________________
: ૨૮૬
ભારતની એક વિરલ વિભૂતિ સામાન્ય રીતે જોયેલી-સાંભળેલી–સ્પર્શેલી ત્રણ-ચાર વસ્તુઓ અને બહુ બહુ તે સાત-આઠ વસ્તુઓ યાદ રાખી શકીએ. છીએ, પણ તેથી વધારે વસ્તુઓ યાદ રાખવાને પ્રસંગ આવે તે મનમાં ગરબડ થઈ જાય છે, એટલે કે તેને બરાબર યાદ રાખી શકતા નથી, પછી તેને યશાકમે કહેવાનું તે રહ્યું જ કયાં? જ્યારે આ તે સો વસ્તુઓને યાદ - રાખીને તેને યથાક્રમ કહેવાની વાત છે, તે પરથી તેની અસાધારણતાને--અદ્દભુતતાને ખ્યાલ આવી શકશે.
શ્રી ધીરજલાલભાઈની સ્મરણશક્તિ નાનપણથી જ સારી હતી. કેટલાકના કહેવા મુજબ તેમને આ શક્તિ માતા તરફથી મળેલી હતી. તેઓ નમસ્કારમંત્ર અને વીશ તીર્થકરોનાં નામ ઝડપથી શીખી ગયેલાં. છાત્રાવસ્થામાં શિક્ષકે તેમને જે કંઈ શીખવતા, તે તરત યાદ રહી જતું. આ અવસ્થામાં તેમણે પોતાની જ્ઞાનતૃષા છીપાવવા માટે ૧૬૦૦ જેટલા ગ્રંથોનું વાચન કરેલું, તે બધાના રૂપ-રંગ તેમને યાદ રહી ગયેલાં અને તેને વિષય પણ ખ્યાલમાં રહી ગયેલ. આ • બાબતમાં તેમની પરીક્ષા થતાં તેમાં પાર ઊતરેલા. ત્યાર પછી પણ તેઓ જે કંઈ વાંચતા, તે અલ્પ પ્રયાસે યાદ રહી જતું. આને આપણે શતાવધાની થવા માટેની ચેચ ભૂમિકા ગણી શકીએ. જે ખેતર બરાબર ખેડાયેલું હોય અને તેમાં વિધિસર બીજ વવાય, તે તે અંકુરિત-પલ્લવિત થયા વિના રહેતાં નથી.
હવે વિદ્યાર્થી-વાચનમાળાનું સર્જન કરતી વખતે
