaka temanI potAnI sAdhanAthI AvI. 1-maMtravijJAna ghaNA adhyayana ane anubhava pachI zrI dhIrajalAla- - bhAIne lAgyuM ke maMtravidyA satya che ane te bhAratanI melerI mUDI che, paNa te aneka prakAranA vahemamAM aTavAI gaI che ane Adhunika jaDavAdanA jere avagaNanApAtra banI cUkI che, eTale temaNe kalama upADI, temAMthI 35 prakaraNa TapakayAM ane tenA saMkalana vaDe maMtravijJAna" nAmane eka mananIya graMtha astitvamAM Avyo. A graMthamAM temaNe puSTa pramANe vaDe e vastu siddha karI ApI ke maMtro pAsanA e kaI bhejAbAjane tukko nathI, maMtrArAdhanA e TADhA pahoranI gapa nathI, athavA maMtrasAdhanA e ajJAna ane vahemamAMthI utpana thayelI eka ' prakAranI ghelachA nathI, paraMtu mahApuruSe dvArA nirmAyeluM ' pratiSThita thayeluM eka suMdara sAdhana che ke je ApattionA . nivAraNamAM sahAyabhUta thAya che, sukhanI saMprAptimAM anero bhAga bhajave che ane ISTadeva ke paramatattvane sAkSAtkAra karavAne mArga mekaLe karI Ape che.
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 bhAratanI eka virala vibhUti A graMthamAM temaNe vaidika, tAMtrika, paurANika, jaina tathA bauddha sAhityane upayoga karyo che tathA maMtravidyAnA vizeSajJa vidvAnonA abhiprAyo paNa TAMkyA che. vaLI temAM yuktio ane anubhavanA prasaMgenI rajUAta karavAmAM 'koI kasara rAkhI nathI, eTale A graMtha suvAcya banyo che : ane bhAre kAdarane prApta thayA che. Aje tenI trIjI . : AvRtti cAlI rahI che. . ahIM e paNa jaNAvI dauM ke maMtra saMbaMdhI-maMtra - sAdhanA saMbaMdhI je mAhitI meLavavA aneka graMtho uthalAvavA paDe che, te AmAM saralatAthI maLI jAya che ane te ja enI sAcI mahattA che. ra-maMtraciMtAmaNi maMtravijJAnanA yazasvI prakAzana pachI zrI dhIrajalAlabhAIne je patro prApta thayA, tenA parathI temane ema lAgyuM ke hajIye ApaNA samAjane eka moTo varga maMtravidyA aMge pramANabhUta mAhitI mAge che ane tenI upAsanAmAM - tathA tenA prayogomAM paNa rasa dharAve che, tethI A prakAranuM vizeSa sAhitya bahAra pADavuM joIe, eTale temaNe maMtraciMtAmaNi nAmane bIje graMtha nirmANa karyo. tenA prathama khaMDamAM temaNe bAra prakaraNe dvArA uSkAra - ane tenI upAsanAno savistara vidhi batAvyuM. keTalAka - ema mAne che ke gRhasthone 3SkAranI upAsanA karavAne
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra7ra bhAratanI eka virala vibhUti. bhAIe eka moTI sevA bajAvI che ane maMtra bAbata nikhAlasa, saraLa, spaSTa ane sacoTa mArgadarzana ApyuM che. AnI pUrve maMtravijJAna" "namaskAramaMtrasiddhi" Adi grothI AraMbhelI A lekhanayAtrA "maMga ciMtAmaNimAM vadhu paripakva, vadhu puSTa ane vadhu pIDha banI che. A suMdara graMtha lakhavA badala temane hArdika abhinaMdana ApatAM huM AnaMda anubhavuM chuM. hAla A granthanI bIjI AvRtti cAle che, 3-maMtradivAkara maMtravijJAna ane maMtraciMtAmaNinA nirmANa pachI dhIrajalAlabhAIne maMtra saMbaMdhI eka vizeSa grantha racavAnI jarUra jaNAtAM temaNe "maMtradivAkara nAmanA trIjA mananIya granthanI racanA karI. A grI to pahelA be gratho karatAM paNa vizeSa vakhaNaye ane sArA sArA sAdhakee paNa tene prApta karavA mATe hariphAI karI. tenI prathama AvRtti jhaDapathI pUrI thaI gaI ane tyAra pachI. cAra varSe prakaTa thayelI tenI bIjI AvRtti mATe paNa lakoe evI ja cAhanA batAvI. pariNAme e grantha Aje aprApya banyA che ane trIjI AvRttinI rAha joI rahyo che. - A graMthanuM vAstavika mahattva pAThakonA khyAlamAM Ave te mATe tenI prakaraNa sUci ahIM rajU karuM chuM.
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha pahele khaMDa-sAdhanAprabodha 1. maMgala prasthAna 2 maMtrane alaukika prabhAva 3 maMga ane maMtravidyA ja dehAdi aMge viziSTa jJAna 5 bIjamaMtranA artho ane kriyAsaMketa 6 maMtrasAdhanApaddhati 7 bhautika zuddhikaraNa 8 mAnasika zuddhikaraNa 9 divyatA saMpAdana karavAnI khAsa kalA 10 mudrAonuM mahatva 11 devatAo aMge kiMcit 12 pUjana-arcana saMbaMdhI vizeSa bIjo khaMDa-pragavivaraNa (13) AdhyAtmika vikAsane anero maMtra (14) zAMtidAyaka siddha prayoga (15) nitya nIrogI rahevAnuM sAdhana (16) reganivAraka maMtraprayogo (17) bhayanivAraka maMtraprayogo
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra74 bhAratanI eka virala vibhUti (18) dhanaprAptine lagatA maMtraprayogo (19) saMtAnaprAptine lagatA maMtraprAge (20) buddhi-smRti vadhAranAruM addabhuta stotra (21) AkarSaNa taMtra (22) saMmehana taMtra (23) vazIkaraNa taMtra (24) karNapizAcina taMtra (25) pazu-pakSIonI balInuM jJAna (26) gADa taMtra trIjo khaMDa-maMtra-yaMtra-kapasaMgraha (27) deva-devatAnA mUla maMtro (28) bhUta-pretAdine lagatA maMtro (29) upayogI maMtrasaMgraha AmAM 50 matro apAyA che. (30) keTalAka adabhuta yaMtro (31) traNa vanaspati kapi (32) dakSiNAvarta zaMkhanA kalpa (33) ekAkSI nALiyerane kalpa A traNa khaMDo uparAMta temAM pariziSTa paNa apAyela che, jemAM "taMtra sAhitya-eka vihaMgAvalokana" nAmane
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ iii dhIrajalAla zAha 275 sAro lekha ApavAmAM AvyA che ane sUryASTaka paNa rajU thayela che. ka, japa-dhyAna-rahasya maMtropAsanAnI pUrNatA pUjana, stotrapATha, japa, dhyAna ane laya e pAMca aMgo vaDe thAya che. temAM japa ane dhyAna aMge pramANabhUta vipula mAhitI ApavA mATe zrI dhIrajalAlabhAIe "japa-dhyAna-rahasya? nAmane eka khAsa graMtha racelo che. . temaNe A granthanA prakAzana pUrve japa ane dhyAna saMbaMdhI keTalAMka vyAkhyAne ApelAM hatAM, khAsa vargo paNa calAvyA hatA ane ArAdhanA zikSaNasatra jI ghaNA jijJAsuonI A viSayasaMbaMdhI khAsa jijJAsA saMtoSI hatI. eTale A granthamAM temanA japa ane dhyAna saMbaMdhI anubhavanuM sacoTa pratibimba paDeluM che. : A graMthane prathama bhAga "japa-rahasya" nAmane che. temAM temaNe japanuM rahasya tathA svarUpa prakAzavA mATe pitAnI AgavI zailie 37 prakaraNa lakhyAM che, je koIne paNa prabhAvita kare evAM che. tenAM chellAM prakaraNamAM 156 jeTalA maMtrone saMgraha rajU thatAM graMthagauravamAM ghaNo vadhAro ele che. - A granthane bIjo bhAga dhyAna-rahasya" nAmane che. temAM temaNe dhyAna mahimA, dhyAnanA hetuo, tenA
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 bhAratanI eka virala vibhUti prAthamika prayoga tathA dhyAnAbhyAsa vagere samajAvavA mATe 7 mahatvapUrNa prakaraNo lakhelAM che. A grantha paNa lekapriya baneluM che ane hAla tenI bIjI AvRtti cAle che. 5. AtmadarzananI amegha vidyA yeganuM mukhya lakSI Atmadarzana che, tenI prApti mATe ja samasta yogavidyAnuM pravartana che. Ama chatAM Aje tene lakSya ane svarUpa aMge bhaLatI ja vAta thAya che. keTalAke tene zarIrasudhAraNAne akhADe banAvI dIdhe che, te keTalAke tene camatkAranuM dhAma banAvI dIdhuM che. A saMgamAM lokone yogavidyA aMge satyapramANabhUta mAhitI ApavAnI jarUra UbhI thaI che. zrI dhIrajalAlabhAIe AtmadarzananI amegha vidyA nAmane grantha racIne e dizAmAM pahela karI che. temaNe A granthamAM ganI prAcIna paddhati kevI hatI, tenA para suMdara prakAza pADyo che tathA yoga e sarva dharma sAra che, adhyAtmavAdane nIceDa che tathA jIvananuM vijJAna che, e vatu puSTa pramANe vaDe siddha karI ApI che. vaLI yogasAdhakamAM kevA guNo joIe, te paNa temaNe vistArathI samajAvyuM che ane yoganA mukhya prakAro- maMga, haThayega, layayoga ane rAjayogane vistRta vizada paricaya Ape che. te pachI temaNe
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha ra77 roganAM ATha, aMge saMbaMdhI anubhavapUrNa vivecana karyuM che ane gajanya siddhio aMge paNa ghaNI agatyanI mAhitI rajU karela che. vAstavamAM A graMtha aSTAMga yogasAdhanAne che, paNa te samasta yogavidyAne AvarI le che ane e rIte gasAhityanuM eka mahatvapUrNa prakAzana bane che. - zrI dhIrajalAlabhAIe vegasaMbaMdhI vizeSa graMtha lakhyA nathI, paNa temanI ArAdhanA ane maMtraviSayaka sAhityamAM aneka sthaLe gasaMbaMdhI mahattvapUrNa vivecanAe karelI che.
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ra3] nautama nATayasaMpadA zrI dhIrajalAlabhAIe ApaNane kathAo, caritro, nibaMdha ane kAvyo ApyAM che, tema nirmala bhAvathI nItaratI nautama nATayasaMpadA paNa ApelI che; paraMtu te pustakAkAre lokeAnA hAthamAM pahoMcI nathI, tethI ghaNAkharA tenAthI ajANa che. have jyAre temanA sAhityasarjanane. pUrNa paricaya ApavAne prasaMge upasthita thayela che, tyAre temanI A nautama nATayasaMpadAthI pAThakone paricita karuM, to te egya ja lekhAze. kathA, caritra ane nibaMdhomAM gadyane rasa hoya che, kAvyomAM padyane rasa hoya che, tyAre nATayamAM-nATakamAM gadya ane padya baMnene rasa hoya che. temAM gadyane rasa saMvAdo dvArA vyakata thAya che ane padyane rasa kAvyuM ke gIte dvArA vyakta thAya che; eTale je lekhaka ane kavi ubhaya hoya, te ja suMdara nATakanI racanA karI zake che. zrI dhIraja
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha ra79 lAlabhAI lekhaka ane kavi ubhaya hovAthI teo Aja sudhImAM 11 jeTalAM nATakanI racanA karI zakayA che. tattvajJAnanA taraMgathI taraboLa banelo athavA arAdhanArUpI amRtane AsvAda laI rahele manuSya nATakanI racanA zI rIte karI zake?" evo prazna ahIM pUchAvA. saMbhava che. tene uttara e che ke "zrI dhIrajalAlabhAI A baMne sthitimAM hovA chatAM temane keTalIka vAra nATako racavAnI aMtaH preraNA thAya che, ane tyAre teo nATyaracanAmAM mazagula banI jAya che. pachI te e nATayaracanA pUrI thAya, tyAre ja temane mananuM samAdhAna sAMpaDe che ane pAchA pUrva sthitimAM AvI jAya che." 'dhArmika-AdhyAtmika valaNavALA puruSoe nATakanI racanA zA mATe karavI joIe? nATaka te eka halakI vastu che." A paNa eka abhiprAya mArA karNapaTa para athaDAI rahyo che. je tene uttara nahi ApuM to gerasamaja thavA saMbhava che, eTale tene uttara ApuM chuM. "dhArmika-AdhyAtmika valaNavALA puruSo je hetuthI kathA-caritronI racanA kare che, je hetuthI kAvyonI racanA kare che, teja hetuthI teo nATayanI-nATakanI racanA kare che. tAtparya ke tenI racanA karavA pAchaLa temano hetu mAnavajIvananI sudhAraNAne ja hoya che. Aja sudhImAM dhArmika-AdhyAtmika valaNavALA saMkhyAbaMdha puruSoe nATaka racelAM che, te A ja hetuthI racelAM che. temAM jainAcAryo ane jainamunione
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 bhAratanI eka virala vibhUti paNa samAveza thAya che. tAtparya ke dhArmika-AdhyAtmika valaNavALA puruSa nATakanI racanA kare, temAM kaI jAtanI visaMgati nathI. je nATaka eka halakI vastu hota te dhArmika-AdhyAtmika valaNavALA puruSoe tene sparza ja na karyo hota. paNa jyAre temaNe ATalI moTI saMkhyAmAM nATaka lakhyAM che, tyAre e vastu nakkI che ke nATaka e mULamAM halakI vastu nathI, vAstavamAM e eka prakAranI lalitakalA che ane tethI ja te rAjamAnya-samAjamAnya thayelI che. ahIM e paNa jaNAvI dauM ke pUrvakAlamAM nATakanI racanA aMge ghaNuM UMcuM dhoraNa jaLavAtuM ane te paraMparA lagabhaga vIsamI sadInA prAraMbha sudhI sArI rIte jaLavAI rahI hatI. paraMtu tyAra pachI lokonA AnaMdanuM dheraNa badalAvA lAgyuM, eTale nATakamAM haLavo hAsyarasa dAkhala thaye ane chellAM dazarvIza varSamAM to lokonA AnaMdanuM dhAraNa cheka ja nIce utarI jatAM temAM azlIlatA paNa pravezI cUkI che. A saMgomAM keI nATakane halakI vastu mAne ane tenAthI bacavA anurodha kare, te e samajI zakAya evuM che. paraMtu badhAM nATako AvAM hotAM nathI. temAM sArA ane suMdara nATake paNa avazya hoya che. zrI dhIrajalAlabhAI e je nATaka lakhyAM che, te A prakAranAM che, eTale ke ucca koTinAM che ane te lokonAM hRdayamAM bhavya bhAvonI bharatI karavAmAM saphala thayelAM che."
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 281 temaNe ghaNAM varSo pahelAM "satI naMdayaMtI" nAme eka triaMkI nATaka lakhyuM hatuM, je muMbaI jena vetAmbara kenpharansa taraphathI prakaTa thatA jainayuga patramAM kakaDe kakaDe chapAyuM hatuM. tyAra pachI temaNe "zAlibhadra" nAmanuM bIjuM triaMkI nATaka lakhyuM hatuM, te sughoSA mAsikamAM kramazaH chapAyuM hatuM. saM. 2020mAM temaNe trIjA nATaka "saMkalapasiddhi yAne samarpaNa"nuM saMkalana karyuM hatuM, je pAchaLathI kavi manasvI dvArA akSaradeha pAmyuM hatuM ane prasiddha kalAkAro dvArA raMgabhavanamAM rajU thayuM hatuM.x tyArapachI temaNe "kAcAsUtarane tAMtaNe" nAmanI ekAMkI nATikA lakhI satI subhadrAnA jIvanane paricaya karAvyo hate. A nATikA prathama tA. 15-6-70 nA roja bIralA mAtuzrI sabhAgAramAM sArI rIte bhajavAI hatI ane tyArapachI teNe bIjA raMgamaMcane paNa zobhAvyA hatA. . tyAra pachI "zrI mAnatuMga sUri sArasvata samAroha "nI urjavaNI prasaMge bhaktAmarastetrane apUrva mahimA batAvavA mATe temaNe "baMdhana tUTayAM' nAmanuM triaMkI nATaka taiyAra karyuM hatuM, je tyAM khAsa baMdhAyelA sArasvata raMgabhavanamAM tA. 6-3-81 nA roja pUra bahAramAM bhajavAyuM hatuM. tenA saMvAdo, do ane vastusaMkalane prekSake para bhAre prabhAva pADe hate. yunivarsiTI grAnTa kamizananA ceramena A nATakane temanI racanAmAM gaNela nathI.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 bhAratanI eka virala vibhUtiH zrImAna DI. esa. koThArI e vakhate adhyakSasthAne hatA. temaNe A nATakane zreSTha koTinuM gaNAvyuM hatuM ane tene hiMdI anuvAda karavAne anurodha karyo hato, jethI te bhAratanA ghaNuM zaheromAM rajU karI zakAya. tyAra pachI lagabhaga cha varSe bhaktAmara-rahasyanI bIjI AvRttinA prakAzana samaye A nATaka thaDA pheraphAra sAthe bIlAmAtuzrI-sabhAgAramAM sarasa rIte bhajavAyuM hatuM ane keTalAye prekSakone TIkITanA abhAve pAchuM javuM paDayuM hatuM. tyAra pachI doDha varSanA gALAmAM A nATaka cha vAra bhajavAyuM hatuM ane teNe lokanI apUrva prazaMsA prApta karI hatI. te pachI zrI RSimaMDala-ArAdhanA graMthanA prakAzanasamarpaNa-samAroha prasaMge temaNe hajI bAjI che hAthamAM e nAmanA triaMkI nATakanI racanA karI hatI ane te tA. 21-11-71 nA roja bIralAM mAtuzrI sabhAgAramAM cunaMdA kalAkAro dvArA rajU thayuM hatuM. A nATakamAM manuSyone kevI mahatvakAMkSA hoya che ? te mATe kevAM sAhasa kheDe che? temAM kevI muzIbata naDe che? vaLI bhega-lAlasA manuSyane kyAM ghasaDI jAya che ane temAM jIvananI kevI barabAdI thAya che? vagere darzAvI chevaTe "saMyamanI ArAdhanA ja manuSyane sAcuM sukha ApI zake che tenI kalAtmaka rIte pratIti karAvI hatI. tyAra pachI saMkalpasiddhi graMthanI bIjI AvRttinA prakAzana vakhate temaNe zrI pArthaprabhAva' nAmanI dviaMkI
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 283. nATikA racI hatI, jemAM aravallInA DuMgaramAM ajJAtavAsa bhogavI rahelA mahArANA pratApe zrI pArzvanAtha bhagavAnanI 21 divasanI ArAdhanA kevI rIte karI tathA tenuM zuM kula maLyuM ? vagere hakIkatane sarasa rIte rajU karI hatI. te pachI " kAramI kaTI" nAmanuM triaMkI nATaka nirmANa karyuM hatuM, jemAM sAjaNa maMtrIe kevA sagomAM zrI giranAra tIrthane uddhAra karyo hato, tenI asarakAraka rajUAta karI hatI. te vakhatanA gUjarAtanA rAjakIya raMgane paNa temAM hUbahu citAra apAyo hato, te pachI " jAgI jIvananI jeta nAmanuM triaMkI nATaka temanA hAthe AkAra pAmyuM hatuM. temAM saMyogo eka corane banAvaTI yogI thavAnI pharaja pADe che, temAMthI kevI rIte kharekhara yegI banI jAya che ane samaganI sAdhanA kare che vagere bAbatanI kalAtmaka rajUAta karI hatI. te pachI paNa temanA hAthe eka triaMkI nATakanI racanA thayelI che. tenuM nAma che : "Akhare AzA phaLI temAM temaNe eka prAcIna kathAne yogya pheraphAro sAthe adabhuta rIte rajU karI che. temAM patnIne thatA sAmAjika anyAyanuM citra ghaNuM asarakAraka che. temanAM A cAre ya nATake sAhitya-prakAzana-samAroha prasaMge bIralA mAtuzrI sabhAgAramAM ghaNI taiyArI sAthe rajU thayelAM che ane te prekSakenI prazaMsA pAmI zakelAM che.
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti dhanya zrIpAla mayaNa' nAmanuM eka triaMkI nATaka temaNe ghaNAM varSa pahelAM raceluM che, paNa tenuM je saMskaraNa karavA dhAryuM hatuM, te hajI sudhI thaI zakayuM nathI. mAvajIbhAInI mUMjhavaNa e temaNe raceluM eka mAtra prahasana che, te "pArthaprabhAva." nAmanI dviaMkI nATikA sAthe bhajavAI gayuM che. A prahasanamAM mAnava svabhAva aMge jabara- kaTAkSe che, paNa temAM ziSTatAnI maryAdAne jarApaNa oLagavAmAM AvI nathI.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ra4] zatAvadhAnakalA zrI dhIrajalAlabhAIe sAhityakAra tarIke ghaNI khyAti. meLavelI che, paNa tethI ye vadhu khyAti temaNe "zatAvadhAnI tarIke meLavelI che. ghaNA loko te temane zatAvadhAnI tarIke ja oLakhe che ane temanA pratye bhAre mAna ane AdaranI . lAgaNI prakaTa kare che.' bhAratanI 6 ke 78 karoDanI vasatimAM zatAvadhAnI keTalA? temanI saMkhyA be dazakathI AgaLa jAya tema nathI. tAtparya ke koDe manuSyamAM keIka ja zatAvadhAnInuM pada prApta karI zake che, eTale te eka asAdhAraNa keTinuM ati gauravavaMtu pada manAyeluM che. je zata eTale so (100) avadhAna karI zake, te. zatAvadhAnI gaNAya. vadhAre spaSTa karyuM te je manuSya joyelI, sAMbhaLelI ke sparzelI se bAbatene-vastuone yAda rAkhI tene yathAkrama kahI zake, te zatAvadhAnI kahevAya. ApaNe
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 286 bhAratanI eka virala vibhUti sAmAnya rIte joyelI-sAMbhaLelI-sparzelI traNa-cAra vastuo ane bahu bahu te sAta-ATha vastuo yAda rAkhI zakIe. chIe, paNa tethI vadhAre vastuo yAda rAkhavAne prasaMga Ave te manamAM garabaDa thaI jAya che, eTale ke tene barAbara yAda rAkhI zakatA nathI, pachI tene yazAkame kahevAnuM te rahyuM ja kayAM? jyAre A te so vastuone yAda - rAkhIne tene yathAkrama kahevAnI vAta che, te parathI tenI asAdhAraNatAne--addabhutatAne khyAla AvI zakaze. zrI dhIrajalAlabhAInI smaraNazakti nAnapaNathI ja sArI hatI. keTalAkanA kahevA mujaba temane A zakti mAtA taraphathI maLelI hatI. teo namaskAramaMtra ane vIza tIrthakaronAM nAma jhaDapathI zIkhI gayelAM. chAtrAvasthAmAM zikSake temane je kaMI zIkhavatA, te tarata yAda rahI jatuM. A avasthAmAM temaNe potAnI jJAnatRSA chIpAvavA mATe 1600 jeTalA graMthonuM vAcana kareluM, te badhAnA rUpa-raMga temane yAda rahI gayelAM ane tene viSaya paNa khyAlamAM rahI gayela. A * bAbatamAM temanI parIkSA thatAM temAM pAra UtarelA. tyAra pachI paNa teo je kaMI vAMcatA, te alpa prayAse yAda rahI jatuM. Ane ApaNe zatAvadhAnI thavA mATenI ceca bhUmikA gaNI zakIe. je khetara barAbara kheDAyeluM hoya ane temAM vidhisara bIja vavAya, te te aMkurita-pallavita thayA vinA rahetAM nathI. have vidyArthI-vAcanamALAnuM sarjana karatI vakhate
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 287 zrImada rAjacaMdranuM jIvana AlekhavAne prasaMga Avyo. te mATe keTalAMka pustako ekaThAM karavAmAM AvyAM, jemAM "sAkSAta sarasvatI nAmanuM paNa eka pustaka hatuM A pustakamAM zrImad rAjacaMdrane ogaNIzamAM varSa sudhIne hevAla hatA ane temaNe karelA avadhAna-prayogonuM varNana paNa hatuM. te vAMcI zrI dhIrajalAlabhAI khUba prabhAvita thayA ane mana saMgAthe vicAra karavA lAgyA ke huM paNa AvA prayogo karI zakuM te kevuM sAruM ?" pachI eka-be mahAnubhAvo sAthe A bAbatamAM vAta thaI, tyAre temaNe jaNAvyuM ke "jene kudaratI bakSIza hoya te ja avadhAnaprayego karI zake, e kaMI zIkhyA zIkhAya nahi." temAM kudaratI bakSIzavALI vAta te zrI dhIrajalAlabhAIne maMjUra hatI, paNa "avadhAna prayogo zIkhyA zIkhAya nahi." e vAta temanA gaLe utarI nahi. temanuM aMtara ema ja kahetuM hatuM ke jo A bAbatamAM yogya mArgadarzana maLe to avadhAnapyego jarUra zIkhI zakAya." "To ane te tamane maLaze" e suvAkya temanI madade ApyuM ane teo egya vyaktinI zodhamAM paDyA. evAmAM sthAnakavAsI saMpradAyanA munirAja zrI nAnacaMdrajI mahArAja ane temanA ziSyaratna munirAja zrI saubhAgyacaMdrajI mahArAjanI tyAM (amadAvAdamAM) padharAmaNI thaI ke jeo "saMtabAlanA upanAmathI vizeSa prasiddha hatA ane zatAvathAnanA prAge karI jANatA hatA.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 bhAratanI eka virala vibhUti A vakhate zrI dhIrajalAlabhAI amadAvAda jaina yuvaka saMghanA maMtrI hatA ane jAhera jIvanamAM sAro rasa letA hatA, eTale ukta munirAjee temane maLI javAnuM kaheNa mokalyuM. zrI dhIrajalAlabhAI pote paNa temane maLavA IcchatA hatA, eTale tarata milana thayuM ane keTalIka carcAvicAraNA pachI bhadra najIka premAbhAI holamAM baMne munirAjanI ATha divasanI vyAkhyAnamAlA yojAI. A vyAkhyAna sabhAmAM prathama zrI dhIrajalAlabhAI upakrama karatA, pachI munirAja zrI nAnacaMdrajI mahArAja vyAkhyAna ApatA ane tyAra pachI zrI saMtabAlajI vyAkhyAna ApatA. A baMne sAdhupuruSe ghaNuM udAra vicAranA heIne zretA para temane sAro prabhAva paData. * A rIte ATha divasa sudhI zrI saMtabAlajInA paricayamAM AvyA pachI zrI dhIrajalAlabhAI e temane vinaMti karI ke "mane avadhAnaprAgomAM rasa che. te saMbaMdhI DuM mArgadarzana ApavA kRpA kare" te parathI saMtabAlajIe temane prAraMbhika mArgadarzana ApyuM ane zrI dhIrajalAlabhAI mATe avadhAna prayoganI dizA khUlI gaI. paraMtu AgaLa vadhavAnuM kAma saheluM na hatuM, kAraNa ke temAM aneka viSaye AvatA hatA ane te dareka mATe judI judI rIte ajamAvavI paDatI hatI. Ama chatAM zrI dhIrajalAlabhAI kaMTALyA nahi. temaNe e dizAmAM prayatna
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 289 cAlu rAkhyA. ane chevaTe aMtaH preraNA dvArA mArgadarzana maLatAM teo A viSayamAM dhArI pragati karI zakayA. zrI dhIrajalAlabhAI avadhAna prayogamAM kayA kame AgaLa vadhI zatAvadhAnI banyA, te paNa joI laI e. * - temaNe sahu prathama tA. 9-7-34 nA roja 18 avadhAna prayogo gUjarAtanA sAThaMbA gAmamAM tyAMnA sTeTa menejara zrI trikamalAla ena. davenI adhyakSatAmAM karyA. A vakhate prasiddha vaktA munirAja zrI vidyAvijayajI tyAM hAjara hatA. temaNe A prayoganI prazaMsA karI hatI ane himmatathI. AgaLa vadhavAne anurodha karyo hato. . te pachI temane muMbaI AvavAnuM thatAM pAyadhuna- AdIzvarajI jaina upAzrayamAM pa. pU. ItihAsavizArada, AcArya zrI vijayendrasUrijI mahArAjanI adhyakSatAmAM 27 avadhAnaprayoga karI batAvyA. tenI AcAryazrIe prazaMsA karI hatI ane upasthita jaina janatAe vAhavAha lAvI hatI. te pachI temane vaDodarA javAnuM thatAM tyAMnI sAhitya sabhAnA khAsa AmaMtraNathI aneka sAkSaro ane prAdhyApaka AdinI samakSa temaNe 36 avadhAnaprayoga karI batAvyA. ahIM prazno ghaNuM kaThina pUchAyA hatA, paNa zrI dhIrajalAlabhAI tenA uttaro ApavAmAM saphaLa thayA hatA. tenAthI prabhAvita thaIne sabhAnA pramukha prA. atisukhazaMkara kamalAzaMkara trivedIe temane dhanyavAda pUrvaka eka suMdara pramANapatra... ApyuM hatuM.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0. bhAratanI eka vila vibhUti vaDodarAnA suzikSita-saMskArI leke jyAre zrI dhIrajalAlabhAIne avadhAnaprayogonI vAta jANI, tyAre temaNe bhAre Azcaya anubhavyuM ane A prayogo potAnI saMsthAmAM karI batAvavA mATe uparAuparI AmaMtraNa AvyAM. te parathI zrI dhIrajalAlabhAI e cImanAbAI strI udyogazAlA, nyu IrA hAIskula ane vaDodarA kolejamAM anukrame ra6, 32 ane 40 avadhAna prayogo karI batAvyA. sAmAnya mAnyatA evI che ke avadhAnaprayogo ghaNI taiyArIpUrvaka karavA paDe che, eTale te paMdara ke sAta divase eka ja vAra thaI zake, paNa zrI dhIrajalAlabhAIe ahIM cAra divasa sudhI roja sAMje avadhAnaprago karI batAvyA hatA, te emanI zArIrika tathA mAnasika khaDatalatAnuM pramANa pUruM pADe che. tyAra pachI avadhAnaprayoga cAlu rahyA hatA. temAM pAlaNapura-navAbanA khAsa AmaMtraNathI bhAratanA ekasakamAnDara-ina-cIpha sara philipa eDavuDa samakSa gArDana pATImAM je prayogo rajU karyA, te noMdhapAtra hatA. A prayoga joyA pachI temaNe je zabdo ucAryA, te prastuta graMthanA prathama prakaraNamAM chapAyelA che. avadhAnaprayogamAM jema jema saphaLatA maLatI gaI, tema tema zrI dhIrajalAlabhAI e vadhAre prayoga karavAnI hAma bhIDI. e rIte tA. 22-12-34nA roja temaNe dharamapura mahArAjA zrI vijayadevasiMhajInI varSagAMTha nimiro darabAra
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 291 hAlamAM 64 avadhAnaprayogo karI batAvyA hatA. temAM kasoTIne je prasaMge upasthita thayela hatuM, tene ullekha huM prathama prakaraNamAM karI gayo chuM. tyAra pachI vIjApura-vidyAzALAmAM pharI 64 avadhAna prAge karyA hatA ane tyAra bAda mAtra paMdara divase muMbaI mahAvIra jaina vidyAlayanA holamAM jAyela prayAga vakhate tenI saMkhyA 70 sudhI pahoMcADI hatI. te pachI vajApura jaina saMghanA khAsa AmaMtraNathI teo vIjApura gayA ane tyAM tA. ra9-9-35nA roja vidyAzAlAnA hAlamAM zrI rAmacaMdra jamanAdAsa amIna bI. e. eela. bI.nI adhyakSatAmAM caturvidha saMgha tathA anya nAgarikonI vizAla hAjarI samakSa temaNe pUrAM se (100) avadhAna saphalatA pUrvaka karI batAvyAM. AthI parama prasanna thayelA zrIsaMghe temane suvarNacaMdrakapUrvaka "zatAvadhAnInuM mAnavaMtu biruda arpaNa karyuM ane bhAre khuzAlI vyakta karI. (te pachI thoDA ja vakhate zrIsaMghe temane "rAjadhAnAminandanam" nAmanI saMskRta bhASAmAM racAyelA 32 zlokanI eka suMdara prazasti arpaNa karI hatI.) tenA hevAla patromAM prakaTa thatAM lokee Azcarya anubhava karyA hatA ane eka navA zatAvadhAnIne udaya thayo, e vicAre keTalAke AnaMdanI utkaTa lAgaNuM paNa prakaTa karI hatI.
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 bhAratanI eka virala vibhUti tyAra pachI paNa zrI dhIrajalAlabhAI avadhAnaprayoga, karatA rahyA hatA, paNa pUrAM se avadhAna prayogo karatAM pAMcathI sADApAMca kalAka jeTalo samaya lAgatuM hovAthI teo sthAna-samayanI anukUlatA mujaba 24, 32, 40, para, pa6 ke 64 avadhAna prayoga karatA hatA. joke tenAthI prabhAvita thatA hatA ane temane pramANapatra, prazastI, ropyacaMdraka, suvarNacaMdraka Adi arpaNa karatA hatA. Ama chatAM temaNe tA. 13-3-3ne roja muMbaI-meTro sInemAmAM pUrAM se avadhAna-prayogo karyA hatA ane tA. 10-1-4ranA roja muMbaI kAvasajI jahAMgIra holamAM 108 avadhAnaprAge. paNa karI batAvyA hatA. temaNe sane 1957 sudhImAM bhAratanA aneka jANItA zaheramAM jAhera rIte avadhAna karI batAvatAM temanI zatAvadhAnI tarIkenI sakItine vyApaka pracAra thaye hate. ane temAMthI hajAro strIpuruSoe pitAnI buddhismRti sudhAravAnI preraNA meLavI hatI. A prayogomAM temaNe sane 1947nA sapTembara mahinAmAM karAMcImAM je prayAga karyA, te khAsa oMdhapAtra che. Ama to avadhAnaprayoga nimite teo tyAM traNa divasa mATe ja gayA hatA, paNa temanA pro rajU thayA pachI lekanA mana para tene eTale badhe prabhAva paDaze ke teo AvA vizeSa prayogonI mAgaNI khUba AgrahathI karavA lAgyA ane e Agrahane pAcho ThelavAnuM muzkela banI gayuM. pariNAme temane tyAM
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 293 18 divasa rokAvuM paDyuM ane temAM temaNe eka eka divasanA aMtare ema kula 9 vAra avadhAna pragonI rajUAta karI. bhAstavarSanA koI paNa zaheramAM hajI sudhI avadhAnaprAgonI AvI dhUma macI nathI. tyAM pahelA kAryakrama tA. 17-9-37nA roja jaina maMdiranA kampAunDamAM che, tyAre tyAM 3200 jeTalI mahilAo hAjara hatI. temaNe prazno paNa cunaMdA pUchayA hatA ane sparzanA prayegI bane teTalA kaThina banAvyA hatA, jemake eka thALImAM barAbara sarakhI vADakIo goThavI ekamAM tela, bIjAmAM sarasiyuM ane trIjAmAM garama kareluM ghI rAkhyuM hatuM, te mAtra sparzathI pArakhI kADhavAnuM hatuM. teja rIte moTA maga, paMjAbI caNA ane tenA jeTalA ja kadanA vaTANA judI judI vADakIomAM rAkhavAmAM AvyA hatA, te paNa e je rIte pArakhavAnA hatA. paraMtu zrI dhIrajalAlabhAIe A badhI vastuone eka vAra nAmapUrvaka raparza karI lIdhA pachI traNa kalAka bAda uttara samaye badhI vastuo barAbara pArakhI ApI hatI. temane je viSaya para kavitA banAvavAnuM kahyuM hatuM, te kavitA paNa dilaca5 banAvI hatI ane bIjA keTalAka aTapaTA prazno pUchAyA hatA, tenA uttare paNa yathArtha ApyA hatA. " tyAra pachI eka divasanA aMtare eja sthaLe pharI avadhAnaprayogo thatAM 7000 puruSoe hAjarI ApI hatI
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 bhAratanI eka virala vibhUti ane Akhare kampAunDanA daravAjA baMdha karI devAne vakhata. AvyA hatA. A prayogo parathI ghaNuM leke ema mAnatA hatA. ke temaNe koI devIne siddha karelI che ane te emanA kAnamAM uttaro kahI jAya che, eTale teo pUchelA praznonA uttara ApI zake che. A mAnyatAnuM eka pariNAma to e AvyuM hatuM ke jyAM teo bahAra nIkaLatA ke lekenuM TeLuM ekaThuM thaI jatuM ane temane vividha prakAranA prazno pUchavA lAgI jatuM ! . . ahIM lakSmIbAI DenTala kolejamAM DokaTare moTI saMkhyAmAM upasthita thayA hatA ane temaNe zrI dhIrajalAlabhAIne bAyolejane lagatA ghaNA agharA jarmana zabdo saMbhaLAvyA hatA, temaja e zabdo sAMbhaLyA pachI tarata ja temanA kAna AgaLa thALI vagADavAnuM zarU karyuM hatuM, jethI teo enI vyavasthita dhAraNa karI zake nahi. pAMca mInITa e rIte thALI vagADyA pachI bIje paNa ghaDe kAryakrama thayA hatA. jyAre uttaranI veLA AvI, tyAre badhA prekSake temanI sAme kutUhalathI tAkI rahyA, paNa zrI dhIrajalAla bhAIe badhA praznonA yathArtha uttara ApatAM e kutUhala bhAre AzcaryamAM palaTAI gayuM hatuM. A prayogenI saphalatA. mATe temane khAsa caMdraka ApavAmAM AvyA hatA. A rIte bIjA paNa je prayAgo thayA, temAM kaMIne
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha kaMI kaThinatA hatI, paraMtu prekSakonA AnaMdanI khAtara zrI dhIrajalAlabhAI e tene svIkAra karyo hate. - aMhI temane gArDana pATI apAI hatI, eka thelI paNa arpaNa thaI hatI, temaja suvarNacaMdraka traNathI cAra apAyA hatA. chevaTe nAgarika taraphathI suMdara sanmAnapatra arpaNa thayuM hatuM. zrI dhIrajalAlabhAI e karAMcI cheDayuM, tyAre teo trIjA varganA pravAsI hatA, paraMtu temanA AkhA DabbAne AsopAlavanA toraNe tathA puSpa vagerethI zaNagAravAmAM AvyA hatA. kalakattAmAM zrI dhIrajalAlabhAIne avadhAnaprayogo judA judA samaye cAra vAra thayA hatA. temAMnAM saMskRta mahAvidyAlayanA prayogo saMbaMdhI keTaleka ullekha prathama prakaraNamAM karI gayo chuM, paraMtu tethI ye vadhAre ucca keTinA prAge temaNe baMgAla esiyATika sosAyaTInA sabhyo samakSa karyA hatA. - avadhAna prayogomAM sAmAnya rIte 24, 36 ke 48 aMkanI saMkhyA TukaDe TukaDe sAMbhaLIne yAda rAkhavAnI hoya che ane uttarasamaye tene mUlakamamAM saMbhaLAvI devAnI hoya che, je sAMbhaLatAM ja prekSako AzcaryamAM DUbI jAya che, paraMtu zrI dhIrajalAlabhAI e A prayoga-vakhate kaI paNa prekSakane UbhA thaI tyAM rahelA moTA beDa para potAne ThIka lAge teTalA AMkaDAnI saMkhyA jaNAvyuM hatuM. te
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti temaNe eka mInITa jeTalA samayamAM joIne bhUMsAvI nAkhI hatI. tyAra pachI bIjI ane trIjI vyaktio pAse paNa eja rIte rakama lakhAvIne bhUMsI nAkhI hatI. have cAlu prayogoe temAMnI kaI paNa vyakti ema pUchatI ke mArI saMkhyAne amuka aMka karyo? ke zrI dhIrajalAlabhAI tarata uttara ApI detA hatA. "A kema banI zakatuM haze? e vicAre vidvAne paNa Azcarya pAmatA hatA. ' ahIM temaNe eka pachI eka sAta jaNane temanI janma tArIkha borDa para lakhI javA jaNAvyuM hatuM. tene vAra temaNe kahI ApavAnuM hatuM. te janma tArIkha vAMcatA gayA ane kahetA gayA. vacce gaNatarI mATe jarA ya samaya lIdho hoya, evuM lAgatuM na hatuM ane te ja meTuM Azcarya hatuM. A ahIM eka gRhasthe temane ra5 hiMdI zabdo saMbhaLAvyA hatA, te temaNe tarata ja yathAkrama kahI saMbhaLAvyA hatA. Aja rIte malayAlama bhASAnA eka kAvyanA zabdo ADAavaLA sAMbhaLI tenI mUla pakti barAbara kahI saMbhalAvI hatI. AmAM tenI uccAraNapaddhatinuM punarAvartana karIne temaNe sahune ajAyabImAM mUkI dIdhA hatA, kAraNa ke mAtra eka ja vAra sAMbhaLIne A bhASAnA uccAra zIkhI zakAya ja nahi, evI sahunI mAnyatA hatI. -ke A vakhate AjanA prasiddha jAdugara ke. lAla, temanA
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha ra97. mitra pro. kumAra ane sIlenanA prasiddha rahasyavAdI prInsa oramA vagere tyAM hAjara hatA. eka vakhata vaDodarAmAM sAkSaravarya zrI ramaNalAla vasaMtalAla desAInI adhyakSatAmAM prayogo jAya, tyAre eka praznakartAe pAchaLathI eka vastune sparza karAvyo tarata ja zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM: "A eka puSpapAMkhaDI che ane te pILA raMganI che." A vakhate adhyakSe pUchyuM ke sparzajJAnathI puSpanI pAMkhaDI te oLakhI zakAya, paNa te pILA raMganI che, ema zAthI kaho che ?" zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM: "mArA mana para e jAtanI chAyA paDe che. mAro uttara sAco che ke khoTa ? e jaNAvo" adhyakSe kahyuM: "uttara barAbara che." bhAvanagaramAM zrI harabhAI trivedInA khAsa AmaMtraNathI mAya ona skUla"mAM zrI dhIrajalAlabhAI e sparzajJAnanA prayoga batAvelA, temAM ghaNI vicitra vastuo rajU karavAmAM AvI hatI. jema ke dUdhIno vacale gaMbha, pIstAnuM chIluM, prInTIMga presa koDreTa vagere. paNa zrI dhIrajalAlabhAI e A vastuo barAbara oLakhI ApI hatI. mahArASTra rAjyanA hastAkSaraniSNAta . gajjare zrI dhIrajalAlabhAInA prayogo joyA pachI kaheluM ke "temanI sparzazakti kharekhara adabhuta che. mAtra AMgaLInA TeravAno sparza karIne teo koI paNa vastu oLakhI kADhe che."
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 bhAratanI eka virala vibhUti ahIM prAsaMgika e paNa jaNAvI dauM ke eka vAra che. gajajara eka mitrane tyAM zrI dhIrajalAlabhAIne maLyA. tyAre temaNe potAnI pAse eka kAgaLa rajU karIne pUchayuM ke "A zuM vastu che, te kahI zakazo?" Ama te eka neTabukanA pAnA jevo kAgaLa hatuM ane temAM koI bALake ghasaraDA-bhUMsaraDA karyA hoya e dekhAva hato, paNa zrI dhIrajalAlabhAI e DIvAra tenI sAme animeSa netre joyA pachI jaNAvyuM ke "A eka pAkistAnamAMthI Avele kAgaLa che ane temAM jaNAtA ghasaraDA-bhUsaraDA eka prakAranI saMjJAo che. A uttara sAMbhaLatAM ja pro. gajajare kahyuM tame vastu te AbAda pArakhI kADhI che. paNa Ama zI rIte karI zakyA? "zrI dhIrajalAlabhAI e kahyuM: "aMtarane prakAza game tevI guptatAne bhedIne tenI pelI pAra jaI zake che. jo ke mArI zakti A bAbatamAM maryAdita che." zrI dhIrajalAlabhAI avadhAna prayogomAM nIcenA viSe letA hatA ? (1) saMkhyA vadhAraNa-eka meTI saMkhyAnA traNa traNa aMkanA TukaDA bukamamAM sAMbhaLIne AkhI saMkhyA mUla kamamAM yAda rAkhavI, koI vAra AnA ATha avadhAne, kaI vAra daza avadhAne te kaI vAra bAra avadhAne thatAM. (2) vizeSa nAmenI dhAraNuM-temAM 8.vastuonAM nAma, 8 pazuonAM nAma, 8 pakSIonAM nAma ke 8 devadevIonAM nAmamAMthI eka ke be samUha levAmAM AvatA.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha (3) spezaparIkSA-vastune pAchaLathI sparza karIne yAda rAkhavI. ghaNA bhAge ahIM ATha vastuo rAkhavAmAM AvatI. * (4) darzanaparIkSA-ATha vastuo ekavAra joI laIne yAda rAkhI levI. (5) kAvyaracanA-mAgelA viSaya para kAvyaracanA . karavI. * * (6) zIrghakAvya-mAgelA viSaya para tarata ja kAvya , banAvI ApavuM. (7) pAdapUrti-kAvyanuM cothuM caraNa grahaNa karIne AgaLanAM traNa caraNanI pUrti karavI. (8) nibaMdhalekhana-mAgelA viSaya para nibaMdha lakhAva. vacce jyAM aTakAvavAmAM Ave tyAM aTakavuM. pharI cAlu karavAnuM kahe tyAre jyAMthI adhUruM mUkayuM hoya tyAMthI anusaMdhAna karavuM. te | (9) vyAkhyAnazravaNa-eka vyAkhyAna saMbhaLAvavAmAM Ave tenA badhA muddA yAda rAkhavA. * * (10) saravALe-saMbhaLAvavAmAM AvelI cAra ke pAMca rakamane saravALe karI Apo . . (11) saravALAne gupta aMka-saravALAnI mUla . rakama tathA saravALe saMbhaLAvatAM je aMka gupta rAkhyo , hAya, te kahI Apo . '
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 300 bhAratanI eka virala vibhUti (12) bAdabAkI-saMbhaLAvavAmAM AvelI be rakamanI - bAdabAkI karI ApavI. (13) bAdabAkI gupta aMka-bAdabAkInI uparanI rakama, nIcenI rakama ane eka aMka gupta rakhAyela tene uttara sAMbhaLIne gupta aMka kahI Apo.' (14) guNakAra-cArathI pAMca aMka sudhInI viSama saMkhyAne guNAkAra karI Apavo. * * (15) varga-samAna daza aMkavALI saMkhyAne varga karI Apo.' (16) guNAkArano gupta aMka-guNya, guNaka ane eka aMka gupta rakhAyele tene uttara sAMbhaLIne gupta aMka kahI Apo. (17) bhAgAkAra-pAMcathI sAta aMka sudhInI saMkhyAne bhAgAkAra karI Apavo. ' (18) bhAgAkArane gupta aMka : bhAjaka, bhAjya ane eka aMka gupta rakhAyela bhAgAkAranI saMkhyA sAMbhaLIne gupta aMka kahI Apa. (19) navakhAnAne sarvatobhadra yaMtra banAve. (ra0) seLakhAnAne sarvatobhadrayaMtra banAva. (21) pacIza khAnAne sarvabhadra yaMtra banAva. | (ra) chatrIsa khAnAne sarvatobhadra yaMtra banAva,
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 301 (ra3) TelI kenanA naMbare yAda rAkhavA. (24) rUpiyAnI noTanA naMbare yAda rAkhavA. (25) gaMjIpAnAM bAvane bAvana pAnAM cAra. cAranAM samUhamAM joIne yAda rAkhavA. (rada) duniyAnI judI judI bhASAnAM vAkyatenA zabdo vyutkamamAM sAMbhaLIne-yAda rAkhavA. A prayAgamAM banatA sudhI ATha bhASAonAM vAka levAmAM AvatA. (ra7) i. sa.nI tArIkha parathI vAra kahI Apo, (28) gaNitanA AdhAre vi. saM. nI miti zodhI ApavI. (ra9) hAthamAM rahelA sikkA ke keDIonI ekI-bekI kahI ApavI. (30) 31 praznonI yAdImAMthI dhArele prA. kArDanA AdhAre kahI Ape. ' A sivAya prasaMgAnusAra bIjA paNa keTalAka viSaya levAmAM AvatA. A viSayenA bhAga karIne 32-40-56 -64-80 Adi avadhAnanI saMkhyAo nakakI karavAmAM AvatI. sabhAnI madhyamAM eka UMcA Asana para virAjIne. prathama badhA viSaye sAMbhaLavAmAM AvatA ane chevaTe te. badhAnA uttare kahevAmAM AvatA. te sAMbhaLIne loko Azcaryamugdha banatA ane zatAvadhAnIjInI bhAre prazaMsA karatA
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 302 bhAratanI eka virala vibhUti prAcInakALamAM avadhAnaprayogo maTA bhAge rAjadarabAramAM ke vidvasaMmelanamAM thatA. temAM kAvyaracanAo puSkaLa pramANamAM thatI ane zAstrokata prazno judI judI rIte pUchAtA, paraMtu samayanA parivartana sAthe temAM paNa parivartana thayuM ane tenI judI judI paddhatio amalamAM AvI. zrI dhIrajalAlabhAI pAse je paddhati AvI, te moTA bhAge munizrI ratnacaMdrajIvALI paddhati hatI, paNa temAM ye sudhAraNAne ghaNe avakAza hato. Aje rAjAzAhInuM sthAna lekazAhIe lIdhuM che ane avadhAnaprAga moTA bhAge zALA, pAThazALA, kaleje, jAhera hola ke upAzraya vageremAM thAya che. tyAM AvanAra varga sAmAnya koTino hoya che, eTale zrI dhIrajalAlabhAI e temane samaja paDe tathA rasa paDe e jAtanA prayoge nirmANa karyA. anya zabdomAM kahuM te zrI dhIrajalAlabhAI e avadhAna prayogonuM saMskaraNa karyuM ane temAM vividha rasa pUryA. avadhAnaviSayanA kSetramAM A temanI bahu moTI sevA che. A vidyA-kalAne vAraso jaLavAI rahe te mATe zrI dhIrajalAlabhAI e teno khAsa abhyAsakrama nakakI karyo ane tenA AdhAre ra0-25 jeTalA ziSyo paNa taiyAra karyA, jemane moTA bhAga jaina sAdhu-sAdhvIone che. A rIte teo mAtra zatAvadhAnI ja nahi, paNa avadhAna kalAguru paNa che.
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ pa ] gaNitasiddhinA adabhUta prayoga, zrI dhIrajalAlabhAInI bIjI addabhuta kalA temanA gaNitasiddhinA prayogomAM rahelI che. A prayogo jAdu jeTalA ja camatkArika lAge che ane keTalIka vAra to tenA karatAM paNa vadhI jAya che. zatAvadhAnanA prayogamAM gaNitane keTaleka viSaya Avato hato, tene abhyAsa karatAM teo gaNitanI gebI sRSTimAM utarI paDayA ke jyAM keTalAMka siddhAMta rUpI rane jhaLahaLI rahyA hatA. teo e siddhAntarUpI rothI prabhAvita thayA ane tenI sAthe khelatAM khelatAM Akhare tenA svAmI banyA. mitramaMDaLamAM, kalabamAM ke nAnIsarakhI mijalasamAM gaNitanI gammata batAvanArA te ghaNuM paDyA che, paNa gaNitaprakiyAnA AdhAre AzcaryakArI-adbhuta pariNAme lAvI hajAronI medanIne cakita karavAnuM kArya to temaNe ja karyuM che. sane 1lpa7 pachI temaNe A prayoga jAheramAM
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 bhAratanI eka virala vibhUti batAvavAnuM zaru karyuM, tyArathI temAM pragati karatA rahyA ane gaNitasiddhikAra ke gaNitanA mahAna jAdugara (Mathe magician) tarIke bahu moTuM nAma kamAyA. ' - jAdugare pitAne je kaMI batAvavuM hoya te pitAnI vyavasthA anusAra batAvyA kare che ane keIka vAra prekSakamAMthI thoDI vyaktione upara belAve che, paNa meTA bhAge mUrNa banAvavA ! jyAre zrI dhIrajalAlabhAI gaNitasiddhinA dareka prAga-vakhate prekSake mAMthI jene upara AvavuM hoya tene amuka saMkhyAmAM upara AvavA detA, temanI pAse DI. gaNitanI prakriyA karAvatA ane tenuM pariNAma jANI lIdhA. pachI thoDI kSaNamAM addabhuta ghaTanAo banavA lAgatI, je . joIne lokenA Azcaryane pAra rahate nahi. jAdugaro lokonA mananuM raMjana karavA mATe aneka jAtanA pozAka pahere che-badale che ane hAthamAM eka jAduI lakaDI ke jAduI daMDa rAkhe che, jyAre zrI dhIrajalAlabhAI temane rojanA khAdInA poSAkamAM ja sajja rahetA, pAse jAduI lAkaDI ke jAduI daMDa jevI kaI vastu rAkhatA nahi. ane moTAbhAge pitAnA Tebala pAse ja UbhA UbhA ke khurazImAM beThA beThA Azcaryo sarjatA ! sAmAnya rIte temanA eka kAryakramamAM 10 thI 12. prayoga rahetA, paNa te ApaNI buddhine gulAMTa khavaDAve evA, ApaNI kalpanAne hAta kare evA jemaNe emanA. gaNitasiddhinA prayogo najare nihALyA che, teo Aje
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 305 paNa temane yAda kare che ane temanI A adbhuta vidyAkalA mATe ghaNA mAnabharyA zabdo uccAre che. A prayAge mATe prathama teo patra-patrikAdvArA viSayanI jAherAta karatA ane pachI te anusAra prayAga karI batAvatA. be-traNa dAkhalAethI A vAta vadhAre spaSTa thaze. jAherAta- viSaya : gaNitAdhAre gItAjInA zlokanA pATha pati : vidvAnonI maMDaLI zrImad bhagavata gItAnu koI paNa eka pRSTha nakkI karaze. prayAgakAra thADu gaNita karAvaze ane tenA uttara maLatAM ja ukta pRSThamAM mudrita thayelA zleAkA sabhaLAvA lAgaze. A jAherAta koIne paNa AzcaryakArI lAge evI che, kAraNa ke gaNitanA uttara maLatAM dhArelA pRSThamAM mudrita thayelA zleAkeAnuM saMbhaLAvuM e kharekhara ! adhAsAraNu ke na mAnI zakAya evI bAbata che ! ane AvA bIjA deza prayAgeA jovA mATe amadAvAda TAunahola prekSakAthI khIcAkhIca bharAI gayA hatA. temaNe A prayAgavakhate kAI paNa pAMca vidvAna baMdhue raMgamaMca para padhAre evI vinaMti karatAM pAMca vidvAna khaMdhuo raMgamaMca para AvyA hatA. temane praznakArAnA Tebala sAme goThavAyelI khurazIo para sthAna ApavAmAM AvyuM hatuM ane temanI samakSa keArA kAgaLA tathA pensile mUkavAmAM AvI hatI. tyAra pachI zrI dhIrajalAlabhAInI 20
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 bhAratanI eka virala vibhUti sUcanAthI kAryakartAoe temane bhagavadgItAnuM pustaka ApyuM hatuM. prayogakAra ane prakSakAronA Tebala vacce ATha-nava kuTanuM aMtara hatuM. ' pachI zrI dhIrajalAlabhAI e praznakArone jaNAvyuM ke Apa paraspara saMmati karIne bhagavadagItAnuM eka pRSTha ughADo. praznakAroe tema karyuM. pachI temane kahevAmAM AvyuM ke tame je pAnuM ughADyuM hoya tene krama darzAvatI saMkhyA kAgaLanI DAbI bAju lakho ane temAM ATha umeratAM je saMkhyA Ave te kAgaLanI jamaNI bAju lakho. praznakAe tema karyuM. te pachI temane e saMkhyAonA varga (Square ) karavA jaNAvyuM. te pachI moTA pariNAmamAMthI nAnuM pariNAma bAda karavA jaNAvyuM. teno je uttara Avyo, te pitAne saMbhaLAvavA kahyuM. te parathI prakSakAroe temane 1856 nI saMkhyA saMbhaLAvI. te temaNe zAnta citte sAMbhaLI lIdhI. badhA prekSako AturatAthI jevA lAgyA ke have zuM thAya che? tyAM te gItAjInA zlokone madhura dhvani karNapaTa para athaDAvA lAge. A leka te ja hatA ke je prakSakAroe ughADelA pRSThamAM mudrita thayelA hatA! 1. AmAM sAmAnya manuSyanI te matinI gati ja na hatI, paraMtu potAne mahA buddhimAna samajanArA ke gaNitanA vizeSajJa mAnanArA paNa mAthuM khaMjavALavA lAgyA hatA ! zrI dhIrajalAlabhAIe AmAM varga ( Square )ne
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAhu 207 lagatA eka gANitika siddhAntanA upayAga karyA hatA, paNa e temaNe pote ja zeAdhelA hatA, eTale gaNitanA zikSakA ke prAdhyApako paNa tenuM rahasya pAmI zakavA na hatA. tee eTaluM samajI zakayA hatA ke A 1856 nI sakhyA parathI zrI dhIrajalAlabhAI e mUla rakama eTale pRSThanA kramAMka zaiAdhI kADhayo che, paNa te kayA haze ? te te ja jANe ! temAM ApaNeA gaja vAge tema nathI. vaLI e vicAra paNa temane muMjhavI ja rahyo hatA ke pRSThanI kramAMka saMkhyAtA jANI zakAya, paNa tenA para mudrita thayelA zlokA zI rIte khelAvA lAge ! teo pAte tA zAMta citta temanA Tebala sAmenI khurazImAM beThA hatA ! tAtparya ke temanA prayAgA joyA pachI bhalabhalA vidvAnA puNa vicAramAM paDI jatA ane chevaTe temane dhanyavAda ApatA. zrI dhIrajalAlabhAi e ekavAra kavi kAlidAsa, kavi mAgha, kavi bANu, kiva harSa tathA kavi bhavabhUtinI eka eka kRti e rIte pAMca kRtie praznakArAne ApI, temAMnI koI paNa eka kRti pasada karI tenuM eka pAnuM ughADavAnuM kahyuM * hatuM. te pachI gaNita karAvI tenA uttara sAMbhaLatAM ja te pAnAM paranA zloka prekSakAne barAbara sabhaLAyA hatA ! mIjI jAherAta- viSaya : pustakanI pasaMdagI pati ; gUjarAtI bhASAnAM 100 suMdara para vyavasthita gAMThavAyelAM haze, e pustakA eka Tebala jijJAsuo sAthe
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 bhAratanI eka virala vibhUti maLIne temAMnuM eka pustaka pasaMda karI potAnA sthAne Avaze. temane thoDuM gaNita karAvavAmAM Avaze ane tene uttara prApta thatAM ja e pustakanuM nAma jAhera karavAmAM Avaze. A prayoga mATe be jijJAsuo upara AvyA hatA. temane kevuM gaNita karAvavAmAM AvyuM hatuM, te paNa juo. prazna-tame je pustaka pasaMda karyuM, temAM naMbaranI slIpa hatI? uttara-hA jI. prazna-te tame joI hatI ? uttara--hA che. te amane yAda che. prayogakAra-te tame e saMkhyAne eka kAgaLa para lo ane tene traNathI guNe. jijJAsu-rakama lakhI ane tene traNathI guNa. prayogakAra-have temAM prekSakoe kahelI cha saMkhyA umeravAnI che. pachI temaNe prekSaka pAse saMkhyA belAvatAM nIce pramANe saMkhyA belAI hatIH
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 300 prayAgakAra--tenuM je pariNAma AvyuM, tene 27 thI guNe. jijJAsu-guNyA. prayogakAra-je rakama AvI, te mane saMbhaLAvI do jijJAsu-11457 prAgakAra-tame pasaMda kareluM pustaka "nItinAzanA mAge' nAmanuM hovuM joIe ke je mahAtmA gAMdhIe lakheluM che. jijJAsu-barAbara che. ame eja pustaka dhAryuM che. - AmAM jijJAsuoe dhArelA pustakanI saMkhyAne traNe guNI. e saMkhyA pravegakAra mATe te ajJAta ja hatI. vaLI temAM prekSakoe pitAne ThIka lAge tevI ja rakama umerAvI. ajJAta + 87nuM pariNAma paNa ajJAta ja rahe. have tene 67 jevI vicitra rakame guNAvI ane mAtra tene guNAkAra sAMbhaLIne pustakanuM nAma kahI dIdhuM. "mAnI laIe ke A guNAkAranI kaI paNa cAvI temanI pAse haze, eTale tenI mULa saMkhyA zodhI kADhI haze, paNa te pustaka ane lekhakanuM nAma kahevuM, e to ghaNuM kahevAya". AvI rIte temaNe kaI kaI vAra 100 vastuomAMthI dharelI vastu kahI che ane tene potAnI sanmukha paDelA thALamAMthI paNa rajU karI che ! vaLI A rIte 100 aMgarejI davAmAMthI dhArelI davA pitAnI pAsenI eka peTI ke jene
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti temaNe "dhanyatarInI peTI "evuM sUcaka nAma ApyuM hatuM, temAMthI kADhI batAvI hatI! pahelA be prayogomAM vastu maujUda hatI, temAMthI zodhIne ApavAnI hatI, jyAre AmAM te mAtra temanI pAse peTI ja hatI ane temAMthI dhArelI davA kADhavAnI hatI. temane A prayoga saphala thatAM eka DekaTara maMca para dhasI AvyA hatA ane temaNe jaNAvyuM hatuM ke " A davA bahuja ochI maLe che ane ame lagabhaga evI ja davAonI yAdI banAvI hatI, chatAM zrI dhIrajalAlabhAIe temanI jAduI peTImAMthI e ja davA kATI. ApI che, tethI mAnavuM paDe ke A viSayamAM temanI karAmata ajaba che." -trIjI jAherAta ! viSaya : adazya ghaMTanAdathI uttara paddhati : jijJAsu be, traNa ke cAra aMkanI koI paNa saMkhyAthI zaru karIne kamazaH 49 saMkhyAo lakhaze. pachI temAMnI 7 saMkhyAo pasaMda karaze ane tene saravALo karaze. A saravALAnI saMkhyA zuM haze ? tene uttara prayAgakAra adazya ghaMTanAdathI Apaze. vizeSa oMdhapAtra bInA e haze ke A prayogamAM koI paNa jAtanuM gaNita karAvavAmAM nahi Ave ! gaNitasiddhinA prayogo ane chatAM gaNita karAvyA vinA javAba Ape ane te paNa adazya ghaMTanAdanA mAdhyamathI,
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 314. e vAta buddhimAM jaldI utare evI nathI. paraMtu zrI dhIrajalAlabhAI e A prayoga cha thI sAta vAra karI batAvela che. te mATe teo jijJAsuone 7 X 7 = 49 kaThAne eka yaMtra ApatA ane temAM kamAnusAra saMkhyA lakhavAnuM kahetA. pachI dareka paMktimAMthI kaI paNa eka saMkhyAne pasaMda karAvI tenA pharatuM vartula karAvatA. pachI e vartulanI ADI lAIna ke UbhI lAInamAM na Ave evI rIte bIjI saMkhyA dharAvI tenA para paNa vartula dorAvatA. e rIte sAta paMktiomAMthI 7 saMkhyA dharAvI chevaTe tene saravALo karAvatA. temAM je saMkhyA Ave, te ja pramANe thoDI kSaNamAM adazya ghaMTanA TakorA vAgavA mAMDatA. dAkhalA tarIke | dura | 63 64 | 65 66 (67) 68 69 (70) 71 |. 72 73 [ 74 ] | 76 77 78 (79) 80 83 84 | 85 90 | hara | 98 (9) 100 101 102 103 (10) 15 16 107 108 109 110 . .. -- ---
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 bhAratanI eka virala vibhUti temAMnI 7 saMkhyAne saravALo nIce mujaba thAya? 67 - 70 79 104 602 te DI ja vAramAM ghaMTanA 6 TakArA saMbhaLAya, pachI ghaDI vAre baMdha rahe, pachI 10 TakorA saMbhaLAya, je zUnyane saMketa che ane tyAra pachI thoDI vAra rahIne 2 TakerA saMbhaLAya. te pachI TakorA vAgatAM baMdha thAya. tAtparya ke A rIte 602 ne uttara TakorAthI barAbara maLI jato. - zrI dhIrajalAlabhAIe gaNitasiddhinA ghaNA prayogo nirmANa karelA che, jeno pUrNa paricaya ApavA mATe te khAsa graMtha ja lakhavo paDe, eTale ahIM temAMnA keTalAkane khyAla mAtra ApuM chuM. (1) korA kAgaLamAMthI uttaranuM prakaTavuM traNa vyaktio potAne ThIka lAgaze tevI saMkhyAo
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 313 dhAraze. prayAgakAra temane thADu gaNita karAvaze. te traNeyanu je pariNAma Avaze tenA saravALA karAvaze. e saravALAnI rakama puSpathALamAM paDelA eka kArA kAgaLamAMthI jalasa yeAge prakaTa thaze. (2) anaMtamAM eka dRSTipAta prayAgakAra ensAIkalApIDiyA briTAnikAnA 24 vAlyuma athavA ensAIkalApIDiyA amerikAnA 30 vAlyumamAMthI gaNitAdhAre niNI ta thatI keAI paNa paMkti graMtha jeyA vinA vAMcI batAvaze. (3) vIjhITIMga kArDanI ajAyabI traNa jijJAsue raMgamaMca para Avaze. temane te ja vakhate prekSakA pAsethI bhegA karAyelAM 48 vIjhITIMga kArDa ApavAmAM Avaze. teo tenA para nakharA lakhaze ane temAMnuM eka kArDa pasaMda karaze. pachI gaNitaprakriyA thaze ke prayAgakAra alaMkArAnI eka peTI rajU karaze ane dhAreluM vIjhITIMga kArDa temAMthI maLI Avaze. (4) puSpathAla ane prazna cAra jijJAsuo sAthe maLIne 99 prazno paikI eka prazna dhArI leze. pachI ramujI gaNitaprakriyA thaze ke cAra puSpathALA rajU thaze. temAMthI jijJAsuo je puSpathAla pasaMda karaze temAMthI temanA dhArelA prazna rajU karavAmAM Avaze. (5) seA rUpiyAnI noTa para gaNitanuM pariNAma. cha praznakArA sAthe maLIne cha akanI saMkhyA lakhaze.
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 bhAratanI eka virala vibhUti prayogakAra temane gaNita karAvaze. tenuM pariNAma eka sIlabaMdha kavaramAMthI bahAra kADhavAmAM AvanArI se rUpiyAnI noTa para dekhAze. (6) samudramaMthana gujarAtI, hiMdI, prAkRta ane aMgarejI bhASAnA zabdakoSamAM lAkho zabda saMgrahAyelA che. paraMtu jijJAsue gaNitAdhAre temAMnA koI paNa kaSano je zabda niNata karyo haze, te pragakAra thoDIja sekanDomAM kahI Apaze. (7) sugaMdhanI ajAyaba sRSTi cAra jijJAsuo gaNita prakriyA bAda 84 prakAranI sugaMdhI darzAvatAM kArDomAMthI ISTa kArDa grahaNa karaze. prayAgakAra e dareka jijJAsune te te prakAranI sugaMdhane ajaba anubhava karAvaze. (8) jala-puSpa-saMge ratnanI utpatti traNa jijJAsuo gaNitanA AdhAre 24 prakAranAM ranemAMthI traNa prakAranAM ratnanI dhAraNA karaze. prayogakAra e rane jala-puSpa saMge thoDI ja vAramAM prakaTa karI batAvaze. e rane sAcAM haze ane jhaverIo tenI parIkSA karI zakaze. () cha prakAranAM puSpo suMdara vezavibhUSA dhAraNa karIne 6 mahilAo raMgamaMca para padhAraze, paNa temanI rakAbIo khAlI haze. emAM
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha kayA puSpo hovAM joI e tene nirNaya mahAnubhavonI eka maMDaLa gaNitanA AdhAre karaze ke prAgakAra tarata ja e puSpothI rakAbIone bharI deze. (10) pharamAIza manamAM, chatAM gItanI rajuAta * 64 suprasiddha philmI gItamAMthI mahAnubhAvonI maMDaLI eka gItanI pasaMdagI karaze ane te manamAM sakhaze. pragakAra temanI sAthe gaNitane zeDo vineda karaze ke e gIta ekAeka sarva prekSakone saMbhaLAvA lAgaze. (11) bheravavANuM prekSakamAMthI 48 prazno lakhAze. mahAnubhAvonI maMDaLI temAMnA traNa kamika praznonI pasaMdagI karaze. prayAgakAra te ane thoDuM gaNita karAvaze. bAda aMdhakAra phelAze ane harivanuM khaDakhaDATa hAsya saMbhaLAze. paraMtu prayogakArane Adeza thatAM baeNsva te prazno kahI saMbhaLAvaze tathA prakSakAronAM nAma paNa jaNAvaze. (12) raMgarUpadarzana pAMca jijJAsuo gaNita prakriyA bAda judA judA raMgonI dhAraNa karaze. prayAgakAra te raMgonuM kamazaH kutuhalabharyuM darzana karAvaze. ane chellA raMgane paricaya be mInITanA asAdarzana dvArA Apaze. (13) devamUrtinuM prAkaTaya - traNa jijJAsuo gaNita prakiyA pachI 36 deva-devIonAM
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 bhAratanI eka virala vibhUti nAmamAMthI koI paNa ekanuM nAma grahaNa karaze ke prakAra te deva-devInI mUrti eka karaMDiyAmAMthI prakaTa karaze. (14) bAbAjInI thelI meM mAgyuM maLavuM muzkela che, paNa gaNita prakriyAthI te kArya siddha thaze. bAbAjInI thelImAMthI traNa vyaktioe mAgelI mIThAI, mevA ane phaLanI prApti thaze. (15) ajaba phoTogrAphI chellAM traNa varSamAM thaI gayelA mahAtmAo paikI pa6 mahAtmAonI eka yAdI prakSakArone suprata thaze. cheDA gaNita pachI teo temAnuM eka nAma grahaNa karaze ke 90 sekanDamAM ja temane phoTo rajU thaze. (16) chaganalAla DresavAlA ajaba selsamena che, teo bhAtabhAtanI suMdara sADIo vece che. temanI khUbI e haze ke raMgamaMca para Avela mahilAmaMDaLe thoDuM gaNita karyA pachI je sADI dhArI haze, te ja pahelA dhaDAke rajU karI deze. (17) krikeTakathAne temano prayoga pahelA prakaraNamAM ja jaNAvI gayo chuM. ATalAM vivecana parathI zrI dhIrajalAlabhAIe gaNitasiddhinA prayogomAM kevI adbhuta pragati karI hatI, tene khyAla AvI zakaze. dilagIrInI vAta eTalI ja che ke A viSayamAM hajI sudhI temane koI uttarAdhikArI thayo nathI.
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 26 ] anerI upAsana zrI dhIrajalAlabhAI e maMgala ane kalyANanI prApti mATe je upAsanA aMgIkAra karI che, te eka rIte anerI che; ane vadhAre spaSTa kahu tA e temaNe jAte ja-adhyAtma, yoga ane matra-yaMtra-taMtranA UMDA adhyayana pachI-nirmANa karelI che. je AcAryA, munivarA tathA anya ArAdhakone temanI A upAsanA najare nihALavAnI taka maLI che, temaNe te ` mATe ghaNA UMcA abhiprAya, darzAvelA che ane temAMnI keTalIka vastuo pAte grahaNa karelI che; teo upAsanAnI A bhUmikAe zI rIte pahoMcyA, te jANavA jevuM hAvAthI prathama te aMge gheADu. vivecana karIza. zrI dhIrajalAlabhAI nAnapaNamAM mAtAnI pAsethI namaskAramahAmatra tathA cAvIza tIkarAnAM nAmeA zIkhelAM. tenuM teo rAja bhAvapUrvaka smaraNa karatA. e vakhate mAtAe zIkhavyA mujaba teo palAMThI vALIne besatA, be hAtha
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 bhAratanI eka virala vibhUti joDatA ane mastaka jarA nIcuM namAvIne dhIre dhIre namaskAra mahAmaMtranA nava pado tathA covIza tIrthakarone nAme bolI jatA. je smaraNane ApaNe upAsanAnI prathama ke mUla bhUmikA mAnIe ke je pramANe ghaNAe mAnelI che, te temanI upAsanAnI mUla bhUmikA mAtAnI chatrachAyAmAM nAnApaNamAM ja racAyelI hatI, ema mAnavuM suyogya che. pahelI mAtA ane bIjA saMta, temanA dvArA je zikSaNa prApta thAya che, te manuSyanA aMtara para UMDo saMskAra pADe che ane te AgaLa jatAM kalyANaka thayA vinA raheto nathI. A vastu nirvivAda siddha thayelI che, eTale te zrI dhIrajalAlabhAInI bAbatamAM satya nIvaDyA vinA kema rahe? mAtA dharmaparAyaNa hatA ane teo roja samayanI anukULatA mujaba eka ke be sAmAyika karatA. te eka jAtanI AdhyAtmika upAsanA hatI, eTale tene saMskAra paNa zrI dhIrajalAlabhAInA jIvana para ghera paDa hatA. eka vAra temaNe mAtAne pUcheluM ke mADI ! tuM sAmAyikamAM zuM kare che?" tyAre mAtAe uttara Apele : "beTA ! huM sAmAyikamAM bhagavAnanI bhakti karuM chuM, je ApaNe roja bhagavAnanI bhakti karatA rahIe to sAjA-naravA rahIe, ApaNI buddhi sudhare ane ApaNuM bhaluM thAya." tyAre zrI dhIrajalAlabhAIe kaheluM "tyAre te huM paNa roja bhagavAnanI bhakti karIza."
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAhu 319 chAtrAlayamAM dAkhala thayA pachI tenA niyama mujaba te rAja najIkamAM AvelA jinamaMdire jatA ane tyAM birAjamAna mUrtinAM darzana ane pUjana karI AnaMda pAmatA. e vakhate bIjI samaja tA na hatI, paNa te eTalu jarUra samajatA hatA ke A rIte huM bhagavAnanI bhakti karI . rahyo chuM, tethI te mAruM jarUra bhaluM karaze. te pachI dhArmika zikSake temane nIcenA be zlokA zIkhavyA : jine bhaktijine bhaktijine bhaktirdine dine / sadAme'stu sadAme'stu sadAme'stu bhave bhave || darzanaM devadevasya darzana pApanAzanam ! darzana gesoSAnaM, TIna' mokSamAdhanam / " bhavAbhavana viSe pratidina mArI jinezvaradevana viSe bhakti hA, bhabhita haiA, bhakti hA. ' 6 * devadeva eTale devAnA paNa deva arthAt devAdhideva. evA zrI jina bhagavata. temanAM darzana avazya karavA ceAgya che, kAraNa ke te pApanA nAza kare che, svarga eTale devalAkamAM laI jAya che ane chevaTe mAkSanI prApti karAve che.? zrI dhIrajalAlabhAI ne A be zloko bahu gamI gayelA, eTale teo enuM vAraMvAra raTaNa karatA ane kAI koI vAra tenA artha paNa vicAratA. temane e khabara na hatI ke temanuM A raTaNa bhaviSyanI anerI upAsanA mATe eka viziSTa bhUmikA taiyAra karI kahyuM che.
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 bhAratanI eka virala vibhUti smaraNa karatAM darzananI bhUmikA vadhAre UMcI manAyelI che, kAraNa ke te upAsakane upAsya devanI vadhAre najIka laI jAya che. te pachI zrI dhIrajalAlabhAI dhArmika zikSaka pAsethI. nIcene loka zIkhyA : upasargAH kSayaM yAnti, chidyante vighnavallayaH / manaH prasannatAmeti, pUjyamAne jinezvare // zrI jinezvaradevanI pUjA karavAthI upasargo dUra thAya che, vinnarUpI velaDIo chedAI jAya che ane mana prasannatAne pAme che." upasarga eTale duHkha ke pIDA. te bhUta-preta taraphathI paNa thAya, zatrurUpa manuSya taraphathI paNa thAya ane hiMsakapazuo tathA sarpa vagere taraphathI paNa thAya. paraMtu zrI. jinezvaradevanuM pUjana bhakti bhAve karavA lAgIe te A prakAranuM kaI duHkha ke koI pIDA thAya nahi. kevI. suMdara vAta ! bIjuM ApaNe kaI paNa kAma karavA dhAryuM hoya, ane tene prAraMbha paNa karI dI hoya, tyAM game te. dizAmAMthI vine AvI paDe che ane saghaLe tAla bagADI nAkhe che. ghaNI vAra te evuM paNa bane che ke A prakAranAM vidano AvyA pachI AdareluM sama choDI devuM paDe che ane e rIte ApaNA samaya ane zramanI barabAdI thAya che
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 3ra1 tathA keTalIka vAra nAmathI paNa sahana karavI paDe che. paraMtu zrI jinezvaradevanuM pUjana bhaktibhAvathI karavA lAgIe te A prakAranAM vidane AvatAM aTakI jAya che ane kadAca samIpa AvyAM hoya to dUra thaI jAya che, eTale ArabhelAM. kAma nirvine pAra paDe che. kevI mahattvanI vAta ! ! trIjuM bhaya, zeka, ciMtA, roga Adi kaI paNa kAraNe ApaNuM mana asvastha rahetuM hoya, gamagInI anubhavatuM hoya ke viSAdathI gherAtuM hoya, paNa ApaNe zrI jinezvaradevanI pUjA bhakti bhAvathI karavA lAgIe ke asvasthatA-gamagInI-viSAda dUra thaI jAya che ane tenI jagAe prasannatA prakaTavA lAge che. kevI addabhuta vAta !!! sAmAnya mAnyatA evI che ke ApaNane joItI vastu, maLI jAya, eTale mana prasanna thAya. paNa A mAnyatA. chIcharI che ane vadhAre spaSTa kahuM to sudhAravA jevI che, kAraNa ke joItI (bhautika vastu maLI jatAM je prasannatA thAya che, te kSaNika hoya che ane ApaNuM mana tRSNataralita hovAne lIdhe pAchuM asvastha -gamagIna-viSAdayukta banI jAya che. thoDA vakhata pahelA mane eka amerikana mahAzayane bheTa thaye ke jeo meTA rasAlA sAthe bhAratamAM pravAsa karI rahela hatA. meM temane pUchyuM ke "tame ahIM pravAsa zA mATe karI rahyA che ?" temaNe kahyuM: "mAre mananI zAMti
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3rara bhAratanI eka virala vibhUti joIe che, cittanI prasannatA joIe che. te vipula saMpatti hovA chatAM amerikAmAM maLatI nathI. e vastu mane bhArata pAsethI-bhAratanA saMtamahaMta ke gIo pAsethI maLaze, evI pAkI zraddhA che, tethI huM ahIM Avyo chuM ane A rIte pravAsa karI rahyo chuM." tAtparya ke cittanI prasannatA e bahu moTI vAta che. te zrIjinezvaradevanI bhakti vaDe sahelAIthI prApta thAya che, e tene maMgala mahimA che. | darzana karatAM pUjananI bhUmikA zreSTha gaNAya che, kAraNa ke te upAsakane upAsya devanI vadhAre najIka laI javAmAM agatyano bhAga bhajave che. A vakhate zrI dhIrajalAlabhAI zrI jinamUrtinAM navA aMge caMdananAM tilaka karatA. A thaI dravyapUjA. pachI bhAvapUjAnA adhikAre teo cityavaMdana* karatA. tenAM badhAM sUtre temane kaMThastha hatAM ane temAM je mudrAo racavI joIe, te temaNe dhArmika zikSaka pAsethI zIkhI lIdhI hatI. tyAra pachI dhArmika zikSaNa AgaLa vadhatAM teo. vadhAre bhAvathI darzana-pUjana karavA lAgyA ane caityavaMdananAM sUtromAM keI azuddhi AvI na jAya, tenI khAsa kALajI rAkhavA lAgyA. A vakhate temaNe zrI bhadrabAhusvAmIkRta uvasaggahara stotra mukhapATha karI lIdheluM hatuM ane stavananA adhikAre ghaNIvAra tene ja upayoga karatA hatA. temaNe * caitya eTale jinamUrti. tene vaMdana karavAnI je viziSTa kiyA te caityavaMdana.
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 323 A stotrano mahAmahima jANI lIdho hato, eTale tenA para temanI khAsa AsthA jamI hatI, A rIte zrI jinezvaradevanAM nitya-darzana-pUjanathI zrI dhIrajalAlabhAI upAsanA mArgamAM be DagalAM AgaLa vadhyA hatA. tyAra pachI vyAvahArika jIvana-gRhastha jIvanamAM dAkhala thayA, tyAre paNa A upAsanA cAlu rahI, paraMtu jyAre upasargo thavA lAgyA ane karavA dhArelAM kAryomAM vidhro AvavA lAgyAM, tyAre teo vicAramAM paDyA ke Ama kema? temAM vartamAna jIvananuM nirIkSaNa karatAM e vAta nakkI thaI ke hAla pravRttinA atirekathI temaja pravAsa-paryaTananI adhikatAthI zrIjinezvaradevanI bhakti nitya paNa thatI nathI ane niyamita paNa thatI nathI; vaLI temAM cittanI jevI ane jeTalI sthiratA rahevI joIe, te paNa rahetI nathI, tethI jinapUjA tenuM yathArtha phala ApI zakatI nathI. have sago evA hatA ke hAtha dharelI pravRttiomAM kApa mUkAya evo na hatuM, temaja pravAsa-paryaTanane paNa ekadama TALI zakAya evAM na hatAM. eTale temaNe cittanI sthiratA mATe vizeSa prayatna karavA mAMDyo ane jinabhaktimAM je khAmI rahI jatI hatI, tenI pUrti karavA mATe prApta thatA samayamAM uvasaggaharaM stotranI vizeSa gaNanA karavA mAMDI. have eka vAra hamahamate tAva caDaze, tyAre temane
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3ra4 bhAratanI eka virala vibhUti vicAra AvyuM ke "uvasaggaharaM stotranI gaNanAthI javaranuM -tAvanuM zamana thaI jAya che. te atyAre uvasaggaharaM stotranI gaNanA karuM ane temaNe khUba bhAvapUrvaka uvasaggahara stotranI gaNanA karI ke 90 mInITamAM tAva utarI gayA. tyAra bAda tarata ja eka dharmasabhAmAM jaI jaina dharmanA maulika siddhAnta aMge pravacana karyuM. A prasaMgathI uvasaggahare tetra paranI temanI zraddhAmAM ghaNuM vadhAre che. tyAra bAda thoDA vakhate potAne eka ceka benkamAM pasAra karAvavA mATe rUpiyA 2000 nI jarUra paDI, tyAre temaNe uvasagahara stotrano punaH prayoga karyo ane te paNa saphala thayA. gaNanA pUrI thayA pachI paMdara mInITamAM ja eka ajANyA zakhsa temanI pAse AvI temane rU. 2000 rokaDA hAthamAM ApyA. A prasaMganuM varNana meM badhI jyati kAryAlaya lImITeDa nAmanA prakaraNamAM vigatathI kareluM che. A ghaTanA parathI zrI dhIrajalAlabhAIne ema lAgyuM ke jema narasiMha mahetAnI huMDI zAmaLiyAjIe svIkArI hatI, tema mArI A huMDI uvasaggaharaM stotranA adhikArI devatAe svIkArI che, eTale Aje paNa zAsanadevatA jAgatA che, Aje paNa divya zakti potAnuM kArya barAbara karI rahI che, paNa ApaNI khAmIbharI upAsanAne lIdhe ApaNe tenuM anusaMdhAna karI zakatA nathI. tyAra pachI upAsanAne pUrNa kema banAvavI, te saMbaMdhI maMthana cAlyuM ane keTalAka tAMtrika granthanuM nirIkSaNa karyA bAda nIcenA siddhAte nakkI karavAmAM AvyA.
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 325 - (1) ISTadevanI upAsanA nitya karavI, eTale ke temAM eka paNa divasane khADe pADavo nahi. bahAra gAma javAnuM thAya to tyAM paNa A upAsanA cAlu rAkhavI. (2) ISTadevanI upAsanA niyamita karavI, eTale ke te mATe je samaya niyata karyo hoya, te ja samaye tene prAraMbha karavo. asAdhAraNa kAraNa sivAya temAM kaMI pheraphAra kare nahi. (3) ISTadevane anaMta zaktimAna mAnIne tenI upAsanA karavI. tenA sAmarthya ke zakti viSe jarA paNa zaMkA lAvavI nahi. - (4) dareka kriyA pitAnuM phala Ape che, tema A upAsanArUpI kriyA paNa potAnuM phala avazya Apaze, evI daDha zraddhA dhAraNa karavI. tenA phala aMge vicikitsA karavI nahi. - (5) ISTadevanI upAsanA dravya ane bhAva baMnethI karavI. temAM dravya potAnI zakti mujaba vAparavAM, paNa bhAvamAM khAmI rAkhavI nahi. temAM uttarottara vRddhi karatA rahevuM. A bhAvapUjA mukhya stuti-stavana-stetra rUpa samajavI. (6) tyAra pachI ISTadevanuM svarUpaciMtanarUpa dhyAna dharavuM. . (7) te pachI ISTadevane maMtrajapa karavo. temAM Asana, mAlA, mudrA, dizA Adine viveka rAkha.
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti A siddhAntAne barAbara amala karatAM temanI upAsanAmAM bala AvyuM, teja AvyuM, ane tenA prabhAva jaNAvA lAgyA. nANAMbhIDa vakhate muMbaImAM cha mAsa sudhI aMtaHpreraNA thayelI, te A upAsanAnA prakaTa prabhAva hatA. 326 pachI teA tene prabhAva aneka vAra dekhAvA lAgyA. prAyaTIkAnI racanA daramiyAna evA prasaMgeA aneka vAra AvyA hatA ke jyAre temane upAsanAkhale sahAya karI hatI ane chevaTe temane' ujjavala yaza apAvyA hatA. ahI e vAtanI noMdha levI joI e ke prakhAdha TIkAnI racanA daramiyAna temane dakSiNamAM pravAsa karavAnA prasaMga AvyA, tyAre beMgAranA suprasiddha jaina jyAtiSI zrI zazikAnta jainanI khAsa sUcanAthI temaNe saisuranA zImAgA prAMtamAM AvelA hAmbujA' padmAvartI tIrthanI yAtrA karI. te vakhate keTalAka camatkAro jovAmAM AvatAM. zrI padmAvatI devI pratyenI temanI zraddhA dRDha banI ane temanI nityapUjA ke nityeApAsanAmAM temane khAsa sthAna ApavAmAM AvyuM. zrI dhIrajalAlabhAI pAtAnI nityeApAsanAmAM Asana grahaNa karyA pachI dIpa ane dhUpanA vyavahAra kare che, tyAra pachI sAha'maMtranA 108 vAra japa kare che, te pachI bhUtazuddhi, prANAyAma, nyAsa ane SaDranamaskAranI kriyA kare che ke jenuM varNana temaNe aha"matrApAsanA nAmanA temanA graMthamAM vistArathI kareluM che. te pachI aSTamahApratihAya nu
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 3ra7 dhyAna dharI samavasaraNI jinabhagavaMta ke ahaMne nameluNanA be vAranA pAThapUrvaka vaMdanA kare che, te pachI te dine mATe pAMca vastuone tyAga kare che, te pachI navapada layaMtra tathA ahamaMtrapaTanI pUjA karI ahamaMtrane traNa mAlA jeTale japa kare che. te pachI caturvizati tIrthakaranI maMtramaya pUjA karI, traNa vAra legassane pATha bhaNe che ane caMdasu nimmalayarA vALI gAthAnI AkhI mALA gaNe che. te pachI zrI pArzvanAthanuM dravyapUjana tathA mAnasapUjana karI sAta vAra uvasaggaharane pATha bhaNe che ane te pachI ciMtAmaNimaMtranI pUrI mALA pherave che. tyAra pachI zrI pAvatIpUjanane prAraMbha kare che. temAM prathA vAsakSepapUjA ane zakya hoya te puSpapUjA kare che, te pachI zrI padmAvatI devInuM 108 nAmavALuM stotra bolatAM jAya che ane dareka nAme zrI padmAvatInI chabInuM vAsakSepathI pUjana karatAM jAya che. te pachI mAnasapUjA tathA svarUpaciMtana karI zrI pArvatIjInA maMtrano japa kare che ane te pUro thatAM "purisADhANI pAsajI, siddhi sakala bhaMDAravALI stuti AratInA adhikAre khUba bhAvapUrvaka tAlI vagADatAM bole che, te pachI sarvamaMgala belI nityapAsanAnI pUrNAhuti kare che. ahIM e jANavuM paNa jarUrI che ke zrI dhIrajalAlabhAI e zrI padmAvatI devInI upAsanAne svIkAra karyA pachI, zrI pArzvanAtha ane zrI padmAvatI devInA viziSTa pUjanano,
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 bhAratanI eka virala vibhUi vividha kalpAnA AdhAre saMkalita karyAM che ane e rIte temanuM pUjana karAve che, je avazya prabhAvazAlI nIvaDe che. vaLI temaNe zrI pArzva-padmAvatInAM khAsa anuDAnA paNa pracalita karyAM che, je game tevAM aTapaTAM kAryane paNa siddha karavAnI kSamatA dharAve che. Aja sudhImAM AvAM aneka anuSThAnA thayAM che; paNa tenuM varNana ahIM prastuta nathI. zrI dhIrajalAlabhAI e aha maMtranA lAkhA japa karyo che, tema zrIciMtAmaNi pArzvanAtha tathA zrI padmAvatI devInA paNa lAkhe| japa karyA che ane e rIte daivI zaktinuM viziSTa anusa`dhAna karIne peAtAnI jAtane kRtArtha karI che. sane 1948 pachI temanA samaya sudharatA ja gayA che ane Aje ekaMdara ghaNA sukhI che.
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 17 ] sevAnI sugaMdha eka manuSya dhImAnuM hoya, tethI te lokapriya thAya evuM nathI; eka manuSya zrImAna hoya, tethI paNa te lekapriya thAya evuM nathI ane eka manuSya UMcA adhikArapade ArUDha thayeluM hoya, tethI paNa te lokapriya thAya evuM nathI. lekapriya manuSya te te ja thaI zake che ke jeNe potAnA jIvanamAMthI eka yA bIjA prakAranI sevAnI sugaMdha prakaTAvelI hoya, pachI te game te vargane hoya ke game te sthitine hoya. mane jaNAvatA AnaMda thAya che ke zrI dhIrajalAlabhAInA jIvanamAMthI aneka prakAre sevAnI sugaMdha , prakaTatI rahI che ane tethI teo ATalA lekapratha banelA che. ahIM eTalI spaSTatA Avazyaka che vipula sAhitya sarjane zrI dhIrajalAlabhAIne kapriyatA ApI che; prANavAna patrakAritve paNa zrI dhIrajalAlabhAIne kapriyatA ApI
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 bhAratanI eka virala vibhUti che; ane zatAvadhAna tathA gaNitasiddhinA adbhuta prayAgAe paNa zrI dhIrajalAlabhAIne lApriyatA ApI che; paNa e badhI leAkapriyatAo karatAM vadhAre leAkapriyatA temane sevAnI sugaMdha vaDe sAMpaDI che. ahIM e paNa jaNAvI uM ke temaNe jIvananA prAraMbhathI ja sevAne vadhAre mahattva ApyuM hatuM ane tenA sonerI tANAvANA pAtAnA jIvanamAM vaNI levAnI kAI paNa taka jatI karI na hatI. sugaMdhanI A sevA kayAre prakaTI ane kevA svarUpe prakaTI, e A prakaraNanA vivecya viSaya che. teo vidyAthI avasthAmAM hatA, tyAre samagra rASTramAM dezasevA ane samAjasevAnI hAkala paDI rahI hatI ane sarvatra tenA prANavAna paDaghA paDI rahyA hatA, tenI asara temanA mana para-aMtara para paDI hatI ane temaNe nirNaya karyA hatA ke, mAre samAjanI banI zake teTalI sevA karavI. evAmAM inphalyuenjhAnA regacALA AvyA. leAkeA pApaTa pathArImAM paDavA lAgyA. chAtrAlaya paNa temAMthI khacI zakayuM nahi. jotajotAmAM tenA lekhaMDanAM khATalAo bimArAthI bharAI gayA. vAtAvaraNa gamagIna anA gayuM. AnaMda ane Azcaya'nI vAta eTalI che ke A vakhate zrI dhIrajalAlabhAI rAgazrI aspaSTa rahyA. temanI taMdurastI pUrvavat jaLavAI rahI ane temaNe bimArenI sevA karavAne ni ya karyAM. Ex teo vahelI savAre uThI, nityakarmathI paravArI, bimArAnI evAmAM lAgI jatA ane apeAranA bhAjana
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 331 ane ArAmanA eka kalAka bAda karatAM badheja samaya temAM vyatIta karatA. sUvAnuM meDI te thatuM. bimAre ghaNuM ane sevA karanArA cheDA, evI paristhiti hovAthI temane . meTA bhAge khaDA page rahevuM paDatuM. vaLI bimAre kaIvAra cIDAI jAya, Akaza kare ane na bolavAnA zabdo paNa : bolI jAya. chatAM teo kaMTALatA nahi. teo manathI emaja mAnatA ke A te mane sevA karavAnI uttama taka maLI che ane mAre tene bane teTale upayoga karI levuM joIe. jaina dharmanA zikSaNe temane e vAta zIkhavADI hatI. ke vaiyAvRtya arthAt sevA e eka prakAranuM atyaMtara tapa che. te je vizuddha bhAve karavAmAM Ave te karmanI nirjara thANe che ane mokSanI prApti karAve che. te mATe zrI naMdiSaNa muni AdinA dAkhalA temanI samakSa hatA. * vyAvahArika jIvanamAM dAkhala thayA pachI paNa temanI A sevAvRtti prasaMge prasaMge prakaTa thatI rahI hatI ane e temanA jIvanane suMdara ghATa ghaDI rahI hatI. temaNe citrakAmanI sArI kamANI choDI dhArmika zikSakadine svIkAra karyo ane mAmulI pagArathI saMtoSa mAne, te AMtarika sevAvRtti vinA banI zake nahi. vaLI temaNe rikSaka-jIvanamAM be pALI kAma karI eka ja pALIne pagAra svIkAryo ane saMsthA tathA chAtranA hita mATe potAnA kiMmatI aneka kalAkAne bhoga Apyo, te
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 bhAratanI eka virala vibhUti paNa jIvanamAM sevAnI sugaMdha prakaTayA vinA kema banI zake? Aje kAmanA kalAke ane pagAranA dhoraNa aMge je dhamAla macI rahI che, tenI sAthe A vyavahAranI tulanA kare, eTale temanI saMniSThAbharI sevAvRttine spaSTa khyAla AvI jaze. temanuM sAhityasarjananuM kSetra paNa yaH sevAmaya ja rahyuM hatuM. sAruM ane sastuM sAhitya ApavuM, enI pAchaLa sevA sivAya kaye uddeza hoI zake ? vizvavaMdya bhagavAna mahAvIranI 16 pAnAnI pustikAnuM mUlya mAtra eka paisA rAkhI tenI 1,00,000 eka lAkha nakalano pracAra karavAnI cejanA temanA sevAmaya aMtaramAMthI ja uddabhavI hatI. temaNe zatAvadhAnanA prayogo dvArA lA lokone AtmAnI anaMta zaktimAM zraddhAnvita karyA tathA seMkaDo manuSyane vidyopAsanAnA kSetra tarapha AkarSA, e paNa temanuM eka sevAkArya ja gaNAya. temaNe be-traNa apavAda sivAya A prayoga sarvatra niHzulka eTale kaI paNa jAtanI phI lIdhA vinA ja batAvelA che. amadAvAda jaina yuvaka saMghanA maMtrI tarIke temanI kArakIrdi sevAmaya rahI hatI. AktamAM AvI paDelA sAdhamikone sahAya karavI, kurivAjone bhoga thaI paDelI bahenanI vAre dhAvuM, temaja mAMdAnI mAvajatanAM sAdhano pUrAM pADavAM, e temane rasane viSaya hate. keTalIka kupathagAminI bahenane
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha * 333. temaNe gRhasthAzramamAM dIkSita karI, e temanuM samAjasevAnuM moTuM kArya hatuM.. rAjanagara-sAdhu saMmelana prasaMge temaNe khUba ja sAhasa kheDIne tathA mATe Arthika bhAga ApIne jaina jyoti sAptAhikanA dainika vadhArA 34 divasa sudhI bahAra pADyA, tenI pAchaLa temano mukhya hetu te saMghasevA karavAno ja hatA. temanI evI dRDha mAnyatA hatI ke A laDatathI agyA dIkSA para aMkuza mUkanAre TharAva avazya karAvI zakAze ane e rIte zramaNa samudAyanI paristhitimAM sudhAre karAvI zakAze. ane banyuM paNa ema ja. sAdhusamelanamAM dIkSAne lagate je TharAva thaye, te ayogya dIkSAne aMkuzamAM rAkhanAro hato, eTale tyAra pachI agya dikSAne lagatAM tephAne zamI gayAM ane zramaNa samudAyanI paristhiti sudhAravA pAmI. e vakhate saMgharSanuM vAtAvaraNa hatuM, eTale A vAta ghaNAnI samajamAM AvI na hatI, paNa Aje taTastha bhAve vicAraNA karatAM A vAta tarata samajAya evI che ane te zrI dhIrajalAlabhAInI eka aNamela saMghasevA pratye alabele aMgulinirdeza karI jAya che. | muMbaImAM sthira thayA pachI paNa temanI A sevAparAyaNa vRtti vividharUpe vikasatI rahI hatI. sane 1955. mAM mahArASTra vidhAnasabhAmAM zrI prabhudAsa paTavArIe bAlasaMnyAsa dIkSA pratibaMdhaka bIla dAkhala karyuM. tethI jenA samAjamAM bhAre uhApoha macyo. bAladIkSA e ja ayogya
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 bhAratanI eka virala vibhUti dIkSA e mAnyatA para A khIla AdhArita hatuM. jyAre khAladIkSA zAstravihita hatI ane tenA para pratimadha mUkAtAM zramaNusa'sthAnA vikAsa rUdhAya ema hatA, tethI e khIlanA virodha karavAnA nirNaya karavAmAM AvyA. zrI dhIrajalAlabhAI ayeAgya dIkSAnA virAdhI hatA, paNa khAladIkSAne sadaMtara ayeAgya dIkSA mAnavA taiyAra na hatA, eTale temaNe paNa A virodhamAM sUra purAvyA ane te aMge khAsa samitinI racanA thatAM tenuM maMtrI pada saMbhALyuM. A eka ghaNuM javAbadArIvALuM pada hatuM ane te prabala puruSAthI ja zAbhe evuM hatuM, eTale zrI dhIrajalAlabhAI e rAtadivasa joyA vinA te mATe puruSArtha karyo. A vakhate teo aneka jainAcArya, munivarA tazrA jaina AgevAnAnA paricayamAM AvyA ane sahunA sahRdayatAbharyA sahakArathI e khIlane parAsta karavAmAM saphala thayA. tyAra pachI A khIla judI judI vyakti dvArA dillI leAkasabhAmAM be vAra AvyuM, paraMtu zrI dhIrajalAlabhAInI samayasUcakatA ane DahApaNabharelI kAmagIrIne lIdhe te pasAra thaI zakyuM na hatuM. bAla-sanyAsa dIkSApratibaMdhaka khIlanI rajUAta pahelAM lagabhaga eka varSe mahArASTra rAjya vidhAnasabhAmAM bhikSukakhIla AvyuM hatuM. Ama te e khIlanA uddeza bhIkhArIonA trAsane aTakAvavAnA hatA, paNa tenI vyAkhyA e prakAranI hatI ke je tyAgI vairAgI mahAtmAe
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 335 pitAnA AcAra mujaba gRhasthone tyAM jaI bhikSA mAge tene paNa temAM samAveza thaI jAya. tAtparya ke te jaina sAdhu-sAdhIone paNa lAgu paDI jAya evo saMbhava hatA. A bIla prathama vAcanamAMthI pasAra thaI cUkayuM hatuM ane tenA bIjA vAcanane prasaMga AvI pahoMcyo hato. A vakhate keTalAka mitrenA AgrahathI temaNe A bhikSuka bIlamAM rasa lIdhe ane te mATe te vakhatanA mahArASTra rAjyanA mukhya maMtrI mAnanIya zrI morArajI desAInI pUnAmAM khAsa mulAkAta laI temanI sAthe lagabhaga eka kalAka abhyAsapUrNa carcA karI. tethI e bIlanI kalamamAM Avazyaka sudhAro thaye ane jaina sAdhu-sAdhvIo tenA saMbhavita bhayamAMthI mukta thayA. zrI dhIrajalAlabhAI e A be bIla aMge je umadA kAmagIrI bajAvI, tene prabhAva samasta saMdha para ghaNo bhAre paDyuM. tyAra pachI AvA dareka prasaMge zrI saMgha temane yAda karato rahyo hato ane teo zrI saMghane potAnI sevAo arpaNa karatA rahyA hatA. temAM ola InDiyA rilijiyasa TrasTabIla ane sametazikhatIrtharakSA prasaMge te aMge khAsa racAyelI samitinA maMtrI tarIke temaNe ApelI sevA vizeSa neMdhapAtra che. sane 1962 nA jAnyuArI mAsamAM aSTagrahanI yuti prasaMge muMbaImAM virAjamAna pa. pU. AcArya zrI vijaya dharmasUrIzvarajI mahArAja tathA temanA ziSyaratna munipravara zrI yazovijayajI mahArAja ( hAla pa. pU. A. zrIvijaya
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 bhAratanI eka virala vibhUti yazodevasUrijI mahArAja) taraphathI. zrI vizvazAMti jaina ArAdhaka satranuM bhavya Ayojana karavAmAM AvyuM hatuM. tenA maMtrI ane mukhya kAryavAhaka tarIkenI bahu meTI javAbadArI temaNe saMbhALI hatI ane temAM teo saphalatApUrvaka pAra utaryA hatA. pa. pU. paMnyAsa zrI dhuraMdharavijayajI gaNivaryane AcAryapada ApavA mATe khAsa mahotsava sane 196pa nA jAnyuArInI 31 mIthI phebruArInI 8mI sudhI AjhAda medAnamAM yojAye, tenA maMtrI ane mukhya kAryavAhakanI javAbadArI paNa temaNe saMbhALI hatI ane keTalIye muzkelIo vacce paNa tenuM nAva pAra utAryuM hatuM. sane 174 mAM pa. pU. munirAjazrI yazovijayajI mahArAja saMpAdita "tIrthakara bhagavAna mahAvIra' nAmanA apUrva citrasaMpuTanA prakAzana samaye paNa temanI maMtrI ane mukhya kAryavAhaka tarIkenI sevA jhaLahaLI uThI hatI. sane 1979 nA jAnyuArI mAsamAM pAlItANA khAte pa. pU. munirAjazrI yazovijayajI mahArAja tathA pa. pU. pravartaka munizrI jayAnaMdavijyajI mahArAjane AcArya padavI arpaNa karavA nimitte mahAmahotsavanuM Ayojana karavAmAM AvyuM. A vakhate bhAratanA vaDApradhAna mAnanIya zrI morArajI desAInI jAhera sabhA tathA mAlapaheranAra ane dIkSArthIonA varaghoDA vagerenI vyavasthA saMbhALavAnI hatI ane dazathI bAra hajAra jeTalA bhaktajane mATe utArA tathA bhojananI
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 337 vyavasthA paNa cAra divasa mATe karavAnI hatI. e samagra prasaMganA mukhya kAryavAhaka tarIkenI javAbadArI paNa zrI dhIrajalAlabhAI e saMbhALI hatI ane chevaTe yazakalagI paherI hatI. jaina vetAmbara konpharansa, jaina dhArmika zikSaNasaMdha, jaina sAdharmika sevAsaMgha, rASTrIya ahiMsA pracArasamiti vagere aneka saMsthAone zrI dhIrajalAlabhAInI sevAo prApta thayelI che. namratA, viveka, nikhAlasatA, prAmANikatA, utsAha, maMta, satata puruSArtha ane sevAnI sAcI bhAvanAne lIdhe zrI dhIrajalAlabhAIe samAjanA eka saMniSTha sevakanuM sthAna prApta kareluM che ane e rIte teo lAkha lokenA abhiidanIya tathA abhivaMdanIya. banelA che. Aje paNa zrI dhIrajalAlabhAInA aMtaramAM sevAnI gadha bharelI che ane te eka yA bIjI rIte prakaTa thatI hI che. te mATe huM dhanya! dhanya!" zabdane prayoga che te te anucita nahi ja lekhAya.
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ra8] vakatRtva Adi keTalAka lekhako mAtra lekhako ja hoya che. teo pitAnA lekhethI viziSTa vAtAvaraNa sarjI zake che ke jJAnadAna karI zake che, paNa temane eka nAnakaDuM kAvya racavAnuM kahe te racI zakatA nathI athavA te temane eka viSaya paratve belavA UbhA kare te ekane badale bIjuM bolI nAkhe che ane keTalIka vAra bhaLatA chabaraDA paNa kare che. keTalAka kavio mAtra kavio ja hoya che. teo pitAnAM kamInaya kAvya vaDe lekahRdayamAM bhAmio jagADI zake che, paNa temane eka nAnakaDo lekha ke nibaMdha lakhavAnuM kaho te vicAramAM paDe che athavA amuka viSaya para te temanuM vaktavya rajU karavA kaho te pAroThanAM pagalAM bhare che. keTalAka vaktAo mAtra vaktAo je hoya che. teo potAnA prabhAvazAlI vyaktitvathI hajAronAM dilaDAM DolAvI zake che, paNa jyAM lekhananI vAta Ave tyAM nAkanuM TIcakuM
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 1 339 caDAve che ane kAvya racanAne te teo nava gajanA namaskAra ja kare che. tAtparya ke lekhanazakti, kAvyazakti ane vakatRtva zakti e traNeya nirALI vastu che ane tene saMgama bhAgye ja thAya che. chatAM sagavazAt saMgama thAya te temanI koI paNa be zaktione saMgama thAya che, jemake (1) lekhana zakti + kAvya zakti (2) lekhana zakti ke vastRtva zakti (3) kAvya zakti + lekhana zakti (4) kAvya zakti + vakatRtvazakti (5) vakatRtva zakti + lekhana zakti (6) vakatRtva zakti + kAvya zakti paraMtu A traNeya traNa zaktine saMgama te bhAgye ja thAya che. Ama chatAM prakRtidevIe prasanna thaIne zrI dhIrajalAlabhAImAM A traNeya zaktione saMgama karela che ane e rIte ApaNA mATe eka anupama dRSTAMta rajU kareluM che. zrI dhIrajalAlabhAInI lekhanazakti ane kAvyazaktithI pAThake paricita che, paNa vakatRtva zakti viSe evI paristhiti nathI. vadhAre spaSTa karyuM te tene paricaya ApavA bAkI ja che, eTale prastuta prakaraNane prAraMbha tenAthI karyo che. vakatRtvazakti eTale bolavAnI zakti, vArtAlApa karavAnI zakti ke pravacana karavAnI zakti tathA jAhera
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 bhAratanI eka visla vibhUti bhASaNA karavAnI zakita. zrI dhIrajalAlabhAI. A cAya arthAMmAM vakatRtvazaktine varelA che ane tenAM madhura phale cAkhavAne zaktimAna thayelA che. teo vidyAthI avasthAmAM hatA, tyAre lekhA lakhavAmAM ane kAvyA racavAmAM rasa letA hatA, tema vakatRtvakalA ke vakatRtvazaktinA vikAsa karavAmAM paNa rasa letA hatA. temaNe sarakArI zAlA cheDI rASTrIya bhAvanAvALI thIM proprAyaTarI hAIskUlamAM pAMcamI, chaThThI tathA sAtamI aMgarejInA abhyAsa karyAM hatA, temAM sAtamI agarejInA abhyAsa vakhate teo tyAMnI vakatRtvasabhAnA maMtrI banyA hatA ane tenuM yeAgya saMcAlana karatA hatA. je temane vakatRtvazaktinA vikAsamAM rasa na heAta te tee A padma svIkArata zA mATe ? ane tenuM saMcAlana karata zA mATe ? teo dara zanivAre zAlAnA samaya pUrA thayA pachI tyAM doDhathI be kalAka jeTalA samaya gALatA. te vakhate tyAM keTalAka vidyAthI e AvatA ane zAlAnA kAI zikSakanA adhyakSapade niyata viSaya para pAtAnuM vaktavya rajU karatA. temAM bhASAnI dRSTie, muddAonI dRSTie ke rajU karavAnI dRSTie je kacAza ke bhUle rahetI tene khyAla sabhAnA adhyakSazrI ApatA ane te parathI vaktAe peAtAnI e bhUlA sudhArI levAnI kAzISa karatA. A vastunA thoDA anubhava pachI zrI dhIrajalAlabhAIne ema lAgyu ke ahI mahinAmAM eka vAra jANItA vaktAone nimaMtravAmAM Ave te temAMthI ghaNuM jANavAnuM maLe. temane
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 341 A vicAra zAlAnA prInsIpAlane pasaMda paDaze, eTale zrI dhIrajalAlabhAIe e dizAmAM prayatna Adaryo. teo gUjarAta vidyApIThamAMthI prA. gidavANI, prA. je bI. kRpAlANI, kAkA zrIkAlelakara, zrI dharmAnaMda kausaMbI, paMDita zrI sukhalAlajI vagerene potAnI vastRtvasabhAmAM bolAvI lAvyA ane temanI pAse amuka viSaya para vyAkhyAne apAvyAM. have dareka vaktAne potAnI vizeSatA hoya che, eTale temAMthI temane ghaNuM jANavAnuM maLyuM ane teo vaktA banyA. teo vidyAbhyAsa choDI vyavasAyamAM paDyA ane anukrame zikSaka banyA, tyAre temanI vakatRtva zaktine upayoga thavA lAge. savAre prArthanA thayA pachI daza mInITanuM pravacana rahetuM, temAM prAyaH teo ja bolatA; eTale ke temAM temanI vakatRtvazaktino upayoga thato. pachI zAlAnA vargamAM kaI mahatvanA viSaya para samajUtI ApavI hoya tyAre vakatRtvakalAne Azraya le paDate ane jyAre vidyArthIonI sAmudAyika sabhA thatAM temane saMbodhana karavAne prasaMga Avate, tyAre paNa prApta karelI vakatRtvakalA ghaNI upayogI thaI paDatI. kAma kAmane zIkhave che, e nyAye temanI A vakatRtvakalA dinapratidina sudharatI jatI hatI ane temAM anerI jhaLaka AvI rahI hatI. zikSakapada choDyA pachI temaNe sAhityasarjananA kSetramAM praveza karyo, tyAre eka ghaTanA evI banI ke jeNe temanI vakatRtvakalAne sAruM evuM uttejana ApyuM. zrI mahAvIrajanmakalyANakanI ujavaNIne prasaMga hato. te
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 bhAratanI eka virala vibhUti aMge kAlupura--TaMkazALAmAM jaineAnI jAhera sabhA maLI hatI. temAM temane belavAnuM AmaMtraNa maLyuM. e AmaMtraNane temaNe saharSa svIkAra karyA ane samayasara tyAM upasthita thayA. pAMca--cha vakatAo pachI temane belavAnA vAre AvyA. temAM temaNe bhagavAna mahAvIranA jIvananA marmI anerI chaTAthI rajU karatAM tAlIonA gaDagaDATa thavA lAgyA. Avu eka-be vAra nahi paNa lagabhaga pAMca-cha vAra banyuM . ane temanuM bhASaNa prathamapa'kitanuM gaNAyuM. sabhAnA adhyakSe temane dhanyavAda ApyA ane have pachI jyAre paNa A prakAranI jAhera sabhAo hAya, tyAre temAM avazya bhAga levAnu sUcana karyuM. tyAM upasthita thayelA anya AgevAnAe paNa lagabhaga Aja matalabanAM sUcanA karyAM. te parathI zrI dhIrajalAlabhAI ne peAtAnI vakatRtvakalAmAM vizvAsa AvyA. ane teo agatyanI sabhAomAM bhAga levA lAgyA. amadAvAda jainayuvaka sadyanA maMtrIpade AvyA pachI temane ghaNIye vAra nAnI-moTI sabhAmAM bhASaNa karavAnA prasaMgA AvyA hatA ane te asarakAraka nIvaDayA hatA. muMbaImAM bharAyelI prathama jainayuvaka pariSada ane amadAvAdamAM *bharAyelI dvitIya jainayuvaka pariSada vakhate pracAranuM kA temaNe saMbhALyuM hatuM ane te emanA prabhAvazALI pravacanA vaDe saphala nIvaDayuM hatuM. teo jaina zvetAmbara konpharansanI pravRttiomAM sArA rasa letA hatA, eTale tenA traNa adhivezana-prasa`gAe
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha, 343 temaNe pracAramagrInI javAbadArI saMbhALI hatI ane te aMge muMbaI tathA gUjarAta-saurASTranAM keTalAMye zaheromAM joradAra bhASaNa karyA hatAM. adhivezananA maMca parathI karAyelAM temanAM bhASaNoe paNa zrotAonAM dila jitI lIdhAM hatAM. A badhA prasaMgo parathI lokonA manamAM evI chApa paDI hatI ke zrI dhIrajalAlabhAI eka prabhAvazALI vakatA. che, eTale temane sabhAo, saMmelane, samAroha, pariSada ke kenpharansamAM padhAravAnAM nimaMtraNa maLyA karatA ane teo potAnI anukUlatA mujaba tene svIkAra karI potAnA vakatRtvane lAbha ApyA karatA. ' te pachI temanA pitA taraphathI prakAzana-samArehenI yejanA thavA lAgI, temAM paNa temanA vakatRtvano lAbha lakone maLatuM ja rahyo. ' temanA vakatRtvamAM tarkazuddha dalIle hoya che, mukhya muddAonI yathArtha chaNAvaTa hoya che, zabdanI egya pasaMdagI hoya che. ane rajUAtanI suMdara kalA paNa hoya che. teo ApelA samayamAM potAnuM vaktavya pUruM kare che. kadI paNa vadhAre samaya mAgatA nathI. temane game te viSaya upara belavA UbhA kare te ekadhAruM bolI zake che. teo lakhelA kAgaLa ke dhanA AdhAre kadI bhASaNa karatA nathI, e te embA aMtaramAMthI svayaMbhU sakure che ane te zrotAonA dilane sparzI jAya che.
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka vila vibhUti vArtAlApa ke saMvAdamAM paNa teo ghaNA kuzala che. temanI pAse aneka jAtanA mANasA Ave che ane aneka jAtanA prazno rajU kare che. teo e badhuM zAntithI sAMbhaLI le che, paNa tenA uttarA evI yuktithI Ape che ke tenA mananuM samAdhAna thayA vinA rahe nahi. keTalIka vAra temane vicitra prazno paNa pUchAya che, paraMtu teo enA ThAvakA mADha ceAgya uttara Ape che ane Akhare praznakAranu`. dila jitI le che. * 344 eka vAra eka jaina bahena temane maLavA AvyA. te ema. e. sudhI bhaNelA hatA ane keTalAka vakhata amerikA paNa rahI AvyA hatA. temaNe kahyuM : 8 mAruM'. mana hamaNAM khUkha muMjhAya che, te 'zAMta thAya evA kAI upAya batAvA. paNa jue huM izvaramAM mAnatI nathI ane dharmanA nAme je jaDa kriyAe cAlI rahI che, temAM vizvAsa dharAvatI nathI." temanI A vAta sAMbhaLIne zrI dhIrajalAlabhAI e kahyuM ' tame izvarane mAnatA ha| te paNa bhale ane izvarane na mAnatA ha| tA paNa bhale. paNa tame tamArI aMgata AkhatamAM mArI salAha levA AvyA che, eTale mane mAne che ema tA- kharuM ne ?" pelA bahene kahyuM: ' tamane mAnuM , tyAre te khAsa samaya kADhIne dUrathI tamArI pAse AvI chuM. tamane mArA A vicAra sAMbhaLIne nathI thayuM ne ?" zrI dhIrajalAlabhAie kahyuM : nahi. tamArA vicAranI javAbadArI tamArI che, pachI mane duHkha te jarA paNa
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 345 zrI dhIrajalAla zAha dukha zA mATe thAya ?" pelA bahene kahyuM : "te te ThIka. huM thoDA divasa pahelAM eka saMtanA darzana karavA gaI hatI, tyAM meM AvA vicAra pradarzita karatAM ja teo gusse thaI gayA hatA ane mane Thapako ApavA lAgyA hatA, eTale huM tyAMthI UbhI thaI gaI ane mArA sthAne pAchI pharI. tyAra pachI tamAruM nAma sAMbhaLI tamArI pAse AvI chuM. zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM : "e banavA joga che, paNa mAre tyAM e paddhati nathI. vAru tamAruM mana zA kAraNe muMjhAya che? pilA bahene kahyuM: "e to mane paNa khabara nathI. rahevAne suMdara phaleTa che; gharanI be meTaro che, nokararasoIno sTApha che, chatAM manane AnaMda Avato nathI. ghaDI ghaDImAM te gamagIna banI jAya che. zrI dhIrajalAlabhAIe kaH "jo sthiti AvI ja heca te ene upAca bahu sahelo che, paNa te mATe tamAre roja ardho kalAka kADha paDaze. pelA bahene kahyuM : "te kADhIza. mAre bIjuM kAmeca zuM che ? " te pachI zrI dhIrajalAlabhAI e temane UnanuM zveta Asana ane sphaTikanI mALA ApatAM jaNAvyuM ke juo, tamAre nAhIdhoIne A Asana para palAMThI vALIne besavAnuM. e vakhate mukha uttara dizA tarapha rAkhavAnuM. pachI ha ahI namaHe pado belatAM javuM ane mALAne eka maNako pheravatA javuM. A rIte 108 vAra pado belAze kei eka mALA pUrI thaze. zarUAtamAM A mALAno eka vAra
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 bhAratanI eka virala vibhUti gaNavI, pachI be vAra gaNavI ane pachI traNa vAra gaNavI. basa, eTalAthI tamAruM kAma thaI jaze. tamAruM mana AnaMdamAM raheze, prasanna raheze." pelA bahene kahyuM : "hAla UMgha paNa kaMIka ochI Ave che. zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM: "mana AnaMdamAM raheze eTale UMgha barAbara AvI jaze, paNa tamAre eka kAma karavAnuM raheze. eka aThavADiyA sudhI keInI sAthe jhaghaDe kare nahi ke UMcA sAde belivuM nahi." A sAMbhaLI pelA bahena vicAramAM paDyA. pachI thoDI vAre temaNe kahyuM : "jhaghaDe mAre roja thAya che. kAM te nokara-cAkara sAthe, kAM te rasoIyA sAthe, kAM te sAsu sAthe ane chevaTe dhaNa sAthe. huM keInI kharAba vartaNuka jarAye sahana karI zakatI nathI. zrI dhIrajalAlabhAI e kahyuM : A te ekaja aThavADiyAnI vAta che. ATale vakhata saMbhALI le, eTale badhuM ThIka thaI jaze. tamane jyAre guse Ave tyAre A mALA pheravavA lAgI javuM, athavA cAvIza tIrthakaronAM nAma manamAM besavA mAMDavA" pelA bahene kahyuM: "pahelAM vIza tIrthakarenAM nAma AvaDatAM hatAM, paNa hAla te bhUlI gaI chuM" zrI dhIrajalAla- . bhAIe kahyuM, tenI phikara na karo. tamane aMgrejI bAra mahinAnAM nAme te AvaDe che ne? pelA bahene kahyuM "hA, e barAbara AvaDe che." zrI dhIrajalAlabhAI e kahyuM : "te jyAre tamane gusso Ave tyAre cAlu mAsathI
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 347 zarU karIne cha mahinAnA nAma pAchalA kame yAda karI javAM. dAkhalA tarIke e vakhate mArca mAsa cAlatuM hoya te pahele mArca, bIje phebruArI, trIje jAnyuArI, cotho Disembara, pAMcame navembara ane chaThTho okaTobara." pelA bahene tene svIkAra karyo, ane eka aThavADiyAM pachI pharI AvavAne vAyado karyo. zrI dhIrajalAlabhAI e temane sasmita vadane vidAya ApI. A ghaTanA parathI temanI vAta karavAnI-samajAvavAnI paddhatine khyAla AvI jaze. . : sabhA, samAroha ke saMmelananuM Ayojana teo ghaNuM vicArapUrvaka kare che ane temAM dhAreluM AkarSaNa UbhuM karI zake che. samAjamAM evI chApa che ke jenuM Ayojana zrI dhIrajalAlabhAI e karyuM hoya, te kadI niSphala jAya nahi. sabhAnuM saMcAlana karavAmAM paNa teo zreSTha gaNAyA; che. pachI te sabhA game teTalI meTa hoya. banatAM sudhI e sabhAne kAryakrama pote ja ghaDe che ane temAM samayanI phALavaNI bahu ja gaNatarIpUrvaka kare che, eTale temaNe kAryakramamAM darzAvelI badhI vastu samayasara thaI jAya che. teo vacce koIne bolavA detA nathI ke samayanuM gAbaDuM paDavA detA nathI. keAI vaktA tene ApelA samayanI maryAdA na oLaMgI jAya, tenI paNa teo kALajI rAkhe che. vaLI teo vaktAnI oLakhANa mATe eka ja nIti rAkhe che. darekane mATe eka lITI bolavI, te ekaja balavI. keInI.
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 bhAratanI eka virala vibhUti oLakhANa eka lITImAM ne koInI oLakhANa ATha lITImAM e vyavahArane teo pasaMda karatA nathI. zatAvadhAna ke gaNitasiddhinA addabhuta prayAga vakhate te sabhAsaMcAlana ghaNuM ja kuzalatApUrvaka karavuM paDe che, anyathA temAM garabaDa thavA saMbhava rahe che, paraMtu zrI dhIrajalAlabhAI temAM kadI niSphala gayA nathI. - dhI dhIrajalAlabhAIne vijayalakSamI varelI che, paNa te ghaNuM prayatna pachI ane ghaNA samaya pachI. sATha varSa pachInuM jIvana ekadhArI vijayayAtrA jevuM che.
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ra9 ] sanmAna ane padavIo zrI dhIrajalAlabhAInAM anekavidha kAryone samAje premathI vadhAvyAM che ane khAsa sanmAna samAraMbhe jIne temane suvarNacaMdraka, prazastio tathA padavIo arpaNa karelI che. tA. 29-8-35. nA roja vIjApura saMghe temanA zatAvadhAnanA prayoge nihALIne temane prazasti tathA suvarNa caMdrakasahita "zatAvadhAnI' nuM biruda ApyuM. : sane 155 mAM adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLe khAsa samAroha yojI prabodhaTIkA-bIjA bhAganA zreSTha lekhana mATe temane suvarNacaMdraka arpaNa karyo. A vakhate sva. jayabhikhune. paNa temanI "cakavatI bharatadeva" kRti mATe suvarNacaMdraka, apAye hate. - sane 1lpa7 nA navembara mAsamAM temane muMbaI dAdara-enToniyo-DI sIlvA hAIskUlanA vizAla paTAMgaNamAM
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35o bhAratanI eka virala vibhUti meTI jana medanI samakSa "sAhityavAridhinI. padavI arpaNa thaI hatI. tene lagate suvarNacaMdraka te vakhatanA muMbaInA meyara zrI gaNapatizaMkara desAIe temane paherAvyo na hato. A vakhate benDanI salAmI vagere bIjA kAryakramo paNa thayA hatA. sane 1966 mAM surata khAte temaNe sva. pa. pU. AcArya zrI vijaya amRtasUrIzvarajI mahArAja tathA sva. pa. pU. AcArya zrI vijayaMdharmadhurandharasUrIzvarajI mahArAja Adi munimaMDaLanI nizrAmAM gaNitasiddhinA addabhuta prayoga karI batAvyA hatA. tethI prabhAvita thaIne suratanA jaina saMghe temane "gaNitadinamaNi padavIthI vibhUSita karyA hatA sane 1997 mAM madhya pradeza rAyapura khAte avadhAna tathA gaNitasiddhinA adabhuta prayogo kakI batAvatAM temane mahAkezalakSetrIya jaina ve. mU. saMgha taraphathI "vighAbhUSaNa padavI ApI zAla oDhADavAmAM AvI hatI.' sane 1968 nA me mAsamAM karacha-bhadrezvara khAte bharAyela akhila bhArata acalagacchIya jaina caturvidha saMdha saMmelane temane khAsa AmaMtraNa ApatAM teo bhadrezvara gayA hatA ane tyAM viziSTa prakAranA prayogo batAvI AdhyAtmika vikAsa aMge ane mArgadarzana ApatAM temane ja adhyAtmavizArada'nI padavI ApavAmAM AvI hatI.
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 351 sane 1969 nI sAlamAM maMtradivAkara graMthanA prakAzana samAroha prasaMge temanI apUrva sAhityasevAnuM tathA viziSTa zaktionuM sanmAna karavA mATe bhAratanA suprasiddha vidvAna taraphathI temane sarasvatI varadaputra ane "maMtramanISInI mAnavaMtI padavIo ApavAmAM AvI hatI. A vidvAnamAM vizvavidyAlayanA upakulapatio, saMskRta-hiMdI vibhAganA adhyakSa, jANItA sAhityakAra-samIkSako temaja judA judA prAMtamAM sAhityanI sevA karanArAonI pracuratA hatI. A avasare saMskRta bhASAmAM racAyeluM bhavya sanmAnapatra, zAla, sarasvatInI pratimA, zrI zaMkhezvara pArzvanAthanI kalAmaya kRti tathA bIjI vastuo paNa bheTamAM apAI hatI. zrI amRtalAla yAjJika, zrI manasukhalAla jhaverI, zrI gulAbadAsa brokara tathA zrI jyotIndra ha. dave vagere suprasiddha sAkSaroe temanI sAhitya sevAne biradAvI hatI ane temanuM taMdurastIbharyuM dIrdhAyuSya IchayuM hatuM. sane 1975nA navembaranA mAsanI 23mI tArIkhe muMbaInI 110. saMsthAo taraphathI bIralA mAtuzrI sabhAgAramAM temanuM jAhera sanmAna karavAmAM AvyuM hatuM. e vakhate pazrI IndumatI cImanalAla zeTha adhyakSasthAne birAjyA hatA tathA te vakhatanA gujarAta rAjyanA mukhya maMtrI sanmAnanIya zrI bAbubhAI jazabhAI paTele mukhya mahemAna tarIke hAjarI ApI hatI. zrI rAmaprasAda bakSI Adi anya mahAnubhAvo atithivizeSa tarIke padhAryA hatA. viziSTa kAryakrama ane vizada vyAkhyAnane lIdhe A
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 bhAratanI eka virala vibhUti AkhAye prasaMga ghaNA gauravabharyA banyA hatA. gujarAta sarakAra taraphathI tenI samAcAra phIlma levAI hatI ane te gujarAtabharanA sInemAgRheAmAM batAvavAmAM AvI hatI. tyArapachI sane 1976 nA mArca mAsamAM amadAvAdanA suprasiddha nAgarikAnI khanelI 'zrI dhIrajalAla zAha sanmAna samiti e temanu jAhera sanmAna karyuM hatuM. A vakhate zrI dhIrajalAlabhAIe gaNisiddhinA 7 adbhuta prayAgA batAvyA hatA. rAtre zeTha cI. na. vidyAvihAranA Apana era thiyeTaramAM lagabhaga cAra hajAra prekSakAnI hAjarImAM paNa temaNe gaNitasiddhinA adbhuta prayAgA batAvatAM lAke Azcarya mugdha banyA hatA. karAMcI, haidarAbAda (sidha), bArasI, vaDodarA Adi bIjA aneka sthaLAe paNa temanA mAnamAM sanmAna samAraMbhA yeAjAyelA che. temanA vizAla vAcana tathA zAstronA UMDA jJAnane lIdhe ghaNA leAkeA temane paMDitajI tarIke eLakhe che. ghaNA AcAryo ane sAdhu-sAdhvIe paNa temane A prakAranuM sodhana kare che. A rIte zrI dhIrajalAlabhAI ApaNA samAjanA zatAvadhAnI sAhityavAridhi gaNiidanamaNi vidyAbhUSaNa adhyAtmavizArada sarasvatIvaradapurva matramanISI paDitajI che ane teo peAtAnA jJAna tathA anubhavanA lAbha samAjane aneka rIte ApI rahela che.
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ [30] vizada vyaktitva sapheda dhotiyuM, khAdInuM paheraNa ane khAdIna. gAMdhI TapA e temane varSo paheraveza che. temanI mukhamudrAmAM eka jAtanuM caitanya ane taravarATa najare paDe che. temanI vAtacItamAM tathA temanA vicAromAM haMmezAM navInatA ane vizeSatAnAM darzana thAya che. temanI dalIle tarkazuddha hoya che, temaja vidyAvyAsaMga ane tapasparzI abhyAsanA raMge raMgAyelI hoya che. temanuM magaja sadA keIne keI upakArI-saMskArI yojanAo ghaDatuM ja hoya che. teo lakhavA. bese che, agara koI kAma hAtha para le che, tyAre khAvApIvAnI darakAra karatA nathI. divasene divase sudhI temaNe rojanA aDhAra kalAka lekhe kAma kareluM che ane hajIye kAma kaye jAya che. teo ghaNe bhAge brAhma muhUrtamAM cAra vAge uThI lakhavA besI jatA ane prAtaHkarmathI paravArI kalAke sudhI eka Asane besIne lakhyA karatA. have brAhma muhUrtamAM uThI japa-dhyAnamAM pravRtta thAya che ane pUjA-pATha karyA pachI 23.
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 bhAratanI eka virala vibhUti samayAnusAra lekhana Adi pravRtti kare che. temanI ciMtanadhArA satata pravAhamAna rahe che. teo lakhatA jAya che ane sAthe kAma karanArAone ucita nirdezana ApatA jAya che. moTA meDA sAhityakAra, saMgItakAra, kavio vageremAMnA keTalAka dhUmrapAna vinA lakhI zakatA nathI, te keTalAka pitAnI smRtine cetanavaMtI rAkhavA mATe cAnAM pyAlA para pyAlA caDAvatAM najare paDe che. vaLI keTalAka te bhAMga ke tevI ja koI nazIlI vastunuM sevana kare tyAre ja temanI kalama cAle che-cAlatI rahe che. paraMtu zrI dhIrajalAlabhAI temAM apavAda che. bAlyakAlathI ja potAnA jIvanane sAduM ane nirmala rAkhavA mATe teo prayatnazIla rahyA che ane Aja sudhImAM koI vyasanane sthAna ApyuM nathI. A nirce sanitA sAhityanA sAdhake mATe AdarzarUpa che. - sAhityakAra bhAvanAzIla na hoya te tenI kRtiomAM Urmi-saMvedananAM darzana thatAM nathI. bhAvanAo aMtaranI nirmalatA vinA uThatI nathI, nirmalatA mATe nispRhatA, niSkapaTatA ane sAhajika AtmAnubhUti Avazyaka hoya che. A badhI vastuonuM sAMmajasya zrI dhIrajalAlabhAImAM hovAthI teo sAcA arthamAM bhAvanAzIla banelA che. . zrI dhIrajalAlabhAIe jIvananA prAraMbha kAlathI ja garIbAI joI che. ane sAhasika vRttine lIdhe Arthika nukazAne paNa veThayAM che. khIssAmAM eka paNa paise na
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 355 zrI dhIrajalAla zAha hoya, evI sthitimAMthI paNa teo pasAra thayA che. Ama chatAM teo hiMmata hAryA nathI ke potAne AtmA gumAvyo nathI. musIbata, duHkha, apakAra, tiraskAra vageremAMthI tavAI tavAIne teo pahelAnA karatAM vadhu Atmabala sAthe bahAra AvyA che. temaNe hRdayadaurbalyane kadI sthAna ApyuM nathI. - zrI dhIrajalAlabhAIe kadI vidyAnuM abhimAna karyuM nathI. teo sahunI sAthe vinamratAthI vAta kare che ane temanuM hasya jItI le che. temanA saMbaMdhe ghaNuM vizAla che, paNa tene upayoga teo sAhityapracAra ke samAjakalyANa mATe ja kare che. . | niyamitatA e temane bahu maTe guNa che. UThavAmAM, khAvA-pIvAmAM, bahAra javA-AvavAmAM, vyApAra-dhaMdhAmAM, temaja anya sarva karyo teo niyamitapaNe kare che ane tethI ja pragatinA paMthe prayANa karatA rahyA che. teo niyata samaye pUjAmAM bese che ane niyata samaye tenI pUrNAhuti kare che. anuSThAna vageremAM paNa A ja paristhiti hoya che. sabhA-saMmelana AdimAM te kadI moDA paDatA nathI ke koIne amuka samaye maLavAnuM jaNAvyuM hoya te temAM cUka karatA nathI. - vacanapAlana mATe teo ghaNe Agraha rAkhe che ane koIne vacana ApyuM hoya te te pALavA mATe pUrepUrA
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 bhAratanI eka virala vibhUti prayatnazIla rahe che. eka vAra temaNe potAnI eka dukAna mATe eka vyakita sAthe maukhika sedA karyo. tyAra pachI bIjA ja divase temanI sAthe sArI evI mitrAcArIne saMbaMdha dharAvatA sajana AvyA. temaNe e dukAna potAne ApavAne Agraha karyo ane rUpiyA traNa hajAra vadhAre ApavAnuM kahyuM, paraMtu zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM ke have e vastu mArI mAlikInI rahI nathI." pelA mitre kahyuM : tame te maukhika vAta karI che. te aMge keI jAtanuM lakhANa kayAM karyuM che? tene kahI do ke gaI kAlavALI vAta mane maMjUra nathI." zrI dhIrajalAlabhAIe kahyuM: "do. maukhika hoya ke lekhita hoya, tethI kaMI pharaka paDate nathI. huM mAruM vacana pheravI zakuM ema nathI. rUpiyA te ghaNA AvyA ane gayA. tene pralobhanathI huM mArI vANIne varavIvikRta karavA taiyAra nathI." eka vakhata zrI dhIrajalAlabhAIe dahegAma zrI vijayadharmasUrijInI jayaMti para AvavAnuM vacana ApyuM hatuM. A vakhate teo amadAvAda rahetA hatA. teo dahegAma javA mATe sTezane pahoMcyA, tyAre Trena upaDI gaI hatI. have zuM karavuM ? te vakhate tyAM javAnI bIjI sagavaDa na hatI, eTale zrI dhIrajalAlabhAIe TrenanA pATAne raste pakaDe ane teo soLa mAIlanI majala karIne dahegAma pahoMcyA. tyAM niyata kAryakramamAM bhAga lIdhe. AnI asara badhA leke para bahu bhAre paDI.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 357 sAduM jIvana ane uraca vicAra (Plain living and high thinking) e emanuM jIvanasUtra che ane tene teo barobara anusaratA AvyA che. bahArane DoLa temane bilakula gamatuM nathI. ghaNA mANaso temane maLavA Ave che. temaNe temanA vyaktitva viSe meM ke kalpanAo karI hoya che, paNa jyAre teo temane taddana sAdA pozAkamAM najare jue che, tyAre vicAramAM paDI jAya che. paraMtu temanI sAthe vArtAlApa karatAM temanI vizeSatAnAM darzana thAya che ane temanuM zira jhukavA lAge che... zrI dhIrajalAlabhAIne nAnapaNathI ja rASTrapremanuM zikSaNa maLyuM che ane teo sadA rASTrapremI rahyA che, paraMtu rAjakAraNa temane pasaMda nathI, eTale tenAthI dUra rahe che. keTalAka rAjakAraNI puruSoe temane rAjakAraNamAM AvI javA mATe samajAvyA hatA, paraMtu zrI dhIrajalAlabhAIe temane kahyuM hatuM ke sAhityasarjana ane zaikSaNika pravRttio dvArA huM A dezanI vadhAre sArI sevA karI zakIza." - zrI dhIrajalAlabhAI ema mAne che ke hAlanA sAmAjika tathA dhArmika mALakhAmAM ghaNuM sudhArAne avakAza che, paNa tenI zarUAta ApaNI jAtathI karavI joIe. kAMtine artha mAtra toDapheDa nathI, paNa navuM suMdara sarjana che, te jJAna ane kiyAne meLa sAdhavAthI ja thaI zake. koInI niMdA karavAthI ke koIne tiraskAra karavAthI ApaNe tene sudhArI zakIe nahi. te mATe ApaNA hRdayamAM niHsvArtha
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 bhAratanI eka virala vibhUti prema have joIe. prema e ja sAmAne chatavAnuM sudhAravAnuM sAdhana che. bhAratanI eka virala vibhUti samA zrI dhIrajalAlabhAIne hAla poteramuM varSa cAle che, chatAM temanuM svAthya sAruM che. hajI temanI badhI Indriya kAma ApI rahI che ane teo sadA pravRttizIla rahe che. . ApaNe IcchIe ane paramAtmAne prAthae ke teo ghaNe samaya ApaNI varace rahe, taMdurastIbharyuM jIvana gALe ane temanA jJAnavaibhavane tathA temanI sAdhanA-saMpattine lAbha samAjane ApyA kare. rUti rAkhyuM
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazI zAhanuM ( vizAla sAhityasarjana [sane 1928 thI 180] vargonukrama varganuM nAma kamAMka : saMkhyA 1 caritro - 1 thI 97 7 - 2 kizorakathAo 98 thI 102 5 3 sthAnavarNana (bhaugolika) 103 thI 111 4 pravAsavarNana 112 thI 114 3 5 gaNita, 115 thI 119 6 mAnasavijJAna 120 thI 121 7 sAmAnya vijJAna 122 thI 124 8 kAvya 125 thI 127 9 zilpa sthApatya 128 10 maMtravidyA 129 thI 132 che ke je ja che -
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanI eka virala vibhUti 133 1 134 thI 144 145 thI 154 155 thI 210 211 thI 216 217 thI 223 224 thI 230.. 231 thI 357 127 358 thI 365 360 11 yAga 12 nATakA 13 jaina matravAda tathA adhyAtma 14 jainadharma tAttvika nibadhA 15 jaina TIkAsAhitya 16 jaina sa`kalana-saMpAdana 17 jaina dharma paricaya 18 jaina thAo. 19 jaina prakA 11 10 pa pustakA jainadharmane lagatAM che. 7 ja kula 365 AmAMnAM 144 pustakA sarvopayAgI che ane 221
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ vargIkRta yAdI 1-caritra 1 vizvavaMdya prabhu mahAvIra (1,11,000 naphlo) 2 vIra viThThalabhAI (pra. carottara ejyu. saMsAyaTI) 3 mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADa (2,00,000 nakala) 4 zrImaMta rAjarSi sayAjIrAva gAyakavADa " (pra. zrI sayAjIvijaya presa-vaDodarA) 5 zrI pAdaliptasUri (pra. jaina kAryAlaya-bhAvanagara) A graMthamAM aitihAsika ne sAmela che. 6 zrIrAma (vidyArthI vAcanamAlA zreNI pahelI) 7 zrIkRSNa '8 bhagavAna buddha 9 bhagavAna mahAvIra 10 vIra hanumAna 11 satI damayaMtI 12 cakravatI caMdragupta 13 rAjA bhartRhari )
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36ra bhAratanI eka virala vibhUti 14 bhakta suradAsa 15 narasiMha mahetA 16 mIrAMbAI 17 lekamAnya TiLaka 18 Adyakavi vAlmIki (vidyArthI vAcanamAlA zreNI bIjI) 19 maharSi agatsya 20 dAnezvarI kahyuM , 21 mahArathI arjuna 22 vIra abhimanyu 23 pitRbhakta zravaNa ra4 celo 25 mahAtmA tulasIdAsa ra6 zrI rAmakRSNa paramahaMsa 27 svAmI vivekAnaMda 28 svAmI rAmatIrtha 29 zrImad rAjacaMdra 30 paM. madanamohana mAlaviya 31 mahAmuni vasiSa (vidyArthI vAcanamAlA zreNI trIjI) 32 draupadI 33 vIra vikrama 34 rAjA bheja 35 mahAkavi kAlidAsa 36 vIra durgAdAsa 37 mahArANA pratApa
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 363 38 sikImane sapUta 39 dAnavIra jagaDU 40 siddharAja jayasiMha 41 jagata zeTha - 4ra vIra viThThalabhAI 43 zrI enI besanTa 44 zrI gajAnana (vivAthI vAcanalAlA zreNuM cothI) 45 zrI kArtikeya svAmI 46 zrI harSa 47 rasakavi jagannAtha : 48 bhakta nAmadeva 49 chatrapati zivAjI 50 samartha svAmI rAmadAsa 51 guru nAnaka para mahAtmA kabIra : 53 gaurAMga mahAprabhu pa4 zrI tribhuvanadAsa gajjara papa zrI vijayadharmasUri . pa6 bAbu rAjendraprasAda 57 mahArAjA kumArapAla (vidyAthI vAcanamAlA zreNI pAMcamI 58 raNajitasiMha : 59 zrI IzvaracaMdra vidyAsAgara 60 mahAdeva goviMda rAnaDe 61 dAdAbhAI navarojI
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ale . bhAratanI eka virala vibhUti 62 zrI gopAlakRSNa gokhale 23 zrI javAhara naheru - 64 zrI subhASacaMdra bojha , 65 tArAmaMDala (zahIdonA laghu caritra) ,, 66 mahAdevI sItA (vidyArthI vAcanamAlA zreNI chaThThI) 67 karmadevI ane mevADanI vIrAMganAo , 68 sara TI. mAdhavarAva che * 99 jhaMDu bhaTTajI . - 70 sva. hAjI mahammada (vidyAthI vAcanamAlA zreNI sAtamI) 71 vIra ladhAbhA 72 zrI RSabhadeva * 73 vIra kuNAla * 74 mahAmaMtrI muMjAla 75 zrI jayakRSNabhAI - 76 zrI sayAjIrAva gAyakavADa : 77 mahAvIraprasAda dvivedI 78 mahAkavi nAnAlAla 1 79 abdula gaphArakhAna 80 soraThI saMta 81 kavi narmada (vidyAthI vAcanamAlA zreNI AThamI) 82 jamazedajI tAtA 83 paM. viSNu digaMbara (vivAthI vAcanamALA zreNI navamI) 84 vimalazAha (pra. sayAjI bAla sAhityamAlA) 85 vastupAla tejapAla che. )
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 36 bALagaMthAvalImAM prasiddha thayela chellAM be caritra karatAM AmAM ghaNo vistAra thayela che, 86 zrI vijayadharmasUri (pra. zrI vijayadharmasUri graMthamAlA) 87 zrI vijyAnaMdasUri (pra. tikAryAlaya-amadAvAda) 88 kavikulatibaka zatAvadhAnI (pra. A. ka. la. jaina jJAna maMdira-dAdara-muMbaI) munirAja zrI kIrtivijayajI. 8 zrImad vijyalamaNasUrIzvarajI 90 zAsanaprabhAvaka sUrideva pU. zrI vijya labdhisUrIzvarajInuM caritra 92 zrI labdhijIvanaprakAza pU. zrI labdhivijya mahArAjanuM vistRta jIvanacaritra. 93 guNazrIgauravagAthA - pU. sAdhvIzrI guNazrIjInuM jIvanacaritra. 94 viduSI sAdavajI raMjanazrIjI jIvanaprakAza. A caritra zrI sametazikhara-tIrthadarzanamAM chapAyuM che. 5 zrI subhASacaMdra bojha (haripurA-AvRtti) 96 jIvana ane jAgRti * zrI TokarazI lAlajI kApaDiyAnuM vistRta jIvanacaritra. A graMthanuM hiMdI tathA aMgarejI bhASAMtara thayeluM che. 97 saujanyamUrti zrI mAvajI dAmajI zAha bALagraMthAvALI tathA jaina caritramAlAmAM paNa caritra kahI zakAya tevI keTalIka pustikAo che, paNa tenI gaNanA jaina kathAsAhityamAM karelI che.
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 bhAratanI eka virala vibhUti -kizera sthAo - 98 kumAronI pravAsakathA (kumAra graMthamAlA) 9 jagalakathAo ' (kumAra graMthamAlA) . 100 sikImanI virAMganA (pra. ti kAryAlaya ama.) 101 nekIne rAha 102 phUlavADI 3-sthAnavana(bhaugolika) 103 sauMdaryadhAma kAzmIra (vi. vAM. zreNI chaThThI) 104 dvArakA 105 mahesUra 106 nepAla . vAM. zreNI sAtamI). 107 amaranAtha 108 badarI-kedAranAtha 109 anupama IlerA 110 pAvAgaDha | (vi. vAM. zreNI navamI) "111 ajaMtAnI guphAo 4-pravAsavarNana 112 kudarata ane kalAdhAmamAM vIsa divasa, kAkA kAlelakare A graMthanI prastAvanA lakhelI che. 113 acalarAja Abu 114 pAvAgaDhane pravAsa
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 367 ( pa-gaNita 115 koyaDAsaMgraha-bhAga pahele (pra. jyoti kAryAlaya ama.) 116 keyaDAsaMgraha-bhAga bIjo 117 gaNita-camatkAra (pra. prajJA prakAzanamaMdira muMbaI) : 118 gaNita-rahasya 119 gaNita-siddhi 6-mAnasavijJAna 120 smaraNakalA A graMthanI prastAvanA sva. sAkSaravarya zrI ramaNalAla vasaMtalAla desAIe lakhelI che. AmAM avadhAnano viSaya paNa Ave che. A graMthane hiMdI anuvAda prakaTa thayela che. ' 121 saMkalpasiddhi yAne unnati sAdhavAnI adbhuta kalA 7-sAmAnya vijJAna 122 ramujI TUcakA . . (kumAra graMthamAlA) 123 AlamanI ajAyabIo * 124 vimAnI humale ane temAMthI bacavAnA upAyo - - 8-kAvyo 125 jalamaMdira pAvApurI (khaMDakAvya) 126 ajantAna yAtrI (khaMDakAvya) A kAvyane hiMdI, saMskRta tathA aMgrejI anuvAda thayela che. . 1ra7 paMcataMtrasAra (duhAmAM). aprasiddha che.
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 128 IsurAnAM guphAma dirA 129 maMtravijJAna -zilpa-sthApatya zrI nAnAlAla cImanalAla mahetA AI. sI. ese graMthanI prastAvanA lakhelI che. zrI dhIrajalAlabhAI e. zilpazAstranA graMthA para prastAvanA lakhelI che. 10-ma'vidhA bhAratanI eka virala vibhUti zrI zAMtikumAra je. bhaTTe A graMthanI prastAvanA lakhI che. 130 maMtraci'tAmaNi 131 matradivAkara Do. cadrazekhara geApALajI Thakure A graMthanI prastAvanA lakhI che. DA. rudradeva tripAThIe A graMthanI prastAvanA lakhI che. A trajJeya graMthA samasta ma MtravidyAnA sAra rUpa che ane temAM anubhavajanya sAmagrI paNa pIrasAyelI che. dareka graMtha bIjI AvRttine pAmelA che. 132 japa-dhyAna-rahasya A graMthamAM japa ane dhyAyanI vizada mAhitI apAI che. 11-yoga 133 AtmadarzananI ameAgha vidhA cAganA prakAra tathA ageApara vizada vicAraNa!.
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 369 zrI dhIrajalAla zAha - 12-nATake 134 satI naMdayaMtI (triaMkI) 135 zrI zAlibhadra 136 kAcA sUtarane tAMtaNe (ekAMkI) 137 baMdhana tUTayAM ( triaMkI) 138 hajI bAjI che hAthamAM 139 zrI pArzva prabhAva (dviaMkI) A cha nATaka bhajavAI gayAM che, paNa pustakAkAre pragaTa thayAM nathI. 140 dhanya zrIpAla-mayaNA A nATaka hajI bhajavAyuM nathI ke pustakakAre prasiddha thayuM nathI. * 141 mAvajIbhAInI muMjhavaNa prahasana. bhajavAI gayuM che. 14ra kAramI kasoTI (triaMkI) 143 jAgI jIvanamAM ta 144 Akhare AzA phaLI A traNa nATake paNa bhajavAI gayAM che. 13-jaina maMtravAda tathA adhyAtma 145 namaskAramaMtrasiddhi cothI AvRtti cAle che. 146 mahAprAbhAvika uvasaggaharaM stotra yAne jaina maMtravAdanI jayagAthA. bIjI pachI AvRtti aprApya banevA che.
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 bhAratanI eka virala vibhUti 147 hIMkAraka pataruM. zrI jinaprabhasUrikRta laghu hoMkArakalpa ane te paranuM vivecana paNa A graMthamAM apAyela che. hAla aprApya che. 148 bhaktAmara rahasya. bhaktAmarane lagatI vipula mAhitI A graMthamAM apAyelI che. hAla aprApya che. 149 zrI RSimaMDala ArAdhanA. bIjI AvRtti cAle che. 15. zrI pA-pavAvatI ArAdhanA. trIjI AvRtti cAle che. ' 151 siddhidAyaka siddhacaka 15ra sAmAyika vijJAna 153 logassa mahAsUtra yAne jaina dharmane bhaktivAda 154 ahamaMtro pAsanA yAne sakala marathasiddhi -jenadhama-tAvika nibaMdha 155 traNa mahAna take (dharma graMthamAlA) 156 saphaLatAnI sIDI 157 sAcuM ane khoTuM 158 Adarza daSa 159 gurudarzana 16. dharmAmRta 161 zraddhA ane zakti 162 zAne pAsanA
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 371 (dharmabodha graMthamAlA) zrI dhIrajalAla zAha 13 cAritravicAra 164 detAM zIkha 165 zIla ane saubhAgya 166 tapanAM teja 167 bhAvanAsRSTi 168 pApano pravAha 169 be ghaDI vega 170 mananuM mAraNa 171 prArthanA ane pUjA 172 bhahayAbhaDhya 173 jIvanavyavahAra 174 dinacaryA 175 jIvananuM dhyeya 176 paramapadanAM sAdhana 177 ISTadevanI upAsanA 178 saddagurusevA 179 Adarza gRhastha 186 Adarza sAdhu 181 niyamo zA mATe? '182 tenI mahattA 183 maMtrasAdhanA 184 gAbhyAsa 185 vizvazAMti 186 saphalatAnAM sUtro (jaina zikSAvalI zreNI pahelI)
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 bhAratanI eka virala vibhUti . 187 sAruM te mAruM (jaina zikSAvalI zreNI bIjI) 188 dAnanI dizA 189 na vicAra 190 sAmAyikanI suMdaratA 191 mahAmaMtra namaskAra 192 keTalAka yaMtro 193 AyaMbila-rahasya. 194 bhAvanA bhavanAzinI (jaina zikSAvalI zreNI trIjI 1lpa samyavasudhA 16 zaktine saMta 17 ahiMsAnI oLakhANa 198 jIvanaghaDatara 199 prArthanAnuM rahasya 200 pratikamaNanuM rahasya 201 uvasaggaharastotra 202 taMtronuM tAraNa 203 sAdharmika vAtsalya 204 jaina parvo 205 zrI sametazikhara-tIrthadarzana * A graMtha zrI sametazikhara jIrNoddhAra samitie. prakaTa karela che. 206 jine pAsanA A graMthamAM jinabhaktinuM rahasya aneka dAkhalA dalIlethI samajAvavAmAM AvyuM che.
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 207 upadhAna rahasya 208 upadhAna-svarUpa 209 upadhAna--ciMtana 210 jaina zramaNa 373 jaina sAdhunA sarvAMgI paricaya ApatA nibaMdha. 15-jainadhama-TIkA sAhitya 211 zrI pratikramaNasUtra-pradhaTIkA bhAga pahelA (A.pahelI) 212 bhAga bIjo 213 29 "" 99 bhAga trIje : A TIkA aSTAMga vivaraNamayI che. te jaina sAhitya vikAsamaMDala vIlepArale-mubaI taraphathI prakaTa thayelI che. hAla te aprApya che. 214 prabodhaTIkAnusArI pA~capratikramaNusUtra zabdArtha, asa"kalanA tathA sUtraparicaya sAthe, 215 jIvavicAraprakAzikA yAne jaina dharmanuM prANIvijJAna. A graMthamAM jIvavicAraprakaraNa para vistRta vivecana che. 216 navatattvadIpikA yAne jaina dharmanuM adbhuta tattvajJAna. A graMthamAM navatattvaprakaraNa para vistRta vivecana che. 16 jaina dharma-sakaeNlana-sapAdana 217 zrIvIravacanAmRta bhagavAna mahAvIranAM 1008 mULa vacanA tenA gujarAtI anuvAda sAthe apAyelAM che. A graMthanA hindI tathA agarejI anuvAda thayele che.
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 218 AtmatattvavicAra-bhAga pahelA A graMthamAM zrI vijayalakSmaNusUrIzvarajI mahArAjanA vyAkhyAnAnuM saMkalana tathA sapAdana karavAmAM AvyuM che. 219 AtmatattvavicAra-bhAga bIjo bhAratanI eka virala vibhUtiH 220 namaskAra mahAmatra zrI harisatya bhaTTAcAryanA agrejI nibaMdhanA gujarAtI anuvAda thayelA che, te sapAdita karavAmAM AvyA che. 221 jinendra kAvyasa'graha-bhAga pahelA 222 jinendra kAvyasaMgraha-bhAga bIjo A baMne pustakAnuM prakAzana jaina dhArmika zikSaNasaMgha muMbaI taraphathI thayelu che. 223 zrI gADI pArzvanAtha sA zatAbdI graMtha. AmAM UMDA saMzAdhanapUrvaka muMbaInA zrI gADI pArzvanAtha jaina maMdiranA itihAsa AlekhavAmAM AvyA che tathA keTalIka mahattvapUrNa kRtio-lekhA vagere paNa apAyA che. 17-jaina dhama paricaya 224 jaina dhasAra * A daLadAra graMthanA hiMdI anuvAda tathA tenA aMgrejI anuvAda prakaTa thayelA che; paNa tenuM mULa gujarAtI lakhANa prakaTa thayeluM nathI. 225 jaina dharma paricaya-bhAga pahelA 226 jaina dharma paricaya-bhAga bIjo 227 jaina tattvapravezaka graMthamAlA-bhAga bIjo
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 375 228 dhArmika praznottarI-bhAga pahele 229 dhArmika praznottarI-bhAga bIjo 230 dhArmika praznottarI-bhAga trIjo A traNe bhAga jaina dhArmika zikSaNasaMgha muMbaI taraphathI prakaTa thayela che ane pAThya pustaka tarIke cAle che. 18-jaina kathAo 231 zrI rIkhavadeva (bAlagraMthAvalI zreNI pahelI) 232 nemarAjula 233 zrI pArzvanAtha 234 prabhu mahAvIra 235 vara dhane 236 mahAtmA daDhaprahArI 237 abhayakumAra . 238 rANI cellaNuM , 239 caMdanabAlA 240 IlAcIkumAra 241 jabUsvAmI 242 amarakumAra ra43 zrIpAla 244 mahArAjA kumArapAla 245 pethaDakumAra 246 vimelazAha ra47 vastupAla-tejapAla
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 bhAratanI eka virala vibhUti 248 preme dedarANuM (bAlagraMthAvalI zreNe pahelI) 249 jagaDUzAha 250 dharma mATe prANa ApanAra mahAtmAo ,, . 251 arjunamAlI (bAlagraMthAvalI zreNa bIjI) 2para cakavatI sanata kumAra 253 gaNadhara zrI gautamasvAmI 254 AdrakumAra : 255 mahArAjA zreNika 256 mahAsatI aMjanA 257 rAjarSi prasannacaMdra 258 mayaNarehA 259 caMdana-malayAgiri 260 kAna kaThiyAre 261 munizrI harikezI 262 kapila muni 263 sevAmUrti naMdiSeNa ra64 zrI sthUlabhadra 265 mahArAjA saMprati 266 prabhu mahAvIranA daza zrAvake 267 svAdhyAya A pustaka kathAnuM nathI, paNa bhagavAnanA keTalAMka vacanene rajU karanAruM che, paraMtu zreNIne kama jaLavAI rahe te mATe AmAM mUkeluM che.
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 377 ra68 zrI bhadrabAhu svAmI (bAlagraMthAvalI zreNe trIjI) 269 zrI haribhadrasUri ra70 zrI bampaTTisUri ra71 zrI hIravijayasUri 272 mahAsatI sItA 273 mRgAvatI ra74 satI naMdayaMtI. ra75 dhanya ahiMsA ra76 satyane jaya ra77 asteyane mahimA ra78 sAce zaNagAra zIla 279 sukhanI cAvI cAne saMtoSa 280 jaina tIrthone TUMka paricaya bhAga pahele ,, 281 jaina tIrthone TUMka paricaya bhAga bIjo , 282 jaina sAhityanI DAyarI chellAM traNa pustako kathAnAM nahi hovA chatAM zreNIA baddha hovAthI temane nirdeza ahIM karAyo che. 283 jAvaDazA (bAlagraMthAvalI zreNa thI) 284 kecarazA 285 dhanya e Teka 286 maNinAM mUla 287 kalAdhara ke kAza 288 jinamatI " 289 rAjarSi karakaMDu
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 bhAratanI eka virala vibhUti 20 anaMgasuMdarI " (bAlagraMthAvalI zreNI thI) 291 narmadAsuMdarI 292 aSADAbhUti 27 acaMkAribhaTTA 294 viSNukumAra 2lpa kAlikAcArya 26 zrI pAdaliptAcArya 297 jIvavicAra-prakAzikA , jIvavicAra paranI TUMka neMdha zreNibaddha hevAthI ahIM apAyelI che. 298 sAdharmikanAM snehajharaNuM 29 zrImallinAtha (baMlagraMthAvalI zreNI pAMcamI che 300 mahAkavi dhanapAla 301 surAcArya 302 mahiyArI lIlAvatI 303 lalitAMgakumAra 304 caMpakazeTha 305 taraMgavatI-bhAga pahelo 306 taraMgavatI-bhAga bIje 307 rohaka ane vinayacaMdra 308 hAthe te sAthe 309 kAmalakSmI 310 mahAtmAne melApa 311 mana jItavAne mArga
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 379 312 siddhidAyaka siddhacaka (bAlagraMthAvalI zreNI pAMcamI) 313 siddharSigaNi 314 cha dharmakathAo 315 muni ahaMnnaka 316 satI kalAvatI (bAlagraMthAvalI zreNI chaThThI) 317 sudarzana zeTha 318 kumAra maMgalakalaza 319 cakavatI brAdatta 320 zrIzAlibhadra. 321 zrIvIrasUri 3rara dharmavIra karmAzAha 3ra3 zrIvAdidevasUri 324 maMtrIzrI karmacaMdra 3rapa vIra dayAlazAha 326 zrI mAnatuMgasUri 3ra7 vyApArI ratnasUDa 328 zrI jinaprabhasUri 329 sasasala 330 kumAra karmarakSita 331 caMpakamAlA 332 dAnavIra ratnapALa 333 sAcA motI . dharma tathA nItine lagatA duhAo.
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 bhAratanI eka virala vibhUti 334 zrI AdinAtha (jaina caritramAlA) 335 zrI mallinAtha 336 zrI ariSTanemi 337 prabhu pArzvanAtha 338 zramaNa bhagavAna mahAvIra 339 bharatezvara 34cakI sanat kumAra 341 magadharAja zreNika 342 satI sItA : 343 draupadI 344 satI damayaMtI - 345 satI caMdanabAlA 346 anAthI muni 347 maharSi kapila 348 munizrI harikeza bala 349 namirAja 350 daza upAsake 351 zeTha sudarzana 35ra maMtrane mahimA - 353 vItarAganI vANI A caritramALAnAM zeDAM nAme bAlagrAvaLInAM pustakane maLatAM che, paNa te judI rIte lakhAyelAM che. : 354 ratisuMdarI (pra. jaina dharmaprasAraka sabhA)
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 381 . 355 RSidattA 356 kalAvatI 357 satI subhadrA A cAra kathAo paNa pUrvanA karatAM judI rIte lakhAyelI che. - 19-jena-prakIrNa 358 rAjanagara sAdhusaMmelana (pra. ti kAryAlaya-ama) 359 jainenI zikSaNasamasyA 360 tapavicAra prabhAvanA mATe khAsa lakhAyeluM hatuM. 361 jinazAsananI jayapatAkA-bhAga pahele. pa. pU. A. zrI vijya jaMbusUrIzvarajIne vihAra tathA bIjApurathI - kulpAkajIne saMgha nIkaLyo tenuM varNana che. 362 jinazAsananI jayapatAkA-bhAga bIjo - tyAMthI AgaLanA vihAranuM AmAM varNana che. 363 dakSiNamAM divya prakAza - pa. pU. A. zrI vijayalamaNasUrIzvarajIe dakSiNa dezamAM vihAra karI je je kAryo karyA, tene A - sacitra daLadAra graMtha che. 364 zrI bhuvanavihAradarpaNa - pU. A. zrI vijayabhuvanasUrijInA vihAranuM varNana che. 365 chAtrAlaya ane chAtravRttio * A graMtha zrI jaina . kenpharansa taraphathI prasiddha thayelo che.
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . HTTTTTI . . . IIIIIIIII. prazasti zubhecchA-sandezaH sAhityodadhicandrako gaNitavid mantre ca tantre budhaH, citre yogakalA'vadhAnakuzalo mAnyo hi vidvadgaNaiH / vAgdevIpratipannaputrasadRzaH sthAne'tra sanmAnyate, dIrghAyubhavatAt sadA biz2ayatAM "dhairyAbhidhaH paNDitaH" // 1 // yo vijJo vibudhAdimAnitamatiH prajJAprakAze paTuH, yogyAn yo mativaibhavAcitavAn granthAn bahUn siddhidAn / dhImAn dhairyaguNojvalo vividhavAgamantrAdisiddhau kSamaH, dIrghAyubhavatAn sadA vijayatAM "dhairyAbhidhaH paNDitaH' // 2 // baDaudA sva.paM. lAlacandra bhagavAn gAMdhI (nivRtta jaina paNDita-baDaudA rAjya) IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti [ gujarAtI ] (1) " zrI dhIrajalAlabhAInI siddhi mATe gujarAta gaurava laI zake ema che. meM gaNitasiddhinuM samarpaNa eTalA mATe ja svIkAryuM ke e nimitte huM temanA pratyenA sadbhAva vyakta karI zakuM." . mAnanIya zrI mArArajI dezAi bhAratanA vaDA nAyaba pradhAna ( 2 ) 66 gaNitamAM apUrva siddhi prApta karavA mATe tathA tene lagatA suMdara graMthA taiyAra karavA mATe huM zrI dhIrajalAla zAhane dhanyavAda apuM chuM." mAnanIya zrI hitendra dezAi gujarAta rAjyanA mukhya maMtrI (3) " tamArI sAdhanA ane sAhitya kSetre uttarAttara pragati
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 385 thaI rahI che, tethI amane saune ghaNo AnaMda thAya che ane te mATe tamArA puruSArthane jeTalA abhinaMdana ApuM teTalAM ochAM che." padmazrI IndumatIbena cImanalAla zeTha amadAvAda (4) "zrI dhIrajalAla zAhanA gaNitasiddhinA prayogo joIne kharekhara! prabhAvita thaye chuM" . zrI phatehasiMharAva gAyakvADa (5) "paMDita zrI dhIrajalAla zAhane kAryakrama meM je che. te Azcarya ane Adara utpanna kare evo che." zrI bAbubhAI ja. paTela maMtrIzrI jAhera bAMdhakAma, vidyuta ane nAgarika puravaThA-gujarAta rAjya (6) tamArI addabhuta dhAraNAzaktine ja nahi paNa temAMthI lekene mane raMjana paNa saMskArI rIte maLI rahe tevI tamArI kalAtmaka rajuAta mATe kharA hRdayanA abhinaMdana pAThavuM chuM." zrI amRtalAla yAjJika - '. prinsIpAla, mIThIbAI keleja opha ArTasa vilepArle, muMbaI 5
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 bhAratanI eka virala vibhUti "gaNitanI je siddhi tame meLavI che, te virala ane AzcaryakAraka che, ane e siddhinA prayogo tame Ajanma kalAkAranI kuzaLatApUrvaka, vividha ane rocaka rIte rajU kare che. AvI addabhuta siddhi mATe huM tamane aMtaHkaraNapUrvaka abhinaMdana ApuM chuM. tamArI A siddhi mAtra gujarAtamAM ke bhAratamAM ja nahi, paNa videzamAM paNa tamane gauravaprada bane !" prA. zrI manasukhalAla jhaverI ( 8 ) ApanA prayogone kAryakrama, joI addabhUta AnaMda thaye hatuM. ame badhA mitro e vize "abhUta" e eka ja vizeSaNa vAparI zakatA hatA. gaNita uparanuM ApanuM prabhutva ane lokone camatkAramaya banAvI devAnI ApanI AvaDatathI kharekhara mugdha bane chuM. zrI gulAbadAsa brekara suprasiddha lekhaka ane sAhityakAra vidyA ane vijJAnanA vividha kSetramAM ApanI abhuta siddhio sAthe ApanuM vinamra ane saMskArI, vyaktitva suvarNamAM suvAsa prasarAve che." - zrI viSNukumAra paMDayA - brITIza Inpharamezana sarvisIjhanA taMtrI, gujarAta vibhAga
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 387 zrI dhIrajalAla zAha ( 10 ) - tA. 29-9-68 nA roja tame e gaNitasiddhi tathA maraNazaktinA je prayogo rajU karyA, te saghaLA mane rasika tathA navAI pamADe evA jaNAyA hatA. tame je vidyA prApta karI che, tene uttarottara vikAsa thatuM rahe, e mATe samAje uttejana ApavuM joIe, ema mAruM namra mAnavuM che. mIna desAI taMtrIzrI muMbaI samAcAra ( 11 ) - zrI zAha dvArA bhAratIya saMskRtine prasAra tenA gauravasaha seMkaDo varSa sudhI thatuM rahe, e ja Izvarane prArthanA che. - De. brahmamitra avasthI Indu prakAzana , ema. e. pIeca. DI. rUpanagara, dillI-7. sAMkhya-gAcArya ( 12 ). - parama pitA paramAtmAne prArthanA che ke teo zrI dhIrajalAla zAhane dIrdhAyu tathA uttama svAthya Ape, jethI teo bhAratavarSamAM sadAcAra-satsAhityanA pracAramAM adhikathI adhika phaLa ApI zake. 173, raghunAthe purA Do. rAmapratApa jammu tAvI. vedAlaMkAra, ema. e., pIeca. DI. (kAzmIra) jammu-kAzamIra vidyAlaya
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 bhAratanI eka vila vibhUti (13) - bhAratanA atItakAlIna camatkArapUrNa adhyAyanA zrI. gaNezamAM zatAvadhAnI paM. zrI dhIrajalAla zAhane phALo. avazya che. jIvAja, janakRpurA 5. madanalAla jozI maMdasaura (ma. pra.) zAstrI, sAhityaratna. ('14). zrI dhIrajalAla zAhanI sAhityasevAe mane ghaNI preraNA ApI che ane tethI prabhAvita thaIne mAtA zAradAnI eka dhAtumUrti bheTa svarUpa mekalI rahyo chuM. zrI gerakSamaMdira, mRgasthalI ' mitranAtha yogI khaTama, nepAla. nyAya-sAMkhya-yogAcArya ( 15 ) mAnanIya zAhajIe pitAnI ojasvinI lekhanI vaDe jaina sAhityanA vibhanna kSetranI beMdhapAtra sevA karI che. teo parama jaina, vidvAna, sajajana, susaMskRta ane madhura svabhAvavALA puruSa che. AtmAnaMda jaina mahAsabhA pRthvIrAja jana ema. e. aMbAlA zahera zAstrI ane saMpAdaka hariyANa. vijayAnanda. ( 16 ) nizcitarUpathI zrI dhIrajalAla zAhanI racanAo bhAratIya sAhityanI amara anAmata siddha thaze. sarala bhASAmAM
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 389 temanuM sAhitya ghaNuM lokapriya thayuM che. zrI zAha pitAnI bahumukhI pratibhA tathA vidvattAthI mA bhAratInI adhikAdhika zrIvRddhimAM saphala thAo, e ja maMgala kAmanA. maMtrI, rAjasthAna saMskRta paM. zivakumAra trivedI vidyApITha, bhIlavADA sAhityaratna, saMpAdaka "lekajIvana" (rAjasthAna). ( 17 ) zrI dhIrajalAla zAha ApaNA samAjanA ratnaziromaNi che. sAhityanA kSetramAM emaNe je sarjana karyuM che, te seMkaDe varSa sudhI lokone preraNA ApatuM raheze. hindI sAhityamaMdira, jitamala luNiyA brahmapurI, ajamera . ( 18 ) - emAM saMdeha nathI ke zatAvadhAnI paMDita zrI dhIraja lAla zAhanI sAhityasAdhanA potAnA DhaganI anerI che. kalakattA - zrI canda rAmapuriyA (19) vidyAvAridhi tapapUta zrI dhIrajalAlabhAInA daDha saMkalpa jJAna-vijJAnanA anekavidha kSetrane prakAzavaMta karyA che. 4. mIrabahAra ghATa sTrITa, tAjamala tharA kilakattA-7
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 bhAratanI eka virala vibhUti ( 20 ) zrI dhIrajalAla bhAInI sAhityasAdhanA ati vistRta tathA spRhaNIya che. - De. maMDana mizra AcArya, ema. e. pIeca. DI. zrI lAlabahAdura zAstrI rASTrIya saMskRta * vidyApITha, navI dillI-16, ( 21 ) zatAvadhAnI zrI dhIrajalAla zAhe paMdara varSanI uMmarathI mAMDIne Aja sudhI zrI sarasvatI devInI ananya bhAve upAsanA karI che. temanA hAthe bhAratavarSanA aneka dhArmika naranArIo tathA rASTranetAonAM jIvanacaritra lakhAyAM che, aneka sauMdaryasthAnanA paricaya AlekhAyA che ane sAmAjika tathA dhArmika paristhitinI sudhAraNA aMge paNa saMkhyAbaMdha lekha lakhAyA che. te uparAMta temanI kalamamAMthI keTalAMka kalAmaMDita kAvyo paNa karyA che ane gaNita, manovijJAna tathA AdhyAtmika kSetrane paNa temanI kalamanI virala prasAdI maLI che. ogaNapacAsa varSanI uMmaramAM temanA hAthe nAnAM moTAM ra74 jeTalAM pustako lakhAIne prasiddhi pAmyAM che ane tenI 15 lAkha jeTalI nakalone prasAra thayo che, e sAhityanAM kSetramAM jevI tevI siddhi nathI. sarasvatInI upAsanA karanArane suMvALI sejamAM suvAnuM hotuM nathI. e mAge che satata parizrama, adamya utsAha ane apUrva sahanazIlatA. zrI dhIrajalAla zAhamAM A traNeya
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 391 guNene prAraMbhathI ja vikAsa thayela hovAthI teo sAhityanA kharabacaDA kSetramAM chevaTa sudhI TakI zakyA ane ATalA vizALa sAhityanuM sarjana karavAne bhAgyazALI banyA. AjanA aneka lekhakone temanuM jIvana mArgadarzanarUpa che." tA. 2-2-55 prajAtaMtra-muMbaI | ( rara ) zrI dhIrajalAlabhAInI sAhitya sevA jeTalI vipula che, teTalI ja vaividhyabharI che. jIvanacaritra, pravAsavarNane, kathAo, kAvya, vivecane, zilpa, sthApatya, dharma, tattvajJAna, avadhAna, ga, maMtra aneka viSayone temanAM sAhityasarjane AvarI lIdhA che. temanI vidvattA anekamukhI che ane pratibhA sarvatomukhI che. vidvAne, tattva, sAmAnya bhaNelAo, strIo ane bALake saune surucipUrNa vAcana maLe tevI maulika ane kathAsAhityamAMthI uddadhRta karelI saraLa ane rocaka zailinI kRtio temaNe samAjane ApI che. temanI lekhanazailI sAdI, manohara, prAsAdika ane sari. tAnA vahetA prazAnta jaLapravAha jevI nirmaLa che. vicAre vyakta karavAnI temanI AvaData anekhI che. temanAM lakhANamAM sUkSama saudaryadaSTi, vizada varNanazakti ane gadyamAM paNa sthaLe sthaLe kAvya-mamatAnAM darzana thAya che. gujarAtI sAhityanA ucca kakSAnA lekhakemAM temaNe mAnavaMtu sthAna prApta kareluM che. julAI 1lpa7 svanAgakumAra makAtI vaDedarA. bI. e. elU ela. bI.
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 bhAratanI eka virala vibhUti ' ( 3 ) ' rA. rA. bhAI zrI dhIrajalAla Te. zAhe potAnA jIvanamAM saMkhyAbaMdha sAhityika graMthanI racanA karI che. avadhAnanA kSetramAM temaNe Aga vikAsa sAthe che. gaNitanA kSetramAM temanuM arpaNa yazasvI che. maMtra-taMtranA viSayamAM paNa viziSTa kahI zakAya, tevI temaNe sAdhanA karI che. ane temaNe bIjA patrakAritva AdinAM kSetre paNa kheDelAM che. A rIte emanI ApaNane ghaNI moTI dena che." AgamaprabhAkara pU. munizrI puNyavijayajI mahArAja, (24) mAnavInA manane tathA tenI buddhine khIlavavAmAM Ave, tenI suSupta AdhyAmika zaktione jagADavAmAM Ave te te kevA camatkAro sarjI zake che! satata jJAne pAsanA, AtmavizvAsa, kAryaniSThA ane apramatta bhAvane puruSArtha A cAra guNe, aneka viTaMbanAothI vIMTaLAelA eka gRhasthAzrama-sevI vyakti pAse paNa kevI zrutapAsanA ane calaNI nANu jevA upayogI viSayanA vividha sAhityanuM sarjana karAvI, ke lokapakAra karI zake che ! enuM udAtta udAharaNa zrIyuta zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla zAhe pUruM pADayuM che. kamalanA meLe mAthuM mUkIne ucharelA A kalamajIvIe hamaNAM je sAhitya ApyuM che te, ane tAjetaranA varasamAM
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 393 gaNitavidyAnA navA navA prasaMge dvArA abhinava prasthAne karI mAnavamananI khUbIonuM je darzana karAvyuM che te, anekhuM ane addabhuta che. munizrI yazovijayajI ( 25 ) paMDita zrI dhIrajalAlabhAIe meLavela siddhio apUrva che ane te mATe deza gaurava laI zake tema che. . zrI goradhanadAsa cekhAvAlA ' gujarAta rAjyanA zikSaNa ane nagarapAlikAonA maMtrI , ( 16 ) - paMDita prakAMDa dhIrajalAlabhAIne sAdara aMjali arpa chuM ane emanI AdhyAtmika upAsanA akhaMDa rahe, evuM cirAyuSa ane svAthya IcchuM chuM. zAMtAkajha, muMbaI zrI rAmaprasAda bakSI . ( 27) - zrI dhIrajalAlabhAIe sAhitya, dharma, maMtrazAstra Adi kSetramAM ghaNAM varSo thayAM kiMmatI sevA bajAvI che. mArA teo eka junA mitra che. teo Arogyamaya dIrdhAyu
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 bhAratanI eka virala vibhUtiH bhagave tathA potAnA priya viSayonI adhikAdhika sevA kare, evI zubhecchA. zrI bhegIlAla ja. sAMDesarA * 9-10-69 niyAmaka-prAyavidyAmandira, vaDodarA (28) vidyAvihAranA sauthI prathama aMtevAsIo paikInA. eka tarIke zrI dhIrajalAlabhAI vidyAvikAsamAM sau mATe akhUTa preraNA rUpa banyA che. temanI siddhio ugatI peDhIo mATe ghaNI preraNArUpa banI che. e dizAmAM temanI, pragati vadhatI ja raho ane jJAna tathA saMzodhanane kSetre emanuM pradAna atyaMta ujjavala ane ciraMjIva bane, evI amArA saunI zubherachA. zrI jhINAbhAI desAI 'sneharazima) niyAmaka zeTha cI. na. vidyAvihAra amadAvAda (29) gujarAtI bhASAmAM maMtrazAstra paranA AdhArabhUta graMthanI ghaNI ja kheTa hatI. paM. zrI dhIrajalAlabhAIe maMtravijJAna" "maMtraciMtAmaNi" ane maMtradivAkara" thI A.
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 395 kheTa pUrI che. A rIte temaNe karelI sAhityasevA mATe teo sau koIne abhinaMdananA adhikArI che. prA.vI. ema. zAha ema. e. amadAvAda, ( 30 ) paMDita zrI dhIrajalAlabhAI gujarAtanA eka AgaLa paDatA sAhityakAra ane kalAkAra che. temaNe potAnuM sAru jIvana kalAne, vidyAne kSetre samarpita karyuM che. judAM judAM kSetro AvarI letAM temaNe lagabhaga sADA traNa pustaka lakhyI sAhityanI sArI evI sevA karI che. ane temAM maMtrasAhitya lakhI maMtranA kSetramAM AgavuM. evuM saMzodhana karI sahunA sAnanA adhikArI banyA che. zrI mANekalAla ke. bagaDIyA - prInsIpAla; kanyAvidyAlaya pAlItANuM ( 31 ) paMDita zrI dhIrajalAlabhAI e svataMtra maulika dhArmika AdhyAtmika-sAhityanuM sarjana karyuM che, je vidyApIThamAM lakhAtA DokaTareTa mATenA nibaMdha karatAM navina dRSTithI
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 bhAratanI eka virala vibhUti ane hAlanA yugane anukULa vicArazreNIthI lakhAyeluM che, te mATe amArAM hArdika abhinaMdana. zrI naTavaralAla jI. zAha eDavokeTa, amadAvAda (32) tA. 1-3-68ne zukravAranA roja suratanA raMgabhavanamAM ApazrIe gaNitasiddhi ane avadhAnana pravegone - je kAryakrama rajU karyo hato, te kAryakramathI suratanI janatA khUba prabhAvita thaI che. ApazrInA kAryakrama aMge suratanA - dainikapatramAM sArI evI prasiddhi thaI che ane temaNe ApazrInA kAryakramane AvakAryo che. A kAryakrama nimitte ApazrIe je jahemata uThAvI ane bhAvi prajAmAM saMskAranA bIja ropavAne je prayatna karyo, te badala samitinA sabhya aMtaHkaraNapUrvaka ApazrIne AbhAra mAne che. mahAnagarapAlikA kacerI mugalasarA, surata * tA. 5-3-69 jayaMtilAla ha. paTela maMtrI gaNitasiddhi ane avadhAna prabaMdhaka samiti
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 zrI dhIrajalAla zAha " ( 33 ) mere lahukA jeza khabara de rahA hai khuda ! saiyAda kahAM chupAtA hai phale bahAra ! vidyA e kalA che. vijJAna e karAmata che. game tevI mAmulI vidyAne jyAre vijJAnane sparza thAya che, tyAre e Ilama banI jAya che. Ilma zabda Aje jarAka aparicita lAge che, saMsAranuM eka Azcarya banI jAya che, ema kahevuM ucita thaze. AvA jJAna-vijJAnanAM AzcaryonI eka maMjuSA laIne, eka dahADe gujarAtanA netA putra zrI ke. lAla amadAvAdane AMgaNe AvyA hatA. amadAvAda-gujarAte DAhA dIkarAone dezAvara kheDavA ApyA che. lAMbA dezAvarethI nahi, paNa kalakattA, siMdha, haidarAbAda ane bhAratanA bIjA prAMtamAM paryaTana karIne gujarAtanA eka bIjA lADIlA putra Aja ApaNe AMgaNe AvyA che. e vidvAna putranuM nAma che zrI dhIrajalAla zAha. e . potAnI sAthe aMkavidyAnI addabhUta karAmate lAvyA che.
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 398 bhAratanI eka virala vibhUti zatAvadhAvI emanI padavI che, gaNitadinamaNi emanuM biruda che, janatAnA e AdamI che, ne janatAe haiyAnA umaLakAthI e birUdonI navAjeza karI che. ke. lAla pAse vastunuM mejIka hatuM. zrI zAha pAse methemejIka che; AMkaDAnA Azcaryo che. bhAratavarSamAM A prakAranA aMkazAstranAM Azcaryo batAvanAra gaNyAgAMThayA kalAkAromAM temanuM nAma che, ane bahu -UMcuM nAma che ! . + 13-10-66 jayabhikhkha ( 34 ) athAka kAryazakti, mana cAhe te viSayane grahaNa karavAnI buddhizakti ane asAdhAraNa vyavasthAzakti A traNa zaktionA baLe zrI dhIrajalAla TekarazI zAha atyAre ekasaTha varSanI uMmare paNa dararoja kalAkanA kalAko sudhI ekAgratApUrvaka kAma karI zake che. emanuM jIvana sAdAI ane saMyamane vareluM che. bahu ja ochI emanI jarUriyAta che, ane jIvananI Teva nirdoSa ane sAttvika che. muzkelIomAMthI teo sahaja rIte mArga kADhI zake che ane kaI paNa kAmane saphaLatA pUrvaka pAra kema pADavuM enI sUjha, kuneha ane AvaDatanI :bheTa emane UcharatI vayamAMthI ja maLI che...
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrajalAla zAha 39 - temaNe jIvanacaritra, vArtAo, sAhasakathAo uparAMta dhArmika-sAmAjika pustaka lakhIne tathA gaNita jevA vaijJAnika viSaya upara potAnI kalama ajamAvIne temaja vartamAnapatra pragaTa karIne eka paMDita tathA nAmAMkita lekhaka tarIkenI pratiSThA prApta karI che. temaNe citro paNa doryA che, ane kavitA paNa racI che. vaLI mAnasika cikitsaka tarIke temaja vaidya tarIke paNa kAmagIrI bajAvI jANI che. ane zatAvadhAnI tarIke te pote zatAvadhAnanA saphaLa prayogo karavA uparAMta bIjAone e vidyAnuM mArgadarzana ApIne emanuM zikSakapada paNa zobhAvyuM che. Ama UgatI uMmarathI ja teo eka prayogavIra vyakti tarIke jIvananAM ane khAsa karIne vidyA ane kaLAnAM aneka kSetro kheDatAM ja rahyA che, ane hajI paNa bIjA kSetremAM sAhasa karavA prerAya evuM khamIra ane hIra che. ema kahevuM joIe ke pitAnA jIvana ane kArya dvArA emaNe pitAnA vatana saurASTra-jhAlAvADanuM temaja bujarAtanuM gaurava vadhAryuM che. tA. 22-10-66 bhAvanagara -jena sAptAhika (35) zatAvadhAnI paM. zrI dhIrajalAla TokarazI zAhanuM nAma prAya gujarAtI tathA jaina badhA loko jANe che. teo eka
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 bhAratanI eka virala vibhUti karmaTha kAryakartA che ane lagabhaga 45 varSathI sarasvatInI akhaMDa upAsanA karatA AvyA che. temaNe citrakAra, lekhaka ane kAvyazaktinI addabhUta pratibhA prApta karI che, je ekI sAthe te koI virala ' vyaktimAM ja jovAmAM Ave che. temaNe potAnuM jIvana svAzrayathI ghaDyuM che, ane vibhinna sAhitya ane jJAnagaMgAnI dhArAomAM magna banIne pAragAmI thayA che. eka saphala kalAkAra tathA saMpAdakatvanA bala para temaNe "sAhityavAridhi" upAdhi tathA suvarNa-caMdrake te prApta karyA ja che, paNa pitAnI maraNazakitane addabhuta camatkAra pradarzita karIne bhAratIya janatAne Azcaryamugdha karI. dIdhI che. A vidyAnA teo guru gaNAya che. temaNe aneka sAdhuo, sAdhvIo ane gRhasthone avadhAnaprayogo zIkhavIne, niSNAta banAvyA che. kalakattA agaracaMda nAhaTA tathA bhaMvaralAla nAhaTA.
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ satyanI AjJAmAM sthira thayelo medhAvI puruSa mRtyune tarI jAya che. -bhagavAna mahAvIra zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazI zAha | amRta mahotsava samiti, muMbaI AvaraNa * dIpaka prinTarI * amadAvAda-380001.