________________
માનવચૈતન્યની વિરાટતા
–ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈ પ્રસિદ્ધ સાક્ષર શ્રી. બળવંતરાય ઠાકરે એમના એક કાવ્યમાં કવિતાને ઉદ્દેશીને કહ્યું છે:
બધા સૂર ખિલવજે મનુજચિત્તસારંગિના. બધાં ફલક માપજે મનુજશક્તિસીડી તણાં.” એમણે જે કવિતા વિષે કહ્યું છે, એ જ વાત માનવી વિષે પણ થઈ શકે. માનવીની ભીતરમાં અખૂટ શકિતઓને અઢળક ભંડાર ર્યો છે, પરંતુ છેક ચંદ્રની ધરતી પર પહોંચી આવેલા માનવી માટે એના હૃદયની ધરતી અજાણી રહી છે. એ પિતાની આસપાસની દુનિયામાં સમૃદ્ધિ મેળવવા ફાંફાં મારે છે, જ્યારે એની ભીતરની દુનિયાથી સાવ અજાણ છે. આ ચરિત્ર એ માનવીની ભીતરમાં પડેલી અજાયબ શક્તિઓનું પ્રત્યક્ષ અને જીવંત દર્શન કરાવે છે. આથી જ - આ ચરિત્ર જેટલું વિરલ છે. એથી ય અધિક વિશિષ્ટ છે. . . માત્ર આઠ વર્ષની વયે પિતાની છત્રછાયા ગુમાવનાર વ્યક્તિ કોઈ એક જ ક્ષેત્રમાં નહીં, બલકે ભિન્ન ભિન્ન ક્ષેત્રમાં આશ્ચર્ય પમાડે તેવી સિદ્ધિ મેળવે છે. ચિત્રકલા, સાહિત્યકલા અને શિક્ષણ એ તો નજીક-નજીક વસનારી શક્તિ છે, પરંતુ ગણિતસિદ્ધિ અને શતાવધાન જેવાં ક્ષેત્રમાં પણ તેઓ આગવી ભાત પાડે છે. આમ આ ચરિત્રમાંથી ધીરજલાલભાઈને બહુમુખી વ્યક્તિત્વનો પરિચય સાંપડે છે. - જિંદગીના ઝંઝાવાતેએ એમને ઝુકાવવાની તમામ તરકીબે અજમાવી. કારમી ગરીબી વચ્ચે જીવનને ઉષાકાળ પસાર થશે. ક્યારેક સિદ્ધાંતને કારણે તો ક્યારેક સ્વાસ્થને કારણે મુશ્કેલીઓ નડી. કલારસિક
